Sāvatthiyaṃ kireko goghātako gāvo vadhitvā varamaṃsāni gahetvā pacāpetvā puttadārehi saddhiṃ nisīditvā maṃsañca khādati, mūlena ca vikkiṇitvā jīvikaṃ kappesi.
It is said that in Sāvatthī, a certain butcher would kill cattle, take the best meat, have it cooked, and sit with his wife and children, eating the meat and earning his living by selling it for money.
Nghe nói, tại Sāvatthī, có một người đồ tể bò giết bò, lấy những phần thịt ngon, cho nấu chín, rồi ngồi ăn thịt cùng vợ con, và bán thịt để kiếm sống.
So evaṃ pañcapaṇṇāsa vassāni goghātakakammaṃ karonto dhuravihāre viharantassa satthu ekadivasampi kaṭacchumattampi yāguṃ vā bhattaṃ vā na adāsi.
Although he engaged in this butchery for fifty-five years, he never offered even a spoonful of gruel or rice to the Teacher, who resided in the main monastery.
Trong suốt năm mươi lăm năm làm nghề đồ tể bò như vậy, ông ta chưa bao giờ cúng dường một muỗng cháo hay một phần cơm cho Đức Thế Tôn, người đang trú tại tịnh xá chính.
So ca vinā maṃsena bhattaṃ na bhuñjati.
He would not eat rice without meat.
Ông ta cũng không bao giờ ăn cơm mà không có thịt.
So ekadivasaṃ divasabhāge maṃsaṃ vikkiṇitvā attano atthāya pacituṃ ekaṃ maṃsakhaṇḍaṃ bhariyāya datvā nhāyituṃ agamāsi.
One day, after selling meat during the day, he gave a piece of meat to his wife to cook for himself and went to bathe.
Một hôm, vào ban ngày, sau khi bán thịt, ông ta đưa một miếng thịt cho vợ để nấu cho mình rồi đi tắm.
Athassa sahāyako gehaṃ gantvā bhariyaṃ āha – ‘‘thokaṃ me vikkiṇiyamaṃsaṃ dehi, gehaṃ me pāhunako āgato’’ti.
Then his friend came to the house and said to the wife, "Give me a little of the meat for sale; a guest has arrived at my house."
Lúc đó, một người bạn của ông ta đến nhà và nói với vợ ông ta: "Hãy cho tôi một ít thịt bán, nhà tôi có khách đến."
Natthi vikkiṇiyamaṃsaṃ, sahāyako te maṃsaṃ vikkiṇitvā idāni nhāyituṃ gatoti.
"There is no meat for sale. Your friend sold the meat and has now gone to bathe," she said.
Người vợ đáp: "Không có thịt để bán. Chồng tôi đã bán thịt xong và bây giờ đã đi tắm rồi."
Mā evaṃ kari, sace maṃsakhaṇḍaṃ atthi, dehīti.
"Don't do that. If there's a piece of meat, give it to me," he said.
Người bạn nói: "Đừng làm vậy. Nếu có miếng thịt nào, hãy cho tôi."
Sahāyakassa te nikkhittamaṃsaṃ ṭhapetvā aññaṃ natthīti.
"There's nothing else except the meat set aside for your friend," she replied.
Người vợ nói: "Ngoài miếng thịt chồng tôi để dành cho mình, không còn miếng thịt nào khác."
So ‘‘sahāyakassa me atthāya ṭhapitamaṃsato aññaṃ maṃsaṃ natthi, so ca vinā maṃsena na bhuñjati, nāyaṃ dassatī’’ti sāmaṃyeva taṃ maṃsaṃ gahetvā pakkāmi.
He thought, "There is no other meat besides what is set aside for my friend, and he doesn't eat without meat. She won't give it." So he took that meat himself and departed.
Người bạn nghĩ: "Không có miếng thịt nào khác ngoài miếng thịt để dành cho bạn tôi, và bạn tôi không ăn cơm mà không có thịt. Cô ấy sẽ không cho." Thế là, anh ta tự mình lấy miếng thịt đó rồi bỏ đi.
Goghātakopi nhatvā āgato tāya attano pakkapaṇṇena saddhiṃ vaḍḍhetvā bhatte upanīte āha ‘‘kahaṃ maṃsa’’nti?
When the butcher returned after bathing, his wife served him rice with his cooked vegetables, and he asked, "Where is the meat?"
Người đồ tể bò cũng tắm xong trở về. Khi vợ ông ta dọn cơm với rau đã nấu chín, ông ta hỏi: "Thịt đâu?"
‘‘Natthi, sāmī’’ti.
"No, master," she said.
"Không có, thưa chồng," vợ ông ta đáp.
Nanu ahaṃ paccanatthāya maṃsaṃ datvā gatoti.
"Did I not give you meat to cook and then leave?" he said.
"Chẳng phải tôi đã đưa thịt để nấu rồi đi sao?" ông ta hỏi.
Tava sahāyako āgantvā ‘‘pāhunako me āgato, vikkiṇiyamaṃsaṃ dehī’’ti vatvā mayā ‘‘sahāyakassa te ṭhapitamaṃsato aññaṃ maṃsaṃ natthi, so ca vinā maṃsena na bhuñjatī’’ti vuttepi balakkārena taṃ maṃsaṃ sāmaṃyeva gahetvā gatoti.
"Your friend came and said, 'My guest has arrived, give me some meat for sale.' Although I told him, 'There is no other meat besides the portion set aside for your friend, and he does not eat without meat,' he forcibly took that meat himself and left," she said.
Vợ ông ta đáp: "Bạn của chồng đến và nói: 'Nhà tôi có khách đến, hãy cho tôi thịt để bán.' Mặc dù tôi đã nói: 'Ngoài miếng thịt chồng để dành cho mình, không còn miếng thịt nào khác, và chồng không ăn cơm mà không có thịt,' nhưng anh ta đã tự mình lấy miếng thịt đó một cách cưỡng đoạt rồi đi."
Ahaṃ vinā maṃsena bhattaṃ na bhuñjāmi, harāhi nanti.
"I do not eat rice without meat. Take it away!" he said.
"Tôi không ăn cơm mà không có thịt. Hãy mang nó đi!" ông ta nói.
Kiṃ sakkā kātuṃ, bhuñja, sāmīti.
"What can be done, master? Please eat," she said.
"Có thể làm gì được? Hãy ăn đi, thưa chồng," vợ ông ta nói.
So ‘‘nāhaṃ bhuñjāmī’’ti taṃ bhattaṃ harāpetvā satthaṃ ādāya pacchāgehe ṭhito goṇo atthi, tassa santikaṃ gantvā mukhe hatthaṃ pakkhipitvā jivhaṃ nīharitvā satthena mūle chinditvā ādāya gantvā aṅgāresu pacāpetvā bhattamatthake ṭhapetvā nisinno ekaṃ bhattapiṇḍaṃ bhuñjitvā ekaṃ maṃsakhaṇḍaṃ mukhe ṭhapesi.
He said, "I will not eat," and had the rice taken away. Then, taking a knife, he went to the ox tied in the backyard, put his hand into its mouth, pulled out its tongue, cut it at the base with the knife, took it, roasted it on coals, placed it on top of the rice, and sat down. After eating one mouthful of rice, he placed a piece of meat in his mouth.
Ông ta nói: "Tôi không ăn," rồi bảo vợ mang cơm đi. Sau đó, ông ta cầm dao, đến con bò đang buộc ở phía sau nhà, thò tay vào miệng nó, kéo lưỡi nó ra, dùng dao cắt đứt lưỡi nó ở gốc, rồi mang đi. Ông ta cho nướng trên than hồng, đặt lên trên cơm, rồi ngồi xuống. Sau khi ăn một nắm cơm, ông ta đặt một miếng thịt vào miệng.
Taṅkhaṇaññevassa jivhā chijjitvā bhattapātiyaṃ pati.
At that very moment, his tongue was severed and fell into the rice bowl.
Ngay lập tức, lưỡi ông ta bị đứt và rơi vào bát cơm.
Taṅkhaṇaññeva kammasarikkhakaṃ vipākaṃ labhi.
At that very moment, he received a result similar to his deed.
Ngay lập tức, ông ta nhận quả báo tương xứng với nghiệp của mình.
Sopi kho goṇo viya lohitadhārāya mukhato paggharantiyā antogehaṃ pavisitvā jaṇṇukehi vicaranto viravi.
Like the ox, he entered the house, blood streaming from his mouth, and bellowed as he moved about on his knees.
Chính ông ta, như một con bò, với dòng máu chảy ra từ miệng, bước vào trong nhà, đi lại bằng đầu gối và kêu la.
Tasmiṃ samaye goghātakassa putto pitaraṃ olokento samīpe ṭhito hoti.
At that time, the butcher's son stood nearby, watching his father.
Lúc đó, con trai của người đồ tể bò đang đứng gần đó, nhìn cha mình.
Atha naṃ mātā āha – ‘‘passa, putta, imaṃ goghātakaṃ goṇaṃ viya gehamajjhe jaṇṇukehi vicaritvā viravantaṃ, idaṃ dukkhaṃ tava matthake patissati, mamampi anoloketvā attano sotthiṃ karonto palāyassū’’ti.
Then his mother said to him, "Son, look at this butcher, bellowing and moving about on his knees in the middle of the house like an ox. This suffering will fall upon your head. Without even looking at me, flee to save yourself!"
Mẹ nó nói với nó: "Con ơi, hãy nhìn người đồ tể bò này, nó đang đi lại bằng đầu gối trong nhà và kêu la như một con bò. Nỗi khổ này sẽ giáng xuống đầu con. Đừng nhìn mẹ nữa, hãy tự cứu mình mà chạy đi!"
So maraṇabhayatajjito mātaraṃ vanditvā palāyi, palāyitvā ca pana takkasilaṃ agamāsi.
Terrified by the fear of death, he bowed to his mother and fled. After fleeing, he went to Takkasilā.
Sợ hãi cái chết, nó cúi lạy mẹ rồi bỏ chạy. Sau khi chạy trốn, nó đến Takkasīlā.
Goghātakopi goṇo viya gehamajjhe viravanto vicaritvā kālakato avīcimhi nibbatti.
The butcher, too, bellowed and moved about in the middle of the house like an ox, and when he died, he was reborn in Avīci hell.
Người đồ tể đó cũng như con bò, rống lên giữa nhà, đi lại rồi chết, tái sinh vào địa ngục Avīci.
Goṇopi kālamakāsi.
The ox also died.
Con bò cũng chết.
Goghātakaputtopi takkasilaṃ gantvā suvaṇṇakārakammaṃ uggaṇhi.
The butcher's son, having gone to Takkasilā, learned the goldsmith's craft.
Con trai người đồ tể cũng đến Taxila học nghề thợ vàng.
Athassācariyo gāmaṃ gacchanto ‘‘evarūpaṃ nāma alaṅkāraṃ kareyyāsī’’ti vatvā pakkāmi.
Then his teacher, going to a village, said, "You should make such an ornament," and departed.
Rồi vị thầy của anh ta, khi đi đến làng, nói: “Hãy làm một món trang sức như thế này,” rồi bỏ đi.
Sopi tathārūpaṃ alaṅkāraṃ akāsi.
He made such an ornament.
Anh ta cũng làm một món trang sức như vậy.
Athassācariyo āgantvā alaṅkāraṃ disvā ‘‘ayaṃ yattha katthaci gantvā jīvituṃ samattho’’ti vayappattaṃ attano dhītaraṃ adāsi.
Then his teacher returned, saw the ornament, and said, "This man is capable of earning a living wherever he goes," and gave him his daughter, who had reached maturity.
Rồi vị thầy của anh ta trở về, thấy món trang sức, nói: “Người này có thể sống ở bất cứ nơi nào,” rồi gả con gái đã đến tuổi cho anh ta.
So puttadhītāhi vaḍḍhi.
He prospered with sons and daughters.
Anh ta có con trai và con gái đông đúc.
Athassa puttā vayappattā sippaṃ uggaṇhitvā aparabhāge sāvatthiyaṃ gantvā tattha gharāvāsaṃ saṇṭhapetvā vasantā saddhā pasannā ahesuṃ.
Later, his sons, having reached maturity and learned their crafts, went to Sāvatthī, settled there, and lived with faith and confidence.
Sau đó, các con trai của anh ta đến tuổi trưởng thành, học nghề, rồi sau này đến Sāvatthī, lập gia đình ở đó và sống với lòng tin thanh tịnh.
Pitāpi nesaṃ takkasilāyaṃ kiñci kusalaṃ akatvāva jaraṃ pāpuṇi.
Their father, however, grew old without having performed any wholesome deeds in Takkasilā.
Cha của họ cũng không tạo được chút phước thiện nào ở Taxila mà đã già.
Athassa puttā ‘‘pitā no mahallako’’ti attano santikaṃ pakkosāpetvā ‘‘pitu atthāya dānaṃ dassāmā’’ti buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ nimantayiṃsu.
Then his sons, thinking, "Our father is old," summoned him to their home and invited the assembly of bhikkhus headed by the Buddha, saying, "We will give a donation for our father."
Rồi các con của ông ấy nghĩ: “Cha chúng ta đã già,” nên mời ông về ở với mình và thỉnh chư Tăng, đứng đầu là Đức Phật, để “cúng dường cho cha.”
Te punadivase antogehe buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ nisīdāpetvā sakkaccaṃ parivisitvā bhattakiccāvasāne satthāraṃ āhaṃsu – ‘‘bhante, amhehi idaṃ pitu jīvabhattaṃ dinnaṃ, pitu no anumodanaṃ karothā’’ti.
The next day, they seated the assembly of bhikkhus headed by the Buddha inside their house, served them respectfully, and at the end of the meal, said to the Teacher, "Venerable Sir, we have offered this meal for our father's life. Please give an anumodanā for our father."
Sáng hôm sau, họ mời chư Tăng, đứng đầu là Đức Phật, ngồi trong nhà, thành kính cúng dường. Sau bữa ăn, họ thưa với Đức Đạo Sư: “Bạch Đức Thế Tôn, chúng con đã cúng dường bữa ăn này cho cha khi còn sống. Xin Đức Thế Tôn tùy hỷ cho cha chúng con.”
Satthā taṃ āmantetvā, ‘‘upāsaka, tvaṃ mahallako paripakkasarīro paṇḍupalāsasadiso, tava paralokagamanāya kusalapātheyyaṃ natthi, attano patiṭṭhaṃ karohi, paṇḍito bhava, mā bālo’’ti anumodanaṃ karonto imā dve gāthā abhāsi –
The Teacher addressed him, "Lay follower, you are old, your body is ripe, like a faded leaf about to fall. You have no provision of wholesome deeds for your journey to the other world. Make a refuge for yourself. Be wise; do not be foolish." Giving this anumodanā, he spoke these two verses:
Đức Đạo Sư gọi ông ta lại và nói: “Này cận sự nam, nay ông đã già, thân thể héo mòn như lá vàng rụng, ông không có tư lương phước thiện để đi về thế giới bên kia. Hãy tự tạo nơi nương tựa cho mình. Hãy trở thành người trí, đừng là kẻ ngu.” Ngài tùy hỷ bằng cách đọc hai bài kệ này:
Tattha paṇḍupalāsova dānisīti, upāsaka, tvaṃ idāni chijjitvā bhūmiyaṃ patitapaṇḍupalāso viya ahosi.
Therein, paṇḍupalāsova dānisi means, "Lay follower, you are now like a faded leaf that has fallen to the ground after being severed."
Trong đó, nay ngươi như lá vàng úa có nghĩa là: Này cận sự nam, nay ông đã như chiếc lá vàng đã lìa cành và rơi xuống đất.
Yamapurisāti yamadūtā vuccanti, idaṃ pana maraṇameva sandhāya vuttaṃ, maraṇaṃ te paccupaṭṭhitanti attho.
Yamapurisā refers to the messengers of Yama. This is said with reference to death itself, meaning "death stands before you."
Các sứ giả của Diêm Vương được gọi là các sứ giả của thần chết. Điều này được nói đến để chỉ cái chết, có nghĩa là cái chết đã cận kề ông.
Uyyogamukheti parihānimukhe, avuḍḍhimukhe ca ṭhitosīti attho.
Uyyogamukhe means "at the threshold of decline," that is, "you stand at the threshold of non-growth."
Trước cửa tử có nghĩa là ông đang đứng trước cửa suy tàn, trước cửa không còn tăng trưởng.
Pātheyyanti gamikassa taṇḍulādipātheyyaṃ viya paralokaṃ gacchantassa tava kusalapātheyyampi natthīti attho.
Pātheyya means that just as a traveler has provisions like rice, you, going to the other world, have no provisions of merit. This is the meaning.
Tư lương có nghĩa là ông không có tư lương phước thiện để đi về thế giới bên kia, giống như tư lương gạo lúa của người lữ hành.
So karohīti so tvaṃ samudde nāvāya bhinnāya dīpasaṅkhātaṃ patiṭṭhaṃ viya attano kusalapatiṭṭhaṃ karohi.
So karohi means, "You should make your own meritorious refuge, like an island-like refuge when a ship is wrecked in the ocean."
Vậy hãy làm có nghĩa là ông hãy tự tạo nơi nương tựa phước thiện cho mình, giống như hòn đảo là nơi nương tựa khi thuyền vỡ giữa biển.
Karonto ca khippaṃ vāyama, sīghaṃ sīghaṃ vīriyaṃ ārabha, attano kusalakammapatiṭṭhakaraṇena paṇḍito bhava.
And as you do so, strive quickly, swiftly begin effort, and by establishing your meritorious kamma as a refuge, become wise.
Khi làm điều đó, hãy tinh tấn nhanh chóng, hãy nhanh chóng nỗ lực, hãy trở thành người trí bằng cách tạo nơi nương tựa cho nghiệp thiện của mình.
Yo hi maraṇamukhaṃ appatvā kātuṃ samatthakāleva kusalaṃ karoti, esa paṇḍito nāma, tādiso bhava, mā andhabāloti attho.
Indeed, whoever performs merit when capable, without having reached the jaws of death, that one is called wise. Be such a one; do not be a blind fool. This is the meaning.
Thật vậy, người nào làm điều thiện khi còn có thể, trước khi đến cửa tử, người đó được gọi là người trí. Hãy trở thành người như vậy, đừng là kẻ ngu muội.
Dibbaṃ ariyabhūminti evaṃ vīriyaṃ karonto rāgādīnaṃ malānaṃ nīhaṭatāya niddhantamalo aṅgaṇābhāvena anaṅgaṇo nikkileso hutvā pañcavidhaṃ suddhāvāsabhūmiṃ pāpuṇissasīti attho.
Dibbaṃ ariyabhūmi means that by striving in this way, you will become one whose defilements are eradicated, free from stains due to the removal of defilements like lust, and thus attain the fivefold pure abodes (Suddhāvāsa). This is the meaning.
Cõi thánh thiên có nghĩa là, khi tinh tấn như vậy, ông sẽ trở thành người đã tẩy sạch cấu uế (niddhantamalo) do đã loại bỏ các cấu uế như tham ái, và không còn ô nhiễm (anaṅgaṇo) do không còn các phiền não, và sẽ đạt đến năm cõi Tịnh Cư thiên (Suddhāvāsa).
Te punadivasatthāyapi satthāraṃ nimantetvā dānaṃ datvā katabhattakiccaṃ satthāraṃ anumodanakāle āhaṃsu – ‘‘bhante, idampi amhākaṃ pitu jīvabhattameva, imasseva anumodanaṃ karothā’’ti.
On the following day, they again invited the Teacher, offered alms, and when the Teacher had finished eating, they said during the anumodanā, "Venerable Sir, this too is a meal for our father's life; please offer the anumodanā for him."
Họ lại thỉnh Đức Đạo Sư cho ngày hôm sau, cúng dường và sau bữa ăn, khi Đức Đạo Sư tùy hỷ, họ thưa: “Bạch Đức Thế Tôn, đây cũng là bữa ăn cúng dường cho cha chúng con khi còn sống. Xin Ngài tùy hỷ cho riêng ông ấy.”
Satthā tassa anumodanaṃ karonto imā dve gāthā abhāsi –
The Teacher, intending to offer the anumodanā for him, spoke these two verses:
Đức Đạo Sư tùy hỷ cho ông ta bằng cách đọc hai bài kệ này:
Tattha upanītavayoti upāti nipātamattaṃ, nītavayoti vigatavayo atikkantavayo, tvañcasi dāni tayo vaye atikkamitvā maraṇamukhe ṭhitoti attho.
There, upanītavayo: "upa" is merely a particle; nītavayo means "whose life has passed, whose life has gone by." The meaning is that you have now passed the three ages and stand at the jaws of death.
Trong đó, tuổi thọ ngươi đã cạn có nghĩa là: upa chỉ là một giới từ. nītavayo có nghĩa là tuổi đã qua, tuổi đã vượt quá. Có nghĩa là ông đã vượt qua ba giai đoạn tuổi tác và đang đứng trước cửa tử.
Sampayātosi yamassa santikanti maraṇamukhaṃ gantuṃ sajjo hutvā ṭhitosīti attho.
Sampayātosi yamassa santikaṃ means you stand ready to go to the jaws of death. This is the meaning.
Ngươi đã đi đến chỗ Diêm Vương có nghĩa là ông đã sẵn sàng đi đến cửa tử.
Vāso te natthi antarāti yathā maggaṃ gacchantā tāni tāni kiccāni karontā antarāmagge vasanti, na evaṃ paralokaṃ gacchantā.
Vāso te natthi antarā means that just as travelers doing various tasks stay along the way, those going to the other world do not.
Không có nơi dừng chân giữa đường có nghĩa là, giống như những người đi đường làm các việc khác nhau và dừng lại giữa đường, những người đi về thế giới bên kia thì không như vậy.
Na hi sakkā paralokaṃ gacchantena ‘‘adhivāsetha katipāhaṃ, dānaṃ tāva demi, dhammaṃ tāva suṇāmī’’tiādīni vattuṃ.
Indeed, one who is going to the other world cannot say, "Wait a few days, I will first give alms, I will first listen to the Dhamma," and so on.
Thật vậy, người đi về thế giới bên kia không thể nói: “Xin hãy ở lại vài ngày, tôi sẽ cúng dường trước, tôi sẽ nghe pháp trước,” v.v.
Ito pana cavitvā paraloke nibbattova hoti.
Rather, having passed away from this existence, one is immediately reborn in the other world.
Mà sau khi chết ở đây, họ tái sinh ngay lập tức ở thế giới bên kia.
Imamatthaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
This was said with this meaning in mind.
Điều này được nói đến để chỉ ý nghĩa đó.
Pātheyyanti idaṃ kiñcāpi heṭṭhā vuttameva, upāsakassa pana punappunaṃ daḷhīkaraṇatthaṃ idhāpi satthārā kathitaṃ.
Pātheyya: Although this was already mentioned below, the Teacher spoke of it here again to repeatedly strengthen the lay follower's understanding.
Tư lương – mặc dù điều này đã được nói ở trên, nhưng Đức Đạo Sư đã nói lại ở đây để củng cố thêm cho vị cận sự nam.
Jātijaranti ettha byādhimaraṇānipi gahitāneva honti.
Jātijara: Here, sickness and death are also included.
Trong từ tái sinh, già yếu, bệnh tật và cái chết cũng được bao hàm.
Heṭṭhimagāthāhi ca anāgāmimaggo kathito, idha arahattamaggo kathito.
The lower verses spoke of the Anāgāmi path, while here the Arahant path is spoken of.
Các bài kệ trước đã nói về con đường Bất Hoàn (Anāgāmī), còn ở đây nói về con đường A La Hán (Arahatta).
Evaṃ santepi yathā nāma raññā attano mukhapamāṇena kabaḷaṃ vaḍḍhetvā puttassa upanīte so kumāro attano mukhapamāṇeneva gaṇhāti, evameva satthārā uparimaggavasena dhamme desitepi upāsako attano upanissayavasena heṭṭhā sotāpattiphalaṃ patvā imissā anumodanāya avasāne anāgāmiphalaṃ patto.
Even so, just as a king offers a morsel of food to his son, having made it appropriate to his own mouth, and the prince takes it according to the size of his own mouth, so too, even though the Teacher taught the Dhamma according to the higher path, the lay follower, according to his own predisposition, first attained the fruit of stream-entry (Sotāpatti-phala) in the earlier anumodanā, and at the end of this anumodanā, attained the fruit of non-returning (Anāgāmi-phala).
Mặc dù vậy, giống như khi nhà vua đưa một nắm cơm lớn tương xứng với miệng của mình cho con trai, nhưng hoàng tử chỉ lấy một lượng tương xứng với miệng của mình, cũng vậy, mặc dù Đức Đạo Sư đã thuyết pháp theo con đường cao hơn, vị cận sự nam, do năng lực tùy duyên của mình, đã đạt được quả vị Nhập Lưu (Sotāpatti) ở phần tùy hỷ trước, và cuối bài tùy hỷ này, ông đã đạt được quả vị Bất Hoàn (Anāgāmī).
Sesaparisāyapi sātthikā dhammadesanā ahosīti.
The Dhamma discourse was also beneficial to the rest of the assembly.
Bài pháp cũng mang lại lợi ích cho những người còn lại trong hội chúng.
So kira ekadivasaṃ pātova nikkhamitvā bhikkhūnaṃ cīvarapārupanaṭṭhāne bhikkhū cīvaraṃ pārupante olokento aṭṭhāsi.
It is said that one day, he went out early in the morning and stood watching the bhikkhus donning their robes at the place where they put on their robes.
Nghe nói, một ngày nọ, ông ta ra ngoài từ sáng sớm và đứng nhìn các Tỳ Khưu đắp y tại nơi đắp y của họ.
Taṃ pana ṭhānaṃ virūḷhatiṇaṃ hoti.
That place had overgrown grass.
Nơi đó có cỏ mọc dài.
Athekassa bhikkhuno cīvaraṃ pārupantassa cīvarakaṇṇo tiṇesu pavaṭṭento ussāvabindūhi temi.
Then, as one bhikkhu was donning his robe, the edge of his robe, brushing against the grass, became wet with dew drops.
Rồi khi một Tỳ Khưu đang đắp y, vạt y của vị ấy chạm vào cỏ và bị ướt bởi những giọt sương.
Brāhmaṇo ‘‘imaṃ ṭhānaṃ appaharitaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti punadivase kuddālaṃ ādāya gantvā taṃ ṭhānaṃ tacchetvā khalamaṇḍalasadisaṃ akāsi.
The brāhmaṇa thought, "It would be proper to make this place free of grass." So, the next day, he took a hoe, went to that spot, cleared it, and made it like a threshing floor.
Vị Bà La Môn nghĩ: “Nơi này nên được làm cho không có cỏ xanh,” nên sáng hôm sau, ông ta mang cuốc đến, dọn dẹp nơi đó và làm cho nó giống như một sân đập lúa.
Punadivasepi taṃ ṭhānaṃ āgantvā bhikkhūsu cīvaraṃ pārupantesu ekassa cīvarakaṇṇaṃ bhūmiyaṃ patitvā paṃsumhi pavaṭṭamānaṃ disvā ‘‘idha vālukaṃ okirituṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā vālukaṃ āharitvā okiri.
On the next day also, having come to that place, while the bhikkhus were putting on their robes, seeing the edge of one bhikkhu's robe fall to the ground and roll in the dust, he thought, "It is proper to spread sand here," and having brought sand, he spread it.
Sáng hôm sau nữa, ông ta lại đến nơi đó, thấy khi các Tỳ Khưu đắp y, vạt y của một vị rơi xuống đất và bị dính bụi, ông ta nghĩ: “Nơi này nên rải cát,” rồi mang cát đến và rải.
Athekadivasaṃ purebhattaṃ caṇḍo ātapo ahosi, tadāpi bhikkhūnaṃ cīvaraṃ pārupantānaṃ gattato sede muccante disvā ‘‘idha mayā maṇḍapaṃ kāretuṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā maṇḍapaṃ kāresi.
Then one day, before mealtime, there was fierce heat, and then, seeing sweat flowing from the bodies of the bhikkhus as they put on their robes, he thought, "It is proper for me to construct a pavilion here," and he constructed a pavilion.
Rồi một ngày nọ, trước bữa ăn, trời nắng gắt. Khi đó, ông ta thấy mồ hôi chảy ra từ thân thể của các Tỳ Khưu đang đắp y, ông ta nghĩ: “Mình nên dựng một cái rạp ở đây,” rồi dựng một cái rạp.
Punadivase pātova vassaṃ vassi, vaddalikaṃ ahosi.
On the next day, it rained early in the morning; there was a heavy downpour.
Sáng hôm sau, trời mưa lớn, có giông bão.
Tadāpi brāhmaṇo bhikkhū olokentova ṭhito tintacīvarake bhikkhū disvā ‘‘ettha mayā sālaṃ kāretuṃ vaṭṭatī’’ti sālaṃ kāretvā ‘‘idāni sālamahaṃ karissāmī’’ti cintetvā buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ nimantetvā anto ca bahi ca bhikkhū nisīdāpetvā bhattakiccāvasāne anumodanatthāya satthu pattaṃ gahetvā, ‘‘bhante, ahaṃ bhikkhūnaṃ cīvarapārupanakāle imasmiṃ ṭhāne olokento ṭhito idañcidañca disvā idañcidañca kāresi’’nti ādito paṭṭhāya sabbaṃ taṃ pavattiṃ ārocesi.
Then also, the brahmin, standing and watching the bhikkhus, saw them with their robes soaked by the rain and thought, "It is proper for me to construct a hall here." So he constructed a hall, and thinking, "Now I will perform the dedication of the hall," he invited the Saṅgha of bhikkhus, headed by the Buddha, seated the bhikkhus both inside and outside, and at the end of the meal, to receive the anumodanā, he took the Teacher's bowl and reported the entire incident from the beginning: "Venerable Sir, I stood watching the bhikkhus at this place during the time of putting on robes, and seeing this and that, I did this and that."
Khi đó, vị Bà La Môn vẫn đứng nhìn các Tỳ Khưu, thấy các Tỳ Khưu có y bị ướt mưa, ông ta nghĩ: “Mình nên xây một sảnh đường ở đây,” rồi xây một sảnh đường và nghĩ: “Bây giờ mình sẽ tổ chức lễ cúng dường sảnh đường.” Ông ta thỉnh chư Tăng, đứng đầu là Đức Phật, mời các Tỳ Khưu ngồi cả trong và ngoài sảnh đường. Sau bữa ăn, để Đức Đạo Sư tùy hỷ, ông ta cầm bát của Đức Đạo Sư và kể lại toàn bộ câu chuyện từ đầu, rằng: “Bạch Đức Thế Tôn, khi các Tỳ Khưu đắp y, con đã đứng nhìn ở nơi này và thấy điều này, điều kia, rồi con đã làm điều này, điều kia.”
Satthā tassa vacanaṃ sutvā, ‘‘brāhmaṇa, paṇḍitā nāma khaṇe khaṇe thokaṃ kusalaṃ karontā anupubbena attano akusalamalaṃ nīharantiyevā’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –
The Teacher, hearing his words, said, "Brahmin, the wise, performing a little good deed at every moment, gradually remove their defilements of unwholesomeness," and spoke this verse—
Bậc Đạo Sư nghe lời ấy, nói rằng: "Này Bà-la-môn, những người trí tuệ, từng chút một, từng khoảnh khắc, làm điều thiện, dần dần loại bỏ cấu uế bất thiện của mình," rồi Ngài nói bài kệ này:
Tattha anupubbenāti anupaṭipāṭiyā.
Here, anupubbena means gradually, in due order.
Trong đó, anupubbena nghĩa là theo thứ tự.
Medhāvīti dhammojapaññāya samannāgato.
Medhāvī means one endowed with the wisdom of the essence of Dhamma.
Medhāvī nghĩa là người có trí tuệ sắc bén về Dhamma.
Khaṇe khaṇeti okāse okāse kusalaṃ karonto.
Khaṇe khaṇe means performing wholesome deeds at every opportune moment.
Khaṇe khaṇe nghĩa là làm điều thiện mỗi khi có cơ hội.
Kammāro rajatassevāti yathā suvaṇṇakāro ekavārameva suvaṇṇaṃ tāpetvā koṭṭetvā malaṃ nīharitvā pilandhanavikatiṃ kātuṃ na sakkoti, punappunaṃ tāpento koṭṭento pana malaṃ nīharati, tato anekavidhaṃ pilandhanavikatiṃ karoti, evameva punappunaṃ kusalaṃ karonto paṇḍito attano rāgādimalaṃ niddhameyya, evaṃ niddhantamalo nikkilesova hotīti attho.
Kammāro rajatasseva means: just as a goldsmith cannot make various ornaments by heating gold and hammering it to remove impurities all at once, but by repeatedly heating and hammering it, he removes the impurities and then makes various kinds of ornaments, so too, a wise person, by repeatedly performing wholesome deeds, should remove their defilements such as greed. Thus, one whose defilements are removed becomes free from klesas; this is the meaning.
Kammāro rajatasseva nghĩa là, như người thợ kim hoàn không thể chỉ một lần nung và đập vàng để loại bỏ cặn bẩn rồi tạo ra đồ trang sức, nhưng phải nung và đập nhiều lần mới loại bỏ được cặn bẩn, từ đó tạo ra nhiều loại đồ trang sức khác nhau; cũng vậy, người trí tuệ nên liên tục làm điều thiện để loại bỏ cấu uế như tham ái của mình. Ý nghĩa là, người đã loại bỏ cấu uế như vậy sẽ trở nên vô nhiễm.
Eko kira sāvatthivāsī kulaputto pabbajitvā laddhūpasampado tissattheroti paññāyi.
It is said that a certain young man from Sāvatthī, having gone forth and received ordination, became known as Thera Tissa.
Nghe nói, một thanh niên cư sĩ sống ở Sāvatthī đã xuất gia và thọ giới Tỳ-kheo, được biết đến với tên Trưởng lão Tissa.
So aparabhāge janapadavihāre vassūpagato aṭṭhahatthakaṃ thūlasāṭakaṃ labhitvā vutthavasso pavāretvā taṃ ādāya gantvā bhaginiyā hatthe ṭhapesi.
Later, having spent the Rains-retreat in a rural monastery, he obtained a coarse cloth eight cubits long. After the Rains-retreat, he made his pavāraṇā, took the cloth, went, and placed it in his sister's hands.
Sau đó, khi trú mưa tại một tu viện ở vùng quê, ông nhận được một tấm vải thô dài tám gang tay. Sau khi mãn hạ và Pavāraṇā, ông mang tấm vải đó về giao cho em gái.
Sā ‘‘na me eso sāṭako bhātu anucchaviko’’ti taṃ tikhiṇāya vāsiyā chinditvā hīrahīraṃ katvā udukkhale koṭṭetvā pavisetvā pothetvā vaṭṭetvā sukhumasuttaṃ kantitvā sāṭakaṃ vāyāpesi.
She, thinking, "This cloth is not suitable for my brother," cut it with a sharp knife, made it into fibers, pounded it in a mortar, then put it through the process of ginning, carded it, spun fine thread, and had a cloth woven.
Em gái ông nói: "Tấm vải này không phù hợp với anh tôi," rồi dùng dao sắc cắt tấm vải thành từng sợi nhỏ, giã trong cối, rồi kéo thành sợi chỉ mịn để dệt thành tấm vải.
Theropi suttañceva sūciyo ca saṃvidahitvā cīvarakārake daharasāmaṇere sannipātetvā bhaginiyā santikaṃ gantvā ‘‘taṃ me sāṭakaṃ detha, cīvaraṃ kāressāmī’’ti āha.
The Thera also prepared thread and needles, gathered the young sāmaṇeras who were robe-makers, went to his sister, and said, "Give me that cloth; I will make a robe."
Trưởng lão cũng chuẩn bị chỉ và kim, tập hợp các Sa-di trẻ làm y, rồi đến chỗ em gái nói: "Hãy đưa tấm vải đó cho ta, ta sẽ làm y."
Sā navahatthaṃ sāṭakaṃ nīharitvā kaniṭṭhabhātikassa hatthe ṭhapesi.
She brought out the nine-cubit cloth and placed it in her younger brother's hands.
Chị ấy lấy ra tấm vải chín thước và đặt vào tay người em trai.
So taṃ gahetvā vitthāretvā oloketvā ‘‘mama sāṭako thūlo aṭṭhahattho, ayaṃ sukhumo navahattho.
He took it, spread it out, and looked at it, saying, "My cloth was coarse and eight cubits long. This is fine and nine cubits long.
Vị ấy cầm lấy nó, trải ra và nhìn, (rồi nói): “Tấm vải của tôi thô, dài tám thước, còn tấm này mịn, dài chín thước.
Nāyaṃ mama sāṭako, tumhākaṃ esa, na me iminā attho, tameva me dethā’’ti āha.
This is not my cloth; it is yours. I have no need of this. Give me that very one."
Đây không phải tấm vải của tôi, đây là của quý vị. Tôi không cần tấm này, hãy đưa lại tấm kia cho tôi.”
‘‘Bhante, tumhākameva eso, gaṇhatha na’’nti?
"Venerable Sir, this is indeed yours. Please take it."
“Bạch Tôn giả, đây chính là của Tôn giả, xin Tôn giả hãy nhận lấy!”
So neva icchi.
But he did not wish to take it.
Vị ấy vẫn không muốn.
Athassa attanā katakiccaṃ sabbaṃ ārocetvā, ‘‘bhante, tumhākamevesa, gaṇhatha na’’nti adāsi.
Then, after informing him of all the work she had done, she said, "Venerable Sir, this is indeed yours. Please take it," and gave it to him.
Sau đó, chị ấy kể lại tất cả những việc mình đã làm cho vị ấy nghe, rồi nói: “Bạch Tôn giả, đây chính là của Tôn giả, xin Tôn giả hãy nhận lấy!” và đưa cho.
So taṃ ādāya vihāraṃ gantvā cīvarakammaṃ paṭṭhapesi.
He took it, went to the monastery, and began the robe-making work.
Vị ấy cầm lấy nó, đi đến tu viện và bắt đầu công việc may y.
Athassa bhaginī cīvarakārānaṃ atthāya yāgubhattādīni sampādesi.
Then his sister prepared gruel, rice, and other provisions for the robe-makers.
Sau đó, người chị gái của vị ấy đã chuẩn bị cháo, cơm và các thứ khác cho những người may y.
Cīvarassa niṭṭhitadivase pana atirekasakkāraṃ kāresi.
On the day the robe was finished, she made an extraordinary offering.
Vào ngày y được hoàn thành, chị ấy đã tổ chức một lễ cúng dường đặc biệt.
So cīvaraṃ oloketvā tasmiṃ uppannasineho ‘‘sve dāni naṃ pārupissāmī’’ti saṃharitvā cīvaravaṃse ṭhapetvā taṃ rattiṃ bhuttāhāraṃ jirāpetuṃ asakkonto kālaṃ katvā tasmiṃyeva cīvare ūkā hutvā nibbatti.
Having looked at the robe, and with affection for it arisen in him, he thought, "Tomorrow I shall wear it." Having folded it and placed it on the robe-rack, he was unable to digest the food he had eaten that night. He passed away and was reborn as a louse in that very robe.
Vị ấy nhìn tấm y, lòng sinh ái luyến với nó, nghĩ: “Ngày mai mình sẽ đắp nó,” rồi gấp lại, đặt lên giá y. Đêm đó, vì không tiêu hóa được thức ăn đã dùng, vị ấy qua đời và tái sinh thành một con rận trong chính tấm y đó.
Bhaginīpissa kālakiriyaṃ sutvā bhikkhūnaṃ pādesu pavattamānā rodi.
His sister, hearing of his demise, rolled at the bhikkhus' feet and wept.
Người chị gái nghe tin vị ấy qua đời, đã khóc lóc lăn lộn dưới chân các Tỳ-khưu.
Bhikkhū tassa sarīrakiccaṃ katvā gilānupaṭṭhākassa abhāvena saṅghasseva taṃ pāpuṇāti.
The bhikkhus performed his funeral rites. Due to the absence of an attendant for the sick, that robe belonged to the Saṅgha.
Các Tỳ-khưu đã làm lễ hỏa táng cho vị ấy, và vì không có người bệnh hầu hạ, tấm y đó thuộc về Tăng chúng.
‘‘Bhājessāma na’’nti taṃ cīvaraṃ nīharāpesuṃ.
They had that robe brought out, saying, "We shall divide it."
Họ bảo lấy tấm y ra (để chia) với ý định: “Chúng ta sẽ chia nó ra.”
Sā ūkā ‘‘ime mama santakaṃ vilumpantī’’ti viravantī ito cito ca sandhāvi.
That louse, crying out, "They are plundering my property!" ran hither and thither.
Con rận đó la lên: “Những người này đang cướp tài sản của ta!” và chạy tán loạn khắp nơi.
Satthā gandhakuṭiyaṃ nisinnova dibbāya sotadhātuyā taṃ saddaṃ sutvā, ‘‘ānanda, tissassa cīvaraṃ abhājetvā sattāhaṃ nikkhipituṃ vadehī’’ti āha.
The Teacher, seated in the Perfumed Chamber, heard that sound with his divine ear-element and said, "Ānanda, tell them not to divide Tissa's robe, but to put it away for seven days."
Đức Bổn Sư đang ngồi trong hương thất, nghe tiếng đó bằng thiên nhĩ, liền nói: “Này Ānanda, hãy bảo đừng chia y của Tissa và hãy cất giữ nó trong bảy ngày.”
Thero tathā kāresi.
The Elder did so.
Trưởng lão đã làm như vậy.
Sāpi sattame divase kālaṃ katvā tusitavimāne nibbatti.
On the seventh day, that louse also passed away and was reborn in the Tusita heaven.
Con rận đó cũng qua đời vào ngày thứ bảy và tái sinh vào cung trời Tusita.
Satthā ‘‘aṭṭhame divase tissassa cīvaraṃ bhājetvā gaṇhathā’’ti āṇāpesi.
The Teacher then commanded, "On the eighth day, divide Tissa's robe and take it."
Đức Bổn Sư ra lệnh: “Vào ngày thứ tám, hãy chia và nhận y của Tissa.”
Bhikkhū tathā kariṃsu.
The bhikkhus did so.
Các Tỳ-khưu đã làm như vậy.
Bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘kasmā nu kho satthā tissassa cīvaraṃ satta divase ṭhapāpetvā aṭṭhame divase gaṇhituṃ anujānī’’ti.
The bhikkhus raised a discussion in the Dhamma hall, saying, "Why did the Teacher have Tissa's robe kept for seven days and then permit it to be taken on the eighth day?"
Các Tỳ-khưu đã khởi lên câu chuyện trong pháp đường: “Tại sao Đức Bổn Sư lại bảo cất giữ y của Tissa trong bảy ngày và cho phép nhận vào ngày thứ tám?”
Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte, ‘‘bhikkhave, tisso attano cīvare ūkā hutvā nibbatto, tumhehi tasmiṃ bhājiyamāne ‘ime mama santakaṃ vilumpantī’ti viravantī ito cito ca dhāvi.
The Teacher came and asked, "Bhikkhus, what is the topic of your discussion now?" When told, "This is it," he said, "Bhikkhus, Tissa was reborn as a louse in his own robe. When you were dividing it, it ran hither and thither, crying out, 'They are plundering my property!'
Đức Bổn Sư đến hỏi: “Này các Tỳ-khưu, hiện giờ các ông đang ngồi bàn chuyện gì?” Khi được thưa: “Chuyện này, bạch Thế Tôn,” Ngài nói: “Này các Tỳ-khưu, Tissa đã tái sinh thành một con rận trong tấm y của mình. Khi các ông chia tấm y đó, nó đã la lên: ‘Những người này đang cướp tài sản của ta!’ và chạy tán loạn khắp nơi.
Sā tumhehi cīvare gayhamāne tumhesu manaṃ padussitvā niraye nibbatteyya, tena cāhaṃ cīvaraṃ nikkhipāpesiṃ.
If you had taken the robe, it would have defiled its mind towards you and been reborn in hell. That is why I had the robe put away.
Nếu các ông lấy tấm y đó, nó sẽ sinh tâm ác đối với các ông và tái sinh vào địa ngục. Vì vậy, Ta đã bảo cất giữ tấm y đó.
Idāni pana sā tusitavimāne nibbattā, tena vo mayā cīvaragahaṇaṃ anuññāta’’nti vatvā puna tehi ‘‘bhāriyā vata ayaṃ, bhante, taṇhā nāmā’’ti vutte ‘‘āma, bhikkhave, imesaṃ sattānaṃ taṇhā nāma bhāriyā.
But now it has been reborn in the Tusita heaven, which is why I permitted you to take the robe." When they then said, "Indeed, Venerable Sir, this craving is heavy," he replied, "Yes, bhikkhus, craving is indeed heavy for these beings.
Giờ đây, ông ấy đã tái sinh vào cung trời Tusita. Vì vậy, Ta đã cho phép các con nhận y phục." Khi họ lại nói: "Bạch Đức Thế Tôn, thật là nặng nề thay cái gọi là tham ái này!", Đức Phật nói: "Đúng vậy, này các Tỳ-khưu, cái gọi là tham ái này thật nặng nề đối với chúng sinh. Giống như gỉ sét sinh ra từ sắt rồi chính nó ăn mòn và hủy hoại sắt, khiến nó không còn dùng được, cũng vậy, tham ái này sinh ra bên trong chúng sinh rồi khiến chúng sinh đó tái sinh vào các cõi khổ như địa ngục, và dẫn đến sự hủy diệt." Nói xong, Ngài thuyết bài kệ này:
Yathā ayato malaṃ uṭṭhahitvā ayameva khādati vināseti aparibhogaṃ karoti, evamevāyaṃ taṇhā imesaṃ sattānaṃ abbhantare uppajjitvā te satte nirayādīsu nibbattāpeti, vināsaṃ pāpetī’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –
Just as rust arises from iron and, having arisen from it, consumes and destroys the very iron, making it unusable, even so, this craving arises within these beings and causes them to be reborn in hell and other miserable states, leading them to ruin." Having said this, he uttered this verse:
Giờ đây, ông ấy đã tái sinh vào cung trời Tusita. Vì vậy, Ta đã cho phép các con nhận y phục." Khi họ lại nói: "Bạch Đức Thế Tôn, thật là nặng nề thay cái gọi là tham ái này!", Đức Phật nói: "Đúng vậy, này các Tỳ-khưu, cái gọi là tham ái này thật nặng nề đối với chúng sinh. Giống như gỉ sét sinh ra từ sắt rồi chính nó ăn mòn và hủy hoại sắt, khiến nó không còn dùng được, cũng vậy, tham ái này sinh ra bên trong chúng sinh rồi khiến chúng sinh đó tái sinh vào các cõi khổ như địa ngục, và dẫn đến sự hủy diệt." Nói xong, Ngài thuyết bài kệ này:
Tattha ayasāvāti ayato samuṭṭhitaṃ.
Here, ayasāvā means 'arisen from iron'.
Trong đó, ayasāvā nghĩa là sinh ra từ sắt.
Tatuṭṭhāyāti tato uṭṭhāya.
Tatuṭṭhāyā means 'having arisen from that'.
Tatuṭṭhāyā nghĩa là sinh ra từ đó.
Atidhonacārinanti dhonā vuccati cattāro paccaye ‘‘idamatthaṃ ete’’ti paccavekkhitvā paribhuñjanapaññā, taṃ atikkamitvā caranto atidhonacārī nāma.
Atidhonacārinaṃ means that 'dhonā' refers to the wisdom of reflecting on the four requisites, thinking, "These are for this purpose." One who acts beyond that is called 'atidhonacārī'.
Atidhonacārinaṃ nghĩa là sự tuệ tri để quán xét bốn yếu tố "những thứ này là vì mục đích ấy" khi sử dụng, người vượt quá sự quán xét đó được gọi là atidhonacārī.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā ayato malaṃ samuṭṭhāya tato samuṭṭhitaṃ tameva khādati, evamevaṃ catupaccaye apaccavekkhitvā paribhuñjantaṃ atidhonacārinaṃ sāni kammāni attani ṭhitattā attano santakāneva tāni kammāni duggatiṃ nayantīti.
This is what is meant: just as rust arises from iron and, having arisen from it, consumes that very iron, even so, their own deeds, being inherent in them and belonging to them, lead those who consume the four requisites without reflection, those who are 'atidhonacārī', to a miserable state.
Điều này có nghĩa là: Giống như gỉ sét sinh ra từ sắt rồi chính nó ăn mòn sắt ấy, cũng vậy, những nghiệp của chính người sống quá phóng dật, không quán xét khi sử dụng bốn yếu tố, những nghiệp ấy vì tồn tại trong chính người đó nên là của riêng người đó, những nghiệp ấy dẫn người đó đến ác thú.
Sāvatthiyaṃ kira pañcakoṭimattā ariyasāvakā vasanti, dve koṭimattā puthujjanā vasanti.
It is said that five crores of noble disciples lived in Sāvatthī, and two crores of ordinary people lived there.
Người ta kể rằng, ở Sāvatthī có khoảng năm mươi triệu Thánh đệ tử cư trú, và hai mươi triệu phàm phu cư trú.
Tesu ariyasāvakā purebhattaṃ dānaṃ datvā pacchābhattaṃ sappitelamadhuphāṇitavatthādīni gahetvā vihāraṃ gantvā dhammakathaṃ suṇanti.
Among them, the noble disciples would give alms before noon, and after noon, they would take ghee, oil, honey, treacle, cloth, and other things, go to the monastery, and listen to a Dhamma talk.
Trong số đó, các Thánh đệ tử sau khi cúng dường vào buổi sáng, đến buổi chiều lại mang bơ, dầu, mật, đường thốt nốt, y phục và các vật phẩm khác đến tinh xá để nghe pháp.
Dhammaṃ sutvā gamanakāle ca sāriputtamoggallānānaṃ guṇakathaṃ kathenti.
After listening to the Dhamma, when it was time to leave, they would speak in praise of Sāriputta and Moggallāna.
Sau khi nghe pháp, khi ra về, họ thường tán thán công đức của Trưởng lão Sāriputta và Trưởng lão Moggallāna.
Udāyitthero tesaṃ kathaṃ sutvā ‘‘etesaṃ tāva dhammaṃ sutvā tumhe evaṃ kathetha, mama dhammakathaṃ sutvā kiṃ nu kho na kathessathā’’ti vadati.
Elder Udāyī, hearing their talk, said, "You speak thus after listening to the Dhamma from these*; why would you not speak* after listening to my Dhamma talk?"
Trưởng lão Udāyī nghe họ nói chuyện, liền nói: "Các con nghe pháp của các vị ấy rồi tán thán như vậy, vậy khi nghe pháp của ta, chẳng lẽ các con không tán thán sao?"
Manussā tassa kathaṃ sutvā ‘‘ayaṃ eko dhammakathiko bhavissati, imassapi amhehi dhammakathaṃ sotuṃ vaṭṭatī’’ti te ekadivasaṃ theraṃ yācitvā, ‘‘bhante, ajja amhākaṃ dhammassavanadivaso’’ti saṅghassa dānaṃ datvā, ‘‘bhante, tumhe amhākaṃ divā dhammakathaṃ katheyyāthā’’ti āhaṃsu.
The people, having heard his words, thought: "This one will be a Dhamma speaker; it is fitting for us to hear the Dhamma from him." So, one day, they requested the Elder, saying: "Venerable sir, today is our day for hearing the Dhamma." Having offered alms to the Saṅgha, they said: "Venerable sirs, please speak the Dhamma to us during the day."
Nghe lời của ông, mọi người nghĩ: "Vị Trưởng lão này sẽ là một pháp sư, chúng ta cũng nên nghe pháp từ ông ấy." Thế là một ngày nọ, họ thỉnh cầu vị Trưởng lão: "Bạch Trưởng lão, hôm nay là ngày chúng con nghe pháp." Sau khi cúng dường đến Tăng chúng, họ nói: "Bạch Trưởng lão, xin Ngài hãy thuyết pháp cho chúng con vào ban ngày."
Sopi tesaṃ adhivāsesi.
He assented to them.
Vị ấy cũng chấp thuận lời thỉnh cầu của họ.
Tehi dhammassavanavelāya āgantvā, ‘‘bhante, no dhammaṃ kathethā’’ti vutte lāludāyitthero āsane nisīditvā cittabījaniṃ gahetvā cālento ekampi dhammapadaṃ adisvā ‘‘ahaṃ sarabhaññaṃ bhaṇissāmi, añño dhammakathaṃ kathetū’’ti vatvā otari.
When they came at the time for hearing the Dhamma and said, "Venerable sir, please speak the Dhamma to us," Lāḷudāyī Thera sat on the seat, took a fancy fan, and fanned himself, but seeing not even a single Dhamma-verse, he said, "I will recite a sarabhañña; let someone else speak the Dhamma," and he descended.
Khi những người ấy đến vào lúc nghe pháp, và được thỉnh cầu: "Bạch Thế Tôn, xin Ngài hãy thuyết pháp cho chúng con", Tôn giả Lāludāyī ngồi trên tòa, cầm chiếc quạt đẹp và quạt, nhưng không thấy một lời pháp nào, bèn nói: "Tôi sẽ đọc tụng Sarabhañña, còn người khác hãy thuyết pháp", rồi Ngài rời khỏi tòa.
Te aññena dhammakathaṃ kathāpetvā sarabhāṇatthāya puna taṃ āsanaṃ āropayiṃsu.
They had another speak the Dhamma, and then, for the purpose of sarabhañña, they made him ascend the seat again.
Họ đã không để người khác thuyết pháp, mà một lần nữa thỉnh Ngài Lāludāyī lên tòa để đọc tụng Sarabhañña.
So punapi kiñci adisvā ‘‘ahaṃ rattiṃ kathessāmi, añño sarabhaññaṃ bhaṇatū’’ti vatvā āsanā otari.
He again saw nothing, and saying, "I will speak at night; let someone else recite a sarabhañña," he descended from the seat.
Ngài lại không thấy một lời pháp nào, bèn nói: "Tôi sẽ thuyết pháp vào ban đêm, còn người khác hãy đọc tụng Sarabhañña", rồi Ngài rời khỏi tòa.
Te aññena sarabhaññaṃ bhaṇāpetvā puna rattiṃ theraṃ ānayiṃsu.
They had another recite a sarabhañña, and then they brought the Elder again at night.
Họ đã không để người khác đọc tụng Sarabhañña, mà một lần nữa thỉnh Ngài vào ban đêm.
So rattimpi kiñci adisvā ‘‘ahaṃ paccūsakāle kathessāmi, rattiṃ añño kathetū’’ti vatvā otari.
He saw nothing even at night, and saying, "I will speak at dawn; let someone else speak at night," he descended.
Vào ban đêm, Ngài cũng không thấy một lời pháp nào, bèn nói: "Tôi sẽ thuyết pháp vào lúc rạng đông, còn người khác hãy thuyết pháp vào ban đêm", rồi Ngài rời khỏi tòa.
Te aññena rattiṃ kathāpetvā puna paccūse taṃ ānayiṃsu.
They had another speak at night, and then they brought him again at dawn.
Họ đã không để người khác thuyết pháp vào ban đêm, mà một lần nữa thỉnh Ngài vào lúc rạng đông.
So punapi kiñci nāddasa.
He again saw nothing.
Ngài lại không thấy một lời pháp nào.
Mahājano leḍḍudaṇḍādīni gahetvā, ‘‘andhabāla, tvaṃ sāriputtamoggallānānaṃ vaṇṇe kathiyamāne evañcevañca vadesi, idāni kasmā na kathesī’’ti santajjetvā palāyantaṃ anubandhi.
The great multitude, taking clods and sticks, etc., threatened him, saying, "Oh foolish one, when the virtues of Sāriputta and Moggallāna were being praised, you spoke such and such, but now why do you not speak?" and they pursued him as he fled.
Đại chúng cầm gạch đá, đuổi theo Ngài đang bỏ chạy, mắng rằng: "Đồ ngu si đần độn, khi công đức của Tôn giả Sāriputta và Tôn giả Moggallāna được ca ngợi, ngươi đã nói thế này thế nọ vì ganh tị, bây giờ tại sao ngươi lại không thuyết pháp?"
So palāyanto ekissā vaccakuṭiyā pati.
As he fled, he fell into a latrine.
Ngài đang chạy thì ngã vào một nhà vệ sinh.
Mahājano kathaṃ samuṭṭhāpesi – ‘‘ajja lāludāyī sāriputtamoggallānānaṃ guṇakathāya pavattamānāya ussūyanto attano dhammakathikabhāvaṃ pakāsetvā manussehi sakkāraṃ katvā ‘dhammaṃ suṇomā’ti vutte catukkhattuṃ āsane nisīditvā kathetabbayuttakaṃ kiñci apassanto ‘tvaṃ amhākaṃ ayyehi sāriputtamoggallānattherehi saddhiṃ yugaggāhaṃ gaṇhāsī’ti leḍḍudaṇḍādīni gahetvā santajjetvā palāpiyamāno vaccakuṭiyā patito’’ti.
The great multitude raised a discussion: "Today, Lāḷudāyī, being envious when the praise of Sāriputta and Moggallāna was ongoing, proclaimed himself a Dhamma speaker. When the people honored him and said, 'Let us hear the Dhamma,' he sat on the seat four times but saw nothing suitable to speak. So, they said, 'You are trying to compete with our venerable elders Sāriputta and Moggallāna,' and taking clods and sticks, etc., they threatened him, and as he fled, he fell into a lat latrine."
Đại chúng bàn tán: "Hôm nay, Tôn giả Lāludāyī, khi công đức của Tôn giả Sāriputta và Tôn giả Moggallāna đang được ca ngợi, đã ganh tị và tự xưng là người thuyết pháp, được mọi người tôn kính. Khi được thỉnh cầu 'Chúng con muốn nghe pháp', Ngài đã ngồi trên tòa bốn lần nhưng không thấy một lời pháp nào đáng để thuyết. Vì vậy, mọi người đã cầm gạch đá để đe dọa, nói rằng 'Ngươi dám so sánh mình với các bậc thầy Sāriputta và Moggallāna của chúng ta!', khiến Ngài phải bỏ chạy và ngã vào nhà vệ sinh."
Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepi eso gūthakūpe nimuggoyevā’’ti vatvā atītaṃ āharitvā –
The Teacher came and asked, "Bhikkhus, what is the topic of your discussion now?" When they replied, "It is about this," he said, "Bhikkhus, it is not only now; in the past too, he was immersed in a cesspit," and relating a past event, he spoke—
Đức Thế Tôn đến và hỏi: "Này các Tỳ-khưu, hiện giờ các ông đang tụ họp để bàn về chuyện gì?" Khi được kể lại chuyện đó, Ngài nói: "Này các Tỳ-khưu, không chỉ bây giờ, mà trước đây vị này cũng đã từng chìm trong hố phân rồi", rồi Ngài kể lại câu chuyện quá khứ:
Imaṃ jātakaṃ vitthāretvā kathesi.
He elaborated on this Jātaka.
Ngài đã kể rộng Jātaka này.
Tadā sīho sāriputto ahosi, sūkaro lāludāyīti.
At that time, the lion was Sāriputta, and the boar was Lāḷudāyī.
Khi đó, con sư tử là Sāriputta, còn con heo là Lāludāyī.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā, ‘‘bhikkhave, lāludāyinā appamattakova dhammo uggahito, sajjhāyaṃ pana neva akāsi, kiñci pariyattiṃ uggahetvā tassā asajjhāyakaraṇaṃ malamevā’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –
The Teacher, having related this Dhamma discourse, said, "Bhikkhus, Lāḷudāyī learned only a little Dhamma, but he did not recite it. Not reciting what little one has learned is indeed a stain," and he spoke this verse—
Đức Thế Tôn sau khi kể bài pháp thoại này, nói: "Này các Tỳ-khưu, Tôn giả Lāludāyī chỉ học được một ít giáo pháp, nhưng Ngài không hề tụng đọc. Việc học một ít giáo pháp mà không tụng đọc thì đó chính là ô uế", rồi Ngài nói bài kệ này:
Tattha asajjhāyamalāti yākāci pariyatti vā sippaṃ vā yasmā asajjhāyantassa ananuyuñjantassa vinassati vā nirantaraṃ vā na upaṭṭhāti, tasmā ‘‘asajjhāyamalā mantā’’ti vuttaṃ.
Therein, non-recitation is the stain means that any learning or skill, because it perishes or does not continuously come to mind for one who does not recite or practice it, is therefore called "non-recitation is the stain of texts."
Trong đó, asajjhāyamalā (ô uế của không tụng đọc) được nói đến vì bất kỳ giáo pháp hay kỹ năng nào, khi không được tụng đọc hay thực hành, sẽ bị mất đi hoặc không còn hiện hữu liên tục; do đó, nói rằng "không tụng đọc là ô uế của kinh điển".
Yasmā pana gharāvāsaṃ vasantassa uṭṭhāyuṭṭhāya jiṇṇapaṭisaṅkharaṇādīni akarontassa gharaṃ nāma vinassati, tasmā ‘‘anuṭṭhānamalā gharā’’ti vuttaṃ.
However, because a house perishes for one living in a household who does not constantly rise up and perform repairs to what is old, etc., it is therefore said, "non-exertion is the stain of houses."
Và vì ngôi nhà của người sống đời gia đình, nếu không siêng năng sửa chữa những phần hư hỏng, thì ngôi nhà ấy sẽ bị hư hoại; do đó, nói rằng "anuṭṭhānamalā gharā" (không siêng năng là ô uế của nhà cửa).
Yasmā gihissa vā pabbajitassa vā kosajjavasena sarīrapaṭijagganaṃ vā parikkhārapaṭijagganaṃ vā akarontassa kāyo dubbaṇṇo hoti, tasmā ‘‘malaṃ vaṇṇassa kosajja’’nti vuttaṃ.
Because the body of a householder or a renunciant, due to laziness, becomes discolored if they do not attend to their body or their requisites, it is therefore said, "laziness is the stain of beauty."
Và vì thân thể của người tại gia hay người xuất gia, nếu do lười biếng mà không chăm sóc thân thể hay vật dụng, thì thân thể ấy sẽ trở nên xấu xí; do đó, nói rằng "malaṃ vaṇṇassa kosajja" (lười biếng là ô uế của sắc đẹp).
Yasmā gāvo rakkhantassa pamādavasena niddāyantassa vā kīḷantassa vā tā gāvo atitthapakkhandanādinā vā vāḷamigacorādiupaddavena vā paresaṃ sālikhettādīni otaritvā khādanavasena vināsaṃ āpajjanti, sayampi daṇḍaṃ vā paribhāsaṃ vā pāpuṇāti, pabbajitaṃ vā pana cha dvārāni arakkhantaṃ pamādavasena kilesā otaritvā sāsanā cāventi, tasmā ‘‘pamādo rakkhato mala’’nti vuttaṃ.
Because when one is guarding cattle, through heedlessness, while sleeping or playing, those cattle go to destruction by entering places that are not watering-places, etc., or by dangers from wild animals, thieves, etc., or by entering and eating in others' paddy fields, etc., and one oneself incurs punishment or reproach; and as for a renunciant, if he does not guard the six sense-doors, defilements enter through heedlessness and cause him to fall away from the Dispensation; therefore, it is said: "Heedlessness is the stain of one who guards."
Và vì người chăn bò, nếu do phóng dật mà ngủ quên hay vui chơi, thì những con bò ấy sẽ bị hư hại do đi vào những nơi không thích hợp, hoặc bị thú dữ, kẻ trộm cướp gây hại, hoặc đi vào ruộng lúa của người khác mà ăn, khiến người chăn bò phải chịu phạt hay bị mắng chửi; hoặc đối với người xuất gia, nếu do phóng dật mà không giữ gìn sáu căn, thì phiền não sẽ xâm nhập và khiến họ rời bỏ giáo pháp; do đó, nói rằng "pamādo rakkhato mala" (phóng dật là ô uế của người canh giữ).
So hissa vināsāvahanena malaṭṭhāniyattā malanti attho.
So, the meaning is that heedlessness is a stain because it leads to his destruction and is akin to a defilement.
Phóng dật là ô uế vì nó mang lại sự hủy hoại, giống như một vết bẩn.
Tassa kira samānajātikaṃ kulakumārikaṃ ānesuṃ.
It is said that they brought him a young woman of the same caste.
Người ta đã cưới một cô gái cùng dòng dõi cho anh ta.
Sā ānītadivasato paṭṭhāya aticārinī ahosi.
From the day she was brought, she became unfaithful.
Từ ngày được cưới về, cô ấy đã ngoại tình.
So kulaputto tassā aticārena lajjito kassaci sammukhībhāvaṃ upagantuṃ asakkonto buddhupaṭṭhānādīni pacchinditvā katipāhaccayena satthāraṃ upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ nisinno ‘‘kiṃ, upāsaka, na dissasī’’ti vutte tamatthaṃ ārocesi.
That young man, ashamed of her unfaithfulness, was unable to face anyone, and having ceased attending upon the Buddha and other duties, after a few days, he approached the Teacher, paid homage, and sat down to one side. When asked, "Why, Upāsaka, are you not seen?", he reported the matter.
Thiện nam tử ấy, vì xấu hổ về sự ngoại tình của vợ, không thể đối mặt với ai, đã bỏ bê việc hầu hạ Đức Phật và các công việc khác. Vài ngày sau, anh ta đến gặp Đức Thế Tôn, đảnh lễ và ngồi xuống một bên. Khi được hỏi: "Này cư sĩ, sao không thấy ông?", anh ta đã kể lại sự việc.
Atha naṃ satthā, ‘‘upāsaka, pubbepi mayā ‘itthiyo nāma nadīādisadisā, tāsu paṇḍitena kodho na kātabbo’ti vuttaṃ, tvaṃ pana bhavapaṭicchannattā na sallakkhesī’’ti vatvā tena yācito –
Then the Teacher said to him, "Upāsaka, I have said before that 'women are like rivers and so forth; a wise person should not be angry with them,' but you did not understand due to being obscured by existence," and being requested by him,
Bấy giờ, Đức Thế Tôn nói với anh ta: "Này cư sĩ, trước đây ta đã nói rằng 'Phụ nữ giống như sông suối, người trí không nên tức giận với họ', nhưng ông vì bị vô minh che lấp nên không nhận ra điều đó", rồi khi được anh ta thỉnh cầu, Ngài đã nói:
Jātakaṃ vitthāretvā, ‘‘upāsaka, itthiyā hi aticārinibhāvo malaṃ, dānaṃ dentassa maccheraṃ malaṃ, idhalokaparalokesu sattānaṃ akusalakammaṃ vināsanatthena malaṃ, avijjā pana sabbamalānaṃ uttamamala’’nti vatvā imā gāthā abhāsi –
Having elaborated on the Jātaka, the Teacher said, "Upāsaka, indeed, the unfaithfulness of a woman is a stain; stinginess is a stain for one who gives; unwholesome kamma is a stain for beings in this world and the next, in the sense of causing destruction; but ignorance is the supreme stain of all stains," and then recited these verses:
Sau khi kể rộng Jātaka này, Ngài nói: "Này cư sĩ, sự ngoại tình là ô uế của phụ nữ, sự keo kiệt là ô uế của người bố thí, những hành vi bất thiện là ô uế của chúng sinh trong đời này và đời sau vì chúng dẫn đến sự hủy hoại, nhưng vô minh là ô uế tối thượng của tất cả các ô uế", rồi Ngài nói những bài kệ này:
Tattha duccaritanti aticāro.
There, misconduct means unfaithfulness.
Trong đó, duccaritaṃ (hạnh xấu) là sự ngoại tình.
Aticāriniñhi itthiṃ sāmikopi gehā nīharati, mātāpitūnaṃ santikaṃ gatampi ‘‘tvaṃ kulassa agāravabhūtā, akkhīhipi na daṭṭhabbā’’ti taṃ nīharanti.
Indeed, a husband expels an unfaithful woman from the house; even if she goes to her parents, they expel her, saying, "You have brought disrespect to the family, you should not even be seen."
Người chồng cũng sẽ đuổi người vợ ngoại tình ra khỏi nhà, và khi cô ấy về nhà cha mẹ, họ cũng sẽ đuổi cô ấy đi, nói rằng: "Con là kẻ làm mất danh dự gia đình, không đáng để nhìn mặt."
Sā anāthā vicarantī mahādukkhaṃ pāpuṇāti.
Wandering without protection, she experiences great suffering.
Cô ấy lang thang không nơi nương tựa và phải chịu nhiều đau khổ lớn.
Tenassā duccaritaṃ ‘‘mala’’nti vuttaṃ.
Therefore, her misconduct is called a "stain."
Vì vậy, hạnh xấu của cô ấy được gọi là "ô uế".
Dadatoti dāyakassa.
Dadato means for the giver.
Dadato (của người bố thí) là của người cho.
Yassa hi khettakasanakāle ‘‘imasmiṃ khette sampanne salākabhattādīni dassāmī’’ti cintetvā nipphanne sassepi maccheraṃ uppajjitvā cāgacittaṃ nivāreti, so maccheravasena cāgacitte avirūhante manussasampattiṃ dibbasampattiṃ nibbānasampattinti tisso sampattiyo na labhati.
Indeed, if, at the time of cultivating a field, one thinks, "When this field is abundant, I will give ticket-food and so forth," but even when the harvest is complete, stinginess arises and prevents the thought of giving, then due to stinginess, if the thought of giving does not develop, one does not obtain the three kinds of prosperity: human prosperity, divine prosperity, and Nibbāna prosperity.
Thật vậy, đối với người mà khi cày ruộng đã nghĩ rằng: ‘Khi ruộng này thành công, ta sẽ cúng dường cơm phiếu (salākabhatta) và các thứ khác’, nhưng khi mùa màng đã thu hoạch, lòng bỏn xẻn (macchera) lại khởi lên, ngăn cản tâm bố thí (cāgacitta) của người ấy, thì do lòng bỏn xẻn mà tâm bố thí không phát triển, người ấy sẽ không đạt được ba sự thành tựu: thành tựu của loài người (manussasampatti), thành tựu của chư thiên (dibbasampatti), và thành tựu Nibbāna (nibbānasampatti).
Tena vuttaṃ – ‘‘maccheraṃ dadato mala’’nti.
Therefore, it is said: "Stinginess is a stain for one who gives."
Vì vậy đã nói: ‘ Bỏn xẻn là cấu uế của người bố thí’.
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining terms.
Đối với những điều còn lại cũng theo cách này.
Pāpakā dhammāti akusaladhammā pana idhaloke ca paraloke ca malameva.
Evil qualities means unwholesome qualities are indeed a stain in this world and the next.
Còn các pháp ác (pāpakā dhammā), tức là các pháp bất thiện (akusaladhammā), thì chúng chính là cấu uế ở đời này và đời sau.
Tatoti heṭṭhā vuttamalato.
Tato means from the stains mentioned below.
Hơn thế (Tato), nghĩa là hơn các cấu uế đã nói ở trên.
Malataranti atirekamalaṃ vo kathemīti attho.
Malataraṃ means "I will tell you of a greater stain."
Cấu uế hơn cả (Malataraṃ), có nghĩa là ‘Ta sẽ nói cho các ngươi về cấu uế tối thượng’.
Avijjāti aṭṭhavatthukaṃ aññāṇameva paramaṃ malaṃ.
Avijjā means ignorance, which is eightfold, is indeed the supreme stain.
Vô minh (Avijjā), tức là sự không biết tám đối tượng, chính là cấu uế tối thượng.
Pahantvānāti etaṃ malaṃ jahitvā, bhikkhave, tumhe nimmalā hothāti attho.
Pahantvāna means, "Having abandoned this stain, O bhikkhus, you should be stainless."
Sau khi diệt trừ (Pahantvānā), nghĩa là ‘Này các Tỳ-khưu, sau khi từ bỏ cấu uế này, các ngươi hãy trở nên không cấu uế’.
So kira ekadivase vejjakammaṃ katvā paṇītabhojanaṃ labhitvā ādāya nikkhamanto antarāmagge theraṃ disvā, ‘‘bhante, idaṃ mayā vejjakammaṃ katvā laddhaṃ, tumhe aññattha evarūpaṃ bhojanaṃ na labhissatha, imaṃ bhuñjatha, ahaṃ te vejjakammaṃ katvā niccakālaṃ evarūpaṃ āhāraṃ āharissāmī’’ti āha.
One day, after performing medical work and obtaining excellent food, as he was leaving with it, he saw the Elder on the road and said, ‘Venerable Sir, this excellent food was obtained by me through medical work. You will not get such food elsewhere. Please partake of this. I will perform medical work for you and always bring you such food.’
Nghe nói, một ngày nọ, sau khi hành nghề y và nhận được món ăn ngon, khi đang mang về và đi trên đường, người ấy thấy vị Trưởng lão. Người ấy nói: “Bạch Ngài, món này con có được nhờ hành nghề y. Ngài sẽ không tìm được món ăn như thế này ở nơi khác đâu. Xin Ngài thọ dụng món này. Con sẽ hành nghề y và thường xuyên mang thức ăn như thế này đến cho Ngài”.
Thero tassa vacanaṃ sutvā tuṇhībhūtova pakkāmi.
The Elder, hearing his words, departed in silence.
Vị Trưởng lão nghe lời người ấy nói, liền im lặng bỏ đi.
Bhikkhū vihāraṃ gantvā satthu tamatthaṃ ārocesuṃ.
The bhikkhus went to the monastery and reported the matter to the Teacher.
Các Tỳ-khưu về đến tu viện và trình bày sự việc đó lên Đức Thế Tôn.
Satthā, ‘‘bhikkhave, ahiriko nāma pagabbho kākasadiso hutvā ekavīsatividhāya anesanāya ṭhatvā sukhaṃ jīvati, hiriottappasampanno pana dukkhaṃ jīvatī’’ti vatvā imā gāthā abhāsi –
The Teacher said, ‘Bhikkhus, one who is shameless and impudent, like a bold crow, lives happily by engaging in twenty-one kinds of improper livelihood, but one who is endowed with shame and moral dread lives with difficulty,’ and he recited these verses:
Đức Thế Tôn nói: “Này các Tỳ-khưu, người vô tàm (ahirika) thì ngông cuồng, giống như con quạ dũng mãnh, sống sung sướng bằng hai mươi mốt cách tìm cầu bất chính (anesanā). Còn người đầy đủ hổ thẹn và ghê sợ tội lỗi (hirī-ottappa) thì sống khó khăn”. Sau khi nói vậy, Ngài đã thuyết những câu kệ này:
Tattha ahirikenāti chinnahirottappakena.
Here, ahirikenāti means one whose shame and moral dread are severed.
Trong đó, ahirikena (vô tàm) nghĩa là người đã đoạn trừ hổ thẹn và ghê sợ tội lỗi (hirī-ottappa).
Evarūpena hi amātarameva ‘‘mātā me’’ti apitādayo eva ca ‘‘pitā me’’tiādinā nayena vatvā ekavīsatividhāya anesanāya patiṭṭhāya sukhena jīvatuṃ sakkā.
Indeed, such a person can easily live by establishing himself in twenty-one kinds of improper livelihood, saying, for instance, “She is my mother” to one who is not his mother, and “He is my father” to one who is not his father, and so on.
Thật vậy, một người như vậy có thể sống dễ dàng bằng cách gọi những người không phải mẹ là ‘mẹ của tôi’, không phải cha là ‘cha của tôi’, v.v., và dựa vào hai mươi mốt cách tìm cầu bất chính.
Kākasūrenāti sūrakākasadisena.
Kākasūrenāti means like a bold crow.
Kākasūrena (dũng mãnh như quạ) nghĩa là giống như con quạ dũng mãnh.
Yathā hi sūrakāko kulagharesu yāguādīni gaṇhitukāmo bhittiādīsu nisīditvā attano olokanabhāvaṃ ñatvā anolokento viya aññavihitako viya niddāyanto viya ca hutvā manussānaṃ pamādaṃ sallakkhetvā anupatitvā ‘‘sūsū’’ti vadantesuyeva bhājanato mukhapūraṃ gahetvā palāyati, evamevaṃ ahirikapuggalopi bhikkhūhi saddhiṃ gāmaṃ pavisitvā yāgubhattaṭṭhānādīni vavatthapeti.
Just as a bold crow, wishing to take gruel and other food from family homes, sits on walls and other places, and knowing it is being watched, acts as if not looking, as if preoccupied, or as if sleeping, then observes the carelessness of people, swoops down, takes a mouthful from the dish even as people cry “Shoo! Shoo!”, and flies away; in the same way, a shameless person enters a village with bhikkhus and marks out places for gruel, rice, and so forth.
Giống như con quạ dũng mãnh, khi muốn lấy cháo hay các thứ khác trong nhà gia chủ, nó đậu trên tường, v.v., biết rằng mình đang bị nhìn nhưng giả vờ không nhìn, giả vờ bận rộn việc khác, giả vờ ngủ gật, rồi khi nhận thấy sự lơ là của mọi người, nó bay xuống, và ngay cả khi người ta la ‘xua xua’, nó vẫn múc đầy mỏ từ trong bát rồi bay đi; cũng vậy, người vô tàm (ahirika) cũng vào làng cùng với các Tỳ-khưu và ghi nhớ những nơi có cháo, cơm, v.v.
Tattha bhikkhū piṇḍāya caritvā yāpanamattaṃ ādāya āsanasālaṃ gantvā paccavekkhantā yāguṃ pivitvā kammaṭṭhānaṃ manasi karonti sajjhāyanti āsanasālaṃ sammajjanti.
There, bhikkhus go for alms, take just enough to sustain themselves, go to the refectory, reflect, drink gruel, focus on their meditation subject, recite, and sweep the refectory.
Ở đó, các Tỳ-khưu sau khi khất thực và nhận đủ thức ăn để duy trì sự sống, đến phòng ăn, quán chiếu, uống cháo, chú tâm vào đề mục thiền (kammaṭṭhāna), tụng kinh, và quét dọn phòng ăn.
Ayaṃ pana akatvā gāmābhimukhova hoti.
But this person, without doing anything, is always facing the village.
Còn người này thì không làm gì cả mà chỉ hướng về phía làng.
So hi bhikkhūhi ‘‘passathima’’nti olokiyamānopi anolokento viya aññavihito viya niddāyanto viya gaṇṭhikaṃ paṭimuñcanto viya cīvaraṃ saṃvidahanto viya hutvā ‘‘asukaṃ nāma me kammaṃ atthī’’ti vadanto uṭṭhāyāsanā gāmaṃ pavisitvā pātova vavatthapitagehesu aññataraṃ gehaṃ upasaṅkamitvā gharamānusakesu thokaṃ kavāṭaṃ pidhāya dvāre nisīditvā kandantesupi ekena hatthena kavāṭaṃ paṇāmetvā anto pavisati.
Even when bhikkhus look at him saying, “Look at this one,” he acts as if not looking, as if preoccupied, as if sleeping, as if untying his belt, or as if arranging his robe, then says, “I have such-and-such a task,” gets up from his seat, enters the village, and early in the morning approaches one of the previously marked houses. He sits at the door, pushing the door-panel slightly ajar with one hand, even as the householders cry out, and enters inside.
Thật vậy, ngay cả khi bị các Tỳ-khưu nhìn và nói: “Hãy nhìn người này!”, người ấy vẫn giả vờ như không nhìn, giả vờ bận rộn việc khác, giả vờ ngủ gật, giả vờ tháo dây lưng, giả vờ chỉnh sửa y phục, rồi nói: “Tôi có việc này việc nọ”, đứng dậy khỏi chỗ ngồi, vào làng, đến một trong những ngôi nhà đã được ghi nhớ từ sớm, đẩy nhẹ cửa khi người nhà đang đóng cửa, ngồi ở ngưỡng cửa, và ngay cả khi người ta nói: “Mời Ngài trở về!”, người ấy vẫn dùng một tay đẩy cửa vào trong.
Atha naṃ disvā akāmakāpi āsane nisīdāpetvā yāguādīsu yaṃ atthi, taṃ denti.
Then, seeing him, even unwillingly, they seat him and give him whatever gruel or other food they have.
Sau đó, khi thấy người ấy, dù không muốn, họ vẫn mời ngồi và cúng dường bất cứ thứ gì có sẵn như cháo, v.v.
So yāvadatthaṃ bhuñjitvā avasesaṃ pattenādāya pakkamati.
He eats his fill and departs, taking the remainder in his bowl.
Người ấy ăn no đủ, rồi mang phần còn lại trong bát mà bỏ đi.
Ayaṃ kākasūro nāma.
This is called a bold crow.
Người này được gọi là kākasūra (dũng mãnh như quạ).
Evarūpena ahirikena sujīvanti attho.
The meaning is that life is easy for such a shameless person.
Có nghĩa là, cuộc sống của người vô tàm như vậy thật dễ dàng.
Dhaṃsināti ‘‘asukatthero nāma appiccho’’tiādīni vadantesu – ‘‘kiṃ pana mayaṃ na appicchā’’tiādivacanena paresaṃ guṇadhaṃsanatāya dhaṃsinā.
Dhaṃsināti means one who destroys the virtues of others by saying, for example, “That Elder so-and-so is of few wishes,” and then, in response to others saying, “Are we not also of few wishes?” and so on, he destroys their virtues.
Dhaṃsinā (hay phá hoại) nghĩa là người hay phá hoại phẩm hạnh của người khác bằng cách nói những lời như: “Trưởng lão kia là người ít dục, v.v.” – “Chẳng lẽ chúng tôi không phải là người ít dục sao?”
Tathārūpassa vacanaṃ sutvā ‘‘ayampi appicchatādiguṇe yutto’’ti maññamānā manussā dātabbaṃ maññanti.
Hearing the words of such a person, people think, “This bhikkhu is also endowed with virtues like fewness of wishes,” and they deem it proper to give to him.
Khi nghe lời nói của người như vậy, mọi người nghĩ: “Người này cũng đầy đủ phẩm hạnh ít dục, v.v.” và cho rằng nên cúng dường.
So pana tato paṭṭhāya viññūpurisānaṃ cittaṃ ārādhetuṃ asakkonto tamhāpi lābhā parihāyati.
But from that time on, being unable to please discerning people, he loses even that gain.
Nhưng người ấy, từ đó trở đi, không thể làm hài lòng những người trí tuệ và cũng mất đi lợi lộc đó.
Evaṃ dhaṃsipuggalo attanopi parassapi lābhaṃ nāsetiyeva.
Thus, a person who destroys others’ virtues certainly destroys gain for himself and for others.
Như vậy, người hay phá hoại phẩm hạnh (dhaṃsī) chỉ làm mất đi lợi lộc của cả mình và người khác.
Pakkhandināti pakkhandacārinā.
Pakkhandināti means one who acts intrusively.
Pakkhandinā (xông xáo) nghĩa là người hành xử xông xáo.
Paresaṃ kiccānipi attano kiccāni viya dassento pātova bhikkhūsu cetiyaṅgaṇādīsu vattaṃ katvā kammaṭṭhānamanasikārena thokaṃ nisīditvā uṭṭhāya gāmaṃ pavisantesu mukhaṃ dhovitvā paṇḍukāsāvapārupanaakkhiañjanasīsamakkhanādīhi attabhāvaṃ maṇḍetvā sammajjanto viya dve tayo sammajjanipahāre datvā dvārakoṭṭhakābhimukho hoti.
Presenting others’ duties as his own, early in the morning, while bhikkhus are performing their duties at the cetiya-compound and other places, sitting for a while focusing on their meditation subject, and then getting up to enter the village, he washes his face, adorns himself with a yellowish-brown robe, eye-salve, head-oil, and so on, and then, as if sweeping, gives two or three sweeps with a broom and faces the gatehouse.
Người ấy, giả vờ như việc của người khác cũng là việc của mình, từ sớm, khi các Tỳ-khưu đã làm các phận sự tại sân tháp, v.v., và sau khi ngồi một lúc để chú tâm vào đề mục thiền, đứng dậy vào làng, thì người ấy rửa mặt, trang điểm thân thể bằng cách quấn y sắc vàng nhạt, thoa thuốc mắt, bôi dầu lên đầu, v.v., rồi giả vờ quét dọn, quét hai ba nhát chổi, rồi đứng hướng về phía cổng.
Manussā pātova ‘‘cetiyaṃ vandissāma, mālāpūjaṃ karissāmā’’ti āgatā taṃ disvā ‘‘ayaṃ vihāro imaṃ daharaṃ nissāya paṭijagganaṃ labhati, imaṃ mā pamajjitthā’’ti vatvā tassa dātabbaṃ maññanti.
People, having come early in the morning, thinking, ‘We will venerate the cetiya, we will make flower offerings,’ saw him and said, ‘This monastery receives maintenance by relying on this young monk; do not be heedless of him,’ and they considered what should be given to him.
Những người đến sớm để “lễ tháp, cúng dường hoa” thấy người ấy, nói: “Tu viện này được chăm sóc nhờ vị Sa-di này, đừng lơ là với vị này”, rồi cho rằng nên cúng dường cho người ấy.
Evarūpena pakkhandināpi sujīvaṃ.
Even with such a forward person (pakkhandin), life is easy.
Cuộc sống của người xông xáo như vậy cũng thật dễ dàng.
Pagabbhenāti kāyapāgabbhiyādīhi samannāgatena.
Pagabbhena (by the bold one) means by one endowed with bodily boldness and so forth.
Pagabbhena (ngông cuồng) nghĩa là người đầy đủ sự ngông cuồng về thân, v.v.
Saṃkiliṭṭhena jīvitanti evaṃ jīvikaṃ kappetvā jīvantena hi puggalena saṃkiliṭṭhena hutvā jīvitaṃ nāma hoti, taṃ dujjīvitaṃ pāpamevāti attho.
Saṃkiliṭṭhena jīvitaṃ (life defiled) means that for a person who lives by earning a living in this way, life becomes defiled; that is, it is a difficult life, indeed evil.
Saṃkiliṭṭhena jīvitaṃ (cuộc sống ô nhiễm) nghĩa là cuộc sống của một người sống bằng cách duy trì sinh kế như vậy là một cuộc sống ô nhiễm, và cuộc sống đó chỉ là điều ác.
Hirīmatā cāti hirottappasampannena puggalena dujjīvaṃ.
Hirīmatā cā (and by one who is conscientious) means for a person endowed with shame and dread (hiri-ottappa), life is difficult.
Hirīmatā ca (còn người có hổ thẹn) nghĩa là người đầy đủ hổ thẹn và ghê sợ tội lỗi (hirī-ottappa) thì sống khó khăn.
So hi amātādayova ‘‘mātā me’’tiādīni avatvā adhammike paccaye gūthaṃ viya jigucchanto dhammena samena pariyesanto sapadānaṃ piṇḍāya caritvā jīvikaṃ kappento lūkhaṃ jīvikaṃ jīvatīti attho.
For such a person, indeed, not calling those who are not mothers, etc., 'my mother,' etc., but loathing unrighteous requisites like excrement, seeking them righteously and equitably, and living by going for alms from house to house, he lives a coarse life; this is the meaning.
Thật vậy, người ấy không gọi những người không phải mẹ là ‘mẹ của tôi’, v.v., mà ghê tởm những vật dụng bất chính như ghê tởm phân, tìm cầu một cách hợp pháp và công bằng, duy trì sinh kế bằng cách khất thực từng nhà (sapadānaṃ piṇḍāya caritvā), và sống một cuộc sống khắc khổ.
Sucigavesināti sucīni kāyakammādīni gavesantena.
Sucigavesinā (by one seeking purity) means by one seeking pure bodily actions and so forth.
Sucigavesinā (tìm cầu sự thanh tịnh) nghĩa là người tìm cầu những hành động thanh tịnh như thân nghiệp, v.v.
Alīnenāti jīvitavuttimanallīnena.
Alīnenā (by one unattached) means by one unattached to the mode of living.
Alīnenā (không hèn nhát) nghĩa là người không hèn nhát trong cách sống.
Suddhājīvena passatāti evarūpo hi puggalo suddhājīvo nāma hoti.
Suddhājīvena passatā (by one seeing with a pure livelihood) means such a person is indeed called one with a pure livelihood.
Suddhājīvena passatā (sống thanh tịnh, thấy rõ) nghĩa là một người như vậy được gọi là người sống thanh tịnh.
Tena evaṃ suddhājīvena tameva suddhājīvaṃ sārato passatā lūkhajīvitavasena dujjīvaṃ hotīti attho.
By such a one with a pure livelihood, seeing that very pure livelihood as essential, life is difficult due to the coarse mode of living; this is the meaning.
Có nghĩa là, đối với người sống thanh tịnh như vậy, người ấy thấy rõ cuộc sống thanh tịnh đó là cốt lõi, thì cuộc sống trở nên khó khăn do sự khắc khổ trong sinh kế.