Tesu kira ekeko cakkhudvārādīsu pañcasu dvāresu ekekameva rakkhi.
It is said that each of them guarded only one of the five doors, such as the eye-door.
Tương truyền, mỗi vị trong số họ chỉ phòng hộ một trong năm căn môn, bắt đầu từ nhãn căn. Một ngày nọ, họ tụ họp lại và tranh cãi: “Tôi phòng hộ cái khó phòng hộ, tôi phòng hộ cái khó phòng hộ.” Sau đó, họ nói: “Chúng ta sẽ hỏi Thế Tôn để biết rõ điều này.” Họ đến gần Thế Tôn và hỏi: “Bạch Thế Tôn, khi chúng con phòng hộ các căn môn như nhãn căn, mỗi người chúng con đều nghĩ rằng căn môn mà mình phòng hộ là khó phòng hộ. Vậy trong số chúng con, ai là người phòng hộ cái khó phòng hộ nhất?” Thế Tôn, không chỉ trích bất kỳ Tỷ-kheo nào, nói: “Này các Tỷ-kheo, tất cả các căn môn này đều khó phòng hộ. Hơn nữa, các con không phải chỉ bây giờ mới không phòng hộ ở năm chỗ này, mà trước đây các con cũng đã không phòng hộ. Chính vì không phòng hộ mà các con đã không tuân theo lời khuyên của người trí và đã mất mạng.” Khi các Tỷ-kheo hỏi: “Bạch Thế Tôn, khi nào vậy?”, Thế Tôn đã kể chi tiết câu chuyện quá khứ về Takkasilajātakassa. Trong câu chuyện đó, khi các vương tử đã mất mạng trong hoàng tộc do bị các nữ quỷ (rakkhasī) làm hại, Đức Bồ-tát (Mahāsatta), sau khi được đăng quang, ngồi trên ngai vàng dưới lọng trắng, nhìn thấy sự thịnh vượng của mình và thốt lên một bài cảm hứng (udāna) rằng: “Sự tinh tấn này là điều mà chúng sinh nhất định phải làm.”
Athekadivasaṃ sannipatitvā ‘‘ahaṃ durakkhaṃ rakkhāmi, ahaṃ durakkhaṃ rakkhāmī’’ti vivaditvā ‘‘satthāraṃ pucchitvā imamatthaṃ jānissāmā’’ti satthāraṃ upasaṅkamitvā, ‘‘bhante, mayaṃ cakkhudvārādīni rakkhantā attano attano rakkhanadvārameva durakkhanti maññāma, ko nu kho amhesu durakkhaṃ rakkhatī’’ti pucchiṃsu.
Then, one day, they gathered and argued, saying, "I guard what is difficult to guard, I guard what is difficult to guard," and thinking, "We will know this matter by asking the Teacher," they approached the Teacher and asked, "Venerable Sir, we who guard the eye-door and so on, each think that our own guarded door is difficult to guard. Who among us guards what is truly difficult to guard?"
Tương truyền, mỗi vị trong số họ chỉ phòng hộ một trong năm căn môn, bắt đầu từ nhãn căn. Một ngày nọ, họ tụ họp lại và tranh cãi: “Tôi phòng hộ cái khó phòng hộ, tôi phòng hộ cái khó phòng hộ.” Sau đó, họ nói: “Chúng ta sẽ hỏi Thế Tôn để biết rõ điều này.” Họ đến gần Thế Tôn và hỏi: “Bạch Thế Tôn, khi chúng con phòng hộ các căn môn như nhãn căn, mỗi người chúng con đều nghĩ rằng căn môn mà mình phòng hộ là khó phòng hộ. Vậy trong số chúng con, ai là người phòng hộ cái khó phòng hộ nhất?” Thế Tôn, không chỉ trích bất kỳ Tỷ-kheo nào, nói: “Này các Tỷ-kheo, tất cả các căn môn này đều khó phòng hộ. Hơn nữa, các con không phải chỉ bây giờ mới không phòng hộ ở năm chỗ này, mà trước đây các con cũng đã không phòng hộ. Chính vì không phòng hộ mà các con đã không tuân theo lời khuyên của người trí và đã mất mạng.” Khi các Tỷ-kheo hỏi: “Bạch Thế Tôn, khi nào vậy?”, Thế Tôn đã kể chi tiết câu chuyện quá khứ về Takkasilajātakassa. Trong câu chuyện đó, khi các vương tử đã mất mạng trong hoàng tộc do bị các nữ quỷ (rakkhasī) làm hại, Đức Bồ-tát (Mahāsatta), sau khi được đăng quang, ngồi trên ngai vàng dưới lọng trắng, nhìn thấy sự thịnh vượng của mình và thốt lên một bài cảm hứng (udāna) rằng: “Sự tinh tấn này là điều mà chúng sinh nhất định phải làm.”
Satthā ekaṃ bhikkhumpi anosādetvā, ‘‘bhikkhave, sabbāni petāni durakkhāneva, api ca kho pana tumhe na idāneva pañcasu ṭhānesu asaṃvutā, pubbepi asaṃvutā, asaṃvutattāyeva ca paṇḍitānaṃ ovāde avattitvā jīvitakkhayaṃ pāpuṇitthā’’ti vatvā ‘‘kadā, bhante’’ti tehi yācito atīte takkasilajātakassa vatthuṃ vitthāretvā rakkhasīnaṃ vasena rājakule jīvitakkhayaṃ patte pattābhisekena mahāsattena setacchattassa heṭṭhā rājāsane nisinnena attano sirisampattiṃ oloketvā ‘‘vīriyaṃ nāmetaṃ sattehi kattabbamevā’’ti udānavasena udānitaṃ –
The Teacher, without disparaging any bhikkhu, said, "Bhikkhus, all these are indeed difficult to guard. Moreover, you were not unrestrained only now in these five places; you were unrestrained in the past as well, and because of being unrestrained, you did not follow the advice of the wise and met with the destruction of life." When they asked, "When, Venerable Sir?", being requested by them, the Teacher recounted the story of the Takkasilā Jātaka from the past, where, due to the ogresses, the royal family met with the destruction of life, and the Great Being, having received the anointing, sat on the royal throne under the white parasol, looked at his own glorious prosperity, and uttered this solemn utterance, "Indeed, effort must be made by beings."
Tương truyền, mỗi vị trong số họ chỉ phòng hộ một trong năm căn môn, bắt đầu từ nhãn căn. Một ngày nọ, họ tụ họp lại và tranh cãi: “Tôi phòng hộ cái khó phòng hộ, tôi phòng hộ cái khó phòng hộ.” Sau đó, họ nói: “Chúng ta sẽ hỏi Thế Tôn để biết rõ điều này.” Họ đến gần Thế Tôn và hỏi: “Bạch Thế Tôn, khi chúng con phòng hộ các căn môn như nhãn căn, mỗi người chúng con đều nghĩ rằng căn môn mà mình phòng hộ là khó phòng hộ. Vậy trong số chúng con, ai là người phòng hộ cái khó phòng hộ nhất?” Thế Tôn, không chỉ trích bất kỳ Tỷ-kheo nào, nói: “Này các Tỷ-kheo, tất cả các căn môn này đều khó phòng hộ. Hơn nữa, các con không phải chỉ bây giờ mới không phòng hộ ở năm chỗ này, mà trước đây các con cũng đã không phòng hộ. Chính vì không phòng hộ mà các con đã không tuân theo lời khuyên của người trí và đã mất mạng.” Khi các Tỷ-kheo hỏi: “Bạch Thế Tôn, khi nào vậy?”, Thế Tôn đã kể chi tiết câu chuyện quá khứ về Takkasilajātakassa. Trong câu chuyện đó, khi các vương tử đã mất mạng trong hoàng tộc do bị các nữ quỷ (rakkhasī) làm hại, Đức Bồ-tát (Mahāsatta), sau khi được đăng quang, ngồi trên ngai vàng dưới lọng trắng, nhìn thấy sự thịnh vượng của mình và thốt lên một bài cảm hứng (udāna) rằng: “Sự tinh tấn này là điều mà chúng sinh nhất định phải làm.”
Imaṃ gāthaṃ dassetvā ‘‘tadāpi tumheva pañca janā takkasilāyaṃ rajjagahaṇatthāya nikkhantaṃ mahāsattaṃ āvudhahatthā parivāretvā maggaṃ gacchantā antarāmagge rakkhasīhi cakkhudvārādivasena upanītesu rūpārammaṇādīsu asaṃvutā paṇḍitassa ovāde avattitvā olīyantā rakkhasīhi khāditā jīvitakkhayaṃ pāpuṇittha.
Having shown this verse, (he said): “At that time too, you five people, while guarding the Great Being with weapons as he set out to gain the kingdom in Takkasilā, and while traveling on the road, were unconstrained by the visual objects and other sense objects presented by ogresses through the eye-door and other doors, and not heeding the advice of the wise one, you lagged behind and were devoured by the ogresses, thus reaching the end of your lives.
Thế Tôn đã chỉ ra bài kệ này và nói: “Khi ấy, năm người các con đã đi theo Đức Bồ-tát, người đã rời Takkasilā để nhận lấy vương quốc, tay cầm vũ khí bao quanh Ngài. Trên đường đi, các con đã không phòng hộ các căn môn như nhãn căn trước các đối tượng sắc (rūpārammaṇa) do các nữ quỷ bày ra, đã không tuân theo lời khuyên của người trí, đã bị các nữ quỷ ăn thịt và mất mạng. Còn ta, người đã phòng hộ rất tốt các đối tượng ấy, không để ý đến nữ quỷ có vẻ ngoài như thiên nữ đang bám theo phía sau, đã an toàn đến Takkasilā và trở thành vua.” Sau khi kết hợp câu chuyện Jātaka, Ngài nói: “Này các Tỷ-kheo, một Tỷ-kheo phải phòng hộ tất cả các căn môn. Chỉ khi phòng hộ chúng, người ấy mới thoát khỏi mọi khổ đau.” Sau đó, Ngài thuyết pháp và đọc những bài kệ này:
Tesu pana ārammaṇesu susaṃvuto piṭṭhito piṭṭhito anubandhantiṃ devavaṇṇiṃ yakkhiniṃ anādiyitvā sotthinā takkasilaṃ gantvā rajjaṃ patto rājā ahamevā’’ti jātakaṃ samodhānetvā, ‘‘bhikkhave, bhikkhunā nāma sabbāni dvārāni saṃvaritabbāni.
But I myself was the king who, being well-restrained regarding those sense objects, disregarded the ogress in the guise of a deity who followed close behind, and safely went to Takkasilā and obtained the kingdom.” Thus, having connected the Jātaka, he said: “Monks, a monk should guard all the doors.
Thế Tôn đã chỉ ra bài kệ này và nói: “Khi ấy, năm người các con đã đi theo Đức Bồ-tát, người đã rời Takkasilā để nhận lấy vương quốc, tay cầm vũ khí bao quanh Ngài. Trên đường đi, các con đã không phòng hộ các căn môn như nhãn căn trước các đối tượng sắc (rūpārammaṇa) do các nữ quỷ bày ra, đã không tuân theo lời khuyên của người trí, đã bị các nữ quỷ ăn thịt và mất mạng. Còn ta, người đã phòng hộ rất tốt các đối tượng ấy, không để ý đến nữ quỷ có vẻ ngoài như thiên nữ đang bám theo phía sau, đã an toàn đến Takkasilā và trở thành vua.” Sau khi kết hợp câu chuyện Jātaka, Ngài nói: “Này các Tỷ-kheo, một Tỷ-kheo phải phòng hộ tất cả các căn môn. Chỉ khi phòng hộ chúng, người ấy mới thoát khỏi mọi khổ đau.” Sau đó, Ngài thuyết pháp và đọc những bài kệ này:
Etāni hi saṃvaranto eva sabbadukkhā pamuccatī’’ti vatvā dhammaṃ desento imā gāthā abhāsi –
For by guarding these, one is freed from all suffering.” Having said this, the Master, while teaching the Dhamma, spoke these verses—
Thế Tôn đã chỉ ra bài kệ này và nói: “Khi ấy, năm người các con đã đi theo Đức Bồ-tát, người đã rời Takkasilā để nhận lấy vương quốc, tay cầm vũ khí bao quanh Ngài. Trên đường đi, các con đã không phòng hộ các căn môn như nhãn căn trước các đối tượng sắc (rūpārammaṇa) do các nữ quỷ bày ra, đã không tuân theo lời khuyên của người trí, đã bị các nữ quỷ ăn thịt và mất mạng. Còn ta, người đã phòng hộ rất tốt các đối tượng ấy, không để ý đến nữ quỷ có vẻ ngoài như thiên nữ đang bám theo phía sau, đã an toàn đến Takkasilā và trở thành vua.” Sau khi kết hợp câu chuyện Jātaka, Ngài nói: “Này các Tỷ-kheo, một Tỷ-kheo phải phòng hộ tất cả các căn môn. Chỉ khi phòng hộ chúng, người ấy mới thoát khỏi mọi khổ đau.” Sau đó, Ngài thuyết pháp và đọc những bài kệ này:
Tattha cakkhunāti yadā hi bhikkhuno cakkhudvāre rūpārammaṇaṃ āpāthamāgacchati, tadā iṭṭhārammaṇe arajjantassa aniṭṭhārammaṇe adussantassa asamapekkhanena mohaṃ anuppādentassa tasmiṃ dvāre saṃvaro thakanaṃ pidahanaṃ gutti katā nāma hoti.
Here, cakkhunā means: when a visual object comes into the range of a monk’s eye-door, then for one who does not cling to a desirable object, does not resent an undesirable object, and does not give rise to delusion by not looking at it improperly, restraint, closing, covering, and guarding are established at that door.
Trong đó, cakkhunā (bằng mắt): Khi một đối tượng sắc (rūpārammaṇa) xuất hiện trước nhãn căn của Tỷ-kheo, thì việc phòng hộ (saṃvara), ngăn chặn (thakana), che đậy (pidahana), bảo vệ (gutti) ở căn môn đó được thực hiện khi người ấy không tham đắm vào đối tượng khả ái, không sân hận với đối tượng bất khả ái, và không sinh si mê do không quán xét một cách đúng đắn. Sự phòng hộ nhãn căn như vậy của người ấy là tốt.
Tassa so evarūpo cakkhunā saṃvaro sādhu.
Such restraint through the eye is good for him.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho các căn môn khác như nhĩ căn (sotadvāra), v.v. Tuy nhiên, sự phòng hộ hay không phòng hộ không phát sinh ngay tại các căn môn như nhãn căn, mà nó được nhận biết ở lộ trình tâm tốc hành (javanavīthi) sau đó.
Esa nayo sotadvārādīsupi.
The same method applies to the ear-door and so on.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho các căn môn khác như nhĩ căn (sotadvāra), v.v. Tuy nhiên, sự phòng hộ hay không phòng hộ không phát sinh ngay tại các căn môn như nhãn căn, mà nó được nhận biết ở lộ trình tâm tốc hành (javanavīthi) sau đó.
Cakkhudvārādīsuyeva pana saṃvaro vā asaṃvaro vā nuppajjati, parato pana javanavīthiyaṃ esa labbhati.
However, restraint or lack of restraint does not arise precisely at the eye-door and so on, but is found later in the javana process.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho các căn môn khác như nhĩ căn (sotadvāra), v.v. Tuy nhiên, sự phòng hộ hay không phòng hộ không phát sinh ngay tại các căn môn như nhãn căn, mà nó được nhận biết ở lộ trình tâm tốc hành (javanavīthi) sau đó.
Tadā hi asaṃvaro uppajjanto assaddhā akkhanti kosajjaṃ muṭṭhasaccaṃ aññāṇanti akusalavīthiyaṃ ayaṃ pañcavidho labbhati.
At that time, when lack of restraint arises, it is found in five forms in the unwholesome process: lack of faith, impatience, laziness, forgetfulness, and ignorance.
Khi đó, sự không phòng hộ (asaṃvara) phát sinh bao gồm năm loại trong lộ trình tâm bất thiện (akusalavīthi): vô tín (assaddhā), không nhẫn nại (akkhanti), biếng nhác (kosajja), thất niệm (muṭṭhasacca), và vô minh (aññāṇa).
Saṃvaro uppajjanto saddhā khanti vīriyaṃ sati ñāṇanti kusalavīthiyaṃ ayaṃ pañcavidho labbhati.
When restraint arises, it is found in five forms in the wholesome process: faith, patience, energy, mindfulness, and wisdom.
Khi sự phòng hộ (saṃvara) phát sinh, nó bao gồm năm loại trong lộ trình tâm thiện (kusalavīthi): tín (saddhā), nhẫn nại (khanti), tinh tấn (vīriya), niệm (sati), và tuệ (ñāṇa).
Kāyena saṃvaroti ettha pana pasādakāyopi copanakāyopi labbhati.
Here, in kāyena saṃvaro, both the sensitive body (pasādakāya) and the active body (copenakāya) are understood.
Ở đây, kāyena saṃvaro (kiềm chế thân) bao gồm cả thân tịnh sắc (pasādakāya) và thân biểu sắc (cophanākāya). Cả hai đều là thân môn (kāyadvāra). Sự phòng hộ hay không phòng hộ ở thân tịnh sắc đã được đề cập. Đối với thân biểu sắc, các hành vi sát sinh (pāṇātipāta), trộm cắp (adinnādāna), và tà dâm (kāmesumicchācāra) có nguyên nhân từ đó. Khi các hành vi bất thiện này phát sinh trong lộ trình tâm bất thiện, căn môn đó trở nên không phòng hộ. Khi các hành vi thiện như tránh sát sinh (pāṇātipātāveramaṇi) v.v. phát sinh trong lộ trình tâm thiện, căn môn đó được phòng hộ. Đối với sādhu vācāya (kiềm chế lời nói là tốt), lời nói biểu sắc (cophanavācā) cũng là lời nói. Khi các hành vi nói dối (musāvāda) v.v. phát sinh cùng với lời nói đó, căn môn đó trở nên không phòng hộ. Khi các hành vi tránh nói dối (musāvādāveramaṇi) v.v. phát sinh, căn môn đó được phòng hộ. Đối với manasā saṃvaro (kiềm chế ý là tốt), không có các tham lam (abhijjhā) v.v. cùng với ý khác ngoài ý tốc hành (javanamanato). Tuy nhiên, tại ý môn (manodvāra), khi các tham lam (abhijjhā) v.v. phát sinh vào khoảnh khắc tốc hành, căn môn đó trở nên không phòng hộ. Khi không tham lam (anabhijjhā) v.v. phát sinh, căn môn đó được phòng hộ. Sādhu sabbatthā (kiềm chế tất cả là tốt) nghĩa là sự phòng hộ ở tất cả các căn môn như nhãn căn v.v. đều là tốt. Đến đây, tám căn môn phòng hộ và tám căn môn không phòng hộ đã được đề cập. Một Tỷ-kheo an trú trong tám căn môn không phòng hộ sẽ không thoát khỏi khổ đau gốc rễ của toàn bộ vòng luân hồi (vaṭṭamūlakadukkha). Ngược lại, một Tỷ-kheo an trú trong các căn môn phòng hộ sẽ thoát khỏi mọi khổ đau gốc rễ của vòng luân hồi. Vì vậy, đã nói: “Tỷ-kheo nào kiềm chế tất cả, người ấy thoát khỏi mọi khổ đau.”
Ubhayampi panetaṃ kāyadvārameva.
Both of these are indeed the body-door.
Ở đây, kāyena saṃvaro (kiềm chế thân) bao gồm cả thân tịnh sắc (pasādakāya) và thân biểu sắc (cophanākāya). Cả hai đều là thân môn (kāyadvāra). Sự phòng hộ hay không phòng hộ ở thân tịnh sắc đã được đề cập. Đối với thân biểu sắc, các hành vi sát sinh (pāṇātipāta), trộm cắp (adinnādāna), và tà dâm (kāmesumicchācāra) có nguyên nhân từ đó. Khi các hành vi bất thiện này phát sinh trong lộ trình tâm bất thiện, căn môn đó trở nên không phòng hộ. Khi các hành vi thiện như tránh sát sinh (pāṇātipātāveramaṇi) v.v. phát sinh trong lộ trình tâm thiện, căn môn đó được phòng hộ. Đối với sādhu vācāya (kiềm chế lời nói là tốt), lời nói biểu sắc (cophanavācā) cũng là lời nói. Khi các hành vi nói dối (musāvāda) v.v. phát sinh cùng với lời nói đó, căn môn đó trở nên không phòng hộ. Khi các hành vi tránh nói dối (musāvādāveramaṇi) v.v. phát sinh, căn môn đó được phòng hộ. Đối với manasā saṃvaro (kiềm chế ý là tốt), không có các tham lam (abhijjhā) v.v. cùng với ý khác ngoài ý tốc hành (javanamanato). Tuy nhiên, tại ý môn (manodvāra), khi các tham lam (abhijjhā) v.v. phát sinh vào khoảnh khắc tốc hành, căn môn đó trở nên không phòng hộ. Khi không tham lam (anabhijjhā) v.v. phát sinh, căn môn đó được phòng hộ. Sādhu sabbatthā (kiềm chế tất cả là tốt) nghĩa là sự phòng hộ ở tất cả các căn môn như nhãn căn v.v. đều là tốt. Đến đây, tám căn môn phòng hộ và tám căn môn không phòng hộ đã được đề cập. Một Tỷ-kheo an trú trong tám căn môn không phòng hộ sẽ không thoát khỏi khổ đau gốc rễ của toàn bộ vòng luân hồi (vaṭṭamūlakadukkha). Ngược lại, một Tỷ-kheo an trú trong các căn môn phòng hộ sẽ thoát khỏi mọi khổ đau gốc rễ của vòng luân hồi. Vì vậy, đã nói: “Tỷ-kheo nào kiềm chế tất cả, người ấy thoát khỏi mọi khổ đau.”
Tattha pasādadvāre saṃvarāsaṃvaro kathitova.
In the door of sensitivity, restraint and lack of restraint have already been explained.
Ở đây, kāyena saṃvaro (kiềm chế thân) bao gồm cả thân tịnh sắc (pasādakāya) và thân biểu sắc (cophanākāya). Cả hai đều là thân môn (kāyadvāra). Sự phòng hộ hay không phòng hộ ở thân tịnh sắc đã được đề cập. Đối với thân biểu sắc, các hành vi sát sinh (pāṇātipāta), trộm cắp (adinnādāna), và tà dâm (kāmesumicchācāra) có nguyên nhân từ đó. Khi các hành vi bất thiện này phát sinh trong lộ trình tâm bất thiện, căn môn đó trở nên không phòng hộ. Khi các hành vi thiện như tránh sát sinh (pāṇātipātāveramaṇi) v.v. phát sinh trong lộ trình tâm thiện, căn môn đó được phòng hộ. Đối với sādhu vācāya (kiềm chế lời nói là tốt), lời nói biểu sắc (cophanavācā) cũng là lời nói. Khi các hành vi nói dối (musāvāda) v.v. phát sinh cùng với lời nói đó, căn môn đó trở nên không phòng hộ. Khi các hành vi tránh nói dối (musāvādāveramaṇi) v.v. phát sinh, căn môn đó được phòng hộ. Đối với manasā saṃvaro (kiềm chế ý là tốt), không có các tham lam (abhijjhā) v.v. cùng với ý khác ngoài ý tốc hành (javanamanato). Tuy nhiên, tại ý môn (manodvāra), khi các tham lam (abhijjhā) v.v. phát sinh vào khoảnh khắc tốc hành, căn môn đó trở nên không phòng hộ. Khi không tham lam (anabhijjhā) v.v. phát sinh, căn môn đó được phòng hộ. Sādhu sabbatthā (kiềm chế tất cả là tốt) nghĩa là sự phòng hộ ở tất cả các căn môn như nhãn căn v.v. đều là tốt. Đến đây, tám căn môn phòng hộ và tám căn môn không phòng hộ đã được đề cập. Một Tỷ-kheo an trú trong tám căn môn không phòng hộ sẽ không thoát khỏi khổ đau gốc rễ của toàn bộ vòng luân hồi (vaṭṭamūlakadukkha). Ngược lại, một Tỷ-kheo an trú trong các căn môn phòng hộ sẽ thoát khỏi mọi khổ đau gốc rễ của vòng luân hồi. Vì vậy, đã nói: “Tỷ-kheo nào kiềm chế tất cả, người ấy thoát khỏi mọi khổ đau.”
Copanadvārepi taṃvatthukā pāṇātipātaadinnādānakāmesumicchācārā.
In the active door, there are killing, taking what is not given, and sexual misconduct, which have that as their basis.
Ở đây, kāyena saṃvaro (kiềm chế thân) bao gồm cả thân tịnh sắc (pasādakāya) và thân biểu sắc (cophanākāya). Cả hai đều là thân môn (kāyadvāra). Sự phòng hộ hay không phòng hộ ở thân tịnh sắc đã được đề cập. Đối với thân biểu sắc, các hành vi sát sinh (pāṇātipāta), trộm cắp (adinnādāna), và tà dâm (kāmesumicchācāra) có nguyên nhân từ đó. Khi các hành vi bất thiện này phát sinh trong lộ trình tâm bất thiện, căn môn đó trở nên không phòng hộ. Khi các hành vi thiện như tránh sát sinh (pāṇātipātāveramaṇi) v.v. phát sinh trong lộ trình tâm thiện, căn môn đó được phòng hộ. Đối với sādhu vācāya (kiềm chế lời nói là tốt), lời nói biểu sắc (cophanavācā) cũng là lời nói. Khi các hành vi nói dối (musāvāda) v.v. phát sinh cùng với lời nói đó, căn môn đó trở nên không phòng hộ. Khi các hành vi tránh nói dối (musāvādāveramaṇi) v.v. phát sinh, căn môn đó được phòng hộ. Đối với manasā saṃvaro (kiềm chế ý là tốt), không có các tham lam (abhijjhā) v.v. cùng với ý khác ngoài ý tốc hành (javanamanato). Tuy nhiên, tại ý môn (manodvāra), khi các tham lam (abhijjhā) v.v. phát sinh vào khoảnh khắc tốc hành, căn môn đó trở nên không phòng hộ. Khi không tham lam (anabhijjhā) v.v. phát sinh, căn môn đó được phòng hộ. Sādhu sabbatthā (kiềm chế tất cả là tốt) nghĩa là sự phòng hộ ở tất cả các căn môn như nhãn căn v.v. đều là tốt. Đến đây, tám căn môn phòng hộ và tám căn môn không phòng hộ đã được đề cập. Một Tỷ-kheo an trú trong tám căn môn không phòng hộ sẽ không thoát khỏi khổ đau gốc rễ của toàn bộ vòng luân hồi (vaṭṭamūlakadukkha). Ngược lại, một Tỷ-kheo an trú trong các căn môn phòng hộ sẽ thoát khỏi mọi khổ đau gốc rễ của vòng luân hồi. Vì vậy, đã nói: “Tỷ-kheo nào kiềm chế tất cả, người ấy thoát khỏi mọi khổ đau.”
Tehi pana saddhiṃ akusalavīthiyaṃ uppajjantehi taṃ dvāraṃ asaṃvutaṃ hoti, kusalavīthiyaṃ uppajjantehi pāṇātipātāveramaṇiādīhi saṃvutaṃ.
When these arise in the unwholesome process, that door is unrestrained; when abstention from killing and so on arise in the wholesome process, it is restrained.
Ở đây, kāyena saṃvaro (kiềm chế thân) bao gồm cả thân tịnh sắc (pasādakāya) và thân biểu sắc (cophanākāya). Cả hai đều là thân môn (kāyadvāra). Sự phòng hộ hay không phòng hộ ở thân tịnh sắc đã được đề cập. Đối với thân biểu sắc, các hành vi sát sinh (pāṇātipāta), trộm cắp (adinnādāna), và tà dâm (kāmesumicchācāra) có nguyên nhân từ đó. Khi các hành vi bất thiện này phát sinh trong lộ trình tâm bất thiện, căn môn đó trở nên không phòng hộ. Khi các hành vi thiện như tránh sát sinh (pāṇātipātāveramaṇi) v.v. phát sinh trong lộ trình tâm thiện, căn môn đó được phòng hộ. Đối với sādhu vācāya (kiềm chế lời nói là tốt), lời nói biểu sắc (cophanavācā) cũng là lời nói. Khi các hành vi nói dối (musāvāda) v.v. phát sinh cùng với lời nói đó, căn môn đó trở nên không phòng hộ. Khi các hành vi tránh nói dối (musāvādāveramaṇi) v.v. phát sinh, căn môn đó được phòng hộ. Đối với manasā saṃvaro (kiềm chế ý là tốt), không có các tham lam (abhijjhā) v.v. cùng với ý khác ngoài ý tốc hành (javanamanato). Tuy nhiên, tại ý môn (manodvāra), khi các tham lam (abhijjhā) v.v. phát sinh vào khoảnh khắc tốc hành, căn môn đó trở nên không phòng hộ. Khi không tham lam (anabhijjhā) v.v. phát sinh, căn môn đó được phòng hộ. Sādhu sabbatthā (kiềm chế tất cả là tốt) nghĩa là sự phòng hộ ở tất cả các căn môn như nhãn căn v.v. đều là tốt. Đến đây, tám căn môn phòng hộ và tám căn môn không phòng hộ đã được đề cập. Một Tỷ-kheo an trú trong tám căn môn không phòng hộ sẽ không thoát khỏi khổ đau gốc rễ của toàn bộ vòng luân hồi (vaṭṭamūlakadukkha). Ngược lại, một Tỷ-kheo an trú trong các căn môn phòng hộ sẽ thoát khỏi mọi khổ đau gốc rễ của vòng luân hồi. Vì vậy, đã nói: “Tỷ-kheo nào kiềm chế tất cả, người ấy thoát khỏi mọi khổ đau.”
Sādhu vācāyāti etthāpi copanavācāpi vācā.
In sādhu vācāya, active speech is also speech.
Khi sự phòng hộ (saṃvara) phát sinh, nó bao gồm năm loại trong lộ trình tâm thiện (kusalavīthi): tín (saddhā), nhẫn nại (khanti), tinh tấn (vīriya), niệm (sati), và tuệ (ñāṇa).
Tāya saddhiṃ uppajjantehi musāvādādīhi taṃ dvāraṃ asaṃvutaṃ hoti, musāvādāveramaṇiādīhi saṃvutaṃ.
When lying and so on arise in conjunction with it, that door is unrestrained; when abstention from lying and so on arise, it is restrained.
Đối với sādhu vācāya (kiềm chế lời nói là tốt), lời nói biểu sắc (cophanavācā) cũng là lời nói. Khi các hành vi nói dối (musāvāda) v.v. phát sinh cùng với lời nói đó, căn môn đó trở nên không phòng hộ. Khi các hành vi tránh nói dối (musāvādāveramaṇi) v.v. phát sinh, căn môn đó được phòng hộ.
Manasā saṃvaroti etthāpi javanamanato aññena manena saddhiṃ abhijjhādayo natthi.
In manasā saṃvaro, there are no covetousness and so on in conjunction with any mind other than the javana mind.
Đối với manasā saṃvaro (kiềm chế ý là tốt), không có các tham lam (abhijjhā) v.v. cùng với ý khác ngoài ý tốc hành (javanamanato).
Manodvāre pana javanakkhaṇe uppajjamānehi abhijjhādīhi taṃ dvāraṃ asaṃvutaṃ hoti, anabhijjhādīhi saṃvutaṃ hoti.
But at the mind-door, when covetousness and so on arise at the javana moment, that door is unrestrained; when non-covetousness and so on arise, it is restrained.
Tuy nhiên, tại ý môn (manodvāra), khi các tham lam (abhijjhā) v.v. phát sinh vào khoảnh khắc tốc hành, căn môn đó trở nên không phòng hộ. Khi không tham lam (anabhijjhā) v.v. phát sinh, căn môn đó được phòng hộ.
Sādhu sabbatthāti tesu cakkhudvārādīsu sabbesupi saṃvaro sādhu.
Sādhu sabbattha means that restraint in all those doors, such as the eye-door, is good.
Sādhu sabbatthā (kiềm chế tất cả là tốt) nghĩa là sự phòng hộ ở tất cả các căn môn như nhãn căn v.v. đều là tốt.
Ettāvatā hi aṭṭha saṃvaradvārāni aṭṭha ca asaṃvaradvārāni kathitāni.
Thus, eight doors of restraint and eight doors of lack of restraint have been explained.
Đến đây, tám căn môn phòng hộ và tám căn môn không phòng hộ đã được đề cập.
Tesu aṭṭhasu asaṃvaradvāresu ṭhito bhikkhu sakalavaṭṭamūlakadukkhato na muccati, saṃvaradvāresu pana ṭhito sabbasmāpi vaṭṭamūlakadukkhā muccati.
Among these, a monk who stands in the eight doors of lack of restraint is not freed from the suffering rooted in the entire cycle of existence (vaṭṭa); but a monk who stands in the doors of restraint is freed from all suffering rooted in the cycle of existence.
Một Tỷ-kheo an trú trong tám căn môn không phòng hộ sẽ không thoát khỏi khổ đau gốc rễ của toàn bộ vòng luân hồi (vaṭṭamūlakadukkha). Ngược lại, một Tỷ-kheo an trú trong các căn môn phòng hộ sẽ thoát khỏi mọi khổ đau gốc rễ của vòng luân hồi.
Tena vuttaṃ – ‘‘sabbattha saṃvuto bhikkhu, sabbadukkhā pamuccatī’’ti.
Therefore, it was said: “A monk restrained everywhere is freed from all suffering.”
Vì vậy, đã nói: “Tỷ-kheo nào kiềm chế tất cả, người ấy thoát khỏi mọi khổ đau.”
Sāvatthivāsino kira dve sahāyakā bhikkhūsu pabbajitvā laddhūpasampadā yebhuyyena ekato vicaranti.
It is said that two friends from Sāvatthī, having gone forth into the monastic life and received ordination, mostly wandered together.
Tương truyền, hai người bạn cư trú tại Sāvatthī đã xuất gia làm Tỷ-kheo và thọ giới Tỳ-kheo, họ thường đi cùng nhau. Một ngày nọ, họ đến sông Aciravatī, tắm xong và đang phơi nắng, nói chuyện với nhau.
Te ekadivasaṃ aciravatiṃ gantvā nhatvā ātape tappamānā sāraṇīyakathaṃ kathentā aṭṭhaṃsu.
One day, having gone to the Aciravatī River, bathed, and warmed themselves in the sun, they stood engaging in agreeable conversation.
Tương truyền, hai người bạn cư trú tại Sāvatthī đã xuất gia làm Tỷ-kheo và thọ giới Tỳ-kheo, họ thường đi cùng nhau. Một ngày nọ, họ đến sông Aciravatī, tắm xong và đang phơi nắng, nói chuyện với nhau.
Tasmiṃ khaṇe dve haṃsā ākāsena gacchanti.
At that moment, two swans were flying through the sky.
Vào lúc đó, hai con thiên nga đang bay ngang qua bầu trời.
Atheko daharabhikkhu sakkharaṃ gahetvā ‘‘ekassa haṃsapotakassa akkhiṃ paharissāmī’’ti āha, itaro ‘‘na sakkhissāmī’’ti āha.
Then one young bhikkhu took a pebble and said, "I will hit the eye of one young swan." The other said, "You will not be able to."
Thế là, một vị Tỷ-kheo trẻ tuổi cầm một viên đá nhỏ và nói: “Tôi sẽ ném trúng mắt một con thiên nga con.” Vị kia nói: “Ông sẽ không làm được đâu.”
Tiṭṭhatu imasmiṃ passe akkhi, parapasse akkhiṃ paharissāmīti.
"Let the eye on this side be. I will hit the eye on the other side."
“Cứ để mắt bên này, tôi sẽ ném trúng mắt bên kia.”
Idampi na sakkhissasiyevāti.
"You will not be able to do this either."
“Ông cũng sẽ không làm được đâu.”
‘‘Tena hi upadhārehī’’ti dutiyaṃ sakkharaṃ gahetvā haṃsassa pacchābhāge khipi, haṃso sakkharasaddaṃ sutvā nivattitvā olokesi.
"Then observe!" he said, and taking a second pebble, he threw it at the back of the swan. The swan, hearing the sound of the pebble, turned and looked.
“Vậy thì hãy xem đây,” vị Tỷ-kheo trẻ nói, rồi cầm viên đá thứ hai ném về phía sau con thiên nga. Con thiên nga nghe tiếng đá, quay đầu lại nhìn.
Atha naṃ itaraṃ vaṭṭasakkharaṃ gahetvā parapasse akkhimhi paharitvā orimakkhinā nikkhāmesi.
Then he took another round pebble, hit it in the eye on the other side, and made it exit through the eye on this side.
Khi đó, vị Tỷ-kheo kia cầm một viên đá tròn khác, ném trúng mắt bên kia của con thiên nga, khiến mắt bên này lòi ra.
Haṃso viravanto parivattitvā tesaṃ pādamūleyeva pati.
The swan, crying out, turned over and fell right at their feet.
Con thiên nga kêu lên thảm thiết, quay tròn rồi rơi xuống ngay dưới chân họ.
Tattha tattha ṭhitā bhikkhū disvā, ‘‘āvuso, buddhasāsane pabbajitvā ananucchavikaṃ vo kataṃ pāṇātipātaṃ karontehī’’ti vatvā te ādāya gantvā tathāgatassa dassesuṃ.
The bhikkhus standing here and there saw it and said, "Friends, having gone forth in the Buddha's Dispensation, you have committed an inappropriate act of taking life!" Having said this, they took those bhikkhus and went to show them to the Tathāgata.
Các Tỷ-kheo đang ở đó, thấy vậy liền nói: “Này các hiền giả, các vị đã xuất gia trong giáo pháp của Đức Phật mà lại làm điều không xứng đáng, sát hại sinh mạng!” Rồi họ dẫn hai vị Tỷ-kheo đó đến trình diện Đức Thế Tôn.
Atīte kururaṭṭhe indapattanagare dhanañcaye rajjaṃ kārente bodhisatto tassa aggamahesiyā kucchismiṃ paṭisandhiṃ gahetvā anupubbena viññutaṃ patto takkasilāyaṃ sippāni uggahetvā pitarā uparajje patiṭṭhāpito aparabhāge pitu accayena rajjaṃ patvā dasa rājadhamme akopento kurudhamme vattittha.
In the past, in the Kuru kingdom, in the city of Indapatta, while Dhanañcaya was reigning, the Bodhisatta was conceived in the womb of his chief queen. Gradually attaining maturity, he learned the arts in Takkasilā and was established as viceroy by his father. Later, after his father's demise, he attained the kingship and, without violating the ten royal duties, practiced the Kuru-dhamma.
Trong quá khứ, khi vua Dhanañcaya đang trị vì vương quốc Kuru, tại thành Indapatta, Bồ-tát đã tái sanh vào thai của vị hoàng hậu của vua. Lớn lên, Ngài học các nghề thuật tại Takkasilā và được phụ vương phong làm phó vương. Sau này, khi phụ vương băng hà, Ngài lên ngôi vua, không vi phạm mười pháp trị quốc và thực hành Kurudhamma.
Kurudhammo nāma pañcasīlāni, tāni bodhisatto parisuddhāni katvā rakkhi.
The Kuru-dhamma refers to the five precepts (pañcasīlāni), which the Bodhisatta kept perfectly pure.
Kurudhamma là năm giới (pañcasīlāni), Bồ-tát đã giữ gìn chúng một cách thanh tịnh.
Yathā ca bodhisatto, evamassa mātā aggamahesī kaniṭṭhabhātā uparājā purohito brāhmaṇo rajjugāhako amacco sārathi seṭṭhi doṇamāpako mahāmatto dovāriko nagarasobhinī vaṇṇadāsīti evametesu ekādasasu janesu kurudhammaṃ rakkhantesu kaliṅgaraṭṭhe dantapuranagare kaliṅge rajjaṃ kārente tasmiṃ raṭṭhe devo na vassi.
Just as the Bodhisatta, so too his mother, the chief queen, his younger brother the viceroy, the brahmin chaplain, the surveyor minister, the charioteer, the wealthy merchant, the measure-giver minister, the doorkeeper, and the city courtesan—when these eleven individuals observed the Kuru-dhamma, in the Kaliṅga kingdom, in the city of Dantapura, while Kaliṅga was reigning, the deva did not rain in that kingdom.
Cũng như Bồ-tát, mẹ Ngài, hoàng hậu, em trai phó vương, vị Bà-la-môn trưởng tế, vị quan đo đất, người đánh xe, trưởng giả, vị quan đo lường, vị đại thần, người gác cổng, và kỹ nữ tên Vaṇṇadāsī – mười một người này đều giữ Kurudhamma. Trong khi đó, tại vương quốc Kaliṅga, ở thành Dantapura, khi vua Kaliṅga trị vì, trời không mưa ở vương quốc đó.
Mahāsattassa pana añjanasannibho nāma maṅgalahatthī mahāpuñño hoti.
However, the Great Being possessed a majestic elephant named Añjanasannibha, who was greatly meritorious.
Tuy nhiên, con voi tốt lành của Đại Bồ-tát tên là Añjanasannibha là một con voi có phước báu lớn.
Raṭṭhavāsino ‘‘tasmiṃ ānīte devo vassissatī’’ti saññāya rañño ārocayiṃsu.
The inhabitants of the kingdom, thinking, "If that elephant is brought, the deva will rain," informed the king.
Dân chúng vương quốc nghĩ rằng: "Nếu con voi đó được mang đến, trời sẽ mưa", nên họ đã tâu lên vua.
Rājā tassa hatthissa ānayanatthāya brāhmaṇe pahiṇi.
The king sent brahmins to bring that elephant.
Vua đã phái các Bà-la-môn đi để mang con voi đó về.
Te gantvā mahāsattaṃ hatthiṃ yāciṃsu.
They went and requested the elephant from the Great Being.
Họ đến và thỉnh cầu Đại Bồ-tát con voi.
Satthā tesaṃ yācanakāraṇaṃ dassetuṃ āha –
The Teacher, to show the reason for their request, spoke:
Đức Bổn Sư đã nói để chỉ rõ lý do thỉnh cầu của họ –
Imaṃ tikanipāte jātakaṃ kathesi.
He related this Jātaka from the Tikanipāta.
Ngài đã kể câu chuyện Jātaka này trong Tikanipāta.
Hatthimhi pana ānītepi deve avassante ‘‘so rājā kurudhammaṃ rakkhati, tenassa raṭṭhe devo vassatī’’ti saññāya ‘‘yaṃ so kurudhammaṃ rakkhati, taṃ suvaṇṇapaṭṭe likhitvā ānethā’’ti puna kāliṅgo brāhmaṇe ca amacce ca pesesi.
But even after the elephant was brought, when the deva did not rain, the Kaliṅga king, realizing, "That king observes the Kuru-dhamma, and therefore the deva rains in his kingdom," again sent brahmins and ministers, saying, "Bring the Kuru-dhamma that he observes, inscribed on a golden plate."
Tuy nhiên, ngay cả khi con voi đã được mang đến mà trời vẫn không mưa, vua Kaliṅga nghĩ: "Vị vua kia giữ Kurudhamma, vì vậy trời mưa ở vương quốc của ông ấy", nên ông lại phái các Bà-la-môn và các vị quan đi, nói: "Hãy viết Kurudhamma mà ông ấy giữ lên một tấm vàng và mang về đây".
Tesu gantvā yācantesu rājānaṃ ādiṃ katvā sabbepi te attano attano sīlesu kiñci kukkuccamattaṃ katvā ‘‘aparisuddhaṃ no sīla’’nti paṭikkhipitvāpi ‘‘na ettāvatā sīlabhedo hotī’’ti tehi punappunaṃ yācitā attano attano sīlāni kathayiṃsu.
When they went and requested it, all of them, starting with the king, having felt some remorse, however slight, regarding their own precepts, initially refused, saying, "Our precepts are not pure." But when repeatedly requested by them, they recounted their respective precepts, saying, "It is not by this much that the precept is broken."
Khi họ đến thỉnh cầu, tất cả mọi người, bắt đầu từ nhà vua, đều cảm thấy chút hối hận về giới hạnh của mình và từ chối, nói: "Giới hạnh của chúng tôi không thanh tịnh". Nhưng khi họ được thỉnh cầu hết lần này đến lần khác, họ đã kể lại giới hạnh của mình.
Kāliṅgo suvaṇṇapaṭṭe likhāpetvā ābhataṃ kurudhammaṃ disvāva samādāya sādhukaṃ pūresi.
The Kaliṅga king, upon seeing the Kuru-dhamma brought inscribed on a golden plate, immediately undertook it and perfectly fulfilled it.
Vua Kaliṅga, vừa thấy Kurudhamma đã được viết trên tấm vàng và mang đến, đã thọ trì và thực hành một cách cẩn thận.
Tassa raṭṭhe devo pāvassi, raṭṭhaṃ khemaṃ subhikkhaṃ ahosi.
Then the deva rained in his kingdom, and the kingdom became safe and prosperous.
Trời đã mưa ở vương quốc của ông, vương quốc trở nên an toàn và thịnh vượng.
Satthā imaṃ atītaṃ āharitvā –
The Teacher, having recounted this past event, said:
Đức Bổn Sư đã kể lại câu chuyện quá khứ này và nói –
Tattha hatthasaṃyatoti hatthakīḷāpanādīnaṃ vā hatthena paresaṃ paharaṇādīnaṃ vā abhāvena hatthasaṃyato.
Therein, hatthasaṃyato means restrained in hands due to not engaging in hand-play and the like, or not striking others with the hands and the like.
Ở đây, hatthasaṃyato (tự kiềm chế tay) có nghĩa là tự kiềm chế tay do không chơi đùa bằng tay hoặc không đánh đập người khác bằng tay.
Dutiyapadepi eseva nayo.
The same method applies to the second line.
Tương tự cho câu thứ hai.
Vācāya pana musāvādādīnaṃ akaraṇato vācāya saṃyato.
Restrained in speech due to not speaking falsehoods and the like.
Còn vācāya saṃyato (tự kiềm chế lời nói) có nghĩa là tự kiềm chế lời nói do không nói dối, v.v.
Saṃyatuttamoti saṃyatattabhāvo, kāyacalanasīsukkhipanabhamukavikārādīnaṃ akārakoti attho.
Saṃyatuttamo means one whose self is restrained, meaning one who does not move the body, lift the head, frown, or make other bodily contortions.
Saṃyatuttamo (bậc tự kiềm chế tối thượng) có nghĩa là tự kiềm chế thân, tức là không cử động thân, không ngẩng đầu, không cau mày, v.v.
Ajjhattaratoti gocarajjhattasaṅkhātāya kammaṭṭhānabhāvanāya rato.
Ajjhattarato means one who delights in the development of meditation, which is called the internal domain.
Ajjhattarato (an trú nội tâm) có nghĩa là vui thích trong việc tu tập thiền định, tức là đề mục thiền (kammaṭṭhāna bhāvanā) được gọi là đối tượng nội tâm (gocarajjhatta).
Samāhitoti suṭṭhu ṭhapito.
Samāhito means well-established (in concentration).
Samāhito (định tĩnh) có nghĩa là tâm được an định tốt.
Eko santusitoti ekavihārī hutvā suṭṭhu tusito vipassanācārato paṭṭhāya attano adhigamena tuṭṭhamānaso.
Eko santusito means one who, dwelling alone, is well-contented, with a mind satisfied by his attainment, starting from the practice of insight.
Eko santusito (một mình, biết đủ) có nghĩa là sống một mình và rất hài lòng, tâm hoan hỷ với những thành tựu của mình kể từ khi thực hành thiền quán (vipassanācāra).
Puthujjanakalyāṇakañhi ādiṃ katvā sabbepi sekhā attano adhigamena santussantīti santusitā, arahā pana ekantasantusitova.
Indeed, all trainees, beginning with the ordinary virtuous person, are contented by their attainment; thus, they are called 'santusita'. An Arahant, however, is absolutely contented.
Thật vậy, tất cả các bậc hữu học (sekha), bắt đầu từ phàm phu thiện lành (puthujjanakalyāṇaka), đều hài lòng với những thành tựu của mình, nên họ được gọi là "biết đủ" (santusitā). Còn vị A-la-hán thì hoàn toàn biết đủ.
Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
This was said with reference to him.
Lời này được nói để chỉ vị ấy.