355. Cattāro satipaṭṭhānā – idha bhikkhu ajjhattaṃ kāye kāyānupassī viharati bahiddhā kāye kāyānupassī viharati ajjhattabahiddhā kāye kāyānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ, ajjhattaṃ vedanāsu vedanānupassī viharati bahiddhā vedanāsu vedanānupassī viharati ajjhattabahiddhā vedanāsu vedanānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ, ajjhattaṃ citte cittānupassī viharati bahiddhā citte cittānupassī viharati ajjhattabahiddhā citte cittānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ, ajjhattaṃ dhammesu dhammānupassī viharati bahiddhā dhammesu dhammānupassī viharati ajjhattabahiddhā dhammesu dhammānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ.
355. There are four foundations of mindfulness: Here, a bhikkhu dwells contemplating the body in the body internally, dwells contemplating the body in the body externally, dwells contemplating the body in the body internally and externally, ardent, clearly comprehending, and mindful, having removed covetousness and displeasure in the world. He dwells contemplating feelings in feelings internally, dwells contemplating feelings in feelings externally, dwells contemplating feelings in feelings internally and externally, ardent, clearly comprehending, and mindful, having removed covetousness and displeasure in the world. He dwells contemplating mind in mind internally, dwells contemplating mind in mind externally, dwells contemplating mind in mind internally and externally, ardent, clearly comprehending, and mindful, having removed covetousness and displeasure in the world. He dwells contemplating phenomena in phenomena internally, dwells contemplating phenomena in phenomena externally, dwells contemplating phenomena in phenomena internally and externally, ardent, clearly comprehending, and mindful, having removed covetousness and displeasure in the world.
355. Bốn pháp Quán niệm xứ (Satipaṭṭhāna) – Ở đây, một tỳ khưu an trú quán thân trên thân nội tại, an trú quán thân trên thân ngoại tại, an trú quán thân trên thân nội tại và ngoại tại, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, loại bỏ tham ái và ưu bi trong đời. Vị ấy an trú quán thọ trên các cảm thọ nội tại, an trú quán thọ trên các cảm thọ ngoại tại, an trú quán thọ trên các cảm thọ nội tại và ngoại tại, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, loại bỏ tham ái và ưu bi trong đời. Vị ấy an trú quán tâm trên tâm nội tại, an trú quán tâm trên tâm ngoại tại, an trú quán tâm trên tâm nội tại và ngoại tại, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, loại bỏ tham ái và ưu bi trong đời. Vị ấy an trú quán pháp trên các pháp nội tại, an trú quán pháp trên các pháp ngoại tại, an trú quán pháp trên các pháp nội tại và ngoại tại, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, loại bỏ tham ái và ưu bi trong đời.
356. Kathañca bhikkhu ajjhattaṃ kāye kāyānupassī viharati?
356. And how, bhikkhu, does a bhikkhu dwell contemplating the body in the body internally?
356. Và này các tỳ khưu, thế nào là một tỳ khưu an trú quán thân trên thân nội tại?
Idha bhikkhu ajjhattaṃ kāyaṃ uddhaṃ pādatalā adho kesamatthakā tacapariyantaṃ pūraṃ nānappakārassa asucino paccavekkhati – ‘‘atthi imasmiṃ kāye kesā lomā nakhā dantā taco maṃsaṃ nhāru* aṭṭhi aṭṭhimiñjaṃ* vakkaṃ hadayaṃ yakanaṃ kilomakaṃ pihakaṃ papphāsaṃ antaṃ antaguṇaṃ udariyaṃ karīsaṃ pittaṃ semhaṃ pubbo lohitaṃ sedo medo assu vasā kheḷo siṅghāṇikā lasikā mutta’’nti.
Here, a bhikkhu reviews his own body, from the soles of the feet upwards, from the tips of the hair downwards, enclosed by skin, full of many kinds of impurities: "In this body there are hair, body-hair, nails, teeth, skin, flesh, sinews, bones, bone-marrow, kidneys, heart, liver, diaphragm, spleen, lungs, intestines, mesentery, stomach-contents, feces, bile, phlegm, pus, blood, sweat, fat, tears, grease, saliva, snot, joint-fluid, urine."
Ở đây, một tỳ khưu quán xét thân nội tại, từ lòng bàn chân trở lên, từ ngọn tóc trở xuống, bị bao bọc bởi da, đầy dẫy những thứ bất tịnh đủ loại: “Trong thân này có tóc, lông, móng, răng, da, thịt, gân, xương, tủy xương, thận, tim, gan, màng phổi, lá lách, phổi, ruột, màng ruột, dạ dày, phân, mật, đờm, mủ, máu, mồ hôi, mỡ, nước mắt, mỡ da, nước bọt, nước mũi, dịch khớp, nước tiểu.”
So taṃ nimittaṃ āsevati bhāveti bahulīkaroti svāvatthitaṃ vavatthapeti.
He practises that sign, develops it, makes it abundant, firmly establishes it, and determines it.
Vị ấy thực hành, phát triển, làm cho sung mãn dấu hiệu (nimitta) ấy, và phân biệt rõ ràng.
So taṃ nimittaṃ āsevitvā bhāvetvā bahulīkaritvā svāvatthitaṃ vavatthapetvā bahiddhā kāye cittaṃ upasaṃharati.
Having practised that sign, developed it, made it abundant, firmly established it, and determined it, he then directs his mind to the body of another.
Sau khi thực hành, phát triển, làm cho sung mãn dấu hiệu ấy, và phân biệt rõ ràng, vị ấy hướng tâm đến thân ngoại tại.
Kathañca bhikkhu bahiddhā kāye kāyānupassī viharati?
And how, bhikkhu, does a bhikkhu dwell contemplating the body in the body externally?
Và này các tỳ khưu, thế nào là một tỳ khưu an trú quán thân trên thân ngoại tại?
Idha bhikkhu bahiddhā kāyaṃ uddhaṃ pādatalā adho kesamatthakā tacapariyantaṃ pūraṃ nānappakārassa asucino paccavekkhati – ‘‘atthissa kāye kesā lomā nakhā dantā taco maṃsaṃ nhāru aṭṭhi aṭṭhimiñjaṃ vakkaṃ hadayaṃ yakanaṃ kilomakaṃ pihakaṃ papphāsaṃ antaṃ antaguṇaṃ udariyaṃ karīsaṃ pittaṃ semhaṃ pubbo lohitaṃ sedo medo assu vasā kheḷo siṅghāṇikā lasikā mutta’’nti.
Here, a bhikkhu reviews the body of another, from the soles of the feet upwards, from the tips of the hair downwards, enclosed by skin, full of many kinds of impurities: "In that body there are hair, body-hair, nails, teeth, skin, flesh, sinews, bones, bone-marrow, kidneys, heart, liver, diaphragm, spleen, lungs, intestines, mesentery, stomach-contents, feces, bile, phlegm, pus, blood, sweat, fat, tears, grease, saliva, snot, joint-fluid, urine."
Ở đây, một tỳ khưu quán xét thân ngoại tại, từ lòng bàn chân trở lên, từ ngọn tóc trở xuống, bị bao bọc bởi da, đầy dẫy những thứ bất tịnh đủ loại: “Trong thân này có tóc, lông, móng, răng, da, thịt, gân, xương, tủy xương, thận, tim, gan, màng phổi, lá lách, phổi, ruột, màng ruột, dạ dày, phân, mật, đờm, mủ, máu, mồ hôi, mỡ, nước mắt, mỡ da, nước bọt, nước mũi, dịch khớp, nước tiểu.”
So taṃ nimittaṃ āsevati bhāveti bahulīkaroti svāvatthitaṃ vavatthapeti.
He practises that sign, develops it, makes it abundant, firmly establishes it, and determines it.
Vị ấy thực hành, phát triển, làm cho sung mãn dấu hiệu ấy, và phân biệt rõ ràng.
So taṃ nimittaṃ āsevitvā bhāvetvā bahulīkaritvā svāvatthitaṃ vavatthapetvā ajjhattabahiddhā kāye cittaṃ upasaṃharati.
Having practised that sign, developed it, made it abundant, firmly established it, and determined it, he then directs his mind to his own body and the body of another.
Sau khi thực hành, phát triển, làm cho sung mãn dấu hiệu ấy, và phân biệt rõ ràng, vị ấy hướng tâm đến thân nội tại và ngoại tại.
Kathañca bhikkhu ajjhattabahiddhā kāye kāyānupassī viharati?
And how, bhikkhu, does a bhikkhu dwell contemplating the body in the body internally and externally?
Và này các tỳ khưu, thế nào là một tỳ khưu an trú quán thân trên thân nội tại và ngoại tại?
Idha bhikkhu ajjhattabahiddhā kāyaṃ uddhaṃ pādatalā adho kesamatthakā tacapariyantaṃ pūraṃ nānappakārassa asucino paccavekkhati – ‘‘atthi imasmiṃ kāye kesā lomā nakhā dantā taco maṃsaṃ nhāru aṭṭhi aṭṭhimiñjaṃ vakkaṃ hadayaṃ yakanaṃ kilomakaṃ pihakaṃ papphāsaṃ antaṃ antaguṇaṃ udariyaṃ karīsaṃ pittaṃ semhaṃ pubbo lohitaṃ sedo medo assu vasā kheḷo siṅghāṇikā lasikā mutta’’nti.
Here, a bhikkhu reviews his own body and the body of another, from the soles of the feet upwards, from the tips of the hair downwards, enclosed by skin, full of many kinds of impurities: "In this body there are hair, body-hair, nails, teeth, skin, flesh, sinews, bones, bone-marrow, kidneys, heart, liver, diaphragm, spleen, lungs, intestines, mesentery, stomach-contents, feces, bile, phlegm, pus, blood, sweat, fat, tears, grease, saliva, snot, joint-fluid, urine."
Ở đây, một tỳ khưu quán xét thân nội tại và ngoại tại, từ lòng bàn chân trở lên, từ ngọn tóc trở xuống, bị bao bọc bởi da, đầy dẫy những thứ bất tịnh đủ loại: “Trong thân này có tóc, lông, móng, răng, da, thịt, gân, xương, tủy xương, thận, tim, gan, màng phổi, lá lách, phổi, ruột, màng ruột, dạ dày, phân, mật, đờm, mủ, máu, mồ hôi, mỡ, nước mắt, mỡ da, nước bọt, nước mũi, dịch khớp, nước tiểu.”
Evaṃ bhikkhu ajjhattabahiddhā kāye kāyānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ.
Thus, a bhikkhu dwells contemplating the body in the body internally and externally, ardent, clearly comprehending, and mindful, having removed covetousness and displeasure in the world.
Như vậy, một tỳ khưu an trú quán thân trên thân nội tại và ngoại tại, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, loại bỏ tham ái và ưu bi trong đời.
357. Anupassīti.
357. "Contemplating" (anupassī).
357. “Quán sát” (anupassī) nghĩa là gì?
Tattha katamā anupassanā?
What is contemplation (anupassanā) here?
Trong đó, thế nào là sự quán sát (anupassanā)?
Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – ayaṃ vuccati ‘‘anupassanā’’.
That wisdom, understanding... (etc.) ... non-delusion, investigation of phenomena, right view—this is called "contemplation".
Đó là tuệ (paññā), sự hiểu biết… (v.v.)… sự không si mê, sự phân tích pháp, chánh kiến – đây được gọi là “quán sát”.
Imāya anupassanāya upeto hoti samupeto upāgato samupāgato upapanno sampanno samannāgato.
He is endowed with, fully endowed with, approached, fully approached, possessed of, accomplished in, provided with this contemplation.
Vị ấy đầy đủ, hoàn toàn đầy đủ, đạt đến, hoàn toàn đạt đến, an trú, thành tựu, viên mãn với sự quán sát này.
Tena vuccati ‘‘anupassī’’ti.
Therefore, he is called "one who contemplates" (anupassī).
Do đó được gọi là “quán sát”.
359. Ātāpīti.
359. "Ardent" (ātāpī).
359. “Nhiệt tâm” (ātāpī) nghĩa là gì?
Tattha katamo ātāpo* ?
What is ardour (ātāpa) here?
Trong đó, thế nào là nhiệt tâm (ātāpa)?
Yo cetasiko vīriyārambho…pe… sammāvāyāmo – ayaṃ vuccati ‘‘ātāpo’’.
That mental energetic effort... (etc.) ... right effort—this is called "ardour".
Đó là sự tinh tấn khởi lên trong tâm… (v.v.)… chánh tinh tấn – đây được gọi là “nhiệt tâm”.
Iminā ātāpena upeto hoti samupeto upāgato samupāgato upapanno sampanno samannāgato.
He is endowed with, fully endowed with, approached, fully approached, possessed of, accomplished in, provided with this ardour.
Vị ấy đầy đủ, hoàn toàn đầy đủ, đạt đến, hoàn toàn đạt đến, an trú, thành tựu, viên mãn với nhiệt tâm này.
Tena vuccati ‘‘ātāpī’’ti.
Therefore, he is called "ardent" (ātāpī).
Do đó được gọi là “nhiệt tâm”.
360. Sampajānoti.
360. "Clearly comprehending" (sampajāno).
360. “Tỉnh giác” (sampajāno) nghĩa là gì?
Tattha katamaṃ sampajaññaṃ?
What is clear comprehension (sampajañña) here?
Trong đó, thế nào là tỉnh giác (sampajañña)?
Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ vuccati ‘‘sampajaññaṃ’’.
That wisdom, understanding... (etc.) ... non-delusion, investigation of phenomena, right view—this is called "clear comprehension".
Đó là tuệ, sự hiểu biết… (v.v.)… sự không si mê, sự phân tích pháp, chánh kiến – đây được gọi là “tỉnh giác”.
Iminā sampajaññena upeto hoti samupeto upāgato samupāgato upapanno sampanno samannāgato.
He is endowed with, fully endowed with, approached, fully approached, possessed of, accomplished in, provided with this clear comprehension.
Vị ấy đầy đủ, hoàn toàn đầy đủ, đạt đến, hoàn toàn đạt đến, an trú, thành tựu, viên mãn với tỉnh giác này.
Tena vuccati ‘‘sampajāno’’ti.
Therefore, he is called "clearly comprehending" (sampajāno).
Do đó được gọi là “tỉnh giác”.
361. Satimāti.
361. "Mindful" (satimā).
361. “Chánh niệm” (satimā) nghĩa là gì?
Tattha katamā sati?
What is mindfulness (sati) here?
Trong đó, thế nào là chánh niệm (sati)?
Yā sati anussati…pe… sammāsati – ayaṃ vuccati ‘‘sati’’.
That mindfulness, recollection... (etc.) ... right mindfulness—this is called "mindfulness".
Đó là niệm, sự nhớ lại… (v.v.)… chánh niệm – đây được gọi là “chánh niệm”.
Imāya satiyā upeto hoti samupeto upāgato samupāgato upapanno sampanno samannāgato.
He is endowed with, fully endowed with, approached, fully approached, possessed of, accomplished in, provided with this mindfulness.
Vị ấy đầy đủ, hoàn toàn đầy đủ, đạt đến, hoàn toàn đạt đến, an trú, thành tựu, viên mãn với chánh niệm này.
Tena vuccati ‘‘satimā’’ti.
Therefore, he is called "mindful" (satimā).
Do đó được gọi là “chánh niệm”.
362. Vineyya loke abhijjhādomanassanti.
362. "Having removed covetousness and displeasure in the world."
362. “Loại bỏ tham ái và ưu bi trong đời” (vineyya loke abhijjhādomanassaṃ) nghĩa là gì?
Tattha katamo loko?
What is the "world" (loka) here?
Trong đó, thế nào là “đời” (loka)?
Sveva kāyo loko.
That very body is the world.
Chính thân ấy là đời.
Pañcapi upādānakkhandhā loko.
The five clinging-aggregates are the world.
Năm uẩn bám chấp cũng là đời.
Ayaṃ vuccati ‘‘loko’’.
This is called the "world".
Đây được gọi là “đời”.
Tattha katamā abhijjhā?
What is "covetousness" (abhijjhā) here?
Trong đó, thế nào là “tham ái” (abhijjhā)?
Yo rāgo sārāgo…pe… cittassa sārāgo – ayaṃ vuccati ‘‘abhijjhā’’.
That greed, intense greed... (etc.) ... mental intense greed—this is called "covetousness".
Đó là tham, sự tham luyến… (v.v.)… sự tham luyến của tâm – đây được gọi là “tham ái”.
Tattha katamaṃ domanassaṃ?
What is "displeasure" (domanassaṃ) here?
Trong đó, thế nào là “ưu bi” (domanassaṃ)?
Yaṃ cetasikaṃ asātaṃ cetasikaṃ dukkhaṃ cetosamphassajaṃ asātaṃ dukkhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā asātā dukkhā vedanā – idaṃ vuccati ‘‘domanassaṃ’’.
That mental unpleasantness, mental pain, unpleasant and painful feeling born of mental contact, unpleasant and painful feelings born of mental contact—this is called "displeasure".
Đó là sự không hài lòng trong tâm, sự khổ trong tâm, cảm thọ không hài lòng, khổ phát sinh từ xúc chạm của tâm, cảm thọ không hài lòng, khổ phát sinh từ xúc chạm của tâm – đây được gọi là “ưu bi”.
Iti ayañca abhijjhā idañca domanassaṃ imamhi loke vinītā honti paṭivinītā santā samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā.
Thus, this covetousness and this displeasure are removed, thoroughly removed, calmed, extinguished, fully extinguished, gone to setting, completely gone to setting, destroyed, completely destroyed, dried up, completely dried up, made to cease without remainder in this world.
Như vậy, tham ái này và ưu bi này được loại bỏ, được hoàn toàn loại bỏ, được an tịnh, được làm cho an tịnh, được hoàn toàn an tịnh, được diệt trừ, được hoàn toàn diệt trừ, được tiêu diệt, được hoàn toàn tiêu diệt, được làm cho khô cạn, được làm cho hoàn toàn khô cạn, được làm cho không còn dấu vết trong đời này.
Tena vuccati ‘‘vineyya loke abhijjhādomanassa’’nti.
Therefore, it is said, "having removed covetousness and displeasure in the world."
Do đó được gọi là “loại bỏ tham ái và ưu bi trong đời”.
363. Kathañca bhikkhu ajjhattaṃ vedanāsu vedanānupassī viharati?
363. And how, bhikkhu, does a bhikkhu dwell contemplating feelings in feelings internally?
363. Và này các tỳ khưu, thế nào là một tỳ khưu an trú quán thọ trên các cảm thọ nội tại?
Idha bhikkhu sukhaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘‘sukhaṃ vedanaṃ vedayāmī’’ti pajānāti, dukkhaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘‘dukkhaṃ vedanaṃ vedayāmī’’ti pajānāti, adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘‘adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedayāmī’’ti pajānāti, sāmisaṃ vā sukhaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘‘sāmisaṃ sukhaṃ vedanaṃ vedayāmī’’ti pajānāti, nirāmisaṃ vā sukhaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘‘nirāmisaṃ sukhaṃ vedanaṃ vedayāmī’’ti pajānāti, sāmisaṃ vā dukkhaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘‘sāmisaṃ dukkhaṃ vedanaṃ vedayāmī’’ti pajānāti, nirāmisaṃ vā dukkhaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘‘nirāmisaṃ dukkhaṃ vedanaṃ vedayāmī’’ti pajānāti, sāmisaṃ vā adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘‘sāmisaṃ adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedayāmī’’ti pajānāti, nirāmisaṃ vā adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘‘nirāmisaṃ adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedayāmī’’ti pajānāti.
Here, a bhikkhu, experiencing a pleasant feeling, understands: ‘I experience a pleasant feeling’; experiencing a painful feeling, he understands: ‘I experience a painful feeling’; experiencing a neither-pleasant-nor-painful feeling, he understands: ‘I experience a neither-pleasant-nor-painful feeling’. Or, experiencing a pleasant feeling with allure, he understands: ‘I experience a pleasant feeling with allure’; or, experiencing a pleasant feeling without allure, he understands: ‘I experience a pleasant feeling without allure’; or, experiencing a painful feeling with allure, he understands: ‘I experience a painful feeling with allure’; or, experiencing a painful feeling without allure, he understands: ‘I experience a painful feeling without allure’; or, experiencing a neither-pleasant-nor-painful feeling with allure, he understands: ‘I experience a neither-pleasant-nor-painful feeling with allure’; or, experiencing a neither-pleasant-nor-painful feeling without allure, he understands: ‘I experience a neither-pleasant-nor-painful feeling without allure’.
Ở đây, này chư Tỳ-khưu, khi cảm thọ lạc thọ, vị ấy biết: “Ta đang cảm thọ lạc thọ”; khi cảm thọ khổ thọ, vị ấy biết: “Ta đang cảm thọ khổ thọ”; khi cảm thọ bất khổ bất lạc thọ, vị ấy biết: “Ta đang cảm thọ bất khổ bất lạc thọ”. Hoặc khi cảm thọ lạc thọ hữu lậu (sāmisa), vị ấy biết: “Ta đang cảm thọ lạc thọ hữu lậu”; hoặc khi cảm thọ lạc thọ vô lậu (nirāmisa), vị ấy biết: “Ta đang cảm thọ lạc thọ vô lậu”. Hoặc khi cảm thọ khổ thọ hữu lậu, vị ấy biết: “Ta đang cảm thọ khổ thọ hữu lậu”; hoặc khi cảm thọ khổ thọ vô lậu, vị ấy biết: “Ta đang cảm thọ khổ thọ vô lậu”. Hoặc khi cảm thọ bất khổ bất lạc thọ hữu lậu, vị ấy biết: “Ta đang cảm thọ bất khổ bất lạc thọ hữu lậu”; hoặc khi cảm thọ bất khổ bất lạc thọ vô lậu, vị ấy biết: “Ta đang cảm thọ bất khổ bất lạc thọ vô lậu”.
So taṃ nimittaṃ āsevati bhāveti bahulīkaroti svāvatthitaṃ vavatthapeti.
He cultivates, develops, and makes much of that sign, and firmly establishes it.
Vị ấy thực hành, tu tập, làm cho sung mãn dấu hiệu ấy, thiết lập vững chắc dấu hiệu ấy.
So taṃ nimittaṃ āsevitvā bhāvetvā bahulīkaritvā svāvatthitaṃ vavatthapetvā bahiddhā vedanāsu cittaṃ upasaṃharati.
Having cultivated, developed, and made much of that sign, and having firmly established it, he directs his mind to external feelings.
Vị ấy đã thực hành, đã tu tập, đã làm cho sung mãn dấu hiệu ấy, đã thiết lập vững chắc dấu hiệu ấy, rồi hướng tâm đến các cảm thọ bên ngoài.
Kathañca bhikkhu bahiddhā vedanāsu vedanānupassī viharati?
And how does a bhikkhu abide contemplating feelings in external feelings?
Và này chư Tỳ-khưu, thế nào là một Tỳ-khưu an trú quán thọ trên các cảm thọ bên ngoài?
Idha bhikkhu sukhaṃ vedanaṃ vedayamānaṃ ‘‘sukhaṃ vedanaṃ vedayatī’’ti pajānāti, dukkhaṃ vedanaṃ vedayamānaṃ ‘‘dukkhaṃ vedanaṃ vedayatī’’ti pajānāti, adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedayamānaṃ ‘‘adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedayatī’’ti pajānāti, sāmisaṃ vā sukhaṃ vedanaṃ vedayamānaṃ ‘‘sāmisaṃ sukhaṃ vedanaṃ vedayatī’’ti pajānāti, nirāmisaṃ vā sukhaṃ vedanaṃ vedayamānaṃ ‘‘nirāmisaṃ sukhaṃ vedanaṃ vedayatī’’ti pajānāti, sāmisaṃ vā dukkhaṃ vedanaṃ vedayamānaṃ ‘‘sāmisaṃ dukkhaṃ vedanaṃ vedayatī’’ti pajānāti, nirāmisaṃ vā dukkhaṃ vedanaṃ vedayamānaṃ ‘‘nirāmisaṃ dukkhaṃ vedanaṃ vedayatī’’ti pajānāti, sāmisaṃ vā adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedayamānaṃ ‘‘sāmisaṃ adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedayatī’’ti pajānāti, nirāmisaṃ vā adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedayamānaṃ ‘‘nirāmisaṃ adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedayatī’’ti pajānāti.
Here, a bhikkhu, seeing someone else experiencing a pleasant feeling, understands: ‘He experiences a pleasant feeling’; seeing someone else experiencing a painful feeling, he understands: ‘He experiences a painful feeling’; seeing someone else experiencing a neither-pleasant-nor-painful feeling, he understands: ‘He experiences a neither-pleasant-nor-painful feeling’. Or, seeing someone else experiencing a pleasant feeling with allure, he understands: ‘He experiences a pleasant feeling with allure’; or, seeing someone else experiencing a pleasant feeling without allure, he understands: ‘He experiences a pleasant feeling without allure’; or, seeing someone else experiencing a painful feeling with allure, he understands: ‘He experiences a painful feeling with allure’; or, seeing someone else experiencing a painful feeling without allure, he understands: ‘He experiences a painful feeling without allure’; or, seeing someone else experiencing a neither-pleasant-nor-painful feeling with allure, he understands: ‘He experiences a neither-pleasant-nor-painful feeling with allure’; or, seeing someone else experiencing a neither-pleasant-nor-painful feeling without allure, he understands: ‘He experiences a neither-pleasant-nor-painful feeling without allure’.
Ở đây, này chư Tỳ-khưu, khi người khác cảm thọ lạc thọ, vị ấy biết: “Người ấy đang cảm thọ lạc thọ”; khi người khác cảm thọ khổ thọ, vị ấy biết: “Người ấy đang cảm thọ khổ thọ”; khi người khác cảm thọ bất khổ bất lạc thọ, vị ấy biết: “Người ấy đang cảm thọ bất khổ bất lạc thọ”. Hoặc khi người khác cảm thọ lạc thọ hữu lậu, vị ấy biết: “Người ấy đang cảm thọ lạc thọ hữu lậu”; hoặc khi người khác cảm thọ lạc thọ vô lậu, vị ấy biết: “Người ấy đang cảm thọ lạc thọ vô lậu”. Hoặc khi người khác cảm thọ khổ thọ hữu lậu, vị ấy biết: “Người ấy đang cảm thọ khổ thọ hữu lậu”; hoặc khi người khác cảm thọ khổ thọ vô lậu, vị ấy biết: “Người ấy đang cảm thọ khổ thọ vô lậu”. Hoặc khi người khác cảm thọ bất khổ bất lạc thọ hữu lậu, vị ấy biết: “Người ấy đang cảm thọ bất khổ bất lạc thọ hữu lậu”; hoặc khi người khác cảm thọ bất khổ bất lạc thọ vô lậu, vị ấy biết: “Người ấy đang cảm thọ bất khổ bất lạc thọ vô lậu”.
So taṃ nimittaṃ āsevati bhāveti bahulīkaroti svāvatthitaṃ vavatthapeti.
He cultivates, develops, and makes much of that sign, and firmly establishes it.
Vị ấy thực hành, tu tập, làm cho sung mãn dấu hiệu ấy, thiết lập vững chắc dấu hiệu ấy.
So taṃ nimittaṃ āsevitvā bhāvetvā bahulīkaritvā svāvatthitaṃ vavatthapetvā ajjhattabahiddhā vedanāsu cittaṃ upasaṃharati.
Having cultivated, developed, and made much of that sign, and having firmly established it, he directs his mind to internal and external feelings.
Vị ấy đã thực hành, đã tu tập, đã làm cho sung mãn dấu hiệu ấy, đã thiết lập vững chắc dấu hiệu ấy, rồi hướng tâm đến các cảm thọ bên trong và bên ngoài.
Kathañca bhikkhu ajjhattabahiddhā vedanāsu vedanānupassī viharati?
And how does a bhikkhu abide contemplating feelings in internal and external feelings?
Và này chư Tỳ-khưu, thế nào là một Tỳ-khưu an trú quán thọ trên các cảm thọ bên trong và bên ngoài?
Idha bhikkhu sukhaṃ vedanaṃ ‘‘sukhā vedanā’’ti pajānāti, dukkhaṃ vedanaṃ ‘‘dukkhā vedanā’’ti pajānāti, adukkhamasukhaṃ vedanaṃ ‘‘adukkhamasukhā vedanā’’ti pajānāti, sāmisaṃ vā sukhaṃ vedanaṃ ‘‘sāmisā sukhā vedanā’’ti pajānāti, nirāmisaṃ vā sukhaṃ vedanaṃ ‘‘nirāmisā sukhā vedanā’’ti pajānāti, sāmisaṃ vā dukkhaṃ vedanaṃ ‘‘sāmisā dukkhā vedanā’’ti pajānāti, nirāmisaṃ vā dukkhaṃ vedanaṃ ‘‘nirāmisā dukkhā vedanā’’ti pajānāti, sāmisaṃ vā adukkhamasukhaṃ vedanaṃ ‘‘sāmisā adukkhamasukhā vedanā’’ti pajānāti, nirāmisaṃ vā adukkhamasukhaṃ vedanaṃ ‘‘nirāmisā adukkhamasukhā vedanā’’ti pajānāti.
Here, a bhikkhu understands a pleasant feeling as ‘a pleasant feeling’; a painful feeling as ‘a painful feeling’; a neither-pleasant-nor-painful feeling as ‘a neither-pleasant-nor-painful feeling’. Or, a pleasant feeling with allure as ‘a pleasant feeling with allure’; or, a pleasant feeling without allure as ‘a pleasant feeling without allure’; or, a painful feeling with allure as ‘a painful feeling with allure’; or, a painful feeling without allure as ‘a painful feeling without allure’; or, a neither-pleasant-nor-painful feeling with allure as ‘a neither-pleasant-nor-painful feeling with allure’; or, a neither-pleasant-nor-painful feeling without allure as ‘a neither-pleasant-nor-painful feeling without allure’.
Ở đây, này chư Tỳ-khưu, vị ấy biết lạc thọ là “lạc thọ”; biết khổ thọ là “khổ thọ”; biết bất khổ bất lạc thọ là “bất khổ bất lạc thọ”. Hoặc biết lạc thọ hữu lậu là “lạc thọ hữu lậu”; hoặc biết lạc thọ vô lậu là “lạc thọ vô lậu”. Hoặc biết khổ thọ hữu lậu là “khổ thọ hữu lậu”; hoặc biết khổ thọ vô lậu là “khổ thọ vô lậu”. Hoặc biết bất khổ bất lạc thọ hữu lậu là “bất khổ bất lạc thọ hữu lậu”; hoặc biết bất khổ bất lạc thọ vô lậu là “bất khổ bất lạc thọ vô lậu”.
Evaṃ bhikkhu ajjhattabahiddhā vedanāsu vedanānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ.
Thus does a bhikkhu abide contemplating feelings in internal and external feelings, ardent, clearly comprehending, mindful, having removed covetousness and displeasure concerning the world.
Như vậy, này chư Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu an trú quán thọ trên các cảm thọ bên trong và bên ngoài, tinh cần, tỉnh giác, chánh niệm, nhiếp phục tham ưu ở đời.
364. Anupassīti …pe… viharatīti…pe… ātāpīti…pe… sampajānoti…pe… satimāti…pe… vineyya loke abhijjhādomanassanti.
364. ‘Contemplating’ means…pe… ‘abides’ means…pe… ‘ardent’ means…pe… ‘clearly comprehending’ means…pe… ‘mindful’ means…pe… ‘having removed covetousness and displeasure concerning the world’.
364. “An trú quán” nghĩa là …pe… “an trú” nghĩa là …pe… “tinh cần” nghĩa là …pe… “tỉnh giác” nghĩa là …pe… “chánh niệm” nghĩa là …pe… “nhiếp phục tham ưu ở đời” nghĩa là gì?
Tattha katamo loko?
Herein, what is the world?
Trong đó, thế nào là “đời” (loka)?
Sāyeva vedanā loko.
That very feeling is the world.
Chính cảm thọ ấy là đời.
Pañcapi upādānakkhandhā loko.
The five aggregates of clinging are the world.
Năm uẩn bám chấp (upādānakkhandhā) là đời.
Ayaṃ vuccati ‘‘loko’’.
This is called ‘the world’.
Đây được gọi là “đời”.
Tattha katamā abhijjhā?
Herein, what is covetousness?
Trong đó, thế nào là “tham” (abhijjhā)?
Yo rāgo sārāgo…pe… cittassa sārāgo – ayaṃ vuccati ‘‘abhijjhā’’.
That which is lust, passion…pe… lust of mind—this is called ‘covetousness’.
Chính tham ái (rāga), sự tham ái …pe… sự tham ái của tâm – đây được gọi là “tham”.
Tattha katamaṃ domanassaṃ?
Herein, what is displeasure?
Trong đó, thế nào là “ưu” (domanassa)?
Yaṃ cetasikaṃ asātaṃ cetasikaṃ dukkhaṃ cetosamphassajaṃ asātaṃ dukkhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā asātā dukkhā vedanā – idaṃ vuccati ‘‘domanassaṃ’’.
That mental unpleasantness, mental pain, unpleasant and painful feeling born of mental contact, unpleasant and painful feeling born of mental contact—this is called ‘displeasure’.
Cái không vừa ý thuộc về tâm, cái khổ thuộc về tâm, cái cảm thọ không vừa ý, khổ phát sinh từ xúc chạm của tâm, cái cảm thọ không vừa ý, khổ phát sinh từ xúc chạm của tâm – đây được gọi là “ưu”.
Iti ayañca abhijjhā idañca domanassaṃ imamhi loke vinītā honti paṭivinītā santā samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā.
Thus, this covetousness and this displeasure, in this world, are removed, completely removed, calmed, tranquilized, ceased, extinguished, utterly extinguished, banished, eliminated, dried up, withered, annihilated.
Như vậy, tham này và ưu này đã được đoạn trừ, đã được nhiếp phục, đã được an tịnh, đã được làm lắng dịu, đã được diệt trừ, đã được diệt trừ hoàn toàn, đã được chôn vùi, đã được chôn vùi sâu, đã được làm khô héo, đã được làm khô héo hoàn toàn, đã được làm cho chấm dứt.
Tena vuccati ‘‘vineyya loke abhijjhādomanassa’’nti.
Therefore, it is said: ‘having removed covetousness and displeasure concerning the world’.
Do đó, được gọi là “nhiếp phục tham ưu ở đời”.
365. Kathañca bhikkhu ajjhattaṃ citte cittānupassī viharati?
365. And how does a bhikkhu abide contemplating mind in mind internally?
365. Và này chư Tỳ-khưu, thế nào là một Tỳ-khưu an trú quán tâm trên tâm bên trong?
Idha bhikkhu sarāgaṃ vā cittaṃ ‘‘sarāgaṃ me citta’’nti pajānāti, vītarāgaṃ vā cittaṃ ‘‘vītarāgaṃ me citta’’nti pajānāti, sadosaṃ vā cittaṃ ‘‘sadosaṃ me citta’’nti pajānāti, vītadosaṃ vā cittaṃ ‘‘vītadosaṃ me citta’’nti pajānāti, samohaṃ vā cittaṃ ‘‘samohaṃ me citta’’nti pajānāti, vītamohaṃ vā cittaṃ ‘‘vītamohaṃ me citta’’nti pajānāti, saṃkhittaṃ vā cittaṃ ‘‘saṃkhittaṃ me citta’’nti pajānāti, vikkhittaṃ vā cittaṃ ‘‘vikkhittaṃ me citta’’nti pajānāti, mahaggataṃ vā cittaṃ ‘‘mahaggataṃ me citta’’nti pajānāti, amahaggataṃ vā cittaṃ ‘‘amahaggataṃ me citta’’nti pajānāti, sauttaraṃ vā cittaṃ ‘‘sauttaraṃ me citta’’nti pajānāti, anuttaraṃ vā cittaṃ ‘‘anuttaraṃ me citta’’nti pajānāti, samāhitaṃ vā cittaṃ ‘‘samāhitaṃ me citta’’nti pajānāti, asamāhitaṃ vā cittaṃ ‘‘asamāhitaṃ me citta’’nti pajānāti, vimuttaṃ vā cittaṃ ‘‘vimuttaṃ me citta’’nti pajānāti, avimuttaṃ vā cittaṃ ‘‘avimuttaṃ me citta’’nti pajānāti.
Here, a bhikkhu understands a mind with passion as ‘my mind has passion’; a mind without passion as ‘my mind is without passion’; a mind with hatred as ‘my mind has hatred’; a mind without hatred as ‘my mind is without hatred’; a mind with delusion as ‘my mind has delusion’; a mind without delusion as ‘my mind is without delusion’; a constricted mind as ‘my mind is constricted’; a scattered mind as ‘my mind is scattered’; an exalted mind as ‘my mind is exalted’; an unexalted mind as ‘my mind is unexalted’; a surpassable mind as ‘my mind is surpassable’; an unsurpassable mind as ‘my mind is unsurpassable’; a concentrated mind as ‘my mind is concentrated’; an unconcentrated mind as ‘my mind is unconcentrated’; a liberated mind as ‘my mind is liberated’; an unliberated mind as ‘my mind is unliberated’.
Ở đây, này chư Tỳ-khưu, khi tâm có tham, vị ấy biết: “Tâm ta có tham”; khi tâm không tham, vị ấy biết: “Tâm ta không tham”. Khi tâm có sân, vị ấy biết: “Tâm ta có sân”; khi tâm không sân, vị ấy biết: “Tâm ta không sân”. Khi tâm có si, vị ấy biết: “Tâm ta có si”; khi tâm không si, vị ấy biết: “Tâm ta không si”. Khi tâm bị thâu tóm, vị ấy biết: “Tâm ta bị thâu tóm”; khi tâm bị phân tán, vị ấy biết: “Tâm ta bị phân tán”. Khi tâm quảng đại, vị ấy biết: “Tâm ta quảng đại”; khi tâm không quảng đại, vị ấy biết: “Tâm ta không quảng đại”. Khi tâm có thượng, vị ấy biết: “Tâm ta có thượng”; khi tâm vô thượng, vị ấy biết: “Tâm ta vô thượng”. Khi tâm định tĩnh, vị ấy biết: “Tâm ta định tĩnh”; khi tâm không định tĩnh, vị ấy biết: “Tâm ta không định tĩnh”. Khi tâm giải thoát, vị ấy biết: “Tâm ta giải thoát”; khi tâm chưa giải thoát, vị ấy biết: “Tâm ta chưa giải thoát”.
So taṃ nimittaṃ āsevati bhāveti bahulīkaroti svāvatthitaṃ vavatthapeti.
He cultivates, develops, and makes much of that sign, and firmly establishes it.
Vị ấy thực hành, tu tập, làm cho sung mãn dấu hiệu ấy, thiết lập vững chắc dấu hiệu ấy.
So taṃ nimittaṃ āsevitvā bhāvetvā bahulīkaritvā svāvatthitaṃ vavatthapetvā bahiddhā citte cittaṃ upasaṃharati.
Having cultivated, developed, and made much of that sign, and having firmly established it, he directs his mind to external minds.
Vị ấy đã thực hành, đã tu tập, đã làm cho sung mãn dấu hiệu ấy, đã thiết lập vững chắc dấu hiệu ấy, rồi hướng tâm đến tâm bên ngoài.
Kathañca bhikkhu bahiddhā citte cittānupassī viharati?
And how does a bhikkhu abide contemplating mind in external minds?
Và này chư Tỳ-khưu, thế nào là một Tỳ-khưu an trú quán tâm trên tâm bên ngoài?
Idha bhikkhu sarāgaṃ vāssa cittaṃ ‘‘sarāgamassa citta’’nti pajānāti, vītarāgaṃ vāssa cittaṃ ‘‘vītarāgamassa citta’’nti pajānāti, sadosaṃ vāssa cittaṃ ‘‘sadosamassa citta’’nti pajānāti, vītadosaṃ vāssa cittaṃ ‘‘vītadosamassa citta’’nti pajānāti, samohaṃ vāssa cittaṃ ‘‘samohamassa citta’’nti pajānāti, vītamohaṃ vāssa cittaṃ ‘‘vītamohamassa citta’’nti pajānāti, saṃkhittaṃ vāssa cittaṃ ‘‘saṃkhittamassa citta’’nti pajānāti, vikkhittaṃ vāssa cittaṃ ‘‘vikkhittamassa citta’’nti pajānāti, mahaggataṃ vāssa cittaṃ ‘‘mahaggatamassa citta’’nti pajānāti, amahaggataṃ vāssa cittaṃ ‘‘amahaggatamassa citta’’nti pajānāti, sauttaraṃ vāssa cittaṃ ‘‘sauttaramassa citta’’nti pajānāti, anuttaraṃ vāssa cittaṃ ‘‘anuttaramassa citta’’nti pajānāti, samāhitaṃ vāssa cittaṃ ‘‘samāhitamassa citta’’nti pajānāti, asamāhitaṃ vāssa cittaṃ ‘‘asamāhitamassa citta’’nti pajānāti, vimuttaṃ vāssa cittaṃ ‘‘vimuttamassa citta’’nti pajānāti, avimuttaṃ vāssa cittaṃ ‘‘avimuttamassa citta’’nti pajānāti.
Here, a bhikkhu understands his mind as "my mind is with lust" if it is with lust; he understands his mind as "my mind is without lust" if it is without lust; he understands his mind as "my mind is with hate" if it is with hate; he understands his mind as "my mind is without hate" if it is without hate; he understands his mind as "my mind is with delusion" if it is with delusion; he understands his mind as "my mind is without delusion" if it is without delusion; he understands his mind as "my mind is contracted" if it is contracted; he understands his mind as "my mind is scattered" if it is scattered; he understands his mind as "my mind is developed" if it is developed; he understands his mind as "my mind is undeveloped" if it is undeveloped; he understands his mind as "my mind is with a higher state" if it is with a higher state; he understands his mind as "my mind is with no higher state" if it is with no higher state; he understands his mind as "my mind is concentrated" if it is concentrated; he understands his mind as "my mind is not concentrated" if it is not concentrated; he understands his mind as "my mind is liberated" if it is liberated; he understands his mind as "my mind is not liberated" if it is not liberated.
Ở đây, một Tỳ-kheo, khi tâm có tham, biết rằng: “Tâm này có tham”; khi tâm không tham, biết rằng: “Tâm này không tham”; khi tâm có sân, biết rằng: “Tâm này có sân”; khi tâm không sân, biết rằng: “Tâm này không sân”; khi tâm có si, biết rằng: “Tâm này có si”; khi tâm không si, biết rằng: “Tâm này không si”; khi tâm co rút, biết rằng: “Tâm này co rút”; khi tâm tán loạn, biết rằng: “Tâm này tán loạn”; khi tâm quảng đại, biết rằng: “Tâm này quảng đại”; khi tâm không quảng đại, biết rằng: “Tâm này không quảng đại”; khi tâm có thượng, biết rằng: “Tâm này có thượng”; khi tâm vô thượng, biết rằng: “Tâm này vô thượng”; khi tâm định tĩnh, biết rằng: “Tâm này định tĩnh”; khi tâm không định tĩnh, biết rằng: “Tâm này không định tĩnh”; khi tâm giải thoát, biết rằng: “Tâm này giải thoát”; khi tâm chưa giải thoát, biết rằng: “Tâm này chưa giải thoát”.
So taṃ nimittaṃ āsevati bhāveti bahulīkaroti svāvatthitaṃ vavatthapeti.
He cultivates that sign, develops it, makes it abundant, establishes and determines it well.
Vị ấy thực hành, phát triển, làm cho sung mãn dấu hiệu đó, thiết lập nó một cách vững chắc.
So taṃ nimittaṃ āsevitvā bhāvetvā bahulīkaritvā svāvatthitaṃ vavatthapetvā ajjhattabahiddhā citte cittaṃ upasaṃharati.
Having cultivated that sign, developed it, made it abundant, established and determined it well, he applies mind to mind, internally and externally.
Sau khi thực hành, phát triển, làm cho sung mãn dấu hiệu đó, thiết lập nó một cách vững chắc, vị ấy hướng tâm đến tâm, cả bên trong lẫn bên ngoài.
Kathañca bhikkhu ajjhattabahiddhā citte cittānupassī viharati?
And how, bhikkhu, does a bhikkhu dwell contemplating mind in mind, internally and externally?
Và này Tỳ-kheo, thế nào là một Tỳ-kheo sống quán tâm trên tâm, cả bên trong lẫn bên ngoài?
Idha bhikkhu sarāgaṃ vā cittaṃ ‘‘sarāgaṃ citta’’nti pajānāti, vītarāgaṃ vā cittaṃ ‘‘vītarāgaṃ citta’’nti pajānāti, sadosaṃ vā cittaṃ ‘‘sadosaṃ citta’’nti pajānāti, vītadosaṃ vā cittaṃ ‘‘vītadosaṃ citta’’nti pajānāti, samohaṃ vā cittaṃ ‘‘samohaṃ citta’’nti pajānāti, vītamohaṃ vā cittaṃ ‘‘vītamohaṃ citta’’nti pajānāti, saṃkhittaṃ vā cittaṃ ‘‘saṃkhittaṃ citta’’nti pajānāti, vikkhittaṃ vā cittaṃ ‘‘vikkhittaṃ citta’’nti pajānāti, mahaggataṃ vā cittaṃ ‘‘mahaggataṃ citta’’nti pajānāti, amahaggataṃ vā cittaṃ ‘‘amahaggataṃ citta’’nti pajānāti, sauttaraṃ vā cittaṃ ‘‘sauttaraṃ citta’’nti pajānāti, anuttaraṃ vā cittaṃ ‘‘anuttaraṃ citta’’nti pajānāti, samāhitaṃ vā cittaṃ ‘‘samāhitaṃ citta’’nti pajānāti, asamāhitaṃ vā cittaṃ ‘‘asamāhitaṃ citta’’nti pajānāti, vimuttaṃ vā cittaṃ ‘‘vimuttaṃ citta’’nti pajānāti, avimuttaṃ vā cittaṃ ‘‘avimuttaṃ citta’’nti pajānāti.
Here, a bhikkhu understands a mind with lust as "a mind with lust"; he understands a mind without lust as "a mind without lust"; he understands a mind with hate as "a mind with hate"; he understands a mind without hate as "a mind without hate"; he understands a mind with delusion as "a mind with delusion"; he understands a mind without delusion as "a mind without delusion"; he understands a contracted mind as "a contracted mind"; he understands a scattered mind as "a scattered mind"; he understands a developed mind as "a developed mind"; he understands an undeveloped mind as "an undeveloped mind"; he understands a mind with a higher state as "a mind with a higher state"; he understands a mind with no higher state as "a mind with no higher state"; he understands a concentrated mind as "a concentrated mind"; he understands an unconcentrated mind as "an unconcentrated mind"; he understands a liberated mind as "a liberated mind"; he understands an unliberated mind as "an unliberated mind".
Ở đây, một Tỳ-kheo, khi tâm có tham, biết rằng: “Tâm có tham”; khi tâm không tham, biết rằng: “Tâm không tham”; khi tâm có sân, biết rằng: “Tâm có sân”; khi tâm không sân, biết rằng: “Tâm không sân”; khi tâm có si, biết rằng: “Tâm có si”; khi tâm không si, biết rằng: “Tâm không si”; khi tâm co rút, biết rằng: “Tâm co rút”; khi tâm tán loạn, biết rằng: “Tâm tán loạn”; khi tâm quảng đại, biết rằng: “Tâm quảng đại”; khi tâm không quảng đại, biết rằng: “Tâm không quảng đại”; khi tâm có thượng, biết rằng: “Tâm có thượng”; khi tâm vô thượng, biết rằng: “Tâm vô thượng”; khi tâm định tĩnh, biết rằng: “Tâm định tĩnh”; khi tâm không định tĩnh, biết rằng: “Tâm không định tĩnh”; khi tâm giải thoát, biết rằng: “Tâm giải thoát”; khi tâm chưa giải thoát, biết rằng: “Tâm chưa giải thoát”.
Evaṃ bhikkhu ajjhattabahiddhā citte cittānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ.
Thus, a bhikkhu dwells contemplating mind in mind, internally and externally, ardent, clearly comprehending, mindful, having removed covetousness and distress in the world.
Như vậy, này Tỳ-kheo, vị ấy sống quán tâm trên tâm, cả bên trong lẫn bên ngoài, tinh cần, tỉnh giác, chánh niệm, nhiếp phục tham ưu ở đời.
366. Anupassīti…pe… viharatīti…pe… ātāpīti…pe… sampajānoti…pe… satimāti…pe… vineyya loke abhijjhādomanassanti.
366. Contemplating…pe… dwells…pe… ardent…pe… clearly comprehending…pe… mindful…pe… having removed covetousness and distress in the world.
366. Anupassī (quán sát) nghĩa là… (văn bản tiếp theo bị lược bỏ)… viharati (sống) nghĩa là… (văn bản tiếp theo bị lược bỏ)… ātāpī (tinh cần) nghĩa là… (văn bản tiếp theo bị lược bỏ)… sampajāno (tỉnh giác) nghĩa là… (văn bản tiếp theo bị lược bỏ)… satimā (chánh niệm) nghĩa là… (văn bản tiếp theo bị lược bỏ)… vineyya loke abhijjhādomanassaṃ (nhiếp phục tham ưu ở đời).
Tattha katamo loko?
Among these, what is "the world"?
Trong đó, thế nào là loka (đời)?
Taṃyeva cittaṃ loko.
That very mind is the world.
Chính tâm ấy là loka.
Pañcapi upādānakkhandhā loko – tattha katamā abhijjhā?
The five aggregates of clinging are the world – among these, what is covetousness (abhijjhā)?
Năm uẩn bám chấp là loka – trong đó, thế nào là abhijjhā (tham ưu)?
Yo rāgo sārāgo…pe… cittassa sārāgo – ayaṃ vuccati ‘‘abhijjhā’’.
Whatever lust, attachment…pe… the mind's attachment – this is called "covetousness".
Chính sự tham ái, sự có tham ái… (văn bản tiếp theo bị lược bỏ)… sự có tham ái của tâm – đây được gọi là abhijjhā.
Tattha katamaṃ domanassaṃ?
Among these, what is distress (domanassa)?
Trong đó, thế nào là domanassaṃ (ưu phiền)?
Yaṃ cetasikaṃ asātaṃ cetasikaṃ dukkhaṃ cetosamphassajaṃ asātaṃ dukkhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā asātā dukkhā vedanā – idaṃ vuccati ‘‘domanassaṃ’’.
Whatever mental unpleasantness, mental pain, unpleasant and painful feeling born of mind-contact, unpleasant and painful feelings born of mind-contact – this is called "distress".
Chính sự không vừa ý thuộc về tâm, sự khổ thuộc về tâm, cảm thọ không vừa ý, khổ do xúc chạm của tâm sinh ra, các cảm thọ không vừa ý, khổ do xúc chạm của tâm sinh ra – đây được gọi là domanassaṃ.
Iti ayañca abhijjhā idañca domanassaṃ imamhi loke vinītā honti paṭivinītā santā samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā.
Thus, both this covetousness (abhijjhā) and this sorrow (domanassa) are removed, completely removed, calmed, extinguished, gone to their setting, totally gone to their setting, deposited, thoroughly deposited, dried up, thoroughly dried up, utterly ended in this world.
Như vậy, tham ái này và ưu phiền này trong đời này đã được nhiếp phục, đã được nhiếp phục hoàn toàn, đã được an tịnh, đã được lắng dịu, đã được diệt trừ, đã được tiêu diệt, đã được làm cho khô cạn, đã được làm cho khô héo, đã được làm cho chấm dứt.
Tena vuccati ‘‘vineyya loke abhijjhādomanassa’’nti.
Therefore, it is said: "having removed covetousness and sorrow in the world."
Vì vậy, được nói là: “nhiếp phục tham ưu ở đời”.
367. Kathañca bhikkhu ajjhattaṃ dhammesu dhammānupassī viharati?
367. How, bhikkhu, does a bhikkhu dwell contemplating dhammas in dhammas internally?
Và này Tỳ-kheo, thế nào là một Tỳ-kheo sống quán pháp trên các pháp, cả bên trong?
Idha bhikkhu santaṃ vā ajjhattaṃ kāmacchandaṃ ‘‘atthi me ajjhattaṃ kāmacchando’’ti pajānāti, asantaṃ vā ajjhattaṃ kāmacchandaṃ ‘‘natthi me ajjhattaṃ kāmacchando’’ti pajānāti, yathā ca anuppannassa kāmacchandassa uppādo hoti tañca pajānāti, yathā ca uppannassa kāmacchandassa pahānaṃ hoti tañca pajānāti, yathā ca pahīnassa kāmacchandassa āyatiṃ anuppādo hoti tañca pajānāti.
Here, a bhikkhu understands: "There is kāmacchanda (sensual desire) in me internally," when there is kāmacchanda internally; he understands: "There is no kāmacchanda in me internally," when there is no kāmacchanda internally; he understands how the arising of unarisen kāmacchanda comes to be; he understands how the abandoning of arisen kāmacchanda comes to be; and he understands how the non-arising in the future of abandoned kāmacchanda comes to be.
Ở đây, một Tỳ-kheo, khi có dục tham bên trong, biết rằng: “Ta có dục tham bên trong”; khi không có dục tham bên trong, biết rằng: “Ta không có dục tham bên trong”; vị ấy biết rõ làm thế nào dục tham chưa sinh được sinh khởi; vị ấy biết rõ làm thế nào dục tham đã sinh được đoạn trừ; vị ấy biết rõ làm thế nào dục tham đã đoạn trừ sẽ không sinh khởi trong tương lai.
Santaṃ vā ajjhattaṃ byāpādaṃ…pe… santaṃ vā ajjhattaṃ thinamiddhaṃ* …pe… santaṃ vā ajjhattaṃ uddhaccakukkuccaṃ…pe… santaṃ vā ajjhattaṃ vicikicchaṃ ‘‘atthi me ajjhattaṃ vicikicchā’’ti pajānāti, asantaṃ vā ajjhattaṃ vicikicchaṃ ‘‘natthi me ajjhattaṃ vicikicchā’’ti pajānāti, yathā ca anuppannāya vicikicchāya uppādo hoti tañca pajānāti, yathā ca uppannāya vicikicchāya pahānaṃ hoti tañca pajānāti, yathā ca pahīnāya vicikicchāya āyatiṃ anuppādo hoti tañca pajānāti.
When there is byāpāda (ill will) internally, he understands…pe… When there is thinamiddha (sloth and torpor) internally…pe… When there is uddhaccakukkucca (restlessness and remorse) internally…pe… When there is vicikicchā (doubt) internally, he understands: "There is vicikicchā in me internally"; when there is no vicikicchā internally, he understands: "There is no vicikicchā in me internally"; he understands how the arising of unarisen vicikicchā comes to be; he understands how the abandoning of arisen vicikicchā comes to be; and he understands how the non-arising in the future of abandoned vicikicchā comes to be.
Khi có sân hận bên trong… (văn bản tiếp theo bị lược bỏ)… khi có hôn trầm, thụy miên bên trong… (văn bản tiếp theo bị lược bỏ)… khi có trạo cử, hối hận bên trong… (văn bản tiếp theo bị lược bỏ)… khi có nghi ngờ bên trong, biết rằng: “Ta có nghi ngờ bên trong”; khi không có nghi ngờ bên trong, biết rằng: “Ta không có nghi ngờ bên trong”; vị ấy biết rõ làm thế nào nghi ngờ chưa sinh được sinh khởi; vị ấy biết rõ làm thế nào nghi ngờ đã sinh được đoạn trừ; vị ấy biết rõ làm thế nào nghi ngờ đã đoạn trừ sẽ không sinh khởi trong tương lai.
Santaṃ vā ajjhattaṃ satisambojjhaṅgaṃ ‘‘atthi me ajjhattaṃ satisambojjhaṅgo’’ti pajānāti, asantaṃ vā ajjhattaṃ satisambojjhaṅgaṃ ‘‘natthi me ajjhattaṃ satisambojjhaṅgo’’ti pajānāti, yathā ca anuppannassa satisambojjhaṅgassa uppādo hoti tañca pajānāti, yathā ca uppannassa satisambojjhaṅgassa bhāvanāya pāripūrī hoti tañca pajānāti, santaṃ vā ajjhattaṃ dhammavicayasambojjhaṅgaṃ…pe… santaṃ vā ajjhattaṃ vīriyasambojjhaṅgaṃ* …pe… santaṃ vā ajjhattaṃ pītisambojjhaṅgaṃ …pe… santaṃ vā ajjhattaṃ passaddhisambojjhaṅgaṃ…pe… santaṃ vā ajjhattaṃ samādhisambojjhaṅgaṃ…pe… santaṃ vā ajjhattaṃ upekkhāsambojjhaṅgaṃ ‘‘atthi me ajjhattaṃ upekkhāsambojjhaṅgo’’ti pajānāti, asantaṃ vā ajjhattaṃ upekkhāsambojjhaṅgaṃ ‘‘natthi me ajjhattaṃ upekkhāsambojjhaṅgo’’ti pajānāti, yathā ca anuppannassa upekkhāsambojjhaṅgassa uppādo hoti tañca pajānāti, yathā ca uppannassa upekkhāsambojjhaṅgassa bhāvanāya pāripūrī hoti tañca pajānāti.
When there is the factor of awakening (sambojjhaṅga) of mindfulness (sati) internally, he understands: "There is the satisambojjhaṅga in me internally"; when there is no satisambojjhaṅga internally, he understands: "There is no satisambojjhaṅga in me internally"; he understands how the arising of unarisen satisambojjhaṅga comes to be; he understands how the perfection of development of arisen satisambojjhaṅga comes to be. When there is the dhammavicayasambojjhaṅga (investigation of dhammas) internally…pe… When there is the vīriyasambojjhaṅga (energy) internally…pe… When there is the pītisambojjhaṅga (rapture) internally…pe… When there is the passaddhisambojjhaṅga (tranquility) internally…pe… When there is the samādhisambojjhaṅga (concentration) internally…pe… When there is the upekkhāsambojjhaṅga (equanimity) internally, he understands: "There is the upekkhāsambojjhaṅga in me internally"; when there is no upekkhāsambojjhaṅga internally, he understands: "There is no upekkhāsambojjhaṅga in me internally"; he understands how the arising of unarisen upekkhāsambojjhaṅga comes to be; he understands how the perfection of development of arisen upekkhāsambojjhaṅga comes to be.
Khi có niệm giác chi bên trong, biết rằng: “Ta có niệm giác chi bên trong”; khi không có niệm giác chi bên trong, biết rằng: “Ta không có niệm giác chi bên trong”; vị ấy biết rõ làm thế nào niệm giác chi chưa sinh được sinh khởi; vị ấy biết rõ làm thế nào niệm giác chi đã sinh được phát triển viên mãn; khi có trạch pháp giác chi bên trong… (văn bản tiếp theo bị lược bỏ)… khi có tinh tấn giác chi bên trong… (văn bản tiếp theo bị lược bỏ)… khi có hỷ giác chi bên trong… (văn bản tiếp theo bị lược bỏ)… khi có khinh an giác chi bên trong… (văn bản tiếp theo bị lược bỏ)… khi có định giác chi bên trong… (văn bản tiếp theo bị lược bỏ)… khi có xả giác chi bên trong, biết rằng: “Ta có xả giác chi bên trong”; khi không có xả giác chi bên trong, biết rằng: “Ta không có xả giác chi bên trong”; vị ấy biết rõ làm thế nào xả giác chi chưa sinh được sinh khởi; vị ấy biết rõ làm thế nào xả giác chi đã sinh được phát triển viên mãn.
So taṃ nimittaṃ āsevati bhāveti bahulīkaroti svāvatthitaṃ vavatthapeti.
He cultivates that sign, develops it, makes it abundant, and thoroughly establishes it.
Vị ấy thực hành, phát triển, làm cho sung mãn dấu hiệu đó, thiết lập nó một cách vững chắc.
So taṃ nimittaṃ āsevitvā bhāvetvā bahulīkaritvā svāvatthitaṃ vavatthapetvā bahiddhā dhammesu cittaṃ upasaṃharati.
Having cultivated, developed, made abundant, and thoroughly established that sign, he directs his mind to dhammas externally.
Sau khi thực hành, phát triển, làm cho sung mãn dấu hiệu đó, thiết lập nó một cách vững chắc, vị ấy hướng tâm đến các pháp bên ngoài.
Kathañca bhikkhu bahiddhā dhammesu dhammānupassī viharati?
And how, bhikkhus, does a bhikkhu dwell contemplating phenomena externally in phenomena?
Và này các tỳ-khưu, vị tỳ-khưu an trú quán pháp trên các pháp bên ngoài như thế nào?
Idha bhikkhu santaṃ vāssa kāmacchandaṃ ‘‘atthissa kāmacchando’’ti pajānāti, asantaṃ vāssa kāmacchandaṃ ‘‘natthissa kāmacchando’’ti pajānāti, yathā ca anuppannassa kāmacchandassa uppādo hoti tañca pajānāti, yathā ca uppannassa kāmacchandassa pahānaṃ hoti tañca pajānāti, yathā ca pahīnassa kāmacchandassa āyatiṃ anuppādo hoti tañca pajānāti.
Here, a bhikkhu knows a sensual desire present in him as "there is sensual desire in me," or a sensual desire not present in him as "there is no sensual desire in me." He knows how unarisen sensual desire arises, how arisen sensual desire is abandoned, and how abandoned sensual desire will not arise again in the future.
Ở đây, này tỳ-khưu, khi có dục tham (kāmacchanda) của mình, vị ấy biết “có dục tham của mình”; khi không có dục tham của mình, vị ấy biết “không có dục tham của mình”; vị ấy biết rõ làm thế nào dục tham chưa sanh khởi lại sanh khởi; vị ấy biết rõ làm thế nào dục tham đã sanh khởi lại được đoạn trừ; và vị ấy biết rõ làm thế nào dục tham đã được đoạn trừ lại không sanh khởi trong tương lai.
Santaṃ vāssa byāpādaṃ…pe… santaṃ vāssa thinamiddhaṃ…pe… santaṃ vāssa uddhaccakukkuccaṃ…pe… santaṃ vāssa vicikicchaṃ ‘‘atthissa vicikicchā’’ti pajānāti, asantaṃ vāssa vicikicchaṃ ‘‘natthissa vicikicchā’’ti pajānāti, yathā ca anuppannāya vicikicchāya uppādo hoti tañca pajānāti, yathā ca uppannāya vicikicchāya pahānaṃ hoti tañca pajānāti, yathā ca pahīnāya vicikicchāya āyatiṃ anuppādo hoti tañca pajānāti.
He knows a malevolence present in him... he knows sloth and torpor present in him... he knows restlessness and remorse present in him... he knows doubt present in him as "there is doubt in me," or doubt not present in him as "there is no doubt in me." He knows how unarisen doubt arises, how arisen doubt is abandoned, and how abandoned doubt will not arise again in the future.
Khi có sân hận (byāpāda) của mình…pe… khi có hôn trầm, thụy miên (thīnamiddha) của mình…pe… khi có trạo cử, hối hận (uddhaccakukkucca) của mình…pe… khi có nghi ngờ (vicikicchā) của mình, vị ấy biết “có nghi ngờ của mình”; khi không có nghi ngờ của mình, vị ấy biết “không có nghi ngờ của mình”; vị ấy biết rõ làm thế nào nghi ngờ chưa sanh khởi lại sanh khởi; vị ấy biết rõ làm thế nào nghi ngờ đã sanh khởi lại được đoạn trừ; và vị ấy biết rõ làm thế nào nghi ngờ đã được đoạn trừ lại không sanh khởi trong tương lai.
Santaṃ vāssa satisambojjhaṅgaṃ ‘‘atthissa satisambojjhaṅgo’’ti pajānāti, asantaṃ vāssa satisambojjhaṅgaṃ ‘‘natthissa satisambojjhaṅgo’’ti pajānāti, yathā ca anuppannassa satisambojjhaṅgassa uppādo hoti tañca pajānāti, yathā ca uppannassa satisambojjhaṅgassa bhāvanāya pāripūrī hoti tañca pajānāti.
He knows the mindfulness enlightenment factor (satisambojjhaṅga) present in him as "there is the mindfulness enlightenment factor in me," or the mindfulness enlightenment factor not present in him as "there is no mindfulness enlightenment factor in me." He knows how unarisen mindfulness enlightenment factor arises, and how the development of the arisen mindfulness enlightenment factor comes to full perfection.
Khi có niệm giác chi (satisambojjhaṅga) của mình, vị ấy biết “có niệm giác chi của mình”; khi không có niệm giác chi của mình, vị ấy biết “không có niệm giác chi của mình”; vị ấy biết rõ làm thế nào niệm giác chi chưa sanh khởi lại sanh khởi; và vị ấy biết rõ làm thế nào niệm giác chi đã sanh khởi lại được tu tập viên mãn.
Santaṃ vāssa dhammavicayasambojjhaṅgaṃ…pe… santaṃ vāssa vīriyasambojjhaṅgaṃ…pe… santaṃ vāssa pītisambojjhaṅgaṃ…pe… santaṃ vāssa passaddhisambojjhaṅgaṃ…pe… santaṃ vāssa samādhisambojjhaṅgaṃ…pe… santaṃ vāssa upekkhāsambojjhaṅgaṃ ‘‘atthissa upekkhāsambojjhaṅgo’’ti pajānāti, asantaṃ vāssa upekkhāsambojjhaṅgaṃ ‘‘natthissa upekkhāsambojjhaṅgo’’ti pajānāti, yathā ca anuppannassa upekkhāsambojjhaṅgassa uppādo hoti tañca pajānāti, yathā ca uppannassa upekkhāsambojjhaṅgassa bhāvanāya pāripūrī hoti tañca pajānāti.
He knows the investigation of phenomena enlightenment factor (dhammavicayasambojjhaṅga) present in him... he knows the energy enlightenment factor (vīriyasambojjhaṅga) present in him... he knows the rapture enlightenment factor (pītisambojjhaṅga) present in him... he knows the tranquility enlightenment factor (passaddhisambojjhaṅga) present in him... he knows the concentration enlightenment factor (samādhisambojjhaṅga) present in him... he knows the equanimity enlightenment factor (upekkhāsambojjhaṅga) present in him as "there is the equanimity enlightenment factor in me," or the equanimity enlightenment factor not present in him as "there is no equanimity enlightenment factor in me." He knows how unarisen equanimity enlightenment factor arises, and how the development of the arisen equanimity enlightenment factor comes to full perfection.
Khi có trạch pháp giác chi (dhammavicayasambojjhaṅga) của mình…pe… khi có tinh tấn giác chi (vīriyasambojjhaṅga) của mình…pe… khi có hỷ giác chi (pītisambojjhaṅga) của mình…pe… khi có khinh an giác chi (passaddhisambojjhaṅga) của mình…pe… khi có định giác chi (samādhisambojjhaṅga) của mình…pe… khi có xả giác chi (upekkhāsambojjhaṅga) của mình, vị ấy biết “có xả giác chi của mình”; khi không có xả giác chi của mình, vị ấy biết “không có xả giác chi của mình”; vị ấy biết rõ làm thế nào xả giác chi chưa sanh khởi lại sanh khởi; và vị ấy biết rõ làm thế nào xả giác chi đã sanh khởi lại được tu tập viên mãn.
So taṃ nimittaṃ āsevati bhāveti bahulīkaroti svāvatthitaṃ vavatthapeti.
He frequents, develops, and cultivates that sign, establishing and settling it.
Vị ấy thực hành, tu tập, làm cho sung mãn dấu hiệu (nimitta) đó, và xác định rõ ràng dấu hiệu đó.
So taṃ nimittaṃ āsevitvā bhāvetvā bahulīkaritvā svāvatthitaṃ vavatthapetvā ajjhattabahiddhā dhammesu cittaṃ upasaṃharati.
Having frequented, developed, cultivated, established, and settled that sign, he directs his mind to phenomena internally and externally.
Sau khi thực hành, tu tập, làm cho sung mãn dấu hiệu đó và xác định rõ ràng dấu hiệu đó, vị ấy hướng tâm đến các pháp bên trong và bên ngoài.
Kathañca bhikkhu ajjhattabahiddhā dhammesu dhammānupassī viharati?
And how, bhikkhus, does a bhikkhu dwell contemplating phenomena internally and externally in phenomena?
Và này các tỳ-khưu, vị tỳ-khưu an trú quán pháp trên các pháp bên trong và bên ngoài như thế nào?
Idha bhikkhu santaṃ vā kāmacchandaṃ ‘‘atthi kāmacchando’’ti pajānāti, asantaṃ vā kāmacchandaṃ ‘‘natthi kāmacchando’’ti pajānāti, yathā ca anuppannassa kāmacchandassa uppādo hoti tañca pajānāti, yathā ca uppannassa kāmacchandassa pahānaṃ hoti tañca pajānāti, yathā ca pahīnassa kāmacchandassa āyatiṃ anuppādo hoti tañca pajānāti.
Here, a bhikkhu knows a sensual desire present as "there is sensual desire," or a sensual desire not present as "there is no sensual desire." He knows how unarisen sensual desire arises, how arisen sensual desire is abandoned, and how abandoned sensual desire will not arise again in the future.
Ở đây, này tỳ-khưu, khi có dục tham, vị ấy biết “có dục tham”; khi không có dục tham, vị ấy biết “không có dục tham”; vị ấy biết rõ làm thế nào dục tham chưa sanh khởi lại sanh khởi; vị ấy biết rõ làm thế nào dục tham đã sanh khởi lại được đoạn trừ; và vị ấy biết rõ làm thế nào dục tham đã được đoạn trừ lại không sanh khởi trong tương lai.
Santaṃ vā byāpādaṃ…pe… santaṃ vā thinamiddhaṃ…pe… santaṃ vā uddhaccakukkuccaṃ…pe… santaṃ vā vicikicchaṃ ‘‘atthi vicikicchā’’ti pajānāti, asantaṃ vā vicikicchaṃ ‘‘natthi vicikicchā’’ti pajānāti, yathā ca anuppannāya vicikicchāya uppādo hoti tañca pajānāti, yathā ca uppannāya vicikicchāya pahānaṃ hoti tañca pajānāti, yathā ca pahīnāya vicikicchāya āyatiṃ anuppādo hoti tañca pajānāti.
He knows a malevolence present... he knows sloth and torpor present... he knows restlessness and remorse present... he knows doubt present as "there is doubt," or doubt not present as "there is no doubt." He knows how unarisen doubt arises, how arisen doubt is abandoned, and how abandoned doubt will not arise again in the future.
Khi có sân hận…pe… khi có hôn trầm, thụy miên…pe… khi có trạo cử, hối hận…pe… khi có nghi ngờ, vị ấy biết “có nghi ngờ”; khi không có nghi ngờ, vị ấy biết “không có nghi ngờ”; vị ấy biết rõ làm thế nào nghi ngờ chưa sanh khởi lại sanh khởi; vị ấy biết rõ làm thế nào nghi ngờ đã sanh khởi lại được đoạn trừ; và vị ấy biết rõ làm thế nào nghi ngờ đã được đoạn trừ lại không sanh khởi trong tương lai.
Santaṃ vā satisambojjhaṅgaṃ ‘‘atthi satisambojjhaṅgo’’ti pajānāti, asantaṃ vā satisambojjhaṅgaṃ ‘‘natthi satisambojjhaṅgo’’ti pajānāti, yathā ca anuppannassa satisambojjhaṅgassa uppādo hoti tañca pajānāti, yathā ca uppannassa satisambojjhaṅgassa bhāvanāya pāripūrī hoti tañca pajānāti.
He knows the mindfulness enlightenment factor (satisambojjhaṅga) present as "there is the mindfulness enlightenment factor," or the mindfulness enlightenment factor not present as "there is no mindfulness enlightenment factor." He knows how unarisen mindfulness enlightenment factor arises, and how the development of the arisen mindfulness enlightenment factor comes to full perfection.
Khi có niệm giác chi, vị ấy biết “có niệm giác chi”; khi không có niệm giác chi, vị ấy biết “không có niệm giác chi”; vị ấy biết rõ làm thế nào niệm giác chi chưa sanh khởi lại sanh khởi; và vị ấy biết rõ làm thế nào niệm giác chi đã sanh khởi lại được tu tập viên mãn.
Santaṃ vā dhammavicayasambojjhaṅgaṃ…pe… santaṃ vā vīriyasambojjhaṅgaṃ…pe… santaṃ vā pītisambojjhaṅgaṃ…pe… santaṃ vā passaddhisambojjhaṅgaṃ…pe… santaṃ vā samādhisambojjhaṅgaṃ…pe… santaṃ vā upekkhāsambojjhaṅgaṃ ‘‘atthi upekkhāsambojjhaṅgo’’ti pajānāti, asantaṃ vā upekkhāsambojjhaṅgaṃ ‘‘natthi upekkhāsambojjhaṅgo’’ti pajānāti, yathā ca anuppannassa upekkhāsambojjhaṅgassa uppādo hoti tañca pajānāti, yathā ca uppannassa upekkhāsambojjhaṅgassa bhāvanāya pāripūrī hoti tañca pajānāti.
He knows the investigation of phenomena enlightenment factor (dhammavicayasambojjhaṅga) present... he knows the energy enlightenment factor (vīriyasambojjhaṅga) present... he knows the rapture enlightenment factor (pītisambojjhaṅga) present... he knows the tranquility enlightenment factor (passaddhisambojjhaṅga) present... he knows the concentration enlightenment factor (samādhisambojjhaṅga) present... he knows the equanimity enlightenment factor (upekkhāsambojjhaṅga) present as "there is the equanimity enlightenment factor," or the equanimity enlightenment factor not present as "there is no equanimity enlightenment factor." He knows how unarisen equanimity enlightenment factor arises, and how the development of the arisen equanimity enlightenment factor comes to full perfection.
Khi có trạch pháp giác chi…pe… khi có tinh tấn giác chi…pe… khi có hỷ giác chi…pe… khi có khinh an giác chi…pe… khi có định giác chi…pe… khi có xả giác chi, vị ấy biết “có xả giác chi”; khi không có xả giác chi, vị ấy biết “không có xả giác chi”; vị ấy biết rõ làm thế nào xả giác chi chưa sanh khởi lại sanh khởi; và vị ấy biết rõ làm thế nào xả giác chi đã sanh khởi lại được tu tập viên mãn.
Evaṃ bhikkhu ajjhattabahiddhā dhammesu dhammānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ.
Thus, a bhikkhu dwells contemplating phenomena internally and externally in phenomena, ardent, clearly comprehending, and mindful, removing covetousness and displeasure in the world.
Như vậy, vị tỳ-khưu an trú quán pháp trên các pháp bên trong và bên ngoài, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, chế ngự tham ưu ở đời.
368. Anupassīti.
368. "Contemplating" (anupassī):
368. Quán pháp (Anupassī) nghĩa là gì?
Tattha katamā anupassanā?
What is contemplation here?
Ở đây, thế nào là quán pháp?
Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – ayaṃ vuccati anupassanā.
That wisdom, understanding... non-delusion, investigation of phenomena, right view—this is called "contemplation."
Trí tuệ, sự hiểu biết…pe… không si mê, trạch pháp, chánh kiến – đây được gọi là quán pháp.
Imāya anupassanāya upeto hoti samupeto upāgato samupāgato upapanno sampanno samannāgato.
One is endowed, fully endowed, approached, fully approached, established, accomplished, possessed of this contemplation.
Với sự quán pháp này, vị ấy được đầy đủ, được đầy đủ trọn vẹn, đã đạt được, đã đạt được trọn vẹn, đã thành tựu, đã hoàn thành, đã được trang bị.
Tena vuccati ‘‘anupassī’’ti.
Therefore, it is said, "contemplating."
Do đó được gọi là “quán pháp”.
371. Sampajānoti.
371. "Clearly comprehending" (sampajāno):
371. Tỉnh giác (Sampajāno) nghĩa là gì?
Tattha katamaṃ sampajaññaṃ?
What is clear comprehension here?
Ở đây, thế nào là tỉnh giác?
Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ vuccati ‘‘sampajaññaṃ’’.
That wisdom, understanding... non-delusion, investigation of phenomena, right view—this is called "clear comprehension."
Trí tuệ, sự hiểu biết…pe… không si mê, trạch pháp, chánh kiến – đây được gọi là “tỉnh giác”.
Iminā sampajaññena upeto hoti…pe… samannāgato.
One is endowed... possessed of this clear comprehension.
Với sự tỉnh giác này, vị ấy được đầy đủ…pe… được trang bị.
Tena vuccati ‘‘sampajāno’’ti.
Therefore, it is said, "clearly comprehending."
Do đó được gọi là “tỉnh giác”.
373. Vineyya loke abhijjhādomanassanti.
373. "Removing covetousness and displeasure in the world":
373. Chế ngự tham ưu ở đời (Vineyya loke abhijjhādomanassaṃ) nghĩa là gì?
Tattha katamo loko?
What is "world" here?
Ở đây, thế nào là đời (loka)?
Teva dhammā loko.
These three phenomena are the world.
Ba pháp này là đời.
Pañcapi upādānakkhandhā loko.
The five clinging-aggregates are the world.
Năm uẩn bám chấp (upādānakkhandha) là đời.
Ayaṃ vuccati ‘‘loko’’.
This is called "the world."
Đây được gọi là “đời”.
Tattha katamā abhijjhā?
What is "covetousness" here?
Ở đây, thế nào là tham (abhijjhā)?
Yo rāgo sārāgo…pe… cittassa sārāgo – ayaṃ vuccati ‘‘abhijjhā’’.
That greed, attachment... mental attachment—this is called "covetousness."
Tham ái, sự tham ái…pe… sự tham ái của tâm – đây được gọi là “tham”.
Tattha katamaṃ domanassaṃ?
What is "displeasure" here?
Ở đây, thế nào là ưu (domanassaṃ)?
Yaṃ cetasikaṃ asātaṃ cetasikaṃ dukkhaṃ cetosamphassajaṃ asātaṃ dukkhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā asātā dukkhā vedanā – idaṃ vuccati ‘‘domanassaṃ’’.
That mental unpleasantness, mental pain, unpleasant and painful feeling born of mental contact, unpleasant and painful feelings born of mental contact—this is called "displeasure."
Sự không hài lòng thuộc tâm, sự khổ thuộc tâm, cảm thọ không hài lòng, khổ do xúc chạm tâm sinh ra, các cảm thọ không hài lòng, khổ do xúc chạm tâm sinh ra – đây được gọi là “ưu”.
Iti ayañca abhijjhā idañca domanassaṃ imamhi loke vinītā honti paṭivinītā santā samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā.
Thus, this covetousness and this displeasure are removed, fully removed, appeased, calmed, subsided, vanished, completely vanished, dispelled, thoroughly dispelled, dried up, completely dried up, made an end of in this world.
Như vậy, tham này và ưu này đã được chế ngự, đã được chế ngự hoàn toàn, đã được an tịnh, đã được bình lặng, đã được lắng dịu, đã được diệt trừ, đã được diệt trừ hoàn toàn, đã được dứt bỏ, đã được loại bỏ, đã được làm khô héo, đã được làm khô héo hoàn toàn, đã được tiêu diệt trong đời này.
Tena vuccati ‘‘vineyya loke abhijjhādomanassa’’nti.
Therefore, it is said, "removing covetousness and displeasure in the world."
Do đó được gọi là “chế ngự tham ưu ở đời”.
375. Kathañca bhikkhu kāye kāyānupassī viharati?
375. And how does a monk dwell contemplating the body in the body?
375. Và một Tỳ-khưu an trú quán thân trên thân như thế nào?
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ kāye kāyānupassī, yā tasmiṃ samaye sati anussati sammāsati satisambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ – idaṃ vuccati ‘‘satipaṭṭhānaṃ’’.
Here, when a monk develops a supramundane jhāna that is leading out, tending to diminish (defilements), for the abandonment of wrong views, for the attainment of the first stage, secluded from sensual pleasures… he enters upon and abides in the first jhāna with painful practice and slow insight, contemplating the body in the body—the mindfulness, recollection, right mindfulness, the factor of awakening that is mindfulness, the factor of the path, included in the path, that exists at that time—this is called ‘satipaṭṭhāna’.
Ở đây, một Tỳ-khưu vào thời điểm nào tu tập thiền siêu thế, đưa đến sự giải thoát, đưa đến sự đoạn trừ các tà kiến, đưa đến sự chứng đắc địa vị đầu tiên, hoàn toàn ly dục…pe… chứng và an trú thiền thứ nhất với con đường thực hành khổ hạnh và sự chứng ngộ chậm chạp, quán thân trên thân, thì vào thời điểm đó, niệm (sati), tùy niệm (anussati), chánh niệm (sammāsati), giác chi niệm (satisambojjhaṅgo), chi phần của đạo (maggaṅgaṃ), thuộc về đạo (maggapariyāpannaṃ) – điều này được gọi là “niệm xứ” (satipaṭṭhānaṃ).
Avasesā dhammā satipaṭṭhānasampayuttā.
The remaining phenomena are associated with satipaṭṭhāna.
Các pháp còn lại là những pháp tương ưng với niệm xứ.
376. Kathañca bhikkhu vedanāsu vedanānupassī viharati?
376. And how does a monk dwell contemplating feelings in feelings?
376. Và một Tỳ-khưu an trú quán thọ trên các thọ như thế nào?
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ vedanāsu vedanānupassī, yā tasmiṃ samaye sati anussati sammāsati satisambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ – idaṃ vuccati satipaṭṭhānaṃ.
Here, when a monk develops a supramundane jhāna that is leading out, tending to diminish (defilements), for the abandonment of wrong views, for the attainment of the first stage, secluded from sensual pleasures… he enters upon and abides in the first jhāna with painful practice and slow insight, contemplating feelings in feelings—the mindfulness, recollection, right mindfulness, the factor of awakening that is mindfulness, the factor of the path, included in the path, that exists at that time—this is called satipaṭṭhāna.
Ở đây, một Tỳ-khưu vào thời điểm nào tu tập thiền siêu thế, đưa đến sự giải thoát, đưa đến sự đoạn trừ các tà kiến, đưa đến sự chứng đắc địa vị đầu tiên, hoàn toàn ly dục…pe… chứng và an trú thiền thứ nhất với con đường thực hành khổ hạnh và sự chứng ngộ chậm chạp, quán thọ trên các thọ, thì vào thời điểm đó, niệm (sati), tùy niệm (anussati), chánh niệm (sammāsati), giác chi niệm (satisambojjhaṅgo), chi phần của đạo (maggaṅgaṃ), thuộc về đạo (maggapariyāpannaṃ) – điều này được gọi là niệm xứ (satipaṭṭhānaṃ).
Avasesā dhammā satipaṭṭhānasampayuttā.
The remaining phenomena are associated with satipaṭṭhāna.
Các pháp còn lại là những pháp tương ưng với niệm xứ.
377. Kathañca bhikkhu citte cittānupassī viharati?
377. And how does a monk dwell contemplating mind in mind?
377. Và một Tỳ-khưu an trú quán tâm trên tâm như thế nào?
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ citte cittānupassī, yā tasmiṃ samaye sati anussati sammāsati satisambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ – idaṃ vuccati ‘‘satipaṭṭhānaṃ’’.
Here, when a monk develops a supramundane jhāna that is leading out, tending to diminish (defilements), for the abandonment of wrong views, for the attainment of the first stage, secluded from sensual pleasures… he enters upon and abides in the first jhāna with painful practice and slow insight, contemplating mind in mind—the mindfulness, recollection, right mindfulness, the factor of awakening that is mindfulness, the factor of the path, included in the path, that exists at that time—this is called ‘satipaṭṭhāna’.
Ở đây, một Tỳ-khưu vào thời điểm nào tu tập thiền siêu thế, đưa đến sự giải thoát, đưa đến sự đoạn trừ các tà kiến, đưa đến sự chứng đắc địa vị đầu tiên, hoàn toàn ly dục…pe… chứng và an trú thiền thứ nhất với con đường thực hành khổ hạnh và sự chứng ngộ chậm chạp, quán tâm trên tâm, thì vào thời điểm đó, niệm (sati), tùy niệm (anussati), chánh niệm (sammāsati), giác chi niệm (satisambojjhaṅgo), chi phần của đạo (maggaṅgaṃ), thuộc về đạo (maggapariyāpannaṃ) – điều này được gọi là “niệm xứ” (satipaṭṭhānaṃ).
Avasesā dhammā satipaṭṭhānasampayuttā.
The remaining phenomena are associated with satipaṭṭhāna.
Các pháp còn lại là những pháp tương ưng với niệm xứ.
378. Kathañca bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati?
378. And how does a monk dwell contemplating phenomena in phenomena?
378. Và một Tỳ-khưu an trú quán pháp trên các pháp như thế nào?
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ dhammesu dhammānupassī, yā tasmiṃ samaye sati anussati sammāsati satisambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ – idaṃ vuccati ‘‘satipaṭṭhānaṃ’’.
Here, when a monk develops a supramundane jhāna that is leading out, tending to diminish (defilements), for the abandonment of wrong views, for the attainment of the first stage, secluded from sensual pleasures… he enters upon and abides in the first jhāna with painful practice and slow insight, contemplating phenomena in phenomena—the mindfulness, recollection, right mindfulness, the factor of awakening that is mindfulness, the factor of the path, included in the path, that exists at that time—this is called ‘satipaṭṭhāna’.
Ở đây, một Tỳ-khưu vào thời điểm nào tu tập thiền siêu thế, đưa đến sự giải thoát, đưa đến sự đoạn trừ các tà kiến, đưa đến sự chứng đắc địa vị đầu tiên, hoàn toàn ly dục…pe… chứng và an trú thiền thứ nhất với con đường thực hành khổ hạnh và sự chứng ngộ chậm chạp, quán pháp trên các pháp, thì vào thời điểm đó, niệm (sati), tùy niệm (anussati), chánh niệm (sammāsati), giác chi niệm (satisambojjhaṅgo), chi phần của đạo (maggaṅgaṃ), thuộc về đạo (maggapariyāpannaṃ) – điều này được gọi là “niệm xứ” (satipaṭṭhānaṃ).
Avasesā dhammā satipaṭṭhānasampayuttā.
The remaining phenomena are associated with satipaṭṭhāna.
Các pháp còn lại là những pháp tương ưng với niệm xứ.
379. Tattha katamaṃ satipaṭṭhānaṃ?
379. Among these, what is satipaṭṭhāna?
379. Trong đó, niệm xứ là gì?
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ dhammesu dhammānupassī, yā tasmiṃ samaye sati anussati sammāsati satisambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ – idaṃ vuccati ‘‘satipaṭṭhānaṃ’’.
Here, when a monk develops a supramundane jhāna that is leading out, tending to diminish (defilements), for the abandonment of wrong views, for the attainment of the first stage, secluded from sensual pleasures… he enters upon and abides in the first jhāna with painful practice and slow insight, contemplating phenomena in phenomena—the mindfulness, recollection, right mindfulness, the factor of awakening that is mindfulness, the factor of the path, included in the path, that exists at that time—this is called ‘satipaṭṭhāna’.
Ở đây, một Tỳ-khưu vào thời điểm nào tu tập thiền siêu thế, đưa đến sự giải thoát, đưa đến sự đoạn trừ các tà kiến, đưa đến sự chứng đắc địa vị đầu tiên, hoàn toàn ly dục…pe… chứng và an trú thiền thứ nhất với con đường thực hành khổ hạnh và sự chứng ngộ chậm chạp, quán pháp trên các pháp, thì vào thời điểm đó, niệm (sati), tùy niệm (anussati), chánh niệm (sammāsati), giác chi niệm (satisambojjhaṅgo), chi phần của đạo (maggaṅgaṃ), thuộc về đạo (maggapariyāpannaṃ) – điều này được gọi là “niệm xứ” (satipaṭṭhānaṃ).
Avasesā dhammā satipaṭṭhānasampayuttā.
The remaining phenomena are associated with satipaṭṭhāna.
Các pháp còn lại là những pháp tương ưng với niệm xứ.
381. Kathañca bhikkhu kāye kāyānupassī viharati?
381. And how does a monk dwell contemplating the body in the body?
381. Và một Tỳ-khưu an trú quán thân trên thân như thế nào?
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti.
Here, when a monk develops a supramundane jhāna that is leading out, tending to diminish (defilements), for the abandonment of wrong views, for the attainment of the first stage, secluded from sensual pleasures… he enters upon and abides in the first jhāna with painful practice and slow insight; at that time there is contact… there is undistractedness.
Ở đây, một Tỳ-khưu vào thời điểm nào tu tập thiền siêu thế, đưa đến sự giải thoát, đưa đến sự đoạn trừ các tà kiến, đưa đến sự chứng đắc địa vị đầu tiên, hoàn toàn ly dục…pe… chứng và an trú thiền thứ nhất với con đường thực hành khổ hạnh và sự chứng ngộ chậm chạp, thì vào thời điểm đó có xúc (phasso)…pe… có bất loạn (avikkhepo).
Ime dhammā kusalā.
These phenomena are wholesome.
Những pháp này là thiện.
Tasseva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ suññataṃ kāye kāyānupassī, yā tasmiṃ samaye sati anussati sammāsati satisambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ – idaṃ vuccati ‘‘satipaṭṭhānaṃ’’.
From the performance and development of that very supramundane wholesome jhāna, the result is that he enters upon and abides in the first jhāna, secluded from sensual pleasures… with painful practice and slow insight, realizing emptiness, contemplating the body in the body—the mindfulness, recollection, right mindfulness, the factor of awakening that is mindfulness, the factor of the path, included in the path, that exists at that time—this is called ‘satipaṭṭhāna’.
Do đã thực hiện và đã tu tập thiền siêu thế thiện ấy, quả của nó là hoàn toàn ly dục…pe… chứng và an trú thiền thứ nhất với con đường thực hành khổ hạnh và sự chứng ngộ chậm chạp, tánh không (suññataṃ), quán thân trên thân, thì vào thời điểm đó, niệm (sati), tùy niệm (anussati), chánh niệm (sammāsati), giác chi niệm (satisambojjhaṅgo), chi phần của đạo (maggaṅgaṃ), thuộc về đạo (maggapariyāpannaṃ) – điều này được gọi là “niệm xứ” (satipaṭṭhānaṃ).
Avasesā dhammā satipaṭṭhānasampayuttā.
The remaining phenomena are associated with satipaṭṭhāna.
Các pháp còn lại là những pháp tương ưng với niệm xứ.
382. Kathañca bhikkhu vedanāsu vedanānupassī viharati?
382. And how does a monk dwell contemplating feelings in feelings?
382. Và một Tỳ-khưu an trú quán thọ trên các thọ như thế nào?
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti.
Here, when a monk develops a supramundane jhāna that is leading out, tending to diminish (defilements), for the abandonment of wrong views, for the attainment of the first stage, secluded from sensual pleasures… he enters upon and abides in the first jhāna with painful practice and slow insight; at that time there is contact… there is undistractedness.
Ở đây, một Tỳ-khưu vào thời điểm nào tu tập thiền siêu thế, đưa đến sự giải thoát, đưa đến sự đoạn trừ các tà kiến, đưa đến sự chứng đắc địa vị đầu tiên, hoàn toàn ly dục…pe… chứng và an trú thiền thứ nhất với con đường thực hành khổ hạnh và sự chứng ngộ chậm chạp, thì vào thời điểm đó có xúc (phasso)…pe… có bất loạn (avikkhepo).
Ime dhammā kusalā.
These phenomena are wholesome.
Những pháp này là thiện.
Tasseva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ suññataṃ vedanāsu vedanānupassī, yā tasmiṃ samaye sati anussati sammāsati satisambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ – idaṃ vuccati ‘‘satipaṭṭhānaṃ’’.
From the performance and development of that very supramundane wholesome jhāna, the result is that he enters upon and abides in the first jhāna, secluded from sensual pleasures… with painful practice and slow insight, realizing emptiness, contemplating feelings in feelings—the mindfulness, recollection, right mindfulness, the factor of awakening that is mindfulness, the factor of the path, included in the path, that exists at that time—this is called ‘satipaṭṭhāna’.
Do đã thực hiện và đã tu tập thiền siêu thế thiện ấy, quả của nó là hoàn toàn ly dục…pe… chứng và an trú thiền thứ nhất với con đường thực hành khổ hạnh và sự chứng ngộ chậm chạp, tánh không (suññataṃ), quán thọ trên các thọ, thì vào thời điểm đó, niệm (sati), tùy niệm (anussati), chánh niệm (sammāsati), giác chi niệm (satisambojjhaṅgo), chi phần của đạo (maggaṅgaṃ), thuộc về đạo (maggapariyāpannaṃ) – điều này được gọi là “niệm xứ” (satipaṭṭhānaṃ).
Avasesā dhammā satipaṭṭhānasampayuttā.
The remaining phenomena are associated with satipaṭṭhāna.
Các pháp còn lại là những pháp tương ưng với niệm xứ.
383. Kathañca bhikkhu citte cittānupassī viharati?
383. And how does a monk dwell contemplating mind in mind?
383. Và một Tỳ-khưu an trú quán tâm trên tâm như thế nào?
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti.
Here, when a monk develops a supramundane jhāna that is leading out, tending to diminish (defilements), for the abandonment of wrong views, for the attainment of the first stage, secluded from sensual pleasures… he enters upon and abides in the first jhāna with painful practice and slow insight; at that time there is contact… there is undistractedness.
Ở đây, một Tỳ-khưu vào thời điểm nào tu tập thiền siêu thế, đưa đến sự giải thoát, đưa đến sự đoạn trừ các tà kiến, đưa đến sự chứng đắc địa vị đầu tiên, hoàn toàn ly dục…pe… chứng và an trú thiền thứ nhất với con đường thực hành khổ hạnh và sự chứng ngộ chậm chạp, thì vào thời điểm đó có xúc (phasso)…pe… có bất loạn (avikkhepo).
Ime dhammā kusalā.
These phenomena are wholesome.
Những pháp này là thiện.
Tasseva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ suññataṃ citte cittānupassī, yā tasmiṃ samaye sati anussati sammāsati satisambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ – idaṃ vuccati ‘‘satipaṭṭhānaṃ’’.
From the performance and development of that very supramundane wholesome jhāna, the result is that he enters upon and abides in the first jhāna, secluded from sensual pleasures… with painful practice and slow insight, realizing emptiness, contemplating mind in mind—the mindfulness, recollection, right mindfulness, the factor of awakening that is mindfulness, the factor of the path, included in the path, that exists at that time—this is called ‘satipaṭṭhāna’.
Do đã thực hiện và đã tu tập thiền siêu thế thiện ấy, quả của nó là hoàn toàn ly dục…pe… chứng và an trú thiền thứ nhất với con đường thực hành khổ hạnh và sự chứng ngộ chậm chạp, tánh không (suññataṃ), quán tâm trên tâm, thì vào thời điểm đó, niệm (sati), tùy niệm (anussati), chánh niệm (sammāsati), giác chi niệm (satisambojjhaṅgo), chi phần của đạo (maggaṅgaṃ), thuộc về đạo (maggapariyāpannaṃ) – điều này được gọi là “niệm xứ” (satipaṭṭhānaṃ).
Avasesā dhammā satipaṭṭhānasampayuttā.
The remaining phenomena are associated with satipaṭṭhāna.
Các pháp còn lại là những pháp tương ưng với niệm xứ.
384. Kathañca bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati?
384. And how does a monk dwell contemplating phenomena in phenomena?
384. Và một Tỳ-khưu an trú quán pháp trên các pháp như thế nào?
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti.
Here, when a monk develops a supramundane jhāna that is leading out, tending to diminish (defilements), for the abandonment of wrong views, for the attainment of the first stage, secluded from sensual pleasures… he enters upon and abides in the first jhāna with painful practice and slow insight; at that time there is contact… there is undistractedness.
Ở đây, một Tỳ-khưu vào thời điểm nào tu tập thiền siêu thế, đưa đến sự giải thoát, đưa đến sự đoạn trừ các tà kiến, đưa đến sự chứng đắc địa vị đầu tiên, hoàn toàn ly dục…pe… chứng và an trú thiền thứ nhất với con đường thực hành khổ hạnh và sự chứng ngộ chậm chạp, thì vào thời điểm đó có xúc (phasso)…pe… có bất loạn (avikkhepo).
Ime dhammā kusalā.
These phenomena are wholesome.
Những pháp này là thiện.
Tasseva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ suññataṃ dhammesu dhammānupassī, yā tasmiṃ samaye sati anussati sammāsati satisambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ – idaṃ vuccati ‘‘satipaṭṭhānaṃ’’.
As a result of that same supramundane wholesome jhana being cultivated and developed, the fruit of it, having secluded from sensual pleasures…pe… he dwells having attained the first jhana, with painful practice and slow direct knowledge, contemplating phenomena as void among phenomena. Whatever mindfulness, recollection, right mindfulness, the enlightenment factor of mindfulness, a factor of the path, included in the path, is present at that time – this is called “satipaṭṭhāna.”
Do đã thực hiện, đã tu tập thiền siêu thế thiện ấy, quả dị thục của nó là vị ấy ly dục… (v.v.)… chứng và an trú sơ thiền với hành trì khổ, tuệ chậm, quán pháp trong các pháp là không (suññataṃ), niệm, tùy niệm, chánh niệm, chi phần giác ngộ niệm (satisambojjhaṅgo), chi phần đạo (maggaṅgaṃ), thuộc về đạo (magga-pariyāpannaṃ) nào vào lúc ấy – điều này được gọi là “niệm xứ” (satipaṭṭhānaṃ).
Avasesā dhammā satipaṭṭhānasampayuttā.
The remaining phenomena are associated with satipaṭṭhāna.
Các pháp còn lại là những pháp tương ưng với niệm xứ.
385. Tattha katamaṃ satipaṭṭhānaṃ?
385. Therein, what is satipaṭṭhāna?
385. Trong đó, niệm xứ là gì?
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti.
Here, a bhikkhu, at the time when he develops the supramundane jhana, leading to liberation, heading to cessation, for the abandoning of wrong views, for the attainment of the first stage (of path), having secluded from sensual pleasures…pe… he dwells having attained the first jhana, with painful practice and slow direct knowledge, at that time there is contact…pe… there is non-distraction.
Ở đây, vị Tỷ-kheo vào lúc nào tu tập thiền siêu thế đưa đến xuất ly (niyyānikaṃ), dẫn đến sự diệt trừ (apacayagāmiṃ) để đoạn trừ các tà kiến (diṭṭhigatānaṃ), để đạt được địa vị thứ nhất (paṭhamāya bhūmiyā pattiyā), vị ấy ly dục… (v.v.)… chứng và an trú sơ thiền với hành trì khổ, tuệ chậm, vào lúc ấy có xúc… (v.v.)… có bất tán loạn (avikkhepo).
Ime dhammā kusalā.
These phenomena are wholesome.
Những pháp này là thiện.
Tasseva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ suññataṃ, yā tasmiṃ samaye sati anussati sammāsati satisambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ – idaṃ vuccati ‘‘satipaṭṭhānaṃ’’.
As a result of that same supramundane wholesome jhana being cultivated and developed, the fruit of it, having secluded from sensual pleasures…pe… he dwells having attained the first jhana, with painful practice and slow direct knowledge, as void. Whatever mindfulness, recollection, right mindfulness, the enlightenment factor of mindfulness, a factor of the path, included in the path, is present at that time – this is called “satipaṭṭhāna.”
Do đã thực hiện, đã tu tập thiền siêu thế thiện ấy, quả dị thục của nó là vị ấy ly dục… (v.v.)… chứng và an trú sơ thiền với hành trì khổ, tuệ chậm, là không (suññataṃ), niệm, tùy niệm, chánh niệm, chi phần giác ngộ niệm (satisambojjhaṅgo), chi phần đạo (maggaṅgaṃ), thuộc về đạo (magga-pariyāpannaṃ) nào vào lúc ấy – điều này được gọi là “niệm xứ” (satipaṭṭhānaṃ).
Avasesā dhammā satipaṭṭhānasampayuttā.
The remaining phenomena are associated with satipaṭṭhāna.
Các pháp còn lại là những pháp tương ưng với niệm xứ.
386. Cattāro satipaṭṭhānā – idha bhikkhu kāye kāyānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ, vedanāsu vedanānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ, citte cittānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ, dhammesu dhammānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ.
386. There are four foundations of mindfulness: Here, a bhikkhu dwells contemplating the body in the body, ardent, clearly comprehending, mindful, removing covetousness and distress in the world; he dwells contemplating feelings in feelings, ardent, clearly comprehending, mindful, removing covetousness and distress in the world; he dwells contemplating mind in mind, ardent, clearly comprehending, mindful, removing covetousness and distress in the world; he dwells contemplating phenomena in phenomena, ardent, clearly comprehending, mindful, removing covetousness and distress in the world.
386. Bốn niệm xứ – Ở đây, vị Tỷ-kheo trú quán thân trên thân, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, nhiếp phục tham ưu ở đời; trú quán thọ trên các thọ, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, nhiếp phục tham ưu ở đời; trú quán tâm trên tâm, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, nhiếp phục tham ưu ở đời; trú quán pháp trên các pháp, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, nhiếp phục tham ưu ở đời.
388. Siyā kusalā, siyā abyākatā.
Some are wholesome, some are indeterminate.
Có thể là thiện, có thể là vô ký.
Siyā sukhāya vedanāya sampayuttā, siyā adukkhamasukhāya vedanāya sampayuttā.
Some are associated with pleasant feeling, some are associated with neither-painful-nor-pleasant feeling.
Có thể tương ưng với thọ lạc, có thể tương ưng với thọ không khổ không lạc.
Siyā vipākā siyā vipākadhammadhammā.
Some are results (vipāka), some are productive of results (vipākadhammadhamma).
Có thể là quả dị thục, có thể là pháp có khả năng sinh quả dị thục.
Anupādinnaanupādāniyā.
Not clung to, not for clinging.
Không bị chấp thủ và không là đối tượng bị chấp thủ.
Asaṃkiliṭṭhaasaṃkilesikā.
Not defiled, not leading to defilement.
Không bị ô nhiễm và không có khả năng ô nhiễm.
Siyā savitakkasavicārā, siyā avitakkavicāramattā, siyā avitakkaavicārā.
Some are accompanied by initial application and sustained application, some have only sustained application, some are without initial application and sustained application.
Có thể có tầm có tứ, có thể chỉ có tứ không tầm, có thể không tầm không tứ.
Siyā pītisahagatā, siyā sukhasahagatā, siyā upekkhāsahagatā.
Some are accompanied by joy, some are accompanied by happiness, some are accompanied by equanimity.
Có thể đồng sanh với hỷ, có thể đồng sanh với lạc, có thể đồng sanh với xả.
Neva dassanena na bhāvanāya pahātabbā.
To be abandoned neither by seeing nor by development.
Không phải bị đoạn trừ bằng kiến, không phải bị đoạn trừ bằng tu tập.
Neva dassanena na bhāvanāya pahātabbahetukā.
Having roots to be abandoned neither by seeing nor by development.
Không phải là nhân bị đoạn trừ bằng kiến, không phải là nhân bị đoạn trừ bằng tu tập.
Siyā apacayagāmino, siyā nevācayagāmināpacayagāmino.
Some lead to cessation, some lead neither to cessation nor to accumulation.
Có thể dẫn đến sự diệt trừ, có thể không dẫn đến sự tăng trưởng cũng không dẫn đến sự diệt trừ.
Siyā sekkhā, siyā asekkhā.
Some are trainee (sekkhā), some are accomplished (asekkhā).
Có thể là hữu học, có thể là vô học.
Appamāṇā.
Immeasurable.
Vô lượng.
Appamāṇārammaṇā.
Having immeasurable objects.
Có đối tượng vô lượng.
Paṇītā.
Sublime.
Thù thắng.
Siyā sammattaniyatā, siyā aniyatā.
Some are fixed in rightness, some are unfixed.
Có thể là chánh định, có thể là bất định.
Na maggārammaṇā, siyā maggahetukā, siyā maggādhipatino, siyā na vattabbā maggahetukātipi, maggādhipatinotipi.
Not having the path as object, some have the path as root, some have the path as dominance, some are not to be described as having the path as root, nor as having the path as dominance.
Không phải là đối tượng của đạo, có thể là nhân của đạo, có thể là chủ tể của đạo, có thể không thể nói là nhân của đạo hay chủ tể của đạo.
Siyā uppannā, siyā anuppannā, siyā uppādino.
Some have arisen, some have not arisen, some are arising.
Có thể đã sanh, có thể chưa sanh, có thể có khả năng sanh khởi.
Siyā atītā, siyā anāgatā, siyā paccuppannā.
Some are past, some are future, some are present.
Có thể là quá khứ, có thể là vị lai, có thể là hiện tại.
Na vattabbā atītārammaṇātipi, anāgatārammaṇātipi, paccuppannārammaṇātipi.
Not to be described as having past objects, nor as having future objects, nor as having present objects.
Không thể nói là đối tượng quá khứ, đối tượng vị lai, hay đối tượng hiện tại.
Siyā ajjhattā, siyā bahiddhā, siyā ajjhattabahiddhā.
Some are internal, some are external, some are internal and external.
Có thể là nội, có thể là ngoại, có thể là nội ngoại.
Bahiddhārammaṇā.
Having external objects.
Có đối tượng ngoại.
Anidassanaappaṭighā.
Non-manifesting and non-impinging.
Không hiển lộ, không đối kháng.
Sappaccayā.
With conditions.
Có duyên.
Saṅkhatā.
Conditioned.
Hữu vi.
Anidassanā.
Non-manifesting.
Không hiển lộ.
Appaṭighā.
Non-impinging.
Không đối kháng.
Arūpā.
Immaterial.
Vô sắc.
Lokuttarā.
Supramundane.
Siêu thế.
Kenaci viññeyyā, kenaci na viññeyyā.
Knowable by some, not knowable by some.
Có thể được nhận biết bởi một số, có thể không được nhận biết bởi một số.
No āsavā.
Not cankers.
Không phải là lậu hoặc (āsava).
Anāsavā.
Without cankers.
Không lậu hoặc (anāsavā).
Āsavavippayuttā.
Dissociated from cankers.
Đoạn lìa lậu hoặc (āsavavippayuttā).
Na vattabbā āsavā ceva sāsavācātipi, sāsavā ceva no ca āsavātipi.
Not to be described as both cankers and with cankers, nor as with cankers but not cankers.
Không thể nói là vừa là lậu hoặc vừa là hữu lậu, là hữu lậu mà không phải là lậu hoặc.
Na vattabbā āsavā ceva āsavasampayuttācātipi, āsavasampayuttā ceva no ca āsavātipi.
Not to be described as both cankers and associated with cankers, nor as associated with cankers but not cankers.
Không thể nói là vừa là lậu hoặc vừa là tương ưng với lậu hoặc, là tương ưng với lậu hoặc mà không phải là lậu hoặc.
Āsavavippayuttā.
Dissociated from cankers.
Đoạn lìa lậu hoặc.
Anāsavā.
Without cankers.
Không lậu hoặc.
No saṃyojanā…pe… no ganthā…pe… no oghā…pe… no yogā…pe… no nīvaraṇā…pe… no parāmāsā…pe… sārammaṇā.
Not fetters…pe… not ties…pe… not floods…pe… not yokes…pe… not hindrances…pe… not perversions…pe… with objects.
Không phải là kiết sử (saṃyojanā)… (v.v.)… không phải là phược (ganthā)… (v.v.)… không phải là bộc lưu (oghā)… (v.v.)… không phải là ách phược (yogā)… (v.v.)… không phải là triền cái (nīvaraṇā)… (v.v.)… không phải là thủ trước (parāmāsā)… (v.v.)… có đối tượng.
No cittā.
Not consciousness.
Không phải là tâm.
Cetasikā.
Mental concomitants.
Tâm sở.
Cittasampayuttā.
Associated with consciousness.
Tương ưng với tâm.
Cittasaṃsaṭṭhā.
Conjoined with consciousness.
Hỗ tương với tâm.
Cittasamuṭṭhānā.
Originating with consciousness.
Do tâm sanh khởi.
Cittasahabhuno.
Co-arising with consciousness.
Đồng sanh với tâm.
Cittānuparivattino.
Following consciousness.
Tùy chuyển theo tâm.
Cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānā.
Conjoined with and originating with consciousness.
Hỗ tương và do tâm sanh khởi.
Cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānasahabhuno.
Conjoined with, originating with, and co-arising with consciousness.
Hỗ tương, do tâm sanh khởi và đồng sanh.
Cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānānuparivattino.
Conjoined with, originating with, and following consciousness.
Hỗ tương, do tâm sanh khởi và tùy chuyển.
Bāhirā.
External.
Bên ngoài.
No upādā.
Not clung to.
Không phải là thủ.
Anupādinnā.
Not clung to.
Không bị chấp thủ.
No upādānā…pe… no kilesā…pe… na dassanena pahātabbā, na bhāvanāya pahātabbā.
Not clingings…pe… not defilements…pe… not to be abandoned by seeing, not to be abandoned by development.
Không phải là chấp thủ (upādānā)… (v.v.)… không phải là phiền não (kilesā)… (v.v.)… không phải bị đoạn trừ bằng kiến, không phải bị đoạn trừ bằng tu tập.
Na dassanena pahātabbahetukā.
Not having roots to be abandoned by seeing.
Không phải là nhân bị đoạn trừ bằng kiến.
Na bhāvanāya pahātabbahetukā.
Not having roots to be abandoned by development.
Không phải là nhân bị đoạn trừ bằng tu tập.
Siyā savitakkā, siyā avitakkā.
Some are with initial application, some are without initial application.
Có thể có tầm, có thể không tầm.
Siyā savicārā, siyā avicārā.
Some are with sustained application, some are without sustained application.
Có thể có tứ, có thể không tứ.
Siyā sappītikā, siyā appītikā.
Some are with joy, some are without joy.
Có thể có hỷ, có thể không hỷ.
Siyā pītisahagatā, siyā na pītisahagatā.
Some are accompanied by joy, some are not accompanied by joy.
Có thể đồng sanh với hỷ, có thể không đồng sanh với hỷ.
Siyā sukhasahagatā, siyā na sukhasahagatā.
Some are accompanied by happiness, some are not accompanied by happiness.
Có thể đồng sanh với lạc, có thể không đồng sanh với lạc.
Siyā upekkhāsahagatā, siyā na upekkhāsahagatā.
Some are accompanied by equanimity, some are not accompanied by equanimity.
Có thể đồng sanh với xả, có thể không đồng sanh với xả.
Na kāmāvacarā.
Not belonging to the sense sphere.
Không thuộc cõi dục.
Na rūpāvacarā.
Not belonging to the form sphere.
Không thuộc cõi sắc.
Na arūpāvacarā.
Not belonging to the formless sphere.
Không thuộc cõi vô sắc.
Apariyāpannā.
Unincluded.
Không bị bao hàm.
Siyā niyyānikā, siyā aniyyānikā.
Some lead to liberation, some do not lead to liberation.
Có thể đưa đến xuất ly, có thể không đưa đến xuất ly.
Siyā niyatā, siyā aniyatā.
Some are fixed, some are unfixed.
Có thể là định, có thể là bất định.
Anuttarā.
Unsurpassed.
Vô thượng.
Araṇāti.
Without refuge.
Không nơi nương tựa.
390. Cattāro sammappadhānā – idha bhikkhu anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati, uppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati, anuppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ uppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati, uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiyā asammosāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati.
390. There are four right exertions: Here, a bhikkhu generates desire for the non-arising of unarisen evil unwholesome phenomena; he makes effort, arouses energy, exerts his mind, and strives. He generates desire for the abandoning of arisen evil unwholesome phenomena; he makes effort, arouses energy, exerts his mind, and strives. He generates desire for the arising of unarisen wholesome phenomena; he makes effort, arouses energy, exerts his mind, and strives. He generates desire for the continuance, non-confusion, increase, abundance, development, and perfection of arisen wholesome phenomena; he makes effort, arouses energy, exerts his mind, and strives.
390. Bốn chánh cần (sammappadhānā) – Ở đây, vị Tỷ-kheo sanh khởi ý muốn (chandaṃ janeti), nỗ lực (vāyamati), phát khởi tinh tấn (vīriyaṃ ārabhati), kiên trì tâm (cittaṃ paggaṇhāti), tinh cần (padahati) để các pháp bất thiện, ác chưa sanh không sanh khởi; sanh khởi ý muốn, nỗ lực, phát khởi tinh tấn, kiên trì tâm, tinh cần để các pháp bất thiện, ác đã sanh được đoạn trừ; sanh khởi ý muốn, nỗ lực, phát khởi tinh tấn, kiên trì tâm, tinh cần để các pháp thiện chưa sanh được sanh khởi; sanh khởi ý muốn, nỗ lực, phát khởi tinh tấn, kiên trì tâm, tinh cần để các pháp thiện đã sanh được tồn tại, không bị lãng quên, được tăng trưởng, được rộng lớn, được tu tập, được viên mãn.
391. Kathañca bhikkhu anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati?
391. And how, bhikkhu, does he generate desire for the non-arising of unarisen evil unwholesome phenomena; make effort, arouse energy, exert his mind, and strive?
391. Và này Tỷ-kheo, thế nào là vị ấy sanh khởi ý muốn, nỗ lực, phát khởi tinh tấn, kiên trì tâm, tinh cần để các pháp bất thiện, ác chưa sanh không sanh khởi?
Tattha katame anuppannā pāpakā akusalā dhammā?
Therein, what are the unarisen evil unwholesome phenomena?
Trong đó, các pháp bất thiện, ác chưa sanh ấy là gì?
Tīṇi akusalamūlāni – lobho, doso, moho.
The three unwholesome roots: greed, aversion, delusion.
Ba căn bất thiện – tham, sân, si.
Tadekaṭṭhā ca kilesā.
And the defilements that have the same basis.
Và các phiền não đồng nhất với chúng.
Taṃsampayutto vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho, viññāṇakkhandho, taṃsamuṭṭhānaṃ kāyakammaṃ vacīkammaṃ manokammaṃ – ime vuccanti ‘‘anuppannā pāpakā akusalā dhammā’’.
The feeling aggregate, perception aggregate, volitional formations aggregate, and consciousness aggregate associated with them; the bodily action, verbal action, and mental action originating from them – these are called “unarisen evil unwholesome phenomena.”
Uẩn thọ, uẩn tưởng, uẩn hành, uẩn thức tương ưng với chúng; thân nghiệp, khẩu nghiệp, ý nghiệp do chúng sanh khởi – những điều này được gọi là “các pháp bất thiện, ác chưa sanh”.
Iti imesaṃ anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati.
Thus, for the non-arising of these unarisen evil unwholesome phenomena, he generates desire, makes effort, arouses energy, exerts his mind, and strives.
Như vậy, để các pháp bất thiện, ác chưa sanh này không sanh khởi, vị ấy sanh khởi ý muốn, nỗ lực, phát khởi tinh tấn, kiên trì tâm, tinh cần.
392. Chandaṃ janetīti.
392. “Generates desire” means:
392. “Sanh khởi ý muốn” (Chandaṃ janetīti).
Tattha katamo chando?
What is chanda here?
Trong đó, ý muốn (chanda) là gì?
Yo chando chandikatā* kattukamyatā kusalo dhammacchando – ayaṃ vuccati ‘‘chando’’.
Whatever is the intention, the state of intending, the desire to act, the wholesome dhammacchanda – this is called "chanda".
Ý muốn (chanda) nào là sự mong muốn làm, là sự khao khát hành động, là ý muốn thiện lành (kusala), là ý muốn Pháp (dhammacchando) – điều này được gọi là “ý muốn” (chanda).
Imaṃ chandaṃ janeti sañjaneti uṭṭhapeti samuṭṭhapeti* nibbatteti abhinibbatteti.
He generates this chanda, produces it, arouses it, stirs it up, brings it forth, manifests it.
Người ấy phát sinh, làm cho phát sinh, khởi lên, làm cho khởi lên, tạo ra, làm cho tạo ra ý muốn này.
Tena vuccati ‘‘chandaṃ janetī’’ti.
Therefore, it is said: "he generates chanda".
Vì vậy được gọi là “phát sinh ý muốn” (chandaṃ janeti).
393. Vāyamatīti.
393. He makes an effort.
393. “Nỗ lực” (vāyamati) nghĩa là gì?
Tattha katamo vāyāmo?
What is vāyāma here?
Trong đó, sự nỗ lực (vāyāma) là gì?
Yo cetasiko vīriyārambho…pe… sammāvāyāmo – ayaṃ vuccati ‘‘vāyāmo’’.
Whatever is the mental inception of energy… (etc.)… right effort – this is called "vāyāma".
Sự khởi đầu tinh tấn (vīriyārambha) thuộc về tâm (cetasika)…pe… chánh tinh tấn (sammāvāyāma) – điều này được gọi là “sự nỗ lực” (vāyāma).
Iminā vāyāmena upeto hoti samupeto upāgato samupāgato upapanno sampanno samannāgato.
He is endowed with this vāyāma, fully endowed, possessed, fully possessed, furnished, accomplished, provided with.
Với sự nỗ lực này, người ấy được trang bị, được trang bị đầy đủ, đạt được, đạt được đầy đủ, thành tựu, hoàn thiện, được sở hữu.
Tena vuccati ‘‘vāyamatī’’ti.
Therefore, it is said: "he makes an effort".
Vì vậy được gọi là “nỗ lực” (vāyamati).
394. Vīriyaṃ ārabhatīti.
394. He arouses energy.
394. “Khởi tinh tấn” (vīriyaṃ ārabhati) nghĩa là gì?
Tattha katamaṃ vīriyaṃ?
What is vīriya here?
Trong đó, tinh tấn (vīriya) là gì?
Yo cetasiko vīriyārambho…pe… sammāvāyāmo – idaṃ vuccati ‘‘vīriyaṃ’’.
Whatever is the mental inception of energy… (etc.)… right effort – this is called "vīriya".
Sự khởi đầu tinh tấn (vīriyārambha) thuộc về tâm (cetasika)…pe… chánh tinh tấn (sammāvāyāma) – điều này được gọi là “tinh tấn” (vīriya).
Imaṃ vīriyaṃ ārabhati samārabhati āsevati bhāveti bahulīkaroti.
He arouses this vīriya, thoroughly arouses it, cultivates it, develops it, makes it abundant.
Người ấy khởi, khởi lên, thực hành, tu tập, làm cho sung mãn tinh tấn này.
Tena vuccati ‘‘vīriyaṃ ārabhatī’’ti.
Therefore, it is said: "he arouses energy".
Vì vậy được gọi là “khởi tinh tấn” (vīriyaṃ ārabhati).
395. Cittaṃ paggaṇhātīti.
395. He grasps the mind.
395. “Nâng đỡ tâm” (cittaṃ paggaṇhāti) nghĩa là gì?
Tattha katamaṃ cittaṃ?
What is citta here?
Trong đó, tâm (citta) là gì?
Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘cittaṃ’’.
Whatever is the mind, the mano, the mānasa… (etc.)… the corresponding mind-consciousness element – this is called "citta".
Tâm (citta), ý (mano), ý thức (mānasa)…pe… ý thức giới tương ứng (tajjāmanoviññāṇadhātu) – điều này được gọi là “tâm” (citta).
Imaṃ cittaṃ paggaṇhāti sampaggaṇhāti upatthambheti paccupatthambheti.
He grasps this mind, thoroughly grasps it, supports it, continuously supports it.
Người ấy nâng đỡ, nâng đỡ hoàn toàn, hỗ trợ, hỗ trợ vững chắc tâm này.
Tena vuccati ‘‘cittaṃ paggaṇhātī’’ti.
Therefore, it is said: "he grasps the mind".
Vì vậy được gọi là “nâng đỡ tâm” (cittaṃ paggaṇhāti).
397. Kathañca bhikkhu uppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati?
397. And how, bhikkhus, does a bhikkhu generate chanda, make an effort, arouse energy, grasp the mind, and strive for the abandonment of unwholesome states that have arisen?
397. Và này Tỳ-kheo, làm thế nào một Tỳ-kheo phát sinh ý muốn, nỗ lực, khởi tinh tấn, nâng đỡ tâm, tinh cần để đoạn trừ các pháp bất thiện đã sinh khởi?
Tattha katame uppannā pāpakā akusalā dhammā?
What are the unwholesome states that have arisen here?
Trong đó, các pháp bất thiện đã sinh khởi là gì?
Tīṇi akusalamūlāni – lobho, doso, moho.
The three roots of unwholesomeness: greed, hatred, delusion.
Ba căn bất thiện (akusalamūla) là: tham (lobha), sân (dosa), si (moha).
Tadekaṭṭhā ca kilesā.
And the defilements associated with them.
Và các phiền não (kilesa) đồng nhất với chúng.
Taṃsampayutto vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho, viññāṇakkhandho, taṃsamuṭṭhānaṃ kāyakammaṃ vacīkammaṃ manokammaṃ – ime vuccanti ‘‘uppannā pāpakā akusalā dhammā’’.
The aggregate of feeling, the aggregate of perception, the aggregate of mental formations, the aggregate of consciousness associated with them, and bodily, verbal, and mental action originating from them – these are called "unwholesome states that have arisen".
Uẩn thọ, uẩn tưởng, uẩn hành, uẩn thức đồng sinh với chúng, và thân nghiệp, khẩu nghiệp, ý nghiệp do chúng sinh khởi – những điều này được gọi là “các pháp bất thiện đã sinh khởi”.
Iti imesaṃ uppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati.
Thus, for the abandonment of these unwholesome states that have arisen, he generates chanda, makes an effort, arouses energy, grasps the mind, and strives.
Vì vậy, để đoạn trừ các pháp bất thiện đã sinh khởi này, người ấy phát sinh ý muốn, nỗ lực, khởi tinh tấn, nâng đỡ tâm, tinh cần.
398. Chandaṃ janetīti.
398. He generates chanda.
398. “Phát sinh ý muốn” (chandaṃ janeti) nghĩa là gì?
Tattha katamo chando?
What is chanda here?
Trong đó, ý muốn (chanda) là gì?
Yo chando chandikatā kattukamyatā kusalo dhammacchando – ayaṃ vuccati ‘‘chando’’.
Whatever is the intention, the state of intending, the desire to act, the wholesome dhammacchanda – this is called "chanda".
Ý muốn (chanda) nào là sự mong muốn làm, là sự khao khát hành động, là ý muốn thiện lành (kusala), là ý muốn Pháp (dhammacchando) – điều này được gọi là “ý muốn” (chanda).
Imaṃ chandaṃ janeti sañjaneti uṭṭhapeti samuṭṭhapeti nibbatteti abhinibbatteti.
He generates this chanda, produces it, arouses it, stirs it up, brings it forth, manifests it.
Người ấy phát sinh, làm cho phát sinh, khởi lên, làm cho khởi lên, tạo ra, làm cho tạo ra ý muốn này.
Tena vuccati ‘‘chandaṃ janetī’’ti.
Therefore, it is said: "he generates chanda".
Vì vậy được gọi là “phát sinh ý muốn” (chandaṃ janeti).
400. Vīriyaṃ ārabhatīti.
400. He arouses energy.
400. “Khởi tinh tấn” (vīriyaṃ ārabhati) nghĩa là gì?
Tattha katamaṃ vīriyaṃ?
What is vīriya here?
Trong đó, tinh tấn (vīriya) là gì?
Yo cetasiko vīriyārambho…pe… sammāvāyāmo – idaṃ vuccati ‘‘vīriyaṃ’’.
Whatever is the mental inception of energy… (etc.)… right effort – this is called "vīriya".
Sự khởi đầu tinh tấn (vīriyārambha) thuộc về tâm (cetasika)…pe… chánh tinh tấn (sammāvāyāma) – điều này được gọi là “tinh tấn” (vīriya).
Imaṃ vīriyaṃ ārabhati samārabhati āsevati bhāveti bahulīkaroti.
He arouses this vīriya, thoroughly arouses it, cultivates it, develops it, makes it abundant.
Người ấy khởi, khởi lên, thực hành, tu tập, làm cho sung mãn tinh tấn này.
Tena vuccati ‘‘vīriyaṃ ārabhatī’’ti.
Therefore, it is said: "he arouses energy".
Vì vậy được gọi là “khởi tinh tấn” (vīriyaṃ ārabhati).
401. Cittaṃ paggaṇhātīti.
401. He grasps the mind.
401. “Nâng đỡ tâm” (cittaṃ paggaṇhāti) nghĩa là gì?
Tattha katamaṃ cittaṃ?
What is citta here?
Trong đó, tâm (citta) là gì?
Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘cittaṃ’’.
Whatever is the mind, the mano, the mānasa… (etc.)… the corresponding mind-consciousness element – this is called "citta".
Tâm (citta), ý (mano), ý thức (mānasa)…pe… ý thức giới tương ứng (tajjāmanoviññāṇadhātu) – điều này được gọi là “tâm” (citta).
Imaṃ cittaṃ paggaṇhāti sampaggaṇhāti upatthambheti paccupatthambheti.
He grasps this mind, thoroughly grasps it, supports it, continuously supports it.
Người ấy nâng đỡ, nâng đỡ hoàn toàn, hỗ trợ, hỗ trợ vững chắc tâm này.
Tena vuccati ‘‘cittaṃ paggaṇhātī’’ti.
Therefore, it is said: "he grasps the mind".
Vì vậy được gọi là “nâng đỡ tâm” (cittaṃ paggaṇhāti).
403. Kathañca bhikkhu anuppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ uppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati?
403. And how, bhikkhus, does a bhikkhu generate chanda, make an effort, arouse energy, grasp the mind, and strive for the arising of unarisen wholesome states?
403. Và này Tỳ-kheo, làm thế nào một Tỳ-kheo phát sinh ý muốn, nỗ lực, khởi tinh tấn, nâng đỡ tâm, tinh cần để làm phát sinh các pháp thiện chưa sinh khởi?
Tattha katame anuppannā kusalā dhammā?
What are the unarisen wholesome states here?
Trong đó, các pháp thiện chưa sinh khởi là gì?
Tīṇi kusalamūlāni – alobho, adoso, amoho.
The three roots of wholesomeness: non-greed, non-hatred, non-delusion.
Ba căn thiện (kusalamūla) là: không tham (alobha), không sân (adosa), không si (amoha).
Taṃsampayutto vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho, viññāṇakkhandho.
The aggregate of feeling, the aggregate of perception, the aggregate of mental formations, the aggregate of consciousness associated with them.
Uẩn thọ, uẩn tưởng, uẩn hành, uẩn thức đồng sinh với chúng.
Taṃsamuṭṭhānaṃ kāyakammaṃ, vacīkammaṃ, manokammaṃ – ime vuccanti ‘‘anuppannā kusalā dhammā’’.
Bodily, verbal, and mental action originating from them – these are called "unarisen wholesome states".
Thân nghiệp, khẩu nghiệp, ý nghiệp do chúng sinh khởi – những điều này được gọi là “các pháp thiện chưa sinh khởi”.
Iti imesaṃ anuppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ uppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati.
Thus, for the arising of these unarisen wholesome states, he generates chanda, makes an effort, arouses energy, grasps the mind, and strives.
Vì vậy, để làm phát sinh các pháp thiện chưa sinh khởi này, người ấy phát sinh ý muốn, nỗ lực, khởi tinh tấn, nâng đỡ tâm, tinh cần.
404. Chandaṃ janetīti…pe… vāyamatīti…pe… vīriyaṃ ārabhatīti…pe… cittaṃ paggaṇhātīti…pe… padahatīti.
404. He generates chanda… (etc.)… he makes an effort… (etc.)… he arouses energy… (etc.)… he grasps the mind… (etc.)… he strives.
404. “Phát sinh ý muốn” (chandaṃ janeti)…pe… “nỗ lực” (vāyamati)…pe… “khởi tinh tấn” (vīriyaṃ ārabhati)…pe… “nâng đỡ tâm” (cittaṃ paggaṇhāti)…pe… “tinh cần” (padahati).
Tattha katamaṃ padhānaṃ?
What is padhāna here?
Trong đó, sự tinh cần (padhāna) là gì?
Yo cetasiko vīriyārambho …pe… sammāvāyāmo – idaṃ vuccati ‘‘padhānaṃ’’.
Whatever is the mental inception of energy… (etc.)… right effort – this is called "padhāna".
Sự khởi đầu tinh tấn (vīriyārambha) thuộc về tâm (cetasika)…pe… chánh tinh tấn (sammāvāyāmo) – điều này được gọi là “sự tinh cần” (padhāna).
Iminā padhānena upeto hoti…pe… samannāgato.
He is endowed with this padhāna… (etc.)… provided with.
Với sự tinh cần này, người ấy được trang bị…pe… được sở hữu.
Tena vuccati ‘‘padahatī’’ti.
Therefore, it is said: "he strives".
Vì vậy được gọi là “tinh cần” (padahati).
405. Kathañca bhikkhu uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiyā asammosāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati?
405. And how, bhikkhus, does a bhikkhu generate chanda, make an effort, arouse energy, grasp the mind, and strive for the maintenance, non-disappearance, increase, maturity, development, and perfection of wholesome states that have arisen?
405. Và này Tỳ-kheo, làm thế nào một Tỳ-kheo phát sinh ý muốn, nỗ lực, khởi tinh tấn, nâng đỡ tâm, tinh cần để duy trì, không làm mất đi, tăng trưởng, phát triển, tu tập, hoàn thành các pháp thiện đã sinh khởi?
Tattha katame uppannā kusalā dhammā?
What are the wholesome states that have arisen here?
Trong đó, các pháp thiện đã sinh khởi là gì?
Tīṇi kusalamūlāni – alobho, adoso, amoho.
The three roots of wholesomeness: non-greed, non-hatred, non-delusion.
Ba căn thiện (kusalamūla) là: không tham (alobha), không sân (adosa), không si (amoha).
Taṃsampayutto vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho, viññāṇakkhandho, taṃsamuṭṭhānaṃ kāyakammaṃ vacīkammaṃ manokammaṃ – ime vuccanti ‘‘uppannā kusalā dhammā’’.
The aggregate of feeling, the aggregate of perception, the aggregate of mental formations, the aggregate of consciousness associated with them, and bodily, verbal, and mental action originating from them – these are called "wholesome states that have arisen".
Uẩn thọ, uẩn tưởng, uẩn hành, uẩn thức đồng sinh với chúng, và thân nghiệp, khẩu nghiệp, ý nghiệp do chúng sinh khởi – những điều này được gọi là “các pháp thiện đã sinh khởi”.
Iti imesaṃ uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiyā asammosāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati.
Thus, for the maintenance, non-disappearance, increase, maturity, development, and perfection of these wholesome states that have arisen, he generates chanda, makes an effort, arouses energy, grasps the mind, and strives.
Vì vậy, để duy trì, không làm mất đi, tăng trưởng, phát triển, tu tập, hoàn thành các pháp thiện đã sinh khởi này, người ấy phát sinh ý muốn, nỗ lực, khởi tinh tấn, nâng đỡ tâm, tinh cần.
407. Chandaṃ janetīti…pe… vāyamatīti…pe… vīriyaṃ ārabhatīti…pe… cittaṃ paggaṇhātīti…pe… padahatīti.
407. He generates chanda… (etc.)… he makes an effort… (etc.)… he arouses energy… (etc.)… he grasps the mind… (etc.)… he strives.
407. “Phát sinh ý muốn” (chandaṃ janeti)…pe… “nỗ lực” (vāyamati)…pe… “khởi tinh tấn” (vīriyaṃ ārabhati)…pe… “nâng đỡ tâm” (cittaṃ paggaṇhāti)…pe… “tinh cần” (padahati).
Tattha katamaṃ padhānaṃ?
What is padhāna here?
Trong đó, sự tinh cần (padhāna) là gì?
Yo cetasiko vīriyārambho…pe… sammāvāyāmo – idaṃ vuccati ‘‘padhānaṃ’’.
Whatever is the mental inception of energy… (etc.)… right effort – this is called "padhāna".
Sự khởi đầu tinh tấn (vīriyārambha) thuộc về tâm (cetasika)…pe… chánh tinh tấn (sammāvāyāmo) – điều này được gọi là “sự tinh cần” (padhāna).
Iminā padhānena upeto hoti…pe… samannāgato.
He is endowed with this padhāna… (etc.)… provided with.
Với sự tinh cần này, người ấy được trang bị…pe… được sở hữu.
Tena vuccati ‘‘padahatī’’ti.
Therefore, it is said: "he strives".
Vì vậy được gọi là “tinh cần” (padahati).
408. Cattāro sammappadhānā – idha bhikkhu anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati, uppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati, anuppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ uppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati, uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiyā asammosāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati.
408. There are four right exertions (sammappadhānā). Here, a bhikkhu generates desire, makes effort, arouses energy, exerts the mind, and strives for the non-arising of unarisen evil unwholesome states; he generates desire, makes effort, arouses energy, exerts the mind, and strives for the abandoning of arisen evil unwholesome states; he generates desire, makes effort, arouses energy, exerts the mind, and strives for the arising of unarisen wholesome states; he generates desire, makes effort, arouses energy, exerts the mind, and strives for the maintenance, non-disappearance, increase, development, cultivation, and perfection of arisen wholesome states.
408. Bốn Chánh Cần (Sammappadhāna) – Ở đây, một tỳ khưu phát sanh ý muốn, tinh tấn, khởi xướng tinh tấn, nắm giữ tâm, nỗ lực để không cho các pháp bất thiện, ác chưa sanh khởi; phát sanh ý muốn, tinh tấn, khởi xướng tinh tấn, nắm giữ tâm, nỗ lực để đoạn trừ các pháp bất thiện, ác đã sanh khởi; phát sanh ý muốn, tinh tấn, khởi xướng tinh tấn, nắm giữ tâm, nỗ lực để làm sanh khởi các pháp thiện chưa sanh khởi; phát sanh ý muốn, tinh tấn, khởi xướng tinh tấn, nắm giữ tâm, nỗ lực để duy trì, không quên lãng, tăng trưởng, phát triển, tu tập, viên mãn các pháp thiện đã sanh khởi.
409. Kathañca bhikkhu anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati?
409. And how does a bhikkhu generate desire, make effort, arouse energy, exert the mind, and strive for the non-arising of unarisen evil unwholesome states?
409. Và này tỳ khưu, thế nào là vị ấy phát sanh ý muốn, tinh tấn, khởi xướng tinh tấn, nắm giữ tâm, nỗ lực để không cho các pháp bất thiện, ác chưa sanh khởi?
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati.
Here, when a bhikkhu develops a supramundane jhāna that leads to release, that leads to the reduction of defilements, for the abandoning of wrong views, for the attainment of the first stage of the path, quite secluded from sensual pleasures… he enters and abides in the first jhāna with painful practice and sluggish direct knowledge; at that time he generates desire, makes effort, arouses energy, exerts the mind, and strives for the non-arising of unarisen evil unwholesome states.
Ở đây, này tỳ khưu, vào thời điểm vị ấy tu tập thiền siêu thế (lokuttara jhāna) đưa đến giải thoát (niyyānika), đưa đến sự đoạn tận (apacayagāmi), để đoạn trừ các kiến chấp (diṭṭhigata), để đạt được tầng địa vị đầu tiên, vị ấy ly dục…pe… chứng và an trú thiền thứ nhất (paṭhama jhāna) với hành trì khổ hạnh và thắng trí chậm chạp (dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ); vào thời điểm ấy, vị ấy phát sanh ý muốn, tinh tấn, khởi xướng tinh tấn, nắm giữ tâm, nỗ lực để không cho các pháp bất thiện, ác chưa sanh khởi.
410. Chandaṃ janetīti.
410. “He generates desire”:
410. “Phát sanh ý muốn” là gì?
Tattha katamo chando?
What is desire (chanda) there?
Trong đó, ý muốn (chanda) nào?
Yo chando chandikatā kattukamyatā kusalo dhammacchando – ayaṃ vuccati ‘‘chando’’.
The desire, the wishfulness, the wanting-to-do, the wholesome mental desire (dhammacchanda)—this is called “desire.”
Ý muốn, sự mong muốn, sự muốn làm, ý muốn pháp thiện thuộc về thiện – đây được gọi là “ý muốn”.
Imaṃ chandaṃ janeti sañjaneti uṭṭhapeti samuṭṭhapeti nibbatteti abhinibbatteti.
He generates, creates, produces, brings forth, gives rise to, and causes the arising of this desire.
Vị ấy phát sanh, làm sanh khởi, dựng lên, làm dựng lên, tạo ra, làm tạo ra ý muốn này.
Tena vuccati ‘‘chandaṃ janetī’’ti.
Therefore, it is said, “he generates desire.”
Vì vậy, được gọi là “phát sanh ý muốn”.
411. Vāyamatīti.
411. “He makes effort”:
411. “Tinh tấn” là gì?
Tattha katamo vāyāmo?
What is effort (vāyāmo) there?
Trong đó, tinh tấn (vāyāma) nào?
Yo cetasiko vīriyārambho…pe… sammāvāyāmo vīriyasambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘vāyāmo’’.
The mental exertion of energy… the right effort (sammāvāyāmo), the energy factor of awakening (vīriyasambojjhaṅgo), a factor of the path (maggaṅgaṃ), included in the path (maggapariyāpannaṃ)—this is called “effort.”
Sự khởi xướng tinh tấn thuộc về tâm (cetasika vīriyārambho)…pe… Chánh Tinh Tấn (sammāvāyāma), chi giác ngộ tinh tấn (vīriyasambojjhaṅga), chi phần của con đường (maggaṅga), thuộc về con đường (magga-pariyāpanna) – đây được gọi là “tinh tấn”.
Iminā vāyāmena upeto hoti samupeto upāgato samupāgato upapanno sampanno samannāgato.
He is endowed with, fully endowed with, possessed of, fully possessed of, furnished with, accomplished in, and complete with this effort.
Vị ấy có được, có đầy đủ, đạt được, đạt đầy đủ, thành tựu, viên mãn, đầy đủ với sự tinh tấn này.
Tena vuccati ‘‘vāyamatī’’ti.
Therefore, it is said, “he makes effort.”
Vì vậy, được gọi là “tinh tấn”.
412. Vīriyaṃ ārabhatīti.
412. “He arouses energy”:
412. “Khởi xướng tinh tấn” là gì?
Tattha katamaṃ vīriyaṃ?
What is energy (vīriyaṃ) there?
Trong đó, tinh tấn (vīriya) nào?
Yo cetasiko vīriyārambho…pe… sammāvāyāmo vīriyasambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ – idaṃ vuccati ‘‘vīriyaṃ’’.
The mental exertion of energy… the right effort (sammāvāyāmo), the energy factor of awakening (vīriyasambojjhaṅgo), a factor of the path (maggaṅgaṃ), included in the path (maggapariyāpannaṃ)—this is called “energy.”
Sự khởi xướng tinh tấn thuộc về tâm…pe… Chánh Tinh Tấn, chi giác ngộ tinh tấn, chi phần của con đường, thuộc về con đường – đây được gọi là “tinh tấn”.
Imaṃ vīriyaṃ ārabhati samārabhati āsevati bhāveti bahulīkaroti.
He arouses, fully arouses, cultivates, develops, and makes abundant this energy.
Vị ấy khởi xướng, khởi xướng đầy đủ, thực hành, tu tập, làm cho sung mãn tinh tấn này.
Tena vuccati ‘‘vīriyaṃ ārabhatī’’ti.
Therefore, it is said, “he arouses energy.”
Vì vậy, được gọi là “khởi xướng tinh tấn”.
413. Cittaṃ paggaṇhātīti.
413. “He exerts the mind”:
413. “Nắm giữ tâm” là gì?
Tattha katamaṃ cittaṃ?
What is the mind (cittaṃ) there?
Trong đó, tâm (citta) nào?
Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘cittaṃ’’.
That which is mind, thought, mentality… the corresponding mind-consciousness element (tajjāmanoviññāṇadhātu)—this is called “mind.”
Tâm, ý, ý thức…pe… thức giới ý tương ứng đó – đây được gọi là “tâm”.
Imaṃ cittaṃ paggaṇhāti sampaggaṇhāti upatthambheti paccupatthambheti.
He exerts, fully exerts, supports, and thoroughly supports this mind.
Vị ấy nắm giữ, nắm giữ đầy đủ, nâng đỡ, nâng đỡ lại tâm này.
Tena vuccati ‘‘cittaṃ paggaṇhātī’’ti.
Therefore, it is said, “he exerts the mind.”
Vì vậy, được gọi là “nắm giữ tâm”.
415. Kathañca bhikkhu uppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati?
415. And how does a bhikkhu generate desire, make effort, arouse energy, exert the mind, and strive for the abandoning of arisen evil unwholesome states?
415. Và này tỳ khưu, thế nào là vị ấy phát sanh ý muốn, tinh tấn, khởi xướng tinh tấn, nắm giữ tâm, nỗ lực để đoạn trừ các pháp bất thiện, ác đã sanh khởi?
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye uppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati.
Here, when a bhikkhu develops a supramundane jhāna that leads to release, that leads to the reduction of defilements, for the abandoning of wrong views, for the attainment of the first stage of the path, quite secluded from sensual pleasures… he enters and abides in the first jhāna with painful practice and sluggish direct knowledge; at that time he generates desire, makes effort, arouses energy, exerts the mind, and strives for the abandoning of arisen evil unwholesome states.
Ở đây, này tỳ khưu, vào thời điểm vị ấy tu tập thiền siêu thế đưa đến giải thoát, đưa đến sự đoạn tận, để đoạn trừ các kiến chấp, để đạt được tầng địa vị đầu tiên, vị ấy ly dục…pe… chứng và an trú thiền thứ nhất với hành trì khổ hạnh và thắng trí chậm chạp; vào thời điểm ấy, vị ấy phát sanh ý muốn, tinh tấn, khởi xướng tinh tấn, nắm giữ tâm, nỗ lực để đoạn trừ các pháp bất thiện, ác đã sanh khởi.
416. Chandaṃ janetīti…pe… vāyamatīti…pe… vīriyaṃ ārabhatīti…pe… cittaṃ paggaṇhātīti…pe… padahatīti.
416. “He generates desire”… “he makes effort”… “he arouses energy”… “he exerts the mind”… “he strives.”
416. “Phát sanh ý muốn”…pe… “tinh tấn”…pe… “khởi xướng tinh tấn”…pe… “nắm giữ tâm”…pe… “nỗ lực” là gì?
Tattha katamaṃ sammappadhānaṃ?
What is the right exertion (sammappadhānaṃ) there?
Trong đó, Chánh Cần nào?
Yo cetasiko vīriyārambho…pe… sammāvāyāmo vīriyasambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ – idaṃ vuccati ‘‘sammappadhānaṃ’’.
The mental exertion of energy… the right effort (sammāvāyāmo), the energy factor of awakening (vīriyasambojjhaṅgo), a factor of the path (maggaṅgaṃ), included in the path (maggapariyāpannaṃ)—this is called “right exertion.”
Sự khởi xướng tinh tấn thuộc về tâm…pe… Chánh Tinh Tấn, chi giác ngộ tinh tấn, chi phần của con đường, thuộc về con đường – đây được gọi là “Chánh Cần”.
Avasesā dhammā sammappadhānasampayuttā.
The remaining states are associated with right exertion.
Các pháp còn lại tương ưng với Chánh Cần.
417. Kathañca bhikkhu anuppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ uppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati?
417. And how does a bhikkhu generate desire, make effort, arouse energy, exert the mind, and strive for the arising of unarisen wholesome states?
417. Và này tỳ khưu, thế nào là vị ấy phát sanh ý muốn, tinh tấn, khởi xướng tinh tấn, nắm giữ tâm, nỗ lực để làm sanh khởi các pháp thiện chưa sanh khởi?
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye anuppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ uppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati.
Here, when a bhikkhu develops a supramundane jhāna that leads to release, that leads to the reduction of defilements, for the abandoning of wrong views, for the attainment of the first stage of the path, quite secluded from sensual pleasures… he enters and abides in the first jhāna with painful practice and sluggish direct knowledge; at that time he generates desire, makes effort, arouses energy, exerts the mind, and strives for the arising of unarisen wholesome states.
Ở đây, này tỳ khưu, vào thời điểm vị ấy tu tập thiền siêu thế đưa đến giải thoát, đưa đến sự đoạn tận, để đoạn trừ các kiến chấp, để đạt được tầng địa vị đầu tiên, vị ấy ly dục…pe… chứng và an trú thiền thứ nhất với hành trì khổ hạnh và thắng trí chậm chạp; vào thời điểm ấy, vị ấy phát sanh ý muốn, tinh tấn, khởi xướng tinh tấn, nắm giữ tâm, nỗ lực để làm sanh khởi các pháp thiện chưa sanh khởi.
418. Chandaṃ janetīti…pe… vāyamatīti…pe… vīriyaṃ ārabhatīti…pe… cittaṃ paggaṇhātīti…pe… padahatīti.
418. “He generates desire”… “he makes effort”… “he arouses energy”… “he exerts the mind”… “he strives.”
418. “Phát sanh ý muốn”…pe… “tinh tấn”…pe… “khởi xướng tinh tấn”…pe… “nắm giữ tâm”…pe… “nỗ lực” là gì?
Tattha katamaṃ sammappadhānaṃ?
What is the right exertion (sammappadhānaṃ) there?
Trong đó, Chánh Cần nào?
Yo cetasiko vīriyārambho …pe… sammāvāyāmo vīriyasambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ – idaṃ vuccati ‘‘sammappadhānaṃ’’.
The mental exertion of energy… the right effort (sammāvāyāmo), the energy factor of awakening (vīriyasambojjhaṅgo), a factor of the path (maggaṅgaṃ), included in the path (maggapariyāpannaṃ)—this is called “right exertion.”
Sự khởi xướng tinh tấn thuộc về tâm…pe… Chánh Tinh Tấn, chi giác ngộ tinh tấn, chi phần của con đường, thuộc về con đường – đây được gọi là “Chánh Cần”.
Avasesā dhammā sammappadhānasampayuttā.
The remaining states are associated with right exertion.
Các pháp còn lại tương ưng với Chánh Cần.
419. Kathañca bhikkhu uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiyā asammosāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati?
419. And how does a bhikkhu generate desire, make effort, arouse energy, exert the mind, and strive for the maintenance, non-disappearance, increase, development, cultivation, and perfection of arisen wholesome states?
419. Và này tỳ khưu, thế nào là vị ấy phát sanh ý muốn, tinh tấn, khởi xướng tinh tấn, nắm giữ tâm, nỗ lực để duy trì, không quên lãng, tăng trưởng, phát triển, tu tập, viên mãn các pháp thiện đã sanh khởi?
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiyā asammosāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati.
Here, when a bhikkhu develops a supramundane jhāna that leads to release, that leads to the reduction of defilements, for the abandoning of wrong views, for the attainment of the first stage of the path, quite secluded from sensual pleasures… he enters and abides in the first jhāna with painful practice and sluggish direct knowledge; at that time he generates desire, makes effort, arouses energy, exerts the mind, and strives for the maintenance, non-disappearance, increase, development, cultivation, and perfection of arisen wholesome states.
Ở đây, này tỳ khưu, vào thời điểm vị ấy tu tập thiền siêu thế đưa đến giải thoát, đưa đến sự đoạn tận, để đoạn trừ các kiến chấp, để đạt được tầng địa vị đầu tiên, vị ấy ly dục…pe… chứng và an trú thiền thứ nhất với hành trì khổ hạnh và thắng trí chậm chạp; vào thời điểm ấy, vị ấy phát sanh ý muốn, tinh tấn, khởi xướng tinh tấn, nắm giữ tâm, nỗ lực để duy trì, không quên lãng, tăng trưởng, phát triển, tu tập, viên mãn các pháp thiện đã sanh khởi.
421. Chandaṃ janetīti.
421. “He generates desire”:
421. “Phát sanh ý muốn” là gì?
Tattha katamo chando?
What is desire (chanda) there?
Trong đó, ý muốn nào?
Yo chando chandikatā kattukamyatā kusalo dhammacchando – ayaṃ vuccati ‘‘chando’’.
The desire, the wishfulness, the wanting-to-do, the wholesome mental desire (dhammacchanda)—this is called “desire.”
Ý muốn, sự mong muốn, sự muốn làm, ý muốn pháp thiện thuộc về thiện – đây được gọi là “ý muốn”.
Imaṃ chandaṃ janeti sañjaneti uṭṭhapeti samuṭṭhapeti nibbatteti abhinibbatteti.
He generates, creates, produces, brings forth, gives rise to, and causes the arising of this desire.
Vị ấy phát sanh, làm sanh khởi, dựng lên, làm dựng lên, tạo ra, làm tạo ra ý muốn này.
Tena vuccati ‘‘chandaṃ janetī’’ti.
Therefore, it is said, “he generates desire.”
Vì vậy, được gọi là “phát sanh ý muốn”.
423. Vīriyaṃ ārabhatīti.
He undertakes energy.
423. Khởi sự tinh tấn.
Tattha katamaṃ vīriyaṃ?
What is energy there?
Trong đó, thế nào là tinh tấn?
Yo cetasiko vīriyārambho…pe… sammāvāyāmo vīriyasambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ – idaṃ vuccati ‘‘vīriyaṃ’’.
That mental undertaking of energy… (etc.) …right effort, the energy enlightenment factor, a factor of the path, included in the path – this is called ‘energy’.
Sự khởi phát tinh tấn thuộc về tâm sở…pe… chánh tinh tấn, chi giác ngộ tinh tấn, chi phần của đạo, bao hàm trong đạo – đây được gọi là “tinh tấn”.
Imaṃ vīriyaṃ ārabhati samārabhati āsevati bhāveti bahulīkaroti.
He undertakes this energy, engages in it, cultivates it, develops it, makes it abundant.
Vị ấy khởi sự, bắt đầu, thực hành, phát triển, làm cho sung mãn tinh tấn này.
Tena vuccati ‘‘vīriyaṃ ārabhatī’’ti.
Therefore it is said: ‘He undertakes energy’.
Do đó, được gọi là “khởi sự tinh tấn”.
424. Cittaṃ paggaṇhātīti.
He exerts the mind.
424. Nắm giữ tâm.
Tattha katamaṃ cittaṃ?
What is mind there?
Trong đó, thế nào là tâm?
Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘cittaṃ’’.
That mind, intellect, mentality… (etc.) …the mind-consciousness element pertaining thereto – this is called ‘mind’.
Tâm, ý, ý thức…pe… ý thức giới tương ứng – đây được gọi là “tâm”.
Imaṃ cittaṃ paggaṇhāti sampaggaṇhāti upatthambheti paccupatthambheti.
He exerts this mind, firmly exerts it, supports it, continuously supports it.
Vị ấy nắm giữ, giữ chặt, nâng đỡ, hỗ trợ tâm này.
Tena vuccati ‘‘cittaṃ paggaṇhātī’’ti.
Therefore it is said: ‘He exerts the mind’.
Do đó, được gọi là “nắm giữ tâm”.
426. Tattha katamaṃ sammappadhānaṃ?
What is right exertion there?
426. Trong đó, thế nào là chánh cần?
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, yo tasmiṃ samaye cetasiko vīriyārambho…pe… sammāvāyāmo vīriyasambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ – idaṃ vuccati ‘‘sammappadhānaṃ’’.
Here, a bhikkhu, at the time when he develops supramundane jhāna, which leads out (of saṃsāra), which leads to diminution (of defilements), for the abandonment of wrong views, for the attainment of the first stage, having quite secluded himself from sensual pleasures… (etc.) …he enters upon and abides in the first jhāna with painful practice and slow direct knowledge; that mental undertaking of energy at that time… (etc.) …right effort, the energy enlightenment factor, a factor of the path, included in the path – this is called ‘right exertion’.
Ở đây, khi một Tỳ-khưu tu tập thiền siêu thế, dẫn đến giải thoát, hướng đến sự đoạn diệt (các phiền não), để đạt được địa vị đầu tiên, hoàn toàn ly dục…pe… chứng và an trú thiền thứ nhất với hành khổ và thắng trí chậm, thì sự khởi phát tinh tấn thuộc về tâm sở…pe… chánh tinh tấn, chi giác ngộ tinh tấn, chi phần của đạo, bao hàm trong đạo vào lúc ấy – đây được gọi là “chánh cần”.
Avasesā dhammā sammappadhānasampayuttā.
The remaining phenomena are conjoined with right exertion.
Các pháp còn lại tương ứng với chánh cần.
427. Cattāro sammappadhānā – idha bhikkhu anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati, uppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya…pe… anuppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ uppādāya…pe… uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiyā asammosāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati.
There are four right exertions: Here, a bhikkhu generates desire for the non-arising of unarisen evil unwholesome phenomena; he strives, undertakes energy, exerts the mind, and makes an effort. For the abandonment of arisen evil unwholesome phenomena… (etc.) …for the arising of unarisen wholesome phenomena… (etc.) …for the stability, non-disappearance, increase, expansion, development, and perfection of arisen wholesome phenomena; he generates desire, strives, undertakes energy, exerts the mind, and makes an effort.
427. Bốn chánh cần – ở đây, vị Tỳ-khưu phát khởi ý muốn, tinh tấn, khởi sự tinh tấn, nắm giữ tâm, nỗ lực để các pháp bất thiện, ác chưa sanh không sanh khởi; để các pháp bất thiện, ác đã sanh được đoạn trừ…pe… để các pháp thiện chưa sanh được sanh khởi…pe… để các pháp thiện đã sanh được tồn tại, không bị quên lãng, được tăng trưởng, được đầy đủ, được tu tập, được viên mãn, vị ấy phát khởi ý muốn, tinh tấn, khởi sự tinh tấn, nắm giữ tâm, nỗ lực.
429. Kusalāyeva.
They are only wholesome.
429. Chỉ là thiện.
Siyā sukhāya vedanāya sampayuttā, siyā adukkhamasukhāya vedanāya sampayuttā.
Some are conjoined with pleasant feeling, some are conjoined with neither-pleasant-nor-unpleasant feeling.
Có thể tương ưng với thọ lạc, có thể tương ưng với thọ không khổ không lạc.
Vipākadhammadhammā.
They are phenomena whose nature is to produce results.
Có tính chất đưa đến quả dị thục.
Anupādinnaanupādāniyā.
They are not clung to and not conducive to clinging.
Không bị chấp thủ và không là đối tượng của chấp thủ.
Asaṃkiliṭṭhaasaṃkilesikā.
They are undefiled and not defiling.
Không bị nhiễm ô và không có tính chất nhiễm ô.
Siyā savitakkasavicārā, siyā avitakkavicāramattā, siyā avitakkaavicārā.
Some are with initial application and sustained application, some are with sustained application only without initial application, some are without initial application and without sustained application.
Có thể có tầm có tứ, có thể chỉ có tứ không tầm, có thể không tầm không tứ.
Siyā pītisahagatā, siyā sukhasahagatā, siyā upekkhāsahagatā.
Some are accompanied by joy, some are accompanied by happiness, some are accompanied by equanimity.
Có thể đồng sanh với hỷ, có thể đồng sanh với lạc, có thể đồng sanh với xả.
Neva dassanena na bhāvanāya pahātabbā.
They are to be abandoned neither by insight nor by development.
Không thể đoạn trừ bằng kiến, không thể đoạn trừ bằng tu.
Neva dassanena na bhāvanāya pahātabbahetukā.
Their root causes are to be abandoned neither by insight nor by development.
Không có nhân có thể đoạn trừ bằng kiến, không có nhân có thể đoạn trừ bằng tu.
Apacayagāmino.
They lead to diminution.
Hướng đến sự đoạn diệt.
Sekkhā.
They are in training (sekkhā).
Thuộc bậc hữu học.
Appamāṇā.
They are immeasurable.
Vô lượng.
Appamāṇārammaṇā.
Their objects are immeasurable.
Có đối tượng vô lượng.
Paṇītā.
They are sublime.
Thù thắng.
Sammattaniyatā.
They are fixed in rightness (sammattaniyatā).
Quyết định chánh.
Na maggārammaṇā.
They do not have the path as their object.
Không có đối tượng là đạo.
Maggahetukā.
They have the path as their root cause.
Có nhân là đạo.
Siyā maggādhipatino, siyā na vattabbā maggādhipatinoti.
Some are dominant path factors, some are not to be described as dominant path factors.
Có thể là chi phối của đạo, có thể không thể nói là chi phối của đạo.
Siyā uppannā, siyā anuppannā, na vattabbā uppādinoti.
Some have arisen, some have not arisen, some are not to be described as having the nature of arising.
Có thể đã sanh, có thể chưa sanh, không thể nói là có tính chất sanh khởi.
Siyā atītā, siyā anāgatā, siyā paccuppannā.
Some are past, some are future, some are present.
Có thể quá khứ, có thể vị lai, có thể hiện tại.
Na vattabbā atītārammaṇātipi, anāgatārammaṇātipi, paccuppannārammaṇātipi.
They are not to be described as having past objects, nor as having future objects, nor as having present objects.
Không thể nói là có đối tượng quá khứ, cũng không thể nói là có đối tượng vị lai, cũng không thể nói là có đối tượng hiện tại.
Siyā ajjhattā, siyā bahiddhā, siyā ajjhattabahiddhā.
Some are internal, some are external, some are internal and external.
Có thể nội tại, có thể ngoại tại, có thể nội tại và ngoại tại.
Bahiddhārammaṇā.
Their objects are external.
Có đối tượng ngoại tại.
Anidassanaappaṭighā.
They are not manifested and do not resist.
Không thể thấy và không có va chạm.
430. Na hetū.
They are not roots.
430. Không phải là nhân.
Sahetukā.
They are rooted.
Có nhân.
Hetusampayuttā.
They are conjoined with roots.
Tương ưng với nhân.
Na vattabbā hetū ceva sahetukā cāti, sahetukā ceva na ca hetū.
They are not to be described as both roots and rooted, nor as rooted but not roots.
Không thể nói là vừa là nhân vừa có nhân, mà là có nhân nhưng không phải là nhân.
Na vattabbā hetū ceva hetusampayuttā cāti, hetusampayuttā ceva na ca hetū.
They are not to be described as both roots and conjoined with roots, nor as conjoined with roots but not roots.
Không thể nói là vừa là nhân vừa tương ưng với nhân, mà là tương ưng với nhân nhưng không phải là nhân.
Na hetū sahetukā.
They are not roots but are rooted.
Không phải là nhân và có nhân.
Sappaccayā.
They are conditioned.
Có duyên.
Saṅkhatā.
They are compounded.
Hữu vi.
Anidassanā.
They are not manifested.
Không thể thấy.
Appaṭighā.
They do not resist.
Không có va chạm.
Arūpā.
They are immaterial.
Vô sắc.
Lokuttarā.
They are supramundane.
Siêu thế.
Kenaci viññeyyā, kenaci na viññeyyā.
They are knowable by some, not knowable by some.
Có thể được biết bởi một số, không thể được biết bởi một số.
No āsavā.
They are not cankers.
Không phải là lậu hoặc.
Anāsavā.
They are without cankers.
Vô lậu.
Āsavavippayuttā.
They are disjoined from cankers.
Không tương ưng với lậu hoặc.
Na vattabbā āsavā ceva sāsavā cātipi, sāsavā ceva no ca āsavātipi.
They are not to be described as both cankers and with cankers, nor as with cankers but not cankers.
Không thể nói là vừa là lậu hoặc vừa hữu lậu, cũng không thể nói là hữu lậu nhưng không phải là lậu hoặc.
Na vattabbā āsavā ceva āsavasampayuttā cātipi, āsavasampayuttā ceva no ca āsavātipi.
They are not to be described as both cankers and conjoined with cankers, nor as conjoined with cankers but not cankers.
Không thể nói là vừa là lậu hoặc vừa tương ưng với lậu hoặc, cũng không thể nói là tương ưng với lậu hoặc nhưng không phải là lậu hoặc.
Āsavavippayuttā.
They are disjoined from cankers.
Không tương ưng với lậu hoặc.
Anāsavā.
They are without cankers.
Vô lậu.
No saṃyojanā…pe… no ganthā…pe… no oghā…pe… no yogā…pe… no nīvaraṇā…pe… no parāmāsā…pe… sārammaṇā.
They are not fetters… (etc.) …not ties… (etc.) …not floods… (etc.) …not yokes… (etc.) …not hindrances… (etc.) …not clingings… (etc.) …they are with an object.
Không phải là kiết sử…pe… không phải là phược…pe… không phải là bộc lưu…pe… không phải là ách phược…pe… không phải là triền cái…pe… không phải là thủ trước…pe… có đối tượng.
No cittā.
They are not mind.
Không phải là tâm.
Cetasikā.
They are mental factors.
Là tâm sở.
Cittasampayuttā.
They are conjoined with mind.
Tương ưng với tâm.
Cittasaṃsaṭṭhā.
They are associated with mind.
Hòa hợp với tâm.
Cittasamuṭṭhānā.
They originate with mind.
Do tâm sanh khởi.
Cittasahabhuno.
They coexist with mind.
Đồng sanh với tâm.
Cittānuparivattino.
They revolve after mind.
Tùy chuyển theo tâm.
Cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānā.
They are associated and originate with mind.
Hòa hợp và do tâm sanh khởi.
Cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānasahabhuno.
They are associated, originate, and coexist with mind.
Hòa hợp, do tâm sanh khởi và đồng sanh.
Cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānānuparivattino.
They are associated, originate, and revolve after mind.
Hòa hợp, do tâm sanh khởi và tùy chuyển theo tâm.
Bāhirā.
They are external.
Bên ngoài.
No upādā.
They are not clung to.
Không phải là thủ.
Anupādinnā.
They are not taken up.
Không bị chấp thủ.
No upādānā…pe… no kilesā…pe… na dassanena pahātabbā.
They are not objects of clinging… (etc.) …not defilements… (etc.) …not to be abandoned by insight.
Không phải là thủ…pe… không phải là phiền não…pe… không thể đoạn trừ bằng kiến.
Na bhāvanāya pahātabbā.
They are not to be abandoned by development.
Không thể đoạn trừ bằng tu.
Na dassanena pahātabbahetukā.
Their root causes are not to be abandoned by insight.
Không có nhân có thể đoạn trừ bằng kiến.
Na bhāvanāya pahātabbahetukā.
Their root causes are not to be abandoned by development.
Không có nhân có thể đoạn trừ bằng tu.
Siyā savitakkā, siyā avitakkā.
Some are with initial application, some are without initial application.
Có thể có tầm, có thể không tầm.
Siyā savicārā, siyā avicārā.
Some are with sustained application, some are without sustained application.
Có thể có tứ, có thể không tứ.
Siyā sappītikā, siyā appītikā.
Some are with joy, some are without joy.
Có thể có hỷ, có thể không hỷ.
Siyā pītisahagatā, siyā na pītisahagatā.
Some are accompanied by joy, some are not accompanied by joy.
Có thể đồng sanh với hỷ, có thể không đồng sanh với hỷ.
Siyā sukhasahagatā, siyā na sukhasahagatā.
Some are accompanied by happiness, some are not accompanied by happiness.
Có thể đồng sanh với lạc, có thể không đồng sanh với lạc.
Siyā upekkhāsahagatā, siyā na upekkhāsahagatā.
Some are accompanied by equanimity, some are not accompanied by equanimity.
Có thể đồng sanh với xả, có thể không đồng sanh với xả.
Na kāmāvacarā.
They are not of the sense-sphere.
Không thuộc cõi Dục.
Na rūpāvacarā.
They are not of the form-sphere.
Không thuộc cõi Sắc.
Na arūpāvacarā.
They are not of the formless-sphere.
Không thuộc cõi Vô Sắc.
Apariyāpannā.
They are not included.
Không bị bao hàm.
Niyyānikā.
They are leading out.
Dẫn đến giải thoát.
Niyatā.
They are fixed.
Quyết định.
Anuttarā.
They are unsurpassed.
Vô thượng.
Araṇāti.
They are without blemish.
Vô y.