Vibhaṅgapāḷi

2083

16. Ñāṇavibhaṅgo

16. Division of Knowledge

16. Phân Tích Trí Tuệ

2084

1. Ekakamātikā

1. Single-Category Matrix

1. Đơn đề

2085

751. Ekavidhena ñāṇavatthu – pañca viññāṇā na hetū, ahetukā, hetuvippayuttā, sappaccayā, saṅkhatā, arūpā, lokiyā, sāsavā, saṃyojaniyā, ganthaniyā, oghaniyā, yoganiyā, nīvaraṇiyā, parāmaṭṭhā, upādāniyā, saṃkilesikā, abyākatā, sārammaṇā, acetasikā, vipākā, upādinnupādāniyā, asaṃkiliṭṭhasaṃkilesikā, na savitakkasavicārā, na avitakkavicāramattā, avitakkaavicārā, na pītisahagatā, neva dassanena na bhāvanāya pahātabbā, neva dassanena na bhāvanāya pahātabbahetukā, nevācayagāmināpacayagāmino, nevasekkhanāsekkhā, parittā, kāmāvacarā, na rūpāvacarā, na arūpāvacarā, pariyāpannā, no apariyāpannā, aniyatā, aniyyānikā,

751. Knowledge-basis of one kind – the five consciousnesses are not roots, rootless, dissociated from roots, with condition, conditioned, formless, mundane, with taints, fettering, tying, flooding, yoking, hindering, grasped, causing clinging, defiling, indeterminate, with object, not mental factors, resultant, grasped and causing clinging, undefiled but defiling, not with initial and sustained application, not merely with sustained application without initial application, without initial application and without sustained application, not accompanied by joy, not to be abandoned by seeing nor by development, not having a cause to be abandoned by seeing nor by development, not leading to accumulation nor to diminution, neither trainees nor adepts, limited, belonging to the sense sphere, not belonging to the form sphere, not belonging to the formless sphere, included, not not included, not fixed, not leading to liberation,

751. Đối tượng của trí tuệ có một loại – năm thức không phải nhân, vô nhân, ly hệ nhân, có duyên, hữu vi, vô sắc, thế gian, hữu lậu, hệ phược, phược, bộc lưu, ách, triền cái, bị thủ trước, là thủ, nhiễm ô, vô ký, có đối tượng, không phải sở hữu tâm, là quả dị thục, bị thủ và là thủ, không nhiễm ô mà nhiễm ô, không có tầm và tứ, không chỉ có tầm và tứ, không tầm không tứ, không tương ưng với hỷ, không phải do thấy mà đoạn trừ cũng không phải do tu tập mà đoạn trừ, không phải có nhân do thấy mà đoạn trừ cũng không phải có nhân do tu tập mà đoạn trừ, không dẫn đến tích lũy cũng không dẫn đến suy giảm, không phải bậc Hữu học cũng không phải bậc Vô học, hạn hẹp, thuộc cõi Dục, không thuộc cõi Sắc, không thuộc cõi Vô sắc, bị bao hàm, không không bị bao hàm, bất định, không dẫn đến giải thoát,

2086

Uppannavatthukā uppannārammaṇā,

Having an arisen basis, having an arisen object,

Có đối tượng đã sanh, có đối tượng là đã sanh,

2087

(3) Purejātavatthukā purejātārammaṇā

(3) Having a pre-arisen basis, having a pre-arisen object

(3) Có đối tượng sanh trước, có đối tượng là sanh trước

2088

(4) Ajjhattikavatthukā bāhirārammaṇā

(4) Having an internal basis, having an external object

(4) Có đối tượng nội tại, có đối tượng là ngoại tại

2089

(5) Asambhinnavatthukā asambhinnārammaṇā

(5) Having an unseparated basis, having an unseparated object

(5) Có đối tượng không phân tách, có đối tượng là không phân tách

2090

(6) Nānāvatthukā nānārammaṇā

(6) Having diverse bases, having diverse objects

(6) Có đối tượng khác nhau, có đối tượng là khác nhau

2091

(7) Na aññamaññassa gocaravisayaṃ paccanubhonti

(7) They do not experience each other’s range of objects

(7) Không trải nghiệm phạm vi đối tượng của nhau

2092

(8) Na asamannāhārā uppajjanti

(8) They do not arise without attention

(8) Không sanh khởi mà không có sự chú ý

2093

(9) Na amanasikārā uppajjanti

(9) They do not arise without mental application

(9) Không sanh khởi mà không tác ý

2094

(10) Na abbokiṇṇā uppajjanti

(10) They do not arise in an unscattered manner

(10) Không sanh khởi một cách riêng lẻ

2095

(11) Na apubbaṃ acarimaṃ uppajjanti

(11) They do not arise without prior or subsequent elements

(11) Không sanh khởi trước sau

2096

(12) Na aññamaññassa samanantarā uppajjanti

(12) They do not arise immediately contiguous to each other

(12) Không phát sinh liên tục lẫn nhau.

2097

(13) Pañca viññāṇā anābhogā

(13) The five consciousnesses are without effort

(13) Năm thức không có sự chú ý.

2098

(14) Pañcahi viññāṇehi na kañci^* dhammaṃ paṭivijānāti aññatra abhinipātamattā

(14) With the five consciousnesses, one does not discern any phenomenon apart from the mere impact.

(14) Với năm thức, không nhận biết bất kỳ pháp nào ngoại trừ sự tiếp nhận đơn thuần.

2099

(15) Pañcannaṃ viññāṇānaṃ samanantarāpi na kañci dhammaṃ paṭivijānāti

(15) Immediately after the five consciousnesses, one does not discern any phenomenon.

(15) Ngay cả sau năm thức, cũng không nhận biết bất kỳ pháp nào.

2100

(16) Pañcahi viññāṇehi na kañci iriyāpathaṃ kappeti

(16) With the five consciousnesses, one does not adopt any posture.

(16) Với năm thức, không thiết lập bất kỳ oai nghi nào.

2101

(17) Pañcannaṃ viññāṇānaṃ samanantarāpi na kañci iriyāpathaṃ kappeti

(17) Immediately after the five consciousnesses, one does not adopt any posture.

(17) Ngay cả sau năm thức, cũng không thiết lập bất kỳ oai nghi nào.

2102

(18) Pañcahi viññāṇehi na kāyakammaṃ na vacīkammaṃ paṭṭhapeti

(18) With the five consciousnesses, one does not initiate any bodily action or verbal action.

(18) Với năm thức, không khởi lên thân nghiệp hay khẩu nghiệp.

2103

(19) Pañcannaṃ viññāṇānaṃ samanantarāpi na kāyakammaṃ na vacīkammaṃ paṭṭhapeti

(19) Immediately after the five consciousnesses, one does not initiate any bodily action or verbal action.

(19) Ngay cả sau năm thức, cũng không khởi lên thân nghiệp hay khẩu nghiệp.

2104

(20) Pañcahi viññāṇehi na kusalākusalaṃ dhammaṃ samādiyati

(20) With the five consciousnesses, one does not undertake any wholesome or unwholesome phenomenon.

(20) Với năm thức, không thọ trì pháp thiện hay bất thiện.

2105

(21) Pañcannaṃ viññāṇānaṃ samanantarāpi na kusalākusalaṃ dhammaṃ samādiyati

(21) Immediately after the five consciousnesses, one does not undertake any wholesome or unwholesome phenomenon.

(21) Ngay cả sau năm thức, cũng không thọ trì pháp thiện hay bất thiện.

2106

(22) Pañcahi viññāṇehi na samāpajjati na vuṭṭhāti

(22) With the five consciousnesses, one does not attain absorption nor emerge from it.

(22) Với năm thức, không nhập định hay xuất định.

2107

(23) Pañcannaṃ viññāṇānaṃ samanantarāpi na samāpajjati na vuṭṭhāti

(23) Immediately after the five consciousnesses, one does not attain absorption nor emerge from it.

(23) Ngay cả sau năm thức, cũng không nhập định hay xuất định.

2108

(24) Pañcahi viññāṇehi na cavati na uppajjati

(24) With the five consciousnesses, one does not pass away nor arise.

(24) Với năm thức, không diệt hay sinh.

2109

(25) Pañcannaṃ viññāṇānaṃ samanantarāpi na cavati na uppajjati

(25) Immediately after the five consciousnesses, one does not pass away nor arise.

(25) Ngay cả sau năm thức, cũng không diệt hay sinh.

2110

(26) Pañcahi viññāṇehi na supati na paṭibujjhati na supinaṃ passati

(26) With the five consciousnesses, one does not sleep, nor awaken, nor dream.

(26) Với năm thức, không ngủ, không thức giấc, không thấy mộng.

2111

(27) Pañcannaṃ viññāṇānaṃ samanantarāpi na supati na paṭibujjhati na supinaṃ passati, yāthāvakavatthuvibhāvanā paññā

(27) Immediately after the five consciousnesses, one does not sleep, nor awaken, nor dream, (but) the wisdom that clarifies the true nature of things (is different).

(27) Ngay cả sau năm thức, cũng không ngủ, không thức giấc, không thấy mộng, đó là tuệ phân biệt sự vật đúng như thật.

2112

Evaṃ ekavidhena ñāṇavatthu.

Thus, the knowledge-basis of one kind.

Như vậy, một loại đối tượng của tuệ.

2113

2. Dukamātikā

2. Dual-Category Matrix

2. Dukamātikā

2114

752. Duvidhena ñāṇavatthu –

752. Knowledge-basis of two kinds –

752. Hai loại đối tượng của tuệ –

2115

(1) Lokiyā paññā, lokuttarā paññā

(1) Mundane wisdom, supramundane wisdom

(1) Tuệ thế gian, tuệ siêu thế.

2116

(2) Kenaci viññeyyā paññā, kenaci na viññeyyā paññā

(2) Wisdom discernible by something, wisdom not discernible by something

(2) Tuệ có thể nhận biết bởi một số, tuệ không thể nhận biết bởi một số.

2117

(3) Sāsavā paññā, anāsavā paññā

(3) Wisdom with taints, wisdom without taints

(3) Tuệ hữu lậu, tuệ vô lậu.

2118

(4) Āsavavippayuttā sāsavā paññā, āsavavippayuttā anāsavā paññā

(4) Wisdom associated with taints but dissociated from taints, wisdom dissociated from taints and without taints

(4) Tuệ hữu lậu ly lậu hoặc, tuệ vô lậu ly lậu hoặc.

2119

(5) Saṃyojaniyā paññā, asaṃyojaniyā paññā

(5) Fettering wisdom, unfettering wisdom

(5) Tuệ thuộc về kiết sử, tuệ không thuộc về kiết sử.

2120

(6) Saṃyojanavippayuttā saṃyojaniyā paññā, saṃyojanavippayuttā asaṃyojaniyā paññā

(6) Fettering wisdom dissociated from fetters, unfettering wisdom dissociated from fetters

(6) Tuệ thuộc về kiết sử ly kiết sử, tuệ không thuộc về kiết sử ly kiết sử.

2121

(7) Ganthaniyā paññā, aganthaniyā paññā

(7) Tying wisdom, untying wisdom

(7) Tuệ thuộc về trói buộc, tuệ không thuộc về trói buộc.

2122

(8) Ganthavippayuttā ganthaniyā paññā, ganthavippayuttā aganthaniyā paññā

(8) Tying wisdom dissociated from ties, untying wisdom dissociated from ties

(8) Tuệ thuộc về trói buộc ly trói buộc, tuệ không thuộc về trói buộc ly trói buộc.

2123

(9) Oghaniyā paññā, anoghaniyā paññā

(9) Flooding wisdom, unflooding wisdom

(9) Tuệ thuộc về ách lưu, tuệ không thuộc về ách lưu.

2124

(10) Oghavippayuttā oghaniyā paññā, oghavippayuttā anoghaniyā paññā

(10) Flooding wisdom dissociated from floods, unflooding wisdom dissociated from floods

(10) Tuệ thuộc về ách lưu ly ách lưu, tuệ không thuộc về ách lưu ly ách lưu.

2125

(11) Yoganiyā paññā, ayoganiyā paññā

(11) Yoking wisdom, unyoking wisdom

(11) Tuệ thuộc về ách phược, tuệ không thuộc về ách phược.

2126

(12) Yogavippayuttā yoganiyā paññā, yogavippayuttā ayoganiyā paññā

(12) Yoking wisdom dissociated from yokes, unyoking wisdom dissociated from yokes

(12) Tuệ thuộc về ách phược ly ách phược, tuệ không thuộc về ách phược ly ách phược.

2127

(13) Nīvaraṇiyā paññā, anīvaraṇiyā paññā

(13) Hindering wisdom, unhindering wisdom

(13) Tuệ thuộc về triền cái, tuệ không thuộc về triền cái.

2128

(14) Nīvaraṇavippayuttā nīvaraṇiyā paññā, nīvaraṇavippayuttā anīvaraṇiyā paññā

(14) Hindering wisdom dissociated from hindrances, unhindering wisdom dissociated from hindrances

(14) Tuệ thuộc về triền cái ly triền cái, tuệ không thuộc về triền cái ly triền cái.

2129

(15) Parāmaṭṭhā paññā, aparāmaṭṭhā paññā

(15) Grasped wisdom, ungrasped wisdom

(15) Tuệ bị chấp thủ, tuệ không bị chấp thủ.

2130

(16) Parāmāsavippayuttā parāmaṭṭhā paññā, parāmāsavippayuttā aparāmaṭṭhā paññā

(16) Grasped wisdom dissociated from attachments, ungrasped wisdom dissociated from attachments

(16) Tuệ bị chấp thủ ly chấp thủ, tuệ không bị chấp thủ ly chấp thủ.

2131

(17) Upādinnā paññā, anupādinnā paññā

(17) Grasped wisdom, ungriped wisdom

(17) Tuệ bị thủ, tuệ không bị thủ.

2132

(18) Upādāniyā paññā, anupādāniyā paññā

(18) Clinging wisdom, unclinging wisdom

(18) Tuệ thuộc về thủ, tuệ không thuộc về thủ.

2133

(19) Upādānavippayuttā upādāniyā paññā, upādānavippayuttā anupādāniyā paññā

(19) Clinging wisdom dissociated from clinging, unclinging wisdom dissociated from clinging

(19) Tuệ thuộc về thủ ly thủ, tuệ không thuộc về thủ ly thủ.

2134

(20) Saṃkilesikā paññā, asaṃkilesikā paññā

(20) Defiling wisdom, undefiling wisdom

(20) Tuệ ô nhiễm, tuệ không ô nhiễm.

2135

(21) Kilesavippayuttā saṃkilesikā paññā, kilesavippayuttā asaṃkilesikā paññā

(21) Defiling wisdom dissociated from defilements, undefiling wisdom dissociated from defilements

(21) Tuệ ô nhiễm ly phiền não, tuệ không ô nhiễm ly phiền não.

2136

(22) Savitakkā paññā, avitakkā paññā

(22) Wisdom with initial application, wisdom without initial application

(22) Tuệ có tầm, tuệ không tầm.

2137

(23) Savicārā paññā, avicārā paññā

(23) Wisdom with sustained application, wisdom without sustained application

(23) Tuệ có tứ, tuệ không tứ.

2138

(24) Sappītikā paññā, appītikā paññā

(24) Wisdom with joy, wisdom without joy

(24) Tuệ có hỷ, tuệ không hỷ.

2139

(25) Pītisahagatā paññā, na pītisahagatā paññā

(25) Wisdom accompanied by joy, wisdom not accompanied by joy

(25) Tuệ câu hữu với hỷ, tuệ không câu hữu với hỷ.

2140

(26) Sukhasahagatā paññā, na sukhasahagatā paññā

(26) Wisdom accompanied by happiness, wisdom not accompanied by happiness

(26) Tuệ câu hữu với lạc, tuệ không câu hữu với lạc.

2141

(27) Upekkhāsahagatā paññā, na upekkhāsahagatā paññā

(27) Wisdom accompanied by equanimity, wisdom not accompanied by equanimity

(27) Tuệ câu hữu với xả, tuệ không câu hữu với xả.

2142

(28) Kāmāvacarā paññā, na kāmāvacarā paññā

(28) Wisdom belonging to the sense sphere, wisdom not belonging to the sense sphere

(28) Tuệ thuộc Dục giới, tuệ không thuộc Dục giới.

2143

(29) Rūpāvacarā paññā, na rūpāvacarā paññā

(29) Wisdom belonging to the form sphere, wisdom not belonging to the form sphere

(29) Tuệ thuộc Sắc giới, tuệ không thuộc Sắc giới.

2144

(30) Arūpāvacarā paññā, na arūpāvacarā paññā

(30) Wisdom belonging to the formless sphere, wisdom not belonging to the formless sphere

(30) Tuệ thuộc Vô sắc giới, tuệ không thuộc Vô sắc giới.

2145

(31) Pariyāpannā paññā, apariyāpannā paññā

(31) Included wisdom, not included wisdom

(31) Tuệ bị bao hàm, tuệ không bị bao hàm.

2146

(32) Niyyānikā paññā, aniyyānikā paññā

(32) Wisdom leading to liberation, wisdom not leading to liberation

(32) Tuệ dẫn đến giải thoát, tuệ không dẫn đến giải thoát.

2147

(33) Niyatā paññā, aniyatā paññā

(33) Fixed wisdom, not fixed wisdom

(33) Tuệ quyết định, tuệ không quyết định.

2148

(34) Sauttarā paññā, anuttarā paññā

(34) Wisdom with a superior, unsurpassed wisdom

(34) Tuệ có thượng, tuệ vô thượng.

2149

(35) Atthajāpikā paññā, jāpitatthā paññā

(35) Wisdom that manifests meaning, wisdom with manifested meaning

(35) Tuệ làm phát sinh ý nghĩa, tuệ có ý nghĩa đã được làm phát sinh.

2150

Evaṃ duvidhena ñāṇavatthu.

Thus, the basis of knowledge in two ways.

Như vậy, hai loại đối tượng của tuệ.

2151

3. Tikamātikā

3. Triplet Matrix

3. Tikamātikā

2152

753. Tividhena ñāṇavatthu –

753. Basis of knowledge in three ways –

753. Ba loại đối tượng của tuệ –

2153

(1) Cintāmayā paññā, sutamayā paññā, bhāvanāmayā paññā

(1) Wisdom born of reflection, wisdom born of learning, wisdom born of meditation

(1) Tuệ do tư duy, tuệ do nghe, tuệ do tu tập.

2154

(2) Dānamayā paññā, sīlamayā paññā, bhāvanāmayā paññā

(2) Wisdom born of giving, wisdom born of morality, wisdom born of meditation

(2) Tuệ do bố thí, tuệ do trì giới, tuệ do tu tập.

2155

(3) Adhisīle paññā, adhicitte paññā, adhipaññāya paññā

(3) Wisdom in higher morality, wisdom in higher mind, wisdom in higher wisdom

(3) Tuệ về tăng thượng giới, tuệ về tăng thượng tâm, tuệ về tăng thượng tuệ.

2156

(4) Āyakosallaṃ, apāyakosallaṃ, upāyakosallaṃ

(4) Skill in income, skill in outgo, skill in means

(4) Thiện xảo về thu nhập, thiện xảo về tiêu phí, thiện xảo về phương tiện.

2157

(5) Vipākā paññā, vipākadhammadhammā paññā, nevavipākanavipākadhammadhammā paññā

(5) Ripening wisdom, wisdom whose nature is to ripen, wisdom neither ripening nor whose nature is to ripen

(5) Tuệ là quả dị thục, tuệ là pháp thuộc về quả dị thục, tuệ không phải quả dị thục cũng không phải pháp thuộc về quả dị thục.

2158

(6) Upādinnupādāniyā paññā, anupādinnupādāniyā paññā, anupādinnaanupādāniyā paññā

(6) Wisdom that is clung-to and clingable, wisdom that is un-clung-to but clingable, wisdom that is un-clung-to and unclingable

(6) Tuệ bị thủ và thuộc về thủ, tuệ không bị thủ nhưng thuộc về thủ, tuệ không bị thủ và không thuộc về thủ.

2159

(7) Savitakkasavicārā paññā, avitakkavicāramattā paññā, avitakkaavicārā paññā

(7) Wisdom with initial application and sustained application, wisdom with sustained application only, wisdom without initial application and without sustained application

(7) Tuệ có tầm có tứ, tuệ chỉ có tứ không tầm, tuệ không tầm không tứ.

2160

(8) Pītisahagatā paññā, sukhasahagatā paññā, upekkhāsahagatā paññā

(8) Wisdom accompanied by rapture, wisdom accompanied by happiness, wisdom accompanied by equanimity

(8) Tuệ câu hữu với hỷ, tuệ câu hữu với lạc, tuệ câu hữu với xả.

2161

(9) Ācayagāminī paññā, apacayagāminī paññā, nevācayagāmināpacayagāminī paññā

(9) Accumulative wisdom, degenerative wisdom, neither accumulative nor degenerative wisdom

(9) Tuệ hướng đến tích lũy, tuệ hướng đến đoạn diệt, tuệ không hướng đến tích lũy cũng không hướng đến đoạn diệt.

2162

(10) Sekkhā paññā, asekkhā paññā, nevasekkhanāsekkhā paññā

(10) Trainee wisdom, Arahant wisdom, neither trainee nor Arahant wisdom

(10) Tuệ hữu học, tuệ vô học, tuệ không phải hữu học cũng không phải vô học.

2163

(11) Parittā paññā, mahaggatā paññā, appamāṇā paññā

(11) Limited wisdom, exalted wisdom, immeasurable wisdom

(11) Tuệ hữu hạn, tuệ quảng đại, tuệ vô lượng.

2164

(12) Parittārammaṇā paññā, mahaggatārammaṇā paññā, appamāṇārammaṇā paññā

(12) Wisdom with a limited object, wisdom with an exalted object, wisdom with an immeasurable object

(12) Tuệ có đối tượng hữu hạn, tuệ có đối tượng quảng đại, tuệ có đối tượng vô lượng.

2165

(13) Maggārammaṇā paññā, maggahetukā paññā, maggādhipatinī paññā

(13) Wisdom with the path as object, wisdom with the path as root, wisdom with the path as dominant factor

(13) Tuệ có đối tượng là Đạo, tuệ có nhân là Đạo, tuệ có Đạo làm chủ tể.

2166

(14) Uppannā paññā, anuppannā paññā, uppādinī paññā

(14) Arisen wisdom, unarisen wisdom, wisdom that will arise

(14) Tuệ đã sinh, tuệ chưa sinh, tuệ sẽ sinh.

2167

(15) Atītā paññā, anāgatā paññā, paccuppannā paññā

(15) Past wisdom, future wisdom, present wisdom

(15) Tuệ quá khứ, tuệ vị lai, tuệ hiện tại.

2168

(16) Atītārammaṇā paññā, anāgatārammaṇā paññā, paccuppannārammaṇā paññā

(16) Wisdom with a past object, wisdom with a future object, wisdom with a present object

(16) Tuệ có đối tượng là quá khứ, tuệ có đối tượng là vị lai, tuệ có đối tượng là hiện tại.

2169

(17) Ajjhattā paññā, bahiddhā paññā, ajjhattabahiddhā paññā

(17) Internal wisdom, external wisdom, internal and external wisdom

(17) Tuệ nội tại, tuệ ngoại tại, tuệ nội tại và ngoại tại.

2170

(18) Ajjhattārammaṇā paññā, bahiddhārammaṇā paññā, ajjhattabahiddhārammaṇā paññā

(18) Wisdom with an internal object, wisdom with an external object, wisdom with an internal and external object

(18) Tuệ có đối tượng nội tại, tuệ có đối tượng ngoại tại, tuệ có đối tượng nội tại và ngoại tại.

2171

(19) Savitakkasavicārā paññā atthi vipākā, atthi vipākadhammadhammā, atthi nevavipākanavipākadhammadhammā

(19) Wisdom with initial application and sustained application exists as ripening, exists as whose nature is to ripen, exists as neither ripening nor whose nature is to ripen

(19) Tuệ có tầm có tứ: có tuệ là quả dị thục, có tuệ là pháp thuộc về quả dị thục, có tuệ không phải quả dị thục cũng không phải pháp thuộc về quả dị thục.

2172

(20) Atthi upādinnupādāniyā, atthi anupādinnupādāniyā, atthi anupādinnaanupādāniyā

(20) Exists as clung-to and clingable, exists as un-clung-to but clingable, exists as un-clung-to and unclingable

(20) Có tuệ bị thủ và thuộc về thủ, có tuệ không bị thủ nhưng thuộc về thủ, có tuệ không bị thủ và không thuộc về thủ.

2173

(21) Atthi pītisahagatā, atthi sukhasahagatā, atthi upekkhāsahagatā

(21) Exists as accompanied by rapture, exists as accompanied by happiness, exists as accompanied by equanimity

(21) Có tuệ câu hữu với hỷ, có tuệ câu hữu với lạc, có tuệ câu hữu với xả.

2174

(22) Atthi ācayagāminī, atthi apacayagāminī, atthi nevācayagāmināpacayagāminī

(22) Exists as accumulative, exists as degenerative, exists as neither accumulative nor degenerative

(22) Có tuệ hướng đến tích lũy, có tuệ hướng đến đoạn diệt, có tuệ không hướng đến tích lũy cũng không hướng đến đoạn diệt.

2175

(23) Atthi sekkhā, atthi asekkhā, atthi nevasekkhanāsekkhā

(23) Exists as trainee, exists as Arahant, exists as neither trainee nor Arahant

(23) Có tuệ hữu học, có tuệ vô học, có tuệ không phải hữu học cũng không phải vô học.

2176

(24) Atthi parittā, atthi mahaggatā, atthi appamāṇā

(24) Exists as limited, exists as exalted, exists as immeasurable

(24) Có tuệ hữu hạn, có tuệ quảng đại, có tuệ vô lượng.

2177

(25) Atthi parittārammaṇā, atthi mahaggatārammaṇā, atthi appamāṇārammaṇā

(25) Exists as with a limited object, exists as with an exalted object, exists as with an immeasurable object

(25) Có tuệ có đối tượng hữu hạn, có tuệ có đối tượng quảng đại, có tuệ có đối tượng vô lượng.

2178

(26) Atthi maggārammaṇā, atthi maggahetukā, atthi maggādhipatinī

(26) Exists as with the path as object, exists as with the path as root, exists as with the path as dominant factor

(26) Có tuệ có đối tượng là Đạo, có tuệ có nhân là Đạo, có tuệ có Đạo làm chủ tể.

2179

(27) Atthi uppannā, atthi anuppannā, atthi uppādinī

(27) Exists as arisen, exists as unarisen, exists as that which will arise

(27) Có tuệ đã sinh, có tuệ chưa sinh, có tuệ sẽ sinh.

2180

(28) Atthi atītā, atthi anāgatā, atthi paccuppannā

(28) Exists as past, exists as future, exists as present

(28) Có tuệ quá khứ, có tuệ vị lai, có tuệ hiện tại.

2181

(29) Atthi atītārammaṇā, atthi anāgatārammaṇā, atthi paccuppannārammaṇā

(29) Exists as with a past object, exists as with a future object, exists as with a present object

(29) Có tuệ có đối tượng là quá khứ, có tuệ có đối tượng là vị lai, có tuệ có đối tượng là hiện tại.

2182

(30) Atthi ajjhattā, atthi bahiddhā, atthi ajjhattabahiddhā

(30) Exists as internal, exists as external, exists as internal and external

(30) Có tuệ nội tại, có tuệ ngoại tại, có tuệ nội tại và ngoại tại.

2183

(31) Atthi ajjhattārammaṇā, atthi bahiddhārammaṇā, atthi ajjhattabahiddhārammaṇā

(31) Exists as with an internal object, exists as with an external object, exists as with an internal and external object

(31) Có tuệ có đối tượng nội tại, có tuệ có đối tượng ngoại tại, có tuệ có đối tượng nội tại và ngoại tại.

2184

(32) Avitakkavicāramattā paññā atthi vipākā, atthi vipākadhammadhammā, atthi nevavipākanavipākadhammadhammā

(32) Wisdom with sustained application only exists as ripening, exists as whose nature is to ripen, exists as neither ripening nor whose nature is to ripen

(32) Trí tuệ không tầm, chỉ tứ: có là dị thục; có là pháp có tính dị thục; có là không phải dị thục cũng không phải pháp có tính dị thục.

2185

(33) Atthi upādinnupādāniyā, atthi anupādinnupādāniyā, atthi anupādinnaanupādāniyā

(33) Exists as clung-to and clingable, exists as un-clung-to but clingable, exists as un-clung-to and unclingable

(33) Có là bị chấp thủ và là đối tượng của sự chấp thủ; có là không bị chấp thủ nhưng là đối tượng của sự chấp thủ; có là không bị chấp thủ và không là đối tượng của sự chấp thủ.

2186

(34) Atthi ācayagāminī, atthi apacayagāminī, atthi nevācayagāmināpacayagāminī

(34) Exists as accumulative, exists as degenerative, exists as neither accumulative nor degenerative

(34) Có là dẫn đến tăng trưởng; có là dẫn đến tiêu trừ; có là không dẫn đến tăng trưởng cũng không dẫn đến tiêu trừ.

2187

(35) Atthi sekkhā, atthi asekkhā, atthi nevasekkhanāsekkhā

(35) Exists as trainee, exists as Arahant, exists as neither trainee nor Arahant

(35) Có là hữu học; có là vô học; có là không hữu học cũng không vô học.

2188

(36) Atthi uppannā, atthi anuppannā, atthi uppādinī

(36) Exists as arisen, exists as unarisen, exists as that which will arise

(36) Có là đã sinh; có là chưa sinh; có là sẽ sinh.

2189

(37) Atthi atītā, atthi anāgatā, atthi paccuppannā

(37) Exists as past, exists as future, exists as present

(37) Có là quá khứ; có là vị lai; có là hiện tại.

2190

(38) Atthi ajjhattā, atthi bahiddhā, atthi ajjhattabahiddhā

(38) Exists as internal, exists as external, exists as internal and external

(38) Có là nội phần; có là ngoại phần; có là nội phần và ngoại phần.

2191

(39) Avitakkaavicārā paññā atthi vipākā, atthi vipākadhammadhammā, atthi nevavipākanavipākadhammadhammā

(39) Wisdom without initial application and without sustained application exists as ripening, exists as whose nature is to ripen, exists as neither ripening nor whose nature is to ripen

(39) Trí tuệ không tầm, không tứ: có là dị thục; có là pháp có tính dị thục; có là không phải dị thục cũng không phải pháp có tính dị thục.

2192

(40) Atthi upādinnupādāniyā, atthi anuppādinnupādāniyā, atthi anuppādinnaanupādāniyā

(40) Exists as clung-to and clingable, exists as un-clung-to but clingable, exists as un-clung-to and unclingable

(40) Có là bị chấp thủ và là đối tượng của sự chấp thủ; có là không bị chấp thủ nhưng là đối tượng của sự chấp thủ; có là không bị chấp thủ và không là đối tượng của sự chấp thủ.

2193

(41) Atthi pītisahagatā, atthi sukhasahagatā, atthi upekkhāsahagatā

(41) Exists as accompanied by rapture, exists as accompanied by happiness, exists as accompanied by equanimity

(41) Có là câu hữu với hỷ; có là câu hữu với lạc; có là câu hữu với xả.

2194

(42) Atthi ācayagāminī, atthi apacayagāminī, atthi nevācayagāmināpacayagāminī

(42) Exists as accumulative, exists as degenerative, exists as neither accumulative nor degenerative

(42) Có là dẫn đến tăng trưởng; có là dẫn đến tiêu trừ; có là không dẫn đến tăng trưởng cũng không dẫn đến tiêu trừ.

2195

(43) Atthi sekkhā, atthi asekkhā, atthi nevasekkhanāsekkhā

(43) Exists as trainee, exists as Arahant, exists as neither trainee nor Arahant

(43) Có là hữu học; có là vô học; có là không hữu học cũng không vô học.

2196

(44) Atthi parittārammaṇā, atthi mahaggatārammaṇā, atthi appamāṇārammaṇā

(44) Exists as with a limited object, exists as with an exalted object, exists as with an immeasurable object

(44) Có là cảnh giới hữu hạn; có là cảnh giới quảng đại; có là cảnh giới vô lượng.

2197

(45) Atthi maggārammaṇā, atthi maggahetukā, atthi maggādhipatinī

(45) Exists as with the path as object, exists as with the path as root, exists as with the path as dominant factor

(45) Có là cảnh của đạo; có là nhân của đạo; có là chủ tể của đạo.

2198

(46) Atthi uppannā, atthi anuppannā, atthi uppādinī

(46) Exists as arisen, exists as unarisen, exists as that which will arise

(46) Có là đã sinh; có là chưa sinh; có là sẽ sinh.

2199

(47) Atthi atītā, atthi anāgatā, atthi paccuppannā

(47) Exists as past, exists as future, exists as present

(47) Có là quá khứ; có là vị lai; có là hiện tại.

2200

(48) Atthi atītārammaṇā, atthi anāgatārammaṇā, atthi paccuppannārammaṇā

(48) Exists as with a past object, exists as with a future object, exists as with a present object

(48) Có là cảnh quá khứ; có là cảnh vị lai; có là cảnh hiện tại.

2201

(49) Atthi ajjhattā, atthi bahiddhā, atthi ajjhattabahiddhā

(49) Exists as internal, exists as external, exists as internal and external

(49) Có là nội phần; có là ngoại phần; có là nội phần và ngoại phần.

2202

(50) Atthi ajjhattārammaṇā, atthi bahiddhārammaṇā, atthi ajjhattabahiddhārammaṇā

(50) Exists as with an internal object, exists as with an external object, exists as with an internal and external object

(50) Có là cảnh nội phần; có là cảnh ngoại phần; có là cảnh nội phần và ngoại phần.

2203

(51) Pītisahagatā paññā sukhasahagatā paññā atthi vipākā, atthi vipākadhammadhammā, atthi nevavipākanavipākadhammadhammā

(51) Wisdom accompanied by rapture and wisdom accompanied by happiness exists as ripening, exists as whose nature is to ripen, exists as neither ripening nor whose nature is to ripen

(51) Trí tuệ câu hữu với hỷ, trí tuệ câu hữu với lạc: có là dị thục; có là pháp có tính dị thục; có là không phải dị thục cũng không phải pháp có tính dị thục.

2204

(52) Atthi upādinnupādāniyā, atthi anupādinnupādāniyā, atthi anupādinnaanupādāniyā

(52) Exists as clung-to and clingable, exists as un-clung-to but clingable, exists as un-clung-to and unclingable

(52) Có là bị chấp thủ và là đối tượng của sự chấp thủ; có là không bị chấp thủ nhưng là đối tượng của sự chấp thủ; có là không bị chấp thủ và không là đối tượng của sự chấp thủ.

2205

(53) Atthi savitakkasavicārā, atthi avitakkavicāramattā, atthi avitakkaavicārā

(53) Exists as with initial application and sustained application, exists as with sustained application only, exists as without initial application and without sustained application

(53) Có là hữu tầm, hữu tứ; có là không tầm, chỉ tứ; có là không tầm, không tứ.

2206

(54) Atthi ācayagāminī, atthi apacayagāminī, atthi nevācayagāmināpacayagāminī

(54) Exists as accumulative, exists as degenerative, exists as neither accumulative nor degenerative

(54) Có là dẫn đến tăng trưởng; có là dẫn đến tiêu trừ; có là không dẫn đến tăng trưởng cũng không dẫn đến tiêu trừ.

2207

(55) Atthi sekkhā, atthi asekkhā, atthi nevasekkhanāsekkhā

(55) Exists as trainee, exists as Arahant, exists as neither trainee nor Arahant

(55) Có là hữu học; có là vô học; có là không hữu học cũng không vô học.

2208

(56) Atthi parittā, atthi mahaggatā, atthi appamāṇā

(56) Exists as limited, exists as exalted, exists as immeasurable

(56) Có là hữu hạn; có là quảng đại; có là vô lượng.

2209

(57) Atthi parittārammaṇā, atthi mahaggatārammaṇā, atthi appamāṇārammaṇā

(57) Exists as with a limited object, exists as with an exalted object, exists as with an immeasurable object

(57) Có là cảnh giới hữu hạn; có là cảnh giới quảng đại; có là cảnh giới vô lượng.

2210

(58) Atthi maggārammaṇā, atthi maggahetukā, atthi maggādhipatinī

(58) Exists as with the path as object, exists as with the path as root, exists as with the path as dominant factor

(58) Có là cảnh của đạo; có là nhân của đạo; có là chủ tể của đạo.

2211

(59) Atthi uppannā, atthi anuppannā, atthi uppādinī

(59) Exists as arisen, exists as unarisen, exists as that which will arise

(59) Có là đã sinh; có là chưa sinh; có là sẽ sinh.

2212

(60) Atthi atītā, atthi anāgatā, atthi paccuppannā

(60) Exists as past, exists as future, exists as present

(60) Có là quá khứ; có là vị lai; có là hiện tại.

2213

(61) Atthi atītārammaṇā, atthi anāgatārammaṇā, atthi paccuppannārammaṇā

(61) Exists as with a past object, exists as with a future object, exists as with a present object

(61) Có là cảnh quá khứ; có là cảnh vị lai; có là cảnh hiện tại.

2214

(62) Atthi ajjhatā, atthi bahiddhā, atthi ajjhattabahiddhā

(62) Exists as internal, exists as external, exists as internal and external

(62) Có là nội phần; có là ngoại phần; có là nội phần và ngoại phần.

2215

(63) Atthi ajjhattārammaṇā, atthi bahiddhārammaṇā, atthi ajjhattabahiddhārammaṇā

(63) Exists as with an internal object, exists as with an external object, exists as with an internal and external object

(63) Có là cảnh nội phần; có là cảnh ngoại phần; có là cảnh nội phần và ngoại phần.

2216

(64) Upekkhāsahagatā paññā atthi vipākā, atthi vipākadhammadhammā, atthi nevavipākanavipākadhammadhammā

(64) Wisdom accompanied by equanimity exists as ripening, exists as whose nature is to ripen, exists as neither ripening nor whose nature is to ripen

(64) Trí tuệ câu hữu với xả: có là dị thục; có là pháp có tính dị thục; có là không phải dị thục cũng không phải pháp có tính dị thục.

2217

(65) Atthi upādinnupādāniyā, atthi anupādinnupādāniyā, atthi anupādinnaanupādāniyā

(65) Exists as clung-to and clingable, exists as un-clung-to but clingable, exists as un-clung-to and unclingable

(65) Có là bị chấp thủ và là đối tượng của sự chấp thủ; có là không bị chấp thủ nhưng là đối tượng của sự chấp thủ; có là không bị chấp thủ và không là đối tượng của sự chấp thủ.

2218

(66) Atthi ācayagāminī, atthi apacayagāminī, atthi nevācayagāmināpacayagāminī

(66) Exists as accumulative, exists as degenerative, exists as neither accumulative nor degenerative

(66) Có là dẫn đến tăng trưởng; có là dẫn đến tiêu trừ; có là không dẫn đến tăng trưởng cũng không dẫn đến tiêu trừ.

2219

(67) Atthi sekkhā, atthi asekkhā, atthi nevasekkhanāsekkhā

(67) Exists as trainee, exists as Arahant, exists as neither trainee nor Arahant

(67) Có là hữu học; có là vô học; có là không hữu học cũng không vô học.

2220

(68) Atthi parittā, atthi mahaggatā, atthi appamāṇā

(68) Exists as limited, exists as exalted, exists as immeasurable

(68) Có là hữu hạn; có là quảng đại; có là vô lượng.

2221

(69) Atthi parittārammaṇā, atthi mahaggatārammaṇā, atthi appamāṇārammaṇā

(69) Exists as with a limited object, exists as with an exalted object, exists as with an immeasurable object

(69) Có là cảnh giới hữu hạn; có là cảnh giới quảng đại; có là cảnh giới vô lượng.

2222

(70) Atthi maggārammaṇā, atthi maggahetukā, atthi maggādhipatinī

(70) Exists as with the path as object, exists as with the path as root, exists as with the path as dominant factor

(70) Có là cảnh của đạo; có là nhân của đạo; có là chủ tể của đạo.

2223

(71) Atthi uppannā, atthi anuppannā, atthi uppādinī

(71) Exists as arisen, exists as unarisen, exists as that which will arise

(71) Có là đã sinh; có là chưa sinh; có là sẽ sinh.

2224

(72) Atthi atītā, atthi anāgatā, atthi paccuppannā

(72) There is the past, there is the future, there is the present.

(72) Có là quá khứ; có là vị lai; có là hiện tại.

2225

(73) Atthi atītārammaṇā, atthi anāgatārammaṇā, atthi paccuppannārammaṇā

(73) There are past objects, there are future objects, there are present objects.

(73) Có là cảnh quá khứ; có là cảnh vị lai; có là cảnh hiện tại.

2226

(74) Atthi ajjhattā, atthi bahiddhā, atthi ajjhattabahiddhā

(74) There is the internal, there is the external, there is the internal and external.

(74) Có là nội phần; có là ngoại phần; có là nội phần và ngoại phần.

2227

(75) Atthi ajjhattārammaṇā, atthi bahiddhārammaṇā, atthi ajjhattabahiddhārammaṇā

(75) There are internal objects, there are external objects, there are internal and external objects.

(75) Có là cảnh nội phần; có là cảnh ngoại phần; có là cảnh nội phần và ngoại phần.

2228

Evaṃ tividhena ñāṇavatthu.

Thus, the knowledge-basis is threefold.

Như vậy, đối tượng của trí tuệ có ba loại.

2229

4. Catukkamātikā

4. The Chapter on Fours

4. Danh mục bốn pháp (Catukkamātikā)

2230

754. Catubbidhena ñāṇavatthu –

754. The knowledge-basis is fourfold –

754. Đối tượng của trí tuệ có bốn loại –

2231

(1) Kammassakatañāṇaṃ, saccānulomikaṃ ñāṇaṃ, maggasamaṅgissa ñāṇaṃ, phalasamaṅgissa ñāṇaṃ

(1) Knowledge of the ownership of kamma, knowledge in conformity with the truths, knowledge of one endowed with the path, knowledge of one endowed with the fruit.

(1) Trí tuệ về nghiệp và quả của nghiệp, trí tuệ thuận theo các chân lý, trí tuệ của người thành tựu đạo, trí tuệ của người thành tựu quả.

2232

(2) Dukkhe ñāṇaṃ, dukkhasamudaye ñāṇaṃ, dukkhanirodhe ñāṇaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ

(2) Knowledge in suffering, knowledge in the origin of suffering, knowledge in the cessation of suffering, knowledge in the path leading to the cessation of suffering.

(2) Trí tuệ về Khổ, trí tuệ về Khổ tập, trí tuệ về Khổ diệt, trí tuệ về con đường đưa đến Khổ diệt.

2233

(3) Kāmāvacarā paññā, rūpāvacarā paññā, arūpāvacarā paññā, apariyāpannā paññā

(3) Wisdom pertaining to the sense-sphere, wisdom pertaining to the form-sphere, wisdom pertaining to the formless-sphere, unincluded wisdom.

(3) Trí tuệ thuộc cõi dục giới, trí tuệ thuộc cõi sắc giới, trí tuệ thuộc cõi vô sắc giới, trí tuệ không bị bao hàm.

2234

(4) Dhamme ñāṇaṃ, anvaye ñāṇaṃ, pariye^* ñāṇaṃ, sammutiñāṇaṃ^*

(4) Knowledge of the Dhamma, knowledge by analogy, knowledge of the discrimination of concepts, conventional knowledge.

(4) Trí tuệ về Pháp, trí tuệ về sự tùy thuận, trí tuệ về sự quán sát, trí tuệ về quy ước.

2235

(5) Atthi paññā ācayāya no apacayāya, atthi paññā apacayāya no ācayāya, atthi paññā ācayāya ceva apacayāya ca, atthi paññā nevācayāya no apacayāya

(5) There is wisdom for accumulation, not for decay; there is wisdom for decay, not for accumulation; there is wisdom for both accumulation and decay; there is wisdom neither for accumulation nor for decay.

(5) Có trí tuệ dẫn đến tăng trưởng chứ không dẫn đến tiêu trừ; có trí tuệ dẫn đến tiêu trừ chứ không dẫn đến tăng trưởng; có trí tuệ dẫn đến tăng trưởng và cũng dẫn đến tiêu trừ; có trí tuệ không dẫn đến tăng trưởng cũng không dẫn đến tiêu trừ.

2236

(6) Atthi paññā nibbidāya no paṭivedhāya, atthi paññā paṭivedhāya no nibbidāya, atthi paññā nibbidāya ceva paṭivedhāya ca, atthi paññā neva nibbidāya no paṭivedhāya

(6) There is wisdom for disenchantment, not for penetration; there is wisdom for penetration, not for disenchantment; there is wisdom for both disenchantment and penetration; there is wisdom neither for disenchantment nor for penetration.

(6) Có trí tuệ dẫn đến nhàm chán chứ không dẫn đến thâm nhập; có trí tuệ dẫn đến thâm nhập chứ không dẫn đến nhàm chán; có trí tuệ dẫn đến nhàm chán và cũng dẫn đến thâm nhập; có trí tuệ không dẫn đến nhàm chán cũng không dẫn đến thâm nhập.

2237

(7) Hānabhāginī paññā, ṭhitibhāginī paññā, visesabhāginī paññā, nibbedhabhāginī paññā

(7) Wisdom pertaining to decline, wisdom pertaining to stability, wisdom pertaining to distinction, wisdom pertaining to penetration.

(7) Trí tuệ thuộc phần suy thoái, trí tuệ thuộc phần an trú, trí tuệ thuộc phần thù thắng, trí tuệ thuộc phần xuyên phá.

2238

(8) Catasso paṭisambhidā

(8) The four analytical knowledges (paṭisambhidā).

(8) Bốn Tuệ phân tích (Paṭisambhidā).

2239

(9) Catasso paṭipadā

(9) The four practices (paṭipadā).

(9) Bốn Đạo lộ (Paṭipadā).

2240

(10) Cattāri ārammaṇāni

(10) The four objects (ārammaṇāni).

(10) Bốn đối tượng (ārammaṇa).

2241

(11) Jarāmaraṇe ñāṇaṃ, jarāmaraṇasamudaye ñāṇaṃ, jarāmaraṇanirodhe ñāṇaṃ, jarāmaraṇanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ

(11) Knowledge in ageing-and-death, knowledge in the origin of ageing-and-death, knowledge in the cessation of ageing-and-death, knowledge in the path leading to the cessation of ageing-and-death.

(11) Trí tuệ về già chết, trí tuệ về tập khởi của già chết, trí tuệ về đoạn diệt của già chết, trí tuệ về con đường đưa đến đoạn diệt của già chết.

2242

(12-21) Jātiyā ñāṇaṃ…pe… bhave ñāṇaṃ…pe… upādāne ñāṇaṃ…pe… taṇhāya ñāṇaṃ…pe… vedanāya ñāṇaṃ…pe… phasse ñāṇaṃ…pe… saḷāyatane ñāṇaṃ…pe… nāmarūpe ñāṇaṃ…pe… viññāṇe ñāṇaṃ…pe… saṅkhāresu ñāṇaṃ, saṅkhārasamudaye ñāṇaṃ, saṅkhāranirodhe ñāṇaṃ, saṅkhāranirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ.

(12-21) Knowledge in birth…pe… knowledge in becoming…pe… knowledge in clinging…pe… knowledge in craving…pe… knowledge in feeling…pe… knowledge in contact…pe… knowledge in the six sense-bases…pe… knowledge in name-and-form…pe… knowledge in consciousness…pe… knowledge in volitional formations, knowledge in the origin of volitional formations, knowledge in the cessation of volitional formations, knowledge in the path leading to the cessation of volitional formations.

(12-21) Trí tuệ về sinh…v.v… trí tuệ về hữu…v.v… trí tuệ về chấp thủ…v.v… trí tuệ về ái…v.v… trí tuệ về thọ…v.v… trí tuệ về xúc…v.v… trí tuệ về sáu xứ…v.v… trí tuệ về danh sắc…v.v… trí tuệ về thức…v.v… trí tuệ về hành, trí tuệ về tập khởi của hành, trí tuệ về đoạn diệt của hành, trí tuệ về con đường đưa đến đoạn diệt của hành.

Evaṃ catubbidhena ñāṇavatthu.

Thus, the knowledge-basis is fourfold.

Như vậy, đối tượng của trí tuệ có bốn loại.

2243

5. Pañcakamātikā

5. The Chapter on Fives

5. Danh mục năm pháp (Pañcakamātikā)

2244

755. Pañcavidhena ñāṇavatthu –

755. The knowledge-basis is fivefold –

755. Đối tượng của trí tuệ có năm loại –

2245

(1) Pañcaṅgiko sammāsamādhi (2) pañcañāṇiko sammāsamādhi

(1) Right concentration with five factors (2) Right concentration with five knowledges.

(1) Chánh định có năm chi phần. (2) Chánh định có năm trí tuệ.

2246

Evaṃ pañcavidhena ñāṇavatthu.

Thus, the knowledge-basis is fivefold.

Như vậy, đối tượng của trí tuệ có năm loại.

2247

6. Chakkamātikā

6. The Chapter on Sixes

6. Danh mục sáu pháp (Chakkamātikā)

2248

756. Chabbidhena ñāṇavatthu –

756. The knowledge-basis is sixfold –

756. Đối tượng của trí tuệ có sáu loại –

2249

(1) Chasu abhiññāsu paññā

(1) Wisdom in the six supernormal knowledges (abhiññā).

(1) Trí tuệ trong sáu thắng trí.

2250

Evaṃ chabbidhena ñāṇavatthu.

Thus, the knowledge-basis is sixfold.

Như vậy, đối tượng của trí tuệ có sáu loại.

2251

7. Sattakamātikā

7. The Chapter on Sevens

7. Danh mục bảy pháp (Sattakamātikā)

2252

757. Sattavidhena ñāṇavatthu –

757. The knowledge-basis is sevenfold –

757. Đối tượng của trí tuệ có bảy loại –

2253

(1) Sattasattati ñāṇavatthūni

(1) Seventy-seven knowledge-bases.

(1) Bảy mươi bảy đối tượng của trí tuệ.

2254

Evaṃ sattavidhena ñāṇavatthu.

Thus, the knowledge-basis is sevenfold.

Như vậy, đối tượng của trí tuệ có bảy loại.

2255

8. Aṭṭhakamātikā

8. The Chapter on Eights

8. Danh mục tám pháp (Aṭṭhakamātikā)

2256

758. Aṭṭhavidhena ñāṇavatthu –

758. The knowledge-basis is eightfold –

758. Đối tượng của trí tuệ có tám loại –

2257

(1) Catūsu maggesu, catūsu phalesu paññā

(1) Wisdom in the four paths and the four fruits.

(1) Trí tuệ trong bốn đạo và bốn quả.

2258

Evaṃ aṭṭhavidhena ñāṇavatthu.

Thus, the knowledge-basis is eightfold.

Như vậy, đối tượng của trí tuệ có tám loại.

2259

9. Navakamātikā

9. The Chapter on Nines

9. Danh mục chín pháp (Navakamātikā)

2260

759. Navavidhena ñāṇavatthu –

759. The knowledge-basis is ninefold –

759. Đối tượng của trí tuệ có chín loại –

2261

(1) Navasu anupubbavihārasamāpattīsu paññā

(1) Wisdom in the nine successive attainments of abiding (anupubbavihārasamāpatti).

(1) Tuệ trong chín tầng thiền chứng tuần tự.

2262

Evaṃ navavidhena ñāṇavatthu.

Thus, the knowledge-basis is ninefold.

Như vậy là chín loại căn bản của tuệ.

2263

10. Dasakamātikā

10. The Chapter on Tens

10. Mười Đề Mục (Dasakamātikā)

2264

760.Dasavidhena ñāṇavatthu – dasa tathāgatassa tathāgatabalāni yehi balehi samannāgato tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti.

760. The knowledge-basis is tenfold – the ten Tathāgata powers of a Tathāgata, by which powers the Tathāgata claims the bull's place, roars his lion's roar in assemblies, and sets rolling the supreme wheel of Dhamma.

760. Mười loại căn bản của tuệ – đó là mười Như Lai lực của Như Lai, nhờ thành tựu các lực ấy mà Như Lai tuyên bố địa vị vô úy, rống tiếng sư tử trong các hội chúng, và chuyển bánh xe Pháp.

Katamāni dasa?

What are these ten?

Mười điều nào?

2265

(1) Idha tathāgato ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato yathābhūtaṃ pajānāti.

(1) Here, the Tathāgata comprehends as it actually is the possible as possible and the impossible as impossible.

(1) Ở đây, Như Lai như thật biết về cái là lẽ phải và cái không phải lẽ phải.

Yampi tathāgato ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato yathābhūtaṃ pajānāti, idampi tathāgatassa tathāgatabalaṃ hoti, yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti.

That the Tathāgata comprehends as it actually is the possible as possible and the impossible as impossible, this too is a Tathāgata's Tathāgata power, by relying on which power the Tathāgata claims the bull's place, roars his lion's roar in assemblies, and sets rolling the supreme wheel of Dhamma.

Việc Như Lai như thật biết về cái là lẽ phải và cái không phải lẽ phải, đây cũng là Như Lai lực của Như Lai, nương vào lực ấy mà Như Lai tuyên bố địa vị vô úy, rống tiếng sư tử trong các hội chúng, và chuyển bánh xe Pháp.

2266

(2) Puna caparaṃ tathāgato atītānāgatapaccuppannānaṃ kammasamādānānaṃ ṭhānaso hetuso vipākaṃ yathābhūtaṃ pajānāti.

(2) Furthermore, the Tathāgata comprehends as it actually is the results of past, future, and present actions, with their reasons and causes.

(2) Lại nữa, Như Lai như thật biết về quả báo của các nghiệp đã tạo trong quá khứ, hiện tại và vị lai, cùng với nguyên nhân và điều kiện của chúng.

Yampi tathāgato atītānāgatapaccuppannānaṃ kammasamādānānaṃ ṭhānaso hetuso vipākaṃ yathābhūtaṃ pajānāti, idampi tathāgatassa tathāgatabalaṃ hoti, yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti.

That the Tathāgata comprehends as it actually is the results of past, future, and present actions, with their reasons and causes, this too is a Tathāgata's Tathāgata power, by relying on which power the Tathāgata claims the bull's place, roars his lion's roar in assemblies, and sets rolling the supreme wheel of Dhamma.

Việc Như Lai như thật biết về quả báo của các nghiệp đã tạo trong quá khứ, hiện tại và vị lai, cùng với nguyên nhân và điều kiện của chúng, đây cũng là Như Lai lực của Như Lai, nương vào lực ấy mà Như Lai tuyên bố địa vị vô úy, rống tiếng sư tử trong các hội chúng, và chuyển bánh xe Pháp.

2267

(3) Puna caparaṃ tathāgato sabbatthagāminiṃ paṭipadaṃ yathābhūtaṃ pajānāti.

(3) Furthermore, the Tathāgata comprehends as it actually is the path leading everywhere.

(3) Lại nữa, Như Lai như thật biết về con đường dẫn đến mọi cảnh giới.

Yampi tathāgato sabbatthagāminiṃ paṭipadaṃ yathābhūtaṃ pajānāti, idampi tathāgatassa tathāgatabalaṃ hoti, yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti.

That the Tathāgata comprehends as it actually is the path leading everywhere, this too is a Tathāgata's Tathāgata power, by relying on which power the Tathāgata claims the bull's place, roars his lion's roar in assemblies, and sets rolling the supreme wheel of Dhamma.

Việc Như Lai như thật biết về con đường dẫn đến mọi cảnh giới, đây cũng là Như Lai lực của Như Lai, nương vào lực ấy mà Như Lai tuyên bố địa vị vô úy, rống tiếng sư tử trong các hội chúng, và chuyển bánh xe Pháp.

2268

(4) Puna caparaṃ tathāgato anekadhātu nānādhātulokaṃ^* yathābhūtaṃ pajānāti.

(4) Furthermore, the Tathāgata comprehends as it actually is the world with its many and diverse elements.

(4) Lại nữa, Như Lai như thật biết về thế giới với nhiều giới và các giới khác nhau.

Yampi tathāgato anekadhātu nānādhātulokaṃ yathābhūtaṃ pajānāti, idampi tathāgatassa tathāgatabalaṃ hoti, yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti.

That the Tathāgata comprehends as it actually is the world with its many and diverse elements, this too is a Tathāgata's Tathāgata power, by relying on which power the Tathāgata claims the bull's place, roars his lion's roar in assemblies, and sets rolling the supreme wheel of Dhamma.

Việc Như Lai như thật biết về thế giới với nhiều giới và các giới khác nhau, đây cũng là Như Lai lực của Như Lai, nương vào lực ấy mà Như Lai tuyên bố địa vị vô úy, rống tiếng sư tử trong các hội chúng, và chuyển bánh xe Pháp.

2269

(5) Puna caparaṃ tathāgato sattānaṃ nānādhimuttikataṃ yathābhūtaṃ pajānāti.

(5) Furthermore, the Tathāgata comprehends as it actually is the diverse dispositions of beings.

(5) Lại nữa, Như Lai như thật biết về những khuynh hướng khác nhau của các chúng sanh.

Yampi tathāgato sattānaṃ nānādhimuttikataṃ yathābhūtaṃ pajānāti, idampi tathāgatassa tathāgatabalaṃ hoti, yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti.

That the Tathāgata comprehends as it actually is the diverse dispositions of beings, this too is a Tathāgata's Tathāgata power, by relying on which power the Tathāgata claims the bull's place, roars his lion's roar in assemblies, and sets rolling the supreme wheel of Dhamma.

Việc Như Lai như thật biết về những khuynh hướng khác nhau của các chúng sanh, đây cũng là Như Lai lực của Như Lai, nương vào lực ấy mà Như Lai tuyên bố địa vị vô úy, rống tiếng sư tử trong các hội chúng, và chuyển bánh xe Pháp.

2270

(6) Puna caparaṃ tathāgato parasattānaṃ parapuggalānaṃ indriyaparopariyattaṃ yathābhūtaṃ pajānāti.

(6) Furthermore, the Tathāgata comprehends as it actually is the superior and inferior faculties of other beings and other individuals.

(6) Lại nữa, Như Lai như thật biết về sự hơn kém của các căn của chúng sanh, của các cá nhân khác.

Yampi tathāgato parasattānaṃ parapuggalānaṃ indriyaparopariyattaṃ yathābhūtaṃ pajānāti, idampi tathāgatassa tathāgatabalaṃ hoti, yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti.

That the Tathāgata comprehends as it actually is the superior and inferior faculties of other beings and other individuals, this too is a Tathāgata's Tathāgata power, by relying on which power the Tathāgata claims the bull's place, roars his lion's roar in assemblies, and sets rolling the supreme wheel of Dhamma.

Việc Như Lai như thật biết về sự hơn kém của các căn của chúng sanh, của các cá nhân khác, đây cũng là Như Lai lực của Như Lai, nương vào lực ấy mà Như Lai tuyên bố địa vị vô úy, rống tiếng sư tử trong các hội chúng, và chuyển bánh xe Pháp.

2271

(7) Puna caparaṃ tathāgato jhānavimokkhasamādhisamāpattīnaṃ saṃkilesaṃ vodānaṃ vuṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ pajānāti.

(7) Furthermore, the Tathāgata comprehends as it actually is the defilement, cleansing, and emergence from the jhānas, liberations, concentrations, and attainments.

(7) Lại nữa, Như Lai như thật biết về sự ô nhiễm, sự thanh tịnh, và sự xuất khởi của các thiền, giải thoát, định, và thiền chứng.

Yampi tathāgato jhānavimokkhasamādhisamāpattīnaṃ saṃkilesaṃ vodānaṃ vuṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ pajānāti, idampi tathāgatassa tathāgatabalaṃ hoti, yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti.

That the Tathāgata comprehends as it actually is the defilement, cleansing, and emergence from the jhānas, liberations, concentrations, and attainments, this too is a Tathāgata's Tathāgata power, by relying on which power the Tathāgata claims the bull's place, roars his lion's roar in assemblies, and sets rolling the supreme wheel of Dhamma.

Việc Như Lai như thật biết về sự ô nhiễm, sự thanh tịnh, và sự xuất khởi của các thiền, giải thoát, định, và thiền chứng, đây cũng là Như Lai lực của Như Lai, nương vào lực ấy mà Như Lai tuyên bố địa vị vô úy, rống tiếng sư tử trong các hội chúng, và chuyển bánh xe Pháp.

2272

(8) Puna caparaṃ tathāgato pubbenivāsānussatiṃ yathābhūtaṃ pajānāti.

(8) Furthermore, the Tathāgata comprehends as it actually is the recollection of past lives (pubbenivāsānussati).

(8) Lại nữa, Như Lai như thật biết về sự tùy niệm các đời quá khứ (pubbenivāsānussati).

Yampi tathāgato pubbenivāsānussatiṃ yathābhūtaṃ pajānāti, idampi tathāgatassa tathāgatabalaṃ hoti, yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti.

That the Tathāgata comprehends as it actually is the recollection of past lives, this too is a Tathāgata's Tathāgata power, by relying on which power the Tathāgata claims the bull's place, roars his lion's roar in assemblies, and sets rolling the supreme wheel of Dhamma.

Việc Như Lai như thật biết về sự tùy niệm các đời quá khứ, đây cũng là Như Lai lực của Như Lai, nương vào lực ấy mà Như Lai tuyên bố địa vị vô úy, rống tiếng sư tử trong các hội chúng, và chuyển bánh xe Pháp.

2273

(9) Puna caparaṃ tathāgato sattānaṃ cutūpapātaṃ yathābhūtaṃ pajānāti.

(9) Furthermore, the Tathāgata knows, as it truly is, the passing away and reappearance of beings.

(9) Lại nữa, Như Lai như thật biết về sự sanh và diệt của các chúng sanh.

Yampi tathāgato sattānaṃ cutūpapātaṃ yathābhūtaṃ pajānāti, idampi tathāgatassa tathāgatabalaṃ hoti, yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti.

And that the Tathāgata knows, as it truly is, the passing away and reappearance of beings, this too is a Tathāgata's power (Tathāgatabala), by virtue of which the Tathāgata claims the foremost rank, roars his lion's roar in assemblies, and sets rolling the Wheel of Dhamma (Brahmacakka).

Việc Như Lai như thật biết về sự sanh và diệt của các chúng sanh, đây cũng là Như Lai lực của Như Lai, nương vào lực ấy mà Như Lai tuyên bố địa vị vô úy, rống tiếng sư tử trong các hội chúng, và chuyển bánh xe Pháp.

2274

(10) Puna caparaṃ tathāgato āsavānaṃ khayaṃ yathābhūtaṃ pajānāti.

(10) Furthermore, the Tathāgata knows, as it truly is, the destruction of the taints (āsavas).

(10) Lại nữa, Như Lai như thật biết về sự đoạn tận các lậu hoặc (āsava).

Yampi tathāgato āsavānaṃ khayaṃ yathābhūtaṃ pajānāti, idampi tathāgatassa tathāgatabalaṃ hoti, yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti.

And that the Tathāgata knows, as it truly is, the destruction of the taints, this too is a Tathāgata's power, by virtue of which the Tathāgata claims the foremost rank, roars his lion's roar in assemblies, and sets rolling the Wheel of Dhamma.

Việc Như Lai như thật biết về sự đoạn tận các lậu hoặc, đây cũng là Như Lai lực của Như Lai, nương vào lực ấy mà Như Lai tuyên bố địa vị vô úy, rống tiếng sư tử trong các hội chúng, và chuyển bánh xe Pháp.

Imāni dasa tathāgatassa tathāgatabalāni, yehi balehi samannāgato tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti.

These are the ten Tathāgata powers, endowed with which the Tathāgata claims the foremost rank, roars his lion's roar in assemblies, and sets rolling the Wheel of Dhamma.

Đây là mười Như Lai lực của Như Lai, nhờ thành tựu các lực ấy mà Như Lai tuyên bố địa vị vô úy, rống tiếng sư tử trong các hội chúng, và chuyển bánh xe Pháp.

2275

Evaṃ dasavidhena ñāṇavatthu.

Thus, the ten kinds of knowledge-bases.

Như vậy là mười loại căn bản của tuệ.

2276

Mātikā

Summary

Đề Mục (Mātikā)

2277

1. Ekakaniddeso

1. Section on Ones

1. Phần Giải Thích Một Pháp (Ekakaniddeso)

2278

761. Pañca viññāṇā na hetumeva, ahetukameva, hetuvippayuttameva, sappaccayameva, saṅkhatameva, arūpameva, lokiyameva, sāsavameva, saṃyojaniyameva, ganthaniyameva, oghaniyameva, yoganiyameva, nīvaraṇiyameva, parāmaṭṭhameva, upādāniyameva, saṃkilesikameva, abyākatameva, sārammaṇameva, acetasikameva, vipākameva, upādinnupādāniyameva, asaṃkiliṭṭhasaṃkilesikameva, na savitakkasavicārameva, na avitakkavicāramattameva, avitakkaavicārameva, na pītisahagatameva, neva dassanena na bhāvanāya pahātabbameva, neva dassanena na bhāvanāya pahātabbahetukameva, nevācayagāmināpacayagāmimeva, nevasekkhanāsekkhameva, parittameva, kāmāvacarameva, na rūpāvacarameva, na arūpāvacarameva, pariyāpannameva, no apariyāpannameva, aniyatameva, aniyyānikameva, uppannaṃ manoviññāṇaviññeyyameva, aniccameva, jarābhibhūtameva.

761. The five sense-consciousnesses are not (always) root-conditioned, are (sometimes) rootless, are dissociated from roots, are conditioned, are conditioned formations, are formless, are mundane, are with taints, are conducive to fetters, are conducive to ties, are conducive to floods, are conducive to yokes, are conducive to hindrances, are graspable, are fuel for clinging, are defiling, are indeterminate, are with object, are not mental factors, are resultant, are clung-to and fuel for clinging, are undefiled but defiling, are not with initial application and sustained application, are not merely sustained application without initial application, are without initial application and sustained application, are not accompanied by joy, are to be abandoned neither by seeing nor by development, are conditioned by what is to be abandoned neither by seeing nor by development, are neither conducive to accumulation nor to dissipation, are neither training nor beyond training, are limited, are within the sense-sphere, are not within the form-sphere, are not within the formless-sphere, are included (in existence), are not unincluded, are indeterminate, are not leading to liberation, are arisen and knowable by mind-consciousness, are impermanent, are overcome by aging.

761. Năm thức (pañca viññāṇā) không phải chỉ là có nhân, chỉ là vô nhân, chỉ là không tương ưng với nhân, chỉ là có duyên, chỉ là hữu vi, chỉ là vô sắc, chỉ là thuộc thế gian, chỉ là hữu lậu, chỉ là thuộc kiết sử, chỉ là thuộc trói buộc, chỉ là thuộc ách lưu, chỉ là thuộc hệ phược, chỉ là thuộc triền cái, chỉ là thuộc chấp thủ, chỉ là thuộc thủ uẩn, chỉ là thuộc phiền não, chỉ là vô ký, chỉ là có đối tượng, chỉ là không có tâm sở, chỉ là quả dị thục, chỉ là do thủ uẩn làm duyên cho thủ uẩn, chỉ là không ô nhiễm nhưng gây ô nhiễm, không phải chỉ là có tầm có tứ, không phải chỉ là không tầm chỉ tứ, chỉ là không tầm không tứ, không phải chỉ là câu hữu hỷ, không phải chỉ là đoạn trừ bằng thấy hay bằng tu tập, không phải chỉ là nhân của sự đoạn trừ bằng thấy hay bằng tu tập, không phải chỉ là dẫn đến tăng trưởng hay giảm thiểu, không phải chỉ là hữu học hay vô học, chỉ là hữu hạn, chỉ là thuộc dục giới, không phải chỉ là thuộc sắc giới, không phải chỉ là thuộc vô sắc giới, thuộc về, không phải không thuộc về, không cố định, không dẫn đến giải thoát, đã sanh, chỉ là do ý thức nhận biết, chỉ là vô thường, bị già chi phối.

2279

762. Pañca viññāṇā uppannavatthukā, uppannārammaṇāti uppannasmiṃ vatthusmiṃ uppanne ārammaṇe uppajjanti.

762. The five sense-consciousnesses have arisen bases, have arisen objects, meaning they arise with an arisen base and an arisen object.

762. Năm thức có căn đã sanh, có đối tượng đã sanh, nghĩa là chúng sanh khởi trên căn đã sanh và đối tượng đã sanh.

2280

Purejātavatthukā, purejātārammaṇāti purejātasmiṃ vatthusmiṃ purejāte ārammaṇe uppajjanti.

They have pre-arisen bases, have pre-arisen objects, meaning they arise with a pre-arisen base and a pre-arisen object.

Có căn sanh trước, có đối tượng sanh trước, nghĩa là chúng sanh khởi trên căn sanh trước và đối tượng sanh trước.

2281

Ajjhattikavatthukā, bāhirārammaṇāti pañcannaṃ viññāṇānaṃ vatthu ajjhattikā ārammaṇā bāhirā.

They have internal bases, have external objects, meaning the bases of the five sense-consciousnesses are internal, and their objects are external.

Có căn thuộc nội, có đối tượng thuộc ngoại, nghĩa là căn của năm thức thuộc nội, đối tượng thuộc ngoại.

2282

Asambhinnavatthukā, asambhinnārammaṇāti asambhinnasmiṃ vatthusmiṃ asambhinne ārammaṇe uppajjanti.

They have unconfused bases, have unconfused objects, meaning they arise with an unconfused base and an unconfused object.

Có căn không hỗn tạp, có đối tượng không hỗn tạp, nghĩa là chúng sanh khởi trên căn không hỗn tạp và đối tượng không hỗn tạp.

2283

Nānāvatthukā, nānārammaṇāti aññaṃ cakkhuviññāṇassa vatthu ca ārammaṇañca, aññaṃ sotaviññāṇassa vatthu ca ārammaṇañca, aññaṃ ghānaviññāṇassa vatthu ca ārammaṇañca, aññaṃ jivhāviññāṇassa vatthu ca ārammaṇañca, aññaṃ kāyaviññāṇassa vatthu ca ārammaṇañca.

They have various bases, have various objects, meaning the base and object of eye-consciousness are distinct; the base and object of ear-consciousness are distinct; the base and object of nose-consciousness are distinct; the base and object of tongue-consciousness are distinct; and the base and object of body-consciousness are distinct.

Nānāvatthukā, nānārammaṇā (có căn và đối tượng khác nhau) nghĩa là nhãn thức có căn và đối tượng khác, nhĩ thức có căn và đối tượng khác, tỷ thức có căn và đối tượng khác, thiệt thức có căn và đối tượng khác, thân thức có căn và đối tượng khác.

2284

763. Na aññamaññassa gocaravisayaṃ paccanubhontīti cakkhuviññāṇassa gocaravisayaṃ sotaviññāṇaṃ na paccanubhoti, sotaviññāṇassa gocaravisayampi cakkhuviññāṇaṃ na paccanubhoti.

763. They do not experience each other's domain of activity. Eye-consciousness does not experience the domain of activity of ear-consciousness, nor does ear-consciousness experience the domain of activity of eye-consciousness.

763. Na aññamaññassa gocaravisayaṃ paccanubhonti (không kinh nghiệm phạm vi đối tượng của nhau) nghĩa là nhĩ thức không kinh nghiệm phạm vi đối tượng của nhãn thức, và nhãn thức cũng không kinh nghiệm phạm vi đối tượng của nhĩ thức.

Cakkhuviññāṇassa gocaravisayaṃ ghānaviññāṇaṃ na paccanubhoti, ghānaviññāṇassa gocaravisayampi cakkhuviññāṇaṃ na paccanubhoti.

Eye-consciousness does not experience the domain of activity of nose-consciousness, nor does nose-consciousness experience the domain of activity of eye-consciousness.

Tỷ thức không kinh nghiệm phạm vi đối tượng của nhãn thức, và nhãn thức cũng không kinh nghiệm phạm vi đối tượng của tỷ thức.

Cakkhuviññāṇassa gocaravisayaṃ jivhāviññāṇaṃ na paccanubhoti, jivhāviññāṇassa gocaravisayampi cakkhuviññāṇaṃ na paccanubhoti.

Eye-consciousness does not experience the domain of activity of tongue-consciousness, nor does tongue-consciousness experience the domain of activity of eye-consciousness.

Thiệt thức không kinh nghiệm phạm vi đối tượng của nhãn thức, và nhãn thức cũng không kinh nghiệm phạm vi đối tượng của thiệt thức.

Cakkhuviññāṇassa gocaravisayaṃ kāyaviññāṇaṃ na paccanubhoti, kāyaviññāṇassa gocaravisayampi cakkhuviññāṇaṃ na paccanubhoti.

Eye-consciousness does not experience the domain of activity of body-consciousness, nor does body-consciousness experience the domain of activity of eye-consciousness.

Thân thức không kinh nghiệm phạm vi đối tượng của nhãn thức, và nhãn thức cũng không kinh nghiệm phạm vi đối tượng của thân thức.

Sotaviññāṇassa…pe… ghānaviññāṇassa…pe… jivhāviññāṇassa…pe… kāyaviññāṇassa gocaravisayaṃ cakkhuviññāṇaṃ na paccanubhoti, cakkhuviññāṇassa gocaravisayampi kāyaviññāṇaṃ na paccanubhoti.

Ear-consciousness... (does not experience the domain of activity of eye-consciousness); nose-consciousness...; tongue-consciousness...; body-consciousness does not experience the domain of activity of eye-consciousness, nor does eye-consciousness experience the domain of activity of body-consciousness.

Nhãn thức không kinh nghiệm phạm vi đối tượng của nhĩ thức…pe… của tỷ thức…pe… của thiệt thức…pe… của thân thức, và thân thức cũng không kinh nghiệm phạm vi đối tượng của nhãn thức.

Kāyaviññāṇassa gocaravisayaṃ sotaviññāṇaṃ na paccanubhoti, sotaviññāṇassa gocaravisayampi kāyaviññāṇaṃ na paccanubhoti.

Body-consciousness does not experience the domain of activity of ear-consciousness, nor does ear-consciousness experience the domain of activity of body-consciousness.

Nhĩ thức không kinh nghiệm phạm vi đối tượng của thân thức, và thân thức cũng không kinh nghiệm phạm vi đối tượng của nhĩ thức.

Kāyaviññāṇassa gocaravisayaṃ ghānaviññāṇaṃ na paccanubhoti, ghānaviññāṇassa gocaravisayampi kāyaviññāṇaṃ na paccanubhoti.

Body-consciousness does not experience the domain of activity of nose-consciousness, nor does nose-consciousness experience the domain of activity of body-consciousness.

Tỷ thức không kinh nghiệm phạm vi đối tượng của thân thức, và thân thức cũng không kinh nghiệm phạm vi đối tượng của tỷ thức.

Kāyaviññāṇassa gocaravisayaṃ jivhāviññāṇaṃ na paccanubhoti, jivhāviññāṇassa gocaravisayampi kāyaviññāṇaṃ na paccanubhoti.

Body-consciousness does not experience the domain of activity of tongue-consciousness, nor does tongue-consciousness experience the domain of activity of body-consciousness.

Thiệt thức không kinh nghiệm phạm vi đối tượng của thân thức, và thân thức cũng không kinh nghiệm phạm vi đối tượng của thiệt thức.

2285

764. Na asamannāhārā uppajjantīti samannāharantassa uppajjanti.

764. They do not arise without attention; they arise for one who attends.

764. Na asamannāhārā uppajjanti (không sinh khởi mà không có sự chú ý) nghĩa là chúng sinh khởi khi có sự chú ý.

2286

Na amanasikārā uppajjantīti manasikarontassa uppajjanti.

They do not arise without advertence; they arise for one who adverts.

Na amanasikārā uppajjanti (không sinh khởi mà không có sự tác ý) nghĩa là chúng sinh khởi khi có sự tác ý.

2287

Na abbokiṇṇā uppajjantīti na paṭipāṭiyā uppajjanti.

They do not arise intermittently; they do not arise in succession.

Na abbokiṇṇā uppajjanti (không sinh khởi liên tục) nghĩa là chúng không sinh khởi theo một trình tự liên tiếp.

2288

Na apubbaṃ acarimaṃ uppajjantīti na ekakkhaṇe uppajjanti.

They do not arise simultaneously; they do not arise in one moment.

Na apubbaṃ acarimaṃ uppajjanti (không sinh khởi cùng lúc) nghĩa là chúng không sinh khởi trong cùng một sát na.

2289

765. Na aññamaññassa samanantarā uppajjantīti cakkhuviññāṇassa uppannasamanantarā sotaviññāṇaṃ na uppajjati, sotaviññāṇassa uppannasamanantarāpi cakkhuviññāṇaṃ na uppajjati.

765. They do not arise immediately after each other. Ear-consciousness does not arise immediately after eye-consciousness has arisen, nor does eye-consciousness arise immediately after ear-consciousness has arisen.

765. Na aññamaññassa samanantarā uppajjanti (không sinh khởi ngay sau nhau) nghĩa là nhĩ thức không sinh khởi ngay sau khi nhãn thức sinh khởi, và nhãn thức cũng không sinh khởi ngay sau khi nhĩ thức sinh khởi.

Cakkhuviññāṇassa uppannasamanantarā ghānaviññāṇaṃ na uppajjati, ghānaviññāṇassa uppannasamanantarāpi cakkhuviññāṇaṃ na uppajjati.

Nose-consciousness does not arise immediately after eye-consciousness has arisen, nor does eye-consciousness arise immediately after nose-consciousness has arisen.

Tỷ thức không sinh khởi ngay sau khi nhãn thức sinh khởi, và nhãn thức cũng không sinh khởi ngay sau khi tỷ thức sinh khởi.

Cakkhuviññāṇassa uppannasamanantarā jivhāviññāṇaṃ na uppajjati, jivhāviññāṇassa uppannasamanantarāpi cakkhuviññāṇaṃ na uppajjati.

Tongue-consciousness does not arise immediately after eye-consciousness has arisen, nor does eye-consciousness arise immediately after tongue-consciousness has arisen.

Thiệt thức không sinh khởi ngay sau khi nhãn thức sinh khởi, và nhãn thức cũng không sinh khởi ngay sau khi thiệt thức sinh khởi.

Cakkhuviññāṇassa uppannasamanantarā kāyaviññāṇaṃ na uppajjati, kāyaviññāṇassa uppannasamanantarāpi cakkhuviññāṇaṃ na uppajjati.

Body-consciousness does not arise immediately after eye-consciousness has arisen, nor does eye-consciousness arise immediately after body-consciousness has arisen.

Thân thức không sinh khởi ngay sau khi nhãn thức sinh khởi, và nhãn thức cũng không sinh khởi ngay sau khi thân thức sinh khởi.

Sotaviññāṇassa…pe… ghānaviññāṇassa…pe… jivhāviññāṇassa…pe… kāyaviññāṇassa uppannasamanantarā cakkhuviññāṇaṃ na uppajjati, cakkhuviññāṇassa uppannasamanantarāpi kāyaviññāṇaṃ na uppajjati.

Ear-consciousness... (does not arise immediately after eye-consciousness has arisen); nose-consciousness...; tongue-consciousness...; body-consciousness does not arise immediately after eye-consciousness has arisen, nor does eye-consciousness arise immediately after body-consciousness has arisen.

Nhãn thức không sinh khởi ngay sau khi nhĩ thức…pe… của tỷ thức…pe… của thiệt thức…pe… của thân thức sinh khởi, và thân thức cũng không sinh khởi ngay sau khi nhãn thức sinh khởi.

Kāyaviññāṇassa uppannasamanantarā sotaviññāṇaṃ na uppajjati, sotaviññāṇassa uppannasamanantarāpi kāyaviññāṇaṃ na uppajjati.

Body-consciousness does not arise immediately after ear-consciousness has arisen, nor does ear-consciousness arise immediately after body-consciousness has arisen.

Nhĩ thức không sinh khởi ngay sau khi thân thức sinh khởi, và thân thức cũng không sinh khởi ngay sau khi nhĩ thức sinh khởi.

Kāyaviññāṇassa uppannasamanantarā ghānaviññāṇaṃ na uppajjati, ghānaviññāṇassa uppannasamanantarāpi kāyaviññāṇaṃ na uppajjati.

Body-consciousness does not arise immediately after nose-consciousness has arisen, nor does nose-consciousness arise immediately after body-consciousness has arisen.

Tỷ thức không sinh khởi ngay sau khi thân thức sinh khởi, và thân thức cũng không sinh khởi ngay sau khi tỷ thức sinh khởi.

Kāyaviññāṇassa uppannasamanantarā jivhāviññāṇaṃ na uppajjati, jivhāviññāṇassa uppannasamanantarāpi kāyaviññāṇaṃ na uppajjati.

Body-consciousness does not arise immediately after tongue-consciousness has arisen, nor does tongue-consciousness arise immediately after body-consciousness has arisen.

Thiệt thức không sinh khởi ngay sau khi thân thức sinh khởi, và thân thức cũng không sinh khởi ngay sau khi thiệt thức sinh khởi.

2290

766. Pañca viññāṇā anābhogāti pañcannaṃ viññāṇānaṃ natthi āvaṭṭanā vā ābhogo vā samannāhāro vā manasikāro vā.

766. The five sense-consciousnesses are without reflection, meaning for the five sense-consciousnesses there is no turning towards, or reflection, or attention, or advertence.

766. Pañca viññāṇā anābhogā (năm thức không có sự hướng tâm) nghĩa là năm thức không có sự hướng tâm, không có sự chú ý, không có sự xem xét, không có sự tác ý.

2291

Pañcahi viññāṇehi na kañci dhammaṃ paṭivijānātīti pañcahi viññāṇehi na kañci dhammaṃ paṭivijānāti.

One does not fully understand any phenomenon with the five sense-consciousnesses; thus, one does not fully understand any phenomenon with the five sense-consciousnesses.

Pañcahi viññāṇehi na kañci dhammaṃ paṭivijānāti (không nhận biết bất kỳ pháp nào bằng năm thức) nghĩa là không nhận biết bất kỳ pháp nào bằng năm thức.

2292

Aññatra abhinipātamattāti aññatra āpātamattā.

Except for mere striking, meaning except for mere impingement.

Aññatra abhinipātamattā (ngoại trừ sự tác động đơn thuần) nghĩa là ngoại trừ sự tác động ngay lập tức.

2293

Pañcannaṃ viññāṇānaṃ samanantarāpi na kañci dhammaṃ paṭivijānātīti pañcannaṃ viññāṇānaṃ samanantarā manodhātuyāpi na kañci dhammaṃ paṭivijānāti.

Even immediately after the five consciousnesses, one does not discern any phenomenon; this means that even immediately after the five consciousnesses, the mind-element also does not discern any phenomenon.

Pañcannaṃ viññāṇānaṃ samanantarāpi na kañci dhammaṃ paṭivijānāti (ngay cả sau năm thức cũng không nhận biết bất kỳ pháp nào) nghĩa là ngay cả sau năm thức, cũng không nhận biết bất kỳ pháp nào bằng ý giới (manodhātu).

2294

Pañcahi viññāṇehi na kañci iriyāpathaṃ kappetīti pañcahi viññāṇehi na kañci iriyāpathaṃ kappeti – gamanaṃ vā ṭhānaṃ vā nisajjaṃ vā seyyaṃ vā.

With the five consciousnesses, one does not form any posture; this means that with the five consciousnesses, one does not form any posture – walking, standing, sitting, or lying down.

Pañcahi viññāṇehi na kañci iriyāpathaṃ kappeti (không thiết lập bất kỳ oai nghi nào bằng năm thức) nghĩa là không thiết lập bất kỳ oai nghi nào bằng năm thức – đi, đứng, ngồi, hay nằm.

2295

Pañcannaṃ viññāṇānaṃ samanantarāpi na kañci iriyāpathaṃ kappetīti pañcannaṃ viññāṇānaṃ samanantarā manodhātuyāpi na kañci iriyāpathaṃ kappeti – gamanaṃ vā ṭhānaṃ vā nisajjaṃ vā seyyaṃ vā.

Even immediately after the five consciousnesses, one does not form any posture; this means that even immediately after the five consciousnesses, the mind-element also does not form any posture – walking, standing, sitting, or lying down.

Pañcannaṃ viññāṇānaṃ samanantarāpi na kañci iriyāpathaṃ kappeti (ngay cả sau năm thức cũng không thiết lập bất kỳ oai nghi nào) nghĩa là ngay cả sau năm thức, cũng không thiết lập bất kỳ oai nghi nào bằng ý giới – đi, đứng, ngồi, hay nằm.

2296

Pañcahi viññāṇehi na kāyakammaṃ na vacīkammaṃ paṭṭhapetīti pañcahi viññāṇehi na kāyakammaṃ na vacīkammaṃ paṭṭhapeti.

With the five consciousnesses, one does not establish bodily action or verbal action; this means that with the five consciousnesses, one does not establish bodily action or verbal action.

Pañcahi viññāṇehi na kāyakammaṃ na vacīkammaṃ paṭṭhapeti (không khởi lên thân nghiệp hay khẩu nghiệp bằng năm thức) nghĩa là không khởi lên thân nghiệp hay khẩu nghiệp bằng năm thức.

2297

Pañcannaṃ viññāṇānaṃ samanantarāpi na kāyakammaṃ na vacīkammaṃ paṭṭhapetīti pañcannaṃ viññāṇānaṃ samanantarā manodhātuyāpi na kāyakammaṃ na vacīkammaṃ paṭṭhapeti.

Even immediately after the five consciousnesses, one does not establish bodily action or verbal action; this means that even immediately after the five consciousnesses, the mind-element also does not establish bodily action or verbal action.

Pañcannaṃ viññāṇānaṃ samanantarāpi na kāyakammaṃ na vacīkammaṃ paṭṭhapeti (ngay cả sau năm thức cũng không khởi lên thân nghiệp hay khẩu nghiệp) nghĩa là ngay cả sau năm thức, cũng không khởi lên thân nghiệp hay khẩu nghiệp bằng ý giới.

2298

Pañcahi viññāṇehi na kusalākusalaṃ dhammaṃ samādiyatīti pañcahi viññāṇehi na kusalākusalaṃ dhammaṃ samādiyati.

With the five consciousnesses, one does not undertake wholesome or unwholesome phenomena; this means that with the five consciousnesses, one does not undertake wholesome or unwholesome phenomena.

Pañcahi viññāṇehi na kusalākusalaṃ dhammaṃ samādiyati (không thọ trì pháp thiện hay bất thiện bằng năm thức) nghĩa là không thọ trì pháp thiện hay bất thiện bằng năm thức.

2299

Pañcannaṃ viññāṇānaṃ samanantarāpi na kusalākusalaṃ dhammaṃ samādiyatīti pañcannaṃ viññāṇānaṃ samanantarā manodhātuyāpi na kusalākusalaṃ dhammaṃ samādiyati.

Even immediately after the five consciousnesses, one does not undertake wholesome or unwholesome phenomena; this means that even immediately after the five consciousnesses, the mind-element also does not undertake wholesome or unwholesome phenomena.

Pañcannaṃ viññāṇānaṃ samanantarāpi na kusalākusalaṃ dhammaṃ samādiyati (ngay cả sau năm thức cũng không thọ trì pháp thiện hay bất thiện) nghĩa là ngay cả sau năm thức, cũng không thọ trì pháp thiện hay bất thiện bằng ý giới.

2300

Pañcahi viññāṇehi na samāpajjati na vuṭṭhātīti pañcahi viññāṇehi na samāpajjati na vuṭṭhāti.

With the five consciousnesses, one does not enter into or emerge from attainments; this means that with the five consciousnesses, one does not enter into or emerge from attainments.

Pañcahi viññāṇehi na samāpajjati na vuṭṭhāti (không nhập định hay xuất định bằng năm thức) nghĩa là không nhập định hay xuất định bằng năm thức.

2301

Pañcannaṃ viññāṇānaṃ samanantarāpi na samāpajjati na vuṭṭhātīti pañcannaṃ viññāṇānaṃ samanantarā manodhātuyāpi na samāpajjati na vuṭṭhāti.

Even immediately after the five consciousnesses, one does not enter into or emerge from attainments; this means that even immediately after the five consciousnesses, the mind-element also does not enter into or emerge from attainments.

Pañcannaṃ viññāṇānaṃ samanantarāpi na samāpajjati na vuṭṭhāti (ngay cả sau năm thức cũng không nhập định hay xuất định) nghĩa là ngay cả sau năm thức, cũng không nhập định hay xuất định bằng ý giới.

2302

Pañcahi viññāṇehi na cavati na uppajjatīti pañcahi viññāṇehi na cavati na uppajjati.

With the five consciousnesses, one does not pass away or reappear; this means that with the five consciousnesses, one does not pass away or reappear.

Pañcahi viññāṇehi na cavati na uppajjati (không chết hay sinh bằng năm thức) nghĩa là không chết hay sinh bằng năm thức.

2303

Pañcannaṃ viññāṇānaṃ samanantarāpi na cavati na uppajjatīti pañcannaṃ viññāṇānaṃ samanantarā manodhātuyāpi na cavati na uppajjati.

Even immediately after the five consciousnesses, one does not pass away or reappear; this means that even immediately after the five consciousnesses, the mind-element also does not pass away or reappear.

Pañcannaṃ viññāṇānaṃ samanantarāpi na cavati na uppajjati (ngay cả sau năm thức cũng không chết hay sinh) nghĩa là ngay cả sau năm thức, cũng không chết hay sinh bằng ý giới.

2304

Pañcahi viññāṇehi na supati na paṭibujjhati na supinaṃ passatīti pañcahi viññāṇehi na supati na paṭibujjhati na supinaṃ passati.

With the five consciousnesses, one does not sleep, wake up, or see a dream; this means that with the five consciousnesses, one does not sleep, wake up, or see a dream.

Pañcahi viññāṇehi na supati na paṭibujjhati na supinaṃ passati (không ngủ, không thức, không mơ bằng năm thức) nghĩa là không ngủ, không thức, không mơ bằng năm thức.

2305

Pañcannaṃ viññāṇānaṃ samanantarāpi na supati na paṭibujjhati na supinaṃ passatīti pañcannaṃ viññāṇānaṃ samanantarā manodhātuyāpi na supati na paṭibujjhati na supinaṃ passati.

Even immediately after the five consciousnesses, one does not sleep, wake up, or see a dream; this means that even immediately after the five consciousnesses, the mind-element also does not sleep, wake up, or see a dream.

Pañcannaṃ viññāṇānaṃ samanantarāpi na supati na paṭibujjhati na supinaṃ passati (ngay cả sau năm thức cũng không ngủ, không thức, không mơ) nghĩa là ngay cả sau năm thức, cũng không ngủ, không thức, không mơ bằng ý giới.

Evaṃ yāthāvakavatthuvibhāvanā paññā.

Thus, wisdom is the clear discernment of things as they truly are.

Như vậy, sự phân tích các căn bản theo đúng bản chất là trí tuệ.

2306

Evaṃ ekavidhena ñāṇavatthu.

Thus, the subject of knowledge in one way.

Như vậy là căn bản của tuệ theo một phương diện.

2307

Ekakaṃ.

The Unit of Ones.

Phần một.

2308

2. Dukaniddeso

2. The Explanation of Dyads

2. Phần trình bày hai loại

2309

767.(1) Tīsu bhūmīsu kusalābyākate paññā lokiyā paññā, catūsu maggesu catūsu phalesu paññā lokuttarā paññā.

767.(1) Wisdom in the three planes that is wholesome or indeterminate is mundane wisdom (lokiya paññā); wisdom in the four paths and four fruits is supramundane wisdom (lokuttarā paññā).

767.(1) Trí tuệ trong ba cõi, thiện và vô ký là trí tuệ thế gian; trí tuệ trong bốn đạo và bốn quả là trí tuệ siêu thế.

2310

(2) Sabbāva paññā kenaci viññeyyā, kenaci na viññeyyā.

(2) All wisdom is knowable by some, not knowable by some.

(2) Tất cả trí tuệ, có cái có thể được nhận biết, có cái không thể được nhận biết.

2311

(3) Tīsu bhūmīsu kusalābyākate paññā sāsavā paññā, catūsu maggesu catūsu phalesu paññā anāsavā paññā.

(3) Wisdom in the three planes that is wholesome or indeterminate is wisdom with taints (sāsavā paññā); wisdom in the four paths and four fruits is wisdom without taints (anāsavā paññā).

(3) Trí tuệ trong ba cõi, thiện và vô ký, là trí tuệ hữu lậu; trí tuệ trong bốn đạo, bốn quả, là trí tuệ vô lậu.

2312

(4) Tīsu bhūmīsu kusalābyākate paññā āsavavippayuttā sāsavā paññā, catūsu maggesu catūsu phalesu paññā āsavavippayuttā anāsavā paññā.

(4) Wisdom in the three planes that is wholesome or indeterminate is wisdom separated from taints but with taints; wisdom in the four paths and four fruits is wisdom separated from taints and without taints.

(4) Trí tuệ trong ba cõi, thiện và vô ký, ly hệ lậu, là trí tuệ hữu lậu; trí tuệ trong bốn đạo, bốn quả, ly hệ lậu, là trí tuệ vô lậu.

2313

(5) Tīsu bhūmīsu kusalābyākate paññā saṃyojaniyā paññā, catūsu maggesu catūsu phalesu paññā asaṃyojaniyā paññā.

(5) Wisdom in the three planes that is wholesome or indeterminate is wisdom associated with fetters (saṃyojaniyā paññā); wisdom in the four paths and four fruits is wisdom not associated with fetters (asaṃyojaniyā paññā).

(5) Trí tuệ trong ba cõi, thiện và vô ký, là trí tuệ thuộc về kiết sử; trí tuệ trong bốn đạo, bốn quả, là trí tuệ không thuộc về kiết sử.

2314

(6) Tīsu bhūmīsu kusalābyākate paññā saṃyojanavippayuttā saṃyojaniyā paññā, catūsu maggesu catūsu phalesu paññā saṃyojanavippayuttā asaṃyojaniyā paññā.

(6) Wisdom in the three planes that is wholesome or indeterminate is wisdom separated from fetters but associated with fetters; wisdom in the four paths and four fruits is wisdom separated from fetters and not associated with fetters.

(6) Trí tuệ trong ba cõi, thiện và vô ký, ly kiết sử, là trí tuệ thuộc về kiết sử; trí tuệ trong bốn đạo, bốn quả, ly kiết sử, là trí tuệ không thuộc về kiết sử.

2315

(7) Tīsu bhūmīsu kusalābyākate paññā ganthaniyā paññā, catūsu maggesu catūsu phalesu paññā aganthaniyā paññā.

(7) Wisdom in the three planes that is wholesome or indeterminate is wisdom associated with bonds (ganthaniyā paññā); wisdom in the four paths and four fruits is wisdom not associated with bonds (aganthaniyā paññā).

(7) Trí tuệ trong ba cõi, thiện và vô ký, là trí tuệ thuộc về kiết phược; trí tuệ trong bốn đạo, bốn quả, là trí tuệ không thuộc về kiết phược.

2316

(8) Tīsu bhūmīsu kusalābyākate paññā ganthavippayuttā ganthaniyā paññā, catūsu maggesu catūsu phalesu paññā ganthavippayuttā aganthaniyā paññā.

(8) Wisdom in the three planes that is wholesome or indeterminate is wisdom separated from bonds but associated with bonds; wisdom in the four paths and four fruits is wisdom separated from bonds and not associated with bonds.

(8) Trí tuệ trong ba cõi, thiện và vô ký, ly kiết phược, là trí tuệ thuộc về kiết phược; trí tuệ trong bốn đạo, bốn quả, ly kiết phược, là trí tuệ không thuộc về kiết phược.

2317

(9) Tīsu bhūmīsu kusalābyākate paññā oghaniyā paññā, catūsu maggesu catūsu phalesu paññā anoghaniyā paññā.

(9) Wisdom in the three planes that is wholesome or indeterminate is wisdom associated with floods (oghanīyā paññā); wisdom in the four paths and four fruits is wisdom not associated with floods (anoghaniyā paññā).

(9) Trí tuệ trong ba cõi, thiện và vô ký, là trí tuệ thuộc về bộc lưu; trí tuệ trong bốn đạo, bốn quả, là trí tuệ không thuộc về bộc lưu.

2318

(10) Tīsu bhūmīsu kusalābyākate paññā oghavippayuttā oghaniyā paññā, catūsu maggesu catūsu phalesu paññā oghavippayuttā anoghaniyā paññā.

(10) Wisdom in the three planes that is wholesome or indeterminate is wisdom separated from floods but associated with floods; wisdom in the four paths and four fruits is wisdom separated from floods and not associated with floods.

(10) Trí tuệ trong ba cõi, thiện và vô ký, ly bộc lưu, là trí tuệ thuộc về bộc lưu; trí tuệ trong bốn đạo, bốn quả, ly bộc lưu, là trí tuệ không thuộc về bộc lưu.

2319

(11) Tīsu bhūmīsu kusalābyākate paññā yoganiyā paññā, catūsu maggesu catūsu phalesu paññā ayoganiyā paññā.

(11) Wisdom in the three planes that is wholesome or indeterminate is wisdom associated with yokes (yoganiyā paññā); wisdom in the four paths and four fruits is wisdom not associated with yokes (ayoganiyā paññā).

(11) Trí tuệ trong ba cõi, thiện và vô ký, là trí tuệ thuộc về ách phược; trí tuệ trong bốn đạo, bốn quả, là trí tuệ không thuộc về ách phược.

2320

(12) Tīsu bhūmīsu kusalābyākate paññā yogavippayuttā yoganiyā paññā, catūsu maggesu catūsu phalesu paññā yogavippayuttā ayoganiyā paññā.

(12) Wisdom in the three planes that is wholesome or indeterminate is wisdom separated from yokes but associated with yokes; wisdom in the four paths and four fruits is wisdom separated from yokes and not associated with yokes.

(12) Trí tuệ trong ba cõi, thiện và vô ký, ly ách phược, là trí tuệ thuộc về ách phược; trí tuệ trong bốn đạo, bốn quả, ly ách phược, là trí tuệ không thuộc về ách phược.

2321

(13) Tīsu bhūmīsu kusalābyākate paññā nīvaraṇiyā paññā, catūsu maggesu catūsu phalesu paññā anīvaraṇiyā paññā.

(13) Wisdom in the three planes that is wholesome or indeterminate is wisdom associated with hindrances (nīvaraṇiyā paññā); wisdom in the four paths and four fruits is wisdom not associated with hindrances (anīvaraṇiyā paññā).

(13) Trí tuệ trong ba cõi, thiện và vô ký, là trí tuệ thuộc về triền cái; trí tuệ trong bốn đạo, bốn quả, là trí tuệ không thuộc về triền cái.

2322

(14) Tīsu bhūmīsu kusalābyākate paññā nīvaraṇavippayuttā nīvaraṇiyā paññā, catūsu maggesu catūsu phalesu paññā nīvaraṇavippayuttā anīvaraṇiyā paññā.

(14) Wisdom in the three planes that is wholesome or indeterminate is wisdom separated from hindrances but associated with hindrances; wisdom in the four paths and four fruits is wisdom separated from hindrances and not associated with hindrances.

(14) Trí tuệ trong ba cõi, thiện và vô ký, ly triền cái, là trí tuệ thuộc về triền cái; trí tuệ trong bốn đạo, bốn quả, ly triền cái, là trí tuệ không thuộc về triền cái.

2323

(15) Tīsu bhūmīsu kusalābyākate paññā parāmaṭṭhā paññā, catūsu maggesu catūsu phalesu paññā aparāmaṭṭhā paññā.

(15) Wisdom in the three planes that is wholesome or indeterminate is wisdom held by wrong view (parāmaṭṭhā paññā); wisdom in the four paths and four fruits is wisdom not held by wrong view (aparāmaṭṭhā paññā).

(15) Trí tuệ trong ba cõi, thiện và vô ký, là trí tuệ bị chấp thủ; trí tuệ trong bốn đạo, bốn quả, là trí tuệ không bị chấp thủ.

2324

(16) Tīsu bhūmīsu kusalābyākate paññā parāmāsavippayuttā parāmaṭṭhā paññā, catūsu maggesu catūsu phalesu paññā parāmāsavippayuttā aparāmaṭṭhā paññā.

(16) Wisdom in the three planes that is wholesome or indeterminate is wisdom separated from wrong views but held by wrong view; wisdom in the four paths and four fruits is wisdom separated from wrong views and not held by wrong view.

(16) Trí tuệ trong ba cõi, thiện và vô ký, ly chấp thủ, là trí tuệ bị chấp thủ; trí tuệ trong bốn đạo, bốn quả, ly chấp thủ, là trí tuệ không bị chấp thủ.

2325

(17) Tīsu bhūmīsu vipāke paññā upādinnā paññā, tīsu bhūmīsu kusale tīsu bhūmīsu kiriyābyākate catūsu maggesu catūsu phalesu paññā anupādinnā paññā.

(17) Wisdom in the three planes that is resultant is clung to (upādinnā paññā); wisdom in the three planes that is wholesome, in the three planes that is functionally indeterminate, and in the four paths and four fruits is not clung to (anupādinnā paññā).

(17) Trí tuệ trong các quả ở ba cõi là trí tuệ bị chấp thủ; trí tuệ trong các thiện ở ba cõi, trong các duy tác vô ký ở ba cõi, trong bốn đạo, bốn quả, là trí tuệ không bị chấp thủ.

2326

(18) Tīsu bhūmīsu kusalābyākate paññā upādāniyā paññā, catūsu maggesu catūsu phalesu paññā anupādāniyā paññā.

(18) Wisdom in the three planes that is wholesome or indeterminate is wisdom prone to clinging (upādāniyā paññā); wisdom in the four paths and four fruits is wisdom not prone to clinging (anupādāniyā paññā).

(18) Trí tuệ trong ba cõi, thiện và vô ký, là trí tuệ thuộc về thủ; trí tuệ trong bốn đạo, bốn quả, là trí tuệ không thuộc về thủ.

2327

(19) Tīsu bhūmīsu kusalābyākate paññā upādānavippayuttā upādāniyā paññā, catūsu maggesu catūsu phalesu paññā upādānavippayuttā anupādāniyā paññā.

(19) Wisdom in the three planes that is wholesome or indeterminate is wisdom separated from clinging but prone to clinging; wisdom in the four paths and four fruits is wisdom separated from clinging and not prone to clinging.

(19) Trí tuệ trong ba cõi, thiện và vô ký, ly thủ, là trí tuệ thuộc về thủ; trí tuệ trong bốn đạo, bốn quả, ly thủ, là trí tuệ không thuộc về thủ.

2328

(20) Tīsu bhūmīsu kusalābyākate paññā saṃkilesikā paññā, catūsu maggesu catūsu phalesu paññā asaṃkilesikā paññā.

(20) Wisdom in the three planes that is wholesome or indeterminate is wisdom tending to defilement (saṃkilesikā paññā); wisdom in the four paths and four fruits is wisdom not tending to defilement (asaṃkilesikā paññā).

(20) Trí tuệ trong ba cõi, thiện và vô ký, là trí tuệ bị ô nhiễm; trí tuệ trong bốn đạo, bốn quả, là trí tuệ không bị ô nhiễm.

2329

(21) Tīsu bhūmīsu kusalābyākate paññā kilesavippayuttā saṃkilesikā paññā, catūsu maggesu catūsu phalesu paññā kilesavippayuttā asaṃkilesikā paññā.

(21) Wisdom in the three planes that is wholesome or indeterminate is wisdom separated from defilements but tending to defilement; wisdom in the four paths and four fruits is wisdom separated from defilements and not tending to defilement.

(21) Trí tuệ trong ba cõi, thiện và vô ký, ly phiền não, là trí tuệ bị ô nhiễm; trí tuệ trong bốn đạo, bốn quả, ly phiền não, là trí tuệ không bị ô nhiễm.

2330

(22) Vitakkasampayuttā paññā savitakkā paññā, vitakkavippayuttā paññā avitakkā paññā.

(22) Wisdom conjoined with initial application (vitakka) is wisdom with initial application (savitakkā paññā); wisdom separated from initial application is wisdom without initial application (avitakkā paññā).

(22) Trí tuệ tương ưng tầm là trí tuệ có tầm; trí tuệ không tương ưng tầm là trí tuệ không tầm.

2331

(23) Vicārasampayuttā paññā savicārā paññā, vicāravippayuttā paññā avicārā paññā.

(23) Wisdom conjoined with sustained application (vicāra) is wisdom with sustained application (savicārā paññā); wisdom separated from sustained application is wisdom without sustained application (avicārā paññā).

(23) Trí tuệ tương ưng tứ là trí tuệ có tứ; trí tuệ không tương ưng tứ là trí tuệ không tứ.

2332

(24) Pītisampayuttā paññā sappītikā paññā, pītivippayuttā paññā appītikā paññā.

(24) Wisdom conjoined with joy (pīti) is wisdom with joy (sappītikā paññā); wisdom separated from joy is wisdom without joy (appītikā paññā).

(24) Trí tuệ tương ưng hỷ là trí tuệ có hỷ; trí tuệ không tương ưng hỷ là trí tuệ không hỷ.

2333

(25) Pītisampayuttā paññā pītisahagatā paññā, pītivippayuttā paññā na pītisahagatā paññā.

(25) Wisdom conjoined with joy is wisdom accompanied by joy (pītisahagatā paññā); wisdom separated from joy is wisdom not accompanied by joy (na pītisahagatā paññā).

(25) Trí tuệ tương ưng hỷ là trí tuệ câu hữu với hỷ; trí tuệ không tương ưng hỷ là trí tuệ không câu hữu với hỷ.

2334

(26) Sukhasampayuttā paññā sukhasahagatā paññā, sukhavippayuttā paññā na sukhasahagatā paññā.

(26) Wisdom conjoined with happiness (sukha) is wisdom accompanied by happiness (sukhasahagatā paññā); wisdom separated from happiness is wisdom not accompanied by happiness (na sukhasahagatā paññā).

(26) Trí tuệ tương ưng lạc là trí tuệ câu hữu với lạc; trí tuệ không tương ưng lạc là trí tuệ không câu hữu với lạc.

2335

(27) Upekkhāsampayuttā paññā upekkhāsahagatā paññā, upekkhāvippayuttā paññā na upekkhāsahagatā paññā.

(27) Wisdom conjoined with equanimity (upekkhā) is wisdom accompanied by equanimity (upekkhāsahagatā paññā); wisdom separated from equanimity is wisdom not accompanied by equanimity (na upekkhāsahagatā paññā).

(27) Trí tuệ tương ưng xả là trí tuệ câu hữu với xả; trí tuệ không tương ưng xả là trí tuệ không câu hữu với xả.

2336

(28) Kāmāvacarakusalābyākate paññā kāmāvacarā paññā, rūpāvacarā paññā arūpāvacarā paññā, apariyāpannā paññā na kāmāvacarā paññā.

Wisdom in the Kāmāvacara skillful and indeterminate is Kāmāvacara wisdom. Rūpāvacara wisdom, Arūpāvacara wisdom, and unincluded wisdom are not Kāmāvacara wisdom.

(28) Trí tuệ trong thiện và vô ký Dục giới là trí tuệ Dục giới; trí tuệ Sắc giới, trí tuệ Vô sắc giới, trí tuệ không thuộc phạm vi là trí tuệ không Dục giới.

2337

(29) Rūpāvacarakusalābyākate paññā rūpāvacarā paññā, kāmāvacarā paññā arūpāvacarā paññā apariyāpannā paññā na rūpāvacarā paññā.

Wisdom in the Rūpāvacara skillful and indeterminate is Rūpāvacara wisdom. Kāmāvacara wisdom, Arūpāvacara wisdom, and unincluded wisdom are not Rūpāvacara wisdom.

(29) Trí tuệ trong thiện và vô ký Sắc giới là trí tuệ Sắc giới; trí tuệ Dục giới, trí tuệ Vô sắc giới, trí tuệ không thuộc phạm vi là trí tuệ không Sắc giới.

2338

(30) Arūpāvacarakusalābyākate paññā arūpāvacarā paññā, kāmāvacarā paññā rūpāvacarā paññā apariyāpannā paññā na arūpāvacarā paññā.

Wisdom in the Arūpāvacara skillful and indeterminate is Arūpāvacara wisdom. Kāmāvacara wisdom, Rūpāvacara wisdom, and unincluded wisdom are not Arūpāvacara wisdom.

(30) Trí tuệ trong thiện và vô ký Vô sắc giới là trí tuệ Vô sắc giới; trí tuệ Dục giới, trí tuệ Sắc giới, trí tuệ không thuộc phạm vi là trí tuệ không Vô sắc giới.

2339

(31) Tīsu bhūmīsu kusalābyākate paññā pariyāpannā paññā, catūsu maggesu catūsu phalesu paññā apariyāpannā paññā.

Wisdom in the skillful and indeterminate of the three planes is included wisdom. Wisdom in the four paths and four fruits is unincluded wisdom.

(31) Trí tuệ trong ba cõi, thiện và vô ký, là trí tuệ thuộc phạm vi; trí tuệ trong bốn đạo, bốn quả, là trí tuệ không thuộc phạm vi.

2340

(32) Catūsu maggesu paññā niyyānikā paññā, tīsu bhūmīsu kusale catūsu bhūmīsu vipāke tīsu bhūmīsu kiriyābyākate paññā aniyyānikā paññā.

Wisdom in the four paths is emancipating wisdom. Wisdom in the skillful of the three planes, in the resultants of the four planes, and in the functional indeterminate of the three planes is non-emancipating wisdom.

(32) Trí tuệ trong bốn đạo là trí tuệ dẫn đến giải thoát; trí tuệ trong thiện ở ba cõi, trong quả ở bốn cõi, trong duy tác vô ký ở ba cõi, là trí tuệ không dẫn đến giải thoát.

2341

(33) Catūsu maggesu paññā niyatā paññā, tīsu bhūmīsu kusale catūsu bhūmīsu vipāke tīsu bhūmīsu kiriyābyākate paññā aniyatā paññā.

Wisdom in the four paths is definite wisdom. Wisdom in the skillful of the three planes, in the resultants of the four planes, and in the functional indeterminate of the three planes is indefinite wisdom.

(33) Trí tuệ trong bốn đạo là trí tuệ nhất định; trí tuệ trong thiện ở ba cõi, trong quả ở bốn cõi, trong duy tác vô ký ở ba cõi, là trí tuệ không nhất định.

2342

(34) Tīsu bhūmīsu kusalābyākate paññā sauttarā paññā, catūsu maggesu catūsu phalesu paññā anuttarā paññā.

Wisdom in the skillful and indeterminate of the three planes is wisdom with a superior. Wisdom in the four paths and four fruits is unsurpassable wisdom.

(34) Trí tuệ trong ba cõi, thiện và vô ký, là trí tuệ hữu thượng; trí tuệ trong bốn đạo, bốn quả, là trí tuệ vô thượng.

2343

(35) Tattha katamā atthajāpikā paññā?

Among these, what is wisdom that produces an outcome?

(35) Trong đó, thế nào là trí tuệ làm phát sinh mục đích?

2344

Catūsu bhūmīsu kusale arahato abhiññaṃ uppādentassa samāpattiṃ uppādentassa kiriyābyākate paññā atthajāpikā paññā, catūsu bhūmīsu vipāke arahato uppannāya abhiññāya uppannāya samāpattiyā kiriyābyākate paññā jāpitatthā paññā.

The wisdom in the functional indeterminate of the four planes for an Arahant generating supernormal knowledge or generating attainment is wisdom that produces an outcome. The wisdom in the functional indeterminate of the four planes for an Arahant after supernormal knowledge has arisen or attainment has arisen is wisdom with a produced outcome.

Trí tuệ trong thiện ở bốn cõi, khi làm phát sinh thắng trí cho bậc A-la-hán, khi làm phát sinh sự thành tựu, trong duy tác vô ký, là trí tuệ làm phát sinh mục đích; trí tuệ trong quả ở bốn cõi, khi thắng trí đã phát sinh cho bậc A-la-hán, khi sự thành tựu đã phát sinh, trong duy tác vô ký, là trí tuệ đã làm phát sinh mục đích.

2345

Evaṃ duvidhena ñāṇavatthu.

Thus, the two-fold basis of knowledge.

Như vậy, có hai loại căn bản trí.

2346

Dukaṃ.

Duka.

Phần hai.

2347

3. Tikaniddeso

3. Exposition of Tika

3. Phần Ba

2348

768.(1. Ka) tattha katamā cintāmayā paññā?

768.(1. a) Among these, what is wisdom born of reflection?

768.(1. Ka) Trong đó, thế nào là trí tuệ do tư duy (cintāmayā paññā)?

2349

Yogavihitesu vā kammāyatanesu yogavihitesu vā sippāyatanesu yogavihitesu vā vijjāṭṭhānesu kammassakataṃ vā saccānulomikaṃ vā rūpaṃ aniccanti vā vedanā…pe… saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ aniccanti vā, yaṃ evarūpiṃ anulomikaṃ khantiṃ diṭṭhiṃ ruciṃ mudiṃ pekkhaṃ dhammanijjhānakkhantiṃ parato assutvā paṭilabhati – ayaṃ vuccati ‘‘cintāmayā paññā’’.

The wisdom, understanding… or non-delusion, discrimination of phenomena, right view, that one obtains by not hearing from another, but by reflection, about trained occupations, trained crafts, or trained fields of knowledge, or about the ownership of kamma, or conformity to the truths, or that form is impermanent, or feeling… (and so on)… perception… mental formations… consciousness is impermanent – such a wisdom, understanding, inclination, view, liking, approval, anticipation, or patient endurance of the contemplation of phenomena – this is called "wisdom born of reflection".

Trong các nghề nghiệp được thực hành, hoặc trong các nghề thủ công được thực hành, hoặc trong các môn học được thực hành, hoặc về nghiệp của chính mình, hoặc về sự tương hợp với các chân lý, khi không nghe từ người khác mà nhận được sự nhẫn nại, kiến giải, ưa thích, hoan hỷ, quán xét, sự nhẫn nại quán sát pháp như vậy, rằng sắc là vô thường, hoặc thọ... hoặc tưởng... hoặc hành... hoặc thức là vô thường – đây được gọi là “trí tuệ do tư duy”.

2350

(Kha) tattha katamā sutamayā paññā?

(b) Among these, what is wisdom born of hearing?

(Kha) Trong đó, thế nào là trí tuệ do nghe (sutamāyā paññā)?

Yogavihitesu vā kammāyatanesu yogavihitesu vā sippāyatanesu yogavihitesu vā vijjāṭṭhānesu kammassakataṃ vā saccānulomikaṃ vā rūpaṃ aniccanti vā vedanā…pe… saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ aniccanti vā, yaṃ evarūpiṃ anulomikaṃ khantiṃ diṭṭhiṃ ruciṃ mudiṃ pekkhaṃ dhammanijjhānakkhantiṃ parato sutvā paṭilabhati – ayaṃ vuccati ‘‘sutamayā paññā’’.

The wisdom, understanding… or non-delusion, discrimination of phenomena, right view, that one obtains by hearing from another about trained occupations, trained crafts, or trained fields of knowledge, or about the ownership of kamma, or conformity to the truths, or that form is impermanent, or feeling… (and so on)… perception… mental formations… consciousness is impermanent – such a wisdom, understanding, inclination, view, liking, approval, anticipation, or patient endurance of the contemplation of phenomena – this is called "wisdom born of hearing".

Trong các nghề nghiệp được thực hành, hoặc trong các nghề thủ công được thực hành, hoặc trong các môn học được thực hành, hoặc về nghiệp của chính mình, hoặc về sự tương hợp với các chân lý, khi nghe từ người khác mà nhận được sự nhẫn nại, kiến giải, ưa thích, hoan hỷ, quán xét, sự nhẫn nại quán sát pháp như vậy, rằng sắc là vô thường, hoặc thọ... hoặc tưởng... hoặc hành... hoặc thức là vô thường – đây được gọi là “trí tuệ do nghe”.

2351

(Ga) sabbāpi samāpannassa paññā bhāvanāmayā paññā.

(c) All wisdom of one who is in attainment is wisdom born of development.

(Ga) Tất cả trí tuệ của người đã nhập định đều là trí tuệ do tu tập (bhāvanāmayā paññā).

2352

769.(2. Ka) tattha katamā dānamayā paññā?

769.(2. a) Among these, what is wisdom born of generosity?

769.(2. Ka) Trong đó, thế nào là trí tuệ do bố thí (dānamayā paññā)?

Dānaṃ ārabbha dānādhigaccha yā uppajjati paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – ayaṃ vuccati ‘‘dānamayā paññā’’.

The wisdom, understanding… or non-delusion, discrimination of phenomena, right view, that arises concerning generosity, through generosity – this is called "wisdom born of generosity".

Trí tuệ, sự hiểu biết phát sinh liên quan đến bố thí, đạt được từ bố thí…pe… không si mê, trạch pháp, chánh kiến – đây được gọi là “trí tuệ do bố thí” (dānamayā paññā).

2353

(Kha) tattha katamā sīlamayā paññā?

(b) Among these, what is wisdom born of morality?

(Kha) Trong đó, thế nào là trí tuệ do giới (sīlamayā paññā)?

Sīlaṃ ārabbha sīlādhigaccha yā uppajjati paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – ayaṃ vuccati ‘‘sīlamayā paññā’’.

The wisdom, understanding… or non-delusion, discrimination of phenomena, right view, that arises concerning morality, through morality – this is called "wisdom born of morality".

Trí tuệ, sự hiểu biết phát sinh liên quan đến giới, đạt được từ giới…pe… không si mê, trạch pháp, chánh kiến – đây được gọi là “trí tuệ do giới” (sīlamayā paññā).

2354

(Ga) sabbāpi samāpannassa paññā bhāvanāmayā paññā.

(c) All wisdom of one who is in attainment is wisdom born of development.

(Ga) Tất cả trí tuệ của người nhập định đều là trí tuệ do tu tập (bhāvanāmayā paññā).

2355

770.(3. Ka) tattha katamā adhisīle paññā?

770.(3. a) Among these, what is wisdom in higher morality?

770.(3. Ka) Trong đó, thế nào là trí tuệ về tăng thượng giới (adhisīle paññā)?

Pātimokkhasaṃvaraṃ saṃvarantassa yā uppajjati paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – ayaṃ vuccati ‘‘adhisīle paññā’’.

The wisdom, understanding… or non-delusion, discrimination of phenomena, right view, that arises in one who practices the restraint of the Pāṭimokkha – this is called "wisdom in higher morality".

Trí tuệ, sự hiểu biết phát sinh ở người giữ gìn giới luật Pātimokkha…pe… không si mê, trạch pháp, chánh kiến – đây được gọi là “trí tuệ về tăng thượng giới” (adhisīle paññā).

2356

(Kha) tattha katamā adhicitte paññā?

(b) Among these, what is wisdom in higher mind?

(Kha) Trong đó, thế nào là trí tuệ về tăng thượng tâm (adhicitte paññā)?

Rūpāvacarārūpāvacarasamāpattiṃ samāpajjantassa yā uppajjati paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – ayaṃ vuccati ‘‘adhicitte paññā’’.

The wisdom, understanding… or non-delusion, discrimination of phenomena, right view, that arises in one who is attaining Rūpāvacara or Arūpāvacara attainments – this is called "wisdom in higher mind".

Trí tuệ, sự hiểu biết phát sinh ở người nhập các thiền định sắc giới và vô sắc giới…pe… không si mê, trạch pháp, chánh kiến – đây được gọi là “trí tuệ về tăng thượng tâm” (adhicitte paññā).

2357

(Ga) tattha katamā adhipaññāya paññā?

(c) Among these, what is wisdom in higher wisdom?

(Ga) Trong đó, thế nào là trí tuệ về tăng thượng tuệ (adhipaññāya paññā)?

Catūsu maggesu catūsu phalesu paññā – ayaṃ vuccati ‘‘adhipaññāya paññā’’.

Wisdom in the four paths and four fruits – this is called "wisdom in higher wisdom".

Trí tuệ trong bốn đạo và bốn quả – đây được gọi là “trí tuệ về tăng thượng tuệ” (adhipaññāya paññā).

2358

771.(4. Ka) tattha katamaṃ āyakosallaṃ?

771.(4. a) Among these, what is skill in acquisition?

771.(4. Ka) Trong đó, thế nào là thiện xảo về sự tăng trưởng (āyakosallaṃ)?

‘‘Ime dhamme manasikaroto anuppannā ceva akusalā dhammā na uppajjanti, uppannā ca akusalā dhammā pahīyanti.

"By giving attention to these phenomena, unarisen unskillful phenomena do not arise, and arisen unskillful phenomena are abandoned.

“Khi tác ý những pháp này, các pháp bất thiện chưa sinh sẽ không sinh, và các pháp bất thiện đã sinh sẽ được đoạn trừ.

Ime vā panime dhamme manasikaroto anuppannā ceva kusalā dhammā uppajjanti, uppannā ca kusalā dhammā bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattantī’’ti – yā tattha paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ vuccati ‘‘āyakosallaṃ’’.

Or, by giving attention to these phenomena, unarisen skillful phenomena arise, and arisen skillful phenomena contribute to increase, abundance, development, and fulfillment" – the wisdom, understanding… or non-delusion, discrimination of phenomena, right view, that is there – this is called "skill in acquisition".

Hoặc khi tác ý những pháp này, các pháp thiện chưa sinh sẽ sinh, và các pháp thiện đã sinh sẽ đưa đến sự tăng trưởng, sự phát triển, sự tu tập, sự viên mãn” – trí tuệ, sự hiểu biết phát sinh trong đó…pe… không si mê, trạch pháp, chánh kiến – đây được gọi là “thiện xảo về sự tăng trưởng” (āyakosallaṃ).

2359

(Kha) tattha katamaṃ apāyakosallaṃ?

(b) Among these, what is skill in avoiding loss?

(Kha) Trong đó, thế nào là thiện xảo về sự suy giảm (apāyakosallaṃ)?

‘‘Ime dhamme manasikaroto anuppannā ceva kusalā dhammā na uppajjanti, uppannā ca kusalā dhammā nirujjhanti.

"By giving attention to these phenomena, unarisen skillful phenomena do not arise, and arisen skillful phenomena cease.

“Khi tác ý những pháp này, các pháp thiện chưa sinh sẽ không sinh, và các pháp thiện đã sinh sẽ diệt mất.

Ime vā panime dhamme manasikaroto anuppannā ceva akusalā dhammā uppajjanti, uppannā ca akusalā dhammā bhiyyobhāvāya vepullāya saṃvattantī’’ti – yā tattha paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ vuccati ‘‘apāyakosallaṃ’’.

Or, by giving attention to these phenomena, unarisen unskillful phenomena arise, and arisen unskillful phenomena contribute to increase and abundance" – the wisdom, understanding… or non-delusion, discrimination of phenomena, right view, that is there – this is called "skill in avoiding loss".

Hoặc khi tác ý những pháp này, các pháp bất thiện chưa sinh sẽ sinh, và các pháp bất thiện đã sinh sẽ đưa đến sự tăng trưởng, sự phát triển” – trí tuệ, sự hiểu biết phát sinh trong đó…pe… không si mê, trạch pháp, chánh kiến – đây được gọi là “thiện xảo về sự suy giảm” (apāyakosallaṃ).

2360

(Ga) sabbāpi tatrupāyā paññā upāyakosallaṃ.

(c) All wisdom that pertains to this is skill in means.

(Ga) Tất cả trí tuệ liên quan đến phương tiện đều là thiện xảo về phương tiện (upāyakosallaṃ).

2361

772.(5. Ka) catūsu bhūmīsu vipāke paññā vipākā paññā.

772.(5. a) Wisdom in the resultants of the four planes is resultant wisdom.

772.(5. Ka) Trí tuệ về quả báo trong bốn cõi là trí tuệ quả báo (vipākā paññā).

2362

(Kha) catūsu bhūmīsu kusale paññā vipākadhammadhammā paññā.

(b) Wisdom in the skillful of the four planes is wisdom whose nature is to produce results.

(Kha) Trí tuệ về thiện pháp trong bốn cõi là trí tuệ pháp có tính quả báo (vipākadhammadhammā paññā).

2363

(Ga) tīsu bhūmīsu kiriyābyākate paññā nevavipākanavipākadhammadhammā paññā.

(c) Wisdom in the functional indeterminate of the three planes is neither resultant nor of the nature to produce results.

(Ga) Trí tuệ về duy tác vô ký trong ba cõi là trí tuệ không phải quả báo cũng không phải pháp có tính quả báo (nevavipākanavipākadhammadhammā paññā).

2364

773.(6. Ka) tīsu bhūmīsu vipāke paññā upādinnupādāniyā paññā.

773.(6. a) Wisdom in the resultants of the three planes is clung-to and clingable wisdom.

773.(6. Ka) Trí tuệ về quả báo trong ba cõi là trí tuệ bị chấp thủ và là đối tượng của chấp thủ (upādinnupādāniyā paññā).

2365

(Kha) tīsu bhūmīsu kusale tīsu bhūmīsu kiriyābyākate paññā anupādinnupādāniyā paññā.

(b) Wisdom in the skillful of the three planes and in the functional indeterminate of the three planes is unclung-to but clingable wisdom.

(Kha) Trí tuệ về thiện pháp trong ba cõi, trí tuệ về duy tác vô ký trong ba cõi là trí tuệ không bị chấp thủ và là đối tượng của chấp thủ (anupādinnupādāniyā paññā).

2366

(Ga) catūsu maggesu catūsu phalesu paññā anupādinnaanupādāniyā paññā.

(c) Wisdom in the four paths and four fruits is unclung-to and unclingable wisdom.

(Ga) Trí tuệ trong bốn đạo và bốn quả là trí tuệ không bị chấp thủ và không phải đối tượng của chấp thủ (anupādinnaanupādāniyā paññā).

2367

774.(7. Ka) vitakkavicārasampayuttā paññā savitakkasavicārā paññā.

774.(7. a) Wisdom associated with initial application and sustained application is wisdom with initial and sustained application.

774.(7. Ka) Trí tuệ tương ưng với tầm và tứ là trí tuệ có tầm có tứ (savitakkasavicārā paññā).

2368

(Kha) vitakkavippayuttā vicārasampayuttā paññā avitakkavicāramattā paññā.

(b) Wisdom dissociated from initial application but associated with sustained application is wisdom with only sustained application, without initial application.

(Kha) Trí tuệ không tương ưng với tầm nhưng tương ưng với tứ là trí tuệ không tầm chỉ có tứ (avitakkavicāramattā paññā).

2369

(Ga) vitakkavicāravippayuttā paññā avitakkaavicārā paññā.

(c) Wisdom dissociated from initial application and sustained application is wisdom without initial and sustained application.

(Ga) Trí tuệ không tương ưng với tầm và tứ là trí tuệ không tầm không tứ (avitakkaavicārā paññā).

2370

775.(8. Ka) pītisampayuttā paññā pītisahagatā paññā.

775.(8. a) Wisdom associated with joy is joy-accompanied wisdom.

775.(8. Ka) Trí tuệ tương ưng với hỷ là trí tuệ câu hữu với hỷ (pītisahagatā paññā).

2371

(Kha) sukhasampayuttā paññā sukhasahagatā paññā.

(b) Wisdom associated with pleasure is pleasure-accompanied wisdom.

(Kha) Trí tuệ tương ưng với lạc là trí tuệ câu hữu với lạc (sukhasahagatā paññā).

2372

(Ga) upekkhāsampayuttā paññā upekkhāsahagatā paññā.

(c) Wisdom associated with equanimity is equanimity-accompanied wisdom.

(Ga) Trí tuệ tương ưng với xả là trí tuệ câu hữu với xả (upekkhāsahagatā paññā).

2373

776.(9. Ka) tīsu bhūmīsu kusale paññā ācayagāminī paññā.

776.(9. a) Wisdom in the skillful of the three planes is wisdom tending to accumulation.

776.(9. Ka) Trí tuệ về thiện pháp trong ba cõi là trí tuệ hướng đến tích lũy (ācayagāminī paññā).

2374

(Kha) catūsu maggesu paññā apacayagāminī paññā.

(b) Wisdom in the four paths is wisdom tending to non-accumulation.

(Kha) Trí tuệ trong bốn đạo là trí tuệ hướng đến đoạn trừ (apacayagāminī paññā).

2375

(Ga) catūsu bhūmīsu vipāke tīsu bhūmīsu kiriyābyākate paññā nevācayagāmināpacayagāminī paññā.

(c) Wisdom in the resultants of the four planes and in the functional indeterminate of the three planes is neither tending to accumulation nor tending to non-accumulation.

(Ga) Trí tuệ về quả báo trong bốn cõi, trí tuệ về duy tác vô ký trong ba cõi là trí tuệ không hướng đến tích lũy cũng không hướng đến đoạn trừ (nevācayagāmināpacayagāminī paññā).

2376

777.(10. Ka) catūsu maggesu tīsu phalesu paññā sekkhā paññā.

777.(10. a) Wisdom in the four paths and three fruits is trainee wisdom.

777.(10. Ka) Trí tuệ trong bốn đạo và ba quả là trí tuệ hữu học (sekkhā paññā).

2377

(Kha) upariṭṭhimā^* arahattaphale paññā asekkhā paññā.

(b) Wisdom in the ultimate Arahant fruit is non-trainee wisdom.

(Kha) Trí tuệ trong quả A-la-hán tối thượng là trí tuệ vô học (asekkhā paññā).

2378

(Ga) tīsu bhūmīsu kusale tīsu bhūmīsu vipāke tīsu bhūmīsu kiriyābyākate paññā nevasekkhanāsekkhā paññā.

(c) Wisdom in the skillful of the three planes, in the resultants of the three planes, and in the functional indeterminate of the three planes is neither trainee nor non-trainee wisdom.

(Ga) Trí tuệ về thiện pháp trong ba cõi, trí tuệ về quả báo trong ba cõi, trí tuệ về duy tác vô ký trong ba cõi là trí tuệ không phải hữu học cũng không phải vô học (nevasekkhanāsekkhā paññā).

2379

778.(11. Ka) kāmāvacarakusalābyākate paññā parittā paññā.

778.(11. a) Wisdom in the Kāmāvacara skillful and indeterminate is limited wisdom.

778.(11. Ka) Trí tuệ về thiện pháp và vô ký trong dục giới là trí tuệ nhỏ (parittā paññā).

2380

(Kha) rūpāvacarārūpāvacarakusalābyākate paññā mahaggatā paññā.

(b) Wisdom in wholesome and indeterminate states of the rūpāvacara and arūpāvacara realms is exalted wisdom.

(Kha) Trí tuệ về thiện pháp và vô ký trong sắc giới và vô sắc giới là trí tuệ quảng đại (mahaggatā paññā).

2381

(Ga) catūsu maggesu catūsu phalesu paññā appamāṇā paññā.

(c) Wisdom in the four paths and four fruits is immeasurable wisdom.

(Ga) Trí tuệ trong bốn đạo và bốn quả là trí tuệ vô lượng (appamāṇā paññā).

2382

779.(12. Ka) tattha katamā parittārammaṇā paññā?

779. (12. a) What therein is wisdom with a limited object?

779.(12. Ka) Trong đó, thế nào là trí tuệ có đối tượng nhỏ (parittārammaṇā paññā)?

Paritte dhamme ārabbha yā uppajjati paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – ayaṃ vuccati ‘‘parittārammaṇā paññā’’.

That wisdom, understanding… (and so on) … non-delusion, investigation of phenomena, right view, which arises with reference to limited phenomena – this is called "wisdom with a limited object."

Trí tuệ, sự hiểu biết phát sinh khi duyên các pháp nhỏ…pe… không si mê, trạch pháp, chánh kiến – đây được gọi là “trí tuệ có đối tượng nhỏ” (parittārammaṇā paññā).

2383

780.(Kha) tattha katamā mahaggatārammaṇā paññā?

780. (b) What therein is wisdom with an exalted object?

780.(Kha) Trong đó, thế nào là trí tuệ có đối tượng quảng đại (mahaggatārammaṇā paññā)?

Mahaggate dhamme ārabbha yā uppajjati paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – ayaṃ vuccati ‘‘mahaggatārammaṇā paññā’’.

That wisdom, understanding… (and so on) … non-delusion, investigation of phenomena, right view, which arises with reference to exalted phenomena – this is called "wisdom with an exalted object."

Trí tuệ, sự hiểu biết phát sinh khi duyên các pháp quảng đại…pe… không si mê, trạch pháp, chánh kiến – đây được gọi là “trí tuệ có đối tượng quảng đại” (mahaggatārammaṇā paññā).

2384

781.(Ga) tattha katamā appamāṇārammaṇā paññā?

781. (c) What therein is wisdom with an immeasurable object?

781.(Ga) Trong đó, thế nào là trí tuệ có đối tượng vô lượng (appamāṇārammaṇā paññā)?

Appamāṇe dhamme ārabbha yā uppajjati paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – ayaṃ vuccati ‘‘appamāṇārammaṇā paññā’’.

That wisdom, understanding… (and so on) … non-delusion, investigation of phenomena, right view, which arises with reference to immeasurable phenomena – this is called "wisdom with an immeasurable object."

Trí tuệ, sự hiểu biết phát sinh khi duyên các pháp vô lượng…pe… không si mê, trạch pháp, chánh kiến – đây được gọi là “trí tuệ có đối tượng vô lượng” (appamāṇārammaṇā paññā).

2385

782.(13. Ka) tattha katamā maggārammaṇā paññā?

782. (13. a) What therein is wisdom with the path as object?

782.(13. Ka) Trong đó, thế nào là trí tuệ có đối tượng là đạo (maggārammaṇā paññā)?

Ariyamaggaṃ ārabbha yā uppajjati paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – ayaṃ vuccati ‘‘maggārammaṇā paññā’’.

That wisdom, understanding… (and so on) … non-delusion, investigation of phenomena, right view, which arises with reference to the Noble Path – this is called "wisdom with the path as object."

Trí tuệ, sự hiểu biết phát sinh khi duyên Thánh đạo…pe… không si mê, trạch pháp, chánh kiến – đây được gọi là “trí tuệ có đối tượng là đạo” (maggārammaṇā paññā).

2386

(Kha) catūsu maggesu paññā maggahetukā paññā.

(b) Wisdom in the four paths is wisdom caused by the path.

(Kha) Trí tuệ trong bốn đạo là trí tuệ có nhân là đạo (maggahetukā paññā).

2387

783.(Ga) tattha katamā maggādhipatinī paññā?

783. (c) What therein is wisdom with the path as predominance?

783.(Ga) Trong đó, thế nào là trí tuệ lấy đạo làm chủ (maggādhipatinī paññā)?

Ariyamaggaṃ adhipatiṃ karitvā yā uppajjati paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – ayaṃ vuccati ‘‘maggādhipatinī paññā’’.

That wisdom, understanding… (and so on) … non-delusion, investigation of phenomena, right view, which arises by making the Noble Path predominant – this is called "wisdom with the path as predominance."

Trí tuệ, sự hiểu biết phát sinh khi lấy Thánh đạo làm chủ…pe… không si mê, trạch pháp, chánh kiến – đây được gọi là “trí tuệ lấy đạo làm chủ” (maggādhipatinī paññā).

2388

784.(14) Catūsu bhūmīsu vipāke paññā siyā uppannā, siyā uppādinī, na vattabbā anuppannāti.

784. (14) Wisdom in resultant states in the four planes may have arisen, may be arising, but it cannot be said that it has not arisen.

784.(14) Trí tuệ về quả báo trong bốn cõi có thể đã sinh, có thể đang sinh, không thể nói là chưa sinh.

Catūsu bhūmīsu kusale tīsu bhūmīsu kiriyābyākate paññā siyā uppannā, siyā anuppannā, na vattabbā uppādinīti.

Wisdom in wholesome states in the four planes and in functional indeterminate states in the three planes may have arisen, may not have arisen, but it cannot be said that it is arising.

Trí tuệ về thiện pháp trong bốn cõi, trí tuệ về duy tác vô ký trong ba cõi có thể đã sinh, có thể chưa sinh, không thể nói là đang sinh.

2389

785.(15) Sabbāva paññā siyā atītā, siyā anāgatā, siyā paccuppannā.

785. (15) All wisdom may be past, may be future, may be present.

785.(15) Tất cả trí tuệ có thể là quá khứ, có thể là vị lai, có thể là hiện tại.

2390

786.(16. Ka) tattha katamā atītārammaṇā paññā?

786. (16. a) What therein is wisdom with a past object?

786.(16. Ka) Trong đó, thế nào là trí tuệ có đối tượng quá khứ (atītārammaṇā paññā)?

Atīte dhamme ārabbha yā uppajjati paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – ayaṃ vuccati ‘‘atītārammaṇā paññā’’.

That wisdom, understanding… (and so on) … non-delusion, investigation of phenomena, right view, which arises with reference to past phenomena – this is called "wisdom with a past object."

Trí tuệ, sự hiểu biết phát sinh khi duyên các pháp quá khứ…pe… không si mê, trạch pháp, chánh kiến – đây được gọi là “trí tuệ có đối tượng quá khứ” (atītārammaṇā paññā).

2391

787.(Kha) tattha katamā anāgatārammaṇā paññā?

787. (b) What therein is wisdom with a future object?

787.(Kha) Trong đó, thế nào là trí tuệ có đối tượng vị lai (anāgatārammaṇā paññā)?

Anāgate dhamme ārabbha yā uppajjati paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – ayaṃ vuccati ‘‘anāgatārammaṇā paññā’’.

That wisdom, understanding… (and so on) … non-delusion, investigation of phenomena, right view, which arises with reference to future phenomena – this is called "wisdom with a future object."

Trí tuệ, sự hiểu biết phát sinh khi duyên các pháp vị lai…pe… không si mê, trạch pháp, chánh kiến – đây được gọi là “trí tuệ có đối tượng vị lai” (anāgatārammaṇā paññā).

2392

788.(Ga) tattha katamā paccuppannārammaṇā paññā?

788. (c) What therein is wisdom with a present object?

788.(Ga) Trong đó, thế nào là trí tuệ có đối tượng hiện tại (paccuppannārammaṇā paññā)?

Paccuppanne dhamme ārabbha yā uppajjati paññā pajānanā …pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – ayaṃ vuccati ‘‘paccuppannārammaṇā paññā’’.

That wisdom, understanding… (and so on) … non-delusion, investigation of phenomena, right view, which arises with reference to present phenomena – this is called "wisdom with a present object."

Trí tuệ, sự hiểu biết phát sinh khi duyên các pháp hiện tại…pe… không si mê, trạch pháp, chánh kiến – đây được gọi là “trí tuệ có đối tượng hiện tại” (paccuppannārammaṇā paññā).

2393

789.(17) Sabbāva paññā siyā ajjhattā, siyā bahiddhā, siyā ajjhattabahiddhā.

789. (17) All wisdom may be internal, may be external, may be internal and external.

789.(17) Tất cả trí tuệ có thể là nội tại, có thể là ngoại tại, có thể là nội tại và ngoại tại.

2394

790.(18. Ka) tattha katamā ajjhattārammaṇā paññā?

790. (18. a) What therein is wisdom with an internal object?

790.(18. Ka) Trong đó, thế nào là trí tuệ có đối tượng nội tại (ajjhattārammaṇā paññā)?

Ajjhatte dhamme ārabbha yā uppajjati paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – ayaṃ vuccati ‘‘ajjhattārammaṇā paññā’’.

That wisdom, understanding… (and so on) … non-delusion, investigation of phenomena, right view, which arises with reference to internal phenomena – this is called "wisdom with an internal object."

Trí tuệ, sự hiểu biết… cho đến vô si, trạch pháp, chánh kiến nào khởi lên liên quan đến các nội pháp—đây được gọi là “tuệ nội cảnh”.

2395

791.(Kha) tattha katamā bahiddhārammaṇā paññā?

791. (b) What therein is wisdom with an external object?

(Kha) Trong đó, thế nào là tuệ ngoại cảnh?

Bahiddhādhamme ārabbha yā uppajjati paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – ayaṃ vuccati ‘‘bahiddhārammaṇā paññā’’.

That wisdom, understanding… (and so on) … non-delusion, investigation of phenomena, right view, which arises with reference to external phenomena – this is called "wisdom with an external object."

Trí tuệ, sự hiểu biết… cho đến vô si, trạch pháp, chánh kiến nào khởi lên liên quan đến các ngoại pháp—đây được gọi là “tuệ ngoại cảnh”.

2396

792.(Ga) tattha katamā ajjhattabahiddhārammaṇā paññā?

792. (c) What therein is wisdom with an internal and external object?

(Ga) Trong đó, thế nào là tuệ nội-ngoại cảnh?

Ajjhattabahiddhā dhamme ārabbha yā uppajjati paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – ayaṃ vuccati ‘‘ajjhattabahiddhārammaṇā paññā’’.

That wisdom, understanding… (and so on) … non-delusion, investigation of phenomena, right view, which arises with reference to internal and external phenomena – this is called "wisdom with an internal and external object."

Trí tuệ, sự hiểu biết… cho đến vô si, trạch pháp, chánh kiến nào khởi lên liên quan đến các nội-ngoại pháp—đây được gọi là “tuệ nội-ngoại cảnh”.

2397

Evaṃ tividhena ñāṇavatthu.

Thus, the object of knowledge in three ways.

Như vậy là ba loại đối tượng của trí tuệ.

2398

Tikaṃ.

The Chapter of Threes.

Bộ ba.

2399

4. Catukkaniddeso

4. The Section of Fours

4. Phần giải thích bộ bốn

2400

793.(1. Ka) tattha katamaṃ kammassakatañāṇaṃ?

793. (1. a) What therein is knowledge of the ownership of kamma?

(1. Ka) Trong đó, thế nào là nghiệp sở hữu trí?

‘‘Atthi dinnaṃ, atthi yiṭṭhaṃ, atthi hutaṃ, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko, atthi ayaṃ loko, atthi paro loko, atthi mātā, atthi pitā, atthi sattā opapātikā, atthi loke samaṇabrāhmaṇā sammaggatā sammāpaṭipannā ye imañca lokaṃ parañca lokaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedentī’’ti – yā evarūpā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ vuccati ‘‘kammassakatañāṇaṃ’’.

"There are gifts, there are offerings, there are oblations, there is fruit and result of good and bad deeds; there is this world, there is the next world; there is mother, there is father; there are spontaneously born beings; there are recluses and brahmins in the world who are rightly gone, rightly practicing, who, having directly known and realized this world and the next, proclaim them" – such wisdom, understanding… (and so on) … non-delusion, investigation of phenomena, right view – this is called "knowledge of the ownership of kamma."

“Có sự bố thí, có sự cúng dường, có sự hiến tế, có quả báo của các nghiệp thiện ác, có thế giới này, có thế giới khác, có mẹ, có cha, có các chúng sinh hóa sinh, có các Sa-môn, Bà-la-môn ở đời đã đi đúng đường, đã thực hành đúng đắn, những vị tự mình chứng ngộ và tuyên bố cả thế giới này và thế giới khác”—trí tuệ, sự hiểu biết như vậy… cho đến vô si, trạch pháp, chánh kiến—đây được gọi là “nghiệp sở hữu trí”.

Ṭhapetvā saccānulomikaṃ ñāṇaṃ, sabbāpi sāsavā kusalā paññā kammassakatañāṇaṃ.

Excluding knowledge in conformity with the truths (saccānulomikaṃ ñāṇaṃ), all defiled wholesome wisdom is knowledge of the ownership of kamma.

Ngoại trừ trí tuệ tùy thuận các chân lý, tất cả các trí tuệ thiện hữu lậu đều là nghiệp sở hữu trí.

2401

(Kha) tattha katamaṃ saccānulomikaṃ ñāṇaṃ?

(b) What therein is knowledge in conformity with the truths?

(Kha) Trong đó, thế nào là trí tuệ tùy thuận các chân lý?

‘‘Rūpaṃ anicca’’nti vā vedanā…pe… saññā… saṅkhārā… ‘‘viññāṇaṃ anicca’’nti vā yā evarūpī anulomikā khanti diṭṭhi ruci mudi pekkhā dhammanijjhānakkhanti – idaṃ vuccati ‘‘saccānulomikaṃ ñāṇaṃ’’.

"Form is impermanent" or feeling… (and so on) … perception… mental formations… "consciousness is impermanent" – such a conforming endurance, view, inclination, appreciation, reflection, and endurance of discerning phenomena – this is called "knowledge in conformity with the truths."

“Sắc là vô thường” hoặc thọ… cho đến tưởng… hành… “thức là vô thường”—sự nhẫn nại, kiến giải, ưa thích, hoan hỷ, quán xét, sự nhẫn nại trong việc quán sát pháp tùy thuận như vậy—đây được gọi là “trí tuệ tùy thuận các chân lý”.

2402

(Ga) catūsu maggesu paññā maggasamaṅgissa ñāṇaṃ.

(c) Wisdom in the four paths is the knowledge of one endowed with the path.

(Ga) Trí tuệ nơi bốn đạo là trí tuệ của người đầy đủ đạo.

2403

(Gha) catūsu phalesu paññā phalasamaṅgissa ñāṇaṃ.

(d) Wisdom in the four fruits is the knowledge of one endowed with the fruit.

(Gha) Trí tuệ nơi bốn quả là trí tuệ của người đầy đủ quả.

2404

794.(2) Maggasamaṅgissa ñāṇaṃ dukkhepetaṃ ñāṇaṃ, dukkhasamudayepetaṃ ñāṇaṃ, dukkhanirodhepetaṃ ñāṇaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāyapetaṃ ñāṇaṃ.

794. (2) The knowledge of one endowed with the path is knowledge regarding suffering, knowledge regarding the origin of suffering, knowledge regarding the cessation of suffering, and knowledge regarding the path leading to the cessation of suffering.

(2) Trí tuệ của người đầy đủ đạo là trí tuệ về Khổ, là trí tuệ về Khổ Tập, là trí tuệ về Khổ Diệt, là trí tuệ về con đường đưa đến Khổ Diệt.

2405

(Ka) tattha katamaṃ dukkhe ñāṇaṃ?

(a) What therein is knowledge regarding suffering?

(Ka) Trong đó, thế nào là trí tuệ về Khổ?

Dukkhaṃ ārabbha yā uppajjati paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ vuccati ‘‘dukkhe ñāṇaṃ’’.

That wisdom, understanding… (and so on) … non-delusion, investigation of phenomena, right view, which arises with reference to suffering – this is called "knowledge regarding suffering."

Trí tuệ, sự hiểu biết… cho đến vô si, trạch pháp, chánh kiến nào khởi lên liên quan đến Khổ—đây được gọi là “trí tuệ về Khổ”.

2406

(Kha-gha) dukkhasamudayaṃ ārabbha…pe… dukkhanirodhaṃ ārabbha…pe… dukkhanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ ārabbha yā uppajjati paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ vuccati ‘‘dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ’’.

(b-d) That wisdom, understanding… (and so on) … non-delusion, investigation of phenomena, right view, which arises with reference to the origin of suffering… (and so on) … with reference to the cessation of suffering… (and so on) … with reference to the path leading to the cessation of suffering – this is called "knowledge regarding the path leading to the cessation of suffering."

(Kha-gha) Trí tuệ, sự hiểu biết… cho đến vô si, trạch pháp, chánh kiến nào khởi lên liên quan đến Khổ Tập… cho đến liên quan đến Khổ Diệt… cho đến liên quan đến con đường đưa đến Khổ Diệt—đây được gọi là “trí tuệ về con đường đưa đến Khổ Diệt”.

2407

795.(3) Kāmāvacarakusalābyākate paññā kāmāvacarā paññā, rūpāvacarakusalābyākate paññā rūpāvacarā paññā, arūpāvacarakusalābyākate paññā arūpāvacarā paññā, catūsu maggesu catūsu phalesu paññā apariyāpannā paññā.

795. (3) Wisdom in wholesome and indeterminate states of the sensuous realm is sensuous wisdom; wisdom in wholesome and indeterminate states of the fine-material realm is fine-material wisdom; wisdom in wholesome and indeterminate states of the immaterial realm is immaterial wisdom; wisdom in the four paths and four fruits is unconfined wisdom.

(3) Trí tuệ nơi các pháp thiện và vô ký thuộc Dục giới là trí tuệ Dục giới; trí tuệ nơi các pháp thiện và vô ký thuộc Sắc giới là trí tuệ Sắc giới; trí tuệ nơi các pháp thiện và vô ký thuộc Vô Sắc giới là trí tuệ Vô Sắc giới; trí tuệ nơi bốn đạo và bốn quả là trí tuệ không bị giới hạn.

2408

796.(4. Ka) tattha katamaṃ dhamme ñāṇaṃ?

796. (4. a) What therein is knowledge of phenomena?

(4. Ka) Trong đó, thế nào là pháp trí?

Catūsu maggesu catūsu phalesu paññā dhamme ñāṇaṃ.

Wisdom in the four paths and four fruits is knowledge of phenomena.

Trí tuệ nơi bốn đạo và bốn quả là pháp trí.

2409

(Kha) so iminā dhammena ñātena diṭṭhena pattena viditena pariyogāḷhena atītānāgatena nayaṃ neti.

(b) Having known, seen, attained, realized, and penetrated phenomena by means of this, he leads the way to the past and future.

(Kha) Vị ấy, với pháp đã được biết, đã được thấy, đã đạt được, đã thấu hiểu, đã thâm nhập, dẫn dắt theo phương pháp về quá khứ và vị lai.

‘‘Ye hi keci atītamaddhānaṃ samaṇā vā brāhmaṇā vā dukkhaṃ abbhaññaṃsu^* , dukkhasamudayaṃ abbhaññaṃsu, dukkhanirodhaṃ abbhaññaṃsu, dukkhanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ abbhaññaṃsu, imaññeva te dukkhaṃ abbhaññaṃsu, imaññeva te dukkhasamudayaṃ abbhaññaṃsu, imaññeva te dukkhanirodhaṃ abbhaññaṃsu, imaññeva te dukkhanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ abbhaññaṃsu.

"Indeed, whatever recluses or brahmins in the past comprehended suffering, comprehended the origin of suffering, comprehended the cessation of suffering, comprehended the path leading to the cessation of suffering, they comprehended this very suffering, they comprehended this very origin of suffering, they comprehended this very cessation of suffering, they comprehended this very path leading to the cessation of suffering."

“Bất cứ Sa-môn hay Bà-la-môn nào trong thời quá khứ đã thấu hiểu Khổ, đã thấu hiểu Khổ Tập, đã thấu hiểu Khổ Diệt, đã thấu hiểu con đường đưa đến Khổ Diệt, thì chính họ đã thấu hiểu Khổ này, chính họ đã thấu hiểu Khổ Tập này, chính họ đã thấu hiểu Khổ Diệt này, chính họ đã thấu hiểu con đường đưa đến Khổ Diệt này.

Ye hi keci anāgatamaddhānaṃ samaṇā vā brāhmaṇā vā dukkhaṃ abhijānissanti, dukkhasamudayaṃ abhijānissanti, dukkhanirodhaṃ abhijānissanti, dukkhanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ abhijānissanti, imaññeva te dukkhaṃ abhijānissanti, imaññeva te dukkhasamudayaṃ abhijānissanti, imaññeva te dukkhanirodhaṃ abhijānissanti, imaññeva te dukkhanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ abhijānissantī’’ti – yā tattha paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ vuccati ‘‘anvaye ñāṇaṃ’’.

“Whosoever, in the future, whether ascetics or brahmins, will comprehend suffering, will comprehend the origin of suffering, will comprehend the cessation of suffering, will comprehend the path leading to the cessation of suffering—they will comprehend just this suffering, they will comprehend just this origin of suffering, they will comprehend just this cessation of suffering, they will comprehend just this path leading to the cessation of suffering.” – Whatever wisdom, understanding… non-delusion, investigation of phenomena, right view, is there, this is called “knowledge of inference” (anvaye ñāṇaṃ).

Bất cứ Sa-môn hay Bà-la-môn nào trong thời vị lai sẽ thấu hiểu Khổ, sẽ thấu hiểu Khổ Tập, sẽ thấu hiểu Khổ Diệt, sẽ thấu hiểu con đường đưa đến Khổ Diệt, thì chính họ sẽ thấu hiểu Khổ này, chính họ sẽ thấu hiểu Khổ Tập này, chính họ sẽ thấu hiểu Khổ Diệt này, chính họ sẽ thấu hiểu con đường đưa đến Khổ Diệt này”—trí tuệ, sự hiểu biết như vậy… cho đến vô si, trạch pháp, chánh kiến—đây được gọi là “tùy trí”.

2410

(Ga) tattha katamaṃ pariye ñāṇaṃ?

(Ga) What is “knowledge of others’ minds” (pariye ñāṇaṃ) in this context?

(Ga) Trong đó, thế nào là tha tâm trí?

Idha bhikkhu parasattānaṃ parapuggalānaṃ cetasā ceto paricca pajānāti.

Here, a bhikkhu, having encompassed the mind with his own mind, understands the minds of other beings, other individuals.

Ở đây, một Tỳ-kheo dùng tâm để biết tâm của chúng sinh khác, của người khác.

Sarāgaṃ vā cittaṃ ‘‘sarāgaṃ citta’’nti pajānāti, vītarāgaṃ vā cittaṃ ‘‘vītarāgaṃ citta’’nti pajānāti, sadosaṃ vā cittaṃ ‘‘sadosaṃ citta’’nti pajānāti, vītadosaṃ vā cittaṃ ‘‘vītadosaṃ citta’’nti pajānāti, samohaṃ vā cittaṃ ‘‘samohaṃ citta’’nti pajānāti, vītamohaṃ vā cittaṃ ‘‘vītamohaṃ citta’’nti pajānāti, saṃkhittaṃ vā cittaṃ ‘‘saṃkhittaṃ citta’’nti pajānāti, vikkhittaṃ vā cittaṃ ‘‘vikkhittaṃ citta’’nti pajānāti, mahaggataṃ vā cittaṃ ‘‘mahaggataṃ citta’’nti pajānāti, amahaggataṃ vā cittaṃ ‘‘amahaggataṃ citta’’nti pajānāti, sauttaraṃ vā cittaṃ ‘‘sauttaraṃ citta’’nti pajānāti, anuttaraṃ vā cittaṃ ‘‘anuttaraṃ citta’’nti pajānāti, samāhitaṃ vā cittaṃ ‘‘samāhitaṃ citta’’nti pajānāti, asamāhitaṃ vā cittaṃ ‘‘asamāhitaṃ citta’’nti pajānāti, vimuttaṃ vā cittaṃ ‘‘vimuttaṃ citta’’nti pajānāti, avimuttaṃ vā cittaṃ ‘‘avimuttaṃ citta’’nti pajānātīti – yā tattha paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ vuccati ‘‘pariye ñāṇaṃ’’.

He understands a mind with lust as “a mind with lust”; a mind without lust as “a mind without lust”; a mind with hatred as “a mind with hatred”; a mind without hatred as “a mind without hatred”; a mind with delusion as “a mind with delusion”; a mind without delusion as “a mind without delusion”; a constricted mind as “a constricted mind”; a distracted mind as “a distracted mind”; a developed mind as “a developed mind”; an undeveloped mind as “an undeveloped mind”; a surpassable mind as “a surpassable mind”; an unsurpassable mind as “an unsurpassable mind”; a concentrated mind as “a concentrated mind”; an unconcentrated mind as “an unconcentrated mind”; a liberated mind as “a liberated mind”; an unliberated mind as “an unliberated mind.” – Whatever wisdom, understanding… non-delusion, investigation of phenomena, right view, is there, this is called “knowledge of others’ minds” (pariye ñāṇaṃ).

Biết tâm có tham là “tâm có tham”, biết tâm không tham là “tâm không tham”, biết tâm có sân là “tâm có sân”, biết tâm không sân là “tâm không sân”, biết tâm có si là “tâm có si”, biết tâm không si là “tâm không si”, biết tâm co rút là “tâm co rút”, biết tâm tán loạn là “tâm tán loạn”, biết tâm quảng đại là “tâm quảng đại”, biết tâm không quảng đại là “tâm không quảng đại”, biết tâm hữu thượng là “tâm hữu thượng”, biết tâm vô thượng là “tâm vô thượng”, biết tâm định tĩnh là “tâm định tĩnh”, biết tâm không định tĩnh là “tâm không định tĩnh”, biết tâm giải thoát là “tâm giải thoát”, biết tâm chưa giải thoát là “tâm chưa giải thoát”—trí tuệ, sự hiểu biết như vậy… cho đến vô si, trạch pháp, chánh kiến—đây được gọi là “tha tâm trí”.

2411

(Gha) ṭhapetvā dhamme ñāṇaṃ anvaye ñāṇaṃ pariye ñāṇaṃ, avasesā paññā sammutiñāṇaṃ.

(Gha) Apart from knowledge of phenomena (dhamme ñāṇaṃ), knowledge of inference (anvaye ñāṇaṃ), and knowledge of others’ minds (pariye ñāṇaṃ), the remaining wisdom is conventional knowledge (sammutiñāṇaṃ).

(Gha) Ngoại trừ pháp trí, tùy trí, tha tâm trí, trí tuệ còn lại là tục trí.

2412

797.(5. Ka) tattha katamā paññā ācayāya no apacayāya?

797.(5. Ka) What, in this context, is wisdom that leads to accumulation (ācayāya) and not to diminution (apacayāya)?

(5. Ka) Trong đó, trí tuệ nào hướng đến tích lũy chứ không phải tiêu trừ?

Kāmāvacarakusale paññā ācayāya no apacayāya.

Wisdom associated with wholesome kāmāvacara consciousness leads to accumulation, not to diminution.

Trí tuệ nơi các pháp thiện Dục giới là hướng đến tích lũy chứ không phải tiêu trừ.

2413

(Kha) catūsu maggesu paññā apacayāya no ācayāya.

(Kha) Wisdom associated with the four paths leads to diminution, not to accumulation.

(Kha) Trí tuệ nơi bốn đạo là hướng đến tiêu trừ chứ không phải tích lũy.

2414

(Ga) rūpāvacarārūpāvacarakusale paññā ācayāya ceva apacayāya ca.

(Ga) Wisdom associated with wholesome rūpāvacara and arūpāvacara consciousness leads both to accumulation and to diminution.

(Ga) Trí tuệ nơi các pháp thiện Sắc giới và Vô Sắc giới là vừa hướng đến tích lũy vừa hướng đến tiêu trừ.

2415

(Gha) avasesā paññā neva ācayāya no apacayāya.

(Gha) The remaining wisdom leads neither to accumulation nor to diminution.

(Gha) Trí tuệ còn lại là không hướng đến tích lũy cũng không hướng đến tiêu trừ.

2416

798.(6. Ka) tattha katamā paññā nibbidāya no paṭivedhāya?

798.(6. Ka) What, in this context, is wisdom that leads to disenchantment (nibbidāya) and not to penetration (paṭivedhāya)?

(6. Ka) Trong đó, trí tuệ nào hướng đến nhàm chán chứ không phải thâm nhập?

Yāya paññāya kāmesu vītarāgo hoti, na ca abhiññāyo paṭivijjhati na ca saccāni – ayaṃ vuccati ‘‘paññā nibbidāya no paṭivedhāya’’.

That wisdom by which one becomes dispassionate towards sensual pleasures, but does not penetrate the higher knowledges (abhiññā) nor the truths (saccāni) – this is called “wisdom that leads to disenchantment and not to penetration.”

Trí tuệ nào khiến vị ấy ly tham đối với các dục, nhưng không thâm nhập các thắng trí và không thâm nhập các chân lý—đây được gọi là “trí tuệ hướng đến nhàm chán chứ không phải thâm nhập”.

2417

(Kha) sveva paññāya kāmesu vītarāgo samāno abhiññāyo paṭivijjhati na ca saccāni – ayaṃ vuccati ‘‘paññā paṭivedhāya no nibbidāya’’.

(Kha) That very wisdom by which one, being dispassionate towards sensual pleasures, penetrates the higher knowledges but not the truths – this is called “wisdom that leads to penetration and not to disenchantment.”

(Kha) Trí tuệ nào khiến vị ấy ly tham đối với các dục, đồng thời thâm nhập các thắng trí nhưng không thâm nhập các chân lý—đây được gọi là “trí tuệ hướng đến thâm nhập chứ không phải nhàm chán”.

2418

(Ga) catūsu maggesu paññā nibbidāya ceva paṭivedhāya ca.

(Ga) Wisdom associated with the four paths leads both to disenchantment and to penetration.

(Ga) Trí tuệ nơi bốn đạo là vừa hướng đến nhàm chán vừa hướng đến thâm nhập.

2419

(Gha) avasesā paññā neva nibbidāya no paṭivedhāya.

(Gha) The remaining wisdom leads neither to disenchantment nor to penetration.

(Gha) Trí tuệ còn lại là không hướng đến nhàm chán cũng không hướng đến thâm nhập.

2420

799.(7. Ka) tattha katamā hānabhāginī paññā?

799.(7. Ka) What, in this context, is wisdom conducive to decline (hānabhāginī paññā)?

799. (7. A) Trong đó, thế nào là tuệ thuộc phần suy thoái (hānabhāginī paññā)?

Paṭhamassa jhānassa lābhiṃ kāmasahagatā saññāmanasikārā samudācaranti hānabhāginī paññā.

For one who has attained the first jhāna, perception and attention associated with sensual pleasures arise; this is wisdom conducive to decline.

Đối với người đạt được thiền thứ nhất, các tưởng và tác ý tương ưng với dục khởi lên – đó là tuệ thuộc phần suy thoái.

2421

(Kha) tadanudhammatā sati santiṭṭhati ṭhitibhāginī paññā.

(Kha) Mindfulness consistent with that remains stable; this is wisdom conducive to stability (ṭhitibhāginī paññā).

(B) Niệm an trú theo đúng pháp – đó là tuệ thuộc phần an trú (ṭhitibhāginī paññā).

2422

(Ga) avitakkasahagatā saññāmanasikārā samudācaranti visesabhāginī paññā.

(Ga) Perception and attention associated with the absence of vitakka arise; this is wisdom conducive to distinction (visesabhāginī paññā).

(C) Các tưởng và tác ý tương ưng với không tầm (avitakka) khởi lên – đó là tuệ thuộc phần thù thắng (visesabhāginī paññā).

2423

(Gha) nibbidāsahagatā saññāmanasikārā samudācaranti virāgūpasañhitā nibbedhabhāginī paññā.

(Gha) Perception and attention associated with disenchantment arise, connected with dispassion; this is wisdom conducive to penetration (nibbedhabhāginī paññā).

(D) Các tưởng và tác ý tương ưng với sự nhàm chán (nibbidā) khởi lên, liên hệ đến sự ly tham (virāga) – đó là tuệ thuộc phần xuyên thấu (nibbedhabhāginī paññā).

Dutiyassa jhānassa lābhiṃ vitakkasahagatā saññāmanasikārā samudācaranti hānabhāginī paññā.

For one who has attained the second jhāna, perception and attention associated with vitakka arise; this is wisdom conducive to decline.

Đối với người đạt được thiền thứ hai, các tưởng và tác ý tương ưng với tầm (vitakka) khởi lên – đó là tuệ thuộc phần suy thoái.

Tadanudhammatā sati santiṭṭhati ṭhitibhāginī paññā.

Mindfulness consistent with that remains stable; this is wisdom conducive to stability.

Niệm an trú theo đúng pháp – đó là tuệ thuộc phần an trú.

Upekkhāsahagatā saññāmanasikārā samudācaranti visesabhāginī paññā.

Perception and attention associated with equanimity arise; this is wisdom conducive to distinction.

Các tưởng và tác ý tương ưng với xả (upekkhā) khởi lên – đó là tuệ thuộc phần thù thắng.

Nibbidāsahagatā saññāmanasikārā samudācaranti virāgūpasañhitā nibbedhabhāginī paññā.

Perception and attention associated with disenchantment arise, connected with dispassion; this is wisdom conducive to penetration.

Các tưởng và tác ý tương ưng với sự nhàm chán khởi lên, liên hệ đến sự ly tham – đó là tuệ thuộc phần xuyên thấu.

Tatiyassa jhānassa lābhiṃ pītisukhasahagatā saññāmanasikārā samudācaranti hānabhāginī paññā.

For one who has attained the third jhāna, perception and attention associated with rapture and happiness arise; this is wisdom conducive to decline.

Đối với người đạt được thiền thứ ba, các tưởng và tác ý tương ưng với hỷ lạc (pītisukha) khởi lên – đó là tuệ thuộc phần suy thoái.

Tadanudhammatā sati santiṭṭhati ṭhitibhāginī paññā.

Mindfulness consistent with that remains stable; this is wisdom conducive to stability.

Niệm an trú theo đúng pháp – đó là tuệ thuộc phần an trú.

Adukkhamasukhasahagatā saññāmanasikārā samudācaranti visesabhāginī paññā.

Perception and attention associated with neither-pain-nor-pleasure arise; this is wisdom conducive to distinction.

Các tưởng và tác ý tương ưng với không khổ không lạc (adukkhamasukha) khởi lên – đó là tuệ thuộc phần thù thắng.

Nibbidāsahagatā saññāmanasikārā samudācaranti virāgūpasañhitā nibbedhabhāginī paññā.

Perception and attention associated with disenchantment arise, connected with dispassion; this is wisdom conducive to penetration.

Các tưởng và tác ý tương ưng với sự nhàm chán khởi lên, liên hệ đến sự ly tham – đó là tuệ thuộc phần xuyên thấu.

Catutthassa jhānassa lābhiṃ upekkhāsahagatā saññāmanasikārā samudācaranti hānabhāginī paññā.

For one who has attained the fourth jhāna, perception and attention associated with equanimity arise; this is wisdom conducive to decline.

Đối với người đạt được thiền thứ tư, các tưởng và tác ý tương ưng với xả khởi lên – đó là tuệ thuộc phần suy thoái.

Tadanudhammatā sati santiṭṭhati ṭhitibhāginī paññā.

Mindfulness consistent with that remains stable; this is wisdom conducive to stability.

Niệm an trú theo đúng pháp – đó là tuệ thuộc phần an trú.

Ākāsānañcāyatanasahagatā saññāmanasikārā samudācaranti visesabhāginī paññā.

Perception and attention associated with the base of infinite space (ākāsānañcāyatana) arise; this is wisdom conducive to distinction.

Các tưởng và tác ý tương ưng với không vô biên xứ (ākāsānañcāyatana) khởi lên – đó là tuệ thuộc phần thù thắng.

Nibbidāsahagatā saññāmanasikārā samudācaranti virāgūpasañhitā nibbedhabhāginī paññā.

Perception and attention associated with disenchantment arise, connected with dispassion; this is wisdom conducive to penetration.

Các tưởng và tác ý tương ưng với sự nhàm chán khởi lên, liên hệ đến sự ly tham – đó là tuệ thuộc phần xuyên thấu.

Ākāsānañcāyatanassa lābhiṃ rūpasahagatā saññāmanasikārā samudācaranti hānabhāginī paññā.

For one who has attained the base of infinite space, perception and attention associated with rūpa arise; this is wisdom conducive to decline.

Đối với người đạt được không vô biên xứ, các tưởng và tác ý tương ưng với sắc (rūpa) khởi lên – đó là tuệ thuộc phần suy thoái.

Tadanudhammatā sati santiṭṭhati ṭhitibhāginī paññā.

Mindfulness consistent with that remains stable; this is wisdom conducive to stability.

Niệm an trú theo đúng pháp – đó là tuệ thuộc phần an trú.

Viññāṇañcāyatanasahagatā saññāmanasikārā samudācaranti visesabhāginī paññā.

Perception and attention associated with the base of infinite consciousness (viññāṇañcāyatana) arise; this is wisdom conducive to distinction.

Các tưởng và tác ý tương ưng với thức vô biên xứ (viññāṇañcāyatana) khởi lên – đó là tuệ thuộc phần thù thắng.

Nibbidāsahagatā saññāmanasikārā samudācaranti virāgūpasañhitā nibbedhabhāginī paññā.

Perception and attention associated with disenchantment arise, connected with dispassion; this is wisdom conducive to penetration.

Các tưởng và tác ý tương ưng với sự nhàm chán khởi lên, liên hệ đến sự ly tham – đó là tuệ thuộc phần xuyên thấu.

Viññāṇañcāyatanassa lābhiṃ ākāsānañcāyatanasahagatā saññāmanasikārā samudācaranti hānabhāginī paññā.

For one who has attained the base of infinite consciousness, perception and attention associated with the base of infinite space arise; this is wisdom conducive to decline.

Đối với người đạt được thức vô biên xứ, các tưởng và tác ý tương ưng với không vô biên xứ khởi lên – đó là tuệ thuộc phần suy thoái.

Tadanudhammatā sati santiṭṭhati ṭhitibhāginī paññā.

Mindfulness consistent with that remains stable; this is wisdom conducive to stability.

Niệm an trú theo đúng pháp – đó là tuệ thuộc phần an trú.

Ākiñcaññāyatanasahagatā saññāmanasikārā samudācaranti visesabhāginī paññā.

Perception and attention associated with the base of nothingness (ākiñcaññāyatana) arise; this is wisdom conducive to distinction.

Các tưởng và tác ý tương ưng với vô sở hữu xứ (ākiñcaññāyatana) khởi lên – đó là tuệ thuộc phần thù thắng.

Nibbidāsahagatā saññāmanasikārā samudācaranti virāgūpasañhitā nibbedhabhāginī paññā.

Perception and attention associated with disenchantment arise, connected with dispassion; this is wisdom conducive to penetration.

Các tưởng và tác ý tương ưng với sự nhàm chán khởi lên, liên hệ đến sự ly tham – đó là tuệ thuộc phần xuyên thấu.

Ākiñcaññāyatanassa lābhiṃ viññāṇañcāyatanasahagatā saññāmanasikārā samudācaranti hānabhāginī paññā.

For one who has attained the base of nothingness, perception and attention associated with the base of infinite consciousness arise; this is wisdom conducive to decline.

Đối với người đạt được vô sở hữu xứ, các tưởng và tác ý tương ưng với thức vô biên xứ khởi lên – đó là tuệ thuộc phần suy thoái.

Tadanudhammatā sati santiṭṭhati ṭhitibhāginī paññā.

Mindfulness consistent with that remains stable; this is wisdom conducive to stability.

Niệm an trú theo đúng pháp – đó là tuệ thuộc phần an trú.

Nevasaññānāsaññāyatanasahagatā saññāmanasikārā samudācaranti visesabhāginī paññā.

Perception and attention associated with the base of neither-perception-nor-non-perception (nevasaññānāsaññāyatana) arise; this is wisdom conducive to distinction.

Các tưởng và tác ý tương ưng với phi tưởng phi phi tưởng xứ (nevasaññānāsaññāyatana) khởi lên – đó là tuệ thuộc phần thù thắng.

Nibbidāsahagatā saññāmanasikārā samudācaranti virāgūpasañhitā nibbedhabhāginī paññā.

Perception and attention associated with disenchantment arise, connected with dispassion; this is wisdom conducive to penetration.

Các tưởng và tác ý tương ưng với sự nhàm chán khởi lên, liên hệ đến sự ly tham – đó là tuệ thuộc phần xuyên thấu.

2424

800.(8) Tattha katamā catasso paṭisambhidā?

800.(8) What, in this context, are the four analytical knowledges (paṭisambhidā)?

800. (8) Trong đó, thế nào là bốn phân tích đạo (paṭisambhidā)?

Atthapaṭisambhidā, dhammapaṭisambhidā, niruttipaṭisambhidā, paṭibhānapaṭisambhidā.

Analytical knowledge of meaning (atthapaṭisambhidā), analytical knowledge of phenomena (dhammapaṭisambhidā), analytical knowledge of language (niruttipaṭisambhidā), analytical knowledge of elucidation (paṭibhānapaṭisambhidā).

Atthapaṭisambhidā (phân tích đạo về nghĩa), dhammapaṭisambhidā (phân tích đạo về pháp), niruttipaṭisambhidā (phân tích đạo về ngôn ngữ), paṭibhānapaṭisambhidā (phân tích đạo về biện tài).

Atthe ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā, dhamme ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā, tatra dhammaniruttābhilāpe ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā, ñāṇesu ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidā.

Knowledge of meaning is atthapaṭisambhidā; knowledge of phenomena is dhammapaṭisambhidā; knowledge of the declaration of those phenomena in language is niruttipaṭisambhidā; knowledge of the knowledges is paṭibhānapaṭisambhidā.

Trí về nghĩa là atthapaṭisambhidā, trí về pháp là dhammapaṭisambhidā, trí về sự diễn đạt ngôn ngữ của pháp đó là niruttipaṭisambhidā, trí về các loại trí là paṭibhānapaṭisambhidā.

Imā catasso paṭisambhidā.

These are the four analytical knowledges.

Đây là bốn phân tích đạo.

2425

801.(9) Tattha katamā catasso paṭipadā?

801.(9) What, in this context, are the four paths of practice (paṭipadā)?

801. (9) Trong đó, thế nào là bốn đạo lộ (paṭipadā)?

Dukkhapaṭipadā dandhābhiññā paññā, dukkhapaṭipadā khippābhiññā paññā, sukhapaṭipadā dandhābhiññā paññā, sukhapaṭipadā khippābhiññā paññā.

The path of practice that is painful with slow intuition (dukkhapaṭipadā dandhābhiññā paññā), the path of practice that is painful with swift intuition (dukkhapaṭipadā khippābhiññā paññā), the path of practice that is pleasant with slow intuition (sukhapaṭipadā dandhābhiññā paññā), the path of practice that is pleasant with swift intuition (sukhapaṭipadā khippābhiññā paññā).

Tuệ với đạo lộ khổ và chứng ngộ chậm (dukkhapaṭipadā dandhābhiññā paññā), tuệ với đạo lộ khổ và chứng ngộ nhanh (dukkhapaṭipadā khippābhiññā paññā), tuệ với đạo lộ lạc và chứng ngộ chậm (sukhapaṭipadā dandhābhiññā paññā), tuệ với đạo lộ lạc và chứng ngộ nhanh (sukhapaṭipadā khippābhiññā paññā).

2426

(Ka) tattha katamā dukkhapaṭipadā dandhābhiññā paññā?

(Ka) What, in this context, is the path of practice that is painful with slow intuition?

(A) Trong đó, thế nào là tuệ với đạo lộ khổ và chứng ngộ chậm?

Kicchena kasirena samādhiṃ uppādentassa dandhaṃ taṇṭhānaṃ abhijānantassa yā uppajjati paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – ayaṃ vuccati ‘‘dukkhapaṭipadā dandhābhiññā paññā’’.

The wisdom, the understanding that arises for one developing samādhi with difficulty and hardship, and understanding the standing (of defilements) slowly—this non-delusion, investigation of phenomena, right view—this is called ‘wisdom of painful practice and slow direct knowledge’.

Đối với người tạo ra định một cách khó khăn, vất vả, và chứng ngộ sự an trú một cách chậm chạp, tuệ khởi lên, sự hiểu biết… cho đến… không si, trạch pháp, chánh kiến – đây được gọi là “tuệ với đạo lộ khổ và chứng ngộ chậm”.

2427

(Kha) tattha katamā dukkhapaṭipadā khippābhiññā paññā?

(B) What among these is the wisdom of painful practice and swift direct knowledge?

(B) Trong đó, thế nào là tuệ với đạo lộ khổ và chứng ngộ nhanh?

Kicchena kasirena samādhiṃ uppādentassa khippaṃ taṇṭhānaṃ abhijānantassa yā uppajjati paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – ayaṃ vuccati ‘‘dukkhapaṭipadā khippābhiññā paññā’’.

The wisdom, the understanding that arises for one developing samādhi with difficulty and hardship, and understanding the standing (of defilements) swiftly—this non-delusion, investigation of phenomena, right view—this is called ‘wisdom of painful practice and swift direct knowledge’.

Đối với người tạo ra định một cách khó khăn, vất vả, và chứng ngộ sự an trú một cách nhanh chóng, tuệ khởi lên, sự hiểu biết… cho đến… không si, trạch pháp, chánh kiến – đây được gọi là “tuệ với đạo lộ khổ và chứng ngộ nhanh”.

2428

(Ga) tattha katamā sukhapaṭipadā dandhābhiññā paññā?

(C) What among these is the wisdom of pleasant practice and slow direct knowledge?

(C) Trong đó, thế nào là tuệ với đạo lộ lạc và chứng ngộ chậm?

Akicchena akasirena samādhiṃ uppādentassa dandhaṃ taṇṭhānaṃ abhijānantassa yā uppajjati paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – ayaṃ vuccati ‘‘sukhapaṭipadā dandhābhiññā paññā’’.

The wisdom, the understanding that arises for one developing samādhi without difficulty or hardship, and understanding the standing (of defilements) slowly—this non-delusion, investigation of phenomena, right view—this is called ‘wisdom of pleasant practice and slow direct knowledge’.

Đối với người tạo ra định một cách không khó khăn, không vất vả, và chứng ngộ sự an trú một cách chậm chạp, tuệ khởi lên, sự hiểu biết… cho đến… không si, trạch pháp, chánh kiến – đây được gọi là “tuệ với đạo lộ lạc và chứng ngộ chậm”.

2429

(Gha) tattha katamā sukhapaṭipadā khippābhiññā paññā?

(D) What among these is the wisdom of pleasant practice and swift direct knowledge?

(D) Trong đó, thế nào là tuệ với đạo lộ lạc và chứng ngộ nhanh?

Akicchena akasirena samādhiṃ uppādentassa khippaṃ taṇṭhānaṃ abhijānantassa yā uppajjati paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – ayaṃ vuccati ‘‘sukhapaṭipadā khippābhiññā paññā’’.

The wisdom, the understanding that arises for one developing samādhi without difficulty or hardship, and understanding the standing (of defilements) swiftly—this non-delusion, investigation of phenomena, right view—this is called ‘wisdom of pleasant practice and swift direct knowledge’.

Đối với người tạo ra định một cách không khó khăn, không vất vả, và chứng ngộ sự an trú một cách nhanh chóng, tuệ khởi lên, sự hiểu biết… cho đến… không si, trạch pháp, chánh kiến – đây được gọi là “tuệ với đạo lộ lạc và chứng ngộ nhanh”.

Imā catasso paṭipadā.

These are the four paths.

Đây là bốn đạo lộ.

2430

802.(10) Tattha katamāni cattāri ārammaṇāni?

802.(10) What among these are the four objects (of wisdom)?

802. (10) Trong đó, thế nào là bốn đối tượng (ārammaṇa)?

Parittā parittārammaṇā paññā, parittā appamāṇārammaṇā paññā, appamāṇā parittārammaṇā paññā, appamāṇā appamāṇārammaṇā paññā.

Limited wisdom with a limited object, limited wisdom with an immeasurable object, immeasurable wisdom with a limited object, immeasurable wisdom with an immeasurable object.

Tuệ hữu hạn với đối tượng hữu hạn (parittā parittārammaṇā paññā), tuệ hữu hạn với đối tượng vô lượng (parittā appamāṇārammaṇā paññā), tuệ vô lượng với đối tượng hữu hạn (appamāṇā parittārammaṇā paññā), tuệ vô lượng với đối tượng vô lượng (appamāṇā appamāṇārammaṇā paññā).

2431

(Ka) tattha katamā parittā parittārammaṇā paññā?

(A) What among these is limited wisdom with a limited object?

(A) Trong đó, thế nào là tuệ hữu hạn với đối tượng hữu hạn?

Samādhissa na nikāmalābhissa ārammaṇaṃ thokaṃ pharantassa yā uppajjati paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – ayaṃ vuccati ‘‘parittā parittārammaṇā paññā’’.

The wisdom, the understanding that arises for one not freely obtaining samādhi, encompassing a small object—this non-delusion, investigation of phenomena, right view—this is called ‘limited wisdom with a limited object’.

Đối với người không đạt được định tùy ý, khi đối tượng chỉ trải rộng một ít, tuệ khởi lên, sự hiểu biết… cho đến… không si, trạch pháp, chánh kiến – đây được gọi là “tuệ hữu hạn với đối tượng hữu hạn”.

2432

(Kha) tattha katamā parittā appamāṇārammaṇā paññā?

(B) What among these is limited wisdom with an immeasurable object?

(B) Trong đó, thế nào là tuệ hữu hạn với đối tượng vô lượng?

Samādhissa na nikāmalābhissa ārammaṇaṃ vipulaṃ pharantassa yā uppajjati paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – ayaṃ vuccati ‘‘parittā appamāṇārammaṇā paññā’’.

The wisdom, the understanding that arises for one not freely obtaining samādhi, encompassing a vast object—this non-delusion, investigation of phenomena, right view—this is called ‘limited wisdom with an immeasurable object’.

Đối với người không đạt được định tùy ý, khi đối tượng trải rộng rộng lớn, tuệ khởi lên, sự hiểu biết… cho đến… không si, trạch pháp, chánh kiến – đây được gọi là “tuệ hữu hạn với đối tượng vô lượng”.

2433

(Ga) tattha katamā appamāṇā parittārammaṇā paññā?

(C) What among these is immeasurable wisdom with a limited object?

(C) Trong đó, thế nào là tuệ vô lượng với đối tượng hữu hạn?

Samādhissa nikāmalābhissa ārammaṇaṃ thokaṃ pharantassa yā uppajjati paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – ayaṃ vuccati ‘‘appamāṇā parittārammaṇā paññā’’.

The wisdom, the understanding that arises for one freely obtaining samādhi, encompassing a small object—this non-delusion, investigation of phenomena, right view—this is called ‘immeasurable wisdom with a limited object’.

Đối với người đạt được định tùy ý, khi đối tượng chỉ trải rộng một ít, tuệ khởi lên, sự hiểu biết… cho đến… không si, trạch pháp, chánh kiến – đây được gọi là “tuệ vô lượng với đối tượng hữu hạn”.

2434

(Gha) tattha katamā appamāṇā appamāṇārammaṇā paññā?

(D) What among these is immeasurable wisdom with an immeasurable object?

(D) Trong đó, thế nào là tuệ vô lượng với đối tượng vô lượng?

Samādhissa nikāmalābhissa ārammaṇaṃ vipulaṃ pharantassa yā uppajjati paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – ayaṃ vuccati ‘‘appamāṇā appamāṇārammaṇā paññā’’.

The wisdom, the understanding that arises for one freely obtaining samādhi, encompassing a vast object—this non-delusion, investigation of phenomena, right view—this is called ‘immeasurable wisdom with an immeasurable object’.

Đối với người đạt được định tùy ý, khi đối tượng trải rộng rộng lớn, tuệ khởi lên, sự hiểu biết… cho đến… không si, trạch pháp, chánh kiến – đây được gọi là “tuệ vô lượng với đối tượng vô lượng”.

Imāni cattāri ārammaṇāni.

These are the four objects.

Đây là bốn đối tượng.

2435

(11) Maggasamaṅgissa ñāṇaṃ jarāmaraṇepetaṃ ñāṇaṃ, jarāmaraṇasamudayepetaṃ ñāṇaṃ, jarāmaraṇanirodhepetaṃ ñāṇaṃ, jarāmaraṇanirodhagāminiyā paṭipadāyapetaṃ ñāṇaṃ.

(11) The knowledge of one endowed with the path is knowledge regarding aging and death, knowledge regarding the origin of aging and death, knowledge regarding the cessation of aging and death, knowledge regarding the path leading to the cessation of aging and death.

(11) Trí của người thành tựu đạo (magga) là trí về già chết, trí về sự tập khởi của già chết, trí về sự diệt trừ già chết, trí về con đường đưa đến sự diệt trừ già chết.

2436

(Ka) tattha katamaṃ jarāmaraṇe ñāṇaṃ?

(A) What among these is knowledge regarding aging and death?

(A) Trong đó, thế nào là trí về già chết?

Jarāmaraṇaṃ ārabbha yā uppajjati paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ vuccati ‘‘jarāmaraṇe ñāṇaṃ’’.

The wisdom, the understanding that arises concerning aging and death—this non-delusion, investigation of phenomena, right view—this is called ‘knowledge regarding aging and death’.

Trí tuệ, sự hiểu biết phát sinh liên quan đến già chết… (và) sự không si mê, trạch pháp, chánh kiến – điều này được gọi là “trí tuệ về già chết”.

2437

(Kha-gha) jarāmaraṇasamudayaṃ ārabbha…pe… jarāmaraṇanirodhaṃ ārabbha…pe… jarāmaraṇanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ ārabbha yā uppajjati paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ vuccati ‘‘jarāmaraṇanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ’’.

(B-D) The wisdom, the understanding that arises concerning the origin of aging and death... concerning the cessation of aging and death... concerning the path leading to the cessation of aging and death—this non-delusion, investigation of phenomena, right view—this is called ‘knowledge regarding the path leading to the cessation of aging and death’.

(Kha-gha) Liên quan đến sự tập khởi của già chết… (và) liên quan đến sự diệt trừ già chết… (và) liên quan đến con đường đưa đến sự di diệt trừ già chết, trí tuệ, sự hiểu biết phát sinh… (và) sự không si mê, trạch pháp, chánh kiến – điều này được gọi là “trí tuệ về con đường đưa đến sự diệt trừ già chết”.

2438

803.(12-21) Dhammasamaṅgissa ñāṇaṃ jātiyāpetaṃ ñāṇaṃ…pe… bhavepetaṃ ñāṇaṃ…pe… upādānepetaṃ ñāṇaṃ…pe… taṇhāyapetaṃ ñāṇaṃ…pe… vedanāyapetaṃ ñāṇaṃ…pe… phassepetaṃ ñāṇaṃ…pe… saḷāyatanepetaṃ ñāṇaṃ…pe… nāmarūpepetaṃ ñāṇaṃ…pe… viññāṇepetaṃ ñāṇaṃ…pe… saṅkhāresupetaṃ ñāṇaṃ, saṅkhārasamudayepetaṃ ñāṇaṃ, saṅkhāranirodhepetaṃ ñāṇaṃ, saṅkhāranirodhagāminiyā paṭipadāyapetaṃ ñāṇaṃ.

803.(12-21) The knowledge of one endowed with phenomena is knowledge regarding birth... regarding becoming... regarding clinging... regarding craving... regarding feeling... regarding contact... regarding the six sense bases... regarding name-and-form... regarding consciousness... regarding formations, knowledge regarding the origin of formations, knowledge regarding the cessation of formations, knowledge regarding the path leading to the cessation of formations.

803.(12-21) Trí tuệ của người đầy đủ các pháp là trí tuệ về sinh…pe… trí tuệ về hữu…pe… trí tuệ về thủ…pe… trí tuệ về ái…pe… trí tuệ về thọ…pe… trí tuệ về xúc…pe… trí tuệ về sáu xứ…pe… trí tuệ về danh sắc…pe… trí tuệ về thức…pe… trí tuệ về các hành, trí tuệ về sự tập khởi của các hành, trí tuệ về sự diệt trừ các hành, trí tuệ về con đường đưa đến sự diệt trừ các hành.

2439

Tattha katamaṃ saṅkhāresu ñāṇaṃ?

What among these is knowledge regarding formations?

Trong đó, thế nào là trí tuệ về các hành?

Saṅkhāre ārabbha yā uppajjati paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ vuccati ‘‘saṅkhāresu ñāṇaṃ’’.

The wisdom, the understanding that arises concerning formations—this non-delusion, investigation of phenomena, right view—this is called ‘knowledge regarding formations’.

Trí tuệ, sự hiểu biết phát sinh liên quan đến các hành… (và) sự không si mê, trạch pháp, chánh kiến – điều này được gọi là “trí tuệ về các hành”.

2440

Saṅkhārasamudayaṃ ārabbha…pe… saṅkhāranirodhaṃ ārabbha…pe… saṅkhāranirodhagāminiṃ paṭipadaṃ ārabbha yā uppajjati paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ vuccati ‘‘saṅkhāranirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ.

The wisdom, the understanding that arises concerning the origin of formations... concerning the cessation of formations... concerning the path leading to the cessation of formations—this non-delusion, investigation of phenomena, right view—this is called ‘knowledge regarding the path leading to the cessation of formations’.

Liên quan đến sự tập khởi của các hành…pe… liên quan đến sự diệt trừ các hành…pe… liên quan đến con đường đưa đến sự diệt trừ các hành, trí tuệ, sự hiểu biết phát sinh… (và) sự không si mê, trạch pháp, chánh kiến – điều này được gọi là “trí tuệ về con đường đưa đến sự diệt trừ các hành”.

Evaṃ catubbidhena ñāṇavatthu.

Thus, the fourfold basis of knowledge.

Như vậy, sự vật của trí tuệ có bốn loại.

2441

Catukkaṃ.

The Chapter on Fours.

Phần Bốn.

2442

5. Pañcakaniddeso

5. Exposition of Fives

5. Giải thích Phần Năm

2443

804.(1) Tattha katamo pañcaṅgiko sammāsamādhi?

804.(1) What among these is the five-factored right concentration?

804.(1) Trong đó, thế nào là chánh định có năm chi?

Pītipharaṇatā, sukhapharaṇatā, cetopharaṇatā, ālokapharaṇatā, paccavekkhaṇānimittaṃ.

Pervasion of rapture, pervasion of bliss, pervasion of mind, pervasion of light, the sign of reviewing.

Sự tràn ngập hỷ, sự tràn ngập lạc, sự tràn ngập tâm, sự tràn ngập ánh sáng, tướng quán xét.

Dvīsu jhānesu paññā pītipharaṇatā.

Wisdom in the first two jhānas is the pervasion of rapture.

Trí tuệ trong hai tầng thiền là sự tràn ngập hỷ.

Tīsu jhānesu paññā sukhapharaṇatā.

Wisdom in the three jhānas is the pervasion of bliss.

Trí tuệ trong ba tầng thiền là sự tràn ngập lạc.

Paracitte ñāṇaṃ cetopharaṇatā.

Knowledge of others’ minds is the pervasion of mind.

Trí tuệ về tâm người khác là sự tràn ngập tâm.

Dibbacakkhu ālokapharaṇatā.

The divine eye is the pervasion of light.

Thiên nhãn là sự tràn ngập ánh sáng.

Tamhā tamhā samādhimhā vuṭṭhitassa paccavekkhaṇāñāṇaṃ paccavekkhaṇānimittaṃ.

The knowledge of reviewing for one who has emerged from that particular samādhi is the sign of reviewing.

Trí tuệ quán xét của người xuất khỏi định đó là tướng quán xét.

Ayaṃ vuccati pañcaṅgiko sammāsamādhi.

This is called the five-factored right concentration.

Điều này được gọi là chánh định có năm chi.

2444

(2) Tattha katamo pañcañāṇiko sammāsamādhi?

(2) What among these is the five-knowledged right concentration?

(2) Trong đó, thế nào là chánh định có năm tuệ?

‘‘Ayaṃ samādhi paccuppannasukho ceva āyatiñca sukhavipāko’’ti paccattaññeva ñāṇaṃ uppajjati.

The knowledge arises within oneself: “This concentration is pleasant in the present and has a pleasant result in the future.”

Trí tuệ tự thân phát sinh rằng: “Định này là an lạc hiện tại và có quả báo an lạc trong tương lai”.

‘‘Ayaṃ samādhi ariyo nirāmiso’’ti paccattaññeva ñāṇaṃ uppajjati.

The knowledge arises within oneself: “This concentration is noble and unworldly.”

Trí tuệ tự thân phát sinh rằng: “Định này là cao thượng, không nhiễm ô”.

‘‘Ayaṃ samādhi akāpurisasevito’’ti paccattaññeva ñāṇaṃ uppajjati.

The knowledge arises within oneself: “This concentration is not pursued by ignoble persons.”

Trí tuệ tự thân phát sinh rằng: “Định này không được kẻ hạ tiện thực hành”.

‘‘Ayaṃ samādhi santo paṇīto paṭippassaddhaladdho ekodibhāvādhigato na sasaṅkhāraniggayhavāritagato’’ti paccattaññeva ñāṇaṃ uppajjati.

The knowledge arises within oneself: “This concentration is tranquil, sublime, attained through calming, attained through unification of mind, not attained through forceful suppression or restraint.”

Trí tuệ tự thân phát sinh rằng: “Định này là an tịnh, thù thắng, đã đạt được sự vắng lặng, đã đạt được sự nhất tâm, không phải do sự thúc ép hay ngăn cấm có tác ý mà có”.

So kho panāhaṃ imaṃ samādhiṃ sato samāpajjāmi sato vuṭṭhahāmī’’ti paccattaññeva ñāṇaṃ uppajjati.

The knowledge arises within oneself: “I enter into this concentration mindfully, and I emerge from it mindfully.”

Trí tuệ tự thân phát sinh rằng: “Ta nhập định này với sự tỉnh giác, và xuất định với sự tỉnh giác”.

Ayaṃ pañcañāṇiko sammāsamādhi.

This is the five-knowledged right concentration.

Đây là chánh định có năm tuệ.

Evaṃ pañcavidhena ñāṇavatthu.

Thus, the fivefold basis of knowledge.

Như vậy, sự vật của trí tuệ có năm loại.

2445

Pañcakaṃ.

The Chapter on Fives.

Phần Năm.

2446

6. Chakkaniddeso

6. Exposition of Sixes

6. Giải thích Phần Sáu

2447

805. Tattha katamā chasu abhiññāsu paññā?

805. What among these is wisdom in the six higher knowledges (abhiññās)?

805. Trong đó, thế nào là trí tuệ trong sáu thắng trí?

Iddhividhe ñāṇaṃ, sotadhātuvisuddhiyā ñāṇaṃ, paracitte ñāṇaṃ, pubbenivāsānussatiyā ñāṇaṃ, sattānaṃ cutūpapāte ñāṇaṃ, āsavānaṃ khaye ñāṇaṃ – imā chasu abhiññāsu paññā.

Knowledge of various psychic powers, knowledge of the divine ear element, knowledge of others’ minds, knowledge of recollection of past lives, knowledge of the passing away and rebirth of beings, knowledge of the destruction of the taints (āsavas)—these are wisdom in the six higher knowledges.

Trí tuệ về các loại thần thông, trí tuệ về sự thanh tịnh của thiên nhĩ thông, trí tuệ về tâm người khác, trí tuệ về túc mạng thông, trí tuệ về sự sinh tử của chúng sinh, trí tuệ về sự đoạn tận các lậu hoặc – đây là trí tuệ trong sáu thắng trí.

Evaṃ chabbidhena ñāṇavatthu.

Thus, the sixfold basis of knowledge.

Như vậy, sự vật của trí tuệ có sáu loại.

2448

Chakkaṃ.

The Chapter on Sixes.

Phần Sáu.

2449

7. Sattakaniddeso

7. Exposition of Sevens

7. Giải thích Phần Bảy

2450

806. Tattha katamāni sattasattati ñāṇavatthūni?

806. What among these are the seventy-seven bases of knowledge?

806. Trong đó, thế nào là bảy mươi bảy sự vật của trí tuệ?

Jātipaccayā jarāmaraṇanti ñāṇaṃ, asati jātiyā natthi jarāmaraṇanti ñāṇaṃ, atītampi addhānaṃ jātipaccayā jarāmaraṇanti ñāṇaṃ, asati jātiyā natthi jarāmaraṇanti ñāṇaṃ, anāgatampi addhānaṃ jātipaccayā jarāmaraṇanti ñāṇaṃ, asati jātiyā natthi jarāmaraṇanti ñāṇaṃ.

Knowledge that aging and death are conditioned by birth, knowledge that when there is no birth, there is no aging and death; knowledge that in the past, aging and death were conditioned by birth, knowledge that when there was no birth, there was no aging and death; knowledge that in the future, aging and death will be conditioned by birth, knowledge that when there will be no birth, there will be no aging and death.

Trí tuệ rằng: “Do sinh nên có già chết”; trí tuệ rằng: “Không có sinh thì không có già chết”; trí tuệ rằng: “Trong thời quá khứ cũng do sinh nên có già chết”; trí tuệ rằng: “Không có sinh thì không có già chết”; trí tuệ rằng: “Trong thời vị lai cũng do sinh nên có già chết”; trí tuệ rằng: “Không có sinh thì không có già chết”.

Yampissa taṃ dhammaṭṭhitiñāṇaṃ tampi khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhammanti ñāṇaṃ; bhavapaccayā jātīti ñāṇaṃ…pe… upādānapaccayā bhavoti ñāṇaṃ…pe… taṇhāpaccayā upādānanti ñāṇaṃ…pe… vedanāpaccayā taṇhāti ñāṇaṃ…pe… phassapaccayā vedanāti ñāṇaṃ…pe… saḷāyatanapaccayā phassoti ñāṇaṃ…pe… nāmarūpapaccayā saḷāyatananti ñāṇaṃ…pe… viññāṇapaccayā nāmarūpanti ñāṇaṃ…pe… saṅkhārapaccayā viññāṇanti ñāṇaṃ…pe… avijjāpaccayā saṅkhārāti ñāṇaṃ, asati avijjāya natthi saṅkhārāti ñāṇaṃ, atītampi addhānaṃ avijjāpaccayā saṅkhārāti ñāṇaṃ, asati avijjāya natthi saṅkhārāti ñāṇaṃ, anāgatampi addhānaṃ avijjāpaccayā saṅkhārāti ñāṇaṃ, asati avijjāya natthi saṅkhārāti ñāṇaṃ.

The knowledge he has of the stability of phenomena (dhammaṭṭhitiñāṇa) is also the knowledge that it is subject to destruction, subject to decay, subject to dispassion, subject to cessation; the knowledge that birth arises dependent on existence…pe… the knowledge that existence arises dependent on clinging…pe… the knowledge that clinging arises dependent on craving…pe… the knowledge that craving arises dependent on feeling…pe… the knowledge that feeling arises dependent on contact…pe… the knowledge that contact arises dependent on the six sense bases…pe… the knowledge that the six sense bases arise dependent on name-and-form…pe… the knowledge that name-and-form arises dependent on consciousness…pe… the knowledge that consciousness arises dependent on volitional formations…pe… the knowledge that volitional formations arise dependent on ignorance, and the knowledge that with the absence of ignorance, there are no volitional formations; the knowledge that in the past, volitional formations arose dependent on ignorance, and the knowledge that with the absence of ignorance, there were no volitional formations; the knowledge that in the future, volitional formations will arise dependent on ignorance, and the knowledge that with the absence of ignorance, there will be no volitional formations.

Và trí tuệ về sự an trú của các pháp đó cũng là trí tuệ rằng: “Nó có bản chất hoại diệt, có bản chất biến mất, có bản chất ly tham, có bản chất đoạn diệt”; trí tuệ rằng: “Do hữu nên có sinh”…pe… trí tuệ rằng: “Do thủ nên có hữu”…pe… trí tuệ rằng: “Do ái nên có thủ”…pe… trí tuệ rằng: “Do thọ nên có ái”…pe… trí tuệ rằng: “Do xúc nên có thọ”…pe… trí tuệ rằng: “Do sáu xứ nên có xúc”…pe… trí tuệ rằng: “Do danh sắc nên có sáu xứ”…pe… trí tuệ rằng: “Do thức nên có danh sắc”…pe… trí tuệ rằng: “Do các hành nên có thức”…pe… trí tuệ rằng: “Do vô minh nên có các hành”; trí tuệ rằng: “Không có vô minh thì không có các hành”; trí tuệ rằng: “Trong thời quá khứ cũng do vô minh nên có các hành”; trí tuệ rằng: “Không có vô minh thì không có các hành”; trí tuệ rằng: “Trong thời vị lai cũng do vô minh nên có các hành”; trí tuệ rằng: “Không có vô minh thì không có các hành”.

Yampissa taṃ dhammaṭṭhitiñāṇaṃ tampi khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhammanti ñāṇaṃ.

The knowledge he has of the stability of phenomena is also the knowledge that it is subject to destruction, subject to decay, subject to dispassion, subject to cessation.

Và trí tuệ về sự an trú của các pháp đó cũng là trí tuệ rằng: “Nó có bản chất hoại diệt, có bản chất biến mất, có bản chất ly tham, có bản chất đoạn diệt”.

Imāni sattasattati ñāṇavatthūni.

These are the seventy-seven instances of knowledge.

Đây là bảy mươi bảy sự vật của trí tuệ.

Evaṃ sattavidhena ñāṇavatthu.

Thus, the sevenfold instance of knowledge.

Như vậy, sự vật của trí tuệ có bảy loại.

2451

Sattakaṃ.

The Septad.

Phần Bảy.

2452

8. Aṭṭhakaniddeso

8. The Octad Exposition

8. Giải thích Phần Tám

2453

807. Tattha katamā catūsu maggesu catūsu phalesu paññā?

807. What, in this context, is wisdom concerning the four Paths and the four Fruits?

807. Trong đó, thế nào là trí tuệ trong bốn đạo và bốn quả?

Sotāpattimagge paññā, sotāpattiphale paññā, sakadāgāmimagge paññā, sakadāgāmiphale paññā, anāgāmimagge paññā, anāgāmiphale paññā, arahattamagge paññā, arahattaphale paññā – imā catūsu maggesu catūsu phalesu paññā.

Wisdom concerning the Sotāpatti Path, wisdom concerning the Sotāpatti Fruit, wisdom concerning the Sakadāgāmī Path, wisdom concerning the Sakadāgāmī Fruit, wisdom concerning the Anāgāmī Path, wisdom concerning the Anāgāmī Fruit, wisdom concerning the Arahant Path, wisdom concerning the Arahant Fruit—this is wisdom concerning the four Paths and the four Fruits.

Trí tuệ trong Tu-đà-hoàn đạo, trí tuệ trong Tu-đà-hoàn quả, trí tuệ trong Tư-đà-hàm đạo, trí tuệ trong Tư-đà-hàm quả, trí tuệ trong A-na-hàm đạo, trí tuệ trong A-na-hàm quả, trí tuệ trong A-la-hán đạo, trí tuệ trong A-la-hán quả – đây là trí tuệ trong bốn đạo và bốn quả.

Evaṃ aṭṭhavidhena ñāṇavatthu.

Thus, the eightfold instance of knowledge.

Như vậy, sự vật của trí tuệ có tám loại.

2454

Aṭṭhakaṃ.

The Octad.

Phần Tám.

2455

9. Navakaniddeso

9. The Ennead Exposition

9. Giải thích Phần Chín

2456

808. Tattha katamā navasu anupubbavihārasamāpattīsu paññā?

808. What, in this context, is wisdom concerning the nine successive meditative attainments?

808. Trong đó, thế nào là trí tuệ trong chín thứ lớp an trú thiền định?

Paṭhamajjhānasamāpattiyā paññā, dutiyajjhānasamāpattiyā paññā, tatiyajjhānasamāpattiyā paññā, catutthajjhānasamāpattiyā paññā, ākāsānañcāyatanasamāpattiyā paññā, viññāṇañcāyatanasamāpattiyā paññā, ākiñcaññāyatanasamāpattiyā paññā, nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā paññā, saññāvedayitanirodhasamāpattiyā vuṭṭhitassa paccavekkhaṇāñāṇaṃ – imā navasu anupubbavihārasamāpattīsu paññā.

Wisdom concerning the attainment of the first jhāna, wisdom concerning the attainment of the second jhāna, wisdom concerning the attainment of the third jhāna, wisdom concerning the attainment of the fourth jhāna, wisdom concerning the attainment of the dimension of infinite space, wisdom concerning the attainment of the dimension of infinite consciousness, wisdom concerning the attainment of the dimension of nothingness, wisdom concerning the attainment of the dimension of neither perception nor non-perception, and the reviewing knowledge of one who has emerged from the attainment of the cessation of perception and feeling—this is wisdom concerning the nine successive meditative attainments.

Trí tuệ trong sự nhập sơ thiền, trí tuệ trong sự nhập nhị thiền, trí tuệ trong sự nhập tam thiền, trí tuệ trong sự nhập tứ thiền, trí tuệ trong sự nhập không vô biên xứ, trí tuệ trong sự nhập thức vô biên xứ, trí tuệ trong sự nhập vô sở hữu xứ, trí tuệ trong sự nhập phi tưởng phi phi tưởng xứ, trí tuệ quán xét của người xuất khỏi diệt thọ tưởng định – đây là trí tuệ trong chín thứ lớp an trú thiền định.

Evaṃ navavidhena ñāṇavatthu.

Thus, the ninefold instance of knowledge.

Như vậy, sự vật của trí tuệ có chín loại.

2457

Navakaṃ.

The Ennead.

Phần Chín.

2458

10. Dasakaniddeso

10. The Decad Exposition

10. Giải thích Phần Mười

2459

809.(1) Tattha katamaṃ tathāgatassa ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato yathābhūtaṃ ñāṇaṃ?

809.(1) What, in this context, is the Tathāgata’s knowledge, as it truly is, of what is possible and what is impossible?

809.(1) Trong đó, thế nào là trí tuệ của Đức Như Lai về điều có thể và điều không thể đúng như thật?

Idha tathāgato ‘‘aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ diṭṭhisampanno puggalo kañci saṅkhāraṃ niccato upagaccheyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti pajānāti.

Here, the Tathāgata understands: "This is impossible, there is no occasion for a person endowed with right view to consider any volitional formation as permanent; such an occasion does not exist."

Ở đây, Đức Như Lai biết rằng: “Đây là điều không thể, không có cơ hội rằng một người đã thành tựu chánh kiến lại xem bất kỳ hành nào là thường còn, điều đó không thể xảy ra”.

‘‘Ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ puthujjano kañci saṅkhāraṃ niccato upagaccheyya, ṭhānametaṃ vijjatī’’ti pajānāti.

"But this is possible, such an occasion exists, for a worldling to consider any volitional formation as permanent; such an occasion exists," he understands.

“Nhưng điều này có thể xảy ra rằng một phàm phu lại xem bất kỳ hành nào là thường còn, điều đó có thể xảy ra” – Đức Như Lai biết như vậy.

‘‘Aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ diṭṭhisampanno puggalo kañci saṅkhāraṃ sukhato upagaccheyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti pajānāti.

"This is impossible, there is no occasion for a person endowed with right view to consider any volitional formation as pleasant; such an occasion does not exist," he understands.

“Đây là điều không thể, không có cơ hội rằng một người đã thành tựu chánh kiến lại xem bất kỳ hành nào là an lạc, điều đó không thể xảy ra” – Đức Như Lai biết như vậy.

‘‘Ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ puthujjano kañci saṅkhāraṃ sukhato upagaccheyya, ṭhānametaṃ vijjatī’’ti pajānāti.

"But this is possible, such an occasion exists, for a worldling to consider any volitional formation as pleasant; such an occasion exists," he understands.

“Nhưng điều này có thể xảy ra rằng một phàm phu lại xem bất kỳ hành nào là an lạc, điều đó có thể xảy ra” – Đức Như Lai biết như vậy.

‘‘Aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ diṭṭhisampanno puggalo kañci dhammaṃ atthato upagaccheyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti pajānāti.

"This is impossible, there is no occasion for a person endowed with right view to consider any phenomenon as self; such an occasion does not exist," he understands.

Vị ấy biết: “Điều này là bất khả thi, không có cơ hội, rằng một người có chánh kiến có thể xem bất kỳ pháp nào là bản chất (thực chất); điều đó không tồn tại.”

‘‘Ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ puthujjano kañci dhammaṃ atthato upagaccheyya, ṭhānametaṃ vijjatī’’ti pajānāti.

"But this is possible, such an occasion exists, for a worldling to consider any phenomenon as self; such an occasion exists," he understands.

Vị ấy biết: “Nhưng điều này có thể xảy ra, rằng một phàm phu có thể xem bất kỳ pháp nào là bản chất; điều đó có thể xảy ra.”

‘‘Aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ diṭṭhisampanno puggalo mātaraṃ jīvitā voropeyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti pajānāti.

"This is impossible, there is no occasion for a person endowed with right view to intentionally kill his mother; such an occasion does not exist," he understands.

Vị ấy biết: “Điều này là bất khả thi, không có cơ hội, rằng một người có chánh kiến có thể sát hại mẹ mình; điều đó không tồn tại.”

‘‘Ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ puthujjano mātaraṃ jīvitā voropeyya, ṭhānametaṃ vijjatī’’ti pajānāti.

"But this is possible, such an occasion exists, for a worldling to intentionally kill his mother; such an occasion exists," he understands.

Vị ấy biết: “Nhưng điều này có thể xảy ra, rằng một phàm phu có thể sát hại mẹ mình; điều đó có thể xảy ra.”

2460

Aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ diṭṭhisampanno puggalo pitaraṃ jīvitā voropeyya…pe… arahantaṃ jīvitā voropeyya…pe… paduṭṭhena cittena tathāgatassa lohitaṃ uppādeyya…pe… saṅghaṃ bhindeyya…pe… aññaṃ satthāraṃ uddiseyya…pe… aṭṭhamaṃ bhavaṃ nibbatteyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti pajānāti.

"This is impossible, there is no occasion for a person endowed with right view to intentionally kill his father…pe… to intentionally kill an Arahant…pe… to shed the Tathāgata’s blood with malicious intent…pe… to cause a schism in the Sangha…pe… to acknowledge another teacher…pe… to experience an eighth existence; such an occasion does not exist," he understands.

Vị ấy biết: “Điều này là bất khả thi, không có cơ hội, rằng một người có chánh kiến có thể sát hại cha mình…pe… sát hại một vị A-la-hán…pe… với tâm ác ý làm Phật chảy máu…pe… phá hòa hợp Tăng…pe… tuyên bố một bậc Đạo Sư khác…pe… tái sinh vào kiếp thứ tám; điều đó không tồn tại.”

‘‘Ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ puthujjano aṭṭhamaṃ bhavaṃ nibbatteyya, ṭhānametaṃ vijjatī’’ti pajānāti.

"But this is possible, such an occasion exists, for a worldling to experience an eighth existence; such an occasion exists," he understands.

Vị ấy biết: “Nhưng điều này có thể xảy ra, rằng một phàm phu có thể tái sinh vào kiếp thứ tám; điều đó có thể xảy ra.”

2461

‘‘Aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ ekissā lokadhātuyā dve arahanto sammāsambuddhā apubbaṃ acarimaṃ uppajjeyyuṃ, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti pajānāti.

"This is impossible, there is no occasion for two Arahants, Fully Self-Awakened Ones, to arise simultaneously, one after the other, in a single world-system; such an occasion does not exist," he understands.

Vị ấy biết: “Điều này là bất khả thi, không có cơ hội, rằng trong một thế giới có hai vị A-la-hán Chánh Đẳng Chánh Giác xuất hiện không trước không sau; điều đó không tồn tại.”

‘‘Ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ ekissā lokadhātuyā eko arahaṃ sammāsambuddho uppajjeyya, ṭhānametaṃ vijjatī’’ti pajānāti.

"But this is possible, such an occasion exists, for one Arahant, a Fully Self-Awakened One, to arise in a single world-system; such an occasion exists," he understands.

Vị ấy biết: “Nhưng điều này có thể xảy ra, rằng trong một thế giới có một vị A-la-hán Chánh Đẳng Chánh Giác xuất hiện; điều đó có thể xảy ra.”

‘‘Aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ ekissā lokadhātuyā dve rājāno cakkavattī^* apubbaṃ acarimaṃ uppajjeyyuṃ, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti pajānāti.

"This is impossible, there is no occasion for two Wheel-turning Monarchs (cakkavattī) to arise simultaneously, one after the other, in a single world-system; such an occasion does not exist," he understands.

Vị ấy biết: “Điều này là bất khả thi, không có cơ hội, rằng trong một thế giới có hai vị Chuyển Luân Vương xuất hiện không trước không sau; điều đó không tồn tại.”

‘‘Ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ ekissā lokadhātuyā eko rājā cakkavattī uppajjeyya, ṭhānametaṃ vijjatī’’ti pajānāti.

"But this is possible, such an occasion exists, for one Wheel-turning Monarch to arise in a single world-system; such an occasion exists," he understands.

Vị ấy biết: “Nhưng điều này có thể xảy ra, rằng trong một thế giới có một vị Chuyển Luân Vương xuất hiện; điều đó có thể xảy ra.”

2462

‘‘Aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ itthī arahaṃ assa sammāsambuddho, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti pajānāti.

"This is impossible, there is no occasion for a woman to be an Arahant, a Fully Self-Awakened One; such an occasion does not exist," he understands.

Vị ấy biết: “Điều này là bất khả thi, không có cơ hội, rằng một người nữ có thể là một vị A-la-hán Chánh Đẳng Chánh Giác; điều đó không tồn tại.”

‘‘Ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ puriso arahaṃ assa sammāsambuddho, ṭhānametaṃ vijjatī’’ti pajānāti.

"But this is possible, such an occasion exists, for a man to be an Arahant, a Fully Self-Awakened One; such an occasion exists," he understands.

Vị ấy biết: “Nhưng điều này có thể xảy ra, rằng một người nam có thể là một vị A-la-hán Chánh Đẳng Chánh Giác; điều đó có thể xảy ra.”

‘‘Aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ itthī rājā assa cakkavattī, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti pajānāti.

"This is impossible, there is no occasion for a woman to be a Wheel-turning Monarch; such an occasion does not exist," he understands.

Vị ấy biết: “Điều này là bất khả thi, không có cơ hội, rằng một người nữ có thể là một vị Chuyển Luân Vương; điều đó không tồn tại.”

‘‘Ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ puriso rājā assa cakkavattī, ṭhānametaṃ vijjatī’’ti pajānāti.

"But this is possible, such an occasion exists, for a man to be a Wheel-turning Monarch; such an occasion exists," he understands.

Vị ấy biết: “Nhưng điều này có thể xảy ra, rằng một người nam có thể là một vị Chuyển Luân Vương; điều đó có thể xảy ra.”

‘‘Aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ itthī sakkattaṃ kareyya, mārattaṃ kareyya, brahmattaṃ kareyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti pajānāti.

"This is impossible, there is no occasion for a woman to attain the status of Sakka, to attain the status of Māra, to attain the status of Brahmā; such an occasion does not exist," he understands.

Vị ấy biết: “Điều này là bất khả thi, không có cơ hội, rằng một người nữ có thể đạt đến địa vị của Sakka, của Māra, của Brahmā; điều đó không tồn tại.”

‘‘Ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ puriso sakkattaṃ kareyya, mārattaṃ kareyya, brahmattaṃ kareyya, ṭhānametaṃ vijjatī’’ti pajānāti.

"But this is possible, such an occasion exists, for a man to attain the status of Sakka, to attain the status of Māra, to attain the status of Brahmā; such an occasion exists," he understands.

Vị ấy biết: “Nhưng điều này có thể xảy ra, rằng một người nam có thể đạt đến địa vị của Sakka, của Māra, của Brahmā; điều đó có thể xảy ra.”

2463

‘‘Aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ kāyaduccaritassa iṭṭho kanto manāpo vipāko nibbatteyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti pajānāti.

"This is impossible, there is no occasion for a pleasant, agreeable, desirable result of misconduct in body to arise; such an occasion does not exist," he understands.

Vị ấy biết: “Điều này là bất khả thi, không có cơ hội, rằng quả dị thục khả ái, khả lạc, khả ý có thể phát sinh từ thân ác hạnh; điều đó không tồn tại.”

‘‘Ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ kāyaduccaritassa aniṭṭho akanto amanāpo vipāko nibbatteyya, ṭhānametaṃ vijjatī’’ti pajānāti.

"But this is possible, such an occasion exists, for an unpleasant, disagreeable, undesirable result of misconduct in body to arise; such an occasion exists," he understands.

Vị ấy biết: “Nhưng điều này có thể xảy ra, rằng quả dị thục không khả ái, không khả lạc, không khả ý có thể phát sinh từ thân ác hạnh; điều đó có thể xảy ra.”

‘‘Aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ vacīduccaritassa…pe… yaṃ manoduccaritassa iṭṭho kanto manāpo vipāko nibbatteyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti pajānāti.

"This is impossible, there is no occasion for a pleasant, agreeable, desirable result of misconduct in speech…pe… of misconduct in mind to arise; such an occasion does not exist," he understands.

Vị ấy biết: “Điều này là bất khả thi, không có cơ hội, rằng quả dị thục khả ái, khả lạc, khả ý có thể phát sinh từ khẩu ác hạnh…pe… từ ý ác hạnh; điều đó không tồn tại.”

‘‘Ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ vacīduccaritassa…pe… yaṃ manoduccaritassa aniṭṭho akanto amanāpo vipāko nibbatteyya, ṭhānametaṃ vijjatī’’ti pajānāti.

"But this is possible, such an occasion exists, for an unpleasant, disagreeable, undesirable result of misconduct in speech…pe… of misconduct in mind to arise; such an occasion exists," he understands.

Vị ấy biết: “Nhưng điều này có thể xảy ra, rằng quả dị thục không khả ái, không khả lạc, không khả ý có thể phát sinh từ khẩu ác hạnh…pe… từ ý ác hạnh; điều đó có thể xảy ra.”

2464

‘‘Aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ kāyasucaritassa aniṭṭho akanto amanāpo vipāko nibbatteyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti pajānāti.

"This is impossible, there is no occasion for an unpleasant, disagreeable, undesirable result of good conduct in body to arise; such an occasion does not exist," he understands.

Vị ấy biết: “Điều này là bất khả thi, không có cơ hội, rằng quả dị thục không khả ái, không khả lạc, không khả ý có thể phát sinh từ thân thiện hạnh; điều đó không tồn tại.”

‘‘Ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ kāyasucaritassa iṭṭho kanto manāpo vipāko nibbatteyya, ṭhānametaṃ vijjatī’’ti pajānāti.

"It is indeed a possibility that the desirable, pleasing, agreeable result of good bodily conduct should arise; this is a possibility," he understands.

Vị ấy biết: “Nhưng điều này có thể xảy ra, rằng quả dị thục khả ái, khả lạc, khả ý có thể phát sinh từ thân thiện hạnh; điều đó có thể xảy ra.”

‘‘Aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ vacīsucaritassa…pe… yaṃ manosucaritassa aniṭṭho akanto amanāpo vipāko nibbatteyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti pajānāti.

"It is impossible, there is no occasion, that an undesirable, unpleasing, disagreeable result of good verbal conduct... or good mental conduct should arise; this is not a possibility," he understands.

Vị ấy biết: “Điều này là bất khả thi, không có cơ hội, rằng quả dị thục không khả ái, không khả lạc, không khả ý có thể phát sinh từ khẩu thiện hạnh…pe… từ ý thiện hạnh; điều đó không tồn tại.”

‘‘Ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ vacīsucaritassa…pe… yaṃ manosucaritassa iṭṭho kanto manāpo vipāko nibbatteyya, ṭhānametaṃ vijjatī’’ti pajānāti.

"It is indeed a possibility that the desirable, pleasing, agreeable result of good verbal conduct... or good mental conduct should arise; this is a possibility," he understands.

Vị ấy biết: “Nhưng điều này có thể xảy ra, rằng quả dị thục khả ái, khả lạc, khả ý có thể phát sinh từ khẩu thiện hạnh…pe… từ ý thiện hạnh; điều đó có thể xảy ra.”

2465

‘‘Aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ kāyaduccaritasamaṅgī tannidānaṃ tappaccayā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjeyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti pajānāti.

"It is impossible, there is no occasion, that one endowed with bad bodily conduct, by reason of that, on account of that, with the breaking up of the body, after death, should be reborn in a good destination, a heavenly world; this is not a possibility," he understands.

Vị ấy biết: “Điều này là bất khả thi, không có cơ hội, rằng một người có thân ác hạnh, do nhân duyên đó, do nguyên nhân đó, sau khi thân hoại mạng chung, có thể tái sinh vào cảnh giới lành, cõi trời; điều đó không tồn tại.”

‘‘Ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ kāyaduccaritasamaṅgī tannidānaṃ tappaccayā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjeyya, ṭhānametaṃ vijjatī’’ti pajānāti.

"It is indeed a possibility that one endowed with bad bodily conduct, by reason of that, on account of that, with the breaking up of the body, after death, should be reborn in a state of loss, a bad destination, a realm of woe, hell; this is a possibility," he understands.

Vị ấy biết: “Nhưng điều này có thể xảy ra, rằng một người có thân ác hạnh, do nhân duyên đó, do nguyên nhân đó, sau khi thân hoại mạng chung, có thể tái sinh vào cõi khổ, ác thú, đọa xứ, địa ngục; điều đó có thể xảy ra.”

‘‘Aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ vacīduccaritasamaṅgī…pe… yaṃ manoduccaritasamaṅgī tannidānaṃ tappaccayā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjeyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti pajānāti.

"It is impossible, there is no occasion, that one endowed with bad verbal conduct... or bad mental conduct, by reason of that, on account of that, with the breaking up of the body, after death, should be reborn in a good destination, a heavenly world; this is not a possibility," he understands.

Vị ấy biết: “Điều này là bất khả thi, không có cơ hội, rằng một người có khẩu ác hạnh…pe… rằng một người có ý ác hạnh, do nhân duyên đó, do nguyên nhân đó, sau khi thân hoại mạng chung, có thể tái sinh vào cảnh giới lành, cõi trời; điều đó không tồn tại.”

‘‘Ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ vacīduccaritasamaṅgī…pe… yaṃ manoduccaritasamaṅgī tannidānaṃ tappaccayā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjeyya, ṭhānametaṃ vijjatī’’ti pajānāti.

"It is indeed a possibility that one endowed with bad verbal conduct... or bad mental conduct, by reason of that, on account of that, with the breaking up of the body, after death, should be reborn in a state of loss, a bad destination, a realm of woe, hell; this is a possibility," he understands.

Vị ấy biết: “Nhưng điều này có thể xảy ra, rằng một người có khẩu ác hạnh…pe… rằng một người có ý ác hạnh, do nhân duyên đó, do nguyên nhân đó, sau khi thân hoại mạng chung, có thể tái sinh vào cõi khổ, ác thú, đọa xứ, địa ngục; điều đó có thể xảy ra.”

2466

‘‘Aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ kāyasucaritasamaṅgī tannidānaṃ tappaccayā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjeyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti pajānāti.

"It is impossible, there is no occasion, that one endowed with good bodily conduct, by reason of that, on account of that, with the breaking up of the body, after death, should be reborn in a state of loss, a bad destination, a realm of woe, hell; this is not a possibility," he understands.

Vị ấy biết: “Điều này là bất khả thi, không có cơ hội, rằng một người có thân thiện hạnh, do nhân duyên đó, do nguyên nhân đó, sau khi thân hoại mạng chung, có thể tái sinh vào cõi khổ, ác thú, đọa xứ, địa ngục; điều đó không tồn tại.”

‘‘Ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ kāyasucaritasamaṅgī tannidānaṃ tappaccayā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjeyya, ṭhānametaṃ vijjatī’’ti pajānāti.

"It is indeed a possibility that one endowed with good bodily conduct, by reason of that, on account of that, with the breaking up of the body, after death, should be reborn in a good destination, a heavenly world; this is a possibility," he understands.

Vị ấy biết: “Nhưng điều này có thể xảy ra, rằng một người có thân thiện hạnh, do nhân duyên đó, do nguyên nhân đó, sau khi thân hoại mạng chung, có thể tái sinh vào cảnh giới lành, cõi trời; điều đó có thể xảy ra.”

‘‘Aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ vacīsucaritasamaṅgī…pe… yaṃ manosucaritasamaṅgī tannidānaṃ tappaccayā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjeyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti pajānāti.

"It is impossible, there is no occasion, that one endowed with good verbal conduct... or good mental conduct, by reason of that, on account of that, with the breaking up of the body, after death, should be reborn in a state of loss, a bad destination, a realm of woe, hell; this is not a possibility," he understands.

Vị ấy biết: “Điều này là bất khả thi, không có cơ hội, rằng một người có khẩu thiện hạnh…pe… rằng một người có ý thiện hạnh, do nhân duyên đó, do nguyên nhân đó, sau khi thân hoại mạng chung, có thể tái sinh vào cõi khổ, ác thú, đọa xứ, địa ngục; điều đó không tồn tại.”

‘‘Ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ vacīsucaritasamaṅgī …pe… yaṃ manosucaritasamaṅgī tannidānaṃ tappaccayā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjeyya, ṭhānametaṃ vijjatī’’ti pajānāti.

"It is indeed a possibility that one endowed with good verbal conduct... or good mental conduct, by reason of that, on account of that, with the breaking up of the body, after death, should be reborn in a good destination, a heavenly world; this is a possibility," he understands.

Vị ấy biết: “Nhưng điều này có thể xảy ra, rằng một người có khẩu thiện hạnh…pe… rằng một người có ý thiện hạnh, do nhân duyên đó, do nguyên nhân đó, sau khi thân hoại mạng chung, có thể tái sinh vào cảnh giới lành, cõi trời; điều đó có thể xảy ra.”

‘‘Ye ye dhammā yesaṃ yesaṃ dhammānaṃ hetū paccayā upādāya taṃ taṃ ṭhānaṃ, ye ye dhammā yesaṃ yesaṃ dhammānaṃ na hetū appaccayā upādāya taṃ taṃ aṭṭhāna’’nti.

"Whatever states are the causes and conditions for certain states to arise, that is a possibility; whatever states are not the causes and conditions for certain states to arise, that is an impossibility."

“Pháp nào là nhân, là duyên, là nguyên nhân cho pháp nào thì đó là điều có thể xảy ra; pháp nào không phải là nhân, không phải là duyên, không phải là nguyên nhân cho pháp nào thì đó là điều bất khả thi.”

Yā tattha paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ tathāgatassa ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato yathābhūtaṃ ñāṇaṃ.

The wisdom, understanding... non-delusion, investigation of phenomena, right view that is there—this is the Tathāgata’s knowledge as it really is, of what is possible as possible and what is impossible as impossible.

Trí tuệ, sự hiểu biết…pe… không si mê, sự phân tích các pháp, chánh kiến ở đó – đây là trí tuệ như thật của Đức Như Lai về điều có thể xảy ra là điều có thể xảy ra và điều bất khả thi là điều bất khả thi.

2467

810.(2) Tattha katamaṃ tathāgatassa atītānāgatapaccuppannānaṃ kammasamādānānaṃ ṭhānaso hetuso vipākaṃ yathābhūtaṃ ñāṇaṃ?

810.(2) What is the Tathāgata’s knowledge as it really is, of the results of past, future, and present actions, according to their conditions and causes?

810.(2) Trong đó, thế nào là trí tuệ như thật của Đức Như Lai về quả dị thục của các hành nghiệp trong quá khứ, vị lai và hiện tại, về nhân và duyên của chúng?

Idha tathāgato pajānāti – ‘‘atthekaccāni pāpakāni kammasamādānāni gatisampattipaṭibāḷhāni na vipaccanti.

Here, the Tathāgata understands: "There are some unwholesome actions whose results are hindered by a fortunate destiny and do not ripen.

Ở đây, Như Lai biết rõ: “Có những hành vi ác (nghiệp bất thiện) bị cản trở bởi sự thành tựu của cõi tái sinh (gati-sampatti) nên không thể chín muồi.

Atthekaccāni pāpakāni kammasamādānāni upadhisampattipaṭibāḷhāni na vipaccanti.

There are some unwholesome actions whose results are hindered by fortunate circumstances and do not ripen.

Có những hành vi ác bị cản trở bởi sự thành tựu của thân thể (upadhi-sampatti) nên không thể chín muồi.

Atthekaccāni pāpakāni kammasamādānāni kālasampattipaṭibāḷhāni na vipaccanti.

There are some unwholesome actions whose results are hindered by a fortunate time and do not ripen.

Có những hành vi ác bị cản trở bởi sự thành tựu của thời gian (kāla-sampatti) nên không thể chín muồi.

Atthekaccāni pāpakāni kammasamādānāni payogasampattipaṭibāḷhāni na vipaccanti.

There are some unwholesome actions whose results are hindered by fortunate effort and do not ripen.

Có những hành vi ác bị cản trở bởi sự thành tựu của nỗ lực (payoga-sampatti) nên không thể chín muồi.

2468

‘‘Atthekaccāni pāpakāni kammasamādānāni gativipattiṃ āgamma vipaccanti.

"There are some unwholesome actions whose results ripen on account of an unfortunate destiny.

“Có những hành vi ác chín muồi nhờ vào sự thất bại của cõi tái sinh (gati-vipatti).

Atthekaccāni pāpakāni kammasamādānāni upadhivipattiṃ āgamma vipaccanti.

There are some unwholesome actions whose results ripen on account of unfortunate circumstances.

Có những hành vi ác chín muồi nhờ vào sự thất bại của thân thể (upadhi-vipatti).

Atthekaccāni pāpakāni kammasamādānāni kālavipattiṃ āgamma vipaccanti.

There are some unwholesome actions whose results ripen on account of an unfortunate time.

Có những hành vi ác chín muồi nhờ vào sự thất bại của thời gian (kāla-vipatti).

Atthekaccāni pāpakāni kammasamādānāni payogavipattiṃ āgamma vipaccanti.

There are some unwholesome actions whose results ripen on account of unfortunate effort.

Có những hành vi ác chín muồi nhờ vào sự thất bại của nỗ lực (payoga-vipatti).

2469

‘‘Atthekaccāni kalyāṇāni kammasamādānāni gativipattipaṭibāḷhāni na vipaccanti.

"There are some wholesome actions whose results are hindered by an unfortunate destiny and do not ripen.

“Có những hành vi thiện (nghiệp thiện) bị cản trở bởi sự thất bại của cõi tái sinh nên không thể chín muồi.

Atthekaccāni kalyāṇāni kammasamādānāni upadhivipattipaṭibāḷhāni na vipaccanti.

There are some wholesome actions whose results are hindered by unfortunate circumstances and do not ripen.

Có những hành vi thiện bị cản trở bởi sự thất bại của thân thể nên không thể chín muồi.

Atthekaccāni kalyāṇāni kammasamādānāni kālavipattipaṭibāḷhāni na vipaccanti.

There are some wholesome actions whose results are hindered by an unfortunate time and do not ripen.

Có những hành vi thiện bị cản trở bởi sự thất bại của thời gian nên không thể chín muồi.

Atthekaccāni kalyāṇāni kammasamādānāni payogavipattipaṭibāḷhāni na vipaccanti.

There are some wholesome actions whose results are hindered by unfortunate effort and do not ripen.

Có những hành vi thiện bị cản trở bởi sự thất bại của nỗ lực nên không thể chín muồi.

2470

‘‘Atthekaccāni kalyāṇāni kammasamādānāni gatisampattiṃ āgamma vipaccanti.

"There are some wholesome actions whose results ripen on account of a fortunate destiny.

“Có những hành vi thiện chín muồi nhờ vào sự thành tựu của cõi tái sinh.

Atthekaccāni kalyāṇāni kammasamādānāni upadhisampattiṃ āgamma vipaccanti.

There are some wholesome actions whose results ripen on account of fortunate circumstances.

Có những hành vi thiện chín muồi nhờ vào sự thành tựu của thân thể.

Atthekaccāni kalyāṇāni kammasamādānāni kālasampattiṃ āgamma vipaccanti.

There are some wholesome actions whose results ripen on account of a fortunate time.

Có những hành vi thiện chín muồi nhờ vào sự thành tựu của thời gian.

Atthekaccāni kalyāṇāni kammasamādānāni payogasampattiṃ āgamma vipaccantī’’ti.

There are some wholesome actions whose results ripen on account of fortunate effort."

Có những hành vi thiện chín muồi nhờ vào sự thành tựu của nỗ lực.”

Yā tattha paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ tathāgatassa atītānāgatapaccuppannānaṃ kammasamādānānaṃ ṭhānaso hetuso vipākaṃ yathābhūtaṃ ñāṇaṃ.

The wisdom, understanding... non-delusion, investigation of phenomena, right view that is there—this is the Tathāgata’s knowledge as it really is, of the results of past, future, and present actions, according to their conditions and causes.

Trí tuệ, sự hiểu biết… cho đến không si, sự phân biệt pháp, chánh kiến ở đó – đây là trí tuệ Như Lai biết rõ đúng như thật về sự chín muồi của các hành vi (nghiệp) đã được thực hiện trong quá khứ, vị lai và hiện tại, về nguyên nhân và điều kiện của chúng.

2471

811.(3) Tattha katamaṃ tathāgatassa sabbatthagāminiṃ paṭipadaṃ yathābhūtaṃ ñāṇaṃ?

811.(3) What is the Tathāgata’s knowledge as it really is, of the path leading to all destinations?

811.(3) Ở đây, trí tuệ Như Lai biết rõ đúng như thật về con đường dẫn đến mọi nơi là gì?

Idha tathāgato ‘‘ayaṃ maggo ayaṃ paṭipadā nirayagāmī’’ti^* pajānāti, ‘‘ayaṃ maggo ayaṃ paṭipadā tiracchānayonigāmī’’ti^* pajānāti, ‘‘ayaṃ maggo ayaṃ paṭipadā pettivisayagāmī’’ti pajānāti, ‘‘ayaṃ maggo ayaṃ paṭipadā manussalokagāmī’’ti pajānāti, ‘‘ayaṃ maggo ayaṃ paṭipadā devalokagāmī’’ti pajānāti, ‘‘ayaṃ maggo ayaṃ paṭipadā nibbānagāmī’’ti pajānātīti.

Here, the Tathāgata understands: "This is the path, this is the way leading to hell"; he understands: "This is the path, this is the way leading to the animal realm"; he understands: "This is the path, this is the way leading to the realm of hungry ghosts"; he understands: "This is the path, this is the way leading to the human world"; he understands: "This is the path, this is the way leading to the divine world"; he understands: "This is the path, this is the way leading to Nibbāna."

Ở đây, Như Lai biết rõ: “Con đường này, đạo lộ này dẫn đến địa ngục”; Ngài biết rõ: “Con đường này, đạo lộ này dẫn đến loài súc sinh”; Ngài biết rõ: “Con đường này, đạo lộ này dẫn đến cõi ngạ quỷ”; Ngài biết rõ: “Con đường này, đạo lộ này dẫn đến cõi người”; Ngài biết rõ: “Con đường này, đạo lộ này dẫn đến cõi chư thiên”; Ngài biết rõ: “Con đường này, đạo lộ này dẫn đến Nibbāna.”

Yā tattha paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ tathāgatassa sabbatthagāminiṃ paṭipadaṃ yathābhūtaṃ ñāṇaṃ.

The wisdom, understanding... non-delusion, investigation of phenomena, right view that is there—this is the Tathāgata’s knowledge as it really is, of the path leading to all destinations.

Trí tuệ, sự hiểu biết… cho đến không si, sự phân biệt pháp, chánh kiến ở đó – đây là trí tuệ Như Lai biết rõ đúng như thật về con đường dẫn đến mọi nơi.

2472

812.(4) Tattha katamaṃ tathāgatassa anekadhātunānādhātulokaṃ yathābhūtaṃ ñāṇaṃ?

812.(4) What is the Tathāgata’s knowledge as it really is, of the world with its many and various elements?

812.(4) Ở đây, trí tuệ Như Lai biết rõ đúng như thật về thế giới với nhiều giới và nhiều loại giới là gì?

Idha tathāgato khandhanānattaṃ pajānāti, āyatananānattaṃ pajānāti, dhātunānattaṃ pajānāti, anekadhātunānādhātulokanānattaṃ pajānātīti.

Here, the Tathāgata understands the diversity of aggregates (khandha), he understands the diversity of sense bases (āyatana), he understands the diversity of elements (dhātu), he understands the diversity of the world with its many and various elements.

Ở đây, Như Lai biết rõ sự sai biệt của các uẩn, biết rõ sự sai biệt của các xứ, biết rõ sự sai biệt của các giới, biết rõ sự sai biệt của thế giới với nhiều giới và nhiều loại giới.

Yā tattha paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ tathāgatassa anekadhātunānādhātulokaṃ yathābhūtaṃ ñāṇaṃ.

The wisdom, understanding... non-delusion, investigation of phenomena, right view that is there—this is the Tathāgata’s knowledge as it really is, of the world with its many and various elements.

Trí tuệ, sự hiểu biết… cho đến không si, sự phân biệt pháp, chánh kiến ở đó – đây là trí tuệ Như Lai biết rõ đúng như thật về thế giới với nhiều giới và nhiều loại giới.

2473

813.(5) Tattha katamaṃ tathāgatassa sattānaṃ nānādhimuttikataṃ yathābhūtaṃ ñāṇaṃ?

813.(5) What is the Tathāgata’s knowledge as it really is, of the diverse dispositions of beings?

813.(5) Ở đây, trí tuệ Như Lai biết rõ đúng như thật về sự khuynh hướng khác nhau của các chúng sinh là gì?

Idha tathāgato pajānāti – ‘‘santi sattā hīnādhimuttikā, santi sattā paṇītādhimuttikā.

Here, the Tathāgata understands: "There are beings with base dispositions; there are beings with lofty dispositions.

Ở đây, Như Lai biết rõ: “Có những chúng sinh có khuynh hướng thấp kém, có những chúng sinh có khuynh hướng cao thượng.

Hīnādhimuttikā sattā hīnādhimuttike satte sevanti bhajanti payirupāsanti.

Beings with base dispositions associate with, frequent, and attend upon beings with base dispositions.

Những chúng sinh có khuynh hướng thấp kém giao du, kết bạn, thân cận với những chúng sinh có khuynh hướng thấp kém.

Paṇītādhimuttikā sattā paṇītādhimuttike satte sevanti bhajanti payirupāsanti.

Beings of superior inclination associate with, frequent, and attend upon beings of superior inclination.

Những chúng sinh có khuynh hướng cao thượng giao du, kết bạn, thân cận với những chúng sinh có khuynh hướng cao thượng.

2474

‘‘Atītampi addhānaṃ hīnādhimuttikā sattā hīnādhimuttike satte seviṃsu bhajiṃsu payirupāsiṃsu, paṇītādhimuttikā sattā paṇītādhimuttike satte seviṃsu bhajiṃsu payirupāsiṃsu.

“Even in the past, beings of inferior inclination associated with, frequented, and attended upon beings of inferior inclination; beings of superior inclination associated with, frequented, and attended upon beings of superior inclination.

“Trong quá khứ cũng vậy, những chúng sinh có khuynh hướng thấp kém đã giao du, kết bạn, thân cận với những chúng sinh có khuynh hướng thấp kém; những chúng sinh có khuynh hướng cao thượng đã giao du, kết bạn, thân cận với những chúng sinh có khuynh hướng cao thượng.

2475

‘‘Anāgatampi addhānaṃ hīnādhimuttikā sattā hīnādhimuttike satte sevissanti bhajissanti payirupāsissanti, paṇītādhimuttikā sattā paṇītādhimuttike satte sevissanti bhajissanti payirupāsissantī’’ti.

Even in the future, beings of inferior inclination will associate with, frequent, and attend upon beings of inferior inclination; beings of superior inclination will associate with, frequent, and attend upon beings of superior inclination.”

“Trong vị lai cũng vậy, những chúng sinh có khuynh hướng thấp kém sẽ giao du, kết bạn, thân cận với những chúng sinh có khuynh hướng thấp kém; những chúng sinh có khuynh hướng cao thượng sẽ giao du, kết bạn, thân cận với những chúng sinh có khuynh hướng cao thượng.”

Yā tattha paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ tathāgatassa sattānaṃ nānādhimuttikataṃ yathābhūtaṃ ñāṇaṃ.

The wisdom, understanding…pe… non-delusion, investigation of phenomena, right view that is there – this is the Tathāgata’s knowledge as it really is concerning the diverse inclinations of beings.

Trí tuệ, sự hiểu biết… cho đến không si, sự phân biệt pháp, chánh kiến ở đó – đây là trí tuệ Như Lai biết rõ đúng như thật về sự khuynh hướng khác nhau của các chúng sinh.

2476

814.(6) Tattha katamaṃ tathāgatassa parasattānaṃ parapuggalānaṃ indriyaparopariyattaṃ yathābhūtaṃ ñāṇaṃ?

814. (6) What, there, is the Tathāgata’s knowledge as it really is concerning the faculties of other beings and other individuals, their higher and lower capacities?

814.(6) Ở đây, trí tuệ Như Lai biết rõ đúng như thật về sự hơn kém của các căn của chúng sinh, của các cá nhân khác là gì?

Idha tathāgato sattānaṃ āsayaṃ pajānāti, anusayaṃ pajānāti, caritaṃ pajānāti, adhimuttiṃ pajānāti, apparajakkhe mahārajakkhe tikkhindriye mudindriye svākāre dvākāre suviññāpaye duviññāpaye bhabbābhabbe satte pajānāti.

Here, the Tathāgata understands the disposition of beings, understands their underlying tendencies (anusaya), understands their conduct, understands their inclinations (adhimutti), understands beings who have little dust in their eyes, much dust in their eyes, sharp faculties, dull faculties, good dispositions, bad dispositions, who are easy to teach, difficult to teach, who are capable and incapable.

Ở đây, Như Lai biết rõ khuynh hướng (āsaya) của các chúng sinh, biết rõ tùy miên (anusaya) của các chúng sinh, biết rõ hành vi (carita) của các chúng sinh, biết rõ khuynh hướng (adhimutti) của các chúng sinh, biết rõ những chúng sinh có ít bụi trần, có nhiều bụi trần, có căn nhạy bén, có căn trì độn, có thiện tướng, có ác tướng, dễ giáo hóa, khó giáo hóa, có khả năng giác ngộ, không có khả năng giác ngộ.

2477

815. Katamo ca sattānaṃ āsayo?

815. And what is the disposition of beings?

815. Khuynh hướng (āsaya) của các chúng sinh là gì?

‘‘Sassato loko’’ti vā, ‘‘asassato loko’’ti vā, ‘‘antavā loko’’ti vā, ‘‘anantavā loko’’ti vā, ‘‘taṃ jīvaṃ taṃ sarīra’’nti vā, ‘‘aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīra’’nti vā, ‘‘hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vā, ‘‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti vā, ‘‘hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti vā, ‘‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti vā, iti bhavadiṭṭhisannissitā vā sattā honti vibhavadiṭṭhisannissitā vā.

Either beings are attached to the view of existence, thinking: “The world is eternal” or “The world is not eternal”; “The world is finite” or “The world is infinite”; “The soul is the body” or “The soul is one thing, the body another”; “A Tathāgata exists after death” or “A Tathāgata does not exist after death”; “A Tathāgata both exists and does not exist after death” or “A Tathāgata neither exists nor does not exist after death,” or they are attached to the view of non-existence.

Hoặc là các chúng sinh chấp thủ vào tà kiến về sự tồn tại (bhava-diṭṭhi) như: “Thế gian là thường còn” hoặc “Thế gian là vô thường”; hoặc “Thế gian có giới hạn” hoặc “Thế gian vô hạn”; hoặc “Sinh mạng và thân thể là một” hoặc “Sinh mạng và thân thể là khác”; hoặc “Như Lai tồn tại sau khi chết” hoặc “Như Lai không tồn tại sau khi chết”; hoặc “Như Lai vừa tồn tại vừa không tồn tại sau khi chết” hoặc “Như Lai không tồn tại cũng không không tồn tại sau khi chết”; hoặc là các chúng sinh chấp thủ vào tà kiến về sự không tồn tại (vibhava-diṭṭhi).

Ete vā pana ubho ante anupagamma idappaccayatā paṭiccasamuppannesu dhammesu anulomikā khanti paṭiladdhā hoti yathābhūtaṃ ñāṇaṃ.

Or, without resorting to either of these two extremes, an adaptable patience regarding dependently arisen phenomena based on conditionality is attained, which is knowledge as it really is.

Hoặc là, không đi theo cả hai cực đoan này, sự nhẫn nại thuận theo duyên khởi (idappaccayatā paṭiccasamuppannesu dhammesu anulomikā khanti) và trí tuệ đúng như thật đã được chứng đắc trong các pháp duyên khởi.

Ayaṃ sattānaṃ āsayo.

This is the disposition of beings.

Đây là khuynh hướng của các chúng sinh.

2478

816. Katamo ca sattānaṃ anusayo?

816. And what are the underlying tendencies (anusaya) of beings?

816. Tùy miên (anusaya) của các chúng sinh là gì?

Sattānusayā – kāmarāgānusayo, paṭighānusayo, mānānusayo, diṭṭhānusayo, vicikicchānusayo, bhavarāgānusayo, avijjānusayo.

The underlying tendencies of beings are: the underlying tendency of sensual lust (kāmarāgānusaya), the underlying tendency of aversion (paṭighānusaya), the underlying tendency of conceit (mānānusayo), the underlying tendency of views (diṭṭhānusayo), the underlying tendency of doubt (vicikicchānusayo), the underlying tendency of lust for existence (bhavarāgānusayo), the underlying tendency of ignorance (avijjānusayo).

Các tùy miên của chúng sinh là: tùy miên tham dục (kāmarāgānusaya), tùy miên sân hận (paṭighānusaya), tùy miên kiêu mạn (mānānusaya), tùy miên tà kiến (diṭṭhānusaya), tùy miên hoài nghi (vicikicchānusaya), tùy miên tham ái hữu (bhavarāgānusaya), tùy miên vô minh (avijjānusaya).

Yaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ ettha sattānaṃ rāgānusayo anuseti.

Where there is what is dear and delightful in the world, there the underlying tendency of lust lies latent in beings.

Cái gì là đáng ưa, đáng thích trong thế gian, thì tùy miên tham ái của chúng sinh nằm yên ở đó.

Yaṃ loke appiyarūpaṃ asātarūpaṃ ettha sattānaṃ paṭighānusayo anuseti.

Where there is what is unpleasant and disagreeable in the world, there the underlying tendency of aversion lies latent in beings.

Cái gì là không đáng ưa, không đáng thích trong thế gian, thì tùy miên sân hận của chúng sinh nằm yên ở đó.

Iti imesu dvīsu dhammesu avijjānupatitā.

Thus, ignorance follows these two phenomena.

Như vậy, vô minh đi theo hai pháp này.

Tadekaṭṭho māno ca diṭṭhi ca vicikicchā ca daṭṭhabbā.

Conceit, views, and doubt should be seen as having the same essence.

Kiêu mạn, tà kiến và hoài nghi cần được xem là cùng một bản chất.

Ayaṃ sattānaṃ anusayo.

This is the underlying tendency of beings.

Đây là tùy miên của các chúng sinh.

2479

817. Katamañca sattānaṃ caritaṃ?

817. And what is the conduct of beings?

817. Hành vi (carita) của các chúng sinh là gì?

Puññābhisaṅkhāro, apuññābhisaṅkhāro, āneñjābhisaṅkhāro, parittabhūmako vā mahābhūmako vā – idaṃ sattānaṃ caritaṃ.

Meritorious volitional formations, unmeritorious volitional formations, imperturbable volitional formations, whether belonging to a limited plane or a vast plane – this is the conduct of beings.

Phước hành (puññābhisaṅkhāra), phi phước hành (apuññābhisaṅkhāra), bất động hành (āneñjābhisaṅkhāra), hoặc thuộc cõi thấp (parittabhūmaka) hoặc thuộc cõi cao (mahābhūmaka) – đây là hành vi của các chúng sinh.

2480

818. Katamā ca sattānaṃ adhimutti?

818. And what is the inclination (adhimutti) of beings?

818. Khuynh hướng (adhimutti) của các chúng sinh là gì?

Santi sattā hīnādhimuttikā, santi sattā paṇītādhimuttikā.

There are beings of inferior inclination, there are beings of superior inclination.

Có những chúng sinh có khuynh hướng thấp kém, có những chúng sinh có khuynh hướng cao thượng.

Hīnādhimuttikā sattā hīnādhimuttike satte sevanti bhajanti payirupāsanti.

Beings of inferior inclination associate with, frequent, and attend upon beings of inferior inclination.

Những chúng sinh có khuynh hướng thấp kém giao du, kết bạn, thân cận với những chúng sinh có khuynh hướng thấp kém.

Paṇītādhimuttikā sattā paṇītādhimuttike satte sevanti bhajanti payirupāsanti.

Beings of superior inclination associate with, frequent, and attend upon beings of superior inclination.

Những chúng sinh có khuynh hướng cao thượng giao du, kết bạn, thân cận với những chúng sinh có khuynh hướng cao thượng.

2481

Atītampi addhānaṃ hīnādhimuttikā sattā hīnādhimuttike satte seviṃsu bhajiṃsu payirupāsiṃsu.

Even in the past, beings of inferior inclination associated with, frequented, and attended upon beings of inferior inclination.

Trong quá khứ cũng vậy, những chúng sinh có khuynh hướng thấp kém đã giao du, kết bạn, thân cận với những chúng sinh có khuynh hướng thấp kém.

Paṇītādhimuttikā sattā paṇītādhimuttike satte seviṃsu bhajiṃsu payirupāsiṃsu.

Beings of superior inclination associated with, frequented, and attended upon beings of superior inclination.

Những chúng sanh có khuynh hướng cao thượng đã gần gũi, giao du, phụng sự những chúng sanh có khuynh hướng cao thượng.

2482

Anāgatampi addhānaṃ hīnādhimuttikā sattā hīnādhimuttike satte sevissanti bhajissanti payirupāsissanti.

Even in the future, beings of inferior inclination will associate with, frequent, and attend upon beings of inferior inclination.

Ngay cả trong thời vị lai, những chúng sanh có khuynh hướng thấp kém sẽ gần gũi, giao du, phụng sự những chúng sanh có khuynh hướng thấp kém.

Paṇītādhimuttikā sattā paṇītādhimuttike satte sevissanti bhajissanti payirupāsissanti.

Beings of superior inclination will associate with, frequent, and attend upon beings of superior inclination.

Những chúng sanh có khuynh hướng cao thượng sẽ gần gũi, giao du, phụng sự những chúng sanh có khuynh hướng cao thượng.

Ayaṃ sattānaṃ adhimutti.

This is the inclination of beings.

Đây là khuynh hướng của các chúng sanh.

2483

819. Katame te sattā mahārajakkhā?

819. Which are those beings who have much dust in their eyes?

819. Những chúng sanh nào là những chúng sanh có nhiều bụi bặm?

Dasa kilesavatthūni – lobho, doso, moho, māno, diṭṭhi, vicikicchā, thinaṃ, uddhaccaṃ, ahirikaṃ, anottappaṃ.

The ten bases of defilement are: greed, hatred, delusion, conceit, views, doubt, sloth, restlessness, shamelessness, lack of moral dread.

Mười pháp phiền não – tham, sân, si, mạn, tà kiến, hoài nghi, hôn trầm, trạo cử, vô tàm, vô quý.

Yesaṃ sattānaṃ imāni dasa kilesavatthūni āsevitāni bhāvitāni bahulīkatāni ussadagatāni, ime te sattā mahārajakkhā.

Those beings in whom these ten bases of defilement are practiced, developed, made much of, and have reached fullness—these are the beings who have much dust in their eyes.

Những chúng sanh nào đã thực hành, đã tu tập, đã làm cho sung mãn, đã làm cho tăng trưởng mười pháp phiền não này, những chúng sanh ấy là những chúng sanh có nhiều bụi bặm.

2484

820. Katame te sattā apparajakkhā?

820. Which are those beings who have little dust in their eyes?

820. Những chúng sanh nào là những chúng sanh có ít bụi bặm?

Yesaṃ sattānaṃ imāni dasa kilesavatthūni anāsevitāni abhāvitāni abahulīkatāni anussadagatāni, ime te sattā apparajakkhā.

Those beings in whom these ten bases of defilement are not practiced, not developed, not made much of, and have not reached fullness—these are the beings who have little dust in their eyes.

Những chúng sanh nào đã không thực hành, đã không tu tập, đã không làm cho sung mãn, đã không làm cho tăng trưởng mười pháp phiền não này, những chúng sanh ấy là những chúng sanh có ít bụi bặm.

2485

821. Katame te sattā mudindriyā?

825. Which are those beings who are difficult to teach?

821. Những chúng sanh nào là những chúng sanh có căn tánh yếu kém?

Pañcindriyāni – saddhindriyaṃ, vīriyindriyaṃ, satindriyaṃ, samādhindriyaṃ, paññindriyaṃ.

The five faculties are: the faculty of faith (saddhindriya), the faculty of energy (vīriyindriya), the faculty of mindfulness (satindriya), the faculty of concentration (samādhindriya), the faculty of wisdom (paññindriya).

Năm căn – tín căn, tấn căn, niệm căn, định căn, tuệ căn.

Yesaṃ sattānaṃ imāni pañcindriyāni anāsevitāni abhāvitāni abahulīkatāni anussadagatāni, ime te sattā mudindriyā.

Those beings in whom these five faculties are not practiced, not developed, not made much of, and have not reached fullness—these are the beings with dull faculties.

Những chúng sanh nào đã không thực hành, đã không tu tập, đã không làm cho sung mãn, đã không làm cho tăng trưởng năm căn này, những chúng sanh ấy là những chúng sanh có căn tánh yếu kém.

2486

822. Katame te sattā tikkhindriyā?

822. Which are those beings who have sharp faculties?

822. Những chúng sanh nào là những chúng sanh có căn tánh sắc bén?

Yesaṃ sattānaṃ imāni pañcindriyāni āsevitāni bhāvitāni bahulīkatāni ussadagatāni, ime te sattā tikkhindriyā.

Those beings in whom these five faculties are practiced, developed, made much of, and have reached fullness—these are the beings with sharp faculties.

Những chúng sanh nào đã thực hành, đã tu tập, đã làm cho sung mãn, đã làm cho tăng trưởng năm căn này, những chúng sanh ấy là những chúng sanh có căn tánh sắc bén.

2487

823. Katame te sattā dvākārā?

823. Which are those beings who have bad dispositions (dvākārā)?

823. Những chúng sanh nào là những chúng sanh có hai trạng thái?

Ye te sattā pāpāsayā pāpānusayā pāpacaritā pāpādhimuttikā mahārajakkhā mudindriyā, ime te sattā dvākārā.

Those beings who have evil dispositions, evil underlying tendencies, evil conduct, evil inclinations, who have much dust in their eyes, and dull faculties—these are the beings who have bad dispositions.

Những chúng sanh nào có ý đồ bất thiện, có tùy miên bất thiện, có hành vi bất thiện, có khuynh hướng bất thiện, có nhiều bụi bặm, có căn tánh yếu kém, những chúng sanh ấy là những chúng sanh có hai trạng thái.

2488

824. Katame te sattā svākārā?

824. Which are those beings who have good dispositions (svākārā)?

824. Những chúng sanh nào là những chúng sanh có trạng thái tốt đẹp?

Ye te sattā kalyāṇāsayā kalyāṇacaritā kalyāṇādhimuttikā apparajakkhā tikkhindriyā, ime te sattā svākārā.

Those beings who have wholesome dispositions, wholesome conduct, wholesome inclinations, who have little dust in their eyes, and sharp faculties—these are the beings who have good dispositions.

Những chúng sanh nào có ý đồ thiện lành, có hành vi thiện lành, có khuynh hướng thiện lành, có ít bụi bặm, có căn tánh sắc bén, những chúng sanh ấy là những chúng sanh có trạng thái tốt đẹp.

2489

825. Katame te sattā duviññāpayā?

825. Which are those beings who are difficult to teach?

825. Những chúng sanh nào là những chúng sanh khó giáo hóa?

Ye ca te sattā dvākārā, teva te sattā duviññāpayā.

Those beings who have bad dispositions, those same beings are difficult to teach.

Những chúng sanh nào có hai trạng thái, chính những chúng sanh ấy là những chúng sanh khó giáo hóa.

Ye ca te sattā svākārā, teva te sattā suviññāpayā.

Those beings who have good dispositions, those same beings are easy to teach.

Những chúng sanh nào có trạng thái tốt đẹp, chính những chúng sanh ấy là những chúng sanh dễ giáo hóa.

2490

826. Katame te sattā abhabbā?

826. Which are those beings who are incapable (abhabbā)?

826. Những chúng sanh nào là những chúng sanh không có khả năng?

Ye te sattā kammāvaraṇena samannāgatā kilesāvaraṇena samannāgatā vipākāvaraṇena samannāgatā assaddhā acchandikā duppaññā abhabbā niyāmaṃ okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattaṃ, ime te sattā abhabbā.

Those beings who are endowed with a hindrance of kamma, endowed with a hindrance of defilements, endowed with a hindrance of results; who are without faith, without desire, without wisdom—they are incapable of entering the fixed path of wholesome phenomena, the path of rightness. These are the beings who are incapable.

Những chúng sanh nào bị nghiệp chướng che lấp, bị phiền não che lấp, bị quả báo che lấp, không có đức tin, không có ước muốn, thiếu trí tuệ, không có khả năng đi vào chánh định trong các pháp thiện lành, những chúng sanh ấy là những chúng sanh không có khả năng.

2491

827. Katame te sattā bhabbā?

827. Which are those beings who are capable (bhabbā)?

827. Những chúng sanh nào là những chúng sanh có khả năng?

Ye te sattā na kammāvaraṇena samannāgatā na kilesāvaraṇena samannāgatā na vipākāvaraṇena samannāgatā saddhā chandikā paññavanto bhabbā niyāmaṃ okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattaṃ, ime te sattā bhabbāti.

Those beings who are not endowed with a hindrance of kamma, not endowed with a hindrance of defilements, not endowed with a hindrance of results; who are faithful, desirous, wise—they are capable of entering the fixed path of wholesome phenomena, the path of rightness. These are the beings who are capable.

Những chúng sanh nào không bị nghiệp chướng che lấp, không bị phiền não che lấp, không bị quả báo che lấp, có đức tin, có ước muốn, có trí tuệ, có khả năng đi vào chánh định trong các pháp thiện lành, những chúng sanh ấy là những chúng sanh có khả năng.

Yā tattha paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ tathāgatassa parasattānaṃ parapuggalānaṃ indriyaparopariyattaṃ yathābhūtaṃ ñāṇaṃ.

The wisdom, understanding…pe… non-delusion, investigation of phenomena, right view that is there – this is the Tathāgata’s knowledge as it really is concerning the faculties of other beings and other individuals, their higher and lower capacities.

Trí tuệ, sự hiểu biết… cho đến không si mê, sự phân tích các pháp, chánh kiến – đây là tri kiến như thật của Như Lai về các căn tánh khác nhau của các chúng sanh khác, của các cá nhân khác.

2492

828.(7) Tattha katamaṃ tathāgatassa jhānavimokkhasamādhisamāpattīnaṃ saṃkilesaṃ vodānaṃ yathābhūtaṃ ñāṇaṃ?

828. (7) What, there, is the Tathāgata’s knowledge as it really is concerning the defilement, purification, and emergence of the jhānas, deliverances, concentrations, and attainments?

828.(7) Trong đó, tri kiến như thật của Như Lai về sự ô nhiễm và sự thanh tịnh của các thiền, các giải thoát, các định, các đẳng chí là gì?

Jhāyīti.

There are meditators (jhāyī).

Thiền giả.

Cattāro jhāyī.

There are four types of meditators.

Có bốn loại thiền giả.

Atthekacco jhāyī sampattiyeva^* samānaṃ vipattīti pacceti, atthekacco jhāyī vipattiṃyeva^* samānaṃ sampattīti pacceti, atthekacco jhāyī sampattiyeva samānaṃ sampattīti pacceti, atthekacco jhāyī vipattiyeva samānaṃ vipattīti pacceti – ime cattāro jhāyī.

In one case, a meditator perceives a true attainment as a failure; in another case, a meditator perceives a true failure as an attainment; in another case, a meditator perceives a true attainment as an attainment; in another case, a meditator perceives a true failure as a failure – these are the four types of meditators.

Có thiền giả nhận thức sự thành tựu là sự thất bại, có thiền giả nhận thức sự thất bại là sự thành tựu, có thiền giả nhận thức sự thành tựu là sự thành tựu, có thiền giả nhận thức sự thất bại là sự thất bại – đây là bốn loại thiền giả.

2493

Aparepi cattāro jhāyī.

There are also another four types of meditators.

Lại có bốn loại thiền giả khác.

Atthekacco jhāyī dandhaṃ samāpajjati khippaṃ vuṭṭhāti, atthekacco jhāyī khippaṃ samāpajjati dandhaṃ vuṭṭhāti, atthekacco jhāyī dandhaṃ samāpajjati dandhaṃ vuṭṭhāti, atthekacco jhāyī khippaṃ samāpajjati khippaṃ vuṭṭhāti – ime cattāro jhāyī.

Here, one meditator enters slowly and emerges quickly; another meditator enters quickly and emerges slowly; another meditator enters slowly and emerges slowly; another meditator enters quickly and emerges quickly—these are the four meditators.

Có thiền giả nhập chậm và xuất nhanh, có thiền giả nhập nhanh và xuất chậm, có thiền giả nhập chậm và xuất chậm, có thiền giả nhập nhanh và xuất nhanh – đây là bốn loại thiền giả.

2494

Aparepi cattāro jhāyī.

There are also four other meditators.

Lại có bốn loại thiền giả khác.

Atthekacco jhāyī samādhismiṃ samādhikusalo hoti, na samādhismiṃ samāpattikusalo; atthekacco jhāyī samādhismiṃ samāpattikusalo hoti, na samādhismiṃ samādhikusalo; atthekacco jhāyī samādhismiṃ samādhikusalo ca hoti, samādhismiṃ samāpattikusalo ca; atthekacco jhāyī neva samādhismiṃ samādhikusalo hoti, na samādhismiṃ samāpattikusalo – ime cattāro jhāyī.

Here, one meditator is skilled in concentration regarding concentration, but not skilled in attainment regarding concentration; another meditator is skilled in attainment regarding concentration, but not skilled in concentration regarding concentration; another meditator is skilled in both concentration and attainment regarding concentration; another meditator is skilled in neither concentration nor attainment regarding concentration—these are the four meditators.

Có thiền giả khéo léo trong định nhưng không khéo léo trong sự nhập định; có thiền giả khéo léo trong sự nhập định nhưng không khéo léo trong định; có thiền giả khéo léo trong định và cũng khéo léo trong sự nhập định; có thiền giả không khéo léo trong định cũng không khéo léo trong sự nhập định – đây là bốn loại thiền giả.

2495

‘‘Jhāna’’nti.

"Jhāna"

“Thiền” là gì?

Cattāri jhānāni – paṭhamaṃ jhānaṃ, dutiyaṃ jhānaṃ, tatiyaṃ jhānaṃ, catutthaṃ jhānaṃ.

There are four jhāna: the first jhāna, the second jhāna, the third jhāna, the fourth jhāna.

Bốn thiền – sơ thiền, nhị thiền, tam thiền, tứ thiền.

2496

‘‘Vimokkho’’ti.

"Vimokkha"

“Giải thoát” là gì?

Aṭṭha vimokkhā.

There are eight vimokkha.

Tám giải thoát.

Rūpī rūpāni passati – ayaṃ paṭhamo vimokkho.

One with form sees forms—this is the first vimokkha.

Người có sắc thấy các sắc – đây là giải thoát thứ nhất.

2497

Ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati – ayaṃ dutiyo vimokkho.

One internally conscious of formlessness sees external forms—this is the second vimokkha.

Người có tưởng vô sắc bên trong thấy các sắc bên ngoài – đây là giải thoát thứ hai.

2498

Subhanteva adhimutto hoti – ayaṃ tatiyo vimokkho.

One is intent on the beautiful—this is the third vimokkha.

Chỉ chuyên chú vào cái đẹp – đây là giải thoát thứ ba.

2499

Sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ‘‘ananto ākāso’’ti ākāsānañcāyatanaṃ upasampajja viharati – ayaṃ catuttho vimokkho.

By utterly transcending perceptions of form, by the disappearance of perceptions of sensory impingement, by not attending to perceptions of diversity, one enters and remains in the dimension of infinite space, thinking, "Space is infinite"—this is the fourth vimokkha.

Vượt qua hoàn toàn các tưởng sắc, diệt trừ các tưởng chướng ngại, không tác ý các tưởng sai biệt, với ý nghĩ “không gian là vô biên” mà chứng đạt và an trú vào Không Vô Biên Xứ – đây là giải thoát thứ tư.

2500

Sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma ‘‘anantaṃ viññāṇa’’nti viññāṇañcāyatanaṃ upasampajja viharati – ayaṃ pañcamo vimokkho.

By utterly transcending the dimension of infinite space, one enters and remains in the dimension of infinite consciousness, thinking, "Consciousness is infinite"—this is the fifth vimokkha.

Vượt qua hoàn toàn Không Vô Biên Xứ, với ý nghĩ “thức là vô biên” mà chứng đạt và an trú vào Thức Vô Biên Xứ – đây là giải thoát thứ năm.

2501

Sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma ‘‘natthi kiñci’’ti ākiñcaññāyatanaṃ upasampajja viharati – ayaṃ chaṭṭho vimokkho.

By utterly transcending the dimension of infinite consciousness, one enters and remains in the dimension of nothingness, thinking, "There is nothing"—this is the sixth vimokkha.

Vượt qua hoàn toàn Thức Vô Biên Xứ, với ý nghĩ “không có gì cả” mà chứng đạt và an trú vào Vô Sở Hữu Xứ – đây là giải thoát thứ sáu.

2502

Sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja viharati – ayaṃ sattamo vimokkho.

By utterly transcending the dimension of nothingness, one enters and remains in the dimension of neither perception nor non-perception—this is the seventh vimokkha.

Vượt qua hoàn toàn Vô Sở Hữu Xứ mà chứng đạt và an trú vào Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ – đây là giải thoát thứ bảy.

2503

Sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṃ samatikkamma saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharati – ayaṃ aṭṭhamo vimokkho.

By utterly transcending the dimension of neither perception nor non-perception, one enters and remains in the cessation of perception and feeling—this is the eighth vimokkha.

Vượt qua hoàn toàn Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ mà chứng đạt và an trú vào Diệt Thọ Tưởng Định – đây là giải thoát thứ tám.

2504

‘‘Samādhī’’ti.

"Samādhi"

“Định” là gì?

Tayo samādhī – savitakkasavicāro samādhi, avitakkavicāramatto samādhi, avitakkaavicāro samādhi.

There are three kinds of samādhi: samādhi with initial application and sustained application, samādhi with only sustained application, and samādhi without initial application and sustained application.

Ba định – định có tầm có tứ, định không tầm chỉ có tứ, định không tầm không tứ.

2505

‘‘Samāpattī’’ti.

"Samāpatti"

“Đẳng chí” là gì?

Nava anupubbavihārasamāpattiyo – paṭhamajjhānasamāpatti, dutiyajjhānasamāpatti, tatiyajjhānasamāpatti, catutthajjhānasamāpatti, ākāsānañcāyatanasamāpatti, viññāṇañcāyatanasamāpatti, ākiñcaññāyatanasamāpatti, nevasaññānāsaññāyatanasamāpatti, saññāvedayitanirodhasamāpatti.

There are nine progressive dwelling attainments: the attainment of the first jhāna, the attainment of the second jhāna, the attainment of the third jhāna, the attainment of the fourth jhāna, the attainment of the dimension of infinite space, the attainment of the dimension of infinite consciousness, the attainment of the dimension of nothingness, the attainment of the dimension of neither perception nor non-perception, and the attainment of the cessation of perception and feeling.

Chín bậc đẳng chí tuần tự – nhập sơ thiền, nhập nhị thiền, nhập tam thiền, nhập tứ thiền, nhập Không Vô Biên Xứ, nhập Thức Vô Biên Xứ, nhập Vô Sở Hữu Xứ, nhập Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ, nhập Diệt Thọ Tưởng Định.

2506

‘‘Saṃkilesa’’nti hānabhāgiyo dhammo.

"Saṃkilesa" is a state leading to decline.

“Ô nhiễm” là pháp thuộc về thoái đọa.

‘‘Vodāna’’nti visesabhāgiyo dhammo.

"Vodāna" is a state leading to distinction.

“Thanh tịnh” là pháp thuộc về thù thắng.

‘‘Vuṭṭhāna’’nti.

"Vuṭṭhāna"

“Xuất định” là gì?

Vodānampi vuṭṭhānaṃ, tamhā tamhā samādhimhā vuṭṭhānampi vuṭṭhānanti.

Purity (vodāna) is also emergence (vuṭṭhāna), and emergence from this or that samādhi is also emergence.

Thanh tịnh cũng là xuất định, xuất khỏi từng định ấy cũng là xuất định.

Yā tattha paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ tathāgatassa jhānavimokkhasamādhisamāpattīnaṃ saṃkilesaṃ vodānaṃ vuṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ ñāṇaṃ.

The wisdom, understanding... non-delusion, investigation of phenomena, right view that is present there—this is the Tathāgata's knowledge as it truly is concerning the defilement, purity, and emergence of jhāna, vimokkha, samādhi, and samāpatti.

Trí tuệ, sự hiểu biết… cho đến không si mê, sự phân tích các pháp, chánh kiến – đây là tri kiến như thật của Như Lai về sự ô nhiễm, sự thanh tịnh, sự xuất định của các thiền, các giải thoát, các định, các đẳng chí.

2507

829.(8) Tattha katamaṃ tathāgatassa pubbenivāsānussati yathābhūtaṃ ñāṇaṃ?

829.(8) What there is the Tathāgata's knowledge of the recollection of past lives as it truly is?

829.(8) Trong đó, tri kiến như thật của Như Lai về túc mạng niệm là gì?

Idha tathāgato anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati, seyyathidaṃ – ekampi jātiṃ dvepi jātiyo tissopi jātiyo catassopi jātiyo pañcapi jātiyo dasapi jātiyo vīsampi jātiyo tiṃsampi jātiyo cattālīsampi jātiyo paññāsampi jātiyo jātisatampi jātisahassampi jātisatasahassampi anekepi saṃvaṭṭakappe anekepi vivaṭṭakappe anekepi saṃvaṭṭavivaṭṭakappe ‘‘amutrāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto amutra udapādiṃ; tatrāpāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto idhūpapanno’’ti.

Here, the Tathāgata recollects manifold past lives, that is, one birth, two births, three births, four births, five births, ten births, twenty births, thirty births, forty births, fifty births, a hundred births, a thousand births, a hundred thousand births, many eons of cosmic contraction, many eons of cosmic expansion, many eons of cosmic contraction and expansion: "There I was named thus, of such a clan, of such a complexion, nourished by such food, experiencing such pleasure and pain, having such a lifespan; having passed away from there, I arose elsewhere; there too I was named thus, of such a clan, of such a complexion, nourished by such food, experiencing such pleasure and pain, having such a lifespan; having passed away from there, I arose here."

Ở đây, Như Lai nhớ lại nhiều đời sống quá khứ khác nhau, đó là – một đời, hai đời, ba đời, bốn đời, năm đời, mười đời, hai mươi đời, ba mươi đời, bốn mươi đời, năm mươi đời, một trăm đời, một ngàn đời, một trăm ngàn đời, nhiều kiếp hoại (saṃvaṭṭakappe), nhiều kiếp thành (vivaṭṭakappe), nhiều kiếp hoại và thành (saṃvaṭṭavivaṭṭakappe) rằng: ‘‘Ở nơi kia, ta có tên như vậy, dòng dõi như vậy, dung mạo như vậy, thức ăn như vậy, kinh nghiệm khổ lạc như vậy, tuổi thọ như vậy. Ta chết từ đó, sinh vào nơi kia; ở nơi đó, ta có tên như vậy, dòng dõi như vậy, dung mạo như vậy, thức ăn như vậy, kinh nghiệm khổ lạc như vậy, tuổi thọ như vậy. Ta chết từ đó, sinh vào đây.”

Iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussaratīti.

Thus, with all their details and circumstances, he recollects manifold past lives.

Như vậy, Như Lai nhớ lại nhiều đời sống quá khứ khác nhau với các chi tiết và đặc điểm.

Yā tattha paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ tathāgatassa pubbenivāsānussati yathābhūtaṃ ñāṇaṃ.

The wisdom, understanding... non-delusion, investigation of phenomena, right view that is present there—this is the Tathāgata's knowledge of the recollection of past lives as it truly is.

Trí tuệ, sự hiểu biết…pe… không si mê, sự phân biệt pháp (dhammavicayo), chánh kiến (sammādiṭṭhi) ở nơi đó – đây là trí tuệ Như Lai về sự nhớ lại các đời sống quá khứ (pubbenivāsānussati) đúng như thật.

2508

830.(9) Tattha katamaṃ tathāgatassa sattānaṃ cutūpapātaṃ yathābhūtaṃ ñāṇaṃ?

830.(9) What there is the Tathāgata's knowledge of the passing away and reappearance of beings as it truly is?

830.(9) Thế nào là trí tuệ Như Lai về sự sinh và diệt của chúng sinh đúng như thật?

Idha tathāgato dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate yathākammūpage satte pajānāti – ‘‘ime vata bhonto sattā kāyaduccaritena samannāgatā vacīduccaritena samannāgatā manoduccaritena samannāgatā ariyānaṃ upavādakā micchādiṭṭhikā micchādiṭṭhikammasamādānā.

Here, with the divine eye, purified and surpassing that of humans, the Tathāgata sees beings passing away and reappearing, inferior and superior, beautiful and ugly, fortunate and unfortunate, and he understands how beings fare according to their kamma: "Indeed, these good beings, endowed with misconduct in body, misconduct in speech, misconduct in mind, revilers of noble ones, holding wrong views, undertaking actions based on wrong views.

Ở đây, Như Lai với thiên nhãn thanh tịnh, siêu việt loài người, thấy các chúng sinh đang chết và đang sinh, kẻ hạ liệt, người cao sang, kẻ xinh đẹp, người xấu xí, kẻ được sinh vào cảnh thiện, người được sinh vào cảnh ác, hiểu rõ các chúng sinh tùy theo nghiệp của họ – ‘‘Ôi, những chúng sinh này đã hành động ác về thân, ác về lời, ác về ý, phỉ báng các bậc Thánh, tà kiến, chấp nhận nghiệp tà kiến.

Te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapannā.

Upon the breakup of the body, after death, they have reappeared in a state of deprivation, a bad destination, a downfall, in hell.

Do thân hoại mạng chung, họ sinh vào cõi đọa lạc, ác thú, khổ cảnh, địa ngục.

Ime vā pana bhonto sattā kāyasucaritena samannāgatā vacīsucaritena samannāgatā manosucaritena samannāgatā ariyānaṃ anupavādakā sammādiṭṭhikā sammādiṭṭhikammasamādānā.

These other good beings, however, endowed with good conduct in body, good conduct in speech, good conduct in mind, not revilers of noble ones, holding right views, undertaking actions based on right views.

Hoặc những chúng sinh này đã hành động thiện về thân, thiện về lời, thiện về ý, không phỉ báng các bậc Thánh, chánh kiến, chấp nhận nghiệp chánh kiến.

Te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannā’’ti.

Upon the breakup of the body, after death, they have reappeared in a good destination, in a heavenly world."

Do thân hoại mạng chung, họ sinh vào cõi thiện, cõi trời.”

Iti dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate yathākammūpage satte pajānātīti.

Thus, with the divine eye, purified and surpassing that of humans, he sees beings passing away and reappearing, inferior and superior, beautiful and ugly, fortunate and unfortunate, and he understands how beings fare according to their kamma.

Như vậy, với thiên nhãn thanh tịnh, siêu việt loài người, Như Lai thấy các chúng sinh đang chết và đang sinh, kẻ hạ liệt, người cao sang, kẻ xinh đẹp, người xấu xí, kẻ được sinh vào cảnh thiện, người được sinh vào cảnh ác, hiểu rõ các chúng sinh tùy theo nghiệp của họ.

Yā tattha paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ tathāgatassa sattānaṃ cutūpapātaṃ yathābhūtaṃ ñāṇaṃ.

The wisdom, understanding... non-delusion, investigation of phenomena, right view that is present there—this is the Tathāgata's knowledge of the passing away and reappearance of beings as it truly is.

Trí tuệ, sự hiểu biết…pe… không si mê, sự phân biệt pháp, chánh kiến ở nơi đó – đây là trí tuệ Như Lai về sự sinh và diệt của chúng sinh đúng như thật.

2509

831.(10) Tattha katamaṃ tathāgatassa āsavānaṃ khayaṃ yathābhūtaṃ ñāṇaṃ?

831.(10) What there is the Tathāgata's knowledge of the destruction of the āsavas as it truly is?

831.(10) Thế nào là trí tuệ Như Lai về sự đoạn tận các lậu hoặc (āsava) đúng như thật?

Idha tathāgato āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharatīti.

Here, the Tathāgata, by the destruction of the āsavas, enters and remains in the stainless liberation of mind and liberation by wisdom, having directly known and realized it for himself in this very life.

Ở đây, Như Lai, do đoạn tận các lậu hoặc, tự mình với thắng trí chứng ngộ và an trú trong sự giải thoát tâm (cetovimutti) không lậu hoặc, giải thoát tuệ (paññāvimutti) không lậu hoặc ngay trong hiện tại.

Yā tattha paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ tathāgatassa āsavānaṃ khayaṃ yathābhūtaṃ ñāṇanti.

The wisdom, understanding... non-delusion, investigation of phenomena, right view that is present there—this is the Tathāgata's knowledge of the destruction of the āsavas as it truly is.

Trí tuệ, sự hiểu biết…pe… không si mê, sự phân biệt pháp, chánh kiến ở nơi đó – đây là trí tuệ Như Lai về sự đoạn tận các lậu hoặc đúng như thật.

2510

Dasakaṃ.

The Chapter of Tens.

Phần Mười.

2511

Ñāṇavibhaṅgo niṭṭhito.

The Analysis of Knowledge is finished.

Phân Tích Trí Tuệ đã xong.

Table of Contents

16. Ñāṇavibhaṅgo

16. Division of Knowledge

16. Phân Tích Trí Tuệ

1. Ekakamātikā

1. Single-Category Matrix

1. Đơn đề

2. Dukamātikā

2. Dual-Category Matrix

2. Dukamātikā

3. Tikamātikā

3. Triplet Matrix

3. Tikamātikā

4. Catukkamātikā

4. The Chapter on Fours

4. Danh mục bốn pháp (Catukkamātikā)

5. Pañcakamātikā

5. The Chapter on Fives

5. Danh mục năm pháp (Pañcakamātikā)

6. Chakkamātikā

6. The Chapter on Sixes

6. Danh mục sáu pháp (Chakkamātikā)

7. Sattakamātikā

7. The Chapter on Sevens

7. Danh mục bảy pháp (Sattakamātikā)

8. Aṭṭhakamātikā

8. The Chapter on Eights

8. Danh mục tám pháp (Aṭṭhakamātikā)

9. Navakamātikā

9. The Chapter on Nines

9. Danh mục chín pháp (Navakamātikā)

10. Dasakamātikā

10. The Chapter on Tens

10. Mười Đề Mục (Dasakamātikā)

Mātikā

Summary

Đề Mục (Mātikā)

1. Ekakaniddeso

1. Section on Ones

1. Phần Giải Thích Một Pháp (Ekakaniddeso)

2. Dukaniddeso

2. The Explanation of Dyads

2. Phần trình bày hai loại

3. Tikaniddeso

3. Exposition of Tika

3. Phần Ba

4. Catukkaniddeso

4. The Section of Fours

4. Phần giải thích bộ bốn

5. Pañcakaniddeso

5. Exposition of Fives

5. Giải thích Phần Năm

6. Chakkaniddeso

6. Exposition of Sixes

6. Giải thích Phần Sáu

7. Sattakaniddeso

7. Exposition of Sevens

7. Giải thích Phần Bảy

8. Aṭṭhakaniddeso

8. The Octad Exposition

8. Giải thích Phần Tám

9. Navakaniddeso

9. The Ennead Exposition

9. Giải thích Phần Chín

10. Dasakaniddeso

10. The Decad Exposition

10. Giải thích Phần Mười

Settings