Dukanipāte natthi koci bhavo niccotiādikā āyasmato uttarattherassa gāthā.
In the Dukanipāta, the venerable Thera Uttara's verses begin with “no existence is permanent”.
Trong Dukanipāta, bài kệ của Trưởng lão Uttara bắt đầu bằng Natthi koci bhavo nicco (Không có hữu nào là thường còn).
Kā uppatti?
What was the origin?
Sự phát sinh là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto sumedhassa bhagavato kāle vijjādharo hutvā ākāsena vicarati.
This venerable one, too, having performed special meritorious deeds under previous Buddhas, accumulating merit that was a strong support for Arahantship in various existences, became a vijjādharo during the time of the Blessed One Sumedha and traveled through the sky.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các thời Đức Phật quá khứ, tích lũy phước báu là nhân duyên cho sự thoát ly trong các đời. Vào thời Đức Phật Sumedha, vị ấy là một vị Vidyādhara (người có thần thông) bay lượn trên không trung.
Tena ca samayena satthā tassa anuggaṇhanatthaṃ vanantare aññatarasmiṃ rukkhamūle nisīdi chabbaṇṇabuddharaṃsiyo vissajjento.
At that time, the Master, wishing to show him favor, sat at the foot of a certain tree in the forest, emitting six-colored Buddha-rays.
Vào thời điểm ấy, Đức Thế Tôn, để ban ân cho vị ấy, đang ngồi dưới một gốc cây nào đó trong rừng, phóng ra sáu vầng hào quang Phật.
So antalikkhena gacchanto bhagavantaṃ disvā pasannacitto ākāsato oruyha suvisuddhehi vipulehi kaṇikārapupphehi bhagavantaṃ pūjesi, pupphāni buddhānubhāvena satthu upari chattākārena aṭṭhaṃsu, so tena bhiyyosomattāya pasannacitto hutvā aparabhāge kālaṃ katvā tāvatiṃse nibbattitvā uḷāraṃ dibbasampattiṃ anubhavanto yāvatāyukaṃ tattha ṭhatvā tato cuto devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe brāhmaṇamahāsālaputto hutvā nibbatti, uttarotissa nāmaṃ ahosi.
As he traveled through the sky, he saw the Blessed One and, with a mind full of faith, descended from the sky and worshipped the Blessed One with very pure and abundant kaṇikāra flowers. By the power of the Buddha, the flowers remained above the Master like an umbrella. Having his mind even more deeply purified by this, he later passed away and was reborn in the Tāvatiṃsa heaven, experiencing great divine splendor. After remaining there for his full lifespan, he passed away from there and wandered through divine and human existences. In this Buddha-dispensation, he was reborn in Rājagaha as the son of a wealthy brahmin householder, and his name was Uttara.
Vị ấy đang đi trên không, thấy Đức Thế Tôn, tâm tràn đầy tịnh tín, liền từ trên không hạ xuống, dùng những bông hoa kaṇikāra tinh khiết và rực rỡ để cúng dường Đức Thế Tôn. Nhờ thần lực của Đức Phật, những bông hoa ấy đã đứng trên đầu Đức Đạo Sư như một chiếc lọng. Do đó, tâm vị ấy càng thêm tịnh tín hơn nữa, sau này khi mệnh chung, vị ấy tái sanh vào cõi trời Ba Mươi Ba, hưởng thọ sự an lạc cõi trời thù thắng cho đến hết tuổi thọ, rồi từ đó tái sanh luân hồi trong cõi trời và cõi người, cho đến khi Đức Phật này xuất hiện, vị ấy sanh làm con của một đại gia trưởng Bà-la-môn ở Rājagaha, tên là Uttara.
So viññutaṃ patto brāhmaṇavijjāsu nipphattiṃ gantvā jātiyā rūpena vijjāya vayena sīlācārena ca lokassa sambhāvanīyo jāto.
When he reached maturity, he achieved perfection in the brahmin sciences and became revered by the world for his birth, appearance, knowledge, age, and moral conduct.
Khi đến tuổi trưởng thành, vị ấy đã thành thạo các môn Bà-la-môn giáo, trở thành người được mọi người trong thế gian kính trọng về dòng dõi, dung mạo, học thức, tuổi tác, giới hạnh và phong cách.
Tassa taṃ sampattiṃ disvā vassakāro magadhamahāmatto attano dhītaraṃ dātukāmo hutvā attano adhippāyaṃ pavedesi.
Seeing his prosperity, Vassakāra, the chief minister of Magadha, wished to give his daughter to him and expressed his intention.
Thấy được sự thịnh vượng của vị ấy, đại thần Vassakāra của Magadha muốn gả con gái mình cho vị ấy và đã bày tỏ ý định của mình.
So nissaraṇajjhāsayatāya taṃ paṭikkhipitvā kālena kālaṃ dhammasenāpatiṃ payirupāsanto tassa santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vattasampanno hutvā theraṃ upaṭṭhahati.
Out of an inclination towards liberation, he rejected it. From time to time, he attended upon the Dhammasenāpati (Commander of the Dhamma), heard the Dhamma from him, gained faith, and, having gone forth into homelessness and being complete in observances, he attended upon the Thera.
Tuy nhiên, do có ý chí giải thoát, vị ấy đã từ chối lời đề nghị đó. Theo thời gian, vị ấy thường xuyên đến gần Đức Pháp Tướng quân (Sāriputta), nghe Pháp từ ngài, sanh khởi niềm tin, rồi xuất gia, trở thành người giữ gìn giới luật hoàn hảo và phụng sự vị Trưởng lão.
Tena ca samayena therassa aññataro ābādho uppanno, tassa bhesajjatthāya uttaro sāmaṇero pātova pattacīvaramādāya vihārato nikkhanto antarāmagge taḷākassa tīre pattaṃ ṭhapetvā udakasamīpaṃ gantvā mukhaṃ dhovati.
At that time, a certain illness arose in the Thera. For the sake of medicine for it, the sāmaṇera Uttara took his bowl and robe early in the morning, left the monastery, placed his bowl on the bank of a pond along the way, and went near the water to wash his face.
Vào thời điểm ấy, Trưởng lão bị một chứng bệnh, để tìm thuốc chữa bệnh, Tỳ-khưu-ni Uttara đã cầm bát và y ra khỏi tịnh xá vào buổi sáng sớm, đặt bát bên bờ hồ, rồi đến gần nước để rửa mặt.
Atha aññataro umaṅgacoro ārakkhapurisehi anubaddho aggadvāreneva nagarato nikkhamitvā palāyanto attanā gahitaṃ ratanabhaṇḍikaṃ sāmaṇerassa patte pakkhipitvā palāyi.
Then, a certain tunnel-thief, pursued by guards, fled out of the city through the main gate, threw the bundle of jewels he had stolen into the sāmaṇera’s bowl, and escaped.
Bấy giờ, một tên trộm đào hầm, bị các lính canh truy đuổi, đã chạy thoát khỏi thành phố qua cổng chính, ném gói châu báu mà hắn đã lấy được vào bát của Tỳ-khưu-ni, rồi bỏ chạy.
Sāmaṇero pattasamīpaṃ upagato.
The sāmaṇera came near his bowl.
Tỳ-khưu-ni đến gần bát của mình.
Coraṃ anubandhantā rājapurisā sāmaṇerassa patte bhaṇḍikaṃ disvā, ‘‘ayaṃ coro, iminā coriyaṃ kata’’nti sāmaṇeraṃ pacchābāhaṃ bandhitvā vassakārassa brāhmaṇassa dassesuṃ.
The king’s men, who were pursuing the thief, saw the bundle in the sāmaṇera’s bowl and, thinking, “This is the thief, he committed the theft,” they tied the sāmaṇera’s arms behind his back and showed him to the brahmin Vassakāra.
Các quan quân đang truy đuổi tên trộm, thấy gói châu báu trong bát của Tỳ-khưu-ni, liền nói: “Đây là tên trộm, hắn đã thực hiện vụ trộm này!”, rồi trói tay Tỳ-khưu-ni ra sau lưng và đưa đến cho Bà-la-môn Vassakāra.
Vassakāro ca tadā rañño vinicchaye niyutto hutvā chejjabhejjaṃ anusāsati.
Vassakāra, at that time, was appointed to the king's judicial office and oversaw capital punishments.
Vassakāra lúc đó đang được giao nhiệm vụ xét xử của nhà vua, ra lệnh chặt chém và chia cắt.
So ‘‘pubbe mama vacanaṃ nādiyi, suddhapāsaṇḍiyesu pabbajī’’ti ca baddhāghātattā kammaṃ asodhetvāva jīvantameva taṃ sūle uttāsesi.
He, having a grudge because Uttara had previously not heeded his words and had gone forth among the 'pure ascetics,' impaled him alive on a stake without investigating the matter.
Do đã ôm lòng thù hận từ trước vì Tỳ-khưu-ni đã không nghe lời mình và xuất gia theo những người tà đạo, hắn đã không điều tra vụ án mà ra lệnh đóng cọc Tỳ-khưu-ni lên cây cọc khi còn sống.
Athassa bhagavā ñāṇaparipākaṃ oloketvā taṃ ṭhānaṃ gantvā vipphurantahatthanakhamaṇimayūkhasambhinnasitābhatāya paggharantajātihiṅgulakasuvaṇṇarasadhāraṃ viya jālāguṇṭhitamudutalunadīghaṅgulihatthaṃ uttarassa sīse ṭhapetvā, ‘‘uttara, idaṃ te purimakammassa phalaṃ uppannaṃ, tattha tayā paccavekkhaṇabalena adhivāsanā kātabbā’’ti vatvā ajjhāsayānurūpaṃ dhammaṃ desesi.
Then the Blessed One, perceiving the ripening of his knowledge, went to that place. Placing His hand – which, by the interwoven radiance of the flashing gem-like nails on His hands, resembled a stream of flowing vermilion and pure gold, and whose soft, slender, long fingers were enwrapped in a net – upon Uttara's head, He said, "Uttara, this is the fruit of your past Kamma that has arisen; there you must endure it with the power of reflection." Having said this, He taught the Dhamma in accordance with Uttara's disposition.
Bấy giờ, Đức Thế Tôn quán sát sự chín muồi của trí tuệ vị ấy, liền đến nơi đó, đặt bàn tay với các móng tay rực rỡ như những viên ngọc quý, tỏa ra những luồng ánh sáng trắng xen lẫn với màu vàng ròng của vàng jambu và màu đỏ của chu sa chảy ra như dòng nước, và những ngón tay mềm mại, thon dài, được bao phủ bởi mạng lưới hào quang, lên đầu Uttara, và nói: “Này Uttara, đây là quả của nghiệp quá khứ của con đã hiện ra. Con phải dùng sức quán chiếu để chịu đựng nó.” Sau đó, Ngài thuyết Pháp phù hợp với tâm ý của vị ấy.
Uttaro amatābhisekasadisena satthu hatthasamphassena sañjātappasādasomanassatāya uḷāraṃ pītipāmojjaṃ paṭilabhitvā yathāparicitaṃ vipassanāmaggaṃ samārūḷho ñāṇassa paripākaṃ gatattā satthu ca desanāvilāsena tāvadeva maggapaṭipāṭiyā sabbakilese khepetvā chaḷabhiñño ahosi.
Uttara, through the touch of the Master's hand, which was like an anointing with ambrosia, and by the joy and gladness that arose from his purified mind, attained supreme rapture and delight. Having entered the path of insight that he was familiar with, and due to the ripening of his knowledge and the eloquence of the Master's teaching, he instantly eradicated all defilements through the succession of paths and became one with the six Abhiññā.
Uttara, nhờ sự xúc chạm của bàn tay Đức Đạo Sư như một sự quán đảnh bất tử, đã sanh khởi niềm tịnh tín và hoan hỷ, đạt được sự hân hoan và hỷ lạc thù thắng. Vị ấy đã đi vào con đường thiền quán quen thuộc, do trí tuệ đã chín muồi và nhờ vẻ đẹp của lời thuyết giảng của Đức Đạo Sư, ngay lập tức đã diệt trừ tất cả phiền não theo thứ tự các đạo lộ và thành tựu lục thông.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.56.55-92) –
Thus it is said in the Apadāna:
Vì vậy, trong Apadāna có nói:
Chaḷabhiñño puna hutvā sūlato uṭṭhahitvā parānuddayāya ākāse ṭhatvā pāṭihāriyaṃ dassesi.
Having again become one with six supernormal powers, he arose from the stake and, out of compassion for others, stood in the air and displayed a miracle.
Sau khi thành tựu Lục thông, vị ấy từ cây cọc đứng dậy, vì lòng từ bi đối với người khác, đứng trên không trung và thể hiện thần thông.
Mahājano acchariyabbhutacittajāto ahosi.
The great multitude was filled with wonder and amazement.
Đại chúng vô cùng kinh ngạc và hoan hỷ.
Tāvadevassa vaṇo saṃrūḷhi, so bhikkhūhi, ‘‘āvuso, tādisaṃ dukkhaṃ anubhavanto kathaṃ tvaṃ vipassanaṃ anuyuñjituṃ asakkhī’’ti puṭṭho, ‘‘pageva me, āvuso, saṃsāre ādīnavo, saṅkhārānañca sabhāvo sudiṭṭho, evāhaṃ tādisaṃ dukkhaṃ anubhavantopi asakkhiṃ vipassanaṃ vaḍḍhetvā visesaṃ adhigantu’’nti dassento –
At that very moment, his wound healed. When asked by the monks, “Friend, how were you able to practice insight while experiencing such suffering?” he replied, “Friends, I had already clearly seen the danger in saṃsāra and the nature of conditioned phenomena, thus, even while experiencing such suffering, I was able to cultivate insight and attain distinction.” Showing this, he uttered these two stanzas:
Ngay lúc đó vết thương của vị ấy lành lại. Khi được các tỳ khưu hỏi: “Thưa Tôn giả, khi phải chịu đựng khổ đau như vậy, làm sao Tôn giả có thể thực hành thiền tuệ được?”, vị ấy đã nói hai bài kệ này để chỉ rõ rằng: “Thưa chư Hiền giả, từ trước tôi đã thấy rõ sự nguy hiểm trong luân hồi (saṃsāra) và bản chất của các hành (saṅkhāra); vì vậy, dù phải chịu đựng khổ đau như vậy, tôi vẫn có thể phát triển thiền tuệ và đạt được sự thù thắng (visesa).”
Tattha natthi koci bhavo niccoti kammabhavo upapattibhavo kāmabhavo rūpabhavo arūpabhavo saññībhavo asaññībhavo nevasaññīnāsaññībhavo ekavokārabhavo catuvokārabhavo pañcavokārabhavoti evaṃbhedo, tatthāpi hīno majjhimo ukkaṭṭho dīghāyuko sukhabahulo vomissasukhadukkhoti evaṃvibhāgo yokoci nicco dhuvo thiro apalokiyadhammo natthi taṃ taṃ kāraṇaṃ paṭicca samuppannattā.
There, “no existence is permanent” means that no existence, whether it be kamma-bhava, rebirth-bhava, kāma-bhava, rūpa-bhava, arūpa-bhava, saññī-bhava, asaññī-bhava, nevasaññī-nāsaññī-bhava, ekavokāra-bhava, catuvokāra-bhava, or pañcavokāra-bhava, with its subdivisions of low, middling, excellent, long-lived, pleasure-abundant, or mixed pleasure-and-pain, is permanent, everlasting, stable, or non-perishing, because it arises dependent on various causes.
Trong đó, “Không có bất kỳ hữu nào là thường còn” (natthi koci bhavo nicco) có nghĩa là không có bất kỳ hữu nào là thường còn, vĩnh cửu, kiên cố, không hoại diệt, dù là nghiệp hữu (kammabhava), tái sinh hữu (upapattibhava), dục hữu (kāmabhava), sắc hữu (rūpabhava), vô sắc hữu (arūpabhava), tưởng hữu (saññībhava), vô tưởng hữu (asaññībhava), phi tưởng phi phi tưởng hữu (nevasaññīnāsaññībhava), nhất uẩn hữu (ekavokārabava), tứ uẩn hữu (catuvokārabava), hay ngũ uẩn hữu (pañcavokārabava) – các loại hữu này, dù là hạ liệt, trung bình, thù thắng, có tuổi thọ dài, nhiều an lạc, hay có cả an lạc và khổ đau lẫn lộn, đều không thường còn, không vĩnh cửu, không kiên cố, không phải là pháp không hoại diệt, vì chúng sinh khởi do duyên này duyên nọ.
Yasmā ca etadevaṃ, tasmā saṅkhārā vāpi sassatā natthīti yojanā.
And since this is so, the phrase “nor are conditioned phenomena eternal” is to be conjoined. Truly, the five aggregates, known as saṅkhārā due to being conditioned by causes, and born with the designation of bhava, perish through old age and death, and thus are impermanent, subject to change.
Và vì điều này là như vậy, nên “cũng không có các hành là vĩnh cửu” (saṅkhārā vāpi sassatā) – đây là cách kết nối ý.
Paccayehi saṅkhatattā ‘‘saṅkhārā’’ti laddhanāme hi pañcakkhandhe upādāya bhavasamaññāya saṅkhārāva hutvā sambhūtā jarāmaraṇena ca vipariṇamantīti asassatā vipariṇāmadhammā.
Truly, the five aggregates, known as saṅkhārā due to being conditioned by causes, and born with the designation of bhava, perish through old age and death, and thus are impermanent, subject to change.
Thật vậy, năm uẩn được gọi là “các hành” (saṅkhārā) do được tạo tác bởi các duyên; và dựa trên danh xưng “hữu”, chúng cũng là các hành, sinh khởi rồi biến hoại bởi già và chết. Do đó, chúng là vô thường (asassatā), là pháp biến hoại (vipariṇāmadhammā).
Tathā hi te ‘‘saṅkhārā’’ti vuccanti.
Indeed, they are called “saṅkhārā” for that very reason.
Vì vậy, chúng được gọi là “các hành”.
Tenāha uppajjanti ca te khandhā, cavanti aparāparanti.
Therefore, it is said: “These aggregates arise again and again, and they pass away.”
Do đó, vị ấy nói: “Các uẩn ấy sinh khởi rồi diệt mất hết lần này đến lần khác” (uppajjanti ca te khandhā, cavanti aparāparaṃ).
Te bhavapariyāyena saṅkhārapariyāyena ca vuttā pañcakkhandhā yathāpaccayaṃ aparāparaṃ uppajjanti, uppannā ca jarāya paripīḷitā hutvā cavanti paribhijjantīti attho.
These five aggregates, spoken of as bhava and saṅkhārā, arise again and again according to their conditions, and having arisen, they are oppressed by old age and pass away, they disintegrate—this is the meaning.
Năm uẩn được nói đến theo cách của hữu và cách của hành, tùy theo duyên mà sinh khởi hết lần này đến lần khác; và khi đã sinh khởi, chúng bị già yếu bức bách rồi diệt mất, tan rã – đó là ý nghĩa.
Etena ‘‘bhavo, saṅkhārā’’ti ca laddhavohārā pañcakkhandhā udayabbayasabhāvāti dasseti.
By this, it shows that the five aggregates, designated as “bhava” and “saṅkhārā,” have the nature of arising and passing away.
Qua đó, vị ấy chỉ ra rằng năm uẩn, được gọi là “hữu” và “các hành”, có bản chất sinh diệt (udayabbayasabhāva).
Yasmā tilakkhaṇaṃ āropetvā saṅkhāre sammasantassa tayopi bhavā ādittaṃ viya saṅkhate ādīnavaṃ dosaṃ pageva vipassanāpaññāya jānitvā aniccalakkhaṇehi diṭṭhā saṅkhārā dukkhānattā vibhūtatarā upaṭṭhahanti, tenāha bhagavā – ‘‘yadaniccaṃ taṃ dukkhaṃ, yaṃ dukkhaṃ tadanattā’’ti (saṃ. ni. 3.15).
Because, for one contemplating saṅkhārā by applying the three characteristics, all three existences appear as terrifying as a burning house. And having known the danger or fault in saṅkhārā in advance through insight-knowledge, the saṅkhārā, when seen with the characteristic of impermanence, appear more clearly as suffering and non-self. Therefore, the Blessed One said, “What is impermanent is suffering; what is suffering is non-self.”
Vì khi quán xét các hành bằng cách áp dụng ba đặc tướng (tilakkhaṇa), đối với người ấy, cả ba hữu đều hiện ra như bị thiêu đốt, và khi đã biết trước sự nguy hiểm (ādīnava), tức là lỗi lầm trong các hành, bằng tuệ quán (vipassanāpaññā), các hành được thấy dưới đặc tướng vô thường (aniccalakkhaṇa) càng hiện rõ hơn là khổ (dukkha) và vô ngã (anattā). Do đó, Đức Thế Tôn đã dạy: “Cái gì vô thường thì cái đó là khổ; cái gì là khổ thì cái đó là vô ngã.”
Yasmā tilakkhaṇaṃ āropetvā saṅkhāre sammasantassa tayopi bhavā ādittaṃ viya agāraṃ sappaṭibhayā upaṭṭhahanti, tasmā āha ‘‘bhavenamhi anatthiko’’ti.
Because, for one contemplating saṅkhārā by applying the three characteristics, all three existences appear as terrifying as a burning house, therefore, he said: “I have no desire for existence.”
Vì khi quán xét các hành bằng cách áp dụng ba đặc tướng, đối với người ấy, cả ba hữu đều hiện ra đầy nguy hiểm như một ngôi nhà đang bốc cháy, nên vị ấy nói: “Tôi không còn ham muốn hữu” (bhavenamhi anatthiko).
Evaṃ pana sabbaso bhavehi vinivattiyamānassa kāmesu apekkhāya lesopi na sambhavatiyeva, tenāha ‘‘nissaṭo sabbakāmehī’’ti, amhīti yojanā.
And when one is thus completely detached from existences, there is no possibility of even a trace of attachment to sensual pleasures. Therefore, he said: “Released from all sensual pleasures,” and “I am” is to be conjoined.
Và khi đã hoàn toàn từ bỏ các hữu như vậy, ngay cả một chút mong cầu đối với các dục cũng không thể có được. Do đó, vị ấy nói: “Đã thoát khỏi mọi dục vọng” (nissaṭo sabbakāmehi), nghĩa là “tôi đã thoát khỏi”.
Mānusehi viya dibbehipi kāmehi nivattitacittosmīti attho.
The meaning is: "My mind is detached from celestial sensual pleasures, just as it is from human ones."
Ý nghĩa là: tâm tôi đã từ bỏ các dục vọng, không chỉ các dục vọng của loài người mà cả các dục vọng của chư thiên.
Patto me āsavakkhayoti yasmā evaṃ suparimajjitasaṅkhāro bhavesu suparidiṭṭhādīnavo kāmesu ca anāsattamānaso tasmā sūlamatthake nisinnenāpi me mayā patto adhigato āsavakkhayo nibbānaṃ arahattañcāti.
“The destruction of defilements has been attained by me” means that because my conditioned phenomena are thus well-examined, the danger in existences is well-perceived, and my mind is unattached to sensual pleasures; therefore, even while sitting on the stake, the destruction of defilements, Nibbāna, or Arahantship, has been attained by me.
“Tôi đã đạt đến sự diệt trừ các lậu hoặc” (patto me āsavakkhayo) có nghĩa là: vì tôi có các hành đã được thanh lọc kỹ lưỡng như vậy, đã thấy rõ sự nguy hiểm trong các hữu, và tâm không còn dính mắc vào các dục, nên dù đang ngồi trên đỉnh cây cọc, tôi đã đạt được, đã chứng đắc sự diệt trừ các lậu hoặc, tức là Niết Bàn (Nibbāna) và A-la-hán quả (arahatta).
Aññehi ca sabrahmacārīhi appattamānasehi tadadhigamāya ussāho karaṇīyoti bhikkhūnaṃ ovādamadāsi.
He also gave this instruction to the monks, that other fellow meditators, whose minds had not yet attained Arahantship, should strive for its attainment.
Và vị ấy đã khuyên các tỳ khưu khác, những người đồng tu mà tâm chưa đạt được điều đó, rằng họ nên nỗ lực để chứng đắc.
Nayidaṃ anayenātiādikā āyasmato piṇḍolabhāradvājattherassa gāthā.
The stanzas beginning “Nayidaṃ anayenā” are those of the Venerable Piṇḍolabhāradvāja Thera.
Các bài kệ của Trưởng lão Piṇḍolabhāradvāja đáng kính, bắt đầu bằng “Nayidaṃ anayenā” (Không phải điều này bằng cách không đúng)…
Kā uppatti?
What is their origin?
Sự kiện phát sinh là gì?
Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle sīhayoniyaṃ nibbattitvā pabbataguhāyaṃ viharati.
It is said that in the time of the Blessed One Padumuttara, this (Piṇḍolabhāradvāja) was born as a lion and lived in a mountain cave.
Nghe nói, vào thời Đức Thế Tôn Padumuttara, vị này đã tái sinh làm một con sư tử và sống trong một hang núi.
Bhagavā tassa anuggahaṃ kātuṃ gocarāya pakkantakāle sayanaguhaṃ pavisitvā nirodhaṃ samāpajjitvā nisīdi.
When the Blessed One went for alms in order to show favor to the lion, He entered its sleeping cave, entered into the cessation of perception and feeling (nirodha-samāpatti), and sat down.
Đức Thế Tôn, để làm lợi ích cho nó, khi đi khất thực, đã vào hang động nơi nó ngủ, nhập diệt thọ tưởng định (nirodhasamāpatti) và an tọa.
Sīho gocaraṃ gahetvā nivatto guhādvāre bhagavantaṃ disvā haṭṭhatuṭṭho jalajathalajapupphehi pūjaṃ katvā cittaṃ pasādento bhagavato ārakkhatthāya araññe vāḷamige apanetuṃ tīsu velāsu sīhanādaṃ nadanto buddhagatāya satiyā aṭṭhāsi.
The lion, having gathered its food and returned, saw the Blessed One at the mouth of the cave, became greatly pleased, made offerings of water and land flowers, purified its mind, and stood with mindfulness directed towards the Buddha, roaring a lion's roar at three times to ward off wild animals from the forest for the protection of the Blessed One.
Khi con sư tử mang thức ăn về, thấy Đức Thế Tôn ở cửa hang, nó vui mừng khôn xiết, cúng dường hoa sen và hoa trên cạn, làm cho tâm thanh tịnh. Để bảo vệ Đức Thế Tôn, nó đã gầm tiếng sư tử ba lần để xua đuổi các loài thú dữ trong rừng, và đứng đó với tâm niệm về Đức Phật.
Yathā paṭhamadivasaṃ, evaṃ sattāhaṃ pūjesi.
Just as on the first day, so he worshipped for seven days.
Như ngày đầu tiên, nó đã cúng dường suốt bảy ngày.
Bhagavā sattāhaccayena nirodhā vuṭṭhahitvā ‘‘vattissati imassa ettako upanissayo’’ti tassa passantasseva ākāsaṃ pakkhanditvā vihārameva gato.
After seven days, the Blessed One emerged from the cessation of perception and feeling and, thinking, “This much will be the strong supporting condition for this being,” ascended into the sky and went to the monastery, while the lion was still watching.
Sau bảy ngày, Đức Thế Tôn xuất khỏi diệt thọ tưởng định và nghĩ: “Đây là nhân duyên mạnh mẽ đủ cho chúng sinh này.” Ngài liền bay lên không trung ngay trước mắt con sư tử và trở về tịnh xá.
Sīho pālileyyakahatthī viya buddhaviyogadukkhaṃ adhivāsetuṃ asakkonto kālaṃ katvā haṃsavatīnagare mahābhogakule nibbattitvā vayappatto nagaravāsīhi saddhiṃ vihāraṃ gato dhammadesanaṃ sutvā sattāhaṃ mahādānaṃ pavattetvā yāvajīvaṃ puññāni katvā aparāparaṃ devamanussesu saṃsaranto amhākaṃ bhagavato kāle kosambiyaṃ rañño utenassa purohitaputto hutvā nibbatti bhāradvājo nāma nāmena.
The lion, being unable to bear the sorrow of separation from the Buddha, like the Pārileyyaka elephant, passed away and was reborn in a wealthy family in Haṃsavatī city. When he reached maturity, he went to the monastery with the city dwellers, listened to the Dhamma discourse, offered great generosity for seven days, and continued to perform meritorious deeds throughout his life. After wandering continuously among devas and humans, in the time of our Blessed One, he was reborn in Kosambī as the son of King Utena's chief priest, and his name was Bhāradvāja.
Con sư tử, không thể chịu đựng được nỗi đau chia lìa Đức Phật như voi Pālileyyaka, đã chết và tái sinh vào một gia đình giàu có ở thành phố Haṃsāvatī. Khi trưởng thành, cùng với cư dân thành phố, nó đến tịnh xá, nghe pháp, rồi tổ chức đại thí suốt bảy ngày. Sau đó, nó làm các công đức suốt đời, và luân hồi qua lại giữa chư thiên và loài người. Đến thời Đức Thế Tôn của chúng ta, nó tái sinh làm con trai của vị thầy tế lễ của vua Utena ở Kosambī, tên là Bhāradvāja.
So vayappatto tayo vede uggahetvā pañca māṇavakasatāni mante vācento mahagghasabhāvena ananurūpācārattā tehi pariccajjanto rājagahaṃ gantvā bhagavato bhikkhusaṅghassa ca lābhasakkāraṃ disvā sāsane pabbajitvā bhojane amattaññū hutvā vicaranto satthārā upāyena mattaññutāya patiṭṭhāpito vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva chaḷabhiñño ahosi.
Having come of age, he learned the three Vedas, and while teaching mantras to five hundred young men, due to his gluttony and improper conduct, he was abandoned by them. He went to Rājagaha, and seeing the gains and honors of the Blessed One and the community of bhikkhus, he went forth into the dispensation. At first, he was immoderate in food while wandering about, but the Teacher established him in moderation through a skillful means. Having established vipassanā, he soon attained the six higher knowledges.
Khi trưởng thành, vị ấy học ba bộ Veda và dạy chú thuật cho năm trăm thanh niên. Vì có tính tham ăn và hành vi không phù hợp, vị ấy bị các đệ tử bỏ rơi. Vị ấy đến Rājagaha, thấy sự cúng dường và tôn kính dành cho Đức Thế Tôn và Tăng đoàn, liền xuất gia trong giáo pháp. Ban đầu, vị ấy không biết tiết độ trong việc ăn uống, nhưng sau đó được Đức Bổn Sư khéo léo hướng dẫn để biết tiết độ. Vị ấy bắt đầu tu thiền tuệ và chẳng bao lâu sau đã thành tựu Lục thông.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.50.104-109) –
Therefore, it was said in the Apadāna:
Vị ấy đã nói trong Apadāna:
Chaḷabhiñño pana hutvā ‘‘bhagavato sammukhā yaṃ sāvakehi pattabbaṃ, taṃ mayā patta’’nti, bhikkhusaṅghe ca ‘‘yassa magge vā phale vā kaṅkhā atthi, so maṃ pucchatū’’ti sīhanādaṃ nadi.
Having become one with the six higher knowledges, he declared, “What is to be attained by disciples in the presence of the Blessed One, that has been attained by me.” And to the community of bhikkhus, he roared a lion’s roar, saying, “Whoever has any doubt concerning the path or the fruit, let him ask me.”
Sau khi thành tựu Lục thông, vị ấy gầm tiếng sư tử trong Tăng đoàn rằng: “Những gì các đệ tử cần đạt được trước mặt Đức Thế Tôn, tôi đã đạt được. Nếu ai còn nghi ngờ về đạo quả, hãy hỏi tôi.”
Tena taṃ bhagavā, ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ sīhanādikānaṃ yadidaṃ piṇḍolabhāradvājo’’ti (a. ni. 1.188, 195) etadagge ṭhapesi.
Therefore, the Blessed One placed him in the foremost rank, saying, “Among my bhikkhu disciples who roar the lion’s roar, Bhāradvāja the alms-gatherer is the foremost.”
Do đó, Đức Thế Tôn đã đặt vị ấy vào hàng đệ nhất (etadagga) các tỳ khưu gầm tiếng sư tử, nói rằng: “Này các tỳ khưu, trong số các đệ tử tỳ khưu gầm tiếng sư tử của Ta, Piṇḍolabhāradvāja là bậc tối thượng.”
So ekadivasaṃ attano santikaṃ upagataṃ gihikāle sahāyabhūtaṃ macchariṃ micchādiṭṭhibrāhmaṇaṃ anukampamāno tassa dānakathaṃ kathetvā tena ca ‘‘ayaṃ mama dhanaṃ vināsetukāmo’’ti bhakuṭiṃ katvāpi ‘‘tuyhaṃ ekabhattaṃ demī’’ti vutte, ‘‘taṃ saṅghassa dehi mā mayha’’nti saṅghassa pariṇāmesi.
One day, out of compassion for a miserly brahmin of wrong view who had been his friend in lay life and had come to him, he spoke about giving. Even though the brahmin frowned, thinking, “This one wants to destroy my wealth,” when he said, “I will give you one meal,” the Elder said, “Give that to the Saṅgha, not to me,” and directed it to the Saṅgha.
Một ngày nọ, vị ấy muốn làm lợi ích cho một Bà-la-môn keo kiệt, tà kiến, bạn cũ từ thời tại gia, đã đến thăm mình. Vị ấy đã thuyết pháp về bố thí cho Bà-la-môn đó. Dù Bà-la-môn đó nhíu mày nghĩ: “Vị này muốn làm hao tài sản của ta”, nhưng khi được nói: “Tôi sẽ cúng dường một bữa ăn cho ngài”, vị ấy đáp: “Hãy cúng dường cho Tăng chúng, đừng cúng dường cho tôi.” Và vị ấy đã chuyển hướng cúng dường cho Tăng chúng.
Puna brāhmaṇena ‘‘ayaṃ maṃ bahūnaṃ dāpetukāmo’’ti appaccaye pakāsite dutiyadivasaṃ dhammasenāpatinā saṅghagatāya dakkhiṇāya mahapphalabhāvappakāsanena taṃ pasādetvā, ‘‘ayaṃ brāhmaṇo ‘āhāragedhena maṃ dāne nīyojesī’ti maññati, āhārassa pana mayā sabbaso pariññātabhāvaṃ na jānāti, handa naṃ jānāpemī’’ti –
Again, when the brahmin showed dissatisfaction, thinking, “This one wants me to give to many people,” on the second day, the Dhamma Senāpati (Sāriputta) gladdened him by expounding on the great fruitfulness of offerings given to the Saṅgha. Then the Elder thought, “This brahmin thinks, ‘This one urges me to give out of greed for food,’ but he doesn’t know that I have fully comprehended food. Well, I shall make him know,” and spoke—
Sau khi vị Bà-la-môn bày tỏ sự không hài lòng, nói rằng: “Vị này muốn tôi bố thí cho nhiều người,” vào ngày thứ hai, Tôn giả Sāriputta, Pháp tướng quân, đã khiến ông ấy hoan hỷ bằng cách tuyên bố về quả báu lớn lao của việc bố thí cho Tăng đoàn, rồi nói: “Vị Bà-la-môn này nghĩ rằng ‘vị Sa-môn này thúc đẩy ta bố thí vì tham ăn,’ nhưng ông ấy không biết rằng ta đã hoàn toàn thấu triệt về thức ăn. Nào, hãy để ta cho ông ấy biết.” –
Tattha nayidaṃ anayena jīvitanti idaṃ mama jīvitaṃ anayena añāyena veḷudānapupphadānādianesanāya na hoti jīvitanikantiyā abhāvato.
Here, “this life of mine is not sustained by improper means” means that this livelihood of mine is not by improper, unlawful means, such as giving bamboo or giving flowers, because there is no attachment to livelihood.
Trong đó, nayidaṃ anayena jīvitaṃ (đây không phải là cuộc sống phi pháp) có nghĩa là: Cuộc sống này của ta không phải là cuộc sống phi pháp, không phải là sự tìm cầu bất chính như dâng tre, dâng hoa, v.v., vì không có sự chấp thủ vào sự sống.
Nāhāro hadayassa santikoti āhāro ca āhariyamāno maggaphalañāṇaṃ viya hadayassa cittassa santikaro na hoti, kevalaṃ pana sajjukaṃ khudāpaṭighātamattaṃ karotīti adhippāyo.
“Food is not dear to my heart” means that food, when consumed, is not a pacifier of the heart, like the knowledge of the path and fruits. The intention is that it merely alleviates hunger for a moment.
Nāhāro hadayassa santiko (thức ăn không phải là nơi nương tựa của tâm) có nghĩa là: Thức ăn khi được thọ dụng không làm cho tâm an tịnh như trí tuệ Đạo và Quả, mà chỉ đơn thuần làm dịu cơn đói tức thời. Đó là ý nghĩa.
Atha vā nāhāro hadayassa santikoti āhāro rasataṇhāvatthu me hadayassa santiko āsatto na hoti rasataṇhāya eva abhāvato.
Alternatively, “food is not dear to my heart” means that food, which is the object of craving for tastes, is not attached to my heart because there is no craving for tastes.
Hoặc là, nāhāro hadayassa santiko (thức ăn không phải là nơi nương tựa của tâm) có nghĩa là: Thức ăn, đối tượng của vị ái, không phải là nơi nương tựa, không dính mắc vào tâm ta, vì không có vị ái.
‘‘Santike’’tipi paṭhanti.
Some also read “santike” (near).
Cũng có bản đọc là “santike”.
Yo hi āhāragiddho lābhasakkārappasuto vicarati, tassa āhāro hadayassa santike nāma abhiṇhaṃ manasikātabbato.
Indeed, for one who is greedy for food, intent on gains and honors, food is said to be "dear to the heart" because it is frequently contemplated.
Thật vậy, đối với người tham ăn, quen với lợi lộc và sự cúng dường, thức ăn được gọi là nơi nương tựa của tâm vì nó thường xuyên được tác ý.
Yo pana pariññātāhāro, so tattha pahīnacchandarāgo, na tassāhāro hadayassa santike nāma – ‘‘kathaṃ nu kho labheyya’’ntiādimanasikaraṇasseva abhāvato.
But for one who has fully comprehended food, and in whom craving for it has been abandoned, food is not "dear to the heart," because there is no contemplation such as "How indeed might I obtain it?"
Còn đối với người đã thấu triệt về thức ăn, người ấy đã đoạn trừ dục ái đối với nó, nên thức ăn không được gọi là nơi nương tựa của tâm – vì không có sự tác ý như “làm sao để có được (thức ăn)?” v.v.
Yadi hi jīvitanikanti āhārarasataṇhā ca natthi, atha kasmā piṇḍāya carasīti anuyogaṃ manasi katvā āha ‘‘āhāraṭṭhitiko samussayo, iti disvāna carāmi esana’’nti.
If there is no attachment to livelihood and no craving for tastes in food, why then do you wander for alms? Considering this question, he said, “This body is sustained by food; seeing this, I wander for alms.”
Nếu không có sự chấp thủ vào sự sống và vị ái đối với thức ăn, vậy tại sao lại đi khất thực? Sau khi tác ý đến câu hỏi này, Ngài đã nói: “Āhāraṭṭhitiko samussayo, iti disvāna carāmi esanaṃ” (Thân này tồn tại nhờ thức ăn, nhận thấy điều này mà ta đi khất thực).
Āhāro bhojanaṃ ṭhiti ṭhānaṃ paccayo etassāti āhāraṭṭhitiko.
"Āhāraṭṭhitiko" means that food is its sustenance, its basis, its condition.
Āhāraṭṭhitiko (tồn tại nhờ thức ăn) có nghĩa là thức ăn, tức là vật thực, là sự duy trì, là yếu tố hỗ trợ cho thân này.
‘‘Āhārapaṭibaddhavuttiko samussayo kāyo’’iti disvāna evaṃ ñatvā imamatthaṃ buddhiyaṃ ṭhapetvā carāmi esanaṃ, bhikkhāpariyesanaṃ karomīti attho.
The meaning is: "Seeing that the body (samussayo) is sustained by food, thus knowing this, and placing this meaning in my mind, I wander for alms, I seek almsfood."
Nghĩa là, sau khi nhận thấy và ghi nhớ trong trí rằng “Thân này tồn tại nhờ thức ăn”, ta đi khất thực, tức là thực hiện việc tìm kiếm vật thực.
Paccayanimittaṃ kulāni upasaṅkamanto tattha vandanapūjanāhi lābhasakkārehi ca bajjhatīti evaṃ mādisesu na cintetabbanti dassento ‘‘paṅko’’tigāthaṃ abhāsi.
Showing that such thoughts should not be entertained by those like him who approach families for requisites and become entangled by homage, veneration, gains, and honors there, he spoke the verse “paṅko”.
Để chỉ ra rằng: "Khi đến các gia đình vì vật phẩm cúng dường, người ta bị trói buộc bởi sự tôn kính, cúng dường, lợi lộc và danh vọng ở đó," và rằng "người như ta không nên nghĩ như vậy," vị Trưởng lão đã đọc bài kệ bắt đầu bằng ‘paṅko’ (bùn lầy).
Tassattho – yā ayaṃ paccayanimittaṃ upagatānaṃ pabbajitānaṃ kulesu gehavāsīsu pavattissati guṇasambhāvanā pūjanā ca, yasmā taṃ abhāvitattānaṃ osīdāpanaṭṭhena malīnabhāvakaraṇena ca paṅko kaddamoti buddhādayo avedayuṃ abbhaññāsuṃ pavedesuṃ vā, tasmā sā sappurisānaṃ bandhāya na hoti sakkārāsāya pageva pahīnattā.
Its meaning is: This reverence and worship that will arise in households from householders towards monastics who approach for requisites, because the Buddhas and others declared it mud (kaddama) due to its nature of causing undeveloped individuals to sink and making them defiled, therefore, it is not a bond for noble individuals, as craving for honors has been eliminated by them beforehand.
Ý nghĩa của bài kệ đó là: Sự tán dương phẩm hạnh và sự cúng dường sẽ phát sinh trong các gia đình của những gia chủ đối với các vị xuất gia đến vì vật phẩm cúng dường; bởi vì các bậc giác ngộ như chư Phật đã tuyên bố hoặc đã công bố rằng điều đó là bùn lầy (paṅko) do nó làm cho những người chưa tu tập bị chìm đắm và làm cho họ trở nên ô uế; do đó, đối với những bậc thiện trí, điều đó không phải là sự trói buộc, vì lòng khao khát danh vọng đã được đoạn trừ từ trước.
Asappurisassa pana sakkārāsā duviññeyyasabhāvatāya pīḷājananato anto tudanato uddharituṃ asakkuṇeyyato ca sukhumaṃ sallaṃ durubbahaṃ.
However, the craving for honors in a ignoble person is a subtle dart, difficult to remove, because it is difficult to discern, causes affliction, and cannot be extracted as it pierces from within.
Tuy nhiên, đối với kẻ ác, lòng khao khát danh vọng là một mũi tên vi tế khó nhổ, vì bản chất khó nhận biết của nó, vì nó gây ra sự đau khổ, và vì không thể rút nó ra khi nó đâm vào bên trong.
Tato eva tena sakkāro kāpurisena dujjaho durubbaheyyo tassa pahānapaṭipattiyā appaṭipajjanato, sakkārāsāpahānena pahīno hotīti.
Therefore, honors are hard for a base man to abandon; it is difficult to remove for him because he does not practice the way to abandon it. It is abandoned by abandoning the craving for honors.
Chính vì thế, danh vọng khó từ bỏ đối với kẻ hèn hạ; nó khó từ bỏ vì kẻ đó không thực hành con đường đoạn trừ nó, và nó không bị đoạn trừ bởi sự đoạn trừ lòng khao khát danh vọng.
Taṃ sutvā brāhmaṇo there abhippasanno ahosi.
Hearing this, the brahmin became exceedingly devoted to the Elder.
Nghe vậy, vị Bà-la-môn đã có niềm tin sâu sắc nơi vị Trưởng lão.
Makkaṭo pañcadvārāyantiādikā āyasmato valliyattherassa gāthā.
The verses beginning “Like a monkey to the five-doored house” belong to the Venerable Elder Valliya.
Bài kệ của Tôn giả Valliya Trưởng lão bắt đầu bằng ‘Makkaṭo pañcadvārāya’ (Con khỉ có năm cửa).
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự kiện phát sinh là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto ito ekatiṃse kappe kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ kenacideva karaṇīyena araññaṃ gato tattha nāradaṃ nāma paccekasambuddhaṃ rukkhamūle vasantaṃ disvā pasannamānaso naḷehi sālaṃ katvā tiṇehi chādetvā adāsi.
This Elder, too, having performed meritorious deeds under previous Buddhas, accumulating merits in various existences, was born into a noble family thirty-one eons ago in this eon. When he reached maturity, one day, for some reason, he went to the forest. There, he saw a Paccekabuddha named Nārada dwelling at the foot of a tree. With a gladdened mind, he built a hut of reeds, roofed it with grass, and offered it to him.
Vị này cũng, đã tích lũy công đức trong các kiếp sống khác nhau do đã tạo duyên lành với các vị Phật trong quá khứ, sau khi tái sinh vào một gia đình quý tộc trong kiếp thứ ba mươi mốt kể từ kiếp này và đạt đến tuổi trưởng thành, một ngày nọ, vì một lý do nào đó, đã đi vào rừng. Ở đó, ông thấy một vị Độc Giác Phật tên Nārada đang trú ngụ dưới gốc cây, và với tâm hoan hỷ, ông đã dựng một tịnh xá bằng tre, lợp mái bằng cỏ và dâng cúng.
Caṅkamanaṭṭhānañcassa sodhetvā vālukā okiritvā adāsi.
He also cleaned the Paccekabuddha's walking path and spread sand on it before offering it.
Ông cũng đã dọn dẹp nơi kinh hành của vị ấy, rải cát và dâng cúng.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇamahāsālassa putto hutvā nibbatti, valliyotissa nāmaṃ ahosi.
By that meritorious deed, he wandered through existences among devas and humans, and in this Buddha's dispensation, he was born as the son of a wealthy brahmin in Sāvatthī, and his name was Valliya.
Nhờ công đức đó, ông đã luân hồi trong cõi trời và cõi người, và trong thời kỳ Phật pháp này, ông đã tái sinh làm con trai của một Bà-la-môn đại phú ở Sāvatthī, và tên của ông là Valliya.
So vayappatto yobbanamanuppatto indriyavasiko hutvā vicaranto kalyāṇamittasaṃsaggena bhagavantaṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
Having come of age and reached youth, he became dominated by his senses. Through the association with good friends, he approached the Blessed One, heard the Dhamma, gained faith, went forth, established vipassanā, and soon attained Arahantship.
Đến tuổi trưởng thành, ông đã sống buông thả theo các căn. Nhờ kết giao với bạn lành, ông đã đến gặp Đức Thế Tôn, nghe pháp, có được đức tin, xuất gia, bắt đầu tu tập thiền quán (vipassanā) và không lâu sau đã chứng đắc A-la-hán quả.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.50.93-103) –
Therefore, it was said in the Apadāna:
Điều này đã được nói trong Apadāna:
Tattha ghaṭṭayantoti attano lolabhāvena rukkhassa aññaṃ sākhaṃ muñcitvā aññassa gahaṇena anekavāraṃ tattha rukkhaṃ cālento phalūpabhogamakkaṭo viya tena tena cakkhādidvārena rūpādiārammaṇesu aññaṃ muñcitvā aññaṃ gaṇhanto cittasantānassa samādānavasena niccalaṃ ṭhātuṃ appadānena abhikkhaṇaṃ ghaṭṭayanto cālento tasmiṃyeva rūpādiārammaṇe anuparivattati yathākāmaṃ vicarati.
Therein, ghaṭṭayanto means, just like a monkey enjoying fruits, shaking the tree many times by letting go of one branch and grasping another due to its fickleness, so too, by means of those eye-doors and so on, letting go of one sense-object and grasping another among sense-objects such as forms, without allowing the mind-stream to remain steady through concentration, constantly disturbing and shaking it, it revolves repeatedly in those very sense-objects such as forms, wandering as it wishes. The present tense verb here is due to its proximity to the present time. Even though it wanders thus, “ Stop, monkey, do not run!” O mind-monkey, stop now, do not run. From now on, you cannot run. Therefore, “ It is not for you as it was before” because that house of existence is not resorted to by you as before, due to its doors being closed. Moreover, “ You are subdued by wisdom” and you yourself have now attained ultimate subduing by cutting off the upādānas, which are the defilements and formations, through the wisdom of the Path. Therefore, “ you will not go far”; you will not go to a distant second or other existence from this present existence. It shows that your going is only up to the last consciousness. The reading “Neto dūraṃ” also exists, and it has the same meaning.
Trong đó, ghaṭṭayanto có nghĩa là, giống như một con khỉ ăn trái cây, do tính cách lanh lợi của mình, nó buông một cành cây và nắm lấy một cành khác, làm rung cây nhiều lần, thì ở đây, tâm, buông bỏ một đối tượng sắc hoặc đối tượng khác qua các cửa mắt, v.v., và nắm lấy một đối tượng khác, không để dòng tâm thức đứng yên một chỗ bằng cách an định, mà liên tục lay động, làm rung chuyển, và cứ thế xoay vần quanh các đối tượng sắc, v.v., đi lại tùy ý. Và ở đây, từ hiện tại được dùng vì gần với hiện tại. Và khi tâm đi vòng quanh như vậy, thì hỡi con khỉ, hãy dừng lại, đừng chạy nữa, hỡi tâm khỉ, bây giờ hãy dừng lại, đừng chạy nữa, từ nay trở đi ngươi không thể chạy được nữa, vì nó không còn như xưa nữa vì ngôi nhà thân này không còn được ngươi sử dụng như trước nữa do các cửa đã bị đóng lại, và hơn nữa, ngươi đã bị trí tuệ chế ngự và chính ngươi bây giờ đã đạt đến sự chế ngự hoàn toàn bằng trí tuệ đạo, thông qua việc cắt đứt các chấp thủ được gọi là phiền não và các hành, vì vậy ngươi sẽ không đi xa được nữa có nghĩa là ngươi sẽ không đi xa khỏi thân này, đến một thân thứ hai, v.v., mà sự đi của ngươi chỉ đến khi tâm cuối cùng. Cũng có một bản đọc là “Neto dūraṃ”, ý nghĩa vẫn như vậy.
Vattamānasamīpatāya cettha vattamānavacanaṃ.
The present tense verb here is due to its proximity to the present time.
Và ở đây, từ hiện tại được dùng vì gần với hiện tại.
Evaṃ anupariyanto ca tiṭṭha, makkaṭa, mā dhāvi tvaṃ, cittamakkaṭa, idāni tiṭṭha mā dhāvi, ito paṭṭhāya te dhāvituṃ na sakkā, tasmā na hi te taṃ yathā pūre yasmā taṃ attabhāvagehaṃ pubbe viya na te sevitaṃ pihitadvārabhāvato, kiñca niggahītosi paññāya sayañca idāni maggapaññāya kilesābhisaṅkhārasaṅkhātānaṃ pādānaṃ chedanena accantikaṃ niggahaṃ pattosi, tasmā neva dūraṃ gamissasi ito attabhāvato dūraṃ dutiyādiattabhāvaṃ neva gamissasi yāvacarimakacittaṃ eva te gamananti dasseti.
Even though it wanders thus, “ Stop, monkey, do not run!” O mind-monkey, stop now, do not run. From now on, you cannot run. Therefore, “ It is not for you as it was before” because that house of existence is not resorted to by you as before, due to its doors being closed. Moreover, “ You are subdued by wisdom” and you yourself have now attained ultimate subduing by cutting off the upādānas, which are the defilements and formations, through the wisdom of the Path. Therefore, “ you will not go far”; you will not go to a distant second or other existence from this present existence. It shows that your going is only up to the last consciousness.
Và khi tâm đi vòng quanh như vậy, thì hỡi con khỉ, hãy dừng lại, đừng chạy nữa, hỡi tâm khỉ, bây giờ hãy dừng lại, đừng chạy nữa, từ nay trở đi ngươi không thể chạy được nữa, vì nó không còn như xưa nữa vì ngôi nhà thân này không còn được ngươi sử dụng như trước nữa do các cửa đã bị đóng lại, và hơn nữa, ngươi đã bị trí tuệ chế ngự và chính ngươi bây giờ đã đạt đến sự chế ngự hoàn toàn bằng trí tuệ đạo, thông qua việc cắt đứt các chấp thủ được gọi là phiền não và các hành, vì vậy ngươi sẽ không đi xa được nữa có nghĩa là ngươi sẽ không đi xa khỏi thân này, đến một thân thứ hai, v.v., mà sự đi của ngươi chỉ đến khi tâm cuối cùng. Ý nghĩa này được chỉ ra.
‘‘Neto dūra’’ntipi pāṭho, so evattho.
The reading “Neto dūraṃ” also exists, and it has the same meaning.
Cũng có một bản đọc là “Neto dūraṃ”, ý nghĩa vẫn như vậy.
Tiṇṇaṃ me tālapattānantiādikā āyasmato gaṅgātīriyattherassa gāthā.
The verses beginning with “ Tiṇṇaṃ me tālapattānaṃ” are those of the Venerable Gaṅgātīriya Thera. What is the origin story? It is said that this Gaṅgātīriya Thera, having been born into a noble family during the time of Padumuttara Bhagavā, and having reached maturity, became deeply devoted to the Dispensation and offered drinking water to the community of bhikkhus. Due to that meritorious deed, he was reborn in the deva-world, and after performing further merits, he wandered through devaloka and human realms. In this Buddha-era, he was reborn as the son of a certain householder in Sāvatthī, and his name was Datta. When he reached maturity, while living the household life, he transgressed, not knowing that a certain place was forbidden. Later, realizing it was a forbidden place, he was filled with spiritual urgency and went forth into homelessness. Disgusted with that deed, he practiced austere asceticism, taking a paṃsukūla robe and an alms-bowl resembling a skull, and lived in a hut made of three palm leaves on the bank of the Gaṅgā. For this reason, he became known as Gaṅgātīriya.
Các bài kệ bắt đầu bằng “Tiṇṇaṃ me tālapattānaṃ” này là của Tôn giả Gaṅgātīriya Trưởng lão.
Kā uppatti?
What is the origin story?
Sự kiện phát sinh là gì?
Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto sāsane abhippasanno hutvā bhikkhusaṅghassa pānīyamadāsi.
It is said that this Gaṅgātīriya Thera, having been born into a noble family during the time of Padumuttara Bhagavā, and having reached maturity, became deeply devoted to the Dispensation and offered drinking water to the community of bhikkhus.
Thật vậy, vị này vào thời Đức Phật Padumuttara, đã tái sinh vào một gia đình quý tộc, khi đến tuổi trưởng thành, đã có niềm tin sâu sắc vào giáo pháp và dâng nước uống cho Tăng đoàn.
So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ aññatarassa gahapatissa putto hutvā nibbatti, ‘‘datto’’tissa nāmaṃ ahosi.
Due to that meritorious deed, he was reborn in the deva-world, and after performing further merits, he wandered through devaloka and human realms. In this Buddha-era, he was reborn as the son of a certain householder in Sāvatthī, and his name was Datta.
Nhờ nghiệp công đức đó, vị ấy tái sinh vào cõi trời, rồi tiếp tục tạo thêm nhiều công đức, luân hồi trong cõi trời và cõi người. Đến thời Đức Phật hiện tại, vị ấy tái sinh làm con trai của một gia chủ ở Sāvatthī, tên là Datta.
So vayappatto gharāvāsaṃ vasanto agamanīyaṭṭhānabhāvaṃ ajānitvā vītikkamaṃ katvā puna agamanīyaṭṭhānabhāvaṃ ñatvā saṃvegajāto pabbajitvā taṃ kammaṃ jigucchitvā lūkhapaṭipattiṃ anutiṭṭhanto paṃsukūlacīvaraṃ chavasittasadisaṃ mattikāpattañca gahetvā gaṅgātīre tīhi tālapattehi kuṭikaṃ katvā vihāsi, tenevassa gaṅgātīriyoti samaññā ahosi.
When he reached maturity, while living the household life, he transgressed, not knowing that a certain place was forbidden. Later, realizing it was a forbidden place, he was filled with spiritual urgency and went forth into homelessness. Disgusted with that deed, he practiced austere asceticism, taking a paṃsukūla robe and an alms-bowl resembling a skull, and lived in a hut made of three palm leaves on the bank of the Gaṅgā. For this reason, he became known as Gaṅgātīriya.
Khi đến tuổi trưởng thành, sống đời gia đình, vị ấy đã không biết đến nơi bất khả đến mà phạm giới, sau đó nhận ra nơi bất khả đến, vị ấy cảm thấy chấn động tâm, xuất gia, ghê tởm nghiệp đó, thực hành hạnh đầu đà khắc khổ, nhận y phấn tảo và bát đất giống như bình đựng nước xả xác chết, rồi sống trong túp lều làm bằng ba lá cọ bên bờ sông Gaṅgā. Chính vì thế, vị ấy có biệt danh là Gaṅgātīriya.
So ‘‘arahattaṃ appatvā na kenaci sallapissāmī’’ti cittaṃ adhiṭṭhāya paṭhamaṃ saṃvaccharaṃ tuṇhībhūto vacībhedaṃ akarontova vihāsi.
So, having resolved in his mind, "I will not speak with anyone until I attain Arahantship," he remained silent for the first year, not uttering a single word.
Vị ấy đã phát nguyện rằng: “Nếu chưa đạt A-la-hán, ta sẽ không nói chuyện với bất cứ ai.” Và trong năm đầu tiên, vị ấy đã sống trong im lặng, không hề mở lời.
Dutiye saṃvacchare gocaragāme aññatarāya itthiyā ‘‘mūgo nu kho no’’ti vīmaṃsitukāmāya patte khīraṃ āsiñcantiyā hatthavihāre katepi okirite, ‘‘alaṃ, bhaginī’’ti vācaṃ nicchari.
In the second year, in the alms-round village, a certain woman, wishing to test him, thinking "Is he mute or not?", poured milk into his bowl; even when he gestured with his hand, she poured it again, and he uttered the word, "Enough, sister."
Trong năm thứ hai, tại làng khất thực, khi một người phụ nữ muốn thử xem vị ấy có phải là người câm không, đã đổ sữa vào bát của vị ấy, dù đã ra hiệu bằng tay nhưng cô ấy vẫn tiếp tục đổ. Lúc đó, vị ấy đã thốt lên lời: “Đủ rồi, thưa chị!”
Tatiye pana saṃvacchare antaravasseva ghaṭayanto vāyamanto arahattaṃ pāpuṇi, tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.50.51-56) –
But in the third year, striving and exerting himself within that period, he attained Arahantship. Therefore, it is said in the Apadāna:
Đến năm thứ ba, vị ấy đã tinh tấn nỗ lực trong khoảng thời gian giữa hai mùa mưa và đạt được quả vị A-la-hán. Vì thế, trong Apadāna đã nói:
Dvinnaṃ antaravassānanti dvīsu antaravassesu pabbajitato arahattamappattasaṃvaccharesu.
Dvinnaṃ antaravassānaṃ means: during two rainy seasons, in the years from his ordination until he attained Arahantship.
Dvinnaṃ antaravassānaṃ có nghĩa là: Trong hai mùa mưa an cư, tức là trong những năm chưa đạt A-la-hán kể từ khi xuất gia.
Ekā vācā me bhāsitāti ekā, ‘‘alaṃ, bhaginī’’ti khīrapaṭikkhepavācā eva mayā vuttā, añño tattha vacībhedo nāhosi.
Ekā vācā me bhāsitā means: only one word, the word "Enough, sister" rejecting the milk, was spoken by me; there was no other utterance there.
Ekā vācā me bhāsitā có nghĩa là: Tôi chỉ nói một lời, đó là lời từ chối sữa: “Đủ rồi, thưa chị!”, không có lời nào khác được thốt ra.
Tena ukkaṃsagataṃ kāyavacīsaṃyamaṃ dasseti.
By this, he shows his supreme bodily and verbal restraint.
Qua đó, vị ấy thể hiện sự tự chế thân và ngữ tối thượng.
Tatiye antaravassamhīti tatiyassa saṃvaccharassa abbhantare, tasmiṃ aparipuṇṇeyeva.
Tatiye antaravassamhi means: within the third year, even before it was complete.
Tatiye antaravassamhi có nghĩa là: Trong mùa mưa an cư thứ ba, tức là ngay cả khi mùa mưa đó chưa kết thúc.
Tamokhandho padālitoti aggamaggena tamokhandho bhinno, avijjānusayo samucchinnoti attho.
Tamokhandho padālito means: the mass of darkness was shattered by the highest path, meaning the underlying tendency of ignorance was uprooted.
Tamokhandho padālito có nghĩa là: Khối tối tăm đã bị phá tan bằng đạo A-la-hán, tức là tàn dư vô minh đã bị diệt tận.
Tena tadekaṭṭhatāya sabbakilesānaṃ anavasesappahānaṃ vadati.
By this, he speaks of the complete abandonment of all defilements, due to their being of one essence with ignorance.
Qua đó, vị ấy nói về sự diệt trừ hoàn toàn tất cả các phiền não do chúng có cùng một căn nguyên.
Api ce hoti tevijjotiādikā āyasmato ajinattherassa gāthā.
Api ce hoti tevijjo and so on are the verses of Venerable Ajina Thera.
Các bài kệ bắt đầu bằng “ Api ce hoti tevijjo” này là của Tôn giả Ajina Trưởng lão.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự kiện phát sinh là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto buddhasuññe loke kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto kenacideva karaṇīyena araññaṃ gato tattha sucintitaṃ nāma paccekasambuddhaṃ ābādhena pīḷitaṃ nisinnaṃ disvā upasaṅkamitvā vanditvā bhesajjatthāya pasannamānaso ghatamaṇḍaṃ adāsi.
This thera, too, having performed meritorious deeds in the presence of previous Buddhas, and accumulating merits in various existences, was born in a noble family in a world devoid of Buddhas. Having reached maturity, he went to the forest for some purpose. There he saw a Paccekabuddha named Sucintita, afflicted by illness and sitting down. He approached him, paid homage, and with a serene mind, offered clarified butter for medicine.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các kiếp Phật quá khứ, tích lũy công đức trong nhiều đời. Vào thời kỳ không có Phật, vị ấy tái sinh vào một gia đình quý tộc, khi đến tuổi trưởng thành, vì một lý do nào đó đã vào rừng. Ở đó, vị ấy thấy một vị Độc Giác Phật tên là Sucintita đang ngồi chịu bệnh. Vị ấy đến gần, đảnh lễ, và với tâm hoan hỷ, đã dâng cúng dầu bơ tinh khiết làm thuốc.
So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ aññatarassa daliddabrāhmaṇassa gehe paṭisandhiṃ gaṇhi.
Due to that meritorious deed, he was reborn in the deva world, and performing various merits repeatedly, he wandered in only happy existences. In this Buddha-era, he took rebirth in Sāvatthī, in the house of a certain poor brahmin.
Nhờ nghiệp công đức đó, vị ấy tái sinh vào cõi trời, rồi tiếp tục tạo thêm nhiều công đức, luân hồi trong các cõi thiện. Đến thời Đức Phật hiện tại, vị ấy đã tái sinh vào gia đình một Bà-la-môn nghèo ở Sāvatthī.
Taṃ vijāyanakāle ajinacammena sampaṭicchiṃsu.
At the time of his birth, they received him with an antelope skin.
Khi sinh ra, vị ấy được đón bằng một tấm da dê (ajina).
Tenassa ajinotveva nāmaṃ akaṃsu.
Therefore, they named him Ajina.
Vì thế, họ đặt tên cho vị ấy là Ajina.
So bhogasaṃvattaniyassa kammassa akatattā daliddakule nibbatto vayappattopi appannapānabhojano hutvā vicaranto jetavanapaṭiggahaṇe buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva chaḷabhiñño ahosi.
Due to not having performed kamma conducive to wealth, he was born into a poor family, and even when he reached maturity, he lived without much food and drink. Seeing the Buddha's power at the reception of Jetavana, he gained faith and went forth. Practicing vipassanā, he soon became endowed with the six supernormal powers (chaḷabhiñño).
Do không tạo nghiệp mang lại tài sản, vị ấy sinh ra trong gia đình nghèo khó, đến tuổi trưởng thành cũng thiếu thốn thức ăn và đồ uống. Khi đi lại, vị ấy thấy uy lực của Đức Phật tại Jetavana, phát khởi niềm tin, xuất gia, thực hành thiền quán và không lâu sau đã đạt được sáu thắng trí (chaḷabhiñño).
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.43.78-87) –
Thus it is said in the Apadāna:
Vì thế, trong Apadāna đã nói:
Tattha apīti sambhāvane nipāto.
Here, api is a particle of emphasis.
Trong đó, apī là một tiểu từ diễn tả sự tán thán.
Ceti parikappane.
Ce is for supposition.
Ce là để giả định.
Hotīti bhavati.
Hotī means ‘is’ or ‘becomes.’
Hotī là trở thành.
Tisso vijjā etassāti tevijjo.
One who has three knowledges is tevijjo.
Người có ba minh là tevijjo.
Maccuṃ pajahatīti maccuhāyī.
One who abandons death is maccuhāyī.
Người từ bỏ cái chết là maccuhāyī.
Kāmāsavādīnaṃ abhāvena anāsavo.
Due to the absence of defilements such as sensual defilements (kāmāsava), one is anāsavo.
Người không có lậu hoặc như kāmāsava, v.v. là anāsavo.
Idaṃ vuttaṃ hoti – dibbacakkhuñāṇaṃ pubbenivāsañāṇaṃ āsavakkhayañāṇanti imāsaṃ tissannaṃ vijjānaṃ adhigatattā tevijjo tato eva sabbaso kāmāsavādīnaṃ parikkhīṇattā anāsavo āyatiṃ punabbhavassa aggahaṇato maraṇābhāvena maccuhāyī yadipi hoti, evaṃ santepi appaññātoti naṃ bālā avajānanti yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti, taṃ sadatthaṃ anupāpuṇitvā ṭhitampi naṃ uttamaṃ purisaṃ ‘‘dhutavādo bahussuto dhammakathiko’’ti uppannalābhassa abhāvato ‘‘na paññāto na pākaṭo’’ti bālā dummedhapuggalā avajānanti, kasmā?
This is what is meant: Even if one is tevijjo due to having attained these three knowledges—divine eye knowledge, knowledge of past lives, and knowledge of the destruction of defilements—and precisely because of that, one is anāsavo due to the complete eradication of defilements such as sensual defilements, and maccuhāyī due to the absence of death, as there is no future rebirth, even so, the foolish despise him as ‘unknown.’ Even such a supreme person, who has attained the ultimate goal for which noble sons rightly go forth from home to homelessness, is despised by the foolish, by dull-witted individuals, as ‘not known, not prominent,’ because of the absence of acquired gains, even if he is called ‘a speaker of dhutaṅga, learned, a Dhamma speaker.’ Why?
Điều này có nghĩa là: Do đã đạt được ba loại minh là thiên nhãn minh (dibbacakkhuñāṇa), túc mạng minh (pubbenivāsañāṇa), và lậu tận minh (āsavakkhayañāṇa), vị ấy là Tam Minh (Tevijjo). Cũng vì thế, do đã đoạn trừ hoàn toàn các lậu hoặc dục (kāmāsava) và các lậu hoặc khác, vị ấy là Vô Lậu (Anāsavo). Do không còn tái sinh trong tương lai và không còn cái chết, vị ấy là Vượt Khỏi Tử Thần (Maccuhāyī). Dù là như vậy, nhưng những kẻ ngu si vẫn coi thường vị ấy mà nói rằng "không được biết đến". Vì mục đích mà các thiện nam tử xuất gia từ bỏ đời sống gia đình để sống không gia đình, vị tối thượng nhân ấy dù đã đạt được lợi ích chân chính đó, nhưng vì không có lợi lộc phát sinh như "người trì hạnh đầu đà, người đa văn, người thuyết pháp", nên những kẻ ngu si, kém trí tuệ, coi thường vị ấy mà nói rằng "không được biết đến, không nổi tiếng". Vì sao?
Ajānatā ajānanakāraṇā guṇānaṃ ajānanameva tattha kāraṇanti dasseti.
Ajānatā means ‘due to not knowing.’ It shows that not knowing the qualities is the reason there.
Vì không hiểu biết (ajānatā). Sự không hiểu biết về các phẩm chất chính là nguyên nhân ở đây. Điều này được chỉ rõ.
Yathā ca guṇānaṃ ajānanato bālā lābhagarutāya sambhāvanīyampi avajānanti, evaṃ guṇānaṃ ajānanato lābhagarutāya evaṃ avajānitabbampi sambhāventīti dassento dutiyaṃ gāthaṃ āha.
Just as the foolish, not knowing qualities and valuing gain, despise even those who are worthy of honor, so too, not knowing qualities and valuing gain, they honor even those who should be despised. To show this, he spoke the second verse.
Để chỉ ra rằng, cũng như những kẻ ngu si vì không hiểu biết về các phẩm chất và vì coi trọng lợi lộc mà coi thường cả những người đáng được tôn trọng, thì cũng vì không hiểu biết về các phẩm chất và vì coi trọng lợi lộc mà họ lại tôn trọng cả những người đáng bị khinh miệt, nên Đức Phật đã nói bài kệ thứ hai.
Tattha yoti aniyamavacanaṃ.
Here, yo is an indefinite pronoun.
Trong đó, từ yo là từ chỉ sự không xác định.
Ca-saddo byatireke, tena yathāvuttapuggalato imassa puggalassa vuccamānaṃyeva visesaṃ janeti.
The particle ca indicates contrast, thereby generating a distinct difference for this person compared to the previously mentioned person.
Từ ca biểu thị sự đối lập, qua đó tạo ra sự khác biệt được đề cập của người này so với người đã nói ở trên.
Khoti avadhāraṇe.
Kho is for emphasis.
Từ kho là để nhấn mạnh.
Annapānassāti nidassanamattaṃ.
Annapānassa is merely an example.
Từ annapānassā chỉ là một ví dụ.
Lābhīti lābhavā.
Lābhī means ‘one who has gains’.
Từ lābhī có nghĩa là người có lợi lộc.
Idhāti imasmiṃ loke.
Idha means ‘in this world’.
Từ idhā có nghĩa là trong thế giới này.
Jarāmaraṇehi tassa tassa sattāvāsassa pūraṇato galanato ca puggalo.
Puggalo (person) is so called because it fills and swallows up those various abodes of beings with old age and death.
Do bị già và chết lấp đầy và nuốt chửng trong từng cõi chúng sinh, nên gọi là puggalo (người).
Pāpadhammoti lāmakadhammo.
Pāpadhammo means ‘of evil character’.
Từ pāpadhammo có nghĩa là người có pháp xấu xa.
Ayañhettha attho – yo pana puggalo cīvarādipaccayamattasseva lābhī hoti, na jhānādīnaṃ, so pāpicchatāya dussīlabhāvena hīnadhammopi samāno idha imasmiṃ loke bālānaṃ lābhagarutāya sakkato garukato hotīti.
This is the meaning here: But if a person is one who obtains only requisites such as robes, and not jhāna and so on, even if he is of evil character due to having wicked desires and being immoral, he is honored and respected by the foolish in this world due to their valuing gain.
Ý nghĩa ở đây là: Còn người nào chỉ có lợi lộc về y phục và các vật dụng khác, chứ không có thiền định và các pháp siêu thế, thì dù là người có ác dục, vô đạo đức và pháp kém cỏi, vẫn được những kẻ ngu si trong thế giới này tôn trọng và kính nể vì họ coi trọng lợi lộc.
Yadāhaṃ dhammamassosintiādikā āyasmato meḷajinattherassa gāthā.
The verses beginning with " When I heard the Dhamma" are the verses of the Venerable Meḷajina Thera.
Các bài kệ của Tôn giả Meḷajina, bắt đầu bằng Yadāhaṃ dhammamassosin.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự phát sinh là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto sumedhassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ bhagavantaṃ piṇḍāya gacchantaṃ disvā pasannamānaso madhuraṃ āmodaphalaṃ adāsi.
This Thera, too, having performed meritorious deeds in the presence of previous Buddhas, accumulated merits in various existences. In the time of Sumedha Bhagavā, he was reborn into a noble family, and having reached maturity, one day he saw the Bhagavā going for alms. With a gladdened mind, he offered a sweet āmoda fruit.
Vị này cũng vậy, đã tạo thiện nghiệp trong các kiếp quá khứ, tích lũy công đức ở khắp mọi nơi. Vào thời Đức Phật Sumedha, vị ấy sinh ra trong một gia đình quý tộc, khi trưởng thành, một ngày nọ, thấy Đức Phật đi khất thực, tâm hoan hỷ, vị ấy đã cúng dường một quả āmōda ngọt ngào.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde bārāṇasiyaṃ khattiyakule nibbattitvā meḷajinoti laddhanāmo vijjāsippesu nipphattiṃ gato paṇḍito byatto disāsu pākaṭo ahosi.
Due to that meritorious deed, he wandered through divine and human realms, and in this Buddha-era, he was reborn into a Khattiya family in Bārāṇasī, named Meḷajina. He became accomplished in arts and sciences, a wise and skilled person, renowned in all directions.
Nhờ công đức đó, vị ấy luân hồi trong cõi trời và cõi người. Vào thời Đức Phật của chúng ta, vị ấy sinh ra trong một gia đình quý tộc ở Bārāṇasī, được đặt tên là Meḷajina, trở thành người thành thạo các môn học và nghệ thuật, thông thái, lỗi lạc và nổi tiếng khắp các phương.
So bhagavati bārāṇasiyaṃ isipatane viharante vihāraṃ gantvā satthāraṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā tadaheva arahattaṃ pāpuṇi.
When the Bhagavā was residing in Isipatana near Bārāṇasī, he went to the monastery, approached the Teacher, listened to the Dhamma, gained faith, went forth, established vipassanā, and attained Arahantship on that very day.
Khi Đức Phật trú tại Isipatana ở Bārāṇasī, vị ấy đến tinh xá, yết kiến Đức Đạo Sư, nghe pháp, phát sinh niềm tin, xuất gia, thực hành thiền quán và ngay trong ngày đó đã đạt được A-la-hán quả.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.51.57-62) –
Therefore, it is stated in the Apadāna:
Điều này đã được nói trong Apadāna:
Tattha yadāti yasmiṃ kāle.
There, yadā means: at which time.
Trong đó, yadā có nghĩa là vào lúc nào.
Ahanti attānaṃ niddisati.
Ahaṃ refers to oneself.
Ahaṃ chỉ về chính mình.
Dhammanti catusaccadhammaṃ.
Dhammaṃ means: the Dhamma of the Four Noble Truths.
Dhammaṃ là Tứ Diệu Đế.
Assosinti suṇiṃ.
Assosiṃ means: I heard.
Assosiṃ có nghĩa là tôi đã nghe.
Satthunoti diṭṭhadhammikādiatthehi veneyyānaṃ sāsanaṭṭhena satthuno.
Satthuno means: the Teacher, because he instructs those to be trained with benefits pertaining to this life and so on.
Satthuno là Đức Đạo Sư, vì Ngài giáo hóa chúng sinh cần được điều phục bằng các lợi ích hiện tại và tương lai.
Kaṅkhanti saṃsayaṃ.
Kaṅkhaṃ means: doubt.
Kaṅkhaṃ là sự nghi ngờ.
Saṅkhatamasaṅkhatañca anavasesato jānanaṭṭhena sabbaññū.
Sabbaññū (All-knowing) is because he knows all conditioned and unconditioned things without remainder.
Là Toàn Tri (Sabbaññū) vì biết rõ tất cả các pháp hữu vi và vô vi một cách trọn vẹn.
Kutocipi parājitā bhāvena aparājite.
Aparājite (Unconquered) is due to being unconquered by anything.
Là Không Ai Chiến Thắng (Aparājite) vì không bị ai đánh bại.
Veneyyasattānaṃ saṃsārakantārato nibbānaṃ paṭivāhanaṭṭhena satthavāhe.
Satthavāhe (caravan leader) is because he leads beings to Nibbāna from the wilderness of saṃsāra.
Là Bậc Dẫn Đường (Satthavāhe) vì dẫn dắt chúng sinh cần được điều phục ra khỏi sa mạc luân hồi đến Niết bàn.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yato pabhuti ahaṃ satthuno dhammaṃ desentassa catusacca dhammaṃ assosiṃ sotadvārānusārena upadhāresiṃ upalabhiṃ, tato paṭṭhāya anavasesasaṅkhatāsaṅkhatasammutidhammānaṃ sayambhūñāṇena jānanato sabbaññū anāvaraṇadassāvimhi, pañcannampi mārānaṃ abhibhavanato tehi aparājitattā sadevake loke appaṭihatadhammacakkattā ca aparājite, veneyyasattānaṃ lobhakantārādito vāhanaṭṭhena satthavāhe, mahāvikkantatāya mahāvīre, aññehi duddamānaṃ purisadammānaṃ saraṇato accantikena damathena damanato sārathīnaṃ pavarabhūte uttame sammāsambuddhe, ‘‘buddho nu kho no nu kho’’ti kaṅkhaṃ nābhijānāmi aparappaccayabhāvato.
This is what is meant: From the time I heard and understood the Dhamma of the Four Noble Truths, taught by the Teacher, through the ear-door, from that time onwards, I know no doubt in the All-knowing One, who knows all conditioned, unconditioned, and conventional phenomena without remainder through his self-existent knowledge, and who is an unobstructed seer; in the Unconquered One, who conquers the five Māras and is therefore unconquered by them, and whose Dhamma-wheel is irresistible in the world with its devas; in the Satthavāha (caravan leader), who leads beings to Nibbāna from the wilderness of craving, etc.; in the Mahāvīra (Great Hero), due to his great valor; in the Uttama (Supreme One), the foremost among charioteers, the Sammāsambuddha, who tames untamable men, devas, and animals with ultimate taming, there is no doubt for me, "Is he a Buddha or not?", because it is not dependent on others.
Điều này có nghĩa là: Kể từ khi tôi nghe Pháp (Dhammaṃ assosiṃ), tức là Tứ Diệu Đế, do Đức Đạo Sư thuyết giảng, tôi đã ghi nhận và thấu hiểu theo con đường của thính giác. Kể từ đó, tôi là Toàn Tri (Sabbaññū), tức là bậc thấy không chướng ngại, vì biết tất cả các pháp hữu vi, vô vi và tục đế một cách trọn vẹn bằng trí tuệ tự sinh. Tôi là Không Ai Chiến Thắng (Aparājite) vì đã chinh phục năm ma vương, không bị chúng đánh bại, và Pháp luân của tôi không bị cản trở trong thế giới có chư thiên. Tôi là Bậc Dẫn Đường (Satthavāhe) vì dẫn dắt chúng sinh cần được điều phục ra khỏi sa mạc tham ái và các sa mạc khác. Tôi là Đại Hùng (Mahāvīre) vì có đại tinh tấn. Tôi là Tối Thượng (Uttame) trong các bậc điều ngự, tức là Đức Chánh Đẳng Giác, vì Ngài điều ngự những người khó điều phục bằng sự điều phục tuyệt đối. Tôi không còn biết đến nghi ngờ (kaṅkhaṃ nābhijānāmi) về việc "Ngài có phải là Phật hay không", vì không còn phụ thuộc vào người khác.
Tathārūpe desite ariya magge tadupādāyabhūtāya ca sīlādi paṭipadāya ‘‘niyyāniko nu kho na nu kho’’ti kaṅkhā vicikicchā na vijjati natthīti.
Likewise, regarding the noble path thus taught, and the practice of sīla and so on, which is the cause for attaining that path, there is no doubt or perplexity, "Is it salvific or not?".
Về Đạo lộ (Magge) cao quý đã được thuyết giảng và về con đường thực hành (paṭipadāya) như giới hạnh, là nguyên nhân dẫn đến Đạo lộ đó, không còn nghi ngờ (kaṅkhā na vijjati), tức là không còn sự hoài nghi về việc "nó có đưa đến giải thoát hay không".
Ettha ca ariyadhamme saṃsayābhāvakathanena ariyasaṅghepi saṃsayābhāvo kathitoyevāti daṭṭhabbaṃ tattha patiṭṭhitassa anaññathābhāvatoti.
Here, by stating the absence of doubt in the Noble Dhamma, the absence of doubt in the Noble Saṅgha is also to be understood, because for one established therein, there is no deviation.
Ở đây, qua việc nói rằng không còn nghi ngờ về Pháp cao quý, cũng có nghĩa là không còn nghi ngờ về Tăng đoàn cao quý, vì người đã an trú trong đó thì không thể khác được.
Yathā agāraṃ ducchannantiādikā āyasmato rādhattherassa gāthā.
The verses beginning with " Just as a house poorly roofed" are the verses of the Venerable Rādha Thera.
Bài kệ của Tôn giả Rādha, bắt đầu bằng Yathā agāraṃ ducchanna.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự phát sinh là gì?
Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto vihāraṃ gantvā satthāraṃ upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ nisinno satthārā ekaṃ bhikkhuṃ paṭibhāneyyakānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapiyamānaṃ disvā sayaṃ taṃ ṭhānantaraṃ patthetvā mahādānaṃ pavattesi.
It is said that this Elder, in the time of the Blessed One Padumuttara, was born into a good family in the city of Haṃsāvatī. Having reached maturity, he went to the monastery, approached the Teacher, paid homage, and sat down to one side. Seeing the Teacher appoint a certain bhikkhu to the foremost position among those with ready wit, he himself aspired to that position and offered a great alms-giving.
Nghe nói, vị này vào thời Đức Phật Padumuttara, sinh ra trong một gia đình quý tộc ở thành phố Haṃsavatī, khi trưởng thành, đã đến tinh xá, yết kiến và đảnh lễ Đức Đạo Sư, rồi ngồi xuống một bên. Thấy Đức Đạo Sư đặt một Tỳ-khưu vào vị trí cao nhất trong số những người có trí tuệ ứng đối, vị ấy tự cầu nguyện đạt được vị trí đó và đã thực hiện một đại bố thí.
Satthu uḷārañca pūjaṃ akāsi.
And he made an excellent offering to the Teacher.
Vị ấy cũng đã cúng dường Đức Đạo Sư một cách cao quý.
So evaṃ katapaṇidhāno tato cuto tattha tattha bhave puññāni upacinanto vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ piṇḍāya gacchantaṃ disvā pasannamānaso madhurāni ambaphalānī adāsi.
Having made such a resolution, he passed away from that existence and accumulated merits in various lives. In the time of the Blessed One Vipassī, he was born into a good family, and having reached maturity, one day he saw the Teacher going for alms. With a gladdened mind, he offered sweet mango fruits.
Với lời nguyện như vậy, sau khi chết từ kiếp đó, vị ấy đã tích lũy công đức ở khắp mọi nơi. Vào thời Đức Phật Vipassī, vị ấy sinh ra trong một gia đình quý tộc, khi trưởng thành, một ngày nọ, thấy Đức Đạo Sư đi khất thực, tâm hoan hỷ, vị ấy đã cúng dường những quả xoài ngọt ngào.
So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto amhākaṃ bhagavato kāle rājagahe brāhmaṇakule nibbattitvā rādhoti laddhanāmo vayappatto hutvā gharāvāsaṃ vasanto mahallakakāle puttadārehi apasādito, ‘‘kiṃ me gharāvāsena, pabbajissāmī’’ti vihāraṃ gantvā there bhikkhū upasaṅkamitvā pabbajjaṃ yācitvā tehi ‘‘ayaṃ brāhmaṇo jiṇṇo na sakkoti vattapaṭivattaṃ pūretu’’nti paṭikkhitto satthu santikaṃ gantvā attano ajjhāsayaṃ pavedetvā satthārā upanissayasampattiṃ oloketvā āṇattena dhammasenāpatinā pabbājito vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
Due to that meritorious deed, he was reborn in the deva realm, and performing various merits again and again, he wandered through devas and humans. In the time of our Blessed One, he was born into a brahmin family in Rājagaha, named Rādha. Having reached adulthood, he lived a householder's life. In his old age, he was disrespected by his children and wife, and thinking, "What use is this householder's life to me? I will go forth," he went to the monastery, approached the elder bhikkhus, and requested ordination. They refused him, saying, "This brahmin is old and cannot fulfill the duties and observances." He then went to the Teacher, expressed his intention, and the Teacher, observing his potential for liberation, had him ordained by the Dhammasenāpati (Chief of the Dhamma). He established insight meditation and attained Arahantship not long after.
Nhờ công đức đó, vị ấy sinh lên cõi trời, sau đó tiếp tục tạo nhiều thiện nghiệp, luân hồi trong cõi trời và cõi người. Vào thời Đức Phật của chúng ta, vị ấy sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn ở Rājagaha, được đặt tên là Rādha. Khi đến tuổi trưởng thành, sống đời gia đình, đến lúc già yếu, bị con cái và vợ khinh miệt. Vị ấy nghĩ: "Đời sống gia đình có ích gì cho ta? Ta sẽ xuất gia." Thế là vị ấy đến tinh xá, yết kiến các Tỳ-khưu Trưởng lão, xin xuất gia. Nhưng các vị ấy từ chối vì nghĩ: "Bà-la-môn này đã già yếu, không thể thực hiện các bổn phận." Vị ấy liền đến chỗ Đức Đạo Sư, trình bày tâm nguyện của mình. Đức Đạo Sư quán xét thấy vị ấy có duyên lành để chứng đắc, liền truyền lệnh cho Pháp tướng quân (Sāriputta) cho vị ấy xuất gia. Sau khi xuất gia, vị ấy thực hành thiền quán và không lâu sau đã đạt được A-la-hán quả.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.51.63-67) –
Concerning him, it is said in the Apadāna:
Điều này đã được nói trong Apadāna:
Arahattaṃ pana patvā satthu santikāvacaro hutvā vicaranto satthu dhammadesanāpaṭibhānassa paccayabhūtānaṃ paṭibhānajānanakānaṃ aggo jāto.
My defilements are burnt away… My task in the Buddha’s Dispensation is done.” Having attained Arahantship, he became an attendant of the Teacher and, while wandering, became foremost among those who understood the conditions for the Teacher’s spontaneous Dhamma discourses, those who possessed ready wit.
Sau khi đạt được A-la-hán quả, Ngài trở thành người hầu cận của Đức Bổn Sư và được tôn là bậc tối thượng trong số những người có trí tuệ phản biện, những người tạo điều kiện cho sự phản biện trong giáo pháp của Đức Bổn Sư.
Therassa hi diṭṭhisamudācārañca āgamma dasabalassa navanavā dhammadesanā paṭibhāti.
Indeed, due to the Elder’s way of seeing and understanding, new and new Dhamma discourses arose spontaneously for the Ten-Powered One.
Thật vậy, dựa vào cách nhìn và hành vi của vị Trưởng lão, những lời giáo pháp mới mẻ liên tục xuất hiện trong Đức Thập Lực.
Tenāha bhagavā – ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ paṭibhāneyyakānaṃ yadidaṃ rādho’’ti (a. ni. 1.219, 233).
Therefore, the Blessed One said: "Among my bhikkhu disciples who possess ready wit, Rādha is the foremost."
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã nói: “Này các tỳ-khưu, trong số các tỳ-khưu đệ tử của Ta, bậc tối thượng trong những người có trí tuệ phản biện chính là Rādha này” (A. I. 219, 233).
So ekadivasaṃ ‘‘ime sattā abhāvanāya rāgena abhibhuyyanti, bhāvanāya sati taṃ natthī’’ti bhāvanaṃ thomento ‘‘yathā agāra’’ntiādinā gāthādvayamāha.
One day, thinking, "These beings are overcome by craving due to non-development; when there is development, that is not so," and praising development, he uttered the two verses beginning with "Just as a house".
Một ngày nọ, vị ấy muốn tán dương sự tu tập (bhāvanā), nói rằng: “Những chúng sinh này bị tham ái chế ngự do không tu tập; nếu có tu tập thì điều đó sẽ không xảy ra”, và đã nói hai bài kệ bắt đầu bằng “Cũng như một ngôi nhà” (yathā agāra).
133-4. Tattha agāranti yaṃkiñci gehaṃ.
Therein, agāraṃ means any house.
133-4. Trong đó, agāra (ngôi nhà) là bất kỳ ngôi nhà nào.
Ducchannanti viraḷacchannaṃ chiddāvachiddaṃ.
Ducchannaṃ means poorly roofed, full of holes and gaps.
Ducchanna (lợp kém) là lợp thưa thớt, có nhiều lỗ hổng.
Samativijjhatīti vassavuṭṭhi vinivijjhati.
Samativijjhati means the rain penetrates it.
Samativijjhatī (xuyên thủng) là mưa xuyên qua.
Abhāvitanti taṃ agāraṃ vuṭṭhi viya bhāvanāya rahitattā abhāvitaṃ cittaṃ.
Abhāvitaṃ refers to a mind that is undeveloped, just as that house is undeveloped, being devoid of development, like the rain.
Abhāvita (chưa tu tập) là tâm chưa được tu tập, giống như ngôi nhà ấy bị mưa dột vì thiếu sự tu tập (bhāvanā).
Rāgo samativijjhatīti na kevalaṃ rāgova dosamohamānādayopi sabbakilesā tathārūpaṃ cittaṃ ativijjhantiyeva.
Rāgo samativijjhati means not only craving, but also all defilements such as hatred, delusion, and conceit, penetrate such a mind.
Rāgo samativijjhatī (tham ái xuyên thủng) không chỉ có tham ái mà còn tất cả các klesa như sân, si, mạn, v.v., cũng đều xuyên thủng tâm như vậy.
Subhāvitanti samathavipassanābhāvanāhi suṭṭhu bhāvitaṃ, evarūpaṃ cittaṃ succhannaṃ gehaṃ vuṭṭhi viya rāgādayo kilesā ativijjhituṃ na sakkontīti.
Subhāvitaṃ means well-developed through samatha and vipassanā development. Just as rain cannot penetrate a well-covered house, so too defilements like craving cannot penetrate such a mind.
Subhāvita (đã tu tập tốt) là tâm đã được tu tập tốt đẹp bằng sự tu tập samatha và vipassanā; tâm như vậy, giống như ngôi nhà được lợp kín, các klesa như tham ái, v.v., không thể xuyên thủng được.
Khīṇā hi mayhaṃ jātītiādikā āyasmato surādhattherassa gāthā.
The verses beginning with "My birth is destroyed" are those of the Venerable Elder Surādha.
Các bài kệ của Tôn giả Surādha Trưởng lão bắt đầu bằng “Sự tái sinh của tôi đã chấm dứt” (khīṇā hi mayhaṃ jātī).
Kā uppatti?
What is his origin?
Sự kiện phát sinh là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto sikhissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ disvā pasannamānaso mātuluṅgaphalaṃ adāsi.
This Elder also, having made aspirations under previous Buddhas and accumulated merits in various existences, was born into a good family in the time of the Blessed One Sikhī. Having reached maturity, one day he saw the Teacher and, with a gladdened mind, offered a citron fruit.
Vị này cũng đã tích lũy công đức trong các kiếp quá khứ dưới thời các Đức Phật trước, và trong thời Đức Phật Sikhī, vị ấy sinh ra trong một gia đình quý tộc, khi trưởng thành, một ngày nọ, nhìn thấy Đức Bổn Sư, với tâm hoan hỷ, đã dâng một quả bưởi.
So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde anantaraṃ vuttassa rādhattherassa kaniṭṭho hutvā nibbatti, surādhotissa nāmaṃ ahosi.
Due to that meritorious deed, he was reborn in the deva realm, and performing various merits again and again, he wandered only in happy destinations. In the present Buddha era, he was born as the younger brother of Elder Rādha, who was mentioned immediately before, and his name was Surādha.
Nhờ nghiệp công đức ấy, vị ấy tái sinh vào cõi trời, rồi tiếp tục tạo thêm công đức, luân hồi trong các thiện thú. Trong thời Đức Phật hiện tại, vị ấy tái sinh làm em trai của Trưởng lão Rādha được đề cập trước đó, và được đặt tên là Surādha.
So jeṭṭhabhātari rādhe pabbajite sayampi pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
When his elder brother Rādha went forth, he himself, Surādha, also went forth and, practicing insight meditation, attained arahantship without delay.
Khi anh trai Rādha xuất gia, vị ấy cũng xuất gia và thực hành thiền quán (vipassanā), không lâu sau đã đạt được A-la-hán quả.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.51.68-72) –
Therefore, it is said in the Apadāna:
Điều này được nói trong Apadāna (Apa. Thera 2.51.68-72):
135-6. Tattha khīṇāti khayaṃ pariyosānaṃ gatā.
Therein, khīṇā means brought to an end, to cessation.
135-6. Trong đó, khīṇā (chấm dứt) là đã đến chỗ tận cùng, kết thúc.
Jātīti bhavo bhavanibbatti vā.
Jāti means existence or the arising of existence.
Jātī (sự tái sinh) là hữu (bhava) hoặc sự phát sinh của hữu.
Vusitaṃ jinasāsananti jinassa sammāsambuddhassa sāsanaṃ maggabrahmacariyaṃ vuṭṭhaṃ parivuṭṭhaṃ.
Vusitaṃ jinasāsanaṃ means the noble conduct of the path, the Dispensation of the Victorious One, the Perfectly Self-Enlightened One, has been lived, has been completed.
Vusitaṃ jinasāsanaṃ (Phạm hạnh trong giáo pháp của Đức Thắng giả đã được hoàn thành) là Phạm hạnh của Đức Thắng giả, Đức Chánh Đẳng Giác, tức là Phạm hạnh của con đường (maggabrahmacariya), đã được thực hành, đã được hoàn thành.
Pahīno jālasaṅkhātoti sattasantānassa ottharaṇato nissarituṃ appadānato ca ‘‘jālasaṅkhāto’’ti ca laddhanāmā diṭṭhi avijjā ca pahīnā maggena samucchinnā.
Pahīno jālasaṅkhāto means wrong view and ignorance, which are called "net" due to covering the continuum of beings and preventing their escape, have been abandoned and utterly eradicated by the path.
Pahīno jālasaṅkhāto (tấm lưới đã được đoạn trừ) là tà kiến (diṭṭhi) và vô minh (avijjā), được gọi là “tấm lưới” vì chúng che phủ dòng tương tục của chúng sinh và không cho phép thoát ra khỏi luân hồi, đã được đoạn trừ, đã được cắt đứt tận gốc bằng Thánh đạo.
Bhavanetti samūhatāti kāmabhavādikassa bhavassa nayanato pavattanato bhavanettisaññitā taṇhā samugghāṭitā.
Bhavanetti samūhatā means craving, which is called "the guide to existence" due to leading to and causing existence such as the sense-sphere existence, has been completely uprooted.
Bhavanetti samūhatā (dây dẫn đến hữu đã được nhổ tận gốc) là tham ái (taṇhā), được gọi là “dây dẫn đến hữu” (bhavanetti) vì nó dẫn dắt và làm phát sinh các hữu như dục hữu (kāmabhava), v.v., đã được nhổ tận gốc.
Yassatthāya pabbajitoti yassa atthāya yadatthaṃ ahaṃ agārasmā gehato anagāriyaṃ pabbajjaṃ pabbajito upagato.
Yassatthāya pabbajito means "for the sake of which" or "for what purpose" I went forth from home into homelessness, i.e., I undertook the going forth.
Yassatthāya pabbajito (vì mục đích ấy mà tôi đã xuất gia) là vì mục đích nào, vì lợi ích nào, mà tôi đã xuất gia từ agāra (gia đình) để sống anagāriyaṃ (không gia đình).
So sabbesaṃ orambhāgiyuddhambhāgiyappabhedānaṃ saṃyojanānaṃ bandhanānaṃ khayabhūto attho nibbānasaṅkhāto paramattho arahattasaṅkhāto sadattho ca mayā anuppatto adhigatoti attho.
So attho means that purpose, which is the destruction of all fetters, both the lower and higher ones, namely Nibbāna, the ultimate goal, and arahantship, my own true goal, anuppatto (has been attained) by me, that is the meaning.
So attho (mục đích ấy) là mục đích tối thượng (paramattha) gọi là Nibbāna, là sự chấm dứt của tất cả các kiết sử (saṃyojana) và trói buộc (bandhana) thuộc hạ phần (orambhāgiyā) và thượng phần (uddhambhāgiyā), và là mục đích chân chính (sadattha) gọi là A-la-hán quả, đã được tôi anuppatto (đạt được), đã được chứng đắc, đó là ý nghĩa.
Sukhaṃ supantīti āyasmato gotamattherassa gāthā.
Sukhaṃ supantī are the verses of the Venerable Thera Gotama.
Các bài kệ của Tôn giả Gotama Trưởng lão bắt đầu bằng “Họ ngủ an lành” (sukhaṃ supantī).
Kā uppatti?
What is their origin?
Sự kiện phát sinh là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ bhagavantaṃ disvā pasannamānaso āmodaphalamadāsi.
This thera, too, having made aspirations under previous Buddhas, accumulated merit that led to Nibbāna in various existences. During the time of Vipassī Bhagavā, he was reborn in a good family and, having reached maturity, one day saw the Bhagavā and, with a serene mind, offered an āmōda fruit.
Vị này cũng đã tích lũy công đức có điều kiện dẫn đến sự thoát ly (vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ) trong các kiếp quá khứ dưới thời các Đức Phật trước. Trong thời Đức Phật Vipassī, vị ấy sinh ra trong một gia đình quý tộc, khi trưởng thành, một ngày nọ, nhìn thấy Đức Thế Tôn, với tâm hoan hỷ, đã dâng một quả āmoda.
Tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe brāhmaṇakule nibbattitvā gotamoti laddhanāmo sattavassikakāle upanayanaṃ katvā ratanabhikkhaṃ caritvā sahassaṃ labhitvā taṃ tādise ṭhāne ṭhapetvā vataṃ caranto soḷasasattarasavassuddesikakāle akalyāṇamittehi kāmesu parinīyamāno ekissā rūpūpajīviniyā taṃ sahassabhaṇḍikaṃ datvā brahmacariyavināsaṃ patvā tāya cassa brahmacārirūpaṃ disvā virattākāre dassite ekarattivāseneva nibbinnarūpo attano brahmacariyanivāsaṃ dhanajāniñca saritvā ‘‘ayuttaṃ mayā kata’’nti vippaṭisārī ahosi.
Due to that meritorious deed, he was reborn in the deva realm and, having performed further meritorious deeds, wandered only in happy destinations. In this Buddha-era, he was reborn in a brahmin family in Rājagaha and was named Gotama. At the age of seven, he underwent the initiation ceremony and, having begged for jewels, obtained a thousand (coins). He placed it in such a place and observed his vow. When he was sixteen or seventeen years old, being led astray into sensual pleasures by bad friends, he gave that bundle of a thousand (coins) to a courtesan and thus ruined his brahmacariya. When she, seeing his brahmacārī form, showed signs of disinterest, he became disgusted after staying for only one night. Remembering his monastic dwelling and the loss of his wealth, he felt remorse, thinking, "I have done what is improper."
Nhờ nghiệp công đức ấy, vị ấy tái sinh vào cõi trời, rồi tiếp tục tạo thêm công đức, luân hồi trong các thiện thú. Trong thời Đức Phật hiện tại, vị ấy tái sinh trong một gia đình Bà-la-môn ở Rājagaha, được đặt tên là Gotama. Khi lên bảy tuổi, sau khi làm lễ Upanayana, vị ấy đi khất thực châu báu và nhận được một ngàn đồng. Vị ấy cất giữ số tiền đó ở một nơi thích hợp và thực hành giới hạnh. Khi được mười sáu, mười bảy tuổi, bị bạn bè xấu lôi kéo vào các dục lạc, vị ấy đã đưa số tiền một ngàn đồng đó cho một kỹ nữ và đánh mất Phạm hạnh của mình. Khi kỹ nữ thấy hình dáng của một người tu Phạm hạnh và tỏ vẻ chán ghét, chỉ sau một đêm ở lại, vị ấy cảm thấy chán nản, nhớ lại cuộc sống Phạm hạnh và sự mất mát tài sản của mình, và hối hận rằng: “Tôi đã làm điều không đúng.”
Satthā tassa hetusampattiṃ cittācārañca ñatvā tassa āsannaṭṭhāne attānaṃ dassesi.
The Teacher, knowing his potential and the state of his mind, appeared to him nearby.
Đức Bổn Sư, biết được sự thành tựu về nhân duyên và trạng thái tâm của vị ấy, đã hiện thân gần nơi vị ấy đang ở.
So satthāraṃ disvā pasannamānaso upasaṅkami, tassa bhagavā dhammaṃ desesi.
Seeing the Teacher, he approached with a serene mind, and the Bhagavā taught him the Dhamma.
Vị ấy nhìn thấy Đức Bổn Sư, với tâm hoan hỷ, đã đến gần. Đức Thế Tôn đã thuyết pháp cho vị ấy.
So dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajanto khuraggeyeva arahattaṃ pāpuṇi.
Having heard the Dhamma, he gained faith and, upon going forth, attained arahantship right at the shaving of his head.
Nghe pháp, vị ấy phát sinh đức tin và khi xuất gia, ngay khi cạo tóc, đã đạt được A-la-hán quả.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.51.80-84) –
Therefore, it is said in the Apadāna:
Điều này được nói trong Apadāna (Apa. Thera 2.51.80-84):
137. Tattha sukhaṃ supanti munayo, ye itthīsu na bajjhareti ye itthīsu visayabhūtāsu nimittabhūtāsu vā rāgabandhanena na bajjhanti, te munayo tapassino saṃyatindriyā sukhaṃ supanti sukhaṃ viharanti, natthi tesaṃ dukkhanti adhippāyo.
137. Therein, "Happily sleep the sages, who are not bound by women" means that those sages, ascetics, whose faculties are restrained, who are not bound by the fetter of passion to women, who are objects or causes (of passion), they sleep happily, they dwell happily; there is no suffering for them. This is the meaning.
137. Trong đó, sukhaṃ supanti munayo, ye itthīsu na bajjhare (các bậc ẩn sĩ ngủ an lành, những ai không bị trói buộc bởi phụ nữ) có nghĩa là: những bậc ẩn sĩ (munayo), những người tu khổ hạnh (tapassino), những người đã chế ngự các căn (saṃyatindriyā), những ai không bị trói buộc bởi sự trói buộc của tham ái đối với phụ nữ, những người là đối tượng hoặc là dấu hiệu của tham ái, họ ngủ an lành, họ sống an lành, không có khổ đau cho họ. Đó là ý nghĩa.
‘‘Supantī’’ti hi nidassanamattametaṃ.
Indeed, "sleep" is merely an example here.
Thật vậy, “supantī” (họ ngủ) chỉ là một từ ví dụ.
Sadā ve rakkhitabbāsūti ekaṃsena sabbakālaṃ rakkhitabbāsu.
"Who must always be guarded" means who must be guarded at all times, without exception.
Sadā ve rakkhitabbāsū (những người luôn phải được bảo vệ) là những người luôn luôn phải được bảo vệ.
Itthiyo hi sattabhūmike nippurise pāsāde uparibhūmiyaṃ vasāpetvāpi, kucchiyaṃ pakkhipitvāpi na sakkā rakkhituṃ, tasmā tā kiṭṭhādigāviyo viya sabbakālaṃ rakkhaṇīyā honti.
Indeed, women cannot be guarded even by having them dwell on the uppermost floor of a seven-storied palace devoid of men, or by keeping them in one's womb. Therefore, they must be guarded at all times, like cows that eat crops and so forth.
Thật vậy, phụ nữ không thể được bảo vệ ngay cả khi được đặt ở tầng trên cùng của một cung điện bảy tầng không có đàn ông qua lại, hoặc được giấu trong bụng. Vì vậy, họ cần được bảo vệ mọi lúc, giống như những con bò ăn lúa, v.v.
Bahucittatāya vā sāmikena vatthālaṅkārānuppadānādinā cittaññathattato sabbakālaṃ rakkhitabbā.
Or, due to their fickle minds, they must always be guarded by their husbands through gifts of clothes and ornaments, lest their minds change.
Hoặc, do tâm trí hay thay đổi, họ luôn phải được người chồng bảo vệ bằng cách tặng quần áo, trang sức, v.v., để tránh tâm trí họ thay đổi.
Sarīrasabhāvaṃ vā mālāgandhādīhi paṭicchādanavasena rakkhitabbacittatāya rakkhitabbāti.
Or, due to the nature of their bodies, they must be guarded by concealing them with garlands, perfumes, and so forth, as their minds require guarding.
Hoặc là, bản chất của thân thể được che đậy bằng vòng hoa, hương liệu, v.v., cần được bảo vệ vì tâm ý muốn bảo vệ (thân thể đó).
Yāsu saccaṃ sudullabhanti yāsu saccavacanaṃ laddhuṃ na sakkā, itthiyo hi aggimpi pavisanti, visampi khādanti, satthampi āharanti, ubbandhitvāpi kālaṃ karonti, na pana sacce ṭhātuṃ sakkonti.
"In whom truth is very hard to find" means in whom truthful speech cannot be found. Indeed, women enter fire, eat poison, wield weapons, and even hang themselves to die, but they cannot stand in truth.
Yāsu saccaṃ sudullabhanti: ở những người phụ nữ ấy, lời nói chân thật rất khó đạt được. Thật vậy, phụ nữ có thể bước vào lửa, ăn chất độc, cầm vũ khí, thậm chí tự treo cổ chết, nhưng họ không thể giữ lời chân thật.
Tasmā evarūpā itthiyo vajjetvā ṭhitā munayo sukhitā vatāti dasseti.
Therefore, it shows that sages who avoid such women are truly happy.
Do đó, những vị đạo sĩ (munayo) đã xa lánh những người phụ nữ như vậy quả là hạnh phúc, điều này được chỉ ra.
138. Idāni yassa appahīnattā evarūpāsu itthīsupi bajjhanti, tassa kāmassa attano suppahīnataṃ accantaniṭṭhitatañca dassento dutiyaṃ gāthamāha.
Now, showing his own complete abandonment and utter eradication of craving, by which one is bound to such women, he spoke the second verse.
138. Bây giờ, để chỉ ra sự đoạn diệt hoàn toàn của dục vọng (kāma) nơi tự thân, điều mà nếu chưa được đoạn diệt thì người ta vẫn còn bị trói buộc vào những người phụ nữ như vậy, vị ấy nói bài kệ thứ hai.
Vadhaṃ carimha te kāmāti ambho kāma, tava vadhaṃ accantasamucchedaṃ ariyamaggena carimha, ‘‘vadhaṃ carimhase’’tipi pāṭho, vadhāya pahānāya maggabrahmacariyaṃ acarimhāti attho.
"We have trodden the path to your destruction, O Kāma" means, O Kāma, we have trodden the path to your utter eradication, your complete cutting off, through the Noble Path. Another reading is "vadhaṃ carimhase," meaning we have practiced the holy life for the destruction, for the abandonment (of Kāma).
Vadhaṃ carimha te kāmāti: Này dục vọng, chúng ta đã thực hành sự hủy diệt hoàn toàn, sự cắt đứt triệt để ngươi bằng con đường Thánh (ariyamagga). Cũng có bản đọc là “vadhaṃ carimhase”, nghĩa là chúng ta đã thực hành Phạm hạnh trên con đường để đoạn diệt (dục vọng).
Anaṇā dāni te mayanti idāni aggamaggapattito paṭṭhāya iṇabhāvakarāya pahīnattā kāma te anaṇā mayaṃ, na tuyhaṃ iṇaṃ dhārema.
"Now we are debt-free to you" means that now, from the attainment of the highest path, due to the abandonment of craving which causes debt, O Kāma, we are debt-free to you. We do not owe you any debt.
Anaṇā dāni te mayanti: Bây giờ, kể từ khi đạt đến đạo quả tối thượng (aggamagga), chúng ta đã đoạn trừ cái tạo ra trạng thái nợ nần, hỡi dục vọng, chúng ta không còn nợ ngươi nữa.
Avītarāgo hi rāgassa vase vattanato tassa iṇaṃ dhārento viya hoti, vītarāgo pana taṃ atikkamitvā paramena cittissariyena samannāgato.
Indeed, one who is not free from passion (avītarāga) is like one who owes a debt to passion, being subject to its power. But one who is free from passion (vītarāga) has overcome it and is endowed with supreme mastery over the mind.
Thật vậy, người chưa đoạn trừ tham ái (avītarāgo) giống như mắc nợ tham ái vì bị nó chi phối, còn người đã đoạn trừ tham ái (vītarāgo) thì đã vượt qua nó và đạt được sự tự chủ tối thượng của tâm.
Anaṇattā eva gacchāma dāni nibbānaṃ, yattha gantvā na socati yasmiṃ nibbāne gamanahetu sabbaso sokahetūnaṃ abhāvato na socati, taṃ anupādisesanibbānameva idāni gacchāma anupāpuṇāmāti attho.
Being debt-free, "Now we go to Nibbāna, where, having gone, one does not grieve." This means, we now go to, we attain, that very Nibbāna without any remainder (anupādisesa-nibbāna), by going to which one does not grieve, because there are no causes for sorrow whatsoever.
Chính vì không còn mắc nợ, nên gacchāma dāni nibbānaṃ, yattha gantvā na socati: bây giờ chúng ta sẽ đi đến Nibbāna, nơi mà khi đến đó sẽ không còn sầu muộn. Điều đó có nghĩa là, vì không còn bất kỳ nguyên nhân nào của sầu muộn, chúng ta sẽ đạt đến Nibbāna vô dư y (anupādisesanibbāna) ngay bây giờ.
Pubbe hanati attānanti āyasmato vasabhattherassa gāthā.
"First he harms himself" are the verses of the Venerable Elder Vasabha.
Bài kệ của Trưởng lão Vasabha là Pubbe hanati attānaṃ (Trước tiên, tự hại mình).
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự kiện phát sinh là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto buddhasuññe loke brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto brāhmaṇānaṃ vijjāsippesu nipphattiṃ gantvā nekkhammajjhāsayatāya gharāvāsaṃ pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā cuddasasahassatāpasaparivāro himavantassa avidūre samagge nāma pabbate assamaṃ kāretvā vasanto jhānābhiññāyo nibbattetvā tāpasānaṃ ovādānusāsaniyo dento ekadivasaṃ evaṃ cintesi – ‘‘ahaṃ kho dāni imehi tāpasehi sakkato garukato pūjito viharāmi, mayā pana pūjetabbo na upalabbhati, dukkho kho panāyaṃ loke yadidaṃ agaruvāso’’ti.
This Elder, too, having made aspirations under previous Buddhas, accumulating merits in various existences, was reborn in a brahmin family in a world devoid of Buddhas. Having reached maturity, he attained proficiency in the brahminical sciences and arts. Due to his inclination towards renunciation, he abandoned household life and took up the ascetic's life. Surrounded by fourteen thousand ascetics, he built an hermitage on a mountain named Samagga, not far from the Himalayas. Dwelling there, he developed jhāna and supernormal powers (abhiññā), giving advice and instructions to the ascetics. One day he thought thus: "Indeed, I am now honored, respected, and revered by these ascetics. But there is no one for me to revere. This dwelling without a teacher is indeed suffering in the world."
Vị này cũng vậy, đã tạo thiện nghiệp vượt trội dưới thời các vị Phật quá khứ, tích lũy công đức trong các kiếp sống khác nhau, rồi tái sinh vào một gia đình Bà-la-môn trong một thế giới không có Phật. Khi trưởng thành, vị ấy đã thành thạo các môn học và kỹ năng của Bà-la-môn. Với ý chí mạnh mẽ hướng đến sự xuất gia, vị ấy đã từ bỏ đời sống gia đình và xuất gia làm đạo sĩ khổ hạnh (tāpasa). Cùng với một đoàn tùy tùng gồm mười bốn ngàn đạo sĩ, vị ấy đã xây dựng một am thất trên núi Samagga, không xa dãy Hy Mã Lạp Sơn. Sống ở đó, vị ấy đã phát triển các thiền định và thần thông, thường xuyên ban lời khuyên và giáo huấn cho các đạo sĩ. Một ngày nọ, vị ấy suy nghĩ: “Bây giờ ta đang được các đạo sĩ này tôn kính, trọng vọng và cúng dường. Nhưng ta lại không tìm thấy ai để ta cúng dường. Thật vậy, thật khổ sở trong thế gian này khi không có bậc thầy để tôn kính.”
Evaṃ pana cintetvā purimabuddhesu katādhikāratāya purimabuddhānaṃ cetiye attanā kataṃ pūjāsakkāraṃ anussaritvā ‘‘yaṃnūnāhaṃ purimabuddhe uddissa pulinacetiyaṃ katvā pūjaṃ kareyya’’nti haṭṭhatuṭṭho iddhiyā pulinathūpaṃ suvaṇṇamayaṃ māpetvā suvaṇṇamayādīhi tisahassamattehi pupphehi devasikaṃ pūjaṃ karonto yāvatāyukaṃ puññāni katvā aparihīnajjhāno kālaṃ katvā brahmaloke nibbatto.
Having thus reflected, and due to having performed exceeding meritorious deeds in the presence of past Buddhas, recalling the acts of worship and reverence he himself had offered at the stupas of past Buddhas, he thought, "How wonderful it would be if I were to make a sand stupa dedicated to the past Buddhas and offer worship!" Filled with joy and delight, he created a golden sand mound stupa by his psychic power and offered worship daily with three myriad flowers made of gold and other precious materials. Having performed good deeds for the duration of his life, and with his jhāna unimpaired, he passed away and was reborn in the Brahma realm.
Sau khi suy nghĩ như vậy, do đã tạo thiện nghiệp vượt trội dưới thời các vị Phật quá khứ, vị ấy nhớ lại những lễ vật và sự tôn kính mình đã dâng lên các bảo tháp của các vị Phật quá khứ. Với tâm hoan hỷ, vị ấy nghĩ: “Hay là ta nên xây một bảo tháp cát (puliṇacetiya) để cúng dường các vị Phật quá khứ?” Với thần thông, vị ấy đã tạo ra một tháp cát bằng vàng và hàng ngày cúng dường ba mươi ngàn bông hoa bằng vàng và các loại khác. Sau khi làm các công đức này trong suốt cuộc đời và không bị suy giảm thiền định, vị ấy qua đời và tái sinh vào cõi Phạm thiên.
Tatthapi yāvatāyukaṃ ṭhatvā tato cuto tāvatiṃse nibbattitvā aparāparaṃ devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde vesāliyaṃ licchavirājakule nibbattitvā vasabhoti laddhanāmo vayappatto bhagavato vesāligamane buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
Having dwelt there for the duration of his life, he passed away from there and was reborn in Tāvatiṃsa. Then, wandering repeatedly in divine and human realms, in this present Buddha-era, he was reborn into a Licchavī royal family in Vesālī. Named Vasabha, upon reaching maturity, he saw the Buddha's power during the Blessed One's journey to Vesālī. Having gained faith, he ordained and established vipassanā, and not long after, attained arahantship.
Ở đó, vị ấy cũng sống hết tuổi thọ, rồi từ đó tái sinh vào cõi trời Đao Lợi (Tāvatiṃsa). Sau đó, vị ấy luân hồi nhiều lần trong cõi trời và cõi người. Trong thời kỳ Phật xuất hiện này, vị ấy tái sinh vào gia đình vương tộc Licchavi ở Vesālī, được đặt tên là Vasabha. Khi trưởng thành, vị ấy thấy được uy lực của Đức Phật khi Ngài đến Vesālī, phát khởi niềm tin, xuất gia, thực hành thiền quán (vipassanā) và không lâu sau đã đạt được A-la-hán quả (arahatta).
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.50.57-92) –
Therefore, it is said in the Apadāna:
Vì thế, trong Apadāna (apa. thera 2.50.57-92) có nói:
Arahattaṃ pana patvā dāyakānuggahaṃ karonto tehi upanīte paccaye na paṭikkhipati, yathāladdheyeva paribhuñjati.
However, having attained Arahantship, he would not reject the requisites offered by his supporters, desiring to benefit them, but would partake of whatever he received.
Sau khi đạt đến quả A-la-hán, vì muốn giúp đỡ các thí chủ, Ngài không từ chối những vật tư mà họ dâng cúng, chỉ thọ dụng những gì đã nhận được.
Taṃ puthujjanā ‘‘ayaṃ kāyadaḷhibahulo arakkhitacitto’’ti maññamānā avamaññanti.
Ordinary people, thinking, "This one is very strong-bodied and has an unguarded mind," would despise him.
Các phàm phu (tỳ khưu) nghĩ rằng: “Vị này quá chú trọng đến việc chăm sóc thân thể và có tâm không được bảo vệ”, rồi khinh thường Ngài.
Thero taṃ agaṇentova viharati.
The elder, not minding it, would dwell.
Vị Trưởng lão không bận tâm đến điều đó mà an trú.
Tassa pana avidūre aññataro kuhakabhikkhu pāpiccho samāno appiccho viya santuṭṭho viya attānaṃ dassento lokaṃ vañcento viharati.
Not far from him, another deceitful bhikkhu, being of evil desires, would live deceiving the world by showing himself as if he had few desires and was contented.
Không xa Ngài, có một tỳ khưu kuhaka (giả dối) khác, với ý muốn xấu xa, sống lừa dối thế gian bằng cách tự thể hiện mình như người ít dục, như người biết đủ.
Mahājano taṃ arahantaṃ viya sambhāveti.
The great multitude would revere him as an Arahant.
Đại chúng kính trọng vị ấy như một bậc A-la-hán.
Athassa sakko devānamindo taṃ pavattiṃ ñatvā theraṃ upasaṅkamitvā, ‘‘bhante, kiṃ nāma kuhako karotī’’ti pucchi.
Then Sakka, King of Devas, knowing this situation, approached the elder and asked, "Venerable sir, what does a deceitful person do?"
Sau đó, Sakka, vua của chư thiên, biết được sự việc đó, liền đến gặp vị Trưởng lão và hỏi: “Bạch Ngài, vị kuhaka đó làm gì vậy?”
Thero pāpicchaṃ garahanto –
Desiring to denounce the evil-wisher, the elder spoke these two stanzas:
Vị Trưởng lão, chỉ trích người có ý muốn xấu xa, đã nói hai câu kệ:
Tattha pubbe hanati attānanti kuhakapuggalo attano kuhakavuttiyā lokaṃ vañcento pāpicchatādīhi pāpadhammehi paṭhamameva attānaṃ hanati, attano kusalakoṭṭhāsaṃ vināseti.
Therein, “first he harms himself” means that a deceitful person, deceiving the world with his deceitful conduct, first harms himself with evil qualities like evil desires, destroying his share of merit.
Trong đó, pubbe hanati attānaṃ (trước tiên, người ấy tự hại mình) có nghĩa là: Người kuhaka, bằng cách lừa dối thế gian với hành vi giả dối của mình, trước tiên tự hại mình bằng những ác pháp như ý muốn xấu xa, phá hủy phần thiện nghiệp của mình.
Pacchā hanati so pareti so kuhako paṭhamaṃ tāva vuttanayena attānaṃ hantvā pacchā pare yehi ‘‘ayaṃ bhikkhu pesalo ariyo’’ti vā sambhāventehi kārā katā, te hanati tesaṃ kārāni attani katāni amahapphalāni katvā paccayavināsanena vināseti.
“Afterwards he harms others” means that such a deceitful person, having first harmed himself in the manner stated, then harms others—those who offered him gifts, thinking, "This bhikkhu is virtuous and noble." He harms them by making their offerings, made to himself, unfruitful, thus destroying their benefits through the waste of their offerings.
Pacchā hanati so pare (sau đó, người ấy hại người khác) có nghĩa là: Người kuhaka đó, sau khi tự hại mình theo cách đã nói, sau đó hại những người khác đã cúng dường cho mình vì kính trọng rằng: “Vị tỳ khưu này có giới hạnh đáng kính, là bậc Thánh”. Người ấy làm cho những công đức mà họ đã tạo nơi mình trở nên không có đại quả, phá hủy chúng bằng cách làm cho các vật tư trở nên vô ích.
Satipi kuhakassa ubhayahanane attahanane pana ayaṃ visesoti dassento āha suhataṃ hanti attānanti.
And although there are two types of harming for a deceitful person, yet, when it comes to harming oneself, there is this distinction, which he shows by saying, “he harms himself thoroughly.”
Mặc dù người kuhaka có cả hai sự hủy hoại, nhưng để chỉ ra sự khác biệt trong việc tự hủy hoại, Ngài nói: suhataṃ hanti attānaṃ (người ấy tự hại mình một cách triệt để).
So kuhako attānaṃ hananto suhataṃ katvā hanti vināseti, yathā kiṃ?
That deceiver, harming himself, harms and destroys himself thoroughly. Like what?
Người kuhaka đó, khi tự hại mình, là tự hủy hoại một cách triệt để. Như thế nào?
Vītaṃseneva pakkhimāti, vītaṃsoti dīpakasakuṇo, tena.
"Like a bird-catcher with a decoy bird." Vītaṃsa means a decoy bird.
Vītaṃseneva pakkhimā (như chim bị mắc bẫy). Vītaṃsa là chim mồi (dīpakasakuṇo), bởi chim mồi đó.
Pakkhimāti sākuṇiko.
Pakkhimā means a fowler.
Pakkhimā là người bắt chim (sākuṇiko).
Yathā tena vītaṃsasakuṇena aññe sakuṇe vañcetvā hananto attānaṃ idha lokepi hanati viññugarahasāvajjasabhāvādinā, samparāyaṃ pana duggatiparikkilesena hanatiyeva, na pana te sakuṇe pacchā hantuṃ sakkoti, evaṃ kuhakopi kohaññena lokaṃ vañcetvā idha lokepi attānaṃ hanati vippaṭisāraviññugarahādīhi, paralokepi duggatiparikkilesehi, na pana te paccayadāyake apāyadukkhaṃ pāpeti.
Just as that decoy bird, having deceived other birds and destroying them, also destroys itself in this world by the nature of being blamed and despised by the wise, etc., and in the next existence, it certainly destroys itself by the defilement of going to a lower realm, but it cannot destroy those birds later. In the same way, the deceiver, having deceived the world with his deceit, also destroys himself in this world by remorse, blame from the wise, etc., and in the next existence, by the defilements of a lower realm. But he does not cause those donors of requisites to experience suffering in the lower realms.
Như người bắt chim, bằng cách lừa dối những con chim khác bằng chim mồi, khi giết chúng, tự hại mình ở đời này bằng sự khiển trách của người trí và những điều đáng ghê tởm, và ở đời sau thì tự hại mình bằng sự khổ đau trong ác đạo; nhưng người ấy không thể làm hại những con chim đó ở đời sau. Tương tự, người kuhaka, bằng sự giả dối, lừa dối thế gian, tự hại mình ở đời này bằng sự hối hận và sự khiển trách của người trí, và ở đời sau bằng sự khổ đau trong ác đạo; nhưng người ấy không thể làm cho những thí chủ cúng dường đó rơi vào khổ đau trong ác đạo.
Apica kuhako dakkhiṇāya amahapphalabhāvakaraṇeneva dāyakaṃ hanatīti vutto, na nipphalabhāvakaraṇena.
Moreover, the deceiver is said to destroy the donor merely by causing the offering to be of little fruit, not by causing it to be fruitless.
Hơn nữa, người kuhaka được nói là hại thí chủ chỉ bằng cách làm cho sự cúng dường không có đại quả, chứ không phải làm cho nó hoàn toàn vô ích.
Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘dussīlassa manussabhūtassa dānaṃ datvā sahassaguṇā dakkhiṇā pāṭikaṅkhitabbā’’ti (ma. ni. 3.379).
For it was said by the Blessed One: "Having given a gift to a human being of bad conduct, an offering a thousand times (more fruitful) should be expected."
Điều này đã được Đức Thế Tôn dạy: “Khi bố thí cho một người phàm phu vô giới, ta có thể mong đợi một sự cúng dường có phước báu gấp ngàn lần.”
Tenāha ‘‘suhataṃ hanti attāna’’nti.
Therefore, he said, "he destroys himself well-destroyed."
Do đó, Ngài đã nói: “Tự hủy diệt chính mình một cách triệt để.”
Evaṃ bāhiraparimajjanamatte ṭhitā puggalā suddhā nāma na honti, abbhantarasuddhiyā eva pana suddhā hontīti dassento ‘‘na brāhmaṇo’’ti dutiyaṃ gāthamāha.
Thus, showing that individuals who merely maintain external purity are not truly pure, but are pure only through internal purity, he spoke the second verse, "not a brāhmaṇa."
Để chỉ ra rằng những người chỉ giữ sự thanh tịnh bên ngoài thì không được gọi là thanh tịnh, mà chỉ những người có sự thanh tịnh bên trong mới là thanh tịnh, Ngài đã nói câu kệ thứ hai: “Không phải Bà-la-môn.”
Tassattho – iriyāpathasaṇṭhapanādibahisampattimattena brāhmaṇo na hoti.
Its meaning is: one is not a brāhmaṇa merely by external accomplishments such as arranging one's deportment.
Ý nghĩa của câu đó là: người đó không phải là Bà-la-môn chỉ bằng sự hoàn thiện bên ngoài như giữ gìn oai nghi cử chỉ.
Sampattiattho hi idha vaṇṇa-saddo.
Here, the word vaṇṇa means accomplishment.
Thật vậy, từ vaṇṇa ở đây có nghĩa là sự hoàn thiện.
Abbhantare pana sīlādisampattiyā brāhmaṇo hoti, ‘‘bāhitapāpo brāhmaṇo’’ti katvā.
But internally, one is a brāhmaṇa by the accomplishment of sīla and so forth, because "one who has put away evil is a brāhmaṇa."
Nhưng bên trong, người đó là Bà-la-môn nhờ sự hoàn thiện về giới và các đức tính khác, vì “người đã loại bỏ ác pháp là Bà-la-môn.”
Tasmā ‘‘yasmiṃ pāpāni lāmakāni kammāni saṃvijjanti, ekaṃsena so kaṇho nihīnapuggalo’’ti sujampati, devānaminda, jānāhi.
Therefore, "in whom evil, vile deeds exist, that person is certainly dark, a base individual," know this, Sujampati, lord of devas.
Do đó, “trong người nào các ác nghiệp xấu xa hiện hữu, người đó chắc chắn là một người thấp kém, một người đen tối,” hỡi Sujampati, vua của các vị trời, hãy biết điều này.
Taṃ sutvā sakko kuhakabhikkhuṃ tajjetvā ‘‘dhamme vattāhī’’ti ovaditvā sakaṭṭhānameva gato.
Having heard that, Sakka rebuked the deceptive bhikkhu and admonished him, "Practice the Dhamma!" and then returned to his own abode.
Nghe vậy, Sakka đã khiển trách vị tỳ-khưu lừa đảo, khuyên răn rằng “hãy sống đúng Pháp,” rồi trở về chỗ của mình.
Sussūsāti āyasmato mahācundattherassa gāthā.
Sussūsā and so forth are the verses of the Venerable Mahācunda Thera.
Sussūsā là các câu kệ của Trưởng lão Mahācunda.
Kā uppatti?
What is the origin?
Khởi nguyên như thế nào?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto vipassissa bhagavato kāle kumbhakārakule nibbattitvā viññutaṃ patto kumbhakārakammena jīvanto ekadivasaṃ satthāraṃ disvā pasannamānaso ekaṃ mattikāpattaṃ svābhisaṅkhataṃ katvā bhagavato adāsi.
This venerable one, too, having performed meritorious deeds in previous Buddha eras and accumulating merits in various existences, was reborn in a potter's family during the time of Vipassī Bhagavā. Having attained understanding and living by the potter's craft, one day he saw the Teacher, and with a mind filled with faith, he made a well-crafted clay bowl and offered it to the Bhagavā.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các kiếp quá khứ ở nhiều nơi, tích lũy phước báu, và vào thời Đức Phật Vipassī, Ngài tái sanh vào gia đình thợ gốm. Khi trưởng thành, Ngài sống bằng nghề thợ gốm. Một ngày nọ, Ngài nhìn thấy Đức Đạo Sư, tâm hoan hỷ, đã làm một bát đất sét được chế tác khéo léo và dâng lên Đức Thế Tôn.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde magadharaṭṭhe nālakagāme rūpasāriyā brāhmaṇiyā putto sāriputtattherassa kaniṭṭhabhātā hutvā nibbatti, cundotissa nāmaṃ ahosi.
Due to that meritorious deed, he wandered through devas and humans, and in this Buddha era, he was reborn as the son of the brāhmaṇī Rūpasārī in Nālakagāma in Magadha, and the younger brother of Sāriputta Thera. His name was Cunda.
Nhờ thiện nghiệp đó, Ngài luân hồi trong cõi trời và cõi người, và trong thời Đức Phật hiện tại, Ngài tái sanh ở làng Nālakagāma thuộc xứ Magadha, là con trai của nữ Bà-la-môn Rūpasārī, và là em trai của Trưởng lão Sāriputta. Tên của Ngài là Cunda.
So vayappatto dhammasenāpatiṃ anupabbajitvā taṃ nissāya vipassanaṃ paṭṭhapetvā ghaṭento vāyamanto nacirasseva chaḷabhiñño ahosi.
Having come of age, he went forth under the General of the Dhamma (Sāriputta Thera), and relying on him, he established vipassanā. Striving and making effort, he soon attained the six abhiññās.
Khi đến tuổi, Ngài xuất gia theo vị Pháp tướng quân (Trưởng lão Sāriputta), nương tựa Ngài để phát triển thiền quán, tinh tấn nỗ lực, và không lâu sau đã đạt được Lục Thông.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.51.39-50) –
Therefore, it is said in the Apadāna:
Điều này đã được nói trong Apadāna:
Tattha sussūsāti sotabbayuttassa sabbasutassa sotumicchā, garusannivāsopi.
Here, sussūsā means the desire to hear all that should be heard; it also means dwelling near a teacher.
Trong đó, sussūsā là sự mong muốn lắng nghe tất cả giáo pháp đáng được lắng nghe, cũng là sự sống gần gũi với bậc thầy.
Diṭṭhadhammikādibhedañhi atthaṃ sotumicchantena kalyāṇamitte upasaṅkamitvā vattakaraṇena payirupāsitvā yadā te payirupāsanāya ārādhitacittā kañci upanisīditukāmā honti, atha ne upanisīditvā adhigatāya sotumicchāya ohitasotena sotabbaṃ hotīti garusannivāsopi sussūsāhetutāya ‘‘sussūsā’’ti vuccati.
Indeed, one who desires to hear the meaning, such as that pertaining to this very life, should approach good friends, attend upon them with proper conduct, and when their minds are pleased by such attendance and they wish to have someone sit near them, then one should sit near them and listen with an attentive ear, with the desire to hear that has been gained. Therefore, dwelling near a teacher is also called sussūsā because it is a cause of sussūsā.
Thật vậy, người mong muốn lắng nghe ý nghĩa liên quan đến các loại như hiện pháp lợi ích (diṭṭhadhammika) phải đến gần các thiện hữu tri thức, phụng sự họ bằng cách thực hành các bổn phận (vatta), và khi các vị ấy đã hoan hỷ tâm nhờ sự phụng sự và muốn ngồi xuống để nói chuyện, thì người đó phải ngồi xuống gần các vị ấy và lắng nghe với sự chú tâm (ohitasota) bằng lòng mong muốn lắng nghe đã đạt được. Do đó, sự sống gần gũi với bậc thầy cũng được gọi là sussūsā vì nó là nguyên nhân của sự lắng nghe.
Sā panāyaṃ sussūsā saccapaṭiccasamuppādādipaṭisaṃyuttaṃ sutaṃ taṃsamaṅgino puggalassa vaḍḍheti brūhetīti sutavaddhanī, bāhusaccakārīti attho.
This sussūsā increases and expands the learning (suta) related to the Noble Truths, Dependent Origination, and so forth, for the person endowed with it; that is to say, it leads to extensive learning, hence sutavaddhanī.
Sự lắng nghe này làm tăng trưởng và phát triển giáo pháp (suta) liên quan đến Tứ Diệu Đế, Duyên Khởi (Paṭiccasamuppāda), v.v., cho người có đầy đủ giáo pháp đó. Do đó, nó được gọi là sutavaddhanī, có nghĩa là người làm cho giáo pháp được học hỏi rộng rãi.
Sutaṃ paññāya vaddhananti yaṃ taṃ ‘‘sutadharo sutasannicayo’’ti (ma. ni. 1.339; a. ni. 4.22) ‘‘idhekaccassa bahukaṃ sutaṃ hoti suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇa’’nti (a. ni. 4.6) ca evamādinā nayena vuttaṃ bāhusaccaṃ, taṃ akusalappahānakusalādhigamanahetubhūtaṃ paññaṃ vaddhetīti sutaṃ paññāya vaddhanaṃ, vuttañhetaṃ bhagavatā –
Sutaṃ paññāya vaddhanaṃ means that extensive learning which is spoken of in such ways as ‘‘one who retains what has been heard, one who accumulates what has been heard’’ and ‘‘here, for some, there is much learning: Sutta, Geyya, Veyyākaraṇa’’—that learning increases wisdom, which is the cause for the abandonment of unwholesome states and the acquisition of wholesome states. For it was said by the Blessed One:
Sự học hỏi làm tăng trưởng trí tuệ (Sutaṃ paññāya vaddhanaṃ) nghĩa là, sự đa văn đã được nói đến theo cách này: ‘‘người thọ trì kinh điển, người tích lũy kinh điển’’ và ‘‘ở đây, một số người có sự học hỏi nhiều, kinh (sutta), kệ (geyya), luận giải (veyyākaraṇa)’’ v.v… sự đa văn ấy làm tăng trưởng trí tuệ vốn là nguyên nhân để đoạn trừ bất thiện và thành tựu thiện pháp. Chính Đức Thế Tôn đã nói điều này:
Ṭhitāya bhāvanāpaññāya sutamatteneva na sijjhatīti tassā paṭipajjanavidhiṃ dassento ‘‘sevetha…pe…vippamokkha’’nti āha.
Since wisdom developed through meditation is not perfected by mere learning, he speaks of the method of practicing it, saying: ‘‘Sevetha…pe…vippamokkhaṃ’’.
Trí tuệ tu tập đã an trú, nhưng chỉ bằng sự học hỏi thì chưa thành tựu. Để chỉ rõ phương pháp thực hành trí tuệ ấy, Đức Thế Tôn đã nói: ‘‘nên thân cận… v.v… giải thoát.’’
Tattha sevetha pantāni senāsanānīti kāyavivekamāha.
Here, sevetha pantāni senāsanāni refers to physical seclusion (kāyaviveka).
Trong đó, ‘‘nên thân cận chỗ ở thanh vắng’’ (sevetha pantāni senāsanāni) chỉ sự độc cư thân (kāyaviveka).
Tena saṃyojanappahānassa ca vakkhamānattā vivekārahasseva vivekavāsoti sīlasaṃvarādayo idha avuttasiddhā veditabbā.
Since the abandonment of fetters will also be spoken of, it should be understood that moral restraint and other virtues are implicitly included here, as dwelling in seclusion is only suitable for one who is worthy of seclusion.
Vì sự đoạn trừ các kiết sử sẽ được nói đến, và vì sự độc cư chỉ thích hợp cho những ai xứng đáng với sự độc cư, nên các pháp như giới luật thanh tịnh (sīlasaṃvara) v.v… được hiểu là đã thành tựu ở đây dù không được nói rõ.
Careyya saṃyojanavippamokkhanti yathā saṃyojanehi cittaṃ vippamuccati, tathā vipassanābhāvanaṃ maggabhāvanañca careyya paṭipajjeyyāti attho.
Careyya saṃyojanavippamokkhaṃ means one should practice and cultivate insight meditation and path meditation in such a way that the mind becomes liberated from the fetters.
‘‘Nên thực hành sự giải thoát khỏi các kiết sử’’ (Careyya saṃyojanavippamokkha) nghĩa là, nên thực hành thiền quán (vipassanābhāvanā) và tu tập đạo lộ (maggabhāvanā) sao cho tâm giải thoát khỏi các kiết sử.
Sace ratiṃ nādhigaccheyya tatthāti tesu pantasenāsanesu yathāladdhesu adhikusaladhammesu ca ratiṃ pubbenāparaṃ visesassa alābhato abhiratiṃ na labheyya, saṅghe bhikkhusamūhe rakkhitatto kammaṭṭhānaparigaṇhanato rakkhitacitto chasu dvāresu satiārakkhāya upaṭṭhapanena satimā vaseyya vihareyya, evaṃ viharantassa ca api nāma saṃyojanavippamokkho bhaveyyāti adhippāyo.
Sace ratiṃ nādhigaccheyya tatthāti: if he does not find delight in those remote dwellings, in the available superior wholesome states (Vipassanā and Magga-bhāvanā), if he does not obtain delight, joy, due to not gaining a distinction beyond the previous Magga-bhāvanā and Vipassanā-bhāvanā, then saṅghe (in the Saṅgha), in the community of bhikkhus, rakkhitatto (with a guarded mind), having guarded his mind by grasping the meditation subject, and by establishing mindfulness as a guard at the six sense-doors, satimā vaseyya (he should dwell mindfully). The intention is that by dwelling thus, perhaps the release from fetters would occur.
‘‘Nếu không tìm thấy sự hoan hỷ ở đó’’ (Sace ratiṃ nādhigaccheyya tatthā) nghĩa là, nếu không tìm thấy sự hoan hỷ, không đạt được niềm vui trong những chỗ ở thanh vắng đã được ban cho và trong các pháp thiện cao cấp hơn, do không đạt được sự đặc biệt từ trước đến sau, thì trong Tăng chúng (saṅghe), tức là trong tập thể Tỳ-khưu, tâm được bảo vệ (rakkhitatto) do nắm giữ đề mục thiền định (kammaṭṭhāna), và sống có chánh niệm (satimā vaseyya) bằng cách thiết lập sự bảo vệ của chánh niệm tại sáu căn môn. Ý nghĩa là, khi sống như vậy, có thể sự giải thoát khỏi các kiết sử sẽ xảy ra.
Ye kho teti āyasmato jotidāsattherassa gāthā.
Ye kho teti: these are the verses of the Venerable Jotidāsa Thera.
‘‘Những ai đó’’ (Ye kho te) là kệ của Trưởng lão Jotidāsa đáng kính.
Kā uppatti?
What was his origin?
Sự phát sinh là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto sikhissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ piṇḍāya gacchantaṃ disvā pasannacitto kāsumārikaphalaṃ adāsi.
He, too, having made aspirations under previous Buddhas, accumulating merits in various existences, was reborn into a noble family during the time of Sikhi Bhagavā. Having reached maturity, one day he saw the Teacher going for alms and, with a gladdened mind, offered a mango fruit.
Vị này cũng vậy, đã tạo công đức trong các vị Phật quá khứ, tích lũy phước báu trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Phật Sikhī, ngài sinh ra trong một gia đình quý tộc, khi trưởng thành, một ngày nọ, thấy Đức Bổn Sư đang đi khất thực, ngài với tâm hoan hỷ đã dâng một quả xoài trắng (kāsumārika).
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde pādiyatthajanapade vibhavasampannassa brāhmaṇassa putto hutvā nibbatti, jotidāsotissa nāmaṃ ahosi.
Through that meritorious deed, he wandered through the realms of devas and humans, and in this Buddha-era, he was reborn as the son of a wealthy brahmin in the Pādiyatthajanapada. His name was Jotidāsa.
Với công đức ấy, ngài luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời Đức Phật hiện tại, ngài sinh ra là con trai của một Bà-la-môn giàu có ở xứ Pādiyatthajanapada, tên ngài là Jotidāsa.
So viññutaṃ patvā gharamāvasanto ekadivasaṃ mahākassapattheraṃ attano gāme piṇḍāya carantaṃ disvā pasannacitto bhojetvā therassa santike dhammaṃ sutvā attano gāmasamīpe pabbate mahantaṃ vihāraṃ kāretvā theraṃ tattha vāsetvā catūhi paccayehi upaṭṭhahanto therassa dhammadesanāya paṭiladdhasaṃvego pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva chaḷabhiñño ahosi.
Having reached maturity, he lived a householder's life. One day, he saw Mahākassapa Thera wandering for alms in his village. With a gladdened mind, he offered him food. After listening to the Dhamma from the Thera, he built a large monastery on a mountain near his village, settled the Thera there, and supported him with the four requisites. Having gained spiritual urgency from the Thera's Dhamma discourse, he renounced the world and, practicing Vipassanā, soon attained the six abhiññā.
Khi trưởng thành, ngài sống tại gia. Một ngày nọ, thấy Trưởng lão Mahākassapa đang đi khất thực trong làng mình, ngài với tâm hoan hỷ đã cúng dường bữa ăn. Sau khi nghe pháp từ Trưởng lão, ngài với tâm xúc động đã xây một ngôi tự viện lớn trên ngọn núi gần làng mình, thỉnh Trưởng lão đến trú ngụ ở đó, và cúng dường bốn vật dụng thiết yếu. Nhờ giáo pháp của Trưởng lão, ngài xuất gia, thực hành thiền quán (vipassanā), và không lâu sau đã thành tựu lục thông (chaḷabhiñño).
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.51.51-56) –
Therefore, it is said in the Apadāna:
Về điều này, đã được nói trong Apadāna:
Chaḷabhiñño pana hutvā tīṇi piṭakāni uggahetvā visesato vinayapiṭake sukusalabhāvaṃ patvā dasavassiko parisupaṭṭhāko ca hutvā bahūhi bhikkhūhi saddhiṃ bhagavantaṃ vandituṃ sāvatthiṃ gacchanto antarāmagge addhānaparissamavinodanatthaṃ titthiyānaṃ ārāmaṃ pavisitvā ekamantaṃ nisinno ekaṃ pañcatapaṃ tapantaṃ brāhmaṇaṃ disvā, ‘‘kiṃ, brāhmaṇa, aññasmiṃ tapanīye aññaṃ tapatī’’ti āha.
Having attained the six abhiññā, he learned the three Piṭakas and became especially skilled in the Vinaya Piṭaka. Having completed ten vassas and served the Saṅgha, he was on his way to Sāvatthī with many bhikkhus to pay homage to the Bhagavā. On the way, to relieve the fatigue of the journey, he entered an ārama of ascetics (titthiyas). Seating himself to one side, he saw a brahmin practicing the five fires (pañcatapa). He asked, “Brahmin, when there is something else to burn, why do you burn something else?”
Đây là quả của sự dâng quả. Các phiền não của tôi đã được đốt cháy… v.v… Giáo pháp của Đức Phật đã được thực hành.’’
Taṃ sutvā brāhmaṇo kupito, ‘‘bho, muṇḍaka, kiṃ aññaṃ tapanīya’’nti āha.
Hearing this, the brahmin became angry and said, “Hey, shaven-headed one, what else is there to burn?”
Sau khi thành tựu lục thông (chaḷabhiñño), ngài đã học thuộc Tam Tạng (tīṇi piṭakāni), đặc biệt tinh thông Tạng Luật (vinayapiṭaka). Ngài đã có mười hạ lạp và là người phục vụ chúng Tăng. Một lần, khi cùng nhiều Tỳ-khưu khác đi đến Sāvatthī để đảnh lễ Đức Thế Tôn, trên đường đi, để xua tan mệt mỏi, ngài ghé vào một khu vườn của các ngoại đạo. Ngồi sang một bên, ngài thấy một Bà-la-môn đang thực hành năm phép khổ hạnh (pañcatapa), bèn hỏi: ‘‘Này Bà-la-môn, khi có một pháp đáng tu tập khác, sao lại tu tập một pháp khác?’’
Thero tassa –
The Thera then taught him the Dhamma with this verse:
Nghe vậy, Bà-la-môn nổi giận hỏi: ‘‘Này Sa-môn đầu trọc, pháp đáng tu tập khác là gì?’’
Tattha yeti aniyamuddeso.
In this, ye is an indefinite reference.
Vì nghiệp không bao giờ mất đi.
Teti aniyamato eva paṭiniddeso.
Te is a reiteration of the indefinite reference.
144.
Padadvayassāpi ‘‘janā’’ti iminā sambandho.
Both words are connected with janā.
‘‘Nghiệp nào mà người ấy tạo ra,
Khoti nipātamattaṃ.
Kho is merely a particle.
Dù thiện hay ác,
Veṭhamissenāti varattakhaṇḍādinā sīsādīsu veṭhadānena.
Veṭhamissenāti: by causing suffering to the head and other parts of the body with things like leather straps.
Người ấy chính là người thừa kế của nghiệp ấy,
‘‘Vedhamissenā’’tipi pāḷi, so evattho.
There is also the reading "Vedhamissenā"; the meaning is the same.
Bất cứ nghiệp nào người ấy đã tạo.’’
Nānattena ca kammunāti hananaghātanahatthapādādicchedanena khuddakaseḷadānādinā ca nānāvidhena parūpaghātakammena.
By various actions means by various kinds of actions that harm others, such as killing, torturing, cutting off hands and feet, and inflicting minor punishments.
Trong đó, ‘‘Ye’’ là một cách gọi chung không xác định.
Manusseti nidassanamattaṃ, tasmā ye keci satteti adhippāyo.
Humans is merely an example; therefore, the intention is "whatever beings."
‘‘Te’’ cũng là một cách gọi lại không xác định.
Uparundhantīti vibādhenti.
They obstruct means they afflict.
Cả hai từ này đều liên quan đến từ ‘‘janā’’ (người).
Pharusūpakkamāti dāruṇapayogā, kurūrakammantāti attho.
Of cruel undertakings means of harsh applications, meaning those whose actions are cruel.
‘‘Kho’’ chỉ là một tiểu từ.
Janāti sattā.
People means beings.
‘‘Veṭhamissena’’ nghĩa là bằng cách trói buộc đầu và các bộ phận khác bằng dây thừng v.v…
Tepi tattheva kīrantīti te vuttappakārā puggalā yāhi kammakāraṇāhi aññe bādhiṃsu.
They are tormented right there means those individuals of the described kind are tormented by the very actions by which they afflicted others.
Cũng có bản đọc là ‘‘Vedhamissenā’’, ý nghĩa vẫn như vậy.
Tattheva tāsuyeva kāraṇāsu sayampi kīranti pakkhipīyanti, tathārūpaṃyeva dukkhaṃ anubhavantīti attho.
Right there means they themselves are tormented, thrown into those very circumstances; the meaning is that they experience the same kind of suffering.
‘‘Nānattena ca kammunā’’ nghĩa là bằng nhiều loại hành động làm hại người khác như giết chóc, hành hạ, chặt tay chân v.v… và bằng cách gây ra những tổn hại nhỏ nhặt v.v…
‘‘Tatheva kīrantī’’ti ca pāṭho, yathā sayaṃ aññesaṃ dukkhaṃ akaṃsu, tatheva aññehi karīyanti, dukkhaṃ pāpīyantīti attho, kasmā?
There is also the reading "Tatheva kīrantī" (they are tormented in the same way), meaning that just as they caused suffering to others, so too are they made to suffer by others, they are made to experience suffering. Why?
‘‘Manusse’’ chỉ là một ví dụ, do đó, ý nghĩa là ‘‘bất cứ chúng sanh nào’’.
Na hi kammaṃ panassati kammañhi ekantaṃ upacitaṃ vipākaṃ adatvā na vigacchati, avasesapaccayasamavāye vipaccatevāti adhippāyo.
For kamma does not perish. Kamma, when fully accumulated, does not cease without yielding its result; it certainly ripens when the remaining conditions are present—this is the intention.
Quả thật, nghiệp không mất đi. Ý nghĩa là: nghiệp đã tích lũy chắc chắn không tiêu tan nếu chưa cho quả, và sẽ cho quả khi các điều kiện còn lại hội đủ.
Idāni ‘‘na hi kammaṃ panassatī’’ti saṅkhepato vuttamatthaṃ vibhajitvā sattānaṃ kammassakataṃ vibhāvetuṃ ‘‘yaṃ karotī’’ti gāthaṃ abhāsi.
Now, to elaborate on the meaning briefly stated as "kamma does not perish" and to explain the ownership of kamma by beings, the verse "Whatever one does" was spoken.
Bây giờ, để phân tích ý nghĩa đã được nói tóm tắt là “nghiệp không mất đi” và để làm rõ sự sở hữu nghiệp của chúng sanh, (Đức Phật) đã thuyết bài kệ “Yaṃ karoti”.
Tassattho yaṃ kammaṃ kalyāṇaṃ kusalaṃ, yadi vā pāpakaṃ akusalaṃ satto karoti, karonto ca tattha yaṃ kammaṃ yathā phaladānasamatthaṃ hoti, tathā pakubbati upacinoti.
Its meaning is: whatever kamma, whether wholesome (kusala) or unwholesome (akusala), a being does, and in doing so, accumulates that kamma in such a way that it is capable of yielding fruit.
Ý nghĩa của bài kệ là: Chúng sanh làm nghiệp nào, dù là thiện (kusala) hay ác (akusala), và khi làm, nghiệp đó được tích lũy (pakubbati) theo cách mà nó có khả năng cho quả.
Tassa tasseva dāyādoti tassa tasseva kammaphalassa gaṇhanato tena tena kammena dātabbavipākassa bhāgī hotīti attho.
Tassa tasseva dāyādo means that because one receives the results of each and every kamma, one becomes a partaker of the retribution that is due from each and every kamma; this is the meaning.
Là người thừa kế của chính nghiệp đó có nghĩa là: do thọ nhận quả của nghiệp đó, người ấy là người chia phần quả báo do nghiệp đó mang lại.
Tenāha bhagavā – ‘‘kammassakā, māṇava, sattā kammadāyādā’’tiādi (ma. ni. 3.289).
Therefore, the Blessed One said, "Beings, young man, are owners of their kamma, heirs to their kamma," and so on.
Vì thế, Đức Thế Tôn đã dạy: “Này thanh niên, chúng sanh là chủ nhân của nghiệp, là người thừa kế của nghiệp,” v.v.
Imā gāthā sutvā therassa ñātakā kammassakatāyaṃ patiṭṭhahiṃsūti.
Having heard these verses, the elder’s relatives became established in the ownership of kamma.
Nghe những bài kệ này, thân quyến của Trưởng lão đã an lập vào sự sở hữu nghiệp.
Accayanti ahorattāti āyasmato heraññakānittherassa gāthā.
Accayanti ahorattā and so on are the verses of Venerable Heraññakāni Thera.
Bài kệ của Tôn giả Heraññakāni Trưởng lão là: “Ngày đêm trôi qua.”
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự kiện nào đã xảy ra?
Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto paresaṃ bhatako hutvā jīvanto ekadivasaṃ sujātassa nāma satthusāvakassa paṃsukūlaṃ pariyesantassa upaḍḍhadussaṃ pariccaji.
It is said that this elder, during the time of Padumuttara Bhagavā, was born into a good family in the city of Haṃsavatī. Having attained maturity, he lived as another's servant. One day, while a disciple of the Teacher named Sujāta was searching for a rag-robe (paṃsukūla), he donated half a cloth.
Nghe nói, vào thời Đức Phật Padumuttara, vị này sinh ra trong một gia đình quý tộc ở thành phố Haṃsavatī. Khi trưởng thành, ông sống bằng nghề làm thuê cho người khác. Một ngày nọ, khi thấy đệ tử của Đức Phật là Tôn giả Sujāta đang tìm y phấn tảo, ông đã cúng dường nửa tấm vải.
So tena puññakammena tāvatiṃsesu nibbattitvā aparāparaṃ devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kosalarañño gāmabhojakassa coravosāsakassa putto hutvā nibbatti, heraññakānītissa nāmaṃ ahosi.
Due to that meritorious kamma, he was reborn in Tāvatiṃsa and, transmigrating repeatedly among devas and humans, he was reborn in this Buddha-era as the son of a village headman, a chief of police, for the King of Kosala. His name was Heraññakāni.
Do thiện nghiệp đó, ông sinh lên cõi trời Tāvatiṃsa, rồi luân hồi qua lại giữa các cõi trời và cõi người. Vào thời Đức Phật hiện tại, ông sinh ra làm con của một thôn trưởng (gāmabhojaka) kiêm quan trấn áp trộm cướp của vua Kosala, và được đặt tên là Heraññakāni.
So vayappatto pitu accayena raññā tasmiṃyeva gāmabhojakaṭṭhāne ṭhapito jetavanapaṭiggahaṇe buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddho attano kaniṭṭhassa taṃ ṭhānantaraṃ dāpetvā rājānaṃ āpucchitvā pabbajitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
Having reached adulthood, upon his father's death, he was appointed to the same position of village headman by the king. Seeing the Buddha's power at the reception of Jetavana, he gained faith, arranged for his younger brother to take that position, obtained permission from the king, went forth, initiated insight meditation (vipassanā), and attained arahantship not long after.
Khi đến tuổi trưởng thành, sau khi cha mất, ông được nhà vua bổ nhiệm vào chức thôn trưởng đó. Thấy thần thông của Đức Phật trong lễ tiếp nhận tinh xá Jetavana, ông phát sanh đức tin, nhường chức vụ đó cho em trai mình, xin phép nhà vua xuất gia, và sau khi bắt đầu thực hành thiền minh sát, không lâu sau đó ông đã chứng đắc A-la-hán.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.50.31-40) –
As it is stated in the Apadāna:
Điều này được nói trong Apadāna:
Tattha accayantīti atikkamanti, lahuṃ lahuṃ apagacchantīti attho.
In this regard, accayantī means they pass beyond, they quickly pass away; this is the meaning.
Sau này quả báo của nó sẽ cay đắng, quả báo của nó thật là ác.”
Ahorattāti rattindivā.
Ahorattā means nights and days.
Trong đó, “accayantī” có nghĩa là vượt qua, tức là nhanh chóng trôi đi.
Jīvitaṃ uparujjhatīti jīvitindriyañca khaṇikanirodhavasena nirujjhati.
Jīvitaṃ uparujjhati means the life-faculty ceases in the sense of momentary cessation.
“Ahorattā” có nghĩa là ngày và đêm.
Vuttañhi ‘‘khaṇe khaṇe, tvaṃ bhikkhu, jāyasi ca jiyyasi ca miyyasi ca cavasi ca upapajjasi cā’’ti.
For it is said, "Moment by moment, O bhikkhu, you arise, decay, die, pass away, and are reborn."
“Jīvitaṃ uparujjhati” có nghĩa là sinh mạng (jīvitindriya) bị diệt trừ theo cách diệt trừ từng sát-na.
Āyu khīyati maccānanti maritabbasabhāvattā maccāti laddhanāmānaṃ imesaṃ sattānaṃ āyu ‘‘yo ciraṃ jīvati, so vassasataṃ appaṃ vā bhiyyo’’ti (dī. ni. 2.91; saṃ. ni. 2.143; a. ni. 7.74) evaṃ paricchinnakālaparamāyu khīyati khayañca sambhedañca gacchati, yathā kiṃ?
Āyu khīyati maccānaṃ means the lifespan, whose name is "mortals" because they are subject to death, and whose ultimate limit is "He who lives long, lives a hundred years, or more," decreases and goes to decay and disintegration. Like what?
Đã được nói rằng: “Này tỳ-khưu, từng sát-na, ngươi sinh, lão, tử, và tái sinh.”
Kunnadīnaṃva odakaṃ yathā nāma kunnadīnaṃ pabbateyyānaṃ khuddakanadīnaṃ udakaṃ ciraṃ na tiṭṭhati, lahutaraṃ khīyati, āgatamattaṃyeva vigacchati, evaṃ sattānaṃ āyu lahutaraṃ khīyati khayaṃ gacchati.
Kunnadīnaṃva odakaṃ: Just as the water of mountain streams, small rivers, does not remain for long, but quickly diminishes and disappears as soon as it arrives, so too the lifespan of beings quickly diminishes and goes to decay.
“Āyu khīyati maccānaṃ” có nghĩa là tuổi thọ của những chúng sanh được gọi là “maccā” (phàm tục) vì bản chất phải chết, tuổi thọ tối đa được giới hạn như “ai sống lâu, thì sống một trăm năm, ít hơn hoặc nhiều hơn” bị hao mòn (khīyati), tức là đi đến sự tiêu hao và tan rã. Giống như cái gì?
Ettha ca udakameva ‘‘odaka’’nti vuttaṃ, yathā manoyeva mānasanti.
Here, "odaka" is used for "udaka" (water), just as "mānasa" is used for "mano" (mind).
“Kunnadīnaṃva odakaṃ”: Như nước của những con sông nhỏ trên núi không tồn tại lâu, nhanh chóng cạn kiệt, vừa đến đã biến mất, tuổi thọ của chúng sanh cũng nhanh chóng hao mòn, đi đến sự tiêu hao.
Atha pāpāni kammāni, karaṃ bālo na bujjhatīti evaṃ saṃsāre aniccepi samāne bālo lobhavasena vā kodhavasena vā pāpāni kammāni karoti, karontopi na bujjhati, pāpaṃ karonto ca ‘‘pāpaṃ karomī’’ti abujjhanako nāma natthi, ‘‘imassa kammassa evarūpo dukkho vipāko’’ti pana ajānanato ‘‘na bujjhatī’’ti vuttaṃ.
Atha pāpāni kammāni, karaṃ bālo na bujjhati means that even though existence is impermanent, the fool performs evil deeds out of greed or hatred; even while doing them, he does not understand. There is no one who, doing evil, does not know "I am doing evil." However, it is said that "he does not understand" because he does not know that "the result of this kamma will be such suffering."
Ở đây, udaka (nước) được gọi là “odaka”, giống như mano (tâm) được gọi là mānasam.
Pacchāssa kaṭukaṃ hotīti yadipi pāpassa kammassa āyūhanakkhaṇe ‘‘imassa kammassa evarūpo vipāko’’ti na bujjhati, tato pacchā pana nirayādīsu nibbattassa assa bālassa kaṭukaṃ aniṭṭhaṃ dukkhameva hoti.
Pacchāssa kaṭukaṃ hoti means that even if he does not understand the result of evil kamma at the moment of its accumulation, afterwards, for that fool reborn in hell and other realms, it is indeed bitter, unpleasant, and suffering.
“Atha pāpāni kammāni, karaṃ bālo na bujjhati”: Mặc dù thế gian là vô thường như vậy, kẻ ngu si vẫn làm các ác nghiệp do tham ái hoặc sân hận. Khi làm, hắn không biết. Không có ai làm ác mà không biết “tôi đang làm ác”, nhưng vì không biết “quả báo đau khổ của nghiệp này là như thế này”, nên mới nói “không biết”.
Vipāko hissa pāpako yasmā assa pāpakammassa nāma vipāko pāpako nihīno aniṭṭho evāti.
Vipāko hissa pāpako: For the result of such evil kamma is indeed evil, low, and undesirable.
“Pacchāssa kaṭukaṃ hoti”: Mặc dù khi tích lũy ác nghiệp, hắn không biết “quả báo của nghiệp này là như thế này”, nhưng sau đó, khi kẻ ngu si ấy sinh vào các cõi địa ngục, v.v., thì quả báo sẽ cay đắng, khó chịu, chỉ toàn là khổ đau.
Imaṃ pana ovādaṃ sutvā therassa kaniṭṭhabhātā rājānaṃ āpucchitvā pabbajitvā nacirasseva sadatthaṃ nipphādesi.
Having heard this exhortation, the elder’s younger brother obtained permission from the king, went forth, and not long after achieved his own welfare.
“Vipāko hissa pāpako”: Bởi vì quả báo của ác nghiệp là ác, thấp kém, và khó chịu.
Parittaṃ dārunti āyasmato somamittattherassa gāthā.
Parittaṃ dāru and so on are the verses of Venerable Somamitta Thera.
4. Chú giải bài kệ của Trưởng lão Somamitta
Kā uppatti?
What is the origin?
Bài kệ của Tôn giả Somamitta Trưởng lão là: “Parittaṃ dāruṃ”.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto sikhissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto buddhaguṇe sutvā pasannamānaso ekadivasaṃ kiṃsukarukkhaṃ pupphitaṃ disvā pupphāni gahetvā satthāraṃ uddissa ākāse khipitvā pūjesi.
This elder too, having made aspirations under previous Buddhas and accumulated merits in various existences, was born into a good family during the time of Sikhi Bhagavā. Having attained maturity, he heard of the Buddha's virtues, and his mind was purified. One day, seeing a blooming kiṃsuka tree, he took its flowers, dedicated them to the Teacher, threw them into the air, and offered homage.
Sự kiện nào đã xảy ra?
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde bārāṇasiyaṃ brāhmaṇakule nibbattitvā somamittoti laddhanāmo tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū hutvā vimalena nāma therena kataparicayattā abhiṇhaṃ tassa santikaṃ gacchanto dhammaṃ sutvā sāsane laddhappasādo pabbajitvā laddhūpasampado vattapaṭivattaṃ pūrento vicarati.
Due to that meritorious kamma, he transmigrated among devas and humans. In this Buddha-era, he was born into a brāhmaṇa family in Bārāṇasī, received the name Somamitta, became proficient in the three Vedas, and due to his familiarity with the elder named Vimala, he frequently visited him. There, he heard the Dhamma, gained faith in the Sāsana, went forth, received the higher ordination (upasampadā), and lived observing the greater and lesser duties (vattapaṭivatta).
Vị này cũng vậy, đã tạo công đức trong những thời Đức Phật quá khứ, tích lũy phước báu trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Phật Sikhī, ông sinh ra trong một gia đình quý tộc. Khi trưởng thành, ông nghe về các đức tính của Đức Phật, tâm hoan hỷ. Một ngày nọ, thấy cây kim tước (kiṃsuka) nở hoa, ông hái hoa, ném lên không trung để cúng dường Đức Thế Tôn.
Vimalatthero pana kusīto middhabahulo rattindivaṃ vītināmeti.
However, Vimala Thera was lazy, prone to drowsiness, and spent his days and nights in idleness.
Do thiện nghiệp đó, ông luân hồi giữa các cõi trời và cõi người. Vào thời Đức Phật hiện tại, ông sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn ở Bārāṇasī, được đặt tên là Somamitta. Ông thông thạo ba bộ Veda. Do thường xuyên giao thiệp với Trưởng lão tên Vimala, ông thường đến gặp vị ấy. Nghe pháp, ông phát sanh niềm tin vào giáo pháp, xuất gia, thọ Cụ túc giới, và sống bằng cách thực hành các giới luật lớn nhỏ.
Somamitto ‘‘kusītaṃ nāma nissāya ko guṇo’’ti taṃ pahāya mahākassapattheraṃ upasaṅkamitvā tassa ovāde ṭhatvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahatte patiṭṭhāsi.
Somamitta, thinking, "What benefit is there in relying on laziness?" abandoned Vimala Thera, approached Mahākassapa Thera, abided by his advice, initiated insight meditation, and attained arahantship not long after.
Tuy nhiên, Trưởng lão Vimala thì lười biếng, hay ngủ gật, và để ngày đêm trôi qua vô ích.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.50.25-30) –
As it is stated in the Apadāna:
Somamitta suy nghĩ: “Nương tựa vào sự lười biếng thì có lợi ích gì?” Ông rời bỏ Trưởng lão Vimala, đến gặp Trưởng lão Mahākassapa. Nương vào lời khuyên của vị ấy, ông bắt đầu thực hành thiền minh sát, và không lâu sau đó đã an lập vào quả vị A-la-hán.
Tattha parittaṃ dārumāruyha, yathā sīde mahaṇṇaveti pesalopi kulaputto kusītaṃ alasapuggalaṃ nissāya sīdati saṃsāre patati, na tassa pāraṃ nibbānaṃ gacchati.
Among these, "Just as one, having climbed onto a small piece of wood, would sink in the great ocean" means that even a virtuous person (kulaputta), relying on a lazy, indolent individual, sinks; he falls into saṃsāra, he does not reach the other shore, Nibbāna.
Trong đó, ý nghĩa của câu “Như người bám vào khúc gỗ nhỏ, rồi chìm giữa biển khơi” là: một thiện gia tử dù có đức hạnh cũng sẽ chìm đắm, rơi vào luân hồi, không thể đến được bờ Niết-bàn, nếu nương tựa một người lười biếng, biếng nhác. Vì điều này là như vậy, “do đó, hãy tránh xa” hoàn toàn người biếng nhác, kẻ có tinh tấn yếu kém, kẻ không nâng đầu lên theo phương diện các thiện pháp cao cấp, kẻ chìm đắm một cách đáng ghê tởm, kẻ thiếu sự khởi đầu tinh tấn. Ý là không nên bắt chước hành vi của người đó.
Yasmā etadevaṃ, tasmā taṃ adhikusaladhammavasena sīsaṃ anukkhipitvā kucchitaṃ sīdanato kusītaṃ vīriyārambhābhāvato hīnavīriyaṃ puggalaṃ sabbathā vajjeyya, na tassa diṭṭhānugatiṃ āpajjeyyāti attho.
Since this is so, "Therefore, one should avoid that" individual who does not lift his head through abundant wholesome qualities, who is "lazy" because he sinks in a despicable manner, and "of low energy" due to the absence of the commencement of effort; one should avoid him in every way, and not follow his example; this is the meaning.
Vì điều này là như vậy, “do đó, hãy tránh xa” hoàn toàn người biếng nhác, kẻ có tinh tấn yếu kém, kẻ không nâng đầu lên theo phương diện các thiện pháp cao cấp, kẻ chìm đắm một cách đáng ghê tởm, kẻ thiếu sự khởi đầu tinh tấn. Ý là không nên bắt chước hành vi của người đó.
Evaṃ puggalādhiṭṭhānāya gāthāya kosajje ādīnavaṃ dassetvā idāni vīriyārambhe ānisaṃse dassetuṃ ‘‘pavivittehī’’tiādi vuttaṃ.
Thus, having shown the danger in laziness with a verse based on an individual, now, to show the advantages in the commencement of energy, the passage beginning with "pavivittehi" (secluded) was uttered.
Sau khi chỉ ra tai họa của sự lười biếng bằng bài kệ dựa trên cá nhân như vậy, bây giờ để chỉ ra lợi ích của sự khởi đầu tinh tấn, câu “pavivittehi” (cô tịch) v.v. đã được nói.
Tassattho – ye pana kāyavivekasambhavena pavivittā, tato eva kilesehi ārakattā ariyā, nibbānaṃ patipesitattatāya pahitattā ārammaṇūpanijjhānavasena lakkhaṇūpanijjhānavasena ca jhāyino, sabbakālaṃ paggahitavīriyatāya āraddhavīriyā, lokiyalokuttarabhedāya paññāya samannāgatattā paṇḍitā, tehiyeva saha āvaseyya sadatthaṃ nipphādetukāmo saṃvaseyyāti.
Its meaning is: Those who are "secluded" by the arising of bodily seclusion, and thus "noble" by being far from defilements, "with minds directed towards Nibbāna" by having their minds sent forth to Nibbāna, and "meditating" by observing either the object (kammaṭṭhāna) or the characteristics (anicca, dukkha, anatta), and "always firm in their energy" by maintaining effort at all times, and "wise ones" by being endowed with wisdom divided into mundane and supramundane—one should associate "with them alone", one should live together with them if one desires to accomplish one's own welfare.
Ý nghĩa của nó là: Những ai cô tịch do sự tách biệt thân, do đó cao quý vì xa lìa các phiền não, có tâm chuyên chú vì tâm được hướng đến Niết-bàn, thiền định theo cách quán sát đối tượng và quán sát đặc tính, luôn tinh tấn vì luôn giữ vững tinh tấn, hiền trí vì có trí tuệ phân biệt thế gian và siêu thế, thì hãy sống cùng với những người đó, nếu muốn thành tựu mục đích của mình, hãy sống chung với họ.
Taṃ sutvā vimalatthero saṃviggamānaso vipassanaṃ paṭṭhapetvā sadatthaṃ ārādhesi.
Having heard that, Vimala Thera, with a mind stirred by spiritual urgency, established vipassanā and accomplished his own welfare.
Nghe xong, Trưởng lão Vimala tâm sinh xúc động, bắt đầu tu tập thiền quán và thành tựu mục đích của mình.
Svāyamattho parato āgamissati.
This meaning will come later.
Ý nghĩa này sẽ được nói đến sau.
Jano janamhi sambaddhoti āyasmato sabbamittattherassa gāthā.
"People are bound to people" – this is the verse of the Venerable Sabbamitta Thera.
Jano janamhi sambaddho (Người này bị ràng buộc với người khác) là bài kệ của Trưởng lão Sabbamitta.
Kā uppatti?
What is the occasion of its origin?
Sự kiện gì đã xảy ra?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto ito dvānavute kappe tissassa bhagavato kāle nesādakule nibbattitvā vanacāriko hutvā vane mige vadhitvā maṃsaṃ khādanto jīvati.
This venerable one, too, having performed meritorious deeds under previous Buddhas, accumulating merits in various existences, was reborn in a hunter's family ninety-two aeons ago, during the time of Tissa Bhagavā. He lived as a forest dweller, hunting animals in the forest and eating their flesh.
Vị này cũng, đã tạo công đức trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy phước báu trong các kiếp sống khác nhau, và chín mươi hai kiếp trước đây, vào thời Đức Phật Tissa, ngài sinh ra trong một gia đình thợ săn, sống trong rừng, săn bắn và ăn thịt thú rừng.
Athassa bhagavā anuggaṇhanatthaṃ vasanaṭṭhānasamīpe tīṇi padacetiyāni dassetvā pakkāmi.
Then the Bhagavā, to show him compassion, revealed three Footprint Shrines near his dwelling place and departed.
Sau đó, Đức Phật, để ban ân cho ngài, đã hiện ra ba dấu chân Phật gần nơi ngài ở, rồi rời đi.
So atītakāle sammāsambuddhesu kataparicayattā cakkaṅkitāni disvā pasannamānaso koraṇḍapupphehi pūjaṃ katvā tena puññakammena tāvatiṃsabhavane nibbattitvā aparāparaṃ sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthinagare brāhmaṇakule nibbatti, sabbamittotissa nāmaṃ ahosi.
He, having seen the footprints marked with wheels, due to his familiarity with Sammāsambuddhas in past times, felt joy in his mind and offered flowers of the koraṇḍa tree. Due to this meritorious deed, he was reborn in the Tāvatiṃsa realm and, repeatedly wandering in only fortunate existences, was reborn in a brahmin family in Sāvatthī city during this Buddha's dispensation. His name was Sabbamitta.
Vị thợ săn đó, do đã quen thuộc với các Đức Chánh Đẳng Giác trong quá khứ, khi thấy các dấu chân có hình bánh xe, tâm sinh hoan hỷ, đã cúng dường bằng hoa koraṇḍa. Do nghiệp phước đó, ngài sinh vào cõi trời Đao Lợi, rồi luân hồi trong các cõi thiện khác nhau, cho đến khi Đức Phật hiện tại xuất hiện, ngài sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn ở thành Xá-vệ, tên là Sabbamitta.
So viññutaṃ patto jetavanapaṭiggahaṇe buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā kammaṭṭhānaṃ gahetvā araññe viharanto vassaṃ upagantvā vuṭṭhavasso bhagavantaṃ vandituṃ sāvatthiṃ gacchanto antarāmagge māgavikehi oḍḍite pāse migapotakaṃ baddhaṃ addasa.
Having reached maturity, he saw the Buddha's power at the acceptance of Jetavana, gained faith, went forth into homelessness, took up a meditation subject, and dwelt in the forest. Having entered the rainy season and completed the Rains Retreat, he was on his way to Sāvatthī to pay homage to the Bhagavā when, along the way, he saw a young deer trapped in a snare set by hunters.
Khi trưởng thành, ngài thấy thần thông của Đức Phật trong lễ tiếp nhận Tịnh xá Kỳ Viên, tâm sinh tín ngưỡng, xuất gia, nhận đề mục thiền và sống trong rừng. Sau khi an cư mùa mưa và mãn hạ, ngài đi đến Xá-vệ để đảnh lễ Đức Phật. Trên đường đi, ngài thấy một con nai con bị mắc bẫy do thợ săn giăng.
Mātā panassa migī pāsaṃ appaviṭṭhāpi puttasinehena dūraṃ na gacchati, maraṇabhayena pāsasamīpampi na upagacchati migapotako ca bhīto ito cito ca parivattento karuṇaṃ vilapati, taṃ disvā thero, ‘‘aho sattānaṃ snehahetukaṃ dukkha’’nti gacchanto tato paraṃ sambahule core ekaṃ purisaṃ jīvagāhaṃ gahetvā palālaveṇiyā sarīraṃ veṭhetvā jhāpente, tañca mahāviravaṃ viravantaṃ disvā tadubhayaṃ nissāya sañjātasaṃvego tesaṃ corānaṃ suṇantānaṃyeva –
Its mother, a doe, though not caught in the snare, would not go far due to her affection for her offspring, nor would she approach the snare due to fear of death. The young deer, frightened, tossed and turned, crying pitifully. Seeing this, the Thera thought, "Alas, the suffering of beings caused by affection!" As he continued, he later saw many robbers who had captured a man alive, wrapped his body in a straw braid, and were burning him. Seeing him crying out loudly, the Thera, deeply moved by both sights, spoke these two verses in the hearing of the robbers:
Nai mẹ, dù không bị mắc bẫy, nhưng vì tình thương con, không đi xa, nhưng vì sợ chết, cũng không dám đến gần cái bẫy. Nai con thì sợ hãi, lăn lộn đây đó, kêu la thảm thiết. Thấy vậy, vị Trưởng lão nghĩ: “Ôi! Khổ đau của chúng sinh do ái luyến!” Tiếp tục đi, ngài thấy một nhóm cướp đang bắt một người đàn ông sống, quấn rơm quanh thân và đốt. Người đàn ông đó kêu la thảm thiết. Thấy hai cảnh tượng đó, tâm ngài sinh xúc động mạnh, và trước mặt những tên cướp đang lắng nghe, ngài đã thuyết:
Tattha janoti andhabālajano.
There, "people" means ignorant, foolish people.
Trong đó, “jano” (người này) là người ngu dốt.
Janamhīti aññe jane.
"to people" means to other people.
“janamhi” (với người khác) là với những người khác.
Sambaddhoti taṇhābandhanena baddho.
"bound" means bound by the bond of craving.
“sambaddho” (bị ràng buộc) là bị trói buộc bởi sự ràng buộc của tham ái.
‘‘Ayaṃ me putto, mātā’’tiādinā paṭibaddho.
Bound by saying, "This is my son, this is my mother," and so on.
Bị ràng buộc bởi ý nghĩ “Đây là con ta, mẹ ta” v.v.
Ayameva vā pāṭho, ‘‘ime maṃ posenti, ahaṃ ime nissāya jīvāmī’’ti paṭibaddhacittoti attho.
This is also the reading: "These people support me, I live relying on these people," meaning having a mind bound (to them).
Hoặc đây là cách đọc: “Những người này nuôi dưỡng ta, ta sống nhờ vào họ” – ý là tâm bị ràng buộc như vậy.
Janamevassito janoti ‘‘ayaṃ me putto, dhītā’’tiādinā aññameva janaṃ añño jano assito taṇhāya allīno pariggayha ṭhito.
"People depend on people" means that one person relies on another, saying, "This is my son, this is my daughter," and so on; clinging with craving, holding on.
“Jano janamevassito” (người khác nương tựa người này) là người này nương tựa người khác, như “Đây là con trai ta, con gái ta” v.v., tâm dính mắc vào tham ái, nắm giữ và tồn tại.
Jano janena heṭhīyati, heṭheti ca jano jananti kammassakatāya yathābhūtāvabodhassa ca abhāvato ajjhupekkhanaṃ akatvā lobhavasena yathā jano janaṃ assito, evaṃ dosavasena jano janena heṭhīyati vibādhīyati.
"People are harassed by people, and people harass people" means that due to not knowing kammassakatā (ownership of kamma) and the absence of understanding things as they really are, and without practicing equanimity, just as people cling to other people through greed, so too do people get harassed and tormented by other people through hatred.
“Jano janena heṭhīyati, heṭheti ca jano janaṃ” (Người này bị người khác làm hại, và người này cũng làm hại người khác) là do thiếu trí tuệ về nghiệp và thiếu sự thấu hiểu chân lý, không giữ thái độ xả, người này nương tựa người khác do tham ái, cũng vậy, người này bị người khác làm hại, bị quấy phá do sân hận.
‘‘Tayidaṃ mayhaṃva upari heṭhanaphalavasena paripatissatī’’ti ajānanto heṭheti ca jano janaṃ.
Not knowing that "This will come down upon me later as the result of harassment," people also harass other people.
Không biết rằng “điều này sẽ quay trở lại làm hại mình”, người này cũng làm hại người khác.
Ko hi tassa janenatthoti tassa aññajanassa aññena janena taṇhāvasena assitena dosavasena heṭhitena vā ko attho.
"Indeed, what is the purpose of people to him" means what is the purpose for that other person, when another person is clung to by craving or harassed by hatred?
“Ko hi tassa janenattho” (Vậy người đó cần gì đến người khác?) là người khác đó cần gì đến người khác, người bị nương tựa do tham ái, hay bị làm hại do sân hận?
Janena janitena vāti mātāpitā hutvā tena aññena janena janitena vā ko attho.
"or of people born of people" means what is the purpose, when another person has become a mother and father, or has been given birth to by that other person?
“Janena janitena vā” (hay người do người khác sinh ra?) là người khác đó cần gì đến người khác, người đã sinh ra mình (cha mẹ)?
Janaṃ ohāya gacchaṃ taṃ, heṭhayitvā bahuṃ jananti yasmā saṃsāre carato janassa ayamevānurūpā paṭipatti, tasmā taṃ janaṃ, tassa ca bādhikā yā sā taṇhā ca, yo ca so doso eva bahuṃ janaṃ bādhayitvā ṭhito, tañca ohāya sabbaso pahāya pariccajitvā gacchaṃ, tehi anupaddutaṃ ṭhānaṃ gaccheyyaṃ pāpuṇeyyanti attho.
"Having abandoned people, going from them, having harassed many people" means that since this is indeed the proper conduct for a person wandering in saṃsāra, therefore, having abandoned that person, and that craving which torments him, and that hatred which stands having tormented many people, having completely given them up, having relinquished them, one should go, one should attain that state undisturbed by them; this is the meaning.
“Janaṃ ohāya gacchaṃ taṃ, heṭhayitvā bahuṃ janaṃ” (Hãy từ bỏ người này mà đi, sau khi đã làm hại nhiều người) là vì đây là con đường thích hợp cho người đang lang thang trong luân hồi, do đó, hãy từ bỏ hoàn toàn người khác đó, và cả tham ái đã làm hại người đó, và sân hận đã làm hại nhiều người, hãy từ bỏ tất cả, hãy đi đến nơi không bị quấy phá, tức là Niết-bàn.
Evaṃ pana vatvā thero tāvadeva vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattamapāpuṇi.
Having spoken thus, the Thera immediately exerted himself in vipassanā and attained Arahantship.
Nói xong như vậy, Trưởng lão liền thúc đẩy thiền quán và chứng đắc A-la-hán.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.50.15-24) –
Therefore, it is said in the Apadāna:
Điều này đã được nói trong Apādāna (apa. thera 2.50.15-24):
Kāḷī itthīti āyasmato mahākāḷattherassa gāthā.
“ Kāḷī itthī” – this is the verse of the Venerable Thera Mahākāḷa.
Kāḷī itthī (Người phụ nữ Kāḷī) là bài kệ của Trưởng lão Mahākāḷa.
Kā uppatti?
What is the origin story?
Sự kiện gì đã xảy ra?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto ito ekanavute kappe kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto kenacideva karaṇīyena araññaṃ gato tattha aññatarassa rukkhassa sākhāya olambamānaṃ paṃsukūlacīvaraṃ disvā ‘‘ariyaddhajo olambatī’’ti pasannacitto kiṅkaṇipupphāni gahetvā paṃsukūlaṃ pūjesi.
This one too, having established a foundation of merit under previous Buddhas, accumulating wholesome deeds in various existences, was reborn in a merchant family ninety-one eons ago. Having attained maturity, he went to the forest for some purpose. There, seeing a cast-off rag robe hanging from the branch of a tree, he thought, “This is the banner of the Noble Ones!” With a joyful mind, he gathered kiṅkaṇi flowers and offered them to the rag robe.
Vị này cũng vậy, đã tích lũy công đức trong các kiếp sống khác nhau, từng tạo thiện nghiệp đặc biệt dưới thời các Đức Phật quá khứ. Chín mươi mốt kiếp trước kể từ nay, sau khi tái sinh vào một gia đình quyền quý và đạt đến sự hiểu biết, vì một lý do nào đó, ông đi vào rừng. Ở đó, ông thấy một y phấn tảo treo trên cành cây của một cây nào đó, liền tâm hoan hỷ nghĩ: “Đây là lá cờ của bậc Thánh đang treo!” rồi lấy hoa kiṅkaṇi cúng dường y phấn tảo.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde setabyanagare satthavāhakule nibbattitvā mahākāḷoti laddhanāmo viññutaṃ patvā gharāvāsaṃ vasanto pañcahi sakaṭasatehi bhaṇḍaṃ gahetvā vāṇijjavasena sāvatthiṃ gato ekamantaṃ sakaṭasatthaṃ nivesetvā addhānaparissamaṃ vinodetvā attano parisāya saddhiṃ nisinno sāyanhasamayaṃ gandhamālādihatthe upāsake jetavanaṃ gacchante disvā sayampi tehi saddhiṃ vihāraṃ gantvā satthu santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā sosānikaṅgaṃ adhiṭṭhāya susāne vasati.
Due to that meritorious deed, he wandered through realms of devas and humans, and in this Buddha-era, he was born in a merchant family in Setabbya city, receiving the name Mahākāḷa. Having attained maturity, he lived a householder’s life. Taking goods with five hundred carts, he went to Sāvatthī for trade. He set up his caravan in a suitable spot, relieved his travel fatigue, and sat with his company. Seeing lay followers going to Jetavana in the evening with perfumes and flowers in their hands, he himself went to the monastery with them, heard the Dhamma from the Teacher, gained faith, and, having gone forth, adopted the practice of the cemetery dweller (sosānikaṅga) and resided in a charnel ground.
Nhờ thiện nghiệp đó, ông luân hồi trong cõi trời và người. Trong thời Đức Phật hiện tại, ông tái sinh vào một gia đình lái buôn ở thành Setabyā, được gọi là Mahākāḷa. Sau khi trưởng thành, ông sống đời gia đình, rồi mang theo năm trăm xe hàng hóa đến Sāvatthī để buôn bán. Ông dừng đoàn xe ở một nơi thích hợp, nghỉ ngơi sau chuyến đi dài, rồi ngồi cùng đoàn tùy tùng. Vào buổi chiều, ông thấy các cận sự nam mang hương hoa đi đến Jetavana, nên ông cũng đi đến Tịnh xá cùng họ. Nghe Pháp từ Đức Thế Tôn, ông phát khởi đức tin, xuất gia, thọ trì hạnh đầu đà sống ở nghĩa địa (sosānikaṅga).
Athekadivasaṃ kāḷī nāma ekā itthī chavaḍāhikā therassa kammaṭṭhānatthāya aciramatasarīraṃ ubho satthī bhinditvā ubho ca bāhū bhinditvā sīsañca dadhithālakaṃ viya bhinditvā sabbaṃ aṅgapaccaṅgaṃ sambandhameva katvā therassa oloketuṃ yogyaṭṭhāne ṭhapetvā ekamantaṃ nisīdi.
Then, one day, a woman named Kāḷī, who burned corpses, for the sake of the Thera’s meditation subject, broke both thighs, both arms, and split the head like a curd-bowl of a recently deceased body. She arranged all the limbs and organs together, placed it in a suitable position for the Thera to observe, and sat down to one side.
Một hôm, một người phụ nữ tên Kāḷī, chuyên đốt xác chết, vì muốn tạo đề mục thiền cho vị Trưởng lão, đã chặt đứt hai đùi, hai cánh tay và đập vỡ đầu của một xác chết mới chết như một cái bát sữa đông, rồi sắp xếp lại tất cả các bộ phận sao cho chúng vẫn dính liền nhau, đặt ở một vị trí thích hợp để vị Trưởng lão có thể nhìn thấy, rồi ngồi sang một bên.
Thero taṃ disvā attānaṃ ovadanto –
Seeing that, the Thera admonished himself:
Vị Trưởng lão nhìn thấy xác chết đó, tự răn mình rằng:
Tattha kāḷīti tassā nāmaṃ, kāḷavaṇṇattā vā evaṃ vuttaṃ.
Therein, Kāḷī is her name, or it is said so because of her dark complexion.
Trong đó, Kāḷī là tên của cô ta, hoặc được gọi như vậy vì màu da đen.
Brahatīti mahāsarīrā ārohapariṇāhavatī.
Brahatī means possessing a large body, endowed with height and circumference.
Brahatī nghĩa là thân hình to lớn, có chiều cao và bề ngang.
Dhaṅkarūpāti kāḷavaṇṇattā eva kākasadisarūpā.
Dhaṅkarūpā means having the appearance of a crow due to being dark-complexioned.
Dhaṅkarūpā nghĩa là có hình dáng giống con quạ vì màu da đen.
Satthiñca bhetvāti matasarīrassa satthiṃ jaṇṇubhedanena bhañjitvā.
Satthiñca bhetvā means having broken the thigh of the deceased body by severing it at the knee.
Satthiñca bhetvā nghĩa là chặt đùi của xác chết, chặt đứt ngang đầu gối.
Aparañca satthinti itarañca satthiṃ bhañjitvā.
Aparañca satthiṃ means having broken the other thigh.
Aparañca satthiṃ nghĩa là chặt đùi còn lại.
Bāhañca bhetvāti bāhaṭṭhiñca aggabāhaṭṭhāneyeva bhañjitvā.
Bāhañca bhetvā means having broken the arm bone (of the right arm) at the forearm.
Bāhañca bhetvā nghĩa là chặt xương cánh tay ngay tại vị trí cánh tay trên.
Sīsañca bhetvā dadhithālakaṃvāti matasarīrassa sīsaṃ bhinditvā bhinnattā eva leḍḍudaṇḍādīhi paggharantaṃ dadhithālakaṃ viya, paggharantaṃ matthaluṅgaṃ katvāti attho.
Sīsañca bhetvā dadhithālakaṃvā means having split the head of the deceased body and, because it was split, made the brain ooze out like a curd-bowl from being struck with a clod or stick.
Sīsañca bhetvā dadhithālakaṃvā nghĩa là đập vỡ đầu của xác chết, như một cái bát sữa đông đang chảy, tức là làm cho não chảy ra do bị đập vỡ bằng đá, gậy, v.v.
Esā nisinnā abhisandahitvāti chinnabhinnāvayavaṃ matasarīraṃ te avayave yathāṭhāneyeva ṭhapanena sandahitvā sahitaṃ katvā maṃsāpaṇaṃ pasārentī viya esā nisinnā.
Esā nisinnā abhisandahitvā means this woman sits as if spreading out a butcher’s shop, having rejoined the dismembered body and reassembled its limbs in their proper places.
Esā nisinnā abhisandahitvā nghĩa là cô ta ngồi đó, đã sắp xếp lại các bộ phận bị chặt đứt, vỡ nát của xác chết vào đúng vị trí, như thể đang bày bán thịt.
Yo ve avidvā upadhiṃ karotīti yo imāya upaṭṭhāpitaṃ kammaṭṭhānaṃ disvāpi avidvā akusalo kammaṭṭhānaṃ chaḍḍetvā ayonisomanasikārena kilesūpadhiṃ uppādeti, so mando mandapañño saṃsārassa anativattanato punappunaṃ aparāparaṃ nirayādīsu dukkhaṃ upeti.
Yo ve avidvā upadhiṃ karoti means whoever, seeing this meditation subject presented by this woman, yet being ignorant and unskillful, abandons the meditation subject and generates defilement-upadhi through unwise attention, that mando, that dull-witted one, since he cannot transcend saṃsāra, punappunaṃ repeatedly and again in hell and other realms dukkhaṃ upeti suffers.
Yo ve avidvā upadhiṃ karoti nghĩa là người nào, dù thấy đề mục thiền do người phụ nữ này sắp đặt, nhưng vẫn vô minh, không khéo léo, bỏ qua đề mục thiền và tạo ra phiền não chấp thủ (kilesūpadhi) do tác ý không đúng đắn (ayoniso manasikāra), thì người đó mando (kẻ si mê), có trí tuệ yếu kém, không thể vượt qua luân hồi, punappunaṃ (hết lần này đến lần khác), tái đi tái lại trong các cõi khổ như địa ngục, dukkhaṃ upeti (chịu khổ đau).
Tasmā pajānaṃ upadhiṃ na kayirāti tasmāti yasmā cetadevaṃ, tasmā.
Tasmā pajānaṃ upadhiṃ na kayirā means tasmā (therefore) — because this upadhi is indeed such (a cause of suffering), therefore.
Tasmā pajānaṃ upadhiṃ na kayirā nghĩa là tasmā (vì vậy), vì sự chấp thủ này là như vậy, cho nên.
Pajānaṃ upadhinti ‘‘idha yaṃ dukkhaṃ sambhotī’’ti pajānanto yoniso manasikaronto kilesūpadhiṃ na kayirā na uppādeyya.
Pajānaṃ upadhiṃ means one who understands, thinking, “This is the suffering that arises here,” and gives wise attention, should not create defilement-upadhi.
Pajānaṃ upadhiṃ nghĩa là người nào hiểu rõ “vì lý do nào mà khổ đau phát sinh ở đời này”, người đó tác ý đúng đắn, không nên tạo ra phiền não chấp thủ (kilesūpadhi).
Māhaṃ puna bhinnasiro sayissanti yathayidaṃ matasarīraṃ bhinnasarīraṃ sayati, evaṃ kilesūpadhīhi saṃsāre punappunaṃ uppattiyā kaṭasivaḍḍhako hutvā bhinnasiro ahaṃ mā sayissanti.
Māhaṃ puna bhinnasiro sayissa means, "Just as this dead body lies with a broken body, so through defilement-upadhi, due to repeated rebirth in saṃsāra, may I not become a graveyard attendant and lie with a broken head."
Māhaṃ puna bhinnasiro sayissanti nghĩa là "như xác chết này nằm với thân thể vỡ nát, ta không muốn tái sinh hết lần này đến lần khác trong luân hồi do phiền não chấp thủ, trở thành người làm cho nghĩa địa thêm đầy, với đầu vỡ nát."
Evaṃ vadanto eva thero vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇi.
Speaking thus, the Thera roused insight and attained Arahantship.
Khi nói như vậy, vị Trưởng lão đã thúc đẩy tuệ quán (vipassanā) và đạt đến A-la-hán quả.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.50.8-14) –
Therefore it is said in the Apadāna:
Do đó, trong Apadāna có nói:
Bahū sapatte labhatīti āyasmato tissattherassa gāthā.
“ Bahū sapatte labhatī” – this is the verse of the Venerable Thera Tissa.
“ Bahū sapatte labhatī” là bài kệ của Trưởng lão Tissa đáng kính.
Kā uppatti?
What is the origin story?
Sự phát sinh là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto piyadassissa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā viññutaṃ patto sippesu nipphattiṃ gantvā kāmesu ādīnavaṃ disvā gharāvāsaṃ pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā araññāyatane sālavane assamaṃ kāretvā vasati.
This one too, having established a foundation of merit under previous Buddhas, accumulating wholesome deeds leading to liberation in various existences, was reborn in a Brahmin family during the time of the Blessed One Piyadassī. Having attained maturity, he became proficient in all arts. Seeing the danger in sensual pleasures, he abandoned the householder’s life and took up the ascetic’s going-forth, building and residing in a hermitage in a sāl grove in a forest region.
Vị này cũng vậy, đã tích lũy công đức là nhân duyên cho sự giải thoát trong các kiếp sống khác nhau, từng tạo thiện nghiệp đặc biệt dưới thời các Đức Phật quá khứ. Trong thời Đức Thế Tôn Piyadassī, ông tái sinh vào một gia đình Bà-la-môn, đạt đến sự hiểu biết, thành thạo các nghề thủ công, thấy được sự nguy hiểm trong các dục lạc, từ bỏ đời sống gia đình, xuất gia làm đạo sĩ, xây dựng một am thất trong rừng sālavana và sống ở đó.
Bhagavā tassa anuggaṇhanatthaṃ assamassa avidūre sālavane nirodhaṃ samāpajjitvā nisīdi.
To show favor to him, the Blessed One Piyadassī entered nirodhasamāpatti (cessation of perception and feeling) and sat in a sāl grove not far from the hermitage.
Đức Thế Tôn, để ban ân cho vị ấy, đã nhập diệt thọ tưởng định trong rừng sālavana không xa am thất của vị ấy.
So assamato nikkhamitvā phalāphalatthāya gacchanto bhagavantaṃ disvā pasannamānaso cattāro daṇḍe ṭhapetvā bhagavato upari pupphitāhi sālasākhāhi sākhāmaṇḍapaṃ katvā sattāhaṃ navanavehi sālapupphehi bhagavantaṃ pūjento aṭṭhāsi buddhārammaṇaṃ pītiṃ avijahanto.
That ascetic, coming out of his hermitage and going to collect fruits, saw the Blessed One. With a joyful mind, he planted four sticks, constructed a canopy of sāl branches full of blossoms over the Blessed One, and for seven days, he worshipped the Blessed One with fresh sāl flowers, not abandoning his delight centered on the Buddha.
Vị ấy rời am thất đi tìm trái cây, khi thấy Đức Thế Tôn, tâm hoan hỷ, đã dựng bốn cây gậy, làm một mái che bằng cành sālavana đang nở hoa trên đầu Đức Thế Tôn, và đứng đó cúng dường Đức Thế Tôn bằng những bông sālavana tươi mới trong bảy ngày, không rời bỏ niềm hoan hỷ lấy Đức Phật làm đối tượng.
Satthā sattāhassa accayena nirodhato vuṭṭhahitvā bhikkhusaṅghaṃ cintesi.
After seven days, the Teacher emerged from nirodhasamāpatti and thought of the Saṅgha of bhikkhus.
Sau bảy ngày, Đức Đạo Sư xuất khỏi diệt thọ tưởng định và nghĩ đến Tăng đoàn.
Tāvadeva satasahassamattā khīṇāsavā satthāraṃ parivāresuṃ.
Immediately, one hundred thousand Arahants surrounded the Teacher.
Ngay lúc đó, một trăm ngàn vị A-la-hán đã vây quanh Đức Đạo Sư.
Bhagavā tassa bhāviniṃ sampattiṃ vibhāvento anumodanaṃ vatvā pakkāmi.
The Blessed One, foreseeing the ascetic’s future attainment, delivered an anumodana (thanksgiving discourse) and departed.
Đức Thế Tôn, để hiển lộ sự thành tựu tương lai của vị ấy, đã nói lời tùy hỷ rồi rời đi.
So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe brāhmaṇakule nibbattitvā tissoti laddhanāmo vayappatto tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū hutvā pañcamattāni māṇavakasatāni mante vācento lābhaggayasaggappatto hutvā satthu rājagahagamane buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
Due to that meritorious deed, he was reborn in the deva realm and repeatedly transmigrated only in good destinations. In this Buddha-era, he was reborn in a Brahmin family in Rājagaha, receiving the name Tissa. Having reached maturity, he became proficient in the three Vedas and taught mantras to five hundred Brahmin students, thereby attaining abundant gains and fame. When the Teacher came to Rājagaha, he saw the Buddha’s power, gained faith, went forth, established vipassanā, and not long after, attained Arahantship.
Nhờ nghiệp thiện đó, vị ấy tái sinh vào cõi trời, và luân hồi hết lần này đến lần khác trong các cõi thiện. Trong thời Đức Phật hiện tại, ông tái sinh vào một gia đình Bà-la-môn ở Rājagaha, được gọi là Tissa. Khi trưởng thành, ông trở thành bậc thông suốt ba bộ Veda, dạy chú thuật cho năm trăm thanh niên, đạt được danh tiếng về lợi lộc và danh vọng. Khi Đức Đạo Sư đến Rājagaha, ông thấy được oai lực của Đức Phật, phát khởi đức tin, xuất gia, thiết lập tuệ quán (vipassanā) và không lâu sau đó đã đạt đến A-la-hán quả.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.49.190-220) –
Therefore, it was said in the Apadāna:
Do đó, trong Apadāna có nói:
Tassattho – sikhampi asesetvā muṇḍitakesatāya muṇḍo, chinditvā saṅghāṭitakāsāvadhāritāya saṅghāṭipāruto, evaṃ vevaṇṇiyaṃ ajjhupagato parāyattavuttiko pabbajito sace annapānādīnaṃ lābhī hoti, sopi bahū sapatte labhati, tassa usūyantā bahū sambhavanti.
Its meaning is: muṇḍo (bald) because his hair is completely shaved, not even a topknot remains. saṅghāṭipāruto (draped in a patched robe) because he wears robes made of patched pieces. A renunciant who has thus taken on a changed appearance, living dependently on others, if he lābhī (receives) food, drink, etc., he too labhati bahū sapatte (gains many enemies); many arise who are envious of him.
Ý nghĩa của bài kệ là: Vị xuất gia, người đã cạo sạch tóc (muṇḍo), đã đắp y cà-sa được may từ các mảnh vải (saṅghāṭipāruto), người đã từ bỏ hình tướng thế tục và sống phụ thuộc vào người khác, nếu vị ấy được lợi lộc (lābhī) về thức ăn, đồ uống, v.v., thì vị ấy cũng sẽ gặp nhiều kẻ thù (bahū sapatte labhati), vì nhiều người sẽ ganh tỵ với vị ấy.
Tasmā etaṃ evarūpaṃ lābha sakkāresu mahabbhayaṃ vipulabhayaṃ ādīnavaṃ dosaṃ viditvā appicchataṃ santosañca hadaye ṭhapetvā anavajjuppādassāpi uppannassa lābhassa parivajjanena appalābho, tato eva tattha taṇhāvassutābhāvena anavassuto, saṃsāre bhayassa ikkhanato bhinnakilesatāya vā bhikkhu santuṭṭhiṭṭhānīyassa satisampajaññassa vasena sato hutvā paribbaje careyya vihareyyāti.
Therefore, knowing etaṃ ādīnavaṃ (this defect), this mahabbhayaṃ (great fear) in such gains and sakkāresu (honors), and having placed contentment and few wishes in his heart, by avoiding even faultless gains that arise, he is appalābho (one with few gains). And for that very reason, due to the absence of longing (taṇhā) for them, he is anavassuto (unattached). And because he perceives fear in saṃsāra, or because his defilements are broken, a bhikkhu (monk) should paribbaje (wander or abide), being sato (mindful) through mindfulness and comprehension, which are the abode of contentment.
Do đó, biết được sự nguy hiểm lớn lao (mahabbhayaṃ) và tai hại (ādīnavaṃ) của những lợi lộc và sự tôn kính như vậy, nên giữ sự thiểu dục và tri túc trong lòng. Bằng cách từ bỏ những lợi lộc không đáng có hoặc những lợi lộc đã có, vị ấy sẽ ít lợi lộc (appalābho). Chính vì thế, vị ấy sẽ không bị dính mắc bởi khát ái (anavassuto) vào những lợi lộc đó. Vị Tỳ-kheo (bhikkhu) nên sống viễn ly (paribbaje) với chánh niệm (sato), hoặc do nhận thấy sự nguy hiểm trong vòng luân hồi, hoặc do đã đoạn trừ các phiền não, sống an lạc và đầy đủ trí tuệ tỉnh giác.
Taṃ sutvā te bhikkhū tāvadeva theraṃ khamāpesuṃ.
Having heard this, those bhikkhus immediately asked for the Elder's forgiveness.
Nghe vậy, các Tỳ-kheo ấy liền xin lỗi Tôn giả.
Pācīnavaṃsadāyamhītiādikā āyasmato kimilattherassa gāthā.
The verses beginning with Pācīnavaṃsadāyamhi belong to the Venerable Thera Kimila.
Bài kệ của Tôn giả Kimila bắt đầu bằng câu Pācīnavaṃsadāyamhi.
Kā uppatti?
What is the origin?
Nguyên do nào?
Tassa pubbayogo saṃveguppatti pabbajjā ca ekakanipāte ‘‘abhisatto’’ti gāthāya saṃvaṇṇanāyaṃ vuttāyeva.
His past aspiration, the arising of urgency (saṃvega), and his ordination have already been narrated in the commentary on the verse "Abhisatto" in the Ekanipāta.
Tiền kiếp của Tôn giả, sự phát sinh cảm động và việc xuất gia đã được kể trong phần chú giải bài kệ "abhisatto" ở Ekakanipāta.
Tāya ca gāthāya therena attano visesādhigamassa kāraṇaṃ dassitaṃ.
And in that verse, the Elder demonstrated the cause of his special attainment.
Trong bài kệ đó, Tôn giả đã chỉ ra nguyên nhân của sự chứng đắc đặc biệt của mình.
Idha pana adhigatavisesassa attano āyasmatā ca anuruddhena āyasmatā ca nandiyena saha samaggavāso dassitoti veditabbaṃ.
Here, however, it should be understood that the harmonious dwelling of himself, who had attained special accomplishments, together with the Venerable Anuruddha and the Venerable Nandiya, is shown.
Tuy nhiên, ở đây cần biết rằng Tôn giả đã chứng đắc đặc biệt, và sự hòa hợp trong cuộc sống của Tôn giả với Tôn giả Anuruddha và Tôn giả Nandiya đã được trình bày.
Samaggavāsaṃ pana vasantā te yathā ca vasiṃsu, taṃ dassento –
Wishing to show how they dwelled in harmony, he recited these two verses:
Để chỉ ra cách ba vị Tôn giả ấy đã sống hòa hợp, Tôn giả đã nói hai bài kệ:
Tattha pācīnavaṃsadāyamhīti pācīnavaṃsanāmake rakkhitagopite sahaparicchede vane.
In this, pācīnavaṃsadāyamhi means "in the forest named Pācīnavaṃsa, which is protected, guarded, and enclosed within boundaries."
Trong đó, pācīnavaṃsadāyamhi nghĩa là trong khu rừng được bảo vệ, có ranh giới, tên là Pācīnavaṃsa.
Tañhi vanaṃ gāmassa pācīnadisāyaṃ ṭhitattā vaṃsagumbaparikkhittattā ca ‘‘pācīnavaṃsadāyo’’ti vutto, vaṃsavanabhāvena vāti.
Indeed, that forest is called "Pācīnavaṃsadāya" because it is situated to the east of the village and surrounded by bamboo clumps, or because it is a bamboo forest.
Khu rừng này được gọi là "Pācīnavaṃsadāya" vì nó nằm ở phía đông của làng và được bao quanh bởi các khóm tre, hoặc vì nó là một khu rừng tre.
Sakyaputtāti anuruddhattherādayo sakyarājakumārā.
Sakyaputtā means the Sakya princes, such as Thera Anuruddha.
Sakyaputtā là các hoàng tử Sakya như Tôn giả Anuruddha và các vị khác.
Sahāyakāti saṃveguppattipabbajjāsamaṇadhammakaraṇasaṃvāsehi saha ayanato pavattanato sahāyakā.
Sahāyakā means companions, because they are bound together by the arising of urgency, ordination, practice of the ascetic life, and dwelling together.
Sahāyakā là những người bạn đồng hành, vì họ cùng nhau phát khởi cảm động, xuất gia, thực hành Sa-môn pháp và sống chung.
Pahāyānappake bhogeti uḷārena puññānubhāvena adhigate kulaparamparāgate ca mahante bhogakkhandhe chaḍḍetvā.
Pahāyānappake bhoge means "having abandoned great heaps of possessions, which were obtained through immense merit and inherited through family lineage."
Pahāyānappake bhoge nghĩa là từ bỏ những khối tài sản lớn lao, được tạo ra nhờ phước báu vĩ đại và được truyền lại qua nhiều đời gia đình.
‘‘Sahāyānappake’’tipi pāḷi.
"Sahāyānappake" is also a reading.
Cũng có bản Pali là "Sahāyānappake".
Uñche pattāgate ratāti uñchācariyāya ābhatattā uñche patte āgatattā pattāgate pattapariyāpanne ratā abhiratā, saṅghabhattādiatirekalābhaṃ paṭikkhipitvā jaṅghabalaṃ nissāya bhikkhācariyāya laddhena missakabhatteneva santuṭṭhāti attho.
Uñche pattāgate ratā (delighting in alms-food in the bowl) means: delighting, being content, in food that has come into the alms-bowl, which is included in the bowl, because it was brought by means of alms-round, and because it has come into the alms-bowl. Rejecting additional gains such as communal meals, they are content only with mixed food obtained by going on alms-round, relying on the strength of their legs; this is the meaning.
Uñche pattāgate ratā nghĩa là hoan hỷ với những gì nhận được trong bát khất thực (uñche pattāgate), tức là hoan hỷ với những món ăn hỗn hợp nhận được qua việc khất thực bằng sức chân, từ chối những lợi lộc dư thừa như Tăng-bạt, v.v.
Āraddhavīriyāti uttamatthassa adhigamāya āditova pageva sampāditavīriyā.
Āraddhavīriyā means those whose effort has been accomplished from the very beginning, for the attainment of the highest goal.
Āraddhavīriyā nghĩa là những người đã nỗ lực tinh tấn ngay từ đầu để đạt được mục tiêu tối thượng.
Pahitattāti ninnapoṇapabbhārabhāvena kālena kālaṃ samāpajjanena ca nibbānaṃ patipesitacittā.
Pahitattā means those whose minds are directed towards Nibbāna, due to their inclination towards it and their entering into jhāna from time to time.
Pahitattā nghĩa là những người có tâm hướng về Niết-bàn, bằng cách nhập Thiền định thường xuyên, với tâm không nghiêng lệch, không chao đảo.
Niccaṃ daḷhaparakkamāti vattapaṭipattīsu diṭṭhadhammasukhavihārānuyogena sabbakālaṃ asithilaparakkamā.
Niccaṃ daḷhaparakkamā means those whose exertion in the regular practices is unflagging at all times, through application to a happy abiding in this present life.
Niccaṃ daḷhaparakkamā nghĩa là những người luôn kiên trì không lơi lỏng trong các bổn phận và hành trì, bằng cách thường xuyên thực hành an trú trong hạnh phúc hiện tại.
Ramanti dhammaratiyā, hitvāna lokiyaṃ ratinti loke viditatāya lokapariyāpannatāya ca lokiyaṃ rūpārammaṇādiratiṃ pahāya maggapaññāya pajahitvā lokuttaradhammaratiyā aggaphalanibbānābhiratiyā ca ramanti abhiramantīti.
Ramanti dhammaratiyā, hitvāna lokiyaṃ rati means: abandoning worldly delights such as delight in rūpa-objects, which are known in the world and included in the world, by casting them off with path-wisdom, they delight in the supramundane Dhamma-delight, and in the delight of Nibbāna, the highest fruit.
Ramanti dhammaratiyā, hitvāna lokiyaṃ rati nghĩa là từ bỏ niềm vui thế gian (lokiyaṃ rati) như các đối tượng sắc, v.v., vì chúng được biết đến và thuộc về thế gian, đã đoạn trừ bằng trí tuệ Đạo (maggañāṇa), và hoan hỷ trong niềm vui Pháp siêu thế (lokuttaradhammaratiyā) và niềm vui Niết-bàn, quả vị tối thượng (aggaphalanibbānābhiratiyā).
Ayoniso manasikārāti āyasmato nandattherassa gāthā.
Ayoniso manasikārā and so on are the verses of the Venerable Nanda Thera.
Bài kệ của Tôn giả Nanda bắt đầu bằng câu Ayoniso manasikārā.
Kā uppatti?
What is the origin?
Nguyên do nào?
Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto bhagavato santike dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ indriyesu guttadvārānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā sayampi taṃ ṭhānantaraṃ patthento bhagavato bhikkhusaṅghassa ca pūjāsakkārabahulaṃ mahādānaṃ pavattetvā, ‘‘ahampi anāgate tumhādisassa buddhassa evarūpo sāvako bhaveyya’’nti paṇidhānaṃ katvā tato paṭṭhāya devamanussesu saṃsaranto atthadassissa bhagavato kāle vinatāya nāma nadiyā mahanto kacchapo hutvā nibbatto ekadivasaṃ satthāraṃ nadiyā pāraṃ gantuṃ tīre ṭhitaṃ disvā sayaṃ bhagavantaṃ tāretukāmo satthu pādamūle nipajji.
It is said that in the time of Padumuttara Bhagavā, this thera was born into a noble family in Haṃsavatī city, and having attained maturity, he heard the Dhamma in the presence of Bhagavā. Seeing Bhagavā place a certain bhikkhu in the foremost position among those whose sense doors were guarded, he also aspired to that rank. He then offered great alms, abundant in offerings and honors, to Bhagavā and the Saṅgha, making the aspiration, "May I also, in the future, be such a disciple of a Buddha like you!" From then on, he wandered through deva and human realms. In the time of Atthadassī Bhagavā, he was reborn as a large tortoise in the river called Vinatā. One day, seeing Bhagavā standing on the bank to cross the river, he, wishing to carry Bhagavā across, lay down at Bhagavā's feet.
Nghe nói, vào thời Đức Phật Padumuttara, vị này sinh ra trong một gia đình quý tộc ở thành phố Haṃsavatī, khi trưởng thành, nghe Pháp từ Đức Thế Tôn, thấy Ngài tôn một vị Tỳ-kheo lên hàng đầu trong số những người hộ trì các căn môn, bấy giờ, chính ông cũng mong muốn đạt được địa vị đó. Sau khi cúng dường đại thí với nhiều lễ vật và sự tôn kính đến Đức Thế Tôn và Tăng đoàn, ông đã phát nguyện: “Nguyện cho con trong tương lai sẽ trở thành một đệ tử như Ngài, một vị Phật như vậy.” Từ đó, ông luân hồi trong cõi trời và cõi người, rồi vào thời Đức Phật Atthadassī, ông sinh làm một con rùa lớn trên sông Vinatā. Một ngày nọ, thấy Đức Thế Tôn đứng trên bờ sông để đi sang bờ bên kia, con rùa này muốn đưa Đức Thế Tôn qua sông nên đã nằm xuống dưới chân Ngài.
Satthā tassa ajjhāsayaṃ oloketvā piṭṭhiṃ abhiruhi.
Bhagavā, observing his intention, ascended onto his back.
Đức Thế Tôn nhìn thấu ý nguyện của nó và bước lên lưng nó.
So haṭṭhatuṭṭho vegena sotaṃ chindanto sīghataraṃ paratīrameva pāpesi.
Delighted and pleased, he swiftly cut through the current and quickly brought him to the other bank.
Con rùa vui mừng khôn xiết, nhanh chóng vượt dòng nước và đưa Ngài sang bờ bên kia.
Bhagavā tassa anumodanaṃ vadanto bhāviniṃ sampattiṃ kathetvā pakkāmi.
Bhagavā, speaking words of appreciation, foretold his future attainment and departed.
Đức Thế Tôn tán thán công đức của nó, nói về sự thành tựu trong tương lai rồi rời đi.
So tena puññakammena sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthusmiṃ suddhodanamahārājassa putto hutvā mahāpajāpatiyā gotamiyā kucchimhi nibbatti.
Due to that meritorious deed, he wandered only in happy destinations, and in this Buddha-dispensation, he was reborn as the son of King Suddhodana in Kapilavatthu, in the womb of Mahāpajāpatī Gotamī.
Nhờ thiện nghiệp ấy, nó luân hồi trong các cõi thiện giới, rồi trong thời kỳ Đức Phật hiện tại, nó sinh làm con trai của Đại vương Suddhodana ở Kapilavatthu, trong bụng của Đại Pajāpatī Gotamī.
Tassa nāmaggahaṇadivase ñātisaṅghaṃ nandento jātoti nandotveva nāmaṃ akaṃsu.
On the day of his naming ceremony, because he brought joy to the assembly of relatives, they named him Nanda.
Vào ngày đặt tên, vì làm cho dòng tộc vui mừng, nên họ đặt tên cho ngài là Nanda.
Tassa vayappattakāle satthā pavattavaradhammacakko lokānuggahaṃ karonto kapilavatthuṃ gantvā ñātisamāgame pokkharavassaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā vessantarajātakaṃ (jā. 2.22.1655 ādayo) kathetvā dutiyadivase piṇḍāya paviṭṭho ‘‘uttiṭṭhe nappamajjeyyā’’ti (dha. pa. 168) gāthāya pitaraṃ sotāpattiphale patiṭṭhāpetvā nivesanaṃ gantvā ‘‘dhammaṃ care sucarita’’nti (dha. pa. 169) gāthāya mahāpajāpatiṃ sotāpattiphale rājānaṃ sakadāgāmiphale patiṭṭhāpetvā tatiye divase nandakumārassa abhisekanivesanappavesanavivāhamaṅgalesu vattamānesu piṇḍāya pavisitvā nandakumārassa hatthe pattaṃ datvā maṅgalaṃ vatvā tassa hatthato pattaṃ agahetvāva vihāraṃ gato taṃ pattahatthaṃ vihāraṃ āgataṃ anicchamānaṃyeva pabbājetvā tathā pabbajitattāyeva anabhiratiyā pīḷitaṃ ñatvā upāyena tassa taṃ anabhiratiṃ vinodesi.
When he reached maturity, Bhagavā, having set in motion the supreme Wheel of Dhamma and benefiting the world, went to Kapilavatthu. At the gathering of relatives, he caused a lotus rain to fall, explained the cause of its occurrence, preached the Vessantara Jātaka, and on the second day, having entered for alms, he established his father in the fruit of Stream-entry with the verse, "One should not be negligent in rising" (Dhp. 168). Going to the palace, he established Mahāpajāpatī in the fruit of Stream-entry and the king in the fruit of Once-returning with the verse, "One should practice the Dhamma, well-practiced" (Dhp. 169). On the third day, while the ceremonies of Prince Nanda's anointing, entering his new house, and marriage were taking place, Bhagavā entered for alms. He gave the alms-bowl into Prince Nanda's hand, spoke words of blessing, and then, without taking the bowl from his hand, went to the monastery. When the prince, still holding the bowl, arrived at the monastery, Bhagavā ordained him against his will. Knowing that he was afflicted by discontent due to being thus ordained, Bhagavā skillfully dispelled his discontent.
Khi ngài đến tuổi trưởng thành, Đức Thế Tôn, sau khi chuyển Pháp luân tối thượng, vì lòng thương xót thế gian, đã đến Kapilavatthu. Trong buổi gặp gỡ họ hàng, Ngài đã nói về sự kiện mưa sen (pokkharavassaṃ) và kể về Vessantarajātaka. Vào ngày thứ hai, khi đi khất thực, Ngài đã giúp phụ vương đạt quả Dự lưu bằng kệ ngôn “Hãy đứng dậy, chớ buông lung” (Dhp. 168). Sau đó, Ngài đến cung điện và giúp mẫu hậu đạt quả Dự lưu, phụ vương đạt quả Nhất lai bằng kệ ngôn “Hãy sống theo Pháp, sống đúng đắn” (Dhp. 169). Vào ngày thứ ba, khi các lễ đăng quang, nhập cung và hôn lễ của Hoàng tử Nanda đang diễn ra, Ngài đã đi khất thực, đặt bát vào tay Hoàng tử Nanda, nói lời chúc phúc, rồi không nhận lại bát từ tay ngài mà trở về tu viện. Khi Hoàng tử Nanda cầm bát đến tu viện, dù ngài không muốn, Đức Thế Tôn vẫn cho ngài xuất gia. Khi biết ngài bị phiền não vì sự không hoan hỷ do đã xuất gia như vậy, Ngài đã khéo léo hóa giải sự không hoan hỷ đó cho ngài.
So yoniso paṭisaṅkhāya vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
He reflected appropriately, established insight, and attained Arahantship not long after.
Ngài đã suy xét một cách đúng đắn (yoniso paṭisaṅkhāya), phát triển thiền quán (vipassanā) và không lâu sau đó đã đạt được quả A-la-hán.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.49.148-163) –
This is what is stated in the Apadāna:
Điều đó đã được nói trong Apadāna:
Tattha ayoniso manasikārāti anupāyamanasikārato asubhaṃ kāyaṃ subhato manasi karitvā subhato manasikārahetu, asubhaṃ kāyaṃ subhasaññāyāti attho.
In this connection, ayoniso manasikārā means: by reason of improper attention, by conceiving this unbeautiful body as beautiful, for the sake of conceiving it as beautiful, by the perception of beauty in the unbeautiful body; this is the meaning.
Trong đó, ayoniso manasikārā có nghĩa là do tác ý không đúng đắn, do tác ý sai lầm, tức là do tác ý sai lầm mà coi thân bất tịnh là tịnh, do tác ý sai lầm mà có tịnh tưởng về thân bất tịnh.
Maṇḍananti hatthūpagādiābharaṇehi ceva mālāgandhādīhi ca attabhāvassa alaṅkaraṇaṃ.
Maṇḍana means: the adornment of one's person with ornaments like bracelets and with garlands, perfumes, and so on.
Maṇḍana là sự trang sức cho tự thân bằng các đồ trang sức như vòng tay, và bằng các loại hoa, hương liệu, v.v.
Anuyuñjisanti anuyuñjiṃ, sarīrassa vibhūsanappasuto ahosinti attho.
Anuyuñjisa means: I practiced it, meaning I was devoted to decorating the body.
Anuyuñjisa có nghĩa là anuyuñjiṃ, tức là tôi đã say mê trang điểm thân thể.
Uddhatoti jātigottarūpayobbanamadādīhi uddhato avūpasantacitto.
Uddhato means: puffed up and with an uncalmed mind by pride of birth, lineage, appearance, youth, and so on.
Uddhato là kiêu căng, tâm không an tịnh do say sưa về dòng dõi, chủng tộc, sắc đẹp, tuổi trẻ, v.v.
Capaloti vanamakkaṭo viya anavaṭṭhitacittatāya lolo, kāyamaṇḍanavatthamaṇḍanādicāpalye yuttatāya vā capalo ca.
Capalo means: restless, fickle like a forest monkey due to an unsteady mind, or fickle by being engaged in superficialities such as decorating the body and clothes. Āsi means: I was.
Capalo là xao động, tâm không ổn định như con khỉ rừng, hoặc là xao động do say mê trang điểm thân thể, trang phục, v.v.
Āsinti ahosiṃ.
Āsi means: I was.
Āsi có nghĩa là ahosiṃ (tôi đã là).
Kāmarāgenāti vatthukāmesu chandarāgena aṭṭito pīḷito vibādhito āsinti yojanā.
Kāmarāgena means being afflicted, oppressed, harassed by strong sensual desire for objects of sensuality. This is the explanation.
Kāmarāgena có nghĩa là bị dày vò, bị bức bách bởi dục ái đối với các đối tượng dục lạc.
Upāyakusalenāti vineyyānaṃ damanūpāyacchekena kovidena buddhena bhagavatā hetubhūtena.
Upāyakusalena (by one skilled in means) means by the Lord Buddha, who was skilled and proficient in the means of taming those who are amenable to training; being the cause.
Upāyakusalenā có nghĩa là nhờ Đức Phật, bậc Thế Tôn, bậc thiện xảo, thông thạo trong phương tiện chế ngự những người đáng hóa độ. Từ này là cách nói về nguyên nhân.
Hetuatthe hi etaṃ karaṇavacanaṃ.
Indeed, this instrumental case is used in the sense of a cause.
Quả thật, cách nói ở đây là cách nói về nguyên nhân.
Paluṭṭhamakkaṭīdevaccharādassanena hi upakkitavādacodanāya attano kāmarāgāpanayanaṃ sandhāya vadati.
Indeed, he spoke with reference to the removal of his own sensual desire through the sight of an old monkey and a divine nymph, and by being admonished with the teaching that induces dispassion.
Thật vậy, Ngài nói đến việc đoạn trừ dục ái của mình bằng cách cho thấy con khỉ già và các nữ thần, và bằng cách khéo léo thuyết phục.
Bhagavā hi āyasmantaṃ nandattheraṃ paṭhamaṃ janapadakalyāṇiṃ upādāya ‘‘yathāyaṃ makkaṭī, evaṃ kakuṭapādiniyo upādāya janapadakalyāṇī’’ti mahatiyā āṇiyā khuddakaṃ āṇiṃ nīharanto chaḍḍako viya, sinehapānena sarīraṃ kiledetvā vamanavirecanehi dosaṃ nīharanto bhisakko viya ca kakuṭapādinidassanena janapadakalyāṇiyaṃ virattacittaṃ kāretvā puna upakkitavādena kakuṭapādinīsupi cittaṃ virājetvā sammadeva samathavipassanānuyogena ariyamagge patiṭṭhāpesi.
First, the Blessed One, referring to Janapadakalyāṇī, told Venerable Nanda Thera, “Just as this monkey, so is Janapadakalyāṇī when compared to the kakuṭapādinī nymphs.” Like a blacksmith who extracts a small nail with a large nail, or like a physician who first oils the body and then purifies the disease through emetics and purgatives, the Blessed One, by showing the kakuṭapādinī nymphs, caused Nanda to become dispassionate towards Janapadakalyāṇī. Then, by the teaching that induces dispassion (upakkitavāda), he caused Nanda's mind to become dispassionate even towards the kakuṭapādinī nymphs, and thus established him perfectly on the Noble Path through the practice of samatha and vipassanā.
Thật vậy, Đức Thế Tôn đã khiến tâm Đại đức Nanda Thera từ bỏ sắc đẹp của người con gái đẹp nhất vùng (janapadakalyāṇī) bằng cách ban đầu ví cô ấy như một con khỉ, rồi sau đó ví các nữ thần có chân chim bồ câu (kakuṭapādinī) như cô ấy, giống như người thợ mộc dùng cái đinh lớn để nhổ cái đinh nhỏ. Ngài cũng giống như vị lương y làm cơ thể suy yếu bằng cách cho uống dầu, rồi loại bỏ bệnh tật bằng cách gây nôn và tiêu chảy. Ngài đã khiến tâm ngài Nanda từ bỏ các nữ thần chân chim bồ câu bằng lời thuyết phục khéo léo, rồi an lập ngài trên Thánh đạo một cách hoàn hảo bằng sự tinh tấn trong thiền chỉ và thiền quán.
Tena vuttaṃ ‘‘yoniso paṭipajjitvā, bhave cittaṃ udabbahi’’nti.
Therefore, it was said, “Having practised properly, I lifted my mind from existence.”
Do đó, đã nói rằng: “yoniso paṭipajjitvā, bhave cittaṃ udabbahi”.
Upāyena ñāyena sammadeva samathavipassanāya visuddhipaṭipadaṃ paṭipajjitvā bhave saṃsārapaṅke nimuggañca me cittaṃ ariyamaggena hatthena uttāriṃ, nibbānathale patiṭṭhāpesinti attho.
The meaning is: Having practised the path of purity properly, with appropriate means, through samatha and vipassanā, I lifted my mind, which was submerged in the mire of saṃsāra, with the hand of the Noble Path, and established it on the dry ground of Nibbāna.
Nghĩa là, sau khi thực hành con đường thanh tịnh một cách đúng đắn, khéo léo, hoàn hảo bằng thiền chỉ và thiền quán, tôi đã dùng Thánh đạo như một bàn tay để kéo tâm tôi, vốn chìm đắm trong vũng lầy sinh tử, lên và an lập trên cõi Niết Bàn.
Imaṃ udānaṃ udānetvā thero punadivase bhagavantaṃ upasaṅkamitvā evamāha – ‘‘yaṃ me, bhante, bhagavā pāṭibhogo pañcannaṃ accharāsatānaṃ paṭilābhāya kakuṭapādānaṃ, muñcāmahaṃ, bhante, bhagavantaṃ etasmā paṭissavā’’ti (udā. 22).
Having uttered this udāna, the Thera approached the Blessed One the next day and said, “Venerable Sir, the pledge the Blessed One gave me for the attainment of five hundred kakuṭapādinī nymphs, Venerable Sir, I release the Blessed One from that pledge.”
Sau khi nói lời cảm hứng này, vào ngày hôm sau, vị Trưởng lão đã đến gặp Đức Thế Tôn và thưa: “Bạch Đức Thế Tôn, lời hứa của Ngài về việc con sẽ có được năm trăm nữ thần chân chim bồ câu, bạch Đức Thế Tôn, con xin giải thoát Ngài khỏi lời hứa đó.”
Bhagavāpi, ‘‘yadeva kho te, nanda, anupādāya āsavehi cittaṃ vimuttaṃ, athāhaṃ mutto etasmā paṭissavā’’ti (udā. 22) āha.
The Blessed One also said, “Nanda, when your mind is liberated from the defilements without clinging, then I am released from that pledge.”
Đức Thế Tôn cũng đáp: “Này Nanda, khi tâm con được giải thoát khỏi các lậu hoặc mà không còn chấp thủ, thì bấy giờ Ta cũng được giải thoát khỏi lời hứa đó.”
Athassa bhagavā savisesaṃ indriyesu guttadvārataṃ ñatvā taṃ guṇaṃ vibhāvento, ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ indriyesu guttadvārānaṃ yadidaṃ nando’’ti (a. ni. 1.219, 230) indriyesu guttadvārabhāvena aggaṭṭhāne ṭhapesi.
Thereupon, the Blessed One, knowing his special quality of guarding the sense-doors, declared that quality, saying, “Among my disciples, Bhikkhus, who guard the sense-doors, Nanda is foremost.” Thus, he placed him in the foremost position for guarding the sense-doors.
Sau đó, Đức Thế Tôn, biết được sự phòng hộ các căn (indriya) của Tôn giả Nanda là đặc biệt, đã tuyên dương phẩm chất đó, đặt Ngài vào vị trí tối thượng trong việc phòng hộ các căn, nói rằng: "Này các Tỳ-khưu, trong số các Tỳ-khưu đệ tử của Ta, những người phòng hộ các căn, Tôn giả Nanda là bậc tối thượng."
Thero hi ‘‘yamevāhaṃ indriyānaṃ asaṃvaraṃ nissāya imaṃ vippakāraṃ patto, tamevāhaṃ suṭṭhu niggahessāmī’’ti ussāhajāto balavahirottappo tattha ca katādhikārattā indriyasaṃvare ukkaṃsapāramiṃ agamāsīti.
For the Thera, being diligent and possessing strong shame and dread, resolved: “I will firmly restrain that very lack of restraint of the sense-faculties through which I fell into this misconduct.” And due to his past meritorious deeds in this regard, he attained the highest perfection in guarding the sense-faculties.
Quả thật, vị Trưởng lão đã nỗ lực với ý nghĩ: “Chính vì sự buông lung các căn mà ta đã rơi vào tình trạng bất hạnh này, ta sẽ kiềm chế chúng một cách triệt để,” với lòng hổ thẹn (hiri) và sợ hãi (ottappa) mạnh mẽ, và do đã tích lũy công đức trong quá khứ, Ngài đã đạt đến mức độ hoàn hảo tối thượng trong việc phòng hộ các căn.
Pare ca naṃ pasaṃsantīti āyasmato sirimattherassa gāthā.
The verse “Others also praise him” belongs to Venerable Sirimā Thera.
Bài kệ của Tôn giả Sirimā Trưởng lão bắt đầu bằng câu “Pare ca naṃ pasaṃsanti” (Và những người khác cũng ca ngợi ông).
Kā uppatti?
What is its origin?
Sự việc phát sinh như thế nào?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato pāramiyo pūretvā tusitabhavane ṭhitakāle brāhmaṇakule nibbattitvā viññutaṃ patto tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṃ sakkharappabhedānaṃ itihāsapañcamānaṃ padako veyyākaraṇo lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo nekkhammajjhāsayatāya kāme pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā caturāsītisahassaparimāṇena tāpasagaṇena parivuto himavantappadese devatābhinimmite assame jhānābhiññāyo nibbattetvā vasanto purimabuddhesu katādhikāratāya lakkhaṇamantesu āgataniyāmena ca buddhaguṇe anussaritvā atīte buddhe uddissa aññatarasmiṃ nadīnivattane pulinacetiyaṃ katvā pūjāsakkārābhirato ahosi.
This venerable one, having undertaken meritorious deeds in previous Buddhas' dispensations and accumulated merits in various existences, completed the pāramīs during the time of Padumuttara Bhagavā. After passing away from the Tusita heaven, he was reborn into a brahmin family and, having reached maturity, became well-versed in the three Vedas with their Nighaṇḍu and Keṭubha, their various classifications of phonetics, and Itihāsa as the fifth. He was skilled in grammar and flawless in Lōkāyata and the great marks of a great man. Driven by his inclination towards renunciation, he abandoned sensual pleasures and took up the ascetic's life. Surrounded by a company of eighty-four thousand ascetics, he resided in a hermitage created by devas in the Himalayan region, developing jhānas and supernormal powers (abhiññā). Due to his past meritorious deeds in previous Buddhas' dispensations and according to the descriptions in the texts on marks, he meditated on the qualities of the Buddha. He then made a sand caitya on a river bank dedicated to past Buddhas and delighted in offerings and homage.
Vị này cũng đã tích lũy công đức trong các kiếp sống trước dưới thời các Đức Phật quá khứ. Sau khi hoàn thành các Ba-la-mật (pāramī) dưới thời Đức Thế Tôn Padumuttara và đang trú ngụ ở cõi trời Tusita, Ngài tái sinh vào một gia đình Bà-la-môn. Khi trưởng thành, Ngài trở thành một bậc thông thạo ba bộ Veda, cùng với các từ điển (nighaṇḍu) và ngữ pháp (keṭubha), các phân loại âm vị (sakkharappabheda), và bộ Itihāsa là thứ năm. Ngài là một nhà phân tích từ (padako), nhà ngữ pháp (veyyākaraṇo), thông thạo về các dấu hiệu của bậc đại nhân trong môn Lokāyata. Với khuynh hướng xuất ly (nekkhammajjhāsayatāya), Ngài từ bỏ các dục lạc và xuất gia làm đạo sĩ. Được bao quanh bởi một đoàn đạo sĩ gồm tám mươi bốn ngàn người, Ngài trú ngụ trong một am thất do chư thiên tạo ra ở vùng Hy Mã Lạp Sơn, thành tựu các thiền định và thần thông (jhānābhiññā). Do đã tích lũy công đức dưới thời các Đức Phật quá khứ và theo những gì được ghi trong các kinh điển về tướng tốt, Ngài đã nhớ lại các phẩm chất của Đức Phật. Ngài đã xây dựng một bảo tháp cát (pulinacetiya) tại một khúc quanh của con sông để cúng dường các Đức Phật quá khứ và tận hưởng sự cúng dường và tôn kính.
Taṃ disvā tāpasā, ‘‘kaṃ uddissa ayaṃ pūjāsakkāro karīyatī’’ti pucchiṃsu.
Seeing this, the ascetics asked, “To whom is this veneration and homage offered?”
Thấy vậy, các đạo sĩ hỏi: “Sự cúng dường và tôn kính này được thực hiện để cúng dường ai?”
So tesaṃ lakkhaṇamante āharitvā tattha āgatāni mahāpurisalakkhaṇāni vibhajitvā tadanusārena attano bale ṭhatvā buddhaguṇe kittesi.
He then brought forth the treatises on marks and explained the great marks of a great man found therein, and in accordance with his own strength, he extolled the qualities of the Buddha.
Vị ấy đã trích dẫn các kinh điển về tướng tốt, phân tích các dấu hiệu của bậc đại nhân được đề cập trong đó, và dựa vào khả năng của mình, Ngài đã ca ngợi các phẩm chất của Đức Phật.
Taṃ sutvā tepi tāpasā pasannamānasā tato paṭṭhāya sammāsambuddhaṃ uddissa thūpapūjaṃ karontā viharanti.
Hearing this, those ascetics, with minds made pure, lived from that time onwards offering homage to the stupas, dedicating it to the Perfectly Self-Enlightened Buddha.
Nghe vậy, các đạo sĩ kia cũng hoan hỷ trong tâm, và từ đó trở đi, họ sống bằng cách cúng dường bảo tháp để tưởng nhớ Đức Chánh Đẳng Giác.
Tena ca samayena padumuttarabodhisatto tusitakāyā cavitvā mātukucchiṃ okkanto hoti.
At that time, the Bodhisatta Padumuttara, having passed away from the Tusita realm, had entered his mother's womb.
Vào thời điểm đó, Bồ-tát Padumuttara đã chuyển từ cõi trời Tusita và nhập vào thai mẹ.
Carimabhave dvattiṃsa pubbanimittāni pāturahesuṃ, sabbe ca acchariyabbhūtadhammā.
In his final existence, thirty-two premonitory signs appeared, and all were wondrous and extraordinary phenomena.
Trong kiếp cuối cùng, ba mươi hai điềm báo trước đã xuất hiện, và tất cả đều là những hiện tượng kỳ diệu và phi thường.
Tāpaso tāni antevāsikānaṃ dassetvā bhiyyosomattāya sammāsambuddhesu tesaṃ pasādaṃ vaḍḍhetvā kālaṃ katvā brahmaloke nibbattitvā tehi attano sarīrassa pūjāya karīyamānāya dissamānarūpo āgantvā, ‘‘ahaṃ tumhākaṃ ācariyo brahmaloke nibbatto, tumhe appamattā pulinacetiyapūjamanuyuñjatha, bhāvanāya ca yuttappayuttā hothā’’ti vatvā brahmalokameva gato.
The ascetic showed these to his disciples, thereby increasing their faith in the Perfectly Self-Enlightened Ones to an even greater extent. After passing away, he was reborn in the Brahma world. When the disciples were performing offerings to his body, he appeared in an invisible form and said, “I, your teacher, have been reborn in the Brahma world. You should be diligent and continue to worship the sand caitya, and be assiduously engaged in meditation.” Having said this, he returned to the Brahma world.
Vị đạo sĩ đã chỉ cho các đệ tử của mình những điềm báo đó, tăng cường lòng tin của họ đối với các Đức Chánh Đẳng Giác một cách đặc biệt, rồi qua đời và tái sinh vào cõi Phạm thiên. Sau đó, khi các đệ tử đang cúng dường nhục thân của Ngài, Ngài đã hiện hình trở lại và nói: “Ta là thầy của các con, ta đã tái sinh vào cõi Phạm thiên. Các con hãy tinh tấn, chuyên tâm cúng dường bảo tháp cát và nỗ lực tu tập thiền định.” Nói xong, Ngài trở về cõi Phạm thiên.
Evaṃ so devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ gahapatikule nibbatti, tassa jātadivasato paṭṭhāya tasmiṃ kule sirisampattiyā vaḍḍhamānattā sirimātveva nāmaṃ akaṃsu.
Thus, he wandered through the realms of devas and humans, and in this Buddha's dispensation, he was reborn in a householder's family in Sāvatthī. From the day of his birth, as the prosperity of the family increased, they named him Sirimā (Fortunate One).
Như vậy, Ngài đã luân hồi trong các cõi trời và người. Trong thời kỳ Đức Phật này xuất hiện, Ngài tái sinh vào một gia đình gia chủ ở Sāvatthī. Từ ngày Ngài sinh ra, do sự thịnh vượng của gia đình tăng trưởng, người ta đặt tên Ngài là Sirimā.
Tassa padasā gamanakāle kaniṭṭhabhātā nibbatti, tassa ‘‘ayaṃ siriṃ vaḍḍhento jāto’’ti sirivaḍḍhoti nāmaṃ akaṃsu.
When he was old enough to walk, his younger brother was born. They named him Sirivaḍḍha (Prosperity-increasing) because “this one was born increasing prosperity.”
Khi Ngài còn nhỏ, em trai của Ngài ra đời, và vì em trai này được sinh ra trong lúc sự thịnh vượng đang tăng trưởng, người ta đặt tên là Sirivaḍḍha.
Te ubhopi jetavanappaṭiggahaṇe buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddhā pabbajiṃsu.
Both of them, having witnessed the Buddha's power at the reception of Jetavana Monastery, gained faith and went forth into homelessness.
Cả hai anh em đều thấy được oai lực của Đức Phật trong buổi nhận cúng dường Jetavana, phát khởi lòng tin và xuất gia.
Tesu sirivaḍḍho na tāva uttarimanussadhammassa lābhī ahosi, catunnaṃ paccayānaṃ lābhī, gahaṭṭhapabbajitānaṃ sakkato garukato, sirimatthero pana pabbajitakālato paṭṭhāya tādisena kammacchiddena appalābhī ahosi bahujanāsambhāvito, samathavipassanāsu kammaṃ karonto nacirasseva chaḷabhiñño ahosi.
Among them, Sirivaḍḍha was not yet an acquirer of the superhuman states (uttarimanussadhamma), but he was an acquirer of the four requisites, honoured and revered by both householders and monastics. Venerable Sirimā, however, from the time of his going forth, had few gains due to a flaw in his past kamma and was disrespected by many. Yet, by diligently practising samatha and vipassanā, he quickly attained the six supernormal powers (chaḷabhiñño).
Trong số đó, Sirivaḍḍha lúc đầu chưa đạt được pháp thượng nhân (uttarimanussadhamma), nhưng là người được bốn vật dụng (paccaya), được cả cư sĩ và người xuất gia tôn kính. Còn Trưởng lão Sirimā, từ khi xuất gia, do nghiệp chướng cũ, Ngài ít được lợi lộc và không được nhiều người kính trọng. Tuy nhiên, Ngài đã tinh tấn tu tập thiền định (samatha) và tuệ quán (vipassanā), và không lâu sau đã thành tựu Lục thông (chaḷabhiñño).
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.49.111-147) –
Therefore, it is said in the Apadāna:—
Điều này đã được nói trong Apadāna:
Chaḷabhiññañhi samānaṃ āyasmantaṃ sirimattheraṃ ‘‘ariyo’’ti ajānantā puthujjanā bhikkhū sāmaṇerā ca appalābhitāya lokassa anabhigatabhāvena asambhāventā yaṃkiñci kathetvā garahanti.
For indeed, ordinary bhikkhus and sāmaṇeras, not knowing the venerable Sirimatthera, who possessed the six higher powers (chaḷabhiññā), to be an Arahant, and not respecting him due to his having few requisites and not being sought after by people, spoke whatever came to mind and censured him.
Các Tỳ-kheo và Sa-di phàm phu, không biết Tôn giả Sirimatthera là bậc A-la-hán có lục thông, vì Tôn giả ít được cúng dường và không được thế gian biết đến, đã nói đủ thứ lời và chỉ trích ngài.
Sirivaḍḍhattheraṃ pana paccayānaṃ lābhibhāvena lokassa sakkatagarukatabhāvato sambhāventā pasaṃsanti.
Sirivaḍḍhatthera, however, being one who obtained many requisites and thus esteemed and honored by people, was praised with respect.
Còn Tôn giả Sirivaḍḍhatthera thì được thế gian tôn trọng và kính ngưỡng vì ngài được nhiều vật dụng cúng dường, nên họ tán dương ngài.
Thero ‘‘avaṇṇārahassa nāma vaṇṇabhaṇanaṃ, vaṇṇārahassa ca avaṇṇabhaṇanaṃ assa puthujjanabhāvassa doso’’ti puthujjanabhāvañca garahanto –
The Elder, desiring to censure the state of being an ordinary person, saying, “Indeed, to praise one unworthy of praise, and to censure one worthy of praise, is a fault of being an ordinary person,”
Vị Trưởng lão (Sirimatthera), muốn quở trách trạng thái phàm phu, rằng “nói lời tán dương người không đáng tán dương, và nói lời chỉ trích người đáng tán dương, đó là lỗi của phàm phu”, đã nói hai bài kệ:
Tattha pareti attato aññe pare nāma, idha pana paṇḍitehi aññe bālā pareti adhippetā.
Herein, pare means others distinct from oneself; but here, it refers to fools distinct from the wise as "others."
Trong đó, pare có nghĩa là những người khác ngoài tự thân, nhưng ở đây ám chỉ những người ngu si khác ngoài các bậc hiền trí.
Tesañhi ajānitvā apariyogāhetvā bhāsanato garahā viya pasaṃsāpi appamāṇabhūtā.
Indeed, just as their censure is immeasurable due to speaking without knowing or comprehending, so too is their praise.
Thật vậy, vì họ nói mà không biết và không hiểu rõ, nên lời tán dương cũng vô nghĩa như lời chỉ trích.
Nanti naṃ puggalaṃ.
Naṃ means that person.
Naṃ là người đó.
Pasaṃsantīti aviddasubhāvena taṇhāvipannatāya vā, atha vā abhūtaṃyeva puggalaṃ ‘‘asuko bhikkhu jhānalābhī, ariyo’’ti vā abhūtaguṇaropanena kittenti abhitthavanti.
Pasaṃsanti means they praise or extol him, attributing unreal qualities to the person, saying, “Such-and-such a bhikkhu has attained jhāna, he is an Arahant,” either due to their ignorance or due to being overcome by craving.
Pasaṃsanti có nghĩa là họ tán dương, ca ngợi một người không có những phẩm chất đó, do không có trí tuệ hoặc do bị tham ái chi phối, hoặc họ gán cho người đó những phẩm chất không có thật như “vị Tỳ-kheo này là người đắc thiền, là bậc A-la-hán”.
Yo panettha ca-saddo, so attūpanayattho.
The particle ca here has the meaning of self-referencing.
Chữ ca ở đây có ý nghĩa liên hệ đến tự thân.
Tena pare naṃ puggalaṃ pasaṃsanti ca, tañca kho tesaṃ pasaṃsanamattaṃ, na pana tasmiṃ pasaṃsāya vatthu atthīti imamatthaṃ dasseti.
Thereby, it shows this meaning: others praise that person, but that praise of theirs is mere praise; there is no basis for praise in that person.
Qua đó, nó chỉ ra ý nghĩa rằng những người khác tán dương người đó, nhưng sự tán dương đó chỉ là lời nói suông của họ, chứ không có cơ sở thực tế cho lời tán dương đó.
Attā ce asamāhitoti yaṃ puggalaṃ pare pasaṃsanti, so ce sayaṃ asamāhito maggasamādhinā phalasamādhinā upacārappanāsamādhimatteneva vā na samāhito, samādhānassa paṭipakkhabhūtānaṃ kilesānaṃ appahīnattā vikkhitto vibbhantacitto hoti ceti attho.
Attā ce asamāhito: If the person whom others praise is himself not well-composed, meaning he is not composed by magga-samādhi, phala-samādhi, or even by upacāra-samādhi and appanā-samādhi, but rather his defilements, which are opposed to concentration, are not abandoned, and he is distracted and bewildered in mind; this is the meaning.
Attā ce asamāhito có nghĩa là nếu người mà người khác tán dương, tự thân người đó không định tĩnh bởi samādhi Đạo, samādhi Quả, hoặc chỉ bởi samādhi cận định và nhập định, mà tâm bị phân tán, dao động vì các phiền não đối nghịch với samādhi chưa được đoạn trừ.
‘‘Asamāhito’’ti ca etena samādhinimittānaṃ guṇānaṃ abhāvaṃ dasseti.
By "asamāhito," it shows the absence of the qualities that are the signs of concentration.
Với từ “asamāhito”, ngài chỉ ra sự thiếu vắng các phẩm chất là nhân của samādhi.
Moghanti bhāvanapuṃsakaniddeso ‘‘visamaṃ candimasūriyā parivattantī’’tiādīsu viya.
Moghaṃ is an adverbial neuter singular, as in "visamaṃ candimasūriyā parivattanti" (the sun and moon revolve irregularly), etc.
Moghaṃ là một cách dùng trạng từ giống như trong các câu “Mặt trăng và mặt trời xoay chuyển bất thường” v.v.
Pare pasaṃsantīti ye taṃ asamāhitaṃ puggalaṃ pasaṃsanti, te moghaṃ mudhā amūlakaṃ pasaṃsanti.
Pare pasaṃsanti: Those who praise that uncomposed person, they praise him in vain, uselessly, groundlessly.
Pare pasaṃsanti có nghĩa là những người tán dương người không định tĩnh đó, họ tán dương một cách vô ích, vô căn cứ.
Attā hi asamāhito yasmā tassa puggalassa cittaṃ asamāhitaṃ, tasmāti attho.
Attā hi asamāhito: Because that person’s mind is uncomposed, that is the meaning.
Attā hi asamāhito có nghĩa là vì tâm của người đó không định tĩnh.
Dutiyagāthāyaṃ garahantīti attano aviddasubhāvena dosantarāya vā ariyaṃ jhānalābhiñca samānaṃ ‘‘asuko bhikkhu jāgariyaṃ nānuyuñjati antamaso goduhanamattampi kālaṃ kevalaṃ kāyadaḷhibahulo niddārāmo bhassārāmo saṅgaṇikārāmo viharatī’’tiādinā appaṭipajjamānatāvibhāvanena vā guṇaparidhaṃsanena vā garahanti nindanti, upakkosanti vāti attho.
In the second verse, garahanti means they censure or blame him, or they abuse him, either due to their own ignorance, or due to another fault (such as anger), or by concealing his virtues, implying that an Arahant or one who has attained jhāna, "such-and-such a bhikkhu does not practice wakefulness, not even for the time it takes to milk a cow, but lives merely given to physical strength, addicted to sleep, addicted to chatter, addicted to company." This is the meaning.
Trong bài kệ thứ hai, garahanti có nghĩa là họ chỉ trích, phỉ báng, hoặc khiển trách một bậc A-la-hán đã đắc thiền, do sự thiếu trí tuệ của chính họ hoặc do sự sân hận, bằng cách nói rằng “vị Tỳ-kheo này không tinh tấn thực hành thiền định, dù chỉ trong khoảng thời gian vắt sữa bò, mà chỉ chú trọng đến việc chăm sóc thân thể, thích ngủ, thích nói chuyện, thích tụ tập”, hoặc bằng cách che giấu các phẩm chất của ngài.
Sesaṃ paṭhamagāthāya vuttapariyāyena veditabbaṃ.
The rest should be understood in the manner explained for the first verse.
Phần còn lại nên được hiểu theo cách đã giải thích trong bài kệ đầu tiên.
Evaṃ therena imāhi gāthāhi attano nikkilesabhāve sirivaḍḍhassa ca sakilesabhāve pakāsite taṃ sutvā sirivaḍḍho saṃvegajāto vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva sadatthaṃ paripūresi, garahakapuggalā ca theraṃ khamāpesuṃ.
Thus, when the Elder revealed his own taintless state and Sirivaḍḍha’s tainted state through these verses, Sirivaḍḍha, being struck with spiritual urgency, developed vipassanā and soon fulfilled his own welfare (arahantship), and the censuring individuals sought forgiveness from the Elder.
Khi Trưởng lão đã làm sáng tỏ trạng thái vô nhiễm của mình và trạng thái hữu nhiễm của Sirivaḍḍha bằng những bài kệ này, Sirivaḍḍha nghe xong liền khởi tâm xúc động, bắt đầu tu tập thiền quán và chẳng bao lâu sau đã hoàn thành mục đích của mình (đắc A-la-hán). Những người chỉ trích cũng đã xin lỗi Trưởng lão.
Khandhā mayā pariññātāti āyasmato uttarattherassa gāthā.
Khandhā mayā pariññātā (The aggregates have been fully understood by me)—these are the verses of the Venerable Uttaratthera.
Khandhā mayā pariññātā là bài kệ của Tôn giả Uttaratthera.
Kā uppatti?
What is their origin?
Sự phát sinh (câu chuyện) là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinanto ito catunavute kappe siddhatthassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto sāsane laddhappasādo hutvā upāsakattaṃ paṭivedesi.
This Uttara Thera, having established special merits under previous Buddhas and accumulating wholesome kamma leading to Nibbana in various existences, was reborn in a good family ninety-four aeons ago during the time of the Buddha Siddhattha. Having reached maturity and gained firm faith in the Dispensation, he declared himself a lay follower.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy thiện nghiệp là nhân duyên cho sự giải thoát trong các kiếp sống khác nhau. Từ chín mươi tư đại kiếp trước, vào thời Đức Phật Siddhattha, ngài sinh ra trong một gia đình quý tộc, đạt đến tuổi trưởng thành, có niềm tin vào giáo pháp và tuyên bố mình là một cư sĩ.
So satthari parinibbute attano ñātake sannipātetvā bahuṃ pūjāsakkāraṃ sambharitvā dhātupūjaṃ akāsi.
When the Teacher attained Parinibbana, he gathered his relatives, collected many offerings and honors, and performed a relic-offering.
Sau khi Đức Phật nhập Niết-bàn, ngài đã triệu tập thân quyến của mình, thu thập nhiều vật phẩm cúng dường và thực hiện lễ cúng dường xá-lợi.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sākete brāhmaṇakule nibbattitvā uttaroti laddhanāmo vayappatto kenacideva karaṇīyena sāvatthiṃ gato kaṇḍambamūle kataṃ yamakapāṭihāriyaṃ disvā pasīditvā puna kāḷakārāmasuttadesanāya (a. ni. 4.24) abhivaḍḍhamānasaddho pabbajitvā satthārā saddhiṃ rājagahaṃ gantvā upasampajjitvā tattheva vasanto vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva chaḷabhiñño ahosi.
Through that meritorious kamma, he wandered through deva and human realms, and in this Buddha-dispensation, he was born in Sāketa in a brahmin family, receiving the name Uttara. Having reached maturity, he went to Sāvatthī for some purpose and, seeing the Twin Miracle performed at the root of the Kaṇḍamba mango tree, became joyful. His faith then increased through the teaching of the Kāḷakārāma Sutta, and he renounced the world. Going to Rājagaha with the Teacher, he received ordination and, dwelling there, established insight. Before long, he became one endowed with the Six Abhiññā.
Nhờ nghiệp phước đó, ngài đã luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời Đức Phật hiện tại, ngài sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn ở Sāketa, được đặt tên là Uttara. Khi đến tuổi trưởng thành, vì một lý do nào đó, ngài đến Sāvatthī, thấy phép song hành thần thông được thực hiện dưới gốc cây xoài Kaṇḍamba và khởi tâm tịnh tín. Sau đó, nhờ sự thuyết giảng kinh Kāḷakārāma (A.N. 4.24), niềm tin của ngài càng tăng trưởng, ngài xuất gia, cùng Đức Phật đến Rājagaha, thọ giới Tỳ-kheo và an trú tại đó, bắt đầu tu tập thiền quán và chẳng bao lâu sau đã đắc lục thông.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.49.106-110) –
Therefore, it is stated in the Apadāna:
Vì vậy, trong Apadāna (Apa. Thera 2.49.106-110) có nói:
Tattha khandhāti pañcupādānakkhandhā.
Therein, khandhā means the five aggregates of clinging.
Trong đó, khandhā là năm uẩn chấp thủ.
Pariññātāti ‘‘idaṃ dukkhaṃ, na ito bhiyyo’’ti paricchijja ñātā bhāvitā.
Pariññātā means understood and developed, having definitively known, “This is suffering, there is nothing more than this.”
Pariññātā có nghĩa là đã được biết rõ, đã được tu tập bằng cách xác định rằng “đây là khổ, không có gì hơn thế”.
Tena dukkhassa ariyasaccassa pariññābhisamayamāha.
By this, he speaks of the full comprehension (pariññābhisamaya) of the Noble Truth of Suffering.
Qua đó, ngài nói về sự chứng đắc liễu tri Khổ Thánh đế.
Taṇhāti tasati paritasatīti taṇhā.
Taṇhā means craving, because it desires and hankers.
Taṇhā có nghĩa là tham ái, vì nó khát khao, khao khát.
Susamūhatāti samugghāṭitā.
Susamūhatā means utterly uprooted.
Susamūhatā có nghĩa là đã được đoạn trừ hoàn toàn.
Etena samudayasaccassa pahānābhisamayaṃ vadati.
By this, he speaks of the abandonment (pahānābhisamaya) of the Truth of the Origin of Suffering.
Qua đó, ngài nói về sự chứng đắc đoạn trừ Tập Thánh đế.
Bhāvitā mama bojjhaṅgāti bodhisaṅkhātāya satiādidhammasāmaggiyā, taṃsamaṅgino vā bodhisaṅkhātassa ariyapuggalassa aṅgāti bojjhaṅgā.
Bhāvitā mama bojjhaṅgā means the constituents of awakening (bojjhaṅgā) are the factors of awakening, that is, the complete set of dhammas such as mindfulness that constitute awakening, or the factors of an Ariyan individual who is endowed with awakening.
Bhāvitā mama bojjhaṅgā có nghĩa là các chi phần giác ngộ (bojjhaṅgā) là các yếu tố của sự giác ngộ, tức là sự hòa hợp của các pháp như niệm v.v., hoặc là các yếu tố của bậc Thánh đã giác ngộ.
Satidhammavicayavīriyapītipassaddhisamādhiupekkhāsaṅkhātā maggapariyāpannā dhammā mayā bhāvitā uppāditā vaḍḍhitā.
The dhammas comprised in the Path, namely mindfulness, investigation of dhammas, energy, rapture, tranquillity, concentration, and equanimity, have been developed, produced, and increased by me.
Các pháp thuộc về Đạo, tức là niệm, trạch pháp, tinh tấn, hỷ, khinh an, định, xả, đã được ta tu tập, phát triển.
Bojjhaṅgaggahaṇeneva cettha taṃsahacaritatāya sabbe maggadhammā, sabbe ca bodhipakkhiyadhammā gahitāti daṭṭhabbā.
By merely mentioning the bojjhaṅgā here, it should be understood that all path-factors and all factors pertaining to awakening (bodhipakkhiyadhammā) are included, owing to their association.
Ở đây, chỉ cần nói đến các chi phần giác ngộ là đã bao gồm tất cả các pháp thuộc về Đạo và tất cả các pháp trợ giác ngộ, vì chúng cùng tồn tại.
Eteneva maggasaccassa bhāvanābhisamayaṃ dasseti.
By this, he shows the development (bhāvanābhisamaya) of the Truth of the Path.
Qua đó, ngài chỉ ra sự chứng đắc tu tập Đạo Thánh đế.
Patto me āsavakkhayoti kāmāsavādayo āsavā khīyanti etthāti āsavakkhayoti laddhanāmo asaṅkhatadhammo mayā patto adhigato.
Patto me āsavakkhayo means that the unconditioned Dhamma named “destruction of the taints” (āsavakkhayo), where taints such as the taint of sensual desire cease, has been attained and realized by me.
Patto me āsavakkhayo có nghĩa là pháp vô vi, tức Niết-bàn, nơi các lậu hoặc như dục lậu v.v. bị đoạn tận, đã được ta chứng đắc.
Etena nirodhasaccassa sacchikiriyābhisamayaṃ katheti.
By this, he declares the realization (sacchikiriyābhisamaya) of the Truth of Cessation.
Qua đó, ngài nói về sự chứng đắc thực chứng Diệt Thánh đế.
Ettāvatā attano saupādisesanibbānasampattiṃ dasseti.
By this much, he shows his attainment of Nibbāna with a remainder of clinging-aggregates (saupādisesanibbāna).
Đến đây, ngài chỉ ra sự thành tựu Niết-bàn hữu dư y (saupādisesa-nibbāna).
Panādo nāma so rājāti āyasmato bhaddajittherassa gāthā.
Panādo nāma so rājā and so forth, are the verses of the Venerable Bhaddajitthera.
Bài kệ của Trưởng lão Bhaddaji đáng kính bắt đầu bằng: Vị vua tên Panāda đó.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự kiện phát sinh là gì?
Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā viññutaṃ patto brāhmaṇānaṃ vijjāsippesu pāraṃ gantvā kāme pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā araññāyatane assamaṃ kāretvā vasanto ekadivasaṃ satthāraṃ ākāsena gacchantaṃ disvā pasannamānaso añjaliṃ paggayha aṭṭhāsi.
It is said that in the time of the Buddha Padumuttara, he was reborn in a brahmin family. Having attained maturity, he mastered the brahminical arts and sciences. Renouncing sensual pleasures, he took up the ascetic life, built a hermitage in the forest, and dwelt there. One day, seeing the Teacher passing through the air, he became joyful, raised his clasped hands in veneration, and stood.
Nghe nói, vào thời Đức Phật Padumuttara, vị này sinh trong một gia đình Bà-la-môn, khi trưởng thành đã thông thạo các học vấn và nghệ thuật của Bà-la-môn. Sau khi từ bỏ các dục lạc, ông xuất gia làm đạo sĩ khổ hạnh, xây một am thất trong khu rừng và sống ở đó. Một ngày nọ, thấy Đức Phật đi trên không trung, ông khởi tâm hoan hỷ, chắp tay đứng.
Satthā tassa ajjhāsayaṃ ñatvā ākāsato otari.
The Teacher, knowing his aspiration, descended from the sky.
Đức Phật biết được ý nguyện của ông nên đã giáng xuống từ không trung.
Otiṇṇassa pana bhagavato madhuñca bhisamuḷālañca sappiñca khīrañca upanāmesi, tassa taṃ bhagavā anukampaṃ upādāya paṭiggahetvā anumodanaṃ vatvā pakkāmi.
He offered honey, lotus roots, ghee, and milk to the Blessed One who had descended. The Blessed One, out of compassion for him, accepted the offerings, gave an appreciation of the Dhamma, and then departed.
Sau khi Đức Thế Tôn giáng xuống, ông đã cúng dường mật, củ sen, bơ và sữa. Đức Thế Tôn, vì lòng từ bi, đã thọ nhận và thuyết pháp tùy hỷ rồi rời đi.
So tena puññakammena tusite nibbatto tattha yāvatāyukaṃ ṭhatvā tato aparāparaṃ sugatīsuyeva saṃsaranto vipassissa bhagavato kāle mahaddhano seṭṭhi hutvā aṭṭhasaṭṭhibhikkhusahassaṃ bhojetvā ticīvarena acchādesi.
Through that meritorious kamma, he was reborn in the Tusita heaven. Having dwelt there for his lifespan, he passed away from there and continued to wander in good destinations. In the time of the Buddha Vipassī, he became a wealthy householder (seṭṭhi) and fed sixty-eight thousand bhikkhus, clothing them with the three robes.
Nhờ công đức đó, ông tái sinh vào cõi trời Tusita, sống ở đó hết tuổi thọ, rồi từ đó luân hồi trong các cõi thiện lành. Vào thời Đức Phật Vipassī, ông là một vị trưởng giả giàu có, đã cúng dường thức ăn cho sáu vạn tám ngàn Tỳ-kheo và cúng dường ba y.
Evaṃ bahuṃ kusalaṃ katvā devaloke nibbattitvā tattha yāvatāyukaṃ ṭhatvā tato cavitvā manussesu uppanno buddhasuññe loke pañca paccekabuddhasatāni catūhi paccayehi upaṭṭhahitvā tato cuto rājakule nibbattitvā rajjaṃ anusāsanto puttaṃ paccekabodhiṃ adhigantvā ṭhitaṃ upaṭṭhahitvā tassa parinibbutassa dhātuyo gahetvā cetiyaṃ katvā pūjesi.
Having performed much wholesome kamma in this way, he was reborn in the deva realm. After dwelling there for his lifespan, he passed away from there and was reborn among humans. In a world devoid of Buddhas, he supported five hundred Paccekabuddhas with the four requisites. Having passed away from that existence, he was reborn in a royal family and reigned as a king. He supported his son, who had attained Paccekabodhi. When his son attained Parinibbāna, he collected the relics, built a cetiya, and worshipped it.
Sau khi làm nhiều điều thiện như vậy, ông tái sinh vào cõi trời, sống ở đó hết tuổi thọ, rồi từ đó chuyển sinh làm người. Trong một thế giới không có Phật, ông đã cúng dường bốn vật dụng cho năm trăm vị Độc Giác Phật. Sau khi mạng chung, ông tái sinh vào dòng dõi hoàng tộc, trị vì vương quốc, và đã cúng dường con trai mình, người đã đạt được quả vị Độc Giác Phật. Sau khi con trai ông nhập Niết-bàn, ông đã thu thập xá lợi và xây tháp để cúng dường.
Evaṃ tattha tattha tāni puññāni katvā imasmiṃ buddhuppāde bhaddiyanagare asītikoṭivibhavassa bhaddiyaseṭṭhissa ekaputtako hutvā nibbatti, bhaddajītissa nāmaṃ ahosi.
Having performed such merits in various places, in this Buddha-dispensation, he was born as the only son of Bhaddiya seṭṭhi, who possessed eighty crores of wealth, in the city of Bhaddiya. His name was Bhaddajī.
Cứ như vậy, sau khi đã thực hiện những công đức đó ở nhiều nơi, trong thời Đức Phật hiện tại, ông tái sinh làm con trai duy nhất của trưởng giả Bhaddiya, người có tài sản tám mươi cô-ti, tại thành Bhaddiya. Tên của ông là Bhaddaji.
Tassa kira issariyabhogaparivārādisampatti carimabhave bodhisattassa viya ahosi.
It is said that his attainments in power, wealth, and retinue in his final existence were like those of a Bodhisatta.
Nghe nói, sự giàu sang, tài sản và tùy tùng của ông trong kiếp cuối cùng giống như của một vị Bồ-tát.
Arahatte pana tena adhigate satthā bhaddiyaseṭṭhiṃ āmantesi – ‘‘tava putto alaṅkatapaṭiyatto dhammaṃ suṇanto arahatte patiṭṭhāsi, tenassa idāneva pabbajituṃ yuttaṃ, no ce pabbajati, parinibbāyissatī’’ti.
When he had thus attained Arahantship, the Teacher addressed Bhaddiya the merchant: “Your son, adorned and prepared, listening to the Dhamma, has become established in Arahantship. Therefore, it is proper for him to be ordained right now. If he is not ordained, he will pass into parinibbāna.”
Khi Trưởng lão đã đạt được quả vị A-la-hán, Đức Thế Tôn đã gọi trưởng giả Bhaddiya và nói: “Con trai của ông, đã trang sức đầy đủ, khi nghe pháp đã an trú trong quả vị A-la-hán. Do đó, bây giờ là lúc thích hợp để ông ấy xuất gia. Nếu không xuất gia, ông ấy sẽ nhập Niết-bàn.”
Seṭṭhi ‘‘na mayhaṃ puttassa daharasseva sato parinibbānena kiccaṃ atthi, pabbājetha na’’nti āha.
The merchant said: “My young son has no need to attain parinibbāna. Ordain him!”
Trưởng giả nói: “Con trai tôi còn trẻ, chưa cần nhập Niết-bàn. Xin hãy cho ông ấy xuất gia.”
Taṃ satthā pabbājetvā upasampādetvā tattha sattāhaṃ vasitvā koṭigāmaṃ pāpuṇi, so ca gāmo gaṅgātīre.
The Teacher ordained him and conferred upasampadā upon him, then stayed there for seven days and arrived at Koṭigāma, a village on the bank of the Ganges.
Đức Thế Tôn đã cho ông ấy xuất gia và thọ giới Tỳ-kheo. Sau khi ở đó bảy ngày, Ngài đến làng Koṭigāma, làng này nằm bên bờ sông Gaṅgā.
Koṭigāmavāsino buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ pavattesuṃ.
The residents of Koṭigāma offered a great দান to the Saṅgha of bhikkhus, headed by the Buddha.
Cư dân làng Koṭigāma đã tổ chức một lễ cúng dường lớn cho Tăng đoàn do Đức Phật dẫn đầu.
Bhaddajitthero satthārā anumodanāya āraddhamattāya bahigāmaṃ gantvā ‘‘gaṅgātīre maggasamīpe satthu āgatakāle vuṭṭhahissāmī’’ti samāpattiṃ samāpajjitvā nisīdi.
When the Teacher began the anumodanā, Venerable Bhaddaji went outside the village to the bank of the Ganges, near the road, and resolved, “I will rise when the Teacher arrives,” then entered jhāna and sat down.
Trưởng lão Bhaddaji, khi Đức Thế Tôn vừa bắt đầu thuyết pháp tùy hỷ, đã đi ra ngoài làng, gần bờ sông Gaṅgā, gần đường đi, và ngồi nhập định với ý nghĩ: “Ta sẽ đứng dậy khi Đức Thế Tôn đến.”
Mahātheresu āgacchantesupi avuṭṭhahitvā satthu āgatakāleyeva vuṭṭhahi.
Even when the Mahātheras arrived, he did not rise, but rose only when the Teacher arrived.
Ngài không đứng dậy khi các vị Đại Trưởng lão đến, mà chỉ đứng dậy khi Đức Thế Tôn đến.
Puthujjanabhikkhū, ‘‘ayaṃ adhunā pabbajito mahātheresu āgacchantesu mānatthaddho hutvā na vuṭṭhāsī’’ti ujjhāyiṃsu.
The ordinary bhikkhus murmured, “This one, who has just been ordained, did not rise when the Mahātheras arrived, out of pride.”
Các Tỳ-kheo phàm phu đã phàn nàn: “Vị này mới xuất gia, khi các vị Đại Trưởng lão đến, đã kiêu căng không đứng dậy.”
Koṭigāmavāsino satthu bhikkhusaṅghassa ca bahū nāvāsaṅghāṭe bandhiṃsu, satthā ‘‘handassa ānubhāvaṃ pakāsemī’’ti nāvāsaṅghāṭe ṭhatvā, ‘‘kahaṃ, bhaddajī’’ti pucchi.
The residents of Koṭigāma prepared many boat-rafts for the Teacher and the Saṅgha of bhikkhus. The Teacher, thinking, “I will reveal his psychic power,” stood on a boat-raft and asked, “Where is Bhaddaji?”
Cư dân làng Koṭigāma đã buộc nhiều bè thuyền cho Đức Thế Tôn và Tăng đoàn. Đức Thế Tôn, nghĩ: “Ta sẽ hiển lộ thần thông của vị này,” đã đứng trên bè thuyền và hỏi: “Bhaddaji ở đâu?”
Bhaddajitthero ‘‘esohaṃ, bhante’’ti satthāraṃ upasaṅkamitvā añjaliṃ katvā aṭṭhāsi.
Venerable Bhaddaji said, “Here I am, Venerable Sir,” and approached the Teacher, bowed, and stood.
Trưởng lão Bhaddaji nói: “Bạch Thế Tôn, con đây,” rồi đến gần Đức Thế Tôn, chắp tay và đứng.
Satthā, ‘‘ehi, bhaddaji, amhehi saddhiṃ ekanāvaṃ abhiruhā’’ti.
The Teacher said, “Come, Bhaddaji, embark on the same boat with us.”
Đức Thế Tôn nói: “Bhaddaji, hãy đến, cùng lên thuyền với ta.”
So uppatitvā satthu ṭhitanāvāyaṃ aṭṭhāsi.
He then flew up and stood on the boat where the Teacher was.
Ông bay lên và đứng trên thuyền của Đức Thế Tôn.
Satthā gaṅgāmajjhaṃ gatakāle, ‘‘bhaddaji, tayā mahāpanādarājakāle ajjhāvuṭṭharatanapāsādo kaha’’nti āha.
When the Teacher reached the middle of the Ganges, he said, “Bhaddaji, where is the jewelled palace you inhabited during the time of King Mahāpanāda?”
Khi Đức Thế Tôn đến giữa sông Gaṅgā, Ngài hỏi: “Bhaddaji, cung điện bằng ngọc mà con đã từng ở vào thời vua Mahāpanāda ở đâu?”
‘‘Imasmiṃ ṭhāne nimuggo’’ti.
“It is submerged in this spot.”
“Nó chìm ở chỗ này, bạch Thế Tôn.”
‘‘Tena hi, bhaddaji, sabrahmacārīnaṃ kaṅkhaṃ chindā’’ti.
“Then, Bhaddaji, dispel the doubts of your fellow celibates.”
“Vậy thì, Bhaddaji, hãy giải tỏa nghi ngờ cho các vị đồng Phạm hạnh.”
Tasmiṃ khaṇe thero satthāraṃ vanditvā iddhibalena gantvā pāsādathūpikaṃ pādaṅgulantarena sannirumbhitvā pañcavīsatiyojanaṃ pāsādaṃ gahetvā ākāse uppati, uppatanto ca paññāsa yojanāni pāsādaṃ udakato ukkhipi.
At that moment, the Thera bowed to the Teacher, and by his psychic power, went and grasped the palace pinnacle with his big toe, lifted the twenty-five-yojana palace, and flew into the air. As he flew, he raised the palace fifty yojanas out of the water.
Vào khoảnh khắc đó, vị Trưởng lão đảnh lễ Đức Phật, rồi dùng thần thông đi đến, kẹp chóp tháp của lâu đài bằng ngón chân cái, nhấc bổng lâu đài cao hai mươi lăm dojana lên không trung. Khi bay lên, ngài đã nhấc lâu đài lên khỏi mặt nước đến năm mươi dojana.
Athassa purimabhave ñātakā pāsādagatena lobhena macchakacchapamaṇḍūkā hutvā tasmiṃ pāsāde uṭṭhahante parivattitvā udake patiṃsu.
Then, his relatives from a former life, having been reborn as fish, turtles, and frogs due to their attachment to the palace, tumbled into the water as the palace was lifted.
Sau đó, những người thân của vị vua Panāda ấy trong kiếp trước, do tham ái đối với lâu đài, đã trở thành cá, rùa, ếch và khi lâu đài được nhấc lên, chúng lăn lộn và rơi xuống nước.
Satthā te patante disvā ‘‘ñātakā te, bhaddaji, kilamantī’’ti āha.
The Teacher, seeing them fall, said, “Your relatives, Bhaddaji, are suffering.”
Đức Phật thấy chúng rơi xuống, liền nói: “Này Bhaddaji, những người thân của con đang khổ sở!”
Thero satthu vacanena pāsādaṃ vissajjesi.
At the Teacher’s word, the Thera released the palace.
Vị Trưởng lão theo lời Đức Phật, liền buông lâu đài ra.
Pāsādo yathāṭhāne eva patiṭṭhahi.
The palace settled back in its original place.
Lâu đài lại an vị tại chỗ cũ.
Satthā pāraṅgato bhikkhūhi ‘‘kadā, bhante, bhaddajittherena ayaṃ pāsādo ajjhāvuṭṭho’’ti puṭṭho mahāpanādajātakaṃ (jā. 1.3.40-41) kathetvā mahājanaṃ dhammāmataṃ pāyesi.
Having crossed to the other shore, the Teacher, when asked by the bhikkhus, “When, Venerable Sir, did Venerable Bhaddaji inhabit this palace?” related the Mahāpanādajātaka and gave the nectar of Dhamma to the multitude.
Đức Phật, sau khi sang bờ bên kia, được các Tỳ-khưu hỏi: “Bạch Thế Tôn, Trưởng lão Bhaddaji đã từng ở trong lâu đài này từ khi nào?” Ngài liền kể lại Đại Panāda Jātaka và ban cho đại chúng cam lồ Pháp.
Thero pana attano ajjhāvuṭṭhapubbaṃ suvaṇṇapāsādaṃ dassetvā –
The Thera, having shown his former golden palace which he had inhabited,
Còn vị Trưởng lão thì, sau khi chỉ cho thấy lâu đài vàng mà mình đã từng ở trước đây –
Tattha panādo nāma so rājāti atīte panādo nāma so rājā ahosīti attabhāvaantarahitatāya attānaṃ paraṃ viya niddisati.
Therein, Panādo nāma so rājā means that in the past there was a king named Panāda, indicating himself as if another, due to the disappearance of that existence.
Ở đây, vua ấy tên là Panāda có nghĩa là: Trong quá khứ, có một vị vua tên là Panāda. Ngài tự xưng mình như một người khác vì thân thể đã biến mất.
So eva hi rajje ṭhitakālato paṭṭhāya sadā ussāhasampattiādinā mahatā rājānubhāvena mahatā ca kittisaddena samannāgatattā ‘‘rājā mahāpanādo’’ti paññāyittha.
For indeed, from the time he was king, he was always known as “King Mahāpanāda” due to being endowed with great royal power such as enthusiastic prosperity and great fame.
Vị vua ấy, từ khi lên ngôi, luôn được biết đến là “Đại vương Panāda” vì luôn có uy lực vương giả lớn lao như sự thành tựu về nỗ lực, và có danh tiếng lớn lao.
Yassa yūpo suvaṇṇayoti yassa rañño ayaṃ yūpo pāsādo suvaṇṇamayo.
Yassa yūpo suvaṇṇayo means, “Whose spire, this palace, was made of gold.”
Trụ tháp của ngài bằng vàng có nghĩa là: Lâu đài này của vị vua ấy là bằng vàng.
Tiriyaṃ soḷasubbedhoti vitthārato soḷasakaṇḍapātappamāṇo.
Tiriyaṃ soḷasubbedho means “sixteen arrow-spans in width.”
Ngang mười sáu mũi tên có nghĩa là: Chiều rộng bằng mười sáu mũi tên.
So pana aḍḍhayojanamatto hoti.
This was a measure of half a yojana.
Chiều rộng đó là nửa dojana.
Ubbhāmāhu sahassadhāti ubbhaṃ uccaṃ evamassa pāsādassa sahassadhā sahassakaṇḍappamāṇamāhu.
Ubbhāmāhu sahassadhā means “high, elevated, thus of this palace they say a thousand measures, a thousand arrow-spans in height.”
Cao ngàn mũi tên có nghĩa là: Chiều cao của lâu đài này được nói là bằng ngàn mũi tên.
So pana yojanato pañcavīsatiyojanappamāṇo hoti.
This was a measure of twenty-five yojanas in terms of yojanas.
Chiều cao đó là hai mươi lăm dojana.
Keci panettha gāthāsukhatthaṃ ‘‘āhū’’ti dīghaṃ kataṃ.
Some here say that “āhū” is lengthened for the sake of verse metrics.
Một số người nói rằng ở đây, chữ “āhu” được kéo dài để dễ đọc kệ.
Āhu ahosīti atthaṃ vadanti.
They say the meaning is “it was, it happened.”
Họ nói nghĩa là “đã có” (ahosi).
Sahassakaṇḍoti sahassabhūmiko.
Sahassakaṇḍo means “having a thousand stories.”
Ngàn tầng có nghĩa là: có ngàn tầng lầu.
Satageṇḍūti anekasataniyyūhako.
Satageṇḍu means “having many hundreds of pinnacles.”
Trăm đỉnh có nghĩa là: có hàng trăm đỉnh tháp.
Dhajālūti tattha tattha niyyūhasikharādīsu patiṭṭhāpitehi yaṭṭhidhajapaṭākadhajādidhajehi sampanno.
Dhajālū means “endowed with banners such as pole-banners, flags, and pennants, fixed on the peaks of the pinnacles here and there.”
Cờ phướn có nghĩa là: được trang hoàng bằng các loại cờ phướn, cờ hiệu, cờ đuôi nheo, v.v., được dựng trên các đỉnh tháp và các nơi khác.
Haritāmayoti cāmīkarasuvaṇṇamayo.
Haritāmayo means “made of pure gold.”
Xanh biếc có nghĩa là: làm bằng vàng ròng.
Keci pana ‘‘haritajātimaṇisarikkhako’’ti vadanti.
Some, however, say, “like a green jewel.”
Một số khác nói rằng: “giống như ngọc bích xanh.”
Gandhabbāti naṭā.
Gandhabbā means “dancers.”
Gandhabba có nghĩa là: những vũ công.
Cha sahassāni sattadhāti chamattāni gandhabbasahassāni sattadhā tassa pāsādassa sattasu ṭhānesu rañño abhiramāpanatthaṃ nacciṃsūti attho.
Cha sahassāni sattadhā means that six thousand Gandhabba dancers danced in seven places in that palace to entertain the king; this is the meaning.
Sáu ngàn Gandhabba, bảy nơi có nghĩa là: Sáu mươi ngàn Gandhabba đã ca múa ở bảy nơi trong lâu đài đó để làm cho nhà vua vui vẻ.
Te evaṃ naccantāpi rājānaṃ hāsetuṃ nāsakkhiṃsu.
Even though they danced in this way, they could not make the king smile.
Mặc dù ca múa như vậy, chúng vẫn không thể làm cho nhà vua cười.
Atha sakko devarājā devanaṭe pesetvā samajjaṃ kāresi, tadā rājā hasīti.
Then Sakka, the king of devas, sent divine dancers and arranged a festival, and then the king smiled.
Sau đó, Sakka, vua chư thiên, đã cử các vũ công thiên giới đến tổ chức một buổi biểu diễn, và lúc đó nhà vua đã cười.
Satimā paññavāti āyasmato sobhitattherassa gāthā.
Satimā paññavā and so on are the verses of Venerable Sobhita Thera.
Có chánh niệm, có trí tuệ là kệ của Tôn giả Sobhita.
Kā uppatti?
What was the origin?
Sự việc phát sinh là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbattitvā vayappatto satthu dhammadesanaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ pubbenivāsañāṇalābhīnaṃ bhikkhūnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā sayampi taṃ ṭhānantaraṃ uddissa patthanaṃ katvā puññāni katvā sugatīsuyeva saṃsaranto sumedhassa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā viññutaṃ patto brāhmaṇānaṃ vijjāsippesu nipphattiṃ gantvā nekkhammādhimutto gharāvāsaṃ pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā himavantassa samīpe araññāyatane assamaṃ kāretvā vanamūlaphalāphalena yāpento buddhuppādaṃ sutvā sabbattha ekarattivāseneva bhaddavatīnagare satthāraṃ upasaṅkamitvā pasannamānaso ‘‘tuvaṃ satthā ca ketu cā’’tiādīhi chahi gāthāhi abhitthavi, satthā cassa bhāviniṃ sampattiṃ pakāsesi.
This (Venerable Sobhita Thera) also, having made an aspiration under previous Buddhas, accumulating merit in various existences, was reborn in a brahmin family in the city of Haṃsavatī during the time of Padumuttara Bhagavā. Having come of age, as he listened to the Teacher's Dhamma discourse, he saw the Teacher place a certain bhikkhu in the foremost position among those bhikkhus who had attained the knowledge of past lives (pubbenivāsañāṇa). He himself, aspiring to that very position, performed meritorious deeds and, having wandered through fortunate existences, was reborn in a brahmin family during the time of Sumedha Bhagavā. Having become discerning, he achieved proficiency in the brahminical arts and sciences, and being inclined towards renunciation, he abandoned the household life. He took up the ascetic's (tāpasa) asceticism, built an hermitage in a forest grove near the Himalayas, and sustained himself with forest roots, fruits, and other produce. Having heard of the Buddha's arising, he approached the Teacher in Bhaddavatī city, staying only one night in each place. With a serene mind, he praised the Teacher with six verses beginning with "You are the Teacher, the banner, etc." The Teacher then declared his future attainment.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy phước báu trong các kiếp sống khác nhau, rồi tái sinh vào một gia đình quý tộc ở thành phố Haṃsavatī vào thời Đức Thế Tôn Padumuttara. Khi đến tuổi trưởng thành, nghe Đức Phật thuyết Pháp, ngài thấy Đức Phật đặt một vị Tỳ-khưu vào vị trí đứng đầu trong số các Tỳ-khưu có được túc mạng thông. Ngài cũng đã phát nguyện cho vị trí đó, tạo công đức, và luân hồi trong các cõi thiện. Vào thời Đức Thế Tôn Sumedha, ngài tái sinh vào một gia đình Bà-la-môn, khi đến tuổi hiểu biết, ngài đã thành thạo các môn học và nghệ thuật của Bà-la-môn. Với tâm hướng đến xuất ly, ngài từ bỏ đời sống gia đình, xuất gia làm đạo sĩ khổ hạnh, xây dựng một am thất trong khu rừng gần dãy Hy Mã Lạp Sơn, sống bằng rễ cây, quả rừng. Nghe tin Đức Phật xuất hiện, ngài đã đi đến thành phố Bhaddavatī chỉ trong một đêm, với tâm hoan hỷ, ngài đã tán dương Đức Phật bằng sáu câu kệ như: “Ngài là Bậc Đạo Sư, là ngọn cờ,” v.v. Đức Phật cũng đã tiên tri về sự thành tựu tương lai của ngài.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule nibbatti.
Due to that meritorious deed, he wandered through deva and human realms and was reborn in a brahmin family in Sāvatthī during this Buddha's arising.
Nhờ nghiệp phước đó, ngài luân hồi trong cõi trời và cõi người, rồi tái sinh vào một gia đình Bà-la-môn ở Sāvatthī vào thời Đức Phật hiện tại.
Sobhitotissa nāmaṃ akaṃsu.
They named him Sobhita.
Họ đặt tên cho ngài là Sobhita.
So aparena samayena satthu dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā chaḷabhiñño ahosi.
Later, he heard the Teacher's Dhamma discourse, gained faith, went forth, developed vipassanā, and became one with the six supernormal powers (chaḷabhiñño).
Sau đó, ngài nghe Đức Phật thuyết Pháp, phát sanh niềm tin, xuất gia, phát triển thiền quán, và trở thành vị có sáu thần thông.
Pubbenivāsañāṇe ciṇṇavasī ca ahosi.
He was also skilled (ciṇṇavasī) in the knowledge of past lives (pubbenivāsañāṇa).
Ngài cũng là người thuần thục về túc mạng thông.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.49.46-74) –
Therefore it is said in the Apadāna:
Trong Apadāna, ngài đã nói:
So arahattaṃ pana patvā attano pubbenivāsaṃ anupaṭipāṭiyā anussaranto yāva asaññabhave acittakapaṭisandhi, tāva addasa.
Having attained Arahantship, he recalled his past lives in sequence, and saw up to the Asaññabhava, where there is a rebirth with only matter, without consciousness.
Sau khi đạt được A-la-hán, ngài Sobhita đã tuần tự hồi tưởng lại các đời sống quá khứ của mình cho đến kiếp tái sinh không tâm trong cõi Vô Tưởng.
Tato pañca kappasatāni cittappavattiṃ adisvā avasāneva disvā ‘‘kimeta’’nti āvajjento nayavasena ‘‘asaññabhavo bhavissatī’’ti niṭṭhaṃ agamāsi.
From there, for five hundred eons, he did not perceive the arising of consciousness. Only at the very end did he perceive it, and reflecting, "What is this?" he concluded by way of reason, "It must be the Asaññabhava (realm of non-percipient beings)."
Từ đó, ngài không thấy sự vận hành của tâm trong năm trăm ngàn đại kiếp, rồi cuối cùng mới thấy lại, và khi quán xét “cái gì đây?” theo phương pháp, ngài đã kết luận rằng “đó hẳn là cõi Vô Tưởng”.
Tenāha bhagavā – ‘‘atthi, bhikkhave, asaññasattā nāma dīghāyukā devā, tato cuto sobhito idhūpapanno, so etaṃ bhavaṃ jānāti, sobhito anussaratī’’ti (pārā. 232 atthato samānaṃ).
Thus Bhagavā said: "Bhikkhus, there are devas called asaññasattā, who have a long lifespan. Sobhita, having fallen from there, has been reborn here. He knows that existence. Sobhita recollects it."
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã nói: “Này các tỳ-khưu, có những vị trời gọi là Vô Tưởng Hữu, có tuổi thọ rất dài. Sobhita đã chết từ đó và tái sinh ở đây. Vị ấy biết kiếp sống ấy, Sobhita hồi tưởng lại.”
Evaṃ nayavasena anussarantassa anussaraṇakosallaṃ disvā satthā theraṃ pubbenivāsaṃ anussarantānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi.
Seeing his skill in recollection, thus recollecting by way of reason, the Teacher placed the Elder in the foremost position among those who recollect past lives.
Khi thấy sự khéo léo trong việc hồi tưởng của vị Trưởng lão theo phương pháp này, Đức Đạo Sư đã đặt vị Trưởng lão vào vị trí đứng đầu trong số những người hồi tưởng đời sống quá khứ.
Tato eva cāyaṃ āyasmā savisesaṃ attano pubbenivāsānussatiñāṇaṃ tassa ca paccayabhūtaṃ paṭipattiṃ paccavekkhitvā somanassajāto tadatthadīpanaṃ udānaṃ udānento –
From that time, Venerable Sobhita, having thoroughly reviewed his unique pubbenivāsānussatiñāṇa and the practice that was its condition, was filled with joy and uttered an inspired utterance (udāna) expressing that meaning:
Chính vì thế, Tôn giả này đã quán xét đặc biệt về Túc Mạng Thông của mình và sự thực hành là nguyên nhân của nó, rồi hoan hỷ, ngài đã thốt lên lời cảm hứng (udāna) để làm sáng tỏ ý nghĩa đó –
Tattha satimāti sayaṃ samudāgamanasampannāya satipaṭṭhānabhāvanāpāripūriyā sativepullappattiyā ca satimā.
Therein, satimā (mindful) means mindful due to the perfect fulfillment of the development of the four foundations of mindfulness (satipaṭṭhāna-bhāvanā-pāripūriyā) that spontaneously arose, and due to the attainment of abundant mindfulness.
Trong đó, satimā (có niệm) nghĩa là có niệm do sự viên mãn của việc tu tập Tứ Niệm Xứ tự phát sinh và do đạt được sự phát triển rộng lớn của niệm.
Paññavāti chaḷabhiññāpāripūriyā paññāvepullappattiyā ca paññavā.
Paññavā (wise) means wise due to the perfect fulfillment of the six supernormal powers (chaḷabhiññā-pāripūriyā) and due to the attainment of abundant wisdom.
Paññavā (có tuệ) nghĩa là có tuệ do sự viên mãn của sáu thắng trí và do đạt được sự phát triển rộng lớn của tuệ.
Bhinnakilesatāya bhikkhu.
He is a bhikkhu (monk) due to having broken defilements.
Bhikkhu (tỳ-khưu) do đã phá hủy các phiền não.
Saddhādibalānañceva catubbidhasammappadhānavīriyassa ca saṃsiddhipāripūriyā āraddhabalavīriyo.
He is āraddhabalavīriyo (with vigorous energy aroused) due to the perfect attainment of the five spiritual faculties (balas) such as faith (saddhā) and the fourfold right endeavors (sammappadhāna-vīriya).
Āraddhabalavīriyo (tinh tấn kiên cường) do sự thành tựu viên mãn của các sức mạnh như tín và sự tinh tấn chánh cần bốn loại.
Saddhādīnañhettha balaggahaṇena gahaṇaṃ satipi satiādīnaṃ balabhāve, yathā ‘‘gobalibaddhā puññañāṇasambhārā’’ti.
Here, the mention of "balas" (faculties) includes faith and others, even though mindfulness (sati) and others are also faculties, just as in the expression "oxen and bulls are accumulations of merit and knowledge."
Ở đây, việc dùng từ “sức mạnh” để chỉ tín và các chi phần khác, mặc dù niệm và các chi phần khác cũng là sức mạnh, giống như trong câu “những sự tích lũy công đức và trí tuệ như sức mạnh của bò”.
Pañca kappasatānāhaṃ, ekarattiṃ anussarinti ekarattiṃ viya anussariṃ.
Pañca kappasatānāhaṃ, ekarattiṃ anussariṃ (I recollected five hundred eons in a single night) means I recollected as if in a single night.
Pañca kappasatānāhaṃ, ekarattiṃ anussariṃ (Ta đã hồi tưởng năm trăm ngàn đại kiếp trong một đêm) nghĩa là ta đã hồi tưởng như trong một đêm.
Viya-saddo hi idha luttaniddiṭṭho, etena pubbenivāsānussatiñāṇe attano ñāṇavasībhāvaṃ dīpeti.
Indeed, the word viya (like) is here elliptically expressed; by this, he demonstrates his mastery of knowledge regarding the recollection of past lives.
Thật vậy, từ “viya” (như) ở đây bị lược bỏ; qua đó, ngài thể hiện sự thành thạo của mình trong Túc Mạng Thông.
Idāni yāya paṭipattiyā attano satimantādibhāvo sātisayaṃ pubbenivāsañāṇañca siddhaṃ, taṃ dassetuṃ ‘‘cattāro’’tiādinā dutiyaṃ gāthamāha.
Now, to show the practice by which his state of mindfulness and other qualities, as well as his extraordinary knowledge of past lives, were perfected, he spoke the second verse, beginning with "the four."
Bây giờ, để chỉ rõ sự có niệm và các phẩm chất khác của mình, cũng như Túc Mạng Thông vượt trội đã được thành tựu nhờ sự thực hành nào, ngài đã nói bài kệ thứ hai với câu “cattāro” (bốn) v.v.
Tattha cattāro satipaṭṭhāneti kāyānupassanādike attano visayabhedena catubbidhe lokiyalokuttaramissake satisaṅkhāte satipaṭṭhāne.
There, the four foundations of mindfulness refers to the four kinds of satipaṭṭhāna, which are of a mixed mundane and supramundane nature, such as contemplation of the body, and are called sati (mindfulness) due to their distinct spheres of activity.
Trong đó, cattāro satipaṭṭhāne (bốn niệm xứ) là Tứ Niệm Xứ, bao gồm quán thân v.v., có bốn loại theo sự khác biệt về đối tượng của chúng, bao gồm cả thế gian và siêu thế, được gọi là niệm.
Sattāti satta bojjhaṅge.
Seven refers to the seven factors of awakening (bojjhaṅga).
Sattā (bảy) là bảy chi phần giác ngộ (Bojjhaṅga).
Aṭṭhāti aṭṭha maggaṅgāni.
Eight refers to the eight factors of the path (maggaṅga).
Aṭṭhā (tám) là tám chi phần con đường (Maggaṅga).
Satipaṭṭhānesu hi suppatiṭṭhitacittassa satta bojjhaṅgā bhāvanāpāripūriṃ gatā eva honti, tathā ariyo aṭṭhaṅgiko maggo.
For one whose mind is well-established in the foundations of mindfulness, the seven factors of awakening are indeed fully developed in their cultivation, and so is the Noble Eightfold Path.
Thật vậy, đối với người có tâm an trú vững chắc trong Tứ Niệm Xứ, bảy chi phần giác ngộ đã đạt đến sự viên mãn của tu tập, và Bát Chánh Đạo cũng vậy.
Tenāha dhammasenāpati – ‘‘catūsu satipaṭṭhānesu suppatiṭṭhitacittā satta bojjhaṅge yathābhūtaṃ bhāvetvā’’tiādīhi (dī. ni. 3.143) sattakoṭṭhāsikesu sattatiṃsāya bodhipakkhiyadhammesu ekasmiṃ koṭṭhāse bhāvanāpāripūriṃ gacchante itare agacchantā nāma natthīti.
Therefore, the General of the Dhamma said, "Having well-established their minds in the four foundations of mindfulness, they cultivate the seven factors of awakening as they truly are," and so on. This means that when one division among the seven divisions (of the thirty-seven factors of enlightenment) reaches full development in cultivation, it is impossible for the others not to develop.
Vì vậy, Tướng quân Pháp đã nói: “Tâm an trú vững chắc trong Tứ Niệm Xứ, sau khi tu tập bảy chi phần giác ngộ đúng như thật” v.v. (Dī. Ni. 3.143), nghĩa là khi một trong bảy phần của ba mươi bảy Bồ-đề phần (bodhipakkhiyadhammā) đạt đến sự viên mãn của tu tập, thì không có phần nào khác không đạt đến.
Bhāvayanti bhāvanāhetu.
Cultivate means for the sake of cultivation.
Bhāvaya (tu tập) là vì lý do tu tập.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is as explained before.
Phần còn lại theo cách đã nói.
Yaṃ kiccaṃ daḷhavīriyenātiādikā āyasmato valliyattherassa gāthā.
The verses beginning with "Whatever task by one of firm energy" are those of the Venerable Valli Thera.
Bài kệ của Tôn giả Valli bắt đầu bằng Yaṃ kiccaṃ daḷhavīriyenā (Việc gì cần làm với tinh tấn kiên cường).
Kā uppatti?
What is their origin?
Sự phát sinh là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto sumedhassa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā viññutaṃ patto vijjāsippesu nipphattiṃ gato asītikoṭivibhavaṃ pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā pabbatapāde araññāyatane ekissā nadiyā tīre assamaṃ kāretvā viharanto attano anuggaṇhanatthaṃ upagataṃ satthāraṃ disvā pasannamānaso ajinacammaṃ pattharitvā adāsi.
This thera, too, having made aspirations under previous Buddhas and accumulated merits in various existences, was reborn in a brahmin family during the time of Sumedha Bhagavā. Having attained discernment and perfected in arts and sciences, he renounced eighty crores of wealth and took up the ascetic life. Dwelling in a hermitage at the foot of a mountain, on the bank of a river in a forest, he saw the Teacher who had come to favor him. With a gladdened mind, he spread an antelope skin and offered it.
Vị này cũng đã tích lũy công đức trong các kiếp sống khác nhau, sau khi đã tạo duyên với các Đức Phật quá khứ. Vào thời Đức Thế Tôn Sumedha, ngài tái sinh vào một gia đình Bà-la-môn, khi trưởng thành, ngài đã thành thạo các môn học và nghệ thuật. Từ bỏ tài sản tám mươi triệu, ngài xuất gia làm ẩn sĩ. Ngài xây dựng một am thất bên bờ một con sông trong khu rừng dưới chân núi và sống ở đó. Khi thấy Đức Đạo Sư đến để giúp đỡ mình, ngài đã trải một tấm da nai và cúng dường với tâm hoan hỷ.
Tattha nisinnaṃ bhagavantaṃ pupphehi ca candanena ca pūjetvā ambaphalāni datvā pañcapatiṭṭhitena vandi.
Having worshipped the Bhagavā seated there with flowers and sandalwood, and offered mango fruits, he prostrated with the five-point reverence.
Sau khi cúng dường hoa và gỗ đàn hương cho Đức Thế Tôn đang ngồi trên đó, ngài đã dâng trái xoài và đảnh lễ với năm chi chạm đất.
Tassa bhagavā nisinnāsanasampattiṃ pakāsento anumodanaṃ vatvā pakkāmi.
The Bhagavā, having declared the excellence of his seating arrangement, gave an anointing and departed.
Đức Thế Tôn đã tán thán sự viên mãn của chỗ ngồi của vị ẩn sĩ, rồi nói lời tùy hỷ và rời đi.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde vesāliyaṃ brāhmaṇakule nibbattitvā ‘‘kaṇhamitto’’ti laddhanāmo vayappatto satthu vesāligamane buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddho mahākaccānattherassa santike pabbaji.
Through that meritorious action, he wandered through the realms of devas and humans, and in this Buddha-era, he was reborn in a brahmin family in Vesālī, named Kaṇhamitta. Having reached maturity, he saw the Buddha's power during the Teacher's visit to Vesālī, gained faith, and was ordained by Mahākaccāyana Thera.
Nhờ nghiệp thiện đó, ngài đã luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời Đức Phật hiện tại, ngài tái sinh vào một gia đình Bà-la-môn ở Vesālī, được đặt tên là Kaṇhamitta. Khi đến tuổi trưởng thành, ngài thấy thần thông của Đức Phật khi Ngài đến Vesālī, ngài khởi tín tâm và xuất gia với Trưởng lão Mahākaccāna.
So mandapañño dandhaparakkamo ca hutvā ciraṃ kālaṃ viññuṃ sabrahmacāriṃ nissāyeva vasati.
Being dull-witted and slow in effort, he lived for a long time relying solely on a wise fellow monastic.
Ngài có trí tuệ chậm lụt và tinh tấn yếu kém, nên đã sống nương tựa vào một vị đồng phạm hạnh có trí tuệ trong một thời gian dài.
Bhikkhū ‘‘yathā nāma valli rukkhādīsu kiñci anissāya vaḍḍhituṃ na sakkoti, evamayampi kañci paṇḍitaṃ anissāya vaḍḍhituṃ na sakkotī’’ti valliyotveva samudācariṃsu.
The bhikkhus, saying, "Just as a creeper cannot grow without relying on something like a tree, so too this bhikkhu cannot progress without relying on some wise person," called him Valliya.
Các tỳ-khưu đã gọi ngài là Valli (dây leo) vì “giống như một dây leo không thể phát triển nếu không nương tựa vào cây cối v.v., vị này cũng không thể phát triển nếu không nương tựa vào một vị hiền trí nào đó”.
Aparabhāge pana veṇudattattheraṃ upasaṅkamitvā tassa ovāde ṭhatvā sato sampajāno hutvā viharanto ñāṇassa paripākaṃ gatattā paṭipattikkamaṃ theraṃ pucchanto –
Later, approaching the Elder Veṇudatta, and abiding by his counsel, he dwelt mindful and fully aware. As his knowledge had matured, he wished to inquire about the course of practice from the Elder, and so—
Sau đó, ngài đến gặp Trưởng lão Veṇudatta, nương theo lời giáo huấn của ngài, sống có niệm và tỉnh giác. Do trí tuệ đã chín muồi, ngài hỏi Trưởng lão về phương pháp thực hành –
Tattha yaṃ kiccaṃ daḷhavīriyenāti daḷhena vīriyena thirena parakkamena, daḷhavīriyena vā purisadhorayhena yaṃ kiccaṃ kātabbaṃ paṭipajjitabbaṃ.
Therein, "whatever is to be done by one with firm energy" means whatever is to be done, to be practiced, by firm energy, by steady exertion, or by a person of firm energy, a leader among men.
Trong đó, yaṃ kiccaṃ daḷhavīriyenā (việc gì cần làm với tinh tấn kiên cường) là việc gì cần làm, cần thực hành bằng tinh tấn kiên cường, bằng nỗ lực vững chắc, hoặc bởi người đàn ông có tinh tấn kiên cường, người gánh vác trách nhiệm.
Yaṃ kiccaṃ boddhumicchatāti cattāri ariyasaccāni nibbānameva vā boddhuṃ bujjhituṃ icchantena paṭivijjhitukāmena yaṃ kiccaṃ karaṇīyaṃ.
"Whatever is to be done by one desiring to awaken" means whatever is to be done by one desiring to awaken, to comprehend, the Four Noble Truths or Nibbāna itself.
Yaṃ kiccaṃ boddhumicchatā (việc gì cần làm bởi người muốn giác ngộ) là việc gì cần làm bởi người muốn giác ngộ, muốn thấu hiểu Tứ Thánh Đế hoặc chỉ Niết Bàn.
Karissaṃ nāvarajjhissanti tamahaṃ dāni karissaṃ na virādhessaṃ, yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjissāmi.
"I shall do it, I shall not fail" means "I shall now do that; I shall not miss it; I shall practice as instructed."
Karissaṃ nāvarajjhissaṃ (Ta sẽ làm, không sai sót) nghĩa là ta sẽ làm điều đó bây giờ, ta sẽ không sai sót, ta sẽ thực hành theo lời đã được chỉ dạy.
Passa vīriyaṃ parakkamanti yathā paṭipajjamāne dhamme vidhinā īraṇato ‘‘vīriyaṃ’’, paraṃ paraṃ ṭhānaṃ akkamanato ‘‘parakkamo’’ti ca laddhanāmaṃ sammāvāyāmaṃ passa na saddhamevāti attano kattukāmataṃ dasseti.
"See my energy, my exertion" means "See my right effort, which is called 'energy' because of the proper activation of the Dhamma when practiced according to method, and 'exertion' because of advancing from one stage to the next, not merely faith," thus showing his eagerness to act.
Passa vīriyaṃ parakkama (Hãy xem tinh tấn và nỗ lực) nghĩa là hãy xem chánh tinh tấn, được gọi là “vīriyaṃ” (tinh tấn) do sự vận hành đúng cách các pháp đang được thực hành, và là “parakkamo” (nỗ lực) do sự tiến tới từng giai đoạn một, chứ không chỉ là niềm tin. Ngài thể hiện ý muốn thực hành của mình.
Tvañcāti kammaṭṭhānadāyakaṃ kalyāṇamittaṃ ālapati.
"And do you" refers to the noble friend who gives the meditation subject.
Tvañcā (Và Ngài) là lời gọi một thiện tri thức, người ban kammaṭṭhāna.
Meti mayhaṃ.
"Me" means "to me."
Me (của ta) nghĩa là của tôi.
Maggamakkhāhīti ariyamaggaṃ kathehi, lokuttaramaggasampāpakaṃ catusaccakammaṭṭhānaṃ kathehīti attho.
"Teach me the path" means "teach the Noble Path," which is to say, "teach the meditation subject of the Four Truths that leads to the supramundane path."
Maggamakkhāhī (hãy chỉ cho ta con đường) nghĩa là hãy nói về Thánh Đạo, tức là hãy nói về kammaṭṭhāna Tứ Thánh Đế dẫn đến Thánh Đạo siêu thế.
Añjasanti ujukaṃ majjhimapaṭipadābhāvena antadvayassa anupagamanato.
"The straight way" means direct, because it does not incline towards either of the two extremes, being the Middle Path.
Añjasa (lối thẳng) nghĩa là thẳng, do không đi theo hai cực đoan (khổ hạnh ép xác và hưởng thụ dục lạc) bằng Trung Đạo.
Amate nibbāne sampāpakabhāvena patiṭṭhitattā amatogadhaṃ.
It is "leading to the Deathless" because it is established as leading to the Deathless, Nibbāna.
Amatogadhaṃ (dẫn đến bất tử) do an trú trong Niết Bàn, là nơi dẫn đến Niết Bàn.
Monenāti ñāṇena maggapaññāya.
"By wisdom" means by knowledge, by path-wisdom.
Monenā (bằng trí tuệ) nghĩa là bằng trí tuệ, bằng trí tuệ đạo.
Monissanti jānissaṃ nibbānaṃ paṭivijjhissaṃ pāpuṇissaṃ.
"Will understand" means "I will know, I will penetrate, I will attain Nibbāna."
Monissaṃ (ta sẽ giác ngộ) nghĩa là ta sẽ biết, ta sẽ thấu hiểu, ta sẽ đạt đến Niết Bàn.
Gaṅgāsotova sāgaranti yathā gaṅgāya soto sāgaraṃ samuddaṃ avirajjhanto ekaṃsato ogāhati, evaṃ ‘‘ahaṃ kammaṭṭhānaṃ anuyuñjanto maggañāṇena nibbānaṃ adhigamissāmi, tasmā taṃ kammaṭṭhānaṃ me ācikkhathā’’ti theraṃ kammaṭṭhānaṃ yāci.
"Like the current of the Gaṅgā to the ocean" means "Just as the current of the Gaṅgā certainly enters the ocean without fail, so too, by practicing the meditation subject, I shall attain Nibbāna by path-knowledge. Therefore, please teach me that meditation subject"—thus he requested the meditation subject from the Elder.
Gaṅgāsotova sāgara (như dòng sông Gaṅgā đổ ra biển) nghĩa là như dòng sông Gaṅgā không sai sót mà chắc chắn đổ vào biển, vào đại dương, thì “ta cũng vậy, khi thực hành kammaṭṭhāna, sẽ đạt đến Niết Bàn bằng trí tuệ đạo; vì vậy, xin Ngài hãy chỉ dạy kammaṭṭhāna đó cho ta”. Ngài đã cầu xin Trưởng lão ban kammaṭṭhāna.
Kese me olikhissantītiādikā āyasmato vītasokattherassa gāthā.
The verses beginning with "My hairs they will cut" are the verses of the Venerable Elder Vītasoka. What was his origin? This elder, too, having made aspirations under previous Buddhas and accumulated merits in various existences, was reborn in a brahmin family during the time of the Blessed One Siddhattha. Having attained proficiency in the sciences and arts of the brahmins, he renounced sensual pleasures and undertook the ascetic life. Dwelling in the forest surrounded by a great company of ascetics, he heard of the Buddha's arising and was joyful and delighted, thinking, "The Buddhas, the Blessed Ones, are rare to see, like udumbara flowers; they should be approached now." As he was going to see the Teacher with a large assembly, he became ill when a yojana and a half remained, and died with a perception directed towards the Buddha. He was reborn among the devas, and repeatedly wandered through deva and human existences. In this present Buddha-dispensation, he was born as the younger brother of King Dhammāsoka, two hundred and eighteen years after the Buddha's enlightenment. His name was Vītasoka.
Các bài kệ của Tôn giả Vītasoka bắt đầu bằng câu Kese me olikhissantī (Khi tóc của tôi được cạo).
Kā uppatti?
When he came of age, having attained proficiency in the sciences and arts to be learned by khattiya princes, and relying on Elder Giridatta, he, while still a layman, became skilled in the Suttanta Piṭaka and Abhidhamma Piṭaka. One day, during a beard-trimming session, he took a mirror from the barber's hand and looked at his body. Seeing the wrinkles and gray hairs, he became greatly agitated. He directed his mind to vipassanā and diligently cultivated meditation. In that very seat, he attained the state of a Sotāpanna. He then went forth under Elder Giridatta and not long after attained Arahantship.
Sự kiện phát sinh là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto siddhatthassa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā brāhmaṇānaṃ vijjāsippesu nipphattiṃ gato kāme pahāya isipabbajjaṃ pabbajitvā mahatā isigaṇena parivuto araññe vasanto buddhuppādaṃ sutvā haṭṭhatuṭṭho ‘‘udumbarapupphasadisā dullabhadassanā buddhā bhagavanto, idāneva upagantabbā’’ti mahatiyā parisāya saddhiṃ satthāraṃ daṭṭhuṃ gacchanto diyaḍḍhayojane sese byādhiko hutvā buddhagatāya saññāya kālaṅkato devesu uppajjitvā aparāparaṃ devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde aṭṭhārasavassādhikānaṃ dvinnaṃ vassasatānaṃ matthake dhammāsokarañño kaniṭṭhabhātā hutvā nibbatti, tassa vītasokoti nāma ahosi.
Therefore, it is stated in the Apadāna:
Vị Trưởng lão Vītasoka này cũng vậy, đã tích lũy công đức trong nhiều kiếp ở các thời Đức Phật quá khứ, và trong thời Đức Thế Tôn Siddhattha, ngài tái sinh vào một gia đình Bà-la-môn. Sau khi thành thạo các môn học và nghệ thuật của Bà-la-môn, ngài đã từ bỏ dục lạc và xuất gia làm đạo sĩ. Được bao quanh bởi một đoàn đạo sĩ đông đảo, ngài sống trong rừng. Nghe tin Đức Phật xuất hiện, ngài vô cùng hoan hỷ, nghĩ rằng: “Các Đức Thế Tôn hiếm khi được nhìn thấy, giống như hoa sung. Chúng ta phải đến gặp Ngài ngay bây giờ.” Khi đang đi cùng đoàn người đông đảo để gặp Đức Đạo Sư, ngài bị bệnh khi còn cách một rưỡi dojana. Ngài qua đời với tâm niệm về Đức Phật, tái sinh vào cõi trời, rồi luân hồi giữa cõi trời và cõi người hết lần này đến lần khác. Trong thời Đức Phật hiện tại, ngài tái sinh làm em trai của vua Dhammāsoka, sau khi hai trăm mười tám năm đã trôi qua. Tên của ngài là Vītasoka.
So vayappatto khattiyakumārehi sikkhitabbavijjāsippesu nipphattiṃ gato giridattattheraṃ nissāya gihibhūto suttantapiṭake abhidhammapiṭake ca visārado hutvā ekadivasaṃ massukammasamaye kappakassa hatthato ādāsaṃ gahetvā kāyaṃ olokento valitapalitādīni disvā sañjātasaṃvego vipassanāya cittaṃ otāretvā bhāvanaṃ ussukkāpetvā tasmiṃyeva āsane sotāpanno hutvā giridattattherassa santike pabbajitvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
When he reached maturity, having attained proficiency in the sciences and arts to be learned by khattiya princes, he became a lay follower, relying on Giridatta Thera. Having become skilled in the Suttanta Piṭaka and Abhidhamma Piṭaka, one day, during a beard-trimming session, he took a mirror from the barber’s hand and, looking at his body, saw wrinkles and grey hairs. A sense of urgency arose in him, and he directed his mind to insight meditation. Having diligently cultivated meditation, he became a sotāpanna right there on that seat. He then went forth under Giridatta Thera and soon attained Arahantship.
Khi đến tuổi trưởng thành, ngài đã thành thạo các môn học và nghệ thuật mà các hoàng tử Sát-đế-lợi cần học. Nương tựa vào Trưởng lão Giridatta, ngài là một cư sĩ thông thạo Tạng Kinh và Tạng Vi Diệu Pháp. Một ngày nọ, trong khi đang cạo râu, ngài cầm gương từ tay người thợ cạo và nhìn vào thân thể mình. Thấy những nếp nhăn và tóc bạc, ngài cảm thấy xúc động sâu sắc, hướng tâm vào thiền quán và tinh tấn tu tập. Ngay tại chỗ ngồi đó, ngài đã chứng Sơ quả. Sau đó, ngài xuất gia với Trưởng lão Giridatta và không lâu sau đã đạt A-la-hán quả.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.49.9-26) –
Therefore, it is said in the Apadāna:
Do đó, trong Apadāna (apa. thera 2.49.9-26) có nói:
Tattha kese me olikhissanti, kappako upasaṅkamīti gihikāle massukammasamaye ‘‘mama kese olikhissaṃ kappemī’’ti kesādīnaṃ chedanādivasena kappanato kappako nhāpito maṃ upagacchi.
Therein, "My hairs they will cut, the barber approached" means that during his lay life, at the time of trimming his beard, the barber, who is called kappaka because he cuts hair and other things, approached him with the thought, "I will cut and trim my hairs."
Trong đó, kese me olikhissanti, kappako upasaṅkamīti: vào thời kỳ còn là gia chủ, lúc sửa sang râu tóc, người thợ cạo (nhāpito), tức là kappako, đã đến gần tôi, nói rằng: “Ta sẽ cạo tóc cho ta,” tức là cắt tỉa tóc và các thứ tương tự.
Tatoti kappakato.
"Tato" means from the barber.
Tatoti: từ người thợ cạo.
Sarīraṃ paccavekkhisanti sabbakāyike ādāse palitavalitamukhanimittādidassanamukhena ‘‘abhibhūto vata jarāya me kāyo’’ti jarābhibhūtaṃ attano sarīraṃ paccavekkhiṃ.
"Sarīraṃ paccavekkhisaṃ" means that he reflected on his own body, which was overcome by old age, by seeing signs of gray hairs and wrinkles on his face in a full-length mirror, thinking, "Alas, my body is overcome by old age."
Sarīraṃ paccavekkhisanti: tôi đã quán sát thân mình thông qua việc nhìn thấy các dấu hiệu như tóc bạc, nếp nhăn trên mặt trong gương toàn thân, nghĩ rằng: “Thân ta đã bị già yếu áp đảo rồi!”
Evaṃ paccavekkhato ca tuccho kāyo adissittha niccadhuvasukhasabhāvādīhi ritto hutvā me kāyo adissatha paññāyi.
And as he thus reflected, "the body appeared empty" means his body appeared, or became known, as empty of the nature of permanence, stability, happiness, and so on.
Khi quán sát như vậy, tuccho kāyo adissittha: thân tôi hiện ra là trống rỗng, không có bản chất thường hằng, bền vững, an lạc, v.v.
Andhakāre tamo byagā yena ayonisomanasikārasaṅkhātena tamasā attano kāye andhagatā vijjamānampi asubhādisabhāvaṃ apassantā avijjamānaṃ subhādiākāraṃ gaṇhanti, tasmiṃ andhakāre andhakaraṇaṭṭhāne kāye yonisomanasikārasaṅkhātena ñāṇālokena avijjātamo vigato, tato eva sabbe coḷā samucchinnā corā viya kusalabhaṇḍacchedanato, sādhūhi alātabbato asaṅgahetabbato saṅkārakūṭādīsu chaḍḍitapilotikakhaṇḍaṃ viya issarajanena ariyajanena jigucchitabbatāya coḷā viyāti vā ‘‘coḷā’’ti laddhanāmā kilesā samucchinnā.
In the darkness, darkness spread; by that darkness, called unwise attention, people become blind in their own bodies, not seeing the existent nature of impurity etc., but grasping at the non-existent appearance of beauty etc. In that darkness, in that body, the place of blinding darkness, the darkness of ignorance departed by the light of wisdom, called wise attention. For that very reason, all defilements are eradicated, like thieves because they cut off the store of wholesome deeds, or like discarded scraps of cloth on a rubbish heap, not to be taken or collected by the good, and loathed by noble beings; thus, the defilements, having gained the name ‘coḷā’ (rags), were entirely cut off.
Andhakāre tamo byagā: trong bóng tối, nơi thân thể bị che khuất bởi vô minh (ayoniso manasikāra), khiến người ta không thấy được bản chất bất tịnh, v.v., vốn có, mà lại chấp thủ vào những hình tướng đẹp đẽ, v.v., không có thật; trong bóng tối đó, tức là nơi che khuất, bóng tối của vô minh đã tan biến nhờ ánh sáng của trí tuệ (yoniso manasikāra). Do đó, sabbe coḷā samucchinnā: tất cả các phiền não (kilesa) được gọi là “coḷā” đã bị cắt đứt. Chúng được gọi là “coḷā” vì chúng giống như những tên trộm cướp tài sản thiện lành, hoặc vì các bậc thiện trí không chấp thủ chúng, không gom góp chúng, hay vì chúng đáng bị các bậc quyền quý, các bậc Thánh ghê tởm, giống như những mảnh vải rách bị vứt bỏ trong đống rác.
Aggamaggena samugghāṭitattā eva ca nesaṃ natthi dāni punabbhavo āyatiṃ punabbhavābhinibbatti natthīti.
And because they were completely eradicated by the highest path, there is no more rebirth; there is no rebirth in the future.
Và vì chúng đã bị nhổ tận gốc rễ bởi con đường tối thượng (aggamagga), nên natthi dāni punabbhavo: không còn sự tái sinh trong tương lai nữa.
Pañca nīvaraṇe hitvātiādikā āyasmato puṇṇamāsattherassa gāthā.
“ Having abandoned the five hindrances” and so forth are the verses of the Venerable Elder Puṇṇamāsa.
Bài kệ của Trưởng lão Puṇṇamāsa bắt đầu bằng Pañca nīvaraṇe hitvā.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự khởi nguyên là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto tissassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthari araññe viharante paṃsukūlacīvaraṃ dumasākhāya laggetvā gandhakuṭiṃ paviṭṭhe dhanuhattho gahanaṃ paviṭṭho satthu paṃsukūlaṃ disvā pasannamānaso dhanuṃ nikkhipitvā buddhaguṇe anussaritvā paṃsukūlaṃ vandi.
This Elder, too, having made aspirations under former Buddhas and accumulated merits in various existences, was reborn into a family in the time of the Blessed One Tissa. Having reached maturity, he became a forest-dweller. One day, while wandering, he saw the walking path of the Teacher. With a gladdened mind, he put down his bow, recollected the Buddha’s virtues, and paid homage to the cast-off robe (paṃsukūla) that the Teacher had hung on a tree branch before entering the Perfumed Chamber.
Vị này cũng đã tích lũy công đức trong các kiếp sống trước dưới thời chư Phật quá khứ. Vào thời Đức Phật Tissa, ngài sinh ra trong một gia đình quý tộc, khi trưởng thành, một ngày nọ, thấy Đức Phật đang trú ngụ trong rừng, treo y phấn tảo trên cành cây rồi đi vào hương thất. Vị này, tay cầm cung, đi vào rừng sâu, thấy y phấn tảo của Đức Phật, tâm hoan hỷ, đặt cung xuống, hồi tưởng về các đức tính của Đức Phật và đảnh lễ y phấn tảo.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ kuṭumbiyakule nibbatti.
Through that meritorious deed, he wandered through realms of devas and humans, and in the present Buddha-dispensation, he was born into a householder’s family in Sāvatthī.
Nhờ nghiệp thiện đó, ngài luân hồi trong cõi trời và cõi người, rồi sinh ra trong một gia đình gia chủ ở Sāvatthī vào thời Đức Phật hiện tại.
Tassa kira jātadivase tasmiṃ gehe sabbabhājanāni suvaṇṇaratanamayehi māsehi paripuṇṇāneva ahesuṃ.
It is said that on the day of his birth, all the vessels in that house were filled with masaka beans made of gold and jewels.
Tương truyền, vào ngày ngài sinh ra, tất cả các vật chứa trong nhà đều đầy ắp những hạt đậu bằng vàng và ngọc.
Tenassa puṇṇamāsotveva nāmaṃ akaṃsu.
Therefore, they named him Puṇṇamāsa (Full Moon).
Vì thế, người ta đặt tên ngài là Puṇṇamāsa.
So vayappatto dārapariggahaṃ katvā ekasmiṃ putte uppanne gharāvāsaṃ pahāya pabbajitvā gāmakāvāse vasanto ghaṭento vāyamanto chaḷabhiñño ahosi.
Having reached maturity, he took a wife, and after a son was born, he abandoned household life, went forth into homelessness, and dwelled in a village monastery. Striving and exerting himself diligently, he attained the six supernormal powers (chalabhiññā).
Khi trưởng thành, ngài lập gia đình, sau khi có một người con, ngài từ bỏ đời sống gia đình, xuất gia, sống trong một ngôi làng, tinh tấn tu tập và đạt được sáu thắng trí (chaḷabhiñña).
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.49.1-8) –
Therefore, it is said in the Apadāna:
Điều đó được nói trong Apadāna:
Chaḷabhiñño pana hutvā sāvatthiṃ upagantvā satthāraṃ vanditvā susāne vasati, tassa ca acirāgatasseva sato putto kālamakāsi.
Having become one with the six supernormal powers, he went to Sāvatthī, paid homage to the Teacher, and dwelled in a charnel ground. Not long after his arrival, his son passed away.
Sau khi đạt được sáu thắng trí, ngài đến Sāvatthī, đảnh lễ Đức Phật và trú ngụ tại nghĩa địa. Không lâu sau khi ngài đến, con trai ngài qua đời.
Dārakamātā therassa āgatabhāvaṃ sutvā, ‘‘mā idaṃ aputtakaṃ sāpateyyaṃ rājāno hareyyu’’nti taṃ uppabbājetukāmā mahatā parivārena therassa santikaṃ gantvā paṭisanthāraṃ katvā palobhetuṃ ārabhi.
The child’s mother, hearing of the Elder’s arrival, thought, “Lest the king seize this property of a childless man,” and wishing to make him disrobe, she went to the Elder with a large retinue, offered greetings, and began to tempt him.
Mẹ của đứa trẻ nghe tin Trưởng lão đã đến, nghĩ rằng: “Đừng để các vị vua chiếm đoạt tài sản không có người thừa kế này,” muốn khiến ngài hoàn tục, liền cùng một đoàn tùy tùng lớn đến gặp Trưởng lão, sau khi chào hỏi, bắt đầu dụ dỗ ngài.
Thero attano vītarāgabhāvajānāpanatthaṃ ākāse ṭhatvā attano paṭipattikittanamukhena tassā dhammaṃ desento –
To make known his state of being free from passion, the Elder stood in the air and, through extolling his own practice, preached the Dhamma to her, saying:
Để cho bà biết mình đã ly dục, Trưởng lão đứng trên không trung, thuyết pháp cho bà, ca ngợi sự thực hành của mình:
Tattha pañca nīvaraṇe hitvāti kāmacchandādike pañca nīvaraṇe pahāya jhānādhigamena viddhaṃsetvā.
Therein, having abandoned the five hindrances means having eradicated the five hindrances, such as sensual desire, by attaining jhāna. For the attainment of security from bondage means for the attainment of Nibbāna, which is secure and undisturbed by the four bonds, such as the bond of sensuality. Dhamma-mirror means a mirror that is the Dhamma itself.
Trong đó, pañca nīvaraṇe hitvāti: từ bỏ năm triền cái như dục ái, v.v., và tiêu diệt chúng bằng cách chứng đắc thiền định.
Yogakkhemassa pattiyāti kāmayogādīhi catūhi yogehi khemassa anupaddutassa nibbānassa adhigamāya.
Just as a mirror shows the good and bad qualities of the physical body to one who looks, so too does the Dhamma-mirror, which is Vipassanā insight (ñāṇa-dassana) for the discernment of the common and distinct characteristics of phenomena, specifically reveal the qualities of the mental body (nāma-kāya) through the clarification of purity and defilement states and by means of their abandonment, to one who practices Vipassanā.
Yogakkhemassa pattiyāti: để đạt được Niết Bàn an ổn, không bị quấy nhiễu bởi bốn ách buộc (yoga) như dục ách, v.v.
Dhammādāsanti dhammabhūtaṃ ādāsaṃ.
Therefore, he said:
Dhammādāsanti: tấm gương Pháp.
Yathā hi ādāso olokentassa rūpakāye guṇāguṇaṃ ādaṃseti, evaṃ vipassanāsaṅkhāto dhammānaṃ sāmaññavisesāvabodhanato ñāṇadassanabhūto dhammādāso vipassantassa vodānasaṃkilesadhammavibhāvanena tappahānasādhanena ca visesato nāmakāye guṇaṃ ādaṃseti.
“ Having taken the Dhamma-mirror, my own vision of knowledge, I surveyed this body, all within and without”—
Thật vậy, giống như tấm gương cho người nhìn thấy những ưu và khuyết điểm của thân sắc, thì tấm gương Pháp, tức là tuệ tri và kiến giải, do khả năng thấu hiểu sự giống và khác biệt của các pháp, đặc biệt cho người tu tập thấy rõ những ưu điểm của danh thân thông qua việc làm rõ các pháp thanh tịnh và ô nhiễm, và bằng cách thực hành để loại bỏ chúng.
Tenāha –
I surveyed this body, this aggregate of phenomena, my own being (attabhāva), all of it, completely, as composed of internal and external sense-bases (ajjhattika-bāhirāyatana), taking the Dhamma-mirror, and I saw with the eye of wisdom (ñāṇacakkhu) that it is impermanent (anicca), suffering (dukkha), and without self (anattā).
Vì thế, ngài đã nói:
Imaṃ kāyaṃ dhammasamūhaṃ mama attabhāvaṃ ajjhattikabāhirāyatanabhāvato santarabāhiraṃ sabbaṃ anavasesaṃ dhammādāsaṃ gahetvā ‘‘anicca’’ntipi ‘‘dukkha’’ntipi ‘‘anattā’’tipi patiavekkhiṃ ñāṇacakkhunā passiṃ.
And as I thus saw, within and without, in my own continuity and in that of others, the body appeared empty; the aggregate of the five aggregates (khandha-pañcaka), devoid of permanence, substance, happiness, etc., and called 'being' (attabhāva), appeared empty. I truly saw it as it is with the eye of wisdom.
Tôi đã quán sát toàn bộ thân này, tức là tập hợp các pháp, tự thân tôi, cả bên trong lẫn bên ngoài do là nội xứ và ngoại xứ, không còn sót lại gì, bằng tấm gương Pháp, tức là bằng nhãn tuệ, thấy rằng nó là “vô thường” (anicca), “khổ” (dukkha), và “vô ngã” (anattā).
Evaṃ passatā ca mayā ajjhattañca bahiddhā cāti attano santāne parasantāne ca tuccho kāyo adissatha niccasārādivirahito tuccho khandhapañcakasaṅkhāto attabhāvakāyo ñāṇacakkhunā yāthāvato apassittha.
Indeed, the entire aggregate of five aggregates is called ‘body’ (kāya) in statements such as: “Bhikkhus, for a foolish person veiled by ignorance and bound by craving, this body has thus come into being.”
Và khi tôi quán sát như vậy, ajjhattañca bahiddhā cāti: trong dòng tương tục của chính tôi và trong dòng tương tục của người khác, tuccho kāyo adissatha: thân thể tự ngã, tức là tập hợp năm uẩn, trống rỗng, không có bản chất thường hằng, v.v., đã hiện rõ qua nhãn tuệ một cách chân thật.
Sakalampi hi khandhapañcakaṃ ‘‘avijjānivutassa, bhikkhave, bālassa taṇhāsaṃyuttassa evamayaṃ kāyo samudāgato’’tiādīsu (saṃ. ni. 2.19) ‘‘kāyo’’ti vuccati.
And by the phrase “ appeared empty,” the Elder declared his task to be accomplished, indicating that what needed to be seen in the body had been seen, and there was nothing more for him to see.
Thật vậy, toàn bộ năm uẩn được gọi là “thân” (kāyo) trong các câu như: “Này các tỳ-khưu, thân này của kẻ ngu si bị vô minh che lấp, bị tham ái trói buộc, đã khởi lên như vậy.”
‘‘Adissathā’’ti ca iminā yadeva kāye daṭṭhabbaṃ, taṃ diṭṭhaṃ, na dānissa kiñci mayā passitabbaṃ atthīti katakiccataṃ dassento aññaṃ byākāsi.
By the phrase “adissathā” (it was seen), he declared his task accomplished, indicating that whatever was to be seen in the body had been seen, and there was nothing more for him to see, thus revealing his attainment of Arahantship.
Và với từ “adissathā”, ngài đã giải thích thêm, cho thấy rằng những gì đáng thấy trong thân đã được thấy, và không còn gì nữa mà ngài cần phải thấy, tức là công việc đã hoàn tất.
Evaṃ thero imāhi gāthāhi purāṇadutiyikāya dhammaṃ desetvā taṃ saraṇesu ca sīlesu ca sampatiṭṭhāpetvā uyyojesi.
Thus, the Elder, by these verses, taught the Dhamma to his former wife, established her in the refuges and precepts, and sent her away.
Như vậy, Trưởng lão đã thuyết pháp cho người vợ cũ bằng những bài kệ này, thiết lập bà vào các Tam quy và Ngũ giới, rồi từ biệt bà.
Yathāpi bhaddo ājaññoti āyasmato nandakattherassa gāthā.
“ Just as a fine thoroughbred horse” are the verses of the Venerable Elder Nandaka.
Bài kệ của Trưởng lão Nandaka bắt đầu bằng Yathāpi bhaddo ājañño.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự khởi nguyên là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni karonto sikhissa bhagavato kāle paccantadese uppajjitvā viññutaṃ patto vanacāriko hutvā vicaranto ekadivasaṃ satthu caṅkamanaṭṭhānaṃ disvā pasannacitto vālukā okiri.
This Elder, too, having made aspirations under former Buddhas and performed meritorious deeds in various existences, was born in a border region in the time of the Blessed One Sikhī. Having reached maturity, he became a forest-dweller. One day, while wandering, he saw the Teacher’s walking path. With a gladdened mind, he strewed sand on it.
Vị này cũng đã tích lũy công đức trong các kiếp sống trước dưới thời chư Phật quá khứ. Vào thời Đức Phật Sikhī, ngài sinh ra ở một vùng biên giới, khi trưởng thành, ngài trở thành một người sống trong rừng. Một ngày nọ, ngài thấy nơi Đức Phật đi kinh hành, tâm hoan hỷ, liền rải cát lên đó.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde campāyaṃ gahapatikule nibbatti, tassa nandakoti nāmaṃ akaṃsu.
Through that meritorious deed, he wandered through realms of devas and humans, and in the present Buddha-dispensation, he was born into a householder’s family in Campā. They named him Nandaka.
Nhờ nghiệp thiện đó, ngài luân hồi trong cõi trời và cõi người, rồi sinh ra trong một gia đình gia chủ ở Campā vào thời Đức Phật hiện tại. Người ta đặt tên ngài là Nandaka.
Jeṭṭhakabhātā panassa bharato nāma.
His elder brother was named Bharata.
Anh trai của ngài tên là Bharata.
Tassa pubbayogo anantaravatthusmiṃ āvibhavissati.
His former practice will become evident in the next story.
Nghiệp quá khứ của ngài sẽ được tiết lộ trong câu chuyện tiếp theo.
Te ubhopi viññutaṃ patvā āyasmantaṃ soṇaṃ koḷivisaṃ pabbajitaṃ sutvā ‘‘soṇopi nāma tathāsukhumālo pabbaji, kimaṅgaṃ pana maya’’nti pabbajiṃsu.
Both of them, having reached maturity, heard that the Venerable Soṇa Koḷivisa had gone forth into homelessness. They thought, “Even the delicate Soṇa has gone forth, how much more should we!” and they went forth.
Cả hai vị ấy, khi đạt đến sự hiểu biết, nghe tin Tôn giả Soṇa Koḷivisa đã xuất gia, liền nghĩ: “Ngay cả Soṇa, người vốn rất yếu ớt, còn xuất gia, huống chi chúng ta thì có gì đáng nói?” – rồi họ cũng xuất gia.
Tesu bharato nacirasseva vipassanaṃ vaḍḍhetvā chaḷabhiñño ahosi.
Among them, Bharata quickly developed insight and became one with the six supernormal powers.
Trong số đó, Trưởng lão Bharata không lâu sau đã phát triển thiền quán (vipassanā) và đạt được sáu thắng trí (chaḷabhiññā).
Nandako pana kilesānaṃ balavabhāvena tāva vipassanaṃ ussukkāpetuṃ nāsakkhi, vipassanāya kammaṃ karoti eva.
Nandaka, however, due to the strength of defilements, was not able to diligently cultivate insight to that extent; he was merely practicing insight meditation.
Còn Nandaka, do phiền não còn mạnh mẽ, nên không thể thúc đẩy thiền quán (vipassanā) nhanh chóng như vậy, nhưng vẫn tiếp tục thực hành thiền quán.
Athassa bharatatthero āsayaṃ ñatvā avassayo bhavitukāmo taṃ pacchāsamaṇaṃ katvā vihārato nikkhamitvā maggasamīpe nisinno vipassanākathaṃ kathesi.
Then, Bharata Thera, knowing his inclination and wishing to be a support for him, made him his junior monk, left the monastery, and sat by the roadside, teaching insight meditation.
Khi ấy, Trưởng lão Bharata, biết được tâm nguyện của Nandaka và muốn làm chỗ nương tựa cho vị ấy, liền đưa Nandaka làm thị giả, rời khỏi tịnh xá, ngồi gần đường và thuyết giảng về thiền quán (vipassanā).
Tena ca samayena sakaṭasatthe gacchante eko sakaṭe yutto goṇo cikkhallaṭṭhāne sakaṭaṃ uddharituṃ asakkonto paripati.
At that time, as a caravan was passing, an ox yoked to a cart fell down in a muddy place, unable to pull the cart out.
Vào lúc đó, khi một đoàn xe đang đi, một con bò kéo xe bị sa lầy ở chỗ bùn nhão, không thể kéo xe lên được và ngã xuống.
Tato naṃ satthavāho sakaṭā mocetvā tiṇañca pānīyañca datvā parissamaṃ apanetvā puna dhure yojesi.
Then, the caravan leader unyoked the ox from the cart, gave it grass and water, relieved its fatigue, and yoked it to the cart again.
Thấy vậy, người chủ đoàn xe tháo con bò ra khỏi xe, cho ăn cỏ và uống nước, giúp nó hồi phục sức lực, rồi lại buộc nó vào ách.
Tato goṇo vūpasantaparissamo laddhabalo taṃ sakaṭaṃ cikkhallaṭṭhānato uddharitvā thale patiṭṭhāpesi.
After that, the ox, with its fatigue calmed and its strength regained, pulled the cart out of the muddy place and established it on dry ground.
Sau đó, con bò đã hồi phục sức lực, đầy đủ sức mạnh, kéo chiếc xe ra khỏi chỗ bùn lầy và đặt lên chỗ đất khô.
Atha bharatatthero nandakassa ‘‘passasi no tvaṃ, āvuso nandaka, imassa kamma’’nti taṃ nidassetvā tena ‘‘passāmī’’ti vutte ‘‘imamatthaṃ suṭṭhu upadhārehī’’ti āha.
Then Bharata Thera, pointing this out to Nandaka, said, “Do you see, friend Nandaka, this action of the ox?” When Nandaka replied, “I see,” the Thera said, “Carefully consider this matter.”
Bấy giờ, Trưởng lão Bharata hỏi Nandaka: “Này hiền giả Nandaka, ông có thấy việc này của con bò không?” Khi Nandaka đáp: “Con thấy,” vị ấy nói: “Hãy suy ngẫm kỹ về điều này.”
Itaro ‘‘yathāyaṃ goṇo vūpasantaparissamo paṅkaṭṭhānato bhāraṃ ubbahati, evaṃ mayāpi saṃsārapaṅkato attā uddharitabbo’’ti tamevārammaṇaṃ katvā vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
The other monk, Nandaka, taking that very incident as his object of meditation, thought, “Just as this ox, with its fatigue calmed, pulls the load out of the muddy place, so too must I pull myself out of the mud of saṃsāra.” Practicing insight meditation in this way, he soon attained Arahantship.
Vị kia (Nandaka) liền lấy hình ảnh con bò đã hồi phục sức lực, kéo được gánh nặng ra khỏi chỗ bùn lầy làm đề mục (ārammaṇa) và thực hành thiền quán (vipassanā), không lâu sau đã chứng đắc A-la-hán (arahatta).
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.48.90-95) –
Therefore, it is said in the Apadāna:
Về điều này, trong Apadāna có nói:
Tattha bhiyyo laddhāna saṃvegaṃ, adīno vahate dhuranti ‘‘mayhaṃ jātibalavīriyānaṃ ananucchavikametaṃ yadidaṃ āgatassa bhārassa avahana’’nti saṃvegaṃ labhitvā adīno adīnamānaso alīnacitto.
Therein, “Having gained greater urgency, unflaggingly it carries the burden” means, having gained a sense of urgency, thinking, “This, that I am not carrying the burden that has come, is not fitting for my birth, strength, and energy,” he was unflagging, with an unflagging mind, with an unslothful mind.
Trong đó, bhiyyo laddhāna saṃvegaṃ, adīno vahate dhuraṃ (lại càng thêm tỉnh giác, không nản lòng gánh vác trách nhiệm) có nghĩa là: “Việc gánh vác trách nhiệm đã đến này không xứng đáng với dòng dõi, sức mạnh và tinh tấn của ta” – sau khi đạt được sự tỉnh giác (saṃvega) như vậy, vị ấy không nản lòng (adīno), tức là với tâm không yếu đuối, không chùn bước.
‘‘Alīno’’ti vā pāṭho, so eva attho.
Or the reading is “alīno,” which has the same meaning.
Hoặc cũng có thể đọc là alīno, ý nghĩa cũng như vậy.
Bhiyyo punappunaṃ bhiyyosomattāya attano dhuraṃ bhāraṃ vahate ubbahati.
“Bhiyyo” means again and again, to a greater extent, he carries, he lifts his own burden.
Bhiyyo (lại càng thêm) có nghĩa là lặp đi lặp lại, càng nhiều hơn nữa, gánh vác trách nhiệm của mình.
Sesaṃ heṭṭhā ramaṇīyavihārittherassa gāthāvaṇṇanāyaṃ vuttanayameva.
The rest is the same as the method stated in the commentary on the verses of Ramaṇīyavihārī Thera below.
Phần còn lại giống như cách đã giải thích trong phần chú giải bài kệ của Trưởng lão Ramaṇīyavihārī ở dưới.
Ehi, nandaka, gacchāmāti āyasmato bharatattherassa gāthā.
“Come, Nandaka, let us go” are the verses of Venerable Bharata Thera.
Bài kệ Ehi, Nandaka, gacchāma (Này Nandaka, hãy đến, chúng ta đi) là của Tôn giả Bharata.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự việc khởi nguyên thế nào?
Ayaṃ kira anomadassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ manuññadassanaṃ mudusukhasamphassaṃ upāhanadvayaṃ gahetvā gacchanto satthāraṃ caṅkamantaṃ disvā pasannamānaso upāhanā upanāmetvā, ‘‘abhiruhatu bhagavā upāhanā, yaṃ mama assa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti āha.
It is said that this Bharata Thera, having been born into a good family during the time of the Blessed One Anomadassī and having reached maturity, one day, taking a pair of delightful and soft-to-the-touch sandals, went forth. Seeing the Teacher walking, his mind became clear, and he offered the sandals, saying, "May the Blessed One step onto these sandals, so that it may be for my long-lasting welfare and happiness."
Nghe nói, vào thời Đức Thế Tôn Anomadassī, vị ấy đã tái sanh trong một gia đình gia chủ, khi trưởng thành, một ngày nọ, đang mang đôi dép đẹp mắt, mềm mại và dễ chịu, vị ấy thấy Đức Đạo Sư đang kinh hành. Với tâm hoan hỷ, vị ấy dâng đôi dép lên và nói: “Bạch Đức Thế Tôn, xin Ngài hãy đi đôi dép này, điều này sẽ mang lại lợi ích và hạnh phúc lâu dài cho con.”
Abhiruhi bhagavā tassa anuggaṇhanatthaṃ upāhanā.
The Blessed One stepped onto the sandals to show favor to that man.
Đức Thế Tôn đã đi đôi dép để ban ân cho vị ấy.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde campānagare gahapatikule nibbatti, bharatotissa nāmaṃ ahosi.
Due to that meritorious deed, while transmigrating among gods and humans, he was born into a householder's family in the city of Campā during this Buddha's dispensation, and his name was Bharata.
Nhờ nghiệp thiện ấy, vị ấy đã luân hồi trong cõi trời và loài người, và vào thời Đức Phật xuất hiện này, vị ấy tái sanh trong một gia đình gia chủ ở thành Campā, tên là Bharata.
So viññutaṃ patto soṇattherassa pabbajitabhāvaṃ sutvā ‘‘sopi nāma pabbajī’’ti sañjātasaṃvego pabbajitvā katapubbakicco vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva chaḷabhiñño ahosi.
Having reached maturity, he heard of the Venerable Soṇa's ordination and, experiencing a sense of urgency, thought, "Even he has gone forth!" He then ordained, completed his preliminary duties, and diligently practiced Vipassanā, quickly attaining the six higher knowledges (chaḷabhiñño).
Khi trưởng thành, nghe tin Trưởng lão Soṇa đã xuất gia, vị ấy cảm thấy chấn động và nghĩ: “Ngay cả vị ấy cũng xuất gia!” Rồi vị ấy cũng xuất gia, hoàn thành các nghi thức sơ bộ, và thực hành thiền quán (vipassanā), không lâu sau đã đạt được sáu thắng trí (chaḷabhiññā).
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.48.71-89) –
Therefore, it is stated in the Apadāna:
Về điều này, trong Apadāna có nói:
Tattha nandakāti ālapanaṃ.
Therein, Nandaka is an address.
Trong đó, Nandaka là tiếng gọi.
Ehīti tassa attano santikakaraṇaṃ.
Ehi (Come) is making him come to oneself.
Ehi (hãy đến) là việc làm cho Nandaka đến gần mình.
Gacchāmāti tena attanā ca ekajjhaṃ kātabbakiriyāvacanaṃ, upajjhāyassāti sammāsambuddhassa, sammāsambuddho hi samantacakkhunā buddhacakkhunā ca sattānaṃ āsayānusayacaritādīnaṃ yathābhūtavilokanena sadevakassa lokassa vajjāvajjaṃ upanijjhāyatīti visesato upajjhāyoti vattabbataṃ arahati.
The word Gacchāmā (we go) is a verb indicating an action to be performed jointly by himself and (his brother); upajjhāyassā (to the preceptor) refers to the Perfectly Self-Enlightened One. Indeed, the Perfectly Self-Enlightened One deserves to be called a preceptor in a special sense because, with His all-seeing eye and the Eye of the Buddha, He constantly discerns the faults and faultlessness of the world with its devas, truly perceiving the inclinations, underlying tendencies, and characters of beings.
Gacchāma (chúng ta đi) là lời nói về hành động mà cả Nandaka và chính mình sẽ cùng thực hiện. Upajjhāyassa (của Đức Bổn Sư) là của Đức Chánh Đẳng Giác. Thật vậy, Đức Chánh Đẳng Giác, với Phật nhãn và trí tuệ toàn tri, quán sát đúng như thật các khuynh hướng, tùy miên, hành vi, v.v., của chúng sanh, cũng như các lỗi lầm và không lỗi lầm của thế gian cùng chư thiên, nên Ngài xứng đáng được đặc biệt gọi là Upajjhāya (Bổn Sư).
Yadatthaṃ gamanaṃ, taṃ dassetuṃ ‘‘sīhanādaṃ nadissāma, buddhaseṭṭhassa sammukhā’’ti āha.
To show the purpose of their going, he said: “We shall utter a lion’s roar before the Buddha, the best of beings.”
Để chỉ rõ mục đích của việc đi, vị ấy nói: “sīhanādaṃ nadissāma, buddhaseṭṭhassa sammukhā” (sẽ cất tiếng rống sư tử trước Đức Phật tối thượng).
Yathābhuccaguṇābhibyāhāratāya abhītanādabhāvato sīhanādaṃ buddhassa sammāsambuddhassa tato eva sabbasattuttamatāya seṭṭhassa, buddhānaṃ vā sāvakabuddhādīnaṃ seṭṭhassa sammukhā purato nadissāmāti attho.
The meaning is: we shall utter a lion's roar—being a fearless sound due to the declaration of true qualities—before the Buddha, the Perfectly Self-Enlightened One, who is seṭṭhassa (the best) because of His supreme excellence among all beings; or, the best among Buddhas, such as Savaka Buddhas (disciple Buddhas) and Paccekabuddhas (solitary Buddhas).
Vì đã tuyên bố những phẩm chất chân thật, không sợ hãi mà gọi là tiếng rống sư tử (sīhanāda). Trước mặt Đức Phật, bậc Chánh Đẳng Giác, bậc tối thượng trong tất cả chúng sinh, vì Ngài là bậc Chánh Đẳng Giác không sai khác, hoặc bậc tối thượng hơn các vị Phật Thanh văn (sāvakabuddha) và Phật Độc Giác (paccekabuddha), chúng tôi sẽ cất tiếng rống sư tử (sīhanāda). Đó là ý nghĩa.
Yathā pana sīhanādaṃ naditukāmo, taṃ dassento ‘‘yāyā’’ti gāthamāha.
Then, desiring to utter a lion’s roar, he recited the verse beginning with “yāyā” (for which).
Và như muốn cất tiếng rống sư tử (sīhanāda), để chỉ rõ điều đó, Ngài đã nói bài kệ ‘yāyā’.
Tattha yāyāti yadatthaṃ, yāya yadatthānuppattiyāti attho.
There, yāyā means: for which purpose, for the attainment of which goal, for the arrival at which goal.
Trong đó, yāyā có nghĩa là vì mục đích gì, vì sự thành tựu mục đích gì. Đó là ý nghĩa.
Noti amhākaṃ.
No means: us.
No có nghĩa là của chúng tôi.
Anukampāyāti anuggaṇhanena amhe dvepi pabbājayi pabbājesi.
Anukampāyā means: by compassion, having favored us two, the Munī pabbājayi (ordained) us.
Anukampāyā có nghĩa là với lòng thương xót, Ngài đã cho cả hai chúng tôi pabbājayi (xuất gia).
Munīti bhagavā.
Munī (the sage) refers to the Blessed One.
Munī có nghĩa là Đức Thế Tôn.
So no attho anuppattoti so attho sabbesaṃ saṃyojanānaṃ khayabhūtaṃ arahattaphalaṃ no amhehi anuppatto, adhigatoti attho.
So no attho anuppatto means: that goal, which is the Arahantship fruit, the destruction of all fetters, has been attained by us; it has been realized by us. This is the meaning.
So no attho anuppatto có nghĩa là mục đích đó, tức quả vị A-la-hán, sự diệt tận của tất cả các kiết sử (saṃyojana), đã được chúng tôi thành tựu. Đó là ý nghĩa.
Nadanti evaṃ sappaññāti āyasmato bhāradvājattherassa gāthā.
Nadanti evaṃ sappaññā is the verse of the Venerable Bhāradvāja Thera.
Nadanti evaṃ sappaññā là bài kệ của Trưởng lão Bhāradvāja đáng kính.
Kā uppatti?
What is its origin?
Sự phát sinh là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto ito ekatiṃse kappe kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ sumanaṃ nāma paccekabuddhaṃ piṇḍāya carantaṃ disvā pasannamānaso paripakkaṃ vallikāraphalaṃ adāsi.
This Thera too, having accumulated merit in previous Buddha-dispensations across various existences, was reborn in a noble family thirty-one aeons ago from this present one. Having attained maturity, one day he saw a Paccekabuddha named Sumana collecting alms food. With a mind full of faith, he offered a perfectly ripe vallikāra fruit.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các kiếp quá khứ, tích lũy phước báu trong các đời khác nhau. Ba mươi mốt kiếp về trước, Ngài tái sinh vào một gia đình quý tộc, khi đã trưởng thành, một ngày nọ, Ngài thấy một vị Phật Độc Giác (Paccekabuddha) tên là Sumana đang đi khất thực, tâm Ngài hoan hỷ, và Ngài đã dâng một quả dây leo (vallikāra) chín mọng.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe brāhmaṇakule nibbattitvā gottanāmena bhāradvājotveva paññāyittha.
Due to that meritorious deed, he wandered through existences among devas and humans, and in this present Buddha-dispensation, he was reborn in a Brahmin family in Rājagaha and became known by his clan name, Bhāradvāja.
Do nghiệp phước báu đó, Ngài luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời Đức Phật này xuất hiện, Ngài tái sinh vào một gia đình Bà-la-môn ở Rājagaha và được biết đến với tên Bhāradvāja theo dòng họ.
So vayappatto gharāvāsaṃ vasanto ekaputtaṃ labhi.
Having come of age, he lived a householder's life and had one son.
Khi đến tuổi trưởng thành, Ngài sống đời gia đình và có một người con trai.
Tassa ‘‘kaṇhadinno’’ti nāmaṃ akāsi.
He named him Kaṇhadinna.
Ngài đặt tên cho con là “Kaṇhadinna”.
Tassa viññutaṃ pattakāle ‘‘tāta, asukassa nāma ācariyassa santike sippaṃ sikkhitvā ehī’’ti taṃ takkasilaṃ pesesi.
When his son reached maturity, he sent him to Takasila, saying, "My dear, go and learn a craft from such and such a teacher and then return."
Khi con trai đến tuổi trưởng thành, Ngài bảo: “Con thân yêu, hãy đến học nghề từ vị đạo sư tên là kia rồi trở về”, và Ngài gửi con đến Takkasīlā.
So gacchanto antarāmagge satthu sāvakaṃ aññataraṃ mahātheraṃ kalyāṇamittaṃ labhitvā tassa santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā katapubbakicco vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
As he was traveling, he met a certain great Thera, a noble friend and a disciple of the Teacher, along the way. Having heard the Dhamma from him, he gained faith, renounced the world, performed his preliminary duties, practiced insight meditation, and soon attained Arahantship.
Trên đường đi, người con trai gặp một vị Đại Trưởng lão, một thiện tri thức (kalyāṇamitta), đệ tử của Đức Phật. Sau khi nghe Pháp từ vị ấy, Ngài có được niềm tin, xuất gia, hoàn thành các công việc sơ khởi, và thực hành thiền quán (vipassanā), không lâu sau Ngài chứng đắc A-la-hán.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.48.66-70) –
This is stated in the Apadāna:
Điều này được nói trong Apadāna:
Athassa pitā bhāradvājo veḷuvane viharantaṃ bhagavantaṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā pabbajitvā nacirasseva arahattaṃ sacchākāsi.
Later, his father Bhāradvāja approached the Blessed One, who was residing in Veḷuvana, heard the Dhamma, renounced the world, and soon realized Arahantship.
Sau đó, cha của Ngài, Bhāradvāja, đến gặp Đức Thế Tôn đang trú tại Veluvana, nghe Pháp, rồi xuất gia, và không lâu sau đã chứng đắc A-la-hán.
Atha putto satthāraṃ vandituṃ rājagahaṃ āgato satthu santike nisinnaṃ pitaraṃ disvā tuṭṭhacitto ‘‘pitāpi kho me pabbajito, kiṃ nu kho tena pabbajjākiccaṃ matthakaṃ pāpita’’nti vīmaṃsanto khīṇāsavabhāvaṃ ñatvā taṃ sīhanādaṃ nadāpetukāmo, ‘‘sādhu, kho tumhehi kataṃ pabbajantehi, pabbajjākiccaṃ pana matthakaṃ pāpita’’nti pucchi.
Then, the son came to Rājagaha to pay homage to the Teacher. Seeing his father seated near the Teacher, he was delighted and, wondering, “My father too has renounced the world, but has he completed the task of renunciation?” he investigated and, knowing him to be an Arahant, wished to make him utter a lion’s roar. He asked, “It is good that you have renounced, but has the task of renunciation been completed?”
Sau đó, người con trai đến Rājagaha để đảnh lễ Đức Đạo Sư. Thấy cha đang ngồi bên Đức Đạo Sư, Ngài hoan hỷ trong tâm, tự hỏi: “Cha tôi cũng đã xuất gia, không biết Ngài đã hoàn thành công việc xuất gia chưa?”. Ngài tìm hiểu, biết được cha mình đã là một vị A-la-hán, và muốn cha cất tiếng rống sư tử (sīhanāda), nên Ngài hỏi: “Thật tốt lành thay việc các ngài đã xuất gia. Nhưng công việc xuất gia đã được hoàn thành chưa?”.
Bhāradvājo puttassa adhigamaṃ dīpento –
Bhāradvāja, revealing his son's attainment, spoke these two verses:
Để chỉ rõ sự chứng đắc của con trai, Bhāradvāja đã nói hai bài kệ:
Tattha nadantīti yathābhuccaguṇābhibyāhāravasena abhītanādaṃ nadanti gajjanti.
There, nadanti means: they utter, they roar a fearless sound by way of declaring true qualities.
Trong đó, nadanti có nghĩa là cất tiếng rống, gầm thét một cách không sợ hãi, bằng cách tuyên bố những phẩm chất chân thật.
Evanti idāni vattabbākāradassanaṃ.
Evaṃ (thus) indicates the manner of speaking now.
Evaṃ là cách chỉ rõ trạng thái cần được nói đến bây giờ.
Sappaññāti aggamaggapaññādhigamena sabbapaññādhigamena sabbapaññāvepullappattā.
Sappaññā (the wise) means: those who have attained the fullness of all wisdom by attaining the highest path-wisdom.
Sappaññā là những người đã đạt đến sự viên mãn của trí tuệ, bằng cách chứng đắc trí tuệ đạo quả tối thượng.
Vīrāti catubbidhasammappadhānavīriyasampannatāya vīrā, tato eva anavasesasaṃkilesapakkhanimmathanena savāhanaṃ kilesa māraṃ abhisaṅkhāra māraṃ devaputta mārañca jetvā sabbaso vijitasaṅgāmā nadanti sappaññāti sambandho.
Vīrā (heroes) means: they are heroes due to being endowed with the four kinds of right effort (sammappadhāna viriya); for that very reason, having utterly crushed the faction of defilements that cause total corruption, having conquered Māra who consists of defilements, Māra who consists of formations, and Māra the son of devas, with his mount, they are victorious in battle. The connection is that the wise, having conquered the battle, roar.
Vīrā là những bậc anh hùng (vīra) do có đủ bốn loại tinh tấn chánh cần (catubbidhasammappadhānavīriya). Do đó, bằng cách tiêu diệt hoàn toàn tất cả các nhóm phiền não (saṃkilesapakkhā), sau khi jetvā (chiến thắng) māraṃ (Ma vương) phiền não, Ma vương hành (abhisaṅkhāramāra) và Ma vương chư thiên (devaputtamāra) savāhanaṃ (cùng với tùy tùng), họ là những người vijitasaṅgāmā (đã chiến thắng trận chiến) hoàn toàn, và những bậc trí tuệ (sappaññā) đó cất tiếng rống. Đó là sự liên kết.
Evaṃ vijetabbavijayena sīhanādaṃ dassetvā idāni ārādhetabbasamārādhanena icchitabbasiddhiyā ca taṃ dassetuṃ, ‘‘satthā ca pariciṇṇo me’’ti dutiyaṃ gāthamāha.
Thus, having demonstrated the lion's roar by conquering what should be conquered, he now uttered the second verse, “My Teacher has been served,” to show the achievement of the desired outcome through the proper accomplishment of what should be accomplished.
Sau khi chỉ rõ tiếng rống sư tử (sīhanāda) bằng cách chiến thắng những gì cần chiến thắng như vậy, bây giờ để chỉ rõ điều đó bằng cách thành tựu những gì cần thành tựu và sự thành công của những gì mong muốn, Ngài nói bài kệ thứ hai “satthā ca pariciṇṇo me”.
Tattha satthā ca pariciṇṇo meti mama satthā sammāsambuddho yathānusiṭṭhaṃ ovādānusāsanīkaraṇena mayā pariciṇṇo upāsito, na dhammādhikaraṇaṃ visositoti adhippāyo.
There, satthā ca pariciṇṇo me means: my Teacher, the Perfectly Self-Enlightened One, has been served, attended to by me, by following His instructions, advice, and admonitions; the meaning is that I have not exhausted the Dhamma-cause.
Trong đó, satthā ca pariciṇṇo me có nghĩa là Đức Đạo Sư của tôi, Đức Chánh Đẳng Giác, đã được tôi phụng sự, tôn kính, bằng cách thực hành theo những lời giáo huấn và khuyên dạy của Ngài, chứ không phải làm khô cạn kho tàng Pháp. Đó là ý nghĩa.
Dhammo saṅgho ca pūjitoti navavidhopi lokuttaradhammo, yathāpaṭipattiyāgatamaggānuppattiyā sīladiṭṭhisāmaññagamanena ariyasaṅgho ca mayā pūjito mānito.
Dhammo saṅgho ca pūjito means: the nine-fold supramundane Dhamma, and the Noble Saṅgha, by attaining the four paths and fruits of practice and by uniformity in precepts and views, have been honored and revered by me.
Dhammo saṅgho ca pūjito có nghĩa là chín loại Pháp siêu thế (lokuttaradhamma) và Thánh Tăng (ariyasaṅgha) – những người đã đạt được đạo quả (magga) theo đúng sự thực hành (paṭipatti) và đã đạt đến sự đồng nhất về giới (sīla) và kiến (diṭṭhi) – đã được tôi tôn kính và kính trọng.
Ahañca vitto sumano, puttaṃ disvā anāsavanti mama puttaṃ anāsavaṃ sabbaso khīṇāsavaṃ disvā dassanahetu ahampi vitto nirāmisāya pītiyā tuṭṭho, tatoyeva nirāmisena somanassena sumano jātoti attho.
Ahañca vitto sumano, puttaṃ disvā anāsava means: seeing my son, who is anāsava (without defilements), completely free from all defilements, due to that sight, I am also vitto (delighted) with unworldly joy; for that very reason, I am sumano (cheerful) with unworldly happiness. This is the meaning.
Ahañca vitto sumano, puttaṃ disvā anāsava có nghĩa là khi thấy con trai tôi không còn lậu hoặc (anāsavaṃ), hoàn toàn diệt trừ lậu hoặc (khīṇāsavaṃ), tôi cũng vitto (hoan hỷ) với niềm hỷ lạc vô vị lợi (nirāmisa pīti), và do đó, tôi sumano (vui mừng) với sự hoan hỷ vô vị lợi (nirāmisa somanassa). Đó là ý nghĩa.
Upāsitā sappurisāti āyasmato kaṇhadinnattherassa gāthā.
Upāsitā sappurisā is the verse of the Venerable Kaṇhadinna Thera.
Upāsitā sappurisā là bài kệ của Trưởng lão Kaṇhadinna đáng kính.
Kā uppatti?
What is its origin?
Sự phát sinh là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto ito catunavute kappe kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ sobhitaṃ nāma paccekabuddhaṃ disvā pasannacitto punnāgapupphehi pūjaṃ akāsi.
This Thera too, having made aspirations under previous Buddhas and accumulated merits in various existences, was reborn in a noble family ninety-four aeons ago from this present one. Having attained maturity, one day he saw a Paccekabuddha named Sobhita, and with a delighted mind, he made an offering of punnāga flowers.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các kiếp quá khứ, tích lũy phước báu trong các đời khác nhau. Chín mươi bốn kiếp về trước, Ngài tái sinh vào một gia đình quý tộc, khi đã trưởng thành, một ngày nọ, Ngài thấy một vị Phật Độc Giác (Paccekabuddha) tên là Sobhita, tâm Ngài hoan hỷ, và Ngài đã dâng cúng hoa Punnāga.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe brāhmaṇakule nibbattitvā kaṇhadinnoti laddhanāmo vayappatto upanissayasampattiyā codiyamāno dhammasenāpatiṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi.
Due to that meritorious deed, he wandered through existences among devas and humans. In this present Buddha-dispensation, he was reborn in a Brahmin family in Rājagaha and was given the name Kaṇhadinna. Having come of age, being prompted by his ripe conditions (upanissaya), he approached the Dhamma-commander (Dhammasenāpati), heard the Dhamma, gained faith, renounced the world, developed vipassanā, and attained Arahantship.
Do nghiệp phước báu đó, Ngài luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời Đức Phật này xuất hiện, Ngài tái sinh vào một gia đình Bà-la-môn ở Rājagaha, được đặt tên là Kaṇhadinna. Khi đến tuổi trưởng thành, Ngài được thúc đẩy bởi sự đầy đủ của duyên lành (upanissayasampatti), đến gặp vị Pháp tướng quân (Dhammasenāpati) (Trưởng lão Sāriputta), nghe Pháp, có được niềm tin, xuất gia, phát triển thiền quán (vipassanā), và chứng đắc A-la-hán.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.48.61-65) –
This is stated in the Apadāna:
Điều này được nói trong Apadāna:
Tattha upāsitāti paricaritā paṭipattipayirupāsanāya payirupāsitā.
In this context, upāsitā means practiced, resorted to by resorting to the practice.
Trong đó, upāsitā có nghĩa là đã được phụng sự, đã được phụng sự bằng cách thực hành theo.
Sappurisāti santehi sīlādiguṇehi samannāgatā purisā, ariyapuggalā sāriputtattherādayo.
Sappurisā means noble persons endowed with virtues such as sīla, noble persons such as the Elder Sāriputta.
Sappurisā là những người có đầy đủ các phẩm chất như giới (sīla), tức là các Thánh nhân (ariyapuggala) như Trưởng lão Sāriputta và các vị khác.
Etena purimacakkadvayasampattimattano dasseti.
By this, he shows his attainment of the two former wheels.
Với điều này, Ngài chỉ rõ sự thành tựu của hai bánh xe đầu tiên của sự tiến bộ.
Na hi patirūpadesavāsena vinā sappurisūpanissayo sambhavati.
Indeed, reliance on good persons is not possible without dwelling in a suitable region.
Thật vậy, không thể có sự nương tựa vào thiện nhân (sappurisūpanissaya) nếu không sống ở một nơi thích hợp (patirūpadesavāsa).
Sutā dhammāti saccapaṭiccasamuppādādipaṭisaṃyuttadhammā sotadvārānusārena upadhāritā.
Sutā dhammā means the Dhamma connected with the Four Noble Truths and Dependent Origination, which were retained and discussed through the ear-door.
Sutā dhammā có nghĩa là các Pháp liên quan đến Tứ Thánh Đế (sacca) và Duyên Khởi (paṭiccasamuppāda) đã được ghi nhớ theo con đường của thính giác.
Etena attano bāhusaccaṃ dassento pacchimacakkadvayasampattiṃ dasseti.
By this, showing his extensive learning, he indicates the attainment of the two latter wheels.
Với điều này, Ngài chỉ rõ sự thành tựu của hai bánh xe cuối cùng, bằng cách chỉ rõ sự học rộng của mình.
Abhiṇhasoti bahuso na kālena kālaṃ.
Abhiṇhaso means frequently, not just from time to time.
Abhiṇhaso có nghĩa là thường xuyên, không phải thỉnh thoảng.
Idañca padaṃ ‘‘upāsitā sappurisā’’ti etthāpi yojetabbaṃ.
This term should also be applied to "upāsitā sappurisā."
Từ này cũng nên được áp dụng cho cụm từ “upāsitā sappurisā”.
Sutvāna paṭipajjissaṃ, añjasaṃ amatogadhanti te dhamme sutvā tattha vuttarūpārūpadhamme salakkhaṇādito pariggahetvā anukkamena vipassanaṃ vaḍḍhetvā amatogadhaṃ nibbānapatiṭṭhaṃ taṃsampāpakaṃ añjasaṃ ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ paṭipajjiṃ pāpuṇiṃ.
Sutvāna paṭipajjissaṃ, añjasaṃ amatogadhaṃ means having heard those teachings, having comprehended the material and immaterial phenomena mentioned therein by their intrinsic characteristics, and having gradually developed vipassanā, I attained the straight path, the Noble Eightfold Path, which leads to Nibbāna, the Deathless-fathomed refuge.
Sau khi nghe, con sẽ thực hành con đường dẫn đến bất tử có nghĩa là, sau khi nghe những giáo pháp đó, con đã nắm bắt các pháp sắc và vô sắc được nói đến trong đó theo các đặc tính riêng của chúng, v.v., và dần dần phát triển tuệ quán (vipassanā), con đã thực hành và đạt đến con đường cao quý Bát Chánh Đạo, là con đường dẫn đến Niết Bàn, nơi nương tựa của sự bất tử.
Bhavarāgahatassa me satoti bhavarāgena bhavataṇhāya anādimati saṃsāre hatassa upaddutassa mama sato samānassa, aggamaggena vā hatabhavarāgassa.
Bhavarāgahatassa me sato means for me, who was afflicted by the craving for existence in beginningless saṃsāra, or, for me, whose craving for existence was destroyed by the highest path.
Bhavarāgahatassa me sato có nghĩa là: khi con bị dục ái hữu (bhavataṇhā) trong vòng luân hồi vô thủy (anādimati saṃsāre) làm tổn hại, hoặc khi con đã đoạn trừ dục ái hữu bằng Đạo quả tối thượng (aggamagga).
Bhavarāgo puna me na vijjatīti tato eva puna idāni bhavarāgo me natthi.
Bhavarāgo puna me na vijjatī means therefore, now, the craving for existence no longer exists for me.
Bhavarāgo puna me na vijjatī có nghĩa là: do đó, giờ đây con không còn dục ái hữu nữa.
Na cāhu na me bhavissati, na ca me etarahi vijjatīti yadipi pubbe puthujjanakāle sekkhakāle ca me bhavarāgo ahosi, aggamaggappattito pana paṭṭhāya na cāhu na ca ahosi, āyatimpi na me bhavissati, etarahi adhunāpi na ca me vijjati na ca upalabbhati, pahīnoti attho.
Na cāhu na me bhavissati, na ca me etarahi vijjatī means even if the craving for existence existed for me in the past, during the time of being a worldling and a trainee, yet from the attainment of the highest path onwards, it has not existed, nor will it exist in the future, nor does it exist for me now, at present; the meaning is that it has been abandoned.
Na cāhu na me bhavissati, na ca me etarahi vijjatī (Không từng có, sẽ không có đối với tôi, và hiện tại cũng không tồn tại đối với tôi) có nghĩa là: Mặc dù trước đây, trong thời phàm phu (puthujjana) và trong thời hữu học (sekkhakāla), tham ái hữu (bhavarāga) đã từng có đối với tôi, nhưng từ khi đạt đến A-la-hán đạo (aggamagga), nó đã không còn nữa, trong tương lai cũng sẽ không có đối với tôi, và hiện tại (etarahi) bây giờ (adhunāpi) cũng không tồn tại (na ca me vijjati) đối với tôi, không thể tìm thấy (na ca upalabbhati), nghĩa là nó đã được đoạn trừ (pahīna).
Bhavarāgavacaneneva cettha tadekaṭṭhatāya mānādīnampi abhāvo vuttoti sabbaso parikkhīṇabhavasaṃyojanataṃ dasseti.
By the mention of craving for existence here, the absence of conceit and other defilements is also stated, due to their identical nature; thus, it shows the complete eradication of the fetters of existence.
Chỉ với từ "tham ái hữu" (bhavarāga) ở đây, do có cùng một ý nghĩa, sự không tồn tại của kiêu mạn (māna) và các phiền não khác cũng được nói đến, cho thấy sự đoạn tận hoàn toàn của các kiết sử hữu (bhavasaṃyojana).
Yato ahaṃ pabbajitoti āyasmato migasirattherassa gāthā.
Yato ahaṃ pabbajito and so on are the verses of the Venerable Elder Migasira.
Yato ahaṃ pabbajito (Từ khi tôi xuất gia) là kệ của Trưởng lão Migasira đáng kính.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự khởi nguyên là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto kassapassa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ disvā pasannacitto kusaṭṭhakaṃ adāsi.
He, too, having made aspirations under former Buddhas and accumulated merits in various existences, was reborn into a brahmin family during the time of Kassapa Bhagavā; having reached maturity, he saw the Teacher one day, and with a gladdened mind, offered eight portions of rice.
Vị này cũng vậy, đã tích lũy công đức trong các kiếp sống khác nhau, từng tạo thiện nghiệp dưới thời Đức Phật Kassapa. Sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn, khi trưởng thành, một ngày nọ, thấy Đức Bổn Sư, ông đã hoan hỷ cúng dường một bó cỏ kusa.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kosalaraṭṭhe brāhmaṇakule paṭisandhiṃ gahetvā migasiranakkhattena jātattā migasiroti laddhanāmo vayappatto brāhmaṇānaṃ vijjāsippesu nipphattiṃ gato chavasīsamantaṃ nāma sikkhi, yaṃ parijappetvā tivassamatthake matānampi sīsaṃ nakhena ākoṭetvā ‘‘ayaṃ satto asukaṭṭhāne nibbatto’’ti jānāti.
Due to that meritorious deed, he wandered through divine and human realms, and in this Buddha-era, he took rebirth in a brahmin family in the Kosala country; being born under the Migasira constellation, he was named Migasira; having reached adulthood, he mastered the brahmin arts and sciences, and learned a mantra called chavasīsamantaṃ, by chanting which he could tap the head of even those who had died three years prior and know, "This being was reborn in such-and-such a place."
Nhờ thiện nghiệp đó, ông luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời Đức Phật này xuất hiện, ông tái sinh vào một gia đình Bà-la-môn ở xứ Kosala. Vì sinh vào tiết Migasira (Sao Đầu Nai), ông được đặt tên là Migasira. Khi trưởng thành, ông đã tinh thông các học vấn và kỹ nghệ của Bà-la-môn, học được một thần chú gọi là "chavasīsamanta" (thần chú đầu người chết). Nhờ niệm chú này, ông có thể dùng móng tay gõ vào đầu của người đã chết, thậm chí đã chết hơn ba năm, để biết rằng "chúng sinh này đã tái sinh ở nơi nào đó".
So gharāvāsaṃ anicchanto paribbājakapabbajjaṃ pabbajitvā taṃ vijjaṃ nissāya lokena sakkato garukato lābhī hutvā vicaranto sāvatthiṃ upagato satthu santikaṃ gantvā attano ānubhāvaṃ pakāsento – ‘‘ahaṃ, bho gotama, matānaṃ nibbattaṭṭhānaṃ jānāmī’’ti vatvā, ‘‘kathaṃ pana tvaṃ jānāsī’’ti vutte, ‘‘chavasīsāni āharāpetvā mantaṃ parijappetvā nakhena sīsaṃ ākoṭento nirayādikaṃ tehi tehi nibbattaṭṭhānaṃ jānāmī’’ti kathesi.
Disliking household life, he went forth into the ascetic's homelessness; relying on that knowledge, he became respected, honored, and prosperous among people; while wandering, he arrived in Sāvatthī; going to the Teacher, and wishing to display his power, he said, "Venerable Gotama, I know the destination of the dead." When asked, "How do you know?" he replied, "By having corpses' heads brought, chanting the mantra, and tapping the head with my fingernail, I know their destination, whether it be hell or elsewhere."
Vì không muốn sống đời gia đình, ông xuất gia làm du sĩ (paribbājaka). Nhờ thần chú đó, ông được mọi người tôn kính, trọng vọng, trở nên có nhiều lợi lộc. Khi du hành đến Sāvatthī, ông đến gặp Đức Bổn Sư và tỏ bày năng lực của mình, nói: "Bạch Đức Gotama, con biết được nơi tái sinh của người chết." Khi được hỏi: "Làm sao ông biết được?", ông đáp: "Con cho mang đầu người chết đến, niệm thần chú, rồi dùng móng tay gõ vào đầu, con biết được nơi tái sinh của họ, như địa ngục, v.v..."
Athassa bhagavā parinibbutassa bhikkhuno sīsakapālaṃ āharāpetvā, ‘‘kathehi tāva tassa gatiṃ, yassidaṃ sīsakapāla’’nti āha.
Then, the Bhagavā had the skull of a bhikkhū who had attained parinibbāna brought and said, "Tell me the destination of the one whose skull this is."
Sau đó, Đức Thế Tôn cho mang đến một mảnh sọ của một Tỳ-kheo đã nhập Niết-bàn và nói: "Hãy nói cho ta biết cảnh giới của người có mảnh sọ này."
So taṃ kapālaṃ mantaṃ parijappetvā nakhena ākoṭetvā neva antaṃ na koṭiṃ passati.
He chanted the mantra over that skull, tapped it with his fingernail, but saw neither end nor beginning.
Vị du sĩ đó niệm thần chú vào mảnh sọ, dùng móng tay gõ vào, nhưng không thấy được điểm cuối cũng không thấy được điểm đầu.
Atha satthārā, ‘‘na sakkosi paribbājakā’’ti vutte, ‘‘upaparikkhissāmi tāvā’’ti vatvā punappunaṃ parivattentopi na passateva.
Then, when the Teacher said, "Are you unable, ascetic?" he replied, "I will examine it further," and even though he turned it over and over again, he still could not see it.
Khi Đức Bổn Sư nói: "Ông không thể làm được phải không, này du sĩ?", ông đáp: "Con sẽ thử lại." Dù ông xoay đi xoay lại nhiều lần, ông vẫn không thể thấy được.
Bāhirakamantena hi khīṇāsavassa gatiṃ kathaṃ jānissati, athassa matthakato kacchehi ca sedo mucci.
Indeed, how could he know the destination of an Arahant with an external mantra? Then, sweat broke out from his head and armpits.
Thật vậy, làm sao một thần chú ngoại đạo có thể biết được cảnh giới của một vị A-la-hán? Sau đó, mồ hôi chảy ra từ đầu và nách của ông.
So lajjitvā tuṇhībhūto aṭṭhāsi.
He, being ashamed, remained silent.
Ông ta hổ thẹn, im lặng đứng đó.
Satthā ‘‘kilamasi paribbājakā’’ti āha.
The Teacher said, "Are you weary, ascetic?"
Đức Bổn Sư nói: “Này du sĩ, ông mệt mỏi ư?”
So ‘‘āma, kilamāmi, na imassa gatiṃ jānāmi, tumhe pana jānāthā’’ti.
He said, "Yes, I am weary. I do not know his destination. But do you, Venerable Gotama, know it?"
Ông ta đáp: “Vâng, tôi mệt mỏi, tôi không biết cảnh giới của người này, còn quý Ngài thì có biết không?”
‘‘Ahaṃ etaṃ jānāmi, ito uttaritarampi jānāmī’’ti vatvā ‘‘nibbānaṃ gato so’’ti āha.
Having said, "I know this, and I know even more than this," he said, "He has gone to Nibbāna."
Ngài nói: “Ta biết điều này, và còn biết sâu xa hơn thế nữa,” rồi Ngài nói: “Người ấy đã nhập Niết Bàn.”
Paribbājako ‘‘imaṃ vijjaṃ mayhaṃ dethā’’ti āha.
The ascetic said, "Give me this knowledge."
Du sĩ nói: “Xin quý Ngài ban cho tôi pháp môn này.”
‘‘Tena hi pabbajā’’ti vatvā taṃ pabbājetvā paṭhamaṃ samathakammaṭṭhāne niyojetvā jhānābhiññāsu patiṭṭhitassa vipassanāya kammaṃ upadisi.
Saying, "Then go forth," the Teacher ordained him, first engaged him in the samatha meditation subject, and when he was established in the jhānas and supernormal powers (abhiññā), he instructed him in the work of vipassanā.
Ngài nói: “Vậy thì hãy xuất gia,” rồi cho ông ta xuất gia, trước tiên hướng dẫn ông ta tu tập pháp chỉ (samatha), sau khi ông ta đã an trú trong các thiền định và các thắng trí (abhiññā), Ngài chỉ dạy pháp tuệ (vipassanā).
So vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
While practicing vipassanā, he attained Arahantship not long after.
Khi tu tập pháp tuệ, chẳng bao lâu ông ta đã chứng A-la-hán.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.48.56-60) –
Thus it is said in the Apadāna:
Vì thế, trong Apadāna có nói –
Aniccāni gahakānīti āyasmato sivakattherassa gāthā.
‘Unstable are these dwellings’ are the verses of Venerable Sivaka Thera.
2. Chú giải kệ của Trưởng lão Sivaka
Kā uppatti?
What is the origin?
Bài kệ Aniccāni gahakānī này là của Trưởng lão Sivaka.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ bhagavantaṃ piṇḍāya carantaṃ passitvā pasannamānaso pattaṃ ādāya kummāsassa pūretvā adāsi.
This Elder, too, having made aspirations under former Buddhas and accumulated merits in various existences, was reborn in a good family during the time of Vipassī Bhagavā. Having reached maturity, one day, seeing the Bhagavā on his alms round, with a mind filled with faith, he took his bowl, filled it with barley meal, and offered it.
Vị này cũng vậy, đã tạo thiện nghiệp trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy công đức trong các kiếp sống khác nhau. Đến thời Đức Phật Vipassī, vị ấy sinh ra trong một gia đình quý tộc, trở nên thông minh và một ngày nọ, thấy Đức Thế Tôn đang khất thực, với tâm hoan hỷ, đã lấy bát và đong đầy bột lúa mạch cúng dường.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe brāhmaṇakule nibbatti, sivakotissa nāmaṃ ahosi.
Through that meritorious deed, he wandered through realms of devas and humans, and in this Buddha-era, he was reborn in a brāhmaṇa family in Rājagaha, and his name was Sivaka.
Do nghiệp phước ấy, vị ấy luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời Đức Phật hiện tại này, vị ấy sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn ở Rājagaha, và được đặt tên là Sivaka.
So vayappatto vijjāsippesu nipphattiṃ gato nekkhammajjhāsayatāya kāme pahāya paribbājakapabbajjaṃ pabbajitvā vicaranto satthāraṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
Having come of age and become proficient in various arts and sciences, due to his strong inclination towards renunciation, he abandoned sensual pleasures, took up the ascetic’s life, and wandered as a paribbājaka. Approaching the Teacher, he heard the Dhamma, gained faith, and was ordained. Practicing insight meditation, he soon attained Arahantship.
Khi trưởng thành, vị ấy đã hoàn thiện các học vấn và kỹ năng, do có ý chí xuất gia mãnh liệt, đã từ bỏ các dục vọng và xuất gia làm du sĩ. Khi đang du hành, vị ấy đến gặp Đức Đạo Sư, nghe Pháp, phát sinh tín tâm, rồi xuất gia và thực hành thiền Tứ Niệm Xứ. Chẳng bao lâu sau, vị ấy đã đạt được A-la-hán quả.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.56.117-121) –
Therefore, it is stated in the Apadāna:
Về điều đó, đã được nói trong Apadāna (Apa. Thera 2.56.117-121) rằng:
Tattha aniccāni gahakāni, tattha tattha punappunanti tasmiṃ tasmiṃ bhave punappunaṃ nibbattamānāni gahakāni attabhāvagehāni na nibbāni anavaṭṭhitāni ittarāni parittakālāni.
In this, ‘ Unstable are these dwellings, reborn again and again in various places’ means that these houses of existence, the personal aggregates (attabhāva-gehāni), which are born repeatedly in various existences, are not permanent, not fixed, but temporary and short-lived.
Trong đó, aniccāni gahakāni, tattha tattha punappunaṃ (những ngôi nhà không thường còn, hết nơi này đến nơi khác lặp đi lặp lại) có nghĩa là những ngôi nhà tự thân (attabhāvagehāni) sinh khởi lặp đi lặp lại trong mỗi kiếp sống, chúng không thường còn (na niccāni), không bền vững (anavaṭṭhitāni), chỉ tồn tại trong thời gian ngắn (ittarāni, parittakālāni).
Gahakāraṃ gavesantoti imassa attabhāvagehassa kārakaṃ taṇhāvaḍḍhakiṃ pariyesanto ettakaṃ kālaṃ anuvicarinti adhippāyo.
‘ Searching for the house-builder’ means that he wandered for so long, seeking the craving-carpenter, the maker of this house of existence.
Gahakāraṃ gavesanto (tìm kiếm kẻ xây nhà) có nghĩa là tìm kiếm người thợ mộc ái dục (taṇhāvaḍḍhakiṃ), kẻ đã tạo ra ngôi nhà tự thân này, và đã lang thang trong một thời gian dài như vậy.
Dukkhā jāti punappunanti idaṃ gahakārakagavesanassa kāraṇavacanaṃ.
‘ Painful is rebirth again and again’ is a statement of the reason for searching for the house-builder.
Dukkhā jāti punappunaṃ (sinh lại nhiều lần là khổ) là lời nói về nguyên nhân của việc tìm kiếm kẻ xây nhà.
Yasmā jarābyādhimaraṇamissatāya jāti nāmesā punappunaṃ upagantuṃ dukkhā, na ca sā tasmiṃ adiṭṭhe nivattati, tasmā taṃ gavesanto vicarinti attho.
The meaning is that since this rebirth, mixed with old age, sickness, and death, is painful to encounter repeatedly, and since it does not cease as long as that (craving) is not seen, therefore he wandered seeking it.
Vì việc sinh khởi này, do bị pha trộn với già, bệnh, chết, là khổ khi phải lặp đi lặp lại, và nó sẽ không chấm dứt nếu kẻ đó không bị nhìn thấy, nên ý nghĩa là: ta đã lang thang tìm kiếm kẻ đó.
Gahakāraka diṭṭhosīti idāni pana yena so sakkā daṭṭhuṃ, tena ariyamaggañāṇacakkhunā gahakāraka diṭṭho asi.
‘ O house-builder, you are seen’: Now, O house-builder, you are seen by that eye of noble path-knowledge by which you can be seen.
Gahakāraka diṭṭhosi (hỡi kẻ xây nhà, ngươi đã bị nhìn thấy) có nghĩa là: giờ đây, ngươi, kẻ xây nhà, đã bị nhìn thấy bằng con mắt trí tuệ của đạo lộ Thánh (ariyamaggañāṇacakkhunā), nhờ đó có thể nhìn thấy ngươi.
Puna gehanti puna imasmiṃ saṃsāravaṭṭe attabhāvasaṅkhātaṃ mama gehaṃ na kāhasi na karissasi.
‘ No house again’: You shall not make my house, which is called the personal aggregates, in this cycle of existence again.
Puna gehaṃ (ngôi nhà nữa): Ngươi sẽ không kāhasi (xây dựng) ngôi nhà của ta, tức là ngôi nhà tự thân trong vòng luân hồi này, puna (một lần nữa).
Sabbā te phāsukā bhaggāti tava sabbā anavasesakilesaphāsukā mayā bhaggā.
‘ All your rafters are broken’: All your defilement-rafters, without remainder, have been broken by me.
Sabbā te phāsukā bhaggā (tất cả sườn nhà ngươi đã bị phá vỡ) có nghĩa là: tất cả sườn nhà phiền não (kilesaphāsukā) của ngươi, không còn sót lại gì, đã bị ta phá vỡ.
Thūṇikā ca vidālitāti idāni tayā kātabbassa attabhāvagehassa avijjāsaṅkhātā kaṇṇikā ca bhinnā.
‘ And the ridge-pole is shattered’: And the ignorance-ridge-pole of the house of existence to be built by you has now been shattered.
Thūṇikā ca vidālitā (cột trụ cũng bị đập tan) có nghĩa là: bây giờ, cột trụ của ngôi nhà tự thân mà ngươi phải xây dựng, tức là vô minh (avijjā), cũng đã bị ta phá vỡ.
Vimariyādikataṃ cittanti mama cittaṃ vigatantaṃ kataṃ, āyatiṃ anuppattidhammataṃ āpāditaṃ.
‘ The mind, having become unbound’: My mind has been made without boundaries, made such that it will not be reborn in the future.
Vimariyādikataṃ cittaṃ (tâm đã vượt qua mọi giới hạn) có nghĩa là: tâm ta đã được làm cho không còn giới hạn, đã đạt đến trạng thái không còn sinh khởi trong tương lai.
Tato eva idheva vidhamissati imasmiṃyeva bhave viddhaṃsissati, carimakacittanirodhena nirujjhissatīti attho.
For that very reason, ‘ will here and now perish’: it will be completely destroyed in this very existence; it will cease with the cessation of the final thought-moment—this is the meaning.
Chính vì thế, idheva vidhamissati (ngay tại đây sẽ được tiêu diệt) có nghĩa là: nó sẽ bị tiêu diệt ngay trong kiếp sống này, sẽ chấm dứt cùng với sự diệt của tâm cuối cùng.
Arahaṃ sugatoti āyasmato upavāṇattherassa gāthā.
‘The Arahant, the Fortunate One’ are the verses of Venerable Upavāṇa Thera.
Arahaṃ sugato (Bậc A-la-hán, Bậc Thiện Thệ) v.v. là những bài kệ của Trưởng lão đáng kính Upavāṇa.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự khởi nguyên là gì?
Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle daliddakule nibbattitvā viññutaṃ patto bhagavati parinibbute tassa dhātuṃ gahetvā manussadevanāgagaruḷakumbhaṇḍayakkhagandhabbehi sattaratanamaye sattayojanike thūpe kate tattha sudhotaṃ attano uttarāsaṅgaṃ veḷagge ābandhitvā dhajaṃ katvā pūjaṃ akāsi.
It is said that this Elder, having been born into a poor family during the time of Padumuttara Bhagavā, and having reached maturity, when the Bhagavā had attained parinibbāna, took his relics. When humans, devas, nāgas, garuḷas, kumbhaṇḍas, yakkhas, and gandhabbas had built a seven-yojana stūpa made of seven precious gems, he tied his well-washed outer robe to the tip of a bamboo pole, making it a banner, and offered homage.
Nghe nói, vào thời Đức Phật Padumuttara, vị này sinh ra trong một gia đình nghèo khó, khi trưởng thành, sau khi Đức Phật nhập Niết-bàn, ngài đã lấy xá-lợi của Ngài và khi chư Thiên, người, Nāga, Garuḷa, Kumbhaṇḍa, Yakṣa và Gandhabba đã xây dựng một bảo tháp cao bảy dojana bằng bảy loại ngọc quý, ngài đã buộc chiếc y thượng của mình, đã được giặt sạch, vào ngọn tre, làm thành một lá cờ và cúng dường.
Taṃ gahetvā abhisammatako nāma yakkhasenāpati devehi cetiyapūjārakkhaṇatthaṃ ṭhapito adissamānakāyo ākāse dhārento cetiyaṃ tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ akāsi.
Abhisammataka, a yakkha general appointed by the devas to guard the cetiya-homage, took that banner, and being invisible, held it in the sky and circumambulated the cetiya three times.
Một vị tướng Yakṣa tên là Abhisammataka, được chư Thiên đặt để để bảo vệ sự cúng dường bảo tháp, đã lấy lá cờ đó, thân vô hình, bay lượn trên không và đi nhiễu quanh bảo tháp ba lần.
So taṃ disvā bhiyyosomattāya pasannamānaso ahosi.
Seeing that, the man’s mind became even more deeply pleased.
Thấy vậy, tâm ngài càng thêm hoan hỷ.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule nibbattitvā upavāṇoti laddhanāmo vayappatto jetavanapaṭiggahaṇe buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto arahattaṃ patvā chaḷabhiñño ahosi.
Through that meritorious deed, he wandered through realms of devas and humans, and in this Buddha-era, he was reborn in a brāhmaṇa family in Sāvatthī, receiving the name Upavāṇa. Having come of age, on the day of the Jetavana offering, he saw the Buddha’s majesty, gained faith, and was ordained. Practicing insight meditation, he attained Arahantship and became endowed with the six abhiññās (supernormal powers).
Nhờ công đức đó, ngài đã luân hồi trong cõi trời và cõi người, và vào thời Đức Phật hiện tại, ngài sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn ở Sāvatthī, được đặt tên là Upavāṇa. Khi đến tuổi trưởng thành, ngài thấy thần thông của Đức Phật trong lễ tiếp nhận Tịnh xá Jetavana, phát khởi niềm tin, xuất gia, thực hành thiền quán và đạt đến quả vị A-la-hán với sáu thần thông.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.56.122-178) –
Therefore, it is stated in the Apadāna:
Vì vậy, trong Apadāna đã nói:
Athāyasmā upavāṇo bhagavato upaṭṭhāko ahosi.
Later, Venerable Upavāṇa became the attendant of the Blessed One.
Sau đó, Tôn giả Upavāṇa trở thành thị giả của Đức Thế Tôn.
Tena ca samayena bhagavato vātābādho uppajji.
At that time, the Blessed One was afflicted by a wind-sickness.
Vào thời điểm đó, Đức Thế Tôn bị bệnh gió (vātābādha).
Therassa ca gihisahāyo devahito nāma brāhmaṇo sāvatthiyaṃ paṭivasati.
The elder had a lay friend named Devahita, a brahmin, who lived in Sāvatthī.
Vị Bà-la-môn tên Devahita, bạn thân của Trưởng lão khi còn là cư sĩ, sống ở Sāvatthī.
So theraṃ catūhi paccayehi pavedesi.
He used to provide the elder with the four requisites.
Ông đã mời Trưởng lão cúng dường bốn vật dụng.
Athāyasmā upavāṇo nivāsetvā pattacīvaramādāya tassa brāhmaṇassa nivesanaṃ upagacchi.
Then Venerable Upavāṇa, having dressed and taken his bowl and robe, went to the brahmin’s house.
Thế rồi, Tôn giả Upavāṇa mặc y, cầm bát và y tăng-già-lê, đến nhà của vị Bà-la-môn ấy.
Brāhmaṇo ‘‘kenaci aññena payojanena thero āgato’’ti ñatvā, ‘‘vadeyyātha, bhante, kenattho’’ti āha.
The brahmin, knowing that “the elder has come for some other purpose,” said, “Please speak, Venerable Sir, what is your need?”
Vị Bà-la-môn biết rằng “Trưởng lão đến vì một mục đích khác,” bèn nói: “Bạch Đại đức, xin hãy nói, Ngài cần gì?”
Thero tassa brāhmaṇassa payojanaṃ ācikkhanto –
The elder, wishing to inform the brahmin of the purpose of his visit, recited two verses:
Trưởng lão, muốn nói rõ mục đích của mình cho vị Bà-la-môn ấy, đã nói hai câu kệ:
Tassattho – yo imasmiṃ loke pūjaneyyānaṃ pūjetabbehi sakkādīhi devehi mahābrahmādīhi ca brahmehi pūjito, sakkareyyānaṃ sakkātabbehi bimbisārakosalarājādīhi sakkato, apaceyyānaṃ apacāyitabbehi mahesīhi khīṇāsavehi apacito, kilesehi ārakattādinā arahaṃ, sobhanagamanādinā sugato sabbaññū muni mayhaṃ satthā devadevo sakkānaṃ atisakko brahmānaṃ atibrahmā, so dāni vātehi vātahetu vātakkhobhanimittaṃ ābādhiko jāto.
The meaning of this is: The person who is worshipped by devas like Sakka and Brahmās like Mahābrahmā, who are worthy of worship in this world; who is honored by kings like Bimbisāra and Kosala, who are worthy of honor; who is respected by the noble ones, the Arahants, who are worthy of respect and who cultivate virtues such as the Sīlakkhandha; who is Arahant due to meanings such as being far from defilements; who is Sugata due to reasons such as having a graceful gait; the all-knowing Sage, my Teacher, who is the deva of devas, the chief among Sakka-devas, the chief among Brahmās—he is now afflicted due to winds, due to the cause of wind, due to the agitation of wind.
Ý nghĩa của câu kệ đó là: Vị nào trong thế gian này được cúng dường bởi những vị đáng được cúng dường như chư thiên Sakka và các vị Đại Phạm Thiên, được tôn kính bởi những vị đáng được tôn kính như vua Bimbisāra và vua Kosala, được kính trọng bởi những vị đáng được kính trọng như các vị Đại Hiền giả, các vị A-la-hán; Vị ấy là A-la-hán do đã đoạn trừ các phiền não, là Sugata do đã đi con đường tốt đẹp, là Bậc Toàn Tri Mâu-ni, là Bậc Đạo Sư của ta, là Thiên Trung Chi Thiên, là Sakka tối thắng trong các Sakka, là Phạm Thiên tối thắng trong các Phạm Thiên. Nay, vị ấy bị bệnh do gió, do nguyên nhân gió, do sự rối loạn của gió.
Sace, brāhmaṇa, uṇhodakaṃ atthi, tassa vātābādhavūpasamanatthaṃ taṃ hātave upanetuṃ icchāmīti.
“ Brahmin, if there is hot water, I wish to offer it to him to alleviate that wind-sickness.”
“Này Bà-la-môn, nếu có nước nóng, ta muốn dâng lên để bệnh gió của Ngài được tiêu trừ.”
Taṃ sutvā brāhmaṇo uṇhodakaṃ tadanurūpaṃ vātārahañca bhesajjaṃ bhagavato upanāmesi.
Hearing that, the brahmin offered hot water and medicine suitable for wind-sickness to the Blessed One.
Nghe vậy, vị Bà-la-môn đã dâng nước nóng và thuốc trị bệnh gió phù hợp lên Đức Thế Tôn.
Tena ca satthu rogo vūpasami.
And by that, the Teacher’s illness subsided.
Nhờ đó, bệnh của Bậc Đạo Sư đã thuyên giảm.
Tassa bhagavā anumodanaṃ akāsīti.
The Blessed One then gave an anumodanā to him.
Đức Thế Tôn đã tùy hỷ công đức của ông ấy.
Diṭṭhā mayāti āyasmato isidinnattherassa gāthā.
“Diṭṭhā mayā” and so forth are the verses of Venerable Isidinnatthera.
“ Diṭṭhā mayā” là các câu kệ của Tôn giả Trưởng lão Isidinnā.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự phát sinh như thế nào?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni karonto vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto bījaniṃ gahetvā bodhiyā pūjaṃ akāsi.
This Elder Isidinna, having made aspirations with previous Buddhas, performing good deeds in various existences, was reborn in a respectable family during the time of the Buddha Vipassī. Having attained maturity, he took a fan and made an offering to the Bodhi tree.
Vị này cũng đã tạo các điều kiện thuận lợi dưới các Đức Phật quá khứ, và đã làm các công đức trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Thế Tôn Vipassī, vị ấy sinh ra trong một gia đình quý tộc, khi trưởng thành, đã cầm quạt và cúng dường cây Bồ-đề.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sunāparantajanapade seṭṭhikule nibbattitvā isidinnoti laddhanāmo vayappatto satthu candanamāḷapaṭiggahaṇe pāṭihāriyaṃ disvā pasannamānaso satthāraṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā sotāpanno hutvā agāraṃ ajjhāvasati.
Due to that meritorious kamma, he wandered in the realms of gods and humans, and in this arising of the Buddha, he was reborn in a wealthy family in the Sunāparanta country, named Isidinna. Having reached adulthood, he saw the miracle at the Buddha's acceptance of the sandalwood pavilion, his mind was purified, and he approached the Buddha. Having heard the Dhamma, he became a sotāpanna and dwelt in the household life.
Nhờ nghiệp công đức ấy, vị ấy đã luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời Đức Phật hiện tại, vị ấy sinh ra trong một gia đình trưởng giả ở vùng Sunāparanta, được đặt tên là Isidinnā. Khi đến tuổi trưởng thành, vị ấy thấy phép thần thông của Đức Đạo Sư khi Ngài nhận tháp hương chiên đàn, tâm hoan hỷ, bèn đến gần Đức Đạo Sư, nghe Pháp, trở thành một bậc Nhập Lưu, và sống tại gia.
Tassa hitānukampinī devatā taṃ codentī –
A deity, compassionate and wishing for his welfare, desiring to admonish him, said: —
Một vị thiên nữ có lòng từ bi với ông ấy, đã thúc giục ông:
Yatoti yasmā te upāsakā sārattarattā maṇikuṇḍalesu puttesu dāresu ca apekkhavanto, tasmā idha imasmiṃ buddhasāsane dhammaṃ yāthāvato addhā ekaṃsena na jānanti.
Yato (since) means, "Since these lay followers are greatly attached and have affection for jewels, earrings, sons, and wives, idha (here), in this Buddha’s Dispensation, addhā (surely) they do not truly know the Dhamma."
" Yato" có nghĩa là: bởi vì những cư sĩ ấy đắm nhiễm sâu sắc vào ngọc báu, hoa tai, và còn quyến luyến con cái và vợ, cho nên " idha" (ở đây), trong giáo pháp của Đức Phật này, họ " addhā" (chắc chắn) " na jānanti" (không hiểu) Pháp một cách chân thật.
Evaṃ bhūtā ca ‘‘kāmā aniccā’’iti cāpi āhu ahosi, sattapakati vicittasabhāvāti adhippāyo.
And though such persons "also say, ‘Sensual pleasures are impermanent’" — "Alas! The natural state of beings is wondrous and varied," is the intention.
Và những người như vậy cũng " kāmā aniccā" (nói rằng các dục là vô thường), ý là bản chất của chúng sinh là đa dạng và kỳ lạ.
Rāgañca tesaṃ na balatthi chettunti tesaṃ upāsakānaṃ yasmā rāgaṃ chettuṃ samucchindituṃ tādisaṃ ñāṇabalaṃ natthi, tasmā tena kāraṇena sitā taṇhāvasena nissitā puttadāraṃ dhanañca allīnā na vissajjentīti sabbametaṃ devatā taṃyeva upāsakaṃ uddissa aññāpadesena kathesi.
"And there is no strength in them to cut off craving" means, "Since those lay followers do not have such knowledge-power to cut off, to eradicate craving, tasmā (therefore), for that reason, sitā (clinging), dependent on craving, they are attached to sons, wives, and wealth, they do not renounce them." All this the deity spoke, referring to that very lay follower, by way of an indirect address.
" Rāgañca tesaṃ na balatthi chettuṃ" có nghĩa là: bởi vì những cư sĩ ấy không có sức mạnh trí tuệ để đoạn trừ tham ái, để nhổ tận gốc tham ái, " tasmā" (vì lý do đó) họ " sitā" (nương tựa) vào tham ái, bám víu vào con cái, vợ và tài sản, không từ bỏ chúng. Tất cả những lời này, vị thiên nữ đã nói ám chỉ chính cư sĩ ấy.
Taṃ sutvā upāsako saṃvegajāto pabbajitvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
Hearing that, the lay follower became filled with spiritual urgency, went forth, and soon attained Arahantship.
Nghe vậy, cư sĩ ấy khởi tâm xúc động, xuất gia và không lâu sau đã chứng đắc A-la-hán quả.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.48.46-50) –
Therefore, it is said in the Apadāna: —
Vì thế, trong Apadāna (apa. thera 2.48.46-50) đã nói:
Devo cāti āyasmato sambulakaccānattherassa gāthā.
Devo ca and so on are the verses of the Venerable Elder Sambulakaccāna.
“ Devo ca” là câu kệ của Tôn giả Trưởng lão Sambhulakaccāna.
Kā uppatti?
What is the origin story?
Sự phát sinh như thế nào?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni karonto ito catunavutikappamatthake kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ sataraṃsiṃ nāma paccekabuddhaṃ nirodhā vuṭṭhahitvā piṇḍāya carantaṃ disvā pasannamānaso tālaphalaṃ adāsi.
This Elder also, having made aspirations with previous Buddhas and performing good deeds in various existences, was reborn in a respectable family ninety-four aeons ago. Having attained maturity, one day he saw the Paccekabuddha named Sataraṃsī, who had emerged from nirodha-samāpatti and was wandering for alms. His mind was purified, and he offered a palm fruit.
Vị này cũng vậy, đã tạo thiện nghiệp trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy công đức trong các kiếp sống khác nhau. Chín mươi bốn kiếp trước, vị ấy sinh ra trong một gia đình quý tộc, trở nên thông minh. Một ngày nọ, thấy Đức Độc Giác Phật tên Sataraṃsī vừa xuất khỏi Ni-rô-đhà Samāpatti và đang đi khất thực, với tâm hoan hỷ, vị ấy đã cúng dường một quả chà là.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde magadharaṭṭhe gahapatikule nibbattitvā ‘‘sambulo’’ti laddhanāmo kaccānagottatāya sambulakaccānoti paññāyittha.
Due to that meritorious kamma, he wandered in the realms of gods and humans. In this arising of the Buddha, he was reborn in a householder's family in the Magadha country, named Sambula, and due to his Kaccāna clan, he became known as Sambulakaccāna.
Do nghiệp phước ấy, vị ấy luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời Đức Phật hiện tại này, vị ấy sinh ra trong một gia đình gia chủ ở xứ Magadha, được đặt tên là Sambula, và vì thuộc dòng họ Kaccāna nên được biết đến là Sambulakaccāna.
So vayappatto satthu santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā himavantasamīpe bheravāya nāma pabbataguhāyaṃ vipassanāya kammaṃ karonto viharati.
Having reached adulthood, he heard the Dhamma from the Buddha, attained faith, and went forth. He then dwelt in the Bheravā mountain cave near the Himavanta mountains, engaged in vipassanā meditation.
Khi trưởng thành, vị ấy nghe Pháp từ Đức Đạo Sư, phát sinh tín tâm, rồi xuất gia và sống thực hành thiền Tứ Niệm Xứ trong hang núi tên Bheravā gần dãy Hy-mã-lạp-sơn.
Athekadivasaṃ mahā akālamegho satapaṭalasahassapaṭalo thanento gajjanto vijjullatā nicchārento gaḷagaḷāyanto uṭṭhahitvā vassituṃ ārabhi, asaniyo phaliṃsu.
Then, one day, a great unseasonal cloud, with hundreds and thousands of layers, thundering, roaring, emitting flashes of lightning, and rumbling, arose and began to rain; thunderbolts struck.
Rồi một ngày nọ, một trận mưa lớn trái mùa, với hàng trăm ngàn tầng mây, sấm sét vang dội, chớp giật liên hồi, bắt đầu đổ xuống, và sấm sét đánh vang trời.
Taṃ saddaṃ sutvā acchataracchuvanamahiṃsahatthiādayo bhītatasitā bhītaravaṃ viraviṃsu.
Hearing that sound, deer, jackals, wild buffaloes, elephants, and other animals, terrified and afraid, cried out with fearful roars.
Nghe tiếng động ấy, các loài vật như hổ, báo, trâu rừng, voi, v.v., đều sợ hãi run rẩy và gầm thét một cách kinh hoàng.
Thero pana āraddhavipassanattā kāye jīvite ca nirapekkho vigatalomahaṃso taṃ acintento vipassanāyameva kammaṃ karonto ghammāpagamena utusappāyalābhena samāhitacitto tāvadeva vipassanaṃ ussukkāpetvā saha abhiññāhi arahattaṃ pāpuṇi.
The Elder, however, having embarked on vipassanā, unconcerned with his body and life, free from goosebumps, disregarded the commotion. He continued his work in vipassanā meditation, and with the passing of the heat and the attainment of suitable weather, his mind became concentrated. He then immediately intensified his vipassanā and attained Arahantship together with the supernormal powers (abhiññā).
Tuy nhiên, vị Trưởng lão, do đã tinh cần tu tập thiền quán (vipassanā), không còn bận tâm đến thân mạng, đã dứt bỏ sự rùng mình sợ hãi, không nghĩ đến điều đó, chỉ chuyên tâm thực hành thiền quán; nhờ tránh được cái nóng, nhờ được thời tiết thuận lợi, với tâm định tĩnh, ngay lúc ấy đã tinh tấn thiền quán và đạt đến A-la-hán quả cùng với các thắng trí (abhiññā).
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.51.85-90) –
Therefore, it is said in the Apadāna: —
Do đó, trong Apadāna (Apa. Thera 2.51.85-90) đã nói:
Tattha devo ca vassati, devo ca gaḷagaḷāyatīti devo megho vassati ca, ‘‘gaḷagaḷā’’ti ca karonto gajjatīti attho.
Therein, “The sky rains, and the sky thunders” means, "The sky, the cloud, rains, and also makes a ‘gaḷagaḷā’ sound, meaning it thunders."
Trong đó, devo ca vassati, devo ca gaḷagaḷāyatī có nghĩa là: Mây mưa và sấm sét, tạo ra tiếng “gaḷagaḷā” là sấm rền. Quả thật, đây là từ mô phỏng tiếng sấm. Ekako cāhaṃ bherave bile viharāmī nghĩa là: Ta một mình, không có bạn đồng hành, trú trong hang núi đáng sợ này. Tassa mayhaṃ của ta, người đang ở trong tình trạng như vậy, natthi bhayaṃ vā chambhitattaṃ vā lomahaṃso vā nghĩa là: không có sự sợ hãi được gọi là sự hoảng loạn của tâm, cũng không có sự rùng mình của thân thể do nguyên nhân đó, hay chỉ là sự dựng tóc gáy.
Gajjantassa hi anukaraṇametaṃ.
Indeed, this (gaḷagaḷāyati) is an onomatopoeia for thundering.
Quả thật, đây là từ mô phỏng tiếng sấm.
Ekako cāhaṃ bherave bile viharāmīti ahañca ekako asahāyo sappaṭibhayāyaṃ pabbataguhāyaṃ vasāmi, tassa mayhaṃ evaṃbhūtassa me sato natthi bhayaṃ vā chambhitattaṃ vā lomahaṃso vāti cittutrāsasaññitaṃ bhayaṃ vā taṃnimittakaṃ sarīrassa chambhitattaṃ vā lomahaṃsanamattaṃ vā natthi.
“And I dwell alone in a fearsome cave” means, "And I, alone and without companions, dwell in this fearsome mountain cave. For me, being in such a state, “There is no fear, nor trembling, nor goosebumps” means there is no fear, which is called mental terror, nor physical trembling (like stiffness in the thighs and so on) caused by it, nor even mere goosebumps."
Ekako cāhaṃ bherave bile viharāmī nghĩa là: Ta một mình, không có bạn đồng hành, trú trong hang núi đáng sợ này. Tassa mayhaṃ của ta, người đang ở trong tình trạng như vậy, natthi bhayaṃ vā chambhitattaṃ vā lomahaṃso vā nghĩa là: không có sự sợ hãi được gọi là sự hoảng loạn của tâm, cũng không có sự rùng mình của thân thể do nguyên nhân đó, hay chỉ là sự dựng tóc gáy.
Kassa selūpamaṃ cittanti āyasmato nitakattherassa gāthā.
Whose mind is like a rock? These are the verses of the Venerable Thera Nitaka.
Kassa selūpamaṃ cittaṃ là kệ ngôn của Đại đức Nitakatthera.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự việc phát sinh như thế nào?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni karonto vipassissa bhagavato kāle bandhumatīnagare ārāmagopako hutvā jīvanto ekadivasaṃ bhagavantaṃ ākāsena gacchantaṃ disvā pasannamānaso nāḷikeraphalaṃ dātukāmo ahosi.
This Thera, too, having made aspirations under previous Buddhas, and performing meritorious deeds in various existences, was living as a garden keeper in the city of Bandhumatī during the time of Vipassī Bhagavā. One day, seeing the Blessed One passing through the air, he was delighted and wished to offer a coconut.
Vị này cũng vậy, đã tạo thiện nghiệp trong các kiếp quá khứ, tích lũy công đức ở khắp mọi nơi. Vào thời Đức Phật Vipassī, vị ấy là người giữ vườn ở thành Bandhumatī. Một ngày nọ, khi đang sống, vị ấy thấy Đức Thế Tôn đi trên không trung, tâm hoan hỷ muốn dâng một trái dừa.
Satthā taṃ anuggaṇhanto ākāseyeva ṭhatvā paṭiggaṇhi.
The Teacher, wishing to favor him, remained in the air and accepted it.
Đức Bổn Sư, để ban ân cho vị ấy, đã đứng trên không trung mà thọ nhận.
So taṃ datvā uḷāraṃ pītisomanassaṃ paṭisaṃvedi.
Having offered it, he experienced great joy and gladness.
Sau khi dâng trái dừa, vị ấy đã cảm nhận được niềm hoan hỷ và an lạc vô cùng lớn.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kosalaraṭṭhe brāhmaṇakule nibbattitvā nitakoti laddhanāmo viññutaṃ patto satthu santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā kammaṭṭhānaṃ gahetvā araññe viharanto ghaṭento arahattaṃ pāpuṇi.
Through that meritorious deed, he wandered through existences among devas and humans, and in this Buddha-era, he was reborn into a brahmin family in the Kosala country, received the name Nitaka, and having reached maturity, he heard the Dhamma from the Teacher, gained faith, went forth, took a meditation subject, and dwelling in the forest, striving, he attained Arahantship.
Nhờ nghiệp thiện ấy, vị ấy đã luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời Đức Phật hiện tại, vị ấy sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn ở xứ Kosala, được đặt tên là Nitaka. Khi trưởng thành, vị ấy nghe pháp từ Đức Bổn Sư, phát sinh niềm tin, xuất gia, thọ nhận đề mục thiền và sống trong rừng, tinh tấn tu tập và chứng đắc A-la-hán.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.51.91-99) –
Thus it is said in the Apadāna:
Vì thế, trong Apadāna có nói –
191. Tattha kassa selūpamaṃ cittaṃ, ṭhitaṃ nānupakampatīti imasmiṃ araññāyatane vasantesu kassa bhikkhuno cittaṃ aggaphalādhigamena ekaghanasilāmayapabbatūpamaṃ sabbesaṃ iñjanānaṃ abhāvato vasībhāvappattiyā ca ṭhitaṃ sabbehipi lokadhammehi nānukampati na vedhati.
Therein, regarding the phrase "Whose mind is like a rock, firm, and does not waver?", among the bhikkhus residing in this forest dwelling, whose mind, through the attainment of the highest fruit (Arahantship), is like a solid rock mountain, firm due to the absence of all agitations and the attainment of mastery, and does not waver or tremble due to any worldly conditions?
191. Trong đó, kassa selūpamaṃ cittaṃ, ṭhitaṃ nānupakampatī nghĩa là trong số các Tỳ-khưu đang cư trú tại khu rừng này, tâm của Tỳ-khưu nào, nhờ chứng đắc quả vị tối thượng, giống như một ngọn núi đá nguyên khối, an trú vững chắc vì không có bất kỳ sự xao động nào và đã đạt đến sự làm chủ, không hề rung động bởi tất cả các pháp thế gian?
Idānissa akampanākāraṃ saddhiṃ kāraṇena dassetuṃ ‘‘viratta’’ntiādi vuttaṃ.
Now, to show the manner of his unshakeability, along with its cause, the phrase beginning with "dispassionate" was spoken.
Bây giờ, để chỉ ra trạng thái bất động của vị ấy cùng với nguyên nhân, đã nói “viratta” v.v.
Tattha virattaṃ rajanīyesūti virāgasaṅkhātena ariyamaggena rajanīyesu rāguppattihetubhūtesu tebhūmakadhammesu virattaṃ, tattha sabbaso samucchinnarāganti attho.
Therein, "dispassionate towards that which excites lust" means dispassionate towards the three realms of existence which are causes for the arising of lust, through the Noble Path known as dispassion; the meaning is that lust has been completely eradicated there.
Trong đó, virattaṃ rajanīyesū nghĩa là đã ly tham đối với các pháp tam giới là nguyên nhân sinh khởi tham ái, tức là đã hoàn toàn đoạn trừ tham ái ở đó.
Kuppanīyeti paṭighaṭṭhānīye, sabbasmimpi āghātavatthusmiṃ.
"Towards that which causes anger" refers to that which is a cause for aversion, in every object of resentment.
Kuppanīye có nghĩa là nơi khởi lên sự sân hận, trong tất cả các đối tượng của sự sân hận (āghātavatthu).
Na kuppatīti na dussati na vikāraṃ āpajjati.
"Does not become angry" means does not become corrupted or undergo change.
Na kuppatī có nghĩa là không sân hận, không trở nên xấu xa, không biến đổi.
Yassevaṃ bhāvitaṃ cittanti yassa ariyapuggalassa cittaṃ mano evaṃ vuttanayena tādibhāvena bhāvitaṃ, kuto taṃ dukkhamessatīti taṃ puggalaṃ kuto sattato saṅkhārato vā dukkhaṃ upagamissati, na tādisassa dukkhaṃ atthīti attho.
"Whose mind has thus been developed": The mind of which Noble One has been developed in this manner, endowed with such qualities as described; "from where will suffering come to him?" means from what being or formation will suffering approach that person? The meaning is that such a person has no suffering.
Yassevaṃ bhāvitaṃ citta có nghĩa là tâm (mano) của bậc Thánh nhân (ariyapuggala) đã được tu tập theo cách đã nói, đạt được trạng thái như vậy; kuto taṃ dukkhamessatī có nghĩa là từ đâu khổ đau sẽ đến với người đó, hoặc khổ đau từ chúng sanh (satta) hay từ các hành (saṅkhāra) sẽ đến với người đó? Ý là, đối với người như vậy, không có khổ đau.
Na tāva supituṃ hotīti āyasmato soṇassa poṭiriyaputtassa gāthā.
"It is not time to sleep yet" are the verses of Venerable Soṇa, son of Poṭiriya.
Kệ ngôn Na tāva supituṃ hotī là của Tôn giả Soṇa, con trai của Poṭiriya.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự việc phát sinh như thế nào?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro sikhissa bhagavato kāle vanacaro hutvā jīvanto ekadivasaṃ satthāraṃ disvā pasannacitto kurañjiyaphalaṃ satthuno adāsi.
This elder, too, having performed meritorious deeds under previous Buddhas, lived as a forest dweller during the time of Sikhi Bhagavā. One day, seeing the Teacher, he became gladdened in mind and offered a kurañjiya fruit to the Teacher.
Vị này cũng đã tạo công đức trong thời các vị Phật quá khứ. Vào thời Đức Thế Tôn Sikhī, Ngài sống như một người đi rừng. Một ngày nọ, Ngài thấy Đức Đạo Sư và với tâm hoan hỷ, đã cúng dường quả kurañjiya cho Đức Đạo Sư.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthusmiṃ poṭiriyassa nāma gāmabhojakassa putto hutvā nibbatti, soṇotissa nāmaṃ ahosi.
Due to that meritorious deed, he wandered through realms of devas and humans, and in this Buddha-era, he was reborn in Kapilavatthu as the son of a village headman named Poṭiriya, and his name became Soṇa.
Do công đức ấy, vị ấy luân hồi trong cõi trời và cõi người. Vào thời Đức Phật này xuất hiện, vị ấy tái sinh làm con trai của ông trưởng làng tên Poṭiriya ở Kapilavatthu, tên là Soṇa.
So vayappatto bhaddiyassa sākiyarañño senāpati ahosi.
When he came of age, he became the general of King Bhaddiya the Sakyan.
Khi đến tuổi trưởng thành, vị ấy trở thành tướng quân của vua Sakya Bhaddiya.
Atha bhaddiyarāje heṭṭhā vuttanayena pabbajite, senāpati ‘‘rājāpi nāma pabbaji, kiṃ mayhaṃ gharāvāsenā’’ti pabbaji?
Then, when King Bhaddiya went forth as a monk in the manner described below, the general thought, "Even the king has gone forth; what is the use of household life for me?" and so he went forth?
Sau đó, khi vua Bhaddiya xuất gia theo cách đã nói ở dưới, vị tướng quân ấy suy nghĩ: “Vua còn xuất gia, thì ta ở trong đời sống gia đình này có ích gì?”, rồi xuất gia.
Pabbajitvā pana niddārāmo viharati, na bhāvanamanuyuñjati.
But after going forth, he lived idly, not engaging in meditation.
Nhưng sau khi xuất gia, vị ấy sống lười biếng, không tinh tấn tu tập.
Taṃ bhagavā anupiyāyaṃ ambavane viharanto attano obhāsaṃ pharāpetvā tenassa satiṃ janetvā imāya gāthāya taṃ ovadanto –
The Bhagavā, dwelling in the Ambavana at Anupiyā, extended his radiance, thereby arousing mindfulness in him, and wishing to admonish him with this verse—
Đức Thế Tôn, khi đang trú tại rừng xoài Anupiya, đã tỏa hào quang của mình, làm cho vị ấy khởi lên niệm, và khuyên dạy vị ấy bằng bài kệ này –
Tattha na tāva supituṃ hoti, ratti nakkhattamālinīti aṭṭhahi akkhaṇehi vajjitaṃ navamaṃ khaṇaṃ labhitvā ṭhitassa viññujātikassa yāva na arahattaṃ hatthagataṃ hoti, tāva ayaṃ nakkhattamālinī ratti supituṃ niddāyituṃ na hoti, supanassa kālo na hoti.
Therein, "It is not yet time to sleep, this night, adorned with stars" means that for a person of discerning nature who has obtained the ninth opportune moment, free from the eight inopportune moments, as long as Arahantship has not been attained, this night, adorned with stars, is not for sleeping; it is not the time for sleep.
Trong đó, na tāva supituṃ hoti, ratti nakkhattamālinī (đêm đầy sao chưa phải lúc ngủ) nghĩa là, đối với người có trí tuệ đã đạt được khoảnh khắc thứ chín, không bị tám chướng ngại, cho đến khi chưa đạt được quả vị A-la-hán, đêm đầy sao này chưa phải là lúc để ngủ, để nghỉ ngơi. Đó không phải là thời gian để ngủ.
Apica kho paṭijaggitumevesā, ratti hoti vijānatāti esā ratti nāma manussānaṃ migapakkhīnañca niddūpagamanena visesato nissaddavelābhūtā paṭipattiṃ attani sañjaggituṃ jāgariyānuyogamanuyuñjitumeva vijānatā viññunā icchitā hotīti.
Moreover, "this night is for the wise to be vigilant" means this night, which is a particularly silent time as humans, animals, and birds fall asleep, is desired by the wise for the practice of cultivating vigilance within oneself, for engaging in constant wakefulness.
Hơn nữa, paṭijaggitumevesā, ratti hoti vijānatā (đêm này là để người trí thức tỉnh) nghĩa là, đêm này, đặc biệt là thời gian yên tĩnh khi con người, thú vật và chim chóc đều chìm vào giấc ngủ, là thời gian mà người trí tuệ mong muốn để tinh tấn tu tập, để thực hành thiền định.
Taṃ sutvā soṇo saṃviggataramānaso hirottappaṃ paccupaṭṭhapetvā abbhokāsikaṅgaṃ adhiṭṭhāya vipassanāya kammaṃ karonto ‘‘hatthikkhandhova patita’’nti dutiyaṃ gāthamāha.
Hearing that, Soṇa, with a greatly stirred mind, brought shame and dread to mind, resolved upon the open-air ascetic practice (abbhokāsikaṅga), and while performing the work of vipassanā, he spoke the second verse, "fallen from the elephant's back".
Nghe vậy, tâm của Tôn giả Soṇa trở nên xúc động hơn, khởi lên sự hổ thẹn và ghê sợ tội lỗi, Tôn giả đã thọ trì hạnh đầu đà không có mái che và thực hành thiền quán, rồi thuyết bài kệ thứ hai: “hatthikkhandhova patita” (người ngã từ lưng voi).
Tattha avapatitanti avamukhaṃ patitaṃ uddhaṃpādaṃ adhomukhaṃ patitaṃ.
In that*, avapatita means fallen face downwards, fallen with feet upwards and head downwards.
Trong đó, avapatita (ngã xuống) nghĩa là ngã úp mặt xuống, chân chổng lên trời, đầu chúi xuống đất.
Kuñjaro ce anukkameti kuñjaro anukkameyya ce.
Kuñjaro ce anukkame means if the elephant were to trample.
Kuñjaro ce anukkame (nếu voi giẫm nát) nghĩa là nếu voi giẫm lên.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yadāhaṃ hatthimāruhitvā saṅgāmaṃ paviṭṭho hatthikkhandhato patito, tadāhaṃ saṅgāme tena hatthinā maddito mato ahosiṃ ce, taṃ me maraṇaṃ seyyo, yañce idāni kilesehi parājito jīveyyaṃ, taṃ na seyyoti.
This is what is meant: If, when I mounted an elephant and entered battle, I fell from the elephant's back and was then trampled to death by that elephant in battle, that death for me would be better than if I were now to live defeated by defilements; that would not be better.
Điều này có nghĩa là: “Khi tôi cưỡi voi vào chiến trường và ngã từ lưng voi xuống, nếu tôi chết vì bị con voi đó giẫm nát trên chiến trường, thì cái chết đó còn tốt hơn là bây giờ tôi sống mà bị phiền não đánh bại.”
Imaṃ gāthaṃ vadantoyeva vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇi.
While reciting this verse, he aroused insight and attained Arahantship.
Trong khi thuyết bài kệ này, Tôn giả đã tinh tấn tu tập thiền quán và đạt được quả vị A-la-hán.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.52.1-6) –
Therefore, it is said in the Apadāna:
Vì thế, trong Apadāna có nói –
Pañca kāmaguṇe hitvāti āyasmato nisabhattherassa gāthā.
“ Having abandoned the five sense pleasures” – these are the verses of the Venerable Thera Nisabha.
Pañca kāmaguṇe hitvā (Từ bỏ năm dục lạc) là bài kệ của Trưởng lão Nisabha đáng kính.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự kiện phát sinh là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ piṇḍāya carantaṃ disvā pasannacitto kapitthaphalamadāsi.
This thera, too, having performed meritorious deeds in previous Buddhas' dispensations, accumulating merits in various existences, was reborn into a family during the time of Vipassī Bhagavā. Having reached maturity, one day, seeing the Teacher going for alms, he, with a confident heart, offered a wood-apple fruit.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các thời Đức Phật quá khứ, tích lũy phước báu trong các kiếp sống khác nhau, và vào thời Đức Phật Vipassī, vị ấy tái sinh vào một gia đình quyền quý. Khi đến tuổi trưởng thành, một ngày nọ, vị ấy thấy Đức Đạo Sư đang đi khất thực, tâm hoan hỷ và đã dâng một quả kapittha.
So tena puññakammena sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde koliyajanapade kulagehe nibbattitvā nisabhoti laddhanāmo vayappatto sākiyakoliyānaṃ saṅgāme buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā tadaheva arahattaṃ pāpuṇi.
By that meritorious deed, he wandered through good destinies only, and in this Buddha-dispensation, he was reborn into a family in the Koliyan district. He was named Nisabha. Having reached adulthood, he saw the Buddha’s power during the conflict between the Sākiyas and Koliyas, gained faith, went forth, and attained Arahantship on that very day.
Do công đức ấy, vị ấy luân hồi trong các cõi thiện thệ, và vào thời Đức Phật này xuất hiện, vị ấy tái sinh vào một gia đình quyền quý tại xứ Koliya, được đặt tên là Nisabha. Khi đến tuổi trưởng thành, vị ấy thấy được oai lực của Đức Phật trong trận chiến giữa dòng Sakya và Koliya, khởi niềm tin vững chắc, rồi xuất gia và ngay trong ngày ấy đã đạt được quả vị A-la-hán.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.52.7-11) –
Therefore, it is said in the Apadāna:–
Vì thế, trong Apadāna có nói –
Dutiyagāthāya aññaṃ byākāsi.
With the second verse, he declared his final knowledge (añña).
Tôn giả đã tuyên bố sự chứng ngộ A-la-hán bằng bài kệ thứ hai.
Tattha nābhinandāmi maraṇanti maraṇaṃ na abhikaṅkhāmi.
In this, " I do not delight in death" means I do not long for death.
Trong đó, nābhinandāmi maraṇaṃ (ta không hoan hỷ cái chết) nghĩa là ta không mong muốn cái chết.
Nābhinandāmi jīvitanti idaṃ pana tassa kāraṇavacanaṃ, yasmā nābhinandāmi jīvitaṃ, tasmā nābhinandāmi maraṇanti.
" I do not delight in life" is the reason for that (statement), because I do not delight in life, therefore I do not delight in death.
Nābhinandāmi jīvitaṃ (ta không hoan hỷ sự sống) là lời giải thích nguyên nhân của điều đó. Vì ta không hoan hỷ sự sống, nên ta không hoan hỷ cái chết.
Yo hi āyatiṃ jātijarāmaraṇāya kilesābhisaṅkhāre ācinoti upacinoti, so punabbhavābhinibbattiṃ abhinandanto nāntariyakatāya attano maraṇampi abhinandati nāma kāraṇassa appahīnattā, khīṇāsavo pana sabbaso ācayagāmidhamme pahāya apacayagāmidhamme patiṭṭhito pariññātavatthuko sabbaso jīvitaṃ anabhinandanto maraṇampi anabhinandati nāma kāraṇassa eva suppahīnattā.
Indeed, whoever accumulates and gathers defilements and formations (kilesābhisaṅkhāre) that lead to future birth, aging, and death, delights in the recurrence of existence and, because it is an unavoidable consequence, also delights in his own death, as the cause has not been abandoned. But an Arahant, having completely abandoned all states leading to accumulation and being established in states leading to cessation, with the underlying basis fully understood, completely not delighting in life, also does not delight in death, as the cause itself has been completely abandoned.
Quả thật, người nào tích lũy các hành (saṅkhāra) phiền não dẫn đến tái sinh, già, chết trong tương lai, người đó hoan hỷ sự tái sinh trong các kiếp, và do không có sự khác biệt, cũng hoan hỷ cái chết của mình, vì nguyên nhân (phiền não) chưa được đoạn trừ. Nhưng bậc A-la-hán, đã hoàn toàn từ bỏ các pháp dẫn đến sự tích lũy (khổ đau) và an trú trong các pháp dẫn đến sự đoạn diệt (khổ đau), là người đã thấu hiểu bản chất của các pháp, hoàn toàn không hoan hỷ sự sống, và cũng không hoan hỷ cái chết, vì nguyên nhân (phiền não) đã được đoạn trừ hoàn toàn.
Tenāha – ‘‘nābhinandāmi maraṇaṃ, nābhinandāmi jīvita’’nti.
Therefore he said, “I do not delight in death, I do not delight in life.”
Vì thế, Tôn giả nói: “Ta không hoan hỷ cái chết, ta không hoan hỷ sự sống.”
Yadi evaṃ khīṇāsavassa parinibbānābhikaṅkhā, yāva parinibbānā avaṭṭhānañca kathanti āha ‘‘kālañca paṭikaṅkhāmi, sampajāno patissato’’ti, kilesaparinibbāne siddhe satipaññāvepullappattiyā sato sampajāno kevalaṃ khandhaparinibbānakālaṃ paṭikaṅkhāmi, taṃ udikkhamāno āgamayamāno viharāmi, na pana me maraṇe jīvite vā abhinandanā atthi arahattamaggeneva tassa samugghāṭitattāti.
If this is so, the question arises: How can an Arahant long for Nibbāna, and how can he maintain himself until Nibbāna? In response, he said, “ I await my time, mindful and clearly comprehending.” When the Nibbāna of defilements is achieved, having attained the fullness of mindfulness and wisdom, mindful and clearly comprehending, I simply await the time of the Nibbāna of the aggregates. I dwell looking forward to that (time), expecting it. But there is no delight for me in either death or life, as it has been completely eradicated by the path of Arahantship.
Nếu vậy, sự mong mỏi Niết-bàn của bậc A-la-hán, và sự an trú cho đến khi Niết-bàn là như thế nào? Tôn giả nói: “kālañca paṭikaṅkhāmi, sampajāno patissato” (Với chánh niệm và tỉnh giác, ta chỉ chờ đợi thời điểm). Khi phiền não Niết-bàn đã thành tựu, với sự phát triển đầy đủ của trí tuệ và chánh niệm, ta chỉ chờ đợi thời điểm Niết-bàn của các uẩn. Ta sống trong sự chờ đợi, mong mỏi thời điểm đó, nhưng ta không có sự hoan hỷ nào đối với cái chết hay sự sống, vì sự hoan hỷ đó đã bị nhổ tận gốc bằng con đường A-la-hán.
Ambapallavasaṅkāsanti āyasmato usabhattherassa gāthā.
“ Like an ambapallava” – these are the verses of the Venerable Thera Usabha.
Ambapallavasaṅkāsa (Giống như chồi xoài) là bài kệ của Trưởng lão Usabha đáng kính.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự kiện phát sinh là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni karonto sikhissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ piṇḍāya carantaṃ disvā pasannamānaso kosambaphalaṃ adāsi.
This thera, too, having performed meritorious deeds in previous Buddhas' dispensations, doing good deeds in various existences, was reborn into a family during the time of Sikhī Bhagavā. Having reached maturity, one day, seeing the Teacher going for alms, he, with a confident heart, offered a Kosamba fruit.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các thời Đức Phật quá khứ, thực hành các việc thiện trong các kiếp sống khác nhau, và vào thời Đức Phật Sikhī, vị ấy tái sinh vào một gia đình quyền quý. Khi đến tuổi trưởng thành, một ngày nọ, vị ấy thấy Đức Đạo Sư đang đi khất thực, tâm hoan hỷ và đã dâng một quả kosamba.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthusmiṃ sākiyarājakule nibbattitvā usabhoti laddhanāmo vayappatto satthu ñātisamāgame buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddho pabbaji.
By that meritorious deed, he wandered among devas and humans, and in this Buddha-dispensation, he was reborn into a Sākiyan royal family in Kapilavatthu. He was named Usabha. Having reached adulthood, he saw the Buddha’s power during the Teacher’s assembly of relatives, gained faith, and went forth.
Nhờ thiện nghiệp đó, Ngài luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời Đức Phật hiện tại, Ngài tái sanh vào dòng dõi Sakya vương tộc tại Kapilavatthu, được đặt tên là Usabha. Khi đến tuổi trưởng thành, Ngài thấy thần thông của Đức Phật trong buổi hội ngộ bà con, phát sanh niềm tin và xuất gia.
So pabbajitakālato paṭṭhāya samaṇadhammaṃ akatvā divā saṅgaṇikārāmo sakalarattiṃ niddāyamāno vītināmeti.
From the time of his going forth, he did not practice the ascetic’s duties, but delighted in company during the day and spent the entire night sleeping.
Từ khi xuất gia, Ngài không thực hành pháp Sa-môn, ban ngày Ngài vui thích với việc tụ họp, và suốt đêm Ngài ngủ, để thời gian trôi qua.
So ekadivasaṃ muṭṭhassati asampajāno niddaṃ okkanto supine kesamassuṃ ohāretvā ambapallavavaṇṇaṃ cīvaraṃ pārupitvā hatthigīvāyaṃ nisīditvā nagaraṃ piṇḍāya paviṭṭhaṃ tattheva manusse sampatte disvā lajjāya hatthikkhandhato oruyha attānaṃ disvā paṭibuddho, ‘‘īdisaṃ nāma supinaṃ muṭṭhassatinā asampajānena niddāyamānena mayā diṭṭha’’nti uppannasaṃvego vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
One day, he, having lost mindfulness and lacking clear comprehension, fell asleep and in his dream saw himself having shaved his hair and beard, draped in a robe the color of a mango sprout, seated on an elephant’s neck, entering the city for alms. Seeing people gathered there, he was ashamed, dismounted from the elephant’s shoulder, and seeing himself, he awoke. “Such a dream was seen by me, who was heedless, without clear comprehension, and sleeping,” he thought. Arising with a sense of urgency (saṃvega), he established vipassanā and not long after attained Arahantship.
Một ngày nọ, Ngài, với tâm thất niệm và thiếu tỉnh giác, chìm vào giấc ngủ. Trong giấc mơ, Ngài thấy mình cạo bỏ tóc râu, khoác y màu lá xoài non, ngồi trên cổ voi, đi vào thành khất thực. Khi thấy mọi người tụ tập ở đó, Ngài xấu hổ, xuống khỏi lưng voi, và khi nhìn thấy chính mình, Ngài tỉnh ngộ. Ngài nghĩ: "Một giấc mơ như thế này đã được ta thấy khi ta thất niệm, thiếu tỉnh giác và ngủ say." Ngài phát sanh sự xao xuyến, bắt đầu thực hành thiền quán (vipassanā) và chẳng bao lâu sau đã chứng đắc A-la-hán.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.52.12-16) –
Therefore, it is said in the Apadāna:–
Do đó, trong Apadāna đã nói:
Tattha ambapallavasaṅkāsaṃ, aṃse katvāna cīvaranti ambapallavākāraṃ pavāḷavaṇṇaṃ cīvaraṃ khandhe karitvā uttarāsaṅgaṃ karitvā.
In this, " Ambapallavasaṅkāsaṃ, aṃse katvāna cīvaraṃ" means, placing the robe, which was like a mango sprout, coral-colored, on the shoulder, making it an outer garment.
Trong đó, ambapallavasaṅkāsaṃ, aṃse katvāna cīvaraṃ nghĩa là đặt y phục màu san hô, có hình dáng như chồi xoài, lên vai, tức là làm y thượng.
Gāmanti attano rājadhāniṃ hatthikkhandhe nisinno piṇḍāya pāvisiṃ, paviṭṭhamattova mahājanena olokiyamāno hatthikkhandhato oruyha ṭhito paṭibujjhiṃ, pabuddhova saṃvegaṃ alabhiṃ tadā ‘‘muṭṭhassati asampajāno hutvā niddāyokkamanena etaṃ jāta’’nti.
Gāma means: I, while seated on the elephant's shoulder, entered my royal city for alms. As soon as I entered, while being looked upon by a great crowd, I descended from the elephant's shoulder and, having stood up, I awakened. Having awakened, I then attained a sense of urgency, thinking: "This has occurred due to my unmindfulness and lack of clear comprehension, through being overcome by sleep."
Gāmaṃ nghĩa là kinh đô của chính mình. Nisinno trên lưng voi, piṇḍāya pāvisiṃ, tôi đã vào làng để khất thực. Ngay khi vừa vào, được đại chúng nhìn ngắm, tôi đã oruyha xuống khỏi lưng voi, đứng dậy và tỉnh giấc. Ngay khi tỉnh giấc, tadā saṃvegaṃ alabhiṃ (tôi đã đạt được sự xúc động tâm linh) với suy nghĩ: “Điều này xảy ra do tôi đã ngủ quên, mất chánh niệm và không tỉnh giác.”
Apare pana ‘‘rājāva hutvā rattibhāge evarūpaṃ supinaṃ disvā vibhātāya rattiyā hatthikkhandhaṃ āruyha nagaravīthiyaṃ caranto taṃ supinaṃ saritvā hatthikkhandhato oruyha saṃvegaṃ labhitvā satthu santike pabbajitvā arahattaṃ patvā udānaṃ udānento imā gāthā abhāsī’’ti vadanti.
But others say: "Being a king, having seen such a dream in the night, and as the night dawned, he mounted the elephant's shoulder and while proceeding along the city street, he remembered that dream. Then, having dismounted from the elephant's shoulder, he attained a sense of urgency, and having gone forth into homelessness in the presence of the Teacher, he attained arahantship and uttered these verses as an udāna."
Tuy nhiên, những người khác nói rằng: “Vị ấy đã là một vị vua, đêm đó nằm mộng thấy điều như vậy. Khi đêm tàn, vị ấy cưỡi voi đi trên đường phố, nhớ lại giấc mộng đó, xuống khỏi lưng voi, đạt được sự xúc động tâm linh, xuất gia dưới sự hướng dẫn của Đức Phật, đạt được quả vị A-la-hán, và khi nói lên lời cảm hứng, đã nói những câu kệ này.”
Dittoti tasmiṃ rājakāle jātimadabhogamadādiparidappito samāno saṃvegamalabhinti yojanā.
Ditto means: the connection is, "While being thus intoxicated with the pride of birth and the pride of wealth during that royal period, he did not attain a sense of urgency."
Ditto có nghĩa là trong thời gian làm vua đó, vị ấy đã kiêu ngạo vì sự tự mãn về dòng dõi, tài sản, v.v., và đã đạt được sự xúc động tâm linh. Đây là sự liên kết.
Ayamiti kappaṭoti āyasmato kappaṭakurattherassa gāthā.
Ayamiti kappaṭo and so on are the verses of the Venerable Kappaṭakura Thera.
Ayamiti kappaṭo là những câu kệ của Trưởng lão Kappaṭakura đáng kính.
Kā uppatti.
What is the origin?
Sự phát sinh là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ bhagavantaṃ vinatāya nāma nadiyā tīre aññatarasmiṃ rukkhamūle nisinnaṃ disvā pasannamānaso ketakapupphehi pūjaṃ akāsi.
This thera, too, having performed deeds of merit under previous Buddhas, accumulating wholesome deeds in various existences, was born into a good family during the time of Vipassī Bhagavā. Having reached maturity, one day he saw the Bhagavā seated at the foot of a certain tree on the bank of the river named Vinatā. With a joyful mind, he offered ketaka flowers in homage.
Vị này cũng vậy, sau khi đã tạo công đức trong các vị Phật quá khứ, tích lũy công đức trong các kiếp sống khác nhau, vào thời Đức Phật Vipassī, vị ấy sinh ra trong một gia đình quý tộc, khi trưởng thành, một ngày nọ, thấy Đức Phật đang ngồi dưới gốc cây bên bờ sông tên là Vitatā, tâm hoan hỷ, vị ấy đã cúng dường hoa ketaka.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ duggatakule nibbattitvā yāva vayappatti, tāva aññaṃ upāyaṃ ajānanto kappaṭakhaṇḍanivāsano sarāvahattho tattha tattha kuraṃ pariyesanto vicari, tena kappaṭakurotveva paññāyittha.
Through that meritorious deed, he wandered through existences among gods and humans. In this Buddha-dispensation, he was born into a poor family in Sāvatthī. Until he reached maturity, not knowing any other means of livelihood, he wore tattered rags and carried a bowl, wandering from place to place seeking alms. Thus, he became known as Kappaṭakura.
Nhờ nghiệp công đức đó, vị ấy luân hồi trong cõi trời và cõi người, và trong thời Đức Phật hiện tại này, vị ấy sinh ra trong một gia đình nghèo ở Sāvatthi. Cho đến khi trưởng thành, không biết cách nào khác để sinh sống, vị ấy mặc một mảnh vải cũ, tay cầm bát, đi khắp nơi tìm kiếm thức ăn. Vì vậy, vị ấy được biết đến với tên Kappaṭakura.
So vayappatto tiṇaṃ vikkiṇitvā jīvikaṃ kappento ekadivasaṃ tiṇalāvanatthaṃ araññaṃ gato tattha aññataraṃ khīṇāsavattheraṃ disvā taṃ upasaṅkamitvā vanditvā nisīdi.
Having reached maturity, he sustained his life by selling grass. One day he went to the forest to cut grass and there saw an Arahant Thera. He approached the thera, paid homage, and sat down.
Khi trưởng thành, vị ấy kiếm sống bằng nghề bán cỏ khô. Một ngày nọ, vị ấy vào rừng để cắt cỏ, ở đó, vị ấy thấy một vị Trưởng lão A-la-hán, liền đến gần, đảnh lễ và ngồi xuống.
Tassa thero dhammaṃ kathesi.
The thera taught him the Dhamma.
Vị Trưởng lão đã thuyết pháp cho vị ấy.
So dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho ‘‘kiṃ me imāya kicchajīvikāyā’’ti pabbajitvā attano nivatthakappaṭacoḷaṃ ekasmiṃ ṭhāne nikkhipi.
Having heard the Dhamma, he gained faith and, thinking, "What is this miserable life to me?" he went forth into homelessness, depositing his worn-out rag garment in a certain place.
Sau khi nghe pháp, vị ấy có được đức tin, suy nghĩ: “Sự sống khó khăn này có ích gì cho ta?” rồi xuất gia, và đặt mảnh vải cũ mình đang mặc ở một nơi.
Yadā cassa anabhirati uppajjati, tadā taṃ kappaṭaṃ olokentassa anabhirati vigacchati, saṃvegaṃ paṭilabhi.
Whenever disaffection arose in him, he would look at that rag, and his disaffection would vanish; he would regain a sense of urgency.
Và khi sự không hoan hỷ (anabhirati) khởi lên trong vị ấy, lúc đó, khi nhìn thấy tấm vải rách đó, sự không hoan hỷ biến mất, và vị ấy đạt được sự xúc động (saṃvega).
Evaṃ karonto sattakkhattuṃ uppabbaji.
Having done so, he disrobed seven times.
Làm như vậy, vị ấy đã xuất gia rồi lại hoàn tục bảy lần.
Tassa taṃ kāraṇaṃ bhikkhū bhagavato ārocesuṃ.
The bhikkhus reported this matter concerning him to the Bhagavā.
Các tỳ-khưu đã trình bày sự việc đó của vị ấy lên Đức Thế Tôn.
Athekadivasaṃ kappaṭakuro bhikkhu dhammasabhāyaṃ parisapariyante nisinno niddāyati, taṃ bhagavā codento –
Then one day, the bhikkhu Kappaṭakura, seated at the edge of the assembly in the Dhamma hall, was dozing. The Bhagavā, admonishing him—
Rồi một ngày nọ, Tỳ-khưu Kappaṭakuro ngồi ở rìa hội chúng trong pháp đường và ngủ gật. Đức Thế Tôn đã quở trách vị ấy –
Tattha ayamiti kappaṭo kappaṭakuroti kappaṭakuro bhikkhu ‘‘ayaṃ mama kappaṭo, imaṃ paridahitvā yathā tathā jīvāmī’’ti evaṃ uppannamicchāvitakko acchāya atibharitāya amataghaṭikāyaṃ mama amataghaṭe tahaṃ tahaṃ vassante ‘‘amatamadhigataṃ ahamanusāsāmi, ahaṃ dhammaṃ desemi’’ (mahāva. 12; ma. ni. 1.286; 2.342).
Therein, ayamiti kappaṭo kappaṭakuro means that the bhikkhu Kappaṭakura, having entertained the wrong thought, "This is my rag, I will live as best I can by wearing this," and while I, the Buddha, proclaimed, "I have attained Nibbāna, I instruct, I preach the Dhamma, I have beaten the drum of Nibbāna in a world blinded by ignorance" and so on, and while I poured forth the Dhamma-nectar in the clear, overflowing jar of Nibbāna—this my Sāsana, which has a well-arranged path to cultivate the worldly and supramundane jhāna—yet, dhammakaṭamatto, Kappaṭakura had a mind alienated from the Dhamma of my Sāsana, a mind that had strayed. Admonishing him thus, and then wishing to demonstrate his heedless state as one would seize a thief with his stolen goods, he spoke the verse: "mā kho tvaṃ, kappaṭa, pacālesi."
Trong đó, ayamiti kappaṭo kappaṭakuro có nghĩa là Tỳ-khưu Kappaṭakuro với tà tư duy khởi lên rằng: “Đây là tấm vải rách của ta, ta sẽ sống như thế này, như thế kia bằng cách mặc nó,” acchāya atibharitāya amataghaṭikāyaṃ khi ta, với chiếc bình bất tử trong sáng và đầy ắp, rải nước cam lồ khắp nơi, “ta đã đạt được bất tử, ta giáo huấn, ta thuyết Pháp”
‘‘Andhībhūtasmiṃ lokasmiṃ, āhañchaṃ amatadundubhi’’ntiādinā (mahāva. 11; ma. ni. 1.285; 2.341) ghosetvā mayā dhammāmate pavassiyamāne katapadaṃ jhānāni ocetuṃ lokiyalokuttarajjhānāni upacetuṃ bhāvetuṃ katapadaṃ kaṭamaggavihitabhāvanāmaggaṃ idaṃ mama sāsanaṃ, tathāpi dhammakaṭamatto mama sāsanadhammato ukkaṇṭhacitto apagatamānaso kappaṭakuroti taṃ codetvā punapissa sahoḍḍhaṃ coraṃ gaṇhanto viya pamādavihāraṃ dassento ‘‘mā kho tvaṃ, kappaṭa, pacālesī’’ti gāthamāha.
"I preach the Dhamma" and so on, having proclaimed thus, and while I poured forth the Dhamma-nectar, this my Sāsana is the Path of Meditation, a path well-arranged to cultivate the worldly and supramundane jhāna. Yet, dhammakaṭamatto, Kappaṭakura, having a mind disaffected from the Dhamma of my Sāsana, a mind that had strayed, the Buddha admonished him, and then again, wishing to show his heedless way of living, as if catching a thief with his bundle, he spoke the verse, "mā kho tvaṃ, kappaṭa, pacālesi."
“Trong thế giới mù mịt, ta đã đánh trống bất tử” và tương tự như vậy, khi ta tuyên bố và rải nước cam lồ Pháp, katapadaṃ jhānāni ocetuṃ giáo pháp của ta là con đường đã được thiết lập, con đường tu tập đã được quy định để tích lũy và phát triển các thiền định (jhāna) thế gian và siêu thế. Mặc dù vậy, dhammakaṭamatto Tỳ-khưu Kappaṭakuro lại có tâm chán ghét, xa lánh giáo pháp của ta. Sau khi quở trách vị ấy như vậy, và một lần nữa, như thể bắt được một tên trộm cùng với tang vật, để chỉ ra lối sống xao lãng của vị ấy, Đức Phật đã thuyết câu kệ “mā kho tvaṃ, kappaṭa, pacālesī”.
Tattha mā kho tvaṃ, kappaṭa, pacālesīti tvaṃ, kappaṭakura, ‘‘mama dhammaṃ suṇissāmī’’ti nisīditvā mā kho pacālesi mā pacalāhi mā niddaṃ upagacchi.
Therein, mā kho tvaṃ, kappaṭa, pacālesi means: "You, Kappaṭakura, having sat down with the intention of listening to my Dhamma, do not sway, do not waver, do not fall asleep."
Trong đó, mā kho tvaṃ, kappaṭa, pacālesī có nghĩa là: “Này Kappaṭakuro, ngươi ngồi xuống với ý định ‘ta sẽ nghe Pháp của Đức Phật’ thì chớ có ngọ nguậy, chớ có ngủ gật.”
Mā tvaṃ upakaṇṇamhi tāḷessanti taṃ niddāyamānaṃ upakaṇṇamhi kaṇṇasamīpe desanāhatthena ahaṃ mā patāḷessaṃ.
Mā tvaṃ upakaṇṇamhi tāḷessaṃ means: "I will not strike you, who are sleeping, on the ear, near the ear, with the hand of my teaching."
Mā tvaṃ upakaṇṇamhi tāḷessanti có nghĩa là: “Ta sẽ không đánh vào tai ngươi, gần tai ngươi, bằng bàn tay thuyết pháp của ta khi ngươi ngủ gật.”
Yathā ito paraṃ kilesappahānāya ahaṃ taṃ na ovadeyyaṃ, tathā paṭipajjāhīti attho.
The meaning is: "Act in such a way that I will not have to admonish you hereafter for the abandonment of defilements."
Ý nghĩa là: “Hãy thực hành để từ nay về sau ta không phải giáo huấn ngươi về việc đoạn trừ các phiền não.”
Na hi tvaṃ, kappaṭa, mattamaññāsīti tvaṃ, kappaṭa, saṅghamajjhamhi pacalāyamāno mattaṃ pamāṇaṃ na vā maññasi, ‘‘ayamatidullabho khaṇo paṭiladdho, so mā upajjhagā’’ti ettakampi na jānāsi, passa yāva ca te aparaddhanti codesi.
Na hi tvaṃ, kappaṭa, mattamaññāsi means: "You, Kappaṭa, swaying in the midst of the Saṅgha, do not know the measure, the limit. You do not even know that 'this extremely rare opportunity has been obtained, may it not pass by.' See how much you have erred!" Thus he admonished him.
Na hi tvaṃ, kappaṭa, mattamaññāsīti có nghĩa là: “Này Kappaṭa, khi ngươi ngọ nguậy giữa Tăng chúng, ngươi không biết giới hạn hay chừng mực, ngươi không nhận ra rằng ‘khoảnh khắc cực kỳ khó có được này đã đạt được, chớ để nó trôi qua’. Hãy xem ngươi đã sai phạm đến mức nào!” – Đức Phật đã quở trách như vậy.
Aho buddhā aho dhammāti āyasmato kumārakassapattherassa gāthā.
Aho Buddhā aho Dhammā and so on are the verses of the Venerable Kumārakassapa Thera.
Kệ ngôn của Tôn giả Kumārakassapa Trưởng Lão bắt đầu bằng “Aho buddhā aho dhammā” (Ôi chư Phật! Ôi Pháp!).
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự phát sinh là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā viññutaṃ pāpuṇi.
This thera, too, having performed deeds of merit under previous Buddhas, accumulating wholesome deeds in various existences, was born into a brahmin family during the time of Padumuttara Bhagavā, and reached maturity.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các kiếp quá khứ, tích lũy phước báu trong nhiều đời khác nhau, và vào thời Đức Phật Padumuttara, ngài tái sinh vào một gia đình Bà-la-môn và đạt đến sự trưởng thành.
‘‘Kulagehe’’ti pana aṅguttaraṭṭhakathāyaṃ (a. ni. aṭṭha. 1.1.217) vuttaṃ.
However, in the Aṅguttara Commentary, it is said, "in a good family."
Tuy nhiên, trong Chú Giải Tăng Chi Bộ (a. ni. aṭṭha. 1.1.217) có nói: “Trong gia đình quý tộc”.
So satthu santikaṃ gantvā dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ cittakathikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā sayampi taṃ ṭhānantaraṃ ākaṅkhanto paṇidhānaṃ katvā tadanurūpāni puññāni karonto kassapassa bhagavato kāle samaṇadhammaṃ katvā sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe seṭṭhidhītāya kucchimhi paṭisandhiṃ gaṇhi.
Having gone to the Teacher, while listening to the Dhamma, he saw the Teacher place a certain bhikkhu in the foremost position among those who preach with varied discourse. Desiring that position for himself, he made a resolution and performed merits befitting it. In the time of Kassapa Bhagavā, he practiced the ascetic life and, continuing to wander in happy destinations, he took conception in the womb of a rich man's daughter in Rājagaha during this Buddha-era.
Ngài đến chỗ Đức Bổn Sư, lắng nghe Pháp, thấy Đức Bổn Sư đặt một vị Tỳ-khưu vào vị trí đứng đầu trong số những người thuyết pháp khéo léo, bấy giờ ngài cũng mong muốn đạt được vị trí đó, nên đã lập nguyện và thực hiện các công đức tương ứng; vào thời Đức Phật Kassapa, ngài đã thực hành đời sống Sa-môn, và sau khi luân hồi trong các cõi thiện giới, trong thời Đức Phật hiện tại, ngài đã tái sinh vào bụng của con gái một vị trưởng giả ở Rājagaha.
Sā kira kumārikākāleyeva pabbajitukāmā hutvā mātāpitaro yācitvā pabbajjaṃ alabhamānā kulagharaṃ gatāpi gabbhasaṇṭhitampi ajānantī sāmikaṃ ārādhetvā tena anuññātā bhikkhunīsu pabbajitā.
It is said that in her maidenhood, she wished to ordain and, having pleaded with her parents, she did not obtain ordination. Even after going to her husband's house, she did not know she was pregnant. Having pleased her husband and been given permission by him, she ordained among the bhikkhunis.
Nghe nói, cô gái ấy khi còn trẻ đã muốn xuất gia, nhưng cha mẹ không cho phép, nên cô đã kết hôn; tuy nhiên, cô không biết mình đã mang thai, nên đã thuyết phục chồng và được chồng đồng ý cho phép xuất gia trong giới Tỳ-khưu-ni.
Tassā gabbhinibhāvaṃ disvā bhikkhuniyo devadattaṃ pucchiṃsu.
Seeing her pregnancy, the bhikkhunis questioned Devadatta.
Thấy cô ấy có thai, các Tỳ-khưu-ni đã hỏi Devadatta.
So ‘‘assamaṇī’’ti āha.
He said, "She is not a recluse."
Ông ta nói: “Cô ấy không phải là Sa-môn-ni.”
Puna dasabalaṃ pucchiṃsu.
Again, they questioned the Ten-Powered One.
Sau đó, họ lại hỏi Đức Thập Lực.
Satthā upālittheraṃ paṭicchāpesi.
The Teacher assigned the matter to Venerable Upāli.
Đức Bổn Sư đã giao việc này cho Trưởng Lão Upāli.
Thero sāvatthinagaravāsīni kulāni visākhañca upāsikaṃ pakkosāpetvā sarājikāya parisāya vinicchinanto ‘‘pure laddho gabbho, pabbajjā arogā’’ti āha.
The Elder summoned the families residing in Sāvatthi and the female lay follower Visākhā, and judging the case in an assembly with the king, he declared, "The pregnancy occurred earlier; the ordination is valid."
Trưởng Lão đã triệu tập các gia đình cư trú tại thành Sāvatthī và nữ cư sĩ Visākhā, rồi xét xử trong hội chúng có cả nhà vua, và tuyên bố: “Thai nhi được thụ thai trước khi xuất gia, nên sự xuất gia là hợp lệ.”
Satthā ‘‘suvinicchitaṃ adhikaraṇa’’nti therassa sādhukāraṃ adāsi.
The Teacher applauded the Elder, saying, "The case has been well-judged."
Đức Bổn Sư đã tán thán Trưởng Lão: “Vụ việc đã được xét xử rất đúng đắn.”
Sā bhikkhunī suvaṇṇabimbasadisaṃ puttaṃ vijāyi.
That bhikkhunī gave birth to a son resembling a golden image.
Vị Tỳ-khưu-ni ấy đã sinh một người con trai giống như pho tượng vàng.
Taṃ rājā pasenadikosalo posesi.
King Pasenadi Kosala raised him.
Đứa bé đó được Vua Pasenadi Kosala nuôi dưỡng.
‘‘Kassapo’’ti cassa nāmaṃ akaṃsu.
They named him Kassapa.
Họ đặt tên cho đứa bé là Kassapa.
Aparabhāge alaṅkaritvā satthu santikaṃ netvā pabbājesi.
Later, having adorned him, they brought him to the Teacher and had him ordained.
Sau này, khi lớn lên, đứa bé được trang điểm và đưa đến chỗ Đức Bổn Sư để xuất gia.
Kumārakāle pabbajitattā bhagavatā ‘‘kassapaṃ pakkosatha, idaṃ phalaṃ vā khādanīyaṃ vā kassapassa dethā’’ti vutte ‘‘katarakassapassā’’ti.
Because he was ordained in childhood, when the Bhagavā said, "Call Kassapa, give this fruit or food to Kassapa," they asked, "To which Kassapa?"
Vì xuất gia từ khi còn nhỏ, khi Đức Thế Tôn nói: “Hãy gọi Kassapa đến, hãy đưa trái cây hay thức ăn này cho Kassapa,”
‘‘Kumārakassapassā’’ti.
"To Kumārakassapa."
Người ta hỏi: “Kassapa nào ạ?”
Evaṃ gahitanāmattā rañño posāvanikaputtattā ca vuḍḍhakālepi kumārakassapotveva paññāyittha.
Due to being given this name and being the fostered son of the king, he was known as Kumārakassapa even in old age.
Thì Đức Thế Tôn đáp: “Kumārakassapa.” Vì được đặt tên như vậy và được nhà vua nuôi dưỡng, nên khi trưởng thành, ngài vẫn được biết đến với tên gọi Kumārakassapa.
So pabbajitakālato paṭṭhāya vipassanāya ceva kammaṃ karoti, buddhavacanañca uggaṇhāti.
From the time of his ordination, he engaged in insight meditation and learned the Buddha's teachings.
Từ khi xuất gia, ngài Kumārakassapa đã thực hành thiền quán (vipassanā) và học hỏi Phật ngôn.
Atha tena saddhiṃ pabbatamatthake samaṇadhammaṃ katvā anāgāmī hutvā suddhāvāse nibbatto mahābrahmā ‘‘vipassanāya mukhaṃ dassetvā maggaphalappattiyā upāyaṃ karissāmī’’ti pañcadasa pañhe abhisaṅkharitvā andhavane vasantassa therassa ‘‘ime pañhe satthāraṃ puccheyyāsī’’ti ācikkhitvā gato.
Then, a Mahābrahmā, who had practiced the ascetic life with him on a mountaintop, attained Anāgāmī status, and was reborn in the Suddhāvāsa realms, thought, "I will show the path of insight and provide a means for the attainment of the path and its fruits." He prepared fifteen questions and, after instructing the Elder residing in Andhavana, "You should ask these questions to the Teacher," he departed.
Sau đó, một vị Đại Phạm Thiên đã cùng ngài thực hành đời sống Sa-môn trên đỉnh núi, chứng đắc quả Bất Hoàn (Anāgāmī) và tái sinh vào cõi Tịnh Cư Thiên (Suddhāvāsa), nghĩ rằng: “Ta sẽ chỉ bày phương pháp thiền quán và tạo điều kiện cho ngài đạt đến Đạo quả,” nên đã sắp đặt mười lăm câu hỏi, rồi đến chỗ vị Trưởng Lão đang sống trong rừng Andhavana và nói: “Ngài hãy hỏi Đức Bổn Sư những câu hỏi này,” rồi ngài đã ra đi.
So te pañhe bhagavantaṃ pucchi.
The Elder asked those questions to the Bhagavā.
Vị Trưởng Lão đó đã hỏi Đức Thế Tôn những câu hỏi ấy.
Bhagavāpissa byākāsi.
The Bhagavā answered them for him.
Đức Thế Tôn đã giải đáp cho ngài.
Thero satthārā kathitaniyāmeneva te uggaṇhitvā vipassanaṃ gabbhaṃ gaṇhāpetvā arahattaṃ pāpuṇi.
The Elder, having learned those questions exactly as taught by the Teacher, developed insight and attained Arahantship.
Vị Trưởng Lão đã học hỏi những câu hỏi đó theo cách Đức Bổn Sư đã dạy, rồi phát triển thiền quán và chứng đắc A-la-hán quả.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.54.150-177) –
Therefore, it is said in the Apadāna:
Do đó, trong Apadāna (apa. thera 2.54.150-177) có nói:
Tattha ahoti acchariyatthe nipāto.
Therein, aho is an indeclinable particle in the sense of wonder.
Trong đó, aho là một giới từ biểu thị sự ngạc nhiên.
Buddhāti sabbaññubuddhā, gāravavasena bahuvacanaṃ, aho acchariyā sambuddhāti attho.
Buddhā means the Omniscient Buddhas; it is in the plural by way of reverence. The meaning is, “Oh, how wonderful are the Fully Awakened Ones!”
Buddhā là chư Phật Toàn Giác; đây là số nhiều theo cách kính trọng, có nghĩa là “Ôi, chư Phật Toàn Giác thật kỳ diệu!”
Dhammāti pariyattidhammena saddhiṃ nava lokuttaradhammā.
Dhammā means the nine supramundane Dhammas together with the Dhamma of the Pariyatti (scriptural study).
Dhammā là chín Pháp siêu thế cùng với Pháp học (pariyatti).
Aho no satthu sampadāti amhākaṃ satthu dasabalassa aho sampattiyo.
Aho no satthu sampadā means, “Oh, how wonderful are the perfections of our Teacher, the Ten-Powered One!”
Aho no satthu sampadā có nghĩa là “Ôi, sự viên mãn của Đức Bổn Sư Thập Lực của chúng ta thật kỳ diệu!”
Yatthāti yasmiṃ satthari brahmacariyavāsena.
Yatthā means, “in which Teacher, by living the holy life.”
Yatthā có nghĩa là “nơi Đức Bổn Sư đó, nhờ thực hành Phạm hạnh (brahmacariya).”
Etādisaṃ dhammaṃ, sāvako sacchikāhitīti etādisaṃ evarūpaṃ suvisuddhajjhānābhiññāparivāraṃ anavasesakilesakkhayāvahaṃ santaṃ paṇītaṃ anuttaraṃ dhammaṃ sāvakopi nāma sacchikarissati, tasmā evaṃvidhaguṇavisesādhigamahetubhūtā aho acchariyā buddhā bhagavanto, acchariyā dhammaguṇā, acchariyā amhākaṃ satthu sampattiyoti ratanattayassa guṇādhimuttiṃ pavedesīti.
Etādisaṃ dhammaṃ, sāvako sacchikāhitī means, “A disciple will realize such a Dhamma, of such a nature, accompanied by pure jhāna and abhiññā, leading to the complete destruction of defilements, tranquil, sublime, unsurpassed.” Therefore, “Oh, how wonderful are the Buddhas, the Bhagavants, who are the cause for the attainment of such special virtues! How wonderful are the qualities of the Dhamma! How wonderful are the perfections of our Teacher!” Thus he proclaimed his faith in the virtues of the Triple Gem.
Etādisaṃ dhammaṃ, sāvako sacchikāhitī (Một đệ tử sẽ chứng ngộ Pháp như vậy) có nghĩa là, một đệ tử sẽ chứng ngộ Pháp như vậy, một Pháp có hình tướng như vậy, được vây quanh bởi các thiền định và thắng trí vô cùng thanh tịnh, đưa đến sự diệt trừ hoàn toàn các phiền não, an tịnh, thù thắng, vô thượng. Do đó, các Đức Phật Thế Tôn thật kỳ diệu, là nguyên nhân để đạt được các phẩm chất đặc biệt như vậy; các phẩm chất của Pháp thật kỳ diệu; và sự thành tựu của Bậc Đạo Sư của chúng ta thật kỳ diệu. Như vậy, ngài đã tuyên bố niềm tin sâu sắc vào các phẩm chất của Tam Bảo.
Dhammasampattikittaneneva hi saṅghasuppaṭipatti kittitā hotīti.
Indeed, by praising the perfection of the Dhamma, the excellent practice of the Saṅgha is also praised.
Quả thật, chỉ bằng cách ca ngợi sự thành tựu của Pháp, sự thực hành đúng đắn của Tăng đoàn cũng đã được ca ngợi.
Evaṃ sādhāraṇavasena dassitaṃ dhammassa sacchikiriyaṃ idāni attupanāyikaṃ katvā dassento ‘‘asaṅkheyyesū’’ti gāthamāha.
Having thus generally shown the realization of the Dhamma, the Thera, now wishing to show it as applicable to oneself, uttered the stanza beginning with ‘asaṅkheyyesu’ (in countless eons).
Sau khi trình bày sự chứng ngộ Pháp một cách tổng quát như vậy, bây giờ, để trình bày nó một cách cụ thể về bản thân, ngài đã nói bài kệ ‘‘asaṅkheyyesū’’ (trong vô số).
Tattha asaṅkheyyesūti gaṇanapathaṃ vītivattesu mahākappesu.
Therein, ‘asaṅkheyyesu’ means in great eons that have surpassed the path of calculation.
Trong đó, asaṅkheyyesū (trong vô số) có nghĩa là trong các đại kiếp đã vượt qua giới hạn của sự đếm số.
Sakkāyāti pañcupādānakkhandhā.
‘Sakkāya’ means the five aggregates of clinging (pañcupādānakkhandhā).
Sakkāyā (thân kiến) là năm uẩn chấp thủ.
Te hi paramatthato vijjamānadhammasamūhatāya ‘‘sakkāyā’’ti vuccanti.
Indeed, they are called ‘sakkāya’ because they are a collection of existing phenomena in the ultimate sense.
Chúng được gọi là ‘‘sakkāyā’’ (thân kiến) vì chúng là một tập hợp các pháp hiện hữu theo nghĩa tối hậu.
Ahūti nivattanūpāyassa anadhigatattā anapagatā ahesuṃ.
‘Ahū’ means they existed, not having departed (from sakkāya-diṭṭhi), due to not having attained the means of turning away.
Ahū (đã có) có nghĩa là chúng không biến mất vì chưa đạt được phương tiện để chấm dứt.
Tesamayaṃ pacchimako carimoyaṃ samussayoti yasmā ayaṃ sabbapacchimako, tato eva carimo, tasmā jātimaraṇasahito khandhādipaṭipāṭisaññito saṃsāro idāni āyatiṃ punabbhavābhāvato punabbhavo natthi, ayamantimā jātīti attho.
‘Tesamayaṃ pacchimako carimoyaṃ samussayo’ (This is my last body, the final one) means that since this existence is the very last, it is therefore the final one. Thus, the round of rebirths (saṃsāra), which is characterized by birth and death and is known as the succession of aggregates, etc., will now have no further becoming (punabbhava) in the future, due to the absence of future existence; this is the final birth, such is the meaning.
Tesamayaṃ pacchimako carimoyaṃ samussayo (Đây là sự tích lũy cuối cùng, tối hậu của họ) có nghĩa là, vì đây là sự tích lũy cuối cùng của tất cả, nên nó là tối hậu. Do đó, saṃsāro (luân hồi), được biết đến như là sự tiếp nối của các uẩn và các yếu tố khác, cùng với jātimaraṇa (sanh tử), bây giờ không còn punabbhavo (tái sinh) trong tương lai nữa, vì không có sự tồn tại trở lại. Điều này có nghĩa là đây là sự tái sinh cuối cùng.
Yo have daharo bhikkhūti āyasmato dhammapālattherassa gāthā.
‘Yo have daharo bhikkhū’ and so on, are the stanzas of the Venerable Elder Dhammapāla.
Bài kệ Yo have daharo bhikkhū (Tỳ-khưu trẻ nào) là của Trưởng lão Dhammapāla đáng kính.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự kiện gì đã xảy ra?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto atthadassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto kenacideva karaṇīyena vanantaṃ upagato satthāraṃ disvā pasannamānaso pilakkhaphalamadāsi.
This Elder, too, having performed meritorious deeds in previous Buddhas' dispensations, accumulating merits in various existences, was reborn in a noble family during the time of the Buddha Atthadassī. Having attained maturity, he went to a forest for some purpose, saw the Teacher, and with a gladdened mind, offered a pilakkha fruit.
Vị này cũng đã tích lũy công đức trong các kiếp sống khác nhau, sau khi tạo công đức trong thời các Đức Phật quá khứ. Trong thời Đức Thế Tôn Atthadassī, ngài sinh ra trong một gia đình quý tộc, khi trưởng thành, vì một lý do nào đó, ngài đã đi vào rừng, nhìn thấy Đức Đạo Sư, với tâm hoan hỷ, ngài đã cúng dường một quả pilakkha.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde satthari parinibbute avantiraṭṭhe brāhmaṇakule nibbattitvā dhammapāloti laddhanāmo vayappatto takkasilaṃ gantvā sippaṃ uggahetvā paṭinivattento antarāmagge ekasmiṃ vihāre aññataraṃ theraṃ disvā tassa santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā chaḷabhiñño ahosi.
By that meritorious deed, he wandered through existences among devas and humans, and in this Buddha-era, after the Teacher had attained Parinibbāna, he was reborn in a brahmin family in the Avanti country. Named Dhammapāla, he reached maturity, went to Takkasīlā, learned the arts, and on his return journey, he saw an Elder in a monastery along the way. Hearing the Dhamma from him, he gained faith, went forth, developed insight, and became one endowed with the six supernormal powers (chaḷabhiñño).
Nhờ nghiệp phước đó, ngài luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời Đức Phật hiện tại này, sau khi Đức Đạo Sư nhập Niết-bàn, ngài sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn ở xứ Avantī, được đặt tên là Dhammapāla. Khi đến tuổi trưởng thành, ngài đi đến Taxila để học nghề, rồi trở về. Trên đường đi, ngài thấy một vị Trưởng lão trong một tinh xá, nghe Pháp từ vị ấy, ngài phát khởi niềm tin, xuất gia, phát triển thiền quán, và đạt được sáu thắng trí.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.39.21-25) –
Therefore, it is said in the Apadāna:
Điều này đã được nói trong Apadāna:
Tattha yoti aniyamavacanaṃ.
Therein, ‘yo’ is an indefinite pronoun.
Trong đó, yo (người nào) là một từ không xác định.
Haveti daḷhatthe nipāto.
‘Have’ is a particle in the sense of certainty.
Have (quả thật) là một giới từ dùng để nhấn mạnh.
Daharoti taruṇo.
‘Daharo’ means young.
Daharo (trẻ) có nghĩa là còn non trẻ.
Bhikkhatīti bhikkhu.
He who seeks alms is a ‘bhikkhu’.
Người khất thực là bhikkhu (tỳ-khưu).
Yuñjatīti ghaṭati vāyamati.
‘Yuñjati’ means he strives, he exerts himself.
Yuñjati (tinh tấn) có nghĩa là nỗ lực, cố gắng.
Jāgaroti jāgaraṇadhammasamannāgato.
‘Jāgaro’ means endowed with the quality of being awake.
Jāgaro (thức tỉnh) là người có phẩm chất thức tỉnh.
Suttesūti supantesu.
‘Suttesu’ means among those who are asleep.
Suttesu (giữa những kẻ ngủ mê) có nghĩa là giữa những kẻ đang ngủ.
Idaṃ vuttaṃ hoti yo bhikkhu daharova samāno taruṇo ‘‘tathāhaṃ pacchā vuḍḍhakāle jānissāmī’’ti acintetvā buddhānaṃ sāsane appamādapaṭipattiyaṃ yuñjati samathavipassanābhāvanāya yogaṃ karoti, so suttesu avijjāniddāya suttesu pamattesu saddhādijāgaradhammasamannāgamena jāgaro, tato eva attahitaparahitapāripūriyā amoghaṃ avañjhaṃ tassa jīvitaṃ, yasmā ca etadevaṃ, tasmā saddhañca ‘‘atthi kammaṃ atthi kammavipāko’’tiādinayappavattaṃ kammaphalasaddhañca, saddhūpanibandhattā sīlassa tadupanissayaṃ catupārisuddhi sīlañca, ‘‘sammāsambuddho bhagavā, svākhāto dhammo, suppaṭipanno saṅgho’’ti evaṃ pavattaratanattaya ppasādañca, vipassanāpaññāsahitāya maggapaññāya pariññādivasena catusacca dhammadassanañca medhāvī dhammojapaññāya samannāgato bhikkhu buddhānaṃ sāsanaṃ ovādaṃ anusiṭṭhiṃ anussaranto ādittampi attano sīsaṃ ajjhupekkhitvā anuyuñjetha, tattha anuyogaṃ ātappaṃ kareyyāti attho.
This is what is meant: A bhikkhu, being young and tender, without thinking, "I will know thus later in old age," applies himself to the practice of heedfulness in the Buddhas' Dispensation, undertaking the practice of samatha-vipassanā development. He is awake among those who are asleep, among those who are heedless due to the slumber of ignorance, being endowed with the qualities of wakefulness such as faith. Therefore, for the fulfillment of his own welfare and the welfare of others, his life is fruitful, not barren. And because this is so, a wise bhikkhu, endowed with the wisdom of the Dhamma's essence, recollecting the Buddhas' Dispensation, their counsel and instruction, should apply himself to faith—faith in kamma and its results, which proceeds in the manner of "there is kamma, there is kammic result," and so on—and to the fourfold purity of sīla, which is dependent on faith, because sīla is bound by faith; and to serene confidence in the Triple Gem, which proceeds as "the Blessed One is perfectly enlightened, the Dhamma is well-expounded, the Saṅgha is well-practiced"; and to the discernment of the Dhamma of the Four Noble Truths through comprehension by means of path-wisdom accompanied by insight-wisdom. He should apply himself to this, even neglecting his own head if it were ablaze. The meaning is that he should exert effort and diligence there.
Điều này có nghĩa là: Tỳ-khưu trẻ nào, không nghĩ rằng “sau này khi lớn tuổi ta sẽ biết”, mà tinh tấn (yuñjati) trong giáo pháp (sāsane) của chư Phật bằng sự thực hành không phóng dật, thực hành thiền chỉ và thiền quán, thì người ấy thức tỉnh (jāgaro) giữa những kẻ ngủ mê trong giấc ngủ của vô minh, giữa những kẻ phóng dật, nhờ có phẩm chất thức tỉnh như tín. Do đó, cuộc đời của người ấy không vô ích (amoghaṃ), không uổng phí, nhờ sự thành tựu lợi ích cho bản thân và cho người khác. Và vì điều này là như vậy, tasmā (do đó), một tỳ-khưu medhāvī (người trí), được trang bị trí tuệ hiểu biết Pháp, ghi nhớ (saraṃ) giáo huấn (sāsanaṃ) của chư Phật, nên tinh tấn (anuyuñjetha) vào tín (saddhañca) – niềm tin vào nghiệp và quả của nghiệp, bắt đầu bằng “có nghiệp, có quả của nghiệp”, v.v.; giới (sīlañca) – tứ thanh tịnh giới, là nền tảng của tín; tịnh tín (pasādaṃ) vào Tam Bảo, bắt đầu bằng “Đức Thế Tôn là bậc Chánh Đẳng Giác, Pháp được thuyết giảng khéo léo, Tăng đoàn thực hành đúng đắn”; và thấy Pháp (dhammadassanaṃ) – thấy Tứ Thánh Đế bằng trí tuệ đạo, cùng với tuệ quán, thông qua sự hiểu biết toàn diện, v.v. Điều này có nghĩa là người ấy nên nỗ lực và tinh tấn trong việc đó, ngay cả khi phải bỏ qua cái đầu đang cháy của mình.
Kassindriyāni samathaṅgatānīti āyasmato brahmālittherassa gāthā.
Whose faculties have attained tranquility? — this is the verse of Venerable Brahmāli Thera.
Bài kệ Kassindriyāni samathaṅgatānī (Các căn của ai đã đạt đến sự an tịnh) là của Trưởng lão Brahmāli đáng kính.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự kiện gì đã xảy ra?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinanto vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ piṇḍāya carantaṃ disvā pasannamānaso vanditvā pādaphalaṃ adāsi.
This Thera, too, having performed meritorious deeds in the presence of previous Buddhas, accumulating wholesome kamma conducive to liberation in various existences, was reborn in a brahmin family during the time of Vipassī Bhagavā. Having reached maturity, one day he saw the Teacher going for alms. With a mind full of serene confidence, he paid homage and offered a pādaphala fruit.
Vị này cũng đã tích lũy công đức trong các kiếp sống khác nhau, sau khi tạo công đức trong thời các Đức Phật quá khứ, tích lũy thiện nghiệp là điều kiện cho sự giải thoát. Trong thời Đức Thế Tôn Vipassī, ngài sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn, khi trưởng thành, một ngày nọ, ngài thấy Đức Đạo Sư đang đi khất thực, với tâm hoan hỷ, ngài đã đảnh lễ và cúng dường một quả pāda.
Satthā anumodanaṃ vatvā pakkāmi.
The Teacher gave a discourse of appreciation and departed.
Đức Đạo Sư đã nói lời tùy hỷ rồi rời đi.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kosalaraṭṭhe brāhmaṇakule nibbattitvā brahmālīti laddhanāmo viññutaṃ patto hetusampattiyā codiyamāno saṃsāre sañjātasaṃvego tādisena kalyāṇamittasannissayena buddhasāsane pabbajitvā patirūpakammaṭṭhānaṃ gahetvā araññe viharanto ñāṇassa paripākagatattā nacirasseva vipassanaṃ vaḍḍhetvā chaḷabhiñño ahosi.
Through that meritorious deed, he wandered through realms of devas and humans. In this Buddha-era, he was reborn in a brahmin family in the Kosala country, named Brahmāli. Having reached maturity, spurred by the perfection of conditions, he felt profound urgency regarding saṃsāra. Through association with such noble friends, he went forth in the Buddha's Dispensation. Having taken up a suitable meditation subject, he dwelt in the forest. Due to the ripeness of his knowledge, he soon developed insight and became one with the six supernormal powers (chaḷabhiñña).
Nhờ nghiệp phước đó, ngài luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời Đức Phật hiện tại này, ngài sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn ở xứ Kosala, được đặt tên là Brahmāli. Khi trưởng thành, được thúc đẩy bởi sự đầy đủ của các điều kiện, ngài cảm thấy xúc động sâu sắc về luân hồi, và nhờ có thiện hữu tri thức như vậy, ngài đã xuất gia trong giáo pháp của Đức Phật, nhận một đề mục thiền thích hợp, và sống trong rừng. Nhờ trí tuệ đã chín muồi, chẳng bao lâu ngài đã phát triển thiền quán và đạt được sáu thắng trí.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.51.63-67) –
Therefore, it is said in the Apadāna:
Điều này đã được nói trong Apadāna:
Chavipāpaka cittabhaddakāti āyasmato mogharājattherassa gāthā.
" Ugly in skin, beautiful in mind" – these are the stanzas of the Venerable Elder Mogharāja.
Bài kệ Chavipāpaka cittabhaddakā (thân xấu, tâm thiện) là bài kệ của Trưởng lão Mogharāja.
Kā uppatti?
What is the origin story?
Sự kiện nào đã xảy ra?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro padumuttarassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthu santike dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ lūkhacīvaradharānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā taṃ ṭhānantaraṃ ākaṅkhanto paṇidhānaṃ katvā tattha tattha bhave puññāni karonto atthadassissa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā brāhmaṇānaṃ vijjāsippesu nipphattiṃ gato brāhmaṇamāṇave vijjāsippāni sikkhāpento ekadivasaṃ atthadassiṃ bhagavantaṃ bhikkhusaṅghaparivutaṃ gacchantaṃ disvā pasannamānaso pañcapatiṭṭhitena vanditvā sirasi añjaliṃ katvā ‘‘yāvatā rūpino sattā’’tiādinā chahi gāthāhi abhitthavitvā bhājanaṃ pūretvā madhuṃ upanāmesi.
This Elder, too, having performed deeds of merit in the presence of past Buddhas, was reborn into a noble family during the time of Padumuttara Bhagavā. Having attained discernment, one day, while listening to the Dhamma from the Teacher, he saw the Teacher placing a certain bhikkhu in the foremost position among those wearing rough robes. Desiring that position, he made a resolution. Performing meritorious deeds in various existences, he was reborn into a brahmin family during the time of Atthadassi Bhagavā. Having perfected brahminical arts and sciences, he taught these arts and sciences to young brahmins. One day, seeing Atthadassi Bhagavā surrounded by the Saṅgha of bhikkhus, he became gladdened in mind, paid homage with the five-point prostration, and with clasped hands above his head, praised the Leader of the World with six stanzas, beginning with "As many beings as are corporeal," and then offered a bowl full of honey.
Vị này cũng đã tạo công đức trong thời các vị Phật quá khứ. Vào thời Đức Thế Tôn Padumuttara, Ngài sinh ra trong một gia đình quý tộc, khi trưởng thành, một ngày nọ, khi nghe Pháp từ Đức Bổn Sư, Ngài thấy Đức Bổn Sư đặt một vị Tỳ-khưu vào vị trí cao nhất trong số những người mặc y thô. Ngài mong muốn vị trí đó, liền lập nguyện và tạo công đức trong các kiếp sống khác nhau. Đến thời Đức Thế Tôn Atthadassī, Ngài sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn, thành thạo các môn học và nghệ thuật của Bà-la-môn. Một ngày nọ, khi đang dạy các môn học và nghệ thuật cho các thanh niên Bà-la-môn, Ngài thấy Đức Thế Tôn Atthadassī đang đi cùng với Tăng đoàn Tỳ-khưu. Với tâm hoan hỷ, Ngài đảnh lễ bằng năm chi chạm đất, chắp tay lên đầu, và tán thán Đức Thế Tôn bằng sáu bài kệ bắt đầu bằng “Yāvatā rūpino sattā”. Sau đó, Ngài đổ đầy mật vào một bình và dâng lên.
Satthā madhuṃ paṭiggahetvā anumodanaṃ akāsi.
The Teacher accepted the honey and expressed His appreciation.
Đức Bổn Sư đã thọ nhận mật và thuyết pháp tùy hỷ.
Arahattaṃ pana patvā satthalūkhaṃ suttalūkhaṃ rajanalūkhanti visesena tividhenapi lūkhena samannāgataṃ paṃsukūlaṃ dhāresi.
Having attained Arahantship, however, he wore a Pāṃsukūla robe endowed with three kinds of roughness in particular: roughness in cutting (stitches), roughness in sewing, and roughness in dyeing.
Sau khi đạt được quả A-la-hán, Ngài đã mặc y phấn tảo, đặc biệt là loại y thô về ba phương diện: thô về cách cắt, thô về cách may, và thô về cách nhuộm.
Tena naṃ satthā lūkhacīvaradharānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi.
Therefore, the Teacher placed him in the foremost position among those who wear rough robes.
Vì thế, Đức Bổn Sư đã đặt Ngài vào vị trí hàng đầu trong số những người mặc y thô.
Aparabhāge purimakammappaccayā parihārassa akaraṇato therassa sarīre daddupīḷakādīni uppajjitvā vaḍḍhiṃsu.
Later, due to past kamma, and due to not taking care (of his body), sores, boils, and other skin ailments arose and grew on the Elder's body.
Sau này, do nghiệp quá khứ và không được chăm sóc, trên thân của Trưởng lão đã xuất hiện và phát triển các loại mụn nhọt, ghẻ lở.
So ‘‘senāsanaṃ dussatī’’ti hemantepi magadhakkhettesu palālasanthārāni attharitvā seti.
He thought, "The dwelling is getting spoiled," and even in winter, in the fields of Magadha, he would spread straw mats and lie down.
Ngài nghĩ: “Chỗ ở bị hư hỏng”, nên ngay cả vào mùa đông, Ngài cũng trải rơm rạ ở các cánh đồng Magadha và nằm ngủ.
Taṃ ekadivasaṃ upaṭṭhānaṃ upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ nisinnaṃ satthā paṭisanthāravasena ‘‘chavipāpakā’’tiādinā paṭhamagāthāya pucchi.
One day, the Teacher approached him, who had come to pay respects, bowed down, and was seated respectfully to one side. The Teacher asked him, in a friendly manner, with the first stanza beginning " Ugly in skin," etc.
Một ngày nọ, khi Ngài đến chỗ Đức Bổn Sư, đảnh lễ và ngồi xuống một bên, Đức Bổn Sư đã hỏi Ngài bằng bài kệ đầu tiên, bắt đầu bằng “Chavipāpakā”, với ý muốn thăm hỏi.
207. Tattha chavipāpakāti daddukacchupīḷakāhi bhinnacchavibhāvato hīnacchavika duṭṭhacchavika.
207. Therein, chavipāpakā means having a deteriorated skin, having bad skin, due to the skin being broken by ringworm, itching, or boils.
Trong đó, chavipāpakā có nghĩa là thân có da xấu, da bị tổn hại, do da bị lở loét bởi ghẻ lở, mụn nhọt.
Cittabhaddakāti anavasesakilesappahānena brahmavihārasevanāya ca bhaddacitta sundaracitta.
Cittabhaddakā means having a good mind, a beautiful mind, due to the complete abandonment of defilements and the cultivation of the Brahma-vihāras.
Cittabhaddakā có nghĩa là tâm thiện, tâm đẹp, do đã đoạn trừ hoàn toàn các phiền não và tu tập các pháp Phạm trú.
Mogharājāti tassa ālapanaṃ.
Mogharājā is an address to him.
Mogharājā là lời gọi Ngài.
Satataṃ samāhitoti aggaphalasamādhinā niccakālaṃ abhiṇhaṃ samāhitamānaso.
Satataṃ samāhito means constantly, always with a mind composed by the concentration of the highest fruit (arahantship).
Satataṃ samāhito có nghĩa là tâm luôn luôn định tĩnh, thường xuyên định tĩnh bằng định quả A-la-hán.
Hemantikasītakālarattiyoti hemantasamaye sītakālarattiyo.
Hemantikasītakālarattiyo means cold nights in the winter season.
Hemantikasītakālarattiyo có nghĩa là những đêm mùa đông lạnh giá.
Accantasaṃyoge cetaṃ upayogavacanaṃ.
This is a usage in the sense of prolonged duration (accantasaṃyoga).
Đây là cách dùng từ chỉ sự liên tục tuyệt đối.
‘‘Hemantikā sītakālarattiyo’’tipi pāḷi.
The Pāli also reads, "Hemantikā sītakālarattiyo."
Cũng có bản Pāḷi là “Hemantikā sītakālarattiyo”.
Tattha hemantikāti hemantogadhā hemantapariyāpannāti attho.
Therein, hemantikā means included in or pertaining to winter.
Trong đó, hemantikā có nghĩa là thuộc về mùa đông, nằm trong mùa đông.
Bhikkhu tvaṃ sīti bhikkhu ko tvaṃ asi, evaṃbhūto paresu tava senāsanaṃ katvā adentesu saṅghikañca senāsanaṃ apavisanto.
Bhikkhu tvaṃ sī means, "Monk, who are you, if you are such a one, and others do not provide you with a dwelling, and you do not enter a communal dwelling?"
Bhikkhu tvaṃ sī có nghĩa là: “Này Tỳ-khưu, ông là ai? Một người như ông, khi người khác không cung cấp chỗ ở cho ông, và ông cũng không vào chỗ ở của Tăng chúng.”
Kathaṃ karissasīti yathāvutte sītakāle kathaṃ attabhāvaṃ pavattesīti satthā pucchi.
Kathaṃ karissasī means, "How will you sustain yourself in such a cold season?" Thus, the Teacher asked.
Kathaṃ karissasī có nghĩa là: “Trong mùa đông lạnh giá như đã nói, ông sẽ duy trì thân mạng mình như thế nào?” Đức Bổn Sư đã hỏi như vậy.
Evaṃ pana puṭṭho thero satthu tamatthaṃ kathento –
Being asked thus, the Elder, explaining that matter to the Teacher, spoke the verse—
Khi được hỏi như vậy, Trưởng lão đã nói với Đức Bổn Sư về vấn đề đó:
Tattha sampannasassāti nipphannasassā.
Therein, sampannasassā means having abundant harvests.
Trong đó, sampannasassā có nghĩa là mùa màng đã chín.
Magadhāti magadharaṭṭhaṃ vadati.
Magadhā refers to the Magadha country.
Magadhā có nghĩa là nói về vương quốc Magadha.
Magadhā nāma jānapadino rājakumārā, tesaṃ nivāso ekopi janapado ruḷhīvasena ‘‘magadhā’’tveva bahuvacanena vuccati.
The Magadhā were the royal princes of the janapada (country). By common usage, even a single janapada which is their abode is called "Magadhā" in the plural.
Magadhā là tên của các vương tử cai trị một xứ sở. Một xứ sở duy nhất là nơi cư trú của họ cũng được gọi bằng số nhiều là "Magadhā" theo cách dùng thông thường.
Kevalāti anavasesā.
Kevalā means entirely, completely.
Kevalā có nghĩa là không còn sót lại.
Iti me sutanti evaṃ mayā sutaṃ.
Iti me sutaṃ means, "Thus have I heard."
Iti me sutaṃ có nghĩa là "Tôi đã nghe như vầy."
Tattha yo adiṭṭho padeso, tassa vasena sutanti vuttaṃ.
Therein, "heard" is stated with reference to an unseen place.
Ở đó, một nơi chưa từng thấy được nói là "sutaṃ" (đã nghe) theo ý nghĩa đó.
Tena edise kāle magadhesu yattha katthaci mayā vasituṃ sakkāti dasseti.
By this, he shows that it is possible for him to dwell anywhere in Magadha during such a time.
Vì vậy, nó cho thấy rằng vào thời điểm như vậy, tôi có thể sống ở bất cứ đâu trong xứ Magadha.
Palālacchannako seyyaṃ, yathaññe sukhajīvinoti yathā aññe sukhajīvino bhikkhū senāsanasappāyaṃ laddhā sundarehi attharaṇapāvuraṇehi sukhena sayanti, evaṃ ahampi palālasanthārameva heṭṭhā santharitvā upari tiriyañca palālacchadaneneva chāditasarīratāya palālacchannako seyyaṃ sayiṃ, seyyaṃ kappesinti attano yathālābhasantosaṃ vibhāveti.
Palālacchannako seyyaṃ, yathaññe sukhajīvino means, "Just as other monks, who live happily having obtained a suitable dwelling and sleeping comfortably with beautiful cushions and blankets, so too I, covered with straw, having spread a straw mat below and covered my body with straw above and on the sides, will lie down, will make my bed." Thus, he expresses his contentment with whatever he obtains.
Palālacchannako seyyaṃ, yathaññe sukhajīvino có nghĩa là: "Như những tỳ khưu khác sống an lạc, sau khi có được chỗ ở thích hợp, nằm ngủ an lạc trên những tấm trải và chăn đắp đẹp đẽ, thì tôi cũng vậy, trải chiếu rơm ở dưới và đắp mình bằng chăn rơm ở trên và xung quanh, tôi đã nằm nghỉ, đã làm chỗ nằm." Với điều này, Ngài bày tỏ sự tri túc với những gì mình có được.
Na ukkhipe no ca parikkhipe pareti āyasmato visākhassa pañcālaputtassa gāthā.
Na ukkhipe no ca parikkhipe pare (One should not exalt oneself nor disparage others)—these are the verses of the Venerable Visākha Pañcālaputta.
Kệ của Tôn giả Visākha Pañcālaputta bắt đầu bằng câu Na ukkhipe no ca parikkhipe pare.
Kā uppatti?
What is their origin?
Sự khởi nguyên là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto ito cuddase kappe paccantagāme daliddakule nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ phalapariyesanaṃ carantehi tasmiṃ gāme manussehi saddhiṃ araññaṃ gato tattha ekaṃ paccekabuddhaṃ disvā pasannamānaso valliphalaṃ adāsi.
This Elder, too, having performed meritorious deeds under previous Buddhas and accumulated wholesome karma which served as a supporting condition for release (vivaṭṭūpanissayaṃ) in various existences, was reborn in a poor family in a border village fourteen aeons ago from this one. When he reached maturity, he went to the forest one day with the people of that village who were searching for fruits. There he saw a Paccekabuddha, and with a gladdened mind, he offered a vine fruit.
Vị này cũng vậy, đã tạo thiện nghiệp vượt trội dưới thời các vị Phật quá khứ, tích lũy công đức là nhân giải thoát trong các kiếp sống khác nhau. Vào mười bốn kiếp trước kể từ nay, Ngài tái sinh trong một gia đình nghèo ở một làng biên giới. Khi đến tuổi trưởng thành, một ngày nọ, Ngài cùng những người dân làng đi vào rừng để tìm trái cây. Ở đó, Ngài thấy một vị Phật Độc Giác, tâm Ngài hoan hỷ và dâng cúng một loại trái cây dây leo.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde magadharaṭṭhe maṇḍalikarājakule nibbattitvā visākhoti laddhanāmo pañcālarājadhītuyā puttabhāvato pacchā pañcālaputtoti paññāyittha.
By that meritorious deed, he wandered through existences among devas and humans, and in this Buddha-era, he was reborn into the family of a provincial king in Magadha. He was given the name Visākha, and later, being the son of the daughter of the King of Pañcāla, he became known as Pañcālaputta.
Nhờ công đức đó, Ngài luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời kỳ Phật xuất hiện này, Ngài tái sinh vào dòng dõi vua tiểu quốc ở xứ Magadha, được đặt tên là Visākha, và sau này được biết đến là Pañcālaputta vì là con trai của công chúa xứ Pañcāla.
So pitari mate rajjaṃ kārento satthari attano gāmasamīpagate satthu santikaṃ gantvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā satthārā saddhiṃ sāvatthiṃ gato vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva chaḷabhiñño ahosi.
When his father died, he ruled the kingdom. When the Teacher approached his village, he went to the Teacher, heard the Dhamma, and having gained faith, he ordained. He went to Sāvatthī with the Teacher, established vipassanā, and not long after, he became one endowed with the six supernormal powers (chaḷabhiñño).
Sau khi cha Ngài qua đời, Ngài trị vì vương quốc. Khi Đức Phật đến gần làng của Ngài, Ngài đã đến gặp Đức Phật, nghe Pháp, có được niềm tin, xuất gia, và cùng Đức Phật đến Sāvatthī. Ngài đã thực hành thiền quán và không lâu sau đó đã thành tựu Lục Thông.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.39.31-36) –
Thus it is said in the Apadāna:
Vì thế, trong Apadāna đã nói:
Tattha na ukkhipeti attānaṃ na ukkhipeyya, jātiādīhi bāhusaccādīhi ca attukkaṃsanaṃ na kareyya.
Therein, na ukkhipe means one should not exalt oneself, should not praise oneself by virtue of birth or extensive learning, etc.
Trong đó, na ukkhipe có nghĩa là chớ tự tán dương mình, chớ tự ca ngợi mình về dòng dõi hay sự học rộng, v.v.
No ca parikkhipe pareti pare parapuggale teheva jātiādīhi no parikkhipe paricchinditvā na khipeyya guṇaparidhaṃsanavasena vā na khipeyya.
No ca parikkhipe pare means one should not disparage others, other individuals, by those same factors of birth, etc., nor should one criticize them by diminishing their qualities.
No ca parikkhipe pare có nghĩa là chớ chê bai người khác, chớ phân biệt rồi chê bai người khác về dòng dõi, v.v., hoặc chớ chê bai bằng cách làm giảm phẩm chất của họ.
Na okkhipe pare iccevaṃ sambandho.
The connection is simply, "One should not disparage others."
Nó liên quan đến ý nghĩa "chớ khinh thường người khác".
Pare ojjhāpanavasena na okkhipe heṭṭhato katvā pare na olokāpeyya, na ojjhāpeyyāti attho.
Na okkhipe means one should not look down upon others, should not despise them, in the manner of finding fault with others. This is the meaning.
Na okkhipe có nghĩa là chớ nhìn người khác từ trên xuống bằng cách chỉ trích, chớ khinh thường họ.
‘‘Na ukkhipe’’ti keci paṭhanti, so evattho.
Some read "Na ukkhipe"; the meaning is the same.
Một số người đọc là "Na ukkhipe", ý nghĩa cũng tương tự.
Pāragatanti saṃsārapāraṃ viya vijjāya pāraṃ gataṃ khīṇāsavaṃ tevijjaṃ chaḷabhiññaṃ vā na eraye na ghaṭṭaye na āsādeyya.
Pāragataṃ means one who has gone to the far shore, like the far shore of saṃsāra, or to the far shore of knowledge, an Arahant, one endowed with the three knowledges, or one with the six supernormal powers; na eraye means one should not stir up or offend them.
Pāragataṃ có nghĩa là bậc đã vượt qua bờ bên kia của luân hồi, hoặc bậc đã vượt qua bờ bên kia của trí tuệ, tức là một vị A-la-hán, một vị Tam Minh, hoặc một vị Lục Thông. Na eraye có nghĩa là chớ quấy rầy, chớ va chạm, chớ xúc phạm.
Na cattavaṇṇaṃ parisāsu byāhareti attano vaṇṇaṃ guṇaṃ lābhasakkārasilokaṃ nikāmayamāno khattiyaparisādīsu na bhāseyya.
Na cattavaṇṇaṃ parisāsu byāhare means one should not speak of one's own praise, qualities, gains, honors, or renown in assemblies of khattiyas, etc., out of a desire for them.
Na cattavaṇṇaṃ parisāsu byāhare có nghĩa là chớ nói về phẩm chất, công đức, lợi lộc, sự tôn kính, danh tiếng của mình trong các hội chúng như hội chúng Sát đế lỵ, vì mong muốn chúng.
Anuddhatoti uddhaccarahito.
Anuddhato means free from agitation.
Anuddhato có nghĩa là không có sự phóng dật.
Uddhatassa hi vacanaṃ nādiyanti.
Indeed, people do not heed the words of an agitated person.
Vì lời nói của người phóng dật không được đón nhận.
Sammitabhāṇīti sammadeva mitabhāṇī, kālena sāpadesaṃ pariyantavatiṃ atthasañhitameva vācaṃ bhāsanasīloti attho.
Sammitabhāṇī means one who speaks appropriately and moderately, meaning one whose habit it is to speak words that are timely, with references, limited, and conducive to welfare.
Sammitabhāṇī có nghĩa là nói lời vừa phải một cách đúng đắn, tức là người có thói quen nói lời có ý nghĩa, có giới hạn, có căn cứ vào đúng lúc.
Ito aññathā vadantassa vacanaṃ agahaṇīyaṃ hoti.
The words of one who speaks otherwise are not to be taken seriously.
Lời nói của người nói khác đi thì không đáng được chấp nhận.
Subbatoti sundaravato sīlasampanno.
Subbato means one of beautiful conduct, endowed with virtue.
Subbato có nghĩa là người có giới hạnh tốt đẹp, đầy đủ giới đức.
‘‘Siyā’’ti kiriyāpadaṃ ānetvā yojetabbaṃ.
The verb "siyā" (should be) should be brought in and connected.
Nên thêm động từ "siyā" (nên là) vào để kết nối.
Nadanti morā susikhā supekhuṇāti āyasmato cūḷakattherassa gāthā.
Nadanti morā susikhā supekhuṇā (Peacocks with beautiful crests and beautiful tails are calling)—these are the verses of the Venerable Cūḷaka Elder.
Kệ của Tôn giả Cūḷakatthera bắt đầu bằng câu Nadanti morā susikhā supekhuṇā.
Kā uppatti?
What is their origin?
Sự khởi nguyên là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinanto ito ekatiṃse kappe sikhissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ disvā pasannamānaso chattapaṇṇiphalaṃ adāsi.
This one, too, having performed extraordinary meritorious deeds in the presence of past Buddhas, and having accumulated wholesome kamma, which was the supporting condition for liberation, in various existences, was born in a respectable family thirty-one eons ago, during the time of the Blessed One Sikhī. Having attained maturity, one day, seeing the Teacher, with a mind full of faith, he offered a chattapaṇṇi fruit.
Vị này cũng vậy, đã tạo thiện nghiệp vượt trội dưới thời các vị Phật quá khứ, tích lũy thiện nghiệp là nhân giải thoát trong các kiếp sống khác nhau. Vào ba mươi mốt kiếp trước kể từ nay, Ngài tái sinh trong một gia đình quý tộc vào thời Đức Thế Tôn Sikhī. Khi đến tuổi trưởng thành, một ngày nọ, Ngài thấy Đức Phật, tâm Ngài hoan hỷ và dâng cúng một loại trái cây Sattapaṇṇī.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe brāhmaṇakule nibbattitvā cūḷakoti laddhanāmo vayappatto dhanapāladamane satthari laddhappasādo pabbajitvā samaṇadhammaṃ karonto indasālaguhāyaṃ vasati, so ekadivasaṃ guhādvāre nisinno magadhakkhettaṃ olokesi.
Due to that meritorious deed, he wandered through existences among devas and humans, and in this Buddha-dispensation, he was born into a brahmin family in Rājagaha, known as Cūḷaka. Having reached maturity, he developed profound faith in the Teacher during the taming of Dhanapāla. He went forth and, while practicing the ascetic's duties, resided in the Indasāla Cave. One day, he sat at the entrance of the cave and gazed upon the Magadha region.
Nhờ công đức đó, Ngài luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời kỳ Phật xuất hiện này, Ngài tái sinh trong một gia đình Bà-la-môn ở Rājagaha, được đặt tên là Cūḷaka. Khi đến tuổi trưởng thành, Ngài có niềm tin vào Đức Phật khi Ngài thuần hóa voi Dhanapāla. Ngài xuất gia và sống trong hang Indasāla để thực hành đời sống Sa-môn. Một ngày nọ, Ngài ngồi ở cửa hang và nhìn ra cánh đồng Magadha.
Tasmiṃ khaṇe pāvusakālamegho gambhīramadhuranigghoso satapaṭalasahassapaṭalo añjana sikharasannikāso nabhaṃ pūretvā pavassati, mayūrasaṅghā ca meghagajjitaṃ sutvā haṭṭhatuṭṭhā kekāsaddaṃ muñcitvā tattha tattha padese naccantā vicaranti.
At that moment, the monsoon clouds, with deep and sweet rumbling sounds, in layers of hundreds and thousands, resembling a mountain peak covered in collyrium, filled the sky and poured down rain. Flocks of peacocks, hearing the thunder, became joyful and delighted, emitting their kekā calls, and danced in various places.
Vào lúc đó, những đám mây mùa mưa với tiếng sấm vang dội, ngọt ngào, dày đặc hàng trăm, hàng ngàn lớp, giống như đỉnh núi Añjana, che kín bầu trời và đổ mưa. Bầy công nghe tiếng sấm, hân hoan vui sướng, cất tiếng kêu "kekā" và nhảy múa khắp nơi.
Therassapi āvāsagabbhe meghavātaphassehi apagatadhammattā passaddhakarajakāye kallataṃ patte utusappāyalābhena cittaṃ ekaggaṃ ahosi, kammaṭṭhānavīthiṃ otari, so taṃ ñatvā kālasampadādikittanamukhena attānaṃ bhāvanāya ussāhento –
As for the elder, his body became perfectly calm due to being free from the disturbance of rain and wind within his dwelling, and having attained a suitable climate, his mind became one-pointed. It entered the path of meditation. Knowing this, he exhorted himself to meditation by extolling the timeliness of the occasion and so forth, saying:
Vị Tôn giả cảm thấy thân thể mình nhẹ nhàng và khỏe khoắn do không còn bị phiền não bởi sự tiếp xúc của gió và mưa trong phòng ở của mình. Tâm Ngài trở nên định tĩnh nhờ có được điều kiện thời tiết thích hợp, và Ngài đã đi vào con đường thiền định. Nhận biết điều đó, Ngài muốn tự mình tinh tấn trong thiền định bằng cách ca ngợi sự thuận lợi của thời gian, và Ngài đã nói:
Tattha nadanti morā susikhā supekhuṇā, sunīlagīvā sumukhā sugajjinoti ete matthake uṭṭhitāhi sundarāhi sikhāhi samannāgatattā susikhā, nānāvaṇṇehi anekehi sobhanehi bhaddakapiñchehi samannāgatattā supekhuṇā, rājīvavaṇṇasaṅkāsāya sundarāya nīlavaṇṇāya gīvāya samannāgatattā sunīlagīvā, sundaramukhatāya sumukhā, manuññavāditāya sugajjino, morā sikhaṇḍino chajjasaṃvādī kekāsaddaṃ muñcantā nadanti ravanti.
Here, ‘‘Nadanti morā susikhā supekhuṇā, sunīlagīvā sumukhā sugajjino’’ means: those peacocks (morā), endowed with beautiful crests (susikhā) rising on their heads, endowed with many beautiful and auspicious variegated tail-feathers (supekhuṇā), endowed with a beautiful blue neck (sunīlagīvā) resembling a lotus petal, with a beautiful face (sumukhā), and with a pleasant voice (sugajjino) because they make delightful sounds, are nadanti — they cry out, emitting their kekā calls, which are melodious and harmonized.
Trong đó, nadanti morā susikhā supekhuṇā, sunīlagīvā sumukhā sugajjino có nghĩa là những con công này, vì có những chùm lông đẹp mọc trên đầu nên là susikhā (có chùm lông đẹp); vì có nhiều lông đuôi đẹp, màu sắc đa dạng nên là supekhuṇā (có đuôi đẹp); vì có chiếc cổ màu xanh lam đẹp, giống như màu của hoa sen xanh nên là sunīlagīvā (có cổ xanh lam đẹp); vì có khuôn mặt đẹp nên là sumukhā (có mặt đẹp); vì có tiếng kêu du dương nên là sugajjino (có tiếng kêu hay). Những con công morā (công), tức là những con chim công, đang nadanti (kêu), tức là đang kêu kekā với những âm thanh du dương.
Susaddalā cāpi mahāmahī ayanti ayañca mahāpathavī susaddalā sundaraharitatiṇā.
‘‘Susaddalā cāpi mahāmahī ayaṃ’’ means: this great earth is also susaddalā, having beautiful, fresh, green grass.
Susaddalā cāpi mahāmahī ayanti có nghĩa là trái đất rộng lớn này susaddalā, tức là có những thảm cỏ xanh tươi đẹp.
Subyāpitambūti abhinavavuṭṭhiyā tahaṃ tahaṃ vissandamānasalilatāya suṭṭhu byāpitajalā vitatajalā.
‘‘Subyāpitambu’’ means: well-pervaded with water, extended with water, due to the newly fallen rain overflowing in various places.
Subyāpitambū có nghĩa là nước chảy tràn lan khắp nơi do mưa mới, tức là nước đã lan tỏa khắp nơi.
‘‘Susukkatambū’’tipi pāṭho, suvisuddhajalāti attho.
There is also the reading ‘‘Susukkatambu’’; the meaning is, it has very pure water.
Cũng có bản đọc là ‘‘Susukkatambū’’, nghĩa là nước rất trong sạch.
Suvalāhakaṃ nabhanti idañca nabhaṃ ākāsaṃ nīluppaladalasannibhehi samantato pūretvā ṭhitehi sundarehi valāhakehi meghehi suvalāhakaṃ.
‘‘Suvalāhakaṃ nabhaṃ’’ means: this sky (ākāsa) is suvalāhakaṃ, filled all around with beautiful clouds (valāhaka) resembling dark blue lotus petals.
Suvalāhakaṃ nabhanti có nghĩa là bầu trời này, tức là không gian, suvalāhakaṃ (có mây đẹp) vì có những đám mây đẹp, giống như cánh hoa sen xanh, phủ kín khắp nơi.
Sukallarūpo sumanassa jhāyatanti idāni utusappāyalābhena suṭṭhu kallarūpo kammaniyasabhāvo tvaṃ, nīvaraṇehi anajjhārūḷhacittatāya sundaramanassa yogāvacarassa yaṃ ārammaṇūpanijjhānavasena lakkhaṇūpanijjhānavasena ca jhāyataṃ.
‘‘Sukallarūpo sumanassa jhāyataṃ’’ means: now, due to the attainment of suitable weather, you are sukallarūpo, in a very suitable condition for action. Jhāyataṃ refers to one who meditates, a yogāvacara with a beautiful mind (sumanassa) because his mind is not overwhelmed by hindrances, by way of scrutinizing the object (ārammaṇūpanijjhāna) and scrutinizing the characteristics (lakkhaṇūpanijjhāna).
Sukallarūpo sumanassa jhāyatanti có nghĩa là giờ đây, nhờ có được thời tiết thuận lợi, thân thể ông trở nên kallarūpo (khỏe mạnh), tức là thuận tiện cho việc hành thiền. Tâm ông không bị các triền cái chi phối, nhờ có tâm tốt, ông là một hành giả thiền định, đang thiền định bằng cách quán sát đối tượng và quán sát các đặc tính (vô thường, khổ, vô ngã).
Sunikkamo…pe… accutaṃ padanti evaṃ jhāyanto ca sādhu subuddhassa sammāsambuddhassa sāsane sundaranikkamo hutvā suparisuddhasīlatāya susukkaṃ, visuddhasabhāvatāya sabbassapi saṃkilesassa gocarabhāvānupagamanato sukkaṃ, nipuṇañāṇagocaratāya nipuṇaṃ, paramagambhīratāya sududdasaṃ, paṇītabhāvena seṭṭhabhāvena ca uttamaṃ, niccasabhāvatāya accutaṃ padaṃ taṃ nibbānaṃ phusāhi attapaccakkhakaraṇena sammāpaṭipattiyā sacchikarohīti.
‘‘Sunikkamo…pe…accutaṃ pada’’ means: thus meditating, having made a good going forth (sunikkamo) in the Sāsana of the Buddha, the Perfectly Self-Enlightened One, attain (phusāhi) by direct personal experience and realize through right practice that Nibbāna (taṃ padaṃ), which is very pure (susukkaṃ) due to perfectly pure conduct, and pure (sukkaṃ) due to its unsullied nature and being beyond the scope of any defilement; subtle (nipuṇaṃ) due to being within the range of subtle wisdom; very difficult to see (sududdasaṃ) due to its extreme profundity; supreme (uttamaṃ) due to its excellence and superiority; and immutable (accutaṃ) due to its eternal nature.
Sunikkamo…pe… accutaṃ padanti có nghĩa là, hỡi người đang thiền định như vậy, hãy có một sự tiến bộ tốt đẹp trong giáo pháp của Đức Chánh Đẳng Giác, và hãy chứng đạt Niết Bàn, cái padaṃ (vị trí) accutaṃ (bất biến), tức là Niết Bàn, cái susukkaṃ (rất thanh tịnh) vì có giới hạnh hoàn toàn thanh tịnh, hoặc vì bản chất thanh tịnh, không bị bất kỳ phiền não nào làm ô uế; cái nipuṇaṃ (tinh tế) vì là đối tượng của trí tuệ vi tế; cái sududdasaṃ (rất khó thấy) vì rất sâu xa; cái uttamaṃ (tối thượng) vì là trạng thái cao quý và tối thượng; cái accutaṃ (bất biến) vì bản chất vĩnh hằng. Hãy chứng đạt Niết Bàn đó bằng cách tự mình trải nghiệm, bằng chánh hạnh.
Nandamānāgataṃ cittāti āyasmato anūpamattherassa gāthā.
‘‘Nandamānāgataṃ citta’’—these are the verses of the Venerable Elder Anūpama.
7. Chú giải kệ Trưởng lão Anūpama
Kā uppatti?
What is the origin?
Kệ của Trưởng lão Anūpama đáng kính bắt đầu bằng “Nandamānāgataṃ cittā”.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto ito ekatiṃse kappe kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ padumaṃ nāma paccekabuddhaṃ piṇḍāya carantaṃ rathiyaṃ disvā pasannamānaso aṅkolapupphehi pūjesi.
This one, too, having performed extraordinary meritorious deeds in the presence of past Buddhas, and having accumulated merit that served as a strong supporting condition for liberation in various existences, was born in a respectable family thirty-one eons ago. Having attained maturity, one day, seeing the Paccekabuddha named Paduma walking for alms in the street, with a mind full of faith, he honored him with aṅkola flowers.
Sự việc khởi nguyên là gì?
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kosalaraṭṭhe ibbhakule nibbattitvā rūpasampattiyā anūpamoti laddhanāmo vayappatto upanissayasampannatāya kāme pahāya pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto araññe viharati.
Due to that meritorious deed, he wandered through existences among devas and humans, and in this Buddha-dispensation, he was born into a wealthy family in the Kosala country, known as Anūpama due to his perfect physical beauty. Having reached maturity, and being endowed with supporting conditions, he abandoned sense-pleasures, went forth, and while practicing vipassanā, he resided in the forest.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các kiếp Phật quá khứ, tích lũy phước báu làm nhân duyên cho sự giải thoát trong các kiếp sống khác nhau. Ba mươi mốt kiếp về trước, ngài tái sinh vào một gia đình quý tộc, khi trưởng thành, một ngày nọ, thấy một vị Phật Độc Giác tên là Paduma đang khất thực trên đường, ngài đã hoan hỷ dâng hoa Aṅkola cúng dường.
Tassa cittaṃ bahiddhā rūpādiārammaṇesu vidhāvati.
His mind wandered among external objects such as visual forms and so on.
Nhờ công đức đó, ngài luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời Đức Phật hiện tại, ngài tái sinh vào một gia đình giàu có ở vương quốc Kosala, được đặt tên là Anūpama vì vẻ đẹp xuất chúng. Khi đến tuổi trưởng thành, nhờ có nhân duyên đầy đủ, ngài đã từ bỏ dục lạc, xuất gia và tu tập thiền quán trong rừng.
Kammaṭṭhānaṃ parivaṭṭati.
His meditation subject kept shifting.
Tâm của ngài thường chạy theo các đối tượng bên ngoài như sắc, v.v.
Thero vidhāvantaṃ cittaṃ niggaṇhanto –
The Elder, trying to restrain his wandering mind, said:
Đối tượng thiền định bị xáo trộn.
Tattha nandamānāgataṃ cittāti nandamāna abhinandamāna citta abhinandamānaṃ āgataṃ uppannaṃ.
Here, ‘‘Nandamānāgataṃ citta’’ means: O mind (citta), delighting, exceedingly delighting, (your delight) has come, has arisen.
Trong đó, nandamānāgataṃ cittā có nghĩa là, hỡi tâm, ngươi đến với sự hoan hỷ, tức là đã sinh khởi sự hoan hỷ quá mức.
Sūlamāropamānakanti dukkhuppattiṭṭhānatāya sūlasadisattā sūlaṃ taṃ taṃ bhavaṃ kammakilesehi ettakaṃ kālaṃ āropiyamānaṃ.
‘‘Sūlamāropamānakaṃ’’ means: a stake (sūla), being like a stake because it is the cause of suffering, that existence has been impaled by kamma and defilements for such a long time.
Sūlamāropamānakanti có nghĩa là, vì là nơi sinh khởi khổ đau, giống như cây cọc nhọn, nên gọi là sūla (cọc nhọn). Ngươi đã bị nghiệp và phiền não đặt lên những cõi sống đó trong suốt thời gian dài như vậy.
Tena teneva vajasi, yena sūlaṃ kaliṅgaranti yattha yattha sūlasaṅkhātā bhavā kaliṅgarasaṅkhātā adhikuṭṭanakā kāmaguṇā ca tena teneva, pāpacitta, vajasi, taṃ tadeva ṭhānaṃ upagacchasi, attano anatthaṃ na sallakkhesi.
‘‘Tena teneva vajasi, yena sūlaṃ kaliṅgaraṃ’’ means: wherever there are existences (bhava) called stakes (sūla), and sense-pleasures (kāmaguṇā) called kaliṅgara, meaning chopping blocks, O evil mind, you go precisely there, you reach that very place, you do not recognize your own harm.
Tena teneva vajasi, yena sūlaṃ kaliṅgaranti có nghĩa là, hỡi tâm tội lỗi, ngươi đi đến bất cứ nơi nào có những cõi sống được gọi là sūla (cọc nhọn) và những dục lạc được gọi là kaliṅgara (khúc gỗ mục để chặt), ngươi cứ đi đến đó, ngươi không nhận ra điều bất lợi cho chính mình.
Tāhaṃ cittakaliṃ brūmīti taṃ tasmā pamattabhāvato cittakaliṃ cittakālakaṇṇiṃ ahaṃ kathayāmi.
‘‘Tāhaṃ cittakaliṃ brūmī’’ means: therefore, because of your heedlessness, I call you a wretched mind (cittakali), a villainous mind.
Tāhaṃ cittakaliṃ brūmīti có nghĩa là, vì vậy, ta nói ngươi là cittakaliṃ (tâm xấu xa), tức là tâm bất hạnh, vì sự lơ đễnh.
Punapi taṃ brūmi kathemi cittadubbhakaṃ cittasaṅkhātassa attano bahūpakārassa santānassa anatthāvahanato cittadubbhiṃ.
Again I say to you, I speak of cittadubbhakaṃ (the wicked mind), meaning the mind that is a traitor, bringing harm to one's own continuous existence, which is called the mind and is of great benefit.
Lại nữa, ta nói ngươi là cittadubbhakaṃ (tâm phản bội), vì ngươi mang lại điều bất lợi cho dòng tâm của chính mình, vốn là một người bạn tốt.
‘‘Cittadubbhagā’’tipi paṭhanti.
Some also recite it as "cittadubbhagā."
Cũng có bản đọc là ‘‘Cittadubbhagā’’.
Cittasaṅkhātaalakkhikaappapuññāti attho.
The meaning is "O mind, of little merit, lacking auspicious marks."
Nghĩa là, hỡi tâm bất hạnh, ít phước báu.
Kinti brūhīti ce?
If it is asked, "What do you mean?"
Nếu hỏi: “Ngươi nói gì vậy?”
Āha ‘‘satthā te dullabho laddho, mānatthe maṃ niyojayī’’ti.
He said: "The Teacher, so difficult to find, has been attained by you. Do not engage me in a matter of pride."
Thì đáp: “Satthā te dullabho laddho, mānatthe maṃ niyojayī”.
Kappānaṃ asaṅkhyeyyampi nāma buddhasuñño loko hoti, satthari uppannepi manussattasaddhāpaṭilābhādayo dullabhā eva, laddhesu ca tesu satthāpi dullabhoyeva hoti.
Indeed, the world can be devoid of Buddhas for innumerable aeons; even when the Teacher arises, human existence, the attainment of faith, and so on, are hard to come by. And even when these are attained, the Teacher himself is still rare.
Thế giới có thể không có Phật trong vô số kiếp. Ngay cả khi Đức Đạo Sư xuất hiện, việc có được thân người, niềm tin, v.v., cũng rất khó. Và ngay cả khi có được những điều đó, Đức Đạo Sư cũng rất khó gặp.
Evaṃ dullabho satthā idāni tayā laddho, tasmiṃ laddhe sampatipi anatthe ahite āyatiñca anatthāvahe dukkhāvahe akusale maṃ mā niyojesīti.
Such a rare Teacher has now been attained by you. Having attained him, do not engage me in something unbeneficial, harmful, and leading to future detriment, suffering, and unwholesome states.
Giờ đây, Đức Đạo Sư khó gặp như vậy đã được ngươi tìm thấy. Khi đã tìm thấy Ngài, đừng đẩy ta vào những điều bất lợi, không có lợi ích trong hiện tại, và những điều bất lợi, mang lại khổ đau, bất thiện trong tương lai.
Evaṃ thero attano cittaṃ ovadanto eva vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi.
Thus, the Elder, admonishing his own mind, developed insight and attained Arahantship.
Như vậy, vị Trưởng lão, khi tự khuyên nhủ tâm mình, đã phát triển thiền quán và đạt được A-la-hán.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.37.16-19) –
Therefore, it is stated in the Apadāna:
Do đó, trong Apadāna đã nói:
Saṃsaraṃ dīghamaddhānanti āyasmato vajjitattherassa gāthā.
"Wandering a long journey" and so on are the verses of the Venerable Elder Vajjita.
8. Chú giải kệ Trưởng lão Vajjita
Kā uppatti?
What is the origin story?
Kệ của Trưởng lão Vajjita đáng kính bắt đầu bằng “Saṃsaraṃ dīghamaddhāna”.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto ito pañcasaṭṭhime kappe ekasmiṃ paccantagāme nibbattitvā viññutaṃ patto vanacarako hutvā vicaranto ekadivasaṃ upasantaṃ nāma paccekabuddhaṃ pabbataguhāyaṃ viharantaṃ addasa.
This Elder also, having made aspirations under previous Buddhas and accumulated merits in various existences, was born in a frontier village in the sixty-fifth aeon from now. Having reached maturity, he became a forest dweller. One day, while wandering, he saw a Paccekabuddha named Upasanta residing in a mountain cave.
Sự việc khởi nguyên là gì?
So tassa upasamaṃ disvā pasannamānaso campakapupphena pūjaṃ akāsi.
Seeing his peaceful demeanor, he, with a mind full of faith, made an offering of Campaka flowers.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các kiếp Phật quá khứ, tích lũy phước báu trong các kiếp sống khác nhau. Sáu mươi lăm kiếp về trước, ngài tái sinh vào một ngôi làng biên giới, khi trưởng thành, ngài trở thành một người sống trong rừng. Một ngày nọ, ngài thấy một vị Phật Độc Giác tên là Upasanta đang trú ngụ trong một hang núi.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kosalaraṭṭhe ibbhakule nibbatto jātadivasato paṭṭhāya mātugāmahatthaṃ gato rodati.
Due to that meritorious deed, he wandered through divine and human realms. In this Buddha-era, he was born into a wealthy family in the Kosala country. From the day of his birth, whenever he was held by a woman, he would cry.
Thấy sự an tịnh của vị ấy, ngài đã hoan hỷ dâng hoa Campaka cúng dường.
Brahmalokato kira cavitvā idhāgato yasmā mātugāmasamphassaṃ na sahati, tasmā mātugāmasamphassavajjanato vajjitotveva nāmaṃ jātaṃ.
It is said that he had passed away from the Brahma world and reborn here, and since he could not endure the touch of women, he was named Vajjita (One who Avoids) due to his avoidance of women's touch.
Nhờ công đức đó, ngài luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời Đức Phật hiện tại, ngài tái sinh vào một gia đình giàu có ở vương quốc Kosala. Ngay từ ngày sinh ra, khi được đưa vào tay phụ nữ, ngài đã khóc.
So vayappatto satthu yamakapāṭihāriyaṃ disvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā tadaheva chaḷabhiñño ahosi.
When he reached maturity, he saw the Buddha's Twin Miracle, gained faith, and, having gone forth and established insight, became one with the six Abhiññā on that very day.
Vajjita, khi đến tuổi trưởng thành, sau khi thấy phép song thông thần thông (yamakapāṭihāriya) của Đức Phật, đã có được đức tin, xuất gia, thiết lập thiền quán (vipassanā), và ngay trong ngày đó đã thành tựu sáu thắng trí (chaḷabhiñña).
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.37.27-30) –
Therefore, it is stated in the Apadāna:
Do đó, trong Apadāna đã nói rằng:
Tattha saṃsaranti saṃsaranto, tasmiṃ tasmiṃ bhave ādānanikkhepavasena aparāparaṃ sandhāvanto.
In these verses, saṃsaraṃ means wandering, running repeatedly from one existence to another through the taking up and laying down of aggregates.
Trong đó, saṃsaranti có nghĩa là đang lang thang, liên tục chạy tới lui trong các kiếp sống khác nhau, theo cách chấp thủ và từ bỏ.
Dīghamaddhānanti cirakālaṃ anādimati saṃsāre aparimāṇakālaṃ.
Dīghamaddhānaṃ means for a long time, for an immeasurable period in beginningless saṃsāra.
Dīghamaddhānaṃ có nghĩa là một thời gian dài, vô lượng thời gian trong vòng luân hồi vô thủy.
Gatīsūti sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ vasena sugatiduggatīsu.
Gatīsu means in good and bad destinations, according to the power of wholesome and unwholesome deeds.
Gatīsu có nghĩa là trong các thiện thú và ác thú, tùy theo nghiệp thiện và nghiệp bất thiện.
Parivattisanti ghaṭīyantaṃ viya paribbhamanto cavanupapajjanavasena aparāparaṃ parivattiṃ.
Parivattisaṃ means I revolved again and again, like a waterwheel, by way of passing away and reappearing from one existence to another.
Parivattisaṃ có nghĩa là tôi đã xoay vần liên tục, từ kiếp này sang kiếp khác, theo cách chết và tái sinh, như một cái bánh xe quay tròn.
Tassa pana parivattanassa kāraṇamāha ‘‘apassaṃ ariyasaccāni, andhabhūto puthujjano’’ti.
He stated the cause of that revolving as, "Not seeing the Noble Truths, a common person, blind."
Nguyên nhân của sự xoay vần đó được nói là “apassaṃ ariyasaccāni, andhabhūto puthujjano”.
Dukkhādīni cattāri ariyasaccāni ñāṇacakkhunā apassanto appaṭivijjhanto, tato eva avijjandhatāya andhabhūto puthūnaṃ jananādīhi kāraṇehi puthujjano honto gatīsu parivattisanti yojanā, tenevāha bhagavā –
This means that, not seeing the four Noble Truths such as suffering with the eye of wisdom, not penetrating them, and thus being blind with the blindness of ignorance, and being a common person (puthujjano) due to various reasons such as giving rise to numerous defilements, I revolved through the destinies. It is for this reason that the Blessed One said:
Không thấy, không thấu hiểu Tứ Thánh đế (Dukkha-ādīni cattāri ariyasaccāni) bằng nhãn trí (ñāṇacakkhu), và do đó, vì bị vô minh che lấp, trở thành phàm nhân (puthujjana) do các nguyên nhân như tạo ra nhiều phiền não, nên đã xoay vần trong các cõi tái sinh (gatīsu parivattisaṃ), đó là cách kết nối. Chính vì thế, Đức Thế Tôn đã dạy:
Tassa mayhaṃ vuttanayena pubbe puthujjanasseva sato idāni satthārā dinnanayena appamattassa appamādapaṭipattiyā samathavipassanābhāvanaṃ matthakaṃ pāpetvā ṭhitassa.
To me who, as stated, was formerly a common person, but now, having brought the cultivation of serenity (samatha) and insight (vipassanā) to its culmination through the practice of heedfulness (appamāda), as taught by the Teacher, is established.
Tassa (của tôi) có nghĩa là của tôi, người trước đây là một phàm nhân theo cách đã nói, nhưng bây giờ đã appamattassa (không phóng dật), đã hoàn thành sự tu tập thiền định (samatha) và thiền quán (vipassanā) bằng sự thực hành không phóng dật (appamādapaṭipatti) theo cách mà Đức Bổn Sư đã dạy.
Saṃsārā vinaḷīkatāti saṃsaranti sattā etehīti ‘‘saṃsārā’’ti laddhanāmā kammakilesā aggamaggena samucchinnattā vigatanaḷā nimmūlā katā.
Saṃsārā vinaḷīkatā means the defilements of kamma that are called "saṃsārā" because beings wander through them, have been made rootless and free from impurities, being utterly destroyed by the Arahant-path.
Saṃsārā vinaḷīkatā có nghĩa là các nghiệp và phiền não (kammakilesā), được gọi là “saṃsārā” (luân hồi) vì chúng khiến chúng sinh luân hồi, đã bị cắt đứt hoàn toàn bằng Thánh đạo tối thượng (aggamagga), trở nên không còn gốc rễ, không còn cặn bã.
Sabbā gatī samucchinnāti evaṃ kammakilesavaṭṭānaṃ vinaḷīkatattā nirayādikā sabbāpi gatiyo sammadeva ucchinnā viddhaṃsitā, tato eva natthi dāni āyatiṃ punabbhavoti idameva ca therassa aññābyākaraṇaṃ ahosīti.
Sabbā gatī samucchinnā means that all destinations, such as the lower realms, have been completely cut off and destroyed, due to the uprooting of the cycles of kamma and defilements. Therefore, there is no rebirth now in the future. And this was the Elder's declaration of his Arahantship.
Sabbā gatī samucchinnā có nghĩa là, do các vòng nghiệp và phiền não đã bị hủy diệt như vậy, tất cả các cõi tái sinh (gati) như địa ngục (niraya) v.v… đều đã bị cắt đứt hoàn toàn, bị tiêu diệt. Chính vì thế, natthi dāni (bây giờ không còn) punabbhavo (tái sinh) trong tương lai nữa. Đây chính là lời tuyên bố thành tựu A-la-hán (aññābyākaraṇa) của vị Trưởng lão.
Assatthe haritobhāseti āyasmato sandhitattherassa gāthā.
"At the Bodhi tree, green-hued" and so on are the verses of the Venerable Elder Sandhita.
Kệ của Trưởng lão Sandhita tôn giả là Assatthe haritobhāse v.v…
Kā uppatti?
What is the origin story?
Sự phát sinh như thế nào?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto ito ekatiṃse kappe sikhissa bhagavato kāle eko gopālako ahosi.
This Elder also, having made aspirations under previous Buddhas and accumulated merits in various existences, was a cowherd in the thirty-first aeon from now, during the time of the Blessed One Sikhī.
Vị này cũng đã tạo các ba-la-mật trong thời các Đức Phật quá khứ, tích lũy các công đức trong các kiếp sống khác nhau. Vào kiếp thứ ba mươi mốt từ kiếp này, trong thời Đức Phật Sikhī, vị ấy là một người chăn bò.
So satthari parinibbute aññataraṃ theraṃ upasaṅkamitvā tassa santike buddhaguṇapaṭisaṃyuttaṃ dhammaṃ sutvā pasannamānaso ‘‘kuhiṃ bhagavā’’ti pucchitvā parinibbutabhāvaṃ sutvā ‘‘evaṃ mahānubhāvā buddhāpi nāma aniccatāvasaṃ gacchanti, aho saṅkhārā addhuvā’’ti aniccasaññaṃ paṭilabhi.
After the Teacher had passed into Nibbāna, he approached a certain Elder and, having heard a Dhamma talk related to the Buddha's qualities, became filled with faith. He asked, "Where does the Blessed One reside?" and upon hearing that the Buddha had attained Parinibbāna, he thought, "Alas, even Buddhas of such great power pass into the state of impermanence! Oh, how impermanent are formations!" and he attained the perception of impermanence.
Sau khi Đức Bổn Sư nhập Niết-bàn, vị ấy đến gặp một Trưởng lão khác, nghe Pháp liên quan đến các phẩm chất của Đức Phật từ vị ấy, tâm hoan hỷ. Vị ấy hỏi: “Đức Thế Tôn ở đâu?”, và khi nghe nói rằng Ngài đã nhập Niết-bàn, vị ấy nghĩ: “Ôi! Ngay cả các Đức Phật với uy lực vĩ đại như vậy cũng phải đi đến vô thường. Thật vậy, các pháp hữu vi (saṅkhāra) thật vô thường!” và đạt được nhận thức về vô thường (aniccasaññā).
Taṃ thero bodhipūjāya ussāhesi.
The Elder then encouraged him to worship the Bodhi tree.
Vị Trưởng lão đó đã khuyến khích người chăn bò cúng dường cây Bồ-đề.
So kālena kālaṃ bodhirukkhasamīpaṃ gantvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā buddhaguṇe anussaranto bodhiṃ vandati.
He would go to the Bodhi tree at times, establish insight, recollect the Buddha's qualities, and venerate the Bodhi tree.
Thế là, vị ấy thường xuyên đến gần cây Bồ-đề, thiết lập thiền quán (vipassanā), hồi tưởng các phẩm chất của Đức Phật và đảnh lễ cây Bồ-đề.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kosalaraṭṭhe ibbhakule nibbattitvā sandhitoti laddhanāmo vayappatto aniccatāpaṭisaṃyuttaṃ dhammakathaṃ sutvā saṃvegajāto pabbajitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā ñāṇassa paripākaṃ gatattā nacirasseva chaḷabhiñño ahosi.
Due to that meritorious deed, he wandered through divine and human realms. In this Buddha-era, he was born into a wealthy family in the Kosala country, named Sandhita. When he reached maturity, he heard a Dhamma talk connected with impermanence, became deeply moved, and, having gone forth and established insight, he quickly attained the six Abhiññā, as his wisdom had matured.
Nhờ công đức đó, vị ấy luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời Đức Phật hiện tại, vị ấy tái sinh vào một gia đình giàu có ở xứ Kosala, được đặt tên là Sandhita. Khi đến tuổi trưởng thành, sau khi nghe bài pháp thoại liên quan đến vô thường, vị ấy khởi tâm xúc động, xuất gia, thiết lập thiền quán (vipassanā), và do trí tuệ đã chín muồi, chẳng bao lâu sau đã thành tựu sáu thắng trí (chaḷabhiñña).
So attano pubbenivāsaṃ anussaranto sikhissa bhagavato kāle bodhivandanaṃ buddhānussatiṃ aniccasaññāpaṭilābhañca anussaritvā tadupanissayena attano visesādhigamaṃ pakāsento –
Remembering his past existences, and recalling his worship of the Bodhi-tree, mindfulness of the Buddha, and the attainment of the perception of impermanence during the time of the Blessed One Sikhī, and wishing to proclaim his special attainment based on that, he said:
Vị ấy hồi tưởng lại các đời quá khứ của mình, nhớ lại việc đảnh lễ cây Bồ-đề, niệm Phật (buddhānussati) và sự đạt được nhận thức về vô thường (aniccasaññāpaṭilābha) trong thời Đức Phật Sikhī. Do đó, để tuyên bố sự thành tựu đặc biệt của mình, vị ấy đã nói hai bài kệ:
Tattha assattheti assatthaṭṭhānīye, yvāyaṃ etarahi amhākaṃ bhagavato bodhirukkho assattho, etassa ṭhāne tadā sikhissa bhagavato bodhirukkho puṇḍarīko ṭhitoti so assatthaṭṭhānīyatāya ‘‘assatthe’’ti vuttaṃ.
Here, assatthe means “at the place of the assattha tree.” The Bodhi-tree of our Blessed One, which is now an assattha, at that time the Bodhi-tree of the Blessed One Sikhī was a puṇḍarīka. It is called assatthe because it was in the place of an assattha tree.
Trong đó, assatthe có nghĩa là tại nơi cây Assattha. Cây Bồ-đề của Đức Thế Tôn hiện tại của chúng ta là cây Assattha. Tại vị trí đó, cây Bồ-đề của Đức Phật Sikhī khi đó là cây Puṇḍarīka. Vì vậy, nó được gọi là “assatthe” vì nó ở vị trí của cây Assattha.
Sattānaṃ assāsajananato vā.
Or because it brings comfort to beings.
Hoặc vì nó tạo ra sự an ủi (assāsa) cho chúng sinh.
Apare pana ‘‘assattharukkhamūle nisīditvā tadā buddhānussatiyā bhāvitattā thero ‘assatthe’ti avocā’’ti vadanti.
Others, however, say, “Because the elder cultivated mindfulness of the Buddha while sitting at the root of an assattha tree then, he said ‘assatthe’.”
Một số người khác nói rằng: “Vì vị Trưởng lão đã ngồi dưới gốc cây Assattha và tu tập niệm Phật (buddhānussati) vào thời đó, nên vị ấy đã nói ‘assatthe’.”
Haritobhāseti haritehi sāramaṇivaṇṇehi obhāsamāne.
Haritobhāse means shining with green, emerald-like luster.
Haritobhāse có nghĩa là tỏa sáng với màu xanh ngọc quý.
Saṃvirūḷhamhīti suṭṭhu virūḷhe suppatiṭṭhite, sughananicitapattapalāsapallavehi virūḷhasañchanneti ca vadanti.
Saṃvirūḷhamhi means well-grown and firmly established; others also say, "well-grown and completely covered with thick, dense leaves, foliage, and shoots."
Saṃvirūḷhamhi có nghĩa là phát triển tốt, vững chắc. Một số người cũng nói là được che phủ dày đặc bởi lá, cành non và chồi.
Pādapeti rukkhe.
Pādape means at the tree (Bodhi-tree).
Pādape có nghĩa là trên cây.
Ekaṃ buddhagataṃ saññaṃ, alabhitthaṃ patissatoti buddhārammaṇaṃ ārammaṇassa ekajātiyattā ekaṃ ‘‘itipi so bhagavā’’tiādinayappavattaṃ buddhānussatisahagataṃ saññaṃ buddhaguṇānaṃ patipatisaraṇato patissato hutvā alabhiṃ.
Ekaṃ buddhagataṃ saññaṃ, alabhitthaṃ patissato means "I, being mindful, attained a single perception associated with the Buddha, which is of one type due to its object being the Buddha, and which arose in the manner of ‘Such indeed is the Blessed One…’ and so on, accompanied by mindfulness of the Buddha, because it continually recollects the qualities of the Buddha."
Ekaṃ buddhagataṃ saññaṃ, alabhitthaṃ patissato có nghĩa là tôi đã đạt được một nhận thức duy nhất về Đức Phật, một nhận thức đi kèm với niệm Phật (buddhānussati) theo cách “Iti pi so Bhagavā” v.v…, vì nó có một đối tượng duy nhất, tức là Đức Phật, và tôi đã là người có niệm (patissato) vì tôi liên tục hồi tưởng các phẩm chất của Đức Phật.
Kadā pana sā saññā laddhā, kīvatāya siddhāti āha ‘‘ekatiṃse ito kappe’’tiādi.
When was that perception attained, and how complete was it? To answer this, he said “ekatiṃse ito kappe” and so on.
Khi nào thì nhận thức đó được đạt được, và nó đã thành tựu đến mức nào? Để trả lời, vị ấy nói “ekatiṃse ito kappe” v.v…
Ito bhaddakappato uddhaṃ ārohanavasena ekatiṃse kappe.
In the thirty-first aeon, counting upwards from this present auspicious aeon.
Vào kiếp thứ ba mươi mốt, tính từ kiếp hiện tại (Bhaddakappa) trở lên.
Yaṃ saññanti yaṃ buddhānussatisahagataṃ saññaṃ, yaṃ vā buddhānaṃ aniccataṃ disvā tadanusārena sabbāsaṅkhāresu tadā aniccasaññaṃ alabhiṃ.
Yaṃ saññaṃ means that perception associated with mindfulness of the Buddha, or the perception of impermanence in all conditioned phenomena, seeing the impermanence of the Buddhas and following that example.
Yaṃ saññaṃ có nghĩa là nhận thức đi kèm với niệm Phật (buddhānussati), hoặc nhận thức về vô thường (aniccasaññā) mà tôi đã đạt được khi đó trong tất cả các pháp hữu vi (sabbasaṅkhāresu), sau khi thấy sự vô thường của Đức Phật và theo đó.
Tassā saññāya vāhasāti tassā yathāvuttāya saññāya kāraṇabhāvena taṃ upanissayaṃ katvā.
Tassā saññāya vāhasā means by virtue of that aforementioned perception, making it a strong supporting cause.
Tassā saññāya vāhasā có nghĩa là do nhận thức đã nói, xem đó là điều kiện hỗ trợ.
Patto me āsavakkhayoti idāni mayā āsavānaṃ khayo nirodho adhigatoti imāyeva ca imassa therassa apadānagāthāpi.
Patto me āsavakkhayo means, “Now by me, the destruction, the cessation of the defilements, has been attained.” And these are indeed the Apadāna verses of this elder.
Patto me āsavakkhayo có nghĩa là bây giờ tôi đã đạt được sự diệt trừ, sự chấm dứt của các lậu hoặc (āsava). Và đây chính là các kệ Apadāna của vị Trưởng lão này.
Yathāha (apa. thera 1.22.27-30) –
As it is said:
Như đã nói trong Apadāna: