Abhidhammāvatāro-nāmarūpaparicchedo

13737

Pañcavīsatimo paricchedo

Chapter Twenty-five

Chương Hai Mươi Lăm

13738

25. Vipassanāvuddhikathā

25. Discourse on the Development of Vipassanā

25. Phần Trình Bày về Sự Phát Triển Của Tuệ Quán

13739

981.

13740

Sīlacittadiṭṭhikaṅkhāvitaraṇavisuddhiyo;

Having attained the Purifications of Virtue, Mind, View, and Doubt-Crossing;

Sau khi đạt được các sự thanh tịnh về Giới, Tâm, Kiến, Hoài nghi,

13741

Patvā kalāpato tāva, sammaseyya tato paraṃ.

One should then contemplate the aggregates.

Hành giả nên quán sát (các pháp) theo nhóm từ đó trở đi.

13742

982.

13743

Kalāpato sammasanaṃ, udayabbayadassanaṃ;

Contemplation of the aggregates, insight into rise and fall;

Sự quán sát theo nhóm, trí tuệ về sinh diệt,

13744

Bhaṅgañāṇaṃ bhayañāṇaṃ, tathādīnavanibbidā.

Knowledge of dissolution, knowledge of fear, and then knowledge of danger and disenchantment.

Trí tuệ về hoại diệt, trí tuệ về đáng sợ, và sự nhàm chán về hiểm họa.

13745

983.

13746

Muccitukamyatāñāṇaṃ, paṭisaṅkhānupassanā;

Knowledge of the desire for release, contemplative reflection;

Trí tuệ về ước muốn giải thoát, quán sát phản tư (paṭisaṅkhānupassanā),

13747

Saṅkhārupekkhānulomamiccānukkamato ṭhitā.

And equanimity regarding formations, then conformity – thus they stand in sequence.

Xả hành (saṅkhārupekkhā) và thuận thứ (anuloma) được thiết lập theo thứ tự.

13748

984.

13749

Vipassanāti cakkhātā, dasañāṇaparamparā;

This sequence of ten knowledges, called Vipassanā;

Tuệ quán (Vipassanā) được gọi là chuỗi mười trí tuệ này,

13750

Lakkhaṇattayamāhacca, saṅkhāresu pavattati.

Operates on formations, striking at the three characteristics.

Nó vận hành trên các hành (saṅkhāra) bằng cách đụng chạm đến ba đặc tính.

13751

985.

13752

Tasmā kalāpato tāva, sammaseyya tilakkhaṇaṃ;

Therefore, one should first contemplate the three characteristics within the aggregates;

Vì vậy, trước hết, hãy quán sát ba đặc tính theo nhóm,

13753

Sammasitvā atītādikhandhāyatanadhātuyo.

Having contemplated the aggregates, sense bases, and elements of the past and so forth.

Sau khi quán sát các uẩn, xứ, giới trong quá khứ, v.v.

13754

986.

13755

Aniccā te khayaṭṭhena, khandhā dukkhā bhayaṭṭhato;

Those aggregates are impermanent in the sense of decay, sorrowful in the sense of fear;

Các uẩn đó là vô thường theo nghĩa hoại diệt, khổ theo nghĩa đáng sợ;

13756

Anattā asārakaṭṭhena, iccābhiṇhaṃ vicintayaṃ.

And not-self in the sense of being without substance – thus constantly reflecting.

Và vô ngã theo nghĩa không có cốt lõi, hành giả nên thường xuyên suy tư như vậy.

13757

987.

13758

Tassevaṃ sammasantassa, upaṭṭhāti tilakkhaṇaṃ;

As he thus contemplates, the three characteristics appear clearly to the meditator;

Khi hành giả quán sát như vậy, ba đặc tính hiện rõ;

13759

Saṅkhāresu tato yogī, khaṇasantatiaddhato.

Then, in the formations, through the aspects of moment and continuity,

Từ đó, hành giả (yogī) quán sát các hành (saṅkhāra) theo khía cạnh sát na, dòng chảy và thời gian.

13760

988.

13761

Paccuppannāna dhammānaṃ, udayañca vayaṃ tathā;

He discerns the arising and passing away of present phenomena;

Sự sinh và diệt của các pháp hiện tại,

13762

Paññāsākārabhedehi, anupassati tattha hi.

In fifty different ways.

Hành giả quán sát ở đó theo năm mươi phương thức khác nhau.

13763

989.

13764

Avijjātaṇhākammānaṃ, udayā ca nirodhato;

From the arising and cessation of ignorance, craving, and kamma;

Do sự sinh và diệt của vô minh, ái, nghiệp,

13765

Samudayā nirodhā ca, pañcannaṃ dassitā tathā.

The arising and cessation of the five are thus shown.

Sự tập khởi và đoạn diệt của năm (uẩn) cũng được chỉ ra như vậy.

13766

990.

13767

Rūpassāhārato tiṇṇaṃ, phassato nāmarūpato;

From the nutriment of material form, from the three (feelings, perceptions, formations), from contact, from mind-and-matter;

Do vật thực của sắc, do xúc của ba (danh uẩn), do danh-sắc,

13768

Viññāṇasseti sabbepi, cattālīsa samissitā.

And from consciousness – all forty are combined.

Và do thức; tất cả bốn mươi (phương thức) này được kết hợp.

13769

991.

13770

Nibbattilakkhaṇaṃ bhaṅga-

Here, seeing the characteristic of arising

Ở đây, khi hành giả thấy đặc tính sinh

13771

Lakkhaṇañcettha passato;

And the characteristic of dissolution;

Và đặc tính hoại diệt;

13772

Khaṇatodayato ceti,

And from momentary arising,

Do sự sinh khởi từng sát na,

13773

Samapaññāsa honti te.

These become exactly fifty.

Thì chúng là năm mươi.

13774

992.

13775

Iti khandhamukhenete, vibhattā udayabbayā;

Thus, these risings and fallings are divided through the aspect of the aggregates;

Như vậy, các sự sinh diệt này được phân loại theo uẩn;

13776

Āyatannādibhedehi, yojetabbā yathārahaṃ.

And should be applied appropriately to the sense bases and other distinctions.

Nên được kết hợp một cách thích đáng theo các phân loại xứ, v.v.

13777

993.

13778

Udayañca vayañcevaṃ, passato tassa yogino;

When that meditator thus perceives rise and fall;

Khi hành giả quán sát sự sinh và diệt như vậy,

13779

Vibhūtā honti saṅkhārā, samuṭṭhāti tilakkhaṇaṃ.

The formations become manifest, and the three characteristics arise.

Các hành trở nên rõ ràng, ba đặc tính khởi lên.

13780

994.

13781

Bodhipakkhiyadhammā ca,

And the factors conducive to enlightenment,

Và các pháp giác chi (bodhipakkhiyadhammā),

13782

Te passanti visesato;

He sees them specially;

Họ thấy chúng một cách đặc biệt;

13783

Tato jāyantupaklesā,

Then arise the defilements,

Từ đó, mười phiền não phụ (upaklesā)

13784

Dasopaklesavatthukā.

Based on ten defilements.

Khởi lên dựa trên các đối tượng phiền não.

13785

995.

13786

Obhāso pīti passaddhi, adhimokkho ca paggaho;

Light, joy, tranquility, conviction, exertion;

Ánh sáng (obhāsa), hỷ (pīti), khinh an (passaddhi), quyết định (adhimokkha), tinh tấn (paggaha);

13787

Sukhaṃ ñāṇamupaṭṭhānaṃ, upekkhā ca nikanti ca.

Happiness, knowledge, mindfulness, equanimity, and delight.

Lạc (sukha), trí tuệ (ñāṇa), sự thiết lập (upaṭṭhāna), xả (upekkhā) và sự ưa thích (nikanti).

13788

996.

13789

Taṇhāmānadiṭṭhiggāhavasena tividhepi te;

Approving of these three (craving, conceit, wrong view) as pleasant, exalting, and possessive, he is afflicted.

Do ái, mạn, tà kiến, chấp thủ, chúng có ba loại;

13790

Assādento unnamanto, mamāyanto kilissati.

Approving of these three (craving, conceit, wrong view) as pleasant, exalting, and possessive, he is afflicted.

Hành giả bị phiền não khi thưởng thức, tự tôn và chấp thủ.

13791

997.

13792

Maggaṃ phalañca nibbānaṃ, pattosmīti akovido;

Thinking, "I have attained the path, the fruit, and Nibbāna," the unskilled person;

Kẻ thiếu trí tuệ nghĩ rằng: “Ta đã đạt được đạo, quả và Niết Bàn,”

13793

Vekkhabujjhāti maññanto, pappoti adhimāniko.

Believing he sees and understands, he becomes conceited.

Tưởng rằng mình đã thấy, đã giác ngộ, kẻ ấy rơi vào tăng thượng mạn.

13794

998.

13795

Maggādayo na hontete,

These are not the path and so forth,

Đạo, v.v. không phải là những điều này,

13796

Taṇhāgāhādivatthuto;

Because they are based on craving and attachment;

Vì chúng dựa trên ái, chấp thủ, v.v.;

13797

Taṇhāmānadiṭṭhiyo cupaklesā paripanthakā.

Craving, conceit, and wrong view are obstacles.

Ái, mạn, tà kiến là những phiền não phụ, là những chướng ngại.

13798

999.

13799

Porāṇameva khandhānaṃ, udayabbayadassanaṃ;

The mere insight into the rise and fall of the aggregates as before;

Sự quán sát sinh diệt của các uẩn cũ,

13800

Tilakkhaṇārammaṇato, maggo nibbānapaccayo.

By taking the three characteristics as its object, the path is a condition for Nibbāna.

Do đối tượng là ba đặc tính, là đạo đưa đến Niết Bàn.

13801

1000.

13802

Iti maggaṃ amaggañca, visodhentassa sijjhati;

Thus, for one who purifies the path and the non-path, it succeeds;

Như vậy, khi hành giả thanh lọc đạo và phi đạo, thì thành tựu được;

13803

Visuddhi ca maggāmaggañāṇadassananāmikā.

And is called the Purification of Knowledge and Vision of Path and Non-Path.

Thanh tịnh được gọi là Trí tuệ và sự thấy biết về đạo và phi đạo (Maggāmaggañāṇadassana).

13804

1001.

13805

Tathāparā visuddhīnaṃ, udayabbayadassanaṃ;

Similarly, another purification, starting with the insight into rise and fall;

Cũng vậy, một sự thanh tịnh khác, bắt đầu từ sự thấy biết sinh diệt,

13806

Ādiṃ katvā paṭipadāñāṇadassananāmikā.

Is called Knowledge and Vision of the Way.

Được gọi là Trí tuệ và sự thấy biết về con đường (Paṭipadāñāṇadassana).

13807

1002.

13808

Pacchā saṃklesavikkhepavisuddhantaṃ yathā pure;

Afterwards, the wise person proceeds with the insight into rise and fall, as before, up to the purification from defilements and distractions.

Sau đó, người trí tuệ lại thực hành sự thấy biết sinh diệt,

13809

Paṭipajjati medhāvī, udayabbayadassanaṃ.

Afterwards, the wise person proceeds with the insight into rise and fall, as before, up to the purification from defilements and distractions.

Như trước, cho đến khi thanh lọc được các phiền não và sự phân tán.

13810

1003.

13811

Iti khodayabbayānupassanāñāṇavīthiyaṃ;

Thus, for one who trains in the path of knowledge of observing rise and fall, decay;

Như vậy, khi hành giả tu tập trên lộ trình của trí tuệ quán sát sinh diệt,

13812

Sikkhantassācireneva, paripakkā vipassanā.

Vipassanā quickly matures.

Tuệ quán sẽ nhanh chóng trở nên chín muồi.

13813

1004.

13814

Pahāyodayavohāraṃ, vayamevādhimuccato;

Abandoning the concept of arising, and focusing only on passing away;

Từ bỏ sự diễn đạt về sinh, chỉ chú trọng vào sự diệt;

13815

Uppādābhogamohāya, bhaṅgamevānutiṭṭhati.

He stands firm only in dissolution, for the confusion of production and enjoyment.

Đối với sự mê lầm về sinh khởi và sự tích lũy, hành giả chỉ chú tâm vào sự hoại diệt.

13816

1005.

13817

Tato nijjharadhārāva, gaṅgāvārodakaṃ viya;

Then, like a waterfall, like the water of the Ganges stream;

Từ đó, như dòng suối chảy, như nước sông Hằng chảy ngược dòng;

13818

Bhijjamānatiṇāniva, paṭipajjā sikhā viya.

Like breaking blades of grass, like a flame of fire.

Như cỏ bị cắt, con đường dẫn đến ngọn lửa.

13819

1006.

1010.

13820

Patante ca vayante ca, bhijjanticceva saṅkhate;

For one who sees conditioned things falling, passing away, and breaking up;

Khi hành giả thấy các pháp hữu vi đang rơi rụng, đang diệt mất, đang bị phá hủy,

13821

Passato tassa bhaṅgānupassanāñāṇamīritaṃ.

His knowledge is called the insight into dissolution.

Đó được gọi là trí tuệ quán sát sự hoại diệt (Bhaṅgānupassanāñāṇa).

13822

1007.

1011.

13823

Tato bhayānupassanā, sabhayāti vipassato;

Then, the insight into fear, for one who perceives as fearful;

Từ đó, trí tuệ quán sát đáng sợ (Bhayānupassanā) khi hành giả thấy các pháp là đáng sợ;

13824

Ādīnavānupassanā-ñāṇaṃ ādīnavāti ca.

The knowledge of the insight into danger, as dangerous.

Trí tuệ quán sát hiểm họa (Ādīnavānupassanāñāṇa) khi thấy các pháp là hiểm họa.

13825

1008.

1012.

13826

Nibbidānupassanā ca, nibbindantassa yogino;

And the insight into disenchantment, for the meditating renunciant;

Và trí tuệ quán sát nhàm chán (Nibbidānupassanā) khi hành giả nhàm chán;

13827

Muccitukamyatāñāṇaṃ, tato muccitumicchato.

Then the knowledge of the desire for release, for one who wishes to be liberated.

Từ đó, trí tuệ ước muốn giải thoát (Muccitukamyatāñāṇa) khi hành giả muốn giải thoát.

13828

1009.

1013.

13829

Niccā ce na nirujjheyya, na bādheyya sukhā yadi;

If they were permanent, they would not cease; if they were happiness, they would not torment;

Nếu chúng là thường còn thì không diệt, nếu là an lạc thì không bị phiền não;

13830

Vase vatteyya attā ce, tadabhāvā na te tathā.

If there were a self that could be controlled, they would not be so because of its absence.

Nếu ngã có thể điều khiển thì chúng không như vậy do không có điều đó.

13831

1010.

1014.

13832

Suṭṭhu muccitumiccevaṃ, paṭipaccakkhato tato;

Thus, wishing to be truly liberated, and then directly perceiving;

Khi hành giả thực hành sự quán sát trực tiếp như vậy, với ý muốn giải thoát hoàn toàn;

13833

Paṭisaṅkhānupassanā-ñāṇaṃ jātanti vuccati.

The knowledge of contemplative reflection is said to have arisen.

Thì trí tuệ quán sát phản tư (Paṭisaṅkhānupassanāñāṇa) được gọi là đã sinh khởi.

13834

1011.

1015.

13835

Sādhukaṃ paṭisaṅkhāya, saṅkhāresu tilakkhaṇaṃ;

Having thoroughly reflected on the three characteristics in the formations;

Sau khi quán sát kỹ lưỡng ba đặc tính trên các hành;

13836

Supariññātasaṅkhāre, tatheva paṭipassati.

He perceives in the same way the formations that are thoroughly understood.

Hành giả quán sát các hành đã được thấu hiểu một cách đúng đắn như vậy.

13837

1012.

1016.

13838

Aniccā dukkhānattā ca, saṅkhārāva na cāparo;

Only formations are impermanent, sorrowful, and not-self, and nothing else;

Các hành chỉ là vô thường, khổ, vô ngã, không có gì khác;

13839

Attā vā attanīyaṃ vā, nāhaṃ na tu mamāti ca.

Neither a self nor anything belonging to a self, neither "I" nor "mine".

Không có ngã hay cái thuộc về ngã, không phải tôi, không phải của tôi.

13840

1013.

1017.

13841

Tatova tattha majjhatto, nandirāgavinissaṭo;

Then, being neutral there, free from delight and attachment;

Từ đó, hành giả trở nên trung lập đối với chúng, thoát ly khỏi hỷ ái;

13842

Attattaniyabhāvena, saṅkhāresvajjhupekkhati.

He regards the formations with equanimity as devoid of self and self-belonging.

Hành giả xả bỏ các hành theo khía cạnh ngã và cái thuộc về ngã.

13843

1014.

1018.

13844

Saṅkhārupekkhāsaṅkhātaṃ, ñāṇaṃ tassa itīritaṃ;

His knowledge, called equanimity regarding formations, is thus spoken of;

Trí tuệ được gọi là xả hành (Saṅkhārupekkhā) của hành giả đó;

13845

Tato vuṭṭhānaghaṭitaṃ, anulomanti vuccati.

Then that which leads to emergence is called conformity.

Từ đó, trí tuệ thuận thứ (anuloma) được gọi là sự chuẩn bị cho sự xuất ly (vuṭṭhāna).

13846

1015.

1019.

13847

Supariññātasaṅkhāre, susammaṭṭhatilakkhaṇe;

For him who regards with equanimity the thoroughly understood formations, the well-contemplated three characteristics;

Khi hành giả xả bỏ các hành đã được thấu hiểu hoàn toàn, ba đặc tính đã được quán sát kỹ lưỡng;

13848

Upekkhantassa tasseva, sikhāpattā vipassanā.

His Vipassanā has reached its peak.

Tuệ quán của hành giả đó đã đạt đến đỉnh cao.

13849

1016.

1020.

13850

Saṅkhāradhamme ārabbha, tāva kālaṃ pavattati;

It continues to operate, focusing on conditioned phenomena, for as long as;

Nó vận hành trên các hành pháp trong một thời gian,

13851

Tīradassīva sakuṇo, yāva pāraṃ na passati.

A bird that sees the shore does not yet see the other side.

Như con chim nhìn thấy bờ, cho đến khi nó thấy được bờ bên kia.

13852

1017.

1021.

13853

Yadā passati nibbānaṃ, vuṭṭhānagahitā tadā;

When it perceives Nibbāna, then it is grasped by emergence;

Khi hành giả thấy Niết Bàn, thì trí tuệ xuất ly (vuṭṭhānagahitā) đó;

13854

Vuṭṭhānagāminī nāma, sānulomā pavuccati.

It is called conformity leading to emergence.

Được gọi là thuận thứ dẫn đến xuất ly (anulomā vuṭṭhānagāminī).

13855

1018.

1022.

13856

Iti dvīhi visuddhīhi, visuddhāya vipassato;

Thus, for one who discerns, purified by these two purifications,

Như vậy, khi hành giả đã thanh tịnh nhờ hai sự thanh tịnh (maggāmaggañāṇadassanavisuddhi và paṭipadāñāṇadassanavisuddhi),

13857

Vipassanāpaṭipadaṃ, pūretīti pavuccatīti.

it is said that the path of insight is completed.

Thì được gọi là đã hoàn thành con đường tuệ quán (vipassanāpaṭipadā).

13858

Iti nibbānavibhāge vipassanāvuddhikathā niṭṭhitā.

Here ends the section on the development of insight in the Nibbāna division.

Như vậy, phần trình bày về Vipassanāvuddhikathā (Sự Phát Triển Của Tuệ Quán) trong chương Nibbānavibhāga (Phân Tích Niết Bàn) đã hoàn tất.

13859

Pañcavīsatimo paricchedo.

The Twenty-fifth Chapter.

Chương hai mươi lăm.