Yato ahaṃ pabbajitoti āyasmato migasirattherassa gāthā.
Yato ahaṃ pabbajito and so on are the verses of the Venerable Elder Migasira.
Yato ahaṃ pabbajito (Từ khi tôi xuất gia) là kệ của Trưởng lão Migasira đáng kính.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự khởi nguyên là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto kassapassa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ disvā pasannacitto kusaṭṭhakaṃ adāsi.
He, too, having made aspirations under former Buddhas and accumulated merits in various existences, was reborn into a brahmin family during the time of Kassapa Bhagavā; having reached maturity, he saw the Teacher one day, and with a gladdened mind, offered eight portions of rice.
Vị này cũng vậy, đã tích lũy công đức trong các kiếp sống khác nhau, từng tạo thiện nghiệp dưới thời Đức Phật Kassapa. Sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn, khi trưởng thành, một ngày nọ, thấy Đức Bổn Sư, ông đã hoan hỷ cúng dường một bó cỏ kusa.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kosalaraṭṭhe brāhmaṇakule paṭisandhiṃ gahetvā migasiranakkhattena jātattā migasiroti laddhanāmo vayappatto brāhmaṇānaṃ vijjāsippesu nipphattiṃ gato chavasīsamantaṃ nāma sikkhi, yaṃ parijappetvā tivassamatthake matānampi sīsaṃ nakhena ākoṭetvā ‘‘ayaṃ satto asukaṭṭhāne nibbatto’’ti jānāti.
Due to that meritorious deed, he wandered through divine and human realms, and in this Buddha-era, he took rebirth in a brahmin family in the Kosala country; being born under the Migasira constellation, he was named Migasira; having reached adulthood, he mastered the brahmin arts and sciences, and learned a mantra called chavasīsamantaṃ, by chanting which he could tap the head of even those who had died three years prior and know, "This being was reborn in such-and-such a place."
Nhờ thiện nghiệp đó, ông luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời Đức Phật này xuất hiện, ông tái sinh vào một gia đình Bà-la-môn ở xứ Kosala. Vì sinh vào tiết Migasira (Sao Đầu Nai), ông được đặt tên là Migasira. Khi trưởng thành, ông đã tinh thông các học vấn và kỹ nghệ của Bà-la-môn, học được một thần chú gọi là "chavasīsamanta" (thần chú đầu người chết). Nhờ niệm chú này, ông có thể dùng móng tay gõ vào đầu của người đã chết, thậm chí đã chết hơn ba năm, để biết rằng "chúng sinh này đã tái sinh ở nơi nào đó".
So gharāvāsaṃ anicchanto paribbājakapabbajjaṃ pabbajitvā taṃ vijjaṃ nissāya lokena sakkato garukato lābhī hutvā vicaranto sāvatthiṃ upagato satthu santikaṃ gantvā attano ānubhāvaṃ pakāsento – ‘‘ahaṃ, bho gotama, matānaṃ nibbattaṭṭhānaṃ jānāmī’’ti vatvā, ‘‘kathaṃ pana tvaṃ jānāsī’’ti vutte, ‘‘chavasīsāni āharāpetvā mantaṃ parijappetvā nakhena sīsaṃ ākoṭento nirayādikaṃ tehi tehi nibbattaṭṭhānaṃ jānāmī’’ti kathesi.
Disliking household life, he went forth into the ascetic's homelessness; relying on that knowledge, he became respected, honored, and prosperous among people; while wandering, he arrived in Sāvatthī; going to the Teacher, and wishing to display his power, he said, "Venerable Gotama, I know the destination of the dead." When asked, "How do you know?" he replied, "By having corpses' heads brought, chanting the mantra, and tapping the head with my fingernail, I know their destination, whether it be hell or elsewhere."
Vì không muốn sống đời gia đình, ông xuất gia làm du sĩ (paribbājaka). Nhờ thần chú đó, ông được mọi người tôn kính, trọng vọng, trở nên có nhiều lợi lộc. Khi du hành đến Sāvatthī, ông đến gặp Đức Bổn Sư và tỏ bày năng lực của mình, nói: "Bạch Đức Gotama, con biết được nơi tái sinh của người chết." Khi được hỏi: "Làm sao ông biết được?", ông đáp: "Con cho mang đầu người chết đến, niệm thần chú, rồi dùng móng tay gõ vào đầu, con biết được nơi tái sinh của họ, như địa ngục, v.v..."
Athassa bhagavā parinibbutassa bhikkhuno sīsakapālaṃ āharāpetvā, ‘‘kathehi tāva tassa gatiṃ, yassidaṃ sīsakapāla’’nti āha.
Then, the Bhagavā had the skull of a bhikkhū who had attained parinibbāna brought and said, "Tell me the destination of the one whose skull this is."
Sau đó, Đức Thế Tôn cho mang đến một mảnh sọ của một Tỳ-kheo đã nhập Niết-bàn và nói: "Hãy nói cho ta biết cảnh giới của người có mảnh sọ này."
So taṃ kapālaṃ mantaṃ parijappetvā nakhena ākoṭetvā neva antaṃ na koṭiṃ passati.
He chanted the mantra over that skull, tapped it with his fingernail, but saw neither end nor beginning.
Vị du sĩ đó niệm thần chú vào mảnh sọ, dùng móng tay gõ vào, nhưng không thấy được điểm cuối cũng không thấy được điểm đầu.
Atha satthārā, ‘‘na sakkosi paribbājakā’’ti vutte, ‘‘upaparikkhissāmi tāvā’’ti vatvā punappunaṃ parivattentopi na passateva.
Then, when the Teacher said, "Are you unable, ascetic?" he replied, "I will examine it further," and even though he turned it over and over again, he still could not see it.
Khi Đức Bổn Sư nói: "Ông không thể làm được phải không, này du sĩ?", ông đáp: "Con sẽ thử lại." Dù ông xoay đi xoay lại nhiều lần, ông vẫn không thể thấy được.
Bāhirakamantena hi khīṇāsavassa gatiṃ kathaṃ jānissati, athassa matthakato kacchehi ca sedo mucci.
Indeed, how could he know the destination of an Arahant with an external mantra? Then, sweat broke out from his head and armpits.
Thật vậy, làm sao một thần chú ngoại đạo có thể biết được cảnh giới của một vị A-la-hán? Sau đó, mồ hôi chảy ra từ đầu và nách của ông.
So lajjitvā tuṇhībhūto aṭṭhāsi.
He, being ashamed, remained silent.
Ông ta hổ thẹn, im lặng đứng đó.
Satthā ‘‘kilamasi paribbājakā’’ti āha.
The Teacher said, "Are you weary, ascetic?"
Đức Bổn Sư nói: “Này du sĩ, ông mệt mỏi ư?”
So ‘‘āma, kilamāmi, na imassa gatiṃ jānāmi, tumhe pana jānāthā’’ti.
He said, "Yes, I am weary. I do not know his destination. But do you, Venerable Gotama, know it?"
Ông ta đáp: “Vâng, tôi mệt mỏi, tôi không biết cảnh giới của người này, còn quý Ngài thì có biết không?”
‘‘Ahaṃ etaṃ jānāmi, ito uttaritarampi jānāmī’’ti vatvā ‘‘nibbānaṃ gato so’’ti āha.
Having said, "I know this, and I know even more than this," he said, "He has gone to Nibbāna."
Ngài nói: “Ta biết điều này, và còn biết sâu xa hơn thế nữa,” rồi Ngài nói: “Người ấy đã nhập Niết Bàn.”
Paribbājako ‘‘imaṃ vijjaṃ mayhaṃ dethā’’ti āha.
The ascetic said, "Give me this knowledge."
Du sĩ nói: “Xin quý Ngài ban cho tôi pháp môn này.”
‘‘Tena hi pabbajā’’ti vatvā taṃ pabbājetvā paṭhamaṃ samathakammaṭṭhāne niyojetvā jhānābhiññāsu patiṭṭhitassa vipassanāya kammaṃ upadisi.
Saying, "Then go forth," the Teacher ordained him, first engaged him in the samatha meditation subject, and when he was established in the jhānas and supernormal powers (abhiññā), he instructed him in the work of vipassanā.
Ngài nói: “Vậy thì hãy xuất gia,” rồi cho ông ta xuất gia, trước tiên hướng dẫn ông ta tu tập pháp chỉ (samatha), sau khi ông ta đã an trú trong các thiền định và các thắng trí (abhiññā), Ngài chỉ dạy pháp tuệ (vipassanā).
So vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
While practicing vipassanā, he attained Arahantship not long after.
Khi tu tập pháp tuệ, chẳng bao lâu ông ta đã chứng A-la-hán.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.48.56-60) –
Thus it is said in the Apadāna:
Vì thế, trong Apadāna có nói –
Tattha yato ahaṃ pabbajito, sammāsambuddhasāsaneti yato pabhuti ahaṃ pabbajito buddhassa bhagavato sāsane, pabbajitakālato paṭṭhāya.
Therein, since I went forth in the Dispensation of the Perfectly Self-Enlightened One means: from the time I went forth in the Dispensation of the Blessed Buddha, from the time of my ordination.
Sự giải thoát của tôi là bất động, vì tất cả các kiết sử đã được đoạn tận.”
Vimuccamāno uggacchinti saṃkilesapakkhato paṭhamaṃ tāva samathavipassanāhi vimuccamāno vodānadhammasavanena uṭṭhahiṃ.
As I was being liberated, I ascended means: first, I was liberated from the defilement side by samatha and vipassanā, and I arose by listening to the purifying Dhamma.
Trong đó, yato ahaṃ pabbajito, sammāsambuddhasāsane nghĩa là từ khi tôi xuất gia trong giáo pháp của Đức Phật Thế Tôn, tức là từ thời điểm xuất gia.
Evaṃ uggacchanto kāmadhātuṃ upaccagaṃ anāgāmimaggena accantameva kāmadhātuṃ atikkamiṃ.
Ascending thus, I transcended the sensuous realm means: I completely transcended the sensuous realm by the non-returner path.
Vimuccamāno uggacchi nghĩa là tôi đã vươn lên, trước hết được giải thoát khỏi các cấu uế nhờ pháp chỉ và pháp tuệ, nhờ nghe pháp thanh tịnh.
Brahmuno pekkhamānassa, tato cittaṃ vimucci meti sadevakassa lokassa aggabhūtattā seṭṭhaṭṭhena brahmuno buddhassa bhagavato mahākaruṇāyogena ‘‘ayaṃ kulaputto mama sāsane pabbajitvā kathaṃ nu kho paṭipajjatī’’ti pekkhantassa tato anāgāmimaggādhigamato pacchā aggamaggādhigamena mama cittaṃ sabbasaṃkilesato accantameva mucci.
While the Brahmā (Buddha) was looking on, then my mind was liberated means: while the Buddha, the Blessed One, who is supreme due to being the foremost of the world with devas, was looking on with great compassion, thinking, "How is this noble son practicing in my Dispensation?", then, after attaining the non-returner path, by attaining the supreme path (Arahantship), my mind was completely liberated from all defilements. "My liberation is unshakable," due to the destruction of all fetters means: because of having a mind thus liberated, and because of the destruction, the complete destruction, of all fetters, my liberation (Arahantship) is unshakable. Thus he declared his Arahantship.
Khi vươn lên như vậy, kāmadhātuṃ upaccagaṃ nghĩa là tôi đã hoàn toàn vượt qua dục giới bằng con đường Bất Lai.
Akuppā me vimuttīti, sabbasaṃyojanakkhayāti tathāvimuttacittattā eva sabbesaṃ saṃyojanānaṃ khayā parikkhayā iti evaṃ akuppā me vimuttīti aññaṃ byākāsi.
Thus, due to the mind being liberated in that manner, and due to the complete destruction, the perishing of all fetters, he declared, ‘My liberation is unshakable’.
Brahmuno pekkhamānassa, tato cittaṃ vimucci me nghĩa là khi Đức Phật Thế Tôn, bậc tối thượng trong thế gian cùng với chư thiên, với lòng đại bi, quán sát: “Liệu thiện nam tử này sẽ tu tập như thế nào sau khi xuất gia trong giáo pháp của Ta?”, sau khi chứng đắc đạo Bất Lai, rồi chứng đắc đạo tối thượng, tâm tôi đã hoàn toàn giải thoát khỏi tất cả các cấu uế.
Aniccāni gahakānīti āyasmato sivakattherassa gāthā.
‘Unstable are these dwellings’ are the verses of Venerable Sivaka Thera.
2. Chú giải kệ của Trưởng lão Sivaka
Kā uppatti?
What is the origin?
Bài kệ Aniccāni gahakānī này là của Trưởng lão Sivaka.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ bhagavantaṃ piṇḍāya carantaṃ passitvā pasannamānaso pattaṃ ādāya kummāsassa pūretvā adāsi.
This Elder, too, having made aspirations under former Buddhas and accumulated merits in various existences, was reborn in a good family during the time of Vipassī Bhagavā. Having reached maturity, one day, seeing the Bhagavā on his alms round, with a mind filled with faith, he took his bowl, filled it with barley meal, and offered it.
Vị này cũng vậy, đã tạo thiện nghiệp trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy công đức trong các kiếp sống khác nhau. Đến thời Đức Phật Vipassī, vị ấy sinh ra trong một gia đình quý tộc, trở nên thông minh và một ngày nọ, thấy Đức Thế Tôn đang khất thực, với tâm hoan hỷ, đã lấy bát và đong đầy bột lúa mạch cúng dường.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe brāhmaṇakule nibbatti, sivakotissa nāmaṃ ahosi.
Through that meritorious deed, he wandered through realms of devas and humans, and in this Buddha-era, he was reborn in a brāhmaṇa family in Rājagaha, and his name was Sivaka.
Do nghiệp phước ấy, vị ấy luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời Đức Phật hiện tại này, vị ấy sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn ở Rājagaha, và được đặt tên là Sivaka.
So vayappatto vijjāsippesu nipphattiṃ gato nekkhammajjhāsayatāya kāme pahāya paribbājakapabbajjaṃ pabbajitvā vicaranto satthāraṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
Having come of age and become proficient in various arts and sciences, due to his strong inclination towards renunciation, he abandoned sensual pleasures, took up the ascetic’s life, and wandered as a paribbājaka. Approaching the Teacher, he heard the Dhamma, gained faith, and was ordained. Practicing insight meditation, he soon attained Arahantship.
Khi trưởng thành, vị ấy đã hoàn thiện các học vấn và kỹ năng, do có ý chí xuất gia mãnh liệt, đã từ bỏ các dục vọng và xuất gia làm du sĩ. Khi đang du hành, vị ấy đến gặp Đức Đạo Sư, nghe Pháp, phát sinh tín tâm, rồi xuất gia và thực hành thiền Tứ Niệm Xứ. Chẳng bao lâu sau, vị ấy đã đạt được A-la-hán quả.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.56.117-121) –
Therefore, it is stated in the Apadāna:
Về điều đó, đã được nói trong Apadāna (Apa. Thera 2.56.117-121) rằng:
Tattha aniccāni gahakāni, tattha tattha punappunanti tasmiṃ tasmiṃ bhave punappunaṃ nibbattamānāni gahakāni attabhāvagehāni na nibbāni anavaṭṭhitāni ittarāni parittakālāni.
In this, ‘ Unstable are these dwellings, reborn again and again in various places’ means that these houses of existence, the personal aggregates (attabhāva-gehāni), which are born repeatedly in various existences, are not permanent, not fixed, but temporary and short-lived.
Trong đó, aniccāni gahakāni, tattha tattha punappunaṃ (những ngôi nhà không thường còn, hết nơi này đến nơi khác lặp đi lặp lại) có nghĩa là những ngôi nhà tự thân (attabhāvagehāni) sinh khởi lặp đi lặp lại trong mỗi kiếp sống, chúng không thường còn (na niccāni), không bền vững (anavaṭṭhitāni), chỉ tồn tại trong thời gian ngắn (ittarāni, parittakālāni).
Gahakāraṃ gavesantoti imassa attabhāvagehassa kārakaṃ taṇhāvaḍḍhakiṃ pariyesanto ettakaṃ kālaṃ anuvicarinti adhippāyo.
‘ Searching for the house-builder’ means that he wandered for so long, seeking the craving-carpenter, the maker of this house of existence.
Gahakāraṃ gavesanto (tìm kiếm kẻ xây nhà) có nghĩa là tìm kiếm người thợ mộc ái dục (taṇhāvaḍḍhakiṃ), kẻ đã tạo ra ngôi nhà tự thân này, và đã lang thang trong một thời gian dài như vậy.
Dukkhā jāti punappunanti idaṃ gahakārakagavesanassa kāraṇavacanaṃ.
‘ Painful is rebirth again and again’ is a statement of the reason for searching for the house-builder.
Dukkhā jāti punappunaṃ (sinh lại nhiều lần là khổ) là lời nói về nguyên nhân của việc tìm kiếm kẻ xây nhà.
Yasmā jarābyādhimaraṇamissatāya jāti nāmesā punappunaṃ upagantuṃ dukkhā, na ca sā tasmiṃ adiṭṭhe nivattati, tasmā taṃ gavesanto vicarinti attho.
The meaning is that since this rebirth, mixed with old age, sickness, and death, is painful to encounter repeatedly, and since it does not cease as long as that (craving) is not seen, therefore he wandered seeking it.
Vì việc sinh khởi này, do bị pha trộn với già, bệnh, chết, là khổ khi phải lặp đi lặp lại, và nó sẽ không chấm dứt nếu kẻ đó không bị nhìn thấy, nên ý nghĩa là: ta đã lang thang tìm kiếm kẻ đó.
Gahakāraka diṭṭhosīti idāni pana yena so sakkā daṭṭhuṃ, tena ariyamaggañāṇacakkhunā gahakāraka diṭṭho asi.
‘ O house-builder, you are seen’: Now, O house-builder, you are seen by that eye of noble path-knowledge by which you can be seen.
Gahakāraka diṭṭhosi (hỡi kẻ xây nhà, ngươi đã bị nhìn thấy) có nghĩa là: giờ đây, ngươi, kẻ xây nhà, đã bị nhìn thấy bằng con mắt trí tuệ của đạo lộ Thánh (ariyamaggañāṇacakkhunā), nhờ đó có thể nhìn thấy ngươi.
Puna gehanti puna imasmiṃ saṃsāravaṭṭe attabhāvasaṅkhātaṃ mama gehaṃ na kāhasi na karissasi.
‘ No house again’: You shall not make my house, which is called the personal aggregates, in this cycle of existence again.
Puna gehaṃ (ngôi nhà nữa): Ngươi sẽ không kāhasi (xây dựng) ngôi nhà của ta, tức là ngôi nhà tự thân trong vòng luân hồi này, puna (một lần nữa).
Sabbā te phāsukā bhaggāti tava sabbā anavasesakilesaphāsukā mayā bhaggā.
‘ All your rafters are broken’: All your defilement-rafters, without remainder, have been broken by me.
Sabbā te phāsukā bhaggā (tất cả sườn nhà ngươi đã bị phá vỡ) có nghĩa là: tất cả sườn nhà phiền não (kilesaphāsukā) của ngươi, không còn sót lại gì, đã bị ta phá vỡ.
Thūṇikā ca vidālitāti idāni tayā kātabbassa attabhāvagehassa avijjāsaṅkhātā kaṇṇikā ca bhinnā.
‘ And the ridge-pole is shattered’: And the ignorance-ridge-pole of the house of existence to be built by you has now been shattered.
Thūṇikā ca vidālitā (cột trụ cũng bị đập tan) có nghĩa là: bây giờ, cột trụ của ngôi nhà tự thân mà ngươi phải xây dựng, tức là vô minh (avijjā), cũng đã bị ta phá vỡ.
Vimariyādikataṃ cittanti mama cittaṃ vigatantaṃ kataṃ, āyatiṃ anuppattidhammataṃ āpāditaṃ.
‘ The mind, having become unbound’: My mind has been made without boundaries, made such that it will not be reborn in the future.
Vimariyādikataṃ cittaṃ (tâm đã vượt qua mọi giới hạn) có nghĩa là: tâm ta đã được làm cho không còn giới hạn, đã đạt đến trạng thái không còn sinh khởi trong tương lai.
Tato eva idheva vidhamissati imasmiṃyeva bhave viddhaṃsissati, carimakacittanirodhena nirujjhissatīti attho.
For that very reason, ‘ will here and now perish’: it will be completely destroyed in this very existence; it will cease with the cessation of the final thought-moment—this is the meaning.
Chính vì thế, idheva vidhamissati (ngay tại đây sẽ được tiêu diệt) có nghĩa là: nó sẽ bị tiêu diệt ngay trong kiếp sống này, sẽ chấm dứt cùng với sự diệt của tâm cuối cùng.
Arahaṃ sugatoti āyasmato upavāṇattherassa gāthā.
‘The Arahant, the Fortunate One’ are the verses of Venerable Upavāṇa Thera.
Arahaṃ sugato (Bậc A-la-hán, Bậc Thiện Thệ) v.v. là những bài kệ của Trưởng lão đáng kính Upavāṇa.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự khởi nguyên là gì?
Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle daliddakule nibbattitvā viññutaṃ patto bhagavati parinibbute tassa dhātuṃ gahetvā manussadevanāgagaruḷakumbhaṇḍayakkhagandhabbehi sattaratanamaye sattayojanike thūpe kate tattha sudhotaṃ attano uttarāsaṅgaṃ veḷagge ābandhitvā dhajaṃ katvā pūjaṃ akāsi.
It is said that this Elder, having been born into a poor family during the time of Padumuttara Bhagavā, and having reached maturity, when the Bhagavā had attained parinibbāna, took his relics. When humans, devas, nāgas, garuḷas, kumbhaṇḍas, yakkhas, and gandhabbas had built a seven-yojana stūpa made of seven precious gems, he tied his well-washed outer robe to the tip of a bamboo pole, making it a banner, and offered homage.
Nghe nói, vào thời Đức Phật Padumuttara, vị này sinh ra trong một gia đình nghèo khó, khi trưởng thành, sau khi Đức Phật nhập Niết-bàn, ngài đã lấy xá-lợi của Ngài và khi chư Thiên, người, Nāga, Garuḷa, Kumbhaṇḍa, Yakṣa và Gandhabba đã xây dựng một bảo tháp cao bảy dojana bằng bảy loại ngọc quý, ngài đã buộc chiếc y thượng của mình, đã được giặt sạch, vào ngọn tre, làm thành một lá cờ và cúng dường.
Taṃ gahetvā abhisammatako nāma yakkhasenāpati devehi cetiyapūjārakkhaṇatthaṃ ṭhapito adissamānakāyo ākāse dhārento cetiyaṃ tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ akāsi.
Abhisammataka, a yakkha general appointed by the devas to guard the cetiya-homage, took that banner, and being invisible, held it in the sky and circumambulated the cetiya three times.
Một vị tướng Yakṣa tên là Abhisammataka, được chư Thiên đặt để để bảo vệ sự cúng dường bảo tháp, đã lấy lá cờ đó, thân vô hình, bay lượn trên không và đi nhiễu quanh bảo tháp ba lần.
So taṃ disvā bhiyyosomattāya pasannamānaso ahosi.
Seeing that, the man’s mind became even more deeply pleased.
Thấy vậy, tâm ngài càng thêm hoan hỷ.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule nibbattitvā upavāṇoti laddhanāmo vayappatto jetavanapaṭiggahaṇe buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto arahattaṃ patvā chaḷabhiñño ahosi.
Through that meritorious deed, he wandered through realms of devas and humans, and in this Buddha-era, he was reborn in a brāhmaṇa family in Sāvatthī, receiving the name Upavāṇa. Having come of age, on the day of the Jetavana offering, he saw the Buddha’s majesty, gained faith, and was ordained. Practicing insight meditation, he attained Arahantship and became endowed with the six abhiññās (supernormal powers).
Nhờ công đức đó, ngài đã luân hồi trong cõi trời và cõi người, và vào thời Đức Phật hiện tại, ngài sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn ở Sāvatthī, được đặt tên là Upavāṇa. Khi đến tuổi trưởng thành, ngài thấy thần thông của Đức Phật trong lễ tiếp nhận Tịnh xá Jetavana, phát khởi niềm tin, xuất gia, thực hành thiền quán và đạt đến quả vị A-la-hán với sáu thần thông.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.56.122-178) –
Therefore, it is stated in the Apadāna:
Vì vậy, trong Apadāna đã nói:
Athāyasmā upavāṇo bhagavato upaṭṭhāko ahosi.
Later, Venerable Upavāṇa became the attendant of the Blessed One.
Sau đó, Tôn giả Upavāṇa trở thành thị giả của Đức Thế Tôn.
Tena ca samayena bhagavato vātābādho uppajji.
At that time, the Blessed One was afflicted by a wind-sickness.
Vào thời điểm đó, Đức Thế Tôn bị bệnh gió (vātābādha).
Therassa ca gihisahāyo devahito nāma brāhmaṇo sāvatthiyaṃ paṭivasati.
The elder had a lay friend named Devahita, a brahmin, who lived in Sāvatthī.
Vị Bà-la-môn tên Devahita, bạn thân của Trưởng lão khi còn là cư sĩ, sống ở Sāvatthī.
So theraṃ catūhi paccayehi pavedesi.
He used to provide the elder with the four requisites.
Ông đã mời Trưởng lão cúng dường bốn vật dụng.
Athāyasmā upavāṇo nivāsetvā pattacīvaramādāya tassa brāhmaṇassa nivesanaṃ upagacchi.
Then Venerable Upavāṇa, having dressed and taken his bowl and robe, went to the brahmin’s house.
Thế rồi, Tôn giả Upavāṇa mặc y, cầm bát và y tăng-già-lê, đến nhà của vị Bà-la-môn ấy.
Brāhmaṇo ‘‘kenaci aññena payojanena thero āgato’’ti ñatvā, ‘‘vadeyyātha, bhante, kenattho’’ti āha.
The brahmin, knowing that “the elder has come for some other purpose,” said, “Please speak, Venerable Sir, what is your need?”
Vị Bà-la-môn biết rằng “Trưởng lão đến vì một mục đích khác,” bèn nói: “Bạch Đại đức, xin hãy nói, Ngài cần gì?”
Thero tassa brāhmaṇassa payojanaṃ ācikkhanto –
The elder, wishing to inform the brahmin of the purpose of his visit, recited two verses:
Trưởng lão, muốn nói rõ mục đích của mình cho vị Bà-la-môn ấy, đã nói hai câu kệ:
Tassattho – yo imasmiṃ loke pūjaneyyānaṃ pūjetabbehi sakkādīhi devehi mahābrahmādīhi ca brahmehi pūjito, sakkareyyānaṃ sakkātabbehi bimbisārakosalarājādīhi sakkato, apaceyyānaṃ apacāyitabbehi mahesīhi khīṇāsavehi apacito, kilesehi ārakattādinā arahaṃ, sobhanagamanādinā sugato sabbaññū muni mayhaṃ satthā devadevo sakkānaṃ atisakko brahmānaṃ atibrahmā, so dāni vātehi vātahetu vātakkhobhanimittaṃ ābādhiko jāto.
The meaning of this is: The person who is worshipped by devas like Sakka and Brahmās like Mahābrahmā, who are worthy of worship in this world; who is honored by kings like Bimbisāra and Kosala, who are worthy of honor; who is respected by the noble ones, the Arahants, who are worthy of respect and who cultivate virtues such as the Sīlakkhandha; who is Arahant due to meanings such as being far from defilements; who is Sugata due to reasons such as having a graceful gait; the all-knowing Sage, my Teacher, who is the deva of devas, the chief among Sakka-devas, the chief among Brahmās—he is now afflicted due to winds, due to the cause of wind, due to the agitation of wind.
Ý nghĩa của câu kệ đó là: Vị nào trong thế gian này được cúng dường bởi những vị đáng được cúng dường như chư thiên Sakka và các vị Đại Phạm Thiên, được tôn kính bởi những vị đáng được tôn kính như vua Bimbisāra và vua Kosala, được kính trọng bởi những vị đáng được kính trọng như các vị Đại Hiền giả, các vị A-la-hán; Vị ấy là A-la-hán do đã đoạn trừ các phiền não, là Sugata do đã đi con đường tốt đẹp, là Bậc Toàn Tri Mâu-ni, là Bậc Đạo Sư của ta, là Thiên Trung Chi Thiên, là Sakka tối thắng trong các Sakka, là Phạm Thiên tối thắng trong các Phạm Thiên. Nay, vị ấy bị bệnh do gió, do nguyên nhân gió, do sự rối loạn của gió.
Sace, brāhmaṇa, uṇhodakaṃ atthi, tassa vātābādhavūpasamanatthaṃ taṃ hātave upanetuṃ icchāmīti.
“ Brahmin, if there is hot water, I wish to offer it to him to alleviate that wind-sickness.”
“Này Bà-la-môn, nếu có nước nóng, ta muốn dâng lên để bệnh gió của Ngài được tiêu trừ.”
Taṃ sutvā brāhmaṇo uṇhodakaṃ tadanurūpaṃ vātārahañca bhesajjaṃ bhagavato upanāmesi.
Hearing that, the brahmin offered hot water and medicine suitable for wind-sickness to the Blessed One.
Nghe vậy, vị Bà-la-môn đã dâng nước nóng và thuốc trị bệnh gió phù hợp lên Đức Thế Tôn.
Tena ca satthu rogo vūpasami.
And by that, the Teacher’s illness subsided.
Nhờ đó, bệnh của Bậc Đạo Sư đã thuyên giảm.
Tassa bhagavā anumodanaṃ akāsīti.
The Blessed One then gave an anumodanā to him.
Đức Thế Tôn đã tùy hỷ công đức của ông ấy.
Diṭṭhā mayāti āyasmato isidinnattherassa gāthā.
“Diṭṭhā mayā” and so forth are the verses of Venerable Isidinnatthera.
“ Diṭṭhā mayā” là các câu kệ của Tôn giả Trưởng lão Isidinnā.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự phát sinh như thế nào?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni karonto vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto bījaniṃ gahetvā bodhiyā pūjaṃ akāsi.
This Elder Isidinna, having made aspirations with previous Buddhas, performing good deeds in various existences, was reborn in a respectable family during the time of the Buddha Vipassī. Having attained maturity, he took a fan and made an offering to the Bodhi tree.
Vị này cũng đã tạo các điều kiện thuận lợi dưới các Đức Phật quá khứ, và đã làm các công đức trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Thế Tôn Vipassī, vị ấy sinh ra trong một gia đình quý tộc, khi trưởng thành, đã cầm quạt và cúng dường cây Bồ-đề.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sunāparantajanapade seṭṭhikule nibbattitvā isidinnoti laddhanāmo vayappatto satthu candanamāḷapaṭiggahaṇe pāṭihāriyaṃ disvā pasannamānaso satthāraṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā sotāpanno hutvā agāraṃ ajjhāvasati.
Due to that meritorious kamma, he wandered in the realms of gods and humans, and in this arising of the Buddha, he was reborn in a wealthy family in the Sunāparanta country, named Isidinna. Having reached adulthood, he saw the miracle at the Buddha's acceptance of the sandalwood pavilion, his mind was purified, and he approached the Buddha. Having heard the Dhamma, he became a sotāpanna and dwelt in the household life.
Nhờ nghiệp công đức ấy, vị ấy đã luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời Đức Phật hiện tại, vị ấy sinh ra trong một gia đình trưởng giả ở vùng Sunāparanta, được đặt tên là Isidinnā. Khi đến tuổi trưởng thành, vị ấy thấy phép thần thông của Đức Đạo Sư khi Ngài nhận tháp hương chiên đàn, tâm hoan hỷ, bèn đến gần Đức Đạo Sư, nghe Pháp, trở thành một bậc Nhập Lưu, và sống tại gia.
Tassa hitānukampinī devatā taṃ codentī –
A deity, compassionate and wishing for his welfare, desiring to admonish him, said: —
Một vị thiên nữ có lòng từ bi với ông ấy, đã thúc giục ông:
Tattha diṭṭhā mayā dhammadharā upāsakā, kāmā aniccā iti bhāsamānāti idhekacce pariyattidhammadharā upāsakā mayā diṭṭhā, pariyattidhammadharattā eva ‘‘kāmā nāmete aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā’’ti kāmesu ādīnavapaṭisaṃyuttaṃ dhammaṃ bhāsamānā, sayaṃ pana sārattarattā maṇikuṇḍalesu, puttesu dāresu ca te apekkhāti sārattā hutvā bahalarāgarattā maṇīsu kuṇḍalesu ca, maṇicitesu vā kuṇḍalesu, puttesu puttadhītāsu dāresu ca adhigatasnehā, aññaṃ bhaṇantā aññaṃ karontā diṭṭhā mayāti attho.
Therein, “I have seen lay followers who uphold the Dhamma, speaking thus: ‘Sensual pleasures are impermanent’” means, "I have seen some lay followers here who uphold the Pariyatti-Dhamma; being upholders of the Pariyatti-Dhamma, they speak the Dhamma connected with the danger in sensual pleasures, saying, ‘These sensual pleasures are impermanent, painful, and of a nature to change.’ But they themselves are “greatly attached to jeweled earrings, and they have affection for their sons and wives” – greatly attached with intense passion to jewels and earrings, or to earrings adorned with jewels, having acquired affection for sons, daughters, and wives. I have seen them saying one thing and doing another, this is the meaning.
Trong đó, " Diṭṭhā mayā dhammadharā upāsakā, kāmā aniccā iti bhāsamānā" có nghĩa là: Ta đã thấy một số cư sĩ giữ Pháp Pariyatti ở đây. Vì họ giữ Pháp Pariyatti, họ nói Pháp liên quan đến sự nguy hiểm của các dục, rằng "các dục này là vô thường, khổ, và có bản chất biến hoại." Nhưng chính họ, " sārattarattā maṇikuṇḍalesu, puttesu dāresu ca te apekkhā" có nghĩa là: họ lại đắm nhiễm sâu sắc, bị tham ái mạnh mẽ ràng buộc vào ngọc báu và hoa tai, hoặc vào hoa tai được khảm ngọc, và họ còn quyến luyến con cái, con trai, con gái và vợ. Ý nghĩa là ta đã thấy họ nói một đằng, làm một nẻo.
Yatoti yasmā te upāsakā sārattarattā maṇikuṇḍalesu puttesu dāresu ca apekkhavanto, tasmā idha imasmiṃ buddhasāsane dhammaṃ yāthāvato addhā ekaṃsena na jānanti.
Yato (since) means, "Since these lay followers are greatly attached and have affection for jewels, earrings, sons, and wives, idha (here), in this Buddha’s Dispensation, addhā (surely) they do not truly know the Dhamma."
" Yato" có nghĩa là: bởi vì những cư sĩ ấy đắm nhiễm sâu sắc vào ngọc báu, hoa tai, và còn quyến luyến con cái và vợ, cho nên " idha" (ở đây), trong giáo pháp của Đức Phật này, họ " addhā" (chắc chắn) " na jānanti" (không hiểu) Pháp một cách chân thật.
Evaṃ bhūtā ca ‘‘kāmā aniccā’’iti cāpi āhu ahosi, sattapakati vicittasabhāvāti adhippāyo.
And though such persons "also say, ‘Sensual pleasures are impermanent’" — "Alas! The natural state of beings is wondrous and varied," is the intention.
Và những người như vậy cũng " kāmā aniccā" (nói rằng các dục là vô thường), ý là bản chất của chúng sinh là đa dạng và kỳ lạ.
Rāgañca tesaṃ na balatthi chettunti tesaṃ upāsakānaṃ yasmā rāgaṃ chettuṃ samucchindituṃ tādisaṃ ñāṇabalaṃ natthi, tasmā tena kāraṇena sitā taṇhāvasena nissitā puttadāraṃ dhanañca allīnā na vissajjentīti sabbametaṃ devatā taṃyeva upāsakaṃ uddissa aññāpadesena kathesi.
"And there is no strength in them to cut off craving" means, "Since those lay followers do not have such knowledge-power to cut off, to eradicate craving, tasmā (therefore), for that reason, sitā (clinging), dependent on craving, they are attached to sons, wives, and wealth, they do not renounce them." All this the deity spoke, referring to that very lay follower, by way of an indirect address.
" Rāgañca tesaṃ na balatthi chettuṃ" có nghĩa là: bởi vì những cư sĩ ấy không có sức mạnh trí tuệ để đoạn trừ tham ái, để nhổ tận gốc tham ái, " tasmā" (vì lý do đó) họ " sitā" (nương tựa) vào tham ái, bám víu vào con cái, vợ và tài sản, không từ bỏ chúng. Tất cả những lời này, vị thiên nữ đã nói ám chỉ chính cư sĩ ấy.
Taṃ sutvā upāsako saṃvegajāto pabbajitvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
Hearing that, the lay follower became filled with spiritual urgency, went forth, and soon attained Arahantship.
Nghe vậy, cư sĩ ấy khởi tâm xúc động, xuất gia và không lâu sau đã chứng đắc A-la-hán quả.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.48.46-50) –
Therefore, it is said in the Apadāna: —
Vì thế, trong Apadāna (apa. thera 2.48.46-50) đã nói:
Devo cāti āyasmato sambulakaccānattherassa gāthā.
Devo ca and so on are the verses of the Venerable Elder Sambulakaccāna.
“ Devo ca” là câu kệ của Tôn giả Trưởng lão Sambhulakaccāna.
Kā uppatti?
What is the origin story?
Sự phát sinh như thế nào?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni karonto ito catunavutikappamatthake kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ sataraṃsiṃ nāma paccekabuddhaṃ nirodhā vuṭṭhahitvā piṇḍāya carantaṃ disvā pasannamānaso tālaphalaṃ adāsi.
This Elder also, having made aspirations with previous Buddhas and performing good deeds in various existences, was reborn in a respectable family ninety-four aeons ago. Having attained maturity, one day he saw the Paccekabuddha named Sataraṃsī, who had emerged from nirodha-samāpatti and was wandering for alms. His mind was purified, and he offered a palm fruit.
Vị này cũng vậy, đã tạo thiện nghiệp trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy công đức trong các kiếp sống khác nhau. Chín mươi bốn kiếp trước, vị ấy sinh ra trong một gia đình quý tộc, trở nên thông minh. Một ngày nọ, thấy Đức Độc Giác Phật tên Sataraṃsī vừa xuất khỏi Ni-rô-đhà Samāpatti và đang đi khất thực, với tâm hoan hỷ, vị ấy đã cúng dường một quả chà là.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde magadharaṭṭhe gahapatikule nibbattitvā ‘‘sambulo’’ti laddhanāmo kaccānagottatāya sambulakaccānoti paññāyittha.
Due to that meritorious kamma, he wandered in the realms of gods and humans. In this arising of the Buddha, he was reborn in a householder's family in the Magadha country, named Sambula, and due to his Kaccāna clan, he became known as Sambulakaccāna.
Do nghiệp phước ấy, vị ấy luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời Đức Phật hiện tại này, vị ấy sinh ra trong một gia đình gia chủ ở xứ Magadha, được đặt tên là Sambula, và vì thuộc dòng họ Kaccāna nên được biết đến là Sambulakaccāna.
So vayappatto satthu santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā himavantasamīpe bheravāya nāma pabbataguhāyaṃ vipassanāya kammaṃ karonto viharati.
Having reached adulthood, he heard the Dhamma from the Buddha, attained faith, and went forth. He then dwelt in the Bheravā mountain cave near the Himavanta mountains, engaged in vipassanā meditation.
Khi trưởng thành, vị ấy nghe Pháp từ Đức Đạo Sư, phát sinh tín tâm, rồi xuất gia và sống thực hành thiền Tứ Niệm Xứ trong hang núi tên Bheravā gần dãy Hy-mã-lạp-sơn.
Athekadivasaṃ mahā akālamegho satapaṭalasahassapaṭalo thanento gajjanto vijjullatā nicchārento gaḷagaḷāyanto uṭṭhahitvā vassituṃ ārabhi, asaniyo phaliṃsu.
Then, one day, a great unseasonal cloud, with hundreds and thousands of layers, thundering, roaring, emitting flashes of lightning, and rumbling, arose and began to rain; thunderbolts struck.
Rồi một ngày nọ, một trận mưa lớn trái mùa, với hàng trăm ngàn tầng mây, sấm sét vang dội, chớp giật liên hồi, bắt đầu đổ xuống, và sấm sét đánh vang trời.
Taṃ saddaṃ sutvā acchataracchuvanamahiṃsahatthiādayo bhītatasitā bhītaravaṃ viraviṃsu.
Hearing that sound, deer, jackals, wild buffaloes, elephants, and other animals, terrified and afraid, cried out with fearful roars.
Nghe tiếng động ấy, các loài vật như hổ, báo, trâu rừng, voi, v.v., đều sợ hãi run rẩy và gầm thét một cách kinh hoàng.
Thero pana āraddhavipassanattā kāye jīvite ca nirapekkho vigatalomahaṃso taṃ acintento vipassanāyameva kammaṃ karonto ghammāpagamena utusappāyalābhena samāhitacitto tāvadeva vipassanaṃ ussukkāpetvā saha abhiññāhi arahattaṃ pāpuṇi.
The Elder, however, having embarked on vipassanā, unconcerned with his body and life, free from goosebumps, disregarded the commotion. He continued his work in vipassanā meditation, and with the passing of the heat and the attainment of suitable weather, his mind became concentrated. He then immediately intensified his vipassanā and attained Arahantship together with the supernormal powers (abhiññā).
Tuy nhiên, vị Trưởng lão, do đã tinh cần tu tập thiền quán (vipassanā), không còn bận tâm đến thân mạng, đã dứt bỏ sự rùng mình sợ hãi, không nghĩ đến điều đó, chỉ chuyên tâm thực hành thiền quán; nhờ tránh được cái nóng, nhờ được thời tiết thuận lợi, với tâm định tĩnh, ngay lúc ấy đã tinh tấn thiền quán và đạt đến A-la-hán quả cùng với các thắng trí (abhiññā).
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.51.85-90) –
Therefore, it is said in the Apadāna: —
Do đó, trong Apadāna (Apa. Thera 2.51.85-90) đã nói:
Tattha devo ca vassati, devo ca gaḷagaḷāyatīti devo megho vassati ca, ‘‘gaḷagaḷā’’ti ca karonto gajjatīti attho.
Therein, “The sky rains, and the sky thunders” means, "The sky, the cloud, rains, and also makes a ‘gaḷagaḷā’ sound, meaning it thunders."
Trong đó, devo ca vassati, devo ca gaḷagaḷāyatī có nghĩa là: Mây mưa và sấm sét, tạo ra tiếng “gaḷagaḷā” là sấm rền. Quả thật, đây là từ mô phỏng tiếng sấm. Ekako cāhaṃ bherave bile viharāmī nghĩa là: Ta một mình, không có bạn đồng hành, trú trong hang núi đáng sợ này. Tassa mayhaṃ của ta, người đang ở trong tình trạng như vậy, natthi bhayaṃ vā chambhitattaṃ vā lomahaṃso vā nghĩa là: không có sự sợ hãi được gọi là sự hoảng loạn của tâm, cũng không có sự rùng mình của thân thể do nguyên nhân đó, hay chỉ là sự dựng tóc gáy.
Gajjantassa hi anukaraṇametaṃ.
Indeed, this (gaḷagaḷāyati) is an onomatopoeia for thundering.
Quả thật, đây là từ mô phỏng tiếng sấm.
Ekako cāhaṃ bherave bile viharāmīti ahañca ekako asahāyo sappaṭibhayāyaṃ pabbataguhāyaṃ vasāmi, tassa mayhaṃ evaṃbhūtassa me sato natthi bhayaṃ vā chambhitattaṃ vā lomahaṃso vāti cittutrāsasaññitaṃ bhayaṃ vā taṃnimittakaṃ sarīrassa chambhitattaṃ vā lomahaṃsanamattaṃ vā natthi.
“And I dwell alone in a fearsome cave” means, "And I, alone and without companions, dwell in this fearsome mountain cave. For me, being in such a state, “There is no fear, nor trembling, nor goosebumps” means there is no fear, which is called mental terror, nor physical trembling (like stiffness in the thighs and so on) caused by it, nor even mere goosebumps."
Ekako cāhaṃ bherave bile viharāmī nghĩa là: Ta một mình, không có bạn đồng hành, trú trong hang núi đáng sợ này. Tassa mayhaṃ của ta, người đang ở trong tình trạng như vậy, natthi bhayaṃ vā chambhitattaṃ vā lomahaṃso vā nghĩa là: không có sự sợ hãi được gọi là sự hoảng loạn của tâm, cũng không có sự rùng mình của thân thể do nguyên nhân đó, hay chỉ là sự dựng tóc gáy.
Kasmāti tattha kāraṇamāha ‘‘dhammatā mamesā’’ti.
Why not? The reason is given as “This is my nature.”
Tại sao lại không có? Vị ấy giải thích nguyên nhân ở đó bằng cách nói “dhammatā mamesā”.
Apariññātavatthukassa hi tattha appahīnacchandarāgatāya bhayādinā bhavitabbaṃ, mayā pana sabbaso tattha pariññātaṃ, tattha ca chandarāgo samucchinno, tasmā bhayādīnaṃ abhāvo dhammatā mamesā mama dhammasabhāvo esoti aññaṃ byākāsi.
For one who has not fully comprehended the object, fear and so on would arise due to unabandoned craving and delight in it. But by me, everything in that regard has been fully comprehended, and craving and delight in it have been eradicated. Therefore, the absence of fear and so on, “This is my nature,” meaning, "This is my Dhamma-nature," he declared.
Đối với người chưa hiểu rõ sự vật, do dục ái chưa được đoạn trừ, nên phải có sự sợ hãi v.v. ở đó; nhưng ta đã hoàn toàn hiểu rõ điều đó, và dục ái ở đó đã bị nhổ tận gốc. Do đó, sự không có sợ hãi v.v. là dhammatā mamesā, là bản chất pháp của ta – vị ấy đã tuyên bố như vậy.
Kassa selūpamaṃ cittanti āyasmato nitakattherassa gāthā.
Whose mind is like a rock? These are the verses of the Venerable Thera Nitaka.
Kassa selūpamaṃ cittaṃ là kệ ngôn của Đại đức Nitakatthera.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự việc phát sinh như thế nào?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni karonto vipassissa bhagavato kāle bandhumatīnagare ārāmagopako hutvā jīvanto ekadivasaṃ bhagavantaṃ ākāsena gacchantaṃ disvā pasannamānaso nāḷikeraphalaṃ dātukāmo ahosi.
This Thera, too, having made aspirations under previous Buddhas, and performing meritorious deeds in various existences, was living as a garden keeper in the city of Bandhumatī during the time of Vipassī Bhagavā. One day, seeing the Blessed One passing through the air, he was delighted and wished to offer a coconut.
Vị này cũng vậy, đã tạo thiện nghiệp trong các kiếp quá khứ, tích lũy công đức ở khắp mọi nơi. Vào thời Đức Phật Vipassī, vị ấy là người giữ vườn ở thành Bandhumatī. Một ngày nọ, khi đang sống, vị ấy thấy Đức Thế Tôn đi trên không trung, tâm hoan hỷ muốn dâng một trái dừa.
Satthā taṃ anuggaṇhanto ākāseyeva ṭhatvā paṭiggaṇhi.
The Teacher, wishing to favor him, remained in the air and accepted it.
Đức Bổn Sư, để ban ân cho vị ấy, đã đứng trên không trung mà thọ nhận.
So taṃ datvā uḷāraṃ pītisomanassaṃ paṭisaṃvedi.
Having offered it, he experienced great joy and gladness.
Sau khi dâng trái dừa, vị ấy đã cảm nhận được niềm hoan hỷ và an lạc vô cùng lớn.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kosalaraṭṭhe brāhmaṇakule nibbattitvā nitakoti laddhanāmo viññutaṃ patto satthu santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā kammaṭṭhānaṃ gahetvā araññe viharanto ghaṭento arahattaṃ pāpuṇi.
Through that meritorious deed, he wandered through existences among devas and humans, and in this Buddha-era, he was reborn into a brahmin family in the Kosala country, received the name Nitaka, and having reached maturity, he heard the Dhamma from the Teacher, gained faith, went forth, took a meditation subject, and dwelling in the forest, striving, he attained Arahantship.
Nhờ nghiệp thiện ấy, vị ấy đã luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời Đức Phật hiện tại, vị ấy sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn ở xứ Kosala, được đặt tên là Nitaka. Khi trưởng thành, vị ấy nghe pháp từ Đức Bổn Sư, phát sinh niềm tin, xuất gia, thọ nhận đề mục thiền và sống trong rừng, tinh tấn tu tập và chứng đắc A-la-hán.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.51.91-99) –
Thus it is said in the Apadāna:
Vì thế, trong Apadāna có nói –
191. Tattha kassa selūpamaṃ cittaṃ, ṭhitaṃ nānupakampatīti imasmiṃ araññāyatane vasantesu kassa bhikkhuno cittaṃ aggaphalādhigamena ekaghanasilāmayapabbatūpamaṃ sabbesaṃ iñjanānaṃ abhāvato vasībhāvappattiyā ca ṭhitaṃ sabbehipi lokadhammehi nānukampati na vedhati.
Therein, regarding the phrase "Whose mind is like a rock, firm, and does not waver?", among the bhikkhus residing in this forest dwelling, whose mind, through the attainment of the highest fruit (Arahantship), is like a solid rock mountain, firm due to the absence of all agitations and the attainment of mastery, and does not waver or tremble due to any worldly conditions?
191. Trong đó, kassa selūpamaṃ cittaṃ, ṭhitaṃ nānupakampatī nghĩa là trong số các Tỳ-khưu đang cư trú tại khu rừng này, tâm của Tỳ-khưu nào, nhờ chứng đắc quả vị tối thượng, giống như một ngọn núi đá nguyên khối, an trú vững chắc vì không có bất kỳ sự xao động nào và đã đạt đến sự làm chủ, không hề rung động bởi tất cả các pháp thế gian?
Idānissa akampanākāraṃ saddhiṃ kāraṇena dassetuṃ ‘‘viratta’’ntiādi vuttaṃ.
Now, to show the manner of his unshakeability, along with its cause, the phrase beginning with "dispassionate" was spoken.
Bây giờ, để chỉ ra trạng thái bất động của vị ấy cùng với nguyên nhân, đã nói “viratta” v.v.
Tattha virattaṃ rajanīyesūti virāgasaṅkhātena ariyamaggena rajanīyesu rāguppattihetubhūtesu tebhūmakadhammesu virattaṃ, tattha sabbaso samucchinnarāganti attho.
Therein, "dispassionate towards that which excites lust" means dispassionate towards the three realms of existence which are causes for the arising of lust, through the Noble Path known as dispassion; the meaning is that lust has been completely eradicated there.
Trong đó, virattaṃ rajanīyesū nghĩa là đã ly tham đối với các pháp tam giới là nguyên nhân sinh khởi tham ái, tức là đã hoàn toàn đoạn trừ tham ái ở đó.
Kuppanīyeti paṭighaṭṭhānīye, sabbasmimpi āghātavatthusmiṃ.
"Towards that which causes anger" refers to that which is a cause for aversion, in every object of resentment.
Kuppanīye có nghĩa là nơi khởi lên sự sân hận, trong tất cả các đối tượng của sự sân hận (āghātavatthu).
Na kuppatīti na dussati na vikāraṃ āpajjati.
"Does not become angry" means does not become corrupted or undergo change.
Na kuppatī có nghĩa là không sân hận, không trở nên xấu xa, không biến đổi.
Yassevaṃ bhāvitaṃ cittanti yassa ariyapuggalassa cittaṃ mano evaṃ vuttanayena tādibhāvena bhāvitaṃ, kuto taṃ dukkhamessatīti taṃ puggalaṃ kuto sattato saṅkhārato vā dukkhaṃ upagamissati, na tādisassa dukkhaṃ atthīti attho.
"Whose mind has thus been developed": The mind of which Noble One has been developed in this manner, endowed with such qualities as described; "from where will suffering come to him?" means from what being or formation will suffering approach that person? The meaning is that such a person has no suffering.
Yassevaṃ bhāvitaṃ citta có nghĩa là tâm (mano) của bậc Thánh nhân (ariyapuggala) đã được tu tập theo cách đã nói, đạt được trạng thái như vậy; kuto taṃ dukkhamessatī có nghĩa là từ đâu khổ đau sẽ đến với người đó, hoặc khổ đau từ chúng sanh (satta) hay từ các hành (saṅkhāra) sẽ đến với người đó? Ý là, đối với người như vậy, không có khổ đau.
Na tāva supituṃ hotīti āyasmato soṇassa poṭiriyaputtassa gāthā.
"It is not time to sleep yet" are the verses of Venerable Soṇa, son of Poṭiriya.
Kệ ngôn Na tāva supituṃ hotī là của Tôn giả Soṇa, con trai của Poṭiriya.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự việc phát sinh như thế nào?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro sikhissa bhagavato kāle vanacaro hutvā jīvanto ekadivasaṃ satthāraṃ disvā pasannacitto kurañjiyaphalaṃ satthuno adāsi.
This elder, too, having performed meritorious deeds under previous Buddhas, lived as a forest dweller during the time of Sikhi Bhagavā. One day, seeing the Teacher, he became gladdened in mind and offered a kurañjiya fruit to the Teacher.
Vị này cũng đã tạo công đức trong thời các vị Phật quá khứ. Vào thời Đức Thế Tôn Sikhī, Ngài sống như một người đi rừng. Một ngày nọ, Ngài thấy Đức Đạo Sư và với tâm hoan hỷ, đã cúng dường quả kurañjiya cho Đức Đạo Sư.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthusmiṃ poṭiriyassa nāma gāmabhojakassa putto hutvā nibbatti, soṇotissa nāmaṃ ahosi.
Due to that meritorious deed, he wandered through realms of devas and humans, and in this Buddha-era, he was reborn in Kapilavatthu as the son of a village headman named Poṭiriya, and his name became Soṇa.
Do công đức ấy, vị ấy luân hồi trong cõi trời và cõi người. Vào thời Đức Phật này xuất hiện, vị ấy tái sinh làm con trai của ông trưởng làng tên Poṭiriya ở Kapilavatthu, tên là Soṇa.
So vayappatto bhaddiyassa sākiyarañño senāpati ahosi.
When he came of age, he became the general of King Bhaddiya the Sakyan.
Khi đến tuổi trưởng thành, vị ấy trở thành tướng quân của vua Sakya Bhaddiya.
Atha bhaddiyarāje heṭṭhā vuttanayena pabbajite, senāpati ‘‘rājāpi nāma pabbaji, kiṃ mayhaṃ gharāvāsenā’’ti pabbaji?
Then, when King Bhaddiya went forth as a monk in the manner described below, the general thought, "Even the king has gone forth; what is the use of household life for me?" and so he went forth?
Sau đó, khi vua Bhaddiya xuất gia theo cách đã nói ở dưới, vị tướng quân ấy suy nghĩ: “Vua còn xuất gia, thì ta ở trong đời sống gia đình này có ích gì?”, rồi xuất gia.
Pabbajitvā pana niddārāmo viharati, na bhāvanamanuyuñjati.
But after going forth, he lived idly, not engaging in meditation.
Nhưng sau khi xuất gia, vị ấy sống lười biếng, không tinh tấn tu tập.
Taṃ bhagavā anupiyāyaṃ ambavane viharanto attano obhāsaṃ pharāpetvā tenassa satiṃ janetvā imāya gāthāya taṃ ovadanto –
The Bhagavā, dwelling in the Ambavana at Anupiyā, extended his radiance, thereby arousing mindfulness in him, and wishing to admonish him with this verse—
Đức Thế Tôn, khi đang trú tại rừng xoài Anupiya, đã tỏa hào quang của mình, làm cho vị ấy khởi lên niệm, và khuyên dạy vị ấy bằng bài kệ này –
Tattha na tāva supituṃ hoti, ratti nakkhattamālinīti aṭṭhahi akkhaṇehi vajjitaṃ navamaṃ khaṇaṃ labhitvā ṭhitassa viññujātikassa yāva na arahattaṃ hatthagataṃ hoti, tāva ayaṃ nakkhattamālinī ratti supituṃ niddāyituṃ na hoti, supanassa kālo na hoti.
Therein, "It is not yet time to sleep, this night, adorned with stars" means that for a person of discerning nature who has obtained the ninth opportune moment, free from the eight inopportune moments, as long as Arahantship has not been attained, this night, adorned with stars, is not for sleeping; it is not the time for sleep.
Trong đó, na tāva supituṃ hoti, ratti nakkhattamālinī (đêm đầy sao chưa phải lúc ngủ) nghĩa là, đối với người có trí tuệ đã đạt được khoảnh khắc thứ chín, không bị tám chướng ngại, cho đến khi chưa đạt được quả vị A-la-hán, đêm đầy sao này chưa phải là lúc để ngủ, để nghỉ ngơi. Đó không phải là thời gian để ngủ.
Apica kho paṭijaggitumevesā, ratti hoti vijānatāti esā ratti nāma manussānaṃ migapakkhīnañca niddūpagamanena visesato nissaddavelābhūtā paṭipattiṃ attani sañjaggituṃ jāgariyānuyogamanuyuñjitumeva vijānatā viññunā icchitā hotīti.
Moreover, "this night is for the wise to be vigilant" means this night, which is a particularly silent time as humans, animals, and birds fall asleep, is desired by the wise for the practice of cultivating vigilance within oneself, for engaging in constant wakefulness.
Hơn nữa, paṭijaggitumevesā, ratti hoti vijānatā (đêm này là để người trí thức tỉnh) nghĩa là, đêm này, đặc biệt là thời gian yên tĩnh khi con người, thú vật và chim chóc đều chìm vào giấc ngủ, là thời gian mà người trí tuệ mong muốn để tinh tấn tu tập, để thực hành thiền định.
Taṃ sutvā soṇo saṃviggataramānaso hirottappaṃ paccupaṭṭhapetvā abbhokāsikaṅgaṃ adhiṭṭhāya vipassanāya kammaṃ karonto ‘‘hatthikkhandhova patita’’nti dutiyaṃ gāthamāha.
Hearing that, Soṇa, with a greatly stirred mind, brought shame and dread to mind, resolved upon the open-air ascetic practice (abbhokāsikaṅga), and while performing the work of vipassanā, he spoke the second verse, "fallen from the elephant's back".
Nghe vậy, tâm của Tôn giả Soṇa trở nên xúc động hơn, khởi lên sự hổ thẹn và ghê sợ tội lỗi, Tôn giả đã thọ trì hạnh đầu đà không có mái che và thực hành thiền quán, rồi thuyết bài kệ thứ hai: “hatthikkhandhova patita” (người ngã từ lưng voi).
Tattha avapatitanti avamukhaṃ patitaṃ uddhaṃpādaṃ adhomukhaṃ patitaṃ.
In that*, avapatita means fallen face downwards, fallen with feet upwards and head downwards.
Trong đó, avapatita (ngã xuống) nghĩa là ngã úp mặt xuống, chân chổng lên trời, đầu chúi xuống đất.
Kuñjaro ce anukkameti kuñjaro anukkameyya ce.
Kuñjaro ce anukkame means if the elephant were to trample.
Kuñjaro ce anukkame (nếu voi giẫm nát) nghĩa là nếu voi giẫm lên.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yadāhaṃ hatthimāruhitvā saṅgāmaṃ paviṭṭho hatthikkhandhato patito, tadāhaṃ saṅgāme tena hatthinā maddito mato ahosiṃ ce, taṃ me maraṇaṃ seyyo, yañce idāni kilesehi parājito jīveyyaṃ, taṃ na seyyoti.
This is what is meant: If, when I mounted an elephant and entered battle, I fell from the elephant's back and was then trampled to death by that elephant in battle, that death for me would be better than if I were now to live defeated by defilements; that would not be better.
Điều này có nghĩa là: “Khi tôi cưỡi voi vào chiến trường và ngã từ lưng voi xuống, nếu tôi chết vì bị con voi đó giẫm nát trên chiến trường, thì cái chết đó còn tốt hơn là bây giờ tôi sống mà bị phiền não đánh bại.”
Imaṃ gāthaṃ vadantoyeva vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇi.
While reciting this verse, he aroused insight and attained Arahantship.
Trong khi thuyết bài kệ này, Tôn giả đã tinh tấn tu tập thiền quán và đạt được quả vị A-la-hán.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.52.1-6) –
Therefore, it is said in the Apadāna:
Vì thế, trong Apadāna có nói –
Pañca kāmaguṇe hitvāti āyasmato nisabhattherassa gāthā.
“ Having abandoned the five sense pleasures” – these are the verses of the Venerable Thera Nisabha.
Pañca kāmaguṇe hitvā (Từ bỏ năm dục lạc) là bài kệ của Trưởng lão Nisabha đáng kính.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự kiện phát sinh là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ piṇḍāya carantaṃ disvā pasannacitto kapitthaphalamadāsi.
This thera, too, having performed meritorious deeds in previous Buddhas' dispensations, accumulating merits in various existences, was reborn into a family during the time of Vipassī Bhagavā. Having reached maturity, one day, seeing the Teacher going for alms, he, with a confident heart, offered a wood-apple fruit.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các thời Đức Phật quá khứ, tích lũy phước báu trong các kiếp sống khác nhau, và vào thời Đức Phật Vipassī, vị ấy tái sinh vào một gia đình quyền quý. Khi đến tuổi trưởng thành, một ngày nọ, vị ấy thấy Đức Đạo Sư đang đi khất thực, tâm hoan hỷ và đã dâng một quả kapittha.
So tena puññakammena sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde koliyajanapade kulagehe nibbattitvā nisabhoti laddhanāmo vayappatto sākiyakoliyānaṃ saṅgāme buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā tadaheva arahattaṃ pāpuṇi.
By that meritorious deed, he wandered through good destinies only, and in this Buddha-dispensation, he was reborn into a family in the Koliyan district. He was named Nisabha. Having reached adulthood, he saw the Buddha’s power during the conflict between the Sākiyas and Koliyas, gained faith, went forth, and attained Arahantship on that very day.
Do công đức ấy, vị ấy luân hồi trong các cõi thiện thệ, và vào thời Đức Phật này xuất hiện, vị ấy tái sinh vào một gia đình quyền quý tại xứ Koliya, được đặt tên là Nisabha. Khi đến tuổi trưởng thành, vị ấy thấy được oai lực của Đức Phật trong trận chiến giữa dòng Sakya và Koliya, khởi niềm tin vững chắc, rồi xuất gia và ngay trong ngày ấy đã đạt được quả vị A-la-hán.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.52.7-11) –
Therefore, it is said in the Apadāna:–
Vì thế, trong Apadāna có nói –
Tassattho – bālaputhujjanassa piyāyitabbasabhāvatāya piyarūpe manuññasabhāvatāya manorame rūpādike pañca kāmaguṇe kāmakoṭṭhāse hitvā pahāya pariccajitvā kammaphala saddhāya ratanattaya saddhāya ca vasena gharā gharabandhanato nikkhamma nikkhamitvā pabbajjaṃ upagato viññujātiko pabbajitakālato paṭṭhāya ghaṭento vāyamanto vaṭṭa dukkhassa antakaro bhave bhaveyyāti.
Its meaning: Because they are to be loved by foolish ordinary people, lovely in form, and because they are delightful in nature, delightful – having abandoned (pahāya pariccajitvā) these five sense qualities (kāmaguṇe), these components of sensual pleasure (kāmakoṭṭhāse), such as visible forms, and so on; having gone forth from home (gharā), from the bond of household life, by means of faith in kamma and its results, and by means of faith in the Triple Gem, an intelligent person who has gone forth, from the time of his going forth, should strive and endeavor, and may be an ender of the suffering of saṃsāra (vaṭṭadukkha).
Ý nghĩa của bài kệ đó là: Với năm dục lạc (kāmaguṇa) như sắc (rūpa) v.v., piyarūpe (khả ái) vì bản chất được người phàm phu ngu si ưa thích, manorame (đáng yêu) vì bản chất làm cho tâm hoan hỷ, sau khi hitvā (từ bỏ), từ bỏ, xả bỏ những thứ đó, vị có trí tuệ đã nikkhamma (xuất gia) từ sự ràng buộc gia đình, nhờ saddhāya (niềm tin) vào nghiệp và quả của nghiệp, và niềm tin vào Tam Bảo, từ khi xuất gia, nếu tinh tấn nỗ lực thì có thể bhave (trở thành) người chấm dứt dukkha (khổ) của luân hồi.
Evaṃ te bhikkhū ovaditvā ‘‘ayaṃ pare eva saññāpento viharati, ‘‘sayaṃ pana akārako’ti mā cintayitthā’’ti tesaṃ attano paṭipannabhāvaṃ pakāsento –
Having thus advised those bhikkhus, and wishing them not to think, “This one only instructs others, but does not practice himself,” he declared his own attainment to them:
Sau khi khuyên dạy các vị Tỳ-khưu như vậy, để họ không nghĩ rằng “vị này chỉ khuyên người khác mà bản thân không thực hành”, Tôn giả đã tuyên bố về sự thực hành của mình –
Dutiyagāthāya aññaṃ byākāsi.
With the second verse, he declared his final knowledge (añña).
Tôn giả đã tuyên bố sự chứng ngộ A-la-hán bằng bài kệ thứ hai.
Tattha nābhinandāmi maraṇanti maraṇaṃ na abhikaṅkhāmi.
In this, " I do not delight in death" means I do not long for death.
Trong đó, nābhinandāmi maraṇaṃ (ta không hoan hỷ cái chết) nghĩa là ta không mong muốn cái chết.
Nābhinandāmi jīvitanti idaṃ pana tassa kāraṇavacanaṃ, yasmā nābhinandāmi jīvitaṃ, tasmā nābhinandāmi maraṇanti.
" I do not delight in life" is the reason for that (statement), because I do not delight in life, therefore I do not delight in death.
Nābhinandāmi jīvitaṃ (ta không hoan hỷ sự sống) là lời giải thích nguyên nhân của điều đó. Vì ta không hoan hỷ sự sống, nên ta không hoan hỷ cái chết.
Yo hi āyatiṃ jātijarāmaraṇāya kilesābhisaṅkhāre ācinoti upacinoti, so punabbhavābhinibbattiṃ abhinandanto nāntariyakatāya attano maraṇampi abhinandati nāma kāraṇassa appahīnattā, khīṇāsavo pana sabbaso ācayagāmidhamme pahāya apacayagāmidhamme patiṭṭhito pariññātavatthuko sabbaso jīvitaṃ anabhinandanto maraṇampi anabhinandati nāma kāraṇassa eva suppahīnattā.
Indeed, whoever accumulates and gathers defilements and formations (kilesābhisaṅkhāre) that lead to future birth, aging, and death, delights in the recurrence of existence and, because it is an unavoidable consequence, also delights in his own death, as the cause has not been abandoned. But an Arahant, having completely abandoned all states leading to accumulation and being established in states leading to cessation, with the underlying basis fully understood, completely not delighting in life, also does not delight in death, as the cause itself has been completely abandoned.
Quả thật, người nào tích lũy các hành (saṅkhāra) phiền não dẫn đến tái sinh, già, chết trong tương lai, người đó hoan hỷ sự tái sinh trong các kiếp, và do không có sự khác biệt, cũng hoan hỷ cái chết của mình, vì nguyên nhân (phiền não) chưa được đoạn trừ. Nhưng bậc A-la-hán, đã hoàn toàn từ bỏ các pháp dẫn đến sự tích lũy (khổ đau) và an trú trong các pháp dẫn đến sự đoạn diệt (khổ đau), là người đã thấu hiểu bản chất của các pháp, hoàn toàn không hoan hỷ sự sống, và cũng không hoan hỷ cái chết, vì nguyên nhân (phiền não) đã được đoạn trừ hoàn toàn.
Tenāha – ‘‘nābhinandāmi maraṇaṃ, nābhinandāmi jīvita’’nti.
Therefore he said, “I do not delight in death, I do not delight in life.”
Vì thế, Tôn giả nói: “Ta không hoan hỷ cái chết, ta không hoan hỷ sự sống.”
Yadi evaṃ khīṇāsavassa parinibbānābhikaṅkhā, yāva parinibbānā avaṭṭhānañca kathanti āha ‘‘kālañca paṭikaṅkhāmi, sampajāno patissato’’ti, kilesaparinibbāne siddhe satipaññāvepullappattiyā sato sampajāno kevalaṃ khandhaparinibbānakālaṃ paṭikaṅkhāmi, taṃ udikkhamāno āgamayamāno viharāmi, na pana me maraṇe jīvite vā abhinandanā atthi arahattamaggeneva tassa samugghāṭitattāti.
If this is so, the question arises: How can an Arahant long for Nibbāna, and how can he maintain himself until Nibbāna? In response, he said, “ I await my time, mindful and clearly comprehending.” When the Nibbāna of defilements is achieved, having attained the fullness of mindfulness and wisdom, mindful and clearly comprehending, I simply await the time of the Nibbāna of the aggregates. I dwell looking forward to that (time), expecting it. But there is no delight for me in either death or life, as it has been completely eradicated by the path of Arahantship.
Nếu vậy, sự mong mỏi Niết-bàn của bậc A-la-hán, và sự an trú cho đến khi Niết-bàn là như thế nào? Tôn giả nói: “kālañca paṭikaṅkhāmi, sampajāno patissato” (Với chánh niệm và tỉnh giác, ta chỉ chờ đợi thời điểm). Khi phiền não Niết-bàn đã thành tựu, với sự phát triển đầy đủ của trí tuệ và chánh niệm, ta chỉ chờ đợi thời điểm Niết-bàn của các uẩn. Ta sống trong sự chờ đợi, mong mỏi thời điểm đó, nhưng ta không có sự hoan hỷ nào đối với cái chết hay sự sống, vì sự hoan hỷ đó đã bị nhổ tận gốc bằng con đường A-la-hán.
Ambapallavasaṅkāsanti āyasmato usabhattherassa gāthā.
“ Like an ambapallava” – these are the verses of the Venerable Thera Usabha.
Ambapallavasaṅkāsa (Giống như chồi xoài) là bài kệ của Trưởng lão Usabha đáng kính.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự kiện phát sinh là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni karonto sikhissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ piṇḍāya carantaṃ disvā pasannamānaso kosambaphalaṃ adāsi.
This thera, too, having performed meritorious deeds in previous Buddhas' dispensations, doing good deeds in various existences, was reborn into a family during the time of Sikhī Bhagavā. Having reached maturity, one day, seeing the Teacher going for alms, he, with a confident heart, offered a Kosamba fruit.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các thời Đức Phật quá khứ, thực hành các việc thiện trong các kiếp sống khác nhau, và vào thời Đức Phật Sikhī, vị ấy tái sinh vào một gia đình quyền quý. Khi đến tuổi trưởng thành, một ngày nọ, vị ấy thấy Đức Đạo Sư đang đi khất thực, tâm hoan hỷ và đã dâng một quả kosamba.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthusmiṃ sākiyarājakule nibbattitvā usabhoti laddhanāmo vayappatto satthu ñātisamāgame buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddho pabbaji.
By that meritorious deed, he wandered among devas and humans, and in this Buddha-dispensation, he was reborn into a Sākiyan royal family in Kapilavatthu. He was named Usabha. Having reached adulthood, he saw the Buddha’s power during the Teacher’s assembly of relatives, gained faith, and went forth.
Nhờ thiện nghiệp đó, Ngài luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời Đức Phật hiện tại, Ngài tái sanh vào dòng dõi Sakya vương tộc tại Kapilavatthu, được đặt tên là Usabha. Khi đến tuổi trưởng thành, Ngài thấy thần thông của Đức Phật trong buổi hội ngộ bà con, phát sanh niềm tin và xuất gia.
So pabbajitakālato paṭṭhāya samaṇadhammaṃ akatvā divā saṅgaṇikārāmo sakalarattiṃ niddāyamāno vītināmeti.
From the time of his going forth, he did not practice the ascetic’s duties, but delighted in company during the day and spent the entire night sleeping.
Từ khi xuất gia, Ngài không thực hành pháp Sa-môn, ban ngày Ngài vui thích với việc tụ họp, và suốt đêm Ngài ngủ, để thời gian trôi qua.
So ekadivasaṃ muṭṭhassati asampajāno niddaṃ okkanto supine kesamassuṃ ohāretvā ambapallavavaṇṇaṃ cīvaraṃ pārupitvā hatthigīvāyaṃ nisīditvā nagaraṃ piṇḍāya paviṭṭhaṃ tattheva manusse sampatte disvā lajjāya hatthikkhandhato oruyha attānaṃ disvā paṭibuddho, ‘‘īdisaṃ nāma supinaṃ muṭṭhassatinā asampajānena niddāyamānena mayā diṭṭha’’nti uppannasaṃvego vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
One day, he, having lost mindfulness and lacking clear comprehension, fell asleep and in his dream saw himself having shaved his hair and beard, draped in a robe the color of a mango sprout, seated on an elephant’s neck, entering the city for alms. Seeing people gathered there, he was ashamed, dismounted from the elephant’s shoulder, and seeing himself, he awoke. “Such a dream was seen by me, who was heedless, without clear comprehension, and sleeping,” he thought. Arising with a sense of urgency (saṃvega), he established vipassanā and not long after attained Arahantship.
Một ngày nọ, Ngài, với tâm thất niệm và thiếu tỉnh giác, chìm vào giấc ngủ. Trong giấc mơ, Ngài thấy mình cạo bỏ tóc râu, khoác y màu lá xoài non, ngồi trên cổ voi, đi vào thành khất thực. Khi thấy mọi người tụ tập ở đó, Ngài xấu hổ, xuống khỏi lưng voi, và khi nhìn thấy chính mình, Ngài tỉnh ngộ. Ngài nghĩ: "Một giấc mơ như thế này đã được ta thấy khi ta thất niệm, thiếu tỉnh giác và ngủ say." Ngài phát sanh sự xao xuyến, bắt đầu thực hành thiền quán (vipassanā) và chẳng bao lâu sau đã chứng đắc A-la-hán.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.52.12-16) –
Therefore, it is said in the Apadāna:–
Do đó, trong Apadāna đã nói:
Tattha ambapallavasaṅkāsaṃ, aṃse katvāna cīvaranti ambapallavākāraṃ pavāḷavaṇṇaṃ cīvaraṃ khandhe karitvā uttarāsaṅgaṃ karitvā.
In this, " Ambapallavasaṅkāsaṃ, aṃse katvāna cīvaraṃ" means, placing the robe, which was like a mango sprout, coral-colored, on the shoulder, making it an outer garment.
Trong đó, ambapallavasaṅkāsaṃ, aṃse katvāna cīvaraṃ nghĩa là đặt y phục màu san hô, có hình dáng như chồi xoài, lên vai, tức là làm y thượng.
Gāmanti attano rājadhāniṃ hatthikkhandhe nisinno piṇḍāya pāvisiṃ, paviṭṭhamattova mahājanena olokiyamāno hatthikkhandhato oruyha ṭhito paṭibujjhiṃ, pabuddhova saṃvegaṃ alabhiṃ tadā ‘‘muṭṭhassati asampajāno hutvā niddāyokkamanena etaṃ jāta’’nti.
Gāma means: I, while seated on the elephant's shoulder, entered my royal city for alms. As soon as I entered, while being looked upon by a great crowd, I descended from the elephant's shoulder and, having stood up, I awakened. Having awakened, I then attained a sense of urgency, thinking: "This has occurred due to my unmindfulness and lack of clear comprehension, through being overcome by sleep."
Gāmaṃ nghĩa là kinh đô của chính mình. Nisinno trên lưng voi, piṇḍāya pāvisiṃ, tôi đã vào làng để khất thực. Ngay khi vừa vào, được đại chúng nhìn ngắm, tôi đã oruyha xuống khỏi lưng voi, đứng dậy và tỉnh giấc. Ngay khi tỉnh giấc, tadā saṃvegaṃ alabhiṃ (tôi đã đạt được sự xúc động tâm linh) với suy nghĩ: “Điều này xảy ra do tôi đã ngủ quên, mất chánh niệm và không tỉnh giác.”
Apare pana ‘‘rājāva hutvā rattibhāge evarūpaṃ supinaṃ disvā vibhātāya rattiyā hatthikkhandhaṃ āruyha nagaravīthiyaṃ caranto taṃ supinaṃ saritvā hatthikkhandhato oruyha saṃvegaṃ labhitvā satthu santike pabbajitvā arahattaṃ patvā udānaṃ udānento imā gāthā abhāsī’’ti vadanti.
But others say: "Being a king, having seen such a dream in the night, and as the night dawned, he mounted the elephant's shoulder and while proceeding along the city street, he remembered that dream. Then, having dismounted from the elephant's shoulder, he attained a sense of urgency, and having gone forth into homelessness in the presence of the Teacher, he attained arahantship and uttered these verses as an udāna."
Tuy nhiên, những người khác nói rằng: “Vị ấy đã là một vị vua, đêm đó nằm mộng thấy điều như vậy. Khi đêm tàn, vị ấy cưỡi voi đi trên đường phố, nhớ lại giấc mộng đó, xuống khỏi lưng voi, đạt được sự xúc động tâm linh, xuất gia dưới sự hướng dẫn của Đức Phật, đạt được quả vị A-la-hán, và khi nói lên lời cảm hứng, đã nói những câu kệ này.”
Dittoti tasmiṃ rājakāle jātimadabhogamadādiparidappito samāno saṃvegamalabhinti yojanā.
Ditto means: the connection is, "While being thus intoxicated with the pride of birth and the pride of wealth during that royal period, he did not attain a sense of urgency."
Ditto có nghĩa là trong thời gian làm vua đó, vị ấy đã kiêu ngạo vì sự tự mãn về dòng dõi, tài sản, v.v., và đã đạt được sự xúc động tâm linh. Đây là sự liên kết.
Ayamiti kappaṭoti āyasmato kappaṭakurattherassa gāthā.
Ayamiti kappaṭo and so on are the verses of the Venerable Kappaṭakura Thera.
Ayamiti kappaṭo là những câu kệ của Trưởng lão Kappaṭakura đáng kính.
Kā uppatti.
What is the origin?
Sự phát sinh là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ bhagavantaṃ vinatāya nāma nadiyā tīre aññatarasmiṃ rukkhamūle nisinnaṃ disvā pasannamānaso ketakapupphehi pūjaṃ akāsi.
This thera, too, having performed deeds of merit under previous Buddhas, accumulating wholesome deeds in various existences, was born into a good family during the time of Vipassī Bhagavā. Having reached maturity, one day he saw the Bhagavā seated at the foot of a certain tree on the bank of the river named Vinatā. With a joyful mind, he offered ketaka flowers in homage.
Vị này cũng vậy, sau khi đã tạo công đức trong các vị Phật quá khứ, tích lũy công đức trong các kiếp sống khác nhau, vào thời Đức Phật Vipassī, vị ấy sinh ra trong một gia đình quý tộc, khi trưởng thành, một ngày nọ, thấy Đức Phật đang ngồi dưới gốc cây bên bờ sông tên là Vitatā, tâm hoan hỷ, vị ấy đã cúng dường hoa ketaka.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ duggatakule nibbattitvā yāva vayappatti, tāva aññaṃ upāyaṃ ajānanto kappaṭakhaṇḍanivāsano sarāvahattho tattha tattha kuraṃ pariyesanto vicari, tena kappaṭakurotveva paññāyittha.
Through that meritorious deed, he wandered through existences among gods and humans. In this Buddha-dispensation, he was born into a poor family in Sāvatthī. Until he reached maturity, not knowing any other means of livelihood, he wore tattered rags and carried a bowl, wandering from place to place seeking alms. Thus, he became known as Kappaṭakura.
Nhờ nghiệp công đức đó, vị ấy luân hồi trong cõi trời và cõi người, và trong thời Đức Phật hiện tại này, vị ấy sinh ra trong một gia đình nghèo ở Sāvatthi. Cho đến khi trưởng thành, không biết cách nào khác để sinh sống, vị ấy mặc một mảnh vải cũ, tay cầm bát, đi khắp nơi tìm kiếm thức ăn. Vì vậy, vị ấy được biết đến với tên Kappaṭakura.
So vayappatto tiṇaṃ vikkiṇitvā jīvikaṃ kappento ekadivasaṃ tiṇalāvanatthaṃ araññaṃ gato tattha aññataraṃ khīṇāsavattheraṃ disvā taṃ upasaṅkamitvā vanditvā nisīdi.
Having reached maturity, he sustained his life by selling grass. One day he went to the forest to cut grass and there saw an Arahant Thera. He approached the thera, paid homage, and sat down.
Khi trưởng thành, vị ấy kiếm sống bằng nghề bán cỏ khô. Một ngày nọ, vị ấy vào rừng để cắt cỏ, ở đó, vị ấy thấy một vị Trưởng lão A-la-hán, liền đến gần, đảnh lễ và ngồi xuống.
Tassa thero dhammaṃ kathesi.
The thera taught him the Dhamma.
Vị Trưởng lão đã thuyết pháp cho vị ấy.
So dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho ‘‘kiṃ me imāya kicchajīvikāyā’’ti pabbajitvā attano nivatthakappaṭacoḷaṃ ekasmiṃ ṭhāne nikkhipi.
Having heard the Dhamma, he gained faith and, thinking, "What is this miserable life to me?" he went forth into homelessness, depositing his worn-out rag garment in a certain place.
Sau khi nghe pháp, vị ấy có được đức tin, suy nghĩ: “Sự sống khó khăn này có ích gì cho ta?” rồi xuất gia, và đặt mảnh vải cũ mình đang mặc ở một nơi.
Yadā cassa anabhirati uppajjati, tadā taṃ kappaṭaṃ olokentassa anabhirati vigacchati, saṃvegaṃ paṭilabhi.
Whenever disaffection arose in him, he would look at that rag, and his disaffection would vanish; he would regain a sense of urgency.
Và khi sự không hoan hỷ (anabhirati) khởi lên trong vị ấy, lúc đó, khi nhìn thấy tấm vải rách đó, sự không hoan hỷ biến mất, và vị ấy đạt được sự xúc động (saṃvega).
Evaṃ karonto sattakkhattuṃ uppabbaji.
Having done so, he disrobed seven times.
Làm như vậy, vị ấy đã xuất gia rồi lại hoàn tục bảy lần.
Tassa taṃ kāraṇaṃ bhikkhū bhagavato ārocesuṃ.
The bhikkhus reported this matter concerning him to the Bhagavā.
Các tỳ-khưu đã trình bày sự việc đó của vị ấy lên Đức Thế Tôn.
Athekadivasaṃ kappaṭakuro bhikkhu dhammasabhāyaṃ parisapariyante nisinno niddāyati, taṃ bhagavā codento –
Then one day, the bhikkhu Kappaṭakura, seated at the edge of the assembly in the Dhamma hall, was dozing. The Bhagavā, admonishing him—
Rồi một ngày nọ, Tỳ-khưu Kappaṭakuro ngồi ở rìa hội chúng trong pháp đường và ngủ gật. Đức Thế Tôn đã quở trách vị ấy –
Tattha ayamiti kappaṭo kappaṭakuroti kappaṭakuro bhikkhu ‘‘ayaṃ mama kappaṭo, imaṃ paridahitvā yathā tathā jīvāmī’’ti evaṃ uppannamicchāvitakko acchāya atibharitāya amataghaṭikāyaṃ mama amataghaṭe tahaṃ tahaṃ vassante ‘‘amatamadhigataṃ ahamanusāsāmi, ahaṃ dhammaṃ desemi’’ (mahāva. 12; ma. ni. 1.286; 2.342).
Therein, ayamiti kappaṭo kappaṭakuro means that the bhikkhu Kappaṭakura, having entertained the wrong thought, "This is my rag, I will live as best I can by wearing this," and while I, the Buddha, proclaimed, "I have attained Nibbāna, I instruct, I preach the Dhamma, I have beaten the drum of Nibbāna in a world blinded by ignorance" and so on, and while I poured forth the Dhamma-nectar in the clear, overflowing jar of Nibbāna—this my Sāsana, which has a well-arranged path to cultivate the worldly and supramundane jhāna—yet, dhammakaṭamatto, Kappaṭakura had a mind alienated from the Dhamma of my Sāsana, a mind that had strayed. Admonishing him thus, and then wishing to demonstrate his heedless state as one would seize a thief with his stolen goods, he spoke the verse: "mā kho tvaṃ, kappaṭa, pacālesi."
Trong đó, ayamiti kappaṭo kappaṭakuro có nghĩa là Tỳ-khưu Kappaṭakuro với tà tư duy khởi lên rằng: “Đây là tấm vải rách của ta, ta sẽ sống như thế này, như thế kia bằng cách mặc nó,” acchāya atibharitāya amataghaṭikāyaṃ khi ta, với chiếc bình bất tử trong sáng và đầy ắp, rải nước cam lồ khắp nơi, “ta đã đạt được bất tử, ta giáo huấn, ta thuyết Pháp”
‘‘Andhībhūtasmiṃ lokasmiṃ, āhañchaṃ amatadundubhi’’ntiādinā (mahāva. 11; ma. ni. 1.285; 2.341) ghosetvā mayā dhammāmate pavassiyamāne katapadaṃ jhānāni ocetuṃ lokiyalokuttarajjhānāni upacetuṃ bhāvetuṃ katapadaṃ kaṭamaggavihitabhāvanāmaggaṃ idaṃ mama sāsanaṃ, tathāpi dhammakaṭamatto mama sāsanadhammato ukkaṇṭhacitto apagatamānaso kappaṭakuroti taṃ codetvā punapissa sahoḍḍhaṃ coraṃ gaṇhanto viya pamādavihāraṃ dassento ‘‘mā kho tvaṃ, kappaṭa, pacālesī’’ti gāthamāha.
"I preach the Dhamma" and so on, having proclaimed thus, and while I poured forth the Dhamma-nectar, this my Sāsana is the Path of Meditation, a path well-arranged to cultivate the worldly and supramundane jhāna. Yet, dhammakaṭamatto, Kappaṭakura, having a mind disaffected from the Dhamma of my Sāsana, a mind that had strayed, the Buddha admonished him, and then again, wishing to show his heedless way of living, as if catching a thief with his bundle, he spoke the verse, "mā kho tvaṃ, kappaṭa, pacālesi."
“Trong thế giới mù mịt, ta đã đánh trống bất tử” và tương tự như vậy, khi ta tuyên bố và rải nước cam lồ Pháp, katapadaṃ jhānāni ocetuṃ giáo pháp của ta là con đường đã được thiết lập, con đường tu tập đã được quy định để tích lũy và phát triển các thiền định (jhāna) thế gian và siêu thế. Mặc dù vậy, dhammakaṭamatto Tỳ-khưu Kappaṭakuro lại có tâm chán ghét, xa lánh giáo pháp của ta. Sau khi quở trách vị ấy như vậy, và một lần nữa, như thể bắt được một tên trộm cùng với tang vật, để chỉ ra lối sống xao lãng của vị ấy, Đức Phật đã thuyết câu kệ “mā kho tvaṃ, kappaṭa, pacālesī”.
Tattha mā kho tvaṃ, kappaṭa, pacālesīti tvaṃ, kappaṭakura, ‘‘mama dhammaṃ suṇissāmī’’ti nisīditvā mā kho pacālesi mā pacalāhi mā niddaṃ upagacchi.
Therein, mā kho tvaṃ, kappaṭa, pacālesi means: "You, Kappaṭakura, having sat down with the intention of listening to my Dhamma, do not sway, do not waver, do not fall asleep."
Trong đó, mā kho tvaṃ, kappaṭa, pacālesī có nghĩa là: “Này Kappaṭakuro, ngươi ngồi xuống với ý định ‘ta sẽ nghe Pháp của Đức Phật’ thì chớ có ngọ nguậy, chớ có ngủ gật.”
Mā tvaṃ upakaṇṇamhi tāḷessanti taṃ niddāyamānaṃ upakaṇṇamhi kaṇṇasamīpe desanāhatthena ahaṃ mā patāḷessaṃ.
Mā tvaṃ upakaṇṇamhi tāḷessaṃ means: "I will not strike you, who are sleeping, on the ear, near the ear, with the hand of my teaching."
Mā tvaṃ upakaṇṇamhi tāḷessanti có nghĩa là: “Ta sẽ không đánh vào tai ngươi, gần tai ngươi, bằng bàn tay thuyết pháp của ta khi ngươi ngủ gật.”
Yathā ito paraṃ kilesappahānāya ahaṃ taṃ na ovadeyyaṃ, tathā paṭipajjāhīti attho.
The meaning is: "Act in such a way that I will not have to admonish you hereafter for the abandonment of defilements."
Ý nghĩa là: “Hãy thực hành để từ nay về sau ta không phải giáo huấn ngươi về việc đoạn trừ các phiền não.”
Na hi tvaṃ, kappaṭa, mattamaññāsīti tvaṃ, kappaṭa, saṅghamajjhamhi pacalāyamāno mattaṃ pamāṇaṃ na vā maññasi, ‘‘ayamatidullabho khaṇo paṭiladdho, so mā upajjhagā’’ti ettakampi na jānāsi, passa yāva ca te aparaddhanti codesi.
Na hi tvaṃ, kappaṭa, mattamaññāsi means: "You, Kappaṭa, swaying in the midst of the Saṅgha, do not know the measure, the limit. You do not even know that 'this extremely rare opportunity has been obtained, may it not pass by.' See how much you have erred!" Thus he admonished him.
Na hi tvaṃ, kappaṭa, mattamaññāsīti có nghĩa là: “Này Kappaṭa, khi ngươi ngọ nguậy giữa Tăng chúng, ngươi không biết giới hạn hay chừng mực, ngươi không nhận ra rằng ‘khoảnh khắc cực kỳ khó có được này đã đạt được, chớ để nó trôi qua’. Hãy xem ngươi đã sai phạm đến mức nào!” – Đức Phật đã quở trách như vậy.