Abhidhammāvatāro-nāmarūpaparicchedo

11349

Chaṭṭho paricchedo

Sixth Chapter

Chương thứ sáu

11350

6. Bhūmipuggalacittappavattikathā

6. Discourse on the Occurrence of Minds in Realms and Individuals

6. Phần nói về sự vận hành của tâm trong các cõi và chúng sinh

11351

232.

11352

Kāmasugatiyaṃ honti, mahāpākā yathārahaṃ;

In the sensual happy realms, great results occur appropriately;

Trong các cõi thiện dục giới, có các quả đại thiện tương ứng;

11353

Mahaggatavipākā ca, yathāsandhivavatthitā.

and exalted results are established according to the rebirth-linking.

Và các quả đại hành, được an định theo sự tái sinh.

11354

233.

11355

Voṭṭhabbakāmapuññāni, viyuttāni ca diṭṭhiyā;

Sense-sphere wholesome cittas of determining, dissociated from wrong view,

Các tâm phân đoán, các tâm thiện dục giới ly tà kiến;

11356

Uddhaccasahitañceti, honti sabbattha cuddasa.

and accompanied by restlessness — these are fourteen everywhere.

Và tâm phóng dật, tổng cộng có mười bốn tâm ở mọi nơi.

11357

234.

11358

Santīraṇamanodhātu-cakkhusotamanā pana;

Investigating minds, mind-element, and eye-, ear-, and mind-consciousness,

Tâm phân đoán, ý giới, nhãn thức, nhĩ thức và ý thức;

11359

Dasa cittāni jāyanti, sabbatthārūpavajjite.

these ten cittas arise everywhere, except in the Formless Realm.

Mười tâm này sinh khởi ở mọi nơi trừ các cõi vô sắc.

11360

235.

11361

Diṭṭhigatasampayuttā, vicikicchāyutā tathā;

Associated with wrong view, and likewise accompanied by doubt,

Các tâm tương ưng với tà kiến, và các tâm tương ưng với hoài nghi;

11362

Pañca sabbattha jāyanti, suddhāvāsavivajjite.

five arise everywhere, except in the Suddhāvāsa realms.

Năm tâm này sinh khởi ở mọi nơi trừ các cõi Tịnh Cư.

11363

236.

11364

Dosamūladvayañceva, ghānādittayamānasā;

The two roots of aversion, and the minds of nose-, tongue-, body-consciousness,

Hai tâm sân căn, và các tâm mũi, lưỡi, thân;

11365

Aṭṭha sabbattha jāyanti, mahaggatavivajjite.

these eight arise everywhere, except in the Exalted Realms.

Tám tâm này sinh khởi ở mọi nơi trừ các cõi đại hành.

11366

237.

11367

Catutthāruppajavanaṃ, anāgāmiphalādayo;

The fourth formless javana, and the fruits of anāgāmi and so on,

Tâm tốc hành vô sắc thứ tư, các tâm quả của bậc Bất Lai, v.v.;

11368

Mahākriyā ca jāyanti, terasāpāyavajjite.

and great functional cittas — these thirteen arise, except in the planes of misery.

Và các tâm đại tác, mười ba tâm này sinh khởi ở những nơi trừ các cõi đọa xứ.

11369

238.

11370

Heṭṭhāruppajavā dve dve, chāpāyuparivajjite;

The two lower formless javanas, two each, arise everywhere except above the six planes of misery;

Hai tâm tốc hành vô sắc thấp hơn, không có trong sáu cõi trên các cõi đọa xứ;

11371

Sitarūpajavā honti, arūpāpāyavajjite.

the lower form javanas arise everywhere except in the Formless Realm and planes of misery.

Các tâm tốc hành sắc giới thì không có trong các cõi vô sắc và các cõi đọa xứ.

11372

239.

11373

Sotāpattiphalādīni, suddhāpāyavivajjite;

The fruits of stream-entry and so on, arise everywhere except in the Suddhāvāsa realms and planes of misery;

Các tâm quả Dự Lưu, v.v., không có trong các cõi đọa xứ thuần túy;

11374

Paṭhamānuttaraṃ suddhā-pāyārūpavivajjite.

the first supramundane jhāna arises everywhere except in the Suddhāvāsa realms, planes of misery, and Formless Realm.

Tâm siêu thế đầu tiên không có trong các cõi đọa xứ và vô sắc thuần túy.

11375

240.

11376

Avatthābhūmibhūtattā, na gayhanti anuttarā;

Being in a state or realm, the supramundane cittas are not taken;

Vì là các cõi trạng thái, các tâm siêu thế không được tính.

11377

Ekavokārabhūmi ca, rūpamattā na gayhati.

And in the single-constituent realm, matter (rūpa) is not grasped.

Và trong cõi một uẩn, chỉ sắc pháp không được tính đến.

11378

241.

11379

Sabhummā sabbabhummā ca, ekadvittayavajjitā;

Those belonging to specific realms and those belonging to all realms, excluding the one, two, and three^*;

Tâm thuộc các cõi và tâm thuộc tất cả các cõi, trừ một, hai, ba cõi;

11380

Tathārūpasuddhāvāsa-brahmāpāyavasāti ca.

Also the rūpa Suddhāvāsa Brahmās and those dwelling in the woeful states.

Cũng vậy, các cõi Phạm thiên Tịnh Cư và các cõi khổ.

11381

242.

11382

Mānasā pañca koṭṭhāsā, sattarasa catuddasa;

The consciousnesses are five sections, seventeen, fourteen;

Các tâm có năm phần, mười bảy, mười bốn;

11383

Chattiṃsatekavīsā ca, ekañceva yathākkamaṃ.

Thirty-six, twenty-one, and one, respectively.

Ba mươi sáu, hai mươi mốt, và một, theo thứ tự.

11384

243.

11385

Aṭṭhārasāpi hontete, navadhāpi punekadhā;

These are eighteen, and also nine-fold, and again one-fold;

Mười tám cũng có, chín loại cũng có một loại nữa;

11386

Catudhā tividhā ceva, ekadhāti ca bhedato.

Four-fold, three-fold, and one-fold, in terms of distinctions.

Bốn loại, ba loại, và một loại, theo sự phân chia.

11387

244.

11388

Terasāpi ca koṭṭhāsā, bhavantekatibhūmakā;

And thirteen sections become those of one and three planes;

Và mười ba phần, có trong các cõi một, ba;

11389

Chasattekādasasatta-rasabhūmakamānasā.

The consciousnesses belonging to six, one hundred, eleven, and seventeen planes.

Sáu, một trăm, mười một, mười bảy cõi tâm.

11390

245.

11391

Ekadvayaticatukkapañcakādhikavīsajā;

Arising from twenty plus one, two, three, four, five;

Hai mươi cộng thêm một, hai, ba, bốn, năm;

11392

Chabbīsatiṃsajā ceti, yathānukkamato bhave.

And arising from twenty-six and thirty, should occur in due order.

Hai mươi sáu và ba mươi, theo đúng thứ tự.

11393

246.

11394

Cattāri puna cattāri, ekamaṭṭhaṭṭha cekakaṃ;

Four, again four, one, eight, eight, and one;

Bốn lại bốn, một, tám, tám và một;

11395

Cattārekādasa dve dve, satta tevīsa cuddasa.

Four, eleven, two, two, seven, twenty-three, fourteen.

Bốn, mười một, hai, hai, bảy, hai mươi ba, mười bốn.

11396

247.

11397

Kriyājavamahāpākā, lokuttaramahaggatā;

Functional javanas, great results, supramundane, and exalted;

Tâm duy tác, tâm đại quả, tâm siêu thế, tâm đại hành;

11398

Dvepaññāsa na labbhanti, caturāpāyabhūmiyaṃ.

Fifty-two are not obtained in the four woeful states.

Năm mươi hai tâm không có trong bốn cõi khổ.

11399

248.

11400

Kāmāvacaradevesu, chasu bhumme ca mānave;

Among the Kāmāvacara devas, among the six terrestrial beings, and among humans;

Trong các cõi trời Dục giới, sáu cõi, và nhân loại ở cõi đất;

11401

Kāmasugatiyaṃ natthi, nava pākā mahaggatā.

In the sensual blissful realms, the nine exalted resultant consciousnesses do not exist.

Trong Dục giới thiện thú không có chín tâm đại hành quả.

11402

249.

11403

Dosamūlamahāpākā, ghānādittayamānasā;

The consciousnesses rooted in aversion, great results, and the three of nose, etc.;

Tâm quả gốc sân và ba tâm giác quan (mũi, lưỡi, thân);

11404

Natthārūpavipākā ca, vīsatī rūpabhūmiyaṃ.

And the formless resultant consciousnesses, twenty of these are not in the rūpa-bhūmi.

Và các tâm vô sắc quả không có hai mươi tâm trong cõi sắc.

11405

250.

11406

Kaṅkhādiṭṭhiyutā pañcārūpapākā catubbidhā;

The five^* associated with doubt and wrong view, the four kinds of formless resultant consciousnesses;

Năm tâm hoài nghi và tà kiến, bốn tâm vô sắc quả;

11407

Pañcādonuttarā ceva, suddhāvāse na labbhare.

And the five unsurpassed consciousnesses are not obtained in the Suddhāvāsa realms.

Năm tâm siêu thế thấp hơn không có trong cõi Tịnh Cư.

11408

251.

11409

Ādāvajjanamaggā ca, paṭighārūpamānasā;

The initial advertings, and consciousnesses rooted in aversion, and formless consciousnesses;

Hai tâm khai môn, tâm đạo, tâm sân, tâm vô sắc;

11410

Kāmapākā sitārūpe, tecattālīsa natthi te.

Sensual resultant consciousnesses and those associated with formless jhāna, these forty-three do not exist.

Tâm dục giới quả, tâm cười, bốn mươi ba tâm ấy không có.

11411

252.

11412

Sattatiṃsa parittā ca, labbhantāpāyabhūmiyaṃ;

Thirty-seven inferior^* are obtained in the woeful states;

Ba mươi bảy tâm nhỏ được tìm thấy trong cõi khổ;

11413

Mānasāsīti labbhanti, kāmasugatiyaṃ pana.

But eighty consciousnesses are obtained in the sensual blissful realms.

Tám mươi tâm được tìm thấy trong Dục giới thiện thú.

11414

253.

11415

Ekūnasattati rūpe, suddhe paññāsa pañca ca;

Sixty-nine in the rūpa realm, fifty-five in the Suddhāvāsa realms;

Sáu mươi chín trong cõi sắc, năm mươi lăm trong cõi Tịnh Cư;

11416

Chacattālīsa āruppe, natthāsaññīsu kiñcipi.

Forty-six in the arūpa realm, and nothing at all in the asaṅñīsatta realm.

Bốn mươi sáu trong cõi vô sắc, không có gì trong cõi Vô Tưởng.

11417

254.

11418

Itthamekadviticatupañcabhummāni soḷasa;

Thus, the sixteen^* for one, two, three, four, and five planes;

Như vậy, mười sáu tâm thuộc cõi một, hai, ba, bốn, năm;

11419

Dasa pañcadasevātha, catuttiṃsa catuddasa.

Ten, then fifteen, then thirty-four, and fourteen.

Mười, mười lăm, ba mươi tư, mười bốn.

11420

255.

11421

Apāyāhetukānaṃ tu, mahāpākakriyājave;

For those of the woeful states and those of rootless (ahetuka) rebirth, all other inferior consciousnesses are obtained,

Đối với những chúng sinh vô nhân trong các cõi khổ, trừ tâm đại quả và tâm duy tác;

11422

Hitvā sesaparittāni, cittāni pana labbhare.

Excluding great resultant and functional javanas.

Các tâm nhỏ còn lại được tìm thấy.

11423

256.

11424

Dvihetukāhetukānaṃ, sesānaṃ kāmamānasā;

For those of two roots (dvihetuka) and those of rootless (ahetuka) rebirth, the remaining sensual consciousnesses;

Đối với những chúng sinh nhị nhân và vô nhân, các tâm dục giới còn lại;

11425

Labbhanti pana hitvāna, ñāṇapākakriyājave.

Are obtained, excluding those associated with knowledge, resultant, and functional javanas.

Được tìm thấy, trừ tâm quả trí tuệ và tâm duy tác.

11426

257.

11427

Tihetukānaṃ sattānaṃ, tattha tatthūpapattiyaṃ;

For beings of three roots (tihetuka), in whatever realm they are reborn;

Đối với những chúng sinh tam nhân, khi tái sinh vào từng cõi;

11428

Tattha tatthūpapannānaṃ, labbhamānāni labbhare.

Those that are obtained among those reborn in those particular realms, are obtained.

Các tâm được tìm thấy nơi những người tái sinh vào từng cõi ấy.

11429

258.

11430

Tihetukānaṃ sabbepi, mānasāpāyapāṇinaṃ;

For beings of three roots (tihetuka), all consciousnesses (mānasā) for beings in woeful states;

Tất cả các tâm của chúng sinh tam nhân trong cõi khổ;

11431

Sattatiṃsāvasesānaṃ, ekatālīsa niddise.

For the remaining thirty-seven, forty-one should be specified.

Ba mươi bảy tâm còn lại của chúng sinh, nên nói là bốn mươi mốt.

11432

259.

11433

Puthujjanāna sekkhānaṃ, na santi javanakriyā;

For ordinary people (puthujjana) and trainees (sekkhā), functional javanas do not exist;

Đối với phàm phu và bậc Hữu học, không có tâm duy tác;

11434

Na santi vītarāgānaṃ, puññāpuññāni sabbathā.

For those who are free from defilements (vītarāga), all wholesome and unwholesome deeds do not exist at all.

Đối với bậc Vô lậu, hoàn toàn không có tâm thiện và bất thiện.

11435

260.

11436

Kaṅkhādiṭṭhiyutā pañca, sekkhānaṃ natthi mānasā;

The five consciousnesses associated with doubt and wrong view do not exist for trainees (sekkhā);

Năm tâm hoài nghi và tà kiến, bậc Hữu học không có;

11437

Dosamūladvayañcāpi, natthānāgāmino pana.

And the two rooted in aversion also do not exist for non-returners (Anāgāmī).

Hai tâm gốc sân cũng không có nơi bậc Bất lai.

11438

261.

11439

Vavatthitāriyesveva, yathāsakamanuttarā;

Among the Noble Ones (ariya) who are established, the unsurpassed^* is according to their own^*;

Chỉ những tâm siêu thế của các bậc Thánh đã an trú, tùy theo mỗi người;

11440

Maggaṭṭhānaṃ sako maggo, natthaññaṃ kiñci sabbathā.

For those on the path (maggaṭṭha), their own path^* exists, nothing else at all.

Đạo của bậc Đạo quả, hoàn toàn không có tâm nào khác.

11441

262.

11442

Puthujjanānaṃ dvinnampi, phalaṭṭhānaṃ yathākkamaṃ;

For both ordinary people (puthujjana), and for those who have attained the two fruits, respectively;

Của hai phàm phu, và của các bậc Quả theo thứ tự;

11443

Tatiyassa phalaṭṭhassa, catutthassa ca sambhavā.

For the third fruit-attainer, and for the fourth, there is existence.

Của bậc Quả thứ ba, và của bậc Quả thứ tư, theo sự hiện hữu.

11444

263.

11445

Tesaṭṭhi ceva cittāni, labbhantekūnasaṭṭhi ca;

Sixty-three consciousnesses are obtained, and fifty-nine;

Sáu mươi ba tâm, và năm mươi chín tâm;

11446

Sattapaññāsa cittāni, tepaññāsa ca sabbathā.

Fifty-seven consciousnesses, and fifty-three in all.

Năm mươi bảy tâm, và năm mươi ba tâm hoàn toàn.

11447

264.

11448

Catupaññāsa paññāsa, paññāsadvayahīnakā;

Fifty-four, fifty, and forty-eight;

Năm mươi bốn, năm mươi, năm mươi trừ hai;

11449

Kāmesu tesaṃ sambhonti, catutālīsa cakkamā.

Forty-four of these occur in the sensual realms in due order.

Trong Dục giới, bốn mươi bốn tâm của họ hiện hữu theo thứ tự.

11450

265.

11451

Tecattālīsa cekūnacattālīsa yathākkamaṃ;

Forty-three and thirty-nine, respectively;

Bốn mươi ba, và bốn mươi mốt, theo thứ tự;

11452

Bhavantekūnatālīsa, pañcattiṃsa ca rūpisu.

Thirty-nine and thirty-five occur in the rūpa realms.

Bốn mươi mốt, và ba mươi lăm tâm trong cõi sắc.

11453

266.

11454

Sattavīsa ca tevīsa, tevīsa ca yathākkamaṃ;

Twenty-seven and twenty-three, and twenty-three respectively;

Hai mươi bảy, và hai mươi ba, hai mươi ba theo thứ tự;

11455

Āruppesupi labbhanti, tesamaṭṭhāraseva ca.

Also eighteen of these are obtained in the arūpa realms.

Trong cõi vô sắc cũng được tìm thấy mười tám tâm của họ.

11456

267.

11457

Puthujjanā ca cattāro, apāyāhetukādayo;

Ordinary people (puthujjanā) are four, those with rootless rebirth (ahetukā) and so on;

Phàm phu và bốn loại chúng sinh vô nhân, v.v.;

11458

Ariyā ceva aṭṭhāti, dvādasannaṃ vasā siyuṃ.

And the Noble Ones (ariyā) are eight, thus there are twelve types.

Và tám bậc Thánh, là mười hai loại người.

11459

268.

11460

Chabbidhā cittakoṭṭhāsā, ekapuggalikā tathā;

Six kinds of consciousness sections, and likewise for a single individual;

Sáu loại phần tâm, cũng như một người;

11461

Catupañcachasattaṭṭha-puggalaṭṭhāti cakkamā.

Four, five, six, seven, and eight individuals, respectively.

Bốn, năm, sáu, bảy, tám người, theo thứ tự.

11462

269.

11463

Chabbīsa cuddasevātha, terasa dve ca mānasā;

Twenty-six, then fourteen, and two consciousnesses;

Hai mươi sáu, mười bốn, mười ba, và hai tâm;

11464

Dasa sattādhikā ceva, puna sattādhikā dasāti.

Ten with seven additional, and again ten with seven additional.

Mười, bảy thêm, lại mười thêm bảy.

11465

Iti cittavibhāge bhūmipuggalacittappavattikathā niṭṭhitā.

Here ends the discourse on the occurrence of consciousnesses in realms and individuals, in the Section on the Analysis of Consciousness.

Như vậy, phần trình bày về sự phát sinh của các tâm theo cõi và loại người trong phân loại tâm đã kết thúc.

11466

Chaṭṭho paricchedo.

The Sixth Chapter.

Chương thứ sáu.