Yathā kaḷīro susu vaḍḍhitaggoti āyasmato ātumattherassa gāthā.
Yathā kaḷīro susu vaḍḍhitaggo are the verses of the Venerable Thera Ātuma.
Bài kệ Yathā kaḷīro susu vaḍḍhitaggo (Như chồi tre non mọc nhánh) là của Trưởng lão Ātuma đáng kính.
Kā uppatti?
What is his origin?
Sự kiện phát sinh là gì?
Sopi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ ācinanto ito ekanavute kappe kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto vipassiṃ bhagavantaṃ antaravīthiyaṃ gacchantaṃ disvā pasannamānaso gandhodakena gandhacuṇṇena ca pūjaṃ akāsi.
He, too, having made aspirations under previous Buddhas, and accumulating merit that leads to liberation in various existences, was born in a prominent family ninety-one aeons ago. Having attained maturity, he saw Vipassī Bhagavā walking along a road, and with a gladdened mind, he offered homage with perfumed water and perfumed powder.
Vị ấy cũng đã tạo các điều kiện trong các đời quá khứ, tích lũy các thiện nghiệp là nhân duyên cho sự thoát ly (saṃsāra) trong các kiếp sống khác nhau. Từ chín mươi mốt kiếp về trước, vị ấy sinh ra trong một gia đình quý tộc, khi trưởng thành, thấy Đức Phật Vipassī đang đi trên đường, với tâm hoan hỷ, vị ấy đã cúng dường bằng nước hương và bột hương.
So tena puññakammena devaloke nibbatto aparāparaṃ sugatīsuyeva saṃsaranto kassapassa bhagavato sāsane pabbajitvā samaṇadhammaṃ akāsi, ñāṇassa pana aparipakkattā visesaṃ nibbattetuṃ nāsakkhi.
By that meritorious deed, he was reborn in the deva world and wandered through various happy destinations. In the dispensation of Kassapa Bhagavā, he went forth and practiced the ascetic life, but his knowledge not being fully mature, he was unable to achieve any special attainment.
Nhờ thiện nghiệp ấy, vị ấy sinh lên cõi trời, luân hồi hết kiếp này đến kiếp khác trong các cõi thiện giới. Trong giáo pháp của Đức Phật Kassapa, vị ấy đã xuất gia và thực hành pháp Sa-môn, nhưng vì trí tuệ chưa chín muồi nên không thể chứng đạt được thành quả đặc biệt nào.
Atha imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ seṭṭhiputto hutvā nibbatti, ātumotissa nāmaṃ ahosi.
Then, in this Buddha-era, he was born as a rich merchant’s son in Sāvatthī, and his name was Ātuma.
Sau đó, trong thời Đức Phật hiện tại, vị ấy sinh ra là con trai của một nhà triệu phú ở Sāvatthī, tên là Ātuma.
Tassa vayappattassa mātā ‘‘puttassa me bhariyaṃ ānessāmā’’ti ñātakehi sammantesi.
When he reached adulthood, his mother consulted with relatives, saying, “We will bring a wife for my son.”
Khi đến tuổi trưởng thành, mẹ của vị ấy bàn bạc với người thân: “Chúng ta sẽ cưới vợ cho con trai ta.”
So taṃ upadhāretvā hetusampattiyā codiyamāno ‘‘kiṃ mayhaṃ gharāvāsena, idāneva pabbajissāmī’’ti bhikkhūnaṃ santikaṃ gantvā pabbaji.
He, reflecting on this and being urged by the ripening of causes, thought, “What is the use of household life for me? I shall go forth right now.” So, he went to the bhikkhus and renounced the world.
Vị ấy suy xét điều đó, được thúc đẩy bởi sự đầy đủ của nhân duyên, nghĩ: “Gia đình đối với ta có ích gì? Ta sẽ xuất gia ngay bây giờ!” rồi đến chỗ các vị Tỳ-kheo và xuất gia.
Pabbajitampi naṃ mātā uppabbājetukāmā nānānayehi palobheti.
Even after he had gone forth, his mother wished him to return to lay life and tried to entice him in various ways.
Dù đã xuất gia, mẹ của vị ấy vẫn muốn vị ấy hoàn tục nên đã dụ dỗ bằng nhiều cách khác nhau.
So tassā avasaraṃ adatvā attano ajjhāsayaṃ pakāsento –
He, not giving her an opportunity, revealed his own inclination, saying—
Vị ấy không cho mẹ cơ hội, mà bày tỏ ý nguyện của mình bằng bài kệ –
Tattha kaḷīroti aṅkuro, idha pana vaṃsaṅkuro adhippeto.
Therein, kaḷīro means a sprout; here, a bamboo shoot is intended. Susū means tender, young. Vaḍḍhitaggo means having grown branches. Or, susuvaḍḍhitaggo means having well-grown branches, having developed leaves and branches. Dunnikkhamo means impossible to extract or pull out from a bamboo clump. Pasākhajāto means having produced side branches, or having sub-branches growing at every joint of the branches. Evaṃ ahaṃ bhariyāyānītāyā means: just as a bamboo shoot with grown tops and entangled main and side branches within the bamboo clump is difficult to pull out, so too would I be difficult to extract from household life, being grown with children and daughters, etc., due to attachment. But just as a bamboo shoot that has not yet formed a network of branches is easy to pull out from a bamboo clump, so too am I, without the bond of children and wives, etc., easy to pull out. Therefore, while a wife has not yet been brought, anumañña maṃ, permit me by allowing me on your own. Pabbajitomhi dānī means: "Indeed, I am now a monk; it is good, excellent!" Thus, he declared his delight in renunciation. Alternatively, he said to his mother, "Anumañña maṃ pabbajitomhi dānī." The meaning here is: "Even if you did not consent before, now I am a monk. Therefore, permit me, allow me to remain in the state of monkhood. I am not to be brought back by you."
Ở đây, kaḷīro (chồi) là mầm non, nhưng ở đây có ý chỉ chồi tre.
Susūti taruṇo.
Susū means young.
Susū (non) là non trẻ.
Vaḍḍhitaggoti pavaḍḍhitasākho.
Vaḍḍhitaggo means having grown branches.
Vaḍḍhitaggo (mọc nhánh) là có nhiều nhánh.
Susuvaḍḍhitaggoti vā suṭṭhu vaḍḍhitasākho sañjātapattasākho.
Or, susuvaḍḍhitaggo means having well-grown branches, having leaves and branches sprung forth.
Hoặc susuvaḍḍhitaggo (mọc nhánh sum suê) là có nhiều nhánh cây, có lá và cành đã mọc.
Dunnikkhamoti veḷugumbato nikkhāmetuṃ nīharituṃ asakkuṇeyyo.
Dunnikkhamo means unable to be extracted or taken out from a bamboo clump.
Dunnikkhamo (khó tách rời) là không thể tách ra, không thể kéo ra khỏi bụi tre.
Pasākhajātoti jātapasākho, sākhānampi pabbe pabbe uppannaanusākho.
Pasākhajāto means having sprung forth side-branches, having minor branches arisen at every joint of the branches.
Pasākhajāto (sinh ra nhiều nhánh phụ) là có nhiều nhánh đã mọc, có các nhánh phụ mọc ra ở mỗi đốt của các nhánh.
Evaṃ ahaṃ bhariyāyānītāyāti yathā vaṃso vaḍḍhitaggo vaṃsantaresu saṃsaṭṭha sākhāpasākho veḷugumbato dunnīharaṇīyo hoti, evaṃ ahampi bhariyāya mayhaṃ ānītāya puttadhītādivasena vaḍḍhitaggo āsattivasena gharāvāsato dunnīharaṇīyo bhaveyyaṃ.
Evaṃ ahaṃ bhariyāyānītāyā means: just as a bamboo, having grown branches and intertwined with branches and side-branches within the bamboo grove, is difficult to extract from the bamboo clump, so too, if I were to take a wife, I would become one whose branches have grown in the form of sons and daughters, and would be difficult to extract from the household life due to attachment.
Evaṃ ahaṃ bhariyāyānītāya (cũng vậy, nếu mẹ cưới vợ cho con) nghĩa là: như cây tre mọc nhánh, với các cành và nhánh phụ đan xen trong bụi tre, khó mà kéo ra khỏi bụi tre, cũng vậy, nếu mẹ cưới vợ cho con, con sẽ mọc nhánh nhờ con trai, con gái, v.v., và sẽ khó mà thoát ra khỏi đời sống gia đình do sự ràng buộc.
Yathā pana vaṃsakaḷīro asañjātasākhabandho veḷugumbato sunīharaṇīyova hoti, evaṃ ahampi asañjātaputtadārādibandho sunīharaṇīyo homi, tasmā anānītāya eva bhariyāya anumañña maṃ attanāva maṃ anujānāpetvā.
But just as a bamboo shoot, without branches and ties, is easy to extract from the bamboo clump, so too am I, without the ties of sons and wives, easy to extract. Therefore, while my wife is not yet brought, anumañña maṃ means, having allowed me by yourself.
Tuy nhiên, như chồi tre chưa có cành nhánh thì dễ dàng kéo ra khỏi bụi tre, cũng vậy, con chưa có sự ràng buộc với con cái, vợ, v.v., thì dễ dàng thoát ly. Do đó, khi chưa cưới vợ, anumañña maṃ (xin mẹ hãy cho phép con) nghĩa là hãy tự mình cho phép con.
Pabbajitomhi dānīti, ‘‘idāni pana pabbajito amhi, sādhu suṭṭhū’’ti attano nekkhammābhiratiṃ pakāsesi, atha vā ‘‘anumañña maṃ pabbajitomhi dānī’’ti mātu katheti.
Pabbajitomhi dānī means, "Now I am ordained, it is good, excellent!" Thus he declared his delight in renunciation. Or, he says to his mother, "Permit me, for I am now ordained."
Pabbajitomhi dānī (con đã xuất gia rồi) nghĩa là: “Bây giờ con đã xuất gia rồi, tốt lắm, tốt lắm!” Vị ấy đã bày tỏ sự hoan hỷ của mình đối với sự xuất ly. Hoặc, vị ấy nói với mẹ: “Anumañña maṃ pabbajitomhi dānī” (Xin mẹ hãy cho phép con, con đã xuất gia rồi).
Ayañhettha attho – yadipi tāya pubbe nānumataṃ, idāni pana pabbajito amhi, tasmā anumañña anujānāhi maṃ samaṇabhāveyeva ṭhātuṃ, nāhaṃ tayā nivattanīyoti.
The meaning here is: Even if she did not permit it before, now I am ordained. Therefore, permit me, allow me to remain in the state of a recluse; I am not to be turned back by you.
Ý nghĩa ở đây là: Dù trước đây mẹ chưa chấp thuận, nhưng bây giờ con đã xuất gia rồi, vậy nên xin mẹ hãy chấp thuận, hãy cho phép con an trú trong đời sống Sa-môn, mẹ không thể khiến con hoàn tục được.
Evaṃ pana kathento yathāṭhitova vipassanaṃ vaḍḍhetvā maggapaṭipāṭiyā kilese khepetvā chaḷabhiñño ahosi.
Speaking thus, he cultivated Vipassanā exactly as it is, eradicated defilements through the stages of the path, and became one with sixfold supernormal powers (chaḷābhiñño).
Khi nói như vậy, vị ấy đã phát triển thiền quán (vipassanā) ngay tại chỗ, và theo lộ trình của các đạo quả, đã đoạn trừ các phiền não và chứng đạt Lục Thông (chaḷabhiñño).
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.13.35-40) –
Therefore, it is said in the Apadāna:
Do đó, trong Apadāna đã nói –
Jiṇṇañca disvā dukhitañca byādhitanti āyasmato māṇavattherassa gāthā.
"Having seen the aged, the ailing, and the sick" is the stanza of the Venerable Elder Māṇava.
Bài kệ Jiṇṇañca disvā dukhitañca byādhitaṃ (Thấy người già, người khổ đau, người bệnh) là của Trưởng lão Māṇava đáng kính.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự kiện phát sinh là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinanto ito ekanavute kappe brāhmaṇakule nibbattitvā lakkhaṇadharo hutvā vipassissa bhagavato abhijātiyā lakkhaṇāni pariggahetvā pubbanimittāni sāvetvā, ‘‘ekaṃsena ayaṃ buddho bhavissatī’’ti byākaritvā nānānayehi thometvā abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.
This Elder also, having made aspirations in the presence of previous Buddhas and accumulating wholesome deeds that lead to Nibbāna in various existences, was reborn in a brahmin family ninety-one aeons ago. As one endowed with auspicious marks (lakkhana-dharo), he comprehended the characteristics of Vipassī Bhagavā's birth, declared the auspicious omens, prophesied, "This one will surely become a Buddha," praised him in various ways, paid homage, circumambulated him clockwise, and then departed.
Vị ấy cũng đã tạo các điều kiện trong các đời quá khứ, tích lũy các thiện nghiệp là nhân duyên cho sự thoát ly (saṃsāra) trong các kiếp sống khác nhau. Từ chín mươi mốt kiếp về trước, vị ấy sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn, trở thành một người thông thạo tướng pháp. Khi Đức Phật Vipassī đản sinh, vị ấy đã xem xét các tướng tốt, tuyên bố các điềm báo trước, và khẳng định: “Vị này chắc chắn sẽ thành Phật.” Sau đó, vị ấy đã ca ngợi bằng nhiều cách, đảnh lễ, đi nhiễu hữu và rời đi.
So tena puññakammena sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇamahāsālassa gehe nibbattitvā yāva sattavassāni, tāva antoghareyeva vaḍḍhitvā sattame saṃvacchare upanayanatthaṃ uyyānaṃ nīto antarāmagge jiṇṇāturamate disvā tesaṃ adiṭṭhapubbattā te parijane pucchitvā jarārogamaraṇasabhāvaṃ sutvā sañjātasaṃvego tato anivattanto vihāraṃ gantvā satthu santike dhammaṃ sutvā mātāpitaro anujānāpetvā pabbajitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
Due to that meritorious deed, he wandered through good destinations (sugati) only, and in this present Buddha-epoch, he was reborn in a wealthy brahmin family in Sāvatthī. He grew up within the house until he was seven years old. In his seventh year, he was taken to a park for his initiation ceremony. On the way, he saw aged, sick, and dead people (jiṇṇātura-mate). Since he had never seen them before, he questioned his attendants. Hearing about the nature of old age, sickness, and death, he became deeply stirred (saṃvego). Without turning back from there, he went to the monastery, heard the Dhamma from the Teacher, obtained permission from his parents, and went forth. He established vipassanā and attained Arahantship not long after.
Nhờ thiện nghiệp ấy, vị ấy luân hồi trong các cõi thiện giới. Trong thời Đức Phật hiện tại, vị ấy sinh ra trong gia đình của một Bà-la-môn giàu có ở Sāvatthī. Vị ấy lớn lên trong nhà cho đến khi bảy tuổi. Đến năm thứ bảy, khi được đưa đến công viên để làm lễ thụ giới, trên đường đi, vị ấy thấy những người già, người bệnh, người chết mà chưa từng thấy trước đây. Vị ấy hỏi những người tùy tùng về họ, và khi nghe về bản chất của già, bệnh, chết, vị ấy khởi tâm xúc động mạnh mẽ. Từ đó, vị ấy không quay lại, mà đến tinh xá, nghe pháp từ Đức Bổn Sư, xin phép cha mẹ, xuất gia, và bắt đầu thực hành thiền quán (vipassanā). Không lâu sau, vị ấy chứng đạt A-la-hán quả.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.13.41-64) –
Therefore, it is stated in the Apadāna:
Do đó, trong Apadāna đã nói –
Tattha jiṇṇanti jarāya abhibhūtaṃ, khaṇḍiccapāliccavalittacatādīhi samaṅgībhūtaṃ.
Therein, jiṇṇaṃ means overcome by old age, characterized by broken teeth, grey hair, wrinkled skin, and so forth.
Trong đó, jiṇṇaṃ (già) nghĩa là bị tuổi già áp bức, đầy đủ các đặc điểm như răng rụng, tóc bạc, da nhăn nheo, v.v.
Dukhitanti dukkhappattaṃ.
Dukhitaṃ means afflicted with suffering.
Dukhitaṃ (khổ) nghĩa là người đang chịu khổ.
Byādhitanti gilānaṃ.
Byādhitaṃ means sick.
Byādhitaṃ (bệnh) nghĩa là người ốm yếu.
Ettha ca ‘‘byādhita’’nti vuttepi dukkhappattabhāvo siddho, ‘‘dukhita’’nti vacanaṃ tassa bāḷhagilānabhāvaparidīpanatthaṃ.
Here, even though "byādhitaṃ" implies affliction with suffering, the word "dukhitaṃ" is used to emphasize his severe sickness.
Ở đây, dù đã nói “byādhitaṃ” thì trạng thái đau khổ cũng đã được xác định, việc dùng từ “dukhitaṃ” là để chỉ rõ tình trạng bệnh nặng của người đó.
Matanti kālaṅkataṃ, yasmā kālaṅkato āyuno khayaṃ vayaṃ bhedaṃ gato nāma hoti, tasmā vuttaṃ ‘‘gatamāyusaṅkhaya’’nti.
Mataṃ means one who has passed away. Since one who has passed away has reached the decay, decline, and breaking up of life, it is said "gatamāyusaṅkhayaṃ" (whose lifespan had come to an end).
Mataṃ (chết) nghĩa là người đã qua đời; vì người qua đời là người đã đến sự chấm dứt, sự hoại diệt, sự phân hủy của tuổi thọ, do đó đã nói “gatamāyusaṅkhayaṃ” (đã hết tuổi thọ).
Tasmā jiṇṇabyādhimatānaṃ diṭṭhattā, ‘‘ime jarādayo nāma na imesaṃyeva, atha kho sabbasādhāraṇā, tasmā ahampi jarādike anativatto’’ti saṃviggattā.
Therefore, having seen the aged, the sick, and the dead, and being stirred by the realization that "these phenomena of old age and the like are not unique to them, but common to all; therefore, I too cannot escape old age and the like."
Vì đã thấy những người già, bệnh, chết, nên Ngài đã thức tỉnh rằng: “Những điều như già, v.v., không chỉ thuộc về những người này, mà là chung cho tất cả; do đó, ta cũng không thể vượt qua già, v.v.”.
Nikkhamitūnāti nikkhamitvā, ayameva vā pāṭho.
Nikkhamitūnā means having gone forth; or this reading itself is the correct one.
Nikkhamitūnā (từ bỏ) nghĩa là nikkhamitvā (rời khỏi); hoặc đây chính là cách đọc.
Pabbajjādhippāyena gharato niggantvā.
Leaving home with the intention of going forth.
Với ý định xuất gia, Ngài đã rời khỏi nhà.
Pabbajinti satthu sāsane pabbajaṃ upagato.
Pabbajiṃ means I embraced the going forth in the Teacher's dispensation.
Pabbajiṃ (tôi đã xuất gia) nghĩa là đã đi đến sự xuất gia trong giáo pháp của Đức Đạo Sư.
Pahāya kāmāni manoramānīti iṭṭhakantādibhāvato avītarāgānaṃ mano ramentīti manorame vatthukāme pajahitvā, tappaṭibaddhassa chandarāgassa ariyamaggena samucchindanena nirapekkhabhāvena chaḍḍetvāti attho.
Pahāya kāmāni manoramāni means having abandoned material sensual pleasures (vatthukāma) that delight the minds of those not free from passion (avītarāga), because they are agreeable and pleasant; the meaning is having discarded them without attachment through the uprooting of the associated passionate desire (chandarāga) by the Noble Path.
Pahāya kāmāni manoramānī (từ bỏ những dục lạc đáng yêu) nghĩa là từ bỏ những vật dục lạc làm hài lòng tâm trí của những người chưa ly tham, do trạng thái đáng yêu, dễ thương, v.v.; nghĩa là đã từ bỏ bằng cách đoạn trừ hoàn toàn sự tham ái gắn liền với chúng bằng Thánh đạo, không còn sự mong cầu.
Kāmānaṃ pahānakittanamukhena cetaṃ therassa aññābyākaraṇaṃ ahosi.
And this was the Elder's declaration of Arahantship through the mentioning of the abandonment of sensual pleasures.
Và đây là lời tuyên bố chứng đắc của vị Trưởng lão thông qua việc trình bày sự từ bỏ các dục lạc.
Māṇavakāle pabbajitattā imassa therassa māṇavotveva samaññā jātāti.
Because he went forth as a young man (māṇava), the appellation Māṇava was given to this Elder.
Vì vị Trưởng lão này đã xuất gia khi còn là một thiếu niên, nên Ngài có biệt danh là Māṇava.
Kāmacchando ca byāpādoti āyasmato suyāmanattherassa gāthā.
"Sensual desire and ill-will" is the stanza of the Venerable Elder Suyāmana.
Bài kệ Kāmacchando ca byāpādo (Dục tham và sân hận) là của Trưởng lão Suyāmana đáng kính.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự kiện phát sinh là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto ito ekanavute kappe vipassissa bhagavato kāle dhaññavatīnagare brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto brāhmaṇasippesu nipphattiṃ patvā brāhmaṇamante vāceti.
This Thera (Suyāmana) also, having made aspirations in the presence of past Buddhas, accumulated merits in various existences as humans and devas. Ninety-one eons ago, in the time of Vipassī Bhagavā, he was reborn in Dhaññavatī city in a brahmin family. When he reached maturity, having attained perfection in the brahmin arts, he taught the brahmin mantras.
Vị này cũng, sau khi đã tạo các điều kiện trong các Đức Phật quá khứ và tích lũy công đức trong các kiếp sống khác nhau, cách đây chín mươi mốt kiếp, vào thời Đức Thế Tôn Vipassī, đã tái sinh trong một gia đình Bà-la-môn ở thành phố Dhaññavatī. Khi trưởng thành, Ngài đã thành thạo các nghề nghiệp của Bà-la-môn và giảng dạy các thần chú Bà-la-môn.
Tena ca samayena vipassī bhagavā mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ dhaññavatīnagaraṃ piṇḍāya paviṭṭho hoti.
At that time, Vipassī Bhagavā, together with a large assembly of bhikkhus, entered Dhaññavatī city for alms.
Vào thời điểm đó, Đức Thế Tôn Vipassī, cùng với một đại Tăng đoàn Tỳ-kheo, đã vào thành Dhaññavatī để khất thực.
Taṃ disvā brāhmaṇo pasannacitto attano gehaṃ netvā āsanaṃ paññāpetvā tassūpari pupphasanthāraṃ santharitvā adāsi, satthari tattha nisinne paṇītena āhārena santappesi, bhuttāviñca pupphagandhena pūjesi.
Seeing Him, the brahmin, with a gladdened mind, invited Him to his house, arranged a seat, spread a flower mat over it, and offered it. When the Master was seated there, he satisfied Him with exquisite food, and after He had eaten, he honored Him with flowers and perfumes.
Khi thấy Ngài, vị Bà-la-môn với tâm hoan hỷ, đã đưa Ngài về nhà mình, sắp đặt chỗ ngồi, trải hoa lên trên và dâng cúng. Khi Đức Đạo Sư ngồi đó, Ngài đã dâng cúng thức ăn thượng vị để Ngài dùng, và sau khi Ngài dùng bữa xong, Ngài đã cúng dường bằng hoa và hương.
Satthā anumodanaṃ vatvā pakkāmi.
The Master delivered a discourse of appreciation and then departed.
Đức Đạo Sư đã thuyết giảng lời tùy hỷ rồi rời đi.
So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde vesāliyaṃ aññatarassa brāhmaṇassa putto hutvā nibbatti, suyāmanotissa nāmaṃ ahosi.
Due to that meritorious deed, he was reborn in the deva realm, and after repeatedly performing meritorious deeds and wandering through deva and human existences, he was reborn in this Buddha-era as the son of a certain brahmin in Vesālī, and his name was Suyāmana.
Nhờ thiện nghiệp đó, Ngài đã tái sinh vào cõi trời, rồi tiếp tục tạo thêm công đức, luân hồi trong cõi trời và cõi người, cho đến khi Đức Phật hiện tại xuất hiện, Ngài đã tái sinh làm con trai của một Bà-la-môn ở Vesālī, và tên của Ngài là Suyāmana.
So vayappatto tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū paramanissamayutto hutvā gehavāsīnaṃ kāmūpabhogaṃ jigucchitvā jhānaninno bhagavato vesāligamane paṭiladdhasaddho pabbajitvā khuraggeyeva arahattaṃ pāpuṇi.
When he reached maturity, having become proficient in the three Vedas and endowed with supreme insight, he recoiled from the enjoyment of sense pleasures by householders. Inclined towards jhāna, he gained faith when the Bhagavā traveled to Vesālī, and having gone forth, he attained Arahantship at the very edge of the razor (i.e., immediately after ordination).
Khi trưởng thành, Ngài đã tinh thông ba bộ Veda, trở thành một người có khả năng điều tra tối thượng, ghê tởm sự hưởng thụ dục lạc của những người tại gia, và chuyên tâm vào thiền định. Khi Đức Thế Tôn đến Vesālī, Ngài đã có được đức tin, xuất gia và chứng đắc A-la-hán ngay khi cạo tóc.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.13.65-74) –
Thus, it is said in the Apadāna:
Do đó, trong Apadāna (apa. thera 1.13.65-74) đã nói:
Tattha kāmacchandoti kāmesu chando, kāmo ca so chando cātipi kāmacchando, kāmarāgo.
Here, kāmacchanda means desire for sensual pleasures (kāma), and it is called kāmacchanda because it is both a kāma (defilement) and a chanda (desire), or kāmarāga. However, here, all forms of greed are intended as kāmacchanda, including those vanquished by the highest path, therefore it is said “sabbasova na vijjatī” (utterly absent). All phenomena in the three realms are kāma in the sense of being desirable; the greed that arises there is kāmacchanda. Thus, the Bhagavā said, “In the formless realms, dependent on the hindrance of sense-desire, the hindrance of sloth and torpor, the hindrance of restlessness, and the hindrance of ignorance arise.” By this, the mind becomes afflicted, it reaches a state of decay; therefore, byāpāda is ill-will, the hatred that arises with the thought, “He acted to my detriment,” and so on.
Trong đó, kāmacchando (dục tham) nghĩa là sự khao khát trong các dục, và đó là dục và đó là khao khát, hoặc cũng là kāmacchando; đó là kāmarāgo (tham ái dục).
Idha pana sabbopi rāgo kāmacchando aggamaggavajjhassāpi adhippetattā, tenāha ‘‘sabbasova na vijjatī’’ti.
Here, however, all greed is kāmacchanda, because it is also intended to mean the defilements vanquished by the Arahantship path. Therefore, it is said, “utterly absent.”
Tuy nhiên, ở đây, tất cả mọi tham ái đều được gọi là kāmacchando, vì nó bao hàm cả những gì được đoạn trừ bởi đạo A-la-hán; do đó, Ngài nói “sabbasova na vijjatī” (tất cả đều không còn tồn tại).
Sabbepi hi tebhūmakadhammā kāmanīyaṭṭhena kāmā, tattha pavatto rāgo kāmacchando, tenāha bhagavā – ‘‘āruppe kāmacchandanīvaraṇaṃ paṭicca thinamiddhanīvaraṇaṃ uddhaccanīvaraṇaṃ avijjānīvaraṇaṃ uppajjatī’’ti (paṭṭhā. 3.8.8) byāpajjati cittaṃ pūtibhāvaṃ gacchati etenāti byāpādo, ‘‘anatthaṃ me acarī’’tiādinayappavatto (dha. sa. 1066; vibha. 909) āghāto.
Indeed, all phenomena of the three realms are kāma in the sense of being desirable. The greed that has arisen there is kāmacchanda. Therefore, the Bhagavā said, “In the formless realms, dependent on the hindrance of kāmacchanda, the hindrance of thinamiddha, the hindrance of uddhacca, and the hindrance of avijjā arise.” The mind becomes afflicted, it reaches a state of decay by this; therefore, byāpāda is the hatred that arises with the thought, “He acted to my detriment,” and so on.
Thật vậy, tất cả các pháp ba cõi (tebhūmaka-dhammā) đều là dục (kāma) theo nghĩa là đáng mong muốn (kāmanīyaṭṭhena), tham ái (rāga) phát sinh trong đó là dục ái (kāmacchanda). Do đó, Đức Thế Tôn đã dạy: “Do duyên cái chướng ngại dục ái (kāmacchanda-nīvaraṇa) trong cõi vô sắc, cái chướng ngại hôn trầm (thīnamiddha-nīvaraṇa), cái chướng ngại trạo cử (uddhacca-nīvaraṇa), cái chướng ngại vô minh (avijjā-nīvaraṇa) phát sinh” (Paṭṭhā. 3.8.8). Tâm bị hoại diệt, trở nên hư thối bởi điều này, nên gọi là sân hận (byāpāda); đó là sự thù hận (āghāta) phát sinh theo cách “người ấy đã làm hại tôi” v.v. (Dha. Sa. 1066; Vibha. 909).
Thinaṃ cittassa akalyatā anussāhasaṃhananaṃ, middhaṃ kāyassa akalyatā asattivighāto, tadubhayampi thinañca middhañca thinamiddhaṃ, kiccāhārapaṭipakkhānaṃ ekatāya ekaṃ katvā vuttaṃ.
Sloth (thina) is the unsuitability of the mind, its lack of enthusiasm; torpor (middha) is the unsuitability of the body (mental body), its inertness and sluggishness. Both of these, sloth and torpor, are called thinamiddha, mentioned as one due to the sameness of their function and their opposition (to mental energy).
Hôn (thīna) là sự không khỏe mạnh của tâm, sự không có tinh tấn, sự co rút; trầm (middha) là sự không khỏe mạnh của thân, sự không có năng lực, sự mệt mỏi. Cả hai điều đó là hôn trầm (thinamiddha). Chúng được nói gộp lại thành một vì có cùng đối tượng và đối nghịch.
Uddhatabhāvo uddhaccaṃ, yena dhammena cittaṃ uddhataṃ hoti avūpasantaṃ, so cetaso vikkhepo uddhaccaṃ.
The state of agitation is uddhacca. The mental distraction by which the mind becomes agitated and uncalm is uddhacca.
Trạng thái dao động là trạo cử (uddhaccaṃ). Pháp nào làm cho tâm dao động, không an tịnh, thì sự phân tán của tâm đó là trạo cử.
Uddhaccaggahaṇeneva cettha kiccāhārapaṭipakkhānaṃ samānatāya kukkuccampi gahitamevāti daṭṭhabbaṃ.
By the inclusion of uddhacca here, it should be understood that worry (kukkucca) is also included, due to the similarity of their function and their opposition (to mental calm).
Ở đây, cần phải hiểu rằng sự nắm giữ trạo cử cũng bao gồm hối hận (kukkucca) vì chúng có cùng đối tượng và đối nghịch.
Taṃ pacchānutāpalakkhaṇaṃ.
That has the characteristic of remorse.
Đó là đặc tính của sự hối tiếc về sau.
Yo hi katākatakusalākusalūpanissayo vippaṭisāro, taṃ kukkuccaṃ.
Indeed, whatever regret arises from good and bad deeds done and left undone, that is kukkucca.
Thật vậy, sự hối hận đó là sự hối tiếc dựa trên những thiện pháp và bất thiện pháp đã làm hoặc chưa làm.
Vicikicchāti, ‘‘evaṃ nu kho na nu kho’’ti saṃsayaṃ āpajjati, dhammasabhāvaṃ vā vicinanto kicchati kilamati etāyāti vicikicchā, buddhādivatthuko saṃsayo.
Vicikicchā means doubt, like "Is it so or not so?" Or it means weariness (kicchati, kilamati) by contemplating the nature of phenomena; hence, vicikicchā. It is doubt concerning the Buddha and other noble objects.
Hoài nghi (vicikicchā) là rơi vào sự nghi ngờ “phải chăng là như vậy, phải chăng không phải như vậy”, hoặc khi suy xét bản chất của các pháp, người ta mệt mỏi, kiệt sức vì điều này, nên gọi là hoài nghi; đó là sự nghi ngờ về Đức Phật v.v.
Sabbasoti anavasesato.
Sabbaso means completely, without remainder.
Hoàn toàn (sabbaso) nghĩa là không còn sót lại.
Na vijjatīti natthi, maggena samucchinnattā na upalabbhati.
Na vijjatī means it does not exist, it is not found because it has been eradicated by the path.
Không tồn tại (na vijjati) nghĩa là không có, không được tìm thấy vì đã bị đoạn trừ bởi Đạo.
Idañca padadvayaṃ paccekaṃ yojetabbaṃ ayañhettha yojanā – yassa bhikkhuno tena tena ariyamaggena samucchinnattā kāmacchando ca byāpādo ca thinamiddhañca uddhaccakukkuccañca vicikicchā ca sabbasova na vijjati, tassa na kiñci karaṇīyaṃ, katassa vā paticayoti aññāpadesena aññaṃ byākaroti.
These two words should be connected individually. The explanation here is: For whichever bhikkhu, because they have been utterly eradicated by various noble paths—sense-desire, ill-will, sloth and torpor, restlessness and worry, and doubt—nothing remains to be done, nor is there any accumulation of what has been done. Thus, by referring to another, he declares Arahantship.
Hai từ này cần được ghép riêng lẻ. Cách ghép ở đây là: “Đối với vị tỳ khưu nào mà dục ái, sân hận, hôn trầm, trạo cử, hối hận và hoài nghi hoàn toàn không tồn tại vì đã bị đoạn trừ bởi các Thánh Đạo tương ứng, thì vị ấy không còn việc gì phải làm, hoặc không còn sự tích lũy của những gì đã làm”, bằng cách này, vị ấy tuyên bố về một trạng thái khác thông qua một cách diễn đạt khác.
Pañcasu hi nīvaraṇesu maggena samucchinnesu tadekaṭṭhatāya sabbepi kilesā samucchinnāyeva honti.
Indeed, when the five hindrances are eradicated by the path, all defilements are also eradicated due to their common basis.
Thật vậy, khi năm triền cái đã bị đoạn trừ bởi Đạo, thì tất cả các phiền não cũng được xem như đã bị đoạn trừ vì có cùng một nền tảng.
Tenāha – ‘‘sabbete bhagavanto pañca nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese’’ti (dī. ni. 2.146).
Therefore, it is said, “Those Blessed Ones, having abandoned the five hindrances, the corruptions of the mind.”
Do đó, Đức Phật đã dạy: “Tất cả các vị Thế Tôn đó đã từ bỏ năm triền cái, những cấu uế của tâm” (Dī. Ni. 2.146).
Sādhu suvihitāna dassananti āyasmato susāradattherassa gāthā.
“ Sādhu suvihitānaṃ dassanaṃ” – this verse is by the Venerable Thera Susārada.
Thật tốt lành khi được thấy những người có giới hạnh tốt đẹp là kệ của Trưởng lão Susārada đáng kính.
Kā uppatti?
What is the origin story?
Sự kiện phát sinh là gì?
So kira padumuttarassa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā vijjāpadesu nipphattiṃ gantvā kāmesu ādīnavaṃ disvā gharāvāsaṃ pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā himavantappadese araññāyatane assamaṃ kāretvā vihāsi.
It is said that in the time of Padumuttara Bhagavā, he was reborn in a brahmin family. Having reached perfection in scholarly arts, he saw the danger in sensual pleasures, abandoned the household life, and took up the ascetic’s renunciation. He built an hermitage in a forest retreat in the Himalayan region and dwelt there.
Nghe nói, vào thời Đức Thế Tôn Padumuttara, ngài sinh ra trong một gia đình Bà la môn, đạt được thành tựu trong các môn học, thấy được sự nguy hiểm trong các dục, từ bỏ đời sống gia đình, xuất gia làm đạo sĩ khổ hạnh, xây dựng một am thất trong khu rừng ở vùng Hy Mã Lạp Sơn và sống ở đó.
Atha naṃ anuggaṇhanto padumuttaro bhagavā bhikkhācāravelāyaṃ upasaṅkami.
Then, Padumuttara Bhagavā, wishing to favor him, approached him during the alms-round time.
Sau đó, Đức Thế Tôn Padumuttara, với lòng từ bi muốn giúp đỡ ngài, đã đến gần vào giờ đi khất thực.
So dūratova disvā pasannamānaso paccuggantvā pattaṃ gahetvā madhurāni phalāni pakkhipitvā adāsi.
Seeing Him from afar, with a gladdened mind, he went forth to meet Him, took His bowl, placed sweet fruits into it, and offered them.
Vị đạo sĩ thấy Ngài từ xa, với tâm hoan hỷ, đã đi ra đón, nhận lấy bình bát, bỏ vào những trái cây ngọt và dâng lên.
Bhagavā taṃ paṭiggahetvā anumodanaṃ katvā pakkāmi.
The Bhagavā accepted the offering, delivered a discourse of appreciation, and departed.
Đức Thế Tôn nhận lấy, nói lời tùy hỷ rồi rời đi.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde dhammasenāpatino ñātibrāhmaṇakule nibbattitvā mandapaññattā susāradoti gahitanāmo aparabhāge dhammasenāpatissa santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi.
Due to that meritorious deed, he wandered through deva and human existences, and in this Buddha-era, he was reborn in the brahmin family of the Dhammasenāpati (Chief General of the Dhamma, i.e., Sāriputta). He was named Susārada due to his profound wisdom (mandapaññattā, though the Nissaya says mandapaññātāya means "due to his extensive knowledge," which contrasts with the common meaning of manda as dull or limited, perhaps implying a specific usage here where 'manda' (wide/spread) is meant, or it is a scribal variant for a term meaning widespread wisdom rather than limited). Later, having heard the Dhamma from the Dhammasenāpati, he gained faith, went forth, developed vipassanā, and attained Arahantship.
Nhờ phước nghiệp đó, ngài luân hồi trong cõi trời và cõi người, và vào thời Đức Phật hiện tại, ngài sinh ra trong một gia đình Bà la môn bà con của vị Pháp Tướng (Dhammasenāpati), được đặt tên là Susārada vì có trí tuệ rộng lớn (mandapaññattā). Sau này, ngài nghe Pháp từ vị Pháp Tướng, phát sinh đức tin, xuất gia, phát triển thiền quán và đạt đến A la hán quả.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.13.75-83) –
Thus, it is said in the Apadāna:
Điều này đã được nói trong Apadāna:
Tattha sādhūti sundaraṃ, bhaddakanti attho.
Here, sādhu means beautiful, excellent.
Trong đó, sādhu có nghĩa là tốt đẹp, thiện lành.
Suvihitāna dassananti suvihitānaṃ dassanaṃ.
Suvihitāna dassanaṃ means seeing those who are well-established.
Suvihitāna dassanaṃ nghĩa là được thấy những người có giới hạnh tốt đẹp.
Gāthāsukhatthaṃ anusvāralopo kato.
The elision of the anusvāra (nasal sound) is made for the sake of the verse's rhythm.
Sự lược bỏ âm mũi được thực hiện để dễ đọc kệ.
Sīlādiguṇehi susaṃvihitattabhāvānaṃ parānuddayāya suṭṭhu vihitadhammadesanānaṃ ariyānaṃ dassanaṃ sādhūti yojanā.
The connection is: seeing the noble ones, whose selves are well-established with virtues such as sīla, and whose Dhamma teachings are well-arranged out of compassion for others, is good.
Cách ghép là: việc được thấy các bậc Thánh, những người có thân thể được điều phục tốt đẹp bằng các đức tính như giới, và những người thuyết pháp được điều phục tốt đẹp bằng lòng từ bi đối với người khác, là tốt lành.
‘‘Dassana’’nti nidassanamattaṃ daṭṭhabbaṃ savanādīnampi bahukārattā.
"Seeing" should be understood as merely an indication, because hearing and so forth are also of great benefit.
Từ “dassanaṃ” (được thấy) nên được hiểu chỉ là một ví dụ, vì việc lắng nghe v.v. cũng mang lại nhiều lợi ích.
Vuttañhetaṃ bhagavatā –
For this was said by the Blessed One:
Điều này đã được Đức Thế Tôn dạy:
‘‘Ye te bhikkhū sīlasampannā samādhisampannā paññāsampannā vimuttisampannā vimuttiñāṇadassanasampannā ovādakā viññāpakā sandassakā samādapakā samuttejakā sampahaṃsakā alaṃsamakkhātāro saddhammassa, dassanampāhaṃ, bhikkhave, tesaṃ bhikkhūnaṃ bahūpakāraṃ vadāmi, savanaṃ…pe… upasaṅkamanaṃ…pe… payirupāsanaṃ…pe… anussaraṇaṃ…pe… anupabbajjampāhaṃ, bhikkhave, tesaṃ bhikkhūnaṃ bahūpakāraṃ vadāmī’’ti (itivu. 104).
“Those bhikkhus, endowed with sīla, endowed with samādhi, endowed with paññā, endowed with vimutti, endowed with the knowledge and vision of vimutti, who are advisers, explainers, instructors, encouragers, inspirers, and capable expounders of the Saddhamma—I declare, bhikkhus, that even the sight of such bhikkhus is of great benefit. Hearing… approaching… attending upon… recollecting… and even following them into homelessness, bhikkhus, I declare to be of great benefit to those bhikkhus.”
“Này các Tỳ khưu, những vị Tỳ khưu nào đầy đủ giới, đầy đủ định, đầy đủ tuệ, đầy đủ giải thoát, đầy đủ tri kiến giải thoát, những người khuyên dạy, những người làm cho hiểu biết, những người chỉ dẫn, những người làm cho an trú, những người khích lệ, những người làm cho hoan hỷ, những người có khả năng thuyết giảng Chánh pháp một cách hoàn hảo, Ta nói rằng việc được thấy những vị Tỳ khưu đó là có nhiều lợi ích, việc lắng nghe… v.v… việc đến gần… v.v… việc phụng sự… v.v… việc niệm tưởng… v.v… Này các Tỳ khưu, Ta nói rằng việc xuất gia theo gương những vị Tỳ khưu đó cũng có nhiều lợi ích” (Itivu. 104).
Dassanamūlakattā vā itaresaṃ dassanamevettha vuttaṃ, kaṅkhā chijjatītiādi tattha kāraṇavacanaṃ.
Alternatively, because seeing is the root of the others, only seeing is mentioned here, and "doubts are cut off" and so forth are statements of reason for that.
Hoặc, vì những điều khác đều có nền tảng từ việc được thấy, nên ở đây chỉ nói đến việc được thấy. “Hoài nghi bị đoạn trừ” v.v. là lời giải thích nguyên nhân ở đó.
Tādisānañhi kalyāṇamittānaṃ dassane sati viññujātiko atthakāmo kulaputto te upasaṅkamati payirupāsati ‘‘kiṃ, bhante, kusalaṃ, kiṃ akusala’’ntiādinā (ma. ni. 3.296) pañhaṃ pucchati.
Indeed, when there is the sight of such noble friends, a discerning and welfare-seeking young man of good family approaches them, attends upon them, and asks questions such as, "Venerable sir, what is wholesome? What is unwholesome?"
Thật vậy, khi được thấy những thiện hữu tri thức như vậy, người con của gia đình có trí tuệ, mong muốn lợi ích, sẽ đến gần và phụng sự họ, hỏi những câu hỏi như: “Bạch Đại đức, điều gì là thiện, điều gì là bất thiện?” v.v. (Ma. Ni. 3.296).
Te cassa anekavihitesu kaṅkhāṭṭhānīyesu kaṅkhaṃ paṭivinodenti, tena vuttaṃ ‘‘kaṅkhā chijjatī’’ti.
And they dispel his doubts concerning various points of doubt; therefore, it is said, "doubts are cut off."
Và họ sẽ xua tan sự hoài nghi của người đó trong nhiều trường hợp nghi ngờ khác nhau. Do đó, đã nói: “Hoài nghi bị đoạn trừ”.
Yasmā ca te dhammadesanāya tesaṃ kaṅkhaṃ paṭivinodetvā pubbabhāge kammapathasammādiṭṭhiṃ vipassanāsammādiṭṭhiñca uppādenti, tasmā tesaṃ buddhi vaḍḍhati.
And because, by their teaching of the Dhamma, they dispel his doubts and in the preliminary stage generate in him right view concerning the path of action and right view of vipassanā, therefore his wisdom increases.
Và bởi vì họ, thông qua việc thuyết giảng pháp, đã xua tan sự hoài nghi của những người đó và làm phát sinh chánh kiến về nghiệp đạo (kammapatha-sammādiṭṭhi) và chánh kiến về thiền quán (vipassanā-sammādiṭṭhi) trong giai đoạn đầu, nên trí tuệ của họ tăng trưởng.
Yadā pana te vipassanaṃ vaḍḍhetvā saccāni paṭivijjhanti, tadā soḷasavatthukā aṭṭhavatthukā ca vicikicchā chijjati samucchijjati, nippariyāyena paññā buddhi vaḍḍhati.
But when they develop vipassanā and penetrate the Noble Truths, then the sixteen-fold and eight-fold vicikicchā (skeptical doubt) is cut off, completely eradicated, and wisdom truly increases.
Tuy nhiên, khi họ phát triển thiền quán và thấu hiểu Tứ Thánh Đế, thì sự hoài nghi mười sáu khía cạnh và tám khía cạnh bị đoạn trừ hoàn toàn, và trí tuệ (paññā), sự hiểu biết (buddhi) tăng trưởng một cách trực tiếp.
Bālyasamatikkamanato te paṇḍitā honti.
By overcoming foolishness, they become wise.
Họ trở thành người trí vì đã vượt qua sự ngu si.
So tehi buddhiṃ vaḍḍheti, bālampi karonti paṇḍitanti.
He increases his wisdom through them; they make even a fool wise.
Người đó phát triển trí tuệ nhờ họ, “họ biến kẻ ngu thành người trí”.
Tasmātiādi nigamanaṃ, yasmā sādhūnaṃ dassanaṃ vuttanayena kaṅkhā chijjati buddhi vaḍḍhati, te bālaṃ paṇḍitaṃ karonti, tasmā tena kāraṇena sādhu sundaraṃ sataṃ sappurisānaṃ ariyānaṃ samāgamo, tehi samodhānaṃ sammā vaḍḍhananti attho.
"Therefore," and so forth, is the conclusion. Because the sight of good people, as explained, cuts off doubts, increases wisdom, and makes a fool wise, for that reason, "the association with the good," with noble individuals, is "sādhu," beautiful. The meaning is that associating with them is to truly prosper.
“Do đó” v.v. là phần kết luận. Vì việc được thấy các bậc chân nhân, theo cách đã nói, làm cho hoài nghi bị đoạn trừ, trí tuệ tăng trưởng, và họ biến kẻ ngu thành người trí, nên vì lý do đó, việc giao du với các bậc chân nhân (sappurisānaṃ ariyānaṃ), tức là các bậc Thánh, là tốt đẹp (sādhu), nghĩa là sự hòa hợp với họ, sự phát triển tốt đẹp.
Uppatantesu nipateti āyasmato piyañjahattherassa gāthā.
"Among those who rise, he falls" is the verse of the Venerable Piyañjaha Thera.
Hãy rơi xuống những gì đang bay lên là kệ của Trưởng lão Piyañjaha đáng kính.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự kiện phát sinh là gì?
Sopi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto ito ekanavute kappe vipassissa bhagavato kāle himavante rukkhadevatā hutvā pabbatantare vasanto devatāsamāgamesu appānubhāvatāya parisapariyante ṭhatvā dhammaṃ sutvā satthari paṭiladdhasaddho ekadivasaṃ suvisuddhaṃ ramaṇīyaṃ gaṅgāyaṃ pulinappadesaṃ disvā satthu guṇe anussari – ‘‘itopi suvisuddhā satthu guṇā anantā aparimeyyā cā’’ti, evaṃ so satthu guṇe ārabbha cittaṃ pasādetvā tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde vesāliyaṃ licchavirājakule nibbattitvā vayappatto yuddhasoṇḍo aparājitasaṅgāmo amittānaṃ piyahānikaraṇena piyañjahoti paññāyittha.
He, too, having made aspirations under previous Buddhas, accumulating merit that leads to liberation in various existences, ninety-one aeons ago, during the time of Vipassī Bhagavā, became a tree deity in the Himālaya Mountains. Dwelling in a mountain cave, he attended gatherings of devas, and due to his lesser power, he stood at the edge of the assembly. Having heard the Dhamma, he gained faith in the Teacher. One day, seeing a very pure and delightful sandy bank in the Gaṅgā, he recollected the Teacher's virtues: "The Teacher's virtues are even purer than this sandy bank, they are endless and immeasurable." Thus, he purified his mind, focusing on the Teacher's virtues. Due to that meritorious deed, he wandered through existences among devas and humans, and in this present Buddha-era, he was reborn into a Licchavī royal family in Vesālī. Having reached maturity, he was fond of battle, unconquered in war, and was known as Piyañjaha (abandoner of dear ones) because he caused loss of affection to his enemies.
Vị ấy, sau khi đã tạo các ba-la-mật dưới các vị Phật quá khứ, tích lũy công đức là nhân duyên cho sự thoát ly sinh tử trong các kiếp khác nhau, vào chín mươi mốt kiếp trước, trong thời Đức Phật Vipassī, đã tái sinh làm một cây thần trên dãy Hy Mã Lạp Sơn. Sống trong một thung lũng núi, vì oai lực kém cỏi trong các buổi hội họp của chư thiên, vị ấy đứng ở rìa hội chúng, lắng nghe Pháp và phát khởi niềm tin nơi Bậc Đạo Sư. Một ngày nọ, khi nhìn thấy một bãi cát trắng tinh khiết và đẹp đẽ trên sông Hằng, vị ấy hồi tưởng về các đức tính của Bậc Đạo Sư – “Các đức tính của Bậc Đạo Sư còn trong sạch hơn thế nữa, vô tận và vô lượng.” Như vậy, vị ấy đã làm cho tâm mình thanh tịnh nhờ suy niệm về các đức tính của Bậc Đạo Sư. Nhờ nghiệp công đức ấy, vị ấy đã luân hồi trong các cõi trời và người, và trong thời Đức Phật hiện tại, vị ấy tái sinh vào dòng dõi vua Licchavi ở Vesālī. Khi đến tuổi trưởng thành, vị ấy nổi tiếng là Piyanjaha (Kẻ Bỏ Lìa Điều Ưa Thích) vì ham mê chiến trận, chưa từng bại trận, và gây tổn hại cho kẻ thù.
So satthu vesāligamane paṭiladdhasaddho pabbajitvā araññe vasamāno vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi.
Having gained faith upon the Teacher's visit to Vesālī, he went forth, dwelt in the forest, developed vipassanā, and attained Arahantship.
Vị ấy, sau khi phát khởi niềm tin khi Đức Phật đến Vesālī, đã xuất gia. Sống trong rừng, vị ấy phát triển thiền quán và đạt được A-la-hán quả.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.13.84-90) –
Therefore, it is said in the Apadāna:
Do đó, trong Apadāna (apa. thera 1.13.84-90) có nói:
Tattha uppatantesūti uṇṇamantesu, sattesu mānuddhaccathambhasārambhādīhi attukkaṃsanena anupasantesu.
Therein, uppatantesu means among those who are uplifted, among beings who are unpacified by exalting themselves with pride, arrogance, stubbornness, agitation, and so on.
Trong đó, uppatantesū có nghĩa là những người đang ngẩng cao, những chúng sinh không an tịnh do tự tôn mình lên bằng sự kiêu mạn, ngạo mạn, cố chấp, và sự hung hăng.
Nipateti nameyya, tesaññeva pāpadhammānaṃ parivajjanena nivātavutti bhaveyya.
Nipate means one should humble oneself, one should be of a humble disposition by avoiding those very evil qualities.
Nipate có nghĩa là hãy hạ mình xuống, hãy sống khiêm tốn bằng cách tránh xa những pháp ác ấy.
Nipatantesūti oṇamantesu, hīnādhimuttikatāya kosajjena ca guṇato nihīyamānesu.
Nipatantesu means among those who are brought low, among those who are degenerating in virtue due to their low inclination and laziness.
Nipatantesū có nghĩa là những người đang hạ mình xuống, những người đang suy thoái về đức hạnh do tâm hướng thấp kém và sự lười biếng.
Uppateti uṇṇameyya, paṇītādhimuttikatāya vīriyārambhena ca guṇato ussukkeyya.
Uppate means one should strive, one should exert oneself in virtue due to one’s noble inclination and the arousal of energy.
Uppate có nghĩa là hãy ngẩng cao lên, hãy nỗ lực để phát triển đức hạnh với tâm hướng cao quý và sự tinh tấn.
Atha vā uppatantesūti uṭṭhahantesu, kilesesu pariyuṭṭhānavasena sīsaṃ ukkhipantesu.
Alternatively, uppatantesu means among those who arise, among defilements that raise their heads by way of mental obsession.
Hoặc uppatantesū có nghĩa là khi các phiền não nổi lên, ngóc đầu dậy do sự chi phối của chúng.
Nipateti paṭisaṅkhānabalena yathā te na uppajjanti, tathā anurūpapaccavekkhaṇāya nipateyya, vikkhambheyya ceva samucchindeyya ca.
Nipate means by the power of reflection, one should humble oneself through appropriate contemplation so that they do not arise, and one should suppress and eradicate them.
Nipate có nghĩa là nhờ sức mạnh của sự quán xét, hãy hạ chúng xuống bằng cách quán chiếu phù hợp để chúng không sinh khởi, hãy trấn áp và diệt trừ chúng.
Nipatantesūti paripatantesu, ayonisomanasikāresu vīriyapayogamandatāya vā yathāraddhesu samathavipassanādhammesu hāya mānesu.
Nipatantesu means among those who fall away, among improper mental applications, or among those who are declining in the developed qualities of samatha and vipassanā due to a lack of effort.
Nipatantesū có nghĩa là khi các pháp chỉ tịnh và quán tuệ đang suy giảm do sự tác ý không đúng đắn hoặc do sự yếu kém trong việc thực hành tinh tấn.
Uppateti yonisomanasikārena vīriyārambhasampadāya ca te upaṭṭhāpeyya uppādeyya vaḍḍheyya ca.
Uppate means that by appropriate attention and the accomplishment of aroused energy, one should establish, produce, and develop them.
Uppate có nghĩa là hãy làm cho chúng sinh khởi, phát triển và tăng trưởng bằng tác ý đúng đắn và sự tinh tấn đầy đủ.
Vase avasamānesūti sattesu maggabrahmacariyavāsaṃ ariyavāsañca avasantesu sayaṃ taṃ vāsaṃ vaseyyāti, ariyesu vā kilesavāsaṃ dutiyakavāsaṃ avasantesu yena vāsena te avasamānā nāma honti, sayaṃ tathā vase.
Vase avasamānesu means that when beings do not dwell in the noble practice of the path or the holy life, one should oneself dwell in that dwelling. Or, when the Noble Ones do not dwell in the dwelling of defilements or the dwelling of companionship, one should oneself dwell in such a way that they are called "not dwelling."
Vase avasamānesū có nghĩa là khi các chúng sinh không sống Phạm hạnh và đời sống của bậc Thánh, thì tự mình hãy sống đời sống ấy; hoặc khi các bậc Thánh không sống đời sống phiền não hay đời sống đôi lứa, thì tự mình hãy sống như vậy, tức là sống theo cách mà các bậc Thánh không sống.
Ramamānesu no rameti sattesu kāmaguṇaratiyā kilesaratiyā ramantesu sayaṃ tathā no rame naṃ rameyya, ariyesu vā nirāmisāya jhānādiratiyā ramamānesu sayampi tathā rame, tato aññathā pana kadācipi no rame nābhirameyya vāti attho.
Ramamānesu no rame means that when beings delight in sensual pleasures or defilements, one should oneself not delight or be pleased in that way. Or, when the Noble Ones delight in the unworldly delight of jhānas and so on, one should oneself also delight in that way; but otherwise, one should never delight or be pleased.
Ramamānesu no rame có nghĩa là khi các chúng sinh hoan hỷ với sự hưởng thụ dục lạc và sự hoan hỷ của phiền não, thì tự mình đừng hoan hỷ như vậy. Hoặc khi các bậc Thánh hoan hỷ với sự hoan hỷ không vật chất như thiền định, thì tự mình cũng hãy hoan hỷ như vậy; nhưng ngoài ra, đừng bao giờ hoan hỷ hay vui thích theo cách khác, đó là ý nghĩa.
Idaṃ pure cittamacāri cārikanti āyasmato hatthārohaputtattherassa gāthā.
This mind formerly wandered a wandering is the verse of the Venerable Thera Hatthārohaputta.
Idaṃ pure cittamacāri cārika là bài kệ của Trưởng lão Hatthārohaputta đáng kính.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự kiện gì đã xảy ra?
So kira purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ bhikkhusaṅghaparivutaṃ vihārato nikkhantaṃ disvā pasannacitto pupphehi pūjaṃ katvā pañcapatiṭṭhitena vanditvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.
It is said that he, having made aspirations in the times of past Buddhas, accumulated merit conducive to emancipation in various existences. Born into a good family during the time of Vipassī Bhagavā, and having reached maturity, one day he saw the Teacher leaving the monastery surrounded by the Saṅgha of bhikkhus. With a joyful mind, he offered flowers, prostrated with the five-point reverence, circumambulated, and departed.
Nghe nói, vị ấy, sau khi đã tạo các ba-la-mật dưới các vị Phật quá khứ, tích lũy công đức là nhân duyên cho sự thoát ly sinh tử trong các kiếp khác nhau, vào thời Đức Phật Vipassī, đã tái sinh trong một gia đình quý tộc. Khi đến tuổi trưởng thành, một ngày nọ, vị ấy thấy Đức Phật cùng với Tăng đoàn rời khỏi tinh xá. Với tâm hoan hỷ, vị ấy cúng dường hoa, đảnh lễ bằng năm chi chạm đất, nhiễu quanh rồi ra đi.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ hatthārohakule nibbattitvā viññutaṃ patto hatthisippe nipphattiṃ agamāsi.
Through that meritorious deed, he wandered through existences among gods and humans. In this Buddha-era, he was born into a family of elephant-trainers in Sāvatthī, and upon reaching maturity, he became skilled in the art of elephant-training.
Nhờ nghiệp công đức ấy, vị ấy đã luân hồi trong các cõi trời và người. Trong thời Đức Phật hiện tại, vị ấy tái sinh trong gia đình người huấn luyện voi ở Sāvatthī. Khi đến tuổi trưởng thành, vị ấy đã tinh thông nghệ thuật huấn luyện voi.
So ekadivasaṃ hatthiṃ sikkhāpento nadītīraṃ gantvā hetusampattiyā codiyamāno ‘‘kiṃ mayhaṃ iminā hatthidamanena, attānaṃ damanameva vara’’nti cintetvā bhagavantaṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvāva cariyānukūlaṃ kammaṭṭhānaṃ gahetvā vipassanāya kammaṃ karonto ciraparicayena kammaṭṭhānato bahiddhā vidhāvantaṃ cittaṃ cheko hatthācariyo viya aṅkusena caṇḍamattavaravāraṇaṃ paṭisaṅkhānaaṅkusena niggaṇhanto ‘‘idaṃ pure cittamacāri cārika’’nti gāthaṃ abhāsi.
One day, while training an elephant, he went to the riverbank. Prompted by the fulfillment of a causal condition, he reflected, "What is the use of my training this elephant? It is better to train myself." Thinking thus, he approached the Bhagavā, heard the Dhamma, and having gained faith, he ordained. Taking up a meditation subject suitable to his character, and diligently practicing insight meditation, he, like a skilled elephant-trainer suppressing a fierce and wild elephant with a goad, restrained his mind, which had long wandered outside the meditation subject, with the goad of reflection. Thus, he uttered the verse, "This mind formerly wandered a wandering."
Một ngày nọ, khi đang huấn luyện một con voi, vị ấy đến bờ sông. Được thúc đẩy bởi sự hội tụ của các nhân duyên, vị ấy suy nghĩ: “Huấn luyện con voi này có ích gì cho ta? Tự huấn luyện mình mới là điều tốt hơn.” Sau đó, vị ấy đến gặp Đức Thế Tôn, lắng nghe Pháp, phát khởi niềm tin và xuất gia. Vị ấy nhận một đề mục thiền phù hợp với tính cách của mình và thực hành thiền quán. Với sự quen thuộc lâu dài, vị ấy đã nói lên bài kệ “Idaṃ pure cittamacāri cārika” khi đang kiềm chế tâm mình, vốn thường chạy tán loạn ra ngoài đề mục thiền, giống như một người huấn luyện voi lành nghề dùng móc sắt để kiềm chế một con voi đực hung dữ và say mồi, bằng móc sắt của sự quán xét.
77. Tattha idanti vuccamānassa cittassa attapaccakkhatāya vuttaṃ.
77. There, the word idaṃ (this) is spoken concerning the mind, as it is directly perceived by oneself.
77. Trong đó, idaṃ được nói đến để chỉ tâm, vì nó là điều tự mình chứng nghiệm.
Pureti niggahakālato pubbe.
Pure means before the time of restraint.
Pure có nghĩa là trước thời điểm kiềm chế.
Acārīti vicari, anavaṭṭhitatāya nānārammaṇesu paribbhami.
Acārī means it wandered; due to its unsteadiness, it roamed among various objects.
Acārī có nghĩa là lang thang, đi khắp các đối tượng khác nhau do sự không ổn định.
Cārikanti yathākāmacariyaṃ.
Cārika means wandering as one pleases.
Cārika có nghĩa là đi lại tự do theo ý muốn.
Tenāha ‘‘yenicchakaṃ yatthakāmaṃ yathāsukha’’nti.
Therefore, it is said, "as it wished, where it pleased, as it liked."
Do đó, có nói: “yenicchakaṃ yatthakāmaṃ yathāsukhaṃ” (theo ý muốn, nơi nào muốn, như thế nào thoải mái).
Tanti taṃ cittaṃ.
Taṃ means that mind.
Taṃ có nghĩa là tâm ấy.
Ajjāti etarahi.
Ajjā means today, now.
Ajjā có nghĩa là bây giờ.
Niggahessāmīti niggaṇhissāmi, nibbisevanaṃ karissāmi.
Niggahessāmī means I shall restrain, I shall render it free from indulgence.
Niggahessāmī có nghĩa là tôi sẽ kiềm chế, tôi sẽ làm cho nó không còn dính mắc.
Yonisoti upāyena.
Yoniso means appropriately, skillfully.
Yoniso có nghĩa là một cách khéo léo.
Yathā kiṃ?
Like what?
Như thế nào?
Hatthippabhinnaṃ viya aṅkusaggaho.
Like an elephant-goader a rutting elephant.
Hatthippabhinnaṃ viya aṅkusaggaho (như người cầm móc sắt kiềm chế con voi đang phát điên).
Idaṃ vuttaṃ hoti – idaṃ mama cittaṃ nāma ito pubbe rūpādīsu ārammaṇesu yena yena ramituṃ icchati, tassa tassa vasena yenicchakaṃ, yattha yattha cassa kāmo, tassa tassa vasena yatthakāmaṃ, yathā yathā vicarantassa sukhaṃ hoti, tatheva caraṇato yathāsukhaṃ dīgharattaṃ cārikaṃ acari, taṃ ajjapāhaṃ bhinnamadamattahatthiṃ hatthācariyasaṅkhāto cheko aṅkusaggaho aṅkusena viya yonisomanasikārena niggahessāmi, nāssa vītikkamituṃ dassāmīti.
This is what is meant: This mind of mine, before this restraint, wandered a long wandering as it wished (yenicchakaṃ), where it pleased (yatthakāmaṃ), and as it liked (yathāsukhaṃ) among various objects such as visible forms, in whatever way it desired to delight. Today, I shall restrain that mind with appropriate attention, just as a skilled elephant-goader, an elephant-master, restrains a rutting, infuriated elephant with a goad. I shall not let it transgress, so it is said.
Ý nghĩa là: Tâm của tôi trước đây đã lang thang tự do theo ý muốn, đến nơi nào nó muốn, và theo cách nào nó cảm thấy thoải mái, trong các đối tượng như sắc (rūpa) và các đối tượng khác trong một thời gian dài. Hôm nay, tôi sẽ kiềm chế tâm ấy bằng sự tác ý đúng đắn, giống như một người huấn luyện voi lành nghề dùng móc sắt để kiềm chế một con voi đực đang phát điên và say mồi. Tôi sẽ không cho phép nó vượt quá giới hạn.
Evaṃ vadanto eva ca thero vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ sacchākāsi.
Speaking thus, the Thera developed insight and realized Arahantship.
Khi nói như vậy, Trưởng lão đã phát triển thiền quán và chứng đắc A-la-hán quả.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.13.91-96) –
Therefore, it is stated in the Apādāna:
Do đó, trong Apadāna (apa. thera 1.13.91-96) có nói:
Anekajātisaṃsāranti āyasmato meṇḍasirattherassa gāthā.
Anekajātisaṃsāraṃ is the verse of the Venerable Thera Meṇḍasira.
Bài kệ Anekajātisaṃsāra là của Trưởng lão Meṇḍasira đáng kính.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự phát sinh là gì?
Sopi kira purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni karonto ito ekanavute kappe brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto kāme pahāya isipabbajjaṃ pabbajitvā mahatā isigaṇena saddhiṃ himavante vasanto satthāraṃ disvā pasannamānaso isigaṇena padumāni āharāpetvā satthu pupphapūjaṃ katvā sāvake appamādapaṭipattiyaṃ ovaditvā kālaṃ katvā devaloke nibbatto aparāparaṃ saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sākete gahapatikule nibbatti, tassa meṇḍasarikkhasīsatāya meṇḍasirotveva samaññā ahosi.
It is said that he, too, having made aspirations in the times of past Buddhas, performed meritorious deeds conducive to emancipation in various existences. Born into a brahmin family ninety-one aeons ago from now, upon reaching maturity, he abandoned sensual pleasures and undertook the ascetic's ordination. Dwelling in the Himalayas with a large company of ascetics, he saw Vipassī Bhagavā. With a joyful mind, he had his company of ascetics bring lotuses, performed a flower offering to the Teacher, admonished his disciples in the practice of heedfulness, and upon passing away, was reborn in the deva realm. Wandering through existences repeatedly, in this Buddha-era, he was born into a householder's family in Sāketa. Due to having a head resembling that of a ram, he was named Meṇḍasira.
Nghe nói, vị ấy cũng đã tạo các điều kiện trong các Đức Phật quá khứ, làm các phước báu là nhân duyên mạnh mẽ cho sự giải thoát trong các kiếp sống khác nhau. Từ đây, một trăm ngàn kiếp về trước, vị ấy tái sinh vào một gia đình Bà-la-môn. Khi đến tuổi trưởng thành, vị ấy từ bỏ dục lạc, xuất gia làm đạo sĩ. Cùng với một đoàn đạo sĩ lớn, vị ấy sống ở Hy-mã-lạp Sơn. Sau khi thấy Đức Bổn Sư (Phật Vipassī), tâm vị ấy hoan hỷ, đã sai đoàn đạo sĩ hái hoa sen, cúng dường hoa lên Đức Bổn Sư. Sau khi khuyên các đệ tử về pháp hành không phóng dật, vị ấy qua đời và tái sinh vào cõi trời. Sau khi luân hồi nhiều lần, trong thời kỳ Đức Phật hiện tại, vị ấy tái sinh vào một gia đình gia chủ ở Sāketa. Do có cái đầu giống như đầu cừu, vị ấy được gọi là Meṇḍasira.
So bhagavati sākete añjanavane viharante satthāraṃ upasaṅkamitvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā samathavipassanāsu kammaṃ karonto chaḷabhiñño ahosi.
When the Bhagavā was dwelling in the Añjana Grove in Sāketa, he approached the Teacher, gained faith, ordained, and by practicing samatha and vipassanā, he became endowed with the six abhīññā.
Khi Đức Thế Tôn đang trú tại rừng Añjana ở Sāketa, vị ấy đã đến gặp Đức Bổn Sư, có được niềm tin, xuất gia, và thực hành thiền định về samatha và vipassanā, vị ấy đã đạt được sáu thắng trí.
Teva vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.13.97-105) –
Thus, it is stated in the Apādāna:
Điều đó đã được nói trong Apadāna:
Tattha anekajātisaṃsāranti anekajātisatasahassasaṅkhyaṃ idaṃ saṃsāravaṭṭaṃ, addhuno adhippetattā accantasaṃyogekavacanaṃ.
Therein, anekajātisaṃsāra means this cycle of existence (saṃsāravaṭṭa) that consists of hundreds of thousands of diverse births, and it is in the singular number due to its intent to denote continuous duration.
Trong đó, anekajātisaṃsāraṃ có nghĩa là vô số trăm ngàn kiếp luân hồi này, là số ít trong sự kết hợp tuyệt đối vì ý muốn nói về thời gian.
Sandhāvissanti saṃsariṃ, aparāparaṃ cavanuppajjanavasena paribbhamiṃ.
Sandhāvissa means I have wandered, I have roamed repeatedly, passing through death and rebirth.
Sandhāvissaṃ có nghĩa là tôi đã luân hồi, đã lang thang hết lần này đến lần khác, theo cách sinh và diệt liên tục.
Anibbisanti tassa nivattakañāṇaṃ avindanto alabhanto.
Anibbisa means not finding or obtaining the knowledge that brings about its cessation.
Anibbisaṃ có nghĩa là tôi không tìm thấy, không đạt được trí tuệ để chấm dứt điều đó.
Tassa meti evaṃ saṃsarantassa me.
Tassa me means for me, who has been wandering thus.
Tassa me có nghĩa là đối với tôi, người đã luân hồi như vậy.
Dukkhajātassāti jātiādivasena uppannadukkhassa, tissannaṃ vā dukkhatānaṃ vasena dukkhasabhāvassa.
Dukkhajātassā means of suffering that has arisen due to birth and so forth, or of the nature of suffering due to the three types of suffering.
Dukkhajātassā có nghĩa là khổ đau đã sinh ra do sự sinh khởi, v.v., hoặc là bản chất của khổ đau theo ba loại khổ đau.
Dukkhakkhandhoti kammakilesavipākavaṭṭappakāro dukkharāsi.
Dukkhakkhandho means the mass of suffering, characterized by the cycles of kamma, defilements (kilesa), and results.
Dukkhakkhandho có nghĩa là khối khổ đau, bao gồm các loại luân hồi của nghiệp, phiền não và quả báo.
Aparaddhoti arahattamaggappattito paṭṭhāya paribbhaṭṭho cuto na abhinibbattissati.
Aparaddho means fallen away from, ceased from, and will not be reborn starting from the attainment of the path of Arahantship.
Aparaddho có nghĩa là đã bị loại bỏ, đã bị cắt đứt kể từ khi đạt được đạo A-la-hán, sẽ không tái sinh nữa.
‘‘Aparaṭṭho’’ti vā pāṭho, apagatasamiddhito samucchinnakāraṇattā apagatoti attho.
Or the reading is aparaṭṭho, meaning without (apagato) defilements because the cause has been entirely cut off (samucchinnakāraṇattā).
Hoặc là một bản đọc khác là “Aparaṭṭho”, có nghĩa là đã loại bỏ, do nguyên nhân đã bị cắt đứt, không còn sự thịnh vượng.
Idameva ca therassa aññābyākaraṇaṃ ahosi.
And this very stanza was the elder's declaration of Arahantship.
Và đây chính là lời tuyên bố A-la-hán quả của vị Trưởng lão.
Sabbo rāgo pahīno meti āyasmato rakkhitattherassa gāthā.
Sabbo rāgo pahīno me is the stanza of the Venerable Elder Rakkhita.
Bài kệ Sabbo rāgo pahīno me là của Trưởng lão Rakkhita đáng kính.
Kā uppatti?
What is its origin?
Sự phát sinh là gì?
Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthu dhammadesanaṃ sutvā pasannamānaso desanāñāṇaṃ ārabbha thomanaṃ akāsi.
It is said that this elder, having been reborn in a noble family during the time of Padumuttara Bhagavā and having attained maturity, one day heard the Teacher's Dhamma discourse and, with a purified mind, praised the teaching knowledge.
Nghe nói, vào thời Đức Thế Tôn Padumuttara, vị ấy tái sinh vào một gia đình quý tộc. Khi đến tuổi trưởng thành, một ngày nọ, vị ấy nghe pháp của Đức Bổn Sư, tâm hoan hỷ, đã ca ngợi trí tuệ thuyết pháp của Ngài.
Satthā tassa cittappasādaṃ oloketvā ‘‘ayaṃ ito satasahassakappamatthake gotamassa nāma sammāsambuddhassa rakkhito nāma sāvako bhavissatī’’ti byākāsi.
The Teacher, observing his pure mind, prophesied, "At the head of one hundred thousand aeons from now, this one will be a disciple of the Sammāsambuddha named Gotama, named Rakkhita."
Đức Bổn Sư nhìn thấy tâm hoan hỷ của vị ấy và tuyên bố: “Vị này, sau một trăm ngàn kiếp từ đây, sẽ là đệ tử của Đức Chánh Đẳng Giác Gotama, tên là Rakkhita.”
So taṃ sutvā bhiyyosomattāya pasannamānaso aparāparaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde devadahanigame sākiyarājakule nibbatti, rakkhitotissa nāmaṃ ahosi.
Hearing this, he became even more joyful, performed meritorious deeds repeatedly, wandered through deva and human realms, and in this Buddha-era, was reborn into a Sākiyan royal family in the Devadaha village; his name was Rakkhita.
Nghe vậy, tâm vị ấy càng thêm hoan hỷ, sau đó đã làm nhiều việc thiện, luân hồi trong cõi trời và người. Trong thời kỳ Đức Phật hiện tại, vị ấy tái sinh vào gia đình hoàng tộc Sākiya ở làng Devadaha. Tên của vị ấy là Rakkhita.
So ye sākiyakoliyarājūhi bhagavato parivāratthāya dinnā pañcasatarājakumārā pabbajitā, tesaṃ aññataro.
He was one of the five hundred princes given by the Sākiya and Koliya kings to be attendants of the Bhagavā and who had gone forth.
Vị ấy là một trong số năm trăm hoàng tử Sākiya và Koliya đã được dâng lên Đức Thế Tôn để làm tùy tùng và đã xuất gia.
Te pana rājakumārā na saṃvegena pabbajitattā ukkaṇṭhābhibhūtā yadā satthārā kuṇāladahatīraṃ netvā kuṇālajātakadesanāya (jā. 2.21.kuṇālajātaka) itthīnaṃ dosavibhāvanena kāmesu ādīnavaṃ pakāsetvā kammaṭṭhāne niyojitā, tadā ayampi kammaṭṭhānaṃ anuyuñjanto vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi.
Those princes, having gone forth not out of a sense of urgency, were overcome with discontent, but when the Teacher led them to the bank of Kuṇāla Lake and, by revealing the faults of women in the Kuṇāla Jātaka discourse, pointed out the danger in sensual pleasures and enjoined them to meditation, this elder too, diligently practicing meditation, developed insight and attained Arahantship.
Những hoàng tử đó, vì xuất gia không phải do sự xúc động mạnh, nên bị sự chán nản xâm chiếm. Khi Đức Bổn Sư dẫn họ đến bờ hồ Kuṇāla và thuyết giảng Kuṇālajātaka, trình bày những lỗi lầm của phụ nữ và những hiểm nguy của dục lạc, rồi hướng dẫn họ thực hành thiền định, thì vị này cũng đã chuyên tâm thực hành thiền định, phát triển tuệ quán và đạt được A-la-hán quả.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.14.1-9) –
Therefore, it is stated in the Apadāna:
Điều đó đã được nói trong Apadāna:
79. Tattha ‘‘sabbo rāgo’’ti kāmarāgādippabhedo sabbopi rāgo.
79. Therein, ‘sabbo rāgo’ refers to all lust, distinguished by types such as sensual lust and so forth.
79. Trong đó, “sabbo rāgo” có nghĩa là tất cả các tham ái, bao gồm các loại như dục tham, v.v.
Pahīnoti ariyamaggabhāvanāya samucchedappahānavasena pahīno.
Pahīno means eliminated by means of eradication (samucchedappahāna) through the development of the Noble Path.
Pahīno có nghĩa là đã được đoạn trừ, theo cách đoạn trừ hoàn toàn bằng sự tu tập đạo Thánh.
Sabbo dosoti āghātavatthukādibhāvena anekabhedabhinno sabbopi byāpādo.
Sabbo doso refers to all hatred, having many distinctions based on grounds of resentment and so forth.
Sabbo doso có nghĩa là tất cả các sân hận, có nhiều loại khác nhau dựa trên các đối tượng sân hận, v.v.
Samūhatoti maggena samugghāṭito.
Samūhato means completely uprooted by the path.
Samūhato có nghĩa là đã được nhổ tận gốc bằng đạo.
Sabbo me vigato mohoti ‘‘dukkhe aññāṇa’’ntiādinā (dha. sa. 1067; vibha. 909) vatthubhedena aṭṭhabhedo, saṃkilesavatthuvibhāgena anekavibhāgo sabbopi moho maggena viddhaṃsitattā mayhaṃ vigato.
Sabbo me vigato moho means all delusion, which has eight distinctions based on grounds such as ‘ignorance of suffering’ and so forth, and many distinctions based on the division of defiling objects, has departed from me because it has been destroyed by the path.
Sabbo me vigato moho có nghĩa là tất cả si mê, có tám loại dựa trên các đối tượng như “vô minh về khổ đau”, v.v., và nhiều loại khác dựa trên sự phân loại các đối tượng ô nhiễm, đã biến mất khỏi tôi vì đã bị đạo hủy diệt.
Sītibhūtosmi nibbutoti evaṃ mūlakilesappahānena tadekaṭṭhatāya saṃkilesānaṃ sammadeva paṭippassaddhattā anavasesakilesadarathapariḷāhābhāvato sītibhāvaṃ patto, tato eva sabbaso kilesaparinibbānena parinibbuto ahaṃ asmi bhavāmīti aññaṃ byākāsi.
Sītibhūtosmi nibbuto means, having thus attained coolness due to the complete calming of defilements, which are of the same nature as the root defilements, through the eradication of those root defilements, and due to the absence of any remaining mental anguish and feverishness of defilements, I am therefore completely extinguished by the final Nibbāna of defilements; thus he declared his Arahantship.
Sītibhūtosmi nibbuto có nghĩa là tôi đã đạt đến trạng thái mát mẻ, do sự đoạn trừ các phiền não gốc, và do đó, các phiền não ô nhiễm đã được xoa dịu hoàn toàn vì chúng có cùng một nền tảng, và do không còn sự nóng bức, phiền não hay khổ não nào còn sót lại. Do đó, tôi đã hoàn toàn nhập Niết-bàn bằng sự diệt trừ hoàn toàn các phiền não. Vị ấy đã tuyên bố A-la-hán quả như vậy.
Yaṃ mayā pakataṃ kammanti āyasmato uggattherassa gāthā.
Yaṃ mayā pakataṃ kammaṃ is the stanza of the Venerable Elder Ugga.
Bài kệ Yaṃ mayā pakataṃ kamma là của Trưởng lão Ugga đáng kính.
Kā uppatti?
What is its origin?
Sự phát sinh là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni karonto ito ekatiṃse kappe sikhissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ sikhiṃ bhagavantaṃ passitvā pasannamānaso ketakapupphehi pūjaṃ akāsi.
This elder too, having made aspirations under previous Buddhas, performed meritorious deeds in various existences, and thirty-one aeons ago, during the time of Sikhī Bhagavā, was reborn into a noble family; having attained maturity, one day he saw Sikhī Bhagavā and, with a purified mind, made an offering of ketaka flowers.
Vị này cũng đã tạo các điều kiện trong các Đức Phật quá khứ, làm các phước báu trong các kiếp sống khác nhau. Từ đây, ba mươi mốt kiếp về trước, vào thời Đức Thế Tôn Sikhi, vị ấy tái sinh vào một gia đình quý tộc. Khi đến tuổi trưởng thành, một ngày nọ, vị ấy thấy Đức Thế Tôn Sikhi, tâm hoan hỷ, đã cúng dường hoa ketaka.
So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kosalaraṭṭhe ugganigame seṭṭhiputto hutvā nibbatti, uggotvevassa nāmaṃ ahosi.
Due to that meritorious deed, he was reborn in the deva realm, and after wandering repeatedly only in good destinations, in this Buddha-era, he was reborn as the son of a millionaire in Ugga village in the Kosala country; his name was Ugga.
Do công đức ấy, ông sinh vào cõi trời, rồi luân hồi hết lần này đến lần khác trong các cõi thiện, cho đến khi Đức Phật này xuất hiện, ông sinh làm con trai của một trưởng giả ở làng Ugga, xứ Kosala, và tên của ông là Ugga.
So viññutaṃ patto bhagavati tasmiṃ nigame bhaddārāme viharante vihāraṃ gantvā satthu santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
Having attained maturity, when the Bhagavā was residing in Bhaddārāma monastery in that village, he went to the monastery, heard the Dhamma from the Teacher, gained faith, went forth, and diligently practiced insight meditation, attaining Arahantship in a short time.
Khi trưởng thành, ông đến tịnh xá Bhaddārāma, nơi Thế Tôn đang trú ngụ tại làng đó, nghe pháp từ Đức Đạo Sư, phát sinh tịnh tín, rồi xuất gia. Thực hành thiền quán (vipassanā), chẳng bao lâu ông chứng quả A-la-hán.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.14.10-16) –
Therefore, it is stated in the Apadāna:
Do đó, trong Apadāna có nói:
Tattha yaṃ mayā pakataṃ kammanti yaṃ kammaṃ tīhi kammadvārehi, chahi uppattidvārehi, aṭṭhahi asaṃvaradvārehi, aṭṭhahi ca saṃvaradvārehi pāpādivasena dānādivasena cāti anekehi pakārehi anādimati saṃsāre yaṃ mayā kataṃ upacitaṃ abhinibbattitaṃ vipākakammaṃ.
Therein, " the kamma that was done by me" refers to that kamma which, in beginningless saṃsāra, was done, accumulated, and produced as vipāka-kamma by me, through the three doors of kamma, the six doors of arising, the eight doors of non-restraint, and the eight doors of restraint, in various ways such as evil and generosity.
Trong đó, yaṃ mayā pakataṃ kammaṃ có nghĩa là nghiệp mà ta đã tạo, tích lũy, và làm phát sinh quả nghiệp trong vòng luân hồi vô thủy, bằng ba cửa nghiệp, sáu cửa tái sinh, tám cửa bất tịnh giới, tám cửa tịnh giới, dưới dạng ác nghiệp như tội lỗi, hay thiện nghiệp như bố thí, v.v., bằng nhiều cách khác nhau.
Appaṃ vā yadi vā bahunti tañca vatthucetanāpayogakilesādīnaṃ dubbalabhāvena appaṃ vā, tesaṃ balavabhāvena abhiṇhapavattiyā ca bahuṃ vā.
" Whether little or much" refers to that kamma which is little due to the weakness of the basis, volition, effort, defilements, and so on, or much due to their strength and frequent occurrence.
Appaṃ vā yadi vā bahuṃ có nghĩa là nghiệp ấy có thể ít do sự yếu kém của đối tượng, ý chí, nỗ lực, phiền não, v.v., hoặc nhiều do sự mạnh mẽ của chúng và sự tiếp diễn liên tục.
Sabbametaṃ parikkhīṇanti sabbameva cetaṃ kammaṃ kammakkhayakarassa aggamaggassa adhigatattā parikkhayaṃ gataṃ, kilesavaṭṭappahānena hi kammavaṭṭaṃ pahīnameva hoti vipākavaṭṭassa anuppādanato.
" All this is exhausted" means all this kamma has reached exhaustion because the highest path, which causes the exhaustion of kamma, has been attained. Indeed, by abandoning the defilement-cycle, the kamma-cycle is certainly abandoned, because the resultant-cycle does not arise.
Sabbametaṃ parikkhīṇaṃ có nghĩa là tất cả nghiệp này đã tiêu diệt vì đã đạt được Đạo Tối Thượng, là Đạo diệt nghiệp. Thật vậy, khi vòng phiền não được đoạn trừ, vòng nghiệp cũng được đoạn trừ, vì không còn làm phát sinh vòng quả báo.
Tenāha ‘‘natthi dāni punabbhavo’’ti.
Therefore, it is said, " there is no more renewed existence."
Do đó, ông nói “natthi dāni punabbhavo”.
Āyatiṃ punabbhavābhinibbatti mayhaṃ natthīti attho.
The meaning is: for me, there is no renewed existence in the future.
Nghĩa là, đối với ta, sự tái sinh trong tương lai không còn nữa.
‘‘Sabbampeta’’ntipi pāṭho, sabbampi etanti padavibhāgo.
"Sabbampetaṃ" is also a reading; the division of words is "sabbampi etaṃ" (all this).
Cũng có bản đọc là “Sabbampetaṃ”, phân tích từ là “sabbaṃ api etaṃ”.