Kā panetā theragāthā therīgāthā ca, kathañca pavattāti, kāmañcāyamattho gāthāsu vuttoyeva pākaṭakaraṇatthaṃ pana punapi vuccate – tattha theragāthā tāva subhūtittherādīhi bhāsitā.
What are these Theragāthā and Therīgāthā, and how did they arise? Although this matter has already been stated in the verses, it is repeated again for clarification. Among these, the Theragāthā were spoken by Theras such as Subhūti and others. Indeed, those Theras, having reflected on the happiness of the path and fruit they had attained, spoke some verses as inspired utterances (udāna), some by way of reflecting on their attainments and modes of dwelling, some by way of questioning, and some at the time of their final Nibbāna, by way of manifesting the emancipating nature of the Dispensation. All these verses, having been gathered together at the time of the Saṅgīti, were compiled by the Dhamma compilers as "Theragāthā" alone. The Therīgāthā, however, were taught with reference to the Therīs.
Vậy Theragāthā và Therīgāthā là gì, và chúng đã được hình thành như thế nào? Mặc dù vấn đề này đã được đề cập trong các bài kệ, nhưng để làm rõ hơn, tôi xin trình bày lại. Trước hết, Theragāthā được thuyết giảng bởi các vị Trưởng lão như Trưởng lão Subhūti.
Yā hi te attanā yathādhigataṃ maggaphalasukhaṃ paccavekkhitvā kāci udānavasena, kāci attano samāpattivihārapaccavekkhaṇavasena, kāci pucchāvasena, kāci parinibbānasamaye sāsanassa niyyānikabhāvavibhāvanavasena abhāsiṃsu, tā sabbā saṅgītikāle ekajjhaṃ katvā ‘‘theragāthā’’icceva dhammasaṅgāhakehi saṅgītā.
Indeed, those Theras, having reflected on the happiness of the path and fruit they had attained, spoke some verses as inspired utterances (udāna), some by way of reflecting on their attainments and modes of dwelling, some by way of questioning, and some at the time of their final Nibbāna, by way of manifesting the emancipating nature of the Dispensation. All these verses, having been gathered together at the time of the Saṅgīti, were compiled by the Dhamma compilers as "Theragāthā" alone. The Therīgāthā, however, were taught with reference to the Therīs.
Quả thật, các vị ấy đã quán chiếu niềm an lạc của đạo quả mà mình đã chứng đắc, một số thì thuyết giảng theo cách udāna (tự thuyết), một số theo cách quán chiếu sự an trú trong các thiền định, một số theo cách hỏi đáp, và một số theo cách làm sáng tỏ tính chất đưa đến giải thoát của giáo pháp vào thời điểm nhập Niết-bàn. Tất cả những bài kệ ấy đã được các vị kết tập Pháp tụng lại với nhau trong kỳ kết tập Pháp, và được gọi là “Theragāthā”.
Therīgāthā pana theriyo uddissa desitā.
The Therīgāthā, however, were taught with reference to the Therīs.
Còn Therīgāthā thì được thuyết giảng dành cho các vị Trưởng lão Ni.
Tā pana vinayapiṭakaṃ, suttantapiṭakaṃ abhidhammapiṭakanti tīsu piṭakesu suttantapiṭakapariyāpannā.
These verses belong to the Suttanta Piṭaka among the three Piṭakas: Vinaya Piṭaka, Suttanta Piṭaka, and Abhidhamma Piṭaka. They belong to the Khuddaka Nikāya among the five Nikāyas: Dīgha Nikāya, Majjhima Nikāya, Saṃyutta Nikāya, Aṅguttara Nikāya, and Khuddaka Nikāya. They are included in the Gāthā division among the nine divisions of the Dispensation: Sutta, Geyya, Veyyākaraṇa, Gāthā, Udāna, Itivuttaka, Jātaka, Abbhutadhamma, and Vedalla.
Chúng thuộc về Tạng Kinh trong ba tạng: Tạng Luật (Vinayapiṭaka), Tạng Kinh (Suttantapiṭaka), và Tạng Vi Diệu Pháp (Abhidhammapiṭaka).
Dīghanikāyo, majjhimanikāyo, saṃyuttanikāyo, aṅguttaranikāyo, khuddakanikāyoti pañcasu nikāyesu khuddakanikāyapariyāpannā, suttaṃ, geyyaṃ, veyyākaraṇaṃ, gāthā, udānaṃ, itivuttakaṃ, jātakaṃ, abbhutadhammaṃ, vedallanti navasu sāsanaṅgesu gāthaṅgasaṅgahaṃ gatā.
They belong to the Khuddaka Nikāya among the five Nikāyas: Dīgha Nikāya, Majjhima Nikāya, Saṃyutta Nikāya, Aṅguttara Nikāya, and Khuddaka Nikāya. They are included in the Gāthā division among the nine divisions of the Dispensation: Sutta, Geyya, Veyyākaraṇa, Gāthā, Udāna, Itivuttaka, Jātaka, Abbhutadhamma, and Vedalla.
Trong năm bộ Nikāya: Trường Bộ Kinh (Dīghanikāya), Trung Bộ Kinh (Majjhimanikāya), Tương Ưng Bộ Kinh (Saṃyuttanikāya), Tăng Chi Bộ Kinh (Aṅguttaranikāya), và Tiểu Bộ Kinh (Khuddakanikāya), chúng thuộc về Tiểu Bộ Kinh. Trong chín phần của giáo pháp: Sutta (Kinh), Geyya (Kệ tụng), Veyyākaraṇa (Giải thích), Gāthā (Kệ), Udāna (Tự thuyết), Itivuttaka (Như vậy đã nói), Jātaka (Bổn sanh), Abbhutadhamma (Vị tằng hữu pháp), Vedalla (Vấn đáp), chúng thuộc phần Gāthā.
Tattha theragāthā tāva nipātato ekanipāto ekuttaravasena yāva cuddasanipātāti cuddasanipāto soḷasanipāto vīsatinipāto tiṃsanipāto cattālīsanipāto paññāsanipāto saṭṭhinipāto sattatinipātoti ekavīsatinipātasaṅgahā.
Among these, the Theragāthā, in terms of Nipātas, comprise twenty-one Nipātas: the Ekanipāta, and then progressively up to the Cuddasanipāta, the Soḷasanipāta, the Vīsatinipāta, the Tiṃsanipāta, the Cattālīsanipāta, the Paññāsanipāta, the Saṭṭhinipāta, and the Sattatinipāta.
Trong số 84 ngàn Pháp uẩn được vị Trưởng lão giữ kho Pháp (Dhammabhaṇḍāgārika) tuyên bố như vậy, Theragāthā được phân loại theo Nipāta (Phẩm) từ Phẩm Một (Ekanipāta), tăng dần từng phẩm cho đến Phẩm Mười Bốn (Cuddasanipāta), rồi Phẩm Mười Sáu (Soḷasanipāta), Phẩm Hai Mươi (Vīsatinipāta), Phẩm Ba Mươi (Tiṃsanipāta), Phẩm Bốn Mươi (Cattālīsanipāta), Phẩm Năm Mươi (Paññāsanipāta), Phẩm Sáu Mươi (Saṭṭhinipāta), Phẩm Bảy Mươi (Sattatinipāta), tổng cộng là 21 phẩm.
Nipātanaṃ nikkhipananti nipāto.
Nipāta means "placing" or "depositing."
Nipātana là việc đặt để.
Eko ekeko gāthānaṃ nipāto nikkhepo etthāti ekanipāto.
Ekanipāta is where there is a placing of one verse each.
Ekanipāta là phẩm mà trong đó có một bài kệ được đặt để.
Iminā nayena sesesupi attho veditabbo.
The meaning in the remaining Nipātas should be understood in the same way.
Theo cách này, ý nghĩa cũng nên được hiểu cho các phẩm còn lại.
Dukanipāte ekūnapaññāsa therā, aṭṭhanavuti gāthā; tikanipāte soḷasa therā, aṭṭhacattālīsa gāthā; catukkanipāte terasa therā, dvepaññāsa gāthā; pañcakanipāte dvādasa therā, saṭṭhi gāthā; chakkanipāte cuddasa therā, caturāsīti gāthā; sattakanipāte pañca therā, pañcatiṃsa gāthā; aṭṭhakanipāte tayo therā, catuvīsati gāthā; navakanipāte eko thero, nava gāthā; dasanipāte satta therā, sattati gāthā; ekādasanipāte eko thero, ekādasa gāthā; dvādasanipāte dve therā, catuvīsati gāthā; terasanipāte eko thero, terasa gāthā; cuddasanipāte dve therā, aṭṭhavīsati gāthā; pannarasanipāto natthi, soḷasanipāte dve therā, dvattiṃsa gāthā; vīsatinipāte dasa therā, pañcacattālīsādhikāni dve gāthāsatāni; tiṃsanipāte tayo therā, sataṃ pañca ca gāthā; cattālīsanipāte eko thero, dvecattālīsa gāthā; paññāsanipāte eko thero, pañcapaññāsa gāthā; saṭṭhinipāte eko thero, aṭṭhasaṭṭhi gāthā; sattatinipāte eko thero, ekasattati gāthā.
In the Dukanipāta, there are forty-nine theras and ninety-eight gāthās; in the Tikanipāta, sixteen theras and forty-eight gāthās; in the Catukkanipāta, thirteen theras and fifty-two gāthās; in the Pañcakanipāta, twelve theras and sixty gāthās; in the Chakkanipāta, fourteen theras and eighty-four gāthās; in the Sattakanipāta, five theras and thirty-five gāthās; in the Aṭṭhakanipāta, three theras and twenty-four gāthās; in the Navakanipāta, one thera and nine gāthās; in the Dasanipāte, seven theras and seventy gāthās; in the Ekādasanipāta, one thera and eleven gāthās; in the Dvādasanipāta, two theras and twenty-four gāthās; in the Terasanipāta, one thera and thirteen gāthās; in the Cuddasanipāta, two theras and twenty-eight gāthās; there is no Pannarasanipāta; in the Soḷasanipāta, two theras and thirty-two gāthās; in the Vīsatinipāta, ten theras and two hundred and forty-five gāthās; in the Tiṃsanipāta, three theras and one hundred and five gāthās; in the Cattālīsanipāta, one thera and forty-two gāthās; in the Paññāsanipāta, one thera and fifty-five gāthās; in the Saṭṭhinipāta, one thera and sixty-eight gāthās; in the Sattatinipāta, one thera and seventy-one gāthās.
Trong Phẩm Hai có 49 vị Trưởng lão, 98 bài kệ; trong Phẩm Ba có 16 vị Trưởng lão, 48 bài kệ; trong Phẩm Bốn có 13 vị Trưởng lão, 52 bài kệ; trong Phẩm Năm có 12 vị Trưởng lão, 60 bài kệ; trong Phẩm Sáu có 14 vị Trưởng lão, 84 bài kệ; trong Phẩm Bảy có 5 vị Trưởng lão, 35 bài kệ; trong Phẩm Tám có 3 vị Trưởng lão, 24 bài kệ; trong Phẩm Chín có 1 vị Trưởng lão, 9 bài kệ; trong Phẩm Mười có 7 vị Trưởng lão, 70 bài kệ; trong Phẩm Mười Một có 1 vị Trưởng lão, 11 bài kệ; trong Phẩm Mười Hai có 2 vị Trưởng lão, 24 bài kệ; trong Phẩm Mười Ba có 1 vị Trưởng lão, 13 bài kệ; trong Phẩm Mười Bốn có 2 vị Trưởng lão, 28 bài kệ; không có Phẩm Mười Lăm; trong Phẩm Mười Sáu có 2 vị Trưởng lão, 32 bài kệ; trong Phẩm Hai Mươi có 10 vị Trưởng lão, 245 bài kệ; trong Phẩm Ba Mươi có 3 vị Trưởng lão, 105 bài kệ; trong Phẩm Bốn Mươi có 1 vị Trưởng lão, 42 bài kệ; trong Phẩm Năm Mươi có 1 vị Trưởng lão, 55 bài kệ; trong Phẩm Sáu Mươi có 1 vị Trưởng lão, 68 bài kệ; trong Phẩm Bảy Mươi có 1 vị Trưởng lão, 71 bài kệ.
Sampiṇḍetvā pana dvesatāni catusaṭṭhi ca therā, sahassaṃ tīṇi satāni saṭṭhi ca gāthāti.
In summary, there are two hundred and sixty-four theras, and one thousand, three hundred and sixty gāthās.
Tổng cộng có 264 vị Trưởng lão và 1360 bài kệ.
Vuttampi cetaṃ –
And this was said:
Điều này cũng đã được nói:
Therīgāthā pana ekanipāto ekuttaravasena yāva navanipātāti navanipāto ekādasanipāto, dvādasanipāto, soḷasanipāto, vīsatinipāto, tiṃsanipāto, cattālīsanipāto, mahānipātoti soḷasanipātasaṅgahā.
As for the Therīgāthā, it is a collection of sixteen nipātas: the Ekanipāta up to the Navanipāta by way of increments of one, then the Ekādasanipāta, Dvādasanipāta, Soḷasanipāta, Vīsatinipāta, Tiṃsanipāta, Cattālīsanipāta, and Mahānipāta.
Còn Therīgāthā thì được phân loại theo Nipāta từ Phẩm Một, tăng dần từng phẩm cho đến Phẩm Chín, rồi Phẩm Mười Một, Phẩm Mười Hai, Phẩm Mười Sáu, Phẩm Hai Mươi, Phẩm Ba Mươi, Phẩm Bốn Mươi, và Đại Phẩm (Mahānipāta), tổng cộng là 16 phẩm.
Tattha ekanipāte aṭṭhārasa theriyo, aṭṭhāraseva gāthā; dukanipāte dasa theriyo, vīsati gāthā; tikanipāte aṭṭha theriyo, catuvīsati gāthā; catukkanipāte ekā therī, catasso gāthā; pañcakanipāte dvādasa theriyo saṭṭhi gāthā; chakkanipāte aṭṭha theriyo aṭṭhacattālīsa gāthā; sattanipāte tisso theriyo, ekavīsati gāthā; aṭṭha nipātato paṭṭhāya yāva soḷasanipātā ekekā theriyo taṃtaṃnipātaparimāṇā gāthā; vīsatinipāte pañca theriyo, aṭṭhārasasatagāthā; tiṃsanipāte ekā therī, catuttiṃsa gāthā; cattālīsanipāte ekā therī, aṭṭhacattālīsa gāthā; mahānipātepi ekā therī, pañcasattati gāthā.
Among these, in the Ekanipāta, there are eighteen therīs and eighteen gāthās; in the Dukanipāta, ten therīs and twenty gāthās; in the Tikanipāta, eight therīs and twenty-four gāthās; in the Catukkanipāta, one therī and four gāthās; in the Pañcakanipāta, twelve therīs and sixty gāthās; in the Chakkanipāta, eight therīs and forty-eight gāthās; in the Sattanipāta, three therīs and twenty-one gāthās; from the Aṭṭhanipāta up to the Soḷasanipāta, there is one therī in each, with a number of gāthās corresponding to that nipāta; in the Vīsatinipāta, five therīs and one hundred and eighteen gāthās; in the Tiṃsanipāta, one therī and thirty-four gāthās; in the Cattālīsanipāta, one therī and forty-eight gāthās; and in the Mahānipāta, one therī and seventy-five gāthās.
Trong đó, Phẩm Một có 18 vị Trưởng lão Ni, và đúng 18 bài kệ; Phẩm Hai có 10 vị Trưởng lão Ni, 20 bài kệ; Phẩm Ba có 8 vị Trưởng lão Ni, 24 bài kệ; Phẩm Bốn có 1 vị Trưởng lão Ni, 4 bài kệ; Phẩm Năm có 12 vị Trưởng lão Ni, 60 bài kệ; Phẩm Sáu có 8 vị Trưởng lão Ni, 48 bài kệ; Phẩm Bảy có 3 vị Trưởng lão Ni, 21 bài kệ; từ Phẩm Tám cho đến Phẩm Mười Sáu, mỗi phẩm có 1 vị Trưởng lão Ni, với số bài kệ tương ứng với số phẩm đó; trong Phẩm Hai Mươi có 5 vị Trưởng lão Ni, 118 bài kệ; trong Phẩm Ba Mươi có 1 vị Trưởng lão Ni, 34 bài kệ; trong Phẩm Bốn Mươi có 1 vị Trưởng lão Ni, 48 bài kệ; và trong Đại Phẩm cũng có 1 vị Trưởng lão Ni, 75 bài kệ.
Evamettha nipātānaṃ gāthāvaggānaṃ gāthānañca parimāṇaṃ veditabbaṃ.
Thus, the measure of the nipātas, vaggas, and gāthās herein should be understood.
Như vậy, ở đây, số lượng các phẩm, các vagga (phẩm phụ) và các bài kệ cần được hiểu.
Ayaṃ paṭhamamahāsaṅgītikāle āyasmatā ānandena tesaṃ therānaṃ thomanatthaṃ bhāsitā gāthā ādi.
This gāthā, spoken by the venerable Ānanda to praise those Theras at the time of the First Great Saṅgīti, is the beginning.
Bài kệ này là bài kệ dẫn nhập, được Tôn giả Ānanda thuyết giảng để tán dương các vị Trưởng lão ấy trong kỳ Đại Kết Tập Pháp lần thứ nhất.
Tattha sīhānanti sīhasaddo ‘‘sīho, bhikkhave, migarājā’’tiādīsu (a. ni. 4.33) migarāje āgato.
Therein, regarding sīhānaṃ (of lions), the word sīha (lion) appears in reference to the king of beasts in passages such as, “Monks, the lion is the king of beasts”.
Trong đó, từ sīhānaṃ (của các sư tử) – từ sīha (sư tử) xuất hiện trong các đoạn như: “Này các Tỳ-khưu, sư tử là vua của các loài thú” (A.N. 4.33) để chỉ vua của các loài thú.
‘‘Atha kho sīho senāpati yena bhagavā tenupasaṅkamī’’tiādīsu (a. ni. 5.34) paññattiyaṃ.
It appears in a conventional sense in passages such as, “Then the general Sīha approached the Blessed One.”
Trong các đoạn như: “Rồi vị tướng quân tên Sīha đến gần Đức Thế Tôn”, từ này xuất hiện trong nghĩa quy ước (paññatti).
‘‘Sīhoti kho, bhikkhave, tathāgatassetaṃ adhivacanaṃ arahato sammāsambuddhassā’’tiādīsu (a. ni. 5.99; 10.21) tathāgate.
It appears in reference to the Tathāgata in passages such as, “Monks, sīha is indeed an appellation for the Tathāgata, the Arahant, the Perfectly Self-Awakened One.”
Trong các đoạn như: "Này các Tỳ-khưu, tên ‘Sīha’ này là tên của Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác," từ này được dùng để chỉ Như Lai.
Tattha yathā tathāgate sadisakappanāya āgato, evaṃ idhāpi sadisakappanāvaseneva veditabbo, tasmā sīhānaṃvāti sīhānaṃ iva.
Therein, just as it appears in reference to the Tathāgata by way of comparison, so too here it should be understood by way of comparison. Therefore, sīhānaṃvā means "like lions".
Ở đó, như từ này được dùng cho Như Lai theo nghĩa so sánh, thì ở đây cũng phải hiểu theo cách so sánh, do đó, sīhānaṃvā có nghĩa là "như những con sư tử."
Sandhivasena saralopo ‘‘evaṃsa te’’tiādīsu (ma. ni. 1.22) viya.
By way of sandhi, the vowel is elided as in, "evaṃsa te".
Sự lược bỏ nguyên âm trong sandhi (nối âm) giống như trong các trường hợp như "evaṃsa te."
Tattha ivāti nipātapadaṃ.
Therein, ivā is an indeclinable particle.
Ở đó, ivā là một giới từ.
Suṇāthāti ākhyātapadaṃ.
Suṇāthā is a finite verb.
Suṇāthā là một động từ.
Itarāni nāmapadāni.
The other words are nouns.
Các từ còn lại là danh từ.
Sīhānaṃvāti ca sambandhe sāmivacanaṃ.
Sīhānaṃvā expresses the genitive case of relation.
Và sīhānaṃvā là cách sở hữu trong mối quan hệ.
Kāmañcettha sambandhī sarūpato na vutto, atthato pana vuttova hoti.
Although the related object is not explicitly stated here, it is certainly implied by the meaning.
Mặc dù ở đây, đối tượng của mối quan hệ không được nêu rõ ràng, nhưng về ý nghĩa thì đã được nói đến.
Yathā hi ‘‘oṭṭhasseva mukhaṃ etassā’’ti vutte oṭṭhassa mukhaṃ viya mukhaṃ etassāti ayamattho vutto eva hoti, evamidhāpi ‘‘sīhānaṃvā’’ti vutte sīhānaṃ nādo viyāti ayamattho vutto eva hoti.
Just as when it is said, "He has a mouth like that of a camel", the meaning "he has a mouth like a camel's mouth" is certainly conveyed; so too here, when it is said, "sīhānaṃvā", the meaning "like the roar of lions" is certainly conveyed.
Thật vậy, khi nói "oṭṭhasseva mukhaṃ etassā" (cái miệng của người này giống như miệng của con lạc đà), thì ý nghĩa "miệng của người này giống như miệng của con lạc đà" đã được nói đến; tương tự, ở đây khi nói "sīhānaṃvā" thì ý nghĩa "như tiếng gầm của sư tử" đã được nói đến.
Tattha mukhasaddasannidhānaṃ hotīti ce, idhāpi ‘‘nadantāna’’nti padasannidhānato, tasmā sīhānaṃvāti nidassanavacanaṃ.
If it be argued that in that case the word "mouth" is present, then here too it is implied by the presence of the word " nadantānaṃ" (roaring); therefore, sīhānaṃvā is an illustrative phrase.
Nếu cho rằng ở đó có sự gần gũi của từ "miệng," thì ở đây cũng có sự gần gũi của từ "nadantānaṃ" (đang gầm), do đó sīhānaṃvā là một từ chỉ sự minh họa.
Nadantānanti tassa nidassitabbena sambandhadassanaṃ.
Nadantānaṃ shows the connection with that which is illustrated.
Nadantānaṃ là sự thể hiện mối quan hệ với điều được minh họa.
Dāṭhīnanti tabbisesanaṃ.
Dāṭhīnaṃ is its epithet.
Dāṭhīnaṃ là tính từ bổ nghĩa cho nó.
Girigabbhareti tassa pavattiṭṭhānadassanaṃ.
Girigabbhare shows the place of its occurrence.
Girigabbhare là sự thể hiện nơi xảy ra của nó.
Suṇāthāti savane niyojanaṃ.
Suṇāthā is an exhortation to listen.
Suṇāthā là lời kêu gọi lắng nghe.
Bhāvitattānanti sotabbassa pabhavadassanaṃ.
Bhāvitattānaṃ shows the origin of what is to be heard.
Bhāvitattānaṃ là sự thể hiện nguồn gốc của điều cần nghe.
Gāthāti sotabbavatthudassanaṃ.
Gāthā shows the subject matter to be heard.
Gāthā là sự thể hiện đối tượng cần nghe.
Atthupanāyikāti tabbisesanaṃ.
Atthupanāyikā is its epithet.
Atthupanāyikā là tính từ bổ nghĩa cho nó.
Kāmañcettha ‘‘sīhānaṃ nadantānaṃ dāṭhīna’’nti pulliṅgavasena āgataṃ, liṅgaṃ pana parivattetvā ‘‘sīhīna’’ntiādinā itthiliṅgavasenāpi attho veditabbo.
Although here "sīhānaṃ nadantānaṃ dāṭhīnaṃ" appears in the masculine gender, by changing the gender, the meaning should also be understood in the feminine gender, as in "sīhīnaṃ", and so forth.
Mặc dù ở đây, "sīhānaṃ nadantānaṃ dāṭhīnaṃ" được dùng ở dạng giống đực, nhưng cũng phải hiểu ý nghĩa bằng cách chuyển đổi giống thành giống cái, ví dụ như "sīhīnaṃ" và tương tự.
Ekasesavasena vā sīhā ca sīhiyo ca sīhā, tesaṃ sīhānantiādinā sādhāraṇā hetā tisso nidānagāthā theragāthānaṃ therīgāthānañcāti.
Or, by way of ekasesa, sīhā (masculine lions) and sīhiyo (feminine lions) are sīhā (lions); therefore, "tesaṃ sīhānaṃ" (of those lions), and so on. For these three introductory gāthās are common to both the Theragāthā and the Therīgāthā.
Hoặc theo cách ekasesa, "sīhā" (sư tử đực) và "sīhiyo" (sư tử cái) là "sīhā" (sư tử), và "tesaṃ sīhānaṃ" (của những con sư tử đó) và tương tự, vì ba bài kệ mở đầu này là chung cho cả Theragāthā và Therīgāthā.
Tattha sahanato hananato ca sīho.
Therein, a sīha is one who endures and one who destroys.
Ở đó, sīha (sư tử) là do chịu đựng (sahana) và tiêu diệt (hanana).
Yathā hi sīhassa migarañño balavisesayogato sarabhamigamattavaravāraṇāditopi parissayo nāma natthi, vātātapādiparissayampi so sahatiyeva, gocarāya pakkamantopi tejussadatāya mattagandhahatthivanamahiṃsādike samāgantvā abhīrū achambhī abhibhavati, abhibhavanto ca te aññadatthu hantvā tattha mudumaṃsāni bhakkhayitvā sukheneva viharati, evametepi mahātherā ariyabalavisesayogena sabbesampi parissayānaṃ sahanato, rāgādisaṃkilesabalassa abhibhavitvā hananato pajahanato tejussadabhāvena kutocipi abhīrū achambhī jhānādisukhena viharantīti sahanato hananato ca sīhā viyāti sīhā.
For just as a lion, the king of beasts, by virtue of its special strength, has no danger from sarabha-deer, mad elephants, or wild buffaloes, etc., and it endures dangers from wind and sun, etc., and when it sets out for pasture, due to its formidable power, it fearlessly and undauntedly overcomes mad elephants with ichor flowing, wild buffaloes, etc., upon encountering them, and having overcome them, it kills them, eats their tender flesh, and dwells happily; even so, these great Theras, by virtue of their special Aryan strength, endure all dangers, and by overcoming and destroying (abandoning) the power of defilements such as greed, etc., they dwell in the happiness of jhāna, etc., being fearless and undaunted by anything, due to their formidable nature. Thus, by enduring and destroying, they are like lions, hence sīhā.
Thật vậy, như đối với sīha, vua của loài thú, do có sức mạnh đặc biệt nên không có nguy hiểm nào từ các loài hươu sarabha, voi rừng say (mattamigavāraṇa), v.v. Nó chịu đựng được cả những nguy hiểm như gió và nắng. Khi đi kiếm ăn, do có uy lực mạnh mẽ, nó không sợ hãi, không run rẩy khi gặp những con voi rừng say có mùi hương mạnh mẽ, những con trâu rừng, v.v., nó chế ngự chúng, và khi chế ngự, nó giết chúng, ăn thịt mềm ở đó và sống an lạc. Tương tự, những Đại Trưởng Lão này, do có sức mạnh đặc biệt của bậc Thánh, chịu đựng mọi nguy hiểm, chế ngự và tiêu diệt sức mạnh phiền não như tham ái, v.v., và do có uy lực mạnh mẽ, không sợ hãi, không run rẩy từ bất cứ đâu, sống an lạc bằng sự hỷ lạc của thiền định, v.v. Do đó, vì chịu đựng và tiêu diệt, họ được ví như sư tử, nên gọi là sīha.
Saddatthato pana yathā kantanatthena ādiantavipallāsato takkaṃ vuccati, evaṃ hiṃsanaṭṭhena sīho veditabbo.
From the etymological point of view, just as takka is said to be derived from the meaning of kanta (to please) by inversion of initial and final syllables, so too sīha should be understood from the meaning of hiṃsana (to harm).
Tuy nhiên, về mặt ngữ nghĩa, như từ "takka" được gọi là vậy do sự đảo ngược đầu cuối theo nghĩa "kantana" (cắt, thích), thì sīha phải được hiểu theo nghĩa "hiṃsana" (làm hại).
Tathā sahanaṭṭhena.
And similarly, from the meaning of sahana (to endure).
Cũng vậy, theo nghĩa "sahana" (chịu đựng).
Pisodarādipakkhepena niruttinayena pana vuccamāne vattabbameva natthi.
However, if one were to explain it by the method of Nirutti, including it in the Pisodarādi group, there is nothing more to be said.
Nhưng nếu được giải thích theo phương pháp ngữ nguyên học bằng cách thêm vào các từ như pisodara, v.v., thì không có gì để nói.
Javopi sīhassa aññehi asādhāraṇo, tathā parakkamo.
The swiftness of a lion is also extraordinary compared to others; similarly its exertion.
Sự nhanh nhẹn của sư tử cũng không ai sánh bằng, và sự dũng mãnh cũng vậy.
Tathā hi so usabhasatampi laṅghitvā vanamahiṃsādīsu nipatati, potakopi samāno pabhinnamadānampi mattavaravāraṇānaṃ paṭimānaṃ bhinditvā dantakaḷīraṃva khādati.
For indeed, it leaps over a hundred bulls and pounces on wild buffaloes, etc.; even as a cub, it breaks the pride of even mad, ichor-flowing elephants and eats them like a tender sprout.
Thật vậy, nó có thể nhảy qua một trăm con bò đực và lao vào các loài như trâu rừng, v.v. Dù còn nhỏ, nó cũng có thể phá vỡ sự kiêu ngạo của những con voi rừng say, đã vỡ mộng, và ăn chúng như thể đang ăn một cành cây non.
Etesaṃ pana ariyamaggajavo iddhijavo ca aññehi asādhāraṇo, sammappadhānaparakkamo ca niratisayo.
But the swiftness of the Noble Path and the swiftness of psychic power of these Theras are extraordinary compared to others, and their exertion of Right Endeavor is unsurpassed.
Tuy nhiên, sự nhanh nhẹn trên Thánh đạo và sự nhanh nhẹn thần thông của các vị này là không ai sánh bằng, và sự tinh tấn của Chánh Tinh Tấn là vô song.
Tasmā sīhānaṃvāti sīhasadisānaṃ viya.
Therefore, sīhānaṃvā means "like those who are similar to lions."
Do đó, sīhānaṃvā có nghĩa là "như những người giống sư tử."
Sīhassa cettha hīnūpamatā daṭṭhabbā, accantavisiṭṭhassa sahanādiatthassa theresveva labbhanato.
Here, the lion should be seen as an inferior analogy, since the utterly superior meaning of enduring, etc., is found only in the Theras.
Ở đây, sư tử phải được xem là một sự ví von thấp kém, vì ý nghĩa chịu đựng, v.v., vô cùng đặc biệt chỉ có thể tìm thấy ở các vị Trưởng Lão.
Nadantānanti gajjantānaṃ.
Nadantānaṃ means "roaring".
Nadantānaṃ có nghĩa là "đang gầm rống."
Gocaraparakkamatuṭṭhivelādīsu hi yathā sīhā attano āsayato nikkhamitvā vijambhitvā sīhanādaṃ abhītanādaṃ nadanti, evaṃ etepi visayajjhattapaccavekkhaṇaudānādikālesu imaṃ abhītanādaṃ nadiṃsu.
Indeed, just as lions, when foraging, exerting themselves, or in states of joy, come out from their den, stretch themselves, and utter a lion's roar, a fearless roar; even so, these Theras uttered this fearless roar at times of reflecting on the internal and external (sensory) spheres, or uttering inspired utterances (udāna), and so on.
Thật vậy, như sư tử gầm lên tiếng gầm không sợ hãi khi đi kiếm ăn, khi tinh tấn, khi vui mừng, v.v., rời khỏi hang của mình và vươn vai, thì những vị này cũng gầm lên tiếng gầm không sợ hãi này trong những lúc quán xét nội tâm về các đối tượng, khi nói lên lời cảm hứng, v.v.
Tena vuttaṃ – ‘‘sīhānaṃva nadantāna’’nti.
Therefore, it was said, "like roaring lions".
Vì thế, đã nói: "sīhānaṃva nadantānaṃ" (như những con sư tử đang gầm rống).
Dāṭhīnanti dāṭhāvantānaṃ.
Dāṭhīnaṃ means "having tusks".
Dāṭhīnaṃ có nghĩa là "có răng nanh."
Pasaṭṭhadāṭhīnaṃ, atisayadāṭhānanti vā attho.
Or the meaning is, "having excellent tusks, having very strong tusks."
Hoặc, ý nghĩa là "có những chiếc răng nanh xuất sắc, có những chiếc răng nanh vượt trội."
Yathā hi sīhā ativiya daḷhānaṃ tikkhānañca catunnaṃ dāṭhānaṃ balena paṭipakkhaṃ abhibhavitvā attano manorathaṃ matthakaṃ pūrenti, evametepi catunnaṃ ariyamaggadāṭhānaṃ balena anādimati saṃsāre anabhibhūtapubbapaṭipakkhaṃ abhibhavitvā attano manorathaṃ matthakaṃ pāpesuṃ.
For just as lions, by the strength of their four very firm and sharp tusks, overcome their adversaries and fulfill their desires to the utmost; even so, these Theras, by the strength of the four tusks of the Noble Path, overcame the adversaries (defilements) that had never been overcome in beginningless saṃsāra, and brought their desires to completion.
Thật vậy, như sư tử hoàn thành mong muốn của mình bằng sức mạnh của bốn chiếc răng nanh rất chắc và sắc bén, chế ngự đối thủ, thì những vị này cũng đã hoàn thành mong muốn của mình bằng sức mạnh của bốn chiếc răng nanh là Thánh đạo, chế ngự đối thủ chưa từng bị chế ngự trong luân hồi vô thủy.
Idhāpi dāṭhā viyāti dāṭhāti sadisakappanāvaseneva attho veditabbo.
Here too, the meaning of dāṭhā should be understood by way of comparison, as in "like tusks."
Ở đây, dāṭhā (răng nanh) cũng phải được hiểu theo cách so sánh là "như răng nanh."
Girigabbhareti pabbataguhāyaṃ, samīpatthe bhummavacanaṃ.
Girigabbhare means "in the mountain cave"; the locative case denotes proximity.
Girigabbhare có nghĩa là "trong hang núi," là cách vị trí theo nghĩa gần.
‘‘Girigavhare’’ti keci paṭhanti.
Some read "girigavhare."
Một số người đọc là "Girigavhare."
Pabbatesu vanagahane vanasaṇḍeti attho.
The meaning is "in mountain thickets, in forest groves."
Ý nghĩa là "trong rừng rậm trên núi, trong khu rừng."
Idaṃ pana nesaṃ virocanaṭṭhānadassanañceva sīhanādassa yogyabhūmidassanañca.
This, however, shows both their suitable dwelling place and the appropriate ground for the lion's roar.
Điều này thể hiện nơi ở thích hợp của họ và cũng là nơi thích hợp cho tiếng gầm của sư tử.
Nadantānaṃ girigabbhareti yojanā.
The construction is "nadantānaṃ girigabbhare" (roaring in the mountain cave).
Sự kết nối là "nadantānaṃ girigabbhare" (đang gầm rống trong hang núi).
Yathā hi sīhā yebhuyyena girigabbhare aññehi durāsadatāya janavivitte vasantā attano dassanena uppajjanakassa khuddakamigasantāsassa pariharaṇatthaṃ gocaragamane sīhanādaṃ nadanti, evametepi aññehi durāsadagirigabbharasadiseva suññāgārevasantā guṇehi khuddakānaṃ puthujjanānaṃ taṇhādiṭṭhiparittāsaparivajjanatthaṃ vakkhamānagāthāsaṅkhātaṃ abhītanādaṃ nadiṃsu.
For just as lions, mostly dwelling in mountain caves, remote from others and difficult to approach, roar a lion's roar when going to forage, in order to avert the fright of smaller animals that would arise from their appearance; even so, these Theras, dwelling in solitary places similar to mountain caves that are difficult for others to approach, uttered a fearless roar, consisting of the verses to be spoken, in order to avert the fright of craving and wrong views from ordinary people who are inferior in virtues.
Thật vậy, như sư tử thường sống trong hang núi, nơi khó tiếp cận với người khác, vắng vẻ, gầm lên tiếng gầm sư tử khi đi kiếm ăn để tránh sự sợ hãi của những loài thú nhỏ khi thấy chúng, thì những vị này cũng sống trong những ngôi nhà trống vắng giống như hang núi khó tiếp cận với người khác, gầm lên tiếng gầm không sợ hãi, tức là những bài kệ sẽ được nói đến, để tránh sự sợ hãi do tham ái và tà kiến của những phàm nhân kém cỏi về phẩm hạnh.
Tena vuttaṃ ‘‘sīhānaṃva nadantānaṃ, dāṭhīnaṃ girigabbhare’’ti.
Therefore, it was said, "like roaring lions, with tusks, in a mountain cave."
Vì thế, đã nói: "sīhānaṃva nadantānaṃ, dāṭhīnaṃ girigabbhare" (như những con sư tử đang gầm rống, có răng nanh trong hang núi).
Suṇāthāti savanāṇattikavacanaṃ, tena vakkhamānānaṃ gāthānaṃ sannipatitāya parisāya sotukāmataṃ uppādento savane ādaraṃ janeti, ussāhaṃ samuṭṭhāpento gāravaṃ bahumānañca upaṭṭhapeti.
Suṇātha (Listen) is a word of command to listen. With it, by arousing the desire to listen in the assembled company to the gāthās that are about to be spoken, he generates respect for the hearing, and by sharpening their enthusiasm, he establishes reverence and great esteem.
Suṇāthā là một từ ra lệnh lắng nghe, qua đó, nó tạo ra sự mong muốn lắng nghe trong hội chúng đang tập hợp các bài kệ sẽ được nói đến, tạo ra sự tôn kính, và bằng cách khơi dậy sự nhiệt tình, nó thiết lập sự tôn trọng và lòng quý mến.
Atha vā ‘‘sīhāna’’ntiādīnaṃ padānaṃ sadisakappanāya vinā mukhyavaseneva attho veditabbo.
Alternatively, the meaning of the words beginning with “sīhānaṃ” should be understood in their primary sense, without recourse to simile.
Hoặc, ý nghĩa của các từ như "sīhānaṃ" và tương tự phải được hiểu theo nghĩa đen, không cần so sánh.
Tasmā daḷhatikkhabhāvena pasaṭṭhātisayadāṭhatāya dāṭhīnaṃ girigabbhare nadantānaṃ sīhagajjitaṃ gajjantānaṃ sīhānaṃ migarājūnaṃ viya tesaṃ abhītanādasadisā gāthā suṇāthāti attho.
Therefore, the meaning is: Listen to the gāthās, which are like the fearless sound of those theras, just as is the sound of the lions, the kings of beasts, who, because of the firmness and sharpness and thus the praiseworthy excellence of their fangs, are called ‘the fanged ones,’ and who roar with a lion’s roar in a mountain cave.
Do đó, ý nghĩa là: "Hãy lắng nghe những bài kệ giống như tiếng gầm của những con sư tử, vua của loài thú, đang gầm rống trong hang núi, có răng nanh sắc bén và mạnh mẽ, được tán dương và vượt trội về răng nanh."
Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘yathā sīhanādaṃ nadantānaṃ sīhānaṃ migarājūnaṃ kutocipi bhayābhāvato so abhītanādo tadaññamigasantāsakaro, evaṃ bhāvitattānaṃ appamattānaṃ therānaṃ sīhanādasadisiyo sabbaso bhayahetūnaṃ suppahīnattā abhītanādabhūtā, pamattajanasantāsakarā gāthā suṇāthā’’ti.
This is what is meant: “Just as the sound of roaring lions, the kings of beasts, is a fearless sound because they have no fear from any quarter, and it terrifies other beasts, so too, listen to the gāthās of the theras who have developed themselves and are diligent. These gāthās are like a lion’s roar; they are a fearless utterance because the causes of fear have been completely abandoned in every way, and they are terrifying to heedless people.”
Điều này có nghĩa là: "Như tiếng gầm của những con sư tử, vua của loài thú, đang gầm rống, là tiếng gầm không sợ hãi vì không có bất kỳ mối đe dọa nào, và nó gây sợ hãi cho những loài thú khác; tương tự, những bài kệ của các vị Trưởng Lão đã tu tập tâm, không phóng dật, giống như tiếng gầm của sư tử, là tiếng gầm không sợ hãi vì mọi nguyên nhân gây sợ hãi đã được đoạn trừ hoàn toàn, và chúng gây sợ hãi cho những người phóng dật, hãy lắng nghe."
Bhāvitattānanti bhāvitacittānaṃ.
Bhāvitattānaṃ means ‘of those with developed minds’.
Bhāvitattānaṃ có nghĩa là "của những người đã tu tập tâm."
Cittañhi ‘‘attā hi kira duddamo (dha. pa. 159) yo ve ṭhitatto tasaraṃva ujjū’’ti (su. ni. 217) ca ‘‘attasammāpaṇidhī’’ti (khu. pā. 5.4; su. ni. 263) ca evamādīsu attāti vuccati, tasmā adhicittānuyogena samathavipassanābhivaḍḍhitacittānaṃ samathavipassanābhāvanāmatthakaṃ pāpetvā ṭhitānanti attho.
The mind is indeed called "self" (attā) in passages such as "The self is indeed hard to tame. He whose mind is firm is straight like a reed," and "well-established self." Therefore, the meaning is "those who have developed their minds through samatha and vipassanā by applying themselves to higher consciousness (adhicitta), reaching the pinnacle of samatha and vipassanā development."
Tâm được gọi là atta (tự ngã) trong các đoạn như: "Thật vậy, tự ngã khó điều phục," "Ai có tâm kiên định, người ấy ngay thẳng như mũi tên," và "sự thiết lập đúng đắn của tự ngã." Do đó, ý nghĩa là "của những người đã phát triển tâm bằng sự tinh tấn trong adhicitta, bằng samatha và vipassanā, và đã đạt đến đỉnh cao của sự tu tập samatha và vipassanā."
Atha vā bhāvitattānanti bhāvitasabhāvānaṃ, sabhāvabhūtasīlādibhāvitānanti attho.
Alternatively, bhāvitattānaṃ means "those whose nature has been developed," meaning "those who have developed their inherent virtues such as sīla."
Hoặc là, bhāvitattānaṃ có nghĩa là những người có bản chất đã được tu tập, tức là những người đã tu tập các phẩm chất như giới (sīla) vốn là bản chất của họ.
Gīyatīti gāthā, anuṭṭhubhādivasena isīhi pavattitaṃ catuppadaṃ chappadaṃ vā vacanaṃ.
That which is sung is a gāthā, a verse of four or six lines uttered by sages in the anuṭṭhubha and other meters.
Được ca tụng, được đọc tụng, nên gọi là gāthā (kệ). Đó là lời nói có bốn hoặc sáu pāda (câu, đoạn) do các vị ẩn sĩ (isī) nói ra theo cách thức anuṭṭhubha và những cách khác.
Aññesampi taṃsadisatāya tathā vuccanti.
Others are also called such due to their similarity to it.
Lời nói của những người khác cũng được gọi như vậy vì sự tương tự.
Attatthādibhede atthe upanenti tesu vā upaniyyantīti atthūpanāyikā.
They lead to meanings such as one's own welfare (atthā) or are led to those meanings; hence, they are atthūpanāyikā (leading to meanings).
Những gì dẫn đến các ý nghĩa khác nhau như lợi ích của bản thân (attattha) v.v., hoặc những gì dẫn các chúng sinh đến những ý nghĩa đó, nên gọi là atthūpanāyikā (mang lại ý nghĩa).
Atha vā bhāvitattānanti bhāvitattābhāvānaṃ, attabhāvo hi āhito ahaṃ māno etthāti ‘‘attā’’ti vuccati, so ca tehi appamādabhāvanāya anavajjabhāvanāya bhāvito sammadeva guṇagandhaṃ gāhāpito.
Alternatively, bhāvitattānaṃ means "those whose existence (attabhāva) has been developed." Indeed, existence (attabhāva) is called "self" (attā) because the "I-conceit" (ahaṃ-māna) is placed in it. And that existence is developed by them through mindfulness (appamāda-bhāvanā) and blameless development (anavajja-bhāvanā), making it truly imbued with the fragrance of good qualities.
Hoặc là, bhāvitattānaṃ có nghĩa là những người có tự ngã (attabhāva) đã được tu tập. Tự ngã (attabhāva) được gọi là "atta" vì trong đó có sự chấp ngã "ta là" (ahaṃ māno) được thiết lập. Và tự ngã đó đã được các vị ấy tu tập bằng sự tu tập không phóng dật (appamādabhāvanā), bằng sự tu tập không lỗi lầm (anavajjabhāvanā), đã được thấm nhuần hương vị của các đức tính một cách đúng đắn.
Tena tesaṃ kāyabhāvanā sīlabhāvanā cittabhāvanā paññābhāvanāti catunnampi bhāvanānaṃ paripuṇṇabhāvaṃ dasseti.
By this, it shows the complete fulfillment of all four developments for them: development of body (kāya-bhāvanā), development of moral conduct (sīla-bhāvanā), development of mind (citta-bhāvanā), and development of wisdom (paññā-bhāvanā).
Do đó, điều này cho thấy sự viên mãn của cả bốn sự tu tập của các vị ấy: tu tập thân (kāyabhāvanā), tu tập giới (sīlabhāvanā), tu tập tâm (cittabhāvanā), và tu tập tuệ (paññābhāvanā).
‘‘Bhāvanā’’ti ca sambodhipaṭipadā idhādhippetā.
And "development" (bhāvanā) here refers to the path to enlightenment (sambodhipaṭipadā).
Và "bhāvanā" ở đây được hiểu là con đường dẫn đến giác ngộ (sambodhipaṭipadā).
Yāyaṃ saccasambodhi atthi, sā duvidhā abhisamayato tadatthato ca.
This enlightenment of the truths (saccasambodhi) is twofold: by direct realization (abhisamaya) and by its means (tadatthato).
Sự giác ngộ chân lý (saccasambodhi) này có hai loại: do chứng ngộ (abhisamaya) và do các điều kiện của nó (tadatthato).
Sambodhi pana tividhā sammāsambodhi paccekasambodhi sāvakasambodhīti.
Enlightenment (sambodhi) is, however, threefold: perfect self-enlightenment (sammāsambodhi), Paccekabuddha-enlightenment (paccekasambodhi), and disciple-enlightenment (sāvakasambodhi).
Còn giác ngộ (sambodhi) thì có ba loại: Chánh Đẳng Giác (sammāsambodhi), Độc Giác (paccekasambodhi), và Thanh Văn Giác (sāvakasambodhi).
Tattha sammā sāmaṃ sabbadhammānaṃ bujjhanato bodhanato ca sammāsambodhi.
Among these, perfect self-enlightenment (sammāsambodhi) is so called because one perfectly knows (bujjhanato) and makes known (bodhanato) all phenomena by oneself (sāmaṃ).
Trong đó, Chánh Đẳng Giác (sammāsambodhi) là sự giác ngộ tối thượng vì tự mình giác ngộ (bujjhanato) và làm cho người khác giác ngộ (bodhanato) tất cả các pháp một cách đúng đắn.
Sabbaññutaññāṇapadaṭṭhānaṃ maggañāṇaṃ maggañāṇapadaṭṭhānañca sabbaññutaññāṇaṃ ‘‘sammāsambodhī’’ti vuccati.
The path-knowledge (maggañāṇa) which is the proximate cause of omniscience (sabbaññutaññāṇa), and omniscience which is the proximate cause of path-knowledge, are called "perfect self-enlightenment."
Tuệ đạo (maggañāṇa) là nền tảng của Nhất Thiết Trí (sabbaññutaññāṇa), và Nhất Thiết Trí là nền tảng của tuệ đạo, được gọi là "Chánh Đẳng Giác" (sammāsambodhi).
Tenāha –
Therefore, it is said:
Vì thế, có lời dạy rằng:
Bodhaneyyabodhanattho hi balesu vasībhāvo.
Mastery over the fruits (vasībhāva) indeed serves the purpose of enlightening those who are capable of being enlightened (bodhaneyya).
Thật vậy, sự thông thạo trong các năng lực (balesu vasībhāvo) có mục đích là làm cho những ai cần được giác ngộ thì được giác ngộ (bodhaneyyabodhanattho).
Paccekaṃ sayameva bodhīti paccekasambodhi, ananubuddho sayambhūñāṇena saccābhisamayoti attho.
Enlightenment by oneself individually is Paccekabuddha-enlightenment. It means the direct realization of truths by self-existent knowledge, not taught by others.
Tự mình giác ngộ một cách riêng biệt (paccekaṃ sayameva bodhi) nên gọi là Độc Giác (paccekasambodhi), nghĩa là tự mình chứng ngộ các chân lý bằng trí tuệ tự sinh (sayambhūñāṇa) mà không được người khác chỉ dạy.
Sammāsambuddhānañhi sayambhūñāṇatāya sayameva pavattamānopi saccābhisamayo sānubuddho aparimāṇānaṃ sattānaṃ saccābhisamayassa hetubhāvato.
For the Perfectly Self-Enlightened Ones (Sammāsambuddhas), even though their direct realization of truths arises by itself through their self-existent knowledge (sayambhūñāṇa), it is accompanied by that of others (sānubuddho), because it is the cause for the direct realization of truths by innumerable beings.
Thật vậy, đối với các bậc Chánh Đẳng Giác (Sammāsambuddha), sự chứng ngộ chân lý (saccābhisamayo), mặc dù tự mình phát sinh do trí tuệ tự sinh (sayambhūñāṇatāya), nhưng lại là có sự giác ngộ của người khác (sānubuddho) vì là nguyên nhân cho sự chứng ngộ chân lý của vô số chúng sinh.
Imesaṃ pana so ekassāpi sattassa saccābhisamayahetu na hoti.
However, for these (Paccekabuddhas), their direct realization is not a cause for the direct realization of truths by even a single being.
Tuy nhiên, đối với các bậc Độc Giác này, sự chứng ngộ đó không phải là nguyên nhân cho sự chứng ngộ chân lý của dù chỉ một chúng sinh.
Satthu dhammadesanāya savanante jātāti sāvakā.
Those who arise at the end of hearing the Teacher's Dhamma discourse are called disciples (sāvakā).
Những người đã phát sinh sự giác ngộ sau khi nghe giáo pháp của Bậc Đạo Sư (Satthu dhammadesanāya savanante jātā) thì được gọi là Thanh Văn (sāvaka).
Sāvakānaṃ saccābhisamayo sāvakasambodhi.
The direct realization of truths by disciples is disciple-enlightenment (sāvakasambodhi).
Sự chứng ngộ chân lý của các Thanh Văn là Thanh Văn Giác (sāvakasambodhi).
Tividhāpesā tiṇṇaṃ bodhisattānaṃ yathāsakaṃ āgamanīyapaṭipadāya matthakappattiyā satipaṭṭhānādīnaṃ sattatiṃsāya bodhipakkhiyadhammānaṃ bhāvanāpāripūrīti veditabbā itarābhisamayānaṃ tadavinābhāvato.
All three types of enlightenment should be understood as the complete fulfillment of the development of the thirty-seven factors of enlightenment (bodhipakkhiyadhammā), such as the foundations of mindfulness (satipaṭṭhāna), for the three types of Bodhisattas, in accordance with the culmination of their respective paths to be followed, because other direct realizations are inseparable from it.
Cả ba loại giác ngộ này đều phải được hiểu là sự viên mãn của sự tu tập ba mươi bảy pháp trợ đạo (bodhipakkhiyadhammā), như niệm xứ (satipaṭṭhāna) v.v., đạt đến đỉnh cao của con đường thực hành (paṭipadā) mà mỗi vị Bồ Tát (bodhisatta) đã phát nguyện, vì các sự chứng ngộ khác không thể tách rời khỏi điều này.
Na hi sacchikiriyābhisamayena vinā bhāvanābhisamayo sambhavati, sati ca bhāvanābhisamaye pahānābhisamayo pariññābhisamayo ca siddhoyeva hotīti.
Indeed, the direct realization of development (bhāvanābhisamaya) cannot occur without the direct realization of actualization (sacchikiriyābhisamaya); and when there is direct realization of development, the direct realization of abandonment (pahānābhisamaya) and the direct realization of full understanding (pariññābhisamaya) are already established.
Thật vậy, không thể có sự chứng ngộ tu tập (bhāvanābhisamayo) mà không có sự chứng ngộ thực chứng (sacchikiriyābhisamayena). Và khi có sự chứng ngộ tu tập, thì sự chứng ngộ đoạn trừ (pahānābhisamayo) và sự chứng ngộ liễu tri (pariññābhisamayo) cũng đã được thành tựu.
Yadā hi mahābodhisatto paripūritabodhisambhāro carimabhave katapubbakicco bodhimaṇḍaṃ āruyha – ‘‘na tāvimaṃ pallaṅkaṃ bhindissāmi, yāva na me anupādāya āsavehi cittaṃ vimuccissatī’’ti paṭiññaṃ katvā aparājitapallaṅke nisinno asampattāya eva sañjhāvelāya mārabalaṃ vidhamitvā purimayāme pubbenivāsānussatiñāṇena anekākāravokāre pubbe nivutthakkhandhe anussaritvā majjhimayāme dibbacakkhuvisodhanena cutūpapātañāṇaanāgataṃsañāṇāni adhigantvā pacchimayāme ‘‘kicchaṃ vatāyaṃ loko āpanno jāyati ca jīyati ca mīyati ca cavati ca upapajjati ca, atha ca panimassa dukkhassa nissaraṇaṃ nappajānāti jarāmaraṇassā’’tiādinā (dī. ni. 2.57) jarāmaraṇato paṭṭhāya paṭiccasamuppādamukhena vipassanaṃ abhinivisitvā mahāgahanaṃ chindituṃ nisadasilāyaṃ pharasuṃ nisento viya kilesagahanaṃ chindituṃ lokanātho ñāṇapharasuṃ tejento buddhabhāvāya hetusampattiyā paripākaṃ gatattā sabbaññutaññāṇādhigamāya vipassanaṃ gabbhaṃ gaṇhāpento antarantarā nānāsamāpattiyo samāpajjitvā yathāvavatthāpite nāmarūpe tilakkhaṇaṃ āropetvā anupadadhammavipassanāvasena anekākāravokārasaṅkhāre sammasanto chattiṃsakoṭisatasahassamukhena sammasanavāraṃ vitthāretvā tattha mahāvajirañāṇasaṅkhāte vipassanāñāṇe tikkhe sūre pasanne vuṭṭhānagāminibhāvena pavattamāne yadā taṃ maggena ghaṭeti, tadā maggapaṭipāṭiyā diyaḍḍhakilesasahassaṃ khepento aggamaggakkhaṇe sammāsambodhiṃ adhigacchati nāma, aggaphalakkhaṇato paṭṭhāya adhigato nāma.
For when the Great Bodhisatta, having fulfilled the requisites for enlightenment, in his final existence, having completed the preliminary duties, ascended to the Bodhimaṇḍa and, making the resolution, “I will not break this cross-legged posture until my mind is liberated from the taints through non-clinging,” was seated on the unconquerable throne; and having vanquished the forces of Māra in the evening, even before the time of attainment, he recollected his former existences—the aggregates he had lived through in the past, with their manifold aspects and conditions—through the knowledge of recollection of past lives in the first watch of the night; and having attained the knowledge of the passing away and reappearance of beings and the knowledge of the future by purifying the divine eye in the middle watch; and in the last watch, having directed his mind to insight through the gateway of dependent origination, starting from aging-and-death, with the thought, “Indeed, this world has fallen into hardship: it is born, it ages, it dies, it passes away, and it is reborn. And yet it does not know the escape from this suffering, from this aging-and-death,” and so on; just as one sharpens an axe on a whetstone to cut through a great thicket, so the Lord of the World, in order to cut through the thicket of defilements, sharpening the axe of knowledge, causing the insight that is the embryo for attaining Buddhahood to be conceived, due to the maturity of the causal conditions for Buddhahood, entered into various attainments from time to time; and having applied the three characteristics to name-and-form as they were determined, contemplating the conditioned phenomena of manifold aspects and conditions by way of insight into each successive dhamma, he extended the round of contemplation through 3,600,000,000 approaches; and when that insight-knowledge called the great diamond-like knowledge, being sharp, powerful, and clear, was proceeding as insight leading to emergence, when he impelled it with the path, then, by the sequence of the paths, while destroying one thousand five hundred defilements, at the moment of the highest path, he is said to attain perfect self-enlightenment; and from the moment of the highest fruit, he is said to have attained it.
Khi Đại Bồ Tát (mahābodhisatto), đã viên mãn các tư lương Bồ Đề (bodhisambhāra), đã hoàn thành các công việc sơ khởi trong kiếp cuối cùng, ngồi trên Bồ Đề Đạo Tràng (bodhimaṇḍa), và sau khi phát nguyện: "Ta sẽ không phá vỡ tòa kim cương này cho đến khi tâm ta được giải thoát khỏi các lậu hoặc (āsava) mà không còn chấp thủ (anupādāya)", Ngài ngồi trên tòa kim cương bất bại (aparājitapallaṅka). Ngay trước khi hoàng hôn buông xuống, Ngài đã đánh bại quân ma (mārabala). Trong canh đầu, Ngài nhớ lại các uẩn (khandha) đã từng trú ngụ trong quá khứ với vô số hình thái và cảnh giới bằng Túc Mạng Minh (pubbenivāsānussatiñāṇa). Trong canh giữa, Ngài đạt được Thiên Nhãn Minh (dibbacakkhuvisodhana) và các tuệ về sanh tử (cutūpapātañāṇa) và tương lai (anāgataṃsañāṇa). Trong canh cuối, Ngài quán chiếu sâu vào Vipassanā (vipassanā) theo phương pháp duyên khởi (paṭiccasamuppāda) bắt đầu từ già chết (jarāmaraṇa) với lời dạy: "Thật khốn khổ thay cho thế gian này, nó sinh, già, chết, diệt và tái sinh, nhưng lại không biết đường thoát khỏi khổ đau này, thoát khỏi già chết" v.v. Như người mài rìu trên đá mài để chặt khu rừng rậm, Bậc Đạo Sư của thế gian (lokanātho) mài rìu trí tuệ (ñāṇapharasuṃ) để chặt khu rừng phiền não (kilesagahana). Do đã đạt đến sự chín muồi của các điều kiện để thành Phật (buddhabhāvāya hetusampattiyā), Ngài khiến Vipassanā mang thai để đạt được Nhất Thiết Trí (sabbaññutaññāṇādhigamāya vipassanaṃ gabbhaṃ gaṇhāpento). Giữa chừng, Ngài nhập vào nhiều định khác nhau (nānāsamāpattiyo), đặt danh sắc (nāmarūpa) đã được xác định đúng đắn vào ba đặc tính (tilakkhaṇaṃ), và quán xét các hành (saṅkhāra) với vô số hình thái và cảnh giới theo cách quán Vipassanā từng pháp (anupadadhammavipassanāvasena). Ngài mở rộng các lần quán xét bằng ba mươi sáu trăm ngàn phương pháp. Khi tuệ Vipassanā (vipassanāñāṇa), tức là Đại Kim Cương Trí (mahāvajirañāṇasaṅkhāte), sắc bén, dũng mãnh, thanh tịnh, và phát triển theo hướng dẫn đến sự xuất ly (vuṭṭhānagāminibhāvena), Ngài kết nối nó với Đạo (magga), lúc đó, theo thứ tự của các Đạo, Ngài đoạn trừ một ngàn năm trăm phiền não (diyaḍḍhakilesasahassaṃ khepento) và đạt được Chánh Đẳng Giác (sammāsambodhi) vào khoảnh khắc của A-la-hán Đạo (aggamaggakkhaṇe). Sau khoảnh khắc của A-la-hán Quả (aggaphalakkhaṇato), Ngài được gọi là đã đạt được.
Sammāsambuddhabhāvato dasabalacatuvesārajjādayopi tassa tadā hatthagatāyeva hontīti ayaṃ tāva abhisamayato sammāsambodhipaṭipadā.
From the state of a Perfectly Enlightened Buddha, the ten powers, the four fearlessnesses, and so on, also come into his possession at that time. This, firstly, is the practice for perfect self-enlightenment in terms of realization.
Vì đã thành tựu Chánh Đẳng Giác, mười lực (dasabala), bốn vô úy (catuvesārajja) v.v. cũng đã nằm trong tay Ngài vào lúc đó. Đây là con đường Chánh Đẳng Giác theo phương diện chứng ngộ.
Tadatthato pana mahābhinīhārato paṭṭhāya yāva tusitabhavane nibbatti, etthantare pavattaṃ bodhisambhārasambharaṇaṃ.
In terms of its purpose, however, the accumulation of the requisites for enlightenment that occurred in the interval from the great aspiration up to his birth in the Tusita realm is meant.
Còn theo phương diện các điều kiện của nó, đó là sự tích lũy các tư lương Bồ Đề (bodhisambhārasambharaṇaṃ) diễn ra trong khoảng thời gian từ khi phát đại nguyện (mahābhinīhāra) cho đến khi tái sinh ở cõi Đao Lợi (tusitabhavane nibbatti).
Tattha yaṃ vattabbaṃ, taṃ sabbākārasampannaṃ cariyāpiṭakavaṇṇanāyaṃ vitthārato vuttamevāti tattha vuttanayeneva gahetabbaṃ.
What should be said on that has been explained in detail and in all its aspects in the commentary on the Cariyāpiṭaka; therefore, it should be understood in the way stated there.
Những gì cần nói về điều đó đã được trình bày chi tiết trong Chú giải Cariyāpiṭaka (Cariyāpiṭakavaṇṇanā), vì vậy cần phải hiểu theo cách đã được nói ở đó.
Paccekabodhisattāpi paccekabodhiyā katābhinīhārā anupubbena sambhatapaccekasambodhisambhārā tādise kāle carimattabhāve ṭhitā ñāṇassa paripākagatabhāvena upaṭṭhitaṃ saṃveganimittaṃ gahetvā savisesaṃ bhavādīsu ādīnavaṃ disvā sayambhūñāṇena pavatti pavattihetuṃ nivatti nivattihetuñca paricchinditvā ‘‘so ‘idaṃ dukkha’nti yoniso manasi karotī’’tiādinā āgatanayena catusaccakammaṭṭhānaṃ paribrūhentā attano abhinīhārānurūpaṃ saṅkhāre parimaddantā anukkamena vipassanaṃ ussukkāpetvā maggapaṭipāṭiyā aggamaggaṃ adhigacchantā paccekasambodhiṃ abhisambujjhanti nāma, aggaphalakkhaṇato paṭṭhāya paccekasambuddhā nāma hutvā sadevakassa lokassa aggadakkhiṇeyyā honti.
Paccekabodhisattas also, having made the aspiration for solitary enlightenment, having successively accumulated the requisites for solitary enlightenment, established in their final existence at such a time, grasp the sign of spiritual urgency that has arisen due to the maturity of their knowledge. Seeing with special clarity the danger in states of existence and so on, they discern through their self-arisen knowledge the process of existence and its cause, and cessation and its cause. Developing the meditation subject of the Four Truths in the way that has come down, such as, “He wisely gives attention, ‘This is suffering,’” and crushing conditioned phenomena in accordance with their aspiration, they gradually intensify their insight. As they attain the highest path by the sequence of the paths, they are said to be awakening to solitary enlightenment; from the moment of the highest fruit onwards, having become Paccekasambuddhas, they are the most worthy of offerings in the world with its devas.
Các vị Bồ Tát Độc Giác (Paccekabodhisattā) cũng vậy, sau khi đã phát nguyện vì Độc Giác Bồ Đề (paccekabodhiyā), và đã tuần tự tích lũy các tư lương Độc Giác Bồ Đề (paccekasambodhisambhārā), khi ở trong kiếp cuối cùng vào thời điểm thích hợp, các vị ấy nhận lấy điềm tướng ưu tư (saṃveganimittaṃ) xuất hiện do trí tuệ đã chín muồi, thấy rõ sự nguy hiểm (ādīnavaṃ) trong các cõi hữu (bhava) v.v. một cách đặc biệt, rồi bằng trí tuệ tự sinh (sayambhūñāṇa), các vị ấy phân định sự phát sinh (pavatti) và nguyên nhân của sự phát sinh (pavattihetuṃ), sự chấm dứt (nivatti) và nguyên nhân của sự chấm dứt (nivattihetuñca). Sau đó, các vị ấy phát triển đề mục thiền Tứ Diệu Đế (catusaccakammaṭṭhānaṃ) theo phương pháp đã được nói đến: "Vị ấy tác ý đúng đắn rằng: 'Đây là khổ'" v.v. Các vị ấy nghiền nát các hành (saṅkhāra) phù hợp với lời nguyện của mình, tuần tự thúc đẩy Vipassanā (vipassanaṃ ussukkāpetvā), và khi đạt đến A-la-hán Đạo (aggamaggaṃ) theo thứ tự của các Đạo, các vị ấy được gọi là đã chứng ngộ Độc Giác Bồ Đề (paccekasambodhiṃ abhisambujjhanti). Kể từ khoảnh khắc của A-la-hán Quả (aggaphalakkhaṇato), các vị ấy trở thành các bậc Độc Giác Phật (paccekasambuddhā) và là những bậc đáng cúng dường tối thượng (aggadakkhiṇeyyā) của thế gian cùng với chư thiên.
Sāvakā pana satthu sabrahmacārino vā catusaccakammaṭṭhānakathaṃ sutvā tasmiṃyeva khaṇe kālantare vā tajjaṃ paṭipattiṃ anutiṭṭhantā ghaṭentā vāyamantā vipassanaṃ ussukkāpetvā, yadi vā paṭipadāya vaḍḍhantiyā, saccāni paṭivijjhantā attano abhinīhārānurūpasiddhiaggasāvakabhūmiyā vā kevalaṃ vā aggamaggakkhaṇe sāvakasambodhiṃ adhigacchanti nāma.
Disciples, on the other hand, having heard a talk on the meditation subject of the Four Truths from the Teacher or from their companions in the holy life, either in that very moment or at a later time, undertake, strive, and exert themselves in the practice appropriate to it, and intensify their insight. Or, as the practice develops, while penetrating the truths, they are said to attain the enlightenment of a disciple at the moment of the highest path, either in the state of a chief disciple in accordance with their aspiration, or simply as such.
Còn các vị Thanh Văn (Sāvakā), sau khi nghe giáo pháp về đề mục thiền Tứ Diệu Đế của Bậc Đạo Sư hoặc của các bậc đồng Phạm hạnh, ngay trong khoảnh khắc đó hoặc vào một thời điểm khác, các vị ấy thực hành, nỗ lực, và tinh tấn theo con đường phù hợp. Các vị ấy thúc đẩy Vipassanā, hoặc khi con đường thực hành (paṭipadā) phát triển, các vị ấy thấu hiểu các chân lý (saccāni paṭivijjhantā) và đạt được Thanh Văn Giác (sāvakasambodhiṃ adhigacchanti) vào khoảnh khắc của A-la-hán Đạo, hoặc cùng với địa vị Thượng Thủ Thanh Văn (aggasāvakabhūmiyā) phù hợp với lời nguyện của mình, hoặc chỉ riêng biệt.
Tato paraṃ sāvakabuddhā nāma honti sadevake loke aggadakkhiṇeyyā.
Thereafter, they become what are called disciple-buddhas, most worthy of offerings in the world with its devas.
Sau đó, các vị ấy trở thành các bậc Thanh Văn Phật (sāvakabuddhā) và là những bậc đáng cúng dường tối thượng trong thế gian cùng với chư thiên.
Evaṃ tāva abhisamayato paccekasambodhi sāvakasambodhi ca veditabbā.
In this way, firstly, solitary enlightenment and the enlightenment of a disciple should be understood in terms of realization.
Như vậy, Độc Giác Bồ Đề và Thanh Văn Bồ Đề cần được hiểu theo phương diện chứng ngộ.
Tadatthato pana yathā mahābodhisattānaṃ heṭṭhimaparicchedena cattāri asaṅkhyeyyāni kappānaṃ satasahassañca bodhisambhārasambharaṇaṃ icchitabbaṃ majjhimaparicchedena aṭṭha asaṅkhyeyyāni kappānaṃ satasahassañca, uparimaparicchedena soḷasa asaṅkhyeyyāni kappānaṃ satasahassañca ete ca bhedā paññādhikasaddhādhikavīriyādhikavasena veditabbā.
However, regarding the means (tadatthato), it is desired that for the Great Bodhisattas, the accumulation of requisites for enlightenment (bodhisambhāra) be four incalculable aeons and one hundred thousand aeons according to the lowest measure, eight incalculable aeons and one hundred thousand aeons according to the middle measure, and sixteen incalculable aeons and one hundred thousand aeons according to the highest measure. These distinctions should be understood as based on predominance of wisdom (paññādhika), predominance of faith (saddhādhika), and predominance of energy (vīriyādhika).
Còn theo phương diện các điều kiện của nó, như đối với các Đại Bồ Tát (mahābodhisattānaṃ), theo mức độ thấp nhất, cần phải tích lũy tư lương Bồ Đề (bodhisambhārasambharaṇaṃ) trong bốn a-tăng-kỳ (asaṅkhyeyya) và một trăm ngàn đại kiếp (kappānaṃ satasahassaṃ); theo mức độ trung bình, trong tám a-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp; theo mức độ cao nhất, trong mười sáu a-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp. Những sự phân biệt này cần được hiểu theo ba loại: Trí tuệ ưu việt (paññādhika), Tín tâm ưu việt (saddhādhika), và Tinh tấn ưu việt (vīriyādhika).
Paññādhikānañhi saddhā mandā hoti paññā tikkhā, tato ca upāyakosallassa visadanipuṇabhāvena nacirasseva pāramiyo pāripūriṃ gacchanti.
For those with a predominance of wisdom, faith is weak and wisdom is sharp; therefore, due to the clarity and subtlety of their skillful means, the perfections are fulfilled in a short time.
Thật vậy, đối với những vị có trí tuệ ưu việt (paññādhikānaṃ), tín tâm yếu (saddhā mandā hoti) nhưng trí tuệ sắc bén (paññā tikkhā hoti), do đó, với sự khéo léo và tinh tế trong phương tiện (upāyakosallassa visadanipuṇabhāvena), các Ba-la-mật (pāramiyo) của các vị ấy sẽ viên mãn nhanh chóng.
Saddhādhikānaṃ paññā majjhimā hotīti tesaṃ nātisīghaṃ nātisaṇikaṃ pāramiyo pāripūriṃ gacchanti.
For those with a predominance of faith, wisdom is moderate; therefore, their perfections are fulfilled neither too quickly nor too slowly.
Đối với những vị có tín tâm ưu việt (saddhādhikānaṃ), trí tuệ ở mức trung bình (paññā majjhimā hoti), vì vậy các Ba-la-mật của các vị ấy viên mãn không quá nhanh cũng không quá chậm.
Vīriyādhikānaṃ pana paññā mandā hotīti tesaṃ cireneva pāramiyo pāripūriṃ gacchanti.
For those with a predominance of energy, wisdom is weak; therefore, their perfections are fulfilled only after a long time.
Còn đối với những vị có tinh tấn ưu việt (vīriyādhikānaṃ), trí tuệ yếu (paññā mandā hoti), vì vậy các Ba-la-mật của các vị ấy viên mãn rất chậm.
Na evaṃ paccekabodhisattānaṃ.
It is not so for Paccekabuddha-Bodhisattas.
Không giống như vậy đối với các vị Bồ-tát Độc Giác.
Tesañhi satipi paññādhikabhāve dve asaṅkhyeyyāni kappānaṃ satasahassañca bodhisambhārasambharaṇaṃ icchitabbaṃ, na tato oraṃ.
Indeed, even if they possess the characteristic of being wisdom-dominant (paññādhika), for those Paccekabuddha Bodhisattas, the accumulation of requisites for Paccekabodhi should be desired for two asaṅkhyeyyas and one hundred thousand kappas; no less than that.
Quả thật, dù có trí tuệ vượt trội, các vị ấy cần phải tích lũy các yếu tố giác ngộ (bodhisambhāra) trong hai a-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp, không ít hơn thế.
Saddhādhikavīriyādhikāpi vuttaparicchedato paraṃ katipaye eva kappe atikkamitvā paccekasambodhiṃ abhisambujjhanti, na tatiyaṃ asaṅkhyeyyanti.
And those who are faith-dominant (saddhādhika) or energy-dominant (vīriyādhikā) attain Paccekasambodhi after surpassing only a few kappas beyond the stated period, not a third asaṅkhyeyya.
Ngay cả những vị có tín tâm vượt trội (saddhādhika) và tinh tấn vượt trội (vīriyādhika) cũng chỉ vượt qua một vài kiếp sau thời gian đã định để chứng đắc Độc Giác Chánh Đẳng Giác (paccekasambodhi), chứ không phải ba a-tăng-kỳ.
Sāvakabodhisattānaṃ pana yesaṃ aggasāvakabhāvāya abhinīhāro, tesaṃ ekaṃ asaṅkhyeyyaṃ kappānaṃ satasahassañca sambhārasambharaṇaṃ icchitabbaṃ.
However, for those Sāvakabodhisattas who aspire to be chief disciples (aggasāvaka), the accumulation of requisites should be desired for one asaṅkhyeyya and one hundred thousand kappas.
Tuy nhiên, đối với các Bồ-tát Thanh Văn (sāvakabodhisatta) mà đã phát nguyện thành bậc Thượng Thủ Thanh Văn (aggasāvaka), họ cần phải tích lũy các yếu tố giác ngộ trong một a-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp.
Yesaṃ mahāsāvakabhāvāya, tesaṃ kappānaṃ satasahassameva, tathā buddhassa mātāpitūnaṃ upaṭṭhākassa puttassa ca.
For those who aspire to be great disciples (mahāsāvaka), it is one hundred thousand kappas, and likewise for the Buddha's mother, father, attendant, and son.
Đối với những vị phát nguyện thành bậc Đại Thanh Văn (mahāsāvaka), họ chỉ cần một trăm ngàn đại kiếp, cũng như đối với cha mẹ của Đức Phật, người thị giả và con trai của Ngài.
Tattha yathā –
In this regard, just as it is said:
Trong đó, như –
Evaṃ vutte aṭṭha dhamme samodhānetvā katapaṇidhānānaṃ mahābodhisattānaṃ mahābhinīhārato pabhuti savisesaṃ dānādīsu yuttappayuttānaṃ divase divase vessantaradānasadisaṃ mahādānaṃ dentānaṃ tadanurūpasīlādike sabbapāramidhamme ācinantānampi yathāvuttakālaparicchedaṃ asampatvā antarā eva buddhabhāvappatti nāma natthi.
Thus, for the Great Bodhisattas who have made their resolution by combining these eight qualities, from the time of their great aspiration, even though they are diligently engaged in giving and other practices, giving great gifts like that of Vessantara day after day, and accumulating all the pāramī-dhamma such as sīla in accordance with that, there is no attainment of Buddhahood prematurely, without completing the stated period.
Tám pháp này hợp lại, thì sự phát nguyện (abhinīhāra) thành tựu.” – Dù các vị Đại Bồ-tát đã phát nguyện sau khi hội đủ tám pháp như vậy, và dù họ đã nỗ lực đặc biệt trong việc bố thí v.v., hàng ngày thực hành đại bố thí như sự bố thí của Vessantara, và tích lũy tất cả các pháp Ba-la-mật như giới v.v. tương ứng, nhưng nếu chưa đạt đến thời gian đã định, thì không có việc chứng đắc Phật quả giữa chừng.
Ñāṇassa aparipaccanato.
Because the knowledge has not matured.
Vì trí tuệ chưa chín muồi.
Paricchinnakāle nipphāditaṃ viya hi sassaṃ buddhañāṇaṃ yathāparicchinnakālavaseneva vuddhiṃ viruḷhiṃ vepullaṃ āpajjantaṃ gabbhaṃ gaṇhantaṃ paripākaṃ gacchatīti evaṃ –
For just as a crop produced at a designated time grows, flourishes, and expands, taking its fruit and ripening, so too, the Buddha-knowledge, by the power of the designated time, grows, flourishes, expands, takes the womb (of insight), and ripens.
Quả thật, trí tuệ Phật (buddhañāṇa) giống như mùa màng được gặt hái vào thời điểm đã định, nó phát triển, tăng trưởng và trở nên sung mãn theo thời gian đã định, rồi mang thai và chín muồi. Như vậy –
Ime pañca dhamme samodhānetvā katābhinīhārānaṃ paccekabodhisattānaṃ ‘‘adhikāro chandatā’’ti dvaṅgasamannāgatāya patthanāya vasena katapaṇidhānānaṃ sāvakabodhisattānañca tattha tattha vuttakālaparicchedaṃ asampatvā antarā eva paccekasambodhiyā yathāvuttasāvakasambodhiyā ca adhigamo natthi.
For Paccekabodhisattas who have combined these five qualities and made their aspiration, and for Sāvakabodhisattas who have made their resolution through an aspiration endowed with the two factors of "devotion and aspiration," there is no attainment of Paccekasambodhi or the stated Sāvakabodhi prematurely, without completing the period stated in each case.
Đối với các Bồ-tát Độc Giác đã phát nguyện sau khi hội đủ năm pháp này, và đối với các Bồ-tát Thanh Văn đã phát nguyện dựa trên sự mong ước gồm hai yếu tố là “sự tích lũy (adhikāra) và ý muốn (chandatā)”, thì không có việc chứng đắc Độc Giác Chánh Đẳng Giác hoặc Thanh Văn Giác đã nói đến giữa chừng nếu chưa đạt đến thời gian đã định ở từng trường hợp.
Ñāṇassa aparipaccanato.
Because the knowledge has not matured.
Vì trí tuệ chưa chín muồi.
Imesampi hi yathā mahābodhisattānaṃ dānādipāramīhi paribrūhitā paññāpāramī anukkamena gabbhaṃ gaṇhantī paripākaṃ gacchantī buddhañāṇaṃ paripūreti, evaṃ dānādīhi paribrūhitā anupubbena yathārahaṃ gabbhaṃ gaṇhantī paripākaṃ gacchantī paccekabodhiñāṇaṃ sāvakabodhiñāṇañca paripūreti.
For just as the wisdom pāramī (paññāpāramī) of the Great Bodhisattas, nourished by giving and other pāramīs, gradually takes the womb (of insight) and ripens, thereby perfecting the Buddha-knowledge, so too, their wisdom pāramī, nourished by giving and other practices, gradually takes the womb (of insight) and ripens, thereby perfecting the Paccekabodhi-knowledge and Sāvakabodhi-knowledge, each according to its due.
Quả thật, cũng như trí tuệ Ba-la-mật (paññāpāramī) của các vị Đại Bồ-tát được bồi đắp bởi các Ba-la-mật như bố thí v.v. dần dần mang thai, chín muồi và làm viên mãn trí tuệ Phật (buddhañāṇa), thì trí tuệ Ba-la-mật của các vị này cũng được bồi đắp bởi các Ba-la-mật như bố thí v.v. dần dần mang thai, chín muồi và làm viên mãn trí tuệ Độc Giác (paccekabodhiñāṇa) và trí tuệ Thanh Văn (sāvakabodhiñāṇa) một cách thích đáng.
Dānaparicayena hete tattha tattha bhave alobhajjhāsayatāya sabbattha asaṅgamānasā anapekkhacittā hutvā, sīlaparicayena susaṃvutakāyavācatāya suparisuddhakāyavacīkammantā parisuddhājīvā indriyesu guttadvārā bhojane mattaññuno hutvā jāgariyānuyogena cittaṃ samādahanti, svāyaṃ tesaṃ jāgariyānuyogo gatapaccāgatikavattavasena veditabbo.
Through the practice of giving, in each existence, they become unattached in mind everywhere due to their disposition of non-greed, and unconcerned in heart; through the practice of sīla, they become well-restrained in body and speech, having perfectly pure bodily and verbal actions, pure livelihood, guarded sense-doors, and knowing moderation in food, and thus they compose their minds through diligent practice. This diligent practice of theirs should be understood according to the practice of going forth and returning.
Do sự thực hành bố thí, trong các kiếp sống khác nhau, các vị ấy có tâm không tham lam, không vướng mắc vào bất cứ điều gì, không có tâm mong cầu, và do sự thực hành giới, các vị ấy có thân khẩu được chế ngự tốt, hành động thân khẩu hoàn toàn thanh tịnh, đời sống thanh tịnh, các căn được bảo vệ, biết đủ trong ăn uống, rồi chuyên cần thức tỉnh để định tâm. Sự chuyên cần thức tỉnh này của các vị ấy cần được hiểu theo cách thực hành đi tới đi lui.
Evaṃ pana paṭipajjantānaṃ adhikārasampattiyā appakasireneva aṭṭha samāpattiyo pañcābhiññā chaḷabhiññā adhiṭṭhānabhūtā pubbabhāgavipassanā ca hatthagatāyeva honti.
Furthermore, for those practicing thus, because of their accomplishment of the requisite conditions, the eight attainments, the five direct knowledges, the six direct knowledges, and the preliminary insight meditation which is the foundation, come into their hands with little difficulty.
Khi thực hành như vậy, nhờ sự đầy đủ của sự tích lũy (adhikāra), tám thiền định (samāpatti), năm thắng trí (pañcābhiññā), sáu thắng trí (chaḷabhiññā) và thiền quán sơ khởi (pubbabhāgavipassanā) – vốn là nền tảng – đều nằm trong tầm tay một cách dễ dàng.
Vīriyādayo pana tadantogadhā eva.
As for energy and the others, they are included within those.
Còn tinh tấn (vīriya) v.v. thì đã bao hàm trong đó rồi.
Yañhi paccekabodhiyā sāvakabodhiyā vā atthāya dānādipuññasambharaṇe abbhussahanaṃ, idaṃ vīriyaṃ.
Indeed, whatever great exertion there is in accumulating merit such as generosity for the sake of the enlightenment of a Paccekabuddha or the enlightenment of a disciple, this is energy.
Sự nỗ lực trong việc tích lũy các công đức như bố thí v.v. vì lợi ích của Độc Giác Giác Ngộ (paccekabodhi) hoặc Thanh Văn Giác Ngộ (sāvakabodhi) chính là tinh tấn (vīriya).
Yaṃ tadanuparodhassa sahanaṃ, ayaṃ khanti.
Whatever endurance there is of what is contrary to that, this is patience.
Sự chịu đựng những điều không thuận lợi chính là nhẫn nại (khanti).
Yaṃ dānasīlādisamādānāvisaṃvādanaṃ, idaṃ saccaṃ.
Whatever non-deviation there is from the undertaking of generosity, virtue, and so on, this is truth.
Sự không sai lời trong việc thọ trì bố thí, giới v.v. chính là chân thật (sacca).
Sabbatthameva acalasamādhānādhiṭṭhānaṃ, idaṃ adhiṭṭhānaṃ.
The unshakable resolution and undertaking in all things, this is determination.
Sự quyết định kiên cố trong mọi việc chính là kiên định (adhiṭṭhāna).
Yā dānasīlādīnaṃ pavattiṭṭhānabhūtesu sattesu hitesitā, ayaṃ mettā.
Whatever wish for the welfare of beings who are the basis for the practice of generosity, virtue, and so on, this is loving-kindness.
Sự mong muốn lợi ích cho chúng sinh, nơi mà bố thí, giới v.v. được thực hành, chính là từ bi (mettā).
Yaṃ sattānaṃ katavippakāresu ajjhupekkhanaṃ, ayaṃ upekkhāti.
Whatever impartiality there is towards the wrongful acts done by beings, this is equanimity.
Sự thờ ơ đối với những hành động sai trái của chúng sinh chính là xả (upekkhā).
Evaṃ dānasīlabhāvanāsu sīlasamādhipaññāsu ca sijjhamānāsu vīriyādayo siddhā eva honti.
Thus, when generosity, virtue, and meditation, and virtue, concentration, and wisdom are being accomplished, energy and the others are also accomplished.
Như vậy, khi bố thí, giữ giới, tu tập (bhāvanā) và giới, định, tuệ được thành tựu, thì tinh tấn v.v. cũng đã thành tựu.
Sāyeva paccekabodhiatthāya sāvakabodhiatthāya ca dānādipaṭipadā tesaṃ bodhisattānaṃ santānassa bhāvanato paribhāvanato bhāvanā nāma.
That very practice of generosity and so on for the sake of the enlightenment of a Paccekabuddha and for the sake of the enlightenment of a disciple is called 'development' because it develops and repeatedly develops the mental continuum of those bodhisattas.
Chính con đường bố thí v.v. vì lợi ích của Độc Giác Giác Ngộ và Thanh Văn Giác Ngộ đó được gọi là tu tập (bhāvanā) vì sự phát triển và bồi dưỡng dòng tâm thức của các Bồ-tát ấy.
Visesato dānasīlādīhi svābhisaṅkhate santāne pavattā samathavipassanāpaṭipadā, yato te bodhisattā pubbayogāvacarasamudāgamasampannā honti.
Specifically, the path of samatha and vipassanā, which arises in the mental continuum (santāna) cultivated well by acts of generosity (dāna), morality (sīla), and so forth, is effective because these Bodhisattas are endowed with the accumulation of prior efforts.
Đặc biệt, con đường chỉ và quán (samathavipassanā) phát sinh trong dòng tâm thức được thanh lọc tốt đẹp bởi bố thí, giới v.v., vì các Bồ-tát ấy đã thành tựu sự tích lũy công đức từ những nỗ lực tu tập trước đây (pubbayogāvacara).
Tenāha bhagavā –
Therefore, the Blessed One said:
Do đó, Đức Thế Tôn đã dạy:
‘‘Pañcime, ānanda, ānisaṃsā pubbayogāvacare.
“There are, Ānanda, these five benefits for one who undertakes prior efforts.
“Này Ānanda, có năm lợi ích cho người đã từng tu tập (pubbayogāvacara).
Katame pañca?
Which five?
Năm điều đó là gì?
Idhānanda, pubbayogāvacaro diṭṭheva dhamme paṭikacca aññaṃ ārādheti, no ce diṭṭheva dhamme paṭikacca aññaṃ ārādheti, atha maraṇakāle aññaṃ ārādheti, atha devaputto samāno aññaṃ ārādheti, atha buddhānaṃ sammukhībhāve khippābhiñño hoti, atha pacchime kāle paccekasambuddho hotī’’ti (su. ni. aṭṭha. 1.khaggavisāṇasuttavaṇṇanā).
Here, Ānanda, one who undertakes prior efforts attains Arahantship in this very life. If he does not attain Arahantship in this very life, then he attains Arahantship at the time of death. If he does not attain Arahantship at the time of death, then he attains Arahantship as a deva. If he does not attain Arahantship as a deva, then he becomes quick in supernormal knowledge in the presence of Buddhas. If he does not become quick in supernormal knowledge, then in the last stage, he becomes a Paccekabuddha.”
Này Ānanda, ở đây, người đã từng tu tập, ngay trong hiện tại, chứng đắc A-la-hán quả. Nếu không chứng đắc A-la-hán quả ngay trong hiện tại, thì chứng đắc vào lúc lâm chung. Nếu không chứng đắc vào lúc lâm chung, thì khi tái sinh làm chư thiên, chứng đắc A-la-hán quả. Nếu không chứng đắc khi tái sinh làm chư thiên, thì khi gặp Đức Phật, trở thành bậc có thắng trí nhanh chóng. Nếu không trở thành bậc có thắng trí nhanh chóng, thì trong thời kỳ cuối cùng, trở thành Độc Giác Phật.”
Ettha ca ‘‘sīhānaṃvā’’ti iminā therānaṃ sīhasamānavuttitādassanena attano paṭipakkhehi anabhibhavanīyataṃ, te ca abhibhuyya pavattiṃ dasseti.
Here, by the phrase “like lions,” the Venerables' lion-like conduct is shown, indicating their invincibility by their adversaries and their triumph over them.
Ở đây, với cụm từ “như sư tử”, cho thấy các Trưởng lão có phong thái giống sư tử, không bị đối thủ đánh bại, và cho thấy sự vượt trội của các vị ấy.
‘‘Sīhānaṃva nadantānaṃ…pe… gāthā’’ti iminā theragāthānaṃ sīhanādasadisatādassanena tāsaṃ paravādehi anabhibhavanīyataṃ, te ca abhibhavitvā pavattiṃ dasseti.
By the phrase “like roaring lions… etc… verses,” the Thera-gāthās’ similarity to a lion’s roar is shown, indicating their invincibility by rival doctrines and their triumph over them.
Với cụm từ “như sư tử gầm… v.v. bài kệ”, cho thấy các bài kệ của các Trưởng lão giống như tiếng gầm của sư tử, không bị các luận thuyết khác đánh bại, và cho thấy sự vượt trội của các bài kệ ấy.
‘‘Bhāvitattāna’’nti iminā tadubhayassa kāraṇaṃ vibhāveti.
By the word “bhāvitattānaṃ” (of those with cultivated selves), the cause of both is explained.
Với cụm từ “các bậc đã tu tập” (bhāvitattānaṃ), giải thích nguyên nhân của cả hai điều trên.
Bhāvitattabhāvena therā idha sīhasadisā vuttā, tesañca gāthā sīhanādasadisiyo.
By virtue of being bhāvitattā, the Venerables are here likened to lions, and their verses are like a lion’s roar.
Do đã tu tập tự thân, các Trưởng lão ở đây được ví như sư tử, và các bài kệ của các vị ấy giống như tiếng gầm của sư tử.
‘‘Atthūpanāyikā’’ti iminā abhibhavane payojanaṃ dasseti.
By the word “atthūpanāyikā” (leading to the goal), the purpose of their triumph is shown.
Với cụm từ “có lợi ích cho bản thân” (atthūpanāyikā), cho thấy mục đích của sự vượt trội.
Tattha therānaṃ paṭipakkho nāma saṃkilesadhammo, tadabhibhavo tadaṅgivikkhambhanappahānehi saddhiṃ samucchedappahānaṃ.
Therein, the adversary of the Venerables is defilement (saṃkilesa-dhamma); their triumph over it is samucchedapahāna (eradication), along with tadaṅgapahāna (suppression by substitution) and vikkhambhanapahāna (suppression by distraction).
Trong đó, đối thủ của các Trưởng lão chính là các pháp phiền não (saṃkilesadhamma). Sự vượt qua chúng là sự đoạn trừ hoàn toàn (samucchedappahāna) cùng với sự đoạn trừ từng phần (tadaṅgivikkhambhanappahāna).
Tasmiṃ sati paṭipassaddhīppahānaṃ nissaraṇappahānañca siddhameva hoti, yato te bhāvitattāti vuccanti.
When that (eradication) occurs, paṭipassaddhipahāna (cessation by tranquilisation) and nissaraṇappahāna (cessation by escape) are also definitely achieved, which is why they are called bhāvitattā.
Khi điều đó xảy ra, sự đoạn trừ sự lắng dịu (paṭipassaddhīppahāna) và sự đoạn trừ sự thoát ly (nissaraṇappahāna) cũng đã thành tựu, vì thế các vị ấy được gọi là “các bậc đã tu tập”.
Maggakkhaṇe hi ariyā appamādabhāvanaṃ bhāventi nāma, aggaphalakkhaṇato paṭṭhāya bhāvitattā nāmāti vuttovāyamattho.
Indeed, at the moment of the Path, the Noble Ones are said to be developing mindfulness, and from the moment of the highest fruit (arahatta-phala) onwards, they are called bhāvitattā. This meaning has already been explained.
Quả thật, vào khoảnh khắc Đạo (Magga), các bậc Thánh được gọi là đang tu tập pháp không phóng dật (appamādabhāvanā). Kể từ khoảnh khắc quả vị tối thượng (aggaphalakkhaṇa), họ được gọi là “các bậc đã tu tập”. Ý nghĩa này đã được nói đến.
Tesu tadaṅgappahānena nesaṃ sīlasampadā dassitā, vikkhambhanappahānena samādhisampadā, samucchedappahānena paññāsampadā, itarena tāsaṃ phalaṃ dassitaṃ.
Among these, their perfection in sīla is shown by suppression by substitution (tadaṅgapahāna); their perfection in samādhi by suppression by distraction (vikkhambhanapahāna); their perfection in paññā by eradication (samucchedapahāna); and the fruits of these are shown by the others.
Trong số đó, sự đầy đủ về giới (sīlasampadā) của các vị ấy được thể hiện qua sự đoạn trừ từng phần (tadaṅgappahāna); sự đầy đủ về định (samādhisampadā) qua sự đoạn trừ bằng cách trấn áp (vikkhambhanappahāna); sự đầy đủ về tuệ (paññāsampadā) qua sự đoạn trừ hoàn toàn (samucchedappahāna); và quả vị của chúng được thể hiện qua các loại đoạn trừ còn lại.
Sīlena ca tesaṃ paṭipattiyā ādikalyāṇatā dassitā, ‘‘ko cādi kusalānaṃ dhammānaṃ?
By sīla, the excellence of their practice in the beginning is shown, as it is said:
Và sự tốt đẹp ban đầu của con đường thực hành của các vị ấy được thể hiện qua giới (sīla).
Sīlañca suvisuddhaṃ’’ (saṃ. ni. 5.369), ‘‘sīle patiṭṭhāya’’ (saṃ. ni. 1.23; visuddhi. 1.1), ‘‘sabbapāpassa akaraṇa’’nti (dha. pa. 183; dī. ni. 2.90) ca vacanato sīlaṃ paṭipattiyā ādikalyāṇaṃva avippaṭisārādiguṇāvahattā.
“What is the beginning of wholesome states? Perfectly purified sīla” and “Established in sīla” and “Not to do any evil,” sīla is indeed the excellent beginning of practice, because it brings about qualities such as freedom from remorse.
Vì theo lời dạy “Đâu là khởi đầu của các pháp lành? Giới thanh tịnh tuyệt đối” và “nương tựa vào giới”, “không làm mọi điều ác”, giới chính là sự tốt đẹp ban đầu của con đường thực hành, vì nó mang lại các phẩm chất như không hối tiếc v.v.
Samādhinā majjhekalyāṇatā dassitā, ‘‘cittaṃ bhāvayaṃ’’, ‘‘kusalassa upasampadā’’ti ca vacanato samādhipaṭipattiyā majjhekalyāṇova, iddhividhādiguṇāvahattā.
By samādhi, the excellence in the middle of their practice is shown, as it is said: “Developing the mind” and “Accumulation of wholesome states,” samādhi is indeed the excellent middle of practice, because it brings about qualities such as psychic powers (iddhividha).
Sự tốt đẹp ở giữa được thể hiện qua định (samādhi), vì theo lời dạy “tu tập tâm” và “thành tựu điều lành”, định chính là sự tốt đẹp ở giữa của con đường thực hành, vì nó mang lại các phẩm chất như thần thông (iddhividha) v.v.
Paññāya pariyosānakalyāṇatā dassitā, ‘‘sacittapariyodapanaṃ’’ (dha. pa. 183; dī. ni. 2.90), ‘‘paññaṃ bhāvaya’’nti (saṃ. ni. 1.23; visuddhi. 1.1) ca vacanato paññā paṭipattiyā pariyosānaṃva, paññuttarato kusalānaṃ dhammānaṃ sāva kalyāṇā iṭṭhāniṭṭhesu tādibhāvāvahattā.
By paññā, the excellence at the culmination of their practice is shown, as it is said: “Purifying one’s own mind” and “Develop wisdom,” paññā is indeed the culmination of practice. Because among wholesome states, wisdom is supreme, it is excellent as it brings about equanimity (tādibhāva) in desirable and undesirable things.
Trí tuệ được chỉ ra là sự tốt đẹp ở phần cuối (pariyosānakalyāṇatā), bởi vì từ các lời dạy như “thanh lọc tâm mình” và “hãy tu tập trí tuệ”, trí tuệ là sự tốt đẹp cuối cùng của sự thực hành (paṭipatti), và chính trí tuệ đó là sự tốt đẹp vì nó là tối thượng trong các pháp thiện (kusalānaṃ dhammānaṃ) và mang lại trạng thái bất động (tādibhāva) trong các cảnh thuận và nghịch.
Tathā sīlasampadāya tevijjabhāvo dassito.
Similarly, by perfection in sīla, their state of being endowed with the three knowledges (tevijja) is shown.
Cũng vậy, sự thành tựu giới (sīlasampadā) đã được chỉ ra là trạng thái Tam Minh (tevijjabhāva).
Sīlasampattiñhi nissāya tisso vijjā pāpuṇanti.
Indeed, relying on the perfection of sīla, one attains the three knowledges.
Quả thật, nương vào sự thành tựu giới mà ba minh được đạt đến.
Samādhisampadāya chaḷabhiññābhāvo.
By perfection in samādhi, the state of having the six supernormal powers (chaḷabhiññā) is shown.
Sự thành tựu định (samādhisampadā) là trạng thái Lục Thông (chaḷabhiññābhāva).
Samādhisampattiñhi nissāya chaḷabhiññā pāpuṇanti.
Indeed, relying on the perfection of samādhi, one attains the six supernormal powers.
Quả thật, nương vào sự thành tựu định mà sáu thắng trí được đạt đến.
Paññāsampadāya pabhinnapaṭisambhidābhāvo.
By perfection in paññā, the state of having profound analytical knowledge (pabhinnapaṭisambhidā) is shown.
Sự thành tựu trí tuệ (paññāsampadā) là trạng thái phân tích các tuệ phân tích (pabhinnapaṭisambhidābhāva).
Paññāsampadañhi nissāya catasso paṭisambhidā pāpuṇanti.
Indeed, relying on the perfection of paññā, one attains the four analytical knowledges.
Quả thật, nương vào sự thành tựu trí tuệ mà bốn tuệ phân tích được đạt đến.
Iminā tesaṃ therānaṃ keci tevijjā, keci chaḷabhiññā, keci paṭisambhidāpattāti ayamattho dassitoti veditabbaṃ.
It should be understood that this indicates that some of these Venerables are tevijjā, some are chaḷabhiññā, and some have attained paṭisambhidā.
Qua đây, cần phải hiểu rằng ý nghĩa là: trong số các vị Trưởng lão đó, một số đạt Tam Minh, một số đạt Lục Thông, một số đạt các tuệ phân tích.
Tathā sīlasampadāya tesaṃ kāmasukhānuyogasaṅkhātassa antassa parivajjanaṃ dasseti.
Thus, by perfection in sīla, their avoidance of the extreme of indulgence in sense-pleasures (kāmasukhānuyoga) is shown.
Cũng vậy, sự thành tựu giới chỉ ra rằng các vị ấy đã từ bỏ một cực đoan là sự đắm mình trong dục lạc.
Samādhisampadāya attakilamathānuyogasaṅkhātassa, paññāsampadāya majjhimāya paṭipadāya sevanaṃ dasseti.
By perfection in samādhi, their avoidance of the extreme of self-mortification (attakilamathānuyoga); and by perfection in paññā, their cultivation of the Middle Path is shown.
Sự thành tựu định chỉ ra rằng các vị ấy đã từ bỏ một cực đoan là sự hành hạ bản thân, và sự thành tựu trí tuệ chỉ ra rằng các vị ấy đã thực hành con đường trung đạo (majjhimā paṭipadā).
Tathā sīlasampadāya tesaṃ vītikkamappahānaṃ kilesānaṃ dasseti.
Similarly, by perfection in sīla, their abandoning of transgression of defilements is shown.
Cũng vậy, sự thành tựu giới chỉ ra rằng các vị ấy đã từ bỏ sự vi phạm (vītikkama) các phiền não.
Samādhisampadāya pariyuṭṭhānappahānaṃ, paññāsampadāya anusayappahānaṃ dasseti.
By perfection in samādhi, their abandoning of the arising of defilements; and by perfection in paññā, their abandoning of latent tendencies (anusaya) is shown.
Sự thành tựu định chỉ ra sự từ bỏ sự tiềm ẩn (pariyuṭṭhāna), và sự thành tựu trí tuệ chỉ ra sự từ bỏ các tùy miên (anusaya).
Sīlasampadāya vā duccaritasaṃkilesavisodhanaṃ, samādhisampadāya taṇhāsaṃkilesavisodhanaṃ, paññāsampadāya diṭṭhisaṃkilesavisodhanaṃ dasseti.
Or, by perfection in sīla, the purification of defilements of misconduct (duccarita) is shown; by perfection in samādhi, the purification of defilements of craving (taṇhā); and by perfection in paññā, the purification of defilements of wrong view (diṭṭhi) is shown.
Hoặc, sự thành tựu giới chỉ ra sự thanh lọc các uế nhiễm ác hạnh (duccaritasaṃkilesa), sự thành tựu định chỉ ra sự thanh lọc các uế nhiễm tham ái (taṇhāsaṃkilesa), và sự thành tựu trí tuệ chỉ ra sự thanh lọc các uế nhiễm tà kiến (diṭṭhisaṃkilesa).
Tadaṅgappahānena vā nesaṃ apāyasamatikkamo dassito.
Or, by suppression by substitution (tadaṅgapahāna), their transcendence of the realms of woe (apāya) is shown.
Hoặc, sự vượt qua các cõi khổ (apāya) của các vị ấy được chỉ ra bằng sự đoạn trừ từng phần (tadaṅgappahāna).
Vikkhambhanappahānena kāmadhātusamatikkamo, samucchedappahānena sabbabhavasamatikkamo dassitoti veditabbaṃ.
By suppression by distraction (vikkhambhanapahāna), their transcendence of the sensuous realm (kāmadhātu); and by eradication (samucchedappahāna), their transcendence of all existences (sabbabhava) is shown, so it should be understood.
Sự vượt qua cõi dục (kāmadhātu) bằng sự đoạn trừ trấn áp (vikkhambhanappahāna), và sự vượt qua tất cả các kiếp sống (sabbabhava) bằng sự đoạn trừ tận gốc (samucchedappahāna) – cần phải hiểu như vậy.
‘‘Bhāvitattāna’’nti vā ettha sīlabhāvanā, cittabhāvanā paññābhāvanāti tisso bhāvanā veditabbā kāyabhāvanāya tadantogadhattā.
Or, in the word “bhāvitattānaṃ” (of those with cultivated selves), sīla-bhāvanā (development of morality), citta-bhāvanā (development of concentration), and paññā-bhāvanā (development of wisdom) — these three developments should be understood, as kāya-bhāvanā (development of body) is included within them.
Hoặc, ở đây, trong từ “bhāvitattānaṃ” (những người đã tu tập tự ngã), ba sự tu tập cần được hiểu là tu tập giới (sīlabhāvanā), tu tập tâm (cittabhāvanā) và tu tập trí tuệ (paññābhāvanā), vì sự tu tập thân (kāyabhāvanā) được bao hàm trong đó.
Sīlabhāvanā ca paṭipattiyā ādīti sabbaṃ purimasadisaṃ.
And sīla-bhāvanā is the beginning of practice, and so on; all is similar to what was previously said.
Và sự tu tập giới là khởi đầu của sự thực hành (paṭipatti), nên tất cả đều giống như trước.
Yathā pana sīhanādaṃ pare migagaṇā na sahanti, kuto abhibhave, aññadatthu sīhanādova te abhibhavati evameva aññatitthiyavādā therānaṃ vāde na sahanti, kuto abhibhave, aññadatthu theravādāva te abhibhavanti.
Just as other herds of animals cannot endure a lion’s roar, much less overpower it, and indeed the lion’s roar itself overpowers them, so too the doctrines of other sects cannot endure the doctrines of the Venerables, much less overpower them, and indeed the doctrines of the Venerables themselves overpower them.
Giống như các loài thú khác không thể chịu đựng tiếng rống của sư tử, làm sao có thể áp đảo được? Ngược lại, chính tiếng rống của sư tử áp đảo chúng. Cũng vậy, các tà thuyết của ngoại đạo không thể chịu đựng các lời dạy của các vị Trưởng lão, làm sao có thể áp đảo được? Ngược lại, chính các lời dạy của các vị Trưởng lão áp đảo chúng.
Taṃ kissa hetu?
Why is this so?
Tại sao lại như vậy?
‘‘Sabbe saṅkhārā aniccā, sabbe saṅkhārā dukkhā, sabbe dhammā anattā’’ti (dha. pa. 277-279) ‘‘nibbānadhātū’’ti ca pavattanato.
Because they proclaim: “All formations are impermanent, all formations are suffering, all phenomena are not self,” and “the Nibbāna-element.”
Vì sự vận hành của các lời dạy “Tất cả các pháp hữu vi là vô thường, tất cả các pháp hữu vi là khổ, tất cả các pháp là vô ngã” và “Nibbāna-dhātu” (giới Nibbāna).
Na hi dhammato sakkā kenaci aññathā kātuṃ appaṭivattanīyato.
For it is impossible for anyone to alter the Dhamma, as it is unchangeable.
Quả thật, không ai có thể làm cho Pháp khác đi được, vì nó không thể bị đảo ngược.
Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ parato āvibhavissati.
Whatever needs to be said here will become clear later.
Những gì cần nói ở đây sẽ được làm rõ sau.
Evamettha saṅkhepeneva paṭhamagāthāya atthavibhāvanā veditabbā.
Thus, the explanation of the meaning of the first verse should be understood briefly here.
Như vậy, ở đây, cần phải hiểu sự giải thích ý nghĩa của bài kệ đầu tiên một cách tóm tắt.
Dutiyagāthāyaṃ pana ayaṃ sambandhadassanamukhena atthavibhāvanā.
In the second verse, however, this is the explanation of the meaning through showing the connection.
Trong bài kệ thứ hai, đây là sự giải thích ý nghĩa thông qua việc trình bày mối liên hệ.
Tattha yesaṃ therānaṃ gāthā sāvetukāmo, te sādhāraṇavasena nāmato gottato guṇato ca kittetuṃ ‘‘yathānāmā’’tiādi vuttaṃ.
There, wishing to make known the verses of the Venerables, they are collectively praised by name, clan, and qualities; thus, “yathānāmā” (of whatever name) and so on are stated.
Ở đây, để ca ngợi các vị Trưởng lão mà lời kệ của họ muốn được nghe, theo cách chung về tên, dòng họ và phẩm chất, nên đã nói “yathānāmā” (tùy theo tên) v.v.
Asādhāraṇato pana tattha tattha gāthāsveva āvibhavissati.
As for the specific details, they will become clear in the verses themselves in due course.
Còn về cách riêng, sẽ được làm rõ trong từng bài kệ.
Tattha yathānāmāti yaṃyaṃnāmā, subhūti mahākoṭṭhikotiādinā nayena nāmadheyyena paññātāti attho.
Therein, yathānāmā means: known by whatever names, such as Subhūti, Mahākoṭṭhika, etc., by way of nomenclature.
Trong đó, yathānāmā (tùy theo tên) có nghĩa là: những vị được biết đến bằng tên gọi, theo cách như Subhūti, Mahākoṭṭhika v.v.
Yathāgottāti yaṃyaṃgottā, gotamo kassapotiādinā nayena kulapadesena yāya yāya jātiyā paññātāti attho.
Yathāgottā means: known by whatever clans, such as Gotama, Kassapa, etc., by way of family designation, by whatever birth.
Yathāgottā (tùy theo dòng họ) có nghĩa là: những vị được biết đến bằng dòng họ, bằng sự chỉ định về gia tộc, bằng dòng dõi nào đó, theo cách như Gotama, Kassapa v.v.
Yathādhammavihārinoti yādisadhammavihārino, pariyattiparamatāyaṃ aṭṭhatvā yathānurūpaṃ samāpattivihārino hutvā vihariṃsūti attho.
Yathādhammavihārino means: dwelling in accordance with whatever Dhamma, having firmly established themselves in the ultimate perfection of theoretical knowledge, they dwelt by practicing the attainments (samāpatti) as appropriate.
Yathādhammavihārino (những vị sống theo Pháp) có nghĩa là: những vị đã sống bằng cách không an trú trong sự tối thượng của kinh điển, mà sống bằng các thiền định (samāpatti) phù hợp.
Atha vā yathādhammavihārinoti yathādhammā vihārino ca, yādisasīlādidhammā dibbavihārādīsu abhiṇhaso viharamānā yādisavihārā cāti attho.
Alternatively, as they dwelt in accordance with the Dhamma means they were endowed with such qualities as virtue and dwelt in such a way; the meaning is that they were endowed with such dhammas as virtue and they frequently dwelt with such abidings as the divine abidings.
Hoặc, yathādhammavihārino có nghĩa là: những vị có các pháp như giới (sīla) v.v. và những vị thường xuyên sống trong các trú xứ thiêng liêng (dibbavihāra) v.v., tức là những vị có các trú xứ như vậy.
Yathādhimuttāti yādisaadhimuttikā saddhādhimuttipaññādhimuttīsu yaṃyaṃadhimuttikā suññatamukhādīsu vā yathā yathā nibbānaṃ adhimuttāti yathādhimuttā.
As they were resolved means they had such-and-such a resolve; in regard to faith-based resolve and wisdom-based resolve, whatever resolve they had; or, as they were resolved on Nibbāna in various ways through the approaches of emptiness and so on, thus they were 'as they were resolved'.
Yathādhimuttā (những vị có sự quyết tâm như vậy) có nghĩa là: những vị có sự quyết tâm nào đó trong các loại quyết tâm như tín giải thoát (saddhādhimutti), tuệ giải thoát (paññādhimutti), hoặc những vị đã quyết tâm hướng đến Nibbāna theo nhiều cách khác nhau, như qua cửa không (suññatamukha) v.v.
‘‘Nibbānaṃ adhimuttānaṃ, atthaṃ gacchanti āsavā’’ti (dha. pa. 226) hi vuttaṃ.
For it is said: “For those resolved on Nibbāna, the taints go to destruction.”
Quả thật, đã được nói rằng: “Với những ai quyết tâm hướng đến Nibbāna, các lậu hoặc sẽ chấm dứt.”
Ubhayañcetaṃ pubbabhāgavasena veditabbaṃ.
And both of these should be understood as pertaining to the preliminary stage.
Cả hai điều này cần được hiểu theo khía cạnh sơ khởi (pubbabhāga).
Arahattappattito pubbeyeva hi yathāvuttamadhimuccanaṃ, na parato.
For the aforesaid resolving occurs only before the attainment of Arahantship, not after.
Quả thật, sự quyết tâm như đã nói trên xảy ra trước khi đạt đến A-la-hán quả, chứ không phải sau đó.
Tenāha bhagavā –
Therefore the Blessed One said:
Do đó, Đức Thế Tôn đã nói:
‘‘Yathāvimuttā’’ti vā pāṭho, paññāvimuttiubhatobhāgavimuttīsu yaṃyaṃvimuttikāti attho.
Or the reading is “as they were liberated,” meaning whatever liberation they had, among liberation by wisdom and liberation in both ways.
Hoặc, có đọc là “yathāvimuttā” (những vị đã giải thoát như vậy), có nghĩa là: những vị đã giải thoát nào đó trong tuệ giải thoát (paññāvimutti) và giải thoát cả hai phần (ubhatobhāgavimutti).
Sappaññāti tihetukapaṭisandhipaññāya pārihārikapaññāya bhāvanāpaññāya cāti tividhāyapi paññāya paññavanto.
With wisdom means they were possessed of wisdom of three kinds: the wisdom of the triple-rooted relinking-consciousness, the wisdom of administration, and the wisdom of development.
Sappaññā (có trí tuệ) có nghĩa là: có trí tuệ bằng cả ba loại trí tuệ: trí tuệ tái sinh tam nhân (tihetukapaṭisandhipaññā), trí tuệ hộ trì (pārihārikapaññā) và trí tuệ tu tập (bhāvanāpaññā).
Vihariṃsūti tāya eva sappaññatāya yathāladdhena phāsuvihāreneva vasiṃsu.
They dwelt means they lived with whatever comfortable abiding they had attained precisely because of being possessed of wisdom.
Vihariṃsu (đã sống) có nghĩa là: các vị ấy đã sống chỉ bằng sự an trú thoải mái (phāsuvihāra) đã đạt được nhờ có trí tuệ như vậy.
Atanditāti analasā, attahitapaṭipattiyaṃ yathābalaṃ parahitapaṭipattiyañca uṭṭhānavantoti attho.
Unwearied means not lazy; the meaning is that they were diligent in the practice for their own welfare and, according to their ability, in the practice for the welfare of others.
Atanditā (không lười biếng) có nghĩa là: không lười nhác, có sự nỗ lực trong việc thực hành lợi ích cho bản thân (attahitapaṭipatti) tùy theo khả năng và trong việc thực hành lợi ích cho người khác (parahitapaṭipatti).
Ettha ca pana nāmagottaggahaṇena tesaṃ therānaṃ pakāsapaññātabhāvaṃ dasseti.
And here, by mentioning their names and clans, he shows that those elders were well-known and renowned.
Ở đây, việc đề cập tên và dòng họ chỉ ra sự nổi tiếng và được biết đến của các vị Trưởng lão đó.
Dhammavihāraggahaṇena sīlasampadaṃ samādhisampadañca dasseti.
By mentioning their dwelling in the Dhamma, he shows their accomplishment in virtue and their accomplishment in concentration.
Việc đề cập đến sự sống theo Pháp (dhammavihāra) chỉ ra sự thành tựu giới (sīlasampadā) và sự thành tựu định (samādhisampadā).
‘‘Yathādhimuttā sappaññā’’ti iminā paññāsampadaṃ.
By the phrase “as they were resolved, with wisdom,” he shows their accomplishment in wisdom.
Cụm từ “yathādhimuttā sappaññā” (những vị có sự quyết tâm như vậy và có trí tuệ) chỉ ra sự thành tựu trí tuệ (paññāsampadā).
‘‘Atanditā’’ti iminā sīlasampadādīnaṃ kāraṇabhūtaṃ vīriyasampadaṃ dasseti.
By the phrase “unwearied,” he shows their accomplishment in energy, which is the cause of the accomplishments in virtue and so on.
Cụm từ “atanditā” (không lười biếng) chỉ ra sự thành tựu tinh tấn (vīriyasampadā), là nguyên nhân của sự thành tựu giới v.v.
‘‘Yathānāmā’’ti iminā tesaṃ pakāsananāmataṃ dasseti.
By the phrase “by their names,” he shows their renowned names.
Cụm từ “yathānāmā” (tùy theo tên) chỉ ra sự nổi tiếng về tên của các vị ấy.
‘‘Yathāgottā’’ti iminā saddhānusārīdhammānusārīgottasampattisamudāgamaṃ, ‘‘yathādhammavihārino’’tiādinā sīlasamādhipaññāvimuttivimuttiñāṇadassanaṃ sampattisamudāgamaṃ, ‘‘atanditā’’ti iminā evaṃ attahitasampattiyaṃ ṭhitānaṃ parahitapaṭipattiṃ dasseti.
By “by their clans,” he shows their attainment of the accomplishment of the lineage of a faith-follower or a Dhamma-follower; by “as they dwelt in accordance with the Dhamma,” etc., he shows their attainment of the accomplishments of virtue, concentration, wisdom, liberation, and the knowledge and vision of liberation; by “unwearied,” he shows the practice for the welfare of others of those who were thus established in the accomplishment of their own welfare.
Cụm từ “yathāgottā” (tùy theo dòng họ) chỉ ra sự đạt được sự thành tựu dòng họ theo tín (saddhānusārī) và theo pháp (dhammānusārī), cụm từ “yathādhammavihārino” (những vị sống theo Pháp) v.v. chỉ ra sự đạt được sự thành tựu giới, định, tuệ, giải thoát và tri kiến giải thoát, và cụm từ “atanditā” (không lười biếng) chỉ ra sự thực hành lợi ích cho người khác của những người đã an trú trong sự thành tựu lợi ích cho bản thân như vậy.
Atha vā ‘‘yathānāmā’’ti idaṃ tesaṃ therānaṃ garūhi gahitanāmadheyyadassanaṃ samaññāmattakittanato.
Alternatively, “by their names” indicates the names given to those elders by their respected teachers, from the mere mention of the convention.
Hoặc, cụm từ “yathānāmā” này là sự chỉ ra tên gọi đã được các vị thầy (garu) của các vị Trưởng lão đó đặt, vì nó chỉ nói đến tên gọi thông thường.
‘‘Yathāgottā’’ti idaṃ kulaputtabhāvadassanaṃ kulāpadesa kittanato.
“By their clans” indicates that they were sons of good family, from the mention of their clan designation.
Cụm từ “yathāgottā” này là sự chỉ ra trạng thái là con nhà quý tộc (kulaputta), vì nó chỉ nói đến sự chỉ định về gia tộc.
Tena nesaṃ saddhāpabbajitabhāvaṃ dasseti.
By that, he shows that they had gone forth out of faith.
Điều đó chỉ ra rằng các vị ấy đã xuất gia vì đức tin (saddhāpabbajita).
‘‘Yathādhammavihārino’’ti idaṃ caraṇasampattidassanaṃ sīlasaṃvarādīhi samaṅgībhāvadīpanato.
“As they dwelt in accordance with the Dhamma” indicates the accomplishment of conduct, by showing their possession of virtuous restraint and so on.
Cụm từ “yathādhammavihārino” này là sự chỉ ra sự thành tựu hạnh (caraṇa), vì nó làm sáng tỏ trạng thái đầy đủ giới luật (sīlasaṃvara) v.v.
‘‘Yathādhimuttā sappaññā’’ti idaṃ nesaṃ vijjāsampattidassanaṃ āsavakkhayapariyosānāya ñāṇasampattiyā adhigamaparidīpanato.
“As they were resolved, with wisdom” indicates their accomplishment of knowledge, by showing the attainment of the accomplishment of knowledge that culminates in the destruction of the taints.
Cụm từ “yathādhimuttā sappaññā” này là sự chỉ ra sự thành tựu minh (vijjā) của các vị ấy, vì nó làm sáng tỏ sự đạt được sự thành tựu trí tuệ (ñāṇasampatti) có sự diệt tận lậu hoặc (āsavakkhaya) là cuối cùng.
‘‘Atanditā’’ti idaṃ vijjācaraṇasampattīnaṃ adhigamūpāyadassanaṃ.
“Unwearied” indicates the means for attaining the accomplishments of knowledge and conduct.
Cụm từ “atanditā” này là sự chỉ ra phương tiện để đạt được sự thành tựu minh và hạnh.
‘‘Yathānāmā’’ti vā iminā tesaṃ pakāsananāmataṃyeva dasseti.
Or, by “by their names,” he just shows their renowned names.
Hoặc, cụm từ “yathānāmā” này chỉ ra sự nổi tiếng về tên của các vị ấy.
‘‘Yathāgottā’’ti pana iminā pacchimacakkadvayasampattiṃ dasseti.
But by “by their clans,” he shows the accomplishment of the latter two wheels.
Còn cụm từ “yathāgottā” này chỉ ra sự thành tựu hai bánh xe cuối cùng (pacchimacakkadvayasampatti).
Na hi sammāappaṇihitattano pubbe ca akatapuññassa saddhānusārīdhammānusārino gottasampattisamudāgamo sambhavati.
For one who has not rightly directed himself and has not made merit in the past, the attainment of the accomplishment of the lineage of a faith-follower or a Dhamma-follower is not possible.
Quả thật, sự đạt được sự thành tựu dòng họ theo tín và theo pháp không thể xảy ra đối với người chưa tự mình đặt định đúng đắn và chưa từng tạo phước trong quá khứ.
‘‘Yathādhammavihārino’’ti iminā tesaṃ purimacakkadvayasampattiṃ dasseti.
By "who dwell in accordance with the Dhamma," he shows their attainment of the first two wheels (of prosperity).
Cụm từ “yathādhammavihārino” này chỉ ra sự thành tựu hai bánh xe đầu tiên (purimacakkadvayasampatti) của các vị ấy.
Na hi appatirūpe dese vasato sappurisūpanissayarahitassa ca tādisā guṇavisesā sambhavanti.
For such special qualities cannot arise in one who dwells in an unsuitable place and lacks the support of good people.
Quả thật, những phẩm chất đặc biệt như vậy không thể xảy ra đối với người sống ở nơi không phù hợp và thiếu sự nương tựa vào bậc thiện trí.
‘‘Yathādhimuttā’’ti iminā saddhammasavanasampadāsamāyogaṃ dasseti.
By "as they are resolved," he shows the combination of the attainment of hearing the True Dhamma.
Cụm từ “yathādhimuttā” này chỉ ra sự kết hợp với sự thành tựu lắng nghe Chánh pháp (saddhammasavanasampadā).
Na hi paratoghosena vinā sāvakānaṃ saccasampaṭivedho sambhavati.
For without the voice of another, the penetration of the Truth by disciples is not possible.
Quả thật, không có lời thuyết giảng từ người khác (paratoghosa), sự thấu hiểu chân lý (saccasampaṭivedha) không thể xảy ra đối với các đệ tử (sāvaka).
‘‘Sappaññā atanditā’’ti iminā yathāvuttassa guṇavisesassa abyabhicārihetuṃ dasseti ñāyārambhadassanato.
By "wise and unwearied," he shows the unfailing cause for the aforementioned special qualities, as it reveals the undertaking of the right path.
Cụm từ “sappaññā atanditā” này chỉ ra nguyên nhân không sai lệch của phẩm chất đặc biệt đã nói trên, vì nó chỉ ra sự khởi đầu của sự nỗ lực đúng đắn (ñāyārambha).
Aparo nayo – ‘‘yathāgottā’’ti ettha gottakittanena tesaṃ therānaṃ yonisomanasikārasampadaṃ dasseti yathāvuttagottasampannassa yonisomanasikārasambhavato.
Another method: In "yathāgottā" (according to their clan), by mentioning their clan, he shows the attainment of wise attention (yonisomanasikāra) of those elders, because wise attention arises in one endowed with the aforementioned clan perfection.
Một cách khác: Ở đây, trong “yathāgottā”, việc đề cập dòng họ chỉ ra sự thành tựu tác ý đúng đắn (yonisomanasikārasampadā) của các vị Trưởng lão đó, vì tác ý đúng đắn có thể xảy ra đối với người có sự thành tựu dòng họ như đã nói.
‘‘Yathādhammavihārino’’ti ettha dhammavihāraggahaṇena saddhammasavanasampadaṃ dasseti saddhammasavanena vinā tadabhāvato.
In "yathādhammavihārino" (who dwell in accordance with the Dhamma), by taking "dwelling in Dhamma," he shows the attainment of hearing the True Dhamma, because without hearing the True Dhamma, that (dwelling in Dhamma) does not exist.
Trong từ “yathādhammavihārino” này, việc nắm giữ “dhammavihāra” (sự an trú trong Chánh pháp) cho thấy sự thành tựu của việc lắng nghe Chánh pháp (saddhammasavanasampadā), vì nếu không có sự lắng nghe Chánh pháp thì điều đó không thể có được.
‘‘Yathādhimuttā’’ti iminā matthakappattaṃ dhammānudhammapaṭipadaṃ dasseti.
By "yathādhimuttā," he shows the supreme practice of Dhamma in accordance with Dhamma.
Với từ “yathādhimuttā” này, cho thấy sự thực hành Pháp và tùy Pháp (dhammānudhammapaṭipadā) đã đạt đến đỉnh cao.
‘‘Sappaññā’’ti iminā sabbattha sampajānakāritaṃ.
By "sappaññā," he shows the state of being mindful in all things.
Với từ “sappaññā” (có trí tuệ), cho thấy sự tỉnh giác trong mọi hoàn cảnh.
‘‘Atanditā’’ti iminā vuttanayena attahitasampattiṃ paripūretvā ṭhitānaṃ paresaṃ hitasukhāvahāya paṭipattiyaṃ akilāsubhāvaṃ dasseti.
By "atanditā," he shows the untiring nature in the practice of bringing welfare and happiness to others for those who have perfected their own welfare according to the method stated.
Với từ “atanditā” (không biếng nhác), cho thấy sự không mệt mỏi trong việc thực hành mang lại lợi ích và hạnh phúc cho người khác, sau khi đã hoàn thành sự thành tựu lợi ích cho bản thân theo cách đã nói.
Tathā ‘‘yathāgottā’’ti iminā nesaṃ saraṇagamanasampadā dassitā saddhānusārīgottakittanato.
Similarly, by "yathāgottā," their perfection in taking refuge is shown, due to the extolling of their lineage in accordance with faith.
Tương tự, với từ “yathāgottā” (tùy theo dòng dõi), cho thấy sự thành tựu quy y của họ, vì dòng dõi được ca ngợi là tùy thuộc vào niềm tin (saddhānusārī).
‘‘Yathādhammavihārino’’ti iminā sīlakkhandhapubbaṅgamo samādhikkhandho dassito.
By "yathādhammavihārino," the aggregate of concentration (samādhikkhandha) preceded by the aggregate of morality (sīlakkhandha) is shown.
Với từ “yathādhammavihārino” này, cho thấy giới uẩn (sīlakkhandha) là đi trước, và định uẩn (samādhikkhandha) là đi sau.
‘‘Yathādhimuttā sappaññā’’ti iminā paññakkhandhādayo.
By "yathādhimuttā sappaññā," the aggregate of wisdom (paññakkhandha) and so forth are shown.
Với từ “yathādhimuttā sappaññā” (tùy theo sự quyết tâm, có trí tuệ), cho thấy tuệ uẩn (paññakkhandha) và các uẩn khác.
Saraṇagamanañca sāvakaguṇānaṃ ādi, samādhi majjhe, paññā pariyosānanti ādimajjhapariyosānadassanena sabbepi sāvakaguṇā dassitā honti.
Taking refuge is the beginning of the disciples' qualities, concentration is in the middle, and wisdom is at the end; thus, by showing the beginning, middle, and end, all the qualities of the disciples are shown.
Sự quy y là khởi đầu của các phẩm chất của đệ tử, định là ở giữa, tuệ là cuối cùng; như vậy, qua việc trình bày khởi đầu, giữa và cuối, tất cả các phẩm chất của đệ tử đều được chỉ ra.
Īdisī pana guṇavibhūti yāya sammāpaṭipattiyā tehi adhigatā, taṃ dassetuṃ ‘‘tattha tattha vipassitvā’’tiādi vuttaṃ.
To show the excellence of qualities by which they attained right practice, it is said: "having seen clearly there and there" and so forth.
Để chỉ ra sự hiển bày các phẩm chất như vậy, mà nhờ sự thực hành đúng đắn, các vị ấy đã đạt được, nên đã nói “tattha tattha vipassitvā” (tại đó, tại đó quán chiếu) v.v.
Tattha tatthāti tesu tesu araññarukkhamūlapabbatādīsu vivittasenāsanesu.
"There and there" means in those secluded abodes such as forests, roots of trees, and mountains.
Tattha tattha (tại đó, tại đó) có nghĩa là ở những nơi ở vắng vẻ như rừng, gốc cây, núi v.v.
Tattha tatthāti vā tasmiṃ tasmiṃ udānādikāle.
Or, "there and there" means at each specific time of uttering an udāna and so forth.
Hoặc tattha tattha có nghĩa là vào những thời điểm khác nhau như khi nói lời cảm hứng (udāna) v.v.
Vipassitvāti sampassitvā.
"Having seen clearly" means having seen perfectly.
Vipassitvā (quán chiếu) có nghĩa là sampassitvā (thấy rõ).
Nāmarūpavavatthāpanapaccayapariggahehi diṭṭhivisuddhikaṅkhāvitaraṇavisuddhiyo sampādetvā kalāpasammasanādikkamena pañcamaṃ visuddhiṃ adhigantvā paṭipadāñāṇadassanavisuddhiyā matthakaṃ pāpanavasena vipassanaṃ ussukkāpetvā phusitvāti patvā sacchikatvā.
Having perfected the purifications of view and overcoming doubt through the discernment of nāma-rūpa and the comprehension of conditions, and having attained the fifth purification through the method of comprehending groups and so forth, and having exerted vipassanā by bringing it to its culmination through the purification of knowledge and vision of the path, "having touched" means having reached and realized.
Sau khi hoàn thành thanh tịnh kiến (diṭṭhivisuddhi) và thanh tịnh vượt nghi (kaṅkhāvitaraṇavisuddhi) bằng cách phân biệt danh sắc (nāmarūpavavatthāpana) và nắm giữ các duyên (paccayapariggaha), đạt được thanh tịnh thứ năm (maggāmaggañāṇadassanavisuddhi) theo thứ tự quán sát các nhóm (kalāpasammasana) v.v., và sau khi nỗ lực tu tập thiền quán (vipassanā) để đạt đến đỉnh cao của thanh tịnh đạo tri kiến (paṭipadāñāṇadassanavisuddhi), phusitvā (chạm đến) có nghĩa là đạt được và chứng ngộ (sacchikatvā).
Accutaṃ padanti nibbānaṃ.
"The Deathless State" is Nibbāna.
Accutaṃ pada (cảnh giới bất biến) là Nibbāna.
Tañhi sayaṃ acavanadhammattā adhigatānaṃ accutihetubhāvato ca natthi ettha cutīti ‘‘accutaṃ’’.
For it is called "Deathless" because it is of an unmoving nature itself and because it is the cause of deathlessness for those who attain it, there being no passing away here.
Vì Nibbāna tự thân có bản chất không biến đổi (acavanadhammattā), và là nguyên nhân của sự bất biến cho những ai đã đạt được, nên gọi là “accuta” (bất biến), vì không có sự hoại diệt ở đó.
Saṅkhatadhammehi asammissabhāvatāya tadatthikehi paṭipajjitabbatāya ca ‘‘pada’’nti ca vuccati.
And it is called "State" (pada) because it is unmixed with conditioned phenomena (saṅkhata-dhamma) and because it is to be attained by those who desire it.
Và cũng được gọi là “pada” (cảnh giới) vì không bị hòa lẫn với các pháp hữu vi (saṅkhatadhamma) và vì những ai mong cầu Nibbāna phải thực hành để đạt đến đó.
Katantanti katassa antaṃ.
"The end of what is done" means the end of what is accomplished.
Katantaṃ (sự kết thúc của điều đã làm) là sự kết thúc của điều đã làm.
Yo hi tehi adhigato ariyamaggo, so attano paccayehi uppāditattā kato nāma.
For the Noble Path attained by them is called "done" because it is produced by its own conditions.
Đạo lộ Thánh (ariyamagga) mà các vị ấy đã đạt được, được gọi là “kata” (đã làm) vì nó được tạo ra bởi các duyên của chính nó.
Tassa pana pariyosānabhūtaṃ phalaṃ katantoti adhippetaṃ.
But the fruit, which is its culmination, is intended as "the end of what is done."
Tuy nhiên, quả vị là sự kết thúc của đạo lộ đó, được hiểu là “katantaṃ” (sự kết thúc của điều đã làm).
Taṃ katantaṃ aggaphalaṃ.
That "end of what is done" is the supreme fruit.
Katantaṃ đó là quả vị tối thượng.
Atha vā paccayehi katattā nipphāditattā katā nāma saṅkhatadhammā, tannissaraṇabhāvato katanto nibbānaṃ.
Alternatively, conditioned phenomena are called "done" because they are made and produced by conditions; Nibbāna is "the end of what is done" because it is the escape from them.
Hoặc, các pháp hữu vi (saṅkhatadhammā) được gọi là “kata” (đã làm) vì chúng được tạo ra, được hoàn thành bởi các duyên; Nibbāna là “katantaṃ” vì nó là sự thoát ly khỏi các pháp hữu vi đó.
Taṃ katantaṃ.
That is the end of what is done.
Katantaṃ đó là Nibbāna.
Paccavekkhantāti ‘‘adhigataṃ vata mayā ariyamaggādhigamena idaṃ ariyaphalaṃ, adhigatā asaṅkhatā dhātū’’ti ariyaphalanibbānāni vimuttiñāṇadassanena paṭipattiṃ avekkhamānā.
"Reflecting" means reflecting upon the Noble Fruits and Nibbāna with the knowledge and vision of liberation, thinking: "Indeed, this Noble Fruit has been attained by me through the attainment of the Noble Path; the unconditioned element has been attained."
Paccavekkhantā (quán xét lại) là quán xét lại sự thực hành của mình bằng tuệ tri giải thoát (vimuttiñāṇadassana) đối với các Thánh quả (ariyaphala) và Nibbāna, rằng: “Thật vậy, ta đã đạt được Thánh quả này qua việc đạt được Thánh đạo; ta đã đạt được yếu tố vô vi (asaṅkhatā dhātu).”
Atha vā saccasampaṭivedhavasena yaṃ ariyena karaṇīyaṃ pariññādisoḷasavidhaṃ kiccaṃ aggaphale ṭhitena nipphāditattā pariyosāpitattā kataṃ nāma, evaṃ kataṃ taṃ paccavekkhantā.
Alternatively, "reflecting on what is done" in this way, that which is to be done by a Noble One, the sixteen kinds of duties such as full understanding, which are accomplished and completed by one established in the supreme fruit, are called "done" by way of realizing the truths.
Hoặc, bất cứ công việc nào gồm mười sáu loại như pariññā (sự hiểu biết trọn vẹn) v.v., mà một bậc Thánh (ariya) cần phải làm bằng cách thâm nhập các Chân lý, và đã được hoàn thành, đã được kết thúc bởi người đã an trụ trong quả vị tối thượng (aggaphala), được gọi là “kata” (đã làm); quán xét lại điều đã làm đó như vậy.
Etena pahīnakilesapaccavekkhaṇaṃ dassitaṃ.
By this, reflection on the abandoned defilements is shown.
Điều này cho thấy sự quán xét lại các phiền não đã đoạn trừ (pahīnakilesapaccavekkhaṇa).
Purimanayena pana itarapaccavekkhaṇānīti ekūnavīsati paccavekkhaṇāni dassitāni honti.
However, by the previous method, the other reviews, meaning nineteen reviews, are shown.
Theo cách trước, các sự quán xét lại khác được chỉ ra, như vậy có mười chín sự quán xét lại được trình bày.
Imamatthanti ettha imanti sakalo theratherīgāthānaṃ attho attano itaresañca tattha sannipatitānaṃ dhammasaṅgāhakamahātherānaṃ buddhiyaṃ viparivattamānatāya āsanno paccakkhoti ca katvā vuttaṃ.
Here, regarding " this meaning" (imamatthanti), the word " this" (imaṃ) is spoken because the entire meaning of the Theragāthā and Therīgāthā, revolving within the wisdom of Venerable Ānanda himself and the great Dhamma-reciting Theras assembled there, is close at hand and directly perceivable.
Trong imamatthaṃ (ý nghĩa này), từ imaṃ (này) được nói vì toàn bộ ý nghĩa của các bài kệ của các vị Trưởng lão và Trưởng lão ni đang hiện hữu và trực tiếp trong trí tuệ của Đại Trưởng lão kết tập Pháp, cả của chính ngài và của những vị khác có mặt ở đó.
Atthanti ‘‘channā me kuṭikā’’tiādīhi gāthāhi vuccamānaṃ attūpanāyikaṃ parūpanāyikaṃ lokiyalokuttarapaṭisaṃyuttaṃ atthaṃ.
" Meaning" (atthaṃ) refers to the meaning, which is self-referential (attūpanāyika), refers to others (parūpanāyika), and is connected with both mundane and supramundane (lokiyalokuttarapaṭisaṃyuttaṃ), as expressed by the verses beginning with "My hut is thatched" ("channā me kuṭikā").
Atthaṃ (ý nghĩa) là ý nghĩa liên quan đến thế gian và siêu thế, mang lại lợi ích cho bản thân và cho người khác, được nói đến trong các bài kệ bắt đầu bằng “Channā me kuṭikā” (túp lều của tôi đã được che chắn) v.v.
Abhāsisunti gāthābandhavasena kathesuṃ, taṃdīpaniyo idāni mayā vuccamānā tesaṃ bhāvitattānaṃ gāthā attūpanāyikā suṇāthāti yojanā.
" They spoke" (abhāsīsuṃ) means they uttered in verse form. Now, the verses that I, Venerable Ānanda, am about to declare, which reveal the fruit of their practice, are for their benefit. Listen to these verses. This is the connection of meaning.
Abhāsisuṃ (đã nói) có nghĩa là đã nói theo thể thơ; sự sắp xếp là: “Các bài kệ của các vị đã tu tập đó, là những lời làm sáng tỏ ý nghĩa, hãy lắng nghe!”
Te ca mahātherā evaṃ kathentā attano sammāpaṭipattipakāsanīhi gāthāhi sāsanassa ekantaniyyānikavibhāvanena parepi tattha sammāpaṭipattiyaṃ niyojentīti etamatthaṃ dīpeti āyasmā dhammabhaṇḍāgāriko, tathā dīpento ca imāhi gāthāhi tesaṃ thomanaṃ tāsañca tesaṃ vacanassa nidānabhāvena ṭhapanaṃ ṭhānagatamevāti dassetīti daṭṭhabbaṃ.
And those great Theras, speaking thus, by manifesting their own right practice through these verses, encourage others to engage in that right practice, thereby demonstrating the definite path to liberation of the Sāsana. Thus, the Venerable Dhamma-treasurer explains this meaning. And in thus explaining, it should be understood that their praise of these Theras and the establishment of their words as the origin of these verses are indeed appropriate.
Nên hiểu rằng, khi các Đại Trưởng lão nói như vậy, bằng những bài kệ phơi bày sự thực hành đúng đắn của chính mình, họ đã thúc đẩy người khác thực hành đúng đắn bằng cách làm sáng tỏ rằng Giáo Pháp chắc chắn dẫn đến sự giải thoát; và khi làm sáng tỏ như vậy, Tôn giả Dhammabhaṇḍāgārika (người giữ kho tàng Pháp) đã cho thấy rằng việc ca ngợi các vị ấy và đặt các bài kệ của họ làm nguồn gốc cho lời nói của các vị ấy là hoàn toàn thích hợp.