Na tathā mataṃ satarasanti āyasmato paripuṇṇakattherassa gāthā.
Na tathā mataṃ satarasa is the verse of the Venerable Elder Paripuṇṇaka.
Món ăn trăm vị không như vậy là kệ ngôn của Trưởng lão Paripuṇṇaka đáng kính.
Kā uppatti?
What is its origin?
Sự phát sinh là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro dhammadassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto satthari parinibbute satthu cetiye pupphādīhi uḷāraṃ pūjaṃ akāsi.
This Elder too, having made aspirations under previous Buddhas, was born into a brahmin family during the time of the Blessed One named Dhammadassī. Having reached maturity, when the Teacher had attained Parinibbāna, he offered excellent worship with flowers and other things at the Teacher’s cetiya.
Vị này cũng đã tạo công đức trong thời các đức Phật quá khứ, vào thời Đức Thế Tôn Dhammadassī, ngài sinh ra trong một gia đình quyền quý, khi trưởng thành, sau khi Đức Đạo Sư nhập Niết Bàn, ngài đã cúng dường trọng thể bằng hoa và các vật khác tại tháp của Đức Đạo Sư.
So tena puññakammena devesu nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthusmiṃ sakyarājakule nibbattitvā viññutaṃ patto paripuṇṇavibhavatāya paripuṇṇakoti paññāyittha.
Through that meritorious deed, he was reborn among the devas, and repeatedly performing good deeds, he wandered only in good destinations. In this Buddha-era, he was born into a Sakyan royal family in Kapilavatthu. Having reached maturity, he became known as Paripuṇṇaka due to his complete prosperity.
Do nghiệp phước ấy, ngài sinh vào các cõi trời, rồi tiếp tục tạo thêm phước lành, luân hồi chỉ trong các thiện thú. Đến thời Đức Phật hiện tại, ngài sinh ra trong dòng dõi Sakya vương tộc ở Kapilavatthu, khi trưởng thành, do tài sản đầy đủ nên ngài được biết đến với tên Paripuṇṇaka.
So vibhavasampannatāya sabbakālaṃ satarasaṃ nāma āhāraṃ paribhuñjanto satthu missakāhāraparibhogaṃ sutvā ‘‘tāva sukhumālopi bhagavā nibbānasukhaṃ apekkhitvā yathā tathā yāpeti, kasmā mayaṃ āhāragiddhā hutvā āhārasuddhikā bhavissāma, nibbānasukhameva pana amhehi pariyesitabba’’nti saṃsāre jātasaṃvego gharāvāsaṃ pahāya satthu santike pabbajitvā bhagavatā kāyagatāsatikammaṭṭhāne niyojito tattha patiṭṭhāya paṭiladdhajhānaṃ pādakaṃ katvā vipassanāya kammaṃ karonto vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi.
Because of his abundant wealth, he always partook of a delicious meal called ‘Satarasa’. Hearing of the Teacher’s practice of partaking of mixed food, he thought, “Even the Blessed One, so delicate, endures (such food) for the sake of the happiness of Nibbāna. Why should we, being greedy for food, become pure in food (fastidious)? We should rather seek the happiness of Nibbāna.” Thus, a sense of urgency arose in him concerning saṃsāra, and he abandoned household life. Having ordained in the Teacher’s presence, and having been instructed by the Blessed One in the meditation subject of mindfulness of the body, he established himself there. Making the jhāna he had attained his basis, he undertook vipassanā practice. Developing vipassanā, he attained Arahantship.
Do giàu sang phú quý, ngài luôn dùng món ăn gọi là satarasa (trăm vị). Khi nghe Đức Đạo Sư dùng thức ăn hỗn hợp, ngài nghĩ: “Ngay cả Đức Thế Tôn, người vốn rất thanh cao, cũng chấp nhận sống qua ngày bằng bất cứ thứ gì để cầu mong Niết Bàn an lạc. Tại sao chúng ta lại tham đắm thức ăn và tìm kiếm sự tinh khiết trong thức ăn? Chúng ta chỉ nên tìm kiếm Niết Bàn an lạc mà thôi.” Với sự chán ghét luân hồi đã phát sinh, ngài từ bỏ đời sống gia đình, xuất gia nơi Đức Đạo Sư. Được Đức Thế Tôn chỉ dạy về đề mục thiền quán thân niệm xứ (kāyagatāsati kammaṭṭhāna), ngài an trú vào đó, lấy thiền định đã đạt được làm nền tảng, thực hành thiền quán, phát triển thiền quán và đạt được A-la-hán quả không lâu sau đó.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.15.5-9) –
Thus it is said in the Apadāna:
Điều đó đã được nói trong Apadāna:
91. Tattha na tathā mataṃ satarasaṃ, sudhannaṃ yaṃ mayajja paribhuttanti tathāti tena pakārena.
Therein, “The sixteen-flavored nectar consumed by me today is not such as that desired” – “such as” means of that kind.
91. Trong đó, món ăn trăm vị (satarasa) không như vậy, món ăn thần thánh (sudhanna) mà ta đã thọ dụng hôm nay thì tathā nghĩa là theo cách đó.
Matanti abhimataṃ.
“Desired” means wished for.
Mata nghĩa là được ưa thích.
Satarasanti satarasabhojanaṃ ‘‘satarasabhojanaṃ nāma satapākasappiādīhi abhisaṅkhataṃ bhojana’’nti vadanti.
“Sixteen-flavored” means food with a hundred flavors. It is said, “Food with a hundred flavors means food prepared with ghee cooked a hundred times and so on.”
Satarasa nghĩa là món ăn trăm vị. Người ta nói rằng “món ăn trăm vị là món ăn được chế biến bằng bơ tinh luyện một trăm lần và các thứ khác.”
Atha vā anekattho satasaddo ‘‘sataso sahassaso’’tiādīsu viya.
Alternatively, the word “sata” (hundred) has multiple meanings, as in “in hundreds, in thousands,” and so forth.
Hoặc từ satasadda có nhiều nghĩa, như trong “sataso sahassaso” (hàng trăm, hàng ngàn).
Tasmā yaṃ bhojanaṃ anekasūpaṃ anekabyañjanaṃ, taṃ anekarasatāya ‘‘satarasa’’nti vuccati, nānārasabhojananti attho.
Therefore, food with many soups and many curries is called “satarasa” (sixteen-flavored) because of its many flavors; the meaning is food with various flavors.
Do đó, món ăn có nhiều món canh, nhiều món phụ, được gọi là “satarasa” vì có nhiều hương vị, nghĩa là món ăn có nhiều hương vị khác nhau.
Sudhā eva annaṃ sudhābhojanaṃ devānaṃ āhāro.
Nectar itself is food, nectar-food, the nourishment of the devas.
Sudhā (cam lồ) chính là anna (thức ăn), sudhābhojana (thức ăn cam lồ) là thức ăn của chư thiên.
Yaṃ mayajja paribhuttanti yaṃ mayā ajja anubhuttaṃ.
“That consumed by me today” means that which was experienced by me today.
Mà ta đã thọ dụng hôm nay nghĩa là điều ta đã trải nghiệm hôm nay.
‘‘Yaṃ mayā paribhutta’’nti ca idaṃ ‘‘satarasaṃ sudhanna’’nti etthāpi yojetabbaṃ.
This phrase “that consumed by me” should also be connected with “satarasaṃ sudhannaṃ” (sixteen-flavored nectar).
Và câu “yaṃ mayā paribhutta” (điều ta đã thọ dụng) cũng nên được ghép vào “satarasaṃ sudhannaṃ” (món ăn trăm vị, món ăn thần thánh).
Idaṃ vuttaṃ hoti – yaṃ mayā ajja etarahi nirodhasamāpattisamāpajjanavasena phalasamāpattisamāpajjanavasena ca accantameva santaṃ paṇītaṃ nibbānasukhaṃ paribhuñjiyamānaṃ, taṃ yathā mataṃ abhimataṃ sambhāvitaṃ tathā rājakāle mayā paribhuttaṃ satarasabhojanaṃ devattabhāve paribhuttaṃ sudhannañca na mataṃ nābhimataṃ.
This is what is said: That supremely peaceful and excellent Nibbāna-happiness which is being experienced by me now, today, through entering nirodhasamāpatti and phalasamāpatti, is desired and wished for in such a way. But the sixteen-flavored food consumed by me during my royal period and the nectar-food consumed in the state of a deva are not desired or wished for.
Đây có nghĩa là: Niềm an lạc Nibbāna tối thượng, tuyệt đối an tịnh và vi diệu mà ta đang thọ hưởng hôm nay, bằng cách nhập Diệt thọ định (nirodhasamāpatti) và nhập Quả định (phalasamāpatti), thì nó không được mong muốn hay ước nguyện như món ăn satarasa (trăm vị) mà ta đã thọ hưởng khi còn làm vua, hay món sudhanna (thức ăn chư thiên) mà ta đã thọ hưởng khi còn là chư thiên.
Idañhi ariyanisevitaṃ nirāmisaṃ kilesānaṃ avatthubhūtaṃ, taṃ pana puthujjanasevitaṃ sāmisaṃ kilesānaṃ vatthubhūtaṃ, taṃ imassa saṅkhampi kalampi kalabhāgampi na upetīti.
Because this (Nibbāna) is cultivated by noble ones, is devoid of allurements, and is not the basis for defilements. That (food), however, is cultivated by ordinary people, is associated with allurements, and is the basis for defilements. That (food) does not approach even a calculation, a fraction, or a sixteenth part of this (Nibbāna).
Vì niềm an lạc này được các bậc Thánh (ariya) thọ hưởng, không có vị mặn của phiền não (nirāmisa), không phải là đối tượng của phiền não. Còn các món kia được phàm phu thọ hưởng, có vị mặn của phiền não (sāmisa), là đối tượng của phiền não, nên không thể sánh bằng, dù chỉ là một phần nhỏ bé của niềm an lạc này.
Idāni ‘‘yaṃ mayajja paribhutta’’nti vuttadhammaṃ desento aparimitadassinā gotamena, buddhena sudesito dhammo’’ti āha.
Now, describing the Dhamma referred to as “that consumed by me today,” he said: “the Dhamma well-taught by Gotama, the Buddha, the unlimited seer.”
Bây giờ, để thuyết giảng pháp được nói là “mà ta đã thọ hưởng hôm nay”, Ngài nói: “Pháp được Đức Gotama, Đức Phật, bậc thấy biết vô lượng, đã thuyết giảng một cách tuyệt diệu”.
Tassattho – aparimitaṃ aparicchinnaṃ uppādavayābhāvato santaṃ asaṅkhatadhātuṃ sayambhūñāṇena passī, aparimitassa anantāparimeyyassa ñeyyassa dassāvīti tena aparimitadassinā gotamagottena sammāsambuddhena ‘‘khayaṃ virāgaṃ amataṃ paṇīta’’nti (khu. pā. 6.4; su. ni. 227) ca ‘‘madanimmadano pipāsavinayo’’ (a. ni. 4.34; itivu. 90) ‘‘sabbasaṅkhārasamatho’’ti (a. ni. 5.140; 10.6) ca ādinā suṭṭhu desito dhammo, nibbānaṃ mayā ajja paribhuttanti yojanā.
Its meaning is: he saw the limitless, unconditioned element of Nibbāna, which is unconditioned due to the absence of arising and ceasing, with self-existent knowledge. He was a seer of the limitless, infinite, immeasurable knowable. Thus, by that unlimited seer, Gotama, the Perfectly Enlightened Buddha, the Dhamma, Nibbāna, was well-taught with expressions like “the destruction, dispassion, deathless, exquisite,” “the crushing of pride, the dispelling of thirst,” “the calming of all formations,” and so on. This Nibbāna was consumed by me today—this is the connection.
Ý nghĩa là: Ngài đã thấy giới vô vi (asaṅkhatadhātu) an tịnh, vô biên, không bị giới hạn vì không có sinh diệt, bằng tự giác trí (sayambhūñāṇa). Ngài là bậc thấy biết vô lượng, vô biên, vô tận các pháp cần biết (ñeyya). Do đó, Đức Chánh Đẳng Giác Gotama, bậc thấy biết vô lượng, đã thuyết giảng một cách tuyệt diệu về Pháp, tức Nibbāna, như là “sự diệt tận, ly tham, bất tử, vi diệu” và “sự dập tắt sự say đắm, sự diệt trừ khát ái”, “sự an tịnh của mọi hành” và những điều tương tự. Nibbāna ấy ta đã thọ hưởng hôm nay.
Yassāsavā parikkhīṇāti āyasmato vijayattherassa gāthā.
“One whose corruptions are eradicated” is the verse of the Venerable Thera Vijaya.
Bài kệ “ Yassāsavā parikkhīṇā” là của Trưởng lão Vijaya đáng kính.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự phát sinh như thế nào?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro piyadassissa bhagavato kāle vibhavasampanne kule nibbattitvā viññutaṃ patto satthari parinibbute tassa thūpassa ratanakhacitaṃ vedikaṃ kāretvā tattha uḷāraṃ vedikāmahaṃ kāresi.
He too, having made aspirations under previous Buddhas, was reborn in a wealthy family during the time of the Blessed One Piyadassī. Having reached maturity, when the Teacher had attained parinibbāna, he had a jewel-studded railing made for the stupa and celebrated a magnificent railing-festival there.
Vị này cũng đã tạo công đức trong thời các Đức Phật trước, sinh ra trong một gia đình giàu có vào thời Đức Thế Tôn Piyadassī, khi đến tuổi trưởng thành, sau khi Đức Đạo Sư nhập Niết Bàn, Ngài đã cho xây một lan can khảm ngọc quanh tháp của Ngài và tổ chức một lễ hội lan can lớn ở đó.
So tena puññakammena anekasate attabhāve maṇiobhāsena vicari.
Through that meritorious deed, he wandered through many hundreds of existences, shining with the radiance of jewels.
Nhờ thiện nghiệp đó, Ngài đã sống trong ánh sáng ngọc báu qua hàng trăm kiếp.
Evaṃ devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule nibbatti, vijayotissa nāmaṃ ahosi.
Thus, transmigrating among devas and humans, he was reborn in a Brahmin family in Sāvatthī during this Buddha-era. His name was Vijaya.
Cứ thế, Ngài luân hồi trong cõi trời và cõi người. Vào thời Đức Phật hiện tại, Ngài sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn ở Sāvatthī, tên là Vijaya.
So vayappatto brāhmaṇavijjāsu nipphattiṃ gato tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā araññāyatane jhānalābhī hutvā viharanto buddhuppādaṃ sutvā uppannappasādo satthu santikaṃ upasaṅkamitvā satthāraṃ vanditvā ekamantaṃ nisīdi.
Having come of age and perfected in Brahminical sciences, he renounced the world as an ascetic (tāpasa) and, dwelling in a forest retreat, attained jhāna. Hearing of the Buddha's arising, he was filled with faith, approached the Teacher, paid homage, and sat down to one side.
Khi đến tuổi trưởng thành, Ngài thành thạo các môn Bà-la-môn giáo, xuất gia làm đạo sĩ khổ hạnh, sống trong rừng, đắc thiền. Nghe tin Đức Phật xuất hiện, Ngài phát tâm tịnh tín, đến yết kiến Đức Đạo Sư, đảnh lễ Ngài và ngồi sang một bên.
Tassa satthā dhammaṃ desesi.
To him, the Teacher taught the Dhamma.
Đức Đạo Sư đã thuyết pháp cho Ngài.
So dhammaṃ sutvā pabbajitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
Having heard the Dhamma, he ordained, developed insight, and before long attained Arahantship.
Ngài nghe pháp, xuất gia, bắt đầu tu tập thiền quán (vipassanā) và không lâu sau đó đã chứng đắc A-la-hán.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.15.10-14) –
Therefore, it is said in the Apadāna:
Điều này được nói trong Apadāna:
92. Tattha yassāsavā parikkhīṇāti yassa uttamapuggalassa kāmāsavādayo cattāro āsavā sabbaso khīṇā ariyamaggena khepitā.
Therein, “One whose corruptions are eradicated” means for which supreme individual the four corruptions, such as the kāma-āsava, are entirely exhausted, removed by the noble path.
92. Trong đó, yassāsavā parikkhīṇā có nghĩa là: đối với bậc tối thượng nhân nào mà bốn lậu hoặc như kāmāsava (lậu hoặc về dục) đã hoàn toàn diệt tận, đã được đoạn trừ bằng Thánh đạo.
Āhāre ca anissitoti yo ca āhāre taṇhādiṭṭhinissayehi anissito agadhito anajjhāpanno, nidassanamattaṃ, āhārasīsenettha cattāropi paccayā gahitāti daṭṭhabbaṃ.
“And who is unattached to food” means that individual who is unattached, unclingy, and not devoted to food through attachments of craving and views. This word 'āhāra' (food) is merely an example; it should be understood that all four requisites are included here under the heading of food.
Āhāre ca anissito có nghĩa là: vị nào không nương tựa vào vật thực bằng sự nương tựa của tham ái và tà kiến, không dính mắc, không bị ràng buộc. Lời này chỉ là một ví dụ, ở đây cần hiểu rằng bốn vật dụng (paccaya) đều được bao gồm dưới danh nghĩa vật thực (āhāra).
Paccayapariyāyo vā idha āhāra-saddo veditabbo.
Or, the word 'āhāra' here should be understood as a synonym for requisites (paccaya).
Hoặc ở đây, từ āhāra cần được hiểu là một từ đồng nghĩa với vật dụng (paccaya).
‘‘Suññato animitto cā’’ti ettha appaṇihitavimokkhopi gahitoyeva, tīṇipi cetāni nibbānasseva nāmāni.
In the phrase “empty and signless,” the appaṇihita-vimokkha (desireless liberation) is also included; all three of these are indeed names for Nibbāna.
Trong “ Suññato animitto cā”, Appaṇihitavimokkha (vô nguyện giải thoát) cũng được bao gồm. Ba điều này đều là tên gọi của Nibbāna.
Nibbānañhi rāgādīnaṃ abhāvena suññaṃ, tehi vimuttañcāti suññatavimokkho, tathā rāgādinimittābhāvena saṅkhāranimittābhāvena ca animittaṃ, tehi vimuttañcāti animittavimokkho, rāgādipaṇidhīnaṃ abhāvena appaṇihitaṃ, tehi vimuttañcāti appaṇihito vimokkhoti vuccati.
For Nibbāna is empty due to the absence of defilements like greed, and it is liberated from them, hence it is called suññatā-vimokkha (empty liberation). Likewise, it is signless (animitta) due to the absence of defilement-signs and formation-signs, and it is liberated from them, hence it is called animitta-vimokkha (signless liberation). It is desireless (appaṇihita) due to the absence of aspirations like greed, and it is liberated from them, hence it is called appaṇihita-vimokkha (desireless liberation).
Nibbāna được gọi là Suññatavimokkha (không giải thoát) vì nó trống rỗng do không có tham ái (rāga) và các phiền não khác, và vì nó được giải thoát khỏi chúng. Tương tự, nó được gọi là Animittavimokkha (vô tướng giải thoát) vì không có tướng của tham ái và các phiền não khác, không có tướng của các hành (saṅkhāra), và vì nó được giải thoát khỏi chúng. Nó được gọi là Appaṇihitavimokkha (vô nguyện giải thoát) vì không có sự ước nguyện của tham ái và các phiền não khác, và vì nó được giải thoát khỏi chúng.
Phalasamāpattivasena taṃ ārammaṇaṃ katvā viharantassa ayampi tividho vimokkho yassa gocaro, ākāseva sakuntānaṃ, padaṃ tassa durannayanti yathā ākāse gacchantānaṃ sakuṇānaṃ ‘‘imasmiṃ ṭhāne pādehi akkamitvā gatā, idaṃ ṭhānaṃ urena paharitvā gatā, idaṃ sīsena, idaṃ pakkhehī’’ti na sakkā ñātuṃ, evameva evarūpassa bhikkhuno ‘‘nirayapadādīsu iminā nāma padena gato’’ti ñāpetuñca na sakkāti.
For one who dwells making Nibbāna the object by way of phalasamāpatti, this threefold liberation is his range, his path is hard to trace, like that of birds in the sky. Just as it is impossible to know, for birds flying in the sky, “They went by pressing with their feet here, they went by striking with their chest here, they went with their head here, they went by striking with their wings here,” so too, it is impossible to make known where such a bhikkhu went, for example, to a hellish destination and so on, by what kind of path.
Vị nào an trú bằng cách lấy Nibbāna làm đối tượng thông qua Quả định (phalasamāpatti), thì ba loại giải thoát này yassa gocaro, ākāseva sakuntānaṃ, padaṃ tassa durannayaṃ: “Đối với vị nào, ba loại giải thoát này là cảnh giới, thì dấu vết của vị ấy khó tìm thấy, như dấu vết của chim trên không trung.” Giống như không thể biết được dấu chân của chim bay trên trời rằng “chúng đã đi qua chỗ này bằng chân, chỗ kia bằng ngực, chỗ nọ bằng đầu, chỗ kia bằng cánh”, thì cũng không thể biết được “vị Tỳ-khưu như vậy đã đi đến địa ngục hay các cõi khác bằng con đường nào”.
Dukkhā kāmā erakāti āyasmato erakattherassa gāthā.
“Painful are sensual pleasures, O Eraka” is the verse of the Venerable Thera Eraka.
Bài kệ “ Dukkhā kāmā erakā” là của Trưởng lão Eraka đáng kính.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự phát sinh như thế nào?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto siddhatthassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ disvā pasannamānaso satthu kiñci dātabbayuttakaṃ alabhanto ‘‘handāhaṃ kāyasāraṃ puññaṃ karissāmī’’ti satthu gamanamaggaṃ sodhetvā samaṃ akāsi.
He too, having made aspirations under previous Buddhas, accumulating merits in various existences, was reborn in a noble family during the time of the Blessed One Siddhattha. Having reached maturity, one day, seeing the Teacher, his mind was gladdened. Unable to find anything worthy of offering to the Teacher, he thought, “Well then, I shall perform a meritorious deed for the essence of the body!” So he cleared the Teacher’s path and made it smooth.
Vị này cũng đã tạo công đức trong thời các Đức Phật trước, tích lũy phước báu trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Thế Tôn Siddhattha, Ngài sinh ra trong một gia đình gia chủ. Khi đến tuổi trưởng thành, một ngày nọ, Ngài nhìn thấy Đức Đạo Sư và tâm Ngài tràn đầy tịnh tín. Vì không có vật gì xứng đáng để dâng cúng cho Đức Đạo Sư, Ngài nghĩ: “Thôi được, ta sẽ làm một công đức từ thân thể mình.” Ngài đã dọn dẹp con đường Đức Đạo Sư sẽ đi qua và làm cho nó bằng phẳng.
Satthā tena tathākataṃ maggaṃ paṭipajji.
The Teacher, the Tathāgata, proceeded along that path.
Đức Đạo Sư đã đi trên con đường mà Ngài đã dọn dẹp như vậy.
So tattha bhagavantaṃ disvā pasannamānaso vanditvā añjaliṃ paggayha pasannacitto yāva dassanupacārasamatikkamā buddhārammaṇaṃ pītiṃ avijahanto aṭṭhāsi.
Seeing the Blessed One there, with a serene mind, he worshipped him, raised his hands in salutation, and with a gladdened heart, stood there, not abandoning his joy with the Buddha as its object, until he passed beyond the range of sight.
Ở đó, khi nhìn thấy Đức Thế Tôn, tâm Ngài tràn đầy tịnh tín. Sau khi đảnh lễ và chắp tay, với tâm hoan hỷ, Ngài đứng yên, không rời bỏ niềm hoan hỷ với Đức Phật làm đối tượng, cho đến khi Đức Phật đi khuất tầm mắt.
So tena puññakammena devaloke nibbatto aparāparaṃ puññāni katvā sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ sambhāvanīyassa kuṭumbiyassa putto hutvā nibbatti, erakotissa nāmaṃ ahosi abhirūpo dassanīyo pāsādiko itikattabbatāsu paramena veyyattiyena samannāgato.
Through that meritorious deed, he was reborn in a deva realm, and repeatedly performing good deeds, he wandered through existences only in happy destinations. In this Buddha-dispensation, he was reborn in Sāvatthī as the son of a respected householder, and his name was Eraka. He was beautiful, pleasing to the eye, inspiring confidence, and endowed with the highest skill in various tasks.
Nhờ thiện nghiệp đó, Ngài tái sinh vào cõi trời. Sau đó, Ngài tiếp tục tạo nhiều phước báu và luân hồi trong các cõi thiện. Vào thời Đức Phật hiện tại, Ngài sinh ra là con trai của một gia chủ đáng kính ở Sāvatthī, tên là Eraka. Ngài có dung mạo đẹp đẽ, đáng chiêm ngưỡng, dễ thương, và rất thông minh trong mọi việc cần làm.
Tassa mātāpitaro kulena rūpena ācārena vayena kosallena ca anucchavikaṃ dārikaṃ ānetvā vivāhakammaṃ akaṃsu.
His parents brought a suitable maiden for him, in accordance with his family, appearance, conduct, age, and skill, and performed the marriage ceremony.
Cha mẹ Ngài đã tìm một cô gái phù hợp với dòng dõi, nhan sắc, đạo đức, tuổi tác và tài năng của Ngài để tổ chức lễ cưới.
So tāya saddhiṃ saṃvāsena gehe vasanto pacchimabhavikattā kenacideva saṃvegavatthunā saṃsāre saṃviggamānaso satthu santikaṃ gantvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbaji, tassa satthā kammaṭṭhānaṃ adāsi.
Living in the house, associating with her, being one of his last existences, his mind became disquieted about saṃsāra due to some cause for spiritual urgency. He went to the Teacher, heard the Dhamma, gained faith, and went forth into homelessness. The Teacher gave him a meditation subject.
Ngài sống ở nhà với người vợ đó. Vì là người có kiếp sống cuối cùng, tâm Ngài bị lay động bởi một điều gì đó khiến Ngài cảm thấy sợ hãi trong vòng luân hồi. Ngài đến gặp Đức Đạo Sư, nghe pháp, phát sinh tín tâm và xuất gia. Đức Đạo Sư đã ban cho Ngài đề mục thiền (kammaṭṭhāna).
So kammaṭṭhānaṃ gahetvā katipayadivasātikkamena ukkaṇṭhābhibhūto vihāsi.
Having received the meditation subject, after a few days passed, he became overwhelmed by discontent.
Ngài nhận đề mục thiền, nhưng sau vài ngày, Ngài cảm thấy chán nản.
Atha satthā tassa cittappavattiṃ ñatvā ovādavasena ‘‘dukkhā kāmā erakā’’ti gāthaṃ abhāsi.
Then the Teacher, knowing his mental disposition, spoke the verse "Painful are sensual pleasures, Eraka" by way of admonition.
Sau đó, Đức Đạo Sư biết được diễn biến tâm lý của Ngài, đã thuyết giảng bài kệ: “ Dukkhā kāmā erakā” để khuyên răn Ngài.
So taṃ sutvā ‘‘ayuttaṃ mayā kataṃ, yohaṃ evarūpassa satthu santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā taṃ vissajjento micchāvitakkabahulo vihāsi’’nti saṃvegajāto vipassanāya yuttappayutto nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
Hearing that, he became agitated, thinking, "It was improper of me to have received a meditation subject from such a Teacher and then neglect it, dwelling extensively on wrong thoughts." He applied himself diligently to vipassanā and attained Arahantship not long after.
Nghe vậy, Ngài nghĩ: “Ta đã làm điều không đúng. Ta đã nhận đề mục thiền từ Đức Đạo Sư như vậy mà lại bỏ dở, sống với nhiều tà tư duy.” Với tâm lay động, Ngài tinh tấn tu tập thiền quán (vipassanā) và không lâu sau đó đã chứng đắc A-la-hán.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.15.32-36) –
Thus it is said in the Apadāna:
Điều này được nói trong Apadāna:
Tattha dukkhā kāmāti ime vatthukāmakilesakāmā dukkhavatthutāya vipariṇāmadukkhasaṃsāradukkhasabhāvato ca, dukkhā dukkhamā dukkhanibbattikā.
Therein, “Painful are sensual pleasures” refers to these sensual objects (vatthukāma) and sensual defilements (kilesakāma) as being painful due to being objects of suffering, and having the nature of suffering of change (vipariṇāmadukkha) and suffering of saṃsāra. They are painful, hard to bear, and productive of suffering.
Trong đó, dukkhā kāmā (dục là khổ) có nghĩa là những dục cảnh (vatthukāma) và phiền não dục (kilesakāma) này là khổ, bởi vì chúng là đối tượng của khổ, có bản chất là khổ do biến hoại (vipariṇāmadukkha) và khổ trong luân hồi (saṃsāradukkha); chúng khó chịu đựng và sinh ra khổ.
Vuttañhetaṃ – ‘‘appassādā kāmā bahudukkhā bahupāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo’’tiādi (pāci. 417; ma. ni. 1.234).
Indeed, it has been said: “Sensual pleasures have little gratification, much suffering, much tribulation; the danger in them is greater,” and so on.
Điều này đã được nói: "Dục ít vị ngọt, nhiều khổ đau, nhiều phiền muộn, tai hại ở đây thì nhiều hơn," v.v.
Erakāti paṭhamaṃ tāva bhagavā taṃ ālapati, pacchā pana thero attānaṃ nāmena kathesi.
By “Eraka”, first the Blessed One addressed him, but later the Elder stated his own name.
Erakā—Đầu tiên, Đức Thế Tôn gọi vị ấy, sau đó vị Trưởng lão tự xưng tên mình.
Na sukhā kāmāti kāmā nāmete jānantassa sukhā na honti, ajānantassa pana sukhato upaṭṭhahanti.
By “not pleasant are sensual pleasures” is meant that for one who knows them, these sensual pleasures are not pleasant. But for one who does not know them, they appear as pleasant.
Na sukhā kāmā (dục không phải là lạc)—Đối với người biết chúng, những dục ấy không phải là lạc; nhưng đối với người không biết, chúng hiện ra như là lạc.
Yathāha – ‘‘yo sukhaṃ dukkhato adda, dukkhamaddakkhi sallato’’tiādi (saṃ. ni. 4.253; itivu. 53; theragā. 986).
As it is said: “Whoever saw pleasure as pain, saw pain as a dart,” and so on.
Như đã nói: "Ai thấy lạc là khổ, thấy khổ là mũi tên," v.v.
Yo kāme kāmayati, dukkhaṃ so kāmayatīti yo satto kilesakāmena vatthukāme kāmayati, tassa taṃ kāmanaṃ sampati sapariḷāhatāya, āyatiṃ apāyadukkhahetutāya ca vaṭṭadukkhahetutāya ca dukkhaṃ.
“Whoever desires sensual pleasures, he desires suffering” means that for any being who desires sensual objects through sensual defilement, that desire of his is suffering because it is accompanied by distress now, and because in the future it is a cause of suffering in the lower realms and a cause of the suffering of existence (vaṭṭadukkha).
Yo kāme kāmayati, dukkhaṃ so kāmayati (Ai tham ái dục, người ấy tham ái khổ)—Bất cứ chúng sinh nào tham ái dục cảnh bằng phiền não dục, sự tham ái đó là khổ cho người ấy, vì hiện tại nó mang theo sự thiêu đốt, và trong tương lai nó là nguyên nhân của khổ cảnh và nguyên nhân của khổ luân hồi.
Vatthukāmā pana dukkhassa vatthubhūtā.
Sensual objects, however, are the basis of suffering.
Còn dục cảnh thì là đối tượng của khổ.
Iti so dukkhasabhāvaṃ dukkhanimittaṃ dukkhavatthuñca kāmayatīti vutto.
Thus he is said to desire the nature of suffering, the cause of suffering, and the basis of suffering.
Vì vậy, người ấy được gọi là tham ái bản chất của khổ, nguyên nhân của khổ và đối tượng của khổ.
Itaraṃ paṭipakkhavasena tamevatthaṃ ñāpetuṃ vuttaṃ, tasmā tassattho vuttavipariyāyena veditabbo.
The other two clauses are spoken to make known the same meaning by way of contrast; therefore, their meaning should be understood as the opposite of what has been stated.
Câu còn lại được nói để làm rõ ý nghĩa tương tự theo cách đối lập, vì vậy ý nghĩa của nó nên được hiểu ngược lại với những gì đã nói.
Namo hi tassa bhagavatoti āyasmato mettajittherassa gāthā.
The verse "Homage indeed to that Blessed One" is by the Venerable Mettaji Thera.
Kệ của Trưởng lão Mettaji đáng kính là: Namo hi tassa bhagavato (Con xin đảnh lễ Đức Thế Tôn).
Kā uppatti?
What is its origin?
Sự phát sinh là gì?
So kira anomadassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto sāsane abhippasanno hutvā bodhirukkhassa iṭṭhakāhi vedikaṃ cinitvā sudhāparikammaṃ kāresi.
It is said that in the time of the Blessed One Anomadassī, he was reborn in a good family, and having attained maturity, he became deeply devoted to the Dispensation. He built a brick railing around the Bodhi tree and did plaster work.
Nghe nói, vào thời Đức Thế Tôn Anomadassī, ngài sinh ra trong một gia đình quý tộc, khi trưởng thành, ngài có niềm tin sâu sắc vào Giáo pháp, đã xây một bệ thờ bằng gạch quanh cây Bồ-đề và trát vữa.
Satthā tassa anumodanaṃ akāsi.
The Teacher expressed his appreciation for him.
Đức Đạo Sư đã tùy hỷ công đức của ngài.
So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde magadharaṭṭhe aññatarassa brāhmaṇassa putto hutvā nibbatti, mettajītissa nāmaṃ ahosi.
Through that meritorious deed, he was reborn in a deva realm, and repeatedly performing good deeds, he wandered through existences among devas and humans. In this Buddha-dispensation, he was reborn in Magadha as the son of a certain brahmin, and his name was Mettaji.
Nhờ công đức ấy, ngài sinh lên cõi trời, rồi tiếp tục tạo nhiều công đức khác, luân hồi trong cõi trời và cõi người. Vào thời Đức Phật hiện tại, ngài sinh ra làm con của một Bà-la-môn ở xứ Magadha, và được đặt tên là Mettajī.
So vayappatto kāmesu ādīnavaṃ disvā tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā araññe viharanto buddhuppādaṃ sutvā pubbahetunā codiyamāno satthu santikaṃ gantvā pavattinivattiyo ārabbha pañhaṃ pucchitvā satthārā pañhe vissajjite paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā arahattaṃ pāpuṇi.
Having reached maturity, he saw the danger in sensual pleasures, went forth as an ascetic, and dwelt in the forest. Hearing of the Buddha's arising, he was prompted by his past wholesome kamma and went to the Teacher. He asked questions concerning continued existence (pavaṭṭi) and cessation (nivaṭṭi), and when the Teacher answered them, he gained faith, went forth, established vipassanā, and attained Arahantship.
Khi đến tuổi trưởng thành, ngài thấy sự nguy hiểm của dục lạc, liền xuất gia theo hạnh khổ hạnh, sống trong rừng. Nghe tin Đức Phật xuất hiện, ngài được thúc đẩy bởi nhân duyên quá khứ, đến gặp Đức Đạo Sư, hỏi về sự phát sinh và sự đoạn diệt. Sau khi Đức Đạo Sư giải đáp các câu hỏi, ngài có được niềm tin, xuất gia, phát triển thiền quán và đạt đến A-la-hán quả.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.15.26-31) –
Thus it is said in the Apadāna:
Điều này đã được nói trong Apadāna:
Tattha namoti namakkāro.
Therein, “Namo” is an act of homage.
Trong đó, namo là sự đảnh lễ.
Hīti nipātamattaṃ.
“Hi” is merely a particle.
Hī chỉ là một tiểu từ.
Tassāti yo so bhagavā samattiṃsapāramiyo pūretvā sabbakilese bhañjitvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho, sakyarājassa puttoti sakyaputto.
“Tassa” refers to that Blessed One who, having fulfilled the thirty perfections, and having crushed all defilements, fully awakened to the unsurpassed perfect self-awakening. He is the son of the Sakyan king, hence “Sakyaputto” (Son of the Sakyas).
Tassā—Vị Thế Tôn ấy, sau khi hoàn thành ba mươi ba Ba-la-mật, đã phá tan mọi phiền não và chứng đắc Vô Thượng Chánh Đẳng Giác. Vì là con trai của vua Sakya, nên gọi là Sakyaputto.
Anaññasādhāraṇāya puññasampattiyā ca sambhāvito uttamāya rūpakāyasiriyā dhammakāyasiriyā ca samannāgatattā sirīmā, tassa bhagavato sakyaputtassa sirīmato namo atthu, taṃ namāmīti attho.
He is “Sirīmā” (glorious) because he is honored with unshared merits and endowed with the glory of a supreme physical body and the glory of the Dhamma body. Thus, homage to that Blessed One, the glorious Son of the Sakyas, meaning, “I pay homage to him.”
Vì được tôn kính bởi sự thành tựu công đức vô song, và vì sở hữu vẻ đẹp tối thượng của sắc thân (rūpakāya) và pháp thân (dhammakāya), nên gọi là sirīmā (vinh quang). Con xin đảnh lễ Đức Thế Tôn Sakyaputta vinh quang ấy, nghĩa là con xin đảnh lễ Ngài.
Tenāti tena bhagavatā.
“Tena” means by that Blessed One.
Tenā—Bởi Đức Thế Tôn ấy.
Ayanti tassa dhammassa attano paccakkhatāya vadati.
“Ayaṃ” (this) is spoken by way of referring to that Dhamma as being directly experienced by oneself.
Ayaṃ—Từ này được nói để chỉ ra rằng Pháp ấy là điều tự mình chứng nghiệm.
Aggappattenāti aggaṃ sabbaññutaṃ, sabbehi vā guṇehi aggabhāvaṃ seṭṭhabhāvaṃ pattena.
“Aggappattena” means having attained the highest, i.e., omniscience (sabbaññutā), or having attained the state of being supreme and excellent in all virtues.
Aggappattenā—Đã đạt đến sự tối thượng của Nhất thiết trí, hoặc đã đạt đến sự tối thượng, sự ưu việt về mọi đức tính.
Aggadhammoti aggo uttamo navavidhalokuttaro dhammo suṭṭhu aviparītaṃ desito paveditoti.
“Aggadhammo” (supreme Dhamma) means the supreme, excellent ninefold supramundane Dhamma has been “sudesito” (well taught), i.e., revealed without distortion.
Aggadhammo—Pháp tối thượng, tức là chín loại Pháp siêu thế (lokuttara dhamma) đã được desito (thuyết giảng) một cách hoàn hảo và không sai lệch.
Andhohaṃ hatanettosmīti āyasmato cakkhupālattherassa gāthā.
This verse, “I am blind, my eyes are destroyed,” is the verse of the Venerable Cakkhupāla Thera.
Kệ của Trưởng lão Cakkhupāla đáng kính là: Andhohaṃ hatanettosmī (Ta là người mù, mắt đã hỏng).
Kā uppatti?
What was the origin?
Sự phát sinh là gì?
Sopi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni karonto siddhatthassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto bhagavati parinibbute thūpamahe kayiramāne umāpupphaṃ gahetvā thūpaṃ pūjesi.
He, too, having made a resolution under previous Buddhas, accumulating merits in various existences, was reborn in a noble family during the time of the Blessed One Siddhattha, and having attained maturity, when a great stupa festival was being held after the Blessed One had attained Parinibbāna, he took an umā flower and offered it to the stupa.
Ngài cũng vậy, sau khi đã tạo thiện nghiệp với các Đức Phật quá khứ, tạo công đức trong các kiếp sống khác nhau, vào thời Đức Thế Tôn Siddhattha, ngài sinh ra trong một gia đình quý tộc. Khi trưởng thành, lúc Đức Thế Tôn đã nhập Niết-bàn và lễ cúng dường tháp đang được tổ chức, ngài đã hái một bông hoa ummā và cúng dường lên tháp.
So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ mahāsuvaṇṇassa nāma kuṭumbikassa putto hutvā nibbatti, tassa pāloti nāmamakaṃsu.
Through that meritorious deed, he was reborn in the deva realm, and performing merits repeatedly, he wandered through existences among devas and humans. In this Buddha-era, he was reborn in Sāvatthī as the son of a householder named Mahāsuvaṇṇa; they named him Pāla.
Nhờ công đức ấy, ngài sinh lên cõi trời, rồi tiếp tục tạo nhiều công đức khác, luân hồi trong cõi trời và cõi người. Vào thời Đức Phật hiện tại, ngài sinh ra làm con của một gia chủ tên Mahāsuvaṇṇa ở Sāvatthī, và được đặt tên là Pāla.
Mātā tassa ādhāvitvā paridhāvitvā vicaraṇakāle aññaṃ puttaṃ labhi.
His mother, during the time she was able to run about and move around, gave birth to another son.
Khi mẹ của ngài có thể chạy nhảy khắp nơi, bà đã sinh thêm một người con khác.
Tassa mātāpitaro cūḷapāloti nāmaṃ katvā itaraṃ mahāpāloti vohariṃsu.
His parents named him Cūḷapāla and referred to the other as Mahāpāla.
Cha mẹ đặt tên cho người con sau là Cūḷapāla, còn người con trước thì gọi là Mahāpāla.
Atha te vayappatte gharabandhanena bandhiṃsu.
Then, when they reached maturity, they were bound by household ties.
Sau đó, khi hai người con đến tuổi trưởng thành, họ bị ràng buộc bởi cuộc sống gia đình.
Tasmiṃ samaye satthā sāvatthiyaṃ viharati jetavane.
At that time, the Teacher was residing in Sāvatthī, in the Jetavana.
Vào thời điểm đó, Đức Đạo Sư đang trú tại Sāvatthī, ở tu viện Jetavana.
Tattha mahāpālo jetavanaṃ gacchantehi upāsakehi saddhiṃ vihāraṃ gantvā satthu santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho kuṭumbabhāraṃ kaniṭṭhabhātikasseva bhāraṃ katvā sayaṃ pabbajitvā laddhūpasampado ācariyupajjhāyānaṃ santike pañcavassāni vasitvā vuṭṭhavasso pavāretvā satthu santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā saṭṭhimatte sahāyabhikkhū labhitvā tehi saddhiṃ bhāvanānukūlaṃ vasanaṭṭhānaṃ pariyesanto aññataraṃ paccantagāmaṃ nissāya gāmavāsikehi upāsakehi kāretvā dinnāya araññāyatane paṇṇasālāya vasanto samaṇadhammaṃ karoti.
There, Mahāpāla went to the monastery with lay followers who were going to Jetavana, listened to the Dhamma from the Teacher, and having gained faith, he entrusted the household burden to his younger brother. He himself went forth, attained Upasampadā, resided for five years with his teachers and preceptors, then completed the rains retreat, performed Pavāraṇā, received a meditation subject from the Teacher, found sixty companion bhikkhus, and together with them, seeking a suitable dwelling place for meditation, he resided in a leaf hut built by the lay followers near a certain border village in a forest area, practicing the ascetic life.
Ở đó, Mahāpāla cùng với các cư sĩ đang đi đến Jetavana, đã đến tu viện, nghe Pháp từ Đức Đạo Sư, có được niềm tin, giao phó gánh nặng gia đình cho người em trai, rồi tự mình xuất gia. Sau khi thọ giới Tỳ-kheo, ngài sống năm năm với các vị thầy và Hòa thượng, rồi sau khi mãn hạ an cư và tự tứ, ngài nhận đề mục thiền từ Đức Đạo Sư. Ngài tìm được sáu mươi vị Tỳ-kheo bạn đồng hành, cùng với họ, ngài tìm một nơi thích hợp để tu tập. Ngài trú tại một tịnh xá lá do các cư sĩ trong một ngôi làng biên giới xây cất và cúng dường, và thực hành pháp Sa-môn.
Tassa akkhirogo uppanno.
He developed an eye disease.
Ngài bị bệnh mắt.
Vejjo bhesajjaṃ sampādetvā adāsi.
A physician prepared medicine and gave it to him.
Vị lương y đã chuẩn bị thuốc và đưa cho ngài.
So vejjena vuttavidhānaṃ na paṭipajji.
He did not follow the physician's instructions.
Ngài không tuân thủ chỉ dẫn của lương y.
Tenassa rogo vaḍḍhi.
Due to that, his disease worsened.
Vì thế bệnh của ngài càng nặng thêm.
So ‘‘akkhirogavūpasamanato kilesarogavūpasamanameva mayhaṃ vara’’nti akkhirogaṃ ajjhupekkhitvā vipassanāyayeva yuttappayutto ahosi.
He thought, "For me, the pacification of the defilement-disease is better than the pacification of the eye disease," and he disregarded the eye disease, devoting himself earnestly to Vipassanā meditation.
Ngài nghĩ: "Đối với ta, việc đoạn diệt bệnh phiền não còn quý hơn việc đoạn diệt bệnh mắt," và ngài đã bỏ qua bệnh mắt, chuyên tâm vào thiền quán Vipassanā.
Tassa bhāvanaṃ ussukkāpentassa apubbaṃ acarimaṃ akkhīni ceva kilesā ca bhijjiṃsu.
While he was striving in meditation, his eyes and defilements were simultaneously eradicated.
Trong khi ngài tinh tấn tu tập, mắt của ngài và các phiền não đều tan biến một cách đồng thời.
So sukkhavipassako arahā ahosi.
He became a sukkhavipassaka Arahant.
Ngài trở thành một vị A-la-hán Tuệ Quán Khô (sukkhavipassaka).
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.15.21-25) –
Therefore it was said in the Apadāna:
Điều này đã được nói trong Apadāna:
Atha there akkhirogena vihāre ohīne gāmaṃ piṇḍāya gate bhikkhū disvā upāsakā ‘‘kasmā thero nāgato’’ti pucchitvā tamatthaṃ sutvā sokābhibhūtā piṇḍapātaṃ upanetvā, ‘‘bhante, kiñci mā cintayittha, idāni mayameva piṇḍapātaṃ ānetvā upaṭṭhahissāmā’’ti tathā karonti.
Then, when the Thera remained in the monastery due to his eye disease, the bhikkhus who went for almsround saw the lay followers ask, "Why has the Thera not come?" and hearing the reason, they were overcome with sorrow. They brought almsfood and said, "Venerables, do not worry about anything. Now we ourselves will bring almsfood and attend to you," and they did so.
Sau đó, khi vị Trưởng lão bị bệnh mắt ở lại tu viện, các Tỳ-khưu đi khất thực vào làng. Các cư sĩ thấy vậy bèn hỏi: “Tại sao vị Trưởng lão không đến?” Sau khi nghe sự việc, họ tràn ngập đau buồn, mang thức ăn đến cúng dường và nói: “Bạch chư Tôn giả, xin đừng lo lắng gì cả, bây giờ chính chúng con sẽ mang thức ăn đến cúng dường và phục vụ.” Và họ đã làm như vậy.
Bhikkhū therassa ovāde ṭhatvā nacirasseva arahattaṃ patvā vuṭṭhavassā pavāretvā, ‘‘satthāraṃ vandituṃ sāvatthiṃ gamissāma, bhante’’ti āhaṃsu.
The bhikkhus, abiding by the Thera's instruction, soon attained Arahantship. Having completed the rains retreat and performed Pavāraṇā, they said, "Venerable sir, we will go to Sāvatthī to pay homage to the Teacher."
Các Tỳ-khưu, nhờ giữ lời khuyên của vị Trưởng lão, chẳng bao lâu chứng đắc quả A-la-hán. Sau khi kết thúc an cư mùa mưa và tự tứ, họ thưa: “Bạch Trưởng lão, chúng con sẽ đi Sāvatthī để đảnh lễ Đức Đạo Sư.”
Thero, ‘‘ahaṃ dubbalo acakkhuko, maggo ca saupaddavo, mayā saddhiṃ gacchantānaṃ tumhākaṃ parissayo bhavissati, tumhe paṭhamaṃ gacchatha, gantvā satthāraṃ mahāthere ca mama vandanāya vandatha, cūḷapālassa mama pavattiṃ kathetvā kañci purisaṃ peseyyāthā’’ti āha.
The Thera said, "I am weak and blind, and the road is dangerous. It will be a hardship for you to go with me. You go first. When you arrive, pay homage to the Teacher and the great Theras on my behalf, tell Cūḷapāla about my situation, and send someone."
Vị Trưởng lão nói: “Ta yếu đuối, không có mắt, đường đi lại nguy hiểm. Nếu các con đi cùng ta, các con sẽ gặp nguy hiểm. Các con hãy đi trước. Sau khi đến đó, hãy đảnh lễ Đức Đạo Sư và các Đại Trưởng lão thay cho ta. Hãy kể cho Cūḷapāla nghe về tình trạng của ta và nhờ ông ấy cử một người đến.”
Te punapi yācitvā gamanaṃ alabhantā ‘‘sādhū’’ti paṭissuṇitvā senāsanaṃ saṃsāmetvā upāsake āpucchitvā anukkamena jetavanaṃ gantvā satthāraṃ mahāthere ca tassa vandanāya vanditvā dutiyadivase sāvatthiyaṃ piṇḍāya caritvā cūḷapālassa taṃ pavattiṃ vatvā tena ‘‘ayaṃ, bhante, mayhaṃ bhāgineyyo pālito nāma, imaṃ pesissāmī’’ti vutte, ‘‘maggo saparissayo, na sakkā ekena gahaṭṭhena gantuṃ, tasmā pabbājetabbo’’ti taṃ pabbājetvā pesesuṃ.
The bhikkhus, having requested again and not obtaining permission to go together, assented, saying, "Very well." They arranged their lodging, bid farewell to the lay followers, and in due course went to Jetavana. They paid homage to the Teacher and the great Theras on the Thera's behalf. On the second day, after going for alms in Sāvatthī, they told Cūḷapāla the situation. When Cūḷapāla said, "Venerable sir, this is my nephew, named Pālita. I will send him," they replied, "The road is very dangerous, it is not possible for a lay follower to go alone. Therefore, he should be ordained." So they ordained Pālita and sent him.
Họ lại thỉnh cầu nhưng không được phép đi cùng, bèn đáp: “Lành thay!” rồi sắp xếp chỗ ở, từ biệt các cư sĩ, tuần tự đi đến Jetavana. Ở đó, họ đảnh lễ Đức Đạo Sư và các Đại Trưởng lão thay cho vị Trưởng lão. Ngày hôm sau, họ đi khất thực ở Sāvatthī, kể lại sự việc cho Cūḷapāla. Khi Cūḷapāla nói: “Bạch chư Tôn giả, đây là cháu của con tên là Pālita, con sẽ cử cậu ấy đi,” các Tỳ-khưu nói: “Đường đi nguy hiểm, một cư sĩ không thể đi một mình được, vì vậy cần phải xuất gia.” Sau đó, họ cho Pālita xuất gia và cử đi.
So anukkamena therassa santikaṃ gantvā attānaṃ tassa orocetvā taṃ gahetvā āgacchanto antarāmagge aññatarassa gāmassa sāmantā araññaṭṭhāne ekissā kaṭṭhahāriyā gāyantiyā saddaṃ sutvā paṭibaddhacitto hutvā yaṭṭhikoṭiṃ vissajjetvā ‘‘tiṭṭhatha, bhante, muhuttaṃ yāvāhaṃ āgacchāmī’’ti vatvā tassā santikaṃ gantvā tattha sīlavipattiṃ pāpuṇi.
He gradually went to the Thera, introduced himself, and while bringing the Thera back, on the way, near a certain village in a forest area, he heard the singing of a wood-gathering woman. Becoming infatuated, he dropped the end of the staff and said, "Venerable sir, please wait a moment until I return." He then went to her and committed a breach of morality there.
Pālita, tuần tự đến chỗ vị Trưởng lão, tự giới thiệu mình, rồi dẫn vị Trưởng lão trở về. Trên đường đi, gần một ngôi làng nọ, trong một khu rừng, Pālita nghe tiếng một người phụ nữ đốn củi đang hát. Tâm bị lôi cuốn, Pālita buông đầu gậy và nói: “Bạch Trưởng lão, xin hãy dừng lại một lát, con sẽ quay lại ngay.” Rồi Pālita đến chỗ người phụ nữ đó và ở đó đã phạm giới.
Thero idānimeva itthiyā gītasaddo suto, sāmaṇero ca cirāyati, nūna sīlavipattiṃ patto bhavissatī’’ti cintesi.
The Thera thought, "Just now I heard the woman's singing, and the sāmaṇera is delayed. He must have broken his precepts."
Vị Trưởng lão nghĩ: “Mới đây mình nghe tiếng hát của một người phụ nữ, mà Sadi lại lâu quá chưa về. Chắc chắn là đã phạm giới rồi.”
Sopi āgantvā ‘‘gacchāma, bhante’’ti āha.
He also came and said, "Venerable sir, let's go."
Sadi cũng trở lại và nói: “Bạch Trưởng lão, chúng ta hãy đi.”
Thero ‘‘kiṃ pāpo jātosī’’ti pucchi.
The Thera asked, "Have you become wicked?"
Vị Trưởng lão hỏi: “Con đã trở thành kẻ xấu xa phải không?”
Sāmaṇero tuṇhī hutvā puna pucchitopi na kathesi.
The sāmaṇera remained silent and did not speak even when asked again.
Sadi im lặng, và dù được hỏi lại cũng không nói.
Thero ‘‘tādisena pāpena mayhaṃ yaṭṭhigahaṇakiccaṃ natthi, gaccha tva’’nti vatvā puna tena ‘‘bahuparissayo maggo, tumhe ca andhā, kathaṃ gamissathā’’ti vutte ‘‘bāla idheva me nipajjitvā marantassāpi aparāparaṃ parivattentassāpi tādisena gamanaṃ nāma natthī’’ti imamatthaṃ dassento –
The Thera said, "There is no need for me to hold a staff with such a wicked person. Go away!" When the sāmaṇera then said, "Venerable sir, the road is very dangerous, and you are blind. How will you go?" The Thera, intending to show this meaning, said, "Fool, even if I lie here and die, or roll over and over, there is no going with such a person," and he uttered this verse:
Vị Trưởng lão nói: “Ta không cần một kẻ xấu xa như con cầm gậy cho ta. Con hãy đi đi.” Khi Sadi lại nói: “Bạch Trưởng lão, đường đi rất nguy hiểm, và Ngài lại mù, làm sao Ngài có thể đi được?” Vị Trưởng lão nói: “Này kẻ ngu, dù ta nằm chết ở đây, dù ta lăn qua lăn lại, ta cũng không đi cùng một kẻ như con đâu.” Để bày tỏ ý này, Ngài đã nói bài kệ:
Tattha andhoti cakkhuvikalo.
There, andho means one with defective eyes.
Trong đó, andho có nghĩa là người bị khiếm thị.
Hatanettoti vinaṭṭhacakkhuko, tena ‘‘payogavipattivasenāhaṃ upahatanettatāya andho, na jaccandhabhāvenā’’ti yathāvuttaṃ andhabhāvaṃ viseseti.
Hatanetto means one whose eyes are destroyed. By this, he specifies the blindness as being due to a defect in their function, "I am blind due to corrupted sight through functional impairment, not by birth."
Hatanetto có nghĩa là người có mắt đã bị hư hoại. Nhờ đó, Ngài đặc biệt nhấn mạnh tình trạng mù lòa đã được nói đến, rằng: “Ta bị mù do mắt bị hư hoại bởi sự thất bại trong nỗ lực (tu tập), chứ không phải do bẩm sinh.”
Atha vā ‘‘andho’’ti idaṃ ‘‘andhe jiṇṇe mātāpitaro posetī’’tiādīsu (ma. ni. 2.288) viya maṃsacakkhuvekalladīpanaṃ, ‘‘sabbepime paribbājakā andhā acakkhukā’’ (udā. 54) ‘‘andho ekacakkhu dvicakkhū’’tiādīsu (a. ni. 3.29) viya na paññācakkhuvekalladīpananti dassetuṃ ‘‘hatanettosmī’’ti vuttaṃ, tena mukhyameva andhabhāvaṃ dasseti.
Alternatively, to show that andho here refers to the lack of physical sight, as in "supports his blind, aged parents," and not to the lack of wisdom-eye, as in "all these wanderers are blind, without eyes" or "blind, one-eyed, two-eyed," it is said "hatanettosmi." By this, he indicates that it is literal blindness.
Hoặc, để chỉ ra rằng từ “andho” (mù) ở đây, giống như trong các câu “andhe jiṇṇe mātāpitaro posetī” (nuôi dưỡng cha mẹ già yếu, mù lòa) và các câu tương tự, chỉ nói về sự khiếm khuyết của mắt thịt, chứ không phải sự khiếm khuyết của mắt trí tuệ như trong các câu “sabbepime paribbājakā andhā acakkhukā” (tất cả những du sĩ này đều mù, không có mắt) hay “andho ekacakkhu dvicakkhū” (mù, một mắt, hai mắt) và các câu tương tự, nên đã nói “hatanettosmi” (mắt ta đã bị hư hoại). Nhờ đó, Ngài chỉ ra tình trạng mù lòa theo nghĩa chính yếu.
Kantāraddhānapakkhandoti kantāre vivane dīghamaggaṃ anupaviṭṭho, na jātikantārādigahanaṃ saṃsāraddhānaṃ paṭipannoti adhippāyo.
Kantāraddhānapakkhando means one who has entered a long path in a wilderness, not one who has entered the perilous path of Saṃsāra, which is a wilderness of birth and so on; this is the intention.
Kantāraddhānapakkhando có nghĩa là người đã đi vào con đường dài trong rừng hoang vắng, không phải là người đã đi vào con đường luân hồi hiểm trở như rừng rậm của sự sinh tử, v.v.
Tādisañhi kantāraddhānaṃ ayaṃ thero samatikkamitvā ṭhito, sayamānopīti sayantopi, pādesu avahantesu urena jaṇṇukāhi ca bhūmiyaṃ saṃsaranto parivattentopi gaccheyyaṃ.
Indeed, this Thera had already overcome such a wilderness path. Sayamānopi means even lying down; if his feet could not carry him, he would go by crawling and rolling on the ground with his chest and knees.
Thật vậy, vị Trưởng lão này đã vượt qua con đường hiểm trở như vậy. Sayamānopī có nghĩa là dù đang nằm, khi chân không thể bước đi, ta sẽ bò bằng ngực và đầu gối trên mặt đất, dù phải lăn lộn, ta cũng sẽ đi.
Na sahāyena pāpenāti tādisena pāpapuggalena sahāyabhūtena saddhiṃ na gacchissanti yojanā.
The meaning of Na sahāyena pāpena is that I will not go with such an evil person as a companion.
Na sahāyena pāpenā có nghĩa là ta sẽ không đi cùng với một người xấu xa như vậy làm bạn. Đó là cách kết nối câu.
Taṃ sutvā itaro saṃvegajāto ‘‘bhāriyaṃ vata mayā sāhasikakammaṃ kata’’nti bāhā paggayha kandanto vanasaṇḍaṃ pakkhando ca ahosi.
Hearing that, the other (Palita, the nephew), overcome with emotion, cried out, "Alas, what a terrible, audacious deed I have done!" and, raising his arms, weeping, he ran into the forest.
Nghe vậy, người kia (Sadi Pālita) kinh hoàng, nghĩ: “Ôi, ta đã làm một hành động liều lĩnh thật nặng nề!” Rồi Sadi giơ hai tay lên khóc lóc và chạy vào rừng.
Atha therassa sīlatejena paṇḍukambalasilāsanaṃ uṇhākāraṃ dassesi.
Then, due to the Elder’s virtue (sīla), the Paṇḍukambalasilāsana showed signs of warmth.
Sau đó, nhờ oai lực giới hạnh của vị Trưởng lão, tảng đá Paṇḍukambala (tảng đá cẩm thạch màu vàng) đã tỏa ra hơi nóng.
Tena sakko taṃ kāraṇaṃ ñatvā therassa santikaṃ gantvā sāvatthigāmipurisaṃ viya attānaṃ ñāpetvā yaṭṭhikoṭiṃ gaṇhanto maggaṃ saṅkhipitvā tadaheva sāyanhe sāvatthiyaṃ theraṃ netvā tattha jetavane cūḷapālitena kāritāya paṇṇasālāya phalake nisīdāpetvā tassa sahāyavaṇṇena therassa āgatabhāvaṃ jānāpetvā pakkāmi; cūḷapālitopi taṃ yāvajīvaṃ sakkaccaṃ upaṭṭhāsīti.
Knowing that reason, Sakka went to the Elder, made himself known as a man going to Sāvatthī, and, holding the tip of the Elder's staff, he shortened the journey, and that very evening he brought the Elder to Sāvatthī, seated him on a plank in a leaf-hut built by Cūḷapālita in Jetavana, and made Cūḷapālita aware of the Elder's arrival in the guise of his companion, and then departed; Cūḷapālita also attended to him reverently for the rest of his life.
Nhờ đó, Sakka biết được sự việc, đến chỗ vị Trưởng lão, tự giới thiệu mình như một người đàn ông từ làng Sāvatthī, rồi cầm đầu gậy, rút ngắn con đường, và ngay buổi chiều hôm đó đã đưa vị Trưởng lão đến Sāvatthī. Ở đó, Sakka đặt vị Trưởng lão ngồi trên tấm ván trong túp lều lá do Cūḷapālita xây tại Jetavana, thông báo cho Cūḷapālita biết về sự có mặt của vị Trưởng lão dưới hình dạng một người bạn của ông ta, rồi biến mất. Cūḷapālita cũng đã tận tình chăm sóc vị Trưởng lão suốt đời.
Ekapupphaṃ cajitvānāti āyasmato khaṇḍasumanattherassa gāthā.
The verse Ekapupphaṃ cajitvānā belongs to the Venerable Khaṇḍasumana Thera.
Ekapupphaṃ cajitvānā là bài kệ của Tôn giả Khaṇḍasumana Thera.
Kā uppatti?
What is the origin story?
Sự kiện phát sinh là gì?
So kira padumuttarassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto satthari parinibbute tassa thūpassa samantato candanavedikāya parikkhipitvā mahantaṃ pūjaṃ akāsi.
It is said that in the time of Padumuttara Bhagavā, he was born into a good family, and having reached maturity, when the Teacher had attained parinibbāna, he encircled his stūpa with a sandalwood fence and offered a great offering.
Nghe nói, vào thời Đức Phật Padumuttara, Ngài sinh ra trong một gia đình quý tộc, khi trưởng thành, Ngài đã thực hiện một lễ cúng dường lớn bằng cách xây dựng một hàng rào gỗ đàn hương xung quanh bảo tháp của Đức Đạo Sư sau khi Ngài nhập Niết-bàn.
So tena puññakammena devamanussesu uḷāraṃ sampattiṃ anubhavanto kassapassa bhagavato kāle kuṭumbikakule nibbatto satthari parinibbute kanakathūpaṃ uddissa raññā pupphapūjāya kayiramānāya pupphāni alabhanto ekaṃ khaṇḍasumanapupphaṃ disvā mahatā mūlena taṃ kiṇitvā gaṇhanto cetiye pūjaṃ karonto uḷāraṃ pītisomanassaṃ uppādesi.
Through that meritorious deed, he experienced immense prosperity among devas and humans, and in the time of Kassapa Bhagavā, he was born into a householder's family. When the Teacher attained parinibbāna, as the king was making a flower offering to the golden stūpa, he could not obtain any flowers. He then saw a broken jasmine flower (khaṇḍasumana), bought it for a large sum, and offered it at the cetiya, experiencing great joy and happiness.
Nhờ nghiệp phước đó, Ngài đã hưởng thụ những tài sản cao quý trong cõi trời và cõi người. Vào thời Đức Phật Kassapa, Ngài sinh ra trong một gia đình gia chủ. Khi Đức Đạo Sư nhập Niết-bàn, nhà vua đang tổ chức lễ cúng dường hoa cho tháp vàng. Ngài không tìm được hoa, thấy một bông hoa Khaṇḍasumana (hoa lài vụn), Ngài đã mua nó với giá cao, rồi mang đến cúng dường tại bảo tháp, tạo ra niềm hỷ lạc và hoan hỷ cao quý.
So tena puññakammena devaloke nibbattitvā asīti vassakoṭiyo saggasukhaṃ anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde pāvāyaṃ mallarājakule nibbatti.
Through that meritorious deed, he was born in the deva-realm, enjoyed celestial happiness for eighty crores of years, and in this Buddha-era, he was born into a Mallarāja family in Pāvā.
Nhờ nghiệp phước đó, Ngài sinh lên cõi trời, hưởng thụ hạnh phúc thiên giới trong tám mươi triệu năm. Trong thời Đức Phật hiện tại, Ngài sinh ra trong gia đình hoàng gia Malla ở Pāvā.
Tassa jātakāle gehe khaṇḍasakkharā sumanapupphāni ca uppannāni ahesuṃ.
At the time of his birth, broken sugar (khaṇḍasakkharā) and jasmine flowers (sumana pupphāni) appeared in his house.
Vào lúc Ngài đản sinh, trong nhà có nhiều đường phèn và hoa lài.
Tenassa khaṇḍasumanoti nāmamakaṃsu.
Therefore, they named him Khaṇḍasumana.
Vì vậy, họ đã đặt tên cho Ngài là Khaṇḍasumana.
So viññutaṃ patto bhagavati pāvāyaṃ cundassa ambavane viharante upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva chaḷabhiñño ahosi.
Having reached maturity, when Bhagavā was dwelling in Cunda's mango grove in Pāvā, he approached him, heard the Dhamma, gained faith, went forth, and practicing insight (vipassanā), he soon attained the six supernormal powers (chaḷabhiñña).
Khi trưởng thành, Ngài đến chỗ Đức Thế Tôn đang ngự tại vườn xoài của Cunda ở Pāvā, nghe Pháp, rồi phát khởi niềm tin, xuất gia, thực hành thiền quán, và chẳng bao lâu chứng đắc Lục Thông.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.15.15-20) –
As it is stated in the Apadāna:
Vì vậy, trong Apadāna đã nói:
Tattha ekapupphanti ekaṃ kusumaṃ, taṃ pana idha sumanapupphaṃ adhippetaṃ.
Therein, ekapupphaṃ means one flower; here, a jasmine flower (sumana puppha) is intended.
Trong đó, ekapupphaṃ (một đóa hoa) là một đóa hoa, ở đây ý nói đóa hoa là hoa lài (sumana).
Cajitvānāti satthu thūpapūjākaraṇavasena pariccajitvā pariccāgahetu.
Cajitvānā means having offered it, by way of making an offering to the Teacher's stūpa, as a cause for relinquishment.
Cajitvānā (sau khi dâng) có nghĩa là sau khi dâng cúng xá-lợi tháp của Đức Phật, do sự bố thí.
Asīti vassakoṭiyoti manussagaṇanāya vassānaṃ asīti koṭiyo, accantasaṃyoge cetaṃ upayogavacanaṃ, idañca chasu kāmasaggesu dutiye aparāparuppattivasena vuttanti veditabbaṃ.
Asīti vassakoṭiyo means eighty crores of years according to human reckoning. This is a locative case indicating continuous association, and it should be understood as referring to repeated rebirths in the second of the six sensual pleasure heavens.
Asīti vassakoṭiyo (tám mươi kiếp năm) là tám mươi triệu năm theo cách tính của loài người, đây là cách dùng từ chỉ sự liên tục tuyệt đối, và cần hiểu rằng điều này được nói về sự tái sinh liên tục trong cõi trời Dūtiya Tāvatiṃsa (Đao Lợi) trong sáu cõi trời dục giới.
Tasmā saggesūti tāvatiṃsasaṅkhāte saggaloke, punappunaṃ uppajjanavasena hettha bahuvacanaṃ.
Therefore, saggesu refers to the deva-realm called Tāvatiṃsa. The plural form here indicates repeated occurrences.
Vì vậy, saggesu (ở các cõi trời) là ở cõi trời Tāvatiṃsa (Đao Lợi). Ở đây dùng số nhiều vì sự tái sinh lặp đi lặp lại.
Paricāretvāti rūpādīsu ārammaṇesu indriyāni paricāretvā sukhaṃ anubhavitvā, devaccharāhi vā attānaṃ paricāretvā upaṭṭhāpetvā.
Paricāretvā means having enjoyed happiness by causing the sense faculties to operate on objects such as forms, or having served oneself by devas.
Paricāretvā (sau khi hưởng thụ) có nghĩa là sau khi hưởng thụ hạnh phúc bằng cách điều khiển các căn trên các đối tượng như sắc, v.v., hoặc sau khi được các thiên nữ phục vụ và cung phụng.
Sesakenamhi nibbutoti pupphapūjāya vasena pavattakusalacetanāsu bhavasampatti dāyakakammato sesena yaṃ tattha vivaṭṭūpanissayabhūtaṃ, taṃ sandhāya vadati.
Sesakenamhi nibbuto refers to the remaining portion of the wholesome volition that arose through the flower offering, which, distinct from the karma that brought about worldly prosperity, served as a proximate cause for Nibbāna.
Sesakenamhi nibbuto (ta đã nhập Niết-bàn nhờ phần còn lại) nói đến phần còn lại của những thiện tâm đã phát sinh nhờ việc cúng dường hoa, là yếu tố hỗ trợ cho sự giải thoát khỏi vòng luân hồi (vivaṭṭa), sau khi đã hoàn thành nghiệp mang lại sự thành tựu trong các cõi hữu (bhava-sampatti).
Bahū hi tattha pubbāparavasena pavattā cetanā.
Indeed, there were many such volitions that occurred in sequence.
Thật vậy, có rất nhiều tâm sở (cetanā) đã phát sinh theo thứ tự trước sau.
Sesakenāti vā tasseva kammassa vipākāvasesena aparikkhīṇeyeva tasmiṃ kammavipāke nibbuto amhi, kilesaparinibbānena parinibbutosmi.
Alternatively, sesakenā means that with the remaining result of that very karma, before its full exhaustion, I attained Nibbāna; I attained parinibbāna through the extinguishing of defilements.
Hoặc sesakenā (nhờ phần còn lại) có nghĩa là ta đã nhập Niết-bàn, tức là đã đạt được sự diệt tận phiền não (kilesa-parinibbāna), với phần còn lại của quả báo từ nghiệp đó, khi quả báo của nghiệp đó chưa cạn kiệt.
Etena yasmiṃ attabhāve ṭhatvā attanā arahattaṃ sacchikataṃ, sopi carimattabhāvo tassa kammavipākoti dasseti.
By this, it is shown that the final existence in which he realized Arahantship was also a result of that karma.
Điều này cho thấy rằng kiếp sống cuối cùng mà Ngài đã đạt được A-la-hán quả cũng là quả báo của nghiệp đó.
Yādisaṃ sandhāya aññatthāpi ‘‘tasseva kammassa vipākāvasesenā’’ti (pārā. 228; saṃ. ni. 1.131) vuttaṃ.
This is in reference to what is said elsewhere as well: "with the remaining result of that very karma."
Cũng như ở chỗ khác đã nói: “nhờ phần còn lại của quả báo từ nghiệp đó”.