Tesu hi eko pāṇātipātāveramaṇisikkhāpadameva rakkhati, itare itarāni.
Among them, one observed only the precept of abstaining from taking life, while the others observed other precepts.
Trong số đó, một người chỉ giữ giới không sát sinh, những người khác thì giữ các giới còn lại.
Te ekadivasaṃ ‘‘ahaṃ dukkaraṃ karomi, dukkaraṃ rakkhāmī’’ti vivādāpannā satthu santikaṃ gantvā vanditvā tamatthaṃ ārocesuṃ.
One day, they fell into a dispute, saying, "I do what is difficult, I observe what is difficult." They went to the Teacher, paid homage, and reported the matter.
Một ngày nọ, họ tranh cãi: “Tôi làm điều khó khăn, tôi giữ điều khó khăn”, rồi đến chỗ Đức Thế Tôn, đảnh lễ và trình bày sự việc đó.
Satthā tesaṃ kathaṃ sutvā ekasīlampi kaniṭṭhakaṃ akatvā ‘‘sabbāneva durakkhānī’’ti vatvā imā gāthā abhāsi –
The Teacher, having heard their talk, without making any precept inferior, said, "All of them are difficult to observe," and recited these verses—
Đức Thế Tôn nghe lời họ nói, không xem giới nào là thấp kém hơn, mà nói: “Tất cả đều khó giữ”, rồi thuyết những câu kệ này:
Tattha yo pāṇamatipātetīti yo sāhatthikādīsu chasu payogesu ekapayogenāpi parassa jīvitindriyaṃ upacchindati.
Therein, yo pāṇam atipāteti (whoever takes life) means whoever severs the life-faculty of another by even one of the six methods of application, such as by his own hand.
Trong đó, kẻ nào sát sinh có nghĩa là kẻ nào hủy hoại sinh mạng của người khác bằng một trong sáu phương pháp, như tự tay sát hại.
Musāvādanti paresaṃ atthabhañjanakaṃ musāvādañca bhāsati.
Musāvādaṃ (falsehood) means speaks falsehood that harms the welfare of others.
Nói dối có nghĩa là nói lời dối trá làm tổn hại lợi ích của người khác.
Loke adinnamādiyatīti imasmiṃ sattaloke theyyāvahārādīsu ekenapi avahārena parapariggahitaṃ ādiyati.
Loke adinnam ādiyati (takes what is not given in the world) means in this world of beings, takes what is appropriated by another through even one act of theft, such as stealing.
Lấy của không cho ở đời có nghĩa là lấy của cải của người khác đã được bảo vệ, bằng một trong các hành vi trộm cắp như cân thiếu, đong thiếu trong cõi chúng sinh này.
Paradārañca gacchatīti parassa rakkhitagopitesu bhaṇḍesu aparajjhanto uppathacāraṃ carati.
Paradārañca gacchati (and goes to another’s wife) means one who offends against another’s protected and guarded possessions (wives), engages in illicit conduct.
Đi với vợ người có nghĩa là kẻ phạm lỗi với những thứ được người khác bảo vệ, gìn giữ, thực hành con đường sai trái.
Surāmerayapānanti yassa kassaci surāya ceva merayassa ca pānaṃ.
Surāmerayapānaṃ (intoxicating drinks and liquor) means the drinking of any surā (fermented liquor) and meraya (distilled liquor).
Uống rượu và các chất say có nghĩa là uống bất kỳ loại rượu hay chất say nào.
Anuyuñjatīti sevati bahulīkaroti.
Anuyuñjati (indulges in) means practices and makes it habitual.
Thực hành có nghĩa là thường xuyên thực hành, làm cho nhiều.
Mūlaṃ khaṇatīti tiṭṭhatu paraloko, so pana puggalo idha lokasmiṃyeva yena khettavatthuādinā mūlena patiṭṭhapeyya, tampi aṭṭhapetvā vā vissajjetvā vā suraṃ pivanto attano mūlaṃ khaṇati, anātho kapaṇo hutvā vicarati.
Mūlaṃ khaṇati (digs up his own root) means let alone the next world, that person, in this world itself, drinks liquor, not establishing or abandoning the root by which he might establish himself, such as fields or property, and thus digs up his own root, becoming helpless and wretched, he wanders about.
Đào gốc rễ có nghĩa là, hãy gác lại đời sau, nhưng người đó trong đời này, thay vì giữ gìn cái gốc rễ mà mình có thể thiết lập, như ruộng đất, lại vứt bỏ hoặc bán đi để uống rượu, tự đào gốc rễ của mình, trở thành kẻ không nơi nương tựa, đáng thương mà lang thang.
Evaṃ, bhoti pañcadussīlyakammakārakaṃ puggalaṃ ālapati.
Evaṃ, bho (Thus, O man) addresses the person who commits the five kinds of unvirtuous deeds.
Thưa ngài, như vậy là gọi người làm năm điều ác giới.
Pāpadhammāti lāmakadhammā.
Pāpadhammā (evil deeds) means vile qualities.
Pháp ác là những pháp thấp kém.
Asaññatāti kāyasaññatādirahitā.
Asaññatā (unrestrained) means devoid of bodily restraint and so forth.
Không tự chế là không có sự tự chế về thân, v.v.
Acetasātipi pāṭho, acittakāti attho.
The reading acetasā is also found, meaning without mind.
Cũng có cách đọc là acetasā, nghĩa là không có tâm ý.
Lobho adhammo cāti lobho ceva doso ca.
Lobho adhammo cā (greed and unrighteousness) means greed and hatred.
Tham lam và bất thiện là tham lam và sân hận.
Ubhayampi hetaṃ akusalameva.
Both of these are indeed unwholesome.
Cả hai điều này đều là bất thiện.
Ciraṃ dukkhāya randhayunti cirakālaṃ nirayadukkhādīnaṃ atthāya taṃ ete dhammā mā randhentu mā matthentūti attho.
Ciraṃ dukkhāya randhayu (long lead you to suffering) means let not these qualities long torment you for the sake of suffering in hell and so forth; this is the meaning.
Làm cho đau khổ lâu dài có nghĩa là những pháp này đừng làm cho người đó đau khổ lâu dài trong địa ngục, v.v.
So kira anāthapiṇḍikassa gahapatino visākhāya upāsikāyāti pañcannaṃ ariyasāvakakoṭīnaṃ dānaṃ nindanto vicari, asadisadānampi nindiyeva.
That young bhikkhu Tissa, it is said, went about criticizing the donations of Anāthapiṇḍika the householder, Visākhā the female lay follower, and other such five crores of noble disciples. He also criticized the incomparable donation.
Nghe nói, vị ấy đã chê bai sự bố thí của năm hạng Thánh đệ tử như gia chủ Anāthapiṇḍika và cận sự nữ Visākhā, thậm chí còn chê bai cả sự bố thí vô song.
Tesaṃ tesaṃ dānagge sītalaṃ labhitvā ‘‘sītala’’nti nindi, uṇhaṃ labhitvā ‘‘uṇha’’nti nindi.
At those almsgiving halls, having received cold food, he criticized it, saying, "It's cold!" Having received hot food, he criticized it, saying, "It's hot!"
Tại các buổi bố thí của những vị đó, nếu nhận được đồ ăn nguội thì chê là "nguội", nếu nhận được đồ ăn nóng thì chê là "nóng".
Appaṃ dentepi ‘‘kiṃ ime appamattakaṃ dentī’’ti nindi, bahuṃ dentepi ‘‘imesaṃ gehe ṭhapanaṭṭhānaṃ maññe natthi, nanu nāma bhikkhūnaṃ yāpanamattaṃ dātabbaṃ, ettakaṃ yāgubhattaṃ niratthakameva vissajjatī’’ti nindi.
When people gave little, he criticized, saying, "Why do these people give so little?" When they gave much, he criticized, saying, "It seems there's no place to keep things in their houses! Shouldn't just enough food for the bhikkhus' sustenance be given? This much gruel and rice is simply wasted."
Khi người ta bố thí ít, vị ấy chê: "Sao những người này bố thí ít ỏi vậy?", còn khi bố thí nhiều, vị ấy chê: "Chắc là nhà họ không có chỗ để cất giữ, chẳng lẽ không nên bố thí vừa đủ cho các Tỳ-kheo sao, chừng ấy cháo cơm thật vô ích!".
Attano pana ñātake ārabbha ‘‘aho amhākaṃ ñātakānaṃ gehaṃ catūhi disāhi āgatāgatānaṃ bhikkhūnaṃ opānabhūta’’ntiādīni vatvā pasaṃsaṃ pavattesi.
But regarding his own relatives, he would praise them, saying, "Oh, the houses of our relatives are like a water-well for bhikkhus coming from all four directions!" and so on.
Còn đối với bà con của mình, vị ấy lại nói những lời tán thán như: "Ôi, nhà bà con chúng ta là nơi chứa nước uống cho các Tỳ-kheo từ bốn phương đến."
So panekassa dovārikassa putto janapadaṃ vicarantehi vaḍḍhakīhi saddhiṃ vicaranto sāvatthiṃ patvā pabbajito.
This Tissa was the son of a doorkeeper. Traveling with carpenters who journeyed through the country, he arrived in Sāvatthī and became a bhikkhu.
Nghe nói, vị ấy là con trai của một người gác cổng, đã xuất gia sau khi đi du hành khắp các vùng quê cùng với những người thợ mộc và đến Sāvatthī.
Atha naṃ bhikkhū evaṃ manussānaṃ dānādīni nindantaṃ disvā ‘‘pariggaṇhissāma na’’nti cintetvā, ‘‘āvuso, tava ñātakā kahaṃ vasantī’’ti pucchitvā ‘‘asukagāme nāmā’’ti sutvāva katipaye dahare pesesuṃ.
Then, seeing him thus criticizing the donations of people, the bhikkhus thought, "We will expose him." They asked, "Friend, where do your relatives live?" And having heard, "In such-and-such village," they sent a few young bhikkhus there.
Khi các Tỳ-kheo thấy vị ấy chê bai sự bố thí của mọi người như vậy, họ nghĩ: "Chúng ta hãy tìm hiểu về vị ấy," rồi hỏi: "Này hiền giả, bà con của hiền giả ở đâu?" Sau khi nghe nói: "Ở làng nọ," họ đã cử một vài Tỳ-kheo trẻ đi.
Te tattha gantvā gāmavāsikehi āsanasālāya nisīdāpetvā katasakkārā pucchiṃsu – ‘‘imamhā gāmā nikkhamitvā pabbajito tisso nāma daharo atthi.
Those bhikkhus went there, were seated in the assembly hall by the villagers, and after receiving hospitality, they asked, "There is a young bhikkhu named Tissa who left this village and became a monk.
Khi đến đó, những Tỳ-kheo trẻ được dân làng mời ngồi trong hội trường và sau khi được tiếp đãi, họ hỏi: "Có một Tỳ-kheo trẻ tên Tissa đã xuất gia từ làng này.
Tassa katame ñātakā’’ti?
Who are his relatives?"
Bà con của vị ấy là ai?"
Manussā ‘‘idha kulagehato nikkhamitvā pabbajitadārako natthi, kiṃ nu kho ime vadantī’’ti cintetvā, ‘‘bhante, eko dovārikaputto vaḍḍhakīhi saddhiṃ vicaritvā pabbajitoti suṇoma, taṃ sandhāya vadetha maññe’’ti āhaṃsu.
The people thought, "There is no young man who left a family home here and became a bhikkhu. What are these venerable ones saying?" And they replied, "Venerable sirs, we hear of a doorkeeper's son who traveled with carpenters and became a bhikkhu. We suppose you are referring to him."
Dân làng nghĩ: "Không có người trẻ nào xuất gia từ gia đình ở đây, không biết các vị này đang nói gì?" rồi nói: "Bạch chư Tôn giả, chúng con nghe nói có một người con của người gác cổng đã đi cùng với những người thợ mộc rồi xuất gia, tên là Tissa. Chắc các ngài đang nói về vị ấy."
Daharabhikkhū tissassa tattha issarañātakānaṃ abhāvaṃ ñatvā sāvatthiṃ gantvā ‘‘akāraṇameva, bhante, tisso vilapanto vicaratī’’ti taṃ pavattiṃ bhikkhūnaṃ ārocesuṃ.
The young bhikkhus, knowing that Tissa had no influential relatives there, went to Sāvatthī and reported the matter to the bhikkhus, saying, "Venerable sirs, Tissa is lamenting without reason."
Các Tỳ-kheo trẻ, sau khi biết rằng Tissa không có bà con quyền thế nào ở đó, đã trở về Sāvatthī và báo cáo với các Tỳ-kheo khác về sự việc đó: "Bạch chư Tôn giả, Tissa đang than vãn một cách vô cớ."
Bhikkhūpi taṃ tathāgatassa ārocesuṃ.
The bhikkhus also reported this to the Tathāgata.
Các Tỳ-kheo cũng đã báo cáo điều đó với Đức Như Lai.
Tattha dadāti ve yathāsaddhanti lūkhapaṇītādīsu yaṃkiñci dento jano yathāsaddhaṃ attano saddhānurūpameva deti.
Therein, dadāti ve yathāsaddhaṃ means that people, when giving anything, whether coarse or exquisite, give according to their own faith. Yathāpasādanaṃ means that when giving to elders or juniors, or to whomever one feels devotion, one gives according to one's own devotion. Tatthāti means that in another's donation, one becomes displeased, thinking, "I received little, or I received coarse provisions." Samādhiṃ means that such a person does not attain samādhi, neither by day nor by night, whether in the sense of access or absorption, or in the sense of the paths and fruits. Yassa cetaṃ means that for whichever person this unwholesome state of displeasure in these situations is completely cut off, utterly removed by the knowledge of the Arahantship path, having been rooted out, that person attains the aforementioned samādhi—this is the meaning.
Trong đó, dadāti ve yathāsaddhaṃ có nghĩa là người bố thí bất cứ thứ gì, dù thô sơ hay tinh tế, đều bố thí theo đức tin của mình.
Yathāpasādananti theranavādīsu cassa yasmiṃ yasmiṃ pasādo uppajjati, tassa dento yathāpasādanaṃ attano pasādānurūpameva deti.
Yathāpasādanaṃ means that when giving to elders or juniors, or to whomever one feels devotion, one gives according to one's own devotion.
Yathāpasādanaṃ có nghĩa là người đó bố thí theo lòng tịnh tín của mình đối với bất kỳ vị trưởng lão hay Tỳ-kheo trẻ nào mà mình có lòng tịnh tín.
Tatthāti tasmiṃ parassa dāne ‘‘mayā appaṃ vā laddhaṃ, lūkhaṃ vā laddha’’nti maṅkubhāvaṃ āpajjati.
Tatthāti means that in another's donation, one becomes displeased, thinking, "I received little, or I received coarse provisions."
Tattha có nghĩa là người đó trở nên buồn bã vì sự bố thí của người khác, nghĩ rằng: "Mình nhận được ít quá, mình nhận được đồ thô sơ quá."
Samādhinti so puggalo divā vā rattiṃ vā upacārappanāvasena vā maggaphalavasena vā samādhiṃ nādhigacchati.
Samādhiṃ means that such a person does not attain samādhi, neither by day nor by night, whether in the sense of access or absorption, or in the sense of the paths and fruits.
Samādhiṃ có nghĩa là người đó không đạt được định, dù ngày hay đêm, hoặc theo cách cận định (upacārappanā) hoặc theo cách đạo quả (maggaphalā).
Yassa cetanti yassa puggalassa etaṃ ekesu ṭhānesu maṅkubhāvasaṅkhātaṃ akusalaṃ samucchinnaṃ mūlaghaccaṃ katvā arahattamaggañāṇena samūhataṃ, so vuttappakāraṃ samādhiṃ adhigacchatīti attho.
Yassa cetaṃ means that for whichever person this unwholesome state of displeasure in these situations is completely cut off, utterly removed by the knowledge of the Arahantship path, having been rooted out, that person attains the aforementioned samādhi—this is the meaning.
Yassa cetaṃ có nghĩa là người nào đã nhổ bỏ tận gốc, đã diệt trừ hoàn toàn điều bất thiện này, tức là sự buồn bã ở những trường hợp đó, bằng đạo trí A-la-hán, người đó sẽ đạt được định như đã nói.
Te kira dhammaṃ sotukāmā vihāraṃ gantvā satthāraṃ vanditvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
Desiring to hear the Dhamma, they went to the monastery, paid homage to the Teacher, and sat down at a suitable place.
Nghe nói, năm vị đó muốn nghe pháp nên đã đến tinh xá, đảnh lễ Đức Bổn Sư rồi ngồi xuống một bên.
Buddhānañca ‘‘ayaṃ khattiyo, ayaṃ brāhmaṇo, ayaṃ aḍḍho, ayaṃ duggato, imassa uḷāraṃ katvā dhammaṃ desessāmi, imassa no’’ti cittaṃ na uppajjati.
For the Buddhas, the thought does not arise: "This one is a khattiya, this one a brahmin, this one rich, this one poor; to this one I will teach the Dhamma extensively, to this one I will not."
Trong tâm của chư Phật không khởi lên ý nghĩ: "Người này là Sát-đế-lợi, người này là Bà-la-môn, người này giàu có, người này nghèo khổ; ta sẽ thuyết pháp cao thượng cho người này, còn người kia thì không."
Yaṃkiñci ārabbha dhammaṃ desento dhammagāravaṃ purakkhatvā ākāsagaṅgaṃ otārento viya deseti.
When teaching the Dhamma concerning anyone, he teaches, holding reverence for the Dhamma foremost, as if the celestial Ganges were descending.
Khi Ngài thuyết pháp về bất cứ điều gì, Ngài đều tôn kính Pháp, thuyết pháp như dòng sông Hằng từ trời đổ xuống.
Evaṃ desentassa pana tathāgatassa santike nisinnānaṃ tesaṃ eko nisinnakova niddāyi, eko aṅguliyā bhūmiṃ likhanto nisīdi, eko ekaṃ rukkhaṃ cālento nisīdi, eko ākāsaṃ ullokento nisīdi, eko pana sakkaccaṃ dhammaṃ assosi.
While the Tathāgata was thus teaching, among those sitting near him, one dozed off while sitting, one sat scratching the ground with his finger, one sat shaking a tree, one sat gazing at the sky, and one listened to the Dhamma attentively.
Tuy nhiên, khi Đức Như Lai thuyết pháp như vậy, trong số những người đang ngồi trước Ngài, một người thì ngủ gật, một người thì dùng ngón tay vạch đất, một người thì lay một cái cây, một người thì nhìn lên trời, còn một người thì chăm chú nghe pháp.
Ānandatthero satthāraṃ bījayamāno tesaṃ ākāraṃ olokento satthāraṃ āha – ‘‘bhante, tumhe imesaṃ mahāmeghagajjitaṃ gajjantā viya dhammaṃ desetha, ete pana tumhesupi dhammaṃ kathentesu idañcidañca karontā nisinnā’’ti.
Venerable Ānanda, fanning the Teacher, observed their behavior and said to the Teacher: "Venerable Sir, you teach the Dhamma as if thundering like a great cloud, but these people, even while you are speaking the Dhamma, sit doing this and that."
Trưởng lão Ānanda, trong khi quạt cho Đức Bổn Sư, quan sát cử chỉ của họ rồi thưa với Đức Bổn Sư: "Bạch Thế Tôn, Thế Tôn thuyết pháp cho những người này như mây lớn gầm thét, nhưng những người này lại ngồi làm điều này điều nọ trong khi Thế Tôn đang thuyết pháp."
‘‘Ānanda, tvaṃ ete na jānāsī’’ti?
"Ānanda, do you not know them?"
"Này Ānanda, con không biết những người này sao?"
‘‘Āma, na jānāmi, bhante’’ti.
"No, Venerable Sir, I do not know them."
"Bạch Thế Tôn, vâng, con không biết."
Etesu hi yo esa niddāyanto nisinno, esa pañca jātisatāni sappayoniyaṃ nibbattitvā bhogesu sīsaṃ ṭhapetvā niddāyi, idānipissa niddāya titti natthi, nāssa kaṇṇaṃ mama saddo pavisatīti.
Among these, the one who is sitting drowsily, he was born in the serpent realm for five hundred existences, and he slept with his head resting on his coils; even now he is not satisfied with sleep, and my voice does not enter his ear.
"Trong số những người này, người đang ngồi ngủ gật đó, đã sinh làm loài rắn trong năm trăm kiếp, nằm đầu trên tài sản mà ngủ. Bây giờ, vị ấy vẫn không đủ giấc ngủ, tiếng của Như Lai không lọt vào tai vị ấy."
Kiṃ pana, bhante, paṭipāṭiyā kathetha, udāhu antarantarāti.
"But Venerable Sir, do you speak about them in sequence or intermittently?"
"Bạch Thế Tôn, Thế Tôn kể theo thứ tự hay xen kẽ?"
Ānanda, etassa hi kālena manussattaṃ, kālena devattaṃ, kālena nāgattanti evaṃ antarantarā uppajjantassa upapattiyo sabbaññutaññāṇenāpi na sakkā paricchindituṃ.
"Ānanda, it is not possible to determine the existences of this person, who was sometimes a human, sometimes a deva, sometimes a nāga, arising intermittently in this way, even with omniscience."
Này Ānanda, những sự tái sinh của người này, đôi khi là người, đôi khi là chư thiên, đôi khi là loài rồng, cứ thế xen kẽ nhau, không thể đếm hết được ngay cả với Tuệ Giác Toàn Tri.
Paṭipāṭiyā panesa pañca jātisatāni nāgayoniyaṃ nibbattitvā niddāyantopi niddāya atittoyeva.
However, this person was born in the nāga realm for five hundred existences in succession, and even when dozing, he is still not satisfied with sleep.
Người này đã liên tục tái sinh trong loài rồng năm trăm kiếp, và ngay cả khi ngủ gật, vẫn chưa đủ thỏa mãn với giấc ngủ.
Aṅguliyā bhūmiṃ likhanto nisinnapurisopi pañca jātisatāni gaṇḍuppādayoniyaṃ nibbattitvā bhūmiṃ khaṇi, idānipi bhūmiṃ khaṇantova mama saddaṃ na suṇāti.
The man sitting scratching the ground with his finger was born in the worm realm for five hundred existences and dug the ground; even now he scratches the ground and does not hear my voice.
Người đàn ông đang ngồi cào đất bằng ngón tay này đã tái sinh trong loài giun đất năm trăm kiếp, và đã cào đất. Ngay cả bây giờ, anh ta vẫn đang cào đất và không nghe thấy lời ta.
Esa rukkhaṃ cālento nisinnapurisopi paṭipāṭiyā pañca jātisatāni makkaṭayoniyaṃ nibbatti, idānipi pubbāciṇṇavasena rukkhaṃ cāletiyeva, nāssa kaṇṇaṃ mama saddo pavisati.
This man sitting shaking a tree was born in the monkey realm for five hundred existences in succession; even now, by force of habit from the past, he shakes the tree, and my voice does not enter his ear.
Người đàn ông đang ngồi rung cây này đã liên tục tái sinh trong loài khỉ năm trăm kiếp. Ngay cả bây giờ, anh ta vẫn rung cây theo thói quen cũ, và lời ta không lọt vào tai anh ta.
Esa ākāsaṃ ulloketvā nisinnapurisopi pañca jātisatāni nakkhattapāṭhako hutvā nibbatti, idāni pubbāciṇṇavasena ajjāpi ākāsameva ulloketi, nāssa kaṇṇaṃ mama saddo pavisati.
This man sitting gazing at the sky was born as an astrologer for five hundred existences; even now, by force of habit from the past, he gazes at the sky, and my voice does not enter his ear.
Người đàn ông đang ngồi nhìn lên trời này đã tái sinh làm nhà chiêm tinh năm trăm kiếp. Ngay cả bây giờ, anh ta vẫn nhìn lên trời theo thói quen cũ, và lời ta không lọt vào tai anh ta.
Esa sakkaccaṃ dhammaṃ suṇanto nisinnapuriso pana paṭipāṭiyā pañca jātisatāni tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū mantajjhāyakabrāhmaṇo hutvā nibbatti, idānipi mantaṃ saṃsandanto viya sakkaccaṃ suṇātīti.
However, this man sitting listening to the Dhamma attentively was born as a brahmin skilled in the three Vedas and a reciter of mantras for five hundred existences in succession; even now he listens attentively, as if comparing mantras."
Còn người đàn ông đang ngồi lắng nghe pháp một cách thành kính này đã liên tục tái sinh làm Bà-la-môn thông thạo ba bộ Veda và tụng niệm thần chú năm trăm kiếp. Ngay cả bây giờ, anh ta vẫn lắng nghe một cách thành kính như thể đang đối chiếu thần chú.
‘‘Bhante, tumhākaṃ dhammadesanā chaviādīni chinditvā aṭṭhimiñjaṃ āhacca tiṭṭhati, kasmā ime tumhesupi dhammaṃ desentesu sakkaccaṃ na suṇantī’’ti?
"Venerable Sir, your Dhamma discourse cuts through the skin and so forth, and penetrates to the bone marrow; why do these people not listen attentively even when you are teaching the Dhamma?"
“Bạch Đức Thế Tôn, pháp thoại của Ngài thâm nhập đến tận tủy xương, cắt đứt da thịt v.v., tại sao những người này, dù Ngài có thuyết pháp, cũng không chú tâm lắng nghe?”
‘‘Ānanda, mama dhammo sussavanīyoti saññaṃ karosi maññe’’ti.
"Ānanda, you think my Dhamma is easy to hear, I suppose?"
“Ānanda, có lẽ con nghĩ rằng pháp của Ta dễ nghe chăng?”
‘‘Kiṃ pana, bhante, dussavanīyo’’ti?
"But Venerable Sir, is it difficult to hear?"
“Bạch Đức Thế Tôn, vậy thì pháp có khó nghe chăng?”
‘‘Āma, ānandā’’ti.
"Yes, Ānanda."
“Phải, Ānanda, khó nghe đấy.”
‘‘Kasmā, bhante’’ti?
"Why, Venerable Sir?"
“Bạch Đức Thế Tôn, tại sao vậy?”
‘‘Ānanda, buddhoti vā dhammoti vā saṅghoti vā padaṃ imehi sattehi anekesupi kappakoṭisatasahassesu asutapubbaṃ.
"Ānanda, the terms 'Buddha,' 'Dhamma,' or 'Saṅgha' have never been heard by these beings throughout countless hundreds of thousands of eons.
“Ānanda, những từ như Phật, Pháp, Tăng là những từ mà các chúng sanh này chưa từng nghe trong hàng trăm ngàn vạn kiếp vô thỉ.
Yasmā imaṃ dhammaṃ sotuṃ na sakkontā anamatagge saṃsāre ime sattā anekavihitaṃ tiracchānakathaṃyeva suṇantā āgatā, tasmā surāpānakeḷimaṇḍalādīsu gāyantā naccantā vicaranti, dhammaṃ sotuṃ na sakkontī’’ti.
Because these beings, unable to hear this Dhamma, have come through beginningless saṃsāra listening only to various kinds of animal talk, they wander about singing and dancing in places like drinking and amusement circles, and are unable to hear the Dhamma."
Vì không thể nghe pháp này, nên trong vòng luân hồi vô thỉ, các chúng sanh này đã quen nghe đủ thứ chuyện tầm thường của loài súc sanh, do đó họ ca hát, nhảy múa ở các nơi như hội trường uống rượu v.v., và không thể nghe pháp.”
‘‘Kiṃ nissāya panete na sakkonti, bhante’’ti?
"Venerable Sir, relying on what are they unable?"
“Bạch Đức Thế Tôn, do nương tựa vào điều gì mà họ không thể nghe được?”
Athassa satthā, ‘‘ānanda, rāgaṃ nissāya dosaṃ nissāya mohaṃ nissāya taṇhaṃ nissāya na sakkonti.
Then the Teacher said to him: "Ānanda, they are unable relying on passion, relying on hatred, relying on delusion, relying on craving.
Rồi Đức Bổn Sư nói với vị ấy rằng: “Ānanda, họ không thể nghe được là do nương tựa vào tham (rāga), nương tựa vào sân (dosa), nương tựa vào si (moha), nương tựa vào ái (taṇhā).
Rāgaggisadiso aggi nāma natthi, so chārikampi asesetvā satte dahati.
There is no fire like the fire of passion; it burns beings without leaving even ashes."
Không có ngọn lửa nào giống như lửa tham (rāgaggi), nó thiêu đốt chúng sanh không còn sót lại tro tàn.
Kiñcāpi sattasūriyapātubhāvaṃ nissāya uppanno kappavināsako aggipi kiñci anavasesetvāva lokaṃ dahati, so pana aggi kadāciyeva dahati.
Although the world-destroying fire, which arises due to the appearance of seven suns, burns the world without leaving anything, that fire burns only occasionally.
Mặc dù ngọn lửa hủy diệt thế giới, phát sinh do sự xuất hiện của bảy mặt trời, cũng thiêu đốt thế giới không còn sót lại gì, nhưng ngọn lửa ấy chỉ thiêu đốt đôi khi.
Rāgaggino adahanakālo nāma natthi, tasmā rāgasamo vā aggi dosasamo vā gaho mohasamaṃ vā jālaṃ taṇhāsamā vā nadī nāma natthī’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –
There is no time when the fire of lust does not burn beings. Therefore, saying, ‘There is no fire like lust, no grasping like hatred, no net like delusion, and no river like craving,’ the Buddha uttered this verse:
Còn lửa tham thì không có lúc nào không thiêu đốt. Vì vậy, không có ngọn lửa nào giống như tham, không có sự nắm giữ nào giống như sân, không có lưới nào giống như si, không có con sông nào giống như ái,” và rồi Ngài nói bài kệ này:
Tattha rāgasamoti dhūmādīsu kiñci adassetvā antoyeva uṭṭhāya jhāpanavasena rāgena samo aggi nāma natthi.
Therein, rāgasamo (like lust) means there is no fire like lust, which burns from within without showing any smoke or other signs.
Trong đó, rāgasamo (không có lửa nào bằng tham) có nghĩa là không có ngọn lửa nào giống như tham, vì nó bốc lên từ bên trong và thiêu đốt mà không biểu lộ khói hay bất cứ điều gì khác.
Dosasamoti yakkhagahaajagaragahakumbhilagahādayo ekasmiṃyeva attabhāve gaṇhituṃ sakkonti, dosagaho pana sabbattha ekantameva gaṇhātīti dosena samo gaho nāma natthi.
Dosasamo (like hatred) means that while grasping by ogres, pythons, crocodiles, etc., can only seize one existence, the grasping of hatred certainly seizes all existences. Therefore, there is no grasping like hatred.
Dosasamo (không có sự nắm giữ nào bằng sân) có nghĩa là sự nắm giữ của yakkhagaha (quỷ), ajagaragaha (trăn), kumbhilagaha (cá sấu) v.v., chỉ có thể nắm giữ trong một kiếp, nhưng sự nắm giữ của sân thì chắc chắn nắm giữ ở khắp mọi nơi. Do đó, không có sự nắm giữ nào giống như sân.
Mohasamanti onandhanapariyonandhanaṭṭhena pana mohasamaṃ jālaṃ nāma natthi.
Mohasamaṃ (like delusion) means there is no net like delusion, in the sense of enshrouding and completely enshrouding.
Mohasamaṃ (không có lưới nào bằng si) có nghĩa là không có lưới nào giống như si, vì nó che lấp và bao trùm.
Taṇhāsamāti gaṅgādīnaṃ nadīnaṃ puṇṇakālopi ūnakālopi sukkhakālopi paññāyati, taṇhāya pana puṇṇakālo vā sukkhakālo vā natthi, niccaṃ ūnāva paññāyatīti duppūraṇaṭṭhena taṇhāya samā nadī nāma natthīti attho.
Taṇhāsamā (like craving) means that for rivers like the Ganges, a full season, a low season, and a dry season are known. But for craving, there is no full season or dry season; it is always known as deficient. Thus, in the sense of being difficult to satisfy, there is no river like craving.
Taṇhāsamā (không có con sông nào bằng ái) có nghĩa là các con sông như Gaṅgā v.v., có lúc đầy, lúc cạn, lúc khô, nhưng ái thì không có lúc đầy hay lúc khô, nó luôn luôn được thấy là thiếu thốn. Do đó, không có con sông nào giống như ái về mặt khó làm cho đầy đủ.
Satthā kira aṅguttarāpesu cārikaṃ caranto meṇḍakaseṭṭhino ca, bhariyāya cassa candapadumāya, puttassa ca dhanañcayaseṭṭhino, suṇisāya ca sumanadeviyā, nattāya cassa visākhāya, dāsassa ca puṇṇassāti imesaṃ sotāpattiphalūpanissayaṃ disvā bhaddiyanagaraṃ gantvā jātiyāvane vihāsi.
It is said that the Teacher, while wandering in the Aṅga and Uttara regions, saw the spiritual potential (upanissaya) for stream-entry (sotāpatti) in Meṇḍaka the millionaire, his wife Candapadumā, his son Dhanañcaya the millionaire, his daughter-in-law Sumanadevī, his granddaughter Visākhā, and his slave Puṇṇa. So, he went to Bhaddiya city and resided in the Jātiyāvana.
Đức Bổn Sư, khi du hành ở các xứ Aṅga và Uttara, đã thấy được duyên lành chứng quả Dự Lưu của Trưởng giả Meṇḍaka, vợ ông là Candapadumā, con trai ông là Trưởng giả Dhanañcaya, con dâu ông là Sumanadevī, cháu gái ông là Visākhā, và người hầu của ông là Puṇṇa. Ngài đã đến thành Bhaddiya và ngự tại khu rừng Jātiyāvana.
Meṇḍakaseṭṭhi satthu āgamanaṃ assosi.
Meṇḍaka the millionaire heard of the Teacher’s arrival.
Trưởng giả Meṇḍaka đã nghe tin Đức Bổn Sư đến.
Kasmā panesa meṇḍakaseṭṭhi nāma jātoti?
Why was he called Meṇḍaka the millionaire?
Tại sao ông lại có tên là Trưởng giả Meṇḍaka?
Tassa kira pacchimagehe aṭṭhakarīsamatte ṭhāne hatthiassausabhapamāṇā suvaṇṇameṇḍakā pathaviṃ bhinditvā piṭṭhiyā piṭṭhiṃ paharamānā uṭṭhahiṃsu.
It is said that in the back of his house, in an area of about eight karīsas, golden rams the size of elephants, horses, and bulls emerged, breaking through the earth and striking their backs against each other.
Người ta kể rằng, ở phía sau nhà ông, tại một khu đất rộng khoảng tám karīsa (đơn vị đo đất), có những con cừu vàng to bằng voi, ngựa, bò đực, trồi lên khỏi mặt đất, lưng chạm vào nhau.
Tesaṃ mukhesu pañcavaṇṇānaṃ suttānaṃ geṇḍukā pakkhittā honti.
In their mouths were balls of five-colored threads.
Trong miệng chúng có những cuộn chỉ năm màu.
Sappitelamadhuphāṇitādīhi vā vatthacchādanahiraññasuvaṇṇādīhi vā atthe sati tesaṃ mukhato geṇḍuke apanenti, ekassāpi meṇḍakassa mukhato jambudīpavāsīnaṃ pahonakaṃ sappitelamadhuphāṇitavatthacchādanahiraññasuvaṇṇaṃ nikkhamati.
When there was a need for ghee, oil, honey, treacle, etc., or for clothes, garments, gold, silver, etc., they would remove the balls from the rams’ mouths. From the mouth of even one ram, enough ghee, oil, honey, treacle, clothes, garments, gold, and silver for the inhabitants of Jambudīpa would issue forth.
Khi cần bơ, dầu, mật ong, đường phèn v.v., hoặc vải vóc, y phục, vàng bạc v.v., người ta lấy cuộn chỉ ra khỏi miệng chúng, và từ miệng mỗi con cừu vàng sẽ chảy ra đủ bơ, dầu, mật ong, đường phèn, vải vóc, y phục, vàng bạc cho cư dân Jambudīpa sử dụng.
Tato paṭṭhāya meṇḍakaseṭṭhīti paññāyi.
From then on, he became known as Meṇḍaka the millionaire.
Từ đó, ông được biết đến với tên Trưởng giả Meṇḍaka.
Kiṃ panassa pubbakammanti?
What was his past kamma?
Vậy nghiệp quá khứ của ông là gì?
Vipassībuddhakāle kira esa avarojassa nāma kuṭumbikassa bhāgineyyo mātulena samānanāmo avarojo nāma ahosi.
It is said that during the time of Vipassī Buddha, he was the nephew of a householder named Avarojja, and his own name was also Avarojja, the same as his uncle's.
Người ta kể rằng, vào thời Đức Phật Vipassī, ông là cháu của một gia chủ tên Avaroja, và ông cũng có tên là Avaroja, giống tên của người cậu.
Athassa mātulo satthu gandhakuṭiṃ kātuṃ ārabhi.
Then his uncle began to build a perfumed chamber (gandhakuṭi) for the Teacher.
Khi ấy, người cậu của ông bắt đầu xây dựng Gandhakūṭi (hương thất) cho Đức Bổn Sư.
So tassa santikaṃ gantvā, ‘‘mātula, ubhopi saheva karomā’’ti vatvā ‘‘ahaṃ aññehi saddhiṃ asādhāraṇaṃ katvā ekakova karissāmī’’ti tena pana paṭikkhittakāle ‘‘imasmiṃ ṭhāne gandhakuṭiyā katāya imasmiṃ nāma ṭhāne kuñjarasālaṃ nāma laddhuṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā araññato dabbasambhāre āharāpetvā ekaṃ thambhaṃ suvaṇṇakhacitaṃ, ekaṃ rajatakhacitaṃ, ekaṃ maṇikhacitaṃ, ekaṃ sattaratanakhacitanti evaṃ tulāsaṅghātadvārakavāṭavātapānagopānasīchadaniṭṭhakā sabbāpi suvaṇṇādikhacitāva kāretvā gandhakuṭiyā sammukhaṭṭhāne tathāgatassa sattaratanamayaṃ kuñjarasālaṃ kāresi.
He went to his uncle and said, ‘‘Uncle, let us both do it together.’’ But when his uncle refused, saying, ‘‘I will do it alone, without sharing it with others,’’ he thought, ‘‘When a perfumed chamber is built in this place, a Kuñjarasālā (elephant hall) should be obtained in this other place.’’ So, he had building materials brought from the forest and constructed a pillar inlaid with gold, one inlaid with silver, one inlaid with gems, and one inlaid with the seven precious jewels. In this way, all the beams, rafters, doorframes, doors, windows, eaves, and bricks were made inlaid with gold and other precious substances. In front of the perfumed chamber, he built a Kuñjarasālā made of the seven precious jewels for the Tathāgata.
Ông đến gặp cậu và nói: “Cậu ơi, cả hai chúng ta cùng làm đi.” Nhưng khi người cậu từ chối và nói: “Tôi sẽ tự mình làm, không chung với ai khác,” ông nghĩ: “Khi Gandhakūṭi này được xây dựng ở đây, thì một Kuñjarasāla (sảnh voi) cũng nên được xây dựng ở một vị trí cụ thể.” Thế là ông cho người mang vật liệu từ rừng về, và cho xây dựng một cột dát vàng, một cột dát bạc, một cột dát ngọc, một cột dát thất bảo. Cứ như vậy, tất cả xà nhà, đòn tay, cửa cái, cửa sổ, xà ngang, ngói lợp đều được dát vàng và các loại đá quý khác, và ông cho xây dựng một Kuñjarasāla bằng thất bảo cho Đức Như Lai ở phía trước Gandhakūṭi.
Tassā upari ghanarattasuvaṇṇamayā kambalā pavāḷamayā sikharathūpikāyo ahesuṃ.
Above it were spires (thūpikā) made of solid red gold and coral, resembling red blankets.
Phía trên đó có những tấm chăn bằng vàng đỏ đặc và những chóp tháp bằng san hô.
Kuñjarasālāya majjhe ṭhāne ratanamaṇḍapaṃ kāretvā dhammāsanaṃ patiṭṭhāpesi.
In the middle of the Kuñjarasālā, he built a jeweled pavilion and installed a Dhamma seat.
Ở giữa Kuñjarasāla, ông cho xây dựng một bảo tháp bằng đá quý và đặt một pháp tòa.
Tassa ghanarattasuvaṇṇamayā pādā ahesuṃ, tathā catasso aṭaniyo.
Its feet were made of solid red gold, and likewise its four crossbars.
Pháp tòa đó có chân bằng vàng đỏ đặc, và bốn thanh ngang cũng vậy.
Cattāro pana suvaṇṇameṇḍake kārāpetvā āsanassa catunnaṃ pādānaṃ heṭṭhā ṭhapesi, dve meṇḍake kārāpetvā pādapīṭhakāya heṭṭhā ṭhapesi, cha suvaṇṇameṇḍake kārāpetvā maṇḍapaṃ parikkhipento ṭhapesi.
He had four golden rams made and placed them beneath the four feet of the seat; he had two rams made and placed them beneath the footrest; he had six golden rams made and placed them encircling the pavilion.
Ông cho đúc bốn con cừu vàng và đặt dưới bốn chân pháp tòa, hai con cừu vàng đặt dưới bệ kê chân, và sáu con cừu vàng đặt bao quanh bảo tháp.
Dhammāsanaṃ paṭhamaṃ suttamayehi rajjukehi vāyāpetvā majjhe suvaṇṇasuttamayehi upari muttamayehi suttehi vāyāpesi.
The Dhamma seat was first woven with ropes made of thread, then in the middle with threads of gold and above with threads of pearls.
Pháp tòa được dệt trước tiên bằng dây chỉ, ở giữa bằng chỉ vàng, và phía trên bằng chỉ ngọc trai.
Tassa candanamayo apassayo ahosi.
Its backrest was made of sandalwood.
Chỗ tựa lưng của pháp tòa được làm bằng gỗ đàn hương.
Evaṃ kuñjarasālaṃ niṭṭhāpetvā sālāmahaṃ karonto aṭṭhasaṭṭhīhi bhikkhusatasahassehi saddhiṃ satthāraṃ nimantetvā cattāro māse dānaṃ datvā osānadivase ticīvaraṃ adāsi.
Having thus completed the Kuñjarasālā, he held a great festival for the hall, invited the Teacher with six million eight hundred thousand bhikkhus, gave alms for four months, and on the last day, offered the three robes (ticīvara).
Sau khi hoàn thành Kuñjarasāla như vậy, ông tổ chức một đại lễ cúng dường sảnh, thỉnh Đức Bổn Sư cùng sáu mươi tám vạn Tỳ-kheo, cúng dường trong bốn tháng, và vào ngày cuối cùng, ông dâng tam y.
Tattha saṅghanavakassa satasahassagghanikaṃ pāpuṇi.
There, the youngest monk in the Saṅgha received requisites worth one hundred thousand.
Trong số đó, vị Tăng sĩ trẻ nhất đã nhận được một vật cúng dường trị giá một trăm ngàn.
Evaṃ vipassībuddhakāle puññakammaṃ katvā tato cuto devesu ca manussesu ca saṃsaranto imasmiṃ bhaddakappe bārāṇasiyaṃ mahābhogakule nibbattitvā bārāṇasiseṭṭhi nāma ahosi.
Having thus performed meritorious deeds during the time of Vipassī Buddha, and having passed away from that state, he wandered through the realms of devas and humans, and in this auspicious eon, he was reborn into a wealthy family in Bārāṇasī and became known as the Bārāṇasī Setthī.
Như vậy, sau khi làm phước thiện vào thời Đức Phật Vipassī, ông đã từ bỏ kiếp đó, luân chuyển giữa cõi trời và cõi người, và trong kiếp Bhaddakappa này, ông đã tái sinh vào một gia đình giàu có ở Bārāṇasī và trở thành Trưởng giả Bārāṇasī.
So ekadivasaṃ rājūpaṭṭhānaṃ gacchanto purohitaṃ disvā ‘‘kiṃ, ācariya, nakkhattamuhuttaṃ, upadhārethā’’ti āha.
One day, as he was going to attend upon the king, he saw the purohita and asked, “Teacher, have you observed the constellations and auspicious moments?”
Một ngày nọ, khi vị trưởng giả ấy đang đi đến nơi vua ngự, thấy vị thầy tế lễ, ông hỏi: "Thưa thầy, thầy có xem xét sao số và thời khắc không?"
Āma, upadhāremi, kiṃ aññaṃ amhākaṃ kammanti.
“Yes, I observe them. What other work do we have?”
"Vâng, tôi có xem xét. Ngoài việc đó ra, việc gì khác là công việc của chúng tôi?"
Tena hi kīdisaṃ janapadacārittanti?
“Then, what is the custom of the country?”
"Vậy thì, tình hình trong nước ra sao?"
Ekaṃ bhayaṃ bhavissatīti.
“There will be a certain danger.”
"Sẽ có một tai họa."
Kiṃ bhayaṃ nāmāti?
“What kind of danger?”
"Tai họa gì vậy?"
Chātakabhayaṃ seṭṭhīti.
“A famine, Setthī.”
"Thưa trưởng giả, đó là tai họa đói kém."
Kadā bhavissatīti?
“When will it occur?”
"Khi nào sẽ xảy ra?"
Ito tiṇṇaṃ saṃvaccharānaṃ accayenāti.
“After three years from now.”
"Sau ba năm nữa kể từ bây giờ."
Taṃ sutvā seṭṭhi bahuṃ kasikammaṃ kāretvā gehe vijjamānadhanenāpi dhaññameva gahetvā aḍḍhaterasāni koṭṭhasatāni kāretvā sabbakoṭṭhake vīhīhi paripūresi.
Hearing that, the Setthī had much farming done, and with the wealth he had at home, he acquired only grain, had one thousand two hundred and fifty granaries built, and filled all the granaries with paddy.
Nghe vậy, vị trưởng giả đã cho làm nhiều công việc đồng áng, và với số tài sản hiện có trong nhà, ông chỉ mua lúa, xây một ngàn hai trăm năm mươi kho lúa và chất đầy lúa vào tất cả các kho.
Koṭṭhesu appahontesu cāṭiādīni pūretvā avasesaṃ bhūmiyaṃ āvāṭe katvā nikhaṇi.
When the granaries were insufficient, he filled jars and other containers, and the remaining grain he buried in pits dug in the ground.
Khi các kho không đủ chứa, ông cho đổ đầy vào các chum, vại, v.v., và phần còn lại thì đào hố dưới đất để chôn giấu.
Nidhānāvasesaṃ mattikāya saddhiṃ madditvā bhittiyo limpāpesi.
The remaining stored grain he mixed with clay and had the walls plastered with it.
Số lúa còn lại sau khi chôn giấu, ông trộn với đất sét rồi cho trát lên tường.
So aparena samayena chātakabhaye sampatte yathānikkhittaṃ dhaññaṃ paribhuñjanto koṭṭhesu ca cāṭiādīsu ca nikkhittadhaññe parikkhīṇe parijane pakkosāpetvā āha – ‘‘gacchatha, tātā, pabbatapādaṃ pavisitvā jīvantā subhikkhakāle mama santikaṃ āgantukāmā āgacchatha, anāgantukāmā tattha tattheva jīvathā’’ti.
Later, when the famine arrived, he consumed the stored grain. When the grain stored in the granaries and jars was exhausted, he called his household members and said, “Go, my children, enter the foot of the mountain and live there. If you wish to return to me when times are prosperous, then come back. If you do not wish to return, then live there wherever you are.”
Sau một thời gian, khi tai họa đói kém xảy ra, ông dùng số lúa đã cất giữ. Khi lúa trong các kho và chum, vại, v.v. đã cạn, ông cho gọi gia nhân đến và nói: "Này các con, hãy đi vào chân núi và sống ở đó. Nếu các con muốn trở lại với ta vào thời kỳ sung túc, hãy trở lại; nếu không muốn trở lại, hãy sống ở đó."
Te rodamānā assumukhā hutvā seṭṭhiṃ vanditvā khamāpetvā sattāhaṃ nisīditvā tathā akaṃsu.
They, weeping with tear-filled faces, paid homage to the Setthī, begged his forgiveness, sat for seven days, and then did as he instructed.
Họ khóc lóc, mặt đẫm lệ, đảnh lễ và xin lỗi vị trưởng giả, rồi ở lại bảy ngày và làm theo lời ông.
Tassa pana santike veyyāvaccakaro ekova puṇṇo nāma dāso ohīyi, tena saddhiṃ seṭṭhijāyā seṭṭhiputto seṭṭhisuṇisāti pañceva janā ahesuṃ.
However, only one servant, named Puṇṇa, who managed affairs, remained with him. With him were the Setthī’s wife, the Setthī’s son, and the Setthī’s daughter-in-law, making only five people in total.
Chỉ có một người hầu tên Puṇṇa ở lại với ông. Cùng với người đó, có năm người nữa là vợ của trưởng giả, con trai của trưởng giả, con dâu của trưởng giả.
Te bhūmiyaṃ āvāṭesu nihitadhaññepi parikkhīṇe bhittimattikaṃ pātetvā temetvā tato laddhadhaññena yāpayiṃsu.
When the grain buried in the pits in the ground was also exhausted, they pulled down the clay from the walls, moistened it, and subsisted on the grain obtained from it.
Khi lúa chôn trong các hố dưới đất cũng đã cạn, họ đã cạy đất sét trên tường, làm ướt nó, và sống nhờ số lúa gạo thu được từ đó.
Athassa jāyā chātake avattharante mattikāya khīyamānāya bhittipādesu avasiṭṭhamattikaṃ pātetvā temetvā aḍḍhāḷhakamattaṃ vīhiṃ labhitvā koṭṭetvā ekaṃ taṇḍulanāḷiṃ gahetvā ‘‘chātakakāle corā bahū hontī’’ti corabhayena ekasmiṃ kuṭe pakkhipitvā pidahitvā bhūmiyaṃ nikhaṇitvā ṭhapesi.
Then, when the famine was pressing hard and the clay was running out, his wife pulled down the remaining clay from the base of the walls, moistened it, obtained about half a nāḷi of paddy, husked it, took one nāḷi of rice, and, fearing thieves (thinking, “In times of famine, there are many thieves”), put it in a pot, covered it, and buried it in the ground.
Sau đó, khi tai họa đói kém vẫn tiếp diễn và đất sét đã cạn, vợ ông đã cạy phần đất sét còn lại ở chân tường, làm ướt nó, thu được khoảng nửa nāḷī lúa, giã ra, lấy một nāḷī gạo, rồi vì sợ trộm cướp trong thời kỳ đói kém có thể nhiều, bà cho vào một cái nồi, đậy lại, chôn xuống đất và cất giữ.
Atha naṃ seṭṭhi rājūpaṭṭhānato āgantvā āha – ‘‘bhadde, chātomhi, atthi kiñcī’’ti.
Then the Setthī, returning from attending upon the king, said to her, “My dear, I am hungry. Is there anything?”
Sau đó, vị trưởng giả trở về từ nơi vua ngự và nói với bà: "Này hiền thê, ta đói rồi, có gì ăn không?"
Sā vijjamānaṃ ‘‘natthī’’ti avatvā ‘‘ekā taṇḍulanāḷi atthī’’ti āha.
Without saying “There is nothing” when there was something, she said, “There is one nāḷi of rice.”
Bà không nói "không có" khi có, mà nói: "Có một nāḷī gạo."
‘‘Kahaṃ sā’’ti?
“Where is it?”
"Nó ở đâu?"
‘‘Corabhayena me nikhaṇitvā ṭhapitā’’ti.
“I buried it out of fear of thieves.”
"Vì sợ trộm cướp, con đã chôn nó đi."
‘‘Tena hi naṃ uddharitvā kiñci pacāhī’’ti.
“Then dig it up and cook something.”
"Vậy thì hãy lấy nó lên và nấu gì đó đi."
‘‘Sace yāguṃ pacissāmi, dve vāre labhissati.
She said, “If I cook gruel, it will last for two servings.
Bà nói: "Nếu con nấu cháo, sẽ được hai lần ăn.
Sace bhattaṃ pacissāmi, ekavārameva labhissati, kiṃ pacāmi, sāmī’’ti āha.
If I cook rice, it will only last for one serving. What should I cook, my lord?”
Nếu con nấu cơm, sẽ chỉ được một lần ăn. Con nên nấu gì, thưa chủ nhân?"
‘‘Amhākaṃ añño paccayo natthi, bhattaṃ bhuñjitvā marissāma, bhattameva pacāhī’’ti.
“We have no other sustenance. We will eat rice and die. Cook only rice.”
"Chúng ta không còn phương tiện nào khác. Hãy ăn cơm rồi chết, hãy nấu cơm đi."
Sā bhattaṃ pacitvā pañca koṭṭhāse katvā seṭṭhino koṭṭhāsaṃ vaḍḍhetvā purato ṭhapesi.
She cooked the rice, divided it into five portions, and, increasing the Setthī’s portion, placed it before him.
Bà nấu cơm, chia thành năm phần, và đặt phần của trưởng giả trước mặt ông.
Tasmiṃ khaṇe gandhamādanapabbate paccekabuddho samāpattito vuṭṭhāti.
At that moment, a Paccekabuddha emerged from his attainment on Mount Gandhamādana.
Vào khoảnh khắc đó, một vị Độc Giác Phật (Paccekabuddha) từ núi Gandhāmadana xuất định.
Antosamāpattiyaṃ kira samāpattibalena jighacchā na bādhati.
It is said that hunger does not afflict one during the internal attainment, due to the power of that attainment.
Trong định, sự đói khát không làm phiền nhờ sức mạnh của định.
Samāpattito vuṭṭhitānaṃ pana balavatī hutvā udarapaṭalaṃ ḍayhantī viya uppajjati.
But for those who have emerged from samāpatti, a strong hunger arises, as if burning the lining of the stomach.
Nhưng đối với những vị đã xuất định, sự đói khát trở nên mạnh mẽ, xuất hiện như thể đang đốt cháy màng bụng.
Tasmā te labhanaṭṭhānaṃ oloketvā gacchanti.
Therefore, they go looking for a place to receive alms.
Vì vậy, các vị ấy nhìn xem nơi có thể nhận được vật thực rồi đi.
Taṃ divasañca tesaṃ dānaṃ datvā senāpatiṭṭhānādīsu aññatarasampattiṃ labhanti.
And on that day, by giving alms to them, people attain one of the various fortunes, such as the position of a general.
Và vào ngày đó, những ai bố thí cho các vị ấy sẽ đạt được một trong các thành tựu như địa vị tổng tư lệnh.
Tasmā sopi dibbena cakkhunā olokento ‘‘sakalajambudīpe chātakabhayaṃ uppannaṃ, seṭṭhigehe ca pañcannaṃ janānaṃ nāḷikodanova pakko, saddhā nu kho ete, sakkhissanti vā mama saṅgahaṃ kātu’’nti tesaṃ saddhabhāvañca saṅgahaṃ kātuṃ samatthabhāvañca disvā pattacīvaramādāya mahāseṭṭhissa purato dvāre ṭhitameva attānaṃ dassesi.
Therefore, that Paccekabuddha, looking with his divine eye, thought: “A famine has arisen throughout Jambudīpa, and in the rich man’s house, rice cooked from one nāḷi of grain for five people is ready. Are these people faithful? Will they be able to support me?” Seeing their faith and their ability to provide support, he took his bowl and robes and showed himself standing right at the door in front of the great rich man.
Vì vậy, vị ấy cũng dùng thiên nhãn quán sát và thấy rằng: "Tai họa đói kém đã xảy ra khắp toàn cõi Jambudīpa, và trong nhà của trưởng giả chỉ có một nāḷī cơm đã nấu cho năm người. Liệu những người này có đức tin không? Liệu họ có thể cúng dường cho ta không?" Thấy được đức tin và khả năng cúng dường của họ, vị ấy cầm y bát và hiện thân đứng ngay trước cửa nhà của đại trưởng giả.
So taṃ disvā pasannacitto ‘‘pubbepi mayā dānassa adinnattā evarūpaṃ chātakaṃ diṭṭhaṃ, idaṃ kho pana bhattaṃ maṃ ekadivasameva rakkheyya.
Seeing him, the rich man, with a mind full of faith, thought: “In the past, because I did not give alms, I experienced such a famine. This meal would only sustain me for one day.
Vị trưởng giả thấy vậy, tâm hoan hỷ, nghĩ: "Trước đây, vì ta chưa từng bố thí, nên đã thấy tai họa đói kém như thế này. Phần cơm này chỉ có thể giúp ta sống sót một ngày.
Ayyassa pana dinnaṃ anekāsu kappakoṭīsu mama hitasukhāvahaṃ bhavissatī’’ti taṃ bhattapātiṃ apanetvā paccekabuddhaṃ upasaṅkamitvā pañcapatiṭṭhitena vanditvā gehaṃ pavesetvā āsane nisinnassa pāde dhovitvā suvaṇṇapādapīṭhe ṭhapetvā bhattapātimādāya paccekabuddhassa patte okiri.
But alms given to the Noble One will bring me welfare and happiness for countless eons.” Having set aside that bowl of rice, he approached the Paccekabuddha, saluted him with the five-point prostration, invited him into the house, washed his feet as he sat on a seat, placed them on a golden footrest, and taking the bowl of rice, poured it into the Paccekabuddha’s bowl.
Nhưng nếu cúng dường cho vị Tôn giả, nó sẽ mang lại lợi ích và hạnh phúc cho ta trong vô số kiếp." Ông liền dẹp bát cơm của mình sang một bên, đến gần vị Độc Giác Phật, đảnh lễ bằng năm chi chạm đất, thỉnh vào nhà, rửa chân cho vị ấy khi đã ngồi trên tòa, đặt chân lên ghế kê chân bằng vàng, rồi cầm bát cơm và đổ vào bát của vị Độc Giác Phật.
Upaḍḍhāvasese bhatte paccekabuddho hatthena pattaṃ pidahi.
When half of the rice remained, the Paccekabuddha covered his bowl with his hand.
Khi cơm còn lại một nửa, vị Độc Giác Phật dùng tay che bát lại.
Atha naṃ, ‘‘bhante, ekāya taṇḍulanāḷiyā pañcannaṃ janānaṃ pakkaodanassa ayaṃ eko koṭṭhāso, imaṃ dvidhā kātuṃ na sakkā.
Then the rich man said to him, “Venerable Sir, this is one portion of rice cooked from one nāḷi of grain for five people; it cannot be divided into two.
Khi đó, vị trưởng giả nói với vị ấy: "Bạch Thế Tôn, đây là một phần cơm đã nấu từ một nāḷī gạo cho năm người, không thể chia đôi được.
Mā mayhaṃ idhaloke saṅgahaṃ karotha, ahaṃ niravasesaṃ dātukāmomhī’’ti vatvā sabbaṃ bhattamadāsi.
Do not provide for me in this world; I wish to give it all without remainder,” and he gave all the rice.
Xin Thế Tôn đừng từ chối sự cúng dường của con ở đời này, con muốn cúng dường tất cả không còn sót lại gì." Nói xong, ông đã cúng dường tất cả cơm.
Datvā ca pana patthanaṃ paṭṭhapesi, ‘‘mā, bhante, puna nibbattanibbattaṭṭhāne evarūpaṃ chātakabhayaṃ addasaṃ, ito paṭṭhāya sakalajambudīpavāsīnaṃ bījabhattaṃ dātuṃ samattho bhaveyyaṃ, sahatthena kammaṃ katvā jīvikaṃ na kappeyyaṃ, aḍḍhaterasa koṭṭhasatāni sodhāpetvā sīsaṃ nhāyitvā tesaṃ dvāre nisīditvā uddhaṃ olokitakkhaṇeyeva me rattasālidhārā patitvā sabbakoṭṭhe pūreyyuṃ.
After giving, he made a wish: “Venerable Sir, may I never again see such a famine in any future existence. From now on, may I be able to provide seed-grain and food for all the inhabitants of Jambudīpa. May I not have to earn my livelihood by my own hands. May streams of red rice fall and fill all my one thousand two hundred and fifty granaries the moment I clean them, wash my head, sit at their doors, and look upwards.
Sau khi cúng dường, ông đã phát nguyện: "Bạch Thế Tôn, xin cho con đừng bao giờ thấy lại tai họa đói kém như thế này ở bất cứ nơi nào con tái sinh. Kể từ bây giờ, xin cho con có khả năng bố thí lúa gạo cho tất cả cư dân của toàn cõi Jambudīpa. Xin cho con không phải tự tay làm việc để kiếm sống. Sau khi cho dọn dẹp một ngàn hai trăm năm mươi kho lúa, gội đầu sạch sẽ, khi con ngồi trước cửa kho và nhìn lên, xin cho dòng lúa đỏ rơi xuống và lấp đầy tất cả các kho.
Nibbattanibbattaṭṭhāne ca ayameva bhariyā, ayameva putto, ayameva suṇisā, ayameva dāso hotū’’ti.
And in every future existence, may this same wife, this same son, this same daughter-in-law, and this same slave be mine.”
Và ở bất cứ nơi nào con tái sinh, xin cho người vợ này, người con trai này, người con dâu này, và người hầu này luôn là những người thân của con."
Bhariyāpissa ‘‘mama sāmike jighacchāya pīḷiyamāne na sakkā mayā bhuñjitu’’nti cintetvā attano koṭṭhāsaṃ paccekabuddhassa datvā patthanaṃ paṭṭhapesi, ‘‘bhante, idāni nibbattanibbattaṭṭhāne evarūpaṃ chātakabhayaṃ na passeyyaṃ, bhattathālikaṃ purato katvā sakalajambudīpavāsīnaṃ bhattaṃ dentiyāpi ca me yāva na uṭṭhahissāmi, tāva gahitagahitaṭṭhānaṃ pūritameva hotu.
His wife also, thinking, “I cannot eat while my husband is afflicted by hunger,” gave her portion to the Paccekabuddha and made a wish: “Venerable Sir, may I never again see such a famine in any future existence as I do now. May the rice pot, placed before me, always remain full, no matter how much rice I give to the inhabitants of Jambudīpa, as long as I do not rise from my seat.
Vợ của ông cũng nghĩ: "Khi chồng ta bị đói khát hành hạ, ta không thể ăn được," rồi cúng dường phần của mình cho vị Độc Giác Phật và phát nguyện: "Bạch Thế Tôn, xin cho con không bao giờ thấy tai họa đói kém như thế này nữa ở bất cứ nơi nào con tái sinh. Xin cho khi con đặt nồi cơm trước mặt và bố thí cơm cho tất cả cư dân của toàn cõi Jambudīpa, cho đến khi con đứng dậy, phần cơm đã lấy ra vẫn luôn được lấp đầy.
Ayameva sāmiko, ayameva putto, ayameva suṇisā, ayameva dāso hotū’’ti.
May this same husband, this same son, this same daughter-in-law, and this same slave be mine.”
Xin cho người chồng này, người con trai này, người con dâu này, và người hầu này luôn là những người thân của con."
Puttopissa attano koṭṭhāsaṃ paccekabuddhassa datvā patthanaṃ paṭṭhapesi, ‘‘bhante, ito paṭṭhāya evarūpaṃ chātakabhayaṃ na passeyyaṃ, ekañca me sahassathavikaṃ gahetvā sakalajambudīpavāsīnaṃ kahāpaṇaṃ dentassāpi ayaṃ sahassathavikā paripuṇṇāva hotu, imeyeva mātāpitaro hontu, ayaṃ bhariyā, ayaṃ dāso hotū’’ti.
His son also gave his portion to the Paccekabuddha and made a wish: “Venerable Sir, from now on, may I never see such a famine. May this bag, containing a thousand kahāpaṇas, always remain full, even as I give kahāpaṇas to all the inhabitants of Jambudīpa. May these same parents be mine, this same wife, and this same slave.”
Con trai của ông cũng cúng dường phần của mình cho vị Độc Giác Phật và phát nguyện: "Bạch Thế Tôn, kể từ bây giờ, xin cho con không bao giờ thấy tai họa đói kém như thế này nữa. Xin cho khi con cầm một túi tiền ngàn đồng và bố thí tiền cho tất cả cư dân của toàn cõi Jambudīpa, túi tiền ngàn đồng này vẫn luôn đầy đủ. Xin cho cha mẹ này, người vợ này, và người hầu này luôn là những người thân của con."
Suṇisāpissa attano koṭṭhāsaṃ paccekabuddhassa datvā patthanaṃ paṭṭhapesi, ‘‘ito paṭṭhāya evarūpaṃ chātakabhayaṃ na passeyyaṃ, ekañca me dhaññapiṭakaṃ purato ṭhapetvā sakalajambudīpavāsīnaṃ bījabhattaṃ dentiyāpi khīṇabhāvo mā paññāyittha, nibbattanibbattaṭṭhāne imeyeva sasurā hontu, ayameva sāmiko, ayameva dāso hotū’’ti.
His daughter-in-law also gave her portion to the Paccekabuddha and made a wish: “From now on, may I never see such a famine. May the supply in my grain basket, placed before me, never diminish, even as I give seed-grain and food to all the inhabitants of Jambudīpa. In every future existence, may these same parents-in-law be mine, this same husband, and this same slave.”
Con dâu của ông cũng cúng dường phần của mình cho vị Độc Giác Phật và phát nguyện: "Kể từ bây giờ, xin cho con không bao giờ thấy tai họa đói kém như thế này nữa. Xin cho khi con đặt một giỏ lúa trước mặt và bố thí lúa giống cho tất cả cư dân của toàn cõi Jambudīpa, giỏ lúa này không bao giờ cạn. Ở bất cứ nơi nào con tái sinh, xin cho cha mẹ chồng này, người chồng này, và người hầu này luôn là những người thân của con."
Dāsopi attano koṭṭhāsaṃ paccekabuddhassa datvā patthanaṃ paṭṭhapesi, ‘‘ito paṭṭhāya evarūpaṃ chātakabhayaṃ na passeyyaṃ, sabbe ime sāmikā hontu, kasantassa ca me ito tisso, etto tisso, majjhe ekāti dāruambaṇamattā satta satta sītāyo gacchantū’’ti.
His slave also gave his portion to the Paccekabuddha and made a wish: “From now on, may I never see such a famine. May all these same masters be mine. And when I plough, may seven furrows, three on this side, three on that side, and one in the middle, each the length of a wooden yoke, always be made.”
Người hầu cũng cúng dường phần của mình cho vị Độc Giác Phật và phát nguyện: "Kể từ bây giờ, xin cho con không bao giờ thấy tai họa đói kém như thế này nữa. Xin cho tất cả những người này là chủ nhân của con. Và khi con cày ruộng, xin cho bảy đường cày, mỗi đường cày dài bằng một giạ gỗ, đi ra: ba đường từ bên này, ba đường từ bên kia, và một đường ở giữa."
So taṃ divasaṃ senāpatiṭṭhānaṃ patthetvā laddhuṃ samatthopi sāmikesu sinehena ‘‘imeyeva me sāmikā hontū’’ti patthanaṃ paṭṭhapesi.
Although he was capable of aspiring to and obtaining the position of general on that day, out of affection for his masters, he made the aspiration, "May these alone be my masters."
Mặc dù vào ngày đó người hầu có thể phát nguyện và đạt được địa vị tổng tư lệnh, nhưng vì tình yêu thương đối với chủ nhân, anh ta đã phát nguyện: "Xin cho những người này luôn là chủ nhân của con."
Paccekabuddho sabbesampi vacanāvasāne ‘‘evaṃ hotū’’ti vatvā –
The Paccekabuddha, at the end of everyone's words, said, "So be it," and then –
Vị Độc Giác Phật, sau khi tất cả mọi người đã phát nguyện, nói: "Nguyện cho được như vậy," rồi nói:
Paccekabuddhagāthāhi anumodanaṃ katvā ‘‘mayā imesaṃ cittaṃ pasādetuṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā ‘‘yāva gandhamādanapabbatā ime maṃ passantū’’ti adhiṭṭhahitvā pakkāmi.
Having given his anumodana with these Paccekabuddha verses, and thinking, "It is proper for me to gladden their minds," he made an aspiration, "May these people see me until I reach Gandhamādana Mountain," and then departed.
Sau khi hoan hỷ với những bài kệ của vị Độc Giác Phật (Paccekabuddha), Ngài nghĩ: “Ta nên làm cho tâm những người này thanh tịnh,” rồi Ngài quyết định: “Nguyện cho những người này thấy ta cho đến tận núi Gandhamādana,” rồi Ngài rời đi.
Tepi oloketvāva aṭṭhaṃsu.
They stood there, looking at him.
Họ cũng chỉ nhìn theo Ngài và đứng yên.
So gantvā taṃ bhattaṃ pañcahi paccekabuddhasatehi saddhiṃ saṃvibhaji.
He went and shared that food with five hundred Paccekabuddhas.
Ngài đi và chia sẻ bữa cơm đó với năm trăm vị Độc Giác Phật.
Taṃ tassānubhāvena sabbesampi pahoti.
Through his power, it sufficed for all of them.
Nhờ thần thông của Ngài, bữa cơm đó đủ cho tất cả.
Te olokentāyeva aṭṭhaṃsu.
They stood there, just looking.
Họ cũng chỉ nhìn theo Ngài và đứng yên.
Atikkante pana majjhanhike seṭṭhibhariyā ukkhaliṃ dhovitvā pidahitvā ṭhapesi.
When noon had passed, the setthi's wife washed the cooking pot, covered it, and put it away.
Khi quá giữa trưa, vợ của trưởng giả rửa nồi cơm và đậy nắp lại.
Seṭṭhipi jighacchāya pīḷito nipajjitvā niddaṃ okkami.
The setthi, afflicted by hunger, lay down and fell asleep.
Trưởng giả, bị đói hành hạ, nằm xuống và ngủ thiếp đi.
So sāyanhe pabujjhitvā bhariyaṃ āha – ‘‘bhadde, ativiya chātomhi, atthi nu kho ukkhaliyā tale jhāmakasitthānī’’ti.
In the evening, he awoke and said to his wife, "My dear, I am extremely hungry. Are there any burnt rice grains at the bottom of the pot?"
Buổi chiều, ông tỉnh dậy và nói với vợ: “Này hiền thê, ta đói lắm, trong nồi có còn cơm cháy không?”
Sā dhovitvā ukkhaliyā ṭhapitabhāvaṃ jānantīpi ‘‘natthī’’ti avatvā ‘‘ukkhaliṃ vivaritvā ācikkhissāmī’’ti uṭṭhāya ukkhalimūlaṃ gantvā ukkhaliṃ vivari, tāvadeva sumanamakulasadisavaṇṇassa bhattassa pūrā ukkhali pidhānaṃ ukkhipitvā aṭṭhāsi.
Although she knew that she had washed and put away the pot, she did not say "No," but thought, "I will open the pot and tell him." She got up, went to the pot, and opened it. Immediately, the pot was full of rice the color of jasmine buds, and its lid was lifted up.
Mặc dù nàng biết mình đã rửa nồi và đậy nắp, nhưng không nói “không có”, mà nói: “Thiếp sẽ mở nồi ra và nói cho chàng biết.” Nàng đứng dậy, đi đến chỗ cái nồi, mở nắp nồi ra, và ngay lúc đó, cái nồi đầy cơm có màu sắc như nụ hoa lài (sumana) đã bật nắp lên và đứng đó.
Sā taṃ disvāva pītiyā phuṭṭhasarīrā seṭṭhiṃ āha – ‘‘uṭṭhehi, sāmi, ahaṃ ukkhaliṃ dhovitvā pidahiṃ, sā pana sumanamakulasadisavaṇṇassa bhattassa pūrā, puññāni nāma kattabbarūpāni, dānaṃ nāma kattabbayuttakaṃ.
Seeing that, her body thrilled with joy, she said to the setthi, "Get up, master! I washed and covered the pot, but it is now full of rice the color of jasmine buds. Meritorious deeds should indeed be done; generosity is truly fitting to be practiced.
Vừa thấy vậy, nàng tràn đầy niềm hoan hỷ, nói với trưởng giả: “Chàng hãy dậy đi, chủ nhân! Thiếp đã rửa nồi và đậy nắp, nhưng giờ nó đầy cơm có màu sắc như nụ hoa lài. Quả thật, phước thiện là điều phải làm, bố thí là điều nên làm.
Uṭṭhehi, sāmi, bhuñjassū’’ti.
Get up, master, and eat!”
Dậy đi, chủ nhân, hãy dùng bữa!”
Sā dvinnaṃ pitāputtānaṃ bhattaṃ adāsi.
She gave rice to the father and son.
Nàng dâng cơm cho hai cha con.
Tesu sutvā uṭṭhitesu suṇisāya saddhiṃ nisīditvā bhuñjitvā puṇṇassa bhattaṃ adāsi.
When they had eaten and risen, she sat down with her daughter-in-law, ate, and then gave rice to Punna.
Khi họ đã ăn xong và đứng dậy, nàng ngồi xuống cùng con dâu, ăn xong rồi dâng cơm cho người hầu Punna.
Gahitagahitaṭṭhānaṃ na khīyati, kaṭacchunā sakiṃ gahitaṭṭhānameva paññāyati.
The portion taken never diminished; only the spot from which a spoonful was taken was perceptible.
Chỗ nào đã múc thì không vơi đi, chỉ có chỗ đã múc một lần bằng vá là hiện rõ.
Taṃdivasameva koṭṭhādayo pubbe pūritaniyāmeneva puna pūrayiṃsu.
On that very day, the granaries and so forth were filled again, just as they had been filled before.
Ngay trong ngày đó, các kho chứa lúa và những thứ khác lại đầy trở lại như trước.
‘‘Seṭṭhissa gehe bhattaṃ uppannaṃ, bījabhattehi atthikā āgantvā gaṇhantū’’ti nagare ghosanaṃ kāresi.
He had a proclamation made in the city: "Rice has appeared in the setthi's house; those who desire rice for seeds should come and take it."
Người ta loan báo khắp thành phố: “Cơm đã xuất hiện trong nhà trưởng giả! Ai cần lúa giống thì hãy đến lấy!”
Manussā tassa gehato bījabhattaṃ gaṇhiṃsu.
People took seed-rice from his house.
Mọi người đã lấy lúa giống từ nhà ông.
Sakalajambudīpavāsino taṃ nissāya jīvitaṃ labhiṃsuyeva.
All the inhabitants of Jambudīpa indeed obtained their livelihood by relying on him.
Tất cả cư dân Jambudīpa đều nhờ ông mà có được sự sống.
So tato cuto devaloke nibbattitvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde bhaddiyanagare seṭṭhikule nibbatti.
Having passed away from that existence, he was reborn in the deva realm, and after wandering through deva and human existences, he was reborn in a setthi family in Bhaddiya city during this Buddha's dispensation.
Sau khi chết từ kiếp đó, ông tái sinh vào cõi trời, rồi luân hồi trong cõi trời và cõi người, cho đến khi Đức Phật xuất hiện trong thời kỳ này, ông tái sinh vào gia đình trưởng giả ở thành Bhaddiya.
Bhariyāpissa mahābhogakule nibbattitvā vayappattā tasseva gehaṃ agamāsi.
His wife was also reborn into a wealthy family and, having reached maturity, came to his house.
Vợ ông cũng tái sinh vào một gia đình giàu có và khi đến tuổi, nàng đã về nhà ông.
Tassa taṃ pubbakammaṃ nissāya pacchāgehe pubbe vuttappakārā meṇḍakā uṭṭhahiṃsu.
Due to his previous kamma, the ram-shaped wish-granting trees, as previously described, grew up in the back of his house.
Nhờ nghiệp thiện đời trước của ông, sau này trong nhà ông đã mọc lên những cây Menda (cây dê) như đã kể.
Puttopi nesaṃ puttova, suṇisā suṇisāva, dāso dāsova ahosi.
His son was also their son, his daughter-in-law was their daughter-in-law, and the slave was their slave.
Con trai của họ cũng là con trai như đã ước nguyện, con dâu cũng là con dâu như đã ước nguyện, và người hầu cũng là người hầu như đã ước nguyện.
Athekadivasaṃ seṭṭhi attano puññaṃ vīmaṃsitukāmo aḍḍhaterasāni koṭṭhasatāni sodhāpetvā sīsaṃ nhāto dvāre nisīditvā uddhaṃ olokesi.
Then, one day, the setthi, wishing to test his own merit, had twelve hundred and fifty granaries cleaned, washed his head, sat at the doorway, and looked upwards.
Một ngày nọ, trưởng giả muốn thử phước báu của mình, ông cho dọn sạch mười hai ngàn năm trăm kho lúa, rồi gội đầu sạch sẽ, ngồi ở cửa và nhìn lên.
Sabbānipi vuttappakārānaṃ rattasālīnaṃ pūrayiṃsu.
All of them were filled with red rice, as previously described.
Tất cả các kho đều đầy lúa sāli đỏ như đã kể.
So sesānampi puññāni vīmaṃsitukāmo bhariyañca puttādayo ca ‘‘tumhākampi puññāni vīmaṃsissathā’’ti āha.
Wishing to test the merits of the others as well, he said to his wife and children, "You too should test your merits."
Ông muốn thử các phước báu còn lại, nên nói với vợ và con cái: “Các con cũng hãy thử phước báu của mình đi!”
Athassa bhariyā sabbālaṅkārehi alaṅkaritvā mahājanassa passantasseva taṇḍule mināpetvā tehi bhattaṃ pacāpetvā dvārakoṭṭhake paññattāsane nisīditvā suvaṇṇakaṭacchuṃ ādāya ‘‘bhattena atthikā āgacchantū’’ti ghosāpetvā āgatāgatānaṃ upanītabhājanāni pūretvā adāsi.
Then his wife, adorned with all her ornaments, had one nāli of rice measured out in front of the crowd, had rice cooked with it, sat on a prepared seat in the gateway, took a golden spoon, and had it proclaimed, "Those who desire rice should come!" She then filled the bowls brought by those who came and gave it away.
Khi đó, vợ ông trang điểm đầy đủ, trước sự chứng kiến của đông đảo mọi người, nàng cho đong một lượng gạo và nấu thành cơm. Nàng ngồi trên ghế đã được sắp đặt ở cổng, cầm một cái vá vàng và cho người loan báo: “Ai cần cơm thì hãy đến!” Nàng đã đổ đầy những vật chứa mà những người đến mang theo.
Sakaladivasampi dentiyā kaṭacchunā gahitaṭṭhānameva paññāyati.
Even though she gave rice all day long, only the spot from which a spoonful was taken was perceptible.
Dù nàng bố thí suốt cả ngày, chỉ có chỗ đã múc bằng vá là hiện rõ.
Tassā pana purimabuddhānampi bhikkhusaṅghassa vāmahatthena ukkhaliṃ dakkhiṇahatthena kaṭacchuṃ gahetvā evameva patte pūretvā bhattassa dinnattā vāmahatthatalaṃ pūretvā padumalakkhaṇaṃ nibbatti, dakkhiṇahatthatalaṃ pūretvā candalakkhaṇaṃ nibbatti.
But because she had offered rice to the Community of bhikkhus of previous Buddhas, taking the rice pot with her left hand and the ladle with her right hand, filling their bowls in this very manner, a lotus mark appeared filling the palm of her left hand, and a moon mark appeared filling the palm of her right hand.
Vì nàng đã từng dâng cơm cho chư Tăng của các Đức Phật quá khứ, cầm nồi cơm bằng tay trái và vá bằng tay phải, đổ đầy bát như vậy, nên trên lòng bàn tay trái của nàng đã xuất hiện dấu hiệu hoa sen (paduma), và trên lòng bàn tay phải của nàng đã xuất hiện dấu hiệu mặt trăng.
Yasmā pana vāmahatthato dhammakaraṇaṃ ādāya bhikkhusaṅghassa udakaṃ parissāvetvā dadamānā aparāparaṃ vicari, tenassā dakkhiṇapādatalaṃ pūretvā candalakkhaṇaṃ nibbatti, vāmapādatalaṃ pūretvā padumalakkhaṇaṃ nibbatti.
And because she went to and fro, taking the water-strainer and offering strained water to the Community of bhikkhus, a moon mark appeared filling the sole of her right foot, and a lotus mark appeared filling the sole of her left foot.
Hơn nữa, vì nàng đã cầm dụng cụ lọc nước (dhammakaraṇa) bằng tay trái, lọc nước và dâng cho chư Tăng, đi tới đi lui, nên trên lòng bàn chân phải của nàng đã xuất hiện dấu hiệu mặt trăng, và trên lòng bàn chân trái của nàng đã xuất hiện dấu hiệu hoa sen.
Tassā iminā kāraṇena candapadumāti nāmaṃ kariṃsu.
For this reason, they named her Candapadumā.
Vì lý do này, người ta đặt tên nàng là Candapadumā (Trăng Sen).
Puttopissa sīsaṃ nhāto sahassathavikaṃ ādāya ‘‘kahāpaṇehi atthikā āgacchantū’’ti vatvā āgatāgatānaṃ gahitabhājanāni pūretvā adāsi.
His son, after bathing his head, took a bag containing a thousand kahāpaṇa coins and, saying, “Let those who desire kahāpaṇa coins come,” filled the containers of all who came and gave them.
Con trai của ông cũng gội đầu xong, cầm một túi đựng một ngàn đồng tiền, nói: “Ai cần tiền thì hãy đến!” và đã đổ đầy những vật chứa mà những người đến mang theo.
Thavikāya kahāpaṇasahassaṃ ahosiyeva.
The bag always contained a thousand kahāpaṇa coins.
Trong túi luôn có một ngàn đồng tiền.
Suṇisāpissa sabbālaṅkārehi alaṅkaritvā vīhipiṭakaṃ ādāya ākāsaṅgaṇe nisinnā ‘‘bījabhattehi atthikā āgacchantū’’ti vatvā āgatāgatānaṃ gahitabhājanāni pūretvā adāsi.
His daughter-in-law, adorned with all ornaments, took a basket of rice grains and, sitting in the open courtyard, saying, “Let those who desire rice for seed come,” filled the containers of all who came and gave them.
Con dâu của ông cũng trang điểm đầy đủ, cầm một giỏ lúa, ngồi ở sân trời, nói: “Ai cần lúa giống thì hãy đến!” và đã đổ đầy những vật chứa mà những người đến mang theo.
Piṭakaṃ yathāpūritameva ahosi.
The basket remained as full as it was.
Giỏ lúa vẫn đầy như cũ.
Dāsopissa sabbālaṅkārehi alaṅkaritvā suvaṇṇayugesu suvaṇṇayottehi goṇe yojetvā suvaṇṇapatodayaṭṭhiṃ ādāya dvinnaṃ goṇānaṃ gandhapañcaṅgulikāni datvā visāṇesu suvaṇṇakosake paṭimuñcitvā khettaṃ gantvā pājesi.
His slave, adorned with all ornaments, yoked oxen with golden yokes to golden ploughs, took a golden goad, applied fragrant five-finger marks to the two oxen, attached golden sheaths to their horns, went to the field, and ploughed.
Người hầu của ông cũng trang điểm đầy đủ, dùng dây vàng buộc bò vào ách vàng, cầm một cây roi vàng, thoa năm dấu vân tay thơm lên hai con bò, đeo túi vàng vào sừng bò, rồi đi ra đồng và cày đất.
Ito tisso, etto tisso, majjhe ekāti satta sītā bhijjitvā agamaṃsu.
Three furrows from this side, three from that side, and one in the middle—thus, seven furrows were ploughed.
Ba đường cày từ bên này, ba đường cày từ bên kia, và một đường ở giữa, tổng cộng bảy đường cày đã xé đất mà đi.
Jambudīpavāsino bhattabījahiraññasuvaṇṇādīsu yathārucitaṃ seṭṭhigehatoyeva gaṇhiṃsu.
The inhabitants of Jambudīpa took whatever they desired, such as rice, seeds, gold, and silver, only from the house of the chief merchant.
Cư dân Jambudīpa đã lấy bất cứ thứ gì họ muốn từ nhà trưởng giả, như cơm, lúa giống, vàng bạc, v.v.
Ime pañca mahāpuññā.
These five were greatly meritorious.
Năm người này là những người có đại phước báu.
Evaṃ mahānubhāvo seṭṭhi ‘‘satthā kira āgato’’ti sutvā ‘‘satthu paccuggamanaṃ karissāmī’’ti nikkhamanto antarāmagge titthiye disvā tehi ‘‘kasmā taṃ, gahapati, kiriyavādo samāno akiriyavādassa samaṇassa gotamassa santikaṃ gacchasī’’ti nivāriyamānopi tesaṃ vacanaṃ anādiyitvā gantvā satthāraṃ vanditvā ekamantaṃ nisīdi.
The merchant, so powerful, heard, “The Teacher has arrived,” and as he was setting out to welcome the Teacher, he saw the sectarians on the way. Although they tried to stop him, saying, “Why do you, householder, who hold to the doctrine of action, go to the ascetic Gotama, who holds to the doctrine of inaction?” he disregarded their words, went, paid homage to the Teacher, and sat down to one side.
Trưởng giả có đại thần thông như vậy, khi nghe nói “Thế Tôn đã đến,” ông liền ra đi để nghênh đón Thế Tôn. Dọc đường, ông gặp những người ngoại đạo. Dù họ ngăn cản ông, nói: “Này gia chủ, tại sao ông, một người theo thuyết hành động (kiriyavāda), lại đi đến chỗ Sa-môn Gotama, một người theo thuyết phi hành động (akiriyavāda)?”, ông vẫn không để tâm đến lời họ, đi đến và đảnh lễ Thế Tôn, rồi ngồi sang một bên.
Athassa satthā anupubbiṃ kathaṃ kathesi.
Then the Teacher delivered a gradual discourse to him.
Khi đó, Thế Tôn đã thuyết giảng cho ông một bài pháp tuần tự.
So desanāvasāne sotāpattiphalaṃ patvā satthu titthiyehi avaṇṇaṃ vatvā attano nivāritabhāvaṃ ārocesi.
At the end of the discourse, he attained the fruit of stream-entry and reported to the Teacher how the sectarians had slandered the Teacher and tried to stop him.
Cuối bài pháp, ông đã chứng đắc quả Dự Lưu (Sotāpatti), rồi ông kể cho Thế Tôn nghe về việc những người ngoại đạo đã chê bai Thế Tôn và ngăn cản ông.
Atha naṃ satthā, ‘‘gahapati, ime sattā nāma mahantampi attano dosaṃ na passanti, avijjamānampi paresaṃ dosaṃ vijjamānaṃ katvā tattha tattha bhusaṃ viya opunantī’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –
Then the Teacher said to him, “Householder, these beings do not see even their own great faults, but they make others’ non-existent faults appear existent and scatter them everywhere like chaff,” and he spoke this verse:
Khi đó, Thế Tôn nói với ông: “Này gia chủ, những chúng sinh này không thấy lỗi lớn của chính mình, mà lại biến những lỗi không tồn tại của người khác thành có thật và rải rắc khắp nơi như trấu vậy,” rồi Ngài nói bài kệ này:
Tattha sudassaṃ vajjanti parassa aṇumattampi vajjaṃ khalitaṃ sudassaṃ sukheneva passituṃ sakkā, attano pana atimahantampi duddasaṃ.
But conceals his own, like a cunning gambler his losing throw.”
Ở đây, sudassaṃ vajjaṃ có nghĩa là lỗi lầm nhỏ nhất của người khác cũng dễ thấy, có thể thấy dễ dàng; còn lỗi rất lớn của chính mình thì khó thấy.
Paresaṃ hīti teneva kāraṇena so puggalo saṅghamajjhādīsu paresaṃ vajjāni uccaṭṭhāne ṭhapetvā bhusaṃ opunanto viya opunāti.
Here, easy to see are the faults means that even a tiny fault or mistake of another can be easily seen, but one’s own, however great, is hard to see.
Paresaṃ hi có nghĩa là vì lý do đó, người ấy đặt lỗi lầm của người khác lên cao ở giữa chúng Tăng, v.v., và rải rắc chúng như thể đang rải trấu.
Kaliṃva kitavā saṭhoti ettha sakuṇesu aparajjhanabhāvena attabhāvo kali nāma, sākhabhaṅgādikaṃ paṭicchādanaṃ kitavā nāma, sākuṇiko saṭho nāma.
For he winnows means that for this very reason, that person, in the midst of the Saṅgha and elsewhere, takes the faults of others and scatters them as if winnowing chaff.
Trong kaliṃva kitavā saṭho, kali có nghĩa là thân thể do việc phạm lỗi với chim chóc, kitavā có nghĩa là sự che giấu như bẻ cành cây, v.v., saṭho có nghĩa là người bẫy chim.
Yathā sakuṇaluddako sakuṇe gahetvā māretukāmo kitavā viya attabhāvaṃ paṭicchādeti, evaṃ attano vajjaṃ chādetīti attho.
Like a cunning gambler his losing throw – here, the self, in the sense of offending birds, is called kali (losing throw); concealing with broken branches and the like is called kitavā (one who conceals); a fowler is called saṭho (cunning). The meaning is that just as a fowler, wishing to catch and kill birds, conceals himself like one who conceals (with branches), so too does one conceal one’s own faults.
Ý nghĩa là: Cũng như người bẫy chim muốn bắt và giết chim, che giấu thân thể mình như kẻ bẻ cành, thì người ấy cũng che giấu lỗi lầm của mình như vậy.
So kira ‘‘ayaṃ evaṃ nivāseti, evaṃ pārupatī’’ti bhikkhūnaṃ antarameva gavesanto vicarati.
It is said that he would go about constantly looking for faults among the bhikkhus, saying, “This one dresses like this, that one wears his robe like that.”
Nghe nói, vị ấy luôn đi tìm lỗi của các Tỳ-khưu, nói: “Vị này mặc y thế này, vị kia đắp y thế kia.”
Bhikkhū ‘‘asuko nāma, bhante, thero evaṃ karotī’’ti satthu ārocesuṃ.
The bhikkhus reported to the Teacher, “Venerable Sir, such-and-such a thera acts in this manner.”
Các Tỳ-khưu đã trình lên Thế Tôn: “Bạch Thế Tôn, vị Trưởng lão tên là X làm như vậy.”
Satthā, ‘‘bhikkhave, vattasīse ṭhatvā evaṃ ovadanto ananupavādo.
The Teacher said, "Monks, one who stands at the head of the observances and advises thus is not to be reproached.
Thế Tôn nói: “Này các Tỳ-khưu, việc khuyên nhủ như vậy khi đứng đầu trong việc giữ giới luật thì không bị chỉ trích.
Yo pana niccaṃ ujjhānasaññitāya paresaṃ antaraṃ pariyesamāno evaṃ vatvā vicarati, tassa jhānādīsu ekopi viseso nuppajjati, kevalaṃ āsavāyeva vaḍḍhantī’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –
But for one who, always intent on finding fault, seeks out the shortcomings of others and goes about speaking thus, not even a single spiritual distinction like jhāna arises; only the āsavas increase." Having said this, the Teacher uttered this verse:
Nhưng ai thường xuyên tìm lỗi người khác với ý nghĩ chê bai, đi đây đó nói những lời như vậy, thì người ấy không phát sinh được bất kỳ sự đặc biệt nào về thiền định hay các pháp khác, mà chỉ làm tăng trưởng các lậu hoặc (āsava) mà thôi.” Nói vậy, Đức Phật đã thuyết bài kệ này –
Tattha ujjhānasaññinoti evaṃ nivāsetabbaṃ evaṃ pārupitabbanti paresaṃ antaragavesitāya ujjhānabahulassa puggalassa jhānādīsu ekadhammopi na vaḍḍhati, atha kho āsavāva tassa vaḍḍhanti.
Therein, ujjhānasaññino means that for a person who is full of fault-finding, constantly seeking others' faults by saying, "This is how one should dress, this is how one should wear the robe," not even a single quality like jhāna increases; rather, his āsavas increase.
Trong đó, ujjhānasaññino (kẻ chê bai) có nghĩa là: đối với người thường tìm lỗi người khác, nói rằng “phải mặc y như thế này, phải đắp y như thế kia”, thì không một pháp nào trong thiền định hay các pháp khác tăng trưởng nơi người ấy, mà chỉ có các lậu hoặc của người ấy tăng trưởng mà thôi.
Teneva kāraṇena so arahattamaggasaṅkhātā āsavakkhayā ārā dūraṃ gatova hotīti.
For that very reason, he is far, indeed, from the destruction of the āsavas, which is the path to Arahantship.
Chính vì lý do đó, người ấy đã đi rất xa khỏi sự diệt tận các lậu hoặc, tức là đạo A-la-hán.
So kira atīte kaniṭṭhabhātari ekasmiṃ sasse navakkhattuṃ aggadānaṃ dente dānaṃ dātuṃ anicchanto osakkitvā avasāne adāsi.
It is said that in a past life, when his younger brother gave the foremost offering nine times from a single harvest, he was unwilling to give a donation and held back, only giving at the very end.
Nghe nói, trong quá khứ, khi người em trai của ông ấy dâng cúng vật phẩm đầu mùa chín lần trong một vụ mùa, ông ấy không muốn bố thí và đã thoái thác, nhưng cuối cùng cũng đã bố thí.
Tasmā paṭhamabodhiyampi majjhimabodhiyampi satthāraṃ daṭṭhuṃ nālattha.
Therefore, he could not see the Teacher during the first and middle periods of the Buddha's enlightenment.
Vì thế, ông ấy đã không thể gặp Đức Thế Tôn trong thời kỳ giác ngộ đầu tiên và cả thời kỳ giác ngộ giữa.
Pacchimabodhiyaṃ pana satthu parinibbānakāle ‘‘ahaṃ tīsu pañhesu attano kaṅkhaṃ mahallake paribbājake pucchitvā samaṇaṃ gotamaṃ ‘daharo’ti saññāya na pucchiṃ, tassa ca dāni parinibbānakālo, pacchā me samaṇassa gotamassa apucchitakāraṇā vippaṭisāro uppajjeyyā’’ti satthāraṃ upasaṅkamitvā ānandattherena nivāriyamānopi satthārā okāsaṃ katvā, ‘‘ānanda, mā subhaddaṃ nivārayi, pucchatu maṃ pañha’’nti vutte antosāṇiṃ pavisitvā heṭṭhāmañcake nisinno, ‘‘bho samaṇa, kiṃ nu kho ākāse padaṃ nāma atthi, ito bahiddhā samaṇo nāma atthi, saṅkhārā sassatā nāma atthī’’ti ime pañhe pucchi.
However, during the last period of the Buddha's life, at the time of the Teacher's parinibbāna, he thought, "I did not ask the ascetic Gotama about my doubts concerning three questions, thinking him to be young, after having asked senior wanderers. Now is the time of his parinibbāna, and later I might regret not having asked the ascetic Gotama." So, he approached the Teacher, and though Elder Ānanda tried to stop him, the Teacher made way, saying, "Ānanda, do not stop Subhadda; let him ask me a question." Upon hearing this, he entered the inner curtain, sat on a low couch, and asked these questions: "Venerable ascetic, is there truly a footprint in the sky? Is there truly an ascetic outside this teaching? Are formations truly eternal?"
Tuy nhiên, trong thời kỳ giác ngộ cuối cùng, khi Đức Thế Tôn sắp nhập Niết-bàn, ông ấy nghĩ: “Ta đã không hỏi Sa-môn Gotama về ba nghi vấn của mình vì nghĩ rằng Ngài còn trẻ, sau khi hỏi các du sĩ lớn tuổi. Giờ đây, Ngài sắp nhập Niết-bàn. Sau này, ta có thể hối tiếc vì đã không hỏi Sa-môn Gotama.” Nghĩ vậy, ông ấy đến gặp Đức Thế Tôn, dù bị Trưởng lão Ānanda ngăn cản, nhưng Đức Thế Tôn đã cho phép, nói: “Ānanda, đừng ngăn Subhadda. Hãy để ông ấy hỏi ta.” Được phép, ông ấy đi vào bên trong màn che, ngồi dưới giường và hỏi ba câu hỏi này: “Thưa Sa-môn, có dấu chân nào trên hư không không? Có Sa-môn nào ngoài giáo pháp này không? Các hành (saṅkhāra) có thường còn không?”
Athassa satthā tesaṃ abhāvaṃ ācikkhanto imāhi gāthāhi dhammaṃ desesi –
Then, the Teacher, explaining the non-existence of these things, taught the Dhamma with these verses:
Rồi Đức Thế Tôn, để chỉ rõ sự không tồn tại của những điều đó, đã thuyết pháp bằng những bài kệ này –
Tattha padanti imasmiṃ ākāse vaṇṇasaṇṭhānavasena evarūpanti paññāpetabbaṃ kassaci padaṃ nāma natthi.
Therein, padaṃ means that in this sky, there is no such thing as a footprint that can be designated as "this form" or "this shape" in terms of color and configuration.
Trong đó, pada (dấu chân) có nghĩa là: trên hư không này, không có dấu chân nào của bất kỳ ai có thể được chỉ rõ là có hình dạng và màu sắc như thế này.
Bāhireti mama sāsanato bahiddhā maggaphalaṭṭho samaṇo nāma natthi.
Bāhire means that outside my dispensation, there is no ascetic who has attained the path and fruit.
Bāhire (ngoài giáo pháp) có nghĩa là: ngoài giáo pháp của ta, không có Sa-môn nào đã chứng đắc Đạo và Quả.
Pajāti ayaṃ sattalokasaṅkhātā pajā taṇhādīsu papañcesuyevābhiratā.
Pajā means that this populace, consisting of the world of beings, delights only in the papañcas such as craving.
Pajā (chúng sanh) có nghĩa là: chúng sanh này, tức là thế giới chúng sanh, chỉ vui thích trong các hý luận (papañca) như tham ái.
Nippapañcāti bodhimūleyeva sabbapapañcānaṃ samucchinnattā nippapañcā tathāgatā.
Nippapañcā means that the Tathāgatas are free from papañca because all papañcas were utterly eradicated at the foot of the Bodhi tree.
Nippapañcā (không hý luận) có nghĩa là: các Như Lai không hý luận vì tất cả các hý luận đã được diệt trừ hoàn toàn ngay dưới cội Bồ-đề.
Saṅkhārāti pañcakkhandhā.
Saṅkhārā means the five aggregates.
Saṅkhārā (các hành) có nghĩa là: năm uẩn.
Tesu hi ekopi sassato nāma natthi.
Indeed, not even one of them is eternal.
Trong số đó, không có uẩn nào là thường còn.
Iñjitanti buddhānaṃ pana taṇhāmānādīsu iñjitesu yena saṅkhārā sassatāti gaṇheyya, taṃ ekaṃ iñjitampi nāma natthīti attho.
Iñjitaṃ means that for the Buddhas, there is not even a single wavering due to craving, conceit, etc., by which one might grasp that formations are eternal.
Iñjita (lay động) có nghĩa là: đối với các Đức Phật, không có bất kỳ sự lay động nào bởi tham ái, kiêu mạn, v.v., mà qua đó người ta có thể chấp rằng các hành là thường còn. Đó là ý nghĩa.