Abhidhammāvatāro-nāmarūpaparicchedo

12862

Ekūnavīsatimo paricchedo

Chapter Nineteen

Chương thứ mười chín

12863

19. Pabhedakathā

19. Discourse on Distinctions

19. Phần trình bày về sự phân loại

12864

706.

12865

Aṭṭhavīsavidhampetaṃ, rūpaṃ dāni yathārahaṃ;

Now, this twenty-eightfold rūpa, as appropriate,

Hai mươi tám loại sắc này bây giờ, tùy theo thích hợp;

12866

Bhūtarūpādibhedehi, vibhajeyya vicakkhaṇo.

A discerning one should classify by distinctions such as bhūta-rūpa.

Người trí nên phân loại theo các phân biệt như đại oai nghi, v.v.

12867

707.

12868

Pathavādikamidanti, bhūtarūpaṃ catubbidhaṃ;

This, such as earth, is the fourfold bhūta-rūpa;

Cái này là đất, v.v., đại oai nghi có bốn loại;

12869

Upādārūpamaññaṃ tu, catuvīsatividhaṃ bhave.

The other upādā-rūpa becomes twenty-fourfold.

Các sắc sở tạo khác thì có hai mươi bốn loại.

12870

708.

12871

Pañcavidhampi cakkhādirūpamajjhattikaṃ mataṃ;

The five kinds of rūpa, such as eye-base, are considered internal;

Năm loại sắc như nhãn, v.v., được xem là nội sắc;

12872

Tevīsatividhaṃ sesaṃ, bāhiranti pavuccati.

The remaining twenty-three kinds are called external.

Hai mươi ba loại còn lại được gọi là ngoại sắc.

12873

709.

12874

Rūpasaddagandharasaphoṭṭhabbā satta pañcadhā;

Visible form, sound, smell, taste, and tangibles are sevenfold in five ways;

Sắc, thinh, hương, vị, xúc, năm loại này là bảy;

12875

Pañcappasādavisayā, pañcārammaṇanāmakā.

They are the five sense-bases and are called the five objects.

Là đối tượng của năm tịnh sắc, được gọi là năm cảnh.

12876

710.

12877

Ekavīsatividhaṃ sesaṃ, dhammārammaṇasaṅgahaṃ;

The remaining twenty-one kinds are included in the dhamma object;

Hai mươi mốt loại còn lại, được thâu tóm trong pháp cảnh;

12878

Manoviññāṇaviññeyyaṃ, manodvārassa gocaraṃ.

They are knowable by mind-consciousness, the range of the mind-door.

Là đối tượng của ý thức, là cảnh giới của ý môn.

12879

711.

12880

Pasādā visayā ceva, pañcakā dvepi sambhavā;

The sense-faculties and their objects, both quintads, are inherent;

Tịnh sắc và đối tượng, cả hai nhóm năm loại đều có thể có;

12881

Dvādasāpi sarūpena, dasāyatanadhātuyo.

The twelve, by their intrinsic nature, are the ten āyatanas and dhātus.

Mười hai loại này theo bản chất, là mười xứ và mười giới.

12882

712.

12883

Yadedaṃ pana sabbampi, rūpaṃ sappaṭighaṃ mataṃ;

All this rūpa is considered with impingement;

Tất cả sắc pháp này, được xem là có chướng ngại (sa-ppaṭigha);

12884

Tadevoḷārikaṃ nāma, santiketi pavuccati.

That same is called gross, and is said to be proximate.

Đó chính là thô sắc (oḷārika), và được gọi là cận sắc (santika).

12885

713.

12886

Sesamappaṭighaṃ nāma, dhammāyatanadhātu ca;

The remaining is called without impingement, and is also the dhamma-āyatana-dhātu;

Còn lại là vô chướng ngại (appaṭigha), cũng là pháp xứ và pháp giới;

12887

Sukhumañceva rūpañca, rūpaṃ soḷasadhā ṭhitaṃ.

And subtle rūpa, the rūpa stands in sixteen ways.

Là tế sắc (sukhuma), sắc pháp tồn tại trong mười sáu loại.

12888

714.

12889

Chabbidhā vatthurūpaṃ tu, pasādahadayampi ca;

The sixfold vatthu-rūpa are the sense-faculties and the heart-base;

Sáu loại là y xứ sắc (vatthurūpa), gồm tịnh sắc và ý vật;

12890

Avatthurūpaṃ sesaṃ tu, dvāvīsatividhaṃ bhave.

The remaining twenty-two kinds are the avatthu-rūpa.

Hai mươi hai loại còn lại là phi y xứ sắc (avatthurūpa).

12891

715.

12892

Pasādā ceva viññatti, dvārarūpaṃ tu sattadhā;

The sense-faculties and the two kinds of viññatti are the sevenfold door-rūpa;

Tịnh sắc và biểu tri (viññatti), bảy loại là môn sắc (dvārarūpa);

12893

Sesaṃ advārarūpaṃ tu, ekavīsavidhampi ca.

The remaining twenty-one kinds are the advāra-rūpa.

Hai mươi mốt loại còn lại là phi môn sắc (advārarūpa).

12894

716.

12895

Pasādā bhāvayugaḷaṃ, jīvitañceti aṭṭhadhā;

The sense-faculties, the two bhavas, and jīvitindriya are eightfold;

Tịnh sắc, hai loại tính sắc (bhāva), và sinh mạng (jīvita), tổng cộng tám loại;

12896

Indriyarūpamaññaṃ tu, vīsadhānindriyaṃ siyā.

The other indriya-rūpa, in twenty ways, would be non-indriya.

Là quyền sắc (indriyarūpa), hai mươi loại khác là phi quyền sắc (anindriya).

12897

717.

718.

717.

12898

Vaṇṇo gandho raso ojā, bhūtarūpanti aṭṭhadhā;

Color, smell, taste, nutritive essence, and the bhūta-rūpas are eightfold;

Sắc, hương, vị, oai (ojā), tám loại này là đại chủng sắc (bhūtarūpa);

12899

Avinibbhogamitaraṃ, vinibbhogaṃ tu vīsadhā.

The other is avinibbhoga-rūpa, and twentyfold is vinibbhoga-rūpa.

Còn lại là bất khả phân ly (avinibbhoga), hai mươi loại là khả phân ly (vinibbhoga).

12900

718.

12901

Avinibbhogarūpāni, saddavatthindriyāni ca;

The avinibbhoga-rūpas, sound, vatthu, and indriyas;

Các sắc bất khả phân ly, âm thanh, y xứ và quyền;

12902

Nipphannaṃ aṭṭhārasadhā, rūparūpanti veditaṃ.

Eighteenfold niṣpanna-rūpa is known as rūpa-rūpa.

Mười tám loại đã thành tựu, được biết là sắc pháp (rūparūpa).

12903

719.

12904

Paricchedo panākāso, viññattilahutādayo;

But the element of space, viññatti, lightness, etc.,

Không gian phân cách (pariccheda), biểu tri, khinh khoái (lahutā) v.v.;

12905

Vikārā lakkhaṇā ceva, rūpassupacayādayo.

Modifications and characteristics, and the growth, etc., of rūpa.

Biến chuyển (vikāra) và tướng trạng (lakkhaṇa), tăng trưởng (upacayā) v.v. của sắc.

12906

720.

12907

Dasadhāpi anipphannaṃ, natthetaṃ paramatthato;

The ten kinds of aniṣpanna-rūpa do not exist in the ultimate sense;

Mười loại phi thành tựu này, không có trong nghĩa tối hậu;

12908

Rūpassetanti katvāna, rūpamicceva vuccati.

But they are called rūpa by considering them as pertaining to rūpa.

Nhưng vì thuộc về sắc, nên vẫn được gọi là sắc.

12909

721.

12910

Rūpāyatanamevekaṃ, sanidassanamīritaṃ;

One rūpa-āyatana is said to be with appearance (sa-nidassana);

Chỉ có sắc xứ (rūpāyatana) là có thể thấy được (sanidassana);

12911

Anidassanamaññaṃ tu, sattavīsatividhampi ca.

The other twenty-seven kinds are without appearance (a-nidassana).

Hai mươi bảy loại còn lại là không thể thấy được (anidassana).

12912

722.

12913

Kammajaṃ panupādinnaṃ, anupādinnakāparaṃ;

Kamma-born is appropriated, and the other is unappropriated;

Sắc do nghiệp sinh là sở thủ (upādinna), còn lại là phi sở thủ (anupādinna);

12914

Tividhaṃ cittajañceva, utujāhārajanti ca.

Threefold are mind-born, temperature-born, and nutriment-born.

Ba loại là do tâm sinh, do thời tiết sinh và do vật thực sinh.

12915

723.

12916

Cakkhusamphassavatthūti, cakkhudhātu pakittitā;

The eye-element is proclaimed as the base for eye-contact;

Nhãn xúc là y xứ (vatthu), nên nhãn giới được tuyên bố;

12917

Na vatthu tassa sesaṃ tu, sattavīsatividhaṃ bhave.

The remaining twenty-seven kinds are not a base for it.

Hai mươi bảy loại còn lại không phải là y xứ của nó.

12918

724.

12919

Sotasamphassavatthādi-vasā ca duvidhā tathā;

Similarly, the two are twofold by way of the base for ear-contact, etc.;

Tương tự, tùy theo nhĩ xúc là y xứ v.v., cũng có hai loại;

12920

Tividhā ca vibhāveyya, yathāsambhavato kathaṃ.

And threefold one should classify as far as possible.

Và ba loại nên được phân biệt, tùy theo sự khả thể.

12921

725.

12922

Sanidassanarūpañca, vaṇṇo sappaṭighampi ca;

Visible form is sa-nidassana-rūpa, and also sappaṭigha;

Sắc pháp có thể thấy được (sanidassana) là sắc (vaṇṇa), và có chướng ngại (sa-ppaṭigha);

12923

Anidassanamaññaṃ tu, thūlaṃ sappaṭighaṃ bhave.

The other anidassana-rūpa is gross and sappaṭigha.

Còn lại là không thể thấy được (anidassana), thô và có chướng ngại (sa-ppaṭigha).

12924

726.

12925

Anidassanarūpañca, sesamappaṭighampi ca;

The anidassana-rūpa and the remaining appaṭigha-rūpa;

Sắc pháp không thể thấy được (anidassana), còn lại là vô chướng ngại (appaṭigha);

12926

Soḷasāti ca sabbampi, rūpaṃ tividhamuddise.

All sixteen kinds of rūpa are declared to be threefold.

Tất cả mười sáu loại sắc, được chia thành ba loại.

12927

727.

12928

Apattagāhakaṃ nāma, cakkhusotadvayaṃ pana;

The pair of eye and ear are called non-reaching receptors;

Hai loại nhãn và nhĩ, được gọi là không tiếp xúc (apattagāhaka);

12929

Sampattagāhakaṃ nāma, ghānādittayamīritaṃ.

The remaining triad of nose, etc., are called reaching receptors.

Ba loại khứu v.v. được gọi là tiếp xúc (sampattagāhaka).

12930

728.

12931

Agāhakamato sesaṃ, tevīsatividhaṃ bhave;

The remaining twenty-three kinds are non-receptive;

Hai mươi ba loại còn lại là không nắm bắt (agāhaka);

12932

Kiñci sārammaṇaṃ nāma, na gayhatīti sabbathā.

Nothing whatsoever is called with object, in that it is not grasped.

Một số là có cảnh (sārammaṇa), nhưng không bao giờ được nắm bắt.

12933

729.

12934

Upādā ajjhattikaṃ rūpaṃ, upādā bāhiraṃ tathā;

Upādā internal rūpa, upādā external rūpa likewise;

Sắc sở thủ nội phần (upādā ajjhattika), sắc sở thủ ngoại phần (upādā bāhira) cũng vậy;

12935

Nopādā bāhirañceti, evampi tividhaṃ bhave.

And non-upādā external rūpa – thus also it is threefold.

Và sắc phi sở thủ ngoại phần (nopādā bāhira), như vậy cũng có ba loại.

12936

730.

12937

Ajjhattikamupādinnaṃ, bāhirañca tathāparaṃ;

Appropriated internal, and likewise the other external;

Sắc nội phần sở thủ (ajjhattikaṃ upādinnaṃ), và một loại khác là ngoại phần;

12938

Anupādinnakañceti, evamādivasāpi ca.

And unappropriated – thus, by these various ways also.

Và phi sở thủ (anupādinna), theo cách này v.v.

12939

731.

12940

Diṭṭhaṃ rūpaṃ sutaṃ saddo, gandhādi tividhaṃ mutaṃ;

Visible form is seen, sound is heard, smell, etc., are threefold known;

Sắc được thấy, thinh được nghe, hương v.v. ba loại được biết;

12941

Viññātamaññaviññeyyaṃ, manasāti catubbidhaṃ.

Other knowables are known by the mind – thus, fourfold.

Sắc được biết bởi ý, đối tượng của ý thức, là bốn loại.

12942

732.

12943

Rūparūpaṃ paricchedo, vikāro lakkhaṇaṃ kamā;

Rūpa-rūpa, pariccheda-rūpa, vikāra-rūpa, and lakkhaṇa-rūpa, respectively;

Sắc pháp, không gian phân cách, biến chuyển, tướng trạng theo thứ tự;

12944

Aṭṭhārasekakaṃ pañca, catukkanti ca taṃ tathā.

Eighteen, one, five, and fourfold, in that order.

Mười tám, một, năm, bốn loại như vậy.

12945

733.

12946

Dvārañca hoti vatthu ca, na vatthu dvārameva tu;

It is a door and a base, not a base but a door only;

Là môn và là y xứ, chỉ là môn nhưng không là y xứ;

12947

Na dvāraṃ vatthumevātha, nobhayanti ca niddise.

Not a door but a base only, or neither – thus one should declare.

Chỉ là y xứ nhưng không là môn, và không cả hai, nên được chỉ ra.

12948

734.

12949

Upādā anupādinnaṃ, anupādinnakaṃ tathā;

Upādā unappropriated, and unappropriated likewise;

Sở thủ phi sở thủ (upādā anupādinnaṃ), phi sở thủ cũng vậy;

12950

Nopādā duvidhañceti, catuddhevampi desitaṃ.

And nopādā twofold – thus it is taught in four ways.

Và phi sở thủ (nopādā) có hai loại, như vậy được thuyết giảng thành bốn.

12951

735.

12952

Sappaṭigghamupādā ca, rūpamappaṭighaṃ tathā;

Sappaṭigha and upādā, and appaṭigha rūpa likewise;

Sắc có chướng ngại sở thủ (sappaṭiggham upādā), sắc vô chướng ngại (appaṭigha) cũng vậy;

12953

Nopādā duvidhañceti, catuddhā evamādito.

And nopādā twofold – thus in four ways from the beginning.

Và phi sở thủ (nopādā) có hai loại, như vậy từ ban đầu là bốn.

12954

736.

12955

Ekādasekajarūpaṃ, hadayindriyanavakaṃ;

The eleven kinds of one-source rūpa, the nine of the heart-base and indriyas;

Mười một loại sắc do nghiệp sinh, chín loại ý vật và quyền;

12956

Kammajaṃ cittajañceva, tathā viññattikaṃ dvayaṃ.

Kamma-born and citta-born, and the two viññattis.

Do nghiệp sinh và do tâm sinh, và hai loại biểu tri.

12957

737.

727.

737.

12958

Saddo cittotujo tasmā, rūpamekaṃ dvijaṃ mataṃ;

Sound is born from mind and temperature, therefore one rūpa is considered two-source;

Âm thanh do tâm và thời tiết sinh, nên một loại sắc được xem là hai nguồn;

12959

Cittotāhārasambhūtaṃ, lahutādittayaṃ tijaṃ.

Lightness, etc., which are born from mind, temperature, and nutriment, are three-source.

Ba loại khinh khoái v.v. do tâm, thời tiết, vật thực sinh, là ba nguồn.

12960

738.

12961

Navākāsāvinibbhogā, kammādicatusambhavā;

Space and the eight avinibbhoga-rūpas are born from all four (kamma, etc.);

Chín loại không gian và bất khả phân ly, do bốn nguồn nghiệp v.v. sinh;

12962

Atha lakkhaṇarūpanti, rūpamevaṃ tu pañcadhā.

Then the lakkhaṇa-rūpas – thus rūpa is fivefold.

Và tướng trạng sắc, như vậy sắc có năm nguồn.

12963

739.

12964

Navākāsāvinibbhogā, nava vatthindriyāni ca;

Space and the eight avinibbhoga-rūpas, and the nine vatthu and indriyas;

Chín loại không gian và bất khả phân ly, và chín loại y xứ và quyền;

12965

Aṭṭhārasavidhaṃ rūpaṃ, kammajaṃ hoti piṇḍitaṃ.

Eighteen kinds of rūpa, in total, are kamma-born.

Mười tám loại sắc do nghiệp sinh, được gom lại.

12966

740.

12967

Saddākāsāvinibbhogā, viññattilahutādayo;

Sound, space, the eight avinibbhoga-rūpas, viññattis, and lightness, etc.;

Âm thanh, không gian, bất khả phân ly, biểu tri, khinh khoái v.v.;

12968

Pañcadasavidhaṃ rūpaṃ, cittasambhavamuddise.

Fifteen kinds of rūpa are declared to be mind-born.

Mười lăm loại sắc được tuyên bố là do tâm sinh.

12969

741.

12970

Saddākāsāvinibbhogā, lahutādittayanti ca;

Sound, space, the eight avinibbhoga-rūpas, and the triad of lightness, etc.;

Âm thanh, không gian, bất khả phân ly, và ba loại khinh khoái v.v.;

12971

Utusambhavamīrenti, rūpaṃ terasadhā ṭhitaṃ.

They say thirteen kinds of rūpa are temperature-born.

Mười ba loại sắc được nói là do thời tiết sinh.

12972

742.

12973

Paricchedāvinibbhogā, lahutādittayampi ca;

Pariccheda, the eight avinibbhoga-rūpas, and the triad of lightness, etc.;

Không gian phân cách, bất khả phân ly, và ba loại khinh khoái v.v.;

12974

Evamāhārajaṃ nāma, rūpaṃ dvādasadhā ṭhitaṃ.

Thus, twelve kinds of rūpa are nutriment-born.

Như vậy, mười hai loại sắc được gọi là do vật thực sinh.

12975

743.

12976

Jāti jarā ca maraṇaṃ, na kutocipi jāyati;

Jāti, jarā, and maraṇa are not born from anything;

Sinh, lão và tử, không sinh từ bất cứ đâu;

12977

Evampi pañcadhā hoti, rūpajātivibhāgato.

Thus also, rūpa is fivefold by its kind of origin.

Như vậy cũng có năm loại, theo sự phân chia của chủng loại sắc.

12978

744.

12979

Pañcavīsatividhaṃ kammaṃ, kāmarūpavavatthitaṃ;

Twenty-five kammas, established in the kāma and rūpa realms;

Hai mươi lăm loại nghiệp, tồn tại trong cõi dục và cõi sắc;

12980

Janeti kammajaṃ rūpaṃ, kāmarūpabhavadvaye.

Generate kamma-born rūpa in both kāma and rūpa existences.

Sinh ra sắc do nghiệp, trong hai cõi dục và sắc.

12981

745.

12982

Pañcaviññāṇamāruppa-vipākā sabbasandhiyo;

The five consciousnesses, the āruppa vipākas, all conjunctions;

Năm thức song ngũ, quả của cõi vô sắc, tất cả các tâm tục sinh;

12983

Cuti khīṇāsavasseti, soḷasete vivajjaye.

Passing away and for those whose defilements are destroyed – these sixteen should be avoided (excluded).

Tâm tử và tâm của vị A-la-hán, mười sáu loại này nên tránh.

12984

746.

12985

Pañcasattati sesāni, cittānimāni sambhavā;

The remaining seventy-five cittas are originative;

Bảy mươi lăm tâm còn lại, những tâm này có thể có;

12986

Janenti cittajaṃ rūpaṃ, pañcavokārabhūmiyaṃ.

They generate citta-born rūpa in the pañcavokāra bhūmi.

Sinh ra sắc do tâm, trong cõi ngũ uẩn.

12987

747.

12988

Janebhi utujaṃ rūpaṃ, tejodhātu bhavadvaye;

The Tejo-dhātu generates temperature-born rūpa in both existences;

Sắc do thời tiết sinh, do địa đại nhiệt (tejodhātu) trong hai cõi;

12989

Kāmabhūmiyamojā tu, janetāhārajaṃ tathā.

In the kāma-bhūmi, the nutritive essence likewise generates nutriment-born rūpa.

Trong cõi dục, oai (ojā) sinh ra sắc do vật thực, cũng vậy.

12990

748.

12991

Kammaṃ janeti rūpāni, attajāni khaṇe khaṇe;

Kamma generates its own rūpas moment by moment;

Nghiệp sinh ra các sắc, thuộc về tự thân, từng sát na;

12992

Cittamuppādakālamhi, uppādānantaraṃ paraṃ.

Mind (citta) at the moment of arising, and immediately thereafter.

Tâm trong khoảnh khắc sinh khởi, và ngay sau khi sinh khởi.

12993

749.

12994

Utusambhavamīrenti, rūpaṃ terasadhā ṭhitaṃ;

They say thirteen kinds of rūpa are temperature-born;

Mười ba loại sắc được nói là do thời tiết sinh;

12995

Paricchedāvinibbhogā, lahutādittayampi ca.

Pariccheda, the eight avinibbhoga-rūpas, and the triad of lightness, etc.

Không gian phân cách, bất khả phân ly, và ba loại khinh khoái v.v.

12996

750.

12997

Sandhiyampi kammajaṃ tu, pavattepi ca sambhavā;

Kamma-born rūpa arises at rebirth-linking and also during existence;

Sắc do nghiệp sinh trong tục sinh và trong tiến trình;

12998

Janeti rūpaṃ sesāni, pavatte, na tu sandhiyaṃ.

The others arise during existence, but not at rebirth-linking.

Các sắc còn lại sinh ra trong tiến trình, nhưng không trong tục sinh.

12999

751.

13000

Indriyabaddhasantāne, kammādi tividhampi ca;

In the continuum associated with the sense faculties, kamma, etc., are threefold;

Trong dòng tương tục gắn liền với quyền, ba loại nghiệp v.v. cũng vậy;

13001

Janeti rūpaṃ matake, bāhire tu yathārahaṃ.

They generate rūpa in a dead body, and externally, as appropriate.

Sinh ra sắc trong người sống, và trong người chết, tùy theo sự thích hợp.

13002

752.

13003

Iti kammādayo rūpaṃ, janenti ca yathāsakaṃ;

Thus, kamma, etc., generate rūpa according to their respective nature;

Như vậy, nghiệp v.v. sinh ra sắc, tùy theo từng loại;

13004

Sesānampi ca rūpānaṃ, paccayā honti sambhavā.

And for the other rūpas, they become originative conditions.

Và cũng là duyên cho các sắc khác có thể sinh khởi.

13005

753.

13006

Iti rūpavibhāgañca, jātibhedañca sambhavā;

Thus, the classification of rūpa, and the distinctions of origin, and,

Như vậy, sự phân chia của sắc, sự sai biệt của chủng loại và sự khả thể;

13007

Janakādippabhedañca, rūpānaṃ tattha dīpayeti.

The distinction of generator, etc., of rūpas are clarified here.

Và sự sai biệt của nguồn gốc sinh v.v. của các sắc được trình bày ở đây.

13008

Iti rūpavibhāge pabhedakathā niṭṭhitā.

Thus concludes the discourse on the classifications of material phenomena.

Tại đây, phần thuyết về các loại sắc trong sự phân chia sắc đã kết thúc.

13009

Ekūnavīsatimo paricchedo.

The Nineteenth Chapter.

Chương thứ mười chín.