Yo duddamiyoti āyasmato dabbattherassa gāthā.
Yo duddamiyo is the verse of the Venerable Elder Dabba.
Yo duddamiyo (người khó điều phục) là bài kệ của Tôn giả Dabba.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự kiện phát sinh là gì?
Ayampi padumuttarabuddhakāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbattitvā vayappatto heṭṭhā vuttanayeneva dhammadesanaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ senāsanapaññāpakānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthetvā satthārā byākato yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaritvā kassapadasabalassa sāsanosakkanakāle pabbaji.
This Elder too was born into a noble family in Haṃsavatī city during the time of Padumuttara Buddha. When he reached maturity, listening to a Dhamma discourse in the manner previously described, he saw the Teacher appoint a certain bhikkhu to the foremost position among those who arrange lodgings. Having performed an act of aspiration and wished for that position, he was prophesied by the Teacher. Having performed wholesome deeds throughout his life and wandered through celestial and human realms, he went forth into homelessness when the Dispensation of Kassapa, the Lord of Ten Powers, was declining.
Vị này cũng vậy, vào thời Đức Phật Padumuttara, sinh ra trong một gia đình quý tộc tại thành Haṃsavatī, khi đến tuổi trưởng thành, nghe pháp thoại theo cách đã kể ở trên, thấy Đức Thế Tôn đặt một vị Tỳ-khưu vào vị trí đứng đầu trong số những người sắp xếp chỗ ở, Ngài đã tạo tác nghiệp ba-la-mật (adhikāra-kamma), mong cầu địa vị đó, được Đức Thế Tôn thọ ký, đã thực hành điều lành suốt đời, luân hồi trong cõi trời và người, rồi xuất gia vào thời giáo pháp của Đức Phật Kassapa đang suy tàn.
Tadā tena saddhiṃ apare cha janāti satta bhikkhū ekacittā hutvā aññe sāsane agāravaṃ karonte disvā – ‘‘idha kiṃ karoma ekamante samaṇadhammaṃ katvā dukkhassantaṃ karissāmā’’ti nisseṇiṃ bandhitvā uccaṃ pabbatasikharaṃ āruhitvā, ‘‘attano cittabalaṃ jānantā nisseṇiṃ nipātentu, jīvite sālayā otarantu, mā pacchānutappino ahuvatthā’’ti vatvā sabbe ekacittā hutvā nisseṇiṃ pātetvā – ‘‘appamattā hotha, āvuso’’ti aññamaññaṃ ovaditvā cittarucikesu ṭhānesu nisīditvā samaṇadhammaṃ kātuṃ ārabhiṃsu.
At that time, he and six other individuals—seven bhikkhus in total—being of one mind, and seeing others showing disrespect towards the Dispensation, thought, “What shall we do here? We shall practice the ascetic life in a secluded place and put an end to suffering!” So they tied a ladder, ascended a high mountain peak, and said, “Those who know their own mental strength should let the ladder fall; those who cling to life should descend. Do not have regrets later!” Having said this, all seven, being of one mind, pushed the ladder down. Then, admonishing each other, “Friends, be heedful!”, they sat down in places pleasing to their minds and began to practice the ascetic life.
Khi đó, cùng với Ngài, sáu người khác, tổng cộng bảy vị Tỳ-khưu, đồng tâm nhất trí, thấy những người khác không tôn kính giáo pháp, bèn nghĩ: “Chúng ta sẽ làm gì ở đây? Chúng ta hãy thực hành pháp Sa-môn ở một nơi thanh vắng để chấm dứt khổ đau.” Họ buộc một cái thang, leo lên đỉnh núi cao, rồi nói: “Những ai biết được sức mạnh của tâm mình thì hãy đạp đổ cái thang. Những ai còn luyến tiếc mạng sống thì hãy xuống núi. Đừng hối hận về sau!” Nói xong, cả bảy vị Tỳ-khưu đồng tâm nhất trí đạp đổ cái thang, rồi khuyên bảo lẫn nhau: “Này các bạn, hãy tinh tấn!” Sau đó, họ ngồi xuống những nơi mình yêu thích và bắt đầu thực hành pháp Sa-môn.
Tatreko thero pañcame divase arahattaṃ patvā, ‘‘mama kiccaṃ nipphannaṃ, ahaṃ imasmiṃ ṭhāne kiṃ karissāmi’’ti iddhiyā uttarakuruto piṇḍapātaṃ āharitvā, ‘‘āvuso, imaṃ piṇḍapātaṃ paribhuñjatha, bhikkhācārakiccaṃ mamāyattaṃ hotu, tumhe attano kammaṃ karothā’’ti āha.
Among them, one Elder attained Arahantship on the fifth day and thought, “My task is accomplished. What shall I do in this place?” With psychic power, he brought almsfood from Uttarakuru and said, “Friends, partake of this almsfood. Let the task of seeking alms be mine. You all perform your own work.”
Trong số đó, một vị Trưởng lão đã chứng đắc A-la-hán quả vào ngày thứ năm, nghĩ: “Việc của ta đã hoàn thành, ta sẽ làm gì ở nơi này?” Ngài dùng thần thông mang bát cơm từ Bắc Cưu-lô châu về và nói: “Này các bạn, hãy dùng bát cơm này! Việc đi khất thực là phần của ta, các bạn hãy làm việc của mình.”
‘‘Kiṃ nu kho mayaṃ, āvuso, nisseṇiṃ pātentā evaṃ avocumha – ‘yo paṭhamaṃ dhammaṃ sacchikaroti, so bhikkhaṃ āharatu, tenābhataṃ sesā paribhuñjitvā samaṇadhammaṃ karissantī’’’ti.
“Friends, did we, when we pushed down the ladder, say, ‘Whoever first realizes the Dhamma, let him bring alms, and the others, having consumed what he brought, shall practice the ascetic life’?”
“Này hiền giả, chúng ta có từng nói khi đạp đổ cái thang rằng: ‘Ai chứng ngộ Pháp trước tiên, người đó hãy mang thức ăn về, và những người còn lại sẽ dùng thức ăn đó để thực hành pháp Sa-môn’ không?”
‘‘Natthi, āvuso’’ti.
“No, friends,” he replied.
“Không, này các bạn.”
Tumhe attano pubbahetunā labhittha, mayampi sakkontā vaṭṭassantaṃ karissāma, gacchatha tumheti.
“You, Venerable Sir, have obtained it due to your past good deeds. We too, if able, shall put an end to saṃsāra. Go, Venerable Sir.”
Các bạn đã đạt được nhờ nhân duyên quá khứ của mình, còn chúng tôi, nếu có thể, sẽ chấm dứt vòng luân hồi. Các bạn hãy đi đi.
Thero te saññāpetuṃ asakkonto phāsukaṭṭhāne piṇḍapātaṃ paribhuñjitvā gato.
The Elder, being unable to convince them, partook of the almsfood in a suitable place and departed.
Vị Trưởng lão không thể thuyết phục họ, bèn thọ thực bát cơm ở một nơi thuận tiện rồi rời đi.
Aparo thero sattame divase anāgāmiphalaṃ patvā tato cuto suddhāvāsabrahmaloke nibbatto.
Another Elder attained the fruit of Anāgāmi on the seventh day and, having passed away from that existence, was reborn in the Suddhāvāsa Brahma-loka.
Một vị Trưởng lão khác đã chứng đắc quả Bất Hoàn vào ngày thứ bảy, sau đó từ bỏ cõi đó và tái sinh vào cõi Phạm thiên Tịnh Cư thiên.
Itare therā tato cutā ekaṃ buddhantaraṃ devamanussesu saṃsaritvā tesu tesu kulesu nibbattā.
The other theras, having passed away from there, wandered through the realms of gods and humans for one Buddha-interval, and were born in various families.
Các vị Trưởng lão còn lại, sau khi từ bỏ cõi đó, đã luân hồi trong cõi trời và người trong một khoảng thời gian giữa hai Đức Phật, rồi tái sinh vào các gia đình khác nhau.
Eko gandhāraraṭṭhe takkasilānagare rājagehe nibbatto, eko majjhantikaraṭṭhe paribbājikāya kucchimhi nibbatto, eko bāhiyaraṭṭhe kuṭumbiyagehe nibbatto, eko bhikkhunupassaye jāto.
One was born in a royal household in Takkasilā city, in the country of Gandhāra; one was born in the womb of a female ascetic in the country of Majjhantika; one was born in a householder's family in the country of Bāhiya; one was born in a bhikkhunī's monastery.
Một vị sinh ra trong hoàng tộc tại thành phố Takkasilā thuộc xứ Gandhāra, một vị sinh ra trong bụng một nữ du sĩ tại xứ Majjhantika, một vị sinh ra trong gia đình của một chủ hộ tại xứ Bāhiya, một vị sinh ra trong tu viện của Tỳ-khưu-ni.
Ayaṃ pana dabbatthero mallaraṭṭhe anupiyanagare ekassa mallarañño gehe paṭisandhiṃ gaṇhi.
Now, this venerable Dabba Thera, the Mallaputta, took rebirth in the royal family of a certain Mallā king in Anupiya city, in the Mallā country.
Còn vị Trưởng lão Dabba này, Ngài thọ thai trong gia đình của một vị vua Malla tại thành phố Anupiya thuộc xứ Malla.
Tassa mātā upavijaññā kālamakāsi, matasarīraṃ susānaṃ netvā dārucitakaṃ āropetvā aggiṃ adaṃsu.
His mother passed away when she was about to give birth. Her corpse was carried to the charnel ground, placed on a pyre, and set on fire.
Mẹ của Ngài qua đời khi sắp sinh, thi thể được đưa đến nghĩa địa, đặt lên giàn hỏa thiêu và đốt cháy.
Tassā aggivegasantattaṃ udarapaṭalaṃ dvedhā ahosi.
Her abdominal membrane, being heated by the intense flames, split in two.
Do sức nóng của lửa, màng bụng của bà bị tách đôi.
Dārako attano puññabalena uppatitvā ekasmiṃ dabbatthambhe nipati.
The child, by the power of his merit, sprang up and fell onto a Dabba post.
Đứa bé nhờ phước lực của mình mà bay lên và rơi xuống một cây dabba.
Taṃ dārakaṃ gahetvā ayyikāya adaṃsu.
They took that child and gave him to his grandmother.
Người ta bế đứa bé đó đưa cho bà nội.
Sā tassa nāmaṃ gaṇhantī dabbatthambhe patitvā laddhajīvitattā ‘‘dabbo’’tissa nāmaṃ akāsi.
When she named him, since he had fallen on a Dabba post and gained life, she named him "Dabba".
Bà đặt tên cho đứa bé là “Dabba” vì nó đã sống sót sau khi rơi xuống cây dabba.
Tassa ca sattavassikakāle satthā bhikkhusaṅghaparivāro mallaraṭṭhe cārikaṃ caramāno anupiyambavane viharati.
When he was seven years old, the Teacher, accompanied by the Saṅgha of bhikkhus, was on tour in the Mallā country and was residing in Anupiya Mango Grove.
Khi Ngài được bảy tuổi, Đức Thế Tôn, cùng với Tăng đoàn Tỳ-khưu, du hành trong xứ Malla và trú ngụ tại rừng xoài Anupiya.
Dabbakumāro satthāraṃ disvā dassaneneva pasīditvā pabbajitukāmo hutvā ‘‘ahaṃ dasabalassa santike pabbajissāmī’’ti ayyikaṃ āpucchi.
Dabba Kumāra, seeing the Teacher, felt profound joy just by seeing him, and desiring to go forth, he asked his grandmother, "I want to go forth under the Blessed One, the Dasa Bala."
Hoàng tử Dabba thấy Đức Thế Tôn, chỉ bằng cái nhìn đã phát sinh niềm tịnh tín, muốn xuất gia, bèn thưa với bà nội: “Con sẽ xuất gia theo Đức Thập Lực.”
Sā ‘‘sādhu, tātā’’ti dabbakumāraṃ ādāya satthu santikaṃ gantvā, ‘‘bhante, imaṃ kumāraṃ pabbājethā’’ti āha.
She said, "Very well, my dear," and taking Dabba Kumāra, went to the Teacher and said, "Venerable Sir, please ordain this young boy."
Bà nội nói: “Tốt lắm, con trai!” Rồi dẫn hoàng tử Dabba đến Đức Thế Tôn và thưa: “Bạch Đức Thế Tôn, xin Ngài hãy cho hoàng tử này xuất gia.”
Satthā aññatarassa bhikkhuno saññaṃ adāsi – ‘‘bhikkhu imaṃ dārakaṃ pabbājehī’’ti.
The Teacher gave a sign to a certain bhikkhu, saying, "Bhikkhu, ordain this boy."
Đức Thế Tôn ra hiệu cho một vị Tỳ-khưu khác: “Này Tỳ-khưu, hãy cho đứa bé này xuất gia.”
So thero satthu vacanaṃ sutvā dabbakumāraṃ pabbājento tacapañcakakammaṭṭhānaṃ ācikkhi.
That thera, hearing the Teacher's word, taught Dabba Kumāra the meditation on the five constituents of the skin (tacapañcakakammaṭṭhāna) as he was being ordained.
Vị Trưởng lão đó nghe lời Đức Thế Tôn, khi cho hoàng tử Dabba xuất gia, đã chỉ dạy đề mục thiền quán năm phần da thịt.
Pubbahetusampanno katābhinīhāro satto paṭhamakesavaṭṭiyā voropanakkhaṇe sotāpattiphale patiṭṭhahi, dutiyāya kesavaṭṭiyā oropiyamānāya sakadāgāmiphale, tatiyāya anāgāmiphale, sabbakesānaṃ pana oropanañca arahattaphalasacchikiriyā ca apacchā apure ahosi.
Being endowed with past causes and having made aspirations, the being became established in the fruit of Stream-entry at the moment the first lock of hair was shaven off, in the fruit of Once-returning when the second lock of hair was shaven off, and in the fruit of Non-returning with the third; the complete shaving of all hair and the realization of the fruit of Arahantship occurred simultaneously.
Vị hữu tình có nhân duyên quá khứ đầy đủ và đã phát nguyện, vào khoảnh khắc cạo lọn tóc đầu tiên, đã an trú vào quả Dự Lưu; khi cạo lọn tóc thứ hai, đã an trú vào quả Nhất Lai; khi cạo lọn tóc thứ ba, đã an trú vào quả Bất Hoàn; còn việc cạo hết tóc và chứng đắc quả A-la-hán thì diễn ra không trước không sau.
Satthā mallaraṭṭhe yathābhirantaṃ viharitvā rājagahaṃ gantvā veḷuvane vāsaṃ kappesi.
The Teacher, having resided in the Mallā country as long as he pleased, went to Rājagaha and took up residence in Veḷuvana.
Đức Thế Tôn, sau khi trú ngụ tại xứ Malla tùy ý, đã đến Rājagaha và an cư tại Veluvana.
Tatrāyasmā dabbo mallaputto rahogato attano kiccanipphattiṃ oloketvā saṅghassa veyyāvaccakaraṇe kāyaṃ yojetukāmo cintesi – ‘‘yaṃnūnāhaṃ saṅghassa senāsanañca paññāpeyyaṃ bhattāni ca uddiseyya’’nti.
There, the Venerable Dabba, the Mallaputta, in solitude, having contemplated the accomplishment of his task, desired to devote himself to the service of the Saṅgha and thought, "What if I were to arrange lodgings for the Saṅgha and assign meal invitations?"
Tại đó, Tôn giả Dabba Mallaputta, khi ở một mình, quán xét sự hoàn thành công việc của mình (A-la-hán quả), muốn cống hiến thân mình vào việc phục vụ Tăng đoàn, bèn suy nghĩ: “Ước gì ta có thể sắp xếp chỗ ở và chỉ định các bữa ăn cho Tăng đoàn!”
So satthu santikaṃ gantvā attano parivitakkaṃ ārocesi.
He went to the Teacher and reported his thought.
Ngài đến gặp Đức Thế Tôn và trình bày ý nghĩ của mình.
Satthā tassa sādhukāraṃ datvā senāsanapaññāpakattañca bhattuddesakattañca sampaṭicchi.
The Teacher applauded him and accepted his role as an arranger of lodgings and assigner of meal invitations.
Đức Thế Tôn đã tán thán Ngài và chấp thuận cho Ngài làm người sắp xếp chỗ ở và người chỉ định bữa ăn.
Atha naṃ ‘‘ayaṃ dabbo daharova samāno mahante ṭhāne ṭhito’’ti sattavassikakāleyeva upasampādesi.
Then, as he was still young, the Buddha gave him the higher ordination (upasampadā) when he was just seven years old, thinking, "This Dabba, though young, has attained a great position."
Sau đó, Đức Phật đã cho Ngài thọ Cụ túc giới ngay khi Ngài mới bảy tuổi, vì Ngài là Dabba, dù còn trẻ nhưng đã đạt được địa vị cao cả.
Thero upasampannakālato paṭṭhāya rājagahaṃ upanissāya viharantānaṃ sabbabhikkhūnaṃ senāsanāni ca paññāpeti, bhikkhañca uddisati.
From the time of his higher ordination, the thera arranged lodgings and assigned meal invitations for all the bhikkhus residing in the vicinity of Rājagaha.
Từ khi thọ Cụ túc giới, vị Trưởng lão đã sắp xếp chỗ ở và chỉ định các bữa ăn cho tất cả các Tỳ-khưu đang trú ngụ gần Rājagaha.
Tassa senāsanapaññāpakabhāvo sabbadisāsu pākaṭo ahosi – ‘‘dabbo kira mallaputto sabhāgasabhāgānaṃ bhikkhūnaṃ ekaṭṭhāne senāsanāni paññāpeti, āsannepi dūrepi senāsanaṃ paññāpeti, gantuṃ asakkonte iddhiyā netī’’ti.
His skill in arranging lodgings became renowned in all directions: "It is said that Dabba, the Mallaputta, arranges lodgings for bhikkhus of similar disposition in the same place; he arranges lodgings both near and far, and when they are unable to go, he transports them by psychic power."
Việc Ngài là người sắp xếp chỗ ở đã nổi tiếng khắp mọi phương: “Nghe nói Dabba Mallaputta sắp xếp chỗ ở cho các Tỳ-khưu cùng tông phái ở cùng một nơi, sắp xếp chỗ ở cả gần lẫn xa, và những ai không thể đi được thì Ngài dùng thần thông đưa đến.”
Atha naṃ bhikkhū kālepi vikālepi – ‘‘amhākaṃ, āvuso, jīvakambavane senāsanaṃ paññāpehi, amhākaṃ maddakucchismiṃ migadāye’’ti evaṃ senāsanaṃ uddisāpetvā tassa iddhiṃ passantā gacchanti.
Then, bhikkhus, both at proper times and improper times, would request, "Friend, please arrange a lodging for us in Jīvaka's Mango Grove," or "for us in Maddakucchi Migadāya," and thus, having had lodgings assigned, they would go, witnessing his psychic power.
Khi đó, các Tỳ-khưu, bất kể ngày hay đêm, đều đến nhờ Ngài sắp xếp chỗ ở: “Này hiền giả, xin hãy sắp xếp chỗ ở cho chúng tôi ở rừng xoài Jīvaka! Xin hãy sắp xếp chỗ ở cho chúng tôi ở Maddakucchi! Xin hãy sắp xếp chỗ ở cho chúng tôi ở Migadāya!” Cứ như vậy, họ nhờ Ngài chỉ định chỗ ở và đi đến đó, chiêm ngưỡng thần thông của Ngài.
Sopi iddhiyā manomaye kāye abhisaṅkharitvā ekekassa therassa ekekaṃ attanā sadisaṃ bhikkhuṃ datvā aṅguliyā jalamānāya purato gantvā ‘‘ayaṃ mañco idaṃ pīṭha’’ntiādīni vatvā senāsanaṃ paññāpetvā puna attano vasanaṭṭhānameva āgacchati.
He too, by psychic power, created mind-made bodies, and giving one bhikkhu resembling himself to each thera, went ahead with a flaming finger, saying, "This is the couch, this is the chair," and so forth, arranged the lodging, and then returned to his own dwelling place.
Ngài cũng vậy, dùng thần thông hóa hiện ra những thân hình do ý tạo (manomaya kāya), mỗi thân hình giống hệt Ngài, trao cho từng vị Trưởng lão một thân hình, rồi đi trước, dùng ngón tay phát sáng chỉ dẫn: “Đây là giường, đây là ghế,” v.v., sắp xếp chỗ ở xong thì trở về nơi Ngài trú ngụ.
Ayamettha saṅkhepo, vitthārato panidaṃ vatthu pāḷiyaṃ āgatameva.
This is the brief account here; the detailed story is already found in the Pāḷi text.
Đây là tóm tắt câu chuyện này; chi tiết hơn thì câu chuyện này đã được kể trong các bản Pāḷi.
Satthā idameva kāraṇaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā aparabhāge ariyagaṇamajjhe nisinno theraṃ senāsanapaññāpakānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi – ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ senāsanapaññāpakānaṃ yadidaṃ dabbo mallaputto’’ti (a. ni. 1.209; 214).
The Teacher, taking this very matter as the occasion, later sat in the midst of the noble assembly and placed the thera in the foremost position among those who arrange lodgings, saying, "Among my bhikkhu disciples who arrange lodgings, foremost, O bhikkhus, is Dabba the Mallaputta."
Đức Thế Tôn, lấy chính sự việc này làm nguyên nhân phát sinh, sau đó, khi đang ngự giữa hội chúng A-la-hán, đã đặt vị Trưởng lão vào vị trí đứng đầu trong số những người sắp xếp chỗ ở, rằng: “Này các Tỳ-khưu, trong số các đệ tử Tỳ-khưu của Ta, những người sắp xếp chỗ ở, Dabba Mallaputta là bậc tối thượng.”
Vuttampi cetaṃ apadāne (apa. thera 2.54, 108-149) –
This is also stated in the Apādāna:
Điều này cũng đã được nói trong Apadāna:
Evaṃbhūtaṃ pana taṃ yena pubbe ekassa khīṇāsavattherassa anuddhaṃsanavasena katena pāpakammena bahūni vassasatasahassāni niraye pacci, tāya eva kammapilotikāya codiyamānā mettiyabhūmajakā bhikkhū ‘‘iminā mayaṃ kalyāṇabhattikassa gahapatino antare paribheditā’’ti duggahitagāhino amūlakena pārājikena dhammena anuddhaṃsesuṃ.
Indeed, on account of a past evil deed, an act of slandering a certain Arahant elder, he had suffered in hell for many hundreds of thousands of years. Due to that very residue of kamma, the bhikkhus Mettiyabhūmajaka, holding a wrong view, “We have been caused dissension in the presence of the householder Kalyāṇabhattika by this bhikkhu,” slandered him with a baseless pārājika offence. When that dispute was settled by the Saṅgha with the Sativinaya, this elder, out of compassion for the world, declared his own virtues with the verse, "Yo duddamiyo" (He who was difficult to tame).
Thật vậy, do nghiệp ác đã tạo ra trước đây bằng cách phỉ báng một vị Trưởng lão A-la-hán, vị ấy đã phải chịu khổ trong địa ngục hàng trăm ngàn năm. Do chính nghiệp báo ấy thúc đẩy, các Tỳ-kheo Mettiyabhūmajaka, với tà kiến rằng “vị này đã gây chia rẽ chúng ta với gia chủ Kalyāṇabhattika,” đã phỉ báng vị ấy bằng một tội Pārājika vô căn cứ. Khi sự tranh chấp ấy được Tăng đoàn giải quyết bằng Sativinaya, vị Trưởng lão này, vì lòng từ bi đối với chúng sinh, đã tuyên bố những đức tính của mình bằng bài kệ “Yo duddamiyo” này.
Tasmiñca adhikaraṇe saṅghena sativinayena vūpasamite ayaṃ thero lokānukampāya attano guṇe vibhāvento ‘‘yo duddamiyo’’ti imaṃ gāthaṃ abhāsi.
When that dispute was settled by the Saṅgha with the Sativinaya, this elder, out of compassion for the world, declared his own virtues with the verse, "Yo duddamiyo" (He who was difficult to tame).
Khi sự tranh chấp ấy được Tăng đoàn giải quyết bằng Sativinaya, vị Trưởng lão này, vì lòng từ bi đối với chúng sinh, đã tuyên bố những đức tính của mình bằng bài kệ “Yo duddamiyo” này.
5. Tattha yoti aniyamitaniddeso, tassa ‘‘so’’ti iminā niyamattaṃ daṭṭhabbaṃ.
In that, yo (who) is an indefinite designation; it should be understood as definite by means of so (he).
Trong bài kệ đó, yo (người nào) là một chỉ định không xác định, và cần được hiểu là được xác định bởi so (người ấy).
Ubhayenapi aññaṃ viya katvā attānameva vadati.
By both (yo and so), he speaks of himself as if it were another person.
Cả hai từ này đều nói về chính mình, như thể nói về người khác.
Duddamiyoti duddamo, dametuṃ asakkuṇeyyo.
Duddamiyo means difficult to tame, unable to be tamed.
Duddamiyo có nghĩa là khó điều phục, không thể điều phục.
Idañca attano puthujjanakāle diṭṭhigatānaṃ visūkāyikānaṃ kilesānaṃ madālepacittassa vipphanditaṃ indriyānaṃ avūpasamanañca cintetvā vadati.
This he says, reflecting on the agitation of his mind, stained with conceit and arrogance, due to wrong views and perverted defilements during his time as a worldling, and the untamed nature of his faculties.
Lời này được nói ra khi nghĩ về những tà kiến, phiền não gây rối loạn, tâm trí say đắm bởi kiêu mạn và sự không tĩnh lặng của các căn trong thời kỳ còn là phàm phu của mình.
Damenāti uttamena aggamaggadamena, tena hi danto puna dametabbatābhāvato ‘‘danto’’ti vattabbataṃ arahati, na aññena.
Damenā means by the supreme taming, the taming of the Arahant-path. Indeed, one who is tamed by it is worthy to be called 'tamed' because there is no further need for taming, not by any other means.
Damenā có nghĩa là bằng sự điều phục tối thượng, tức là bằng Đạo quả A-la-hán. Quả thật, người đã được điều phục bằng Đạo quả ấy xứng đáng được gọi là “người đã được điều phục” vì không còn gì để điều phục nữa, chứ không phải bằng bất kỳ sự điều phục nào khác.
Atha vā damenāti damakena purisadammasārathinā damito.
Alternatively, damenā means tamed by the tamer, the charioteer of tameable men, the Buddha.
Hoặc damenā có nghĩa là được điều phục bởi Đấng điều phục, vị Xà-na điều ngự trượng phu.
Dabboti drabyo, bhabboti attho.
Dabbo means capable, worthy.
Dabbo có nghĩa là có khả năng, tức là có năng lực.
Tenāha bhagavā imameva theraṃ sandhāya – ‘‘na kho, dabba, dabbā evaṃ nibbeṭhentī’’ti (pārā. 384; cūḷava. 193).
Therefore, the Blessed One, referring to this very elder, said: “Indeed, Dabba, the wise ones do not explain things in this way.”
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã nói về vị Trưởng lão này: “Này Dabba, những người có trí tuệ không giải thích như vậy.”
Santusitoti yathāladdhapaccayasantosena jhānasamāpattisantosena maggaphalasantosena ca santuṭṭho.
Santusito means contented with whatever requisites are obtained, contented with jhana attainments, and contented with the path and its fruits.
Santusito có nghĩa là người biết đủ, hài lòng với những gì đã nhận được, hài lòng với các thiền định và thành tựu thiền định, hài lòng với Đạo và Quả.
Vitiṇṇakaṅkhoti soḷasavatthukāya aṭṭhavatthukāya ca kaṅkhāya paṭhamamaggeneva samugghāṭitattā vigatakaṅkho.
Vitiṇṇakaṅkho means one whose doubt is removed, as doubt concerning the sixteen points and the eight points was entirely eradicated by the first path.
Vitiṇṇakaṅkho có nghĩa là người đã vượt qua sự nghi ngờ, vì sự nghi ngờ về mười sáu điều và tám điều đã bị đoạn trừ hoàn toàn bằng Sơ Đạo.
Vijitāvīti purisājānīyena vijetabbassa sabbassapi saṃkilesapakkhassa vijitattā vidhamitattā vijitāvī.
Vijitāvī means a victor, because all defilements that are to be conquered by a noble man have been conquered and dispelled by him.
Vijitāvī có nghĩa là người chiến thắng, vì tất cả mọi khía cạnh của phiền não cần được người trượng phu chiến thắng đã được chiến thắng và tiêu diệt.
Apetabheravoti pañcavīsatiyā bhayānaṃ sabbaso apetattā apagatabheravo abhayūparato.
Apetabheravo means one from whom the twenty-five fears are completely gone, hence fearless and at peace.
Apetabheravo có nghĩa là người đã vượt qua mọi sợ hãi, vì hai mươi lăm nỗi sợ hãi đã hoàn toàn biến mất, đã an trú trong sự vô úy.
Puna dabboti nāmakittanaṃ.
Again, dabbo is the mention of the name.
Lại nữa, dabbo là sự nhắc lại tên.
Parinibbutoti dve parinibbānāni kilesaparinibbānañca, yā saupādisesanibbānadhātu, khandhaparinibbānañca, yā anupādisesanibbānadhātu.
Parinibbuto means that there are two kinds of parinibbāna: the parinibbāna of defilements, which is the Nibbāna-element with a residue of aggregates, and the parinibbāna of aggregates, which is the Nibbāna-element without any residue.
Parinibbuto có hai loại Niết-bàn: Niết-bàn phiền não (kilesaparinibbāna), là yếu tố Niết-bàn còn dư y (saupādisesanibbānadhātu), và Niết-bàn uẩn (khandhaparinibbāna), là yếu tố Niết-bàn không còn dư y (anupādisesanibbānadhātu).
Tesu idha kilesaparinibbānaṃ adhippetaṃ, tasmā pahātabbadhammānaṃ maggena sabbaso pahīnattā kilesaparinibbānena parinibbutoti attho.
Among these, here the parinibbāna of defilements is intended. Therefore, it means that by the path, all phenomena to be abandoned have been entirely abandoned, and thus he is fully extinguished with the parinibbāna of defilements.
Trong số đó, ở đây, Niết-bàn phiền não được đề cập. Vì vậy, có nghĩa là đã nhập Niết-bàn phiền não vì các pháp cần đoạn trừ đã được đoạn trừ hoàn toàn bằng Đạo.
Ṭhitattoti ṭhitasabhāvo acalo iṭṭhādīsu tādibhāvappattiyā lokadhammehi akampanīyo.
Ṭhitatto means one whose nature is firm, unshaken, unperturbed by the worldly conditions, having attained the state of equanimity amidst desirable and undesirable things.
Ṭhitatto có nghĩa là người có tâm kiên định, bất động, không bị lay chuyển bởi các pháp thế gian, đã đạt đến trạng thái như vậy đối với điều tốt và điều xấu, v.v.
Hīti ca hetuatthe nipāto, tena yo pubbe duddamo hutvā ṭhito yasmā dabbattā satthārā uttamena damena damito santusito vitiṇṇakaṅkho vijitāvī apetabheravo, tasmā so dabbo parinibbuto tatoyeva ca ṭhitatto, evaṃbhūte ca tasmiṃ cittapasādova kātabbo, na pasādaññathattanti paraneyyabuddhike satte anukampanto thero aññaṃ byākāsi.
The particle hi is in the sense of a cause. By this, the Elder, out of compassion for beings whose wisdom is to be guided by others, declared the attainment of Arahantship, saying: "Because he who was formerly difficult to tame, being capable, was tamed by the Teacher with the supreme taming, became contented, had his doubts removed, was a victor, and was fearless; therefore, that Dabba attained Nibbāna and for that very reason is firm-minded. And towards such a person, only mental confidence should be established, not a perversion of confidence."
Chữ Hī là một tiểu từ mang ý nghĩa nhân quả. Do đó, vị Trưởng lão đã vì lòng từ bi đối với những chúng sinh có trí tuệ cần được dẫn dắt bởi người khác, giảng giải thêm rằng: “Vì vị ấy (Trưởng lão Dabba), người mà trước đây khó điều phục, đã được Bậc Đạo Sư điều phục bằng sự điều phục tối thượng, trở nên an lạc, dứt bỏ mọi nghi ngờ, là bậc chiến thắng, không còn sợ hãi, nên vị Dabba ấy đã nhập Niết Bàn, và tâm của vị ấy đã an trụ vững chắc. Đối với một người như thế, chỉ nên có sự tịnh tín trong tâm, không nên có bất kỳ sự bất tín nào khác.”
Yo sītavananti āyasmato sambhūtattherassa gāthā.
Yo Sītavana is the verse of the Venerable Sambhūta Thera.
Yo Sītavana là bài kệ của Tôn giả Sambhūta.
Kā uppatti?
What is its origin?
Sự việc phát sinh như thế nào?
Ito kira aṭṭhārasādhikassa kappasatassa matthake atthadassī nāma sambuddho loke uppajjitvā sadevakaṃ lokaṃ saṃsāramahoghato tārento ekadivasaṃ mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ gaṅgātīraṃ upagacchi.
It is said that at the top of a hundred kappas plus eighteen, a Perfectly Enlightened Buddha named Atthadassī arose in the world and, delivering the world of devas and humans from the great flood of saṃsāra, one day approached the bank of the Gaṅgā with a large Saṅgha of bhikkhus.
Nghe nói, vào một trăm mười tám kiếp về trước, Đức Phật Toàn Giác tên Atthadassī đã xuất hiện trên thế gian, cứu độ chúng sinh cùng với chư thiên thoát khỏi dòng nước lũ luân hồi. Một hôm, Ngài cùng với đại chúng Tỳ-kheo đến bờ sông Gaṅgā.
Tasmiṃ kāle ayaṃ gahapatikule nibbatto tattha bhagavantaṃ passitvā pasannamānaso upasaṅkamitvā vanditvā ‘‘kiṃ, bhante, pāraṃ gantukāmatthā’’ti pucchi.
At that time, this one, having been born into a householder's family, saw the Blessed One there, and with a mind filled with faith, approached him, paid homage, and asked, "Venerable Sir, do you wish to go to the other shore?"
Lúc bấy giờ, vị này (Tôn giả Sambhūta) sinh ra trong một gia đình gia chủ, thấy Đức Thế Tôn ở đó, tâm hoan hỷ, liền đến đảnh lễ và hỏi: “Bạch Thế Tôn, Ngài có muốn sang bờ bên kia không?”
Bhagavā ‘‘gamissāmā’’ti avoca.
The Blessed One replied, "We shall go."
Đức Thế Tôn đáp: “Chúng ta sẽ đi.”
So tāvadeva nāvāsaṅghāṭaṃ yojetvā upanesi.
Immediately, he joined together a raft of boats and brought it to him.
Vị ấy liền kết bè thuyền và dâng lên.
Satthā taṃ anukampanto saha bhikkhusaṅghena nāvaṃ abhiruhi.
The Teacher, out of compassion for him, ascended the boat with the Saṅgha of bhikkhus.
Bậc Đạo Sư vì lòng từ bi đối với vị ấy, cùng với chúng Tỳ-kheo lên thuyền.
So sayampi abhiruyha sukheneva paratīraṃ sampāpetvā bhagavantaṃ bhikkhusaṅghañca dutiyadivase mahādānaṃ pavattetvā anugantvā pasannacitto vanditvā nivatti.
He himself also boarded, and having comfortably conveyed them to the other shore, he offered a great alms-giving to the Blessed One and the Saṅgha of bhikkhus on the second day, followed them, and then, with a joyful mind, paid homage and returned.
Vị ấy cũng tự mình lên thuyền, đưa Đức Thế Tôn và chúng Tỳ-kheo sang bờ bên kia một cách dễ dàng. Ngày hôm sau, vị ấy cúng dường đại thí, rồi theo hầu, tâm hoan hỷ đảnh lễ và trở về.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaritvā ito terasādhikakappasatassa matthake khattiyakule nibbattitvā rājā ahosi cakkavattī dhammiko dhammarājā.
Due to that meritorious deed, he wandered through devas and humans, and at the top of a hundred kappas plus thirteen from this kappa, he was born into a khattiya family and became a universal monarch, righteous and a Dhamma-king.
Nhờ phước nghiệp đó, vị ấy luân hồi trong cõi trời và cõi người. Một trăm mười ba kiếp về trước, vị ấy sinh ra trong dòng dõi Sát-đế-lợi, trở thành một vị vua Chuyển Luân Vương, một vị Pháp Vương công chính.
So satte sugatimagge patiṭṭhāpetvā tato cuto ekanavutikappe vipassissa bhagavato sāsane pabbajitvā dhutadhamme samādāya susāne vasanto samaṇadhammaṃ akāsi.
Having established beings on the path to a good destination, and having passed away from that state, he was reborn ninety-one kappas later in the dispensation of the Buddha Vipassī, where he went forth, undertook the ascetic practices (dhutadhammas), and while dwelling in a charnel ground, fulfilled the duties of a recluse (samaṇadhamma).
Vị ấy đã an lập chúng sinh vào con đường thiện thú, sau đó mệnh chung, và vào chín mươi mốt kiếp về trước, đã xuất gia trong giáo pháp của Đức Phật Vipassī, thọ trì các pháp đầu đà, sống trong nghĩa địa và hành Sa-môn pháp.
Puna kassapassa bhagavato kālepi tassa sāsane tīhi sahāyehi saddhiṃ pabbajitvā vīsativassasahassāni samaṇadhammaṃ katvā ekaṃ buddhantaraṃ devamanussesu saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde rājagahe brāhmaṇamahāsālassa putto hutvā nibbatti.
Again, during the time of the Buddha Kassapa, he went forth in that dispensation with three companions, practiced the recluse's duties for twenty thousand years, and after wandering through divine and human realms for one buddha-interim, he was reborn as the son of a wealthy brahmin in Rājagaha during this present arising of a Buddha.
Sau đó, vào thời Đức Phật Kassapa, vị ấy cũng xuất gia trong giáo pháp của Ngài cùng với ba người bạn, hành Sa-môn pháp trong hai mươi ngàn năm, rồi luân hồi trong cõi trời và cõi người trong một khoảng thời gian giữa hai Đức Phật. Đến thời Đức Phật hiện tại, vị ấy sinh ra là con trai của một vị Bà-la-môn giàu có ở Rājagaha.
Tassa ‘‘sambhūto’’ti nāmaṃ akaṃsu.
They named him Sambhūta.
Họ đặt tên cho vị ấy là Sambhūta.
So vayappatto brāhmaṇasippesu nipphattiṃ gato.
When he came of age, he mastered the brahminical arts.
Khi đến tuổi trưởng thành, vị ấy đã thành thạo các nghề nghiệp của Bà-la-môn.
Bhūmijo jeyyaseno abhirādhanoti tīhi sahāyehi saddhiṃ bhagavato santikaṃ gato dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbaji.
He went to the Blessed One with his three companions — Bhūmija, Jeyyasena, and Abhirādhana — listened to the teaching of the Dhamma, gained faith, and went forth.
Cùng với ba người bạn là Bhūmija, Jeyyasena và Abhirādhana, vị ấy đến gặp Đức Thế Tôn, nghe pháp và phát sinh tịnh tín, rồi xuất gia.
Ye sandhāya vuttaṃ –
Concerning whom it was said:
Những lời này đã được nói đến để chỉ họ:
Atha sambhūto bhagavato santike kāyagatāsatikammaṭṭhānaṃ gahetvā nibaddhaṃ sītavane vasati.
Then, having received the meditation subject of mindfulness of the body (kāyagatāsati) from the Blessed One, Ven. Sambhūta constantly dwelt in Sītavana.
Sau đó, Tôn giả Sambhūta đã thọ nhận đề mục thiền quán niệm thân (kāyagatāsati kammaṭṭhāna) từ Đức Thế Tôn và thường trú tại Sītavana.
Tenevāyasmā ‘‘sītavaniyo’’ti paññāyittha.
For this reason, the Venerable One became known as “Sītavaniya.”
Vì thế, Tôn giả được biết đến với tên “Sītavaniya.”
Tena ca samayena vessavaṇo mahārājā kenacideva karaṇīyena jambudīpe dakkhiṇadisābhāgaṃ uddissa ākāsena gacchanto theraṃ abbhokāse nisīditvā kammaṭṭhānaṃ manasikarontaṃ disvā vimānato oruyha theraṃ vanditvā, ‘‘yadā thero samādhito vuṭṭhahissati, tadā mama āgamanaṃ ārocetha, ārakkhañcassa karothā’’ti dve yakkhe āṇāpetvā pakkāmi.
At that time, Vessavaṇa Mahārāja, on account of some business, was traveling through the air towards the southern region of Jambudīpa, when he saw the Elder seated in the open air, reflecting on his meditation subject. He descended from his celestial palace, paid homage to the Elder, and instructing two yakkhas, “When the Elder rises from his meditation, inform him of my arrival and protect him,” he departed.
Vào thời điểm đó, Đại vương Vessavaṇa, vì một lý do nào đó, đang bay trên không trung hướng về phía nam của Jambudīpa, thấy vị Trưởng lão đang ngồi giữa trời quán tưởng đề mục thiền, liền từ thiên cung giáng xuống, đảnh lễ Trưởng lão và ra lệnh cho hai dạ-xoa: “Khi nào Trưởng lão xuất định, hãy báo cho ta biết việc ta đến, và hãy bảo vệ Ngài.” Nói xong, Ngài rời đi.
Te therassa samīpe ṭhatvā manasikāraṃ paṭisaṃharitvā nisinnakāle ārocesuṃ.
Standing near the Elder, they informed him when he withdrew his attention from meditation and sat down.
Hai dạ-xoa đứng gần Trưởng lão, khi Ngài thu nhiếp tâm quán tưởng và ngồi xuống, liền báo cáo.
Taṃ sutvā thero ‘‘tumhe mama vacanena vessavaṇamahārājassa kathetha, bhagavatā attano sāsane ṭhitānaṃ satiārakkhā nāma ṭhapitā atthi, sāyeva mādise rakkhati, tvaṃ tattha appossukko hohi, bhagavato ovāde ṭhitānaṃ edisāya ārakkhāya karaṇīyaṃ natthī’’ti te vissajjetvā tāvadeva vipassanaṃ vaḍḍhetvā vijjāttayaṃ sacchākāsi.
Hearing this, the Elder said, “You tell Vessavaṇa Mahārāja on my behalf: the Blessed One has established a protection called 'mindfulness protection' for those who abide in his dispensation. This very protection guards those like me. You should be unconcerned about that; for those who abide in the Blessed One’s counsel, there is no need for such protection as this.” Having dismissed them, he immediately developed vipassanā and realized the three knowledges (vijjāttaya).
Nghe vậy, Trưởng lão nói: “Các ngươi hãy nói với Đại vương Vessavaṇa rằng: ‘Đức Thế Tôn đã thiết lập sự bảo vệ chánh niệm (satiārakkhā) cho những ai an trú trong giáo pháp của Ngài. Chính sự bảo vệ đó che chở cho những người như tôi. Ngài không cần bận tâm về việc đó. Đối với những ai an trú trong lời giáo huấn của Đức Thế Tôn, không cần bất kỳ sự bảo vệ nào khác như vậy.’” Nói xong, Ngài cho hai dạ-xoa đi, rồi ngay lập tức tăng cường thiền quán Vipassanā và chứng đắc Tam Minh (vijjāttaya).
Tato vessavaṇo nivattamāno therassa samīpaṃ patvā mukhākārasallakkhaṇenevassa katakiccabhāvaṃ ñatvā sāvatthiṃ gantvā bhagavato ārocetvā satthu sammukhā theraṃ abhitthavanto –
Thereupon, Vessavaṇa, returning, reached the Elder’s presence, and discerning from his countenance that he had accomplished his task, went to Sāvatthī, informed the Blessed One, and praising the Elder in the presence of the Teacher, spoke as follows:
Sau đó, Vessavaṇa trở về, đến gần Trưởng lão và chỉ qua vẻ mặt của Ngài, biết được rằng Ngài đã hoàn thành phận sự. Ngài liền đến Sāvatthī, báo cáo với Đức Thế Tôn và ca ngợi Trưởng lão trước mặt Bậc Đạo Sư:
Athāyasmā sambhūto bhagavantaṃ dassanāya gacchante bhikkhū disvā ‘‘āvuso, mama vacanena bhagavato pāde sirasā vandatha, evañca vadethā’’ti vatvā dhammādhikaraṇaṃ attano satthu aviheṭhitabhāvaṃ pakāsento ‘‘yo sītavana’’nti gāthamāha.
Then, seeing monks going to visit the Blessed One, Ven. Sambhūta said, “Friends, on my behalf, pay homage to the Blessed One by bowing your heads at his feet, and say this,” and declaring that he himself had not troubled the Teacher with matters of Dhamma, he spoke the verse “Yo sītavanaṃ...”.
Sau đó, Tôn giả Sambhūta thấy các Tỳ-kheo đang đi đến yết kiến Đức Thế Tôn, liền nói: “Này chư Hiền, hãy đảnh lễ dưới chân Đức Thế Tôn bằng đầu của các vị, và hãy nói như thế này theo lời tôi.” Nói xong, để biểu lộ rằng Ngài không làm phiền Đức Đạo Sư về vấn đề Pháp, Ngài đã nói bài kệ “Yo Sītavana”.
Te bhikkhū bhagavantaṃ upasaṅkamitvā vanditvā sambhūtattherassa sāsanaṃ sampavedentā, ‘‘āyasmā, bhante, sambhūto bhagavato pāde sirasā vandati, evañca vadatī’’ti vatvā taṃ gāthaṃ ārocesuṃ, taṃ sutvā bhagavā ‘‘paṇḍito, bhikkhave, sambhūto bhikkhu paccapādi dhammassānudhammaṃ, na ca maṃ dhammādhikaraṇaṃ viheṭheti.
Those monks approached the Blessed One, paid homage, and conveying the message of Ven. Sambhūta, said, “Venerable Sir, Ven. Sambhūta pays homage to the Blessed One by bowing his head at your feet, and says this,” and they recited that verse. Hearing it, the Blessed One said, “Monks, the monk Sambhūta is wise, truthful, and follows the Dhamma in accordance with the Dhamma; he does not trouble me with Dhamma matters.
Các Tỳ-kheo ấy đến gặp Đức Thế Tôn, đảnh lễ Ngài và báo cáo lời nhắn của Trưởng lão Sambhūta: “Bạch Thế Tôn, Tôn giả Sambhūta đảnh lễ dưới chân Đức Thế Tôn bằng đầu của Ngài, và Ngài nói như thế này.” Nói xong, họ thuật lại bài kệ đó. Nghe vậy, Đức Thế Tôn nói: “Này chư Tỳ-kheo, Tỳ-kheo Sambhūta là bậc hiền trí, đã thực hành đúng Pháp, và Ngài không làm phiền Ta về vấn đề Pháp.
Vessavaṇena tassattho mayhaṃ ārocitā’’ti āha.
Vessavaṇa had already reported the meaning to me.”
Vessavaṇa cũng đã báo cáo cho Ta về việc của Ngài.”
6. Yaṃ pana te bhikkhū sambhūtattherena vuttaṃ ‘‘yo sītavana’’nti gāthaṃ satthu nivedesuṃ.
6. The verse “Yo sītavanaṃ...” which those monks reported to the Teacher as spoken by Ven. Sambhūta.
6. Bài kệ “Yo Sītavana” mà các Tỳ-kheo đã thuật lại cho Đức Đạo Sư, lời đó đã được Trưởng lão Sambhūta nói.
Tattha sītavananti evaṃnāmakaṃ rājagahasamīpe mahantaṃ bheravasusānavanaṃ.
Here, sītavanaṃ refers to a large, dreadful charnel ground forest near Rājagaha, so named.
Trong đó, Sītavana là một khu rừng nghĩa địa lớn và đáng sợ gần Rājagaha, có tên như vậy.
Upagāti nivāsanavasena upagacchi.
Upagā means he approached by dwelling there.
Upagā nghĩa là đã đến để cư trú.
Etena bhagavatā anuññātaṃ pabbajitānurūpaṃ nivāsanaṭṭhānaṃ dasseti.
By this, it shows a dwelling place suitable for a recluse, which was permitted by the Blessed One.
Điều này cho thấy nơi cư trú thích hợp cho người xuất gia đã được Đức Thế Tôn cho phép.
Bhikkhūti saṃsārabhayassa ikkhanato bhinnakilesatāya ca bhikkhu.
Bhikkhū means a monk because he sees the danger of saṃsāra and because his defilements are broken.
Bhikkhu nghĩa là Tỳ-kheo vì vị ấy quán chiếu nỗi sợ hãi của luân hồi và vì các phiền não đã bị phá hủy.
Ekoti adutiyo, etena kāyavivekaṃ dasseti.
Eko means alone, without a second; by this, it shows physical seclusion (kāyaviveka).
Eko nghĩa là một mình, không có ai khác. Điều này cho thấy sự độc cư thân (kāyaviveka).
Santusitoti santuṭṭho.
Santusito means contented.
Santusito nghĩa là biết đủ.
Etena catupaccayasantosalakkhaṇaṃ ariyavaṃsaṃ dasseti.
By this, it shows the noble lineage characterized by contentment with the four requisites.
Điều này cho thấy dòng dõi Thánh nhân (ariyavaṃsa) có đặc tính là biết đủ với bốn vật dụng.
Samāhitattoti upacārappanābhedena samādhinā samāhitacitto, etena cittavivekabhāvanāmukhena bhāvanārāmaṃ ariyavaṃsaṃ dasseti.
Samāhitatto means with a mind established in concentration (samādhi), distinguished by access concentration and absorption concentration; by this, it shows the noble lineage, delighting in development, by way of developing mental seclusion (cittaviveka).
Samāhitatto nghĩa là tâm đã được định tĩnh bởi định, bao gồm cả cận định và an chỉ định. Điều này cho thấy dòng dõi Thánh nhân hoan hỷ trong thiền định, thông qua việc tu tập độc cư tâm (cittaviveka).
Vijitāvīti sāsane sammāpaṭipajjantena vijetabbaṃ kilesagaṇaṃ vijitvā ṭhito, etena upadhivivekaṃ dasseti.
Vijitāvī means one who stands having conquered the host of defilements that should be conquered by rightly practicing in the dispensation; by this, it shows seclusion from the substrata of existence (upadhiviveka).
Vijitāvī nghĩa là người đã chiến thắng đoàn quân phiền não cần phải chiến thắng bằng cách thực hành đúng đắn trong giáo pháp. Điều này cho thấy sự độc cư phiền não (upadhiviveka).
Bhayahetūnaṃ kilesānaṃ apagatattā apetalomahaṃso, etena sammāpaṭipattiyā phalaṃ dasseti.
Apetalomahaṃso means one whose hair stands on end no more, due to the departure of the defilements which are causes of fear; by this, it shows the fruit of right practice.
Vì các phiền não là nguyên nhân của sợ hãi đã được loại bỏ hoàn toàn, nên apetalomahaṃso (không còn rợn tóc gáy). Điều này cho thấy quả của sự thực hành đúng đắn.
Rakkhanti rakkhanto.
Rakkhaṃ means guarding.
Rakkha nghĩa là bảo vệ.
Kāyagatāsatinti kāyārammaṇaṃ satiṃ, kāyagatāsatikammaṭṭhānaṃ paribrūhanavasena avissajjento.
Kāyagatāsatiṃ means mindfulness with the body as its object, not abandoning the meditation subject of mindfulness of the body (kāyagatāsati-kammaṭṭhāna) by way of developing it.
Kāyagatāsati nghĩa là chánh niệm hướng về thân, không từ bỏ việc phát triển đề mục thiền quán niệm thân.
Dhitimāti dhīro, samāhitattaṃ vijitāvibhāvataṃ vā upādāya paṭipattidassanametaṃ.
Dhitimā means resolute; this showing of practice is based on being established in concentration and being a conqueror.
Dhitimā nghĩa là người trí tuệ, kiên định. Điều này cho thấy sự thực hành dựa trên trạng thái tâm định tĩnh và đã chiến thắng phiền não.
Ayañhettha saṅkhepattho – so bhikkhu vivekasukhānupekkhāya eko sītavanaṃ upāgami, upāgato ca lolabhāvābhāvato santuṭṭho dhitimā kāyagatāsatikammaṭṭhānaṃ bhāvento tathādhigataṃ jhānaṃ pādakaṃ katvā āraddhavipassanaṃ ussukkāpetvā adhigatena aggamaggena samāhito vijitāvī ca hutvā katakiccatāya bhayahetūnaṃ sabbaso apagatattā apetalomahaṃso jātoti.
The condensed meaning here is this: that monk, contemplating the happiness of seclusion, went alone to Sītavana. Having gone there, being contented due to the absence of fickleness, and being resolute, he developed the meditation subject of mindfulness of the body (kāyagatāsati). Making the jhānas he attained thereby as the basis, he exerted himself in vipassanā that he had undertaken. Having attained the highest path, he became established in concentration, a conqueror, and due to having completed his task and having completely abandoned the defilements that are causes of fear, he became one whose hair stands on end no more.
Đây là tóm tắt ý nghĩa ở đây: Vị Tỳ-kheo ấy, vì muốn quán chiếu niềm vui của sự độc cư, đã đi đến khu rừng Sītavana một mình. Sau khi đến đó, không còn sự xao động, vị ấy hài lòng, kiên trì, tu tập đề mục thiền quán niệm về thân (kāyagatāsati), lấy thiền định đã chứng đắc làm nền tảng, thúc đẩy thiền quán (vipassanā) đã được bắt đầu, và với con đường tối thượng đã đạt được, vị ấy đã trở nên an định (samāhita) và chiến thắng (vijitāvī). Do đã hoàn thành nhiệm vụ, mọi nguyên nhân gây sợ hãi đều hoàn toàn biến mất, vị ấy đã trở thành người không còn dựng tóc gáy vì sợ hãi.
Yopānudīti āyasmato bhalliyattherassa gāthā.
Yo pānudī is the verse of the Venerable Bhalliya Thera.
Yopānudīti là kệ của Trưởng lão Bhalliya đáng kính.
Kā uppatti?
What is its origin?
Sự việc phát sinh như thế nào?
Ayaṃ kira ito ekatiṃse kappe anuppanne buddhe sumanassa nāma paccekabuddhassa pasannacitto phalāphalaṃ datvā sugatīsu eva saṃsaranto sikhissa sammāsambuddhassa kāle aruṇavatīnagare brāhmaṇakule nibbatto ‘‘sikhissa bhagavato paṭhamābhisambuddhassa ujita, ojitā nāma dve satthavāhaputtā paṭhamāhāraṃ adaṃsū’’ti sutvā attano sahāyakena saddhiṃ bhagavantaṃ upasaṅkamitvā vanditvā svātanāya nimantetvā mahādānaṃ pavattetvā patthanaṃ akaṃsu – ‘‘ubhopi mayaṃ, bhante, anāgate tumhādisassa buddhassa paṭhamāhāradāyakā bhaveyyāmā’’ti.
It is said that this one, thirty-one eons ago, before a Buddha had arisen, with a mind of faith towards the Paccekabuddha named Sumana, having offered fruits, both large and small, while wandering only in happy destinations, was born into a brahmin family in the city of Aruṇavatī during the time of the Perfectly Enlightened Buddha Sikhī. Having heard, "Two sons of a caravan leader named Ujita and Ojita offered the first meal to the Blessed One Sikhī, who had just attained perfect enlightenment," he, together with his friend, approached the Blessed One, paid homage, invited Him for the next day, offered a great donation, and made a wish: "Venerable Sir, may both of us in the future become givers of the first meal to a Buddha like you."
Nghe nói, vào ba mươi mốt kiếp về trước, khi chưa có Đức Phật xuất hiện, vị ấy đã dâng hoa quả với tâm hoan hỷ cho Đức Phật Độc Giác tên là Sumana. Sau đó, vị ấy luân hồi trong các cõi thiện. Đến thời Đức Chánh Đẳng Giác Sikhi, vị ấy sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn ở thành phố Aruṇavatī. Nghe rằng “Hai người con trai của chủ đoàn buôn tên Ujita và Ojitā đã dâng bữa ăn đầu tiên cho Đức Thế Tôn Sikhi, vị Chánh Đẳng Giác đầu tiên”, vị ấy cùng với bạn mình đến gặp Đức Thế Tôn, đảnh lễ, thỉnh Ngài dùng bữa vào ngày hôm sau, rồi tổ chức một buổi đại thí cúng dường và phát nguyện: “Bạch Đức Thế Tôn, cả hai chúng con nguyện sẽ là những người dâng bữa ăn đầu tiên cho một vị Phật như Ngài trong tương lai”.
Te tattha tattha bhave puññakammaṃ katvā devamanussesu saṃsarantā kassapassa bhagavato kāle gopālakaseṭṭhissa puttā bhātaro hutvā nibbattā.
Having performed meritorious deeds in various existences, wandering among devas and humans, they were reborn as brothers, sons of the cowherd-chief, during the time of the Blessed One Kassapa.
Sau khi tạo các thiện nghiệp ở những kiếp đó, luân hồi trong cõi trời và cõi người, đến thời Đức Thế Tôn Kassapa, họ sinh ra làm anh em, con của trưởng giả Gopālaka.
Bahūni vassāni bhikkhusaṅghaṃ khīrabhojanena upaṭṭhahiṃsu.
For many years, they attended to the monastic Saṅgha with milk-food.
Trong nhiều năm, họ đã cúng dường sữa tươi cho Tăng đoàn.
Amhākaṃ pana bhagavato kāle pokkharavatīnagare satthavāhassa puttā bhātaro hutvā nibbattā.
However, during the time of our Blessed One, they were born as brothers, sons of a caravan leader in the city of Pokkharavatī.
Đến thời Đức Thế Tôn của chúng ta, họ sinh ra làm anh em, con của một chủ đoàn buôn ở thành phố Pokkharavatī.
Tesu jeṭṭho taphusso nāma, kaniṭṭho bhalliyo nāma, te pañcamattāni sakaṭasatāni bhaṇḍassa pūretvā vāṇijjāya gacchantā bhagavati paṭhamābhisambuddhe sattasattāhaṃ vimuttisukhadhammapaccavekkhaṇāhi vītināmetvā aṭṭhame sattāhe rājāyatanamūle viharante rājāyatanassa avidūre mahāmaggena atikkamanti, tesaṃ tasmiṃ samaye samepi bhūmibhāge akaddamodake sakaṭāni nappavattiṃsu, ‘‘kiṃ nu, kho, kāraṇa’’nti ca cintentānaṃ porāṇasālohitā devatā rukkhaviṭapantare attānaṃ dassentī āha – ‘‘mādisā, ayaṃ bhagavā acirābhisambuddho sattasattāhaṃ anāhāro vimuttisukhāpaṭisaṃvedī idāni rājāyatanamūle nisinno, taṃ āhārena paṭimānetha, yadassa tumhākaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti.
Among them, the elder was named Taphussa, and the younger was named Bhalliya. Filling five hundred carts with goods, they were traveling for trade when the Blessed One, having just attained perfect enlightenment, spent seven times seven days experiencing the bliss of liberation and reflecting on the Dhamma. In the eighth week, while He was dwelling at the foot of the Rājāyatana tree, they passed by on the main road not far from the Rājāyatana tree. At that time, their carts would not move, even on a level, mud- and water-free road. As they pondered, "What could be the reason?", a deity who was their former relative appeared among the tree branches and said, "Friends, this Blessed One, having recently attained perfect enlightenment, has spent seven times seven days without food, experiencing the bliss of liberation, and is now seated at the foot of the Rājāyatana tree. Serve Him with food; this will be for your long-term welfare and happiness."
Trong số đó, người anh cả tên là Taphussa, người em út tên là Bhalliya. Khi họ đang chở năm trăm cỗ xe đầy hàng hóa để buôn bán, Đức Thế Tôn, sau khi giác ngộ lần đầu, đã trải qua bảy tuần lễ quán chiếu niềm vui giải thoát (vimuttisukha). Đến tuần thứ tám, khi Ngài đang an trú dưới gốc cây rājāyatana, họ đi qua con đường lớn không xa cây rājāyatana. Lúc đó, xe của họ không thể di chuyển trên một đoạn đường bằng phẳng, không có bùn hay nước. Khi họ đang tự hỏi “Vì lý do gì?”, một vị thiên nữ là người thân của họ từ kiếp trước, hiện thân giữa cành cây và nói: “Này các bạn, Đức Thế Tôn này vừa mới giác ngộ, đã trải qua bảy tuần lễ không ăn, cảm nhận niềm vui giải thoát. Hiện giờ Ngài đang ngồi dưới gốc cây rājāyatana. Hãy cúng dường thức ăn cho Ngài, điều đó sẽ mang lại lợi ích và hạnh phúc lâu dài cho các bạn”.
Taṃ sutvā te uḷāraṃ pītisomanassaṃ paṭisaṃvedentā, ‘‘āhārasampādanaṃ papañca’’nti maññamānā manthañca madhupiṇḍikañca bhagavato datvā dvevācikasaraṇaṃ gantvā kesadhātuyo labhitvā agamaṃsu.
Hearing this, they experienced great joy and delight. Thinking that preparing a complete meal would be a delay, they offered rice-gruel and honey-cakes to the Blessed One, took refuge in the Two-Word Refuge, received hair-relics, and departed.
Nghe vậy, họ cảm thấy niềm hoan hỷ và hân hoan lớn lao. Nghĩ rằng “việc chuẩn bị thức ăn sẽ mất thời gian”, họ đã dâng bánh bột và bánh mật ong cho Đức Thế Tôn, quy y Nhị Cú (dvevācikasaraṇaṃ) và nhận được xá lợi tóc rồi ra đi.
Te hi paṭhamaṃ upāsakā ahesuṃ.
Indeed, they were the first lay followers.
Họ là những cư sĩ đầu tiên.
Atha bhagavati bārāṇasiṃ gantvā dhammacakkaṃ pavattetvā anupubbena rājagahe viharante taphussabhalliyā rājagahaṃ upagatā bhagavantaṃ upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
Later, when the Blessed One went to Bārāṇasī, set in motion the Wheel of Dhamma, and was gradually dwelling in Rājagaha, Taphussa and Bhalliya arrived in Rājagaha, approached the Blessed One, paid homage, and sat down to one side.
Sau đó, khi Đức Thế Tôn đến Bārāṇasī, chuyển vận bánh xe Dhamma, và dần dần an trú tại Rājagaha, Taphussa và Bhalliya đã đến Rājagaha, đến gặp Đức Thế Tôn, đảnh lễ và ngồi xuống một bên.
Tesaṃ bhagavā dhammaṃ desesi.
The Blessed One taught them the Dhamma.
Đức Thế Tôn đã thuyết Dhamma cho họ.
Tesu taphusso sotāpattiphale patiṭṭhāya upāsakova ahosi.
Among them, Taphussa, established in the fruit of stream-entry, remained a lay follower.
Trong số đó, Taphussa đã an trú vào quả Dự Lưu (sotāpattiphala) và vẫn là một cư sĩ.
Bhalliyo pana pabbajitvā chaḷabhiñño ahosi.
Bhalliya, however, went forth and became one endowed with the six supernormal powers (chalabhiñña).
Còn Bhalliya thì xuất gia và trở thành vị có sáu thắng trí (chaḷabhiñño).
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.48.66-70) –
Therefore, it is said in the Apadāna:
Điều này đã được nói trong Apadāna:
7. Tattha yopānudīti yo apānudi khipi pajahi viddhaṃsesi.
In this, yo apānudī means: who expelled, cast out, abandoned, destroyed.
7. Trong đó, yopānudī có nghĩa là người đã xua đuổi, ném bỏ, từ bỏ, hủy diệt.
Maccurājassāti maccu nāma maraṇaṃ khandhānaṃ bhedo, so eva ca sattānaṃ attano vase anuvattāpanato issaraṭṭhena rājāti maccurājā, tassa.
Maccurājassa (of the King of Death): Maccu means death, the breaking up of the aggregates. He is called Rājā (King) because he makes beings follow his will, thus the King of Death, his.
Maccurājassā có nghĩa là của Vua Tử Thần. Tử thần (maccu) là sự chết, sự tan rã của các uẩn. Vì nó khiến chúng sinh tuân theo ý mình nên được gọi là vua (rājā), vậy nên là Vua Tử Thần, của Vua Tử Thần.
Senanti jarārogādiṃ, sā hissa vasavattane aṅgabhāvato senā nāma, tena hesa mahatā nānāvidhena vipulena ‘‘mahāseno’’ti vuccati.
Senaṃ (army): such as old age and sickness; this is called his army because it is a component of his dominance. Therefore, he is called "Mahāsena" (great army) due to his large, varied, and extensive nature.
Senaṃ là quân đội, như già bệnh v.v. Chúng được gọi là quân đội vì chúng là một phần của sự phục tùng của Vua Tử Thần. Vì vậy, Vua Tử Thần được gọi là “Mahāseno” (Đại Quân) với một đội quân vĩ đại, đa dạng và rộng lớn.
Yathāha – ‘‘na hi no saṅgaraṃ tena, mahāsenena maccunā’’ti (ma. ni. 1.272; jā. 2.22.121; netti. 103).
As it is said: "For there is no agreement with that great army, Death."
Như đã nói: “Chúng ta không có giao ước với tử thần, vị đại quân đó” (Ma. Ni. 1.272; Jā. 2.22.121; Netti. 103).
Atha vā guṇamāraṇaṭṭhena ‘‘maccū’’ti idha devaputtamāro adhippeto, tassa ca sahāyabhāvūpagamanato kāmādayo senā.
Alternatively, maccu here refers to Devaputta Māra, as he destroys wholesome qualities; and sensuality, etc., are his army because they become his companions.
Hoặc, ở đây, maccu được hiểu là Ma Thiên Tử (devaputtamāra) theo nghĩa làm suy yếu các phẩm chất (guṇa). Và vì các dục (kāmādayo) trở thành đồng minh của hắn, nên chúng là quân đội.
Tathā cāha –
As it is also said:
Và đã nói:
Yo duddamiyoti āyasmato vīrattherassa gāthā.
Yo duddamiyo (Who is difficult to tame) is the verse of the Venerable Vīra Thera.
Yo duddamiyo là kệ của Trưởng lão Vīra đáng kính.
Kā uppatti?
What is its origin?
Sự việc phát sinh như thế nào?
Ayaṃ kira ito ekanavute kappe vipassissa bhagavato vasanaāvāsaṃ paṭijaggi.
It is said that this one, ninety-one eons ago, looked after the dwelling place of the Blessed One Vipassī.
Nghe nói, vào chín mươi mốt kiếp về trước, vị ấy đã chăm sóc nơi trú ngụ của Đức Thế Tôn Vipassī.
Ekadivasañca sindhuvārapupphasadisāni nigguṇṭhipupphāni gahetvā bhagavantaṃ pūjesi.
One day, he took Nigguṇṭhī flowers, which resemble Sindhuvara flowers, and worshipped the Blessed One.
Một ngày nọ, vị ấy đã hái những bông hoa nigguṇṭhi giống như hoa sindhuvāra và cúng dường cho Đức Thế Tôn.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto ito pañcatiṃse kappe khattiyakule nibbattitvā mahāpatāpo nāma rājā ahosi cakkavattī.
Due to that meritorious deed, he wandered among devas and humans, and thirty-five eons ago from now, he was born into a khattiya family and became a universal monarch named Mahāpatāpa.
Nhờ thiện nghiệp đó, vị ấy luân hồi trong cõi trời và cõi người. Vào ba mươi lăm kiếp về trước, vị ấy sinh ra trong một gia đình Sát-đế-lợi, trở thành một vị vua Chuyển Luân Thánh Vương tên là Mahāpatāpa, có uy lực lớn.
So dhammena samena rajjaṃ kārento satte saggamagge patiṭṭhāpesi.
Ruling his kingdom righteously and fairly, he established beings on the path to heaven.
Vị vua đó trị vì đất nước bằng Dhamma và công bằng, khiến chúng sinh an trú trên con đường đến cõi trời.
Puna imasmiṃ kappe kassapassa bhagavato kāle mahāvibhavo seṭṭhi hutvā kapaṇaddhikādīnaṃ dānaṃ dento saṅghassa khīrabhattaṃ adāsi.
Again, in this eon, during the time of the Blessed One Kassapa, he became a wealthy chief, offering alms to the poor and needy, and giving milk-rice to the Saṅgha.
Sau đó, trong kiếp này, vào thời Đức Thế Tôn Kassapa, vị ấy trở thành một trưởng giả giàu có, đã bố thí cho người nghèo khó, người đi đường, v.v., và cúng dường sữa tươi cho Tăng đoàn.
Evaṃ tattha tattha dānamayaṃ puññasambhāraṃ karonto itarañca nibbānatthaṃ sambharanto devamanussesu saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde sāvatthinagare rañño pasenadissa amaccakule nibbatti, ‘‘vīro’’tissa nāmaṃ akaṃsu.
Thus, accumulating merits through generosity in various existences and also gathering other requisites for Nibbāna, he wandered among devas and humans. In this Buddha-era, he was born in the family of King Pasenadi's minister in Sāvatthī, and they named him Vīra.
Cứ thế, vị ấy tích lũy công đức bố thí và các công đức khác để đạt Niết Bàn, luân hồi trong cõi trời và cõi người. Đến thời Đức Phật xuất hiện này, vị ấy sinh ra trong gia đình quan đại thần của vua Pasenadi ở thành phố Sāvatthi, và được đặt tên là Vīra.
So vayappatto nāmānugatehi pattabalajavādiguṇehi samannāgato saṅgāmasūro hutvā mātāpitūhi nibandhavasena kārite dārapariggahe ekaṃyeva puttaṃ labhitvā pubbahetunā codiyamāno kāmesu saṃsāre ca ādīnavaṃ disvā saṃvegajāto pabbajitvā ghaṭento vāyamanto nacirasseva chaḷabhiñño ahosi.
When he came of age, he was endowed with qualities such as strength and swiftness, befitting his name, and became a hero in battle. After his parents arranged his marriage, he had only one son. Prompted by a past cause, he saw the danger in sensual pleasures and saṃsāra, became deeply stirred, and after going forth, striving and exerting himself, he soon attained the six supernormal powers (chalabhiñña).
Khi đến tuổi trưởng thành, vị ấy được ban cho những phẩm chất như sức mạnh và tốc độ phù hợp với tên gọi của mình, trở thành một chiến binh dũng mãnh. Sau khi kết hôn theo sự sắp đặt của cha mẹ, vị ấy chỉ có một người con trai. Được thúc đẩy bởi nghiệp duyên từ kiếp trước, vị ấy nhận thấy sự nguy hiểm trong các dục lạc và trong vòng luân hồi, nên cảm thấy chán ghét, xuất gia. Nhờ tinh tấn nỗ lực, không lâu sau vị ấy đã chứng đắc sáu thắng trí (chaḷabhiñño).
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.21.21-24) –
Therefore, it is said in the Apadāna:
Điều này đã được nói trong Apadāna:
Evaṃ pana arahattaṃ patvā phalasamāpattisukhena vītināmentaṃ theraṃ purāṇadutiyikā uppabbājetukāmā antarantarā nānānayehi palobhetuṃ parakkamantī ekadivasaṃ divāvihāraṭṭhānaṃ gantvā itthikuttādīni dassetuṃ ārabhi.
Then, when the Elder, having attained Arahantship, was spending his time happily in the bliss of fruition-attainment (phala-samāpatti), his former wife, desiring to make him disrobe, repeatedly attempted to tempt him in various ways. One day, she went to his day-residence and began to display feminine wiles and so forth.
Hơn nữa, sau khi đạt được quả A-la-hán và trải qua sự an lạc của quả thiền định như vậy, người vợ cũ của vị Trưởng lão, muốn làm cho ông hoàn tục, đã thỉnh thoảng cố gắng quyến rũ ông bằng nhiều cách khác nhau. Một ngày nọ, cô ấy đến nơi trú ngụ ban ngày và bắt đầu thể hiện những cử chỉ quyến rũ của phụ nữ, v.v.
Athāyasmā vīro ‘‘maṃ palobhetukāmā sineruṃ makasapakkhavātena cāletukāmā viya yāva bālā vatāyaṃ itthī’’ti tassā kiriyāya niratthakabhāvaṃ dīpento ‘‘yo duddamiyo’’ti gāthaṃ abhāsi.
Then, Venerable Vīra, wishing to show the futility of her actions, thinking, “This woman desires to tempt me, as if she would shake Mount Sineru with a mosquito’s wing-wind; how foolish she is!”, recited the verse beginning, “Yo duddamiyo” (Whoever is hard to tame).
Khi đó, Tôn giả Vīra, muốn bày tỏ sự vô ích của hành động của cô ấy, đã nói bài kệ “Yo duddamiyo” (Người khó điều phục) rằng: “Cô gái này thật ngu ngốc, muốn quyến rũ tôi, giống như muốn lay chuyển núi Sineru bằng cánh của một con muỗi.”
8. Tattha yo duddamiyotiādīnaṃ padānaṃ attho heṭṭhā vuttoyeva.
8. The meaning of the words beginning yo duddamiyo has already been explained below.
Ở đây, ý nghĩa của các từ như yo duddamiyo đã được giải thích ở phần trước.
Idaṃ panettha yojanāmattaṃ yo pubbe adanta kilesatāya paccatthikehi vā saṅgamasīse dametuṃ jetuṃ asakkuṇeyyatāya duddamiyo, idāni pana uttamena damena danto catubbidhasammappamadhānavīriyasampattiyā vīro, vuttanayeneva santusito vitiṇṇakaṅkho vijitāvī apetalomahaṃso vīro vīranāmako anavasesato kilesaparinibbānena parinibbuto, tato eva ṭhitasabhāvo, na tādisānaṃ satenapi sahassenapi cālanīyoti.
Here, this is merely an application*: Yo (who) previously, due to untamed defilements, or being unable to be tamed or conquered by enemies on the battlefield, was duddamiyo (hard to tame), but now, tamed by the supreme taming, endowed with the fourfold right endeavors, is vīro (heroic); and by the method mentioned, content, free from doubt, victorious, devoid of goosebumps, is vīro (heroic), the Elder named Vīra, who has parinibbuto (attained Nibbāna) through the complete extinguishing of defilements, and whose nature is thus firmly established, not to be shaken even by a hundred or a thousand women.
Đây chỉ là một phần của sự liên kết ý nghĩa: Yo (Người) – trước đây, do các phiền não chưa được điều phục, hoặc do không thể điều phục hay chiến thắng bởi kẻ thù trên chiến trường, nên được gọi là duddamiyo (khó điều phục); nhưng bây giờ, do đã được điều phục bằng sự điều phục tối thượng (đạo A-la-hán), và do thành tựu tinh tấn Tứ Chánh Cần, nên được gọi là vīro (anh hùng); theo cách đã nói, vị ấy đã thỏa mãn với bất cứ thứ gì nhận được, đã vượt qua mọi nghi ngờ, đã chiến thắng kẻ thù (phiền não), đã thoát khỏi sự dựng tóc gáy, vị vīro tên là Vīra đã parinibbuto (nhập Niết-bàn) hoàn toàn các phiền não không còn sót lại; do đó, vị ấy có bản chất kiên định, không thể bị lay chuyển dù bởi hàng trăm hay hàng ngàn phụ nữ. Đó là ý nghĩa được muốn nói.
Taṃ sutvā sā itthī – ‘‘mayhaṃ sāmike evaṃ paṭipanne ko mayhaṃ gharāvāsena attho’’ti saṃvegajātā bhikkhunīsu pabbajitvā nacirasseva tevijjā ahosīti.
Having heard that, the woman, filled with a sense of urgency, thought, “What purpose is there for me to lead a lay life when my husband has thus practiced?” She then went forth among the bhikkhunīs, and not long after, she became one endowed with the three knowledges (tevijjā).
Nghe điều đó, người phụ nữ ấy sinh lòng sám hối và nghĩ: “Khi chồng tôi đã hành xử như vậy, thì việc sống đời gia đình còn có ý nghĩa gì đối với tôi nữa?” Cô ấy xuất gia làm Tỳ-khưu-ni và chẳng bao lâu sau đã chứng đắc Tam Minh (Tevijjā).
Svāgatanti āyasmato pilindavacchattherassa gāthā.
Svāgataṃ are the verses of the Venerable Elder Pilindavaccha.
Svāgataṃ (Đến tốt đẹp) là bài kệ của Trưởng lão Pilindavaccha.
Kā uppatti?
What is the origin story?
Sự khởi nguyên là gì?
Ayaṃ kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatīnagare mahābhogakule nibbatto heṭṭhā vuttanayeneva satthu santike dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ devatānaṃ piyamanāpabhāvena aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā taṃ ṭhānantaraṃ patthetvā yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā tato cuto devamanussesu saṃsaranto sumedhassa bhagavato kāle manussaloke nibbattitvā bhagavati parinibbute satthu thūpassa pūjaṃ katvā saṅghe ca mahādānaṃ pavattetvā tato cuto devamanussesu eva saṃsaranto anuppanne buddhe cakkavattī rājā hutvā mahājanaṃ pañcasu sīlesu patiṭṭhāpetvā saggaparāyaṇaṃ akāsi.
It is said that this Elder, during the time of Padumuttara Buddha, was born into a wealthy family in the city of Haṃsavatī. As mentioned below, while listening to the Dhamma in the presence of the Teacher, he saw the Teacher place a certain bhikkhu in the foremost position due to his beloved and pleasing nature to devas. Desiring that status, he performed wholesome deeds throughout his life. After passing away from that existence, he wandered through realms of devas and humans. During the time of Sumedha Bhagavā, he was reborn in the human world. After the Bhagavā had attained parinibbāna, he made offerings to the Teacher’s stupa and performed great generosity to the Saṅgha. After passing away from that existence, he wandered through realms of devas and humans. When no Buddha had yet arisen, he became a Universal Monarch and established many people in the five precepts, thus leading them to a heavenly destination.
Người này, vào thời Đức Phật Padumuttara, được sinh ra trong một gia đình giàu có ở thành phố Haṃsavatī. Theo cách đã nói ở dưới, khi nghe Pháp từ Đức Phật, thấy Đức Phật đặt một vị Tỳ-khưu vào địa vị tối cao do được chư thiên yêu mến và hài lòng, ông đã mong ước địa vị đó. Sau khi làm các thiện nghiệp suốt đời, ông chết đi và tái sinh trong cõi trời và cõi người. Đến thời Đức Phật Sumedha, ông tái sinh làm người, và sau khi Đức Phật nhập Niết-bàn, ông đã cúng dường tháp của Đức Phật và dâng đại thí cho Tăng-già. Sau đó, ông chết đi và tiếp tục tái sinh trong cõi trời và cõi người. Trước khi Đức Phật của chúng ta xuất hiện, ông đã trở thành một vị Chuyển Luân Vương, thiết lập đại chúng vào Ngũ Giới và làm cho họ đạt đến cõi trời.
So anuppanneyeva amhākaṃ bhagavati sāvatthiyaṃ brāhmaṇagehe nibbatti.
This person, even before the arising of our Bhagavā, was born into a brahmin family in Sāvatthī.
Sau đó, trước khi Đức Phật của chúng ta xuất hiện, ông được sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn ở Sāvatthī.
‘‘Pilindo’’tissa nāmaṃ akaṃsu.
They named him “Pilinda.”
Họ đặt tên cho ông là “Pilinda”.
Vacchoti pana gottaṃ.
Vaccha was his clan name.
Còn Vaccha là tên dòng họ.
Tena so aparabhāge ‘‘pilindavaccho’’ti paññāyittha.
Therefore, he later became known as “Pilindavaccha.”
Vì vậy, sau này ông được biết đến với tên “Pilindavaccha”.
Saṃsāre pana saṃvegabahulatāya paribbājakapabbajjaṃ pabbajitvā cūḷagandhāraṃ nāma vijjaṃ sādhetvā tāya vijjāya ākāsacārī paracittavidū ca hutvā rājagahe lābhaggayasaggappatto paṭivasati.
Overwhelmed by a sense of urgency concerning saṃsāra, he entered the ascetic life (paribbājaka pabbajjā), perfected an art called Cūḷagandhāra, and by means of this art, he became capable of traveling through the air and knowing the minds of others. He resided in Rājagaha, having attained the highest honor in terms of requisites and fame.
Do sự sợ hãi mạnh mẽ trong vòng luân hồi, ông đã xuất gia theo phái du sĩ, học được một loại thần thông tên là Cūḷagandhāra. Nhờ thần thông đó, ông có thể đi trên không và biết được tâm ý người khác. Ông sống ở Rājagaha, đạt được sự tôn kính và lợi lộc tối thượng.
Atha yadā amhākaṃ bhagavā abhisambuddho hutvā anukkamena rājagahaṃ upagato, tato paṭṭhāya buddhānubhāvena tassa sā vijjā na sampajjati, attano kiccaṃ na sādheti.
Then, when our Bhagavā became fully enlightened and gradually approached Rājagaha, from that time onwards, due to the Buddha's power, his art did not succeed; it could not achieve his purpose.
Sau đó, khi Đức Phật của chúng ta đã giác ngộ và tuần tự đến Rājagaha, từ đó trở đi, do uy lực của Đức Phật, thần thông của ông không còn hiệu nghiệm, không thể hoàn thành công việc của mình.
So cintesi – ‘‘sutaṃ kho pana metaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ ‘yattha mahāgandhāravijjā dharati, tattha cūḷagandhāravijjā na sampajjatī’ti, samaṇassa pana gotamassa āgatakālato paṭṭhāya nāyaṃ mama vijjā sampajjati, nissaṃsayaṃ samaṇo gotamo mahāgandhāravijjaṃ jānāti, yaṃnūnāhaṃ taṃ payirupāsitvā tassa santike taṃ vijjaṃ pariyāpuṇeyya’’nti.
He reflected, “I have heard my teachers and their teachers say, ‘Where the Mahāgandhāra art exists, the Cūḷagandhāra art does not succeed.’ Since the ascetic Gotama arrived, my art has not been successful. Without doubt, the ascetic Gotama knows the Mahāgandhāra art. Why don’t I approach him and learn that art from him?”
Ông suy nghĩ: “Ta đã nghe các vị thầy tổ truyền lại rằng ‘ở đâu có thần thông Mahāgandhāra, ở đó thần thông Cūḷagandhāra không hiệu nghiệm.’ Từ khi Sa-môn Gotama đến, thần thông của ta không còn hiệu nghiệm nữa. Chắc chắn Sa-môn Gotama biết thần thông Mahāgandhāra. Tốt hơn hết là ta nên đến gần Ngài và học thần thông đó từ Ngài.”
So bhagavantaṃ upasaṅkamitvā etadavoca – ‘‘ahaṃ, mahāsamaṇa, tava santike ekaṃ vijjaṃ pariyāpuṇitukāmo, okāsaṃ me karohī’’ti.
So he approached the Bhagavā and said, “Great Ascetic, I wish to learn an art from you; please grant me permission.”
Ông đến gặp Đức Phật và nói: “Đại Sa-môn, con muốn học một loại thần thông từ Ngài, xin Ngài cho con cơ hội.”
Bhagavā ‘‘tena hi pabbajā’’ti āha.
The Bhagavā said, “Then go forth (pabbajā).”
Đức Phật nói: “Vậy thì hãy xuất gia.”
So ‘‘vijjāya parikammaṃ pabbajjā’’ti maññamāno pabbaji.
Mistaking renunciation for a preliminary step to the art, he went forth.
Ông nghĩ rằng xuất gia là một sự chuẩn bị cho thần thông, nên đã xuất gia.
Tassa bhagavā dhammaṃ kathetvā caritānukūlaṃ kammaṭṭhānaṃ adāsi.
The Bhagavā taught him the Dhamma and gave him a meditation subject (kammaṭṭhāna) suitable for his temperament.
Đức Phật đã thuyết Pháp cho ông và ban cho ông một đề mục thiền định phù hợp với căn tính của ông.
So upanissayasampannatāya nacirasseva vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi.
Because he possessed excellent supporting conditions (upanissaya-sampannatāya), he quickly developed insight (vipassanā) and attained Arahantship.
Do có đầy đủ căn lành, ông đã nhanh chóng phát triển thiền quán và đạt được A-la-hán quả.
Yā pana purimajātiyaṃ tassovāde ṭhatvā sagge nibbattā devatā, taṃ kataññutaṃ nissāya sañjātabahumānā sāyaṃ pātaṃ theraṃ payirupāsitvā gacchanti.
As for the devas who were born in heaven in a previous existence, having followed his advice, out of gratitude and great respect, they approached the Elder morning and evening.
Còn các vị thiên nhân, do đã tái sinh trên cõi trời nhờ sống theo lời khuyên của ông trong kiếp trước, vì lòng biết ơn và sự tôn kính sâu sắc, đã đến gần Trưởng lão vào buổi sáng và buổi tối rồi ra về.
Tasmā thero devatānaṃ piyamanāpatāya aggataṃ patto.
Therefore, the Elder attained the foremost position in being beloved and pleasing to devas.
Vì vậy, Trưởng lão đã đạt được địa vị tối cao trong số những người được chư thiên yêu mến và hài lòng.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.2.55-67) –
Thus it is said in the Apādāna:
Vì thế, trong Apādāna có nói:
9. Tattha svāgatanti sundaraṃ āgamanaṃ, idaṃ mamāti sambandho.
9. Therein, svāgataṃ means “a good coming.” The connection is “this is mine.”
Ở đây, svāgataṃ có nghĩa là sự đến tốt đẹp, và nó liên quan đến “của tôi.”
Atha vā svāgatanti suṭṭhu āgataṃ, mayāti vibhatti vipariṇāmetabbā.
Alternatively, svāgataṃ means “well arrived.” The case ending mayā (by me) should be inverted.
Hoặc, svāgataṃ có nghĩa là đã đến một cách tốt đẹp, và cần phải thay đổi biến cách thành “bởi tôi.”
Nāpagatanti na apagataṃ hitābhivuddhito na apetaṃ.
Nāpagata means not gone away, not separated from the increase of benefit.
Nāpagataṃ có nghĩa là không phải là sự ra đi, không phải là sự rời bỏ sự tăng trưởng lợi ích.
Nayidaṃ dumantitaṃ mamāti idaṃ mama duṭṭhu kathitaṃ, duṭṭhu vā vīmaṃsitaṃ na hoti.
Nayidaṃ dumantitaṃ mamā means, "This is not ill-spoken or ill-considered by me."
Nayidaṃ dumantitaṃ mamā có nghĩa là điều này không phải là lời nói xấu hay suy nghĩ xấu của tôi.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yaṃ bhagavato santike mamāgamanaṃ, yaṃ vā mayā tattha āgataṃ, taṃ svāgataṃ, svāgatattāyeva na durāgataṃ.
This is what is meant: My coming to the Blessed One, or my arrival there, was a good coming; precisely because it was a good coming, it was not an ill coming.
Điều này có nghĩa là: việc tôi đến trước Đức Phật, hoặc việc tôi đã đến đó, là một sự đến tốt đẹp (svāgataṃ), và chính vì là sự đến tốt đẹp nên nó không phải là sự đến sai lầm (durāgataṃ).
Yaṃ ‘‘bhagavato santike dhammaṃ sutvā pabbajissāmī’’ti mama mantitaṃ gaditaṃ kathitaṃ, cittena vā vīmaṃsitaṃ idampi na dummantinti.
That which was resolved, uttered, spoken by me, or pondered in my mind, that I shall go forth after hearing the Dhamma from the Blessed One, this too is not ill-resolved.
Lời khuyên, lời nói, hay suy nghĩ của tôi trong tâm rằng “sau khi nghe Pháp từ Đức Phật, tôi sẽ xuất gia” cũng không phải là lời khuyên tồi.
Idāni tattha kāraṇaṃ dassento ‘‘saṃvibhattesū’’tiādimāha.
Now, in order to show the reason for that, he says saṃvibhattesūti and so on.
Bây giờ, để chỉ ra nguyên nhân ở đó, ông nói “Saṃvibhattesu” và tiếp theo.
Saṃvibhattesūti pakārato vibhattesu.
Saṃvibhattesu means extensively divided.
Saṃvibhattesu có nghĩa là được phân chia theo cách thức.
Dhammesūti ñeyyadhammesu samathadhammesu vā, nānātitthiyehi pakatiādivasena, sammāsambuddhehi dukkhādivasena saṃvibhajitvā vuttadhammesu.
Dhammesu means among knowable Dhammas or among tranquillity-generating Dhammas, specifically Dhammas expounded by various sectarians in terms of nature and so on, or by the Perfectly Self-Enlightened Ones in terms of suffering and so on, after analyzing them.
Dhammesū có nghĩa là trong các pháp nên biết, hoặc trong các pháp làm lắng dịu phiền não. Hoặc trong các pháp được các ngoại đạo với nhiều tà kiến phân loại theo bản chất tự nhiên, v.v., và được các bậc Chánh Đẳng Giác phân loại theo khổ đế, v.v.
Yaṃ seṭṭhaṃ tadupāgaminti yaṃ tattha seṭṭhaṃ, taṃ catusaccadhammaṃ, tassa vā bodhakaṃ sāsanadhammaṃ upāgamiṃ, ‘‘ayaṃ dhammo ayaṃ vinayo’’ti upagacchiṃ.
Yaṃ seṭṭhaṃ tadupāgami means, that which is supreme among them—that Four Noble Truths Dhamma, or the Sāsanadhamma that reveals it—I approached; I resorted to, saying, “This is Dhamma, this is Vinaya.”
Yaṃ seṭṭhaṃ tadupāgami có nghĩa là: trong các pháp ấy, pháp nào là tối thượng, đó là Tứ diệu đế, hoặc pháp giáo lý làm hiển lộ Tứ diệu đế, tôi đã đạt đến, tôi đã tiếp cận rằng: “Đây là Pháp, đây là Luật (Vinaya)”.
Sammāsambuddhehi eva vā kusalādivasena khandhādivasena yathāsabhāvato saṃvibhattesu sabhāvadhammesu yaṃ tattha seṭṭhaṃ uttamaṃ pavaraṃ, taṃ maggaphalanibbānadhammaṃ upāgamiṃ, attapaccakkhato upagacchiṃ sacchākāsiṃ, tasmā svāgataṃ mama na apagataṃ sumantitaṃ na dummantitanti yojanā.
Or, the concatenation is: Having understood the arising and passing away of all the world of aggregates and so on, I approached the Dhamma of the path, fruition, and Nibbāna—the supreme, excellent, and most eminent—which is among the natural Dhammas that the Perfectly Self-Enlightened Ones have categorized according to their true nature, in terms of wholesome states and so on, and aggregates and so on. I approached it through direct personal experience, I realized it. Therefore, my coming was a good coming; it was not a meaningless coming. It was a well-considered resolution, not an ill-considered one.
Hoặc trong các pháp bản chất được các bậc Chánh Đẳng Giác phân loại theo thiện, v.v., theo các uẩn, v.v., đúng với bản chất tự nhiên, pháp nào trong đó là tối thượng, cao quý, thù thắng, tôi đã đạt đến pháp Đạo, Quả, Nibbāna ấy, tôi đã tự mình chứng ngộ, đã hiện thực hóa. Do đó, sự đến của tôi là svāgataṃ (đến tốt đẹp), không phải là sự đến sai lầm, là sumantitaṃ (suy nghĩ đúng đắn), không phải là dummantitaṃ (suy nghĩ sai lầm) – đó là sự liên kết ý nghĩa.
Vihari apekkhanti āyasmato puṇṇamāsattherassa gāthā.
Vihari apekkha is a verse by the Venerable Puṇṇamāsa Thera.
Vihari apekkhaṃ là bài kệ của Trưởng lão Puṇṇamāsa đáng kính.
Kā uppatti?
What is its origin?
Sự phát sinh như thế nào?
So kira vipassissa bhagavato kāle cakkavākayoniyaṃ nibbatto bhagavantaṃ gacchantaṃ disvā pasannamānaso attano mukhatuṇḍakena sālapupphaṃ gahetvā pūjaṃ akāsi.
It is said that in the time of Vipassī Bhagavā, he was reborn as a ruddy shelduck. Seeing the Blessed One walking, his mind became clear, and he took a Sāla flower in his beak and made an offering.
Nghe nói, vào thời Đức Phật Vipassī, Ngài sinh làm một con chim uyên ương (cakkavāka). Thấy Đức Phật đang đi, với tâm hoan hỷ, Ngài đã ngậm một bông hoa sala bằng mỏ của mình và dâng cúng.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto ito sattarase kappe aṭṭhakkhattuṃ cakkavattī rājā ahosi.
Due to that meritorious deed, as he wandered through celestial and human realms, seventeen aeons ago he became a universal monarch eight times.
Do nghiệp phước ấy, Ngài luân hồi trong cõi trời và người, và trong mười bảy kiếp trước kiếp này, Ngài đã tám lần làm Chuyển Luân Vương.
Imasmiṃ pana kappe kassapassa bhagavato sāsane osakkamāne kuṭumbiyakule nibbattitvā pabbajitvā samaṇadhammaṃ katvā tato cuto devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthinagare samiddhissa nāma brāhmaṇassa putto hutvā nibbatti.
In this present aeon, when the Dispensation of Kassapa Bhagavā was declining, he was reborn into a wealthy family, went forth, practiced the ascetic life, and after passing away from that state, he wandered through celestial and human realms. In this Buddha-era, he was reborn in Sāvatthī city as the son of a brāhmaṇa named Samiddhi.
Tuy nhiên, trong kiếp này, khi giáo pháp của Đức Phật Kassapa suy tàn, Ngài sinh ra trong một gia đình gia chủ, xuất gia, thực hành đời sống sa-môn, sau đó chết đi, luân hồi trong cõi trời và người, rồi vào thời Đức Phật Gotama xuất hiện, Ngài sinh ra là con trai của một Bà-la-môn tên là Samiddha tại thành Sāvatthī.
Tassa jātadivase tasmiṃ gehe sabbā rittakumbhiyo suvaṇṇamāsānaṃ puṇṇā ahesuṃ.
On the day of his birth, all the empty jars in that house became full of gold coins.
Vào ngày Ngài sinh ra, tất cả các chum rỗng trong nhà ấy đều đầy ắp những đồng vàng.
Tenassa puṇṇamāsoti nāmaṃ akaṃsu.
Because of this, they named him Puṇṇamāsa (Full Moon).
Vì vậy, họ đặt tên cho Ngài là Puṇṇamāsa (Đầy Trăng).
So vayappatto brāhmaṇavijjāsu nipphattiṃ patvā vivāhakammaṃ katvā ekaṃ puttaṃ labhitvā upanissayasampannatāya gharāvāsaṃ jigucchanto bhagavantaṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā laddhūpasampado pubbakiccasampanno catusaccakammaṭṭhāne yuttappayutto vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇi.
When he reached maturity, he mastered the brāhmaṇa sciences, married, had a son, and due to his inherent predisposition, he detested household life. He approached the Blessed One, listened to the Dhamma, gained faith, went forth, received the higher ordination, completed his preliminary duties, diligently applied himself to the meditation subject of the Four Noble Truths, developed insight, and attained Arahantship.
Khi đến tuổi trưởng thành, Ngài thành thạo các môn học của Bà-la-môn, kết hôn, có một con trai. Do có đầy đủ duyên lành, Ngài chán ghét đời sống gia đình, đến gặp Đức Phật, nghe Pháp, có được niềm tin, xuất gia, thọ Cụ túc giới, hoàn thành các phận sự ban đầu, tinh tấn thực hành Tứ diệu đế, phát triển thiền quán (vipassanā) và đạt được A-la-hán quả.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.7.13-19) –
Therefore, it is said in the Apadāna:
Vì vậy, trong Apadāna đã nói:
10. Tattha viharīti visesato hari apahari apanesi.
10. Here, vihari means specially abandoned, removed, taken away.
10. Trong đó, viharī có nghĩa là đặc biệt loại bỏ, tẩy trừ, xua tan.
Apekkhanti taṇhaṃ.
Apekkha means craving.
Apekkhaṃ có nghĩa là ái (taṇhā).
Idhāti imasmiṃ loke attabhāve vā.
Idha means in this world or in this existence.
Idha có nghĩa là trong thế giới này hoặc trong đời sống hiện tại.
Huranti aparasmiṃ anāgate attabhāve vā.
Hura means in a future existence or in the future.
Huraṃ có nghĩa là trong đời sống tương lai khác.
Idhāti vā ajjhattikesu āyatanesu.
Or, idha means in the internal sense-bases.
Hoặc idha có nghĩa là trong các xứ nội phần.
Huranti bāhiresu.
Hura means in the external ones.
Huraṃ có nghĩa là trong các xứ ngoại phần.
Vā-saddo samuccayattho ‘‘apadā vā dvipadā vā’’tiādīsu (itivu. 90; a. ni. 4.34; 5.32) viya.
The word vā has the meaning of conjunction, as in "apadā vā dvipadā vā" and so on.
Chữ vā có nghĩa là tập hợp, như trong các câu “apadā vā dvipadā vā” (không chân hay hai chân), v.v.
Yoti attānameva paraṃ viya dasseti.
Yo (who) presents himself as if he were another person.
Yo (người ấy) có nghĩa là chỉ chính mình như chỉ người khác.
Vedagūti vedena gato maggañāṇena nibbānaṃ gato adhigato, cattāri vā saccāni pariññāpahānasacchikiriyābhāvanābhisamayavasena abhisamecca ṭhito.
Vedagū means one who has gone by knowledge, one who has attained Nibbāna by the knowledge of the path, or one who stands having fully understood the Four Noble Truths by way of full comprehension, abandonment, realization, and development.
Vedagū có nghĩa là người đã đạt đến Nibbāna bằng đạo trí, đã chứng đắc; hoặc đã thấu hiểu Tứ diệu đế bằng cách liễu tri, đoạn trừ, chứng ngộ và tu tập.
Yatattoti maggasaṃvarena saṃyatasabhāvo, sammāvāyāmena vā saṃyatasabhāvo.
Yatatto means one whose nature is restrained by the restraint of the path, or whose nature is restrained by right effort.
Yatatto có nghĩa là người có bản chất tự chế ngự bằng sự phòng hộ của đạo (magga-saṃvara), hoặc có bản chất tự chế ngự bằng chánh tinh tấn (sammāvāyāma).
Sabbesu dhammesu anūpalittoti sabbesu ārammaṇesu dhammesu taṇhādiṭṭhilepavasena na upalitto, tena lābhādilokadhamme samatikkamaṃ dasseti.
Sabbesu dhammesu anūpalitto means not smeared by craving and wrong views on all objects, by this he shows the transcendence of worldly conditions such as gain.
Sabbesu dhammesu anūpalitto có nghĩa là không bị ô nhiễm bởi tham ái và tà kiến đối với tất cả các pháp là đối tượng; điều này cho thấy sự vượt thoát khỏi các pháp thế gian như lợi lộc, v.v.
Lokassāti upādānakkhandhapañcakassa.
Lokassa means of the five aggregates of clinging.
Lokassa có nghĩa là năm uẩn chấp thủ.
Tañhi lujjanapalujjanaṭṭhena loko.
For it is called the world in the sense of crumbling and falling apart.
Vì thế, thế gian (loka) là sự tan rã và hủy diệt.
Jaññāti jānitvā.
Jaññā means having known.
Jaññā có nghĩa là đã biết.
Udayabbayañcāti uppādañceva vayañca, etena yathāvuttaguṇānaṃ pubbabhāgapaṭipadaṃ dasseti.
Udayabbayañcā means both arising and passing away, by this he shows the preparatory practice for the qualities mentioned above.
Udayabbayañca có nghĩa là sự sinh và sự diệt; điều này cho thấy sự thực hành khởi đầu của những phẩm chất đã nói trên.
Ayaṃ panettha attho – yo sakalassa khandhādilokassa samapaññāsāya ākārehi udayabbayaṃ jānitvā vedagū yatatto katthaci anupalitto, so sabbattha apekkhaṃ vineyya santusito tādisānaṃ vippakārānaṃ na kiñci maññati, tasmā tvaṃ andhabāle yathāgatamaggeneva gacchāti.
The meaning here is: "He who has known the arising and passing away of the entire world of aggregates and so on, in fifty aspects, is a vedagū, self-controlled, and unsullied by anything. Such a one, having abandoned all clinging, is contented and thinks nothing of such disruptive acts. Therefore, you foolish woman, go back the way you came!"
Ý nghĩa ở đây là: Người nào đã biết sự sinh và diệt của toàn bộ thế gian các uẩn, v.v., với năm mươi phương diện, là bậc đã đạt trí tuệ (vedagū), đã tự chế ngự (yatatto), không bị ô nhiễm bởi bất cứ điều gì, người ấy đã đoạn trừ mọi sự mong cầu và hài lòng, không bận tâm đến những sự biến đổi như vậy. Do đó, hỡi người phụ nữ ngu muội, hãy đi theo con đường mà ngươi đã đến.
Atha sā itthī ‘‘ayaṃ samaṇo mayi putte ca nirapekkho, na sakkā imaṃ palobhetu’’nti pakkāmi.
Then that woman thought, "This ascetic is indifferent to me and my son; it is not possible to entice him," and she departed.
Khi ấy, người phụ nữ ấy nghĩ: “Vị sa-môn này không còn vướng bận gì đến ta và con trai, không thể quyến rũ được ông ấy,” rồi nàng rời đi.