Khandhā mayā pariññātāti āyasmato uttarattherassa gāthā.
Khandhā mayā pariññātā (The aggregates have been fully understood by me)—these are the verses of the Venerable Uttaratthera.
Khandhā mayā pariññātā là bài kệ của Tôn giả Uttaratthera.
Kā uppatti?
What is their origin?
Sự phát sinh (câu chuyện) là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinanto ito catunavute kappe siddhatthassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto sāsane laddhappasādo hutvā upāsakattaṃ paṭivedesi.
This Uttara Thera, having established special merits under previous Buddhas and accumulating wholesome kamma leading to Nibbana in various existences, was reborn in a good family ninety-four aeons ago during the time of the Buddha Siddhattha. Having reached maturity and gained firm faith in the Dispensation, he declared himself a lay follower.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy thiện nghiệp là nhân duyên cho sự giải thoát trong các kiếp sống khác nhau. Từ chín mươi tư đại kiếp trước, vào thời Đức Phật Siddhattha, ngài sinh ra trong một gia đình quý tộc, đạt đến tuổi trưởng thành, có niềm tin vào giáo pháp và tuyên bố mình là một cư sĩ.
So satthari parinibbute attano ñātake sannipātetvā bahuṃ pūjāsakkāraṃ sambharitvā dhātupūjaṃ akāsi.
When the Teacher attained Parinibbana, he gathered his relatives, collected many offerings and honors, and performed a relic-offering.
Sau khi Đức Phật nhập Niết-bàn, ngài đã triệu tập thân quyến của mình, thu thập nhiều vật phẩm cúng dường và thực hiện lễ cúng dường xá-lợi.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sākete brāhmaṇakule nibbattitvā uttaroti laddhanāmo vayappatto kenacideva karaṇīyena sāvatthiṃ gato kaṇḍambamūle kataṃ yamakapāṭihāriyaṃ disvā pasīditvā puna kāḷakārāmasuttadesanāya (a. ni. 4.24) abhivaḍḍhamānasaddho pabbajitvā satthārā saddhiṃ rājagahaṃ gantvā upasampajjitvā tattheva vasanto vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva chaḷabhiñño ahosi.
Through that meritorious kamma, he wandered through deva and human realms, and in this Buddha-dispensation, he was born in Sāketa in a brahmin family, receiving the name Uttara. Having reached maturity, he went to Sāvatthī for some purpose and, seeing the Twin Miracle performed at the root of the Kaṇḍamba mango tree, became joyful. His faith then increased through the teaching of the Kāḷakārāma Sutta, and he renounced the world. Going to Rājagaha with the Teacher, he received ordination and, dwelling there, established insight. Before long, he became one endowed with the Six Abhiññā.
Nhờ nghiệp phước đó, ngài đã luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời Đức Phật hiện tại, ngài sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn ở Sāketa, được đặt tên là Uttara. Khi đến tuổi trưởng thành, vì một lý do nào đó, ngài đến Sāvatthī, thấy phép song hành thần thông được thực hiện dưới gốc cây xoài Kaṇḍamba và khởi tâm tịnh tín. Sau đó, nhờ sự thuyết giảng kinh Kāḷakārāma (A.N. 4.24), niềm tin của ngài càng tăng trưởng, ngài xuất gia, cùng Đức Phật đến Rājagaha, thọ giới Tỳ-kheo và an trú tại đó, bắt đầu tu tập thiền quán và chẳng bao lâu sau đã đắc lục thông.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.49.106-110) –
Therefore, it is stated in the Apadāna:
Vì vậy, trong Apadāna (Apa. Thera 2.49.106-110) có nói:
Tattha khandhāti pañcupādānakkhandhā.
Therein, khandhā means the five aggregates of clinging.
Trong đó, khandhā là năm uẩn chấp thủ.
Pariññātāti ‘‘idaṃ dukkhaṃ, na ito bhiyyo’’ti paricchijja ñātā bhāvitā.
Pariññātā means understood and developed, having definitively known, “This is suffering, there is nothing more than this.”
Pariññātā có nghĩa là đã được biết rõ, đã được tu tập bằng cách xác định rằng “đây là khổ, không có gì hơn thế”.
Tena dukkhassa ariyasaccassa pariññābhisamayamāha.
By this, he speaks of the full comprehension (pariññābhisamaya) of the Noble Truth of Suffering.
Qua đó, ngài nói về sự chứng đắc liễu tri Khổ Thánh đế.
Taṇhāti tasati paritasatīti taṇhā.
Taṇhā means craving, because it desires and hankers.
Taṇhā có nghĩa là tham ái, vì nó khát khao, khao khát.
Susamūhatāti samugghāṭitā.
Susamūhatā means utterly uprooted.
Susamūhatā có nghĩa là đã được đoạn trừ hoàn toàn.
Etena samudayasaccassa pahānābhisamayaṃ vadati.
By this, he speaks of the abandonment (pahānābhisamaya) of the Truth of the Origin of Suffering.
Qua đó, ngài nói về sự chứng đắc đoạn trừ Tập Thánh đế.
Bhāvitā mama bojjhaṅgāti bodhisaṅkhātāya satiādidhammasāmaggiyā, taṃsamaṅgino vā bodhisaṅkhātassa ariyapuggalassa aṅgāti bojjhaṅgā.
Bhāvitā mama bojjhaṅgā means the constituents of awakening (bojjhaṅgā) are the factors of awakening, that is, the complete set of dhammas such as mindfulness that constitute awakening, or the factors of an Ariyan individual who is endowed with awakening.
Bhāvitā mama bojjhaṅgā có nghĩa là các chi phần giác ngộ (bojjhaṅgā) là các yếu tố của sự giác ngộ, tức là sự hòa hợp của các pháp như niệm v.v., hoặc là các yếu tố của bậc Thánh đã giác ngộ.
Satidhammavicayavīriyapītipassaddhisamādhiupekkhāsaṅkhātā maggapariyāpannā dhammā mayā bhāvitā uppāditā vaḍḍhitā.
The dhammas comprised in the Path, namely mindfulness, investigation of dhammas, energy, rapture, tranquillity, concentration, and equanimity, have been developed, produced, and increased by me.
Các pháp thuộc về Đạo, tức là niệm, trạch pháp, tinh tấn, hỷ, khinh an, định, xả, đã được ta tu tập, phát triển.
Bojjhaṅgaggahaṇeneva cettha taṃsahacaritatāya sabbe maggadhammā, sabbe ca bodhipakkhiyadhammā gahitāti daṭṭhabbā.
By merely mentioning the bojjhaṅgā here, it should be understood that all path-factors and all factors pertaining to awakening (bodhipakkhiyadhammā) are included, owing to their association.
Ở đây, chỉ cần nói đến các chi phần giác ngộ là đã bao gồm tất cả các pháp thuộc về Đạo và tất cả các pháp trợ giác ngộ, vì chúng cùng tồn tại.
Eteneva maggasaccassa bhāvanābhisamayaṃ dasseti.
By this, he shows the development (bhāvanābhisamaya) of the Truth of the Path.
Qua đó, ngài chỉ ra sự chứng đắc tu tập Đạo Thánh đế.
Patto me āsavakkhayoti kāmāsavādayo āsavā khīyanti etthāti āsavakkhayoti laddhanāmo asaṅkhatadhammo mayā patto adhigato.
Patto me āsavakkhayo means that the unconditioned Dhamma named “destruction of the taints” (āsavakkhayo), where taints such as the taint of sensual desire cease, has been attained and realized by me.
Patto me āsavakkhayo có nghĩa là pháp vô vi, tức Niết-bàn, nơi các lậu hoặc như dục lậu v.v. bị đoạn tận, đã được ta chứng đắc.
Etena nirodhasaccassa sacchikiriyābhisamayaṃ katheti.
By this, he declares the realization (sacchikiriyābhisamaya) of the Truth of Cessation.
Qua đó, ngài nói về sự chứng đắc thực chứng Diệt Thánh đế.
Ettāvatā attano saupādisesanibbānasampattiṃ dasseti.
By this much, he shows his attainment of Nibbāna with a remainder of clinging-aggregates (saupādisesanibbāna).
Đến đây, ngài chỉ ra sự thành tựu Niết-bàn hữu dư y (saupādisesa-nibbāna).
Panādo nāma so rājāti āyasmato bhaddajittherassa gāthā.
Panādo nāma so rājā and so forth, are the verses of the Venerable Bhaddajitthera.
Bài kệ của Trưởng lão Bhaddaji đáng kính bắt đầu bằng: Vị vua tên Panāda đó.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự kiện phát sinh là gì?
Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā viññutaṃ patto brāhmaṇānaṃ vijjāsippesu pāraṃ gantvā kāme pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā araññāyatane assamaṃ kāretvā vasanto ekadivasaṃ satthāraṃ ākāsena gacchantaṃ disvā pasannamānaso añjaliṃ paggayha aṭṭhāsi.
It is said that in the time of the Buddha Padumuttara, he was reborn in a brahmin family. Having attained maturity, he mastered the brahminical arts and sciences. Renouncing sensual pleasures, he took up the ascetic life, built a hermitage in the forest, and dwelt there. One day, seeing the Teacher passing through the air, he became joyful, raised his clasped hands in veneration, and stood.
Nghe nói, vào thời Đức Phật Padumuttara, vị này sinh trong một gia đình Bà-la-môn, khi trưởng thành đã thông thạo các học vấn và nghệ thuật của Bà-la-môn. Sau khi từ bỏ các dục lạc, ông xuất gia làm đạo sĩ khổ hạnh, xây một am thất trong khu rừng và sống ở đó. Một ngày nọ, thấy Đức Phật đi trên không trung, ông khởi tâm hoan hỷ, chắp tay đứng.
Satthā tassa ajjhāsayaṃ ñatvā ākāsato otari.
The Teacher, knowing his aspiration, descended from the sky.
Đức Phật biết được ý nguyện của ông nên đã giáng xuống từ không trung.
Otiṇṇassa pana bhagavato madhuñca bhisamuḷālañca sappiñca khīrañca upanāmesi, tassa taṃ bhagavā anukampaṃ upādāya paṭiggahetvā anumodanaṃ vatvā pakkāmi.
He offered honey, lotus roots, ghee, and milk to the Blessed One who had descended. The Blessed One, out of compassion for him, accepted the offerings, gave an appreciation of the Dhamma, and then departed.
Sau khi Đức Thế Tôn giáng xuống, ông đã cúng dường mật, củ sen, bơ và sữa. Đức Thế Tôn, vì lòng từ bi, đã thọ nhận và thuyết pháp tùy hỷ rồi rời đi.
So tena puññakammena tusite nibbatto tattha yāvatāyukaṃ ṭhatvā tato aparāparaṃ sugatīsuyeva saṃsaranto vipassissa bhagavato kāle mahaddhano seṭṭhi hutvā aṭṭhasaṭṭhibhikkhusahassaṃ bhojetvā ticīvarena acchādesi.
Through that meritorious kamma, he was reborn in the Tusita heaven. Having dwelt there for his lifespan, he passed away from there and continued to wander in good destinations. In the time of the Buddha Vipassī, he became a wealthy householder (seṭṭhi) and fed sixty-eight thousand bhikkhus, clothing them with the three robes.
Nhờ công đức đó, ông tái sinh vào cõi trời Tusita, sống ở đó hết tuổi thọ, rồi từ đó luân hồi trong các cõi thiện lành. Vào thời Đức Phật Vipassī, ông là một vị trưởng giả giàu có, đã cúng dường thức ăn cho sáu vạn tám ngàn Tỳ-kheo và cúng dường ba y.
Evaṃ bahuṃ kusalaṃ katvā devaloke nibbattitvā tattha yāvatāyukaṃ ṭhatvā tato cavitvā manussesu uppanno buddhasuññe loke pañca paccekabuddhasatāni catūhi paccayehi upaṭṭhahitvā tato cuto rājakule nibbattitvā rajjaṃ anusāsanto puttaṃ paccekabodhiṃ adhigantvā ṭhitaṃ upaṭṭhahitvā tassa parinibbutassa dhātuyo gahetvā cetiyaṃ katvā pūjesi.
Having performed much wholesome kamma in this way, he was reborn in the deva realm. After dwelling there for his lifespan, he passed away from there and was reborn among humans. In a world devoid of Buddhas, he supported five hundred Paccekabuddhas with the four requisites. Having passed away from that existence, he was reborn in a royal family and reigned as a king. He supported his son, who had attained Paccekabodhi. When his son attained Parinibbāna, he collected the relics, built a cetiya, and worshipped it.
Sau khi làm nhiều điều thiện như vậy, ông tái sinh vào cõi trời, sống ở đó hết tuổi thọ, rồi từ đó chuyển sinh làm người. Trong một thế giới không có Phật, ông đã cúng dường bốn vật dụng cho năm trăm vị Độc Giác Phật. Sau khi mạng chung, ông tái sinh vào dòng dõi hoàng tộc, trị vì vương quốc, và đã cúng dường con trai mình, người đã đạt được quả vị Độc Giác Phật. Sau khi con trai ông nhập Niết-bàn, ông đã thu thập xá lợi và xây tháp để cúng dường.
Evaṃ tattha tattha tāni puññāni katvā imasmiṃ buddhuppāde bhaddiyanagare asītikoṭivibhavassa bhaddiyaseṭṭhissa ekaputtako hutvā nibbatti, bhaddajītissa nāmaṃ ahosi.
Having performed such merits in various places, in this Buddha-dispensation, he was born as the only son of Bhaddiya seṭṭhi, who possessed eighty crores of wealth, in the city of Bhaddiya. His name was Bhaddajī.
Cứ như vậy, sau khi đã thực hiện những công đức đó ở nhiều nơi, trong thời Đức Phật hiện tại, ông tái sinh làm con trai duy nhất của trưởng giả Bhaddiya, người có tài sản tám mươi cô-ti, tại thành Bhaddiya. Tên của ông là Bhaddaji.
Tassa kira issariyabhogaparivārādisampatti carimabhave bodhisattassa viya ahosi.
It is said that his attainments in power, wealth, and retinue in his final existence were like those of a Bodhisatta.
Nghe nói, sự giàu sang, tài sản và tùy tùng của ông trong kiếp cuối cùng giống như của một vị Bồ-tát.
Arahatte pana tena adhigate satthā bhaddiyaseṭṭhiṃ āmantesi – ‘‘tava putto alaṅkatapaṭiyatto dhammaṃ suṇanto arahatte patiṭṭhāsi, tenassa idāneva pabbajituṃ yuttaṃ, no ce pabbajati, parinibbāyissatī’’ti.
When he had thus attained Arahantship, the Teacher addressed Bhaddiya the merchant: “Your son, adorned and prepared, listening to the Dhamma, has become established in Arahantship. Therefore, it is proper for him to be ordained right now. If he is not ordained, he will pass into parinibbāna.”
Khi Trưởng lão đã đạt được quả vị A-la-hán, Đức Thế Tôn đã gọi trưởng giả Bhaddiya và nói: “Con trai của ông, đã trang sức đầy đủ, khi nghe pháp đã an trú trong quả vị A-la-hán. Do đó, bây giờ là lúc thích hợp để ông ấy xuất gia. Nếu không xuất gia, ông ấy sẽ nhập Niết-bàn.”
Seṭṭhi ‘‘na mayhaṃ puttassa daharasseva sato parinibbānena kiccaṃ atthi, pabbājetha na’’nti āha.
The merchant said: “My young son has no need to attain parinibbāna. Ordain him!”
Trưởng giả nói: “Con trai tôi còn trẻ, chưa cần nhập Niết-bàn. Xin hãy cho ông ấy xuất gia.”
Taṃ satthā pabbājetvā upasampādetvā tattha sattāhaṃ vasitvā koṭigāmaṃ pāpuṇi, so ca gāmo gaṅgātīre.
The Teacher ordained him and conferred upasampadā upon him, then stayed there for seven days and arrived at Koṭigāma, a village on the bank of the Ganges.
Đức Thế Tôn đã cho ông ấy xuất gia và thọ giới Tỳ-kheo. Sau khi ở đó bảy ngày, Ngài đến làng Koṭigāma, làng này nằm bên bờ sông Gaṅgā.
Koṭigāmavāsino buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ pavattesuṃ.
The residents of Koṭigāma offered a great দান to the Saṅgha of bhikkhus, headed by the Buddha.
Cư dân làng Koṭigāma đã tổ chức một lễ cúng dường lớn cho Tăng đoàn do Đức Phật dẫn đầu.
Bhaddajitthero satthārā anumodanāya āraddhamattāya bahigāmaṃ gantvā ‘‘gaṅgātīre maggasamīpe satthu āgatakāle vuṭṭhahissāmī’’ti samāpattiṃ samāpajjitvā nisīdi.
When the Teacher began the anumodanā, Venerable Bhaddaji went outside the village to the bank of the Ganges, near the road, and resolved, “I will rise when the Teacher arrives,” then entered jhāna and sat down.
Trưởng lão Bhaddaji, khi Đức Thế Tôn vừa bắt đầu thuyết pháp tùy hỷ, đã đi ra ngoài làng, gần bờ sông Gaṅgā, gần đường đi, và ngồi nhập định với ý nghĩ: “Ta sẽ đứng dậy khi Đức Thế Tôn đến.”
Mahātheresu āgacchantesupi avuṭṭhahitvā satthu āgatakāleyeva vuṭṭhahi.
Even when the Mahātheras arrived, he did not rise, but rose only when the Teacher arrived.
Ngài không đứng dậy khi các vị Đại Trưởng lão đến, mà chỉ đứng dậy khi Đức Thế Tôn đến.
Puthujjanabhikkhū, ‘‘ayaṃ adhunā pabbajito mahātheresu āgacchantesu mānatthaddho hutvā na vuṭṭhāsī’’ti ujjhāyiṃsu.
The ordinary bhikkhus murmured, “This one, who has just been ordained, did not rise when the Mahātheras arrived, out of pride.”
Các Tỳ-kheo phàm phu đã phàn nàn: “Vị này mới xuất gia, khi các vị Đại Trưởng lão đến, đã kiêu căng không đứng dậy.”
Koṭigāmavāsino satthu bhikkhusaṅghassa ca bahū nāvāsaṅghāṭe bandhiṃsu, satthā ‘‘handassa ānubhāvaṃ pakāsemī’’ti nāvāsaṅghāṭe ṭhatvā, ‘‘kahaṃ, bhaddajī’’ti pucchi.
The residents of Koṭigāma prepared many boat-rafts for the Teacher and the Saṅgha of bhikkhus. The Teacher, thinking, “I will reveal his psychic power,” stood on a boat-raft and asked, “Where is Bhaddaji?”
Cư dân làng Koṭigāma đã buộc nhiều bè thuyền cho Đức Thế Tôn và Tăng đoàn. Đức Thế Tôn, nghĩ: “Ta sẽ hiển lộ thần thông của vị này,” đã đứng trên bè thuyền và hỏi: “Bhaddaji ở đâu?”
Bhaddajitthero ‘‘esohaṃ, bhante’’ti satthāraṃ upasaṅkamitvā añjaliṃ katvā aṭṭhāsi.
Venerable Bhaddaji said, “Here I am, Venerable Sir,” and approached the Teacher, bowed, and stood.
Trưởng lão Bhaddaji nói: “Bạch Thế Tôn, con đây,” rồi đến gần Đức Thế Tôn, chắp tay và đứng.
Satthā, ‘‘ehi, bhaddaji, amhehi saddhiṃ ekanāvaṃ abhiruhā’’ti.
The Teacher said, “Come, Bhaddaji, embark on the same boat with us.”
Đức Thế Tôn nói: “Bhaddaji, hãy đến, cùng lên thuyền với ta.”
So uppatitvā satthu ṭhitanāvāyaṃ aṭṭhāsi.
He then flew up and stood on the boat where the Teacher was.
Ông bay lên và đứng trên thuyền của Đức Thế Tôn.
Satthā gaṅgāmajjhaṃ gatakāle, ‘‘bhaddaji, tayā mahāpanādarājakāle ajjhāvuṭṭharatanapāsādo kaha’’nti āha.
When the Teacher reached the middle of the Ganges, he said, “Bhaddaji, where is the jewelled palace you inhabited during the time of King Mahāpanāda?”
Khi Đức Thế Tôn đến giữa sông Gaṅgā, Ngài hỏi: “Bhaddaji, cung điện bằng ngọc mà con đã từng ở vào thời vua Mahāpanāda ở đâu?”
‘‘Imasmiṃ ṭhāne nimuggo’’ti.
“It is submerged in this spot.”
“Nó chìm ở chỗ này, bạch Thế Tôn.”
‘‘Tena hi, bhaddaji, sabrahmacārīnaṃ kaṅkhaṃ chindā’’ti.
“Then, Bhaddaji, dispel the doubts of your fellow celibates.”
“Vậy thì, Bhaddaji, hãy giải tỏa nghi ngờ cho các vị đồng Phạm hạnh.”
Tasmiṃ khaṇe thero satthāraṃ vanditvā iddhibalena gantvā pāsādathūpikaṃ pādaṅgulantarena sannirumbhitvā pañcavīsatiyojanaṃ pāsādaṃ gahetvā ākāse uppati, uppatanto ca paññāsa yojanāni pāsādaṃ udakato ukkhipi.
At that moment, the Thera bowed to the Teacher, and by his psychic power, went and grasped the palace pinnacle with his big toe, lifted the twenty-five-yojana palace, and flew into the air. As he flew, he raised the palace fifty yojanas out of the water.
Vào khoảnh khắc đó, vị Trưởng lão đảnh lễ Đức Phật, rồi dùng thần thông đi đến, kẹp chóp tháp của lâu đài bằng ngón chân cái, nhấc bổng lâu đài cao hai mươi lăm dojana lên không trung. Khi bay lên, ngài đã nhấc lâu đài lên khỏi mặt nước đến năm mươi dojana.
Athassa purimabhave ñātakā pāsādagatena lobhena macchakacchapamaṇḍūkā hutvā tasmiṃ pāsāde uṭṭhahante parivattitvā udake patiṃsu.
Then, his relatives from a former life, having been reborn as fish, turtles, and frogs due to their attachment to the palace, tumbled into the water as the palace was lifted.
Sau đó, những người thân của vị vua Panāda ấy trong kiếp trước, do tham ái đối với lâu đài, đã trở thành cá, rùa, ếch và khi lâu đài được nhấc lên, chúng lăn lộn và rơi xuống nước.
Satthā te patante disvā ‘‘ñātakā te, bhaddaji, kilamantī’’ti āha.
The Teacher, seeing them fall, said, “Your relatives, Bhaddaji, are suffering.”
Đức Phật thấy chúng rơi xuống, liền nói: “Này Bhaddaji, những người thân của con đang khổ sở!”
Thero satthu vacanena pāsādaṃ vissajjesi.
At the Teacher’s word, the Thera released the palace.
Vị Trưởng lão theo lời Đức Phật, liền buông lâu đài ra.
Pāsādo yathāṭhāne eva patiṭṭhahi.
The palace settled back in its original place.
Lâu đài lại an vị tại chỗ cũ.
Satthā pāraṅgato bhikkhūhi ‘‘kadā, bhante, bhaddajittherena ayaṃ pāsādo ajjhāvuṭṭho’’ti puṭṭho mahāpanādajātakaṃ (jā. 1.3.40-41) kathetvā mahājanaṃ dhammāmataṃ pāyesi.
Having crossed to the other shore, the Teacher, when asked by the bhikkhus, “When, Venerable Sir, did Venerable Bhaddaji inhabit this palace?” related the Mahāpanādajātaka and gave the nectar of Dhamma to the multitude.
Đức Phật, sau khi sang bờ bên kia, được các Tỳ-khưu hỏi: “Bạch Thế Tôn, Trưởng lão Bhaddaji đã từng ở trong lâu đài này từ khi nào?” Ngài liền kể lại Đại Panāda Jātaka và ban cho đại chúng cam lồ Pháp.
Thero pana attano ajjhāvuṭṭhapubbaṃ suvaṇṇapāsādaṃ dassetvā –
The Thera, having shown his former golden palace which he had inhabited,
Còn vị Trưởng lão thì, sau khi chỉ cho thấy lâu đài vàng mà mình đã từng ở trước đây –
Tattha panādo nāma so rājāti atīte panādo nāma so rājā ahosīti attabhāvaantarahitatāya attānaṃ paraṃ viya niddisati.
Therein, Panādo nāma so rājā means that in the past there was a king named Panāda, indicating himself as if another, due to the disappearance of that existence.
Ở đây, vua ấy tên là Panāda có nghĩa là: Trong quá khứ, có một vị vua tên là Panāda. Ngài tự xưng mình như một người khác vì thân thể đã biến mất.
So eva hi rajje ṭhitakālato paṭṭhāya sadā ussāhasampattiādinā mahatā rājānubhāvena mahatā ca kittisaddena samannāgatattā ‘‘rājā mahāpanādo’’ti paññāyittha.
For indeed, from the time he was king, he was always known as “King Mahāpanāda” due to being endowed with great royal power such as enthusiastic prosperity and great fame.
Vị vua ấy, từ khi lên ngôi, luôn được biết đến là “Đại vương Panāda” vì luôn có uy lực vương giả lớn lao như sự thành tựu về nỗ lực, và có danh tiếng lớn lao.
Yassa yūpo suvaṇṇayoti yassa rañño ayaṃ yūpo pāsādo suvaṇṇamayo.
Yassa yūpo suvaṇṇayo means, “Whose spire, this palace, was made of gold.”
Trụ tháp của ngài bằng vàng có nghĩa là: Lâu đài này của vị vua ấy là bằng vàng.
Tiriyaṃ soḷasubbedhoti vitthārato soḷasakaṇḍapātappamāṇo.
Tiriyaṃ soḷasubbedho means “sixteen arrow-spans in width.”
Ngang mười sáu mũi tên có nghĩa là: Chiều rộng bằng mười sáu mũi tên.
So pana aḍḍhayojanamatto hoti.
This was a measure of half a yojana.
Chiều rộng đó là nửa dojana.
Ubbhāmāhu sahassadhāti ubbhaṃ uccaṃ evamassa pāsādassa sahassadhā sahassakaṇḍappamāṇamāhu.
Ubbhāmāhu sahassadhā means “high, elevated, thus of this palace they say a thousand measures, a thousand arrow-spans in height.”
Cao ngàn mũi tên có nghĩa là: Chiều cao của lâu đài này được nói là bằng ngàn mũi tên.
So pana yojanato pañcavīsatiyojanappamāṇo hoti.
This was a measure of twenty-five yojanas in terms of yojanas.
Chiều cao đó là hai mươi lăm dojana.
Keci panettha gāthāsukhatthaṃ ‘‘āhū’’ti dīghaṃ kataṃ.
Some here say that “āhū” is lengthened for the sake of verse metrics.
Một số người nói rằng ở đây, chữ “āhu” được kéo dài để dễ đọc kệ.
Āhu ahosīti atthaṃ vadanti.
They say the meaning is “it was, it happened.”
Họ nói nghĩa là “đã có” (ahosi).
Sahassakaṇḍoti sahassabhūmiko.
Sahassakaṇḍo means “having a thousand stories.”
Ngàn tầng có nghĩa là: có ngàn tầng lầu.
Satageṇḍūti anekasataniyyūhako.
Satageṇḍu means “having many hundreds of pinnacles.”
Trăm đỉnh có nghĩa là: có hàng trăm đỉnh tháp.
Dhajālūti tattha tattha niyyūhasikharādīsu patiṭṭhāpitehi yaṭṭhidhajapaṭākadhajādidhajehi sampanno.
Dhajālū means “endowed with banners such as pole-banners, flags, and pennants, fixed on the peaks of the pinnacles here and there.”
Cờ phướn có nghĩa là: được trang hoàng bằng các loại cờ phướn, cờ hiệu, cờ đuôi nheo, v.v., được dựng trên các đỉnh tháp và các nơi khác.
Haritāmayoti cāmīkarasuvaṇṇamayo.
Haritāmayo means “made of pure gold.”
Xanh biếc có nghĩa là: làm bằng vàng ròng.
Keci pana ‘‘haritajātimaṇisarikkhako’’ti vadanti.
Some, however, say, “like a green jewel.”
Một số khác nói rằng: “giống như ngọc bích xanh.”
Gandhabbāti naṭā.
Gandhabbā means “dancers.”
Gandhabba có nghĩa là: những vũ công.
Cha sahassāni sattadhāti chamattāni gandhabbasahassāni sattadhā tassa pāsādassa sattasu ṭhānesu rañño abhiramāpanatthaṃ nacciṃsūti attho.
Cha sahassāni sattadhā means that six thousand Gandhabba dancers danced in seven places in that palace to entertain the king; this is the meaning.
Sáu ngàn Gandhabba, bảy nơi có nghĩa là: Sáu mươi ngàn Gandhabba đã ca múa ở bảy nơi trong lâu đài đó để làm cho nhà vua vui vẻ.
Te evaṃ naccantāpi rājānaṃ hāsetuṃ nāsakkhiṃsu.
Even though they danced in this way, they could not make the king smile.
Mặc dù ca múa như vậy, chúng vẫn không thể làm cho nhà vua cười.
Atha sakko devarājā devanaṭe pesetvā samajjaṃ kāresi, tadā rājā hasīti.
Then Sakka, the king of devas, sent divine dancers and arranged a festival, and then the king smiled.
Sau đó, Sakka, vua chư thiên, đã cử các vũ công thiên giới đến tổ chức một buổi biểu diễn, và lúc đó nhà vua đã cười.
Satimā paññavāti āyasmato sobhitattherassa gāthā.
Satimā paññavā and so on are the verses of Venerable Sobhita Thera.
Có chánh niệm, có trí tuệ là kệ của Tôn giả Sobhita.
Kā uppatti?
What was the origin?
Sự việc phát sinh là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbattitvā vayappatto satthu dhammadesanaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ pubbenivāsañāṇalābhīnaṃ bhikkhūnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā sayampi taṃ ṭhānantaraṃ uddissa patthanaṃ katvā puññāni katvā sugatīsuyeva saṃsaranto sumedhassa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā viññutaṃ patto brāhmaṇānaṃ vijjāsippesu nipphattiṃ gantvā nekkhammādhimutto gharāvāsaṃ pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā himavantassa samīpe araññāyatane assamaṃ kāretvā vanamūlaphalāphalena yāpento buddhuppādaṃ sutvā sabbattha ekarattivāseneva bhaddavatīnagare satthāraṃ upasaṅkamitvā pasannamānaso ‘‘tuvaṃ satthā ca ketu cā’’tiādīhi chahi gāthāhi abhitthavi, satthā cassa bhāviniṃ sampattiṃ pakāsesi.
This (Venerable Sobhita Thera) also, having made an aspiration under previous Buddhas, accumulating merit in various existences, was reborn in a brahmin family in the city of Haṃsavatī during the time of Padumuttara Bhagavā. Having come of age, as he listened to the Teacher's Dhamma discourse, he saw the Teacher place a certain bhikkhu in the foremost position among those bhikkhus who had attained the knowledge of past lives (pubbenivāsañāṇa). He himself, aspiring to that very position, performed meritorious deeds and, having wandered through fortunate existences, was reborn in a brahmin family during the time of Sumedha Bhagavā. Having become discerning, he achieved proficiency in the brahminical arts and sciences, and being inclined towards renunciation, he abandoned the household life. He took up the ascetic's (tāpasa) asceticism, built an hermitage in a forest grove near the Himalayas, and sustained himself with forest roots, fruits, and other produce. Having heard of the Buddha's arising, he approached the Teacher in Bhaddavatī city, staying only one night in each place. With a serene mind, he praised the Teacher with six verses beginning with "You are the Teacher, the banner, etc." The Teacher then declared his future attainment.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy phước báu trong các kiếp sống khác nhau, rồi tái sinh vào một gia đình quý tộc ở thành phố Haṃsavatī vào thời Đức Thế Tôn Padumuttara. Khi đến tuổi trưởng thành, nghe Đức Phật thuyết Pháp, ngài thấy Đức Phật đặt một vị Tỳ-khưu vào vị trí đứng đầu trong số các Tỳ-khưu có được túc mạng thông. Ngài cũng đã phát nguyện cho vị trí đó, tạo công đức, và luân hồi trong các cõi thiện. Vào thời Đức Thế Tôn Sumedha, ngài tái sinh vào một gia đình Bà-la-môn, khi đến tuổi hiểu biết, ngài đã thành thạo các môn học và nghệ thuật của Bà-la-môn. Với tâm hướng đến xuất ly, ngài từ bỏ đời sống gia đình, xuất gia làm đạo sĩ khổ hạnh, xây dựng một am thất trong khu rừng gần dãy Hy Mã Lạp Sơn, sống bằng rễ cây, quả rừng. Nghe tin Đức Phật xuất hiện, ngài đã đi đến thành phố Bhaddavatī chỉ trong một đêm, với tâm hoan hỷ, ngài đã tán dương Đức Phật bằng sáu câu kệ như: “Ngài là Bậc Đạo Sư, là ngọn cờ,” v.v. Đức Phật cũng đã tiên tri về sự thành tựu tương lai của ngài.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule nibbatti.
Due to that meritorious deed, he wandered through deva and human realms and was reborn in a brahmin family in Sāvatthī during this Buddha's arising.
Nhờ nghiệp phước đó, ngài luân hồi trong cõi trời và cõi người, rồi tái sinh vào một gia đình Bà-la-môn ở Sāvatthī vào thời Đức Phật hiện tại.
Sobhitotissa nāmaṃ akaṃsu.
They named him Sobhita.
Họ đặt tên cho ngài là Sobhita.
So aparena samayena satthu dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā chaḷabhiñño ahosi.
Later, he heard the Teacher's Dhamma discourse, gained faith, went forth, developed vipassanā, and became one with the six supernormal powers (chaḷabhiñño).
Sau đó, ngài nghe Đức Phật thuyết Pháp, phát sanh niềm tin, xuất gia, phát triển thiền quán, và trở thành vị có sáu thần thông.
Pubbenivāsañāṇe ciṇṇavasī ca ahosi.
He was also skilled (ciṇṇavasī) in the knowledge of past lives (pubbenivāsañāṇa).
Ngài cũng là người thuần thục về túc mạng thông.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.49.46-74) –
Therefore it is said in the Apadāna:
Trong Apadāna, ngài đã nói:
So arahattaṃ pana patvā attano pubbenivāsaṃ anupaṭipāṭiyā anussaranto yāva asaññabhave acittakapaṭisandhi, tāva addasa.
Having attained Arahantship, he recalled his past lives in sequence, and saw up to the Asaññabhava, where there is a rebirth with only matter, without consciousness.
Sau khi đạt được A-la-hán, ngài Sobhita đã tuần tự hồi tưởng lại các đời sống quá khứ của mình cho đến kiếp tái sinh không tâm trong cõi Vô Tưởng.
Tato pañca kappasatāni cittappavattiṃ adisvā avasāneva disvā ‘‘kimeta’’nti āvajjento nayavasena ‘‘asaññabhavo bhavissatī’’ti niṭṭhaṃ agamāsi.
From there, for five hundred eons, he did not perceive the arising of consciousness. Only at the very end did he perceive it, and reflecting, "What is this?" he concluded by way of reason, "It must be the Asaññabhava (realm of non-percipient beings)."
Từ đó, ngài không thấy sự vận hành của tâm trong năm trăm ngàn đại kiếp, rồi cuối cùng mới thấy lại, và khi quán xét “cái gì đây?” theo phương pháp, ngài đã kết luận rằng “đó hẳn là cõi Vô Tưởng”.
Tenāha bhagavā – ‘‘atthi, bhikkhave, asaññasattā nāma dīghāyukā devā, tato cuto sobhito idhūpapanno, so etaṃ bhavaṃ jānāti, sobhito anussaratī’’ti (pārā. 232 atthato samānaṃ).
Thus Bhagavā said: "Bhikkhus, there are devas called asaññasattā, who have a long lifespan. Sobhita, having fallen from there, has been reborn here. He knows that existence. Sobhita recollects it."
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã nói: “Này các tỳ-khưu, có những vị trời gọi là Vô Tưởng Hữu, có tuổi thọ rất dài. Sobhita đã chết từ đó và tái sinh ở đây. Vị ấy biết kiếp sống ấy, Sobhita hồi tưởng lại.”
Evaṃ nayavasena anussarantassa anussaraṇakosallaṃ disvā satthā theraṃ pubbenivāsaṃ anussarantānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi.
Seeing his skill in recollection, thus recollecting by way of reason, the Teacher placed the Elder in the foremost position among those who recollect past lives.
Khi thấy sự khéo léo trong việc hồi tưởng của vị Trưởng lão theo phương pháp này, Đức Đạo Sư đã đặt vị Trưởng lão vào vị trí đứng đầu trong số những người hồi tưởng đời sống quá khứ.
Tato eva cāyaṃ āyasmā savisesaṃ attano pubbenivāsānussatiñāṇaṃ tassa ca paccayabhūtaṃ paṭipattiṃ paccavekkhitvā somanassajāto tadatthadīpanaṃ udānaṃ udānento –
From that time, Venerable Sobhita, having thoroughly reviewed his unique pubbenivāsānussatiñāṇa and the practice that was its condition, was filled with joy and uttered an inspired utterance (udāna) expressing that meaning:
Chính vì thế, Tôn giả này đã quán xét đặc biệt về Túc Mạng Thông của mình và sự thực hành là nguyên nhân của nó, rồi hoan hỷ, ngài đã thốt lên lời cảm hứng (udāna) để làm sáng tỏ ý nghĩa đó –
Tattha satimāti sayaṃ samudāgamanasampannāya satipaṭṭhānabhāvanāpāripūriyā sativepullappattiyā ca satimā.
Therein, satimā (mindful) means mindful due to the perfect fulfillment of the development of the four foundations of mindfulness (satipaṭṭhāna-bhāvanā-pāripūriyā) that spontaneously arose, and due to the attainment of abundant mindfulness.
Trong đó, satimā (có niệm) nghĩa là có niệm do sự viên mãn của việc tu tập Tứ Niệm Xứ tự phát sinh và do đạt được sự phát triển rộng lớn của niệm.
Paññavāti chaḷabhiññāpāripūriyā paññāvepullappattiyā ca paññavā.
Paññavā (wise) means wise due to the perfect fulfillment of the six supernormal powers (chaḷabhiññā-pāripūriyā) and due to the attainment of abundant wisdom.
Paññavā (có tuệ) nghĩa là có tuệ do sự viên mãn của sáu thắng trí và do đạt được sự phát triển rộng lớn của tuệ.
Bhinnakilesatāya bhikkhu.
He is a bhikkhu (monk) due to having broken defilements.
Bhikkhu (tỳ-khưu) do đã phá hủy các phiền não.
Saddhādibalānañceva catubbidhasammappadhānavīriyassa ca saṃsiddhipāripūriyā āraddhabalavīriyo.
He is āraddhabalavīriyo (with vigorous energy aroused) due to the perfect attainment of the five spiritual faculties (balas) such as faith (saddhā) and the fourfold right endeavors (sammappadhāna-vīriya).
Āraddhabalavīriyo (tinh tấn kiên cường) do sự thành tựu viên mãn của các sức mạnh như tín và sự tinh tấn chánh cần bốn loại.
Saddhādīnañhettha balaggahaṇena gahaṇaṃ satipi satiādīnaṃ balabhāve, yathā ‘‘gobalibaddhā puññañāṇasambhārā’’ti.
Here, the mention of "balas" (faculties) includes faith and others, even though mindfulness (sati) and others are also faculties, just as in the expression "oxen and bulls are accumulations of merit and knowledge."
Ở đây, việc dùng từ “sức mạnh” để chỉ tín và các chi phần khác, mặc dù niệm và các chi phần khác cũng là sức mạnh, giống như trong câu “những sự tích lũy công đức và trí tuệ như sức mạnh của bò”.
Pañca kappasatānāhaṃ, ekarattiṃ anussarinti ekarattiṃ viya anussariṃ.
Pañca kappasatānāhaṃ, ekarattiṃ anussariṃ (I recollected five hundred eons in a single night) means I recollected as if in a single night.
Pañca kappasatānāhaṃ, ekarattiṃ anussariṃ (Ta đã hồi tưởng năm trăm ngàn đại kiếp trong một đêm) nghĩa là ta đã hồi tưởng như trong một đêm.
Viya-saddo hi idha luttaniddiṭṭho, etena pubbenivāsānussatiñāṇe attano ñāṇavasībhāvaṃ dīpeti.
Indeed, the word viya (like) is here elliptically expressed; by this, he demonstrates his mastery of knowledge regarding the recollection of past lives.
Thật vậy, từ “viya” (như) ở đây bị lược bỏ; qua đó, ngài thể hiện sự thành thạo của mình trong Túc Mạng Thông.
Idāni yāya paṭipattiyā attano satimantādibhāvo sātisayaṃ pubbenivāsañāṇañca siddhaṃ, taṃ dassetuṃ ‘‘cattāro’’tiādinā dutiyaṃ gāthamāha.
Now, to show the practice by which his state of mindfulness and other qualities, as well as his extraordinary knowledge of past lives, were perfected, he spoke the second verse, beginning with "the four."
Bây giờ, để chỉ rõ sự có niệm và các phẩm chất khác của mình, cũng như Túc Mạng Thông vượt trội đã được thành tựu nhờ sự thực hành nào, ngài đã nói bài kệ thứ hai với câu “cattāro” (bốn) v.v.
Tattha cattāro satipaṭṭhāneti kāyānupassanādike attano visayabhedena catubbidhe lokiyalokuttaramissake satisaṅkhāte satipaṭṭhāne.
There, the four foundations of mindfulness refers to the four kinds of satipaṭṭhāna, which are of a mixed mundane and supramundane nature, such as contemplation of the body, and are called sati (mindfulness) due to their distinct spheres of activity.
Trong đó, cattāro satipaṭṭhāne (bốn niệm xứ) là Tứ Niệm Xứ, bao gồm quán thân v.v., có bốn loại theo sự khác biệt về đối tượng của chúng, bao gồm cả thế gian và siêu thế, được gọi là niệm.
Sattāti satta bojjhaṅge.
Seven refers to the seven factors of awakening (bojjhaṅga).
Sattā (bảy) là bảy chi phần giác ngộ (Bojjhaṅga).
Aṭṭhāti aṭṭha maggaṅgāni.
Eight refers to the eight factors of the path (maggaṅga).
Aṭṭhā (tám) là tám chi phần con đường (Maggaṅga).
Satipaṭṭhānesu hi suppatiṭṭhitacittassa satta bojjhaṅgā bhāvanāpāripūriṃ gatā eva honti, tathā ariyo aṭṭhaṅgiko maggo.
For one whose mind is well-established in the foundations of mindfulness, the seven factors of awakening are indeed fully developed in their cultivation, and so is the Noble Eightfold Path.
Thật vậy, đối với người có tâm an trú vững chắc trong Tứ Niệm Xứ, bảy chi phần giác ngộ đã đạt đến sự viên mãn của tu tập, và Bát Chánh Đạo cũng vậy.
Tenāha dhammasenāpati – ‘‘catūsu satipaṭṭhānesu suppatiṭṭhitacittā satta bojjhaṅge yathābhūtaṃ bhāvetvā’’tiādīhi (dī. ni. 3.143) sattakoṭṭhāsikesu sattatiṃsāya bodhipakkhiyadhammesu ekasmiṃ koṭṭhāse bhāvanāpāripūriṃ gacchante itare agacchantā nāma natthīti.
Therefore, the General of the Dhamma said, "Having well-established their minds in the four foundations of mindfulness, they cultivate the seven factors of awakening as they truly are," and so on. This means that when one division among the seven divisions (of the thirty-seven factors of enlightenment) reaches full development in cultivation, it is impossible for the others not to develop.
Vì vậy, Tướng quân Pháp đã nói: “Tâm an trú vững chắc trong Tứ Niệm Xứ, sau khi tu tập bảy chi phần giác ngộ đúng như thật” v.v. (Dī. Ni. 3.143), nghĩa là khi một trong bảy phần của ba mươi bảy Bồ-đề phần (bodhipakkhiyadhammā) đạt đến sự viên mãn của tu tập, thì không có phần nào khác không đạt đến.
Bhāvayanti bhāvanāhetu.
Cultivate means for the sake of cultivation.
Bhāvaya (tu tập) là vì lý do tu tập.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is as explained before.
Phần còn lại theo cách đã nói.
Yaṃ kiccaṃ daḷhavīriyenātiādikā āyasmato valliyattherassa gāthā.
The verses beginning with "Whatever task by one of firm energy" are those of the Venerable Valli Thera.
Bài kệ của Tôn giả Valli bắt đầu bằng Yaṃ kiccaṃ daḷhavīriyenā (Việc gì cần làm với tinh tấn kiên cường).
Kā uppatti?
What is their origin?
Sự phát sinh là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto sumedhassa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā viññutaṃ patto vijjāsippesu nipphattiṃ gato asītikoṭivibhavaṃ pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā pabbatapāde araññāyatane ekissā nadiyā tīre assamaṃ kāretvā viharanto attano anuggaṇhanatthaṃ upagataṃ satthāraṃ disvā pasannamānaso ajinacammaṃ pattharitvā adāsi.
This thera, too, having made aspirations under previous Buddhas and accumulated merits in various existences, was reborn in a brahmin family during the time of Sumedha Bhagavā. Having attained discernment and perfected in arts and sciences, he renounced eighty crores of wealth and took up the ascetic life. Dwelling in a hermitage at the foot of a mountain, on the bank of a river in a forest, he saw the Teacher who had come to favor him. With a gladdened mind, he spread an antelope skin and offered it.
Vị này cũng đã tích lũy công đức trong các kiếp sống khác nhau, sau khi đã tạo duyên với các Đức Phật quá khứ. Vào thời Đức Thế Tôn Sumedha, ngài tái sinh vào một gia đình Bà-la-môn, khi trưởng thành, ngài đã thành thạo các môn học và nghệ thuật. Từ bỏ tài sản tám mươi triệu, ngài xuất gia làm ẩn sĩ. Ngài xây dựng một am thất bên bờ một con sông trong khu rừng dưới chân núi và sống ở đó. Khi thấy Đức Đạo Sư đến để giúp đỡ mình, ngài đã trải một tấm da nai và cúng dường với tâm hoan hỷ.
Tattha nisinnaṃ bhagavantaṃ pupphehi ca candanena ca pūjetvā ambaphalāni datvā pañcapatiṭṭhitena vandi.
Having worshipped the Bhagavā seated there with flowers and sandalwood, and offered mango fruits, he prostrated with the five-point reverence.
Sau khi cúng dường hoa và gỗ đàn hương cho Đức Thế Tôn đang ngồi trên đó, ngài đã dâng trái xoài và đảnh lễ với năm chi chạm đất.
Tassa bhagavā nisinnāsanasampattiṃ pakāsento anumodanaṃ vatvā pakkāmi.
The Bhagavā, having declared the excellence of his seating arrangement, gave an anointing and departed.
Đức Thế Tôn đã tán thán sự viên mãn của chỗ ngồi của vị ẩn sĩ, rồi nói lời tùy hỷ và rời đi.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde vesāliyaṃ brāhmaṇakule nibbattitvā ‘‘kaṇhamitto’’ti laddhanāmo vayappatto satthu vesāligamane buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddho mahākaccānattherassa santike pabbaji.
Through that meritorious action, he wandered through the realms of devas and humans, and in this Buddha-era, he was reborn in a brahmin family in Vesālī, named Kaṇhamitta. Having reached maturity, he saw the Buddha's power during the Teacher's visit to Vesālī, gained faith, and was ordained by Mahākaccāyana Thera.
Nhờ nghiệp thiện đó, ngài đã luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời Đức Phật hiện tại, ngài tái sinh vào một gia đình Bà-la-môn ở Vesālī, được đặt tên là Kaṇhamitta. Khi đến tuổi trưởng thành, ngài thấy thần thông của Đức Phật khi Ngài đến Vesālī, ngài khởi tín tâm và xuất gia với Trưởng lão Mahākaccāna.
So mandapañño dandhaparakkamo ca hutvā ciraṃ kālaṃ viññuṃ sabrahmacāriṃ nissāyeva vasati.
Being dull-witted and slow in effort, he lived for a long time relying solely on a wise fellow monastic.
Ngài có trí tuệ chậm lụt và tinh tấn yếu kém, nên đã sống nương tựa vào một vị đồng phạm hạnh có trí tuệ trong một thời gian dài.
Bhikkhū ‘‘yathā nāma valli rukkhādīsu kiñci anissāya vaḍḍhituṃ na sakkoti, evamayampi kañci paṇḍitaṃ anissāya vaḍḍhituṃ na sakkotī’’ti valliyotveva samudācariṃsu.
The bhikkhus, saying, "Just as a creeper cannot grow without relying on something like a tree, so too this bhikkhu cannot progress without relying on some wise person," called him Valliya.
Các tỳ-khưu đã gọi ngài là Valli (dây leo) vì “giống như một dây leo không thể phát triển nếu không nương tựa vào cây cối v.v., vị này cũng không thể phát triển nếu không nương tựa vào một vị hiền trí nào đó”.
Aparabhāge pana veṇudattattheraṃ upasaṅkamitvā tassa ovāde ṭhatvā sato sampajāno hutvā viharanto ñāṇassa paripākaṃ gatattā paṭipattikkamaṃ theraṃ pucchanto –
Later, approaching the Elder Veṇudatta, and abiding by his counsel, he dwelt mindful and fully aware. As his knowledge had matured, he wished to inquire about the course of practice from the Elder, and so—
Sau đó, ngài đến gặp Trưởng lão Veṇudatta, nương theo lời giáo huấn của ngài, sống có niệm và tỉnh giác. Do trí tuệ đã chín muồi, ngài hỏi Trưởng lão về phương pháp thực hành –
Tattha yaṃ kiccaṃ daḷhavīriyenāti daḷhena vīriyena thirena parakkamena, daḷhavīriyena vā purisadhorayhena yaṃ kiccaṃ kātabbaṃ paṭipajjitabbaṃ.
Therein, "whatever is to be done by one with firm energy" means whatever is to be done, to be practiced, by firm energy, by steady exertion, or by a person of firm energy, a leader among men.
Trong đó, yaṃ kiccaṃ daḷhavīriyenā (việc gì cần làm với tinh tấn kiên cường) là việc gì cần làm, cần thực hành bằng tinh tấn kiên cường, bằng nỗ lực vững chắc, hoặc bởi người đàn ông có tinh tấn kiên cường, người gánh vác trách nhiệm.
Yaṃ kiccaṃ boddhumicchatāti cattāri ariyasaccāni nibbānameva vā boddhuṃ bujjhituṃ icchantena paṭivijjhitukāmena yaṃ kiccaṃ karaṇīyaṃ.
"Whatever is to be done by one desiring to awaken" means whatever is to be done by one desiring to awaken, to comprehend, the Four Noble Truths or Nibbāna itself.
Yaṃ kiccaṃ boddhumicchatā (việc gì cần làm bởi người muốn giác ngộ) là việc gì cần làm bởi người muốn giác ngộ, muốn thấu hiểu Tứ Thánh Đế hoặc chỉ Niết Bàn.
Karissaṃ nāvarajjhissanti tamahaṃ dāni karissaṃ na virādhessaṃ, yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjissāmi.
"I shall do it, I shall not fail" means "I shall now do that; I shall not miss it; I shall practice as instructed."
Karissaṃ nāvarajjhissaṃ (Ta sẽ làm, không sai sót) nghĩa là ta sẽ làm điều đó bây giờ, ta sẽ không sai sót, ta sẽ thực hành theo lời đã được chỉ dạy.
Passa vīriyaṃ parakkamanti yathā paṭipajjamāne dhamme vidhinā īraṇato ‘‘vīriyaṃ’’, paraṃ paraṃ ṭhānaṃ akkamanato ‘‘parakkamo’’ti ca laddhanāmaṃ sammāvāyāmaṃ passa na saddhamevāti attano kattukāmataṃ dasseti.
"See my energy, my exertion" means "See my right effort, which is called 'energy' because of the proper activation of the Dhamma when practiced according to method, and 'exertion' because of advancing from one stage to the next, not merely faith," thus showing his eagerness to act.
Passa vīriyaṃ parakkama (Hãy xem tinh tấn và nỗ lực) nghĩa là hãy xem chánh tinh tấn, được gọi là “vīriyaṃ” (tinh tấn) do sự vận hành đúng cách các pháp đang được thực hành, và là “parakkamo” (nỗ lực) do sự tiến tới từng giai đoạn một, chứ không chỉ là niềm tin. Ngài thể hiện ý muốn thực hành của mình.
Tvañcāti kammaṭṭhānadāyakaṃ kalyāṇamittaṃ ālapati.
"And do you" refers to the noble friend who gives the meditation subject.
Tvañcā (Và Ngài) là lời gọi một thiện tri thức, người ban kammaṭṭhāna.
Meti mayhaṃ.
"Me" means "to me."
Me (của ta) nghĩa là của tôi.
Maggamakkhāhīti ariyamaggaṃ kathehi, lokuttaramaggasampāpakaṃ catusaccakammaṭṭhānaṃ kathehīti attho.
"Teach me the path" means "teach the Noble Path," which is to say, "teach the meditation subject of the Four Truths that leads to the supramundane path."
Maggamakkhāhī (hãy chỉ cho ta con đường) nghĩa là hãy nói về Thánh Đạo, tức là hãy nói về kammaṭṭhāna Tứ Thánh Đế dẫn đến Thánh Đạo siêu thế.
Añjasanti ujukaṃ majjhimapaṭipadābhāvena antadvayassa anupagamanato.
"The straight way" means direct, because it does not incline towards either of the two extremes, being the Middle Path.
Añjasa (lối thẳng) nghĩa là thẳng, do không đi theo hai cực đoan (khổ hạnh ép xác và hưởng thụ dục lạc) bằng Trung Đạo.
Amate nibbāne sampāpakabhāvena patiṭṭhitattā amatogadhaṃ.
It is "leading to the Deathless" because it is established as leading to the Deathless, Nibbāna.
Amatogadhaṃ (dẫn đến bất tử) do an trú trong Niết Bàn, là nơi dẫn đến Niết Bàn.
Monenāti ñāṇena maggapaññāya.
"By wisdom" means by knowledge, by path-wisdom.
Monenā (bằng trí tuệ) nghĩa là bằng trí tuệ, bằng trí tuệ đạo.
Monissanti jānissaṃ nibbānaṃ paṭivijjhissaṃ pāpuṇissaṃ.
"Will understand" means "I will know, I will penetrate, I will attain Nibbāna."
Monissaṃ (ta sẽ giác ngộ) nghĩa là ta sẽ biết, ta sẽ thấu hiểu, ta sẽ đạt đến Niết Bàn.
Gaṅgāsotova sāgaranti yathā gaṅgāya soto sāgaraṃ samuddaṃ avirajjhanto ekaṃsato ogāhati, evaṃ ‘‘ahaṃ kammaṭṭhānaṃ anuyuñjanto maggañāṇena nibbānaṃ adhigamissāmi, tasmā taṃ kammaṭṭhānaṃ me ācikkhathā’’ti theraṃ kammaṭṭhānaṃ yāci.
"Like the current of the Gaṅgā to the ocean" means "Just as the current of the Gaṅgā certainly enters the ocean without fail, so too, by practicing the meditation subject, I shall attain Nibbāna by path-knowledge. Therefore, please teach me that meditation subject"—thus he requested the meditation subject from the Elder.
Gaṅgāsotova sāgara (như dòng sông Gaṅgā đổ ra biển) nghĩa là như dòng sông Gaṅgā không sai sót mà chắc chắn đổ vào biển, vào đại dương, thì “ta cũng vậy, khi thực hành kammaṭṭhāna, sẽ đạt đến Niết Bàn bằng trí tuệ đạo; vì vậy, xin Ngài hãy chỉ dạy kammaṭṭhāna đó cho ta”. Ngài đã cầu xin Trưởng lão ban kammaṭṭhāna.
Kese me olikhissantītiādikā āyasmato vītasokattherassa gāthā.
The verses beginning with "My hairs they will cut" are the verses of the Venerable Elder Vītasoka. What was his origin? This elder, too, having made aspirations under previous Buddhas and accumulated merits in various existences, was reborn in a brahmin family during the time of the Blessed One Siddhattha. Having attained proficiency in the sciences and arts of the brahmins, he renounced sensual pleasures and undertook the ascetic life. Dwelling in the forest surrounded by a great company of ascetics, he heard of the Buddha's arising and was joyful and delighted, thinking, "The Buddhas, the Blessed Ones, are rare to see, like udumbara flowers; they should be approached now." As he was going to see the Teacher with a large assembly, he became ill when a yojana and a half remained, and died with a perception directed towards the Buddha. He was reborn among the devas, and repeatedly wandered through deva and human existences. In this present Buddha-dispensation, he was born as the younger brother of King Dhammāsoka, two hundred and eighteen years after the Buddha's enlightenment. His name was Vītasoka.
Các bài kệ của Tôn giả Vītasoka bắt đầu bằng câu Kese me olikhissantī (Khi tóc của tôi được cạo).
Kā uppatti?
When he came of age, having attained proficiency in the sciences and arts to be learned by khattiya princes, and relying on Elder Giridatta, he, while still a layman, became skilled in the Suttanta Piṭaka and Abhidhamma Piṭaka. One day, during a beard-trimming session, he took a mirror from the barber's hand and looked at his body. Seeing the wrinkles and gray hairs, he became greatly agitated. He directed his mind to vipassanā and diligently cultivated meditation. In that very seat, he attained the state of a Sotāpanna. He then went forth under Elder Giridatta and not long after attained Arahantship.
Sự kiện phát sinh là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto siddhatthassa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā brāhmaṇānaṃ vijjāsippesu nipphattiṃ gato kāme pahāya isipabbajjaṃ pabbajitvā mahatā isigaṇena parivuto araññe vasanto buddhuppādaṃ sutvā haṭṭhatuṭṭho ‘‘udumbarapupphasadisā dullabhadassanā buddhā bhagavanto, idāneva upagantabbā’’ti mahatiyā parisāya saddhiṃ satthāraṃ daṭṭhuṃ gacchanto diyaḍḍhayojane sese byādhiko hutvā buddhagatāya saññāya kālaṅkato devesu uppajjitvā aparāparaṃ devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde aṭṭhārasavassādhikānaṃ dvinnaṃ vassasatānaṃ matthake dhammāsokarañño kaniṭṭhabhātā hutvā nibbatti, tassa vītasokoti nāma ahosi.
Therefore, it is stated in the Apadāna:
Vị Trưởng lão Vītasoka này cũng vậy, đã tích lũy công đức trong nhiều kiếp ở các thời Đức Phật quá khứ, và trong thời Đức Thế Tôn Siddhattha, ngài tái sinh vào một gia đình Bà-la-môn. Sau khi thành thạo các môn học và nghệ thuật của Bà-la-môn, ngài đã từ bỏ dục lạc và xuất gia làm đạo sĩ. Được bao quanh bởi một đoàn đạo sĩ đông đảo, ngài sống trong rừng. Nghe tin Đức Phật xuất hiện, ngài vô cùng hoan hỷ, nghĩ rằng: “Các Đức Thế Tôn hiếm khi được nhìn thấy, giống như hoa sung. Chúng ta phải đến gặp Ngài ngay bây giờ.” Khi đang đi cùng đoàn người đông đảo để gặp Đức Đạo Sư, ngài bị bệnh khi còn cách một rưỡi dojana. Ngài qua đời với tâm niệm về Đức Phật, tái sinh vào cõi trời, rồi luân hồi giữa cõi trời và cõi người hết lần này đến lần khác. Trong thời Đức Phật hiện tại, ngài tái sinh làm em trai của vua Dhammāsoka, sau khi hai trăm mười tám năm đã trôi qua. Tên của ngài là Vītasoka.
So vayappatto khattiyakumārehi sikkhitabbavijjāsippesu nipphattiṃ gato giridattattheraṃ nissāya gihibhūto suttantapiṭake abhidhammapiṭake ca visārado hutvā ekadivasaṃ massukammasamaye kappakassa hatthato ādāsaṃ gahetvā kāyaṃ olokento valitapalitādīni disvā sañjātasaṃvego vipassanāya cittaṃ otāretvā bhāvanaṃ ussukkāpetvā tasmiṃyeva āsane sotāpanno hutvā giridattattherassa santike pabbajitvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
When he reached maturity, having attained proficiency in the sciences and arts to be learned by khattiya princes, he became a lay follower, relying on Giridatta Thera. Having become skilled in the Suttanta Piṭaka and Abhidhamma Piṭaka, one day, during a beard-trimming session, he took a mirror from the barber’s hand and, looking at his body, saw wrinkles and grey hairs. A sense of urgency arose in him, and he directed his mind to insight meditation. Having diligently cultivated meditation, he became a sotāpanna right there on that seat. He then went forth under Giridatta Thera and soon attained Arahantship.
Khi đến tuổi trưởng thành, ngài đã thành thạo các môn học và nghệ thuật mà các hoàng tử Sát-đế-lợi cần học. Nương tựa vào Trưởng lão Giridatta, ngài là một cư sĩ thông thạo Tạng Kinh và Tạng Vi Diệu Pháp. Một ngày nọ, trong khi đang cạo râu, ngài cầm gương từ tay người thợ cạo và nhìn vào thân thể mình. Thấy những nếp nhăn và tóc bạc, ngài cảm thấy xúc động sâu sắc, hướng tâm vào thiền quán và tinh tấn tu tập. Ngay tại chỗ ngồi đó, ngài đã chứng Sơ quả. Sau đó, ngài xuất gia với Trưởng lão Giridatta và không lâu sau đã đạt A-la-hán quả.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.49.9-26) –
Therefore, it is said in the Apadāna:
Do đó, trong Apadāna (apa. thera 2.49.9-26) có nói:
Tattha kese me olikhissanti, kappako upasaṅkamīti gihikāle massukammasamaye ‘‘mama kese olikhissaṃ kappemī’’ti kesādīnaṃ chedanādivasena kappanato kappako nhāpito maṃ upagacchi.
Therein, "My hairs they will cut, the barber approached" means that during his lay life, at the time of trimming his beard, the barber, who is called kappaka because he cuts hair and other things, approached him with the thought, "I will cut and trim my hairs."
Trong đó, kese me olikhissanti, kappako upasaṅkamīti: vào thời kỳ còn là gia chủ, lúc sửa sang râu tóc, người thợ cạo (nhāpito), tức là kappako, đã đến gần tôi, nói rằng: “Ta sẽ cạo tóc cho ta,” tức là cắt tỉa tóc và các thứ tương tự.
Tatoti kappakato.
"Tato" means from the barber.
Tatoti: từ người thợ cạo.
Sarīraṃ paccavekkhisanti sabbakāyike ādāse palitavalitamukhanimittādidassanamukhena ‘‘abhibhūto vata jarāya me kāyo’’ti jarābhibhūtaṃ attano sarīraṃ paccavekkhiṃ.
"Sarīraṃ paccavekkhisaṃ" means that he reflected on his own body, which was overcome by old age, by seeing signs of gray hairs and wrinkles on his face in a full-length mirror, thinking, "Alas, my body is overcome by old age."
Sarīraṃ paccavekkhisanti: tôi đã quán sát thân mình thông qua việc nhìn thấy các dấu hiệu như tóc bạc, nếp nhăn trên mặt trong gương toàn thân, nghĩ rằng: “Thân ta đã bị già yếu áp đảo rồi!”
Evaṃ paccavekkhato ca tuccho kāyo adissittha niccadhuvasukhasabhāvādīhi ritto hutvā me kāyo adissatha paññāyi.
And as he thus reflected, "the body appeared empty" means his body appeared, or became known, as empty of the nature of permanence, stability, happiness, and so on.
Khi quán sát như vậy, tuccho kāyo adissittha: thân tôi hiện ra là trống rỗng, không có bản chất thường hằng, bền vững, an lạc, v.v.
Andhakāre tamo byagā yena ayonisomanasikārasaṅkhātena tamasā attano kāye andhagatā vijjamānampi asubhādisabhāvaṃ apassantā avijjamānaṃ subhādiākāraṃ gaṇhanti, tasmiṃ andhakāre andhakaraṇaṭṭhāne kāye yonisomanasikārasaṅkhātena ñāṇālokena avijjātamo vigato, tato eva sabbe coḷā samucchinnā corā viya kusalabhaṇḍacchedanato, sādhūhi alātabbato asaṅgahetabbato saṅkārakūṭādīsu chaḍḍitapilotikakhaṇḍaṃ viya issarajanena ariyajanena jigucchitabbatāya coḷā viyāti vā ‘‘coḷā’’ti laddhanāmā kilesā samucchinnā.
In the darkness, darkness spread; by that darkness, called unwise attention, people become blind in their own bodies, not seeing the existent nature of impurity etc., but grasping at the non-existent appearance of beauty etc. In that darkness, in that body, the place of blinding darkness, the darkness of ignorance departed by the light of wisdom, called wise attention. For that very reason, all defilements are eradicated, like thieves because they cut off the store of wholesome deeds, or like discarded scraps of cloth on a rubbish heap, not to be taken or collected by the good, and loathed by noble beings; thus, the defilements, having gained the name ‘coḷā’ (rags), were entirely cut off.
Andhakāre tamo byagā: trong bóng tối, nơi thân thể bị che khuất bởi vô minh (ayoniso manasikāra), khiến người ta không thấy được bản chất bất tịnh, v.v., vốn có, mà lại chấp thủ vào những hình tướng đẹp đẽ, v.v., không có thật; trong bóng tối đó, tức là nơi che khuất, bóng tối của vô minh đã tan biến nhờ ánh sáng của trí tuệ (yoniso manasikāra). Do đó, sabbe coḷā samucchinnā: tất cả các phiền não (kilesa) được gọi là “coḷā” đã bị cắt đứt. Chúng được gọi là “coḷā” vì chúng giống như những tên trộm cướp tài sản thiện lành, hoặc vì các bậc thiện trí không chấp thủ chúng, không gom góp chúng, hay vì chúng đáng bị các bậc quyền quý, các bậc Thánh ghê tởm, giống như những mảnh vải rách bị vứt bỏ trong đống rác.
Aggamaggena samugghāṭitattā eva ca nesaṃ natthi dāni punabbhavo āyatiṃ punabbhavābhinibbatti natthīti.
And because they were completely eradicated by the highest path, there is no more rebirth; there is no rebirth in the future.
Và vì chúng đã bị nhổ tận gốc rễ bởi con đường tối thượng (aggamagga), nên natthi dāni punabbhavo: không còn sự tái sinh trong tương lai nữa.
Pañca nīvaraṇe hitvātiādikā āyasmato puṇṇamāsattherassa gāthā.
“ Having abandoned the five hindrances” and so forth are the verses of the Venerable Elder Puṇṇamāsa.
Bài kệ của Trưởng lão Puṇṇamāsa bắt đầu bằng Pañca nīvaraṇe hitvā.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự khởi nguyên là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto tissassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthari araññe viharante paṃsukūlacīvaraṃ dumasākhāya laggetvā gandhakuṭiṃ paviṭṭhe dhanuhattho gahanaṃ paviṭṭho satthu paṃsukūlaṃ disvā pasannamānaso dhanuṃ nikkhipitvā buddhaguṇe anussaritvā paṃsukūlaṃ vandi.
This Elder, too, having made aspirations under former Buddhas and accumulated merits in various existences, was reborn into a family in the time of the Blessed One Tissa. Having reached maturity, he became a forest-dweller. One day, while wandering, he saw the walking path of the Teacher. With a gladdened mind, he put down his bow, recollected the Buddha’s virtues, and paid homage to the cast-off robe (paṃsukūla) that the Teacher had hung on a tree branch before entering the Perfumed Chamber.
Vị này cũng đã tích lũy công đức trong các kiếp sống trước dưới thời chư Phật quá khứ. Vào thời Đức Phật Tissa, ngài sinh ra trong một gia đình quý tộc, khi trưởng thành, một ngày nọ, thấy Đức Phật đang trú ngụ trong rừng, treo y phấn tảo trên cành cây rồi đi vào hương thất. Vị này, tay cầm cung, đi vào rừng sâu, thấy y phấn tảo của Đức Phật, tâm hoan hỷ, đặt cung xuống, hồi tưởng về các đức tính của Đức Phật và đảnh lễ y phấn tảo.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ kuṭumbiyakule nibbatti.
Through that meritorious deed, he wandered through realms of devas and humans, and in the present Buddha-dispensation, he was born into a householder’s family in Sāvatthī.
Nhờ nghiệp thiện đó, ngài luân hồi trong cõi trời và cõi người, rồi sinh ra trong một gia đình gia chủ ở Sāvatthī vào thời Đức Phật hiện tại.
Tassa kira jātadivase tasmiṃ gehe sabbabhājanāni suvaṇṇaratanamayehi māsehi paripuṇṇāneva ahesuṃ.
It is said that on the day of his birth, all the vessels in that house were filled with masaka beans made of gold and jewels.
Tương truyền, vào ngày ngài sinh ra, tất cả các vật chứa trong nhà đều đầy ắp những hạt đậu bằng vàng và ngọc.
Tenassa puṇṇamāsotveva nāmaṃ akaṃsu.
Therefore, they named him Puṇṇamāsa (Full Moon).
Vì thế, người ta đặt tên ngài là Puṇṇamāsa.
So vayappatto dārapariggahaṃ katvā ekasmiṃ putte uppanne gharāvāsaṃ pahāya pabbajitvā gāmakāvāse vasanto ghaṭento vāyamanto chaḷabhiñño ahosi.
Having reached maturity, he took a wife, and after a son was born, he abandoned household life, went forth into homelessness, and dwelled in a village monastery. Striving and exerting himself diligently, he attained the six supernormal powers (chalabhiññā).
Khi trưởng thành, ngài lập gia đình, sau khi có một người con, ngài từ bỏ đời sống gia đình, xuất gia, sống trong một ngôi làng, tinh tấn tu tập và đạt được sáu thắng trí (chaḷabhiñña).
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.49.1-8) –
Therefore, it is said in the Apadāna:
Điều đó được nói trong Apadāna:
Chaḷabhiñño pana hutvā sāvatthiṃ upagantvā satthāraṃ vanditvā susāne vasati, tassa ca acirāgatasseva sato putto kālamakāsi.
Having become one with the six supernormal powers, he went to Sāvatthī, paid homage to the Teacher, and dwelled in a charnel ground. Not long after his arrival, his son passed away.
Sau khi đạt được sáu thắng trí, ngài đến Sāvatthī, đảnh lễ Đức Phật và trú ngụ tại nghĩa địa. Không lâu sau khi ngài đến, con trai ngài qua đời.
Dārakamātā therassa āgatabhāvaṃ sutvā, ‘‘mā idaṃ aputtakaṃ sāpateyyaṃ rājāno hareyyu’’nti taṃ uppabbājetukāmā mahatā parivārena therassa santikaṃ gantvā paṭisanthāraṃ katvā palobhetuṃ ārabhi.
The child’s mother, hearing of the Elder’s arrival, thought, “Lest the king seize this property of a childless man,” and wishing to make him disrobe, she went to the Elder with a large retinue, offered greetings, and began to tempt him.
Mẹ của đứa trẻ nghe tin Trưởng lão đã đến, nghĩ rằng: “Đừng để các vị vua chiếm đoạt tài sản không có người thừa kế này,” muốn khiến ngài hoàn tục, liền cùng một đoàn tùy tùng lớn đến gặp Trưởng lão, sau khi chào hỏi, bắt đầu dụ dỗ ngài.
Thero attano vītarāgabhāvajānāpanatthaṃ ākāse ṭhatvā attano paṭipattikittanamukhena tassā dhammaṃ desento –
To make known his state of being free from passion, the Elder stood in the air and, through extolling his own practice, preached the Dhamma to her, saying:
Để cho bà biết mình đã ly dục, Trưởng lão đứng trên không trung, thuyết pháp cho bà, ca ngợi sự thực hành của mình:
Tattha pañca nīvaraṇe hitvāti kāmacchandādike pañca nīvaraṇe pahāya jhānādhigamena viddhaṃsetvā.
Therein, having abandoned the five hindrances means having eradicated the five hindrances, such as sensual desire, by attaining jhāna. For the attainment of security from bondage means for the attainment of Nibbāna, which is secure and undisturbed by the four bonds, such as the bond of sensuality. Dhamma-mirror means a mirror that is the Dhamma itself.
Trong đó, pañca nīvaraṇe hitvāti: từ bỏ năm triền cái như dục ái, v.v., và tiêu diệt chúng bằng cách chứng đắc thiền định.
Yogakkhemassa pattiyāti kāmayogādīhi catūhi yogehi khemassa anupaddutassa nibbānassa adhigamāya.
Just as a mirror shows the good and bad qualities of the physical body to one who looks, so too does the Dhamma-mirror, which is Vipassanā insight (ñāṇa-dassana) for the discernment of the common and distinct characteristics of phenomena, specifically reveal the qualities of the mental body (nāma-kāya) through the clarification of purity and defilement states and by means of their abandonment, to one who practices Vipassanā.
Yogakkhemassa pattiyāti: để đạt được Niết Bàn an ổn, không bị quấy nhiễu bởi bốn ách buộc (yoga) như dục ách, v.v.
Dhammādāsanti dhammabhūtaṃ ādāsaṃ.
Therefore, he said:
Dhammādāsanti: tấm gương Pháp.
Yathā hi ādāso olokentassa rūpakāye guṇāguṇaṃ ādaṃseti, evaṃ vipassanāsaṅkhāto dhammānaṃ sāmaññavisesāvabodhanato ñāṇadassanabhūto dhammādāso vipassantassa vodānasaṃkilesadhammavibhāvanena tappahānasādhanena ca visesato nāmakāye guṇaṃ ādaṃseti.
“ Having taken the Dhamma-mirror, my own vision of knowledge, I surveyed this body, all within and without”—
Thật vậy, giống như tấm gương cho người nhìn thấy những ưu và khuyết điểm của thân sắc, thì tấm gương Pháp, tức là tuệ tri và kiến giải, do khả năng thấu hiểu sự giống và khác biệt của các pháp, đặc biệt cho người tu tập thấy rõ những ưu điểm của danh thân thông qua việc làm rõ các pháp thanh tịnh và ô nhiễm, và bằng cách thực hành để loại bỏ chúng.
Tenāha –
I surveyed this body, this aggregate of phenomena, my own being (attabhāva), all of it, completely, as composed of internal and external sense-bases (ajjhattika-bāhirāyatana), taking the Dhamma-mirror, and I saw with the eye of wisdom (ñāṇacakkhu) that it is impermanent (anicca), suffering (dukkha), and without self (anattā).
Vì thế, ngài đã nói:
Imaṃ kāyaṃ dhammasamūhaṃ mama attabhāvaṃ ajjhattikabāhirāyatanabhāvato santarabāhiraṃ sabbaṃ anavasesaṃ dhammādāsaṃ gahetvā ‘‘anicca’’ntipi ‘‘dukkha’’ntipi ‘‘anattā’’tipi patiavekkhiṃ ñāṇacakkhunā passiṃ.
And as I thus saw, within and without, in my own continuity and in that of others, the body appeared empty; the aggregate of the five aggregates (khandha-pañcaka), devoid of permanence, substance, happiness, etc., and called 'being' (attabhāva), appeared empty. I truly saw it as it is with the eye of wisdom.
Tôi đã quán sát toàn bộ thân này, tức là tập hợp các pháp, tự thân tôi, cả bên trong lẫn bên ngoài do là nội xứ và ngoại xứ, không còn sót lại gì, bằng tấm gương Pháp, tức là bằng nhãn tuệ, thấy rằng nó là “vô thường” (anicca), “khổ” (dukkha), và “vô ngã” (anattā).
Evaṃ passatā ca mayā ajjhattañca bahiddhā cāti attano santāne parasantāne ca tuccho kāyo adissatha niccasārādivirahito tuccho khandhapañcakasaṅkhāto attabhāvakāyo ñāṇacakkhunā yāthāvato apassittha.
Indeed, the entire aggregate of five aggregates is called ‘body’ (kāya) in statements such as: “Bhikkhus, for a foolish person veiled by ignorance and bound by craving, this body has thus come into being.”
Và khi tôi quán sát như vậy, ajjhattañca bahiddhā cāti: trong dòng tương tục của chính tôi và trong dòng tương tục của người khác, tuccho kāyo adissatha: thân thể tự ngã, tức là tập hợp năm uẩn, trống rỗng, không có bản chất thường hằng, v.v., đã hiện rõ qua nhãn tuệ một cách chân thật.
Sakalampi hi khandhapañcakaṃ ‘‘avijjānivutassa, bhikkhave, bālassa taṇhāsaṃyuttassa evamayaṃ kāyo samudāgato’’tiādīsu (saṃ. ni. 2.19) ‘‘kāyo’’ti vuccati.
And by the phrase “ appeared empty,” the Elder declared his task to be accomplished, indicating that what needed to be seen in the body had been seen, and there was nothing more for him to see.
Thật vậy, toàn bộ năm uẩn được gọi là “thân” (kāyo) trong các câu như: “Này các tỳ-khưu, thân này của kẻ ngu si bị vô minh che lấp, bị tham ái trói buộc, đã khởi lên như vậy.”
‘‘Adissathā’’ti ca iminā yadeva kāye daṭṭhabbaṃ, taṃ diṭṭhaṃ, na dānissa kiñci mayā passitabbaṃ atthīti katakiccataṃ dassento aññaṃ byākāsi.
By the phrase “adissathā” (it was seen), he declared his task accomplished, indicating that whatever was to be seen in the body had been seen, and there was nothing more for him to see, thus revealing his attainment of Arahantship.
Và với từ “adissathā”, ngài đã giải thích thêm, cho thấy rằng những gì đáng thấy trong thân đã được thấy, và không còn gì nữa mà ngài cần phải thấy, tức là công việc đã hoàn tất.
Evaṃ thero imāhi gāthāhi purāṇadutiyikāya dhammaṃ desetvā taṃ saraṇesu ca sīlesu ca sampatiṭṭhāpetvā uyyojesi.
Thus, the Elder, by these verses, taught the Dhamma to his former wife, established her in the refuges and precepts, and sent her away.
Như vậy, Trưởng lão đã thuyết pháp cho người vợ cũ bằng những bài kệ này, thiết lập bà vào các Tam quy và Ngũ giới, rồi từ biệt bà.
Yathāpi bhaddo ājaññoti āyasmato nandakattherassa gāthā.
“ Just as a fine thoroughbred horse” are the verses of the Venerable Elder Nandaka.
Bài kệ của Trưởng lão Nandaka bắt đầu bằng Yathāpi bhaddo ājañño.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự khởi nguyên là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni karonto sikhissa bhagavato kāle paccantadese uppajjitvā viññutaṃ patto vanacāriko hutvā vicaranto ekadivasaṃ satthu caṅkamanaṭṭhānaṃ disvā pasannacitto vālukā okiri.
This Elder, too, having made aspirations under former Buddhas and performed meritorious deeds in various existences, was born in a border region in the time of the Blessed One Sikhī. Having reached maturity, he became a forest-dweller. One day, while wandering, he saw the Teacher’s walking path. With a gladdened mind, he strewed sand on it.
Vị này cũng đã tích lũy công đức trong các kiếp sống trước dưới thời chư Phật quá khứ. Vào thời Đức Phật Sikhī, ngài sinh ra ở một vùng biên giới, khi trưởng thành, ngài trở thành một người sống trong rừng. Một ngày nọ, ngài thấy nơi Đức Phật đi kinh hành, tâm hoan hỷ, liền rải cát lên đó.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde campāyaṃ gahapatikule nibbatti, tassa nandakoti nāmaṃ akaṃsu.
Through that meritorious deed, he wandered through realms of devas and humans, and in the present Buddha-dispensation, he was born into a householder’s family in Campā. They named him Nandaka.
Nhờ nghiệp thiện đó, ngài luân hồi trong cõi trời và cõi người, rồi sinh ra trong một gia đình gia chủ ở Campā vào thời Đức Phật hiện tại. Người ta đặt tên ngài là Nandaka.
Jeṭṭhakabhātā panassa bharato nāma.
His elder brother was named Bharata.
Anh trai của ngài tên là Bharata.
Tassa pubbayogo anantaravatthusmiṃ āvibhavissati.
His former practice will become evident in the next story.
Nghiệp quá khứ của ngài sẽ được tiết lộ trong câu chuyện tiếp theo.
Te ubhopi viññutaṃ patvā āyasmantaṃ soṇaṃ koḷivisaṃ pabbajitaṃ sutvā ‘‘soṇopi nāma tathāsukhumālo pabbaji, kimaṅgaṃ pana maya’’nti pabbajiṃsu.
Both of them, having reached maturity, heard that the Venerable Soṇa Koḷivisa had gone forth into homelessness. They thought, “Even the delicate Soṇa has gone forth, how much more should we!” and they went forth.
Cả hai vị ấy, khi đạt đến sự hiểu biết, nghe tin Tôn giả Soṇa Koḷivisa đã xuất gia, liền nghĩ: “Ngay cả Soṇa, người vốn rất yếu ớt, còn xuất gia, huống chi chúng ta thì có gì đáng nói?” – rồi họ cũng xuất gia.
Tesu bharato nacirasseva vipassanaṃ vaḍḍhetvā chaḷabhiñño ahosi.
Among them, Bharata quickly developed insight and became one with the six supernormal powers.
Trong số đó, Trưởng lão Bharata không lâu sau đã phát triển thiền quán (vipassanā) và đạt được sáu thắng trí (chaḷabhiññā).
Nandako pana kilesānaṃ balavabhāvena tāva vipassanaṃ ussukkāpetuṃ nāsakkhi, vipassanāya kammaṃ karoti eva.
Nandaka, however, due to the strength of defilements, was not able to diligently cultivate insight to that extent; he was merely practicing insight meditation.
Còn Nandaka, do phiền não còn mạnh mẽ, nên không thể thúc đẩy thiền quán (vipassanā) nhanh chóng như vậy, nhưng vẫn tiếp tục thực hành thiền quán.
Athassa bharatatthero āsayaṃ ñatvā avassayo bhavitukāmo taṃ pacchāsamaṇaṃ katvā vihārato nikkhamitvā maggasamīpe nisinno vipassanākathaṃ kathesi.
Then, Bharata Thera, knowing his inclination and wishing to be a support for him, made him his junior monk, left the monastery, and sat by the roadside, teaching insight meditation.
Khi ấy, Trưởng lão Bharata, biết được tâm nguyện của Nandaka và muốn làm chỗ nương tựa cho vị ấy, liền đưa Nandaka làm thị giả, rời khỏi tịnh xá, ngồi gần đường và thuyết giảng về thiền quán (vipassanā).
Tena ca samayena sakaṭasatthe gacchante eko sakaṭe yutto goṇo cikkhallaṭṭhāne sakaṭaṃ uddharituṃ asakkonto paripati.
At that time, as a caravan was passing, an ox yoked to a cart fell down in a muddy place, unable to pull the cart out.
Vào lúc đó, khi một đoàn xe đang đi, một con bò kéo xe bị sa lầy ở chỗ bùn nhão, không thể kéo xe lên được và ngã xuống.
Tato naṃ satthavāho sakaṭā mocetvā tiṇañca pānīyañca datvā parissamaṃ apanetvā puna dhure yojesi.
Then, the caravan leader unyoked the ox from the cart, gave it grass and water, relieved its fatigue, and yoked it to the cart again.
Thấy vậy, người chủ đoàn xe tháo con bò ra khỏi xe, cho ăn cỏ và uống nước, giúp nó hồi phục sức lực, rồi lại buộc nó vào ách.
Tato goṇo vūpasantaparissamo laddhabalo taṃ sakaṭaṃ cikkhallaṭṭhānato uddharitvā thale patiṭṭhāpesi.
After that, the ox, with its fatigue calmed and its strength regained, pulled the cart out of the muddy place and established it on dry ground.
Sau đó, con bò đã hồi phục sức lực, đầy đủ sức mạnh, kéo chiếc xe ra khỏi chỗ bùn lầy và đặt lên chỗ đất khô.
Atha bharatatthero nandakassa ‘‘passasi no tvaṃ, āvuso nandaka, imassa kamma’’nti taṃ nidassetvā tena ‘‘passāmī’’ti vutte ‘‘imamatthaṃ suṭṭhu upadhārehī’’ti āha.
Then Bharata Thera, pointing this out to Nandaka, said, “Do you see, friend Nandaka, this action of the ox?” When Nandaka replied, “I see,” the Thera said, “Carefully consider this matter.”
Bấy giờ, Trưởng lão Bharata hỏi Nandaka: “Này hiền giả Nandaka, ông có thấy việc này của con bò không?” Khi Nandaka đáp: “Con thấy,” vị ấy nói: “Hãy suy ngẫm kỹ về điều này.”
Itaro ‘‘yathāyaṃ goṇo vūpasantaparissamo paṅkaṭṭhānato bhāraṃ ubbahati, evaṃ mayāpi saṃsārapaṅkato attā uddharitabbo’’ti tamevārammaṇaṃ katvā vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
The other monk, Nandaka, taking that very incident as his object of meditation, thought, “Just as this ox, with its fatigue calmed, pulls the load out of the muddy place, so too must I pull myself out of the mud of saṃsāra.” Practicing insight meditation in this way, he soon attained Arahantship.
Vị kia (Nandaka) liền lấy hình ảnh con bò đã hồi phục sức lực, kéo được gánh nặng ra khỏi chỗ bùn lầy làm đề mục (ārammaṇa) và thực hành thiền quán (vipassanā), không lâu sau đã chứng đắc A-la-hán (arahatta).
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.48.90-95) –
Therefore, it is said in the Apadāna:
Về điều này, trong Apadāna có nói:
Tattha bhiyyo laddhāna saṃvegaṃ, adīno vahate dhuranti ‘‘mayhaṃ jātibalavīriyānaṃ ananucchavikametaṃ yadidaṃ āgatassa bhārassa avahana’’nti saṃvegaṃ labhitvā adīno adīnamānaso alīnacitto.
Therein, “Having gained greater urgency, unflaggingly it carries the burden” means, having gained a sense of urgency, thinking, “This, that I am not carrying the burden that has come, is not fitting for my birth, strength, and energy,” he was unflagging, with an unflagging mind, with an unslothful mind.
Trong đó, bhiyyo laddhāna saṃvegaṃ, adīno vahate dhuraṃ (lại càng thêm tỉnh giác, không nản lòng gánh vác trách nhiệm) có nghĩa là: “Việc gánh vác trách nhiệm đã đến này không xứng đáng với dòng dõi, sức mạnh và tinh tấn của ta” – sau khi đạt được sự tỉnh giác (saṃvega) như vậy, vị ấy không nản lòng (adīno), tức là với tâm không yếu đuối, không chùn bước.
‘‘Alīno’’ti vā pāṭho, so eva attho.
Or the reading is “alīno,” which has the same meaning.
Hoặc cũng có thể đọc là alīno, ý nghĩa cũng như vậy.
Bhiyyo punappunaṃ bhiyyosomattāya attano dhuraṃ bhāraṃ vahate ubbahati.
“Bhiyyo” means again and again, to a greater extent, he carries, he lifts his own burden.
Bhiyyo (lại càng thêm) có nghĩa là lặp đi lặp lại, càng nhiều hơn nữa, gánh vác trách nhiệm của mình.
Sesaṃ heṭṭhā ramaṇīyavihārittherassa gāthāvaṇṇanāyaṃ vuttanayameva.
The rest is the same as the method stated in the commentary on the verses of Ramaṇīyavihārī Thera below.
Phần còn lại giống như cách đã giải thích trong phần chú giải bài kệ của Trưởng lão Ramaṇīyavihārī ở dưới.