Aho buddhā aho dhammāti āyasmato kumārakassapattherassa gāthā.
Aho Buddhā aho Dhammā and so on are the verses of the Venerable Kumārakassapa Thera.
Kệ ngôn của Tôn giả Kumārakassapa Trưởng Lão bắt đầu bằng “Aho buddhā aho dhammā” (Ôi chư Phật! Ôi Pháp!).
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự phát sinh là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā viññutaṃ pāpuṇi.
This thera, too, having performed deeds of merit under previous Buddhas, accumulating wholesome deeds in various existences, was born into a brahmin family during the time of Padumuttara Bhagavā, and reached maturity.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các kiếp quá khứ, tích lũy phước báu trong nhiều đời khác nhau, và vào thời Đức Phật Padumuttara, ngài tái sinh vào một gia đình Bà-la-môn và đạt đến sự trưởng thành.
‘‘Kulagehe’’ti pana aṅguttaraṭṭhakathāyaṃ (a. ni. aṭṭha. 1.1.217) vuttaṃ.
However, in the Aṅguttara Commentary, it is said, "in a good family."
Tuy nhiên, trong Chú Giải Tăng Chi Bộ (a. ni. aṭṭha. 1.1.217) có nói: “Trong gia đình quý tộc”.
So satthu santikaṃ gantvā dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ cittakathikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā sayampi taṃ ṭhānantaraṃ ākaṅkhanto paṇidhānaṃ katvā tadanurūpāni puññāni karonto kassapassa bhagavato kāle samaṇadhammaṃ katvā sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe seṭṭhidhītāya kucchimhi paṭisandhiṃ gaṇhi.
Having gone to the Teacher, while listening to the Dhamma, he saw the Teacher place a certain bhikkhu in the foremost position among those who preach with varied discourse. Desiring that position for himself, he made a resolution and performed merits befitting it. In the time of Kassapa Bhagavā, he practiced the ascetic life and, continuing to wander in happy destinations, he took conception in the womb of a rich man's daughter in Rājagaha during this Buddha-era.
Ngài đến chỗ Đức Bổn Sư, lắng nghe Pháp, thấy Đức Bổn Sư đặt một vị Tỳ-khưu vào vị trí đứng đầu trong số những người thuyết pháp khéo léo, bấy giờ ngài cũng mong muốn đạt được vị trí đó, nên đã lập nguyện và thực hiện các công đức tương ứng; vào thời Đức Phật Kassapa, ngài đã thực hành đời sống Sa-môn, và sau khi luân hồi trong các cõi thiện giới, trong thời Đức Phật hiện tại, ngài đã tái sinh vào bụng của con gái một vị trưởng giả ở Rājagaha.
Sā kira kumārikākāleyeva pabbajitukāmā hutvā mātāpitaro yācitvā pabbajjaṃ alabhamānā kulagharaṃ gatāpi gabbhasaṇṭhitampi ajānantī sāmikaṃ ārādhetvā tena anuññātā bhikkhunīsu pabbajitā.
It is said that in her maidenhood, she wished to ordain and, having pleaded with her parents, she did not obtain ordination. Even after going to her husband's house, she did not know she was pregnant. Having pleased her husband and been given permission by him, she ordained among the bhikkhunis.
Nghe nói, cô gái ấy khi còn trẻ đã muốn xuất gia, nhưng cha mẹ không cho phép, nên cô đã kết hôn; tuy nhiên, cô không biết mình đã mang thai, nên đã thuyết phục chồng và được chồng đồng ý cho phép xuất gia trong giới Tỳ-khưu-ni.
Tassā gabbhinibhāvaṃ disvā bhikkhuniyo devadattaṃ pucchiṃsu.
Seeing her pregnancy, the bhikkhunis questioned Devadatta.
Thấy cô ấy có thai, các Tỳ-khưu-ni đã hỏi Devadatta.
So ‘‘assamaṇī’’ti āha.
He said, "She is not a recluse."
Ông ta nói: “Cô ấy không phải là Sa-môn-ni.”
Puna dasabalaṃ pucchiṃsu.
Again, they questioned the Ten-Powered One.
Sau đó, họ lại hỏi Đức Thập Lực.
Satthā upālittheraṃ paṭicchāpesi.
The Teacher assigned the matter to Venerable Upāli.
Đức Bổn Sư đã giao việc này cho Trưởng Lão Upāli.
Thero sāvatthinagaravāsīni kulāni visākhañca upāsikaṃ pakkosāpetvā sarājikāya parisāya vinicchinanto ‘‘pure laddho gabbho, pabbajjā arogā’’ti āha.
The Elder summoned the families residing in Sāvatthi and the female lay follower Visākhā, and judging the case in an assembly with the king, he declared, "The pregnancy occurred earlier; the ordination is valid."
Trưởng Lão đã triệu tập các gia đình cư trú tại thành Sāvatthī và nữ cư sĩ Visākhā, rồi xét xử trong hội chúng có cả nhà vua, và tuyên bố: “Thai nhi được thụ thai trước khi xuất gia, nên sự xuất gia là hợp lệ.”
Satthā ‘‘suvinicchitaṃ adhikaraṇa’’nti therassa sādhukāraṃ adāsi.
The Teacher applauded the Elder, saying, "The case has been well-judged."
Đức Bổn Sư đã tán thán Trưởng Lão: “Vụ việc đã được xét xử rất đúng đắn.”
Sā bhikkhunī suvaṇṇabimbasadisaṃ puttaṃ vijāyi.
That bhikkhunī gave birth to a son resembling a golden image.
Vị Tỳ-khưu-ni ấy đã sinh một người con trai giống như pho tượng vàng.
Taṃ rājā pasenadikosalo posesi.
King Pasenadi Kosala raised him.
Đứa bé đó được Vua Pasenadi Kosala nuôi dưỡng.
‘‘Kassapo’’ti cassa nāmaṃ akaṃsu.
They named him Kassapa.
Họ đặt tên cho đứa bé là Kassapa.
Aparabhāge alaṅkaritvā satthu santikaṃ netvā pabbājesi.
Later, having adorned him, they brought him to the Teacher and had him ordained.
Sau này, khi lớn lên, đứa bé được trang điểm và đưa đến chỗ Đức Bổn Sư để xuất gia.
Kumārakāle pabbajitattā bhagavatā ‘‘kassapaṃ pakkosatha, idaṃ phalaṃ vā khādanīyaṃ vā kassapassa dethā’’ti vutte ‘‘katarakassapassā’’ti.
Because he was ordained in childhood, when the Bhagavā said, "Call Kassapa, give this fruit or food to Kassapa," they asked, "To which Kassapa?"
Vì xuất gia từ khi còn nhỏ, khi Đức Thế Tôn nói: “Hãy gọi Kassapa đến, hãy đưa trái cây hay thức ăn này cho Kassapa,”
‘‘Kumārakassapassā’’ti.
"To Kumārakassapa."
Người ta hỏi: “Kassapa nào ạ?”
Evaṃ gahitanāmattā rañño posāvanikaputtattā ca vuḍḍhakālepi kumārakassapotveva paññāyittha.
Due to being given this name and being the fostered son of the king, he was known as Kumārakassapa even in old age.
Thì Đức Thế Tôn đáp: “Kumārakassapa.” Vì được đặt tên như vậy và được nhà vua nuôi dưỡng, nên khi trưởng thành, ngài vẫn được biết đến với tên gọi Kumārakassapa.
So pabbajitakālato paṭṭhāya vipassanāya ceva kammaṃ karoti, buddhavacanañca uggaṇhāti.
From the time of his ordination, he engaged in insight meditation and learned the Buddha's teachings.
Từ khi xuất gia, ngài Kumārakassapa đã thực hành thiền quán (vipassanā) và học hỏi Phật ngôn.
Atha tena saddhiṃ pabbatamatthake samaṇadhammaṃ katvā anāgāmī hutvā suddhāvāse nibbatto mahābrahmā ‘‘vipassanāya mukhaṃ dassetvā maggaphalappattiyā upāyaṃ karissāmī’’ti pañcadasa pañhe abhisaṅkharitvā andhavane vasantassa therassa ‘‘ime pañhe satthāraṃ puccheyyāsī’’ti ācikkhitvā gato.
Then, a Mahābrahmā, who had practiced the ascetic life with him on a mountaintop, attained Anāgāmī status, and was reborn in the Suddhāvāsa realms, thought, "I will show the path of insight and provide a means for the attainment of the path and its fruits." He prepared fifteen questions and, after instructing the Elder residing in Andhavana, "You should ask these questions to the Teacher," he departed.
Sau đó, một vị Đại Phạm Thiên đã cùng ngài thực hành đời sống Sa-môn trên đỉnh núi, chứng đắc quả Bất Hoàn (Anāgāmī) và tái sinh vào cõi Tịnh Cư Thiên (Suddhāvāsa), nghĩ rằng: “Ta sẽ chỉ bày phương pháp thiền quán và tạo điều kiện cho ngài đạt đến Đạo quả,” nên đã sắp đặt mười lăm câu hỏi, rồi đến chỗ vị Trưởng Lão đang sống trong rừng Andhavana và nói: “Ngài hãy hỏi Đức Bổn Sư những câu hỏi này,” rồi ngài đã ra đi.
So te pañhe bhagavantaṃ pucchi.
The Elder asked those questions to the Bhagavā.
Vị Trưởng Lão đó đã hỏi Đức Thế Tôn những câu hỏi ấy.
Bhagavāpissa byākāsi.
The Bhagavā answered them for him.
Đức Thế Tôn đã giải đáp cho ngài.
Thero satthārā kathitaniyāmeneva te uggaṇhitvā vipassanaṃ gabbhaṃ gaṇhāpetvā arahattaṃ pāpuṇi.
The Elder, having learned those questions exactly as taught by the Teacher, developed insight and attained Arahantship.
Vị Trưởng Lão đã học hỏi những câu hỏi đó theo cách Đức Bổn Sư đã dạy, rồi phát triển thiền quán và chứng đắc A-la-hán quả.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.54.150-177) –
Therefore, it is said in the Apadāna:
Do đó, trong Apadāna (apa. thera 2.54.150-177) có nói:
Tattha ahoti acchariyatthe nipāto.
Therein, aho is an indeclinable particle in the sense of wonder.
Trong đó, aho là một giới từ biểu thị sự ngạc nhiên.
Buddhāti sabbaññubuddhā, gāravavasena bahuvacanaṃ, aho acchariyā sambuddhāti attho.
Buddhā means the Omniscient Buddhas; it is in the plural by way of reverence. The meaning is, “Oh, how wonderful are the Fully Awakened Ones!”
Buddhā là chư Phật Toàn Giác; đây là số nhiều theo cách kính trọng, có nghĩa là “Ôi, chư Phật Toàn Giác thật kỳ diệu!”
Dhammāti pariyattidhammena saddhiṃ nava lokuttaradhammā.
Dhammā means the nine supramundane Dhammas together with the Dhamma of the Pariyatti (scriptural study).
Dhammā là chín Pháp siêu thế cùng với Pháp học (pariyatti).
Aho no satthu sampadāti amhākaṃ satthu dasabalassa aho sampattiyo.
Aho no satthu sampadā means, “Oh, how wonderful are the perfections of our Teacher, the Ten-Powered One!”
Aho no satthu sampadā có nghĩa là “Ôi, sự viên mãn của Đức Bổn Sư Thập Lực của chúng ta thật kỳ diệu!”
Yatthāti yasmiṃ satthari brahmacariyavāsena.
Yatthā means, “in which Teacher, by living the holy life.”
Yatthā có nghĩa là “nơi Đức Bổn Sư đó, nhờ thực hành Phạm hạnh (brahmacariya).”
Etādisaṃ dhammaṃ, sāvako sacchikāhitīti etādisaṃ evarūpaṃ suvisuddhajjhānābhiññāparivāraṃ anavasesakilesakkhayāvahaṃ santaṃ paṇītaṃ anuttaraṃ dhammaṃ sāvakopi nāma sacchikarissati, tasmā evaṃvidhaguṇavisesādhigamahetubhūtā aho acchariyā buddhā bhagavanto, acchariyā dhammaguṇā, acchariyā amhākaṃ satthu sampattiyoti ratanattayassa guṇādhimuttiṃ pavedesīti.
Etādisaṃ dhammaṃ, sāvako sacchikāhitī means, “A disciple will realize such a Dhamma, of such a nature, accompanied by pure jhāna and abhiññā, leading to the complete destruction of defilements, tranquil, sublime, unsurpassed.” Therefore, “Oh, how wonderful are the Buddhas, the Bhagavants, who are the cause for the attainment of such special virtues! How wonderful are the qualities of the Dhamma! How wonderful are the perfections of our Teacher!” Thus he proclaimed his faith in the virtues of the Triple Gem.
Etādisaṃ dhammaṃ, sāvako sacchikāhitī (Một đệ tử sẽ chứng ngộ Pháp như vậy) có nghĩa là, một đệ tử sẽ chứng ngộ Pháp như vậy, một Pháp có hình tướng như vậy, được vây quanh bởi các thiền định và thắng trí vô cùng thanh tịnh, đưa đến sự diệt trừ hoàn toàn các phiền não, an tịnh, thù thắng, vô thượng. Do đó, các Đức Phật Thế Tôn thật kỳ diệu, là nguyên nhân để đạt được các phẩm chất đặc biệt như vậy; các phẩm chất của Pháp thật kỳ diệu; và sự thành tựu của Bậc Đạo Sư của chúng ta thật kỳ diệu. Như vậy, ngài đã tuyên bố niềm tin sâu sắc vào các phẩm chất của Tam Bảo.
Dhammasampattikittaneneva hi saṅghasuppaṭipatti kittitā hotīti.
Indeed, by praising the perfection of the Dhamma, the excellent practice of the Saṅgha is also praised.
Quả thật, chỉ bằng cách ca ngợi sự thành tựu của Pháp, sự thực hành đúng đắn của Tăng đoàn cũng đã được ca ngợi.
Evaṃ sādhāraṇavasena dassitaṃ dhammassa sacchikiriyaṃ idāni attupanāyikaṃ katvā dassento ‘‘asaṅkheyyesū’’ti gāthamāha.
Having thus generally shown the realization of the Dhamma, the Thera, now wishing to show it as applicable to oneself, uttered the stanza beginning with ‘asaṅkheyyesu’ (in countless eons).
Sau khi trình bày sự chứng ngộ Pháp một cách tổng quát như vậy, bây giờ, để trình bày nó một cách cụ thể về bản thân, ngài đã nói bài kệ ‘‘asaṅkheyyesū’’ (trong vô số).
Tattha asaṅkheyyesūti gaṇanapathaṃ vītivattesu mahākappesu.
Therein, ‘asaṅkheyyesu’ means in great eons that have surpassed the path of calculation.
Trong đó, asaṅkheyyesū (trong vô số) có nghĩa là trong các đại kiếp đã vượt qua giới hạn của sự đếm số.
Sakkāyāti pañcupādānakkhandhā.
‘Sakkāya’ means the five aggregates of clinging (pañcupādānakkhandhā).
Sakkāyā (thân kiến) là năm uẩn chấp thủ.
Te hi paramatthato vijjamānadhammasamūhatāya ‘‘sakkāyā’’ti vuccanti.
Indeed, they are called ‘sakkāya’ because they are a collection of existing phenomena in the ultimate sense.
Chúng được gọi là ‘‘sakkāyā’’ (thân kiến) vì chúng là một tập hợp các pháp hiện hữu theo nghĩa tối hậu.
Ahūti nivattanūpāyassa anadhigatattā anapagatā ahesuṃ.
‘Ahū’ means they existed, not having departed (from sakkāya-diṭṭhi), due to not having attained the means of turning away.
Ahū (đã có) có nghĩa là chúng không biến mất vì chưa đạt được phương tiện để chấm dứt.
Tesamayaṃ pacchimako carimoyaṃ samussayoti yasmā ayaṃ sabbapacchimako, tato eva carimo, tasmā jātimaraṇasahito khandhādipaṭipāṭisaññito saṃsāro idāni āyatiṃ punabbhavābhāvato punabbhavo natthi, ayamantimā jātīti attho.
‘Tesamayaṃ pacchimako carimoyaṃ samussayo’ (This is my last body, the final one) means that since this existence is the very last, it is therefore the final one. Thus, the round of rebirths (saṃsāra), which is characterized by birth and death and is known as the succession of aggregates, etc., will now have no further becoming (punabbhava) in the future, due to the absence of future existence; this is the final birth, such is the meaning.
Tesamayaṃ pacchimako carimoyaṃ samussayo (Đây là sự tích lũy cuối cùng, tối hậu của họ) có nghĩa là, vì đây là sự tích lũy cuối cùng của tất cả, nên nó là tối hậu. Do đó, saṃsāro (luân hồi), được biết đến như là sự tiếp nối của các uẩn và các yếu tố khác, cùng với jātimaraṇa (sanh tử), bây giờ không còn punabbhavo (tái sinh) trong tương lai nữa, vì không có sự tồn tại trở lại. Điều này có nghĩa là đây là sự tái sinh cuối cùng.
Yo have daharo bhikkhūti āyasmato dhammapālattherassa gāthā.
‘Yo have daharo bhikkhū’ and so on, are the stanzas of the Venerable Elder Dhammapāla.
Bài kệ Yo have daharo bhikkhū (Tỳ-khưu trẻ nào) là của Trưởng lão Dhammapāla đáng kính.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự kiện gì đã xảy ra?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto atthadassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto kenacideva karaṇīyena vanantaṃ upagato satthāraṃ disvā pasannamānaso pilakkhaphalamadāsi.
This Elder, too, having performed meritorious deeds in previous Buddhas' dispensations, accumulating merits in various existences, was reborn in a noble family during the time of the Buddha Atthadassī. Having attained maturity, he went to a forest for some purpose, saw the Teacher, and with a gladdened mind, offered a pilakkha fruit.
Vị này cũng đã tích lũy công đức trong các kiếp sống khác nhau, sau khi tạo công đức trong thời các Đức Phật quá khứ. Trong thời Đức Thế Tôn Atthadassī, ngài sinh ra trong một gia đình quý tộc, khi trưởng thành, vì một lý do nào đó, ngài đã đi vào rừng, nhìn thấy Đức Đạo Sư, với tâm hoan hỷ, ngài đã cúng dường một quả pilakkha.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde satthari parinibbute avantiraṭṭhe brāhmaṇakule nibbattitvā dhammapāloti laddhanāmo vayappatto takkasilaṃ gantvā sippaṃ uggahetvā paṭinivattento antarāmagge ekasmiṃ vihāre aññataraṃ theraṃ disvā tassa santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā chaḷabhiñño ahosi.
By that meritorious deed, he wandered through existences among devas and humans, and in this Buddha-era, after the Teacher had attained Parinibbāna, he was reborn in a brahmin family in the Avanti country. Named Dhammapāla, he reached maturity, went to Takkasīlā, learned the arts, and on his return journey, he saw an Elder in a monastery along the way. Hearing the Dhamma from him, he gained faith, went forth, developed insight, and became one endowed with the six supernormal powers (chaḷabhiñño).
Nhờ nghiệp phước đó, ngài luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời Đức Phật hiện tại này, sau khi Đức Đạo Sư nhập Niết-bàn, ngài sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn ở xứ Avantī, được đặt tên là Dhammapāla. Khi đến tuổi trưởng thành, ngài đi đến Taxila để học nghề, rồi trở về. Trên đường đi, ngài thấy một vị Trưởng lão trong một tinh xá, nghe Pháp từ vị ấy, ngài phát khởi niềm tin, xuất gia, phát triển thiền quán, và đạt được sáu thắng trí.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.39.21-25) –
Therefore, it is said in the Apadāna:
Điều này đã được nói trong Apadāna:
Chaḷabhiñño pana hutvā samāpattisukhena vītināmento ekadivasaṃ tasmiṃ vihāre dve sāmaṇere rukkhagge pupphāni ocinante ārūḷhasākhāya bhaggāya patante disvā thero iddhānubhāvena hatthena gahetvā arogeyeva bhūmiyaṃ ṭhapetvā tesaṃ sāmaṇerānaṃ dhammaṃ desento –
One day, while enjoying the bliss of attainments as one endowed with the six supernormal powers, he saw two novices gathering flowers at the top of a tree. When the branch they were on broke, they fell. The Elder, by his psychic power, caught them with his hand, placed them safely on the ground without injury, and wishing to teach them the Dhamma, he spoke these two stanzas:
Sau khi đạt được sáu thắng trí, ngài sống an lạc trong các định. Một ngày nọ, ngài thấy hai sa-di đang hái hoa trên ngọn cây trong tinh xá đó, khi cành cây họ đang leo bị gãy, họ rơi xuống. Vị Trưởng lão đã dùng thần thông đỡ họ bằng tay, đặt họ xuống đất an toàn. Sau đó, ngài thuyết Pháp cho các sa-di đó,
Tattha yoti aniyamavacanaṃ.
Therein, ‘yo’ is an indefinite pronoun.
Trong đó, yo (người nào) là một từ không xác định.
Haveti daḷhatthe nipāto.
‘Have’ is a particle in the sense of certainty.
Have (quả thật) là một giới từ dùng để nhấn mạnh.
Daharoti taruṇo.
‘Daharo’ means young.
Daharo (trẻ) có nghĩa là còn non trẻ.
Bhikkhatīti bhikkhu.
He who seeks alms is a ‘bhikkhu’.
Người khất thực là bhikkhu (tỳ-khưu).
Yuñjatīti ghaṭati vāyamati.
‘Yuñjati’ means he strives, he exerts himself.
Yuñjati (tinh tấn) có nghĩa là nỗ lực, cố gắng.
Jāgaroti jāgaraṇadhammasamannāgato.
‘Jāgaro’ means endowed with the quality of being awake.
Jāgaro (thức tỉnh) là người có phẩm chất thức tỉnh.
Suttesūti supantesu.
‘Suttesu’ means among those who are asleep.
Suttesu (giữa những kẻ ngủ mê) có nghĩa là giữa những kẻ đang ngủ.
Idaṃ vuttaṃ hoti yo bhikkhu daharova samāno taruṇo ‘‘tathāhaṃ pacchā vuḍḍhakāle jānissāmī’’ti acintetvā buddhānaṃ sāsane appamādapaṭipattiyaṃ yuñjati samathavipassanābhāvanāya yogaṃ karoti, so suttesu avijjāniddāya suttesu pamattesu saddhādijāgaradhammasamannāgamena jāgaro, tato eva attahitaparahitapāripūriyā amoghaṃ avañjhaṃ tassa jīvitaṃ, yasmā ca etadevaṃ, tasmā saddhañca ‘‘atthi kammaṃ atthi kammavipāko’’tiādinayappavattaṃ kammaphalasaddhañca, saddhūpanibandhattā sīlassa tadupanissayaṃ catupārisuddhi sīlañca, ‘‘sammāsambuddho bhagavā, svākhāto dhammo, suppaṭipanno saṅgho’’ti evaṃ pavattaratanattaya ppasādañca, vipassanāpaññāsahitāya maggapaññāya pariññādivasena catusacca dhammadassanañca medhāvī dhammojapaññāya samannāgato bhikkhu buddhānaṃ sāsanaṃ ovādaṃ anusiṭṭhiṃ anussaranto ādittampi attano sīsaṃ ajjhupekkhitvā anuyuñjetha, tattha anuyogaṃ ātappaṃ kareyyāti attho.
This is what is meant: A bhikkhu, being young and tender, without thinking, "I will know thus later in old age," applies himself to the practice of heedfulness in the Buddhas' Dispensation, undertaking the practice of samatha-vipassanā development. He is awake among those who are asleep, among those who are heedless due to the slumber of ignorance, being endowed with the qualities of wakefulness such as faith. Therefore, for the fulfillment of his own welfare and the welfare of others, his life is fruitful, not barren. And because this is so, a wise bhikkhu, endowed with the wisdom of the Dhamma's essence, recollecting the Buddhas' Dispensation, their counsel and instruction, should apply himself to faith—faith in kamma and its results, which proceeds in the manner of "there is kamma, there is kammic result," and so on—and to the fourfold purity of sīla, which is dependent on faith, because sīla is bound by faith; and to serene confidence in the Triple Gem, which proceeds as "the Blessed One is perfectly enlightened, the Dhamma is well-expounded, the Saṅgha is well-practiced"; and to the discernment of the Dhamma of the Four Noble Truths through comprehension by means of path-wisdom accompanied by insight-wisdom. He should apply himself to this, even neglecting his own head if it were ablaze. The meaning is that he should exert effort and diligence there.
Điều này có nghĩa là: Tỳ-khưu trẻ nào, không nghĩ rằng “sau này khi lớn tuổi ta sẽ biết”, mà tinh tấn (yuñjati) trong giáo pháp (sāsane) của chư Phật bằng sự thực hành không phóng dật, thực hành thiền chỉ và thiền quán, thì người ấy thức tỉnh (jāgaro) giữa những kẻ ngủ mê trong giấc ngủ của vô minh, giữa những kẻ phóng dật, nhờ có phẩm chất thức tỉnh như tín. Do đó, cuộc đời của người ấy không vô ích (amoghaṃ), không uổng phí, nhờ sự thành tựu lợi ích cho bản thân và cho người khác. Và vì điều này là như vậy, tasmā (do đó), một tỳ-khưu medhāvī (người trí), được trang bị trí tuệ hiểu biết Pháp, ghi nhớ (saraṃ) giáo huấn (sāsanaṃ) của chư Phật, nên tinh tấn (anuyuñjetha) vào tín (saddhañca) – niềm tin vào nghiệp và quả của nghiệp, bắt đầu bằng “có nghiệp, có quả của nghiệp”, v.v.; giới (sīlañca) – tứ thanh tịnh giới, là nền tảng của tín; tịnh tín (pasādaṃ) vào Tam Bảo, bắt đầu bằng “Đức Thế Tôn là bậc Chánh Đẳng Giác, Pháp được thuyết giảng khéo léo, Tăng đoàn thực hành đúng đắn”; và thấy Pháp (dhammadassanaṃ) – thấy Tứ Thánh Đế bằng trí tuệ đạo, cùng với tuệ quán, thông qua sự hiểu biết toàn diện, v.v. Điều này có nghĩa là người ấy nên nỗ lực và tinh tấn trong việc đó, ngay cả khi phải bỏ qua cái đầu đang cháy của mình.
Kassindriyāni samathaṅgatānīti āyasmato brahmālittherassa gāthā.
Whose faculties have attained tranquility? — this is the verse of Venerable Brahmāli Thera.
Bài kệ Kassindriyāni samathaṅgatānī (Các căn của ai đã đạt đến sự an tịnh) là của Trưởng lão Brahmāli đáng kính.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự kiện gì đã xảy ra?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinanto vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ piṇḍāya carantaṃ disvā pasannamānaso vanditvā pādaphalaṃ adāsi.
This Thera, too, having performed meritorious deeds in the presence of previous Buddhas, accumulating wholesome kamma conducive to liberation in various existences, was reborn in a brahmin family during the time of Vipassī Bhagavā. Having reached maturity, one day he saw the Teacher going for alms. With a mind full of serene confidence, he paid homage and offered a pādaphala fruit.
Vị này cũng đã tích lũy công đức trong các kiếp sống khác nhau, sau khi tạo công đức trong thời các Đức Phật quá khứ, tích lũy thiện nghiệp là điều kiện cho sự giải thoát. Trong thời Đức Thế Tôn Vipassī, ngài sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn, khi trưởng thành, một ngày nọ, ngài thấy Đức Đạo Sư đang đi khất thực, với tâm hoan hỷ, ngài đã đảnh lễ và cúng dường một quả pāda.
Satthā anumodanaṃ vatvā pakkāmi.
The Teacher gave a discourse of appreciation and departed.
Đức Đạo Sư đã nói lời tùy hỷ rồi rời đi.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kosalaraṭṭhe brāhmaṇakule nibbattitvā brahmālīti laddhanāmo viññutaṃ patto hetusampattiyā codiyamāno saṃsāre sañjātasaṃvego tādisena kalyāṇamittasannissayena buddhasāsane pabbajitvā patirūpakammaṭṭhānaṃ gahetvā araññe viharanto ñāṇassa paripākagatattā nacirasseva vipassanaṃ vaḍḍhetvā chaḷabhiñño ahosi.
Through that meritorious deed, he wandered through realms of devas and humans. In this Buddha-era, he was reborn in a brahmin family in the Kosala country, named Brahmāli. Having reached maturity, spurred by the perfection of conditions, he felt profound urgency regarding saṃsāra. Through association with such noble friends, he went forth in the Buddha's Dispensation. Having taken up a suitable meditation subject, he dwelt in the forest. Due to the ripeness of his knowledge, he soon developed insight and became one with the six supernormal powers (chaḷabhiñña).
Nhờ nghiệp phước đó, ngài luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời Đức Phật hiện tại này, ngài sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn ở xứ Kosala, được đặt tên là Brahmāli. Khi trưởng thành, được thúc đẩy bởi sự đầy đủ của các điều kiện, ngài cảm thấy xúc động sâu sắc về luân hồi, và nhờ có thiện hữu tri thức như vậy, ngài đã xuất gia trong giáo pháp của Đức Phật, nhận một đề mục thiền thích hợp, và sống trong rừng. Nhờ trí tuệ đã chín muồi, chẳng bao lâu ngài đã phát triển thiền quán và đạt được sáu thắng trí.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.51.63-67) –
Therefore, it is said in the Apadāna:
Điều này đã được nói trong Apadāna:
Tassattho – imasmiṃ araññāyatane vasantesu bhikkhūsu kassa bhikkhuno therassa vā navassa vā majjhimassa vā chekena sārathinā sudantā assā viya manacchaṭṭhāni indriyāni samathaṃ dantabhāvaṃ nibbisevanabhāvaṃ gatāni.
Its meaning is this: Among the bhikkhus residing in this forest sanctuary, for which bhikkhu—whether an elder, a novice, or a middle-aged one—have the faculties, with mind as the sixth, attained tranquility, a state of discipline, a state of freedom from taint, like well-trained horses by a skillful charioteer?
Ý nghĩa của nó là: Trong số các tỳ-khưu đang sống trong khu rừng này, các căn (indriyāni) của ai (kassa) – tỳ-khưu, dù là Trưởng lão, tân tỳ-khưu hay trung tỳ-khưu – các căn bắt đầu bằng nhãn căn và ý căn là thứ sáu, đã đạt đến sự an tịnh (samathaṃ gatāni), sự thuần hóa, sự không còn bị nhiễm ô, giống như những con ngựa được người đánh xe khéo léo thuần hóa (assā yathā sārathinā sudantā).
Kassa navavidhampi mānaṃ pahāya ṭhitattā pahīnamānassa catunnampi āsavānaṃ abhāvena anāsavassa iṭṭhādīsu tādilakkhaṇappattiyā tādino devāpi pihayanti manussāpi sammāpaṭipattidassanādinā ca ādarena patthentīti.
For whom, having abandoned the nine kinds of conceit, is there no āsava due to the absence of the four āsavas, and having attained the characteristic of being of such-a-nature in desirable objects, etc., do even devas yearn, and do humans also desire with respect upon seeing their proper conduct?
Vì đã từ bỏ chín loại kiêu mạn, nên pahīnamānassa (không còn kiêu mạn); vì không có bốn lậu hoặc (āsava), nên anāsavassa (không lậu hoặc); vì đạt được đặc tính tādi (bất động) đối với những điều khả ái, v.v., nên tādino (bất động); chư thiên cũng pihayanti (kính trọng), và loài người cũng mong muốn với lòng tôn kính qua việc thấy được sự thực hành đúng đắn, v.v.
Tattha ca gāthāyaṃ purimaḍḍhena anāgāmimaggādhigamo puṭṭho, anāgāminopi hi indriyāni pahīnakāmarāgabyāpādatāya samathaṃ nibbisevanataṃ gatāni honti.
In that stanza, the first half inquired about the attainment of the Anāgāmi path, for even the Anāgāmi's faculties have attained tranquility, a state of freedom from taint, through the abandonment of sensual desire and ill-will.
Trong bài kệ đó, nửa câu đầu hỏi về sự chứng đắc đạo Anāgāmī, vì ngay cả các bậc Anāgāmī cũng đã làm cho các căn của mình trở nên an tịnh và không còn phiền não do đã đoạn trừ tham ái và sân hận.
Itarena arahattamaggapaṭilābho, arahā hi ‘‘pahīnamāno anāsavo tādī’’ti ca vuccati.
By the other (half), the attainment of the Arahant path is indicated, for an Arahant is said to be "one who has abandoned conceit, is stainless, and of such-a-nature."
Nửa câu sau là sự chứng đắc đạo A-la-hán, vì một vị A-la-hán cũng được gọi là “đã đoạn trừ kiêu mạn, không lậu hoặc, và bất động (tādi)”.
Athāyasmā brahmāli padhānapariggāhakena vuttaṃ ‘‘kassindriyānī’’ti gāthaṃ paccanubhāsi.
Then, the Venerable Brahmāli responded to the stanza " Whose faculties" that was spoken by the Venerable Padhānapariggāhaka.
Sau đó, Tôn giả Brahmāli đã tụng lại bài kệ “Kassindriyānī” (Các căn của ai) đã được Tôn giả Padhānapariggāhaka nói.
Tadatthaṃ attūpanāyikavasena vissajjento ‘‘mayhindriyānī’’tiādikāya dutiyagāthāya aññaṃ byākāsi, tattha mayhindriyānīti mama cakkhādīni indriyāni.
Desiring to explain its meaning in an autobiographical way, he revealed another meaning with the second stanza beginning with " My faculties." There, " My faculties" refers to my eye and other faculties.
Để giải thích ý nghĩa đó theo cách tự thân, Ngài đã tuyên bố một điều khác bằng bài kệ thứ hai bắt đầu bằng “Mayhindriyānī” (Các căn của tôi), trong đó mayhindriyānī là các căn mắt, v.v., của tôi.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is as stated.
Phần còn lại cũng theo cách đã nói.
Chavipāpaka cittabhaddakāti āyasmato mogharājattherassa gāthā.
" Ugly in skin, beautiful in mind" – these are the stanzas of the Venerable Elder Mogharāja.
Bài kệ Chavipāpaka cittabhaddakā (thân xấu, tâm thiện) là bài kệ của Trưởng lão Mogharāja.
Kā uppatti?
What is the origin story?
Sự kiện nào đã xảy ra?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro padumuttarassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthu santike dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ lūkhacīvaradharānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā taṃ ṭhānantaraṃ ākaṅkhanto paṇidhānaṃ katvā tattha tattha bhave puññāni karonto atthadassissa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā brāhmaṇānaṃ vijjāsippesu nipphattiṃ gato brāhmaṇamāṇave vijjāsippāni sikkhāpento ekadivasaṃ atthadassiṃ bhagavantaṃ bhikkhusaṅghaparivutaṃ gacchantaṃ disvā pasannamānaso pañcapatiṭṭhitena vanditvā sirasi añjaliṃ katvā ‘‘yāvatā rūpino sattā’’tiādinā chahi gāthāhi abhitthavitvā bhājanaṃ pūretvā madhuṃ upanāmesi.
This Elder, too, having performed deeds of merit in the presence of past Buddhas, was reborn into a noble family during the time of Padumuttara Bhagavā. Having attained discernment, one day, while listening to the Dhamma from the Teacher, he saw the Teacher placing a certain bhikkhu in the foremost position among those wearing rough robes. Desiring that position, he made a resolution. Performing meritorious deeds in various existences, he was reborn into a brahmin family during the time of Atthadassi Bhagavā. Having perfected brahminical arts and sciences, he taught these arts and sciences to young brahmins. One day, seeing Atthadassi Bhagavā surrounded by the Saṅgha of bhikkhus, he became gladdened in mind, paid homage with the five-point prostration, and with clasped hands above his head, praised the Leader of the World with six stanzas, beginning with "As many beings as are corporeal," and then offered a bowl full of honey.
Vị này cũng đã tạo công đức trong thời các vị Phật quá khứ. Vào thời Đức Thế Tôn Padumuttara, Ngài sinh ra trong một gia đình quý tộc, khi trưởng thành, một ngày nọ, khi nghe Pháp từ Đức Bổn Sư, Ngài thấy Đức Bổn Sư đặt một vị Tỳ-khưu vào vị trí cao nhất trong số những người mặc y thô. Ngài mong muốn vị trí đó, liền lập nguyện và tạo công đức trong các kiếp sống khác nhau. Đến thời Đức Thế Tôn Atthadassī, Ngài sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn, thành thạo các môn học và nghệ thuật của Bà-la-môn. Một ngày nọ, khi đang dạy các môn học và nghệ thuật cho các thanh niên Bà-la-môn, Ngài thấy Đức Thế Tôn Atthadassī đang đi cùng với Tăng đoàn Tỳ-khưu. Với tâm hoan hỷ, Ngài đảnh lễ bằng năm chi chạm đất, chắp tay lên đầu, và tán thán Đức Thế Tôn bằng sáu bài kệ bắt đầu bằng “Yāvatā rūpino sattā”. Sau đó, Ngài đổ đầy mật vào một bình và dâng lên.
Satthā madhuṃ paṭiggahetvā anumodanaṃ akāsi.
The Teacher accepted the honey and expressed His appreciation.
Đức Bổn Sư đã thọ nhận mật và thuyết pháp tùy hỷ.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto kassapassa bhagavato kāle kaṭṭhavāhanassa nāma rañño amacco hutvā tena satthu ānayanatthaṃ purisasahassena pesito satthu santikaṃ gantvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vīsativassasahassāni samaṇadhammaṃ katvā tato cuto ekaṃ buddhantaraṃ sugatīsuyeva parivattento imasmiṃ buddhuppāde brāhmaṇakule nibbattitvā mogharājāti laddhanāmo bāvarībrāhmaṇassa santike uggahitasippo saṃvegajāto tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā tāpasasahassaparivāro ajitādīhi saddhiṃ satthu santikaṃ pesito tesaṃ pannarasamo hutvā pañhe pucchitvā pañhavissajjanapariyosāne arahattaṃ pāpuṇi.
Due to that meritorious deed, he wandered through existences among devas and humans. During the time of Kassapa Bhagavā, he was an official of King Kaṭṭhavāhana by name. Sent by the king with a thousand men to invite the Teacher, he went to the Teacher, heard the Dhamma, gained faith, and renounced the world. He practiced the ascetic life for twenty thousand years, then passed away from that state, revolving only in the happy destinations for one Buddha-interval. In this Buddha-dispensation, he was reborn into a brahmin family, received the name Mogharāja, learned the arts from the brahmin Bāvarī, became filled with spiritual urgency, and took up the ascetic life of a recluse. Surrounded by a thousand recluses, he was sent to the Teacher along with Ajita and others. Being the fifteenth among them, he asked questions and attained Arahantship at the conclusion of the answers to his questions.
Nhờ công đức đó, Ngài luân hồi trong cõi trời và cõi người. Đến thời Đức Thế Tôn Kassapa, Ngài làm quan đại thần cho vua Kaṭṭhavāhana. Vua sai Ngài cùng một ngàn người đến thỉnh Đức Bổn Sư. Ngài đến gặp Đức Bổn Sư, nghe Pháp, phát sinh niềm tin, xuất gia, thực hành Sa-môn pháp trong hai vạn năm. Sau đó, Ngài chết và luân chuyển trong các cõi thiện trong một thời kỳ giữa hai Đức Phật. Trong thời kỳ Đức Phật hiện tại, Ngài sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn, được đặt tên là Mogharāja. Ngài học nghệ thuật từ Bà-la-môn Bāvarī, rồi phát sinh cảm xúc mạnh mẽ, xuất gia làm đạo sĩ. Cùng với một ngàn đạo sĩ khác, Ngài được cử đến gặp Đức Bổn Sư cùng với Ajita và những người khác. Ngài là người thứ mười lăm trong số họ, đã hỏi các câu hỏi và đạt được quả A-la-hán khi kết thúc việc giải đáp các câu hỏi.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.4.64-83) –
It is said in the Apadāna:
Điều đó được nói trong Apadāna:
Arahattaṃ pana patvā satthalūkhaṃ suttalūkhaṃ rajanalūkhanti visesena tividhenapi lūkhena samannāgataṃ paṃsukūlaṃ dhāresi.
Having attained Arahantship, however, he wore a Pāṃsukūla robe endowed with three kinds of roughness in particular: roughness in cutting (stitches), roughness in sewing, and roughness in dyeing.
Sau khi đạt được quả A-la-hán, Ngài đã mặc y phấn tảo, đặc biệt là loại y thô về ba phương diện: thô về cách cắt, thô về cách may, và thô về cách nhuộm.
Tena naṃ satthā lūkhacīvaradharānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi.
Therefore, the Teacher placed him in the foremost position among those who wear rough robes.
Vì thế, Đức Bổn Sư đã đặt Ngài vào vị trí hàng đầu trong số những người mặc y thô.
Aparabhāge purimakammappaccayā parihārassa akaraṇato therassa sarīre daddupīḷakādīni uppajjitvā vaḍḍhiṃsu.
Later, due to past kamma, and due to not taking care (of his body), sores, boils, and other skin ailments arose and grew on the Elder's body.
Sau này, do nghiệp quá khứ và không được chăm sóc, trên thân của Trưởng lão đã xuất hiện và phát triển các loại mụn nhọt, ghẻ lở.
So ‘‘senāsanaṃ dussatī’’ti hemantepi magadhakkhettesu palālasanthārāni attharitvā seti.
He thought, "The dwelling is getting spoiled," and even in winter, in the fields of Magadha, he would spread straw mats and lie down.
Ngài nghĩ: “Chỗ ở bị hư hỏng”, nên ngay cả vào mùa đông, Ngài cũng trải rơm rạ ở các cánh đồng Magadha và nằm ngủ.
Taṃ ekadivasaṃ upaṭṭhānaṃ upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ nisinnaṃ satthā paṭisanthāravasena ‘‘chavipāpakā’’tiādinā paṭhamagāthāya pucchi.
One day, the Teacher approached him, who had come to pay respects, bowed down, and was seated respectfully to one side. The Teacher asked him, in a friendly manner, with the first stanza beginning " Ugly in skin," etc.
Một ngày nọ, khi Ngài đến chỗ Đức Bổn Sư, đảnh lễ và ngồi xuống một bên, Đức Bổn Sư đã hỏi Ngài bằng bài kệ đầu tiên, bắt đầu bằng “Chavipāpakā”, với ý muốn thăm hỏi.
207. Tattha chavipāpakāti daddukacchupīḷakāhi bhinnacchavibhāvato hīnacchavika duṭṭhacchavika.
207. Therein, chavipāpakā means having a deteriorated skin, having bad skin, due to the skin being broken by ringworm, itching, or boils.
Trong đó, chavipāpakā có nghĩa là thân có da xấu, da bị tổn hại, do da bị lở loét bởi ghẻ lở, mụn nhọt.
Cittabhaddakāti anavasesakilesappahānena brahmavihārasevanāya ca bhaddacitta sundaracitta.
Cittabhaddakā means having a good mind, a beautiful mind, due to the complete abandonment of defilements and the cultivation of the Brahma-vihāras.
Cittabhaddakā có nghĩa là tâm thiện, tâm đẹp, do đã đoạn trừ hoàn toàn các phiền não và tu tập các pháp Phạm trú.
Mogharājāti tassa ālapanaṃ.
Mogharājā is an address to him.
Mogharājā là lời gọi Ngài.
Satataṃ samāhitoti aggaphalasamādhinā niccakālaṃ abhiṇhaṃ samāhitamānaso.
Satataṃ samāhito means constantly, always with a mind composed by the concentration of the highest fruit (arahantship).
Satataṃ samāhito có nghĩa là tâm luôn luôn định tĩnh, thường xuyên định tĩnh bằng định quả A-la-hán.
Hemantikasītakālarattiyoti hemantasamaye sītakālarattiyo.
Hemantikasītakālarattiyo means cold nights in the winter season.
Hemantikasītakālarattiyo có nghĩa là những đêm mùa đông lạnh giá.
Accantasaṃyoge cetaṃ upayogavacanaṃ.
This is a usage in the sense of prolonged duration (accantasaṃyoga).
Đây là cách dùng từ chỉ sự liên tục tuyệt đối.
‘‘Hemantikā sītakālarattiyo’’tipi pāḷi.
The Pāli also reads, "Hemantikā sītakālarattiyo."
Cũng có bản Pāḷi là “Hemantikā sītakālarattiyo”.
Tattha hemantikāti hemantogadhā hemantapariyāpannāti attho.
Therein, hemantikā means included in or pertaining to winter.
Trong đó, hemantikā có nghĩa là thuộc về mùa đông, nằm trong mùa đông.
Bhikkhu tvaṃ sīti bhikkhu ko tvaṃ asi, evaṃbhūto paresu tava senāsanaṃ katvā adentesu saṅghikañca senāsanaṃ apavisanto.
Bhikkhu tvaṃ sī means, "Monk, who are you, if you are such a one, and others do not provide you with a dwelling, and you do not enter a communal dwelling?"
Bhikkhu tvaṃ sī có nghĩa là: “Này Tỳ-khưu, ông là ai? Một người như ông, khi người khác không cung cấp chỗ ở cho ông, và ông cũng không vào chỗ ở của Tăng chúng.”
Kathaṃ karissasīti yathāvutte sītakāle kathaṃ attabhāvaṃ pavattesīti satthā pucchi.
Kathaṃ karissasī means, "How will you sustain yourself in such a cold season?" Thus, the Teacher asked.
Kathaṃ karissasī có nghĩa là: “Trong mùa đông lạnh giá như đã nói, ông sẽ duy trì thân mạng mình như thế nào?” Đức Bổn Sư đã hỏi như vậy.
Evaṃ pana puṭṭho thero satthu tamatthaṃ kathento –
Being asked thus, the Elder, explaining that matter to the Teacher, spoke the verse—
Khi được hỏi như vậy, Trưởng lão đã nói với Đức Bổn Sư về vấn đề đó:
Tattha sampannasassāti nipphannasassā.
Therein, sampannasassā means having abundant harvests.
Trong đó, sampannasassā có nghĩa là mùa màng đã chín.
Magadhāti magadharaṭṭhaṃ vadati.
Magadhā refers to the Magadha country.
Magadhā có nghĩa là nói về vương quốc Magadha.
Magadhā nāma jānapadino rājakumārā, tesaṃ nivāso ekopi janapado ruḷhīvasena ‘‘magadhā’’tveva bahuvacanena vuccati.
The Magadhā were the royal princes of the janapada (country). By common usage, even a single janapada which is their abode is called "Magadhā" in the plural.
Magadhā là tên của các vương tử cai trị một xứ sở. Một xứ sở duy nhất là nơi cư trú của họ cũng được gọi bằng số nhiều là "Magadhā" theo cách dùng thông thường.
Kevalāti anavasesā.
Kevalā means entirely, completely.
Kevalā có nghĩa là không còn sót lại.
Iti me sutanti evaṃ mayā sutaṃ.
Iti me sutaṃ means, "Thus have I heard."
Iti me sutaṃ có nghĩa là "Tôi đã nghe như vầy."
Tattha yo adiṭṭho padeso, tassa vasena sutanti vuttaṃ.
Therein, "heard" is stated with reference to an unseen place.
Ở đó, một nơi chưa từng thấy được nói là "sutaṃ" (đã nghe) theo ý nghĩa đó.
Tena edise kāle magadhesu yattha katthaci mayā vasituṃ sakkāti dasseti.
By this, he shows that it is possible for him to dwell anywhere in Magadha during such a time.
Vì vậy, nó cho thấy rằng vào thời điểm như vậy, tôi có thể sống ở bất cứ đâu trong xứ Magadha.
Palālacchannako seyyaṃ, yathaññe sukhajīvinoti yathā aññe sukhajīvino bhikkhū senāsanasappāyaṃ laddhā sundarehi attharaṇapāvuraṇehi sukhena sayanti, evaṃ ahampi palālasanthārameva heṭṭhā santharitvā upari tiriyañca palālacchadaneneva chāditasarīratāya palālacchannako seyyaṃ sayiṃ, seyyaṃ kappesinti attano yathālābhasantosaṃ vibhāveti.
Palālacchannako seyyaṃ, yathaññe sukhajīvino means, "Just as other monks, who live happily having obtained a suitable dwelling and sleeping comfortably with beautiful cushions and blankets, so too I, covered with straw, having spread a straw mat below and covered my body with straw above and on the sides, will lie down, will make my bed." Thus, he expresses his contentment with whatever he obtains.
Palālacchannako seyyaṃ, yathaññe sukhajīvino có nghĩa là: "Như những tỳ khưu khác sống an lạc, sau khi có được chỗ ở thích hợp, nằm ngủ an lạc trên những tấm trải và chăn đắp đẹp đẽ, thì tôi cũng vậy, trải chiếu rơm ở dưới và đắp mình bằng chăn rơm ở trên và xung quanh, tôi đã nằm nghỉ, đã làm chỗ nằm." Với điều này, Ngài bày tỏ sự tri túc với những gì mình có được.
Na ukkhipe no ca parikkhipe pareti āyasmato visākhassa pañcālaputtassa gāthā.
Na ukkhipe no ca parikkhipe pare (One should not exalt oneself nor disparage others)—these are the verses of the Venerable Visākha Pañcālaputta.
Kệ của Tôn giả Visākha Pañcālaputta bắt đầu bằng câu Na ukkhipe no ca parikkhipe pare.
Kā uppatti?
What is their origin?
Sự khởi nguyên là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto ito cuddase kappe paccantagāme daliddakule nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ phalapariyesanaṃ carantehi tasmiṃ gāme manussehi saddhiṃ araññaṃ gato tattha ekaṃ paccekabuddhaṃ disvā pasannamānaso valliphalaṃ adāsi.
This Elder, too, having performed meritorious deeds under previous Buddhas and accumulated wholesome karma which served as a supporting condition for release (vivaṭṭūpanissayaṃ) in various existences, was reborn in a poor family in a border village fourteen aeons ago from this one. When he reached maturity, he went to the forest one day with the people of that village who were searching for fruits. There he saw a Paccekabuddha, and with a gladdened mind, he offered a vine fruit.
Vị này cũng vậy, đã tạo thiện nghiệp vượt trội dưới thời các vị Phật quá khứ, tích lũy công đức là nhân giải thoát trong các kiếp sống khác nhau. Vào mười bốn kiếp trước kể từ nay, Ngài tái sinh trong một gia đình nghèo ở một làng biên giới. Khi đến tuổi trưởng thành, một ngày nọ, Ngài cùng những người dân làng đi vào rừng để tìm trái cây. Ở đó, Ngài thấy một vị Phật Độc Giác, tâm Ngài hoan hỷ và dâng cúng một loại trái cây dây leo.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde magadharaṭṭhe maṇḍalikarājakule nibbattitvā visākhoti laddhanāmo pañcālarājadhītuyā puttabhāvato pacchā pañcālaputtoti paññāyittha.
By that meritorious deed, he wandered through existences among devas and humans, and in this Buddha-era, he was reborn into the family of a provincial king in Magadha. He was given the name Visākha, and later, being the son of the daughter of the King of Pañcāla, he became known as Pañcālaputta.
Nhờ công đức đó, Ngài luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời kỳ Phật xuất hiện này, Ngài tái sinh vào dòng dõi vua tiểu quốc ở xứ Magadha, được đặt tên là Visākha, và sau này được biết đến là Pañcālaputta vì là con trai của công chúa xứ Pañcāla.
So pitari mate rajjaṃ kārento satthari attano gāmasamīpagate satthu santikaṃ gantvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā satthārā saddhiṃ sāvatthiṃ gato vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva chaḷabhiñño ahosi.
When his father died, he ruled the kingdom. When the Teacher approached his village, he went to the Teacher, heard the Dhamma, and having gained faith, he ordained. He went to Sāvatthī with the Teacher, established vipassanā, and not long after, he became one endowed with the six supernormal powers (chaḷabhiñño).
Sau khi cha Ngài qua đời, Ngài trị vì vương quốc. Khi Đức Phật đến gần làng của Ngài, Ngài đã đến gặp Đức Phật, nghe Pháp, có được niềm tin, xuất gia, và cùng Đức Phật đến Sāvatthī. Ngài đã thực hành thiền quán và không lâu sau đó đã thành tựu Lục Thông.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.39.31-36) –
Thus it is said in the Apadāna:
Vì thế, trong Apadāna đã nói:
Chaḷabhiñño pana hutvā thero ñātīnaṃ anukampāya jātibhūmiṃ agamāsi.
Having become one with the six supernormal powers, the Elder went to his native place out of compassion for his relatives.
Sau khi thành tựu Lục Thông, vị Tôn giả đã trở về quê hương để thương xót bà con.
Tattha manussā theraṃ upasaṅkamitvā kālena kālaṃ dhammaṃ suṇantā ekadivasaṃ ‘‘katihi nu kho, bhante, aṅgehi samannāgato dhammakathiko hotī’’ti dhammakathikalakkhaṇaṃ pucchiṃsu.
There, people approached the Elder and listened to the Dhamma from time to time. One day they asked, “Venerable sir, by how many factors is a Dhamma preacher endowed?” They asked about the characteristics of a Dhamma preacher.
Ở đó, mọi người đến gặp vị Tôn giả và nghe Pháp theo thời điểm. Một ngày nọ, họ hỏi về đặc điểm của một pháp sư: “Bạch Ngài, một pháp sư cần có bao nhiêu chi phần?”
Thero tesaṃ dhammakathikalakkhaṇaṃ kathento –
The Elder, explaining the characteristics of a Dhamma preacher to them, spoke these two verses—
Vị Tôn giả đã nói hai kệ sau để giải thích đặc điểm của một pháp sư cho họ:
Tattha na ukkhipeti attānaṃ na ukkhipeyya, jātiādīhi bāhusaccādīhi ca attukkaṃsanaṃ na kareyya.
Therein, na ukkhipe means one should not exalt oneself, should not praise oneself by virtue of birth or extensive learning, etc.
Trong đó, na ukkhipe có nghĩa là chớ tự tán dương mình, chớ tự ca ngợi mình về dòng dõi hay sự học rộng, v.v.
No ca parikkhipe pareti pare parapuggale teheva jātiādīhi no parikkhipe paricchinditvā na khipeyya guṇaparidhaṃsanavasena vā na khipeyya.
No ca parikkhipe pare means one should not disparage others, other individuals, by those same factors of birth, etc., nor should one criticize them by diminishing their qualities.
No ca parikkhipe pare có nghĩa là chớ chê bai người khác, chớ phân biệt rồi chê bai người khác về dòng dõi, v.v., hoặc chớ chê bai bằng cách làm giảm phẩm chất của họ.
Na okkhipe pare iccevaṃ sambandho.
The connection is simply, "One should not disparage others."
Nó liên quan đến ý nghĩa "chớ khinh thường người khác".
Pare ojjhāpanavasena na okkhipe heṭṭhato katvā pare na olokāpeyya, na ojjhāpeyyāti attho.
Na okkhipe means one should not look down upon others, should not despise them, in the manner of finding fault with others. This is the meaning.
Na okkhipe có nghĩa là chớ nhìn người khác từ trên xuống bằng cách chỉ trích, chớ khinh thường họ.
‘‘Na ukkhipe’’ti keci paṭhanti, so evattho.
Some read "Na ukkhipe"; the meaning is the same.
Một số người đọc là "Na ukkhipe", ý nghĩa cũng tương tự.
Pāragatanti saṃsārapāraṃ viya vijjāya pāraṃ gataṃ khīṇāsavaṃ tevijjaṃ chaḷabhiññaṃ vā na eraye na ghaṭṭaye na āsādeyya.
Pāragataṃ means one who has gone to the far shore, like the far shore of saṃsāra, or to the far shore of knowledge, an Arahant, one endowed with the three knowledges, or one with the six supernormal powers; na eraye means one should not stir up or offend them.
Pāragataṃ có nghĩa là bậc đã vượt qua bờ bên kia của luân hồi, hoặc bậc đã vượt qua bờ bên kia của trí tuệ, tức là một vị A-la-hán, một vị Tam Minh, hoặc một vị Lục Thông. Na eraye có nghĩa là chớ quấy rầy, chớ va chạm, chớ xúc phạm.
Na cattavaṇṇaṃ parisāsu byāhareti attano vaṇṇaṃ guṇaṃ lābhasakkārasilokaṃ nikāmayamāno khattiyaparisādīsu na bhāseyya.
Na cattavaṇṇaṃ parisāsu byāhare means one should not speak of one's own praise, qualities, gains, honors, or renown in assemblies of khattiyas, etc., out of a desire for them.
Na cattavaṇṇaṃ parisāsu byāhare có nghĩa là chớ nói về phẩm chất, công đức, lợi lộc, sự tôn kính, danh tiếng của mình trong các hội chúng như hội chúng Sát đế lỵ, vì mong muốn chúng.
Anuddhatoti uddhaccarahito.
Anuddhato means free from agitation.
Anuddhato có nghĩa là không có sự phóng dật.
Uddhatassa hi vacanaṃ nādiyanti.
Indeed, people do not heed the words of an agitated person.
Vì lời nói của người phóng dật không được đón nhận.
Sammitabhāṇīti sammadeva mitabhāṇī, kālena sāpadesaṃ pariyantavatiṃ atthasañhitameva vācaṃ bhāsanasīloti attho.
Sammitabhāṇī means one who speaks appropriately and moderately, meaning one whose habit it is to speak words that are timely, with references, limited, and conducive to welfare.
Sammitabhāṇī có nghĩa là nói lời vừa phải một cách đúng đắn, tức là người có thói quen nói lời có ý nghĩa, có giới hạn, có căn cứ vào đúng lúc.
Ito aññathā vadantassa vacanaṃ agahaṇīyaṃ hoti.
The words of one who speaks otherwise are not to be taken seriously.
Lời nói của người nói khác đi thì không đáng được chấp nhận.
Subbatoti sundaravato sīlasampanno.
Subbato means one of beautiful conduct, endowed with virtue.
Subbato có nghĩa là người có giới hạnh tốt đẹp, đầy đủ giới đức.
‘‘Siyā’’ti kiriyāpadaṃ ānetvā yojetabbaṃ.
The verb "siyā" (should be) should be brought in and connected.
Nên thêm động từ "siyā" (nên là) vào để kết nối.
Evaṃ thero saṅkhepeneva dhammakathikalakkhaṇaṃ vatvā tesaṃ guṇānaṃ attani labbhamānataṃ adhimuccitvā bhiyyosomattāya abhippasannaṃ mahājanaṃ ñatvā ‘‘evaṃvidhassa dhammakathikassa vimuttāyatanasannissitassa na nibbānaṃ dullabhaṃ, atha kho sulabhamevā’’ti dassento ‘‘susukhumanipuṇatthadassinā’’ti dutiyagāthamāha.
Thus, the Elder, having briefly stated the characteristics of a Dhamma preacher, and having ascertained that these qualities were found in himself, and realizing that the great assembly had become exceedingly pleased, then, intending to show that "for such a Dhamma preacher, who relies on the attainment of liberation, Nibbāna is not difficult, but rather easily attainable," spoke the second verse, "susukhumanipuṇatthadassinā."
Như vậy, sau khi tóm tắt đặc điểm của một pháp sư, vị Tôn giả đã quán chiếu rằng những phẩm chất đó có ở chính mình. Nhận thấy đại chúng càng thêm hoan hỷ, Ngài nói kệ thứ hai "susukhumanipuṇatthadassinā" để chỉ ra rằng: "Đối với một pháp sư như vậy, nương tựa vào nơi giải thoát, Niết Bàn không khó đạt được, mà thật dễ dàng."
Tassattho heṭṭhā vuttoyeva.
Its meaning has already been explained above.
Ý nghĩa của kệ đó đã được giải thích ở trên.
Nadanti morā susikhā supekhuṇāti āyasmato cūḷakattherassa gāthā.
Nadanti morā susikhā supekhuṇā (Peacocks with beautiful crests and beautiful tails are calling)—these are the verses of the Venerable Cūḷaka Elder.
Kệ của Tôn giả Cūḷakatthera bắt đầu bằng câu Nadanti morā susikhā supekhuṇā.
Kā uppatti?
What is their origin?
Sự khởi nguyên là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinanto ito ekatiṃse kappe sikhissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ disvā pasannamānaso chattapaṇṇiphalaṃ adāsi.
This one, too, having performed extraordinary meritorious deeds in the presence of past Buddhas, and having accumulated wholesome kamma, which was the supporting condition for liberation, in various existences, was born in a respectable family thirty-one eons ago, during the time of the Blessed One Sikhī. Having attained maturity, one day, seeing the Teacher, with a mind full of faith, he offered a chattapaṇṇi fruit.
Vị này cũng vậy, đã tạo thiện nghiệp vượt trội dưới thời các vị Phật quá khứ, tích lũy thiện nghiệp là nhân giải thoát trong các kiếp sống khác nhau. Vào ba mươi mốt kiếp trước kể từ nay, Ngài tái sinh trong một gia đình quý tộc vào thời Đức Thế Tôn Sikhī. Khi đến tuổi trưởng thành, một ngày nọ, Ngài thấy Đức Phật, tâm Ngài hoan hỷ và dâng cúng một loại trái cây Sattapaṇṇī.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe brāhmaṇakule nibbattitvā cūḷakoti laddhanāmo vayappatto dhanapāladamane satthari laddhappasādo pabbajitvā samaṇadhammaṃ karonto indasālaguhāyaṃ vasati, so ekadivasaṃ guhādvāre nisinno magadhakkhettaṃ olokesi.
Due to that meritorious deed, he wandered through existences among devas and humans, and in this Buddha-dispensation, he was born into a brahmin family in Rājagaha, known as Cūḷaka. Having reached maturity, he developed profound faith in the Teacher during the taming of Dhanapāla. He went forth and, while practicing the ascetic's duties, resided in the Indasāla Cave. One day, he sat at the entrance of the cave and gazed upon the Magadha region.
Nhờ công đức đó, Ngài luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời kỳ Phật xuất hiện này, Ngài tái sinh trong một gia đình Bà-la-môn ở Rājagaha, được đặt tên là Cūḷaka. Khi đến tuổi trưởng thành, Ngài có niềm tin vào Đức Phật khi Ngài thuần hóa voi Dhanapāla. Ngài xuất gia và sống trong hang Indasāla để thực hành đời sống Sa-môn. Một ngày nọ, Ngài ngồi ở cửa hang và nhìn ra cánh đồng Magadha.
Tasmiṃ khaṇe pāvusakālamegho gambhīramadhuranigghoso satapaṭalasahassapaṭalo añjana sikharasannikāso nabhaṃ pūretvā pavassati, mayūrasaṅghā ca meghagajjitaṃ sutvā haṭṭhatuṭṭhā kekāsaddaṃ muñcitvā tattha tattha padese naccantā vicaranti.
At that moment, the monsoon clouds, with deep and sweet rumbling sounds, in layers of hundreds and thousands, resembling a mountain peak covered in collyrium, filled the sky and poured down rain. Flocks of peacocks, hearing the thunder, became joyful and delighted, emitting their kekā calls, and danced in various places.
Vào lúc đó, những đám mây mùa mưa với tiếng sấm vang dội, ngọt ngào, dày đặc hàng trăm, hàng ngàn lớp, giống như đỉnh núi Añjana, che kín bầu trời và đổ mưa. Bầy công nghe tiếng sấm, hân hoan vui sướng, cất tiếng kêu "kekā" và nhảy múa khắp nơi.
Therassapi āvāsagabbhe meghavātaphassehi apagatadhammattā passaddhakarajakāye kallataṃ patte utusappāyalābhena cittaṃ ekaggaṃ ahosi, kammaṭṭhānavīthiṃ otari, so taṃ ñatvā kālasampadādikittanamukhena attānaṃ bhāvanāya ussāhento –
As for the elder, his body became perfectly calm due to being free from the disturbance of rain and wind within his dwelling, and having attained a suitable climate, his mind became one-pointed. It entered the path of meditation. Knowing this, he exhorted himself to meditation by extolling the timeliness of the occasion and so forth, saying:
Vị Tôn giả cảm thấy thân thể mình nhẹ nhàng và khỏe khoắn do không còn bị phiền não bởi sự tiếp xúc của gió và mưa trong phòng ở của mình. Tâm Ngài trở nên định tĩnh nhờ có được điều kiện thời tiết thích hợp, và Ngài đã đi vào con đường thiền định. Nhận biết điều đó, Ngài muốn tự mình tinh tấn trong thiền định bằng cách ca ngợi sự thuận lợi của thời gian, và Ngài đã nói:
Tattha nadanti morā susikhā supekhuṇā, sunīlagīvā sumukhā sugajjinoti ete matthake uṭṭhitāhi sundarāhi sikhāhi samannāgatattā susikhā, nānāvaṇṇehi anekehi sobhanehi bhaddakapiñchehi samannāgatattā supekhuṇā, rājīvavaṇṇasaṅkāsāya sundarāya nīlavaṇṇāya gīvāya samannāgatattā sunīlagīvā, sundaramukhatāya sumukhā, manuññavāditāya sugajjino, morā sikhaṇḍino chajjasaṃvādī kekāsaddaṃ muñcantā nadanti ravanti.
Here, ‘‘Nadanti morā susikhā supekhuṇā, sunīlagīvā sumukhā sugajjino’’ means: those peacocks (morā), endowed with beautiful crests (susikhā) rising on their heads, endowed with many beautiful and auspicious variegated tail-feathers (supekhuṇā), endowed with a beautiful blue neck (sunīlagīvā) resembling a lotus petal, with a beautiful face (sumukhā), and with a pleasant voice (sugajjino) because they make delightful sounds, are nadanti — they cry out, emitting their kekā calls, which are melodious and harmonized.
Trong đó, nadanti morā susikhā supekhuṇā, sunīlagīvā sumukhā sugajjino có nghĩa là những con công này, vì có những chùm lông đẹp mọc trên đầu nên là susikhā (có chùm lông đẹp); vì có nhiều lông đuôi đẹp, màu sắc đa dạng nên là supekhuṇā (có đuôi đẹp); vì có chiếc cổ màu xanh lam đẹp, giống như màu của hoa sen xanh nên là sunīlagīvā (có cổ xanh lam đẹp); vì có khuôn mặt đẹp nên là sumukhā (có mặt đẹp); vì có tiếng kêu du dương nên là sugajjino (có tiếng kêu hay). Những con công morā (công), tức là những con chim công, đang nadanti (kêu), tức là đang kêu kekā với những âm thanh du dương.
Susaddalā cāpi mahāmahī ayanti ayañca mahāpathavī susaddalā sundaraharitatiṇā.
‘‘Susaddalā cāpi mahāmahī ayaṃ’’ means: this great earth is also susaddalā, having beautiful, fresh, green grass.
Susaddalā cāpi mahāmahī ayanti có nghĩa là trái đất rộng lớn này susaddalā, tức là có những thảm cỏ xanh tươi đẹp.
Subyāpitambūti abhinavavuṭṭhiyā tahaṃ tahaṃ vissandamānasalilatāya suṭṭhu byāpitajalā vitatajalā.
‘‘Subyāpitambu’’ means: well-pervaded with water, extended with water, due to the newly fallen rain overflowing in various places.
Subyāpitambū có nghĩa là nước chảy tràn lan khắp nơi do mưa mới, tức là nước đã lan tỏa khắp nơi.
‘‘Susukkatambū’’tipi pāṭho, suvisuddhajalāti attho.
There is also the reading ‘‘Susukkatambu’’; the meaning is, it has very pure water.
Cũng có bản đọc là ‘‘Susukkatambū’’, nghĩa là nước rất trong sạch.
Suvalāhakaṃ nabhanti idañca nabhaṃ ākāsaṃ nīluppaladalasannibhehi samantato pūretvā ṭhitehi sundarehi valāhakehi meghehi suvalāhakaṃ.
‘‘Suvalāhakaṃ nabhaṃ’’ means: this sky (ākāsa) is suvalāhakaṃ, filled all around with beautiful clouds (valāhaka) resembling dark blue lotus petals.
Suvalāhakaṃ nabhanti có nghĩa là bầu trời này, tức là không gian, suvalāhakaṃ (có mây đẹp) vì có những đám mây đẹp, giống như cánh hoa sen xanh, phủ kín khắp nơi.
Sukallarūpo sumanassa jhāyatanti idāni utusappāyalābhena suṭṭhu kallarūpo kammaniyasabhāvo tvaṃ, nīvaraṇehi anajjhārūḷhacittatāya sundaramanassa yogāvacarassa yaṃ ārammaṇūpanijjhānavasena lakkhaṇūpanijjhānavasena ca jhāyataṃ.
‘‘Sukallarūpo sumanassa jhāyataṃ’’ means: now, due to the attainment of suitable weather, you are sukallarūpo, in a very suitable condition for action. Jhāyataṃ refers to one who meditates, a yogāvacara with a beautiful mind (sumanassa) because his mind is not overwhelmed by hindrances, by way of scrutinizing the object (ārammaṇūpanijjhāna) and scrutinizing the characteristics (lakkhaṇūpanijjhāna).
Sukallarūpo sumanassa jhāyatanti có nghĩa là giờ đây, nhờ có được thời tiết thuận lợi, thân thể ông trở nên kallarūpo (khỏe mạnh), tức là thuận tiện cho việc hành thiền. Tâm ông không bị các triền cái chi phối, nhờ có tâm tốt, ông là một hành giả thiền định, đang thiền định bằng cách quán sát đối tượng và quán sát các đặc tính (vô thường, khổ, vô ngã).
Sunikkamo…pe… accutaṃ padanti evaṃ jhāyanto ca sādhu subuddhassa sammāsambuddhassa sāsane sundaranikkamo hutvā suparisuddhasīlatāya susukkaṃ, visuddhasabhāvatāya sabbassapi saṃkilesassa gocarabhāvānupagamanato sukkaṃ, nipuṇañāṇagocaratāya nipuṇaṃ, paramagambhīratāya sududdasaṃ, paṇītabhāvena seṭṭhabhāvena ca uttamaṃ, niccasabhāvatāya accutaṃ padaṃ taṃ nibbānaṃ phusāhi attapaccakkhakaraṇena sammāpaṭipattiyā sacchikarohīti.
‘‘Sunikkamo…pe…accutaṃ pada’’ means: thus meditating, having made a good going forth (sunikkamo) in the Sāsana of the Buddha, the Perfectly Self-Enlightened One, attain (phusāhi) by direct personal experience and realize through right practice that Nibbāna (taṃ padaṃ), which is very pure (susukkaṃ) due to perfectly pure conduct, and pure (sukkaṃ) due to its unsullied nature and being beyond the scope of any defilement; subtle (nipuṇaṃ) due to being within the range of subtle wisdom; very difficult to see (sududdasaṃ) due to its extreme profundity; supreme (uttamaṃ) due to its excellence and superiority; and immutable (accutaṃ) due to its eternal nature.
Sunikkamo…pe… accutaṃ padanti có nghĩa là, hỡi người đang thiền định như vậy, hãy có một sự tiến bộ tốt đẹp trong giáo pháp của Đức Chánh Đẳng Giác, và hãy chứng đạt Niết Bàn, cái padaṃ (vị trí) accutaṃ (bất biến), tức là Niết Bàn, cái susukkaṃ (rất thanh tịnh) vì có giới hạnh hoàn toàn thanh tịnh, hoặc vì bản chất thanh tịnh, không bị bất kỳ phiền não nào làm ô uế; cái nipuṇaṃ (tinh tế) vì là đối tượng của trí tuệ vi tế; cái sududdasaṃ (rất khó thấy) vì rất sâu xa; cái uttamaṃ (tối thượng) vì là trạng thái cao quý và tối thượng; cái accutaṃ (bất biến) vì bản chất vĩnh hằng. Hãy chứng đạt Niết Bàn đó bằng cách tự mình trải nghiệm, bằng chánh hạnh.
Evaṃ thero attānaṃ ovadantova utusappāyalābhena samāhitacitto vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇi.
Thus, the Elder, while instructing himself, with a mind concentrated due to the attainment of suitable weather, exerted himself in vipassanā and attained Arahantship.
Như vậy, vị Trưởng lão tự khuyên nhủ mình, nhờ có được thời tiết thuận lợi, tâm định tĩnh, đã tinh tấn tu tập thiền quán và đạt được A-la-hán.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.39.37-42) –
Therefore, it is said in the Apadāna:
Do đó, trong Apadāna đã nói:
Arahattaṃ pana patvā thero attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā pītisomanassajāto ‘‘nadanti morā’’tiādinā tāyeva gāthā paccudāhāsi.
Having attained Arahantship, the Elder reflected on his practice, and filled with joy and happiness, he reiterated those very verses beginning with ‘‘Nadanti morā’’.
“Các phiền não của tôi đã được đốt cháy…pe… Giáo pháp của Đức Phật đã được thực hành.”
Tenassa idameva aññābyākaraṇaṃ ahosīti.
Therefore, this was his declaration of Arahantship.
Sau khi đạt A-la-hán, vị Trưởng lão quán chiếu lại sự thực hành của mình, tràn đầy hỷ lạc, và lại xướng lên những câu kệ đó, bắt đầu bằng “nadanti morā”.
Nandamānāgataṃ cittāti āyasmato anūpamattherassa gāthā.
‘‘Nandamānāgataṃ citta’’—these are the verses of the Venerable Elder Anūpama.
7. Chú giải kệ Trưởng lão Anūpama
Kā uppatti?
What is the origin?
Kệ của Trưởng lão Anūpama đáng kính bắt đầu bằng “Nandamānāgataṃ cittā”.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto ito ekatiṃse kappe kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ padumaṃ nāma paccekabuddhaṃ piṇḍāya carantaṃ rathiyaṃ disvā pasannamānaso aṅkolapupphehi pūjesi.
This one, too, having performed extraordinary meritorious deeds in the presence of past Buddhas, and having accumulated merit that served as a strong supporting condition for liberation in various existences, was born in a respectable family thirty-one eons ago. Having attained maturity, one day, seeing the Paccekabuddha named Paduma walking for alms in the street, with a mind full of faith, he honored him with aṅkola flowers.
Sự việc khởi nguyên là gì?
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kosalaraṭṭhe ibbhakule nibbattitvā rūpasampattiyā anūpamoti laddhanāmo vayappatto upanissayasampannatāya kāme pahāya pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto araññe viharati.
Due to that meritorious deed, he wandered through existences among devas and humans, and in this Buddha-dispensation, he was born into a wealthy family in the Kosala country, known as Anūpama due to his perfect physical beauty. Having reached maturity, and being endowed with supporting conditions, he abandoned sense-pleasures, went forth, and while practicing vipassanā, he resided in the forest.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các kiếp Phật quá khứ, tích lũy phước báu làm nhân duyên cho sự giải thoát trong các kiếp sống khác nhau. Ba mươi mốt kiếp về trước, ngài tái sinh vào một gia đình quý tộc, khi trưởng thành, một ngày nọ, thấy một vị Phật Độc Giác tên là Paduma đang khất thực trên đường, ngài đã hoan hỷ dâng hoa Aṅkola cúng dường.
Tassa cittaṃ bahiddhā rūpādiārammaṇesu vidhāvati.
His mind wandered among external objects such as visual forms and so on.
Nhờ công đức đó, ngài luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời Đức Phật hiện tại, ngài tái sinh vào một gia đình giàu có ở vương quốc Kosala, được đặt tên là Anūpama vì vẻ đẹp xuất chúng. Khi đến tuổi trưởng thành, nhờ có nhân duyên đầy đủ, ngài đã từ bỏ dục lạc, xuất gia và tu tập thiền quán trong rừng.
Kammaṭṭhānaṃ parivaṭṭati.
His meditation subject kept shifting.
Tâm của ngài thường chạy theo các đối tượng bên ngoài như sắc, v.v.
Thero vidhāvantaṃ cittaṃ niggaṇhanto –
The Elder, trying to restrain his wandering mind, said:
Đối tượng thiền định bị xáo trộn.
Tattha nandamānāgataṃ cittāti nandamāna abhinandamāna citta abhinandamānaṃ āgataṃ uppannaṃ.
Here, ‘‘Nandamānāgataṃ citta’’ means: O mind (citta), delighting, exceedingly delighting, (your delight) has come, has arisen.
Trong đó, nandamānāgataṃ cittā có nghĩa là, hỡi tâm, ngươi đến với sự hoan hỷ, tức là đã sinh khởi sự hoan hỷ quá mức.
Sūlamāropamānakanti dukkhuppattiṭṭhānatāya sūlasadisattā sūlaṃ taṃ taṃ bhavaṃ kammakilesehi ettakaṃ kālaṃ āropiyamānaṃ.
‘‘Sūlamāropamānakaṃ’’ means: a stake (sūla), being like a stake because it is the cause of suffering, that existence has been impaled by kamma and defilements for such a long time.
Sūlamāropamānakanti có nghĩa là, vì là nơi sinh khởi khổ đau, giống như cây cọc nhọn, nên gọi là sūla (cọc nhọn). Ngươi đã bị nghiệp và phiền não đặt lên những cõi sống đó trong suốt thời gian dài như vậy.
Tena teneva vajasi, yena sūlaṃ kaliṅgaranti yattha yattha sūlasaṅkhātā bhavā kaliṅgarasaṅkhātā adhikuṭṭanakā kāmaguṇā ca tena teneva, pāpacitta, vajasi, taṃ tadeva ṭhānaṃ upagacchasi, attano anatthaṃ na sallakkhesi.
‘‘Tena teneva vajasi, yena sūlaṃ kaliṅgaraṃ’’ means: wherever there are existences (bhava) called stakes (sūla), and sense-pleasures (kāmaguṇā) called kaliṅgara, meaning chopping blocks, O evil mind, you go precisely there, you reach that very place, you do not recognize your own harm.
Tena teneva vajasi, yena sūlaṃ kaliṅgaranti có nghĩa là, hỡi tâm tội lỗi, ngươi đi đến bất cứ nơi nào có những cõi sống được gọi là sūla (cọc nhọn) và những dục lạc được gọi là kaliṅgara (khúc gỗ mục để chặt), ngươi cứ đi đến đó, ngươi không nhận ra điều bất lợi cho chính mình.
Tāhaṃ cittakaliṃ brūmīti taṃ tasmā pamattabhāvato cittakaliṃ cittakālakaṇṇiṃ ahaṃ kathayāmi.
‘‘Tāhaṃ cittakaliṃ brūmī’’ means: therefore, because of your heedlessness, I call you a wretched mind (cittakali), a villainous mind.
Tāhaṃ cittakaliṃ brūmīti có nghĩa là, vì vậy, ta nói ngươi là cittakaliṃ (tâm xấu xa), tức là tâm bất hạnh, vì sự lơ đễnh.
Punapi taṃ brūmi kathemi cittadubbhakaṃ cittasaṅkhātassa attano bahūpakārassa santānassa anatthāvahanato cittadubbhiṃ.
Again I say to you, I speak of cittadubbhakaṃ (the wicked mind), meaning the mind that is a traitor, bringing harm to one's own continuous existence, which is called the mind and is of great benefit.
Lại nữa, ta nói ngươi là cittadubbhakaṃ (tâm phản bội), vì ngươi mang lại điều bất lợi cho dòng tâm của chính mình, vốn là một người bạn tốt.
‘‘Cittadubbhagā’’tipi paṭhanti.
Some also recite it as "cittadubbhagā."
Cũng có bản đọc là ‘‘Cittadubbhagā’’.
Cittasaṅkhātaalakkhikaappapuññāti attho.
The meaning is "O mind, of little merit, lacking auspicious marks."
Nghĩa là, hỡi tâm bất hạnh, ít phước báu.
Kinti brūhīti ce?
If it is asked, "What do you mean?"
Nếu hỏi: “Ngươi nói gì vậy?”
Āha ‘‘satthā te dullabho laddho, mānatthe maṃ niyojayī’’ti.
He said: "The Teacher, so difficult to find, has been attained by you. Do not engage me in a matter of pride."
Thì đáp: “Satthā te dullabho laddho, mānatthe maṃ niyojayī”.
Kappānaṃ asaṅkhyeyyampi nāma buddhasuñño loko hoti, satthari uppannepi manussattasaddhāpaṭilābhādayo dullabhā eva, laddhesu ca tesu satthāpi dullabhoyeva hoti.
Indeed, the world can be devoid of Buddhas for innumerable aeons; even when the Teacher arises, human existence, the attainment of faith, and so on, are hard to come by. And even when these are attained, the Teacher himself is still rare.
Thế giới có thể không có Phật trong vô số kiếp. Ngay cả khi Đức Đạo Sư xuất hiện, việc có được thân người, niềm tin, v.v., cũng rất khó. Và ngay cả khi có được những điều đó, Đức Đạo Sư cũng rất khó gặp.
Evaṃ dullabho satthā idāni tayā laddho, tasmiṃ laddhe sampatipi anatthe ahite āyatiñca anatthāvahe dukkhāvahe akusale maṃ mā niyojesīti.
Such a rare Teacher has now been attained by you. Having attained him, do not engage me in something unbeneficial, harmful, and leading to future detriment, suffering, and unwholesome states.
Giờ đây, Đức Đạo Sư khó gặp như vậy đã được ngươi tìm thấy. Khi đã tìm thấy Ngài, đừng đẩy ta vào những điều bất lợi, không có lợi ích trong hiện tại, và những điều bất lợi, mang lại khổ đau, bất thiện trong tương lai.
Evaṃ thero attano cittaṃ ovadanto eva vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi.
Thus, the Elder, admonishing his own mind, developed insight and attained Arahantship.
Như vậy, vị Trưởng lão, khi tự khuyên nhủ tâm mình, đã phát triển thiền quán và đạt được A-la-hán.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.37.16-19) –
Therefore, it is stated in the Apadāna:
Do đó, trong Apadāna đã nói:
Saṃsaraṃ dīghamaddhānanti āyasmato vajjitattherassa gāthā.
"Wandering a long journey" and so on are the verses of the Venerable Elder Vajjita.
8. Chú giải kệ Trưởng lão Vajjita
Kā uppatti?
What is the origin story?
Kệ của Trưởng lão Vajjita đáng kính bắt đầu bằng “Saṃsaraṃ dīghamaddhāna”.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto ito pañcasaṭṭhime kappe ekasmiṃ paccantagāme nibbattitvā viññutaṃ patto vanacarako hutvā vicaranto ekadivasaṃ upasantaṃ nāma paccekabuddhaṃ pabbataguhāyaṃ viharantaṃ addasa.
This Elder also, having made aspirations under previous Buddhas and accumulated merits in various existences, was born in a frontier village in the sixty-fifth aeon from now. Having reached maturity, he became a forest dweller. One day, while wandering, he saw a Paccekabuddha named Upasanta residing in a mountain cave.
Sự việc khởi nguyên là gì?
So tassa upasamaṃ disvā pasannamānaso campakapupphena pūjaṃ akāsi.
Seeing his peaceful demeanor, he, with a mind full of faith, made an offering of Campaka flowers.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các kiếp Phật quá khứ, tích lũy phước báu trong các kiếp sống khác nhau. Sáu mươi lăm kiếp về trước, ngài tái sinh vào một ngôi làng biên giới, khi trưởng thành, ngài trở thành một người sống trong rừng. Một ngày nọ, ngài thấy một vị Phật Độc Giác tên là Upasanta đang trú ngụ trong một hang núi.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kosalaraṭṭhe ibbhakule nibbatto jātadivasato paṭṭhāya mātugāmahatthaṃ gato rodati.
Due to that meritorious deed, he wandered through divine and human realms. In this Buddha-era, he was born into a wealthy family in the Kosala country. From the day of his birth, whenever he was held by a woman, he would cry.
Thấy sự an tịnh của vị ấy, ngài đã hoan hỷ dâng hoa Campaka cúng dường.
Brahmalokato kira cavitvā idhāgato yasmā mātugāmasamphassaṃ na sahati, tasmā mātugāmasamphassavajjanato vajjitotveva nāmaṃ jātaṃ.
It is said that he had passed away from the Brahma world and reborn here, and since he could not endure the touch of women, he was named Vajjita (One who Avoids) due to his avoidance of women's touch.
Nhờ công đức đó, ngài luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời Đức Phật hiện tại, ngài tái sinh vào một gia đình giàu có ở vương quốc Kosala. Ngay từ ngày sinh ra, khi được đưa vào tay phụ nữ, ngài đã khóc.
So vayappatto satthu yamakapāṭihāriyaṃ disvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā tadaheva chaḷabhiñño ahosi.
When he reached maturity, he saw the Buddha's Twin Miracle, gained faith, and, having gone forth and established insight, became one with the six Abhiññā on that very day.
Vajjita, khi đến tuổi trưởng thành, sau khi thấy phép song thông thần thông (yamakapāṭihāriya) của Đức Phật, đã có được đức tin, xuất gia, thiết lập thiền quán (vipassanā), và ngay trong ngày đó đã thành tựu sáu thắng trí (chaḷabhiñña).
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.37.27-30) –
Therefore, it is stated in the Apadāna:
Do đó, trong Apadāna đã nói rằng:
Tattha saṃsaranti saṃsaranto, tasmiṃ tasmiṃ bhave ādānanikkhepavasena aparāparaṃ sandhāvanto.
In these verses, saṃsaraṃ means wandering, running repeatedly from one existence to another through the taking up and laying down of aggregates.
Trong đó, saṃsaranti có nghĩa là đang lang thang, liên tục chạy tới lui trong các kiếp sống khác nhau, theo cách chấp thủ và từ bỏ.
Dīghamaddhānanti cirakālaṃ anādimati saṃsāre aparimāṇakālaṃ.
Dīghamaddhānaṃ means for a long time, for an immeasurable period in beginningless saṃsāra.
Dīghamaddhānaṃ có nghĩa là một thời gian dài, vô lượng thời gian trong vòng luân hồi vô thủy.
Gatīsūti sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ vasena sugatiduggatīsu.
Gatīsu means in good and bad destinations, according to the power of wholesome and unwholesome deeds.
Gatīsu có nghĩa là trong các thiện thú và ác thú, tùy theo nghiệp thiện và nghiệp bất thiện.
Parivattisanti ghaṭīyantaṃ viya paribbhamanto cavanupapajjanavasena aparāparaṃ parivattiṃ.
Parivattisaṃ means I revolved again and again, like a waterwheel, by way of passing away and reappearing from one existence to another.
Parivattisaṃ có nghĩa là tôi đã xoay vần liên tục, từ kiếp này sang kiếp khác, theo cách chết và tái sinh, như một cái bánh xe quay tròn.
Tassa pana parivattanassa kāraṇamāha ‘‘apassaṃ ariyasaccāni, andhabhūto puthujjano’’ti.
He stated the cause of that revolving as, "Not seeing the Noble Truths, a common person, blind."
Nguyên nhân của sự xoay vần đó được nói là “apassaṃ ariyasaccāni, andhabhūto puthujjano”.
Dukkhādīni cattāri ariyasaccāni ñāṇacakkhunā apassanto appaṭivijjhanto, tato eva avijjandhatāya andhabhūto puthūnaṃ jananādīhi kāraṇehi puthujjano honto gatīsu parivattisanti yojanā, tenevāha bhagavā –
This means that, not seeing the four Noble Truths such as suffering with the eye of wisdom, not penetrating them, and thus being blind with the blindness of ignorance, and being a common person (puthujjano) due to various reasons such as giving rise to numerous defilements, I revolved through the destinies. It is for this reason that the Blessed One said:
Không thấy, không thấu hiểu Tứ Thánh đế (Dukkha-ādīni cattāri ariyasaccāni) bằng nhãn trí (ñāṇacakkhu), và do đó, vì bị vô minh che lấp, trở thành phàm nhân (puthujjana) do các nguyên nhân như tạo ra nhiều phiền não, nên đã xoay vần trong các cõi tái sinh (gatīsu parivattisaṃ), đó là cách kết nối. Chính vì thế, Đức Thế Tôn đã dạy:
Tassa mayhaṃ vuttanayena pubbe puthujjanasseva sato idāni satthārā dinnanayena appamattassa appamādapaṭipattiyā samathavipassanābhāvanaṃ matthakaṃ pāpetvā ṭhitassa.
To me who, as stated, was formerly a common person, but now, having brought the cultivation of serenity (samatha) and insight (vipassanā) to its culmination through the practice of heedfulness (appamāda), as taught by the Teacher, is established.
Tassa (của tôi) có nghĩa là của tôi, người trước đây là một phàm nhân theo cách đã nói, nhưng bây giờ đã appamattassa (không phóng dật), đã hoàn thành sự tu tập thiền định (samatha) và thiền quán (vipassanā) bằng sự thực hành không phóng dật (appamādapaṭipatti) theo cách mà Đức Bổn Sư đã dạy.
Saṃsārā vinaḷīkatāti saṃsaranti sattā etehīti ‘‘saṃsārā’’ti laddhanāmā kammakilesā aggamaggena samucchinnattā vigatanaḷā nimmūlā katā.
Saṃsārā vinaḷīkatā means the defilements of kamma that are called "saṃsārā" because beings wander through them, have been made rootless and free from impurities, being utterly destroyed by the Arahant-path.
Saṃsārā vinaḷīkatā có nghĩa là các nghiệp và phiền não (kammakilesā), được gọi là “saṃsārā” (luân hồi) vì chúng khiến chúng sinh luân hồi, đã bị cắt đứt hoàn toàn bằng Thánh đạo tối thượng (aggamagga), trở nên không còn gốc rễ, không còn cặn bã.
Sabbā gatī samucchinnāti evaṃ kammakilesavaṭṭānaṃ vinaḷīkatattā nirayādikā sabbāpi gatiyo sammadeva ucchinnā viddhaṃsitā, tato eva natthi dāni āyatiṃ punabbhavoti idameva ca therassa aññābyākaraṇaṃ ahosīti.
Sabbā gatī samucchinnā means that all destinations, such as the lower realms, have been completely cut off and destroyed, due to the uprooting of the cycles of kamma and defilements. Therefore, there is no rebirth now in the future. And this was the Elder's declaration of his Arahantship.
Sabbā gatī samucchinnā có nghĩa là, do các vòng nghiệp và phiền não đã bị hủy diệt như vậy, tất cả các cõi tái sinh (gati) như địa ngục (niraya) v.v… đều đã bị cắt đứt hoàn toàn, bị tiêu diệt. Chính vì thế, natthi dāni (bây giờ không còn) punabbhavo (tái sinh) trong tương lai nữa. Đây chính là lời tuyên bố thành tựu A-la-hán (aññābyākaraṇa) của vị Trưởng lão.
Assatthe haritobhāseti āyasmato sandhitattherassa gāthā.
"At the Bodhi tree, green-hued" and so on are the verses of the Venerable Elder Sandhita.
Kệ của Trưởng lão Sandhita tôn giả là Assatthe haritobhāse v.v…
Kā uppatti?
What is the origin story?
Sự phát sinh như thế nào?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto ito ekatiṃse kappe sikhissa bhagavato kāle eko gopālako ahosi.
This Elder also, having made aspirations under previous Buddhas and accumulated merits in various existences, was a cowherd in the thirty-first aeon from now, during the time of the Blessed One Sikhī.
Vị này cũng đã tạo các ba-la-mật trong thời các Đức Phật quá khứ, tích lũy các công đức trong các kiếp sống khác nhau. Vào kiếp thứ ba mươi mốt từ kiếp này, trong thời Đức Phật Sikhī, vị ấy là một người chăn bò.
So satthari parinibbute aññataraṃ theraṃ upasaṅkamitvā tassa santike buddhaguṇapaṭisaṃyuttaṃ dhammaṃ sutvā pasannamānaso ‘‘kuhiṃ bhagavā’’ti pucchitvā parinibbutabhāvaṃ sutvā ‘‘evaṃ mahānubhāvā buddhāpi nāma aniccatāvasaṃ gacchanti, aho saṅkhārā addhuvā’’ti aniccasaññaṃ paṭilabhi.
After the Teacher had passed into Nibbāna, he approached a certain Elder and, having heard a Dhamma talk related to the Buddha's qualities, became filled with faith. He asked, "Where does the Blessed One reside?" and upon hearing that the Buddha had attained Parinibbāna, he thought, "Alas, even Buddhas of such great power pass into the state of impermanence! Oh, how impermanent are formations!" and he attained the perception of impermanence.
Sau khi Đức Bổn Sư nhập Niết-bàn, vị ấy đến gặp một Trưởng lão khác, nghe Pháp liên quan đến các phẩm chất của Đức Phật từ vị ấy, tâm hoan hỷ. Vị ấy hỏi: “Đức Thế Tôn ở đâu?”, và khi nghe nói rằng Ngài đã nhập Niết-bàn, vị ấy nghĩ: “Ôi! Ngay cả các Đức Phật với uy lực vĩ đại như vậy cũng phải đi đến vô thường. Thật vậy, các pháp hữu vi (saṅkhāra) thật vô thường!” và đạt được nhận thức về vô thường (aniccasaññā).
Taṃ thero bodhipūjāya ussāhesi.
The Elder then encouraged him to worship the Bodhi tree.
Vị Trưởng lão đó đã khuyến khích người chăn bò cúng dường cây Bồ-đề.
So kālena kālaṃ bodhirukkhasamīpaṃ gantvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā buddhaguṇe anussaranto bodhiṃ vandati.
He would go to the Bodhi tree at times, establish insight, recollect the Buddha's qualities, and venerate the Bodhi tree.
Thế là, vị ấy thường xuyên đến gần cây Bồ-đề, thiết lập thiền quán (vipassanā), hồi tưởng các phẩm chất của Đức Phật và đảnh lễ cây Bồ-đề.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kosalaraṭṭhe ibbhakule nibbattitvā sandhitoti laddhanāmo vayappatto aniccatāpaṭisaṃyuttaṃ dhammakathaṃ sutvā saṃvegajāto pabbajitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā ñāṇassa paripākaṃ gatattā nacirasseva chaḷabhiñño ahosi.
Due to that meritorious deed, he wandered through divine and human realms. In this Buddha-era, he was born into a wealthy family in the Kosala country, named Sandhita. When he reached maturity, he heard a Dhamma talk connected with impermanence, became deeply moved, and, having gone forth and established insight, he quickly attained the six Abhiññā, as his wisdom had matured.
Nhờ công đức đó, vị ấy luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời Đức Phật hiện tại, vị ấy tái sinh vào một gia đình giàu có ở xứ Kosala, được đặt tên là Sandhita. Khi đến tuổi trưởng thành, sau khi nghe bài pháp thoại liên quan đến vô thường, vị ấy khởi tâm xúc động, xuất gia, thiết lập thiền quán (vipassanā), và do trí tuệ đã chín muồi, chẳng bao lâu sau đã thành tựu sáu thắng trí (chaḷabhiñña).
So attano pubbenivāsaṃ anussaranto sikhissa bhagavato kāle bodhivandanaṃ buddhānussatiṃ aniccasaññāpaṭilābhañca anussaritvā tadupanissayena attano visesādhigamaṃ pakāsento –
Remembering his past existences, and recalling his worship of the Bodhi-tree, mindfulness of the Buddha, and the attainment of the perception of impermanence during the time of the Blessed One Sikhī, and wishing to proclaim his special attainment based on that, he said:
Vị ấy hồi tưởng lại các đời quá khứ của mình, nhớ lại việc đảnh lễ cây Bồ-đề, niệm Phật (buddhānussati) và sự đạt được nhận thức về vô thường (aniccasaññāpaṭilābha) trong thời Đức Phật Sikhī. Do đó, để tuyên bố sự thành tựu đặc biệt của mình, vị ấy đã nói hai bài kệ:
Tattha assattheti assatthaṭṭhānīye, yvāyaṃ etarahi amhākaṃ bhagavato bodhirukkho assattho, etassa ṭhāne tadā sikhissa bhagavato bodhirukkho puṇḍarīko ṭhitoti so assatthaṭṭhānīyatāya ‘‘assatthe’’ti vuttaṃ.
Here, assatthe means “at the place of the assattha tree.” The Bodhi-tree of our Blessed One, which is now an assattha, at that time the Bodhi-tree of the Blessed One Sikhī was a puṇḍarīka. It is called assatthe because it was in the place of an assattha tree.
Trong đó, assatthe có nghĩa là tại nơi cây Assattha. Cây Bồ-đề của Đức Thế Tôn hiện tại của chúng ta là cây Assattha. Tại vị trí đó, cây Bồ-đề của Đức Phật Sikhī khi đó là cây Puṇḍarīka. Vì vậy, nó được gọi là “assatthe” vì nó ở vị trí của cây Assattha.
Sattānaṃ assāsajananato vā.
Or because it brings comfort to beings.
Hoặc vì nó tạo ra sự an ủi (assāsa) cho chúng sinh.
Apare pana ‘‘assattharukkhamūle nisīditvā tadā buddhānussatiyā bhāvitattā thero ‘assatthe’ti avocā’’ti vadanti.
Others, however, say, “Because the elder cultivated mindfulness of the Buddha while sitting at the root of an assattha tree then, he said ‘assatthe’.”
Một số người khác nói rằng: “Vì vị Trưởng lão đã ngồi dưới gốc cây Assattha và tu tập niệm Phật (buddhānussati) vào thời đó, nên vị ấy đã nói ‘assatthe’.”
Haritobhāseti haritehi sāramaṇivaṇṇehi obhāsamāne.
Haritobhāse means shining with green, emerald-like luster.
Haritobhāse có nghĩa là tỏa sáng với màu xanh ngọc quý.
Saṃvirūḷhamhīti suṭṭhu virūḷhe suppatiṭṭhite, sughananicitapattapalāsapallavehi virūḷhasañchanneti ca vadanti.
Saṃvirūḷhamhi means well-grown and firmly established; others also say, "well-grown and completely covered with thick, dense leaves, foliage, and shoots."
Saṃvirūḷhamhi có nghĩa là phát triển tốt, vững chắc. Một số người cũng nói là được che phủ dày đặc bởi lá, cành non và chồi.
Pādapeti rukkhe.
Pādape means at the tree (Bodhi-tree).
Pādape có nghĩa là trên cây.
Ekaṃ buddhagataṃ saññaṃ, alabhitthaṃ patissatoti buddhārammaṇaṃ ārammaṇassa ekajātiyattā ekaṃ ‘‘itipi so bhagavā’’tiādinayappavattaṃ buddhānussatisahagataṃ saññaṃ buddhaguṇānaṃ patipatisaraṇato patissato hutvā alabhiṃ.
Ekaṃ buddhagataṃ saññaṃ, alabhitthaṃ patissato means "I, being mindful, attained a single perception associated with the Buddha, which is of one type due to its object being the Buddha, and which arose in the manner of ‘Such indeed is the Blessed One…’ and so on, accompanied by mindfulness of the Buddha, because it continually recollects the qualities of the Buddha."
Ekaṃ buddhagataṃ saññaṃ, alabhitthaṃ patissato có nghĩa là tôi đã đạt được một nhận thức duy nhất về Đức Phật, một nhận thức đi kèm với niệm Phật (buddhānussati) theo cách “Iti pi so Bhagavā” v.v…, vì nó có một đối tượng duy nhất, tức là Đức Phật, và tôi đã là người có niệm (patissato) vì tôi liên tục hồi tưởng các phẩm chất của Đức Phật.
Kadā pana sā saññā laddhā, kīvatāya siddhāti āha ‘‘ekatiṃse ito kappe’’tiādi.
When was that perception attained, and how complete was it? To answer this, he said “ekatiṃse ito kappe” and so on.
Khi nào thì nhận thức đó được đạt được, và nó đã thành tựu đến mức nào? Để trả lời, vị ấy nói “ekatiṃse ito kappe” v.v…
Ito bhaddakappato uddhaṃ ārohanavasena ekatiṃse kappe.
In the thirty-first aeon, counting upwards from this present auspicious aeon.
Vào kiếp thứ ba mươi mốt, tính từ kiếp hiện tại (Bhaddakappa) trở lên.
Yaṃ saññanti yaṃ buddhānussatisahagataṃ saññaṃ, yaṃ vā buddhānaṃ aniccataṃ disvā tadanusārena sabbāsaṅkhāresu tadā aniccasaññaṃ alabhiṃ.
Yaṃ saññaṃ means that perception associated with mindfulness of the Buddha, or the perception of impermanence in all conditioned phenomena, seeing the impermanence of the Buddhas and following that example.
Yaṃ saññaṃ có nghĩa là nhận thức đi kèm với niệm Phật (buddhānussati), hoặc nhận thức về vô thường (aniccasaññā) mà tôi đã đạt được khi đó trong tất cả các pháp hữu vi (sabbasaṅkhāresu), sau khi thấy sự vô thường của Đức Phật và theo đó.
Tassā saññāya vāhasāti tassā yathāvuttāya saññāya kāraṇabhāvena taṃ upanissayaṃ katvā.
Tassā saññāya vāhasā means by virtue of that aforementioned perception, making it a strong supporting cause.
Tassā saññāya vāhasā có nghĩa là do nhận thức đã nói, xem đó là điều kiện hỗ trợ.
Patto me āsavakkhayoti idāni mayā āsavānaṃ khayo nirodho adhigatoti imāyeva ca imassa therassa apadānagāthāpi.
Patto me āsavakkhayo means, “Now by me, the destruction, the cessation of the defilements, has been attained.” And these are indeed the Apadāna verses of this elder.
Patto me āsavakkhayo có nghĩa là bây giờ tôi đã đạt được sự diệt trừ, sự chấm dứt của các lậu hoặc (āsava). Và đây chính là các kệ Apadāna của vị Trưởng lão này.
Yathāha (apa. thera 1.22.27-30) –
As it is said:
Như đã nói trong Apadāna: