Pañcakanipāte bhikkhu sivathikaṃ gantvātiādikā āyasmato rājadattattherassa gāthā.
In the Pañcakanipāta, the verses beginning with bhikkhu sivathikaṃ gantvā are those of the Venerable Rājadattatthera.
Trong Pañcakanipāta, các bài kệ của Tôn giả Rājadatta Thera bắt đầu bằng bhikkhu sivathikaṃ gantvā v.v.
Kā uppatti?
What is the origin story?
Sự kiện phát sinh là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro, tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto, ito catuddase kappe buddhasuññe loke kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto, ekadivasaṃ kenacideva karaṇīyena vanantaṃ upagato tattha aññataraṃ paccekabuddhaṃ rukkhamūle nisinnaṃ disvā pasannamānaso suparisuddhaṃ ambāṭakaphalaṃ adāsi.
This elder, too, had accumulated merit in previous Buddha eras, gathering wholesome deeds that lead to release from saṃsāra in various existences. Fourteen aeons ago, in a world devoid of a Buddha, he was born into a good family. Having reached maturity, he once went to a forest for some purpose and saw a Paccekabuddha seated at the foot of a tree. With a joyful mind, he offered a perfectly pure ambāṭaka fruit.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các thời chư Phật quá khứ, tích lũy thiện nghiệp là nhân duyên cho sự giải thoát trong các kiếp sống khác nhau. Từ mười bốn kiếp trước trong một thế giới không có Phật, vị ấy sinh ra trong một gia đình quý tộc, khi trưởng thành, một ngày nọ vì một lý do nào đó, vị ấy đi vào rừng và thấy một vị Phật Độc Giác đang ngồi dưới gốc cây. Với tâm hoan hỷ, vị ấy đã dâng một quả ambāṭaka (xoài rừng) rất tinh khiết.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ satthavāhakule nibbatti.
Due to that meritorious deed, he wandered through the realms of devas and humans, and in this Buddha era, he was reborn in Sāvatthī into a caravan leader’s family.
Nhờ công đức đó, vị ấy đã luân hồi trong cõi trời và cõi người, và trong thời Đức Phật này, vị ấy sinh ra ở Sāvatthī trong gia đình một thương nhân.
Tassa mahārājaṃ vessavaṇaṃ ārādhetvā paṭiladdhabhāvato mātāpitaro rājadattoti nāmaṃ akaṃsu.
Because he was obtained by propitiating the great king Vessavaṇa, his parents named him Rājadatta.
Vì vị ấy được cha mẹ cầu nguyện và đạt được từ Đại vương Vessavaṇa (Tỳ-sa-môn), nên cha mẹ đã đặt tên cho vị ấy là Rājadatta.
So vayappatto pañcahi sakaṭasatehi bhaṇḍaṃ ādāya vāṇijjavasena rājagahaṃ agamāsi.
When he came of age, he took goods in five hundred carts and went to Rājagaha for trade.
Khi đến tuổi trưởng thành, vị ấy đã mang hàng hóa trên năm trăm cỗ xe và đi đến Rājagaha (Vương Xá) để buôn bán.
Tena ca samayena rājagahe aññatarā gaṇikā abhirūpā dassanīyā paramasobhaggayogato divase divase sahassaṃ labhati.
At that time, in Rājagaha, there was a certain courtesan who was beautiful and charming, and due to her supreme grace, she earned a thousand (coins) daily.
Vào thời điểm đó, ở Rājagaha, có một kỹ nữ rất xinh đẹp, đáng yêu, vì sở hữu vẻ đẹp tuyệt vời nên mỗi ngày cô ta kiếm được một ngàn đồng.
Atha so satthavāhaputto divase divase tassā gaṇikāya sahassaṃ datvā saṃvāsaṃ kappento nacirasseva sabbaṃ dhanaṃ khepetvā duggato hutvā ghāsacchādanamattampi alabhanto ito cito ca paribbhamanto saṃvegappatto ahosi.
Then, that caravan leader’s son, by giving a thousand (coins) daily to that courtesan and living with her, soon exhausted all his wealth, became destitute, and, unable to obtain even food and clothing, he wandered here and there, filled with a sense of urgency.
Sau đó, con trai của thương nhân đó đã trả một ngàn đồng mỗi ngày cho kỹ nữ đó và sống chung với cô ta, không lâu sau đó đã tiêu hết tất cả tài sản, trở nên nghèo khó, không có cả thức ăn và quần áo, lang thang khắp nơi và trở nên kinh hoàng.
So ekadivasaṃ upāsakehi saddhiṃ veḷuvanaṃ agamāsi.
One day, he went to Veḷuvana with some lay followers.
Một ngày nọ, vị ấy cùng với các cận sự nam đến Veḷuvana (Trúc Lâm).
Tena ca samayena satthā mahatiyā parisāya parivuto dhammaṃ desento nisinno hoti.
At that time, the Teacher was seated, surrounded by a large assembly, expounding the Dhamma.
Vào thời điểm đó, Đức Đạo Sư đang ngồi thuyết pháp cho một đại chúng.
So parisapariyante nisīditvā satthu santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā dhutaṅgāni samādiyitvā susāne vasati.
He sat at the edge of the assembly, listened to the Dhamma from the Teacher, gained faith, went forth, undertook the dhutaṅgas, and resided in a charnel ground.
Vị ấy ngồi ở rìa của hội chúng, nghe pháp từ Đức Đạo Sư, đạt được niềm tin, xuất gia, thọ trì các hạnh đầu đà (dhutaṅga) và sống ở nghĩa địa.
Tadā aññataropi satthavāhaputto sahassaṃ datvā tāya gaṇikāya saha vasati.
At that time, another caravan leader’s son was also living with that courtesan, having given her a thousand (coins).
Vào lúc đó, một con trai của thương nhân khác cũng đã trả một ngàn đồng và sống với kỹ nữ đó.
Sā ca gaṇikā tassa hatthe mahaggharatanaṃ disvā lobhaṃ uppādetvā aññehi dhuttapurisehi taṃ mārāpetvā taṃ ratanaṃ gaṇhi.
That courtesan, seeing a very valuable jewel in his hand, became greedy and had him killed by other ruffians, and took the jewel.
Kỹ nữ đó thấy một viên ngọc quý giá trong tay chàng trai, nảy sinh lòng tham, sai những người đàn ông hư hỏng khác giết chàng trai đó và lấy viên ngọc.
Atha tassa satthavāhaputtassa manussā taṃ pavattiṃ sutvā ocarakamanusse pesesuṃ.
Then, the people of that caravan leader’s son, hearing of the incident, sent spies.
Sau đó, những người của con trai thương nhân đó nghe tin tức, đã phái những người thám tử đi.
Te rattiyaṃ tassā gaṇikāya gharaṃ pavisitvā chaviādīni anupahacceva taṃ māretvā sivathikāya chaḍḍesuṃ.
They entered the courtesan’s house at night, killed her without damaging her skin or other parts, and threw her body into the charnel ground.
Vào ban đêm, họ đã đột nhập vào nhà của kỹ nữ đó, giết cô ta mà không làm tổn hại đến da thịt v.v., và vứt xác cô ta vào bãi tha ma.
Rājadattatthero asubhanimittaṃ gahetuṃ susāne vicaranto tassā gaṇikāya kaḷevaraṃ paṭikkulato manasi kātuṃ upagato katipayavāre yoniso manasi katvā aciramatabhāvato soṇasiṅgālādīhi anupahatachavitāya visabhāgavatthutāya ca ayoniso manasikaronto, tattha kāmarāgaṃ uppādetvā saṃviggataramānaso attano cittaṃ paribhāsitvā muhuttaṃ ekamantaṃ apasakkitvā ādito upaṭṭhitaṃ asubhanimittameva gahetvā yoniso manasikaronto jhānaṃ uppādetvā taṃ jhānaṃ pādakaṃ katvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā tāvadeva arahattaṃ pāpuṇi.
While Thera Rājadatta was wandering in the charnel ground to take up the meditation object of foulness, he approached the corpse of that courtesan to reflect on it as repulsive. Having reflected properly a few times, because it had not been long since her death, and because its skin had not been damaged by dogs, jackals, etc., and because it was an unsuitable object, he reflected improperly, generated sensual lust there, and with a greatly agitated mind, having admonished his own mind, he stepped aside for a moment to a suitable place. Having taken up the same meditation object of foulness that appeared initially, reflecting properly, he generated jhāna, making that jhāna the basis, he established vipassanā, and attained Arahantship at that very moment.
Tôn giả Rājadatta Thera, khi đang đi lang thang trong nghĩa địa để lấy đề mục bất tịnh (asubhanimitta), đã đến gần xác chết của kỹ nữ đó để quán tưởng về sự ghê tởm. Sau khi quán tưởng đúng đắn vài lần, vì xác chết mới chết và da thịt chưa bị chó rừng v.v. làm hại, và vì đối tượng không tương thích, vị ấy đã quán tưởng không đúng đắn, nảy sinh dục tham (kāmarāga) đối với xác chết đó. Với tâm kinh hoàng, vị ấy đã tự khiển trách tâm mình, lùi lại một lát, và chỉ quán tưởng đề mục bất tịnh ban đầu một cách đúng đắn. Vị ấy đã chứng đắc thiền định, lấy thiền định đó làm nền tảng, phát triển thiền minh sát (Vipassanā) và ngay lập tức đạt được quả A-la-hán.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.44.55-59) –
Therefore, it was said in the Apadāna:
Do đó, trong Apadāna đã nói:
Tattha bhikkhu sivathikaṃ gantvāti saṃsāre bhayassa ikkhanato bhikkhu, asubhakammaṭṭhānatthaṃ āmakasusānaṃ upagantvā.
Therein, "the bhikkhu, having gone to the charnel ground" means a bhikkhu, seeing danger in saṃsāra, having gone to the uncremated charnel ground for the meditation on foulness.
Trong đó, bhikkhu sivathikaṃ gantvā có nghĩa là: Tỳ-kheo, vì thấy sự nguy hiểm trong luân hồi, nên được gọi là bhikkhu (Tỳ-kheo); vị ấy đã đi đến nghĩa địa để thực hành đề mục bất tịnh.
‘‘Bhikkhū’’ti cetaṃ attānaṃ sandhāya thero sayaṃ vadati.
And "bhikkhu" – the elder himself speaks, referring to himself.
Và bhikkhu này, vị Trưởng lão tự nói về chính mình.
Itthinti thīyati ettha sukkasoṇitaṃ sattasantānabhāvena saṃhaññatīti thī, mātugāmo.
"Itthī" (woman) is so called because here semen and blood accumulate to form the continuous stream of beings; it refers to a female.
Itthi có nghĩa là: Ở đây, tinh huyết được kết hợp thành chúng sinh, nên gọi là thī; người nữ.
Evañca sabhāvaniruttivasena ‘‘itthī’’tipi vuccati.
And thus, by way of explaining its nature, it is also called "itthī".
Và như vậy, theo cách giải thích tự nhiên của từ, cũng được gọi là itthī.
Vañjhādīsu pana taṃsadisatāya taṃsabhāvānativattanato ca tabbohāro.
However, regarding barren women and so forth, the term is applied due to their similarity to a non-barren woman and because they do not deviate from that nature.
Tuy nhiên, đối với những người phụ nữ vô sinh v.v., cách gọi đó được sử dụng vì sự tương tự và vì không vượt quá bản chất đó.
‘‘Itthī’’ti itthikaḷevaraṃ vadati.
"Itthī" here refers to the corpse of a woman.
Itthī cũng có nghĩa là xác chết của người phụ nữ.
Ujjhitanti pariccattaṃ ujjhaniyattā eva apaviddhaṃ anapekkhabhāvena khittaṃ.
"Ujjhitaṃ" means abandoned, indeed, because it is to be abandoned, "apaviddhaṃ" (cast away) means thrown without concern.
Ujjhitaṃ có nghĩa là: bị bỏ rơi, và vì bị bỏ rơi nên apaviddhaṃ (bị vứt bỏ) một cách không quan tâm.
Khajjantiṃ kimihī phuṭanti kimīhi pūritaṃ hutvā khajjamānaṃ.
"Khajjamantiṃ kimihī phuṭaṃ" means being eaten, filled with worms.
Khajjantiṃ kimihī phuṭaṃ có nghĩa là: bị giòi bọ ăn rữa, tràn đầy giòi bọ.
Yañhi eke jigucchanti, mataṃ disvāna pāpakanti yaṃ apagatāyuusmāviññāṇatāya mataṃ kaḷevaraṃ pāpakaṃ nihīnaṃ lāmakaṃ eke cokkhajātikā jigucchanti, oloketumpi na icchanti.
"Which indeed some revile, having seen the evil dead one" means that some people of pure caste revile the evil, lowly, wretched corpse which is devoid of life-force and consciousness, and do not even wish to look at it.
Yañhi eke jigucchanti, mataṃ disvāna pāpakanti (Này đây, một số người ghê tởm, khi thấy xác chết xấu xí) nghĩa là: Một số người thuộc dòng dõi thanh tịnh ghê tởm, thậm chí không muốn nhìn, khi thấy cái xác chết đã mất hơi ấm và thức tánh, xấu xa, thấp kém, hèn hạ.
Kāmarāgo pāturahūti tasmiṃ kuṇape ayonisomanasikārassa balavatāya kāmarāgo mayhaṃ pāturahosi uppajji.
"Kāmarāga arose" means that due to the strength of improper attention to that corpse, sensual passion arose in me, it became manifest.
Kāmarāgo pāturahūti (Dục ái hiện khởi) nghĩa là: Vì sự chú tâm không như lý mạnh mẽ vào cái xác chết đó, dục ái đã hiện khởi, đã sinh khởi nơi tôi.
Andhova savatī ahunti tasmiṃ kaḷevare navahi dvārehi asuciṃ savati sandante asucibhāvassa adassanena andho viya ahosiṃ.
"I became blind as if flowing" means that as the impurity flowed from the nine doors of that body, I was as if blind, unable to see the state of impurity.
Andhova savatī ahunti (Tôi đã trở nên mù lòa như thể một người mù chảy nước mắt) nghĩa là: Vì không thấy được sự bất tịnh của cái xác chết đang chảy ra những thứ bất tịnh từ chín cửa, tôi đã trở nên như một người mù.
Tenāha –
Therefore, he said –
Vì thế, Ngài nói:
‘‘Kāmacchando kho, brāhmaṇa, andhakaraṇo acakkhukaraṇo’’ti ca ādi.
And so forth, "Sensual desire, indeed, brahmin, is blinding, eye-destroying."
Và: “Này Bà-la-môn, dục tham làm cho mù lòa, làm cho mất mắt,” v.v.
Keci panettha takārāgamaṃ katvā ‘‘kilesapariyuṭṭhānena avasavatti kilesassa vā vasavattī’’ti atthaṃ vadanti.
Some here add the consonant 't' and explain the meaning as "being subject to defilements due to the uprising of defilements, or being under the sway of defilements."
Một số người ở đây thêm chữ ta và giải thích nghĩa là “do phiền não vây hãm nên bị lệ thuộc vào phiền não” hoặc “bị lệ thuộc vào phiền não”.
Apare ‘‘andhova asati ahu’’nti pāḷiṃ vatvā ‘‘kāmarāgena andho eva hutvā satirahito ahosi’’nti atthaṃ vadanti.
Others, stating the reading as "andhova asati ahu", explain the meaning as "having become blind due to sensual passion, I was devoid of mindfulness."
Những người khác nói rằng: “Andhova asati ahu” (Tôi đã trở nên mù lòa và mất chánh niệm) và giải thích nghĩa là “do dục ái, tôi đã trở nên mù lòa và mất chánh niệm”.
Tadubhayaṃ pana pāḷiyaṃ natthi.
However, neither of these two is found in the Pāḷi text.
Tuy nhiên, cả hai cách giải thích đó đều không có trong Pāḷi.
Oraṃ odanapākamhāti odanapākato oraṃ, yāvatā kālena suparidhotatintataṇḍulanāḷiyā odanaṃ pacati, tato orameva kālaṃ, tatopi lahukālena rāgaṃ vinodento, tamhā ṭhānā apakkamiṃ yasmiṃ ṭhāne ṭhitassa me rāgo uppajji, tamhā ṭhānā apakkamiṃ apasakkiṃ.
"Oraṃ odanapākamhā" means "less than the time for cooking rice", that is, less than the time it takes to cook a measure of well-washed and soaked rice, even a shorter time than that, quickly dispelling passion, "I departed from that place" – from the place where I stood when passion arose in me, I departed, I moved away.
Oraṃ odanapākamhāti (Trong thời gian nấu cơm) nghĩa là: Trong khoảng thời gian ngắn hơn cả thời gian nấu một nồi cơm từ một nāḷi gạo đã được vo và ngâm kỹ, trong khoảng thời gian ngắn hơn thế, tôi đã xua tan tham ái; tamhā ṭhānā apakkamiṃ (tôi đã rời khỏi chỗ đó) nghĩa là: tôi đã rời đi, đã tránh xa khỏi chỗ mà tham ái đã sinh khởi nơi tôi khi tôi đứng ở đó.
Apakkantova satimā sampajānohaṃ samaṇasaññaṃ upaṭṭhapetvā satipaṭṭhānamanasikāravasena satimā, sammadeva dhammasabhāvajānanena sampajāno ca hutvā ekamantaṃ upāvisiṃ, pallaṅkaṃ ābhujitvā nisīdiṃ.
Having departed, "mindful and fully aware was I" – having established the perception of a recluse, being mindful through mindfulness of the foundations of mindfulness, and being fully aware through right understanding of the nature of phenomena, I sat down apart, I sat cross-legged.
Sau khi rời đi, satimā sampajānohaṃ (tôi có chánh niệm và tỉnh giác) nghĩa là: tôi đã thiết lập tưởng về Sa-môn, có chánh niệm nhờ chú tâm vào Tứ Niệm Xứ, và có tỉnh giác nhờ biết rõ bản chất của Pháp, rồi tôi đã ngồi xuống một bên, khoanh chân ngồi kiết già.
Nisinnassa ca tato me manasīkāro, yoniso udapajjathātiādi sabbaṃ heṭṭhā vuttanayamevāti.
And for him who was seated, "then proper attention arose in me" and so forth, all is according to the method already stated below.
Và đối với tôi khi đang ngồi, tato me manasīkāro, yoniso udapajjathāti (Từ đó, sự chú tâm như lý đã sinh khởi nơi tôi) v.v., tất cả đều theo cách đã nói ở trên.
Ayogetiādikā āyasmato subhūtattherassa gāthā.
The verses beginning with "Ayoge" belong to the Venerable Thera Subhūti.
Kệ của Trưởng lão Subhūta đáng kính bắt đầu bằng Ayogeti (Trong sự không liên kết) v.v.
Kā uppatti?
What is their origin?
Sự việc khởi đầu là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto kassapassa bhagavato kāle bārāṇasiyaṃ gahapatimahāsālakule nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthu santike dhammaṃ sutvā pasannamānaso saraṇesu ca sīlesu ca patiṭṭhāya māse māse aṭṭhakkhattuṃ catujjātiyagandhena satthu gandhakuṭiṃ opuñjāpesi.
This thera, too, having made aspirations in the times of previous Buddhas and accumulated merits in various existences, was born in a rich householder's family in Bārāṇasī during the time of Kassapa Bhagavā. Having reached maturity, one day he heard the Dhamma from the Teacher, his mind became clear, and establishing himself in the refuges and precepts, he had the Teacher's scent-chamber (Gandhakuṭī) swept and anointed with four kinds of perfumes eight times every month.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các vị Phật quá khứ, tích lũy công đức trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Phật Kassapa, Ngài đã tái sinh vào một gia đình gia chủ giàu có ở Bārāṇasī, khi trưởng thành, một ngày nọ, Ngài nghe Pháp từ Đức Phật và tâm hoan hỷ, nương tựa vào Tam Quy và Ngũ Giới. Hằng tháng, Ngài đã cho quét dọn hương thất của Đức Phật tám lần bằng bốn loại hương.
So tena puññakammena nibbattanibbattaṭṭhāne sugandhasarīro hutvā, imasmiṃ buddhuppāde magadharaṭṭhe gahapatikule nibbattitvā subhūtoti laddhanāmo vayappatto, nissaraṇajjhāsayatāya gharāvāsaṃ pahāya titthiyesu pabbajitvā tattha sāraṃ alabhanto, satthu santike upatissakolitaselādike bahū samaṇabrāhmaṇe pabbajitvā sāmaññasukhaṃ anubhavante disvā sāsane paṭiladdhasaddho pabbajitvā ācariyupajjhāye ārādhetvā kammaṭṭhānaṃ gahetvā vivekavāsaṃ vasanto vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi.
Due to that meritorious deed, he had a fragrant body in every existence he was born into. In this present Buddha-dispensation, he was born into a householder's family in the Magadha kingdom and was given the name Subhūti. Having reached adulthood, driven by his aspiration for liberation, he abandoned the household life and went forth among ascetics, but finding no essence there. Then, seeing many recluses and brahmins like Upatissa (Sāriputta), Kolita (Moggallāna), and Sela who had gone forth in the Teacher's presence and were experiencing the bliss of recluseship, he gained faith in the Dispensation, went forth, pleased his teachers and preceptors, received a meditation subject, and dwelling in seclusion, he developed insight and attained Arahantship.
Nhờ nghiệp công đức đó, Ngài đã có thân thể thơm tho trong mọi kiếp tái sinh. Trong thời Đức Phật hiện tại, Ngài tái sinh vào một gia đình gia chủ ở xứ Magadha, được đặt tên là Subhūta. Khi đến tuổi trưởng thành, với ý chí xuất ly, Ngài đã từ bỏ đời sống gia đình, xuất gia theo các ngoại đạo nhưng không tìm thấy cốt lõi ở đó. Sau khi thấy nhiều Sa-môn và Bà-la-môn như Upatissa (Sāriputta), Kolita (Moggallāna), Sela v.v. đã xuất gia nơi Đức Phật và đang tận hưởng an lạc của đời sống Sa-môn, Ngài đã có niềm tin vào giáo pháp, xuất gia, làm hài lòng các vị A-xà-lê và Upajjhāya, nhận lấy đề mục thiền định, sống đời viễn ly, phát triển thiền quán và đạt đến A-la-hán quả.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.55.272-308) –
Therefore, it is said in the Apadāna:
Vì vậy, trong Apadāna (Apa. Thera 2.55.272-308) có nói:
Tattha ayogeti ayuñjitabbe asevitabbe antadvaye.
Therein, ayoge means in the two extremes that should not be engaged in or practiced.
Ở đây, ayoge có nghĩa là hai cực đoan không nên tinh tấn, không nên thực hành.
Idha pana attakilamathānuyogavasena attho veditabbo.
Here, however, the meaning should be understood in terms of attakilamathānuyoga.
Tuy nhiên, ở đây, ý nghĩa nên được hiểu theo cách tự hành khổ.
Yuñjanti tasmiṃ attānaṃ yuñjanto yojento tathā paṭipajjanto.
Yuñjanti means engaging oneself in it, applying oneself, practicing accordingly.
Yuñjanti là tự mình tinh tấn, tự mình gắn bó, tự mình thực hành theo cách đó.
Kiccamicchakoti ubhayahitāvahaṃ kiccaṃ icchanto, tappaṭipakkhato ayoge caraṃ caranto ce bhaveyya.
Kiccamicchako means one who desires a task conducive to the welfare of both; if, contrary to that, one were to caraṃ (act) in what is not proper (ayoge).
Kiccamicchako là mong muốn lợi ích mang lại lợi lạc cho cả hai (đời này và đời sau); nếu hành động caraṃ trong điều không nên làm, tức là điều đối nghịch với điều đó.
Nādhigaccheyyāti yathādhippetaṃ hitasukhaṃ na pāpuṇeyyāti ñāyo.
Nādhigaccheyyā means one would not attain the desired benefit and happiness, so it is understood.
Nādhigaccheyyā có nghĩa là không đạt được lợi ích và hạnh phúc như mong muốn.
Tasmā yaṃ ahaṃ titthiyamatavañcito ayoge yuñjiṃ, taṃ me dubbhagalakkhaṇaṃ apuññasabhāvo.
Therefore, that in which I, deluded by sectarian practices, engaged in what is improper (ayoge), that is a sign of my misfortune, a state of demerit.
Vì vậy, điều mà ta đã tinh tấn trong điều không nên làm, bị lừa dối bởi giáo lý ngoại đạo, taṃ me dubbhagalakkhaṇaṃ là bản chất của điều bất thiện.
‘‘Purimakammabyāmohito ayoge yuñji’’nti dasseti.
It shows: "Deluded by past kamma, I engaged in what is improper."
Điều này cho thấy: “Ta đã tinh tấn trong điều không nên làm vì bị mê hoặc bởi nghiệp cũ.”
Abbūḷhaṃ aghagataṃ vijitanti vibādhanasabhāvatāya aghā nāma rāgādayo, aghāni eva aghagataṃ, aghagatānaṃ vijitaṃ saṃsārappavatti, tesaṃ vijayo kusaladhammābhibhavo.
Abbūḷhaṃ aghagataṃ vijitaṃ means that defilements like greed are called aghā because of their nature to obstruct; aghā themselves are aghagataṃ; the victory over aghagataṃ is the continuation of saṃsāra, and the defeat of these is the overcoming of wholesome states.
Abbūḷhaṃ aghagataṃ vijitaṃ: Các phiền não như tham dục được gọi là agha vì chúng có bản chất gây chướng ngại. Aghagataṃ là chính các agha. Vijitaṃ của aghagataṃ là sự tiếp diễn của luân hồi (saṃsārappavatti), sự chiến thắng của chúng là sự chế ngự các pháp thiện.
‘‘Aghagataṃ vijita’’nti anunāsikalopaṃ akatvā vuttaṃ.
"Aghagataṃ vijitaṃ" is stated without eliding the anusvāra.
“Aghagataṃ vijitaṃ” được nói mà không bỏ phụ âm mũi (anunāsikalopaṃ).
Taṃ abbūḷhaṃ anuddhataṃ yena, taṃ abbūḷhāghagataṃ vijitaṃ katvā evaṃbhūto hutvā, kilese asamucchinditvāti attho.
Having made that which is not yet rooted out (abbūḷhaṃ), that which is aghagataṃ, a victory (vijitaṃ), having become such, means without eradicating the defilements.
Điều đó là abbūḷhaṃ, không bị nhổ bỏ bởi người nào. Đã làm cho điều đó là abbūḷhāghagataṃ vijitaṃ và đã trở thành như vậy, nghĩa là không đoạn trừ các phiền não.
Ekañce ossajeyyāti adutiyatāya padhānatāya ca ekaṃ appamādaṃ sammāpayogameva vā ossajeyya pariccajeyya ce.
Ekañce ossajeyyā means if one were to abandon even one, either heedfulness (appamāda) due to its being unrivaled and principal, or right effort (sammāpayoga).
Ekañce ossajeyyā: Nếu từ bỏ một điều duy nhất, tức là sự không phóng dật (appamāda) hoặc chỉ sự tinh tấn đúng đắn (sammāpayoga), vì nó là vô song và quan trọng.
Kalīva so puggalo kāḷakaṇṇī viya siyā.
That person siyā kalīva, would be like a loser.
Người đó siyā kalīva sẽ như kẻ bất hạnh.
Sabbānipi ce ossajeyyā ti sabbānipi vimuttiyā paripācakāni saddhāvīriyasatisamādhipaññindriyāni ossajeyya ce, abhāvanāya chaḍḍeyya ce, andhova siyā samavisamassa adassanato.
Sabbānipi ce ossajeyyā means if one were to abandon all the faculties of faith, energy, mindfulness, concentration, and wisdom, which ripen for liberation; if one were to discard them by not developing them, one siyā andhova samavisamassa adassanato (would be like a blind person, unable to see what is even and uneven).
Sabbānipi ce ossajeyyā: Nếu từ bỏ tất cả các căn (indriya) như tín, tấn, niệm, định, tuệ, là những yếu tố làm chín muồi sự giải thoát; nếu vứt bỏ chúng bằng cách không tu tập, thì sẽ siyā andhova samavisamassa adassanato như kẻ mù lòa vì không thấy được điều đúng và sai.
Yathāti opammasampaṭipādanatthe nipāto.
Yathā is a particle used in the sense of establishing a simile.
Yathā là một giới từ dùng để thiết lập ví dụ.
Ruciranti sobhanaṃ.
Ruciraṃ means beautiful.
Ruciraṃ có nghĩa là đẹp đẽ.
Vaṇṇavantanti vaṇṇasaṇṭhānasampannaṃ.
Vaṇṇavantaṃ means endowed with color and form.
Vaṇṇavantaṃ có nghĩa là có màu sắc và hình dáng đẹp.
Agandhakanti gandharahitaṃ pālibhaddakagirikaṇṇikajayasumanādibhedaṃ.
Agandhakaṃ means devoid of fragrance, such as the pālibhaddaka, girikaṇṇika, jayasumaṇa, and so on.
Agandhakaṃ có nghĩa là không có hương thơm, như các loại hoa pālibhaddaka, girikaṇṇika, jayasumana, v.v.
Evaṃ subhāsitā vācāti subhāsitā vācā nāma tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ vaṇṇasaṇṭhānasampannapupphasadisaṃ.
Evaṃ subhāsitā vācā means a well-spoken word, the Buddha's teaching comprising the Tipiṭaka, is like a flower endowed with color and form.
Evaṃ subhāsitā vācā: Lời nói khéo léo (subhāsitā vācā) là lời dạy của Đức Phật trong Tam Tạng, giống như một đóa hoa có màu sắc và hình dáng đẹp.
Yathā hi agandhakaṃ pupphaṃ dhārentassa sarīre gandho na pharati, evaṃ etampi yo sakkaccasavanādīhi ca samācarati, tassa sakkaccaṃ asamācarantassa yaṃ tattha kattabbaṃ, taṃ akubbato sutagandhaṃ paṭipattigandhañca na āvahati aphalā hoti.
Just as the fragrance of a scentless flower does not spread on the body of one who wears it, so too, this teaching, for one who does not practice it properly with respectful listening and so on, for one who does not do what should be done there, does not bring the fragrance of learning (sutagandha) and the fragrance of practice (paṭipattigandha), and is fruitless.
Quả thật, như một đóa hoa không hương thơm không tỏa hương trên thân người đeo nó, cũng vậy, lời nói này (lời Phật dạy) không mang lại hương thơm của sự học hỏi (sutagandha) và hương thơm của sự thực hành (paṭipattigandha) cho người không thực hành những điều cần làm một cách cẩn trọng, không lắng nghe và thực hành đúng đắn. Nó trở nên vô ích (aphalā hoti).
Tena vuttaṃ ‘‘evaṃ subhāsitā vācā, aphalā hoti akubbato’’ti.
Therefore, it was said: "Thus, a well-spoken word is fruitless for one who does not practice it."
Vì thế, đã nói rằng: “Cũng vậy, lời nói khéo léo trở nên vô ích đối với người không thực hành.”
Sugandhakanti sumanacampakanīluppalapupphādibhedaṃ.
Sugandhakaṃ means of the kind of jasmine, champak, blue lotus flowers, and so on.
Sugandhakaṃ có nghĩa là các loại hoa như là hoa lài, hoa sứ, hoa sen xanh, v.v.
Evanti yathā taṃ pupphaṃ dhārentassa sarīre gandho pharati, evaṃ tepiṭakabuddhavacanasaṅkhātā subhāsitā vācāpi yo sakkaccasavanādīhi tattha kattabbaṃ karoti, assa puggalassa saphalā hoti, sutagandhapaṭipattigandhānaṃ āvahanato mahapphalā hoti mahānisaṃsā.
Evaṃ means just as the fragrance of that flower spreads on the body of one who wears it, so too, the well-spoken word, which is the Buddha's teaching comprising the Tipiṭaka, becomes fruitful for the person who does what should be done there through respectful listening and so on; it becomes greatly fruitful and greatly beneficial by bringing the fragrance of learning and the fragrance of practice.
Evaṃ: Cũng vậy, như đóa hoa đó tỏa hương trên thân người đeo nó, lời nói khéo léo, tức là lời Phật dạy trong Tam Tạng, cũng mang lại kết quả (saphalā hoti) cho người nào lắng nghe và thực hành những điều cần làm một cách cẩn trọng. Đối với người đó, lời nói đó mang lại quả lớn (mahapphalā hoti), lợi ích lớn (mahānisaṃsā), vì nó mang lại hương thơm của sự học hỏi và hương thơm của sự thực hành.
Tasmā yathovādaṃ paṭipajjeyya, yathākārī tathāvādī ca bhaveyyāti.
Therefore, one should practice according to the instruction, and one should be one who acts as one speaks.
Vì vậy, người ta nên thực hành theo lời dạy, và nên là người nói sao làm vậy.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is in the same manner as stated.
Phần còn lại cũng theo cách đã nói.
Vassati devotiādikā āyasmato girimānandattherassa gāthā.
The verses beginning with Vassati devo are those of Venerable Girimānanda Thera.
Các bài kệ bắt đầu bằng Vassati devo là của Trưởng lão Girimānanda đáng kính.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự khởi nguyên là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto sumedhassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā vayappatto gharāvāsaṃ vasanto attano bhariyāya putte ca kālaṅkate sokasallasamappito araññaṃ paviṭṭho satthārā tattha gantvā dhammaṃ kathetvā sokasalle abbūḷhe pasannamānaso sugandhapupphehi pūjetvā pañcapatiṭṭhitena vanditvā sirasi añjaliṃ katvā abhitthavi.
This Thera, too, having performed meritorious deeds in previous Buddha eras and accumulated merits in various existences, was reborn in a noble family during the time of Sumedha Bhagavā. Upon reaching maturity, he lived a householder's life. When his wife and son passed away, he, overcome with the dart of sorrow, entered the forest. The Teacher went there, taught the Dhamma, and after the dart of sorrow was extracted, with a gladdened mind, he worshipped with fragrant flowers, paid homage with the five-point prostration, raised his hands in anjali to his head, and praised the Buddha.
Vị này cũng, đã tạo công đức trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy phước báu trong nhiều đời. Vào thời Đức Thế Tôn Sumedha, ngài sinh ra trong một gia đình quý tộc. Khi đến tuổi trưởng thành, ngài sống đời gia chủ. Khi vợ và con ngài qua đời, ngài bị đau khổ bởi mũi tên sầu muộn và đi vào rừng. Đức Thế Tôn đã đến đó, thuyết Pháp, nhổ bỏ mũi tên sầu muộn của ngài. Với tâm hoan hỷ, ngài đã cúng dường bằng những đóa hoa thơm, đảnh lễ bằng năm chi chạm đất, chắp tay trên đầu và tán thán.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe bimbisārarañño purohitassa putto hutvā nibbatti, girimānandotissa nāmaṃ ahosi.
Through that meritorious deed, he wandered through existences among devas and humans, and in this Buddha era, he was reborn in Rājagaha as the son of King Bimbisāra's purohita. His name was Girimānanda.
Do nghiệp phước báu đó, ngài đã luân hồi trong cõi trời và người. Vào thời Đức Phật hiện tại, ngài sinh ra là con trai của vị quan tư tế của vua Bimbisāra ở Rājagaha, và tên của ngài là Girimānanda.
So viññutaṃ patto satthu rājagahagamane buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā samaṇadhammaṃ karonto katipayaṃ divasaṃ gāmakāvāse vasitvā satthāraṃ vandituṃ rājagahaṃ agamāsi.
Having attained discernment, and seeing the Buddha's power when the Teacher went to Rājagaha, he gained faith and went forth. Practicing the ascetic's duties, he stayed for a few days in a village dwelling, and then went to Rājagaha to pay homage to the Teacher.
Khi đến tuổi hiểu biết, ngài thấy oai lực của Đức Phật khi Đức Bổn Sư đến Rājagaha, phát sinh lòng tin, xuất gia và thực hành pháp Sa-môn. Sau khi sống vài ngày ở một tu viện làng, ngài đến Rājagaha để đảnh lễ Đức Bổn Sư.
Bimbisāramahārājā tassa āgamanaṃ sutvā upasaṅkamitvā ‘‘idheva, bhante, vasatha, ahaṃ catūhi paccayehi upaṭṭhahāmī’’ti sampavāretvā gato bahukiccatāya na sari.
King Bimbisāra, hearing of his arrival, approached him and invited him, saying, "Venerable sir, please reside right here; I will provide the four requisites." Having gone, due to his many duties, he did not remember.
Đại vương Bimbisāra, nghe tin ngài đến, đã đến gần, thưa: “Bạch Đại đức, xin ngài hãy ở lại đây, con sẽ cúng dường bốn vật dụng.” Sau khi thỉnh cầu như vậy, vua đã rời đi và vì có nhiều việc bận nên không nhớ đến ngài.
‘‘Thero abbhokāse vasatī’’ti devatā therassa temanabhayena vassaṃ vāresuṃ.
The devas, fearing that the Elder would get wet, prevented the rain, thinking, "The Elder is dwelling in the open air."
Các vị thiên nhân, vì sợ Trưởng lão sẽ bị ướt khi ở ngoài trời, đã ngăn mưa.
Rājā avassanakāraṇaṃ sallakkhetvā therassa kuṭikaṃ kārāpesi.
The king, noticing the reason for the lack of rain, had a hut built for the Elder.
Vua, nhận ra lý do không mưa, đã cho xây một túp lều cho Trưởng lão.
Thero kuṭikāyaṃ vasanto senāsanasappāyalābhena samādhānaṃ labhitvā vīriyasamataṃ yojetvā vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇi.
Dwelling in the hut, the Elder attained concentration through the suitable lodging, balanced his effort, intensified his insight, and reached Arahantship.
Trưởng lão, sống trong túp lều, đã đạt được sự định tâm nhờ có chỗ ở thích hợp, điều hòa tinh tấn, nỗ lực tu tập thiền quán (vipassanā) và đạt được A-la-hán.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.40.419-448) –
Therefore, it is said in the Apadāna:
Vì thế, trong Apadāna đã nói:
Tattha yathāsugītanti sugītānurūpaṃ, sundarassa attano meghagītassa anurūpamevāti attho.
Therein, yathāsugītaṃ means in accordance with its beautiful song, that is, in accordance with its own beautiful cloud-song. Indeed, just as a cloud-deva does not look beautiful merely raining without thundering, so too, rising with thousands of layers of clouds, thundering and roaring, and emitting flashes of lightning, it does not look beautiful if it does not rain. But when it does so and rains, it looks beautiful. Thus it is said, “The deva rains according to its beautiful song.” Therefore, it is said, “Thundering, O cloud-deva,” and “both thundering and raining.” Tassaṃ viharāmīti means, “I dwell in that hut, by means of the noble dwelling (ariyavihāra) and by means of the postures (iriyāpatha).” Vūpasantacittoti means, “with a mind fully calmed by the concentration of the highest fruit (arahatta-phala-samādhi).”
Quả thật, một vị thần mây không gầm thét mà chỉ mưa thì không đẹp, cũng như vậy, sau khi nổi lên với hàng ngàn tầng mây, gầm thét, sấm sét và phóng ra những tia chớp nhưng không mưa thì cũng không đẹp; nhưng khi làm như vậy và mưa thì lại đẹp. Vì vậy, đã nói rằng “mưa rơi như đã được hát hay”.
Valāhako hi yathā agajjanto kevalaṃ vassanto na sobhati, evaṃ satapaṭalasahassapaṭalena uṭṭhahitvā thanayanto gajjanto vijjullatā nicchārentopi avassanto na sobhati, tathābhūto pana hutvā vassanto sobhatīti vuttaṃ ‘‘vassati devo yathāsugīta’’nti.
Indeed, just as a cloud-deva does not look beautiful merely raining without thundering, so too, rising with thousands of layers of clouds, thundering and roaring, and emitting flashes of lightning, it does not look beautiful if it does not rain. But when it does so and rains, it looks beautiful. Thus it is said, “The deva rains according to its beautiful song.”
Do đó, đã nói: “Hỡi Pajjunna, hãy sấm sét!” và “Vừa sấm sét vừa mưa rơi.”
Tenāha – ‘‘abhitthanaya, pajjunna’’, (cariyā. 3.89; jā. 1.1.75) ‘‘gajjitā ceva vassitā cā’’ti (a. ni. 4.101; pu. pa. 157) ca.
Therefore, it is said, “Thundering, O cloud-deva,” and “both thundering and raining.”
Trong câu “tassaṃ viharāmi” (trong đó tôi sống), có nghĩa là: “trong túp lều đó, tôi sống bằng sự an trú của bậc Thánh, bằng sự an trú của oai nghi.” “Upasantacitto” (với tâm an tịnh) có nghĩa là: “với tâm đã hoàn toàn an tịnh bằng thiền định quả A-la-hán.”
Tassaṃ viharāmīti tassaṃ kuṭikāyaṃ ariyavihāragabbhena iriyāpathavihārena viharāmi.
Tassaṃ viharāmīti means, “I dwell in that hut, by means of the noble dwelling (ariyavihāra) and by means of the postures (iriyāpatha).”
Tassaṃ viharāmī có nghĩa là: Trong tịnh xá ấy, ta an trú bằng sự an trú của bậc Thánh, bằng sự an trú trong oai nghi.
Vūpasantacittoti aggaphalasamādhinā sammadeva upasantamānaso.
Vūpasantacittoti means, “with a mind fully calmed by the concentration of the highest fruit (arahatta-phala-samādhi).”
Vūpasantacitto có nghĩa là: Với tâm an tịnh hoàn toàn bằng định quả A-la-hán.
Yaṃ patthayānotiādikā āyasmato sumanattherassa gāthā.
The verses beginning with Yaṃ patthayāno are those of the Venerable Sumana Thera. What is the origin? This elder too, having made aspirations under previous Buddhas and accumulated merits in various existences, was born into a householder's family in a world devoid of Buddhas ninety-five aeons ago from this one. Having reached maturity, he saw a Paccekabuddha afflicted with illness and offered him a harītaka fruit. Due to this meritorious deed, he wandered through realms of devas and humans, and in this present Buddha-era, he was born into a householder's family in the Kosala country, named Sumana, and grew up happily. His maternal uncle, having gone forth and become an Arahant, dwelt in the forest. When Sumana reached maturity, his uncle ordained him and gave him a meditation subject (kammaṭṭhāna) suitable for his temperament. Practicing meditation there, he developed the four jhāna and the five supernormal powers (abhiññā). Afterwards, the elder taught him the method of insight (vipassanā). He then quickly developed insight and became established in arahantship. Therefore, it is said in the Apadāna:
Những kệ bắt đầu bằng Yaṃ patthayāno là của Trưởng lão Sumana đáng kính.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự việc phát sinh như thế nào?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto ito pañcanavute kappe buddhasuññe loke kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekaṃ paccekabuddhaṃ byādhitaṃ disvā harītakaṃ adāsi.
This elder too, having made aspirations under previous Buddhas and accumulated merits in various existences, was born into a householder's family in a world devoid of Buddhas ninety-five aeons ago from this one. Having reached maturity, he saw a Paccekabuddha afflicted with illness and offered him a harītaka fruit.
Vị này cũng đã tích lũy công đức trong các kiếp sống khác nhau, sau khi tạo nghiệp lành với các vị Phật quá khứ. Chín mươi lăm kiếp trước đây, trong một thế giới không có Phật, vị ấy sinh vào một gia đình gia chủ, khi đến tuổi hiểu biết, thấy một vị Độc Giác Phật đang bệnh, liền cúng dường quả harītaka.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kosalaraṭṭhe gahapatikule nibbattitvā sumanoti laddhanāmo sukhena vaḍḍhi.
Due to this meritorious deed, he wandered through realms of devas and humans, and in this present Buddha-era, he was born into a householder's family in the Kosala country, named Sumana, and grew up happily.
Do nghiệp phước ấy, vị ấy luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời kỳ Phật giáo hiện tại, vị ấy sinh vào một gia đình gia chủ ở xứ Kosala, được đặt tên là Sumana, và lớn lên một cách an lạc.
Tassa pana mātulo pabbajitvā arahā hutvā araññe viharanto sumane vayappatte taṃ pabbājetvā caritānukūlaṃ kammaṭṭhānaṃ adāsi.
His maternal uncle, having gone forth and become an Arahant, dwelt in the forest. When Sumana reached maturity, his uncle ordained him and gave him a meditation subject (kammaṭṭhāna) suitable for his temperament.
Dượng của vị ấy đã xuất gia và trở thành A-la-hán, đang an trú trong rừng. Khi Sumana đến tuổi trưởng thành, vị dượng đã cho Sumana xuất gia và trao cho đề mục thiền phù hợp với tánh hạnh của vị ấy.
So tattha yogakammaṃ karonto cattāri jhānāni pañca ca abhiññāyo nibbattesi.
Practicing meditation there, he developed the four jhāna and the five supernormal powers (abhiññā).
Vị ấy đã thực hành thiền định ở đó và chứng đắc bốn thiền và năm thắng trí.
Athassa thero vipassanāvidhiṃ ācikkhi.
Afterwards, the elder taught him the method of insight (vipassanā).
Sau đó, vị Trưởng lão đã chỉ dạy phương pháp thiền quán cho vị ấy.
So ca nacireneva vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahatte patiṭṭhāsi.
He then quickly developed insight and became established in arahantship.
Vị ấy đã phát triển thiền quán và không lâu sau đó đã an trú trong quả vị A-la-hán.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.44.60-71) –
Therefore, it is said in the Apadāna:
Điều này đã được nói trong Apadāna:
Tattha yaṃ patthayāno dhammesu, upajjhāyo anuggahi.
Therein, “The Dhamma my preceptor desired in me, he supported; desiring the Deathless” means: the preceptor, desiring and wishing for me that Dhamma among the blameless Dhammas such as samatha and vipassanā, supported me, who desired the Deathless, Nibbāna, by giving admonition.
Ở đây, “Điều mà bậc Upajjhāya (Thầy tế độ) đã hỗ trợ tôi trong các Pháp, khi tôi khao khát Amata (Bất tử)” có nghĩa là: Vị Upajjhāya của tôi, mong muốn và khao khát Pháp đó trong các Pháp vô tội như Samatha (chỉ) và Vipassanā (quán), đã hỗ trợ tôi, người khao khát Nibbāna (Niết-bàn) Amata, bằng cách ban lời khuyên.
Amataṃ abhikaṅkhantanti samathavipassanādīsu anavajjadhammesu yaṃ dhammaṃ mayhaṃ patthayanto ākaṅkhanto upajjhāyo amataṃ nibbānaṃ abhikaṅkhantaṃ maṃ ovādadānavasena anuggaṇhi.
“What needed to be done has been done by me” means: the sixteen kinds of duties, such as full understanding, which needed to be done for the attainment of Nibbāna, have been done, completed by me.
“Điều cần làm đã được tôi thực hiện” có nghĩa là: Để chứng đắc Nibbāna đó, việc cần làm, tức là mười sáu loại công việc như Pariññā (liễu tri), đã được tôi thực hiện, đã được hoàn tất.
Kataṃ kattabbakaṃ mayāti tassa adhigamatthaṃ kattabbaṃ pariññādisoḷasavidhaṃ kiccaṃ kataṃ niṭṭhāpitaṃ mayā.
Therefore, “attained” means: the fourfold path-Dhamma has been attained; “realized.”
“Điều cần làm đã được tôi thực hiện” có nghĩa là: Để chứng đắc Nibbāna đó, việc cần làm, tức là mười sáu loại công việc như Pariññā (liễu tri), đã được tôi thực hiện, đã được hoàn tất.
Tato eva anuppatto adhigato catubbidhopi maggadhammo sacchikato.
“The Dhamma itself is without doubt” means: Nibbāna-Dhamma and fruition-Dhamma have been directly realized by oneself, without doubt, without hearsay; the noble path proceeds by completely eradicating doubt, which is called hearsay, arising from the saying “it is said, it is heard.”
Do đó, “đã chứng đạt” tức là đã đạt được Tứ Thánh Đạo Pháp, “đã hiện thực hóa”.
Sayaṃ dhammo anītihoti sayaṃ attanāyeva nibbānadhammo phaladhammo ca anītiho asandiddho attapaccakkho kato, ‘‘itiha, iti kirā’’ti pavattiyā itihasaṅkhātaṃ saṃsayaṃ samucchindantoyeva ariyamaggo pavattati.
Therefore, it is said, “with purified knowledge, free from doubt,” and so on.
“Sayaṃ dhammo anītiho” nghĩa là: Pháp Nibbāna và pháp quả được tự mình chứng ngộ, không còn nghi ngờ, được chính mình thấy rõ. Bằng cách đoạn trừ sự nghi ngờ được gọi là “itiha” (truyền thuyết, lời đồn) bằng sự xuất hiện của nó như “họ nói thế này, họ đã nói thế kia”, con đường Thánh (ariyamagga) vận hành.
Tenāha ‘‘visuddhañāṇo nikkaṅkho’’tiādi.
Therein, “with purified knowledge” means: with knowledge purified by the purification of all defilements.
Vì vậy, Ngài đã nói: “visuddhañāṇo nikkaṅkho” (người có trí tuệ thanh tịnh, không còn nghi ngờ) và vân vân.
Tattha visuddhañāṇoti sabbasaṃkilesavisuddhiyā visuddhañāṇo.
“To you” means: in your presence.
Trong đó, visuddhañāṇa (trí tuệ thanh tịnh) có nghĩa là trí tuệ thanh tịnh nhờ sự thanh tịnh khỏi tất cả các phiền não (saṃkilesa).
Tavantiketi tava samīpe.
“My true goal” means: arahantship.
Tavantike (gần bạn) có nghĩa là gần bạn.
Sadatthoti arahattaṃ.
“Training” means: the trainings such as higher morality (adhisīla).
Sadattha (mục đích chân thật) có nghĩa là A-la-hán quả.
Sikkhāti adhisīlasikkhādayo.
“Well-heard” means: well-heard due to the completeness of extensive learning in scriptural study and extensive learning in penetration.
Sikkhā (giới học) có nghĩa là các giới học như adhisīlasikkhā (tăng thượng giới học).
Sussutāti pariyattibāhusaccassa paṭivedhabāhusaccassa ca pāripūrivasena suṭṭhu sutā.
“In your teaching” means: for me, who remained in your admonition and instruction.
Sussutā (đã nghe kỹ) có nghĩa là đã nghe rất kỹ, nhờ sự viên mãn của việc học rộng về giáo lý (pariyattibāhusacca) và việc học rộng về sự chứng đắc (paṭivedhabāhusacca).
Tava sāsaneti tava ovāde anusiṭṭhiyaṃ ṭhitassa.
“In the noble practice” means: by undertaking practices such as very pure morality.
Tava sāsane (trong giáo pháp của bạn) có nghĩa là của người đã an trú trong lời khuyên, lời giáo huấn của bạn.
Sādhū hītiādikā āyasmato vaḍḍhattherassa gāthā.
The verses beginning “Sādhu hī” belong to the Venerable Thera Vaḍḍha.
Kệ ngôn của Trưởng lão Vaḍḍha đáng kính bắt đầu bằng câu Sādhu hī.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự phát sinh là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto imasmiṃ buddhuppāde bhārukacchanagare gahapatikule nibbattitvā vaḍḍhoti laddhanāmo anupubbena vaḍḍhati.
This Thera, too, having made aspirations under previous Buddhas, accumulating merits that lead to Nibbāna in various existences, was reborn in this Buddha-dispensation in a householder’s family in Bhārukaccha city, and was named Vaḍḍha, growing up gradually.
Vị này cũng, sau khi tạo công đức trong các vị Phật quá khứ và tích lũy các thiện nghiệp là nhân duyên cho sự thoát ly trong các kiếp sống khác nhau, đã tái sinh vào một gia đình gia chủ ở thành phố Bhārukaccha trong thời kỳ Đức Phật này xuất hiện, được đặt tên là Vaḍḍha, và lớn lên dần dần.
Athassa mātā saṃsāre sañjātasaṃvegā puttaṃ ñātīnaṃ niyyādetvā bhikkhunīnaṃ santike pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karontī arahattaṃ pāpuṇitvā aparena samayena puttampi viññutaṃ pattaṃ veḷudantattherassa santike pabbājesi.
Then his mother, having experienced spiritual urgency regarding saṃsāra, entrusted her son to relatives, went forth as a bhikkhunī, and practicing vipassanā, attained arahantship. Later, when her son also reached maturity, she had him ordained under Thera Veḷudaṇṭa.
Sau đó, mẹ của ông, cảm thấy chán ghét luân hồi, giao con trai cho bà con rồi xuất gia với các tỳ khưu ni. Bà đã thực hành thiền quán và đạt được A-la-hán quả. Một thời gian sau, khi con trai bà đã trưởng thành, bà đã cho ông xuất gia với Trưởng lão Veḷudaṇṭa.
So pabbajito buddhavacanaṃ uggahetvā bahussuto dhammakathiko hutvā ganthadhuraṃ vahanto ekadivasaṃ ‘‘ekako santaruttarova mātaraṃ passissāmī’’ti bhikkhunupassayaṃ agamāsi.
Having gone forth, he learned the Buddha’s words, became learned and a Dhamma speaker, and while carrying the burden of study, one day he thought, “I will see my mother alone, with only my inner and outer robes,” and went to the bhikkhunī monastery.
Sau khi xuất gia, ông đã học thuộc lời Phật dạy, trở thành một bậc đa văn và một pháp sư. Khi đang gánh vác trách nhiệm về kinh điển, một ngày nọ ông nghĩ: “Ta sẽ một mình, chỉ với y nội và y thượng, đến thăm mẹ,” và ông đi đến tu viện của các tỳ khưu ni.
Taṃ disvā mātā ‘‘kasmā tvaṃ ekako santaruttarova idhāgato’’ti codesi.
Seeing him, his mother admonished him, “Why have you come here alone, with only your inner and outer robes?”
Thấy ông, mẹ ông quở trách: “Tại sao con lại đến đây một mình, chỉ với y nội và y thượng?”
So mātarā codiyamāno ‘‘ayuttaṃ mayā kata’’nti uppannasaṃvego vihāraṃ gantvā divāṭṭhāne nisinno vipassitvā arahattaṃ patvā mātu ovādasampattipakāsanamukhena aññaṃ byākaronto –
Being admonished by his mother, he felt a sense of urgency, thinking, “What I have done is improper.” He went to the monastery, sat in his daytime resting place, practiced vipassanā, attained arahantship, and then, proclaiming his mother’s successful admonition, he declared his attainment—
Bị mẹ quở trách, ông cảm thấy chán ghét (saṃvega) vì “việc ta làm là không đúng.” Ông trở về tu viện, ngồi ở chỗ nghỉ ban ngày, thực hành thiền quán và đạt được A-la-hán quả. Sau đó, ông tuyên bố về sự thành tựu lời giáo huấn của mẹ mình và tự mình tuyên bố về A-la-hán quả bằng những kệ ngôn sau:
Tattha sādhū hi kira me mātā, patodaṃ upadaṃsayīti sādhu vata mātā mayhaṃ ovādasaṅkhātaṃ patodaṃ dasseti, tena me vīriyaṃ uttejentī uttamaṅge paññāsīse vijjhi.
Therein, sādhū hi kira me mātā, patodaṃ upadaṃsayī means: Indeed, my mother shows me the goad of advice, thereby stimulating my energy, piercing my head, which is wisdom, the supreme faculty. Yassā means: of which mother of mine. Sambodhiṃ means: Arahantship. This is the connection here: I, having been admonished by my mother, and having heard her words of instruction, while dwelling with aroused energy and a mind directed towards Nibbāna, have attained the supreme fruit, Sambodhi, which is Arahantship.
Trong đó, sādhu hi kira me mātā, patodaṃ upadaṃsayī (Thật tốt lành thay, mẹ tôi đã chỉ cho tôi ngọn roi thúc ngựa) có nghĩa là: Thật tốt lành thay, mẹ tôi đã chỉ cho tôi ngọn roi thúc ngựa dưới dạng lời giáo huấn; nhờ đó, người đã khích lệ tinh tấn của tôi, đã đâm vào đỉnh đầu trí tuệ của tôi. Yassā (của ai) có nghĩa là của mẹ tôi. Sambodhi (giác ngộ) có nghĩa là A-la-hán quả. Đây là cách kết nối ở đây: Được mẹ tôi giáo huấn, sau khi nghe lời dạy của mẹ, tôi đã khởi tinh tấn, tâm hướng đến Niết Bàn, và đã đạt được giác ngộ tối thượng, tức A-la-hán quả.
Yassāti yassā me mātuyā.
Yassā means: of which mother of mine.
Yassā (của ai) có nghĩa là của mẹ tôi.
Sambodhinti arahattaṃ.
Sambodhiṃ means: Arahantship.
Sambodhi (giác ngộ) có nghĩa là A-la-hán quả.
Ayañhettha yojanā – janettiyā me anusiṭṭho yassā anusāsanībhūtaṃ vacanaṃ sutvā ahaṃ āraddhavīriyo pahitatto viharanto uttamaṃ aggaphalaṃ sambodhiṃ arahattaṃ patto.
This is the connection here: I, having been admonished by my mother, and having heard her words of instruction, while dwelling with aroused energy and a mind directed towards Nibbāna, have attained the supreme fruit, Sambodhi, which is Arahantship.
Đây là cách kết nối ở đây: Được mẹ tôi giáo huấn, sau khi nghe lời dạy của mẹ, tôi đã khởi tinh tấn, tâm hướng đến Niết Bàn, và đã đạt được giác ngộ tối thượng, tức A-la-hán quả.
Tato eva ārakattā kilesehi arahā puññakkhettatāya dakkhiṇeyyo dakkhiṇāraho amhi.
Therefore, due to being far from defilements, I am an arahant (worthy one), and due to being a field of merit, I am dakkhiṇeyyo (worthy of offerings). Due to having attained the three knowledges such as the knowledge of past lives, I am tevijjo (endowed with three knowledges). Due to having realized Nibbāna, I am amataddaso (a seer of the Deathless). Having conquered Māra’s army, which is the host of defilements, with the army of factors leading to awakening, and because of that victory, I dwell happily, anāsavo (without taints).
Chính vì thế, do đã xa lìa các phiền não, tôi là A-la-hán; do là ruộng phước, tôi là người đáng được cúng dường (dakkhiṇeyyo), đáng nhận lễ vật. Do đã chứng đắc tam minh như túc mạng minh (pubbenivāsañāṇa) v.v., tôi là người có tam minh (tevijjo); do đã chứng ngộ Niết Bàn, tôi là người thấy bất tử (amataddaso). Sau khi chiến thắng quân đội của Namuci (Māra), tức là đoàn quân phiền não, bằng đoàn quân bồ đề phần, chính vì đã chiến thắng quân đội đó, tôi sống an lạc không lậu hoặc (anāsavo).
Pubbenivāsañāṇādivijjāttayassa adhigatattā tevijjo nibbānassa sacchikatattā amataddaso namucino mārassa senaṃ kilesavāhiniṃ bodhipakkhiyasenāya jinitvā tassa jitattāyeva anāsavo sukhaṃ viharāmīti.
Due to having attained the three knowledges such as the knowledge of past lives, I am tevijjo (endowed with three knowledges). Due to having realized Nibbāna, I am amataddaso (a seer of the Deathless). Having conquered namucino (Māra’s) senaṃ (army), which is the host of defilements, with the army of factors leading to awakening, and because of that victory, I dwell happily, anāsavo (without taints).
Chính vì thế, do đã xa lìa các phiền não, tôi là A-la-hán; do là ruộng phước, tôi là người đáng được cúng dường (dakkhiṇeyyo), đáng nhận lễ vật. Do đã chứng đắc tam minh như túc mạng minh (pubbenivāsañāṇa) v.v., tôi là người có tam minh (tevijjo); do đã chứng ngộ Niết Bàn, tôi là người thấy bất tử (amataddaso). Sau khi chiến thắng quân đội của Namuci (Māra), tức là đoàn quân phiền não, bằng đoàn quân bồ đề phần, chính vì đã chiến thắng quân đội đó, tôi sống an lạc không lậu hoặc (anāsavo).
Idāni ‘‘anāsavo’’ti vuttamatthaṃ pākaṭataraṃ kātuṃ ‘‘ajjhattañcā’’ ti gāthamāha.
Now, to make the meaning of "anāsavo" clearer, he spoke the verse "ajjhattañcā".
Bây giờ, để làm rõ hơn ý nghĩa đã nói là “không lậu hoặc,” ông nói kệ ngôn “ajjhattañcā” (cả bên trong).
Tassattho – ajjhattaṃ ajjhattavatthukā ca bahiddhā bahiddhavatthukā ca āsavā ye mayhaṃ ariyamaggādhigamato pubbe vijjiṃsu upalabbhiṃsu, te sabbe anavasesā ucchinnā ariyamaggena samucchinnā pahīnā puna dāni kadācipi na ca uppajjeyyuṃ na uppajjissantiyevāti.
Its meaning is this: All those āsavas, both internal (residing within one's own continuum) and external (residing in external objects), which existed for me before the attainment of the Noble Path, those all, without remainder, have been uprooted, thoroughly eradicated, and abandoned by the Noble Path. They will never arise again, not even for a moment.
Ý nghĩa của kệ ngôn đó là: Các lậu hoặc nào đã có trong tôi, cả bên trong (ajjhattaṃ) tức là có đối tượng nội tại, và bên ngoài (bahiddhā) tức là có đối tượng ngoại tại, trước khi tôi chứng đắc Thánh đạo, tất cả chúng đều đã bị đoạn trừ (ucchinnā) hoàn toàn bởi Thánh đạo, đã bị diệt trừ, đã bị loại bỏ. Bây giờ, chúng sẽ không bao giờ tái sinh nữa, chúng sẽ không bao giờ xuất hiện nữa.
Idāni mātu vacanaṃ aṅkusaṃ katvā attanā arahattassa adhigatattā mātaraṃ thomento ‘‘visāradā’’ti gāthamāha.
Now, making his mother's words an ankuṣa (goad), and having himself attained arahantship, he praised his mother by uttering the verse beginning with “visāradā”.
Bây giờ, lấy lời mẹ làm ngọn roi và vì đã tự mình chứng đắc A-la-hán quả, ông tán thán mẹ mình bằng kệ ngôn “visāradā” (tự tin).
Tattha visāradā khoti ekaṃsena vigatasārajjā.
Therein, “visāradā kho” means entirely free from timidity.
Trong đó, visāradā kho (thật vậy, tự tin) có nghĩa là hoàn toàn không còn sự rụt rè.
Evaṃ mātu attano ca arahattādhigamena satthu orasaputtabhāvaṃ ullapento mātaraṃ ‘‘bhaginī’’ti āha.
Thus, proclaiming his status as a true son of the Teacher through his own and his mother's attainment of arahantship, he addressed his mother as “bhaginī” (sister).
Như vậy, khi tuyên bố về việc mẹ và mình đã chứng đắc A-la-hán quả, và về thân phận là con ruột của Đức Đạo Sư, ông gọi mẹ là “bhaginī” (chị).
Etamatthaṃ abhāsayīti etaṃ mama ovādabhūtaṃ atthaṃ abhaṇi.
“Etamatthaṃ abhāsayī” means she spoke this meaning, which was my admonition.
Etamatthaṃ abhāsayī (đã nói điều này) có nghĩa là đã nói ý nghĩa này, tức là lời giáo huấn của tôi.
Evaṃ pana maṃ ovadantī na kevalaṃ visāradā eva, atha kho apihā nūna mayipi tava puttakepi apihā asanthavā maññe, kiṃ vā etena parikappanena?
Admonishing me thus, she was not merely fearless, but rather, “apihā nūna mayipi” — I suppose there is no attachment for me, your son, either; or what is the point of this conjecture?
Khi giáo huấn tôi như vậy, người không chỉ tự tin, mà còn apihā nūna mayipi (có lẽ không có sự tham ái nào trong tôi), tức là có lẽ không có sự ràng buộc, sự thân thiết nào trong tôi, trong con trai của người. Hoặc có gì đáng suy đoán về điều này?
Vanatho te na vijjati avijjādiko vanatho tava santāne nattheva, yā maṃ bhavakkhaye niyojesīti adhippāyo.
“Vanatho te na vijjati” means that the proliferation of defilements, such as ignorance, does not exist in your continuum at all, who urged me towards the cessation of existence – this is the intention.
Vanatho te na vijjati (không có sự tham ái trong bạn) có nghĩa là sự tham ái (vanatha) bắt đầu từ vô minh (avijjā) không hề có trong dòng tâm thức của người, người đã thúc đẩy tôi đến sự diệt tận của hữu (bhava), đó là ý nghĩa.
Atthāya vata metiādikā āyasmato nadīkassapattherassa gāthā.
The verses beginning with “Atthāya vata me” are by the Venerable Nadīkassapa Thera.
Kệ ngôn của Trưởng lão Nadīkassapa đáng kính bắt đầu bằng câu Atthāya vata me.
Kā uppatti?
What is the origin story?
Sự phát sinh là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ piṇḍāya carantaṃ disvā pasannamānaso attanā ropitassa ambarukkhassa paṭhamuppannaṃ manosilāvaṇṇaṃ ekaṃ ambaphalaṃ adāsi.
He, too, having performed meritorious deeds under previous Buddhas, accumulating wholesome kamma conducive to liberation in various existences, was reborn in a good family during the time of Padumuttara Bhagavā. Having reached maturity, he once saw the Teacher going for alms. With a gladdened mind, he offered a mango fruit, the first to appear on a mango tree he had planted, which was the color of realgar.
Vị này cũng, sau khi tạo công đức trong các vị Phật quá khứ và tích lũy các thiện nghiệp là nhân duyên cho sự thoát ly trong các kiếp sống khác nhau, đã tái sinh vào một gia đình quý tộc trong thời Đức Phật Padumuttara. Khi đã trưởng thành, một ngày nọ, thấy Đức Đạo Sư đang đi khất thực, ông với tâm hoan hỷ đã dâng một quả xoài đầu mùa, có màu sắc như cinnabar (manosilā), từ cây xoài do chính ông trồng.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde magadharaṭṭhe brāhmaṇakule uruvelakassapassa bhātā hutvā nibbatto.
Due to that meritorious deed, he wandered through existences among devas and humans, and in this Buddha-era, he was reborn in a brahmin family in the Magadha kingdom as the brother of Uruvelakassapa.
Nhờ nghiệp thiện đó, ông đã luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời Đức Phật này xuất hiện, ông tái sinh vào một gia đình Bà-la-môn ở xứ Magadha, là anh trai của Uruvelakassapa.
Vayappatto nissaraṇajjhāsayatāya gharāvāsaṃ anicchanto tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā tīhi tāpasasatehi saddhiṃ nerañjarāya nadiyā tīre assamaṃ māpetvā viharati.
Having come of age, disinclined to household life due to his aspiration for liberation, he took up the ascetic's ordination and lived with three hundred ascetics, building an hermitage on the bank of the Nerañjarā River.
Khi đến tuổi trưởng thành, do có khuynh hướng thoát ly khỏi luân hồi, ông không muốn sống đời gia đình. Ông xuất gia theo lối khổ hạnh (tāpasa) và sống cùng ba trăm vị khổ hạnh khác, xây dựng một am thất bên bờ sông Nerañjarā.
Nadītīre vasanato hissa kassapagottatāya ca nadīkassapoti samaññā ahosi.
Due to his residence on the riverbank and his Kassapa clan, he became known as Nadīkassapa.
Do sống bên bờ sông (nadī) và thuộc dòng họ Kassapa, ông được gọi là Nadīkassapa.
Tassa bhagavā saparisassa ehibhikkhubhāvena upasampadaṃ adāsi.
The Bhagavā conferred the ordination of Ehi Bhikkhu upon him and his retinue.
Đức Thế Tôn đã ban cho ông và đoàn tùy tùng của ông sự xuất gia theo hình thức “Ehi Bhikkhu” (Hãy đến, này Tỳ khưu).
Taṃ sabbaṃ khandhake (mahāva. 36-39) āgatameva.
All that is mentioned in the Khandhaka.
Tất cả điều đó đều đã được kể trong Khandhaka.
So bhagavato ādittapariyāyadesanāya (mahāva. 54; saṃ. ni. 4.28) arahatte patiṭṭhāsi.
He became established in arahantship through the Bhagavā's Ādittapariyāya Sutta discourse.
Ông đã an trú vào A-la-hán quả sau lời giáo huấn về Bài Kinh Lửa Cháy (Ādittapariyāyadesanā) của Đức Thế Tôn.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.44.81-87) –
Therefore, it is stated in the Apadāna:
Do đó, trong Apadāna đã nói:
Tattha atthāya vata meti mayhaṃ atthāya vata hitāya vata.
Therein, “atthāya vata me” means for my benefit, indeed, for my welfare, indeed.
Trong đó, atthāya vata me có nghĩa là “thật sự vì lợi ích của tôi, thật sự vì sự an lạc của tôi”.
Buddhoti sabbaññubuddho.
“Buddho” means the Omniscient Buddha.
Buddho có nghĩa là Đức Phật Toàn Giác.
Nadiṃ nerañjaraṃ agāti nerañjarāsaṅkhātaṃ nadiṃ agañchi, tassā nadiyā tīre ca mama bhātu uruvelakassapassa assamaṃ upagatoti adhippāyo.
“Nadiṃ nerañjaraṃ agā” means he went to the river named Nerañjarā; the intention is that he approached the hermitage of my brother Uruvelakassapa on the bank of that river.
Nadiṃ Nerañjaraṃ agā có nghĩa là “đã đến sông tên Nerañjarā”, ý muốn nói rằng Đức Phật đã đến bờ sông đó và đến tịnh xá của anh trai tôi, Uruvelā Kassapa.
Idāni yathāvuttamatthaṃ vivarituṃ ‘‘yassāha’’ntiādi vuttaṃ.
Now, to elaborate on the aforementioned meaning, the phrase “yassāhaṃ” and so forth was spoken.
Bây giờ, để giải thích ý nghĩa đã nói, đoạn “yassāhaṃ” v.v. đã được nói.
Yassāti yassa buddhassa bhagavato.
“Yassā” means of that Buddha, the Bhagavā.
Yassā có nghĩa là “của Đức Phật, của Đức Thế Tôn đó”.
Dhammaṃ sutvānāti catusaccapaṭisaṃyuttaṃ dhammaṃ sutvā, sotadvārānusārena upalabhitvā.
“Dhammaṃ sutvānā” means having heard the Dhamma connected with the Four Noble Truths, having perceived it through the ear-door.
Dhammaṃ sutvānā có nghĩa là “sau khi nghe Pháp liên quan đến Tứ Diệu Đế, sau khi nhận biết qua cửa tai”.
Micchādiṭṭhiṃ vivajjayinti ‘‘yaññādīhi suddhi hotī’’tiādinayappavattaṃ viparītadassanaṃ pajahiṃ.
“Micchādiṭṭhiṃ vivajjayiṃ” means I abandoned the distorted view that arises from the belief that purity comes from sacrifices and so forth.
Micchādiṭṭhiṃ vivajjayiṃ có nghĩa là “tôi đã từ bỏ cái nhìn sai lầm, phát sinh từ quan điểm ‘sự thanh tịnh có được nhờ lễ tế’ v.v.”.
Micchādiṭṭhiṃ vivajjayinti vuttamevatthaṃ vitthāretvā dassetuṃ ‘‘yaji’’ntiādimāha.
To expand upon and illustrate the meaning stated in “Micchādiṭṭhiṃ vivajjayiṃ” (I abandoned wrong view), he said “yajiṃ” and so forth.
Để giải thích rõ hơn ý nghĩa đã nói là “tôi đã từ bỏ tà kiến”, đoạn “yajiṃ” v.v. đã được nói.
Tattha yajiṃ uccāvace yaññeti pākaṭayaññe somayāgavājapeyyādike nānāvidhe yaññe yajiṃ.
Therein, “yajiṃ uccāvace yaññe” means I offered various well-known sacrifices, such as the Soma sacrifice and Vājapeyya sacrifice.
Trong đó, yajiṃ uccāvace yaññe có nghĩa là “tôi đã cúng tế nhiều loại lễ tế khác nhau, như lễ tế công khai, Somayāga, Vājapeyya v.v.”.
Aggihuttaṃ juhiṃ ahanti tesaṃ yaññānaṃ yajanavasena āhutiṃ paggaṇhanto aggiṃ paricariṃ.
“Aggihuttaṃ juhiṃ ahaṃ” means I served the fire by offering oblations as part of those sacrifices.
Aggihuttaṃ juhiṃ ahaṃ có nghĩa là “tôi đã phụng sự lửa bằng cách dâng cúng lễ vật trong những lễ tế đó”.
Esā suddhīti maññantoti esā yaññakiriyā aggipāricariyā suddhihetubhāvato suddhi ‘‘evaṃ me saṃsārasuddhi hotī’’ti maññamāno.
“Esā suddhīti maññanto” means believing, “This act of sacrifice, this service to fire, is purity because it is a cause of purity. By doing this, I attain purity from transmigration.”
Esā suddhīti maññanto có nghĩa là “tôi đã nghĩ rằng hành động cúng tế và phụng sự lửa này là sự thanh tịnh, là nguyên nhân của sự thanh tịnh, và rằng ‘nhờ đó mà sự thanh tịnh khỏi luân hồi sẽ đến với tôi’”.
Andhabhūto puthujjanoti paññācakkhuvekallena avijjandhatāya andhabhūto puthujjano hutvā vanagahanapabbatagahanādīni viya duratikkamanaṭṭhena diṭṭhiyeva gahanaṃ diṭṭhigahanaṃ, taṃ pakkhando anupaviṭṭhoti diṭṭhigahanapakkhando.
“Andhabhūto puthujjano” means being an ordinary person blinded by the darkness of ignorance due to the lack of the eye of wisdom; and just as thickets in forests and mountains are difficult to overcome, so too is view a thicket of views, into which he plunged, he entered; thus he is “diṭṭhigahanapakkhando”.
Andhabhūto puthujjano có nghĩa là “vì thiếu con mắt trí tuệ, bị mù bởi vô minh, trở thành một phàm nhân ngu muội”, và diṭṭhigahanapakkhando có nghĩa là “đã lạc vào rừng rậm tà kiến”, giống như rừng rậm cây cối hoặc rừng rậm núi non khó vượt qua.
Parāmāsenāti dhammasabhāvaṃ atikkamitvā ‘‘idameva sacca’’nti parāmasanato parāmāsasaṅkhātena micchābhinivesena.
“Parāmāsena” means by the erroneous adherence, called parāmāsa, which surpasses the nature of Dhamma, believing “This alone is true.”
Parāmāsena có nghĩa là “bởi sự chấp thủ sai lầm, tức là sự chấp thủ vượt quá bản chất của Pháp, cho rằng ‘chỉ cái này là sự thật’”.
Mohitoti mūḷhabhāvaṃ pāpito.
“Mohito” means brought to a state of delusion and confusion.
Mohito có nghĩa là “đã rơi vào trạng thái ngu muội”.
Asuddhiṃ maññisaṃ suddhinti asuddhiṃ maggaṃ ‘‘suddhiṃ magga’’nti maññisaṃ maññiṃ.
“Asuddhiṃ maññisaṃ suddhiṃ” means I considered the impure path (the path of sacrifice, etc.) to be the pure path.
Asuddhiṃ maññisaṃ suddhiṃ có nghĩa là “tôi đã lầm tưởng con đường không thanh tịnh là con đường thanh tịnh”.
Tattha kāraṇamāha ‘‘andhabhūto aviddasū’’ti.
The reason for this is stated as “andhabhūto aviddasū”.
Ở đó, lý do được nói là “andhabhūto aviddasū”.
Yasmā avijjāya andhabhūto, tato eva dhammādhammaṃ yuttāyuttañca avidvā, tasmā tathā maññinti attho.
The meaning is: since he was blinded by ignorance, and therefore did not know what was Dhamma and not Dhamma, what was proper and not proper, he thus perceived.
Ý nghĩa là: “Vì bị mù bởi vô minh, và vì không biết về Pháp và phi Pháp, về điều đúng và điều sai, nên tôi đã lầm tưởng như vậy”.
Micchādiṭṭhi pahīnā meti evaṃbhūtassa pana satthu sammukhā catusaccagabbhaṃ dhammakathaṃ sutvā yoniso paṭipajjantassa ariyamaggasammādiṭṭhiyā sabbāpi micchādiṭṭhi samucchedappahānavasena mayhaṃ pahīnā.
“Micchādiṭṭhi pahīnā me” means for me, who thus practiced appropriately after hearing the discourse on the Dhamma containing the Four Noble Truths in the presence of the Teacher, all wrong views have been abandoned through the complete eradication and abandoning by the Noble Path's Right View.
Micchādiṭṭhi pahīnā me có nghĩa là “đối với tôi, người đã nghe Pháp thoại chứa đựng Tứ Diệu Đế từ Đức Đạo Sư như vậy và đã thực hành đúng đắn, tất cả tà kiến đã được đoạn trừ hoàn toàn nhờ Chánh Kiến của Thánh Đạo”.
Bhavāti kāmabhavādayo sabbepi bhavā ariyamaggasatthena vidālitā viddhaṃsitā.
“Bhavā” means all existences, such as the kāma-bhava, have been shattered and destroyed by the sword of the Noble Path.
Bhavā có nghĩa là “tất cả các cõi hữu, như dục hữu v.v., đã bị phá hủy, bị tiêu diệt bởi lưỡi kiếm của Thánh Đạo”.
Juhāmi dakkhiṇeyyagginti āhavanīyādike aggī chaḍḍetvā sadevakassa lokassa aggadakkhiṇeyyatāya sabbassa ca pāpassa dahanato dakkhiṇeyyaggiṃ sammāsambuddhaṃ juhāmi paricarāmi.
Juhāmi dakkhiṇeyyaggiṃ means: Abandoning sacrificial fires and the like, I worship, I attend upon the Sammāsambuddha, who is the foremost recipient of offerings for the world with its devas, and who burns away all evil, thus being the "fire worthy of offerings." This worship of the "fire worthy of offerings" by me, being independent of curds, fresh butter, clarified butter, and so on, is merely the veneration of the Teacher, thus he said, "namassāmi tathāgataṃ".
Juhāmi dakkhiṇeyyaggiṃ có nghĩa là “tôi đã từ bỏ các loại lửa như Āhavanīya v.v., và phụng sự Đức Sammāsambuddha, bậc đáng được cúng dường cao quý nhất của thế gian cùng chư thiên, và là bậc tiêu diệt mọi ác nghiệp, như là ngọn lửa đáng cúng dường”.
Tayidaṃ mayhaṃ dakkhiṇeyyaggiparicaraṇaṃ dadhinavanītamathitasappiādinirapekkhaṃ satthu namassanamevāti āha ‘‘namassāmi tathāgata’’nti.
This worship of the "fire worthy of offerings" by me, being independent of curds, fresh butter, clarified butter, and so on, is merely the veneration of the Teacher, thus he said, "namassāmi tathāgataṃ".
Sự phụng sự ngọn lửa đáng cúng dường này của tôi là sự đảnh lễ Đức Đạo Sư mà không cần đến sữa chua, bơ tươi, bơ đã khuấy v.v., nên tôi nói “namassāmi tathāgataṃ”.
Atha vā juhāmi dakkhiṇeyyagginti dāyakānaṃ dakkhiṇāya mahapphalabhāvakaraṇena pāpassa ca dahanena dakkhiṇeyyaggibhūtaṃ attānaṃ juhāmi paricarāmi tathā katvā paricarāmi, tathā katvā pariharāmi.
Alternatively, juhāmi dakkhiṇeyyaggiṃ means: I serve, I attend upon myself, who has become a "fire worthy of offerings" by making the offerings of donors greatly fruitful and by burning away evil; having done so, I attend upon myself, having done so, I sustain myself. Previously, I worshipped the fire-deity, but now I worship the Tathāgata.
Hoặc, juhāmi dakkhiṇeyyaggiṃ có nghĩa là “tôi phụng sự chính mình, người đã trở thành ngọn lửa đáng cúng dường nhờ làm cho các vật cúng dường của người dâng cúng có quả báo lớn và nhờ tiêu diệt ác nghiệp; tôi phụng sự bằng cách hành động như vậy, tôi giữ gìn bằng cách hành động như vậy”.
Pubbe aggidevaṃ namassāmi, idāni pana namassāmi tathāgatanti.
Previously, I worshipped the fire-deity, but now I worship the Tathāgata.
Trước đây tôi đảnh lễ thần lửa, nhưng bây giờ tôi đảnh lễ Đức Như Lai.
Mohā sabbe pahīnā meti dukkhe aññāṇādibhedā sabbe mohā mayhaṃ pahīnā samucchinnā, tato eva ‘‘bhavataṇhā padālitā.
Mohā sabbe pahīnā me means: All delusions, such as ignorance regarding suffering, have been abandoned by me, completely eradicated. Therefore, the word me should be brought and connected to the three phrases: “bhavataṇhā padālitā. Vikkhīṇo jātisaṃsāro, natthi dāni punabbhavo”.
Mohā sabbe pahīnā me có nghĩa là “tất cả si mê của tôi, như sự không hiểu biết về Khổ v.v., đã được đoạn trừ, đã bị cắt đứt; do đó, từ ‘me’ (của tôi) phải được thêm vào và kết hợp với ba từ ‘bhavataṇhā padālitā. Vikkhīṇo jātisaṃsāro, natthi dāni punabbhavo’ (tham ái đối với các cõi hữu đã bị phá hủy. Luân hồi sinh tử đã chấm dứt, nay không còn tái sinh nữa)”.
Vikkhīṇo jātisaṃsāro, natthi dāni punabbhavo’’ti tīsu padesu me-saddo ānetvā yojetabbo.
The word me should be brought and connected to the three phrases: “bhavataṇhā padālitā. Vikkhīṇo jātisaṃsāro, natthi dāni punabbhavo”.
Vikkhīṇo jātisaṃsāro, natthi dāni punabbhavo”ti tīsu padesu me-saddo ānetvā yojetabbo.
Pāto majjhanhikantiādikā āyasmato gayākassapattherassa gāthā.
The verses beginning with Pāto majjhanhikaṃ are the verses of the Venerable Thera Gayākassapa.
Các bài kệ “Pāto majjhanhikaṃ” v.v. là của Trưởng lão Gayā Kassapa đáng kính.
Kā uppatti?
What is the origin story?
Sự kiện phát sinh là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinanto ito ekatiṃse kappe sikhissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto nissaraṇajjhāsayatāya gharāvāsaṃ pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā araññāyatane assamaṃ kāretvā vanamūlaphalāhāro vasati.
This Thera, too, having performed meritorious deeds under previous Buddhas, and accumulating wholesome kamma that leads to Nibbāna in various existences, was reborn in a brahmin family in the time of Sikhi Bhagavā, thirty-one aeons ago. Having reached maturity, and being inclined towards liberation, he renounced the household life and took up the ascetic's ordination. He built an hermitage in a forest region and lived there, subsisting on roots and fruits from the forest.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các thời chư Phật quá khứ, tích lũy thiện nghiệp là duyên lành cho sự giải thoát trong các kiếp sống khác nhau. Ba mươi mốt đại kiếp trước, vào thời Đức Phật Sikhī, vị ấy sinh ra trong một gia đình quý tộc, khi trưởng thành, do có khuynh hướng giải thoát, đã từ bỏ đời sống gia đình, xuất gia làm đạo sĩ, xây dựng tịnh xá trong rừng, sống bằng rễ cây và trái cây rừng.
Tena ca samayena bhagavā eko adutiyo tassa assamasamīpena gacchati.
At that time, the Bhagavā, alone and without a companion, passed by his hermitage.
Vào thời điểm đó, Đức Thế Tôn một mình, không ai đi cùng, đi ngang qua gần tịnh xá của vị ấy.
So bhagavantaṃ disvā pasannamānaso upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ ṭhito velaṃ oloketvā manoharāni kolaphalāni satthu upanesi.
Seeing the Bhagavā, he approached with a joyful mind, paid homage, and stood to one side. Observing the time, he offered delightful jujube fruits to the Teacher.
Vị ấy thấy Đức Thế Tôn, tâm hoan hỷ, đến gần, đảnh lễ, đứng sang một bên, nhìn thời gian, và dâng cúng những quả táo tàu đẹp mắt cho Đức Đạo Sư.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto nissaraṇajjhāsayatāya gharāvāsaṃ pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā dvīhi tāpasasatehi saddhiṃ gayāyaṃ viharati.
Due to that meritorious deed, he wandered through existences among devas and humans. In this present Buddha-era, he was reborn into a brahmin family. Having reached maturity, and being inclined towards liberation, he renounced the household life and took up the ascetic's ordination, living in Gayā with two hundred other ascetics.
Nhờ công đức đó, vị ấy đã luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời Đức Phật hiện tại, vị ấy sinh ra trong một gia đình Bà La Môn, khi đến tuổi trưởng thành, do có khuynh hướng giải thoát, đã từ bỏ đời sống gia đình, xuất gia làm đạo sĩ, sống ở Gayā cùng với hai trăm đạo sĩ.
Gayāyaṃ vasanato hissa kassapagottatāya ca gayākassapoti samaññā ahosi.
Because he resided in Gayā and belonged to the Kassapa clan, he was known as Gayākassapa.
Vì sống ở Gayā và thuộc dòng Kassapa, vị ấy được gọi là Gayā Kassapa.
So bhagavatā saddhiṃ parisāya ehibhikkhūpasampadaṃ datvā ādittapariyāyadesanāya (mahāva. 54) ovadiyamāno arahatte patiṭṭhāsi.
He, having been granted the ehibhikkhūpasampadā by the Blessed One together with the assembly, and being exhorted with the Ādittapariyāya discourse, became established in arahantship.
Vị ấy cùng với hội chúng đã nhận sự thọ giới “Ehi Bhikkhu” từ Đức Thế Tôn, và khi được Đức Thế Tôn giáo huấn bằng bài kinh Ādittapariyāya (Đại Phẩm 54), vị ấy đã chứng đắc A La Hán.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.45.8-14) –
Therefore, it is said in the Apadāna –
Do đó, trong Apadāna (Apa. Thera 2.45.8-14) có nói:
Tattha paṭhamagāthāya tāva ayaṃ saṅkhepattho – pāto sūriyuggamanavelāyaṃ, majjhanhikaṃ majjhanhavelāyaṃ, sāyaṃ sāyanhavelāyanti divasassa tikkhattuṃ tayo vāre ahaṃ udakaṃ otariṃ ogāhiṃ.
Among these, the brief meaning of the first verse is this: pāto means at sunrise, majjhanhikaṃ at noon, sāyaṃ at evening—thus tikkhattuṃ, three times a day, I otariṃ, descended into the water.
Trong đó, ý nghĩa tóm tắt của bài kệ đầu tiên là: Pāto vào lúc mặt trời mọc, majjhanhikaṃ vào giữa trưa, sāyaṃ vào buổi tối, tức là tikkhattuṃ ba lần trong ngày, tôi đã otariṃ xuống nước.
Otaranto ca sohaṃ na yattha katthaci yadā vā tadā vā otariṃ, atha kho gayāya mahājanassa ‘‘pāpapavāhana’’nti abhisammate gayātitthe, gayaphagguyā gayāphaggunāmake phaggunīmāsassa uttaraphaggunīnakkhatte anusaṃvaccharaṃ udakorohanamanuyutto ahosinti.
And when I descended, I did not descend just anywhere or at any time, but indeed at Gayāya, the Gayā ford, which is commonly regarded by the populace as ‘washing away evil,’ and at Gayāphagguyā, at the Uttaraphaggunī constellation in the month of Phaggunī, which is called Gayāphaggu, I was accustomed to descending into the water annually.
Và khi ta xuống nước, ta không xuống bất cứ nơi nào, bất cứ lúc nào, mà chính tại Gayā, nơi được đại chúng tôn xưng là “nơi cuốn trôi tội lỗi”, tại bến sông Gayā, vào ngày Gayāphaggu, tức là ngày sao Uttaraphaggu trong tháng Phaggunī, ta đã thực hành việc xuống nước hằng năm.
Idāni tadā yenādhippāyena udakorohanamanuyuttaṃ, taṃ dassetuṃ ‘‘yaṃ mayā’’ti gāthamāha.
Now, to show the intention with which he was then accustomed to descending into the water, he spoke the verse “yaṃ mayā”.
Bây giờ, để chỉ rõ ý định mà khi đó ta đã thực hành việc xuống nước, (vị Trưởng lão) đã nói bài kệ “Yaṃ mayā” (Những gì ta đã).
Tassattho – ‘‘yaṃ mayā pubbe ito aññāsu jātīsu pāpakammaṃ upacitaṃ.
Its meaning is: “Whatever evil deed I accumulated in previous existences other than this one.
Ý nghĩa của bài kệ đó là: “Những ác nghiệp mà ta đã tích lũy trong các kiếp sống khác trước đây.
Taṃ idāni idha gayātitthe imissā ca gayāphagguyā iminā udakorohanena pavāhemi apanemi vikkhālemī’’ti.
That I now, idha here at the Gayā ford, and by this descent into the water at this Gayāphaggu, pavāhemi, remove and wash away.”
Bây giờ, ở đây, tại bến sông Gayā này, và bằng việc xuống nước trong ngày Gayāphaggu này, ta cuốn trôi (pavāhemi) chúng đi, loại bỏ chúng, rửa sạch chúng.”
Pure satthu sāsanupagamanato pubbe evaṃdiṭṭhi evarūpaviparītadassano ahuṃ ahosiṃ.
Pure means before resorting to the Teacher’s Dispensation, evaṃdiṭṭhi, I had such a distorted view, ahuṃ, I was.
Trước khi quy y giáo pháp của Đức Phật, ta đã có tà kiến (evaṃdiṭṭhi) như vậy, đã có cái nhìn sai lệch như thế.
Dhammatthasahitaṃ padanti vibhattialopena niddeso.
Dhammatthasahitaṃ padaṃ is a designation by elision of the case ending.
Dhammatthasahitaṃ pada (lời có nghĩa và pháp) là cách trình bày bằng cách bỏ đi biến cách.
Dhammena ca atthena ca sahitakoṭṭhāsaṃ, ādito majjhato pariyosānato ca dhammūpasaṃhitaṃ atthūpasaṃhitaṃ suṭṭhu ekantena niyyānikaṃ katvā bhāsitaṃ vācaṃ sammāsambuddhavacanaṃ sutvā tena pakāsitaṃ paramatthabhāvena tacchabhāvato tathaṃ yathārahaṃ pavattinivattiupāyabhāve byabhicārābhāvato yāthāvakaṃ dukkhādi atthaṃ yoniso upāyena pariññeyyādibhāvena paccavekkhisaṃ ‘‘dukkhaṃ pariññeyyaṃ, samudayo pahātabbo, nirodho sacchikātabbo, maggo bhāvetabbo’’ti patiavekkhiṃ, ñāṇacakkhunā passiṃ paṭivijjhinti attho.
Having heard the word of the Perfectly Self-Enlightened Buddha, a discourse spoken well and entirely leading to liberation, imbued with Dhamma and meaning from beginning, middle, and end, and as it is true in the ultimate sense, tathaṃ, and as it truly manifests the means of progression and cessation without deviation, yāthāvakaṃ, I yoniso wisely paccavekkhisaṃ reflected on the atthaṃ of suffering and so on, in terms of what is to be fully understood, etc., meaning, I reflected: “Suffering is to be fully understood, its origin is to be abandoned, its cessation is to be realized, the path is to be developed,” and I saw and penetrated with the eye of wisdom.
Sau khi nghe lời dạy của Đức Chánh Đẳng Giác, tức là lời nói được thuyết giảng từ đầu, giữa và cuối đều liên quan đến Pháp (dhammūpasaṃhitaṃ), liên quan đến nghĩa (atthūpasaṃhitaṃ), hoàn toàn và chắc chắn đưa đến sự giải thoát (niyyānikaṃ), ta đã quán xét (paccavekkhisaṃ) một cách đúng đắn (yoniso) ý nghĩa (atthaṃ) của khổ và các pháp khác, như thật (tathaṃ) theo bản chất tối hậu vì không sai khác với sự thật, một cách chân thực (yāthāvakaṃ) vì không sai lệch trong phương pháp dẫn đến sự phát triển và sự chấm dứt, bằng cách nhận biết chúng là những gì cần phải được thấu triệt, v.v., tức là ta đã quán xét: “Khổ phải được thấu triệt, tập phải được đoạn trừ, diệt phải được chứng ngộ, đạo phải được tu tập,” nghĩa là ta đã thấy và thấu triệt bằng tuệ nhãn.
Ninhātasabbapāpomhīti evaṃ paṭividdhasaccattā eva ariyamaggajalena vikkhālitasabbapāpo amhi.
Ninhātasabbapāpomhi means, having thus penetrated the truths, I am one whose evil deeds are all washed away by the water of the Noble Path.
Ninhātasabbapāpomhī (ta đã rửa sạch mọi tội lỗi) nghĩa là, do đã thấu triệt các chân lý như vậy, ta đã rửa sạch mọi tội lỗi bằng nước của Thánh đạo.
Tato eva rāgamalādīnaṃ abhāvena nimmalattā nimmalo.
Therefore, due to the absence of the stains of passion and so forth, I am nimmalo, stainless.
Vì thế, do không còn các cấu uế như tham ái, ta trong sạch (nimmalo).
Tato eva parisuddhakāyasamācāratāya parisuddhavacīsamācāratāya parisuddhamanosamācāratāya payato suci suddho.
Therefore, due to pure bodily conduct, pure verbal conduct, and pure mental conduct, I am payato suci suddho, pure, clean, and purified.
Vì thế, do có thân hành thanh tịnh, khẩu hành thanh tịnh, ý hành thanh tịnh, ta thanh tịnh, trong sạch, thuần khiết (payato suci suddho).
Savāsanasabbakilesamalavisuddhiyā suddhassa buddhassa bhagavato lokuttaradhammadāyassa ādiyanato dāyādo.
Due to the purification from all defilements and stains together with their latent tendencies, I am dāyādo, an heir to the suddhassa Buddha, the Blessed One, receiving the inheritance of the supramundane Dhamma.
Do đã thanh tịnh khỏi mọi cấu uế phiền não cùng với tùy miên (savāsanasabbakilesamalavisuddhiyā), ta là người thừa kế (dāyādo) của Đức Phật, bậc trong sạch (suddhassa), vì đã tiếp nhận di sản Pháp siêu thế.
Tasseva desanāñāṇasamuṭṭhānaurovāyāmajanitābhijātitāya oraso putto amhīti yojanā.
This is the explanation: "I am a true son, born from the breast, generated by the exertion that has the knowledge of his teaching as its root cause."
Và ta là con chính tông (oraso) của Ngài, vì đã sinh ra từ nỗ lực tinh tấn trong lòng (urovāyāma), phát sinh từ trí tuệ thuyết pháp của chính Ngài, đó là cách kết nối ý nghĩa.
Punapi attano paramatthato nhātakabhāvameva vibhāvetuṃ ‘‘ogayhā’’ti osānagāthamāha.
Again, to clearly show his own state of being purified in the ultimate sense, he spoke the concluding verse beginning with "ogayhā" (having plunged).
Để làm rõ thêm về sự thanh tịnh tối hậu của mình, (vị Trưởng lão) lại nói bài kệ cuối cùng “Ogayhā” (Đã lặn xuống).
Tattha ogayhāti ogāhetvā anupavisitvā.
There, ogayhā means having plunged into, having entered.
Trong đó, ogayhā nghĩa là đã lặn xuống, đã đi vào.
Aṭṭhaṅgikaṃ sotanti sammādiṭṭhiādīhi aṭṭhaṅgasamodhānabhūtaṃ maggasotaṃ.
Aṭṭhaṅgikaṃ sotaṃ (the eightfold stream) refers to the stream of the Path, which consists of the eight factors such as right view and so forth.
Aṭṭhaṅgikaṃ sotaṃ (dòng nước tám chi) là dòng nước đạo gồm đủ tám chi, bắt đầu từ chánh kiến.
Sabbapāpaṃ pavāhayinti anavasesaṃ pāpamalaṃ pakkhālesiṃ, ariyamaggajalapavāhanena paramatthanhātako ahosiṃ.
Having purified all evil, I washed away all defilements of evil without remainder, and by washing in the water of the Noble Path, I became one cleansed in the ultimate sense.
Sabbapāpaṃ pavāhayiṃ (ta đã cuốn trôi mọi tội lỗi) nghĩa là ta đã rửa sạch tất cả cấu uế tội lỗi không còn sót lại, ta đã trở thành người thanh tịnh tối hậu nhờ dòng nước Thánh đạo cuốn trôi.
Tato eva tisso vijjā ajjhagamiṃ, kataṃ buddhassa sāsananti vuttatthameva.
For that very reason, I attained the three knowledges, and the Buddha's dispensation has been accomplished, as already stated.
Vì thế, tisso vijjā ajjhagamiṃ, kataṃ buddhassa sāsanaṃ (ta đã đạt được ba minh, giáo pháp của Đức Phật đã được thực hiện) có cùng ý nghĩa như đã nói.
Vātarogābhinītotiādikā āyasmato vakkalittherassa gāthā.
Beginning with "Vātarogābhinīto" (afflicted by a wind disease) are the verses of the Venerable Vakkali Thera.
Bài kệ của Tôn giả Vakkali Trưởng lão bắt đầu bằng Vātarogābhinīto (bị bệnh phong thấp hành hạ).
Kā uppatti?
What was the origin?
Sự phát sinh (câu chuyện) là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto satthu santikaṃ gacchantehi upāsakehi saddhiṃ vihāraṃ gantvā parisapariyante ṭhito dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ saddhādhimuttānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā sayampi taṃ ṭhānaṃ patthento sattāhaṃ mahādānaṃ datvā paṇidhānaṃ akāsi.
This Thera, too, having performed extraordinary deeds in previous Buddhas' times and accumulated merits in various existences, was reborn in a prominent family in the city of Haṃsavatī during the time of Padumuttara Bhagavā. Having attained discernment, he went to the monastery with lay followers who were going to the Master's presence. Standing at the edge of the assembly, as he listened to the Dhamma, he saw the Master declare a certain bhikkhu to be foremost among those liberated by faith. Aspiring to that position himself, he offered a great alms-giving for seven days and made a resolution.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy phước báu trong các kiếp sống khác nhau, sinh ra trong một gia đình quý tộc ở thành phố Haṃsavatī vào thời Đức Phật Padumuttara, khi trưởng thành, cùng với các cư sĩ đến thăm Đức Phật, ông đứng ở rìa hội chúng nghe Pháp, thấy Đức Phật đặt một vị Tỳ-khưu vào vị trí đứng đầu trong số những người có tín tâm kiên cố, ông cũng ước nguyện đạt được vị trí đó, và sau khi cúng dường đại thí trong bảy ngày, ông đã lập nguyện.
Satthā tassa anantarāyataṃ disvā byākari.
The Master, seeing that there would be no obstacle for him, prophesied his future.
Đức Phật đã thọ ký cho ông khi thấy ông sẽ đạt được (vị trí đó) không lâu sau.
Sopi yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto amhākaṃ satthu kāle sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule nibbatti, vakkalītissa nāmaṃ akaṃsu.
He, too, having performed wholesome deeds throughout his life and wandered through states of gods and humans, was reborn in a brahmin family in Sāvatthī during the time of our Master, and they named him Vakkali.
Vị ấy cũng đã làm các việc thiện suốt đời, luân hồi trong cõi trời và cõi người, rồi sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn ở Sāvatthī vào thời Đức Phật của chúng ta, họ đặt tên cho ông là Vakkali.
So vuddhippatto tayo vede uggaṇhitvā brāhmaṇasippesu nipphattiṃ gato satthāraṃ disvā rūpakāyassa sampattidassanena atitto satthārā saddhiṃyeva vicarati.
Having grown up, he mastered the three Vedas and became proficient in brahmin crafts. Seeing the Master, and being insatiated by the sight of His perfect physical form, he continually wandered with the Master.
Khi trưởng thành, ông đã học ba bộ Veda và thành thạo các nghề Bà-la-môn, khi thấy Đức Phật, ông không bao giờ chán ngắm nhìn vẻ đẹp thân tướng của Ngài, và cứ đi theo Đức Phật.
‘‘Agāramajjhe vasanto niccakālaṃ satthāraṃ daṭṭhuṃ na labhissāmī’’ti satthu santike pabbajitvā ṭhapetvā bhojanavelaṃ sarīrakiccakālañca sesakāle yattha ṭhitena sakkā dasabalaṃ passituṃ, tattha ṭhito aññaṃ kiccaṃ pahāya bhagavantaṃ olokentova viharati.
Thinking, "Living as a householder, I will not always be able to see the Master," he went forth at the Master's presence. Except for meal times and personal hygiene, he spent the rest of his time staying where he could see the Ten-Powered One, abandoning other tasks and dwelling only by gazing at the Bhagavā.
Nghĩ rằng: “Nếu sống trong gia đình, ta sẽ không thể thấy Đức Phật thường xuyên,” ông đã xuất gia với Đức Phật, và ngoài giờ ăn và giờ vệ sinh cá nhân, trong những lúc còn lại, ông đứng ở nơi có thể nhìn thấy Đức Thế Tôn, bỏ qua mọi việc khác, chỉ nhìn Đức Thế Tôn mà an trú.
Satthā tassa ñāṇaparipākaṃ āgamento bahukālaṃ tasmiṃ rūpadassaneneva vicarante kiñci avatvā punekadivasaṃ ‘‘kiṃ te, vakkali, iminā pūtikāyena diṭṭhena?
The Master, awaiting the maturation of his knowledge, allowed him to spend a long time just gazing at His form without saying anything. Then, one day, He said, "What good is it to you, Vakkali, to see this decaying body?
Đức Phật, chờ đợi trí tuệ của ông chín muồi, đã để ông sống như vậy một thời gian dài chỉ để nhìn thân tướng (của Ngài) mà không nói gì, rồi một ngày nọ, Ngài nói: “Này Vakkali, ngươi thấy cái thân thối nát này thì được gì?
Yo kho, vakkali, dhammaṃ passati, so maṃ passati.
Whoever sees the Dhamma, Vakkali, sees me.
Này Vakkali, ai thấy Pháp là thấy Ta.
Yo maṃ passati, so dhammaṃ passati.
Whoever sees me, sees the Dhamma.
Ai thấy Ta là thấy Pháp.
Dhammañhi, vakkali, passanto maṃ passati, maṃ passanto dhammaṃ passatī’’ti (saṃ. ni. 3.87) āha.
Indeed, Vakkali, seeing the Dhamma, one sees me; seeing me, one sees the Dhamma."
Này Vakkali, thấy Pháp là thấy Ta, thấy Ta là thấy Pháp” (Saṃ. Ni. 3.87).
Satthari evaṃ vadantepi thero satthu dassanaṃ pahāya aññattha gantuṃ na sakkoti.
Even when the Master spoke thus, the Thera could not abandon the sight of the Master and go elsewhere.
Dù Đức Phật nói như vậy, Trưởng lão vẫn không thể rời bỏ việc nhìn thấy Đức Phật để đi nơi khác.
Tato satthā ‘‘nāyaṃ bhikkhu saṃvegaṃ alabhitvā bujjhissatī’’ti vassūpanāyikadivase ‘‘apehi, vakkalī’’ti theraṃ paṇāmesi.
Then the Master, thinking, "This bhikkhu will not awaken without experiencing urgency (saṃvega)," on the day of the Rains Retreat, dismissed the Thera, saying, "Go away, Vakkali!"
Vì thế, Đức Phật nghĩ: “Vị Tỳ-khưu này sẽ không giác ngộ nếu không có cảm hứng mạnh mẽ,” nên vào ngày an cư mùa mưa, Ngài đã đuổi Trưởng lão đi, nói: “Này Vakkali, hãy đi đi!”
So satthārā paṇāmito sammukhe ṭhātuṃ asakkonto ‘‘kiṃ mayhaṃ jīvitena, yohaṃ satthāraṃ daṭṭhuṃ na labhāmī’’ti gijjhakūṭapabbate papātaṭṭhānaṃ abhiruhi.
Dismissed by the Master, and unable to stand in His presence, he thought, "What is the use of my life, if I cannot see the Master?" and ascended to a precipice on Gijjhakūṭa mountain.
Bị Đức Phật đuổi đi, không thể đứng trước mặt Ngài, ông nghĩ: “Sống làm gì khi ta không được thấy Đức Phật?” và leo lên một vách đá trên núi Gijjhakūṭ.
Satthā tassa taṃ pavattiṃ ñatvā ‘‘ayaṃ bhikkhu mama santikā assāsaṃ alabhanto maggaphalānaṃ upanissayaṃ nāseyyā’’ti attānaṃ dassetuṃ obhāsaṃ vissajjento –
The Master, knowing of this development, thought, "This bhikkhu, not receiving solace from me, might destroy his potential for the paths and fruits." Sending forth a radiance to show Himself, He spoke this verse:
Đức Phật biết chuyện đó, nghĩ: “Vị Tỳ-khưu này, nếu không nhận được sự an ủi từ Ta, có thể sẽ mất đi căn lành để đạt đạo quả,” nên Ngài đã phóng hào quang để hiện thân –
Gāthaṃ vatvā ‘‘ehi, vakkalī’’ti hatthaṃ pasāresi.
Having spoken the verse, He extended His hand saying, "Come, Vakkali!"
Đạt đến chỗ an tịnh, an lạc, sự lắng dịu các hành.” (Dhp. 381) –
Thero ‘‘dasabalo me diṭṭho, ‘ehī’ti avhānampi laddha’’nti balavapītisomanassaṃ uppādetvā ‘‘kuto āgacchāmī’’ti attano gamanabhāvaṃ ajānitvā satthu sammukhe ākāse pakkhandanto paṭhamapādena pabbate ṭhitoyeva satthārā vuttagāthaṃ āvajjento ākāseyeva pītiṃ vikkhambhetvā saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇīti aṅguttaraṭṭhakathāyaṃ (a. ni. aṭṭha. 1.1.208) dhammapadavaṇṇanāyañca (dha. pa. aṭṭha. 2.381) āgataṃ.
The Thera, generating a powerful joy and happiness, thinking, "The Ten-Powered One has been seen by me, and I have received His call 'Come!'" and not knowing how he was moving, sprang into the air in front of the Master. With his first foot still on the mountain, he contemplated the verse spoken by the Master, expanded his joy (pīti) in the air itself, and attained Arahantship together with the four analytical knowledges (paṭisambhidā). This is recorded in the Aṅguttara Aṭṭhakathā and the Dhammapada Commentary.
Sau khi nói bài kệ, Ngài chìa tay ra và nói: “Này Vakkali, hãy đến đây!” Trưởng lão, phát sinh niềm hoan hỷ và hân hoan mãnh liệt khi nghĩ: “Đức Thế Tôn đã được thấy, và lời gọi ‘Hãy đến đây!’ cũng đã nhận được,” không biết mình từ đâu đến, ông bay lên không trung trước mặt Đức Phật, trong khi chân phải vẫn còn đứng trên núi, ông quán xét bài kệ Đức Phật đã nói, và ngay trên không trung, ông đã vượt qua niềm hỷ lạc và chứng đắc A-la-hán cùng với Tứ Vô Ngại Giải. Điều này được ghi lại trong Aṅguttara Aṭṭhakathā và Dhammapada Vaṇṇanā.
Idha pana evaṃ vadanti – ‘‘kiṃ te, vakkalī’’tiādinā satthārā ovadito gijjhakūṭe viharanto vipassanaṃ paṭṭhapesi, tassa saddhāya balavabhāvato eva vipassanā vīthiṃ na otarati, bhagavā taṃ ñatvā kammaṭṭhānaṃ sodhetvā adāsi.
Here, however, it is said: "What good is it to you, Vakkali?" and so forth—admonished by the Master, he dwelled on Gijjhakūṭa and began vipassanā. Due to the strength of his faith, vipassanā did not proceed. The Bhagavā, knowing this, purified the meditation object and gave it to him.
Tuy nhiên, ở đây người ta nói như sau: “Này Vakkali, ngươi được gì…” – sau khi được Đức Phật giáo huấn như vậy, ông an trú trên núi Gijjhakūṭ và bắt đầu tu tập thiền quán. Do tín tâm quá mạnh, thiền quán của ông không đi đúng hướng. Đức Thế Tôn biết điều đó, đã thanh lọc đề mục thiền và trao cho ông.
Puna vipassanaṃ matthakaṃ pāpetuṃ nāsakkhiyeva, athassa āhāravekallena vātābādho uppajji, taṃ vātābādhena pīḷiyamānaṃ ñatvā bhagavā tattha gantvā pucchanto –
Still, he could not bring vipassanā to completion. Then, due to a deficiency in food, a wind ailment (vātābādho) arose. Knowing him to be afflicted by this wind ailment, the Bhagavā went there and, desiring to ask him, said:
Nhưng ông vẫn không thể đưa thiền quán đến chỗ viên mãn, sau đó, do thiếu thốn thức ăn, ông bị bệnh phong thấp. Đức Thế Tôn biết ông đang bị bệnh phong thấp hành hạ, Ngài đã đến đó và hỏi:
Tattha vātarogābhinītoti vātābādhena aseribhāvaṃ upanīto, vātabyādhinā abhibhūto.
Therein, vātarogābhinīto means brought to a state of being not in control of oneself by a wind ailment, oppressed by a wind disease.
Ở đây, vātarogābhinīto có nghĩa là bị bệnh gió (vāta-ābādha) làm cho thân thể không còn tự chủ, bị bệnh gió hành hạ.
Tvanti theraṃ ālapati.
Tvaṃ addresses the Thera.
Từ Tvaṃ là gọi vị Trưởng lão.
Viharanti tena iriyāpathavihārena viharanto.
Viharaṃ means dwelling with that posture or dwelling.
Từ Viharaṃ có nghĩa là sống với oai nghi đó.
Kānane vaneti kānanabhūte vane, mahāaraññeti attho.
Kānane vane means in a forest wilderness, that is, in a great forest.
Từ Kānane vane có nghĩa là trong khu rừng hoang dã, tức là trong đại rừng.
Paviddhagocareti vissaṭṭhagocare dullabhapaccaye.
Paviddhagocare means having difficult provisions, having scarce requisites.
Từ Paviddhagocare có nghĩa là nơi mà các vật dụng (gocara) khan hiếm, các yếu tố cần thiết khó tìm.
Vātarogassa sappāyānaṃ sappiādibhesajjānaṃ abhāvena pharusabhūmibhāgatāya ca lūkhe lūkhaṭṭhāne.
Because of the absence of suitable medicines like ghee for the wind disease, and because of the rough terrain, lūkhe means in a harsh or rough place.
Vì không có các loại thuốc phù hợp cho bệnh gió như bơ sữa, v.v., và vì địa hình khắc nghiệt, nên lūkhe có nghĩa là ở nơi khắc nghiệt, nơi khô khan.
Kathaṃ bhikkhu karissasīti bhikkhu tvaṃ kathaṃ viharissasīti bhagavā pucchi.
Kathaṃ bhikkhu karissasīti means "Bhikkhu, how will you dwell?" thus the Bhagavā asked.
Từ Kathaṃ bhikkhu karissasī có nghĩa là Đức Thế Tôn hỏi: “Này Tỳ-kheo, ngươi sẽ sống như thế nào?”
Taṃ sutvā thero nirāmisapītisomanassādinā attano sukhavihāraṃ pakāsento ‘‘pītisukhenā’’tiādimāha.
Hearing that, the Thera, revealing his pleasant dwelling through non-material joy and happiness, said "Pītisukhenā" and so forth.
Nghe vậy, vị Trưởng lão, bày tỏ sự an lạc của mình với hỷ lạc không nhiễm ái, v.v., đã nói câu ‘‘Pītisukhenā’’ (với hỷ lạc) và tiếp theo.
Tattha pītisukhenāti ubbegalakkhaṇāya pharaṇalakkhaṇāya ca pītiyā taṃsampayuttasukhena ca.
Therein, pītisukhenā means with joy characterized by exultation and pervading, and with the happiness associated with it.
Ở đây, pītisukhenā có nghĩa là với hỷ có đặc tính phấn khởi và đặc tính lan tỏa, và với lạc tương ưng với hỷ đó.
Tenāha ‘‘vipulenā’’ti uḷārenāti attho.
Therefore, He said "vipulenā", which means grand or abundant.
Vì vậy, Ngài nói ‘‘vipulenā’’, tức là rộng lớn.
Pharamāno samussayanti yathāvuttapītisukhasamuṭṭhitehi paṇītehi rūpehi sakalaṃ kāyaṃ pharāpento nirantaraṃ phuṭaṃ karonto.
Pharamāno samussayaṃ means causing the entire body to be pervaded by and continuously filled with the excellent forms arising from the aforementioned joy and happiness.
Pharamāno samussayaṃ có nghĩa là làm cho toàn bộ thân thể tràn ngập và liên tục được thấm nhuần bởi các sắc pháp vi diệu phát sinh từ hỷ lạc đã nói.
Lūkhampi abhisambhontoti araññāvāsajanitaṃ sallekhavuttihetukaṃ dussahampi paccayalūkhaṃ abhibhavanto adhivāsento.
Lūkhampi abhisambhonto means enduring and overcoming even the harshness of provisions, which is difficult to bear, generated by dwelling in the forest and caused by an ascetic practice.
Lūkhampi abhisambhonto có nghĩa là vượt qua và chịu đựng sự khan hiếm vật dụng khó chịu đựng, phát sinh từ việc sống trong rừng và do lối sống khắc khổ.
Viharissāmi kānaneti jhānasukhena vipassanāsukhena ca araññāyatane viharissāmīti attho.
Viharissāmi kānane means "I will dwell in the forest retreat with the happiness of jhāna and the happiness of vipassanā."
Viharissāmi kānane có nghĩa là tôi sẽ sống trong khu rừng với lạc thiền và lạc tuệ.
Tenāha – ‘‘sukhañca kāyena paṭisaṃvedesi’’nti (pārā. 11).
Therefore, it is said: "And he experiences happiness with his body" and:
Vì vậy, Ngài nói – ‘‘sukhañca kāyena paṭisaṃvedesi’’ (Pārā. 11).
Bhāvento satipaṭṭhāneti maggapariyāpanne kāyānupassanādike cattāro satipaṭṭhāne uppādento vaḍḍhento ca.
Bhāvento satipaṭṭhāne means generating and developing the four foundations of mindfulness, such as contemplation of the body (kāyānupassanā), which are included in the path.
Bhāvento satipaṭṭhāne có nghĩa là phát sinh và tăng trưởng bốn niệm xứ như quán thân, v.v., thuộc về đạo.
Indriyānīti maggapariyāpannāni eva saddhādīni pañcindriyāni.
Indriyāni means the five faculties (indriya) such as faith (saddhā), which are included in the path.
Indriyāni có nghĩa là năm căn như tín, v.v., cũng thuộc về đạo.
Balānīti tathā saddhādīni pañca balāni.
Balāni (powers) refers to the five powers, such as faith and so forth.
Balāni có nghĩa là năm lực như tín, v.v., cũng như vậy.
Bojjhaṅgānīti tathā satisambojjhaṅgādīni satta bojjhaṅgāni.
Bojjhaṅgāni (factors of awakening) refers to the seven factors of awakening, such as mindfulness as a factor of awakening and so forth.
Bojjhaṅgāni có nghĩa là bảy giác chi như niệm giác chi, v.v., cũng như vậy.
Ca-saddena sammappadhānaiddhipādamaggaṅgāni saṅgaṇhāti.
The particle ca includes the four right efforts, the four bases of psychic power, and the eight path factors.
Từ ca bao gồm bốn chánh cần, bốn thần túc và tám chi phần của đạo.
Tadavinābhāvato hi taggahaṇeneva tesaṃ gahaṇaṃ hoti.
For, by taking these (factors of awakening, etc.), those (right efforts, etc.) are also taken, as they are inseparable from them.
Vì chúng không thể tách rời, nên khi nắm giữ những điều này, chúng cũng được nắm giữ.
Viharissāmīti yathāvutte bodhipakkhiyadhamme bhāvento maggasukhena tadadhigamasiddhena phalasukhena nibbānasukhena ca viharissāmi.
Viharissāmi (I shall dwell) means, cultivating the bodhipakkhiyadhammas as stated, I shall dwell in the happiness of the Path, the happiness of Fruition attained through that realization, and the happiness of Nibbāna.
Viharissāmi có nghĩa là tôi sẽ sống với lạc đạo, với lạc quả đã thành tựu do chứng đắc đạo đó, và với lạc Niết-bàn, bằng cách tu tập các pháp trợ bồ-đề đã nói.
Āraddhavīriyeti catubbidhasammappadhānavasena paggahitavīriye.
Āraddhavīriye (with aroused energy) means having exerted effort by way of the four right efforts.
Āraddhavīriye có nghĩa là những người đã nỗ lực tinh tấn theo bốn chánh cần.
Pahitatteti nibbānaṃ patipesitacitte.
Pahitatte (with a mind directed) means with a mind directed towards Nibbāna.
Pahitatte có nghĩa là những người có tâm hướng đến Niết-bàn.
Niccaṃ daḷhaparakkameti sabbakālaṃ asithilavīriye.
Niccaṃ daḷhaparakkame (constantly firm in exertion) means with unslackening effort at all times.
Niccaṃ daḷhaparakkame có nghĩa là những người có tinh tấn không lơi lỏng mọi lúc.
Avivādavasena kāyasāmaggidānavasena ca samagge.
Samagge (harmonious) means harmonious by way of not quarreling and by way of giving bodily unity.
Samagge có nghĩa là hòa hợp, do không tranh cãi và do duy trì sự hòa hợp thân.
Diṭṭhisīlasāmaññena sahite sabrahmacārī disvā.
Having seen fellow celibates who are sahite (united) by commonality of view and virtue.
Sahite có nghĩa là thấy các bạn đồng Phạm hạnh có cùng quan điểm và giới hạnh.
Etena kalyāṇamittasampattiṃ dasseti.
By this, he shows the attainment of noble friendship.
Điều này cho thấy sự thành tựu của thiện hữu tri thức.
Anussaranto sambuddhanti sammā sāmaṃ sabbadhammānaṃ buddhattā sammāsambuddhaṃ sabbasattuttamatāya, aggaṃ uttamena damathena dantaṃ, anuttarasamādhinā samāhitaṃ atandito analaso hutvā, rattindivaṃ sabbakālaṃ ‘‘itipi so bhagavā araha’’ntiādinā anussaranto viharissāmi.
Anussaranto sambuddhaṃ (recalling the Perfectly Awakened One) means, being diligent and not lazy, I shall dwell constantly, day and night, recalling the Buddha, who is sammāsambuddha (Perfectly Self-Awakened) because he himself has fully awakened to all phenomena, who is aggaṃ (foremost) because he is supreme among all beings, who is dantaṃ (tamed) by supreme taming, and who is samāhitaṃ (composed) by unsurpassed concentration, with phrases such as "Iti pi so Bhagavā Arahaṃ" (Such indeed is the Blessed One, the Arahant).
Anussaranto sambuddhaṃ có nghĩa là tôi sẽ sống bằng cách luôn ghi nhớ vị Sammāsambuddha, Đấng đã tự mình giác ngộ tất cả các pháp một cách chân chánh, là bậc tối thượng (aggaṃ) trong tất cả chúng sanh, là bậc đã được điều phục (dantaṃ) bằng sự điều phục tối thượng, là bậc đã an định (samāhitaṃ) với định vô thượng, không lười biếng, ngày đêm ghi nhớ bằng cách nói: “Iti pi so Bhagavā Arahaṃ” (Đức Thế Tôn ấy là bậc Ứng Cúng), v.v.
Etena buddhānussatibhāvanāya yuttākāradassanena sabbattha kammaṭṭhānānuyogamāha, purimena pārihāriyakammaṭṭhānānuyogaṃ.
By showing the manner of devotion to the cultivation of Buddhānussati, he speaks of the practice of meditation in all circumstances, and by the former (stanza), the practice of meditation as a protective device.
Điều này nói về sự thực hành thiền định ở khắp mọi nơi, bằng cách trình bày phương pháp thích hợp để tu tập niệm Phật, và điều trước đó nói về sự thực hành thiền định bảo hộ.
Olaggessāmītiādikā āyasmato vijitasenattherassa gāthā.
The verses beginning with "Olaggessāmi" belong to the Venerable Thera Vijitasena. What is the origin? This elder, too, having made aspirations under former Buddhas, accumulating wholesome kamma that leads to liberation in various existences, was born in a good family during the time of Atthadassī Bhagavā. Having reached maturity, he abandoned household life, went forth as an ascetic, and dwelt in the forest. Seeing the Bhagavā traveling through the sky, with a mind full of faith, he showed his devotion by raising his joined hands and stood there. The Teacher, knowing his disposition, descended from the sky.
Các bài kệ bắt đầu bằng Olaggessāmī (Ta sẽ trói buộc) là của Trưởng lão Vijitasena đáng kính.
Kā uppatti?
What is the origin? This elder, too, having made aspirations under former Buddhas, accumulating wholesome kamma that leads to liberation in various existences, was born in a good family during the time of Atthadassī Bhagavā. Having reached maturity, he abandoned household life, went forth as an ascetic, and dwelt in the forest. Seeing the Bhagavā traveling through the sky, with a mind full of faith, he showed his devotion by raising his joined hands and stood there. The Teacher, knowing his disposition, descended from the sky.
Sự xuất hiện là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinanto atthadassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto gharāvāsaṃ pahāya isipabbajjaṃ pabbajitvā araññe viharanto ākāsena gacchantaṃ bhagavantaṃ disvā pasannamānaso pasannākāraṃ dassento añjaliṃ paggayha aṭṭhāsi.
What is the origin? This elder, too, having made aspirations under former Buddhas, accumulating wholesome kamma that leads to liberation in various existences, was born in a good family during the time of Atthadassī Bhagavā. Having reached maturity, he abandoned household life, went forth as an ascetic, and dwelt in the forest. Seeing the Bhagavā traveling through the sky, with a mind full of faith, he showed his devotion by raising his joined hands and stood there. The Teacher, knowing his disposition, descended from the sky.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các vị Phật quá khứ, tích lũy thiện nghiệp là duyên lành cho sự thoát ly trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Thế Tôn Atthadassī, vị ấy tái sinh vào một gia đình quý tộc, khi trưởng thành, đã từ bỏ đời sống gia đình, xuất gia làm đạo sĩ. Trong khi sống trong rừng, vị ấy nhìn thấy Đức Thế Tôn đi trên không trung, với tâm hoan hỷ, đã thể hiện vẻ mặt hoan hỷ, chắp tay đứng.
Satthā tassa ajjhāsayaṃ ñatvā ākāsato otari.
The Teacher, knowing his disposition, descended from the sky.
Đức Bổn Sư biết được ý nguyện của vị ấy, đã từ trên không trung hạ xuống.
So bhagavato manoharāni madhurāni phalāni upanesi, paṭiggahesi bhagavā anukampaṃ upādāya.
That ascetic offered the Blessed One delightful, sweet fruits. The Blessed One accepted them out of compassion.
Vị ấy đã dâng những trái cây ngọt ngào, đẹp đẽ lên Đức Thế Tôn. Đức Thế Tôn đã thọ nhận do lòng bi mẫn.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kosalaraṭṭhe hatthācariyakule nibbattitvā vijitasenoti laddhanāmo viññutaṃ pāpuṇi.
Due to that meritorious deed, he wandered in saṃsāra among devas and humans, and in this Buddha-era, he was reborn in the Kosala kingdom in the family of an elephant-trainer, attained discernment, and was named Vijitasena.
Nhờ nghiệp phước ấy, vị ấy đã luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời Đức Phật này, vị ấy tái sinh vào một gia đình huấn luyện voi ở xứ Kosala, được đặt tên là Vijitasena, và trở nên thông tuệ.
Tassa mātulā seno ca upaseno cāti dve hatthācariyā satthu santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddhā pabbajitvā vāsadhuraṃ pūrentā arahattaṃ pāpuṇiṃsu.
His two maternal uncles, Seno and Upaseno, who were elephant-trainers, heard the Dhamma from the Teacher, gained faith, went forth, and fulfilling the burden of the practice, attained arahatta.
Hai người cậu của vị ấy là Sena và Upasena, cũng là những người huấn luyện voi, đã nghe pháp từ Đức Bổn Sư, có được niềm tin, xuất gia, và hoàn thành gánh nặng tu tập (vāsadhuraṃ), đạt được quả A-la-hán.
Vijitasenopi hatthisippe nipphattiṃ gato nissaraṇajjhāsayatāya gharāvāse alaggamānaso satthu yamakapāṭihāriyaṃ disvā paṭiladdhasaddho mātulattherānaṃ santike pabbajitvā tesaṃ ovādānusāsaniyā vipassanāya kammaṃ karonto vipassanāvīthiṃ laṅghitvā bahiddhā nānārammaṇe vidhāvantaṃ attano cittaṃ ovadanto –
Vijitasena, too, having become proficient in elephant-training, and with his mind unattached to household life due to his inclination towards liberation, saw the Teacher's Twin Miracle, gained faith, went forth under his maternal elder monks, and practicing insight meditation according to their advice and instruction, he passed through the path of insight, and admonishing his own mind, which was darting about externally at various objects, he spoke these verses:
Vijitasena cũng đã thành thạo nghệ thuật huấn luyện voi. Với ý chí thoát ly khỏi luân hồi, tâm không vướng mắc vào đời sống gia đình, vị ấy đã thấy thần thông song hành của Đức Bổn Sư, có được niềm tin, xuất gia với các Trưởng lão cậu của mình. Nhờ lời khuyên và giáo huấn của các vị ấy, vị ấy đã thực hành thiền quán, vượt qua con đường thiền quán, và tự khuyên nhủ tâm mình đang lang thang trên các đối tượng khác nhau bên ngoài, đã nói lên các bài kệ:
Tattha olaggessāmīti saṃvarissāmi nivāressāmi.
Therein, olaggessāmi means I will restrain, I will prevent.
Trong đó, olaggessāmī có nghĩa là ta sẽ kiềm chế, ta sẽ ngăn chặn.
Teti taṃ.
Te means you.
Te có nghĩa là ngươi.
Upayogatthe hi idaṃ sāmivacanaṃ.
Indeed, this genitive case is used in the sense of the accusative.
Thật vậy, từ này là cách dùng sở thuộc cách (sāmivacanaṃ) với nghĩa đối cách (upayogatthe).
Te gamananti vā vacanaseso.
Or, the remainder of the sentence is "your going."
Hoặc là, phần còn lại của câu là “sự đi của ngươi”.
Hatthinanti ca hatthinti attho.
And hatthinaṃ means an elephant.
Và hatthinaṃ có nghĩa là con voi.
Cittāti attano cittaṃ ālapati.
Cittā means he addresses his own mind.
Cittā là gọi tâm của chính mình.
Yathā taṃ vāretukāmo, taṃ dassento ‘‘āṇidvāreva hatthina’’nti āha.
As if desiring to restrain it, showing that, he said, “āṇidvāreva hatthinaṃ”.
Để thể hiện ý muốn ngăn chặn nó, vị ấy nói “āṇidvāreva hatthinaṃ”.
Āṇidvāraṃ nāma pākārabaddhassa nagarassa khuddakadvāraṃ, yaṃ ghaṭikāchidde āṇimhi pakkhitte yantena vinā abbhantare ṭhitehipi vivarituṃ na sakkā.
Āṇidvāra is a small gate of a walled city, which cannot be opened by those inside without a mechanism once a pin is inserted into the bolt-hole.
Āṇidvāraṃ là một cánh cửa nhỏ của thành phố có tường bao quanh, mà khi chốt được đặt vào lỗ khóa, những người ở bên trong không thể mở được nếu không có cơ chế đặc biệt.
Yena manussagavassamahiṃsādayo na niggantuṃ sakkā.
Through which humans, cattle, buffaloes, and other beings cannot exit.
Qua đó, con người, bò, ngựa, trâu, v.v., không thể thoát ra ngoài.
Nagarato bahi niggantukāmampi hatthiṃ yato palobhetvā hatthācariyo gamanaṃ nivāresi.
Even an elephant desiring to exit the city is lured and its movement prevented by the elephant-trainer.
Người huấn luyện voi ngăn cản con voi muốn ra khỏi thành bằng cách dụ dỗ nó.
Atha vā āṇidvāraṃ nāma palighadvāraṃ.
Alternatively, āṇidvāra means a bolted gate.
Hoặc là, āṇidvāraṃ có nghĩa là cổng có chốt ngang.
Tattha hi tiriyaṃ palighaṃ ṭhapetvā rukkhasūcisaṅkhātaṃ āṇiṃ palighasīse āvuṇanti.
There, a cross-bar is placed horizontally, and a pin, called a wooden bolt, is hammered into the top of the cross-bar.
Ở đó, người ta đặt một thanh chốt ngang và đóng một cái chốt gỗ vào đầu thanh chốt, gọi là chốt cây.
Pāpeti rūpādīsu uppajjanakaabhijjhādipāpadhamme taṃ na niyojessaṃ na niyojissāmi.
Pāpe means the evil deeds of covetousness etc., arising in regard to visible forms etc., taṃ na niyojessaṃ means I will not yoke you, I will not engage you.
Pāpe có nghĩa là ta sẽ không khiến ngươi làm điều ác như tham lam, v.v., phát sinh trong các đối tượng như sắc, v.v.
Kāmajālāti kāmassa jālabhūtaṃ.
Kāmajāla means a net for sensuality.
Kāmajālaṃ có nghĩa là cái lưới của dục vọng.
Yathā hi macchabandhamigaluddānaṃ jālaṃ nāma macchādīnaṃ tesaṃ yathākāmakārasādhanaṃ, evaṃ ayonisomanasikārānupātitaṃ cittaṃ mārassa kāmakārasādhanaṃ.
Just as the net of fishermen and hunters traps fish and deer, enabling them to do as they wish, so too the mind, fallen into unwise attention, enables Māra to do as he wishes.
Như lưới của ngư dân và thợ săn thú rừng là phương tiện để họ bắt cá, v.v., theo ý muốn của họ, thì tâm bị sa vào sự tác ý không đúng đắn (ayoniso manasikāra) cũng là phương tiện để Māra (Ma vương) làm theo ý muốn của hắn.
Tena hi so satte anatthesu pāteti.
By it, he casts beings into misfortune.
Thật vậy, nhờ đó mà hắn đẩy chúng sinh vào những điều bất lợi.
Sarīrajāti sarīresu uppajjanaka.
Sarīraja means born of the body.
Sarīrajā có nghĩa là sinh ra từ thân.
Pañcavokārabhave hi cittaṃ rūpapaṭibaddhavuttitāya ‘‘sarīraja’’nti vuccati.
Indeed, in the five-constituent existence, the mind is called "body-born" because its activity is bound to the body.
Thật vậy, trong cõi ngũ uẩn (pañcavokārabhava), tâm được gọi là “sarīraja” vì sự tồn tại của nó gắn liền với sắc pháp.
Tvaṃ olaggo na gacchasīti tvaṃ, cittakali, mayā satipaññāpatodaaṅkusehi vārito na dāni yathāruciṃ gamissasi, ayonisomanasikāravasena yathākāmaṃ vattituṃ na labhissasi.
Tvaṃ olaggo na gacchasi means, "You, wicked mind, being restrained by me with the goads of mindfulness and wisdom, will no longer go as you please; you will not be able to act as you wish through unwise attention."
Tvaṃ olaggo na gacchasi có nghĩa là: Này tâm xấu xa, ngươi đã bị ta ngăn chặn bằng móc sắt của chánh niệm và trí tuệ, giờ đây ngươi sẽ không đi theo ý muốn của mình nữa, ngươi sẽ không thể hành động tùy tiện theo sự tác ý không đúng đắn.
Yathā kiṃ?
Like what?
Như thế nào?
Dvāravivaraṃ gajova alabhanto nagarato gajanirodhato vā niggamanāya dvāravivarakaṃ alabhamāno hatthī viya.
Dvāravivaraṃ gajova alabhanto means like an elephant unable to find the gateway to exit the city or from the elephant enclosure.
Dvāravivaraṃ gajova alabhanto như con voi không tìm thấy lối ra khỏi thành phố hoặc khỏi nơi giam giữ voi.
Cittakalīti cittakāḷakaṇṇi.
Cittakalī means "wicked mind" (literally, "mind-blackened").
Cittakalī có nghĩa là tâm xấu xa, bất hạnh.
Punappunanti aparāparaṃ.
Punappunaṃ means again and again.
Punappunaṃ có nghĩa là hết lần này đến lần khác.
Pasakkāti saraṇasampassāsavasena.
Pasakkā means by way of repeated viewing and letting go of defilements.
Pasakkā có nghĩa là do sự nhìn ngắm và buông thả.
Pāparatoti pāpakammanirato pubbe viya idāni na carissasi tathā carituṃ na dassāmīti attho.
Pāparato means devoted to evil actions; the meaning is, "You will not wander as before, devoted to evil; I will not allow you to wander in that way now."
Pāparato có nghĩa là vui thích trong các hành động xấu xa. Ý là: trước đây ngươi đã như vậy, nhưng bây giờ ngươi sẽ không đi như thế nữa, ta sẽ không cho phép ngươi hành động như vậy.
Adantanti adamitaṃ hatthisikkhaṃ asikkhitaṃ.
Adanta means untamed, uninstructed in elephant lore.
Adantaṃ có nghĩa là chưa được thuần hóa, chưa được huấn luyện kỹ năng voi.
Navaggahanti aciragahitaṃ.
Navaggaha means newly captured.
Navaggahaṃ có nghĩa là mới bắt được, chưa lâu.
Aṅkusaggahoti hatthācariyo.
Aṅkusaggaho means an elephant-trainer.
Aṅkusaggaho có nghĩa là người huấn luyện voi.
Balavāti kāyabalena ñāṇabalena ca balavā.
Balavā means powerful by physical strength and by wisdom.
Balavā có nghĩa là mạnh mẽ về sức mạnh thể chất và sức mạnh trí tuệ.
Āvatteti akāmanti anicchantameva nisedhanato nivatteti.
Āvatteti akāmaṃ means he makes it turn back by restraining it even though it is unwilling.
Āvatteti akāmaṃ có nghĩa là xoay chuyển, ngăn cản nó dù nó không muốn.
Evaṃ āvattayissanti yathā yathāvuttaṃ hatthiṃ hatthācariyo, evaṃ taṃ cittaṃ cittakaliṃ duccaritanisedhanato nivattayissāmi.
Evaṃ āvattayissaṃ means, "Just as the elephant-trainer makes the aforementioned elephant turn back, so too will I make this mind, this wicked mind, turn back by restraining its evil conduct."
Evaṃ āvattayissaṃ có nghĩa là: như người huấn luyện voi xoay chuyển con voi đã được nói đến, ta cũng sẽ xoay chuyển tâm xấu xa đó bằng cách ngăn chặn hành vi xấu xa.
Varahayadamakusaloti uttamānaṃ assadammānaṃ damane kusalo.
Varahayadamakusalo means skilled in taming excellent horses.
Varahayadamakusalo có nghĩa là khéo léo trong việc thuần hóa những con ngựa tốt nhất.
Tato eva sārathipavaro assadammasārathīsu visiṭṭho dameti ājaññaṃ ājānīyaṃ assadammaṃ desakālānurūpaṃ saṇhapharusehi dameti vineti nibbisevanaṃ karoti.
Therefore, sārathipavaro, an excellent charioteer, distinguishes himself among horse-tamers; he tames and trains a thoroughbred horse, an ājañña, with gentle and harsh methods appropriate to the place and time, and makes it renounce bad habits.
Do đó, sārathipavaro là người đánh xe xuất sắc nhất trong số những người thuần hóa ngựa, dameti ājaññaṃ thuần hóa con ngựa quý, huấn luyện nó bằng những phương pháp nhẹ nhàng và thô bạo phù hợp với thời gian và hoàn cảnh, khiến nó không còn vướng mắc.
Patiṭṭhito pañcasu balesūti saddhādīsu pañcasu balesu patiṭṭhito hutvā assaddhiyādinisedhanato taṃ damayissaṃ damessāmīti attho.
Patiṭṭhito pañcasu balesu means, "Established in the five powers of faith and so forth, I will tame you by restraining disbelief and the like."
Patiṭṭhito pañcasu balesu có nghĩa là: đứng vững trong năm lực (saddhā, v.v.), ta sẽ thuần hóa ngươi bằng cách ngăn chặn sự vô tín, v.v. Đây là ý nghĩa.
Satiyā taṃ nibandhissanti gocarajjhattato bahi gantuṃ adento satiyottena kammaṭṭhānathambhe, cittakali, taṃ nibandhissāmi niyamessāmi.
Satiyā taṃ nibandhissaṃ means, "Wicked mind, I will bind you, I will make you firm, to the meditation post, as it were, with the rope of mindfulness, not allowing you to go outside your proper sphere."
Satiyā taṃ nibandhissaṃ có nghĩa là: Này tâm xấu xa, ta sẽ trói buộc ngươi vào cây cột đề mục thiền định bằng sợi dây chánh niệm, không cho ngươi đi ra ngoài khỏi cảnh giới nội tâm của ngươi, ta sẽ kiềm chế ngươi.
Payutto te damessāmīti tattha nibandhanto eva yuttappayutto hutvā te damessāmi, saṃkilesamalato taṃ visodhessāmi.
Payutto te damessāmi means, "Binding you there, I will make an ardent effort and tame you; I will purify you from the defilement of corruptions."
Payutto te damessāmīti có nghĩa là: khi đã trói buộc ngươi ở đó, ta sẽ nỗ lực hết mình để thuần hóa ngươi, ta sẽ thanh lọc ngươi khỏi những ô nhiễm phiền não.
Vīriyadhuraniggahitoti yathāvutto chekena susārathinā yuge yojito yuganiggahito yugantaragato taṃ nātikkamati, evaṃ tvampi citta, mama vīriyadhure niggahito sakkaccakāritāya sātaccakāritāya aññathā vattituṃ alabhanto ito gocarajjhattato dūraṃ bahi na gamissasi.
Vīriyadhuraniggahito means, "Just as an aforementioned thoroughbred horse, yoked to the shaft by a clever, good charioteer, and restrained by the shaft, does not pass beyond the space between the shafts, so too, you, mind, being restrained by the shaft of my energy, and unable to act otherwise due to diligent and continuous effort, will not go far externally from this inner object of meditation."
Vīriyadhuraniggahito có nghĩa là: như con ngựa quý được người đánh xe thiện xảo buộc vào ách, bị ách kiềm chế, không vượt ra khỏi khoảng cách giữa hai ách, thì này tâm, ngươi cũng vậy, bị kiềm chế bởi gánh nặng tinh tấn của ta, do sự thực hành cẩn trọng và liên tục, không thể hành động khác đi, ngươi sẽ không đi xa ra ngoài khỏi cảnh giới nội tâm này.
Bhāvanānuyuttassa hi kammaṭṭhānato aññaṃ āsannampi lakkhaṇato dūramevāti evaṃ thero imāhi gāthāhi attano cittaṃ niggaṇhantova vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi.
Indeed, for one engaged in meditation, even a nearby place, if it is not the meditation object, is far away in terms of its characteristics. Thus, the elder, restraining his own mind with these verses, developed insight and attained arahatta.
Thật vậy, đối với người chuyên tâm tu tập thiền định, bất cứ điều gì khác ngoài đề mục thiền định, dù gần gũi đến đâu, cũng là xa xôi về mặt đặc tính. Như vậy, Tôn giả đã tự kiềm chế tâm mình bằng những bài kệ này, phát triển thiền quán và đạt được A-la-hán quả.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.45.22-30) –
Therefore, it is said in the Apadāna:
Vì vậy, trong Apadāna đã nói:
Upārambhacittotiādikā āyasmato yasadattattherassa gāthā.
These stanzas beginning with " Upārambhacitto" belong to the Venerable Elder Yasadatta.
Bài kệ của Trưởng lão Yasadatta bắt đầu bằng “Upārambhacitto” (tâm chỉ trích).
Kā uppatti?
What was the occasion?
Sự việc phát sinh như thế nào?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacini.
This Venerable Yasadatta, having accumulated special merits under previous Buddhas, performed wholesome deeds in various existences, which were a strong support for Nibbāna, the fruit of Arahantship.
Vị này cũng đã tích lũy công đức tạo duyên cho sự thoát ly (vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ) trong các kiếp sống khác nhau, với những hành động đã được thực hiện dưới thời các Đức Phật quá khứ.
Tathā hesa padumuttarassa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā brāhmaṇānaṃ vijjāsippesu nipphattiṃ gato kāme pahāya isipabbajjaṃ pabbajitvā araññe viharanto ekadivasaṃ satthāraṃ disvā pasannamānaso añjaliṃ paggayha abhitthavi.
Indeed, in the time of the Buddha Padumuttara, he was reborn in a brahmin family and, having attained proficiency in the arts and sciences of brahmins, renounced sensual pleasures, took up the ascetic life, and resided in the forest. One day, seeing the Teacher, his mind became clear, and raising his hands in reverence, he praised him.
Thật vậy, vào thời Đức Padumuttara Bhagavā, Ngài sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn, thành thạo các khoa học và nghệ thuật của Bà-la-môn, từ bỏ dục lạc, xuất gia làm đạo sĩ và sống trong rừng. Một ngày nọ, Ngài thấy Đức Đạo Sư, tâm hoan hỷ, chắp tay tán thán.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde mallaraṭṭhe mallarājakule nibbattitvā yasadattoti laddhanāmo, vayappatto takkasilaṃ gantvā sabbasippāni sikkhitvā sabhiyena paribbājakena saddhiṃyeva cārikaṃ caramāno, anupubbena sāvatthiyaṃ bhagavantaṃ upasaṅkamitvā sabhiyena puṭṭhapañhesu vissajjiyamānesu sayaṃ otārāpekkho suṇanto nisīdi ‘‘samaṇassa gotamassa vāde dosaṃ dassāmī’’ti.
Through that meritorious deed, he wandered through devas and humans, and in this present Buddha-dispensation, he was born into a royal Malla family in the Malla kingdom, and was named Yasadatta. Having reached maturity, he went to Takkasilā, learned all the crafts, and while wandering on tour with the wanderer Sabhiya, he gradually approached the Blessed One in Sāvatthī. As the questions posed by Sabhiya were being answered, he sat listening, hoping to find fault in the recluse Gotama's doctrine.
Với nghiệp công đức đó, Ngài luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời Đức Phật hiện tại, Ngài sinh ra trong gia đình hoàng tộc Malla ở xứ Malla, được đặt tên là Yasadatta. Khi đến tuổi trưởng thành, Ngài đến Takkasilā, học tất cả các nghề thủ công, và du hành cùng với du sĩ Sabhiya. Dần dần, Ngài đến gặp Đức Bhagavā ở Sāvatthī. Khi Đức Bhagavā đang giải đáp các câu hỏi do Sabhiya đặt ra, Ngài ngồi lắng nghe với ý định tìm lỗi trong lời dạy của Sa-môn Gotama.
Athassa bhagavā cittācāraṃ ñatvā sabhiyasuttadesanāvasāne (su. ni. sabhiyasutta) ovādaṃ dento –
Then the Blessed One, knowing his state of mind, at the conclusion of the Sabhiya Sutta discourse, wishing to give him advice, said:
Lúc ấy, Đức Bhagavā biết được tâm ý của Ngài, và vào cuối bài thuyết pháp Sabhiyasutta (Su. Ni. Sabhiyasutta), Ngài đã ban lời khuyên—
Tattha upārambhacittoti sārambhacitto, dosāropanādhippāyoti attho.
Therein, upārambhacitto means one with a quarrelsome mind, with the intention of finding fault.
Trong đó, upārambhacitto nghĩa là tâm chỉ trích, tức là ý định đổ lỗi.
Dummedhoti nippañño.
Dummedho means unwise.
Dummedho nghĩa là người không có trí tuệ.
Ārakā hoti saddhammāti so tādiso puggalo nabhaso viya pathavī paṭipattisaddhammatopi dūre hoti, pageva paṭivedhasaddhammato.
Ārakā hoti saddhammā means such a person is far from the Dhamma of practice, just as the earth is far from the sky, let alone the Dhamma of penetration.
Ārakā hoti saddhammā nghĩa là người như vậy xa rời Chánh pháp thực hành như đất cách xa trời, huống chi là Chánh pháp chứng đắc.
‘‘Na tvaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānāsī’’tiādinā (dī. ni. 1.18) viggāhikakathaṃ anuyuttassa kuto santanipuṇo paṭipattisaddhammo.
From where can one attain the tranquil and subtle Dhamma of practice if one is continually engaged in contentious speech, saying, "You do not understand this Dhamma and Discipline"?
Làm sao có thể có Chánh pháp thực hành an tịnh và vi diệu cho người luôn tìm cách tranh cãi với những lời như “ngươi không hiểu Pháp và Luật này” (Dī. Ni. 1.18)?
Parihāyati saddhammāti navavidhalokuttaradhammato pubbabhāgiyasaddhādisaddhammatopi nihīyati.
Parihāyati saddhammā means he declines from the ninefold supramundane Dhamma and also from the preliminary Dhamma of faith, and so forth.
Parihāyati saddhammā nghĩa là suy giảm khỏi Chánh pháp siêu thế chín loại và Chánh pháp sơ khởi như đức tin.
Parisussatīti visussati kāyacittānaṃ pīṇanarasassa pītipāmojjādikusaladhammassābhāvato.
Parisussati means he withers, due to the absence of wholesome mental states such as joy and gladness, which nourish the body and mind.
Parisussati nghĩa là khô héo, do không có các pháp thiện như hoan hỷ, vui mừng, là tinh hoa nuôi dưỡng thân và tâm.
Na virūhatīti virūḷhiṃ vuddhiṃ na pāpuṇāti.
Na virūhati means he does not attain growth or increase.
Na virūhati nghĩa là không đạt được sự phát triển, sự tăng trưởng.
Pūtikanti gomayalepadānādiabhāvena pūtibhāvaṃ pattaṃ.
Pūtikaṃ means rendered putrid by the lack of plastering with cow-dung and so forth.
Pūtikaṃ nghĩa là bị thối rữa do không được trát bằng phân bò, v.v.
Tuṭṭhena cittenāti itthambhūtalakkhaṇe karaṇavacanaṃ, attamano pamudito hutvāti attho.
Tuṭṭhena cittenā (with a pleased mind) is an instrumental case indicating the characteristic, meaning being joyful and delighted.
Tuṭṭhena cittenā là cách nói chỉ trạng thái, nghĩa là với tâm hoan hỷ, vui mừng.
Khepetvāti samucchinditvā.
Khepetvā means having eradicated.
Khepetvā nghĩa là đoạn trừ hoàn toàn.
Akuppatanti arahattaṃ.
Akuppataṃ means Arahantship.
Akuppataṃ nghĩa là A-la-hán quả.
Pappuyyāti pāpuṇitvā.
Pappuyyā means having attained.
Pappuyyā nghĩa là đạt được.
Paramaṃ santinti anupādisesaṃ nibbānaṃ.
Paramaṃ santiṃ means Nibbāna without any residual defilements.
Paramaṃ santiṃ nghĩa là Nibbāna vô dư y yết.
Tadadhigamo cassa kevalaṃ kālāgamanameva, na kocividhoti taṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘parinibbātināsavo’’ti.
Its attainment for him was merely a matter of time, not any impediment; it is said " parinibbātināsavo" to show that.
Sự chứng đắc đó của Ngài chỉ là vấn đề thời gian, không có gì khác; để chỉ ra điều đó, đã nói “parinibbātināsavo” (vị không lậu hoặc ấy sẽ nhập Niết-bàn).
Upasampadā ca me laddhātiādikā āyasmato soṇassa kuṭikaṇṇassa gāthā.
These stanzas beginning with " Upasampadā ca me laddhā" belong to the Venerable Soṇa Kuṭikaṇṇa.
Bài kệ của Trưởng lão Soṇa Kuṭikaṇṇa bắt đầu bằng “Upasampadā ca me laddhā” (Tôi đã được thọ giới).
Kā uppatti?
What was the occasion?
Sự việc phát sinh như thế nào?
Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare vibhavasampanno seṭṭhi hutvā uḷārāya issariyasampattiyā ṭhito ekadivasaṃ satthāraṃ satasahassakhīṇāsavaparivutaṃ mahatiyā buddhalīḷāya mahantena buddhānubhāvena nagaraṃ pavisantaṃ disvā pasannamānaso vanditvā añjaliṃ katvā aṭṭhāsi.
It is said that in the time of the Blessed One Padumuttara, he was a wealthy householder in the city of Haṃsavatī, endowed with great prosperity. One day, seeing the Teacher entering the city with a retinue of one hundred thousand Arahants, with great Buddha-grace and immense Buddha-power, his mind was pleased. He bowed, made a respectful salutation, and stood.
Nghe nói, vào thời Đức Padumuttara Bhagavā, vị này là một trưởng giả giàu có ở thành Haṃsavatī, sống với sự phú quý vĩ đại. Một ngày nọ, Ngài thấy Đức Đạo Sư, được một trăm ngàn vị A-la-hán vây quanh, với vẻ oai nghi của một vị Phật vĩ đại và uy lực của một vị Phật vĩ đại, đang bước vào thành. Ngài tâm hoan hỷ, đảnh lễ, chắp tay và đứng đó.
So pacchābhattaṃ upāsakehi saddhiṃ vihāraṃ gantvā bhagavato santike dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ kalyāṇavākkaraṇānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā sayampi taṃ ṭhānaṃ patthetvā mahādānaṃ datvā paṇidhānaṃ akāsi.
After his meal, he went to the monastery with the lay followers and, while listening to the Dhamma from the Blessed One, saw the Teacher placing a certain monk in the foremost position among those skilled in eloquent speech. He himself aspired to that position, offered a great gift, and made a resolve.
Sau bữa ăn, Ngài cùng các cư sĩ đến tịnh xá, nghe Pháp từ Đức Bhagavā. Khi thấy Đức Đạo Sư đặt một vị Tỳ-kheo vào vị trí tối thượng trong số những người có lời nói tốt đẹp, Ngài cũng ước nguyện vị trí đó, sau đó cúng dường đại thí và lập nguyện.
Satthā tassa anantarāyataṃ disvā ‘‘anāgate gotamassa nāma sammāsambuddhassa sāsane kalyāṇavākkaraṇānaṃ aggo bhavissatī’’ti byākāsi.
The Teacher, seeing his future, declared, "In the future, in the Dispensation of the Perfectly Enlightened Buddha named Gotama, he will be foremost among those skilled in eloquent speech."
Đức Đạo Sư thấy rằng không có chướng ngại cho nguyện vọng của Ngài, liền thọ ký rằng: “Trong tương lai, trong giáo pháp của Đức Sammāsambuddha tên Gotama, vị này sẽ là người tối thượng trong số những người có lời nói tốt đẹp.”
So tattha yāvajīvaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto vipassissa bhagavato kāle sāsane pabbajitvā vattapaṭivattāni pūrento ekassa bhikkhuno cīvaraṃ sibbitvā adāsi.
Having performed meritorious deeds there throughout his life, he wandered through devas and humans. In the time of the Blessed One Vipassī, he went forth into the Dispensation, fulfilled the duties and responsibilities, and sewed and gave a robe to a monk.
Vị ấy đã thực hiện các công đức suốt đời ở đó, và luân hồi trong cõi trời và cõi người. Vào thời Đức Vipassī Bhagavā, Ngài xuất gia trong giáo pháp, hoàn thành các bổn phận và đã may y cho một vị Tỳ-kheo.
Puna buddhasuññe loke bārāṇasiyaṃ tunnavāyo hutvā ekassa paccekabuddhassa cīvarakoṭiṃ chinnaṃ ghaṭetvā adāsi.
Again, in a Buddha-empty world, he became a tailor in Bārāṇasī and mended a torn edge of a robe for a Paccekabuddha.
Sau đó, vào thời kỳ không có Phật (buddhasuññe loke), Ngài sinh ra làm thợ may ở Bārāṇasī, đã vá một chỗ rách ở mép y của một vị Phật Độc Giác.
Evaṃ tattha tattha puññāni katvā imasmiṃ buddhuppāde avantiraṭṭhe kuraraghare mahāvibhavassa seṭṭhino putto hutvā nibbatti.
Thus, having performed meritorious deeds here and there, in this present Buddha-dispensation, he was born as the son of a very wealthy householder in Kuraraghara, in the Avanti kingdom.
Cứ như vậy, sau khi thực hiện các công đức ở nhiều nơi, vào thời Đức Phật hiện tại, Ngài sinh ra làm con trai của một trưởng giả rất giàu có ở Kuraraghara, xứ Avanti.
Soṇotissa nāmaṃ akaṃsu.
His name was Soṇa.
Họ đặt tên Ngài là Soṇa.
Koṭiagghanakassa kaṇṇapiḷandhanassa dhāraṇena ‘‘koṭikaṇṇo’’ti vattabbe kuṭikaṇṇoti paññāyittha.
Because he wore an ear-ornament worth a koṭi, he was known as " Kuṭikaṇṇa," which was to be called Koṭikaṇṇa.
Do đeo một món trang sức tai trị giá một crore (mười triệu), đáng lẽ phải gọi là “Koṭikaṇṇa”, nhưng Ngài được biết đến với tên Kuṭikaṇṇa.
So anukkamena vaḍḍhitvā kuṭumbaṃ saṇṭhapento āyasmante mahākaccāne kulagharaṃ nissāya pavattapabbate viharante tassa santike dhammaṃ sutvā saraṇesu ca sīlesu ca patiṭṭhāya taṃ catūhi paccayehi upaṭṭhahi.
Growing up in due course, he managed his household. He heard the Dhamma from the Venerable Mahākaccāna, who resided on Mount Pavatta near the family's house. He established himself in the three refuges and the precepts and ministered to the elder with the four requisites.
Lớn lên dần, Ngài lập gia đình. Khi Trưởng lão Mahākaccāna đang trú ngụ tại núi Pavatta, gần nhà Ngài, Ngài đã nghe Pháp từ Trưởng lão, thiết lập niềm tin vào Tam Quy và Ngũ Giới, và cúng dường Trưởng lão bằng bốn vật dụng thiết yếu.
So aparabhāge saṃsāre sañjātasaṃvego therassa santike pabbajitvā kicchena kasirena dasavaggaṃ saṅghaṃ sannipātetvā upasampajjitvā katipayakālaṃ therassa santike vasitvā, theraṃ āpucchitvā satthāraṃ vandituṃ sāvatthiṃ upagato, satthārā ekagandhakuṭiyaṃ vāsaṃ labhitvā paccūsasamaye ajjhiṭṭho soḷasaaṭṭhakavaggiyānaṃ ussāraṇena sādhukāraṃ datvā bhāsitāya ‘‘disvā ādīnavaṃ loke’’ti (udā. 46; mahāva. 258) udānagāthāya pariyosāne vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi.
Later, that Soṇa Kuṭikaṇṇa, having developed a sense of urgency in saṃsāra, went forth under the Elder, and having with difficulty and hardship assembled a Saṅgha of ten, he received the higher ordination. After staying with the Elder for a few days, he asked the Elder's permission and went to Sāvatthī to pay homage to the Teacher. Having obtained a dwelling in the same Gandhakuti from the Teacher, at dawn, being exhorted by the Teacher, he recited the sixteen Aṭṭhakavagga suttas. After the Teacher gave his approbation and recited the udāna verse, "Seeing danger in the world," at the conclusion of the verse, he developed vipassanā and attained Arahantship.
Sau đó, vì cảm thấy sợ hãi trong vòng luân hồi, Tôn giả đã xuất gia dưới sự hướng dẫn của vị Trưởng lão, và với nhiều khó khăn, Tôn giả đã tập hợp một Tăng đoàn mười vị để thọ giới Tỳ-kheo. Sau khi ở lại với vị Trưởng lão một thời gian, Tôn giả xin phép vị Trưởng lão và đến Sāvatthī để đảnh lễ Đức Phật. Sau khi được Đức Phật cho phép ở trong một căn phòng Gandhakuti, vào lúc bình minh, Tôn giả được Đức Phật yêu cầu tụng mười sáu bài kệ Aṭṭhakavaggīya. Sau khi Đức Phật tán thán, và khi Đức Phật thuyết giảng bài kệ Udāna “Disvā ādīnavaṃ loke” (Udāna 46; Mahāva. 258), Tôn giả đã phát triển Vipassanā và đạt đến quả vị A-la-hán vào cuối bài kệ đó.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.44.26-34) –
Therefore, it is said in the Apadāna:
Do đó, trong Apadāna đã nói –
Arahatte pana patiṭṭhito attano upajjhāyena ācikkhitaniyāmena paccantimesu janapadesu vinayadharapañcamena gaṇena upasampadā, dhuvanhānaṃ, cammattharaṇaṃ, guṇaṅguṇūpāhanaṃ, cīvaravippavāsoti pañca vare yācitvā te satthu santikā labhitvā punadeva attano vasitaṭṭhānaṃ gantvā upajjhāyassa tamatthaṃ ārocesi.
Having become established in Arahantship, he requested five boons from the Teacher: the higher ordination by a chapter of five including a Vinayadhara in remote regions, permanent bathing, a leather mat, boots with straps, and separation from the three robes. Having received these from the Teacher, he returned to his dwelling place and reported the matter to his Upajjhāya.
Sau khi an trú vào trạng thái A-la-hán, theo cách mà vị Upajjhāya của mình đã chỉ dạy, ông đã xin năm điều ân huệ từ Đức Phật: thọ Tỳ-kheo giới với một nhóm năm vị tỳ-kheo có giới luật ở các vùng biên địa, được tắm rửa thường xuyên, được dùng tấm da trải ngồi, được mang giày nhiều lớp, và được phép xa y ca-sa ba y. Sau khi nhận được những điều ân huệ này từ Đức Phật, ông trở về nơi mình ở và báo cáo sự việc cho vị Upajjhāya của mình.
Ayamettha saṅkhepo.
This is the summary here.
Đây là phần tóm tắt.
Vitthāro pana udānaṭṭhakathāyaṃ āgatanayena veditabbo.
The detailed account should be understood according to what is stated in the Udānaṭṭhakathā.
Phần chi tiết nên được hiểu theo cách đã được trình bày trong Udānaṭṭhakathā.
Aṅguttaraṭṭhakathāyaṃ (a. ni. aṭṭha. 1.1.206) pana ‘‘upasampanno hutvā attano upajjhāyassa santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇī’’ti vuttaṃ.
However, in the Aṅguttaraṭṭhakathā it is said, "Having received the higher ordination, he took a kammaṭṭhāna from his Upajjhāya, developed vipassanā, and attained Arahantship."
Tuy nhiên, trong Aṅguttaraṭṭhakathā có nói: “Sau khi thọ giới, ông đã nhận đề mục thiền từ vị Upajjhāya của mình, phát triển tuệ quán và đạt đến A-la-hán quả.”
Tattha upasampadā ca me laddhāti yā sā kicchena dasavaggaṃ bhikkhusaṅghaṃ sannipātetvā attanā laddhā upasampadā.
Therein, “I have attained higher ordination” refers to the higher ordination he himself obtained by assembling a bhikkhu saṅgha of ten with difficulty.
Trong đó, upasampadā ca me laddhā có nghĩa là sự thọ giới Tỳ-kheo mà ông đã đạt được một cách khó khăn, sau khi triệu tập một Tăng đoàn mười vị tỳ-kheo.
Yā ca pana varadānavasena sabbapaccantimesu janapadesu vinayadharapañcamena gaṇena satthārā anuññātā upasampadā, tadubhayaṃ sandhāyāha.
And it also refers to the higher ordination permitted by the Teacher, by way of granting boons, for a chapter of five including a Vinayadhara in all remote regions; he speaks with reference to both.
Và điều đó cũng đề cập đến sự thọ giới Tỳ-kheo đã được Đức Phật cho phép ở tất cả các vùng biên địa, với một nhóm năm vị tỳ-kheo có giới luật, theo cách ban ân.
Ca-saddo samuccayattho, tena itarepi satthu santikā laddhavare saṅgaṇhāti.
The word ca has the meaning of aggregation, thereby including other boons received from the Teacher.
Từ ca có nghĩa là tập hợp, do đó nó bao gồm cả những ân huệ khác đã nhận được từ Đức Phật.
Vimutto camhi anāsavoti aggamaggena sakalakilesavatthuvimuttiyā vimutto ca amhi.
“And I am liberated, without asavas” means: I am liberated by the highest path, through the liberation from all defilements and their basis.
Vimutto camhi anāsavo có nghĩa là tôi đã được giải thoát khỏi tất cả các phiền não và đối tượng của phiền não bằng con đường tối thượng.
Tato eva kāmāsavādīhi anāsavo amhīti yojanā.
Therefore, it is connected as: "I am without asavas, such as the asava of sensual desire."
Do đó, tôi là bậc không lậu hoặc, không còn các lậu hoặc như dục lậu, v.v.
So ca me bhagavā diṭṭhoti yadatthaṃ ahaṃ avantiraṭṭhato sāvatthiṃ gato, so ca bhagavā mayā adiṭṭhapubbo diṭṭho.
“And I have seen the Blessed One” means: For the purpose for which I came from Avanti country to Sāvatthī, that Blessed One, whom I had not seen before, has been seen by me.
So ca me bhagavā diṭṭho có nghĩa là Đức Thế Tôn mà tôi chưa từng thấy trước đây, nay tôi đã thấy Ngài, vì mục đích đó tôi đã đi từ xứ Avanti đến Sāvatthī.
Vihāre ca sahāvasinti na kevalaṃ tassa bhagavato dassanameva mayā laddhaṃ, atha kho vihāre satthu gandhakuṭiyaṃ satthārā kāraṇaṃ sallakkhetvā vāsentena saha avasiṃ.
“And I have dwelt with him in the monastery” means: Not only did I have the sight of that Blessed One, but indeed, in the monastery, in the Teacher's Gandhakuti, the Teacher, understanding the reason, had me stay with him.
Vihāre ca sahāvasiṃ có nghĩa là không chỉ tôi đã được thấy Đức Thế Tôn, mà tôi còn sống cùng Ngài trong tịnh xá, trong hương thất của Đức Phật, khi Đức Phật nhận thấy lý do (để cho tôi ở lại).
‘‘Vihāreti vihārasamīpe’’ti keci.
Some say, "In the monastery" means "near the monastery."
Một số người nói: “ Vihāre có nghĩa là gần tịnh xá.”
Bahudeva rattinti paṭhamaṃ yāmaṃ bhikkhūnaṃ dhammadesanāvasena kammaṭṭhānasodhanavasena ca, majjhimaṃ yāmaṃ devānaṃ brahmūnañca kaṅkhacchedanavasena bhagavā bahudeva rattiṃ abbhokāse atināmayi vītināmesi.
“Many a night” means: For the first watch, by way of teaching Dhamma to bhikkhus and purifying kammaṭṭhāna, and for the middle watch, by way of resolving the doubts of devas and brahmās, the Blessed One spent many a night in the open air.
Bahudeva rattiṃ: Đức Thế Tôn đã trải qua phần lớn đêm ở ngoài trời, trong canh đầu để thuyết pháp và thanh lọc đề mục thiền cho các tỳ-kheo, và trong canh giữa để giải tỏa nghi ngờ cho các thiên nhân và Phạm thiên.
Vihārakusaloti dibbabrahmaāneñjaariyavihāresu kusalo.
“Skilled in dwelling” means: skilled in divine, brahmā, imperturbable, and noble dwellings.
Vihārakusalo có nghĩa là thiện xảo trong các pháp an trú (vihāra) chư thiên, Phạm thiên, vô sở hữu xứ và các bậc Thánh.
Vihāraṃ pāvisīti ativelaṃ nisajjacaṅkamehi uppannaparissamavinodanatthaṃ gandhakuṭiṃ pāvisi.
“Entered the monastery” means: He entered the Gandhakuti to dispel the excessive fatigue that arose from sitting and walking meditation.
Vihāraṃ pāvisī có nghĩa là Ngài đã vào hương thất để xua tan sự mệt mỏi do ngồi thiền và đi kinh hành quá lâu.
Santharitvāna saṅghāṭiṃ, seyyaṃ kappesīti catugguṇaṃ saṅghāṭiṃ paññāpetvā sīhaseyyaṃ kappesi.
“Having spread his outer robe, he lay down to rest” means: He spread his quadruple outer robe and lay down in the lion's posture.
Santharitvāna saṅghāṭiṃ, seyyaṃ kappesi có nghĩa là trải ca-sa tăng-già-lê gấp bốn lại và nằm xuống như sư tử.
Tenāha ‘‘gotamo sīho selaguhāyaṃva pahīnabhayabheravo’’ti.
Therefore it is said, "Gotama, like a lion in a mountain cave, free from fear and terror."
Vì vậy, ông nói: “Đức Gotama như sư tử trong hang đá, đã dứt bỏ mọi sợ hãi và kinh hoàng.”
Tattha gotamoti bhagavantaṃ gottena kitteti.
Therein, "Gotama" refers to the Blessed One by his clan name.
Trong đó, gotamo là gọi Đức Thế Tôn bằng họ của Ngài.
Sīho selaguhāyaṃvāti selassa pabbatassa guhāyaṃ.
“Like a lion in a mountain cave” means: in the cave of a rock, of a mountain.
Sīho selaguhāyaṃva có nghĩa là như sư tử trong hang đá.
Yathā sīho migarājā tejussadatāya pahīnabhayabheravo dakkhiṇena passena pāde pādaṃ accādhāya seyyaṃ kappesi, evaṃ cittutrāsalomahaṃsanachambhitattahetūnaṃ kilesānaṃ samucchinnattā pahīnabhayabheravo gotamo bhagavā seyyaṃ kappesīti attho.
The meaning is: Just as a lion, the king of beasts, by reason of its fierce majesty, being free from fear and terror, lies down on its right side, placing one paw over the other, so too, the Blessed One Gotama, being free from fear and terror due to the eradication of the defilements which are causes of mental agitation, goosebumps, and bewilderment, lay down to rest.
Ý nghĩa là, giống như sư tử chúa, do sức mạnh và oai lực của mình, đã dứt bỏ mọi sợ hãi và kinh hoàng, nằm nghiêng về bên phải, đặt bàn chân này lên bàn chân kia; cũng vậy, Đức Gotama, bậc Thế Tôn, đã dứt bỏ mọi sợ hãi và kinh hoàng, vì các phiền não là nguyên nhân của sự sợ hãi, rợn tóc gáy và bàng hoàng trong tâm đã bị đoạn trừ hoàn toàn, Ngài đã nằm xuống.
Tatoti pacchā, sīhaseyyaṃ kappetvā tato vuṭṭhahitvā ‘‘paṭibhātu taṃ bhikkhu dhammo bhāsitu’’nti (udā. 46) satthārā ajjhesitoti attho.
“Then” means: Afterwards, having adopted the lion's posture, having arisen from it, the Teacher exhorted him, "Bhikkhu, let the Dhamma occur to you to speak." This is the meaning.
Tato có nghĩa là sau đó, sau khi nằm xuống như sư tử và thức dậy từ trạng thái đó, Đức Phật đã khuyến khích: “Này tỳ-kheo, hãy thuyết pháp!” (Ud. 46).
Kalyāṇavākkaraṇoti sundaravacīkaraṇo, lakkhaṇasampannavacanakkamoti attho.
“With beautiful speech” means: one whose speech is beautiful, meaning, one whose sequence of words is endowed with auspicious marks.
Kalyāṇavākkaraṇo có nghĩa là người có lời nói đẹp, tức là có cách nói đầy đủ các đặc điểm tốt đẹp.
Soṇo abhāsi saddhammanti soḷasa aṭṭhakavaggiyasuttāni soṇo kuṭikaṇṇo, buddhaseṭṭhassa sammāsambuddhassa sammukhā, paccakkhato abhāsīti thero attānameva paraṃ viya avoca.
“Soṇa expounded the True Dhamma” means: Soṇa Kuṭikaṇṇa expounded the sixteen Aṭṭhakavagga suttas in the presence of the Chief Buddha, the Perfectly Self-Awakened One; thus the Elder spoke of himself as if he were another.
Soṇo abhāsi saddhammaṃ có nghĩa là trưởng lão Sona Kuṭikaṇṇa đã thuyết mười sáu bài kinh trong Aṭṭhakavagga, trước mặt Đức Chánh Đẳng Chánh Giác, bậc Tối Thượng Phật, như thể ông đang nói về một người khác.
Pañcakkhandhe pariññāyāti pañcupādānakkhandhe tīhipi pariññāhi parijānitvā te parijānantoyeva, añjasaṃ ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāvayitvā, paramaṃ santiṃ nibbānaṃ pappuyya pāpuṇitvā ṭhito anāsavo.
“Having fully understood the five aggregates” means: having understood the five aggregates of clinging by the three kinds of full understanding, and while fully understanding them, developed the straight path, the Noble Eightfold Path, having reached and being established in the supreme peace, Nibbāna, without asavas.
Pañcakkhandhe pariññāya có nghĩa là sau khi hiểu rõ năm uẩn chấp thủ bằng ba loại tuệ tri, và khi đang hiểu rõ chúng, añjasaṃ (con đường chân chính) là con đường Bát Chánh Đạo cao quý, sau khi tu tập và pappuyya (đạt đến) paramaṃ santiṃ (sự an tịnh tối thượng), tức là Niết-bàn, ông là bậc anāsavo (không lậu hoặc).
Tato eva idāni parinibbissati anupādisesanibbānavasena nibbāyissatīti.
Therefore, now he will attain parinibbāna, that is, he will attain Nibbāna by way of anupādisesa-nibbāna (Nibbāna without any remainder of aggregates).
Do đó, bây giờ ông parinibbissati (sẽ nhập Niết-bàn) theo nghĩa nhập Vô Dư Y Niết-bàn.
Yo eva garūnantiādikā āyasmato kosiyattherassa gāthā.
The verses beginning "Yoceva garūnaṃ" are those of the Venerable Elder Kosīya.
Các bài kệ của Trưởng lão Kosīya bắt đầu bằng Yo eva garūnaṃ.
Kā uppatti?
What is their origin?
Sự kiện phát sinh là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinanto vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ disvā pasannacitto ucchukhaṇḍikaṃ adāsi.
This Elder too, having performed meritorious deeds under former Buddhas, accumulating wholesome kamma that would lead to liberation in various existences, was born into a good family during the time of Vipassī Bhagavā. Having attained maturity, one day he saw the Teacher and, with a serene mind, offered him a piece of sugarcane.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các thời chư Phật quá khứ, tích lũy các thiện nghiệp là nhân duyên cho sự thoát ly vòng luân hồi trong các kiếp khác nhau. Vào thời Đức Phật Vipassī, ông sinh ra trong một gia đình quý tộc, khi trưởng thành, một ngày nọ, ông thấy Đức Đạo Sư và với tâm hoan hỷ, ông đã dâng một khúc mía.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde magadharaṭṭhe brāhmaṇakule nibbatti, kosiyotissa gottavasena nāmaṃ akāsi.
Due to that meritorious deed, wandering among devas and humans, he was reborn in a brahmin family in the Magadha kingdom during this Buddha-era, and was named Kosiyya after his clan.
Nhờ công đức đó, ông đã luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời Đức Phật hiện tại, ông sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn ở xứ Magadha, và được đặt tên là Kosīya theo họ của ông.
So viññutaṃ patto āyasmantaṃ dhammasenāpatiṃ abhiṇhaṃ upasaṅkamati, tassa santike dhammaṃ suṇāti.
Having reached maturity, he frequently approached the Venerable Dhammasenāpati and listened to the Dhamma from him.
Khi trưởng thành, ông thường xuyên đến gặp Trưởng lão Dhammasenāpati (Xá-lợi-phất), và nghe pháp từ ngài.
So tena sāsane paṭiladdhasaddho pabbajitvā kammaṭṭhānaṃ anuyuñjanto nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
Having gained faith in the Dispensation through him, he went forth and, diligently practicing meditation, soon attained Arahantship.
Với niềm tin đã có được vào Giáo Pháp, ông đã xuất gia và chuyên cần tu tập đề mục thiền, chẳng bao lâu sau đã đạt đến A-la-hán quả.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.44.44-49) –
Therefore it is said in the Apadāna:
Do đó, trong Apadāna đã nói –
Tattha yoti khattiyādīsu catūsu parisāsu yo koci.
Therein, yo means any one among the four assemblies, such as khattiyas.
Trong đó, yo (người nào) là bất kỳ ai trong bốn hội chúng như các vị Sát-đế-lợi, v.v..
Veti byattaṃ.
Ve is an emphatic particle.
Ve là từ dùng để nhấn mạnh.
Garūnanti sīlādigaruguṇayuttānaṃ paṇḍitānaṃ.
Garūnaṃ means of the wise ones, the teachers, endowed with virtues such as sīla.
Garūnaṃ (của các bậc tôn kính) là của các bậc hiền trí có các đức tính đáng tôn kính như giới, v.v..
Vacanaññūti tesaṃ anusāsanīvacanaṃ jānanto, yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamāno paṭipajjitvā ca tassa phalaṃ jānantoti attho.
Vacanaññū means one who knows their words of instruction, who practices as instructed, and having practiced, knows its fruit; this is the meaning.
Vacanaññū (biết lời) là người biết lời giáo huấn của các vị ấy, nghĩa là người thực hành theo lời dạy và sau khi thực hành thì biết được quả của nó.
Dhīroti dhitisampanno.
Dhīro means endowed with fortitude.
Dhīro (bậc trí) là người đầy đủ sự kiên trì (dhiti).
Vase ca tamhi janayetha pemanti tasmiṃ garūnaṃ vacane ovāde vaseyya yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjeyya, paṭipajjitvā ‘‘iminā vatāhaṃ ovādena imaṃ jātiādidukkhaṃ vītivatto’’ti tattha janayetha pemaṃ gāravaṃ uppādeyya.
Vase ca tamhi janayetha pemaṃ means one should abide in that word of the teachers, in that advice, one should practice as instructed, and having practiced, one should generate love and respect for it, thinking, “Indeed, by this advice, I have overcome this suffering beginning with birth.”
Vase ca tamhi janayetha pemaṃ (và nên phát sinh lòng yêu mến trong đó) là nên an trú trong lời giáo huấn của các bậc tôn kính, nên thực hành theo lời dạy, và sau khi thực hành, nên phát sinh lòng yêu mến, sự tôn kính trong đó với ý nghĩ: “Chắc chắn nhờ lời giáo huấn này mà ta đã vượt qua khổ đau như sinh, v.v. này.”
Idañhi dvayaṃ ‘‘garūnaṃ vacanaññu dhīro’’ti padadvayena vuttassevatthassa pākaṭakaraṇaṃ.
This pair of phrases makes clear the meaning already stated by the two words “garūnaṃ vacanaññu dhīro”.
Thật vậy, hai từ này là để làm rõ ý nghĩa đã được nói bằng hai từ “garūnaṃ vacanaññu dhīro” (bậc trí biết lời của các bậc tôn kính).
Soti yo garūnaṃ vacanaññū dhīro, so yathānusiṭṭhaṃ paṭipattiyā tattha bhattimā ca nāma hoti, jīvitahetupi tassa anatikkamanato paṇḍito ca nāma hoti.
So means, whoever is wise and knows the words of the teachers, by practicing as instructed, he is indeed bhattimā (devoted) in that practice, and because he does not transgress it even for the sake of life, he is indeed paṇḍito (wise).
So (người ấy) là người nào biết lời của các bậc tôn kính, là bậc trí, thì người ấy, nhờ sự thực hành theo lời dạy, bhattimā (có lòng tin) và paṇḍito (là bậc hiền trí), vì không vượt qua lời dạy ấy ngay cả vì mạng sống.
Ñatvā ca dhammesu visesi assāti tathā paṭipajjanto ca tāya eva paṭipattiyā catunnaṃ ariyasaccānaṃ jānanahetu lokiyalokuttaradhammesu vijjāttayādivasena ‘‘tevijjo, chaḷabhiñño, paṭisambhidāpatto’’ti visesi visesavā siyāti attho.
Ñatvā ca dhammesu visesi assāti means, such a practitioner, by that very practice, due to knowing the four Noble Truths, would be distinguished in worldly and supramundane dhammas, by virtue of the three knowledges (vijjāttaya) and so on, being “one with three knowledges, one with six abhiññās, one who has attained paṭisambhidā”; this is the meaning.
Ñatvā ca dhammesu visesi assā (và sau khi đã thấu hiểu các pháp, người ấy sẽ trở nên đặc biệt) là người thực hành như vậy, nhờ sự thực hành đó và nhờ biết được Tứ Diệu Đế, sẽ trở thành người đặc biệt, có phẩm chất vượt trội trong các pháp thế gian và siêu thế, như tam minh (tevijjo), lục thông (chaḷabhiñño), đạt được các tuệ phân tích (paṭisambhidāpatto), v.v..
Yanti yaṃ puggalaṃ paṭipattiyā antarāyakaraṇato ‘‘āpadā’’ti laddhavohārā sotuṇhakhuppipāsādipākaṭaparissayā ceva rāgādipaṭicchannaparissayā ca uppatitā uppannā, uḷārā balavantopi nakkhambhayante na kiñci cālenti.
Yaṃ means that person whom even the manifest dangers, such as cold, heat, hunger, thirst, which are called āpadā because they obstruct practice, and also the hidden dangers like rāga, having uppatitā arisen, and being uḷārā strong, nakkhambhayante do not shake at all.
Yaṃ (điều gì) là những hiểm nguy rõ ràng như lạnh, nóng, đói, khát, v.v., và những hiểm nguy tiềm ẩn như tham, v.v., được gọi là āpadā (hiểm nguy) vì chúng gây trở ngại cho sự thực hành, dù uppatitā (phát sinh) và uḷārā (mạnh mẽ) đến đâu cũng nakkhambhayante (không thể lay chuyển) người ấy.
Paṭisaṅkhayantanti paṭisaṅkhāyamānaṃ paṭisaṅkhānabale ṭhitanti attho.
Paṭisaṅkhayantaṃ means one who is reflecting, one who stands firm in the power of reflection; this is the meaning.
Paṭisaṅkhayantaṃ (người đang quán xét) nghĩa là người đang an trú trong sức mạnh của sự quán xét.
Soti yo daḷhatarāhi āpadāhipi akkhambhanīyo, so thāmavā dhitimā daḷhaparakkamo nāma hoti.
So means, whoever is unshakeable even by very strong dangers, he is called thāmavā (strong), resolute, and firm in effort.
So (người ấy) là người không thể bị lay chuyển bởi những hiểm nguy mạnh mẽ hơn, người ấy được gọi là thāmavā (có sức mạnh), kiên trì, có nỗ lực kiên cường.
Anavasesasaṃkilesapakkhassa abhibhavanakapaññābalasamaṅgitāya paṇḍito ca nāma hoti.
And he is called paṇḍito (wise) because he is endowed with the power of wisdom that overcomes all defilements.
Người ấy cũng được gọi là paṇḍito (bậc hiền trí) vì có trí tuệ và sức mạnh để chế ngự mọi phiền não.
Tathābhūto ca ñatvā ca dhammesu visesi assāti taṃ vuttatthameva.
And such a one, ñatvā ca dhammesu visesi assāti, that is the same meaning as stated before.
Và người như vậy, ñatvā ca dhammesu visesi assā (và sau khi đã thấu hiểu các pháp, người ấy sẽ trở nên đặc biệt), ý nghĩa đã được nói.
Samuddova ṭhitoti samuddo viya ṭhitasabhāvo.
Samuddova ṭhito means one whose nature is to stand like the ocean.
Samuddova ṭhito (đứng vững như biển cả) là có bản chất đứng vững như biển cả.
Yathā hi caturāsītiyojanasahassagambhīre sinerupādasamīpe mahāsamuddo aṭṭhahipi disāhi uṭṭhitehi pakativātehi aniñjanato ṭhito anejo gambhīro ca, evaṃ kilesavātehi titthiyavādavātehi ca akampanīyato ṭhito anejo.
Just as the great ocean near the foot of Mount Sineru, which is eighty-four thousand yojanas deep, stands ṭhito anejo (unshaken and profound) because it is not stirred by the natural winds arising from all eight directions, so too, one is ṭhito anejo (stands unshaken) because one is unshakeable by the winds of defilements and the winds of heretical views.
Như biển lớn sâu tám vạn bốn ngàn dojana gần chân núi Sineru, không bị lay động bởi những cơn gió tự nhiên thổi từ tám phương, nên nó ṭhito anejo (đứng vững, không xao động) và sâu; cũng vậy, người ấy ṭhito anejo (đứng vững, không xao động) vì không bị lay chuyển bởi gió phiền não và gió tà kiến của các ngoại đạo.
Gambhīrassa anupacitañāṇasambhārehi aladdhagādhassa nipuṇassa sukhumassa paṭiccasamuppādādiatthassa paṭivijjhanena gambhīrapañño nipuṇatthadassī.
Gambhīrapañño nipuṇatthadassī means profound in wisdom and discerning subtle meanings, by penetrating the deep, subtle, and profound meaning of dependent origination (paṭiccasamuppāda) and so on, which cannot be fathomed by those whose accumulation of knowledge is not developed.
Gambhīrapañño nipuṇatthadassī (có trí tuệ sâu xa, thấy rõ các ý nghĩa vi tế) là người có trí tuệ sâu sắc, thấu hiểu những ý nghĩa vi tế, tinh tế như Duyên khởi, v.v., mà những người có trí tuệ chưa tích lũy không thể đạt được.
Asaṃhāriyo nāma ca hoti paṇḍito so tādiso puggalo kilesehi devaputtamārādīsu vā kenaci asaṃhāriyatāya asaṃhāriyo nāma hoti, yathāvuttena atthena paṇḍito ca nāma hoti.
Asaṃhāriyo nāma ca hoti paṇḍito: Such a person is called asaṃhāriyo (unshakeable) because he cannot be shaken by defilements or by any Māra, such as Devaputtamāra, and he is called paṇḍito (wise) by the meaning stated.
Asaṃhāriyo nāma ca hoti paṇḍito (người ấy được gọi là bậc hiền trí không thể bị lay chuyển): Người như vậy được gọi là asaṃhāriyo (không thể bị lay chuyển) vì không thể bị lay chuyển bởi các phiền não, hay bởi bất kỳ vị Ma vương nào như Thiên tử Ma, v.v., và được gọi là paṇḍito (bậc hiền trí) theo ý nghĩa đã nêu.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is in the same manner as stated.
Phần còn lại cũng theo cách đã nói.
Bahussutoti pariyattibāhusaccavasena bahussuto, suttageyyādi bahuṃ sutaṃ etassāti bahussuto.
Bahussuta means one who is extensively learned by virtue of having much learning in the Pariyatti; for that person, there is much learning such as Sutta, Geyya, etc., therefore he is called bahussuta.
Bahussuto (đa văn) là người đa văn theo nghĩa có nhiều điều đã học về pariyatti, nghĩa là người này đã nghe nhiều Sutta, Geyya, v.v..
Tameva dhammaṃ suvaṇṇabhājane pakkhittasīhavasaṃ viya avinassantameva dhāretīti dhammadharo ca hoti.
That very Dhamma, he bears without perishing, like lion's fat placed in a golden vessel; therefore, he is also a Dhammadhara.
Người ấy cũng là dhammadharo (người thọ trì Pháp), vì người ấy giữ gìn Pháp đó không mất đi, giống như dầu sư tử được đựng trong bình vàng.
Dhammassa hoti anudhammacārīti yathāsutassa yathāpariyattassa dhammassa atthamaññāya dhammamaññāya navalokuttaradhammassa anurūpaṃ dhammaṃ pubbabhāgapaṭipadāsaṅkhātaṃ catupārisuddhisīladhutaṅgaasubhakammaṭṭhānādibhedaṃ carati paṭipajjatīti anudhammacārī hoti, ‘‘ajja ajjevā’’ti paṭivedhaṃ ākaṅkhanto vicarati.
He is an anudhammacārī of the Dhamma means, understanding the meaning and knowing the Pāḷi of the Dhamma as heard and as learned, he practices the Dhamma that is suitable for the ninefold supramundane Dhamma, which is called the preliminary practice, and which has divisions such as the fourfold purification of sīla, the dhutaṅgas, and asubha meditation subjects, etc.; thus, he is an anudhammacārī, and he wanders, longing for penetration, saying, "Today, today!"
Dhammassa hoti anudhammacārī (sống tùy thuận theo Pháp) là người hiểu ý nghĩa của Pháp đã nghe, đã học, hiểu Pháp, và thực hành Pháp phù hợp với Cửu Siêu Thế Pháp, tức là thực hành con đường sơ khởi (pubbabhāgapaṭipadā) bao gồm Tứ Thanh Tịnh Giới (catupārisuddhisīla), các pháp đầu đà (dhutaṅga), các đề mục thiền bất tịnh (asubhakammaṭṭhāna), v.v., và người ấy đi lại với mong muốn đạt được sự chứng ngộ (paṭivedha) “ngay hôm nay, ngay hôm nay!”
So tādiso nāma ca hoti paṇḍitoti yo puggalo yaṃ garuṃ nissāya bahussuto dhammadharo dhammassa ca anudhammacārī hoti.
Such a one is indeed a paṇḍita means the person who, relying on that teacher, is bahussuta, a Dhammadhara, and an anudhammacārī of the Dhamma.
So tādiso nāma ca hoti paṇḍito (người ấy được gọi là bậc hiền trí như vậy) là người nào nương tựa vào một vị thầy mà trở thành người đa văn, thọ trì Pháp và sống tùy thuận theo Pháp.
So ca tādiso tena garunā sadiso paṇḍito nāma hoti paṭipattiyā sadisabhāvato.
And such a one is similar to that teacher, being a paṇḍita by virtue of being similar in practice.
Người ấy tādiso (như vậy), tức là một bậc hiền trí giống như vị thầy đó, vì sự giống nhau trong sự thực hành.
Tathābhūto pana so ñatvā ca dhammesu visesi assa, taṃ vuttatthaṃva.
Such a one, however, having known, would be superior in the dhammas; that is as already stated.
Người như vậy, ñatvā ca dhammesu visesi assa (và sau khi đã thấu hiểu các pháp, người ấy sẽ trở nên đặc biệt), ý nghĩa đã được nói.
Atthañca yo jānāti bhāsitassāti yo puggalo sammāsambuddhena bhāsitassa pariyattidhammassa atthaṃ jānāti.
And whoever knows the meaning of what was spoken means the person who knows the meaning of the Pariyatti Dhamma spoken by the Perfectly Self-Enlightened One.
Atthañca yo jānāti bhāsitassa (người nào thấu hiểu ý nghĩa của lời đã được nói) là người nào thấu hiểu ý nghĩa của pariyatti-dhamma đã được Đức Chánh Đẳng Giác thuyết giảng.
Jānanto pana ‘‘idha sīlaṃ vuttaṃ, idha samādhi, idha paññā’’ti tattha tattha yathāvuttaṃ atthañca ñatvāna tathā karoti yathā satthārā anusiṭṭhaṃ, tathā paṭipajjati.
And knowing, thinking, "Here sīla is spoken of, here samādhi, here paññā," he knows the meaning and acts accordingly as instructed by the Teacher, he practices accordingly.
Và sau khi thấu hiểu, người ấy biết rằng “ở đây nói về giới, ở đây nói về định, ở đây nói về tuệ”, và atthañca ñatvāna tathā karoti (sau khi thấu hiểu ý nghĩa, người ấy hành động đúng như vậy), nghĩa là người ấy thực hành đúng như Đức Đạo Sư đã giáo huấn.
Atthantaro nāma sa hoti paṇḍitoti so evarūpo puggalo atthantaro atthakāraṇā sīlādiatthajānanamattameva upanissayaṃ katvā paṇḍito hoti.
Such a one is called a paṇḍita of meaning means such a person becomes a paṇḍita by taking the mere knowing of the meaning of sīla, etc., as a proximate cause for the sake of meaning.
Atthantaro nāma sa hoti paṇḍito (người ấy được gọi là bậc hiền trí thấu đáo ý nghĩa) là người như vậy trở thành bậc hiền trí chỉ nhờ vào việc thấu hiểu ý nghĩa của giới, v.v., làm nền tảng.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is in the manner already stated.
Phần còn lại cũng theo cách đã nói.
Ettha ca paṭhamagāthāya ‘‘yo ve garūna’’ntiādinā saddhūpanissayo visesabhāvo vutto, dutiyagāthāya ‘‘yaṃ āpadā’’ti ādinā vīriyūpanissayo, tatiyagāthāya ‘‘yo ve samuddova ṭhito’’tiādinā samādhūpanissayo, catutthagāthāya ‘‘bahussuto’’tiādinā satūpanissayo, pañcamagāthāya ‘‘atthañca yo jānātī’’tiādinā paññūpanissayo visesabhāvo vuttoti veditabbo.
Here, in the first verse, the special quality of reliance on faith is stated with "Whoever among teachers...", in the second verse, reliance on energy is stated with "Whom adversity...", in the third verse, reliance on concentration is stated with "Whoever stands like the ocean...", in the fourth verse, reliance on mindfulness is stated with "Bahussuta...", and in the fifth verse, the special quality of reliance on wisdom is stated with "And whoever knows the meaning...", thus it should be understood.
Trong đó, cần hiểu rằng: trong bài kệ đầu tiên, với “yo ve garūnaṃ”, v.v., đã nói về phẩm chất đặc biệt dựa trên đức tin (saddhā); trong bài kệ thứ hai, với “yaṃ āpadā”, v.v., đã nói về phẩm chất đặc biệt dựa trên tinh tấn (vīriya); trong bài kệ thứ ba, với “yo ve samuddova ṭhito”, v.v., đã nói về phẩm chất đặc biệt dựa trên định (samādhi); trong bài kệ thứ tư, với “bahussuto”, v.v., đã nói về phẩm chất đặc biệt dựa trên niệm (sati); và trong bài kệ thứ năm, với “atthañca yo jānāti”, v.v., đã nói về phẩm chất đặc biệt dựa trên trí tuệ (paññā).