Sīhappamatto viharāti āyasmato sīhattherassa gāthā.
Sīhappamatto viharāti are the verses of the Venerable Sīha Thera.
“Sīhappamatto viharā” là bài kệ của Tôn giả Trưởng lão Sīha.
Kā uppatti?
What is their origin?
Sự việc phát sinh như thế nào?
So kira purimabuddhesu katādhikāro ito aṭṭhārasakappasatamatthake atthadassissa bhagavato kāle candabhāgāya nadiyā tīre kinnarayoniyaṃ nibbattitvā pupphabhakkho pupphanivasano hutvā viharanto ākāsena gacchantaṃ atthadassiṃ bhagavantaṃ disvā pasannacitto pūjetukāmo añjaliṃ paggayha aṭṭhāsi.
It is said that this Thera, having made aspirations in the times of past Buddhas, was reborn as a kinnara on the bank of the Candabhāgā river one hundred and eighteen eons ago, in the time of Bhagavā Atthadassī. Living as one who subsisted on flowers and wore flowers, he saw Bhagavā Atthadassī passing through the air, and with a gladdened mind, wishing to make an offering, he stood with joined palms.
Được biết, vị ấy đã tạo các công đức trong thời các Đức Phật quá khứ. Một trăm mười tám đại kiếp trước, vào thời Đức Phật Atthadassī, vị ấy sinh làm một Kinnara (nhân sư) bên bờ sông Candabhāgā, sống bằng hoa và mặc hoa. Thấy Đức Phật Atthadassī đang đi trên không trung, vị ấy tâm hoan hỷ, muốn cúng dường nên chắp tay đứng.
Bhagavā tassa ajjhāsayaṃ ñatvā ākāsato oruyha aññatarasmiṃ rukkhamūle pallaṅkena nisīdi.
The Bhagavā, knowing his intention, descended from the sky and sat cross-legged at the foot of a certain tree.
Đức Thế Tôn biết ý nguyện của vị ấy, từ trên không trung hạ xuống và ngồi kiết già dưới gốc một cây.
Kinnaro candanasāraṃ ghaṃsitvā candanagandhena pupphehi ca pūjaṃ katvā vanditvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.
The kinnara ground sandalwood paste, made an offering with the fragrance of sandalwood and with flowers, then saluted, circumambulated, and departed.
Vị Kinnara đã mài bột gỗ đàn hương, cúng dường bằng hương đàn hương và hoa, rồi đảnh lễ, đi nhiễu hữu và rời đi.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde mallarājakule nibbatti, tassa sīhoti nāmaṃ ahosi.
Due to that meritorious deed, he wandered through existences among devas and humans, and in this present Buddha-dispensation, he was reborn into a royal Mallā family, and his name was Sīha.
Do nghiệp thiện đó, vị ấy luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời Đức Phật hiện tại, vị ấy sinh ra trong dòng dõi vua Malla, tên là Sīha.
So bhagavantaṃ disvā pasannamānaso vanditvā ekamantaṃ nisīdi.
He saw the Bhagavā, and with a gladdened mind, he saluted Him and sat down respectfully to one side.
Vị ấy thấy Đức Thế Tôn, tâm hoan hỷ, đảnh lễ và ngồi xuống một bên.
Satthā tassa ajjhāsayaṃ oloketvā dhammaṃ kathesi.
The Teacher, perceiving his inclination, taught the Dhamma.
Đức Đạo Sư nhìn thấy ý nguyện của vị ấy và thuyết pháp.
So dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā kammaṭṭhānaṃ gahetvā araññe viharati.
Having heard the Dhamma, he gained faith, went forth, took a meditation subject, and resided in a forest.
Vị ấy nghe pháp, có được niềm tin, xuất gia, nhận đề mục thiền và sống trong rừng.
Tassa cittaṃ nānārammaṇe vidhāvati, ekaggaṃ na hoti, sakatthaṃ nipphādetuṃ na sakkoti.
His mind, however, wandered among various objects, it was not concentrated, and he was unable to achieve his own benefit.
Tâm của vị ấy chạy tán loạn theo nhiều đối tượng, không định tĩnh, không thể hoàn thành mục đích của mình.
Satthā taṃ disvā ākāse ṭhatvā –
The Teacher, seeing him, stood in the air and—
Đức Đạo Sư thấy vậy, đứng trên không trung và:
Yā pana bhagavatā ovādavasena vuttā ‘‘sīhappamatto’’ti gāthā, tattha sīhāti tassa therassa ālapanaṃ.
As for the verse, "sīhappamatto," which the Bhagavā spoke by way of admonition, Sīha therein is an address to that Elder.
Trong bài kệ “Sīhappamatto” mà Đức Thế Tôn đã nói với lời khuyên bảo, “Sīha” là lời gọi vị Trưởng lão đó.
Appamatto viharāti satiyā avippavāsena pamādavirahito sabbiriyāpathesu satisampajaññayutto hutvā viharāhi.
Appamatto viharāti means: "Dwell diligently, free from negligence, with mindfulness and clear comprehension in all postures."
“Appamatto viharā” có nghĩa là “hãy sống không phóng dật, không lơ là chánh niệm, có chánh niệm và tỉnh giác trong mọi oai nghi”.
Idāni taṃ appamādavihāraṃ saha phalena saṅkhepato dassetuṃ ‘‘rattindiva’’ntiādi vuttaṃ.
Now, to briefly show this diligent dwelling together with its fruit, the phrase ‘‘rattindiva’’ and so on, was spoken.
Bây giờ, để tóm tắt cách sống không phóng dật đó cùng với quả báo của nó, đã nói “rattindiva” và các từ khác.
Tassattho – rattibhāgaṃ divasabhāgañca ‘‘caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodhetī’’ti (saṃ. ni. 4.239; a. ni. 3.16; vibha. 519) vuttanayena catusammappadhānavasena atandito akusīto āraddhavīriyo kusalaṃ samathavipassanādhammañca lokuttaradhammañca bhāvehi uppādehi vaḍḍhehi ca, evaṃ bhāvetvā ca jaha sīghaṃ samussayanti tava samussayaṃ attabhāvaṃ paṭhamaṃ tāva tappaṭibaddhachandarāgappahānena sīghaṃ nacirasseva pajaha, evaṃbhūto ca pacchā carimakacittanirodhena anavasesato ca pajahissatīti.
Its meaning is: "Day and night, untiring, with aroused energy, in accordance with the method stated as 'he purifies his mind from obstructive states by walking and sitting' (Saṃyutta Nikāya 4.239; Aṅguttara Nikāya 3.16; Vibhaṅga 519), and by way of the four right efforts, develop the wholesome states of samatha and vipassanā, and also the supramundane Dhamma. Generate and cultivate them. Having thus developed them, jaha sīghaṃ samussayanti, swiftly abandon your body-mass, first by relinquishing craving and attachment bound to it, quickly, without delay. Having become thus, he will later abandon it completely with the cessation of the final consciousness."
Ý nghĩa của câu đó là: "Hãy thanh lọc tâm khỏi các pháp chướng ngại bằng cách đi kinh hành và ngồi thiền vào ban đêm và ban ngày," như đã nói, hãy tinh tấn, không lười biếng, đã khởi tinh tấn, tu tập, làm phát sinh và tăng trưởng các pháp thiện, pháp samatha-vipassanā và pháp siêu thế, và sau khi đã tu tập như vậy, hãy nhanh chóng từ bỏ thân thể (samussaya) của ngươi, trước tiên hãy nhanh chóng từ bỏ thân thể đó bằng cách đoạn trừ tham ái gắn liền với nó, và sau khi đã như vậy, sau này sẽ từ bỏ hoàn toàn bằng sự diệt tận của tâm cuối cùng.
Arahattaṃ pana patvā thero aññaṃ byākaronto tameva gāthaṃ paccudāhāsīti.
However, having attained Arahantship, the Elder, when declaring his attainment, repeatedly recited that same verse.
Sau khi đạt được A-la-hán, Tôn giả đã tuyên bố sự chứng đắc của mình bằng cách nhắc lại chính bài kệ đó.
Sabbarattiṃ supitvānāti āyasmato nītattherassa gāthā.
“Sleeping the whole night”—this is the verse of the Venerable Thera Nīta.
Ngủ suốt cả đêm là bài kệ của Tôn giả Nīta.
Kā uppatti?
What was the occasion?
Sự phát sinh là gì?
Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle sunando nāma brāhmaṇo hutvā anekasate brāhmaṇe mante vācento vājapeyyaṃ nāma yaññaṃ yaji, bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ anukampanto yaññaṭṭhānaṃ gantvā ākāse caṅkami.
It is said that in the time of Padumuttara Bhagavā, this (thera) was a brahmin named Sunanda, who, teaching the Vedas to many hundreds of brahmins, performed a sacrifice called Vājapeyya. The Bhagavā, out of compassion for that brahmin, went to the place of sacrifice and walked in the air.
Nghe nói, vào thời Đức Phật Padumuttara, vị Bà-la-môn tên Sunanda đã dạy chú thuật cho hàng trăm Bà-la-môn và thực hiện lễ tế Vājapeyya. Đức Thế Tôn, vì lòng từ bi đối với vị Bà-la-môn đó, đã đến nơi hành lễ và đi kinh hành trên không trung.
Brāhmaṇo satthāraṃ disvā pasannamānaso sissehi pupphāni āharāpetvā ākāse khipitvā pūjaṃ akāsi.
The brahmin, seeing the Teacher, with a gladdened mind, had his disciples bring flowers and, throwing them into the air, made an offering.
Vị Bà-la-môn, thấy Đức Đạo Sư, tâm sinh hoan hỷ, sai các đệ tử mang hoa đến và rải lên không trung để cúng dường.
Buddhānubhāvena taṃ ṭhānaṃ sakalañca nagaraṃ pupphapaṭavitānikaṃ viya chāditaṃ ahosi.
By the power of the Buddha, that place and the entire city were covered as if by a canopy of flowering creepers.
Nhờ oai lực của Đức Phật, toàn bộ nơi đó và cả thành phố được che phủ như một tấm màn hoa.
Mahājano satthari uḷāraṃ pītisomanassaṃ paṭisaṃvedesi.
The great multitude experienced immense joy and delight in the Teacher.
Đại chúng cảm nhận được niềm hoan hỷ và hân hoan lớn lao đối với Đức Đạo Sư.
Sunandabrāhmaṇo tena kusalamūlena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ aññatarassa brāhmaṇassa putto hutvā nibbatti, nītotissa nāmaṃ ahosi.
Due to that root of wholesome karma, the brahmin Sunanda, wandering through existences among devas and humans, was reborn as the son of a certain brahmin in Sāvatthī during this Buddha-era. His name was Nīta.
Vị Bà-la-môn Sunanda, nhờ căn lành đó, đã luân hồi trong cõi trời và cõi người, và vào thời Đức Phật hiện tại, đã tái sinh làm con trai của một Bà-la-môn ở Sāvatthī, tên của ông là Nīta.
So viññutaṃ patto ‘‘ime samaṇā sakyaputtiyā sukhasīlā sukhasamācārā subhojanāni bhuñjitvā nivātesu senāsanesu viharanti, imesu pabbajitvā sukhena viharituṃ sakkā’’ti sukhābhilāsāya pabbajitvāva satthu santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā katipāhameva manasikaritvā taṃ chaḍḍetvā yāvadatthaṃ udarāvadehakaṃ bhuñjitvā divasabhāgaṃ saṅgaṇikārāmo tiracchānakathāya vītināmeti, rattibhāgepi thinamiddhābhibhūto sabbarattiṃ supati.
Having reached maturity, he thought, “These Sakyaputtiya recluses are happy in their conduct, happy in their ways, eating excellent food and dwelling in windless abodes; it is possible to live happily by going forth among them.” Desiring happiness, he went forth and received a meditation subject from the Teacher. He attended to it for only a few days, then abandoned it, and eating his fill to bursting, he spent the daytime in company, indulging in idle talk. In the nighttime, too, overcome by sloth and torpor, he slept the entire night.
Khi trưởng thành, ông nghĩ: "Những Sa-môn Thích tử này có giới hạnh an lạc, hành vi an lạc, ăn những món ăn ngon và sống trong các trú xứ không gió. Có thể xuất gia trong số họ và sống an lạc." Với ước muốn an lạc đó, ông đã xuất gia, nhận đề mục thiền từ Đức Đạo Sư, nhưng chỉ chú tâm trong vài ngày rồi từ bỏ, ăn uống no nê thỏa thích, và ban ngày thì vui vẻ với hội chúng (saṅgaṇikārāmo), nói chuyện tầm phào; ban đêm thì bị hôn trầm thụy miên chế ngự, ngủ suốt cả đêm.
Satthā tassa hetuparipākaṃ oloketvā ovādaṃ dento –
The Teacher, perceiving his ripeness for the cause, admonished him—
Đức Đạo Sư, quán xét sự chín muồi của nhân duyên của ông, đã ban lời giáo huấn —
Tattha sabbarattinti sakalaṃ rattiṃ.
Therein, sabbarattiṃ means the entire night.
Trong đó, sabbarattiṃ (suốt cả đêm) có nghĩa là toàn bộ đêm.
Supitvānāti niddāyitvā, ‘‘rattiyā paṭhamaṃ yāmaṃ caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodhetī’’tiādinā vuttaṃ jāgariyaṃ ananuyuñjitvā kevalaṃ rattiyā tīsupi yāmesu niddaṃ okkamitvāti attho.
Supitvānā means having slept, meaning that without engaging in vigilance as stated, “he purifies his mind from obstructive states by walking and sitting during the first watch of the night,” he merely succumbed to sleep throughout all three watches of the night.
Supitvānā (sau khi ngủ) có nghĩa là sau khi ngủ. Ý nghĩa là không thực hành sự tỉnh thức như đã nói, bắt đầu từ "thanh lọc tâm khỏi các pháp chướng ngại bằng cách đi kinh hành và ngồi thiền trong canh đầu của đêm," mà chỉ chìm vào giấc ngủ suốt ba canh của đêm.
Divāti divasaṃ, sakalaṃ divasabhāganti attho.
Divā means by day, meaning the entire daytime.
Divā (ban ngày) có nghĩa là ban ngày, tức là toàn bộ phần ban ngày.
Saṅgaṇiketi tiracchānakathikehi kāyadaḷhibahulapuggalehi sannisajjā saṅgaṇiko, tasmiṃ rato abhirato tattha avigatacchando ‘‘saṅgaṇike rato’’ti vutto ‘‘saṅgaṇikārato’’tipi pāḷi.
Saṅgaṇike means association with those who engage in idle talk and are much occupied with bodily activities. Being rato (delighted) in that, having an unwavering desire for it, he is called “delighting in company” (saṅgaṇike rato). The Pāḷi is also “saṅgaṇikārato”.
Saṅgaṇike (với hội chúng) là sự tụ họp với những người nói chuyện tầm phào, những người nặng về việc chăm sóc thân thể; rato (vui vẻ) với điều đó, không từ bỏ ước muốn trong điều đó, nên được gọi là "vui với hội chúng." Cũng có bản Pāḷi là "saṅgaṇikārato" (vui vẻ với hội chúng).
Kudāssu nāmāti kudā nāma.
Kudāssu nāmā means when indeed.
Kudāssu nāmā (bao giờ mới) có nghĩa là kudā nāma (khi nào).
Assūti nipātamattaṃ, kasmiṃ nāma kāleti attho.
Assū is merely a particle, meaning at what time indeed.
Assū chỉ là một từ nối, ý nghĩa là vào thời điểm nào.
Dummedhoti nippañño.
Dummedho means witless.
Dummedho (kẻ ngu si) có nghĩa là người không có trí tuệ.
Dukkhassāti vaṭṭadukkhassa.
Dukkhassā means of the suffering of Saṃsāra.
Dukkhassā (của khổ đau) có nghĩa là của khổ đau luân hồi (vaṭṭadukkha).
Antanti pariyosānaṃ.
Antaṃ means the end.
Antaṃ (sự chấm dứt) có nghĩa là sự kết thúc.
Accantameva anuppādaṃ kadā nāma karissati, edisassa dukkhassantakaraṇaṃ natthīti attho.
When indeed will he make an absolute cessation (of suffering)? The meaning is that there is no end to suffering for such a person.
Ý nghĩa là bao giờ mới hoàn toàn chấm dứt sự không tái sinh, đối với người như vậy thì không có sự chấm dứt khổ đau.
‘‘Dummedha dukkhassantaṃ karissasī’’tipi pāḷi.
The Pāḷi is also “Dummedha dukkhassantaṃ karissasī” (O witless one, will you make an end of suffering?).
Cũng có bản Pāḷi là "Dummedha dukkhassantaṃ karissasī" (Này kẻ ngu si, ngươi sẽ chấm dứt khổ đau khi nào?).
Cittanimittassa kovidoti āyasmato sunāgattherassa gāthā.
“Expert in the mental sign”—this is the verse of the Venerable Thera Sunāga.
Bậc thiện xảo về tướng của tâm là bài kệ của Tôn giả Sunāga.
Kā uppatti?
What was the occasion?
Sự phát sinh là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinanto ito ekattiṃse kappe sikhissa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū hutvā araññāyatane assame vasanto tīṇi brāhmaṇasahassāni mante vācesi.
This (thera), too, having made an aspiration in the presence of former Buddhas and accumulating wholesome deeds conducive to emancipation in various existences, was reborn in a brahmin family in the time of Sikhī Bhagavā, thirty-one aeons ago from now. Having come of age and become a master of the three Vedas, he resided in an hermitage in a forest, teaching the Vedas to three thousand brahmins.
Vị này cũng vậy, đã tích lũy công đức trong các kiếp Đức Phật trước, tích lũy thiện nghiệp là nhân duyên cho sự thoát ly luân hồi trong các cõi khác nhau. Ba mươi mốt kiếp về trước, vào thời Đức Phật Sikhī, ông đã tái sinh trong một gia đình Bà-la-môn, khi trưởng thành, ông đã thông thạo ba bộ Veda, sống trong một am thất ở rừng và dạy chú thuật cho ba ngàn Bà-la-môn.
Athekadivasaṃ tassa satthāraṃ disvā lakkhaṇāni upadhāretvā lakkhaṇamante parivattentassa, ‘‘īdisehi lakkhaṇehi samannāgato anantajino anantañāṇo buddho bhavissatī’’ti buddhañāṇaṃ ārabbha uḷāro pasādo uppajji.
Then, one day, having seen the Teacher and examined the bodily marks, while reciting the marks of a great man, a sublime confidence arose in him concerning the Buddha’s wisdom, thinking, “One endowed with such marks will be an infinite conqueror, an infinitely wise Buddha.”
Rồi một ngày nọ, ông thấy Đức Đạo Sư, sau khi quán sát các tướng tốt và tụng đọc các chú thuật về tướng tốt, ông đã khởi sinh niềm tịnh tín lớn lao đối với Phật trí, rằng: "Người có các tướng tốt như vậy sẽ là một vị Phật, bậc Vô Thượng Chánh Đẳng Giác, bậc có trí tuệ vô biên."
So tena cittappasādena devaloke nibbatto aparāparaṃ devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde nālakagāme aññatarassa brāhmaṇassa putto hutvā nibbatti, sunāgotissa nāmaṃ ahosi.
Through that mental confidence, he was reborn in the deva-world, and wandering repeatedly among devas and humans, he was reborn as the son of a certain brahmin in the village of Nāḷaka during this Buddha-era. His name was Sunāga.
Nhờ sự tịnh tín đó, ông đã tái sinh vào cõi trời, rồi luân hồi qua lại trong cõi trời và cõi người, và vào thời Đức Phật hiện tại, đã tái sinh làm con trai của một Bà-la-môn ở làng Nālakagāma, tên của ông là Sunāga.
So dhammasenāpatissa gihisahāyo therassa santikaṃ gantvā dhammaṃ sutvā dassanabhūmiyaṃ patiṭṭhito pabbajitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā arahattaṃ pāpuṇi.
He was a lay companion of the Dhamma Commander-in-Chief (Sāriputta). He went to the thera, heard the Dhamma, established himself on the path to vision, went forth, developed Vipassanā, and attained Arahantship.
Ông là bạn thân của Đức Pháp Tướng (Dhammasenāpati, tức Tôn giả Sāriputta) khi còn là cư sĩ. Ông đã đến yết kiến Tôn giả, nghe Pháp, an trú vào đạo lộ (dassanabhūmi), xuất gia, khởi xướng thiền quán và chứng đắc A-la-hán.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.14.34-40) –
Therefore, it is stated in the Apadāna:
Do đó, trong Apadāna đã nói:
Tattha cittanimittassa kovidoti bhāvanācittassa nimittaggahaṇe kusalo, ‘‘imasmiṃ samaye cittaṃ paggahetabbaṃ, imasmiṃ sampahaṃsitabbaṃ, imasmiṃ ajjhupekkhitabba’’nti evaṃ paggahaṇādiyogyassa cittanimittassa gahaṇe cheko.
Therein, cittanimittassa kovido means skillful in grasping the sign of the meditation mind; expert in grasping the mental sign suitable for uplifting (the mind) and so on, such as “at this time the mind should be uplifted, at this time it should be gladdened, at this time it should be regarded with equanimity.”
Trong đó, “cittanimittassa kovido” có nghĩa là “thành thạo trong việc nắm bắt tướng của tâm thiền định”, tức là “khéo léo trong việc nắm bắt tướng của tâm, chẳng hạn như ‘vào lúc này, tâm cần được nâng đỡ; vào lúc này, tâm cần được làm phấn chấn; vào lúc này, tâm cần được xả bỏ’”.
Pavivekarasaṃ vijāniyāti kāyavivekasaṃvaḍḍhitassa cittavivekassa rasaṃ sañjānitvā, vivekasukhaṃ anubhavitvāti attho.
Pavivekarasaṃ vijāniyā means: for the yogi who has developed physical seclusion (kāyaviveka), having experienced the flavor (rasa) of mental seclusion (cittaviveka), having enjoyed the happiness of seclusion (vivekasukha). This is the meaning.
“Pavivekarasaṃ vijāniyā” có nghĩa là “sau khi nhận biết hương vị của sự ly viễn tâm đã được tăng trưởng bởi sự ly viễn thân”, tức là “sau khi trải nghiệm niềm an lạc của sự ly viễn”.
‘‘Pavivekarasaṃ pitvā’’ti (dha. pa. 205) hi vuttaṃ.
Indeed, it is said: "Having drunk the flavor of seclusion."
Quả thật, đã nói: “Đã uống hương vị của sự ly viễn.”
Jhāyanti paṭhamaṃ ārammaṇūpanijjhānena pacchā lakkhaṇūpanijjhānena ca jhāyanto.
Jhāyanti means: meditating, first by focusing on the meditation object (ārammaṇūpanijjhāna), and later by focusing on the characteristics (lakkhaṇūpanijjhāna) such as impermanence.
Jhāyanti có nghĩa là thiền định, trước hết là thiền định tập trung vào đối tượng (ārammaṇūpanijjhāna), sau đó là thiền định tập trung vào đặc tính (lakkhaṇūpanijjhāna).
Nipakoti kammaṭṭhānapariharaṇe kusalo.
Nipako means: skillful in the practice of meditation (kammaṭṭhāna).
Nipako có nghĩa là khéo léo trong việc giữ gìn đề mục thiền định (kammaṭṭhāna).
Patissatoti upaṭṭhitassati.
Patissato means: one whose mindfulness is established.
Patissato có nghĩa là người có chánh niệm hiện tiền.
Adhigaccheyya sukhaṃ nirāmisanti evaṃ samathanimittādikosallena labbhe cittavivekasukhe patiṭṭhāya sato sampajāno hutvā vipassanājhāneneva jhāyanto kāmāmisavaṭṭāmisehi asammissatāya nirāmisaṃ nibbānasukhaṃ phalasukhañca adhigaccheyya samupagaccheyyāti attho.
Adhigaccheyya sukhaṃ nirāmisaṃ means: having thus established oneself in the happiness of mental seclusion attained through skill in the sign of serenity (samathanimitta) and so forth, being mindful and fully aware, one meditating with insight-jhāna (vipassanājhāna) would attain the happiness of Nibbāna, which is untainted by sensual pleasures and cycles of existence (kāmāmisa-vaṭṭāmisa), and also the happiness of fruition (phalasukha). This is the meaning.
Adhigaccheyya sukhaṃ nirāmisanti có nghĩa là: Một hành giả khéo léo trong các dấu hiệu của samatha và các pháp khác, an trú trong hạnh phúc của tâm cô lập (cittaviveka-sukha) đã đạt được, có chánh niệm và tỉnh giác, và chỉ thiền định bằng thiền Vipassanā, sẽ đạt được hạnh phúc Niết-bàn (Nibbāna-sukha) và hạnh phúc của quả (phala-sukha) không bị ô nhiễm bởi các dục lạc thế gian (kāmāmisa) và các ô nhiễm luân hồi (vaṭṭāmisa).
Ito bahiddhā puthuaññavādinanti āyasmato nāgitattherassa gāthā.
Ito bahiddhā puthuaññavādinaṃ is a verse by the Venerable Thera Nāgita.
Ito bahiddhā puthuaññavādinanti là bài kệ của Tôn giả Trưởng lão Nāgita.
Kā uppatti?
What is its origin?
Sự kiện khởi nguyên là gì?
Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle nārado nāma brāhmaṇo hutvā ekadivasaṃ māḷake nisinno bhagavantaṃ bhikkhusaṅghena purakkhataṃ gacchantaṃ disvā pasannamānaso tīhi gāthāhi abhitthavi.
It is said that in the time of Padumuttara Bhagavā, he was a brahmin named Nārada. One day, sitting in a large hall, he saw the Bhagavā surrounded by the Sangha of bhikkhus, passing by. With a gladdened mind, he praised the Bhagavā with three verses.
Nghe nói, vào thời Đức Phật Padumuttara, vị này là một Bà-la-môn tên Nārada. Một ngày nọ, đang ngồi trên lầu, ông thấy Đức Phật được hội chúng Tỳ-khưu vây quanh đi qua. Với tâm hoan hỷ, ông đã ca ngợi Đức Phật bằng ba bài kệ.
So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthunagare sakyarājakule nibbatti, nāgitotissa nāmaṃ ahosi.
Due to that meritorious deed, he was reborn in the deva realm, and after repeatedly performing other meritorious deeds, he wandered through deva and human existences. In this Buddha era, he was reborn in the royal Sakya clan in Kapilavatthu, and his name was Nāgita.
Nhờ nghiệp phước ấy, ông được tái sinh vào cõi trời, sau đó tiếp tục tạo nhiều công đức và luân hồi trong cõi trời và cõi người. Vào thời Đức Phật hiện tại, ông tái sinh vào gia đình hoàng tộc Sakya ở thành Kapilavatthu, và được đặt tên là Nāgita.
So bhagavati kapilavatthusmiṃ viharante madhupiṇḍikasuttaṃ (ma. ni. 1.199 ādayo) sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi.
When the Bhagavā was residing in Kapilavatthu, he heard the Madhupiṇḍika Sutta, attained faith, went forth, developed insight, and reached Arahantship.
Khi Đức Thế Tôn đang trú tại Kapilavatthu, ông nghe Kinh Madhupiṇḍika (Ma. Ni. 1.199 trở đi), phát khởi niềm tin, xuất gia, phát triển thiền Vipassanā và đạt được A-la-hán quả.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.14.47-54) –
He said in the Apadāna:
Về điều này, đã được nói trong Apadāna:
Tattha ito bahiddhāti imasmā buddhasāsanā bāhirake samaye, tenāha ‘‘puthuaññavādina’’nti, nānātitthiyānanti attho.
In this verse, ito bahiddhā means: in the external teachings, outside of this Dispensation of the Buddha. Therefore, it says "puthuaññavādinaṃ", meaning: of diverse sectarians.
86.
Maggo na nibbānagamo yathā ayanti yathā ayaṃ ariyo aṭṭhaṅgiko maggo ekaṃsena nibbānaṃ gacchatīti nibbānagamo, nibbānagāmī, evaṃ nibbānagamo maggo titthiyasamaye natthi asammāsambuddhappaveditattā aññatitthiyavādassa.
Maggo na nibbānagamo yathā ayaṃ means: just as this Noble Eightfold Path (ariyo aṭṭhaṅgiko maggo) definitively leads to Nibbāna, so there is no path leading to Nibbāna in the teachings of sectarians, because the doctrines of other sectarians were not proclaimed by a Perfectly Self-Enlightened One.
“Bên ngoài giáo pháp này, con đường của các ngoại đạo không đưa đến Niết-bàn như con đường này;
Tenāha bhagavā –
Therefore, the Bhagavā said:
Vì vậy, Bậc Đạo Sư, Đức Thế Tôn, tự mình chỉ dạy Tăng đoàn như đặt quả Amla vào lòng bàn tay.”
Itīti evaṃ.
Itī means: thus.
Trong đó, ito bahiddhā có nghĩa là vào thời kỳ bên ngoài giáo pháp của Đức Phật này, tức là các giáo phái dị đoan khác. Vì vậy, đã nói “puthuaññavādina”, có nghĩa là của các ngoại đạo khác nhau.
Assūti nipātamattaṃ.
Assū is merely an indeclinable particle (nipātamattaṃ).
Maggo na nibbānagamo yathā ayanti có nghĩa là: Cũng như con đường Thánh Đạo Tám Phần này chắc chắn dẫn đến Niết-bàn, tức là nibbānagamo, nibbānagāmī, thì không có con đường nào dẫn đến Niết-bàn như vậy trong giáo phái của các ngoại đạo, bởi vì lời dạy của các ngoại đạo không được Đức Chánh Đẳng Giác thuyết giảng.
Saṅghanti bhikkhusaṅghaṃ, ukkaṭṭhaniddesoyaṃ yathā ‘‘satthā devamanussāna’’nti.
Saṅghaṃ means: the Saṅgha of bhikkhus. This is an excellent designation, as in "The Teacher of devas and humans."
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã nói:
Saṅghanti vā samūhaṃ, veneyyajananti adhippāyo.
Or Saṅghaṃ means: a multitude, with the intention of referring to those capable of being trained.
“Này các Tỳ-khưu, chỉ ở đây có Sa-môn, ở đây có Sa-môn thứ hai, ở đây có Sa-môn thứ ba, ở đây có Sa-môn thứ tư. Các giáo phái khác không có Sa-môn.”
Bhagavāti bhāgyavantatādīhi kāraṇehi bhagavā, ayamettha saṅkhepo.
Bhagavā means: Bhagavā due to such reasons as being fortunate (bhāgyavantatā). This is a brief explanation here.
Itī có nghĩa là như vậy.
Vitthāro pana paramatthadīpaniyaṃ itivuttakavaṇṇanāyaṃ vuttanayena veditabbo.
The extensive explanation should be understood according to what is stated in the Itivuttaka Commentary, in the Paramatthadīpanī.
Assū chỉ là một giới từ (nipāta).
Satthāti diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthehi yathārahaṃ anusāsatīti satthā.
Satthā means: Teacher because he teaches appropriately concerning the present life's welfare, the next life's welfare, and the ultimate truth.
Saṅgha có nghĩa là Tăng đoàn Tỳ-khưu. Đây là một cách diễn đạt tối thượng, giống như “Bậc Đạo Sư của chư thiên và loài người.”
Sayanti sayameva.
Sayaṃ means: by himself.
Hoặc, Saṅgha có nghĩa là một nhóm, ý muốn nói là những người có thể được giáo hóa.
Ayañhettha attho – ‘‘sīlādikkhandhattayasaṅgaho sammādiṭṭhiādīnaṃ aṭṭhannaṃ aṅgānaṃ vasena aṭṭhaṅgiko nibbānagāmī ariyamaggo yathā mama sāsane atthi, evaṃ bāhirakasamaye maggo nāma natthī’’ti sīhanādaṃ nadanto amhākaṃ satthā bhagavā sayameva sayambhūñāṇena ñātaṃ, sayameva vā mahākaruṇāsañcodito hutvā attano desanāvilāsasampattiyā hatthatale āmalakaṃ viya dassento bhikkhusaṅghaṃ veneyyajanataṃ anusāsati ovadatīti.
The meaning here is this: "Just as the Noble Eightfold Path, which leads to Nibbāna and is comprised of the three aggregates beginning with virtue (sīlādikkhandhattaya) by way of the eight factors beginning with right view (sammādiṭṭhi), exists in my Dispensation, so there is no such path in external doctrines." Proclaiming this lion's roar, our Master, the Bhagavā, himself, knowing by self-born knowledge, or being moved by great compassion, and by the perfection of his teaching style, instructs and advises the Saṅgha of bhikkhus and those capable of being trained, demonstrating it as clearly as a myrobalan fruit on the palm of his hand.
Bhagavā có nghĩa là Đức Thế Tôn do các lý do như là bậc có phước báu (bhāgyavantatā). Đây là tóm tắt.
Khandhā diṭṭhā yathābhūtanti āyasmato paviṭṭhattherassa gāthā.
Khandhā diṭṭhā yathābhūtaṃ is a verse by the Venerable Thera Paviṭṭha.
Sayanti có nghĩa là tự mình.
Kā uppatti?
What is its origin?
Ý nghĩa ở đây là: “Cũng như trong giáo pháp của ta có con đường Thánh Đạo Tám Phần, bao gồm ba nhóm giới (sīlādikkhandhattaya), bắt đầu bằng chánh kiến (sammādiṭṭhi), dẫn đến Niết-bàn, thì không có con đường nào như vậy trong các giáo phái bên ngoài.” Bậc Đạo Sư, Đức Thế Tôn của chúng ta, tự mình tuyên bố như tiếng rống của sư tử, tự mình biết bằng trí tuệ tự sinh (sayambhūñāṇa), hoặc tự mình được thúc đẩy bởi đại bi (mahākaruṇā), và bằng sự hoàn hảo trong cách thuyết pháp của mình, Ngài chỉ dạy và khuyên nhủ Tăng đoàn Tỳ-khưu và chúng sinh có thể được giáo hóa như đặt một quả Amla vào lòng bàn tay.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ karonto atthadassissa bhagavato kāle kesavo nāma tāpaso hutvā ekadivasaṃ satthāraṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā pasannamānaso abhivādetvā añjaliṃ paggayha padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.
This thera, too, having made aspirations in the presence of past Buddhas, performing merits that are conducive to emancipation in various existences, was a hermit named Kesava in the time of Atthadassī Bhagavā. One day, he approached the Master, heard the Dhamma, and with a gladdened mind, he paid homage, raised his hands in añjali, circumambulated him clockwise, and departed.
Chú giải bài kệ của Trưởng lão Nāgita đã hoàn tất.
So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde magadharaṭṭhe brāhmaṇakule uppajjitvā anukkamena viññutaṃ patto nekkhammaninnajjhāsayatāya paribbājakapabbajjaṃ pabbajitvā tattha sikkhitabbaṃ sikkhitvā vicaranto upatissakolitānaṃ buddhasāsane pabbajitabhāvaṃ sutvā ‘‘tepi nāma mahāpaññā tattha pabbajitā, tadeva maññe seyyo’’ti satthu santikaṃ gantvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbaji.
Due to that meritorious deed, he was reborn in the deva realm, and after repeatedly performing other meritorious deeds, he wandered through deva and human existences. In this Buddha era, he was born into a brahmin family in Magadha. Having gradually reached maturity, and being inclined towards renunciation, he took up the ascetic life of a wandering ascetic (paribbājaka pabbajjā). Having learned what was to be learned there, and while wandering, he heard that Upatissa and Kolita had gone forth in the Buddha's Dispensation. He thought, "Even those of great wisdom have gone forth there; that must indeed be superior." So he went to the Master, heard the Dhamma, and having gained faith, he went forth.
7. Chú giải bài kệ của Trưởng lão Paviṭṭha
Tassa satthā vipassanaṃ ācikkhi.
The Master taught him insight (vipassanā).
Khandhā diṭṭhā yathābhūtanti là bài kệ của Tôn giả Trưởng lão Paviṭṭha.
So vipassanaṃ ārabhitvā nacirasseva arahattaṃ sacchākāsi.
Having started the practice of insight, he quickly realized Arahantship.
Sự kiện khởi nguyên là gì?
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.14.55-59) –
He said in the Apadāna:
Vị này cũng vậy, đã tạo công đức trong các kiếp quá khứ, tạo nghiệp thiện dẫn đến sự giải thoát (vivaṭṭūpanissaya) trong các đời khác nhau. Vào thời Đức Phật Atthadassī, vị này là một ẩn sĩ tên Kesava. Một ngày nọ, ông đến gặp Đức Đạo Sư, nghe Pháp, với tâm hoan hỷ, ông đảnh lễ, chắp tay, đi nhiễu hữu và ra đi.
Tattha khandhāti pañcupādānakkhandhā, te hi vipassanupalakkhaṇato sāmaññalakkhaṇato ca ñātapariññādīhi parijānanavasena vipassitabbā.
Therein, khandhā refers to the five aggregates of clinging; these should be thoroughly understood through discerning knowledge, etc., by observing their characteristics of impermanence, etc., and their general characteristics.
Trong đó, khandhā (uẩn) là năm uẩn chấp thủ (pañcupādānakkhandhā). Quả thật, chúng cần được quán chiếu (vipassitabbā) theo cách hiểu rõ (parijānanavasena) bằng các loại tuệ biết (ñātapariññādīhi), qua việc nhận biết các đặc tính riêng (vipassanupalakkhaṇato) và đặc tính chung (sāmaññalakkhaṇato).
Diṭṭhā yathābhūtanti vipassanāpaññāsahitāya maggapaññāya ‘‘idaṃ dukkha’’ntiādinā aviparītato diṭṭhā.
Diṭṭhā yathābhūtaṃ means seen as they truly are, without distortion, such as “this is suffering,” etc., by the path-wisdom accompanied by vipassanā-wisdom.
Diṭṭhā yathābhūtaṃ (đã thấy đúng như thật) nghĩa là đã được thấy một cách không sai lệch (aviparītato) bằng tuệ đạo (maggapaññāya) đi kèm với tuệ quán (vipassanāpaññāya), theo cách 'đây là khổ' (idaṃ dukkhaṃ) và tương tự.
Bhavā sabbe padālitāti kāmabhavādayo sabbe kammabhavā upapattibhavā ca maggañāṇasatthena bhinnā viddhaṃsitā.
Bhavā sabbe padālitā means all existences, such as sense-sphere existence, etc., all kamma-existences and rebirth-existences, have been shattered and destroyed by the weapon of path-knowledge.
Bhavā sabbe padālitā (mọi hữu đã bị phá hủy) nghĩa là mọi hữu (kāmabhavādayo sabbe) bao gồm hữu nghiệp (kammabhavā) và hữu tái sinh (upapattibhavā) đều đã bị phá vỡ, bị tiêu diệt (bhinnā viddhaṃsitā) bằng lưỡi gươm tuệ đạo (maggañāṇasatthena).
Kilesapadālaneneva hi kammopapattibhavā padālitā nāma honti.
Indeed, it is by the shattering of defilements that kamma-existences and rebirth-existences are said to be shattered.
Thật vậy, chỉ bằng việc tiêu diệt các phiền não (kilesapadālaneneva) thì hữu nghiệp và hữu tái sinh mới được gọi là đã bị phá hủy.
Tenāha ‘‘vikkhīṇo jātisaṃsāro, natthi dāni punabbhavo’’ti.
Therefore, he said, “vikkhīṇo jātisaṃsāro, natthi dāni punabbhavo”.
Vì thế, Ngài nói: "Vikkhīṇo jātisaṃsāro, natthi dāni punabbhavo" (Sự luân hồi sinh tử đã chấm dứt, nay không còn tái sinh nữa).
Tassattho heṭṭhā vuttoyeva.
Its meaning has already been stated below.
Ý nghĩa của câu đó đã được giải thích ở trên.
Asakkhiṃ vata attānanti āyasmato ajjunattherassa gāthā.
Asakkhiṃ vata attānaṃ is the verse of the Venerable Thera Ajjuna.
Asakkhiṃ vata attānaṃ là bài kệ của Trưởng lão Ajjuna đáng kính.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự việc phát sinh như thế nào?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinanto vipassissa bhagavato kāle sīhayoniyaṃ nibbatto ekadivasaṃ araññe aññatarasmiṃ rukkhamūle nisinnaṃ satthāraṃ disvā ‘‘ayaṃ kho imasmiṃ kāle sabbaseṭṭho purisasīho’’ti pasannamānaso supupphitasālasākhaṃ bhañjitvā satthāraṃ pūjesi.
This thera, too, having made aspirations under previous Buddhas, accumulating wholesome kamma that leads to Nibbāna in various existences, was born as a lion in the time of Vipassī Bhagavā. One day, seeing the Teacher seated at the foot of a certain tree in the forest, he became delighted, thinking, “Verily, this is the foremost lion among men in this era,” and breaking off a branch of a well-blossomed sal tree, he offered it to the Teacher.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các vị Phật quá khứ, tích lũy thiện nghiệp là nhân duyên cho sự thoát ly (vivaṭṭūpanissayaṃ) trong từng kiếp sống. Vào thời Đức Phật Vipassī, Ngài tái sinh làm một con sư tử. Một ngày nọ, trong rừng, thấy Đức Phật đang ngồi dưới gốc cây, với tâm hoan hỷ, nghĩ rằng: "Vào thời này, đây chính là sư tử trong loài người, bậc tối thượng trong tất cả", Ngài bẻ một cành cây Sala đang nở hoa và cúng dường Đức Phật.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ seṭṭhikule nibbatti.
Due to that meritorious deed, he wandered through existences among devas and humans, and in this Buddha-era, he was reborn in a wealthy family in Sāvatthī.
Nhờ thiện nghiệp đó, Ngài luân hồi trong cõi trời và cõi người. Vào thời Đức Phật hiện tại, Ngài tái sinh vào gia đình một trưởng giả ở Sāvatthī.
Ajjunotissa nāmaṃ ahosi.
His name was Ajjuna.
Tên của Ngài là Ajjuna.
So viññutaṃ patto nigaṇṭhehi kataparicayo hutvā ‘‘evāhaṃ amataṃ adhigamissāmī’’ti vivaṭṭajjhāsayatāya daharakāleyeva nigaṇṭhesu pabbajitvā tattha sāraṃ alabhanto satthu yamakapāṭihāriyaṃ disvā paṭiladdhasaddho sāsane pabbajitvā vipassanaṃ ārabhitvā nacirasseva arahā ahosi.
Having reached maturity and having become familiar with the Nigaṇṭhas, he thought, “Thus I shall attain the Deathless.” Due to his aspiration for Nibbāna, he ordained among the Nigaṇṭhas even in his youth. Not finding the essence there, he saw the Buddha’s Twin Miracle, gained faith, ordained in the Dispensation, began vipassanā, and not long after, became an Arahant.
Khi đến tuổi trưởng thành, Ngài đã quen biết với các Ni-kiền-tử (Nigaṇṭha). Với ý muốn thoát ly khỏi vòng luân hồi, Ngài nghĩ: "Ta sẽ đạt được bất tử như thế này". Ngài xuất gia trong hàng ngũ Ni-kiền-tử ngay từ khi còn trẻ, nhưng không tìm thấy cốt lõi ở đó. Sau khi thấy thần thông song đôi (yamakapāṭihāriyaṃ) của Đức Phật, Ngài có được niềm tin, xuất gia trong giáo pháp, bắt đầu thực hành thiền quán (vipassanā) và không lâu sau đó đã trở thành A-la-hán.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.14.60-65) –
Therefore, it is said in the Apadāna:
Vì vậy, điều này đã được nói trong Apadāna:
Attānanti niyakajjhattaṃ sandhāya vadati.
Attānaṃ refers to one’s own inner self. Indeed, that which is not another is oneself.
Attānaṃ (tự ngã) được nói để chỉ dòng tâm thức bên trong của chính mình.
Yo hi paro na hoti so attāti.
That which is not another is oneself.
Cái gì không phải là người khác thì là tự ngã.
Uddhātunti uddharituṃ, ‘‘uddhaṭa’’ntipi pāṭho.
Uddhātuṃ means to lift up. “Uddhaṭaṃ” is also a reading.
Uddhātuṃ nghĩa là để kéo lên, cũng có bản đọc là "uddhaṭaṃ".
Udakāti saṃsāramahoghasaṅkhātā udakā.
Udakā means from the water, which is the great flood of saṃsāra.
Udakā (từ nước) là từ dòng nước lớn luân hồi (saṃsāramahoghasaṅkhātā udakā).
Thalanti nibbānathalaṃ.
Thalaṃ means to the dry land of Nibbāna.
Thalaṃ (lên bờ) là bờ Niết bàn (nibbānathalaṃ).
Vuyhamāno mahoghevāti mahaṇṇave vuyhamāno viya.
Vuyhamāno mahoghevā means like one being carried away in the great ocean.
Vuyhamāno mahoghevā (như bị dòng nước lớn cuốn trôi) là như người bị cuốn trôi trong đại dương.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā nāma gambhīravitthate appatiṭṭhe mahati udakoghe vegasā vuyhamāno puriso kenaci atthakāmena upanītaṃ phiyārittasampannaṃ daḷhanāvaṃ labhitvā sukheneva tato attānaṃ uddharituṃ sakkuṇeyya pāraṃ pāpuṇeyya, evamevāhaṃ saṃsāramahoghe kilesābhisaṅkhāravegena vuyhamāno satthārā upanītaṃ samathavipassanupetaṃ ariyamagganāvaṃ labhitvā tato attānaṃ uddharituṃ nibbānathalaṃ pattuṃ aho asakkhinti.
This is what is meant: just as a person being carried away by the current in a deep, vast, shoreless great flood of water might obtain a strong boat, complete with oars and rudder, brought by someone wishing his welfare, and thus easily lift himself out of it and reach the other shore, so too, I, being carried away by the current of defilements and formations in the great flood of saṃsāra, obtained the Noble Path-boat, endowed with samatha and vipassanā, brought by the Teacher, and thereby, I was indeed able to lift myself out of it and reach the dry land of Nibbāna.
Ý nghĩa của câu này là: "Cũng như một người bị dòng nước lớn sâu rộng, không có chỗ dựa, cuốn trôi mạnh mẽ, nếu có được một chiếc thuyền chắc chắn, đầy đủ mái chèo và bánh lái do một người mong muốn lợi ích mang đến, thì có thể dễ dàng tự mình kéo mình ra khỏi đó và đến được bờ bên kia. Cũng vậy, khi ta bị dòng nước lớn luân hồi cuốn trôi bởi sức mạnh của các phiền não và hành, ta đã có được chiếc thuyền Thánh đạo (ariyamagganāvaṃ) bao gồm samatha (tịnh chỉ) và vipassanā (quán chiếu) do Đức Phật mang đến, và ta đã có thể tự mình kéo mình ra khỏi đó để đạt đến bờ Niết bàn. Ôi, ta đã có thể!"
Yathā pana asakkhi, taṃ dassetuṃ ‘‘saccāni paṭivijjhaha’’nti āha.
To show how he was able, it is said: “saccāni paṭivijjhahaṃ”.
Để chỉ ra cách Ngài đã có thể, Ngài nói: "Saccāni paṭivijjhahaṃ" (ta đã thâm nhập các Chân lý).
Yasmā ahaṃ dukkhādīni cattāri ariyasaccāni pariññāpahānasacchikiriyābhāvanāpaṭivedhena paṭivijjhiṃ ariyamaggañāṇena aññāsiṃ, tasmā asakkhiṃ vata attānaṃ uddhātuṃ udakā thalanti yojanā.
Because I penetrated the four Noble Truths, such as suffering, by full understanding, abandonment, realization, and development, and knew them with the knowledge of the Noble Path, therefore, I was indeed able to lift myself from the water to dry land—this is the connection.
Vì ta đã thâm nhập Tứ Diệu Đế, bắt đầu từ Khổ, bằng tuệ thâm nhập (paṭivedhena) bao gồm sự hiểu biết đầy đủ (pariññā), sự đoạn trừ (pahāna), sự chứng đắc (sacchikiriyā) và sự tu tập (bhāvanā), ta đã biết chúng bằng tuệ đạo (ariyamaggañāṇena), do đó, ta đã có thể tự mình kéo mình từ nước lên bờ Niết bàn – đó là sự liên kết (yojanā).
Uttiṇṇā paṅkapalipāti āyasmato devasabhattherassa gāthā.
Uttiṇṇā paṅkapalipā is the verse of the Venerable Thera Devasabha.
Uttiṇṇā paṅkapalipā là bài kệ của Trưởng lão Devāsabha đáng kính.
Kā uppatti?
What is its origin?
Sự việc phát sinh như thế nào?
Sopi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto sikhissa bhagavato kāle pārāvatayoniyaṃ nibbatto ekadivasaṃ satthāraṃ disvā pasannamānaso piyālaphalaṃ upanesi.
He, too, having made aspirations under previous Buddhas, accumulating merit that was a strong condition for Nibbāna in various existences, was reborn as a pigeon in the time of Sikhi Bhagavā. One day, seeing the Teacher, with a gladdened mind, he offered a piyāla fruit.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các vị Phật quá khứ, tích lũy thiện nghiệp là nhân duyên cho sự thoát ly (vivaṭṭūpanissayaṃ) trong từng kiếp sống. Vào thời Đức Phật Sikhī, Ngài tái sinh làm một con chim bồ câu. Một ngày nọ, thấy Đức Phật, với tâm hoan hỷ, Ngài đã cúng dường một quả Piyāla.
Satthā tassa pasādasaṃvaḍḍhanatthaṃ taṃ paribhuñji.
The Teacher consumed it to increase his faith.
Đức Phật đã thọ nhận quả đó để tăng trưởng niềm tin của Ngài.
So tena ativiya pasannacitto hutvā kālena kālaṃ upasaṅkamitvā vanditvā cittaṃ pasādeti.
He, with an exceedingly gladdened mind because of that, approached the Buddha from time to time, paid homage, and gladdened his mind.
Với tâm vô cùng hoan hỷ, Ngài thường xuyên đến gần, đảnh lễ và làm cho tâm mình thanh tịnh.
So tena puññakammena devaloke nibbatto aparāparaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde aññatarassa maṇḍalikarañño putto hutvā nibbatto taruṇakāleyeva rajje patiṭṭhito rajjasukhamanubhavanto vuddho satthāraṃ upasaṅkami, tassa satthā dhammaṃ desesi.
Through that meritorious deed, he was reborn in the deva world. Having performed merits again and again, and having wandered through the deva and human realms, in this Buddha-era, he was reborn as the son of a certain provincial king. While still young, he was established in the kingdom and enjoyed the pleasures of kingship. When he grew up, he approached the Teacher, and the Teacher taught him the Dhamma.
Nhờ thiện nghiệp đó, Ngài tái sinh vào cõi trời, sau đó tạo thêm nhiều công đức và luân hồi trong cõi trời và cõi người. Vào thời Đức Phật hiện tại, Ngài tái sinh làm con trai của một vị tiểu vương (maṇḍalikarañño). Ngay từ khi còn trẻ, Ngài đã được lập lên ngôi vua, hưởng thụ hạnh phúc vương quyền. Khi trưởng thành, Ngài đến gần Đức Phật, và Đức Phật đã thuyết pháp cho Ngài.
So dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho saṃvegajāto rajjaṃ pahāya pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
Having heard the Dhamma, he gained faith and was filled with spiritual urgency. He renounced the kingdom, went forth, and practicing insight meditation, he soon attained Arahantship.
Nghe pháp, Ngài có được niềm tin, sinh tâm xúc động, từ bỏ vương quyền, xuất gia. Thực hành thiền quán (vipassanā), Ngài không lâu sau đó đã đạt được A-la-hán quả.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.14.66-72) –
Therefore, it is said in the Apadāna:
Vì vậy, điều này đã được nói trong Apadāna:
Tattha uttiṇṇāti uttaritā atikkantā.
Therein, uttiṇṇā means crossed over, overcome.
Trong đó, uttiṇṇā (đã vượt qua) nghĩa là đã vượt qua, đã vượt lên.
Paṅkapalipāti paṅkā ca palipā ca.
Paṅkapalipā means mire and bog.
Paṅkapalipā (bùn lầy và vũng lầy) là bùn và vũng lầy.
Paṅko vuccati pakatikaddamo.
“Mire” is said to be ordinary mud.
Paṅka được gọi là bùn thông thường.
‘‘Palipo’’ti gambhīraputhulo mahākaddamo.
“Bog” is a deep, broad, great mud.
"Palipa" là vũng lầy lớn, sâu và rộng.
Idha pana paṅko viyāti paṅko, kāmarāgo asucibhāvāpādanena cittassa makkhanato.
Here, however, it is called ‘mire’ because it is like mire, referring to sensual passion, which smears the mind by making it impure.
Ở đây, paṅka được ví như bùn, tức là dục ái (kāmarāgo), vì nó làm vấy bẩn tâm thức bằng cách dẫn đến trạng thái bất tịnh.
Palipo viyāti palipo, puttadārādivisayo bahalo chandarāgo vuttanayena sammakkhanato duruttaraṇato ca.
It is called ‘bog’ because it is like a bog, referring to the dense sensual desire for sons, wives, and so on, which smears (the mind) in the manner explained and is difficult to cross.
Palipa được ví như vũng lầy, tức là tham ái mãnh liệt đối với vợ con và các đối tượng khác, vì nó làm vấy bẩn theo cách đã nói và rất khó vượt qua.
Te mayā anāgāmimaggena sabbaso atikkantāti āha ‘‘uttiṇṇā paṅkapalipā’’ti.
He said “ uttiṇṇā paṅkapalipā” meaning, “I have completely overcome those (sensual passion and sensual desire) with the Anāgāmi path.”
Ngài nói "uttiṇṇā paṅkapalipā" (đã vượt qua bùn lầy và vũng lầy) nghĩa là ta đã hoàn toàn vượt qua chúng bằng Thánh đạo Bất Hoàn.
Pātālāti pātāyālanti pātālā, mahāsamudde ninnatarapadesā.
Pātālā are called ‘pātālas’ because they are capable of drinking water; these are the deeper regions in the great ocean.
Pātālā (các tầng địa ngục) là những nơi sâu nhất trong đại dương, nơi khó tiếp cận.
Keci pana nāgabhavanaṃ ‘‘pātāla’’nti vadanti.
Some, however, call the Nāga abode ‘pātāla’.
Một số người nói rằng cõi rồng là “pātāla”.
Idha pana agāhaduravaggāhaduruttaraṇaṭṭhena pātālā viyāti pātālā, diṭṭhiyo.
Here, however, they are called ‘pātālas’ because they are like pātālas in the sense of being unfathomable, difficult to grasp, and difficult to cross; these are the wrong views.
Tuy nhiên, ở đây, do ý nghĩa khó nắm bắt, khó tiếp cận, khó vượt qua, các tà kiến (diṭṭhiyo) được gọi là pātālā, giống như những vực sâu.
Te ca mayā paṭhamamaggādhigameneva sabbathā vajjitā samucchinnāti āha ‘‘pātālā parivajjitā’’ti mutto oghā ca ganthā cāti kāmoghādioghato abhijjhākāyaganthādiganthato ca tena tena maggena mutto parimutto, puna anabhikiraṇaaganthanavasena atikkantoti attho.
He said “pātālā parivajjitā” meaning, “I have completely avoided and eradicated those (wrong views) by merely attaining the first path.” And “mutto oghā ca ganthā ca” means freed, completely freed, from the floods such as the flood of sensuality and from the fetters such as the bodily fetter of covetousness, by means of those respective paths; the meaning is that they have been overcome by not being dispersed or bound again.
Và những điều đó đã được ta hoàn toàn từ bỏ và nhổ tận gốc ngay khi đạt được đạo quả đầu tiên, bởi vậy Ngài nói: “Đã tránh xa các vực sâu (pātālā parivajjitā)” và “đã thoát khỏi các dòng chảy (ogha) và các trói buộc (gantha)” nghĩa là đã thoát ly hoàn toàn khỏi các dòng chảy như dục lưu (kāmogha) và các trói buộc như tham ái thân kiến (abhijjhākāyagantha) bằng các đạo quả tương ứng, hay nói cách khác, đã vượt qua chúng bằng cách không còn vướng mắc hay bị trói buộc nữa.
Sabbe mānā visaṃhatāti navavidhāpi mānā aggamaggādhigamena visesato saṅghātaṃ vināsaṃ āpāditā samucchinnā ‘‘mānavidhā hatā’’ti keci paṭhanti, mānakoṭṭhāsāti attho.
Sabbe mānā visaṃhatā means that all nine types of conceit have been especially destroyed and eradicated by the attainment of the highest path. Some read this as “mānavidhā hatā” (the varieties of conceit are destroyed), meaning portions of conceit.
Tất cả kiêu mạn (māna) đều bị hủy diệt (visaṃhatā) nghĩa là tất cả chín loại kiêu mạn đều đã bị hủy hoại đặc biệt và nhổ tận gốc khi đạt được đạo quả tối thượng (A-la-hán đạo). Một số người đọc là “mānavidhā hatā”, nghĩa là các phần của kiêu mạn.
‘‘Mānavisā’’ti apare, tesaṃ pana mānavisassa dukkhassa phalato mānavisāti attho daṭṭhabbo.
Others read “mānavisā” (conceit-poisons); in their view, the meaning should be understood as “conceit-poisons” because conceit itself produces the suffering of poison.
Những người khác đọc là “mānavisā”, đối với họ thì nên hiểu rằng kiêu mạn được gọi là mānavisā vì nó là quả của khổ đau do chất độc của kiêu mạn gây ra.
Pañcakkhandhā pariññātāti āyasmato sāmidattattherassa gāthā.
Pañcakkhandhā pariññātā is the verse of the Venerable Elder Sāmidatta.
Năm uẩn đã được liễu tri là kệ ngôn của Trưởng lão Sāmidatta đáng kính.
Kā uppatti?
What is its origin?
Sự phát sinh là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro atthadassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto satthari parinibbute tassa thūpe pupphehi chattātichattaṃ katvā pūjaṃ akāsi.
This Elder too, having made aspirations under previous Buddhas, was born into a brahmin family during the time of the Blessed One named Atthadassī. Having reached maturity, when the Teacher had attained Parinibbāna, he offered worship by arranging tiers of parasols with flowers at the stupa of that Buddha.
Vị này cũng đã tạo công đức trong thời các đức Phật quá khứ, vào thời Đức Thế Tôn Atthadassī, ngài sinh ra trong một gia đình quyền quý, khi trưởng thành, sau khi Đức Đạo Sư nhập Niết Bàn, ngài đã làm những chiếc lọng chồng lên nhau bằng hoa tại tháp của Ngài và cúng dường.
So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe aññatarassa brāhmaṇassa putto hutvā nibbatti, sāmidattotissa nāmaṃ ahosi.
Through that meritorious deed, he was reborn in the deva world, and repeatedly performing good deeds, he wandered through deva and human realms. In this Buddha-era, he was born as the son of a certain brahmin in Rājagaha, and his name was Sāmidatta.
Do nghiệp phước ấy, ngài sinh vào cõi trời, rồi tiếp tục tạo thêm phước lành, luân hồi trong các cõi trời và người. Đến thời Đức Phật hiện tại, ngài sinh làm con trai của một Bà-la-môn ở Rājagaha, khi trưởng thành, ngài có tên là Sāmidatta.
So anukkamena viññutaṃ patto buddhānubhāvaṃ sutvā upāsakehi saddhiṃ vihāraṃ gato satthāraṃ dhammaṃ desentaṃ disvā pasannamānaso ekamantaṃ nisīdi.
Gradually, he reached maturity and, hearing of the Buddha’s power, went to the monastery with lay followers. Seeing the Teacher expounding the Dhamma, he became delighted in mind and sat down to one side.
Ngài dần dần trưởng thành, nghe về oai lực của Đức Phật, cùng với các cư sĩ đến tịnh xá. Thấy Đức Đạo Sư đang thuyết pháp, ngài với tâm thanh tịnh ngồi sang một bên.
Satthā tassa ajjhāsayaṃ oloketvā tathā dhammaṃ desesi, yathā saddhaṃ paṭilabhi saṃsāre ca saṃvegaṃ.
The Teacher, perceiving his disposition, expounded the Dhamma in such a way that Sāmidatta gained faith and a sense of urgency regarding saṃsāra.
Đức Đạo Sư quán sát ý nguyện của ngài và thuyết pháp sao cho ngài có được đức tin và sự chán ghét luân hồi.
So paṭiladdhasaddho saṃvegajāto pabbajitvā ñāṇassa aparipakkattā katipayakālaṃ alasabahulī vihāsi.
Having gained faith and filled with urgency, he renounced the world. Due to his wisdom not yet being fully ripe, he remained rather lazy for some time.
Ngài, với đức tin đã có và tâm chán ghét luân hồi đã phát sinh, xuất gia. Do trí tuệ chưa chín muồi, ngài đã sống lười biếng trong một thời gian ngắn.
Puna satthārā dhammadesanāya samuttejito vipassanāya kammaṭṭhānaṃ gahetvā tattha yuttappayutto viharanto nacireneva arahattaṃ pāpuṇi.
Later, encouraged by the Teacher’s Dhamma exposition, he took up a vipassanā meditation subject. Diligently applying himself to it, he soon attained Arahantship.
Sau đó, được Đức Đạo Sư khích lệ bằng bài pháp, ngài thọ nhận đề mục thiền quán (vipassanā kammaṭṭhāna), tinh tấn thực hành, lấy thiền định đã đạt được làm nền tảng, phát triển thiền quán và không lâu sau đạt được A-la-hán quả.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.15.1-4) –
Thus it is said in the Apadāna:
Điều đó đã được nói trong Apadāna:
Tattha pañcakkhandhā pariññātāti mayā ime pañcupādānakkhandhā ‘‘idaṃ dukkhaṃ, ettakaṃ dukkhaṃ, na tato bhiyyo’’ti tīhi pariññāhi paricchinditvā ñātā viditā paṭividdhā.
Therein, pañcakkhandhā pariññātā means that these five aggregates of clinging have been fully understood, known, and comprehended by me through the three types of full comprehension, (realizing) “This is suffering, this much is suffering, and no more beyond that.”
Trong đó, năm uẩn đã được liễu tri nghĩa là ta đã phân biệt, biết rõ, và thấu hiểu năm thủ uẩn này bằng ba loại liễu tri (pariññā) rằng: “Đây là khổ, khổ nhiều như vậy, không hơn thế nữa.”
Tiṭṭhanti chinnamūlakāti tathā pariññātattāyeva mūlabhūtassa samudayassa sabbaso pahīnattā te idāni yāva carimakacittanirodho tiṭṭhanti chinnamūlakā, carimakacittanirodhena pana appaṭisandhikāva nirujjhanti.
Tiṭṭhanti chinnamūlakā means that, precisely because they are thus fully understood, and because their root, the origin of suffering, has been completely abandoned, they now remain with their roots severed until the cessation of the final citta. With the cessation of the final citta, they cease without any future rebirth.
Chúng tồn tại với cội rễ đã bị chặt đứt nghĩa là do đã được liễu tri như vậy, và do nguyên nhân căn bản là tập khởi (samudaya) đã hoàn toàn bị diệt trừ, nên bây giờ chúng tồn tại với cội rễ đã bị chặt đứt cho đến khi tâm cuối cùng diệt. Tuy nhiên, khi tâm cuối cùng diệt, chúng sẽ diệt mà không tái sinh nữa.
Tenāha – ‘‘vikkhīṇo jātisaṃsāro, natthi dāni punabbhavo’’ti.
Therefore, it is said: “ vikkhīṇo jātisaṃsāro, natthi dāni punabbhavo.”
Vì vậy, Ngài nói: “Luân hồi sinh tử đã chấm dứt, nay không còn tái sinh nữa.”
Tassattho heṭṭhā vuttoyeva.
Its meaning has already been explained above.
Ý nghĩa của câu đó đã được giải thích ở trên.