Mañjiṭṭhakavagge mañjiṭṭhake vimānasminti mañjiṭṭhakavimānaṃ.
In the Mañjiṭṭhaka Vagga, mañjiṭṭhake vimānasmiṃ refers to the Mañjiṭṭhaka Vimāna.
Trong Mañjiṭṭhakavagga, Mañjiṭṭhake vimānasmiṃ là Mañjiṭṭhakavimāna.
Tassa kā uppatti?
What is its origin?
Sự kiện khởi nguồn của nó là gì?
Bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane.
The Blessed One was dwelling at Sāvatthī, in the Jeta Grove.
Đức Thế Tôn đang trú tại Sāvatthī, trong Jetavana.
Tattha aññataro upāsako bhagavantaṃ nimantetvā anantaravimāne vuttanayeneva maṇḍapaṃ sajjetvā tattha nisinnaṃ satthāraṃ pūjetvā dānaṃ deti.
There, a certain lay follower invited the Blessed One, prepared a pavilion in the manner described in the preceding vimāna story, and offered alms, worshipping the Teacher who was seated there.
Tại đó, một cận sự nam đã thỉnh Đức Thế Tôn và dâng cúng dường, trang trí một hội trường theo cách đã nói trong Vimāna trước, và dâng cúng dường cho Đức Đạo Sư đang ngự tại đó.
Tena ca samayena aññatarā kuladāsī andhavane supupphitaṃ sālarukkhaṃ disvā tattha pupphāni gahetvā hīrehi āvuṇitvā vaṭaṃsake katvā puna bahūni muttapupphāni aggapupphāni ca gahetvā nagaraṃ paviṭṭhā.
At that time, a certain female slave, seeing a fully bloomed Sāla tree in the Andhavana, gathered flowers from it, strung them with fibers to make head-ornaments, and then, taking many loose flowers and choice flowers, entered the city.
Vào lúc đó, một nữ tỳ trong gia đình nọ đã nhìn thấy một cây Sāla nở hoa rực rỡ trong khu rừng mù mịt, cô đã hái hoa ở đó, kết thành vòng hoa bằng sợi dây và đội lên đầu, rồi lại hái nhiều hoa rụng và hoa đầu cành mang vào thành phố.
Tasmiṃ maṇḍape yugandharapabbatakucchiṃ obhāsayamānaṃ bālasūriyaṃ viya chabbaṇṇabuddharaṃsiyo vissajjetvā nisinnaṃ, bhagavantaṃ disvā pasannacittā tehi pupphehi pūjentī vaṭaṃsakāni āsanassa samantato ṭhapetvā itarāni ca pupphāni okiritvā sakkaccaṃ vanditvā tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā agamāsi.
Seeing the Blessed One seated in that pavilion, emitting six-colored Buddha rays like the rising sun illuminating the slopes of Mount Yugandhara, she, with a mind full of faith, worshipped Him with those flowers, placing the head-ornaments around the seat and scattering the other flowers, then respectfully prostrated herself, circumambulated Him three times, and departed.
Trong hội trường đó, cô đã thấy Đức Thế Tôn đang ngự, phóng ra sáu màu hào quang Phật, giống như mặt trời non chiếu sáng sườn núi Yugandhara, tâm cô hoan hỷ, cô đã dâng hoa cúng dường bằng cách đặt các vòng hoa quanh chỗ ngồi của Ngài và rải những bông hoa khác, rồi cung kính đảnh lễ và đi nhiễu ba vòng rồi rời đi.
Sā aparabhāge kālaṃ katvā tāvatiṃsabhavane nibbatti, tattha tassā rattaphalikamayaṃ vimānaṃ, tassa ca purato suvaṇṇavālukāsanthatabhūmibhāgaṃ mahantaṃ sālavanaṃ pāturahosi.
Later, having passed away, she was reborn in Tāvatiṃsa heaven, where a vimāna made of red crystal appeared for her, and in front of it, a large Sāla grove with a ground covered in golden sand.
Sau đó, cô qua đời và tái sinh trong cõi trời Tāvatiṃsa. Ở đó, một cung điện bằng pha lê đỏ xuất hiện cho cô, và phía trước cung điện đó là một khu rừng Sāla rộng lớn với nền đất trải đầy cát vàng.
Sā yadā vimānato nikkhamitvā sālavanaṃ pavisati, tadā sālasākhā onamitvā tassā upari kusumāni okiranti.
Whenever she emerged from the vimāna and entered the Sāla grove, the Sāla branches would bend down and scatter flowers upon her.
Khi cô xuất khỏi cung điện và bước vào rừng Sāla, các cành cây Sāla cúi xuống và rải hoa lên cô.
Taṃ āyasmā mahāmoggallāno heṭṭhā vuttanayena upagantvā imāhi gāthāhi katakammaṃ pucchi –
Venerable Mahāmoggallāna, having approached her in the manner described below, questioned her about the deed she had done with these verses:
Tôn giả Mahāmoggallāna đã đến đó theo cách đã nói ở trên và hỏi về nghiệp đã tạo bằng những bài kệ này –
689. Tattha mañjiṭṭhake vimānasminti rattaphalikamaye vimāne.
689. Here, mañjiṭṭhake vimānasmiṃ means in a mansion made of red crystal. Indeed, a color similar to the buds of Sinduvāraka and Kaṇavīra is called “mañjiṭṭhaka.” Soṇṇavālukasanthate means on a ground area strewn with golden sand scattered all around. Ramasi suppavādite means you delight with a five-part orchestra, well-played.
689. Ở đây, mañjiṭṭhake vimānasmiṃ có nghĩa là trong cung điện bằng pha lê đỏ.
Sinduvārakaṇavīramakulasadisavaṇṇañhi ‘‘mañjiṭṭhaka’’nti vuccati.
Indeed, a color similar to the buds of Sinduvāraka and Kaṇavīra is called “mañjiṭṭhaka.”
Thật vậy, màu sắc giống như nụ hoa sinduvārakaṇavīra được gọi là “mañjiṭṭhaka”.
Soṇṇavālukasanthateti samantato vippakiṇṇāhi suvaṇṇavālukāhi santhatabhūmibhāge.
Soṇṇavālukasanthate means on a ground area strewn with golden sand scattered all around.
Soṇṇavālukasanthate có nghĩa là trên nền đất được trải đầy cát vàng rải khắp xung quanh.
Ramasi suppavāditeti suṭṭhu pavāditena pañcaṅgikena tūriyena abhiramasi.
Ramasi suppavādite means you delight with a five-part orchestra, well-played.
Ramasi suppavādite có nghĩa là nàng vui thích với năm loại nhạc khí được tấu lên một cách tuyệt vời.
694-5. Tattha ayirakuleti ayyakule, sāmikageheti attho.
694-5. Here, ayirakule means in a noble family, or in the master’s house. Ahuṃ means I was. Okiriṃ means I strewed with flowers. Upanāmesiṃ means I offered by way of veneration. The rest is as described.
694-5. Ở đây, ayirakule có nghĩa là trong gia đình chủ, tức là trong nhà của chủ.
Ahunti ahosiṃ.
Ahuṃ means I was.
Ahuṃ có nghĩa là con đã là.
Okirinti pupphehi vippakiriṃ.
Okiriṃ means I strewed with flowers.
Okiriṃ có nghĩa là con đã rải hoa.
Upanāmesinti pūjāvasena upanāmesiṃ.
Upanāmesiṃ means I offered by way of veneration.
Upanāmesiṃ có nghĩa là con đã dâng cúng dường.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is as described.
Phần còn lại cũng theo cách đã nói.
Athāyasmā mahāmoggallāno saparivārāya tassā devatāya dhammaṃ desetvā manussalokaṃ āgantvā bhagavato tamatthaṃ nivedesi.
Then, Venerable Mahāmoggallāna, having taught the Dhamma to that deity and her retinue, returned to the human world and reported the matter to the Blessed One.
Sau đó, Tôn giả Mahāmoggallāna, sau khi thuyết pháp cho vị thiên nữ cùng quyến thuộc, đã trở về cõi người và trình bày sự việc đó cho Đức Thế Tôn.
Bhagavā taṃ aṭṭhuppattiṃ katvā sampattamahājanassa dhammaṃ desesi.
The Blessed One, making that incident the occasion, taught the Dhamma to the assembled multitude.
Đức Thế Tôn đã lấy sự việc đó làm duyên khởi và thuyết pháp cho đại chúng đang hiện diện.
Desanā sadevakassa lokassa sātthikā ahosīti.
The discourse was beneficial to the world with its deities.
Bài thuyết pháp đó đã mang lại lợi ích cho toàn cõi trời và người.
Pabhassaravaravaṇṇanibheti pabhassaravimānaṃ.
Pabhassaravaravaṇṇanibhe refers to the Pabhassara Mansion. What is its origin?
Pabhassaravaravaṇṇanibhe là Pabhassaravimāna.
Tassa kā uppatti?
What is its origin?
Sự kiện khởi nguồn của nó là gì?
Bhagavā rājagahe viharati.
The Blessed One was dwelling in Rājagaha.
Đức Thế Tôn đang trú tại Rājagaha.
Tena ca samayena rājagahe aññataro upāsako mahāmoggallānatthere abhippasanno hoti.
At that time, a certain lay follower in Rājagaha was greatly devoted to the Elder Mahāmoggallāna.
Vào lúc đó, tại Rājagaha, một cận sự nam nọ rất hoan hỷ với Trưởng lão Mahāmoggallāna.
Tassekā dhītā saddhā pasannā, sāpi there garucittīkārabahulā hoti.
He had a daughter who was faithful and devoted, and she too held the Elder in high esteem and reverence.
Con gái của ông ta cũng có đức tin và lòng tín kính sâu sắc đối với Trưởng lão.
Athekadivasaṃ āyasmā mahāmoggallāno rājagahe piṇḍāya caranto taṃ kulaṃ upasaṅkami.
Then one day, Venerable Mahāmoggallāna, while on his alms-round in Rājagaha, approached that family’s house.
Một ngày nọ, Tôn giả Mahāmoggallāna đi khất thực ở Rājagaha và đến gia đình đó.
Sā theraṃ disvā somanassajātā āsanaṃ paññāpetvā there tattha nisinne sumanamālāya pūjetvā madhuraṃ guḷaphāṇitaṃ therassa patte ākiri, thero anumoditukāmo nisīdi.
Seeing the Elder, she was filled with joy, prepared a seat, and when the Elder was seated there, she honored him with a garland of jasmine flowers and poured sweet jaggery into the Elder’s bowl. The Elder sat down, wishing to give his approval.
Cô gái thấy Trưởng lão, hoan hỷ, sắp đặt chỗ ngồi, và khi Trưởng lão ngồi xuống, cô đã cúng dường bằng vòng hoa sumana và rải mật đường vào bát của Trưởng lão. Trưởng lão muốn tùy hỷ nên ngồi lại.
Sā gharāvāsassa bahukiccatāya anokāsataṃ pavedetvā ‘‘aññasmiṃ divase dhammaṃ sossāmī’’ti theraṃ vanditvā uyyojesi.
She, however, being busy with many household duties, explained that she had no time and, after saluting the Elder, dismissed him, saying, “I will listen to the Dhamma on another day.”
Cô gái đã nói rằng mình bận rộn với nhiều công việc gia đình và không có thời gian, rồi nói: “Con sẽ nghe pháp vào một ngày khác”, cô đảnh lễ Trưởng lão và tiễn Ngài đi.
Tadaheva ca sā kālaṃ katvā tāvatiṃsesu nibbatti.
On that very day, she passed away and was reborn among the Tāvatiṃsa deities.
Ngay trong ngày đó, cô đã qua đời và tái sinh trong cõi trời Tāvatiṃsa.
Taṃ āyasmā mahāmoggallāno upasaṅkamitvā imāhi gāthāhi pucchi –
Venerable Mahāmoggallāna approached her and questioned her with these verses:
Tôn giả Mahāmoggallāna đã đến gặp cô và hỏi bằng những bài kệ này –
697. Tattha pabhassaravaravaṇṇanibheti nibhāti dibbatīti nibhā, vaṇṇova nibhā vaṇṇanibhā, ativiya obhāsanato pabhassarā chavidosābhāvena varā uttamā vaṇṇanibhā etissāti pabhassaravaravaṇṇanibhā.
Therein, pabhassaravaravaṇṇanibhe means: nibhā means to shine, to be radiant; vaṇṇanibhā means radiance of complexion, a radiant complexion. It is pabhassaravaravaṇṇanibhā because her complexion is luminous due to excessive brilliance, and excellent due to the absence of skin blemishes.
697. Ở đây, pabhassaravaravaṇṇanibhe có nghĩa là: Nibhā nghĩa là chiếu sáng, rực rỡ. Vaṇṇa là nibhā, tức là sắc tướng rực rỡ. Do chiếu sáng quá mức, nó là pabhassarā. Do không có khuyết điểm về da thịt, nó là varā, là tối thượng. Sắc tướng rực rỡ đó là của cô ấy, nên cô ấy là pabhassaravaravaṇṇanibhā.
Āmantanavasena ‘‘pabhassaravaravaṇṇanibhe’’ti vuttaṃ.
The term pabhassaravaravaṇṇanibhe is used in the vocative case.
Được nói là “pabhassaravaravaṇṇanibhe” theo cách xưng hô.
Surattavatthavasaneti suṭṭhu rattavatthanivatthe.
Surattavatthavasane means one who is clad in a very red garment.
Surattavatthavasane có nghĩa là mặc y phục đỏ tươi một cách tuyệt vời.
Candanaruciragatteti candanānulittaṃ viya ruciragatte, gosītacandanena bahalatarānulittaṃ viya surattamanuññasarīrāvayaveti attho, candanānulepena vā ruciragatte.
Candanaruciragatte means having a beautiful body as if anointed with sandalwood, or rather, having beautiful and charming bodily limbs as if thickly anointed with gosīta sandalwood, or having a beautiful body due to sandalwood anointment.
Candanaruciragatte có nghĩa là thân thể rực rỡ như được thoa gỗ đàn hương, tức là thân thể có các chi đẹp đẽ, đỏ tươi như được thoa dày đặc gỗ đàn hương gosīta, hoặc thân thể rực rỡ do được thoa gỗ đàn hương.
701. Anutāpoti vippaṭisāro.
701. Anutāpo means remorse.
701. Anutāpo là sự hối hận.
Tassa kāraṇamāha ‘‘aparaddhaṃ dukkhatañca me bhante’’ti.
The reason for it is stated as “aparaddhaṃ dukkhitañca me bhante” (I erred and suffered, venerable sir).
Nguyên nhân của điều đó được nói là: “Thưa Tôn giả, tôi đã phạm lỗi và đau khổ”.
Idāni taṃ sarūpato dasseti ‘‘sāhaṃ dhammaṃ nāssosi’’nti, sā ahaṃ tadā tava desetukāmassa dhammaṃ na suṇiṃ.
Now she shows its nature with “sāhaṃ dhammaṃ nāssosi” (I did not listen to the Dhamma), meaning, “At that time, I did not listen to the Dhamma when you wished to teach it.”
Bây giờ, điều đó được thể hiện rõ ràng: “Tôi đã không lắng nghe Pháp”, nghĩa là tôi đã không lắng nghe Pháp khi Ngài muốn thuyết giảng vào lúc đó.
Kīdisaṃ?
What kind of Dhamma?
Pháp như thế nào?
Sudesitaṃ dhammarājenāti, sammāsambuddhena ādikalyāṇāditāya ekantaniyyānikatāya ca svākhātanti attho.
Sudesitaṃ dhammarājenā means well-taught by the Sammāsambuddha, in the sense of being excellent in the beginning, etc., and leading exclusively to liberation.
“Được Đức Pháp vương thuyết giảng một cách tốt đẹp”, nghĩa là được Đức Chánh Đẳng Giác thuyết giảng một cách tốt đẹp vì nó đẹp ở phần đầu, v.v., và chắc chắn dẫn đến sự giải thoát.
702. Tanti tasmā dhammarājena sudesitattā asavanassa ca mādisānaṃ anutāpahetubhāvato.
702. Taṃ (therefore) means because it was well-taught by the Dhamma-King, and because not listening to it causes regret for people like me.
702. Taṃ (thứ nhất) là vì Pháp được Đức Pháp vương thuyết giảng một cách tốt đẹp, và việc không lắng nghe Pháp là nguyên nhân gây hối hận cho những người như tôi.
Tanti tuvaṃ, tuyhanti attho.
Taṃ (you) means to you.
Taṃ (thứ hai) là Ngài, nghĩa là của Ngài.
Yassāti yo assa.
Yassā (whoever) is a split of yo assa.
Yassā là ai.
Anukampiyoti anukampitabbo.
Anukampiyo means to be compassionated.
Anukampiyo là đáng được thương xót.
Kocīti yo koci.
Kocī means whoever.
Kocī là bất cứ ai.
Dhammesūti sīlādidhammesu.
Dhammesu means in the dhammas such as sīla.
Dhammesu là trong các Pháp như giới, v.v.
‘‘Dhamme hī’’ti vā pāṭho, sāsanadhammeti attho.
Or it is a reading of dhamme hī; meaning, in the Dhamma of the Dispensation.
Hoặc có bản đọc là “Dhamme hī”, nghĩa là trong Pháp của Giáo Pháp.
Hīti nipātamattaṃ, vacanavipallāso vā.
Hī is merely a particle, or a reversal of words.
Hī chỉ là một tiểu từ, hoặc là sự đảo ngữ.
Tanti anukampitabbapuggalaṃ.
Taṃ means that person to be compassionated.
Taṃ (thứ ba) là người đáng được thương xót.
Sudesitanti suṭṭhu desitaṃ.
Sudesitaṃ means well-taught.
Sudesita là được thuyết giảng rất tốt.
703-4. Te maṃ ativirocantīti te ratanattaye pasannā devaputtā maṃ atikkamitvā virocanti.
703-4. Te maṃ ativirocantī means those devaputtas who are devoted to the Triple Gem outshine me.
703-4. Te maṃ ativirocantī nghĩa là những vị devaputta có đức tin nơi Tam Bảo đó vượt trội hơn tôi và tỏa sáng.
Patāpenāti tejasā ānubhāvena.
Patāpena means by power, by might.
Patāpena là bằng uy lực, bằng thần thông.
Aññeti ye aññe.
Aññe means whichever other.
Aññe là những người khác.
Mayāti nissakke karaṇavacanaṃ.
Mayā is an instrumental case used in the sense of the ablative.
Mayā là một từ ở cách công cụ trong ý nghĩa cách xuất xứ.
Vaṇṇena uttaritarā mahiddhikatarā ca devā, te ratanattaye abhippasannāyevāti dasseti.
It shows that other devas, who are superior in complexion and greater in power than me, are also devoted to the Triple Gem.
Điều này cho thấy rằng những vị devā có sắc đẹp hơn và có đại thần thông hơn tôi, họ cũng là những người có niềm tin sâu sắc nơi Tam Bảo.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is as explained.
Phần còn lại là theo cách đã nói.
Alaṅkatā maṇikañcanācitanti nāgavimānaṃ.
Alaṅkatā maṇikañcanācitaṃ refers to the Nāga Vimāna.
Alaṅkatā maṇikañcanācita là cung điện Nāga.
Tassa kā uppatti?
What is its origin?
Sự khởi nguyên của nó là gì?
Bhagavā bārāṇasiyaṃ viharati isipatane migadāye.
The Blessed One was dwelling in Bārāṇasī, at Isipatana in the Migadāya.
Đức Thế Tôn đang trú tại Bārāṇasī, trong Isipatana, Migadāya.
Tena samayena bārāṇasivāsinī ekā upāsikā saddhā pasannā sīlācārasampannā bhagavantaṃ uddissa vatthayugaṃ vāyāpetvā suparidhotaṃ kārāpetvā upasaṅkamitvā bhagavato pādamūle ṭhapetvā evamāha ‘‘paṭiggaṇhātu, bhante bhagavā, imaṃ vatthayugaṃ anukampaṃ upādāya yaṃ mama assa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti.
At that time, a female lay follower residing in Bārāṇasī, full of faith, pure in conduct, had a pair of robes woven and thoroughly washed for the Blessed One. She then approached, placed them at the feet of the Blessed One, and said, “Venerable sir, let the Blessed One accept this pair of robes out of compassion, for my long-term welfare and happiness.”
Vào thời đó, một nữ cư sĩ sống ở Bārāṇasī, có đức tin, trong sạch và đầy đủ giới hạnh, đã dệt một cặp y để cúng dường Đức Thế Tôn, giặt sạch sẽ, rồi đến gần, đặt dưới chân Đức Thế Tôn và thưa rằng: “Bạch Thế Tôn, xin Đức Thế Tôn nhận cặp y này vì lòng từ bi, để điều này mang lại lợi ích và hạnh phúc lâu dài cho con.”
Bhagavā taṃ paṭiggahetvā tassā upanissayasampattiṃ disvā dhammaṃ desesi, sā desanāvasāne sotāpattiphale patiṭṭhahitvā bhagavantaṃ vanditvā padakkhiṇaṃ katvā gehaṃ agamāsi.
The Blessed One accepted them, and seeing her potential for attainment, taught her the Dhamma. At the conclusion of the discourse, she was established in the fruit of stream-entry. She then paid homage to the Blessed One, circumambulated him, and returned home.
Đức Thế Tôn đã nhận y đó, thấy được sự thành tựu về duyên lành của cô, Ngài đã thuyết Pháp. Sau khi Pháp thoại kết thúc, cô đã an trú vào quả vị Dự Lưu, đảnh lễ Đức Thế Tôn, đi nhiễu hữu và trở về nhà.
Sā na cirasseva kālaṃ katvā tāvatiṃsesu uppannā sakkassa devarājassa piyā ahosi vallabhā yasuttarā nāma nāmena.
She, not long after, passed away and was reborn in Tāvatiṃsa, becoming the beloved and cherished goddess Yasuttarā by name, of Sakka, the king of devas.
Không lâu sau đó, cô qua đời và tái sinh vào cõi trời Tāvatiṃsa, trở thành người vợ yêu quý và được sủng ái của Vua trời Sakka, tên là Yasuttarā.
Tassā puññānubhāvena hemajālasañchanno kuñjaravaro nibbatti, tassa ca khandhe maṇimayo maṇḍapo, majjhe supaññattaratanapallaṅko nibbatti, dvīsu dantesu cassa kamalakuvalayujjalā ramaṇīyā dve pokkharaṇiyo pāturahesuṃ.
By the power of her merit, a magnificent elephant, covered with a golden net, came into being. On its back, a jeweled pavilion arose, and in its center, a well-arranged jewel-couch came into being. On its two tusks, two delightful ponds, gleaming with red and blue lotuses, appeared.
Do năng lực phước báu của cô, một con voi chúa được bao phủ bởi mạng lưới vàng đã xuất hiện, trên lưng nó có một tòa lâu đài bằng ngọc quý, và ở giữa có một ngai vàng bằng ngọc quý được sắp đặt khéo léo. Trên hai ngà của nó, hai hồ sen xinh đẹp, rực rỡ với hoa sen xanh và trắng, đã hiện ra.
Tattha padumakaṇṇikāsu ṭhitā devadhītā paggahitapañcaṅgikatūriyā naccanti ceva gāyanti ca.
Therein, on the lotus petals, celestial maidens, holding five-membered musical instruments, both dance and sing.
Tại đó, các thiên nữ đứng trên nhụy sen, cầm nhạc cụ năm loại, vừa múa vừa hát.
Satthā bārāṇasiyaṃ yathābhirantaṃ viharitvā yena sāvatthi tena cārikaṃ pakkāmi.
Having dwelt in Bārāṇasī as he pleased, the Teacher set out on a wandering tour towards Sāvatthī.
Bậc Đạo Sư đã trú tại Bārāṇasī tùy thích, rồi đi du hành đến Sāvatthī.
Anupubbena sāvatthiṃ patvā tatra sudaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme.
Having arrived in Sāvatthī in due course, the Blessed One then dwelt in Sāvatthī, in Jeta's Grove, Anāthapiṇḍika's monastery.
Dần dần, Ngài đến Sāvatthī, và Đức Thế Tôn trú tại Sāvatthī, trong Jetavana, khu vườn của Anāthapiṇḍika.
Atha sā devatā attanā anubhuyyamānaṃ dibbasampattiṃ oloketvā tassā kāraṇaṃ upadhārentī ‘‘satthu vatthayugadānakāraṇa’’nti ñatvā sañjātasomanassā bhagavati pasādabahumānā vanditukāmā abhikkantāya rattiyā hatthikkhandhavaragatā ākāsena āgantvā tato otaritvā bhagavantaṃ vanditvā añjaliṃ paggayha ekamantaṃ aṭṭhāsi.
Then that deity, having looked at the divine prosperity she was enjoying, and discerning the cause of it, knowing it was "due to the gift of a pair of robes to the Teacher," became filled with joy and delight, and with abundant faith and reverence for the Blessed One, wishing to pay homage, came through the air, mounted on the back of an excellent elephant, in the deep of night; then, dismounting from there, she paid homage to the Blessed One, raised her clasped hands, and stood to one side.
Lúc đó, vị thiên nữ ấy nhìn thấy sự giàu sang của cõi trời mà mình đang hưởng thụ, và khi suy xét nguyên nhân của nó, cô biết rằng đó là “nhờ việc cúng dường cặp y cho Đức Đạo Sư”. Cô tràn đầy hoan hỷ, với lòng tin và sự tôn kính sâu sắc đối với Đức Thế Tôn, muốn đảnh lễ Ngài. Vào đêm khuya, cô cưỡi trên lưng voi chúa, từ trên không trung đến, rồi xuống khỏi voi, đảnh lễ Đức Thế Tôn, chắp tay và đứng sang một bên.
Taṃ āyasmā vaṅgīso bhagavato anuññāya imāhi gāthāhi pucchi –
The venerable Vaṅgīsa, with the Blessed One's permission, questioned her with these verses:
Trưởng lão Vaṅgīsa, với sự cho phép của Đức Thế Tôn, đã hỏi cô bằng những câu kệ này:
705. Tattha alaṅkatāti sabbābharaṇavibhūsitā.
705. Therein, alaṅkatā means adorned with all ornaments.
705. Ở đây, alaṅkatā là được trang hoàng bằng mọi thứ trang sức.
Maṇikañcanācitanti tehi dibbamānehi maṇisuvaṇṇehi ācitaṃ.
Maṇikañcanācitaṃ means inlaid with divine gems and gold.
Maṇikañcanācita là được nạm bằng những viên ngọc và vàng trời.
Sovaṇṇajālacitanti hemajālasañchannaṃ.
Sovaṇṇajālacitaṃ means covered with golden nets.
Sovaṇṇajālacita là được bao phủ bởi mạng lưới vàng.
Mahantanti vipulaṃ.
Mahantaṃ means vast.
Mahanta là to lớn.
Sukappitanti gamanasannāhavasena suṭṭhu sannaddhaṃ.
Sukappitaṃ means well-equipped for travel.
Sukappita là được trang bị rất tốt theo cách chuẩn bị cho việc đi lại.
Vehāyasanti vehāyasabhūte hatthipiṭṭhe.
Vehāyasaṃ means on the elephant's back, which is in the sky.
Vehāyasa là trên lưng voi ở trên không.
Antalikkheti ākāse, ‘‘alaṅkatamaṇikañcanācita’’ntipi pāṭho.
Antalikkhe means in the sky. "Alaṅkatamaṇikañcanācitaṃ" is also a reading.
Antalikkhe là trên bầu trời. Cũng có bản đọc là “alaṅkatamaṇikañcanācita”.
Ayañhettha saṅkhepattho – devate, tvaṃ sabbālaṅkārehi alaṅkatā alaṅkatamaṇikañcanācitaṃ, ativiya dibbamānehi maṇīhi kañcanehi ca alaṅkaraṇavasena khacitaṃ, hemajālehi kumbhālaṅkārādibhedehi hatthālaṅkārehi citaṃ āmuttaṃ mahantaṃ ativiya brahantaṃ uttamaṃ gajaṃ āruyha hatthipiṭṭhiyā nisinnā ākāseneva idha amhākaṃ santikaṃ āgatāti.
This is the brief meaning here: "O deity, adorned with all ornaments, you are adorned, inlaid with divine gems and gold, decorated with gold in the manner of ornamentation, adorned with golden nets and elephant decorations such as head ornaments, mounted on a great and excellent elephant, seated on the elephant's back, you have come here to us through the air." This is the brief meaning.
Đây là ý nghĩa tóm tắt: Này thiên nữ, cô được trang hoàng bằng mọi thứ trang sức, được nạm ngọc và vàng trời, được trang hoàng bằng những viên ngọc và vàng trời rực rỡ, được bao phủ bởi mạng lưới vàng, với các trang sức voi như mũ miện, v.v., cô cưỡi trên một con voi vĩ đại, to lớn, xuất sắc, ngồi trên lưng voi, và đã đến đây với chúng tôi từ trên không trung.
706. Nāgassa dantesu duvesu nimmitāti erāvaṇassa viya nāgarājassa imassa dvīsu dantesu dve pokkharaṇiyo sucaritasippinā suṭṭhu viracitā.
706. Nāgassa dantesu duvesu nimmitā means that on the two tusks of this king elephant, as if of Erāvaṇa, two lakes were created by the skillful artist of good conduct.
706. Nāgassa dantesu duvesu nimmitā nghĩa là hai hồ sen được tạo ra một cách khéo léo bởi người thợ lành nghề về thiện nghiệp trên hai ngà của con voi chúa này, giống như của voi chúa Erāvaṇa.
Tūriyagaṇāti pañcaṅgikatūriyasamūhā.
Tūriyagaṇā means groups of five-membered musical instruments.
Tūriyagaṇā là các nhóm nhạc cụ năm loại.
Pabhijjareti dvādasannaṃ layabhedānaṃ vasena pabhedaṃ gacchanti.
Pabhijjare means they proceed to diversification according to the twelve types of rhythm.
Pabhijjare là chúng được phân chia theo mười hai loại nhịp điệu.
‘‘Pavajjare’’ti ca paṭhanti, pakārehi vādīyantīti attho.
They also read "pavajjare", which means they are played in various ways.
Cũng có bản đọc là “Pavajjare”, nghĩa là chúng được chơi theo nhiều cách.
708-9. Tattha chamāti bhūmiyaṃ.
708-9. Therein, chamā means on the ground.
708-9. Ở đây, chamā là trên đất.
Bhummatthe hi idaṃ paccattavacanaṃ.
Indeed, this is a nominative singular in the sense of the locative.
Thật vậy, đây là một từ ở cách chủ cách với ý nghĩa cách vị trí.
Vittāti tuṭṭhā.
Vittā means delighted.
Vittā là hoan hỷ.
Yatoti yato satthu sāmukkaṃsikadhammadesanato.
Yato means by that teaching of the Dhamma, unique to the Teacher.
Yato là từ Pháp thoại đặc biệt của Đức Đạo Sư.
Vijānisanti cattāri ariyasaccāni paṭivijjhiṃ.
Vijānisaṃ means I penetrated the four Noble Truths.
Vijānisa là tôi đã thấu hiểu Tứ Diệu Đế.
710. Appāyukīti ‘‘īdisaṃ nāma uḷāraṃ puññaṃ katvā na tayā etasmiṃ dukkhabahule manussattabhāve evaṃ ṭhātabba’’nti sañjātābhisandhinā viya parikkhayaṃ gatena kammunā appāyukā samānā.
710. Appāyukī means having a short lifespan due to karma that had expired, as if prompted by the thought, “Having performed such noble merit, you should not remain long in this human existence, which is abundant with suffering.”
710. Appāyukī nghĩa là do nghiệp đã làm cho tuổi thọ của tôi ngắn ngủi, như thể nó đã thúc giục rằng: “Sau khi đã làm phước lớn như vậy, cô không nên ở lâu trong kiếp người đầy đau khổ này.”
Aññatarā pajāpatīti soḷasasahassānaṃ mahesīnaṃ aññatarā.
Aññatarā pajāpatī means one of the sixteen thousand chief consorts.
Aññatarā pajāpatī là một trong mười sáu ngàn hoàng hậu.
Disāsu vissutāti dvīsu devalokesu sabbadisāsu pākaṭā paññātā.
Disāsu vissutā means famous and well-known in all directions throughout the two celestial realms.
Disāsu vissutā là nổi tiếng, được biết đến khắp mọi phương trong hai cõi trời.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is in the same manner as already stated.
Phần còn lại là theo cách đã nói.
Abhikkantena vaṇṇenāti alomavimānaṃ.
“ Abhikkantena vaṇṇena” – this is the Aloma Vimāna.
"Với sắc đẹp rực rỡ" là Thiên cung của Aloma.
Tassa kā uppatti?
What is its origin?
Câu chuyện về sự phát sinh của Thiên cung đó là gì?
Bhagavā bārāṇasiyaṃ isipatane migadāye viharanto pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya bārāṇasiṃ piṇḍāya pāvisi.
The Blessed One, dwelling in Isipatana Migadāya near Bārāṇasī, having dressed in the morning, took his bowl and robes and entered Bārāṇasī for alms.
Khi Đức Thế Tôn đang trú ngụ tại Isipatana, Migadāya (Vườn Nai) gần Bārāṇasī, vào buổi sáng, Ngài đắp y, cầm bát và y, rồi đi vào Bārāṇasī để khất thực.
Tatthekā alomā nāma duggatitthī bhagavantaṃ disvā pasannacittā aññaṃ dātabbaṃ apassantī ‘‘īdisampi bhagavato dinnaṃ mayhaṃ mahapphalaṃ bhavissatī’’ti cintetvā paribhinnavaṇṇaṃ aloṇaṃ sukkhakummāsaṃ upanesi, bhagavā paṭiggahesi.
There, a poor woman named Alomā, seeing the Blessed One, became clear in mind and, seeing nothing else to offer, thought, “Even this given to the Blessed One will be of great fruit for me,” and offered him a dry rice-cake, discolored and unsalted. The Blessed One accepted it.
Tại đó, một người phụ nữ nghèo tên Aloma, khi thấy Đức Thế Tôn, tâm trở nên thanh tịnh. Không thấy vật gì khác để cúng dường, cô nghĩ: "Dù vật cúng dường như thế này cho Đức Thế Tôn cũng sẽ mang lại đại quả cho ta," rồi cô dâng một nắm bột khô không muối, đã bị biến sắc. Đức Thế Tôn đã thọ nhận.
Sā taṃ dānaṃ ārammaṇaṃ katvā somanassaṃ pavedesi, sā aparabhāge kālaṃ katvā tāvatiṃsesu nibbatti.
She made that offering her object and expressed joy. Later, she passed away and was reborn among the Tāvatiṃsa gods.
Cô ấy đã lấy sự bố thí đó làm đối tượng và bày tỏ niềm hoan hỷ. Sau đó, cô ấy qua đời và tái sinh ở cõi Tam Thập Tam Thiên.
Taṃ āyasmā mahāmoggallāno –
The venerable Mahāmoggallāna (questioned) her –
Tôn giả Mahāmoggallāna đã hỏi vị nữ thiên đó –
Abhikkantena vaṇṇenāti kañjikadāyikāvimānaṃ.
“ Abhikkantena vaṇṇena” – this is the Kañjikadāyikā Vimāna.
"Với sắc đẹp rực rỡ" là Thiên cung của người cúng dường cháo loãng.
Tassa kā uppatti?
What is its origin?
Câu chuyện về sự phát sinh của Thiên cung đó là gì?
Bhagavā andhakavinde viharati.
The Blessed One was dwelling in Andhakavinda.
Đức Thế Tôn đang trú ngụ tại Andhakavinda.
Tena ca samayena bhagavato kucchiyaṃ vātarogo uppajji.
At that time, the Blessed One suffered from a wind ailment in his stomach.
Vào thời điểm đó, Đức Thế Tôn bị bệnh phong hàn trong bụng.
Bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi ‘‘gaccha tvaṃ ānanda, piṇḍāya caritvā mayhaṃ bhesajjatthaṃ kañjikaṃ āharā’’ti.
The Blessed One addressed the venerable Ānanda, saying, “Go, Ānanda, wander for alms and bring me gruel for medicine.”
Đức Thế Tôn gọi Tôn giả Ānanda và nói: "Này Ānanda, con hãy đi khất thực và mang về cho Ta một ít cháo loãng để làm thuốc."
‘‘Evaṃ bhante’’ti kho āyasmā ānando bhagavato paṭissuṇitvā mahārājadattiyaṃ pattaṃ gahetvā attano upaṭṭhākavejjassa nivesanadvāre aṭṭhāsi.
“Yes, venerable sir,” the venerable Ānanda replied to the Blessed One, and taking the bowl offered by the Great Kings, he stood at the door of his attendant physician's house.
"Thưa vâng, bạch Thế Tôn," Tôn giả Ānanda vâng lời Đức Thế Tôn, cầm chiếc bát do Tứ Đại Thiên Vương cúng dường, rồi đứng trước cửa nhà của vị y sĩ hộ trì mình.
Taṃ disvā vejjassa bhariyā paccuggantvā vanditvā pattaṃ gahetvā theraṃ pucchi ‘‘kīdisena vo, bhante, bhesajjena attho’’ti.
Seeing him, the physician's wife came forth, paid homage, took the bowl, and asked the elder, “What kind of medicine does the venerable sir need?”
Thấy vậy, vợ của vị y sĩ đi ra đón, đảnh lễ, cầm bát và hỏi vị Trưởng lão: "Bạch Đại đức, Ngài cần loại thuốc nào?"
Sā kira buddhisampannā ‘‘bhesajjena payojane sati thero idhāgacchati, na bhikkhattha’’nti sallakkhesi.
She, being intelligent, understood, “If there is a need for medicine, the elder comes here; he does not come for alms.”
Cô ấy là người có trí tuệ, đã nhận ra rằng: "Nếu có việc cần thuốc, vị Trưởng lão mới đến đây, chứ không phải để khất thực."
‘‘Kañjikenā’’ti ca vutte ‘‘na yidaṃ bhesajjaṃ mayhaṃ ayyassa, tathā hesa bhagavato patto, handāhaṃ lokanāthassa anucchavikaṃ kañjikaṃ sampādemī’’ti somanassajātā sañjātabahumānā badarayūsena yāguṃ sampādetvā pattaṃ pūretvā tassa parivārabhāvena aññañca bhojanaṃ paṭiyādetvā pesesi.
And when it was said, "gruel," she, thinking, "This is not medicine for my lord. Indeed, this is the Buddha's bowl. Let me now prepare gruel suitable for the Lord of the world," was filled with joy and great reverence. She prepared gruel with jujube juice, filled the bowl, and then prepared other food as an accompaniment to it, and sent it.
Khi nghe nói "cháo loãng," cô nghĩ: "Đây không phải là thuốc cho vị Trưởng lão của tôi, mà là bát của Đức Thế Tôn. Tôi sẽ chuẩn bị một loại cháo loãng thích hợp cho Đấng Cứu Thế." Với tâm hoan hỷ và lòng tôn kính sâu sắc, cô đã nấu một loại cháo từ nước ép táo tàu, đổ đầy bát, và chuẩn bị thêm các món ăn khác làm thức ăn phụ rồi sai người mang đến.
Taṃ paribhuttamattasseva bhagavato so ābādho vūpasami.
No sooner had the Fortunate One consumed it, than that ailment ceased.
Ngay khi Đức Thế Tôn dùng xong, bệnh của Ngài đã thuyên giảm.
Sā aparena samayena kālaṃ katvā tāvatiṃsesu uppajjitvā mahatiṃ dibbasampattiṃ anubhavantī modati.
Later, that woman passed away and was reborn among the Tāvatiṃsa devas, where she enjoys great divine prosperity and delights.
Sau đó, người phụ nữ này qua đời và tái sinh ở cõi Tam Thập Tam Thiên, hưởng thụ đại phúc báu thiên giới và vui vẻ.
Athāyasmā mahāmoggallāno devacārikaṃ caranto taṃ accharāsahassaparivārena vicarantiṃ disvā tāya katakammaṃ imāhi gāthāhi pucchi –
Then, Venerable Mahāmoggallāna, while wandering among the devas, saw her accompanied by a retinue of a thousand celestial nymphs, and asked her about the deed she had done with these verses—
Khi ấy, Tôn giả Mahāmoggallāna, trong chuyến du hành đến cõi trời, thấy vị nữ thiên này đang đi cùng hàng ngàn tiên nữ, liền dùng những bài kệ sau để hỏi về nghiệp mà cô ấy đã tạo –
723-4. Tattha adāsiṃ kolasampāpakaṃ, kañjikaṃ teladhūpitanti badaramodakakasāve catuguṇodakasamodite pākena catutthabhāgāvasiṭṭhaṃ yāguṃ pacitvā taṃ tikaṭukaajamodahiṅgujīrakalasuṇādīhi kaṭukabhaṇḍehi abhisaṅkharitvā sudhūpitaṃ katvā lāmañjagandhaṃ gāhāpetvā pasannacittena bhagavato patte ākiritvā satthāraṃ uddisitvā adāsiṃ, therassa hatthe patiṭṭhapesinti dasseti.
723-4. There, adāsiṃ kolasampākaṃ, kañjikaṃ teladhūpitanti means that after cooking gruel mixed with jujube powder, to which four times the amount of water was added, reducing it to a fourth part by boiling, she thoroughly seasoned that sour gruel with spicy ingredients such as the three pungent spices (long pepper, black pepper, ginger), celery seed, asafoetida, cumin, and garlic, making it thoroughly fragrant with the scent of lāmañjaka, poured it into the Buddha's bowl with a mind full of faith, and offered it, dedicating it to the Master, placing it in the thera’s hands.
723-4. Trong đó, "Tôi đã cúng dường cháo loãng nấu từ quả táo tàu, đã xông dầu" nghĩa là: sau khi nấu cháo từ bột táo tàu trộn với bốn phần nước, nấu cho đến khi chỉ còn một phần tư, rồi nêm nếm bằng các loại gia vị cay như ba loại tiêu (tiêu đen, tiêu lốt, gừng), ajamoda (cần tây dại), asafoetida (nhựa cây a ngùy), thì là, tỏi, v.v., làm cho cháo thơm lừng, thêm hương lāmañjaka (cỏ thơm), rồi với tâm thanh tịnh, đổ vào bát của Đức Thế Tôn, cúng dường lên Đức Đạo Sư, và đặt vào tay vị Trưởng lão (Ānanda).
Tenāha –
Therefore, it is said—
Vì thế, đã nói –
Evaṃ āyasmā mahāmoggallāno tāya devatāya attanā samupacitasucaritakamme āvikate saparivārāya tassā dhammaṃ desetvā manussalokaṃ āgantvā taṃ pavattiṃ bhagavato ārocesi.
Thus, Venerable Mahāmoggallāna, after the deity revealed the wholesome kamma she had accumulated, taught the Dhamma to her and her retinue. Having returned to the human realm, he reported that incident to the Fortunate One.
Như vậy, khi vị nữ thiên đó đã bày tỏ nghiệp thiện mình đã tích lũy, Tôn giả Mahāmoggallāna đã thuyết pháp cho cô ấy cùng với tùy tùng, rồi trở về cõi người và thuật lại sự việc đó cho Đức Thế Tôn.
Bhagavā tamatthaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā catuparisamajjhe dhammaṃ desesi.
The Fortunate One made that matter an occasion for discourse and taught the Dhamma in the midst of the four assemblies.
Đức Thế Tôn đã lấy sự việc đó làm nguyên nhân để thuyết pháp giữa bốn chúng hội.
Sā desanā mahājanassa sātthikā ahosīti.
That discourse was beneficial to the great multitude.
Bài thuyết pháp đó đã mang lại lợi ích cho đại chúng.
Abhikkantena vaṇṇenāti vihāravimānaṃ.
Abhikkantena vaṇṇenāti refers to the Vihāravimāna.
"Với sắc đẹp rực rỡ" là Thiên cung của Vihāra.
Tassa kā uppatti?
What is its origin?
Câu chuyện về sự phát sinh của Thiên cung đó là gì?
Bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane.
The Fortunate One was residing in Sāvatthī, at Jetavana.
Đức Thế Tôn đang trú ngụ tại Jetavana, Sāvatthī.
Tena samayena visākhā mahāupāsikā aññatarasmiṃ ussavadivase uyyāne vicaraṇatthaṃ sahāyikāhi parijanena ca ussāhitā sunhātānulittā subhojanaṃ bhuñjitvā mahālatāpasādhanaṃ piḷandhitvā pañcamattehi sahāyikāsatehi parivāritā mahantena issariyena mahatā paricchedena gehato nikkhamma uyyānaṃ uddissa gacchantī cintesi ‘‘bāladārikāya viya kiṃ me moghakīḷitena, handāhaṃ vihāraṃ gantvā bhagavantaṃ manobhāvanīye ca ayye vandissāmi, dhammañca sossāmī’’ti vihāraṃ gantvā ekamante ṭhatvā mahālatāpiḷandhanaṃ omuñcitvā taṃ dāsiyā hatthe datvā bhagavantaṃ vanditvā ekamantaṃ nisīdi.
At that time, the great female lay-devotee Visākhā, encouraged by her female friends and attendants to visit the park on a certain festival day, bathed and anointed herself, ate a good meal, put on her Mahālatā-ornament, and, accompanied by about five hundred female friends, departed from her house with great pomp and a large retinue, heading towards the park. She then thought, “What is the use of mere childish play for me? Let me go to the vihāra, pay homage to the Fortunate One and the venerable ones, and listen to the Dhamma.” Having gone to the vihāra, she stood aside, removed her Mahālatā-ornament, gave it to a maid, paid homage to the Fortunate One, and sat down at one side.
Vào thời điểm đó, Đại Ưu-bà-di Visākhā, vào một ngày lễ hội, được bạn bè và tùy tùng khuyến khích đi dạo trong vườn. Sau khi tắm gội sạch sẽ, thoa dầu thơm, dùng bữa ngon, và đeo trang sức mahālatāpasādhana, cô cùng năm trăm người bạn thân và tùy tùng đông đảo, với uy quyền và sự trang trọng lớn lao, rời nhà và đi về phía khu vườn. Trên đường đi, cô nghĩ: "Việc vui chơi vô ích như một đứa trẻ thì có ích gì cho ta? Tốt hơn hết, ta hãy đến tu viện để đảnh lễ Đức Thế Tôn và các vị A-la-hán đáng kính, và nghe pháp." Nghĩ vậy, cô đến tu viện, đứng sang một bên, tháo trang sức mahālatā ra, trao cho người hầu gái, đảnh lễ Đức Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
Tassā bhagavā dhammaṃ desesi.
To her, the Fortunate One taught the Dhamma.
Đức Thế Tôn đã thuyết pháp cho cô ấy.
Sā dhammaṃ sutvā bhagavantaṃ vanditvā padakkhiṇaṃ katvā manobhāvanīye ca bhikkhū vanditvā vihārato nikkhamitvā thokaṃ gantvā dāsiṃ āha ‘‘handa je ābharaṇaṃ piḷandhissāmī’’ti.
Having heard the Dhamma, she paid homage to the Fortunate One, circumambulated him respectfully, then paid homage to the venerable monks, and departed from the vihāra. After going a short distance, she said to her maid, “Here, girl, I will put on my ornaments.”
Sau khi nghe pháp, cô đảnh lễ Đức Thế Tôn, đi nhiễu hữu, rồi đảnh lễ các vị Tỳ-kheo đáng kính. Khi rời tu viện và đi được một quãng, cô nói với người hầu gái: "Này con, hãy mang trang sức ra, ta sẽ đeo."
Sā taṃ bhaṇḍikaṃ katvā bandhitvā vihāre ṭhapetvā tahaṃ tahaṃ vicaritvā gamanakāle vissaritvā gatattā ‘‘vissaritaṃ mayā, tiṭṭha ayye āharissāmī’’ti nivattitukāmā ahosi.
The maid, having bundled and tied up the ornaments, had left them in the vihāra. She had wandered here and there and forgotten them when it was time to leave. She was about to turn back, saying, “I forgot them, lady; wait, I will fetch them.”
Người hầu gái đã gói trang sức lại, buộc vào và để ở tu viện. Sau khi đi đây đó, khi đến lúc về, vì quên mất, cô nói: "Con đã quên mất rồi, thưa bà chủ, xin hãy đợi con sẽ mang về," và định quay lại.
Visākhā ‘‘sace je vihāre ṭhapetvā vissaritaṃ, tassa vihārasseva atthāya taṃ pariccajissāmī’’ti vihāraṃ gantvā bhagavantaṃ upasaṅkamitvā vanditvā attano adhippāyaṃ pavedentī ‘‘vihāraṃ, bhante, kāressāmi, adhivāsetu me bhagavā anukampaṃ upādāyā’’ti āha.
Visākhā said, “Girl, if they were left in the vihāra and forgotten, I will dedicate them for the benefit of that vihāra itself.” She then returned to the vihāra, approached the Fortunate One, paid homage, and expressing her intention, said, “Venerable Sir, I wish to construct a vihāra; may the Fortunate One accept my request out of compassion.”
Visākhā nói: "Nếu con đã để quên nó ở tu viện, thì ta sẽ cúng dường nó cho chính tu viện đó." Cô quay lại tu viện, đến gần Đức Thế Tôn, đảnh lễ và bày tỏ ý định của mình: "Bạch Thế Tôn, con sẽ xây dựng một tu viện. Xin Đức Thế Tôn vì lòng từ bi mà chấp thuận cho con."
Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena.
The Fortunate One accepted with silence.
Đức Thế Tôn đã chấp thuận bằng cách im lặng.
Sā taṃ piḷandhanaṃ satasahassādhikanavakoṭiagghanakaṃ vissajjetvā āyasmatā mahāmoggallānena navakammādhiṭṭhāyakena suvibhattabhittithambhatulāgopānasikaṇṇikadvārabāhavātapāna sopānādigehāvayavaṃ manoharaṃ suvikappitakaṭṭhakammaramaṇīyaṃ suparikammakatasudhākammaṃ manuññaṃ suviracitamālākammalatākammādicittakammavicittaṃ supariniṭṭhitamaṇikuṭṭima sadisabhūmitalaṃ devavimānasadisaṃ heṭṭhābhūmiyaṃ pañca gabbhasatāni, uparibhūmiyaṃ pañca gabbhasatānīti gabbhasahassapaṭimaṇḍitaṃ buddhassa bhagavato bhikkhusaṅghassa ca vasanānucchavikaṃ mahantaṃ pāsādaṃ tassa parivārapāsādasahassañca tesaṃ parivārabhāvena kuṭimaṇḍapacaṅkamanādīni ca kārentī navahi māsehi vihāraṃ niṭṭhāpesi.
She then spent that ornament, valued at over nine crores of gold, and, with Venerable Mahāmoggallāna as the superintendent of new construction, she had a magnificent palace constructed, resembling a deva’s mansion, with well-divided walls, pillars, crossbeams, rafters, corner-posts, door-frames, windows, and stairs—all delightful components of a building. It featured charming and well-designed woodwork, pleasing and finely finished plasterwork, and exquisite painting including beautiful garlands and creeper designs. Its floor, polished like a jeweled pavement, had five hundred chambers on the lower floor and five hundred on the upper floor, thus adorned with a thousand chambers, suitable for the residence of the Buddha, the Fortunate One, and the Saṅgha of bhikkhus. She also had a thousand surrounding palaces and, as their adjuncts, dwelling huts, assembly halls, and promenades constructed. She completed the vihāra in nine months.
Bà ấy đã bố thí món trang sức đó, trị giá hơn chín mươi mốt triệu (koti), và với sự giám sát công trình mới của Tôn giả Mahāmoggallāna, bà đã xây dựng một ngôi đại lâu đài nguy nga, thích hợp cho Đức Thế Tôn và Tăng đoàn cư ngụ, với những bức tường, cột, xà ngang, vì kèo, góc mái, khung cửa, cửa sổ, cầu thang và các bộ phận khác của ngôi nhà được phân chia hợp lý, đẹp đẽ, với đồ gỗ được thiết kế tinh xảo và đáng yêu, với công việc trát vữa được hoàn thiện đẹp mắt và dễ chịu, được trang trí bằng các bức tranh vẽ tinh xảo như công việc kết vòng hoa và trang trí dây leo, với nền nhà tựa như sàn lát đá quý được hoàn thiện kỹ lưỡng, giống như cung điện của chư thiên, có năm trăm phòng ở tầng dưới và năm trăm phòng ở tầng trên, tổng cộng một ngàn phòng. Bà cũng xây dựng một ngàn lâu đài phụ xung quanh lâu đài chính đó, và các tịnh xá, giảng đường, thiền đường, v.v., như những công trình phụ trợ cho chúng, hoàn tất ngôi tịnh xá trong chín tháng.
Pariniṭṭhite ca vihāre navaheva hiraññakoṭīhi vihāramahaṃ kārentī pañcamattehi sahāyikāsatehi saddhiṃ pāsādaṃ abhiruhitvā tassa sampattiṃ disvā somanassajātā sahāyikā āha ‘‘imaṃ evarūpaṃ pāsādaṃ kārentiyā yaṃ mayā puññaṃ pasutaṃ, taṃ anumodatha, pattidānaṃ vo dammī’’ti.
When the vihāra was completed, she held a vihāra-dedication ceremony, spending another nine crores of gold. Ascending the palace with about five hundred female friends, and seeing its splendor, she was filled with joy and said to her friends, “Rejoice in the merit I have accumulated by constructing such a palace, I share the merit with you.”
Khi tịnh xá đã hoàn thành, bà đã tổ chức một đại lễ cúng dường tịnh xá với chín mươi triệu (koti) tiền vàng. Cùng với khoảng năm trăm người bạn, bà lên lâu đài, nhìn thấy sự hoàn mỹ của nó, và tràn đầy niềm hân hoan, bà nói với các bạn rằng: “Công đức mà tôi đã tạo ra khi xây dựng một lâu đài như thế này, xin các bạn hãy tùy hỷ, tôi xin chia sẻ phần công đức này cho các bạn.”
‘‘Aho sādhu aho sādhū’’ti pasannacittā sabbāpi anumodiṃsu.
All of them, with clear minds, rejoiced, saying, “Excellent! Excellent!”
Tất cả đều tùy hỷ với tâm hoan hỷ, nói rằng: “Ôi! Lành thay! Ôi! Lành thay!”
Tattha aññatarā upāsikā visesato taṃ pattidānaṃ manasākāsi.
Among them, one lay-devotee particularly reflected on that sharing of merit.
Trong số đó, có một nữ cư sĩ đặc biệt chú tâm đến sự chia sẻ công đức đó.
Sā na cirasseva kālaṃ katvā tāvatiṃsesu nibbatti.
She passed away not long after and was reborn among the Tāvatiṃsa devas.
Không lâu sau, bà ấy qua đời và tái sinh ở cõi trời Tāvatiṃsa.
Tassā puññānubhāvena anekakūṭāgārapākārauyyānapokkharaṇiādipaṭimaṇḍitaṃ soḷasayojanāyāmavitthārabbedhaṃ attano pabhāya yojanasataṃ pharantaṃ ākāsacāriṃ mahantaṃ vimānaṃ pāturahosi.
By the power of her merit, a magnificent celestial mansion appeared, adorned with many gabled houses, ramparts, parks, and ponds. It was sixteen yojanas in length, width, and height, and its radiance extended for a hundred yojanas.
Nhờ năng lực phước báu của bà, một cung điện lớn bay lượn trên không trung đã xuất hiện, được trang hoàng bằng nhiều tháp nhọn, tường thành, vườn cây, ao hồ, v.v., có chiều dài, chiều rộng và chiều cao mười sáu dojana, tỏa sáng rực rỡ đến một trăm dojana nhờ ánh hào quang của chính nó.
Sā gacchantīpi accharāsahassaparivārā saha vimānena gacchati.
Even when she traveled, she moved through the sky with a retinue of a thousand celestial nymphs, accompanied by her mansion.
Khi bà đi, bà đi cùng với cung điện, được bao quanh bởi một ngàn tiên nữ.
Visākhā pana mahāupāsikā vipulapariccāgatāya saddhāsampattiyā ca nimmānaratīsu nibbattitvā sunimmitadevarājassa aggamahesibhāvaṃ sampāpuṇi.
The great lay follower Visākhā, however, due to her boundless generosity and perfection of faith, was reborn among the Nimmānarati devas and attained the state of chief consort to the deva-king Sunimmita.
Còn Đại cư sĩ Visākhā, do sự bố thí rộng lớn và sự viên mãn về đức tin, đã tái sinh ở cõi trời Nimmānaratī và trở thành hoàng hậu của Thiên vương Sunimmita.
Athāyasmā anuruddho devacārikaṃ caranto taṃ visākhāya sahāyikaṃ tāvatiṃsabhavane uppannaṃ disvā –
Then, the Venerable Anuruddha, while on a divine tour, saw that friend of Visākhā reborn in the Tāvatiṃsa realm and questioned her with these verses:
Bấy giờ, Tôn giả Anuruddha, khi du hành đến các cõi trời, nhìn thấy người bạn của Visākhā đã tái sinh ở cõi trời Tāvatiṃsa, liền hỏi:
736. Tattha sāvatthiyaṃ mayhaṃ sakhī bhadante, saṅghassa kāresi mahāvihāranti bhante anuruddha, sāvatthiyā samīpe pācīnapasse mayhaṃ mama sakkhī sahāyikā visākhā mahāupāsikā āgatāgataṃ cātuddisaṃ bhikkhusaṅghaṃ uddissa navahiraññakoṭipariccāgena pubbārāmaṃ nāma mahantaṃ vihāraṃ kāresi.
736. Therein, regarding, “ My friend, venerable sir, in Sāvatthī, had a great monastery built for the Saṅgha,” Venerable Anuruddha, my friend Visākhā, the great lay follower, had a great monastery called Pubbārāma built near Sāvatthī on the eastern side, dedicating nine crores of gold to the Saṅgha of bhikkhus who came from all four directions.
Trong những vần kệ đó, câu “Bạch Đại đức, tại Sāvatthī, bạn con đã xây một đại tinh xá cho Tăng đoàn” có nghĩa là: Bạch Đại đức Anuruddha, tại phía đông gần Sāvatthī, người bạn thân của con, nữ đại cư sĩ Visākhā, đã xây một đại tinh xá tên là Pubbārāma cho Tăng đoàn bốn phương, những vị đã đến và sẽ đến, bằng cách bố thí chín mươi triệu đồng vàng.
Tatthappasannā ahamānumodinti tasmiṃ vihāre katapariyosite saṅghassa niyyādiyamāne tāya kate pattidāne ‘‘aho ṭhāne vata pariccāgo kato’’ti pasannā ratanattaye kammaphale ca sañjātapasādā ahaṃ anumodiṃ.
Regarding, “ Being purified there, I rejoiced,” when that monastery was completed and dedicated to the Saṅgha, and when she made the offering of merit, being purified with the thought, “Oh, what a worthy act of generosity has been performed!” and having developed faith in the Triple Gem and the fruit of kamma, I rejoiced.
Câu “Con đã hoan hỷ với lòng tịnh tín” có nghĩa là: Khi tinh xá đó đã được hoàn thành và hiến dâng cho Tăng đoàn, và khi Visākhā đã thực hiện việc hồi hướng công đức, con đã hoan hỷ với lòng tịnh tín, với niềm tin vững chắc vào Tam Bảo và quả báo của nghiệp, nghĩ rằng: “Ôi, thật là một sự bố thí đúng chỗ!”
Vatthuvasena tassā anumodanāya uḷārabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘disvā agārañca piyañca meta’’nti āha.
To show the loftiness of her rejoicing in terms of the object, it is said, “ seeing that dwelling and that which was dear to me.”
Để thể hiện sự vĩ đại của công đức tùy hỷ của vị ấy dựa trên đối tượng, câu “khi thấy ngôi nhà ấy và sự bố thí quý giá ấy” được nói.
Sahassagabbhaṃ ativiya ramaṇīyaṃ devavimānasadisaṃ tañca agāraṃ mahantaṃ pāsādaṃ piyañca me buddhappamukhaṃ saṅghaṃ uddissa tādisaṃ mahantaṃ dhanapariccāgaṃ disvā anumodinti yojanā.
The construction is: seeing that dwelling—a magnificent palace of a thousand chambers, exceedingly delightful, like a deva-vimāna—and that great gift of wealth, which was dear to me, dedicated to the Saṅgha led by the Buddha, I rejoiced.
Sự kết nối là: Con đã tùy hỷ khi thấy ngôi nhà ấy, tức là một cung điện lớn có một ngàn phòng, vô cùng đẹp đẽ như cung điện chư thiên, và sự bố thí lớn lao như vậy, được thực hiện cho Tăng đoàn do Đức Phật đứng đầu, mà con yêu quý.
737. Tāyeva me suddhanumodanāyāti yathāvuttāya deyyadhammapariccāgābhāvena suddhāya kevalāya anumodanāyeva.
737. By that pure rejoicing of mine means solely by that pure rejoicing, which was as stated, without any object of giving.
737. Tāyeva me suddhanumodanāyā nghĩa là chỉ do sự tùy hỷ thuần túy, không có sự bố thí vật cúng dường như đã nói.
Laddhaṃ vimānabbhutadassaneyyanti mayhaṃ pubbe īdisassa abhūtapubbatāya abbhutaṃ samantabhaddakabhāvena ativiya surūpatāya ca dassaneyyaṃ imaṃ vimānaṃ laddhaṃ adhigataṃ.
I have obtained this wondrous-to-be-seen vimāna means I have obtained, acquired, this vimāna, which is wondrous because such a thing has never existed before, and beautiful to behold due to its all-around splendor and exceeding comeliness.
Laddhaṃ vimānabbhutadassaneyya nghĩa là tôi đã đạt được cung điện này, một cung điện kỳ diệu chưa từng có trước đây, đáng chiêm ngưỡng vì sự tốt đẹp toàn diện và vẻ đẹp tuyệt vời của nó.
Evaṃ tassa vimānassa abhirūpataṃ dassetvā idāni pamāṇamahattaṃ pabhāvamahattaṃ upabhogavatthumahattañca dassetuṃ ‘‘samantato soḷasayojanānī’’tiādi vuttaṃ.
Having thus shown the beauty of that vimāna, it is now stated, “ sixteen yojanas in all directions,” and so on, to show its magnitude of size, magnitude of power, and magnitude of objects of enjoyment.
Sau khi trình bày vẻ đẹp tuyệt vời của cung điện đó như vậy, bây giờ để trình bày sự vĩ đại về kích thước, sự vĩ đại về thần thông và sự vĩ đại về vật dụng, câu “samantato soḷasayojanānī” và những câu tương tự đã được nói đến.
Tattha iddhiyā mamāti mama puññiddhiyā.
Therein, by my power means by the power of my merit.
Trong đó, iddhiyā mamā nghĩa là do thần thông công đức của tôi.
744. Tattha yā ceva sā dānamadāsi nārīti yassa dānassa anumodanāya tvaṃ īdisaṃ sampattiṃ paṭilabhi, taṃ dānaṃ yā ceva sā nārī adāsīti visākhaṃ mahāupāsikaṃ sandhāya vadati.
744. Therein, regarding, “ And the woman who gave that gift,” this refers to the great lay follower Visākhā, whose gift you rejoiced in and by which you obtained such prosperity.
744. Ở đây, câu yā ceva sā dānamadāsi nārī (người nữ đã bố thí ấy) là để chỉ Đại Ưu-bà-tắc Visākhā, vì nhờ sự tùy hỷ đối với món bố thí ấy mà ngươi đã đạt được sự thành tựu như thế này. Lời này được nói ra để vị thiên nữ ấy thuật lại sự thành tựu của nàng Visākhā.
Tāya eva devatāya tassā sampattiṃ kathāpetukāmo āha ‘‘tassā gatiṃ brūhi kuhiṃ uppannā sā’’ti.
Desiring to have that very devatā relate her prosperity, he said, “Tell us her destiny, where has she been reborn?”
Vị ấy muốn kể lại sự thành tựu của vị thiên nữ ấy, nên nói: “Hãy nói cho ta biết nơi tái sinh của nàng ấy, nàng ấy đã tái sinh ở đâu?”
Tassā gatinti tāya nibbattadevagatiṃ.
Her destiny means her divine realm of rebirth.
Tassā gati nghĩa là cõi trời mà nàng đã tái sinh.
746. Sunimmitassāti sunimmitassa devarājassa.
746. Of Sunimmita means of the deva-king Sunimmita.
746. Sunimmitassā nghĩa là của vị thiên vương Sunimmita.
Acintiyo kammavipāka tassāti vibhattilopaṃ katvā niddeso, tassā mama sakhiyā nibbānaratīsu nibbattāya kammavipāko puññakammassa vipākabhūtā dibbasampatti acintiyā appameyyāti attho.
Her kamma-result is inconceivable is an expression made by eliding the case ending. It means that the kamma-result of my friend, who was reborn in the Nimmānarati heavens, the divine prosperity resulting from her meritorious kamma, is inconceivable, immeasurable.
Acintiyo kammavipāka tassā là một cách diễn đạt đã lược bỏ vibhatti; nghĩa là quả nghiệp của người bạn của tôi, người đã tái sinh vào cõi Nimmānaratī, tức là sự thành tựu cõi trời do quả của thiện nghiệp, là điều không thể nghĩ bàn, không thể đo lường. Đó là ý nghĩa.
Anaññathāti aviparītaṃ yathāsabhāvato.
Exactly as it is means not contrary, but according to its true nature.
Anaññathā nghĩa là không sai khác, đúng như bản chất.
Kathaṃ panāyaṃ tassā sampattiṃ aññāsīti?
How, then, did this devatā know her prosperity?
Vậy làm sao vị thiên nữ này biết được sự thành tựu của nàng ấy?
Subhaddā viya bhaddāya, visākhāpi devadhītā imissā santikaṃ agamāsi.
Like Subhaddā, the deva-daughter Visākhā also came to her.
Giống như Subhaddā, thiên nữ Visākhā cũng đã đến chỗ vị thiên nữ này.
747. Tattha tenahaññepīti tenahi aññepi.
747. In that verse, tenahaññepī means tenahi aññepi.
747. Trong đó, tenahaññepī là tenahi aññepi.
Tenāti ca tena kāraṇena, hīti nipātamattaṃ.
Tenā (tena) means for that reason, and hī is merely a particle.
Tenā là vì lý do đó, hī chỉ là một tiểu từ.
‘‘Samādapethā’’ti vatvā samādapanākāraṃ dassetuṃ ‘‘saṅghassa dānāni dadāthā’’tiādi vuttaṃ.
Having said “Samādapetha,” in order to show the way of encouraging, it is said, “saṅghassa dānāni dadāthā” and so on.
Sau khi nói “Samādapethā” (hãy khuyến khích), để trình bày cách khuyến khích, đã nói “saṅghassa dānāni dadāthā” (hãy bố thí cho Tăng đoàn) v.v.
Aṭṭhahi akkhaṇehi vajjitaṃ manussabhāvaṃ sandhāyāha ‘‘sudullabho laddho manussalābho’’ti.
Referring to a human existence free from the eight inopportune conditions, it is said, “sudullabho laddho manussalābho.”
Đã nói “sudullabho laddho manussalābho” (sự tái sinh làm người thật khó có được) để chỉ sự tái sinh làm người không vướng mắc tám akkhaṇa.
Tattha aṭṭha akkhaṇā nāma tayo apāyā arūpā asaññasattā paccantadeso indriyānaṃ vekallaṃ niyatamicchādiṭṭhikatā apātubhāvo buddhassāti.
In this regard, the eight inopportune conditions are: the three woeful states, the arūpa realms, the asaññasatta realm, a frontier region, deficiency of faculties, fixed wrong view, and the non-appearance of a Buddha.
Trong đó, tám akkhaṇa là ba cõi đọa, cõi vô sắc, cõi vô tưởng hữu tình, vùng biên địa, sự thiếu sót các căn, tà kiến cố định, và sự không xuất hiện của Đức Phật.
749. Idāni taṃ dakkhiṇeyyaṃ ariyasaṅghaṃ sarūpato dassentī ‘‘ye puggalā aṭṭha sataṃ pasatthā’’ti gāthamāha.
749. Now, in order to show that Saṅgha worthy of offerings in its true nature, she spoke the verse, “ye puggalā aṭṭha sataṃ pasatthā.”
749. Bấy giờ, để trình bày Tăng đoàn Thánh nhân xứng đáng thọ nhận ấy theo bản chất, vị thiên nữ đã nói bài kệ “ye puggalā aṭṭha sataṃ pasatthā”.
Tattha yeti aniyamitaniddeso.
In this, ye is an indefinite designation.
Trong đó, ye là một cách chỉ định không xác định.
Puggalāti sattā.
Puggalā means beings.
Puggalā là chúng sinh.
Aṭṭhāti tesaṃ gaṇanaparicchedo.
Aṭṭhā is the enumeration and division of these individuals.
Aṭṭhā là sự phân định số lượng của họ.
Te hi cattāro ca paṭipannā cattāro ca phale ṭhitāti aṭṭha honti.
For they are four practitioners of the path and four established in the fruit, making eight.
Thật vậy, họ là bốn bậc đang thực hành và bốn bậc đã chứng quả, tổng cộng là tám.
Sataṃ pasatthāti sappurisehi buddhapaccekabuddhasāvakehi aññehi ca devamanussehi passatthā.
Sataṃ pasatthā means praised by good people—by Buddhas, Paccekabuddhas, disciples, and other devas and humans.
Sataṃ pasatthā là được các bậc thiện nhân như chư Phật, chư Độc Giác Phật, chư Thanh Văn, và các vị trời người khác ca ngợi.
Sahajātasīlādiguṇayogato.
Because they possess qualities such as spontaneously arisen sīla.
Vì họ có những phẩm chất như giới hạnh đồng sinh.
Tesañhi campakabakulakusumādīnaṃ viya sahajātavaṇṇagandhādayo sahajātasīlasamādhiādayo guṇā, tena te vaṇṇagandhādisampannāni viya pupphāni devamanussānaṃ sataṃ piyā manāpā pāsaṃsiyā ca honti.
Indeed, their qualities such as spontaneously arisen sīla and samādhi are like the spontaneously arisen colours and fragrances of campaka, bakula, and other flowers; thus, they are dear, pleasing, and worthy of praise to good people, devas, and humans, just like flowers endowed with colour and fragrance.
Thật vậy, những phẩm chất như giới, định đồng sinh của họ cũng giống như màu sắc, hương thơm đồng sinh của hoa Campaka, Bakula v.v., do đó họ được các vị trời và người yêu thích, hài lòng và đáng ca ngợi như những bông hoa đầy màu sắc và hương thơm.
Tena vuttaṃ ‘‘ye puggalā aṭṭha sataṃ pasatthā’’ti.
Therefore, it is said, “ye puggalā aṭṭha sataṃ pasatthā.”
Vì vậy đã nói “ye puggalā aṭṭha sataṃ pasatthā”.
Te pana saṅkhepato sotāpattimaggaṭṭho phalaṭṭhoti ekaṃ yugaṃ, evaṃ yāva arahattamaggaṭṭho phalaṭṭhoti ekaṃ yuganti cattāri yugāni honti.
These individuals, in brief, are a pair (yugaṃ): one established in the Stream-entry path and one established in the fruit. Similarly, up to one established in the Arahantship path and one established in the fruit, making four pairs.
Những người này, tóm lại, bậc đang trên Sơ quả và bậc đã chứng Sơ quả là một đôi; tương tự, cho đến bậc đang trên A-la-hán đạo và bậc đã chứng A-la-hán quả là một đôi, như vậy có bốn đôi.
Tenāha ‘‘cattāri etāni yugāni honti te dakkhiṇeyyā’’ti.
Therefore, it is said, “cattāri etāni yugāni honti te dakkhiṇeyyā.”
Vì vậy đã nói “cattāri etāni yugāni honti te dakkhiṇeyyā”.
Teti pubbe aniyamato uddiṭṭhānaṃ niyametvā dassanaṃ.
Te (they) is a specification of those who were previously indicated indefinitely.
Te là sự chỉ định xác định những gì đã được nêu ra một cách không xác định trước đó.
Te hi sabbepi kammaṃ kammaphalañca saddahitvā dātabbadeyyadhammasaṅkhātaṃ dakkhiṇaṃ arahantīti dakkhiṇeyyā guṇavisesayogena dānassa mahapphalabhāvasādhanato.
All of them are worthy of offerings (dakkhiṇeyyā) because they believe in kamma and its results, and are therefore worthy of receiving the offering (dakkhiṇaṃ), which consists of things that ought to be given; and by their possession of special qualities, they enable the offering to bear great fruit.
Thật vậy, tất cả họ đều tin vào nghiệp và quả của nghiệp, và xứng đáng thọ nhận sự cúng dường (dakkhiṇa) được gọi là vật đáng bố thí, vì họ chứng minh rằng sự bố thí mang lại quả lớn nhờ sự kết hợp của những phẩm chất đặc biệt.
Sugatassa sāvakāti sammāsambuddhassa dhammasavanante ariyāya jātiyā jātatāya taṃ dhammaṃ suṇantīti sāvakā.
Sugatassa sāvakā means disciples (sāvakā) because they are born of noble birth at the end of hearing the Dhamma of the Sammāsambuddha, and they listen to that Dhamma.
Sugatassa sāvakā nghĩa là những người nghe Dhamma của Đức Chánh Đẳng Giác và tái sinh vào dòng dõi Thánh nhân, do đó họ là sāvakā (Thanh Văn).
Etesu dinnāni mahapphalānīti etesu sugatassa sāvakesu appakānipi dānāni dinnāni paṭiggāhakato dakkhiṇāvisuddhiyā mahapphalāni honti.
Etesu dinnāni mahapphalānī means that even small offerings given to these disciples of the Sugata yield great fruit due to the purity of the recipient (dakkhiṇāvisuddhiyā).
Etesu dinnāni mahapphalānīti nghĩa là ngay cả những sự bố thí nhỏ nhặt được dâng cúng cho những Thanh Văn của đấng Sugata này cũng mang lại quả lớn nhờ sự thanh tịnh của người thọ nhận.
Tenāha bhagavā ‘‘yāvatā, bhikkhave, saṅghā vā gaṇā vā, tathāgatasāvakasaṅgho tesaṃ aggamakkhāyatī’’tiādi (a. ni. 4.34; 5.32; itivu. 90).
Therefore, the Blessed One said, “Monks, among all saṅghas or groups, the Saṅgha of the Tathāgata’s disciples is declared to be the foremost,” and so on.
Vì vậy Đức Thế Tôn đã nói: “Này các tỳ khưu, trong số tất cả các Tăng đoàn hay đoàn thể, Tăng đoàn Thanh Văn của Như Lai được xem là tối thượng” v.v.
Abhikkantena vaṇṇenāti caturitthivimānaṃ.
Abhikkantena vaṇṇenāti is the Vimāna of the Four Women.
Abhikkantena vaṇṇenā là Caturitthivimāna.
Tassa kā uppatti?
What was its origin?
Sự xuất xứ của nó là gì?
Bhagavati sāvatthiyaṃ viharante āyasmā mahāmoggallāno heṭṭhā vuttanayena devacārikaṃ caranto tāvatiṃsabhavanaṃ gato.
When the Blessed One was dwelling in Sāvatthī, Venerable Mahāmoggallāna, travelling to the deva-world in the manner described above, went to the Tāvatiṃsa abode.
Khi Đức Thế Tôn đang trú tại Sāvatthī, Tôn giả Mahāmoggallāna, theo cách đã nói ở trên, đã đi du hành đến cõi trời và đến cung trời Tāvatiṃsa.
So tattha paṭipāṭiyā ṭhitesu catūsu vimānesu catasso devadhītaro paccekaṃ accharāsahassaparivārā dibbasampattiṃ anubhavantiyo disvā tāhi pubbe katakammaṃ pucchanto –
There, he saw four deva-daughters, each surrounded by a thousand nymphs, experiencing divine enjoyments in four vimānas standing in a row, and wishing to ask them about the kamma they had done previously—
Ở đó, ngài thấy bốn vị thiên nữ, mỗi vị được một ngàn apsarā vây quanh, đang hưởng thụ sự giàu sang của cõi trời trong bốn thiên cung được sắp xếp theo thứ tự, và ngài đã hỏi về nghiệp mà họ đã tạo ra trước đây –
Tā kira kassapassa bhagavato kāle esikānāmake raṭṭhe paṇṇakate nāma nagare kulagehe nibbattā vayappattā tasmiṃyeva nagare patikulaṃ gatā samaggavāsaṃ vasanti.
It is said that during the time of Kassapa, the Blessed One, these women were born in a noble family in the city named Paṇṇakata, in the country named Esikā. When they reached adulthood, they went to their husbands’ families in that same city and lived in harmony.
Các vị thiên nữ ấy, vào thời Đức Phật Kassapa, đã tái sinh trong một gia đình quý tộc ở thành phố Paṇṇakata, trong vương quốc tên là Esikā. Khi đến tuổi trưởng thành, họ đã về nhà chồng trong cùng thành phố đó và sống hòa thuận.
Tāsu ekā aññataraṃ piṇḍacārikaṃ bhikkhuṃ disvā pasannacittā indīvarakalāpaṃ adāsi, aparā aññassa nīluppalahatthakaṃ adāsi, aparā padumahatthakaṃ adāsi, aparā sumanamakuḷāni adāsi.
Among them, one woman, seeing a certain bhikkhu on his alms round, with a clear mind, offered him a bunch of blue water lilies. Another offered a handful of blue lotuses to another bhikkhu. Another offered a handful of red lotuses. Another offered jasmine buds.
Trong số đó, một người thấy một vị Tỳ-khưu đang đi khất thực, tâm hoan hỷ, đã cúng dường một bó hoa sen xanh (indīvara). Một người khác cúng dường một nắm hoa sen xanh (nīluppala) cho một vị khác. Một người khác cúng dường một nắm hoa sen hồng (paduma). Một người khác cúng dường những nụ hoa lài (sumana).
Tā aparena samayena kālaṃ katvā tāvatiṃsabhavane nibbattiṃsu, tāsaṃ accharāsahassaṃ parivāro ahosi.
After some time, these women passed away and were reborn in the Tāvatiṃsa abode, each having a retinue of a thousand nymphs.
Sau đó, những người ấy qua đời và tái sinh vào cõi trời Tāvatiṃsa, mỗi người có một ngàn thiên nữ tùy tùng.
Tā tattha yāvatāyukaṃ dibbasampattiṃ anubhavitvā tato cutā tasseva kammassa vipākāvasesena aparāparaṃ tattheva saṃsarantiyo imasmiṃ buddhuppāde tattheva uppannā vuttanayena āyasmatā mahāmoggallānena pucchitā.
Having experienced divine splendor for the duration of their lives there, and having passed away from there, due to the remaining results of that very kamma, they were continually reborn there. In this Buddha-era, they were reborn in that very place and questioned by Venerable Mahāmoggallāna, as mentioned earlier.
Ở đó, sau khi hưởng thụ thiên lạc trọn đời, họ từ cõi ấy thác sinh, do tàn dư của quả nghiệp ấy, liên tục luân hồi ngay tại đó, và trong thời Đức Phật hiện tại, họ đã tái sinh ngay tại đó và được Tôn giả Mahāmoggallāna hỏi theo cách đã nêu.
Tāsu ekā attanā kataṃ pubbakammaṃ therassa kathentī –
Among them, one recounted her past kamma to the Elder, saying:
Trong số đó, một người kể lại nghiệp thiện đã làm của mình cho Trưởng lão:
759. Tattha indīvarānaṃ hatthakanti uddālakapupphahatthaṃ vātaghātakapupphakalāpaṃ.
759. There, indīvarānaṃ hatthakaṃ means a handful of uddālaka flowers, a cluster of vātaghātaka flowers.
Ở đó, indīvarānaṃ hatthakaṃ là một nắm hoa uddālaka hoặc một bó hoa vātaghātaka.
Esikānanti esikāraṭṭhassa.
Esikānaṃ means of the country of Esika.
Esikānaṃ là của xứ Esika.
Uṇṇatasmiṃ nagaravareti uṇṇate bhūmipadese niviṭṭhe meghodaraṃ lihantehi viya accuggatehi pāsādakūṭāgārādīhi uṇṇate uttamanagare.
Uṇṇatasmiṃ nagaravare means in a supreme city that is elevated, established on a high ground, exalted by palaces, pinnacled buildings, and so forth, as if licking the belly of the clouds.
Uṇṇatasmiṃ nagaravare là ở thành phố tối thượng, cao quý, được xây dựng trên vùng đất cao, với những cung điện, lầu các cao vút như chạm tới bụng mây.
Paṇṇakateti evaṃnāmake nagare.
Paṇṇakate means in a city of that name.
Paṇṇakate là ở thành phố tên như vậy.
773. Odātamūlakanti setamūlaṃ, bhisamūlānaṃ dhavalatāya vuttaṃ, padumakalāpaṃ sandhāya vadati.
773. Odātamūlakaṃ means with white roots, said due to the whiteness of lotus roots, referring to a cluster of lotuses.
773. Odātamūlakaṃ là có gốc trắng, được nói đến vì sự trắng của rễ sen (bhisa), ám chỉ một bó hoa sen hồng (paduma).
Tenāha ‘‘haritapatta’’ntiādi.
Therefore, it says haritapattaṃ and so on.
Do đó, có câu “haritapattaṃ” (lá xanh) và tiếp theo.
Tattha haritapattanti nīlapattaṃ.
There, haritapattaṃ means blue-green leaves.
Ở đó, haritapattaṃ là lá xanh đậm.
Avijahitamakuḷapattassa hi padumassa bāhirapattāni haritavaṇṇāni eva honti.
Indeed, the outer leaves of a lotus with an unseparated bud-leaf are always green.
Thật vậy, những lá bên ngoài của hoa sen (paduma) chưa rụng nụ thì có màu xanh đậm.
Udakasmiṃ sare jātanti sare udakamhi jātaṃ, saroruhanti attho.
Udakasmiṃ sare jātaṃ means born in the water of a pond, i.e., saroruha (pond-born).
Udakasmiṃ sare jātaṃ là mọc trong nước hồ, nghĩa là sen hồ (saroruha).
Evaṃ tāhi attanā katakamme kathite thero tāsaṃ anupubbiṃ kathaṃ kathetvā saccāni pakāsesi.
When they had thus recounted the kamma they performed, the Elder preached a gradual discourse to them and revealed the Noble Truths.
Khi các thiên nữ ấy đã kể lại những nghiệp thiện đã làm của mình như vậy, Trưởng lão đã giảng một bài pháp tuần tự cho họ và tuyên bố các Chân lý.
Saccapariyosāne sā sabbāpi sahaparivārā sotāpannā ahesuṃ.
At the conclusion of the Truths, all of them, together with their retinues, became Stream-Enterers.
Khi bài giảng về các Chân lý kết thúc, tất cả họ cùng với tùy tùng đều trở thành bậc Nhập Lưu (Sotāpanna).
Thero taṃ pavattiṃ manussalokaṃ āgantvā bhagavato ārocesi.
The Elder returned to the human world and reported the matter to the Blessed One.
Trưởng lão trở về cõi người và trình báo sự việc ấy lên Đức Thế Tôn.
Bhagavā tamatthaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā sampattaparisāya dhammaṃ desesi.
The Blessed One made that incident the origin story and taught the Dhamma to the assembled multitude.
Đức Thế Tôn đã lấy sự việc ấy làm duyên khởi và thuyết pháp cho hội chúng hiện diện.
Sā dhammadesanā mahājanassa sātthikā jātāti.
That Dhamma discourse proved beneficial to many people.
Bài pháp ấy đã mang lại lợi ích cho đại chúng.
Dibbaṃ te ambavanaṃ rammanti ambavimānaṃ.
Dibbaṃ te ambavanaṃ rammaṃ (Your delightful divine mango grove) refers to the Mango Mansion.
Dibbaṃ te ambavanaṃ rammaṃ (Khu vườn xoài thiên giới của cô thật đẹp) là Thiên Cung Xoài.
Tassa kā uppatti?
What was its origin?
Sự phát sinh của nó là gì?
Bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane.
The Blessed One was dwelling at Sāvatthī, in Jeta's Grove.
Đức Thế Tôn đang trú tại Sāvatthī, trong Jetavana.
Tena samayena sāvatthiyaṃ aññatarā upāsikā āvāsadānassa mahapphalataṃ mahānisaṃsatañca sutvā chandajātā bhagavantaṃ abhivādetvā evamāha ‘‘ahaṃ, bhante, ekaṃ āvāsaṃ kāretukāmā, icchāmi tādisaṃ okāsaṃ, ācikkhatū’’ti.
At that time, a certain female lay follower in Sāvatthī, having heard of the great fruit and great benefit of donating a dwelling, became enthusiastic. She saluted the Blessed One and said, “Venerable Sir, I wish to build a dwelling. I desire such a place; please tell me.”
Vào thời ấy, một nữ cư sĩ ở Sāvatthī, sau khi nghe về quả báo lớn và lợi ích to lớn của việc cúng dường trú xứ, đã phát tâm hoan hỷ, đảnh lễ Đức Thế Tôn và thưa: “Bạch Đức Thế Tôn, con muốn xây một trú xứ. Con muốn một nơi như vậy, xin Ngài chỉ dạy.”
Bhagavā bhikkhū āṇāpesi, bhikkhū tassā okāsaṃ dassesuṃ.
The Blessed One instructed the bhikkhus, and the bhikkhus showed her a suitable place.
Đức Thế Tôn đã ra lệnh cho các Tỳ-khưu, và các Tỳ-khưu đã chỉ chỗ cho cô ấy.
Sā tattha ramaṇīyaṃ āvāsaṃ kāretvā tassa samantato ambarukkhe ropesi.
She built a delightful dwelling there and planted mango trees all around it.
Cô ấy đã xây một trú xứ đẹp đẽ ở đó và trồng cây xoài xung quanh.
So āvāso samantato ambapantīhi parikkhitto chāyūdakasampanno muttājālasadisavālukākiṇṇapaṇḍarabhūmibhāgo ativiya manoharo ahosi.
That dwelling, surrounded on all sides by rows of mango trees, endowed with shade and water, with a bright ground strewn with sand like a network of pearls, was exceedingly beautiful.
Trú xứ ấy được bao quanh bởi những hàng cây xoài, có bóng mát và nước đầy đủ, nền đất trắng trải đầy cát mịn như mạng lưới ngọc trai, vô cùng đẹp mắt.
Sā taṃ vihāraṃ nānāvaṇṇehi vatthehi pupphadāmagandhadāmādīhi ca devavimānaṃ viya alaṅkaritvā telapadīpaṃ āropetvā ambarukkhe ca ahatehi vatthehi veṭhetvā saṅghassa niyyādesi.
Having adorned that monastery like a divine mansion with clothes of various colors, flower garlands, fragrant garlands, and so forth, she lit oil lamps and wrapped the mango trees with new cloths, then dedicated it to the Saṅgha.
Cô ấy đã trang hoàng trú xứ ấy bằng những loại vải nhiều màu sắc, những vòng hoa và vòng hương, v.v., như một thiên cung, thắp đèn dầu, và quấn vải mới quanh các cây xoài, rồi dâng cúng cho Tăng đoàn.
Sā aparabhāge kālaṃ katvā tāvatiṃsabhavane nibbatti, tassā mahantaṃ vimānaṃ pāturahosi ambavanaparikkhittaṃ.
Subsequently, having passed away, she was reborn in the Tāvatiṃsa realm, and a magnificent mansion, surrounded by a mango grove, appeared for her.
Sau đó, cô ấy qua đời và tái sinh vào cõi trời Tāvatiṃsa, một thiên cung rộng lớn được bao quanh bởi một khu vườn xoài đã hiện ra cho cô ấy.
Sā tattha accharāgaṇaparivāritā dibbasampattiṃ anubhavati.
There, surrounded by a host of celestial nymphs, she enjoyed divine splendor.
Ở đó, cô ấy được các thiên nữ vây quanh và hưởng thụ thiên lạc.
Taṃ āyasmā mahāmoggallāno upagantvā imāhi gāthāhi pucchi –
Venerable Mahāmoggallāna approached her and questioned her with these verses:
Tôn giả Mahāmoggallāna đã đến gần cô ấy và hỏi bằng những câu kệ sau:
Pītavatthe pītadhajeti pītavimānaṃ.
Pītavatthe pītadhaje (With yellow garments, yellow flags) refers to the Yellow Mansion.
Pītavatthe pītadhaje (Áo vàng, cờ vàng) là Thiên Cung Vàng.
Tassa kā uppatti?
What was its origin?
Sự phát sinh của nó là gì?
Bhagavati parinibbute raññā ajātasattunā attanā paṭiladdhā bhagavato sarīradhātuyo gahetvā thūpe ca mahe ca kate rājagahavāsinī aññatarā upāsikā pātova katasarīrapaṭijagganā ‘‘satthu thūpaṃ pūjessāmī’’ti yathāladdhāni cattāri kosātakīpupphāni gahetvā saddhāvegena samussāhitamānasā maggaparissayaṃ anupadhāretvāva thūpābhimukhī gacchati.
When the Blessed One had attained Parinibbāna, King Ajātasattu himself obtained the bodily relics of the Blessed One. Having taken them and made stupas and festivals of offerings, a certain female lay follower dwelling in Rājagaha, having attended to her body early in the morning, thought, "I shall offer to the Teacher's stupa." Having taken four Kosātakī flowers, as many as she had obtained, with a mind greatly encouraged by the impetus of faith, she went towards the stupa without considering the danger of the path.
Khi Đức Thế Tôn đã nhập Niết-bàn, vua Ajātasattu đã thâu thập các xá-lợi của Đức Thế Tôn do chính mình nhận được, rồi xây tháp và tổ chức lễ hội. Một nữ cư sĩ ở Rājagaha, sau khi đã tắm rửa thân thể vào buổi sáng sớm, với tâm được thúc đẩy mạnh mẽ bởi niềm tin, nghĩ rằng: “Tôi sẽ cúng dường tháp của Bậc Đạo Sư”, liền lấy bốn bông hoa kosātakī (mướp đắng) mà cô đã có, không màng đến hiểm nguy trên đường, và đi thẳng đến tháp.
Atha naṃ taruṇavacchā gāvī abhidhāvantī vegena āpatitvā siṅgena paharitvā jīvitakkhayaṃ pāpesi.
Then, a cow with a young calf, rushing forward, violently struck her with its horn, causing her to lose her life.
Bấy giờ, một con bò cái có bê con, đang chạy đến, lao tới với tốc độ nhanh, dùng sừng húc cô và khiến cô mất mạng.
Sā tāvadeva tāvatiṃsabhavane nibbattantī sakkassa devarañño uyyānakīḷāya gacchantassa parivārabhūtānaṃ aḍḍhatiyānaṃ nāṭakakoṭīnaṃ majjhe attano sarīrapabhāya tā sabbā abhibhavantī saha rathena pāturahosi.
Immediately, she was reborn in Tāvatiṃsa heaven. While Sakka, the king of devas, was going to play in the garden, she appeared along with a chariot in the midst of the two and a half crore devas of his retinue, outshining all of them with the radiance of her body.
Ngay lúc đó, cô tái sinh trong cõi trời Tāvatiṃsa, xuất hiện cùng với cỗ xe giữa hai trăm rưỡi (250) cô vũ nữ là tùy tùng của Sakka, vua chư thiên, đang đi dạo chơi trong vườn, và ánh hào quang của cô đã lấn át tất cả họ.
Taṃ disvā sakko devarājā vimhitacitto acchariyabbhutajāto ‘‘kīdisena nu kho oḷārikena kammunā ayaṃ edisiṃ sumahatiṃ deviddhimupāgatā’’ti taṃ imāhi gāthāhi pucchi –
Seeing her, Sakka, the king of devas, was astonished and filled with wonder. He asked her with these verses, "By what kind of magnificent deed has she attained such great divine power?"
Thấy vậy, Sakka, vua chư thiên, với tâm kinh ngạc, đầy sự hy hữu và kỳ diệu, nghĩ: “Với nghiệp thiện cao cả nào mà cô ấy đã đạt được thần thông vĩ đại như vậy?”, liền hỏi cô bằng những vần kệ sau:
795-6. Tattha pītacandanalittaṅgeti suvaṇṇavaṇṇena candanena anulittasarīre.
795-6. There, pītacandanalittaṅge means having a body smeared with sandalwood of golden color. Pītapāsādasayane means endowed with palaces entirely made of gold and golden-encircled beds. In this way, it should be understood that the word 'pīta' everywhere, both above and below, refers only to gold.
795-6. Trong đó, pītacandanalittaṅge nghĩa là thân thể được xoa bằng dầu chiên đàn có màu vàng.
Pītapāsādasayaneti sabbasovaṇṇamayena pāsādena suvaṇṇaparikkhittehi sayanehi ca samannāgate.
Pītapāsādasayane means endowed with palaces entirely made of gold and golden-encircled beds.
Pītapāsādasayane nghĩa là được trang bị cung điện hoàn toàn bằng vàng và giường nằm được trang hoàng bằng vàng.
Evaṃ sabbattha heṭṭhā upari ca pītasaddena suvaṇṇameva gahitanti daṭṭhabbaṃ.
In this way, it should be understood that the word 'pīta' everywhere, both above and below, refers only to gold.
Như vậy, ở tất cả mọi nơi, từ dưới lên trên, từ “vàng” (pīta) đều được hiểu là vàng ròng.
799. Sarīranti sarīrabhūtaṃ dhātuṃ.
799. Sarīraṃ means the relic, which is a part of the body. This is a use of the whole for a part, like "the cloth is burnt" or "the ocean has been seen." Assā means of the cow. Maggaṃ means the path of its coming. Na avekkhissaṃ means I did not look. Why? Na taggamanasā satī means that her mind was not set on that cow, but rather, her mind was solely focused on the stupa of the Blessed One. There is also the reading “tadaṅgamanasā satī”, meaning her mind was on that part, the relic of the Blessed One. In this way, it shows that she, being of such a mind, did not look at its path then.
799. Sarīraṃ là xá-lợi, một phần của thân thể.
Avayave cāyaṃ samudāyavohāro yathā ‘‘paṭo ḍaḍḍho, samuddo diṭṭho’’ti ca.
This is a use of the whole for a part, like "the cloth is burnt" or "the ocean has been seen."
Đây là cách dùng từ chỉ toàn thể để nói về một bộ phận, như “tấm vải bị cháy”, “đã thấy biển cả”.
Assāti gorūpassa.
Assā means of the cow.
Assā là của con bò.
Magganti āgamanamaggaṃ.
Maggaṃ means the path of its coming.
Maggaṃ là con đường đi đến.
Na avekkhissanti na olokayiṃ.
Na avekkhissaṃ means I did not look.
Na avekkhissaṃ nghĩa là tôi không nhìn.
Na taggamanasā satīti, tassaṃ gāviyaṃ gatamanā ṭhapitamanā na hontī, aññadatthu bhagavato thūpagatamanā eva samānāti attho.
Na taggamanasā satī means that her mind was not set on that cow, but rather, her mind was solely focused on the stupa of the Blessed One. There is also the reading “tadaṅgamanasā satī”, meaning her mind was on that part, the relic of the Blessed One. In this way, it shows that she, being of such a mind, did not look at its path then.
Na taggamanasā satī nghĩa là tâm không hướng về con bò đó, mà chỉ hướng về tháp của Đức Thế Tôn. Đó là ý nghĩa.
‘‘Tadaṅgamanasā satī’’ti ca pāṭho, tadaṅge tassa bhagavato dhātuyā aṅge mano etissāti tadaṅgamanasā.
There is also the reading “tadaṅgamanasā satī”, meaning her mind was on that part, the relic of the Blessed One.
Cũng có bản đọc là “Tadaṅgamanasā satī”, nghĩa là tâm của cô ấy hướng về phần xá-lợi của Đức Thế Tôn.
Evaṃbhūtā ahaṃ tadā tassā maggaṃ nāvekkhissanti dasseti.
In this way, it shows that she, being of such a mind, did not look at its path then.
Nó cho thấy rằng khi ấy, với tâm trạng như vậy, tôi đã không để ý đến con đường của con bò đó.
800. Thūpaṃ apattamānasanti thūpaṃ cetiyaṃ asampattaajjhāsayaṃ, manasi bhavoti hi mānaso, ajjhāsayo manoratho.
800. Thūpaṃ apattamānasaṃ means having the intention not yet reached the stupa. For 'mānaso' means 'manasi bhavati', thought; 'ajjhāsayo' is 'manoratho', aspiration. This is said because her aspiration, "I will go to the stupa and offer flowers," was not fulfilled. However, the intention to offer flowers to the stupa was indeed fulfilled, which is why she was reborn in the deva realm. Tañcāhaṃ abhisañceyyaṃ means, "if I had fully accumulated that merit." The meaning is: if I had properly accumulated merit by offering flowers, if I had gone to the stupa and offered flowers as intended. Bhiyyo nūna ito siyā means she thinks that the attainment would surely be higher and more excellent than the present attainment.
800. Thūpaṃ apattamānasaṃ nghĩa là ý định, mong muốn chưa đạt đến tháp, đến bảo tháp. Mānasa là ý định, mong muốn trong tâm.
‘‘Thūpaṃ upagantvā pupphehi pūjessāmī’’ti uppannamanorathassa asampuṇṇatāya evaṃ vuttaṃ.
This is said because her aspiration, "I will go to the stupa and offer flowers," was not fulfilled. However, the intention to offer flowers to the stupa was indeed fulfilled, which is why she was reborn in the deva realm.
Lời này được nói vì ước nguyện “Tôi sẽ đến tháp và cúng dường hoa” đã không được hoàn thành.
Thūpaṃ cetiyaṃ pana pupphehi pūjanacittaṃ siddhameva, yena sā devaloke uppanna.
However, the intention to offer flowers to the stupa was indeed fulfilled, which is why she was reborn in the deva realm.
Tuy nhiên, ý định cúng dường hoa lên tháp đã thành tựu, nhờ đó cô ấy đã tái sinh ở cõi trời.
Tañcāhaṃ abhisañceyyanti tañce ahaṃ abhisañcineyyaṃ, pupphapūjanena hi puññaṃ ahaṃ thūpaṃ abhigantvā yathādhippāyaṃ pūjanena sammadeva cineyyaṃ upacineyyanti attho.
Tañcāhaṃ abhisañceyyaṃ means, "if I had fully accumulated that merit." The meaning is: if I had properly accumulated merit by offering flowers, if I had gone to the stupa and offered flowers as intended.
Tañcāhaṃ abhisañceyyaṃ nghĩa là nếu tôi có thể hoàn thành việc đó, tức là nếu tôi có thể đến tháp và cúng dường hoa đúng như ý nguyện, thì phước báu sẽ được tích lũy một cách trọn vẹn.
Bhiyyo nūna ito siyāti ito yathāladdhasampattitopi bhiyyo upari uttaritarā sampatti siyāti maññeti attho.
Bhiyyo nūna ito siyā means she thinks that the attainment would surely be higher and more excellent than the present attainment.
Bhiyyo nūna ito siyā nghĩa là cô ấy nghĩ rằng chắc chắn sẽ có một sự thịnh vượng cao hơn, vượt trội hơn cả sự thịnh vượng hiện tại mà cô ấy đã đạt được.
803. Cittanti vicittaṃ acinteyyaṃ.
803. Cittaṃ means wondrous, inconceivable. Kammaphalaṃ is a connection meaning "behold the fruit of the great meritorious deed, even though the offering was not magnificent, due to the excellence of the recipient and the excellence of the mind." In appakampi kataṃ deyyaṃ, puññaṃ hoti mahapphalaṃ, kataṃ means dedicated to a worthy recipient by way of honor and respect. Deyyaṃ means the object to be given. Puññaṃ means the meritorious deed performed in that manner.
803. Cittaṃ nghĩa là kỳ diệu, không thể nghĩ bàn.
Kammaphalanti deyyadhammassa anuḷārattepi khettasampattiyā ca cittasampattiyā ca uḷārassa puññakammassa phalaṃ passāti yojanā.
Kammaphalaṃ is a connection meaning "behold the fruit of the great meritorious deed, even though the offering was not magnificent, due to the excellence of the recipient and the excellence of the mind."
Kammaphalaṃ là sự kết nối: hãy xem quả của nghiệp thiện cao cả, dù vật dâng cúng không lớn, nhưng nhờ sự viên mãn của ruộng phước và sự viên mãn của tâm ý.
Appakampi kataṃ deyyaṃ, puññaṃ hoti mahapphalanti ettha katanti kāravasena sakkāravasena āyatane viniyuttaṃ.
In appakampi kataṃ deyyaṃ, puññaṃ hoti mahapphalaṃ, kataṃ means dedicated to a worthy recipient by way of honor and respect.
Trong câu “Appakampi kataṃ deyyaṃ, puññaṃ hoti mahapphalaṃ” (Dù chỉ là một chút vật dâng cúng, phước báu vẫn lớn lao), kataṃ nghĩa là được thực hiện với sự tôn kính, được đặt vào nơi xứng đáng.
Deyyanti dātabbavatthuṃ.
Deyyaṃ means the object to be given.
Deyyaṃ nghĩa là vật đáng được bố thí.
Puññanti tathāpavattaṃ puññakammaṃ.
Puññaṃ means the meritorious deed performed in that manner.
Puññaṃ nghĩa là nghiệp thiện được thực hiện như vậy.
805-6. Amhepīti mayampi.
805-6. Amhepi means even we. Mahemase means let us worship, let us honor. Cetopaṇidhihetuhi means by means of properly setting one's mind, that is, by one's own right aspiration.
805-6. Amhepi nghĩa là chúng ta cũng.
Mahemaseti mahāmase pūjāmase.
Mahemase means let us worship, let us honor.
Mahemase nghĩa là chúng ta hãy cúng dường, chúng ta hãy tôn kính.
Cetopaṇidhihetu hīti attano cittassa sammadeva ṭhapananimittaṃ, attasammāpaṇidhānenāti attho.
Cetopaṇidhihetuhi means by means of properly setting one's mind, that is, by one's own right aspiration.
Cetopaṇidhihetuhi nghĩa là nhờ nhân duyên của sự an lập tâm đúng đắn của chính mình, tức là nhờ sự tự định tâm đúng đắn.
Tenāha bhagavā –
Therefore, the Blessed One said:
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã dạy:
Evañca pana vatvā sakko devānamindo uyyānakīḷāya ussāhaṃ paṭippassambhetvā tatova paṭinivattitvā attanā abhiṇhaṃ pūjaneyyaṭṭhānabhūte cūḷāmaṇicetiye sattāhaṃ pūjaṃ akāsi.
Having said this, Sakka, the king of devas, gave up his enthusiasm for playing in the garden. He returned from that very spot and performed worship for seven days at the Cūḷāmaṇi Cetiya, which was a place he frequently honored. Then, on another occasion, he related that incident in verses to the Venerable Nārada Thera, who had gone on a divine journey. The elder reported it to the Dhamma-reciters, and they included it in the Canon accordingly.
Và sau khi nói như vậy, Sakka, vua chư thiên, đã từ bỏ ý định dạo chơi trong vườn, quay trở lại từ đó và tự mình thực hiện lễ cúng dường trong bảy ngày tại Cūḷāmaṇi Cetiya, nơi ngài thường xuyên cúng dường. Sau đó, vào một thời điểm khác, ngài đã kể lại sự việc đó bằng những vần kệ cho Đại đức Nārada, người đang du hành cõi trời. Vị Đại đức đã báo cáo lại cho các vị kết tập Pháp, và họ đã kết tập nó như vậy.
Atha aparena samayena devacārikaṃ gatassa āyasmato nāradattherassa taṃ pavattiṃ gāthāheva kathesi, thero dhammasaṅgāhakānaṃ ārocesi, te tathā naṃ saṅgahaṃ āropesunti.
Then, on another occasion, he related that incident in verses to the Venerable Nārada Thera, who had gone on a divine journey. The elder reported it to the Dhamma-reciters, and they included it in the Canon accordingly.
Sau đó, vào một thời điểm khác, ngài đã kể lại sự việc đó bằng những vần kệ cho Đại đức Nārada, người đang du hành cõi trời. Vị Đại đức đã báo cáo lại cho các vị kết tập Pháp, và họ đã kết tập nó như vậy.
Obhāsayitvā pathaviṃ sadevakanti ucchuvimānaṃ.
"Illuminating the earth with its devas" refers to the Ucchu Vimāna.
Obhāsayitvā pathaviṃ sadevakaṃ là Ucchuvimāna.
Taṃ heṭṭhā ucchuvimānena pāḷito ca aṭṭhuppattito ca sadisameva.
This account is, in terms of its Pāḷi and its origin story, identical to the Ucchu Vimāna (mentioned) below.
Vimāna này giống hệt với Ucchuvimāna ở phần trước, cả về Pāḷi lẫn câu chuyện gốc.
Kevalaṃ tattha sassu suṇisaṃ pīṭhakena paharitvā māresi, idha pana leḍḍunāti ayameva viseso.
The only difference is that there, the mother-in-law killed her daughter-in-law by striking her with a stool, whereas here, she did so with a clod of earth. This is the only distinction.
Chỉ khác là ở đó, mẹ chồng đánh chết con dâu bằng một chiếc ghế nhỏ, còn ở đây là bằng một cục đất. Đây chính là điểm khác biệt.
Vatthuno pana bhinnattā ubhayampi visuṃyeva saṅgahaṃ āruḷhanti veditabbaṃ.
But it should be understood that due to the difference in the stories, both have been included separately in the Canon.
Tuy nhiên, vì câu chuyện khác nhau, cả hai đều được kết tập riêng biệt.
Abhikkantena vaṇṇenāti vandanavimānaṃ.
"With radiant beauty" refers to the Vandana Vimāna.
Từ “Abhikkantena vaṇṇena” là Thiên cung Đảnh lễ.
Tassa kā uppatti?
What is its origin?
Sự phát sinh của nó là gì?
Bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme.
The Blessed One was residing in Sāvatthī, at Jetavana, in Anāthapiṇḍika's monastery.
Đức Thế Tôn đang trú tại Sāvatthī, trong Jetavana, khu vườn của Anāthapiṇḍika.
Tena samayena sambahulā bhikkhū aññatarasmiṃ gāmakāvāse vassaṃ vasitvā vutthavassā pavāretvā senāsanaṃ paṭisāmetvā pattacīvaramādāya sāvatthiṃ uddissa bhagavantaṃ dassanatthāya gacchantā aññatarassa gāmassa majjhena atikkamanti.
At that time, many bhikkhus, having spent the Rains retreat in a certain village dwelling, completed the Pavāraṇā ceremony, put away their lodgings, and taking their bowls and robes, set out for Sāvatthī to see the Blessed One, passing through the middle of a certain village.
Vào thời đó, nhiều Tỳ-khưu đã an cư mùa mưa tại một làng nọ. Sau khi mãn hạ và tự tứ, họ dọn dẹp chỗ ở, mang bát và y, rồi đi đến Sāvatthī để yết kiến Đức Thế Tôn, đi ngang qua giữa một ngôi làng.
Tattha aññatarā itthī te bhikkhū disvā pasannacittā sañjātagāravabahumānā pañcapatiṭṭhitena vanditvā sirasmiṃ añjaliṃ paggayha yāva dassanūpacārā pasādasommāni akkhīni ummīletvā olokentī aṭṭhāsi.
There, a certain woman, seeing those bhikkhus, with a mind full of faith and having developed respect and reverence, bowed with the five-point prostration, raised her hands in añjali to her head, and stood watching them with eyes pure and pleasing with devotion, as far as her sight could reach.
Ở đó, một người phụ nữ nhìn thấy các Tỳ-khưu, với tâm hoan hỷ, đầy kính trọng và tôn kính, đã đảnh lễ bằng năm chi và chắp tay lên đầu. Nàng đứng nhìn các vị với đôi mắt sáng ngời đầy tịnh tín cho đến khi các vị khuất dạng.
Sā aparena samayena kālaṃ katvā tāvatiṃsesu nibbatti.
Later, that woman passed away and was reborn among the Tāvatiṃsa devas.
Sau đó, nàng qua đời và tái sinh vào cõi Tam Thập Tam Thiên.
Atha naṃ tattha dibbasampattiṃ anubhavantiṃ āyasmā mahāmoggallāno imāhi gāthāhi paṭipucchi –
Then, the Venerable Mahā Moggallāna questioned her, who was experiencing divine prosperity there, with these verses:
Khi nàng đang hưởng thụ sự giàu sang của chư thiên ở đó, Tôn giả Mahāmoggallāna đã hỏi nàng bằng những câu kệ này:
823. Tattha samaṇeti samitapāpe.
823. Here, samaṇe means those who have calmed their evil deeds.
823. Ở đây, samaṇe nghĩa là: những bậc đã diệt trừ tội lỗi.
Sīlavanteti sīlaguṇayutte.
Sīlavante means those endowed with the virtue of morality.
Sīlavante nghĩa là: những bậc có giới đức.
Manaṃ pasādayinti ‘‘sādhurūpā vatime ayyā dhammacārino samacārino brahmacārino’’ti tesaṃ guṇe ārabbha cittaṃ pasādesiṃ.
Manaṃ pasādayiṃ means "These noble ones are indeed of good disposition, practitioners of Dhamma, practitioners of evenness, practitioners of the holy life"—reflecting on their virtues, I purified my mind.
Manaṃ pasādayiṃ nghĩa là: “Các vị Tôn giả này thật là những bậc tốt đẹp, sống đúng Pháp, sống ngay thẳng, sống Phạm hạnh,” con đã làm cho tâm mình tịnh tín dựa trên những đức hạnh của các vị ấy.
Vittā cahaṃ añjalikaṃ akāsinti tuṭṭhā somanassajātā ahaṃ vandiṃ.
Vittā cahaṃ añjalikaṃ akāsiṃ means being pleased and joyful, I bowed.
Vittā cahaṃ añjalikaṃ akāsiṃ nghĩa là: Con hoan hỷ, vui mừng, đã đảnh lễ.
Pesalānaṃ bhikkhūnaṃ pasādavikasitāni akkhīni ummīletvā dassanamattampi imesaṃ sattānaṃ bahūpakāraṃ, pageva vandanāti.
Even merely looking with eyes wide open in faith at venerable bhikkhus is of great benefit to beings; how much more so is bowing!
Chỉ cần nhìn thấy các Tỳ-khưu đáng kính với đôi mắt mở ra vì tịnh tín cũng đã là lợi ích lớn cho những chúng sinh này rồi, huống chi là đảnh lễ!
Tenāha ‘‘tena metādiso vaṇṇo’’tiādi.
Therefore it is said, " Tena metādiso vaṇṇo" and so on.
Do đó, câu nói “tena metādiso vaṇṇo” (do đó con có sắc đẹp như vậy) và phần tiếp theo.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is as already described.
Phần còn lại theo cách đã nói.
Abhikkantena vaṇṇenāti rajjumālāvimānaṃ.
"With radiant beauty" refers to the Rajjumālā Vimāna.
Từ “Abhikkantena vaṇṇena” là Thiên cung Rajjumālā.
Tassa kā uppatti?
What is its origin?
Sự phát sinh của nó là gì?
Bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane.
The Blessed One was residing in Sāvatthī, at Jetavana.
Đức Thế Tôn đang trú tại Sāvatthī, trong Jetavana.
Tena samayena gayāgāmake aññatarassa brāhmaṇassa dhītā tasmiṃyeva gāme ekassa brāhmaṇakumārassa dinnā patikulaṃ gatā, tasmiṃ gehe issariyaṃ vattentī tiṭṭhati.
At that time, the daughter of a certain brāhmaṇa in the village of Gayā, given in marriage to a certain brāhmaṇa youth in that same village, had gone to her husband's family and was living there, exercising authority in that household.
Vào thời đó, con gái của một Bà-la-môn ở làng Gayā đã được gả cho một Bà-la-môn trẻ trong cùng làng, nàng đã về nhà chồng và đang nắm quyền cai quản gia đình đó.
Sā tasmiṃ gehe dāsiyā dhītaraṃ disvā na sahati.
She could not tolerate seeing the daughter of a female slave in that household.
Nàng không thể chịu đựng được khi nhìn thấy con gái của người hầu trong nhà.
Diṭṭhakālato paṭṭhāya kodhena taṭataṭāyamānā akkosati paribhāsati, khaṭakañcassā deti.
From the moment she saw her, seething with anger, she would insult and abuse her, and give her blows with her fist.
Từ khi nhìn thấy, nàng đã nổi giận đùng đùng, mắng nhiếc, chửi bới, và đánh đập nó bằng nắm đấm.
Yadā pana sā vayappattiyā kiccasamatthā jātā, tadā naṃ jaṇṇukapparamuṭṭhīhi paharateva yathā taṃ purimajātīsu baddhāghātā.
But when the slave girl reached maturity and became capable of work, she would repeatedly strike her with her knees, elbows, and fists, as if to settle an old grudge from previous existences.
Khi cô gái đó đến tuổi trưởng thành và có khả năng làm việc, nàng ta vẫn tiếp tục đánh đập cô gái bằng đầu gối và nắm đấm, như thể đó là mối hận thù đã tích lũy từ các kiếp trước.
Sā kira dāsī kassapadasabalassa kāle tassā sāminī ahosi, itarā dāsī.
It is said that in the time of Kassapa, the Lord of Ten Powers, that slave girl had been the mistress of this brāhmaṇa daughter, and the latter had been the slave.
Người hầu gái đó, vào thời Đức Phật Kassapa Dasabala, đã từng là chủ của nàng Bà-la-môn này, còn nàng Bà-la-môn là người hầu.
Sā taṃ leḍḍudaṇḍādīhi muṭṭhiādīhi ca abhiṇhaṃ abhihanati.
The mistress would constantly strike that slave with clods of earth, sticks, and fists, and so on.
Nàng chủ đã thường xuyên đánh đập người hầu bằng cục đất, gậy gộc, nắm đấm, v.v.
Sā tena nibbinnā yathābalaṃ dānādīni puññāni katvā ‘‘anāgate ahaṃ sāminī hutvā imissā upari issariyaṃ vatteyya’’nti patthanaṃ ṭhapesi.
Feeling weary because of this, the slave girl performed acts of merit such as giving alms according to her ability, and one day made a vow: "May I become a mistress in the future and exercise authority over her."
Người hầu gái đó, vì bị hành hạ, đã chán nản. Nàng đã làm các việc thiện như bố thí tùy theo khả năng của mình và đã lập lời nguyện: “Trong tương lai, con sẽ trở thành chủ và nắm quyền cai quản người này.”
Atha sā dāsī tato cutā aparāparaṃ saṃsarantī imasmiṃ buddhuppāde vuttanayena gayāgāmake brāhmaṇakule nibbattitvā patikulaṃ gatā, itarāpi tassā dāsī ahosi.
Then, that slave girl, having passed away from that existence, wandered through saṃsāra successively, and in the present dispensation, was reborn in a brāhmaṇa family in the village of Gayā as described, and went to her husband's family; the other woman (the former mistress) also became her slave.
Sau đó, người hầu gái đó chết, luân hồi qua nhiều kiếp, và trong thời Đức Phật này, nàng đã tái sinh vào một gia đình Bà-la-môn ở làng Gayā và về nhà chồng theo cách đã nói. Người kia (nàng chủ cũ) cũng trở thành người hầu của nàng.
Evaṃ baddhāghātatāya sā taṃ viheṭheti.
Thus, due to this ingrained animosity, the brāhmaṇa daughter persecuted her.
Vì mối hận thù đã tích lũy như vậy, nàng đã hành hạ người hầu gái kia.
Evaṃ viheṭhentī akāraṇeneva kesesu gahetvā hatthehi ca pādehi ca suhataṃ hani.
While persecuting her, the brāhmaṇa daughter, for no reason at all, would grab her hair and strike her severely with her hands and feet.
Khi hành hạ như vậy, nàng đã vô cớ nắm tóc, đánh đập tàn nhẫn bằng tay và chân.
Sā nhāpitasālaṃ gantvā khuramuṇḍaṃ kāretvā agamāsi.
The slave girl went to a barber's shop, had her head shaved bald, and returned home.
Người hầu gái đã đi đến tiệm cắt tóc, cạo trọc đầu và trở về nhà.
Sāminī ‘‘kiṃ je duṭṭhadāsi muṇḍanamattena tava vippamokkho’’ti rajjuṃ sīse bandhitvā tattha naṃ gahetvā oṇametvā ghāteti, tassā tañca rajjuṃ apanetuṃ na deti.
The mistress said, "Hey, wretched slave, do you think shaving your head will set you free?" and tying a rope around her head, she held her by it, forced her down, and tormented her; she did not allow the slave girl to remove that rope.
Nàng chủ nói: “Này con hầu gái độc ác, chỉ cạo đầu thôi thì làm sao thoát khỏi ta được?” Nàng đã lấy dây buộc vào đầu cô gái, nắm dây kéo cô xuống và đánh đập, không cho cô tháo sợi dây đó ra.
Tato paṭṭhāya dāsiyā ‘‘rajjumālā’’ti nāmaṃ ahosi.
From that time onwards, the slave girl's name became "Rajjumālā" (Garland of Ropes).
Từ đó, người hầu gái có tên là Rajjumālā (Vòng Dây).
Athekadivasaṃ satthā paccūsasamaye mahākaruṇāsamāpattito vuṭṭhāya lokaṃ volokento rajjumālāya sotāpattiphalūpanissayaṃ, tassā ca brāhmaṇiyā saraṇesu sīlesu ca patiṭṭhānaṃ disvā araññaṃ pavisitvā aññatarasmiṃ rukkhamūle nisīdi chabbaṇṇā buddharasmiyo vissajjento.
Then, one day, the Teacher, having arisen from the attainment of great compassion at dawn, surveyed the world and, seeing the supporting condition for Rajjumālā's attainment of the fruit of Stream-entry and the establishment of her brahmin mistress in the refuges and precepts, entered the forest and sat at the foot of a certain tree, emitting the Buddha-rays of six colours.
Một ngày nọ, vào buổi sáng sớm, Đức Đạo Sư xuất khỏi đại bi định, quán xét thế gian và thấy Rajjumālā có duyên lành chứng quả Dự Lưu, và nàng Bà-la-môn kia sẽ quy y Tam Bảo và giữ giới. Ngài đi vào rừng, ngồi dưới gốc cây nào đó, phóng ra sáu màu Phật quang.
Rajjumālāpi kho divase divase tāya tathā viheṭhiyamānā ‘‘kiṃ me iminā dujjīvitenā’’ti nibbinnarūpā jīvite maritukāmā ghaṭaṃ gahetvā udakatitthaṃ gacchantī viya gehato nikkhantā anukkamena vanaṃ pavisitvā bhagavato nisinnarukkhassa avidūre aññatarassa rukkhassa sākhāya rajjuṃ bandhitvā pāsaṃ katvā ubbandhitukāmā ito cito ca olokentī addasa bhagavantaṃ tattha nisinnaṃ pāsādikaṃ pasādanīyaṃ uttamadamathasamathamanuppattaṃ chabbaṇṇabuddharasmiyo vissajjentaṃ.
Rajjumālā, too, being thus tormented day after day by her mistress, thought, "What good is this wretched life to me?" and, disgusted with life and wishing to die, took a pot and left the house as if going to the water-landing. Gradually, she entered the forest and, not far from the tree where the Blessed One was seated, tied a rope to the branch of another tree, made a noose, and intended to hang herself. Looking here and there, she saw the Blessed One seated there, inspiring and worthy of inspiration, having attained the supreme calming and taming of defilements, emitting the Buddha-rays of six colours.
Rajjumālā cũng vậy, ngày qua ngày bị chủ hành hạ như thế, nàng chán nản với cuộc sống khốn khổ này, muốn chết. Nàng cầm bình nước, giả vờ đi đến bờ sông, ra khỏi nhà, dần dần đi vào rừng. Nàng buộc dây vào cành cây gần gốc cây Đức Thế Tôn đang ngồi, làm một cái thòng lọng, định tự treo cổ. Nàng nhìn quanh và thấy Đức Thế Tôn đang ngồi ở đó, trang nghiêm, đáng kính, đã đạt đến sự an tịnh tối thượng của các phiền não, đang phóng ra sáu màu Phật quang.
Disvā buddhagāravena ākaḍḍhiyamānahadayā ‘‘kiṃ nu kho bhagavā mādisānampi dhammaṃ deseti, yamahaṃ sutvā ito dujjīvitato mucceyya’’nti cintesi.
Having seen him, her heart drawn by reverence for the Buddha, she thought, "Will the Blessed One teach the Dhamma even to one like me, by hearing which I might be freed from this wretched life?"
Sau khi nhìn thấy, tâm nàng bị thu hút bởi lòng kính trọng Đức Phật. Nàng nghĩ: “Liệu Đức Thế Tôn có thuyết Pháp cho những người như ta không, để ta có thể nghe và thoát khỏi cuộc sống khốn khổ này?”
Atha bhagavā tassā cittācāraṃ oloketvā ‘‘rajjumāle’’ti āha.
Then the Blessed One, discerning her thought process, said, "Rajjumālā!"
Khi ấy, Đức Thế Tôn quán xét tâm ý của nàng và gọi: “Rajjumālā!”
Sā taṃ sutvā amatena viya abhisittā pītiyā nirantaraṃ phuṭṭhā bhagavantaṃ upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ aṭṭhāsi.
Hearing this, she was overcome with rapture as if anointed with ambrosia, and approaching the Blessed One, she paid homage and stood to one side.
Nghe vậy, nàng như được rưới cam lồ, toàn thân tràn ngập niềm hỷ lạc. Nàng đến gần Đức Thế Tôn, đảnh lễ và đứng sang một bên.
Tassā bhagavā anupubbikathānupubbakaṃ catusaccakathaṃ kathesi, sā sotāpattiphale patiṭṭhahi.
To her, the Blessed One taught the progressive discourse, followed by the discourse on the Four Noble Truths. She became established in the fruit of Stream-entry.
Đức Thế Tôn đã thuyết giảng cho nàng ấy bài pháp tuần tự, bài pháp Tứ Diệu Đế, và nàng ấy đã an trụ vào quả vị Nhập Lưu (Sotāpatti).
Satthā ‘‘vaṭṭati ettako rajjumālāya anuggaho, idānesā kenaci appadhaṃsiyā jātā’’ti araññato nikkhamitvā gāmassa avidūre aññatarasmiṃ rukkhamūle nisīdi.
The Teacher, thinking, "This much assistance suffices for Rajjumālā; now she has become one whom no one can harm," departed from the forest and sat at the foot of a certain tree not far from the village.
Bậc Đạo Sư nghĩ: “Sự giúp đỡ Rajjumālā đến đây là đủ rồi, bây giờ nàng ấy sẽ không bị ai quấy nhiễu nữa”, rồi rời khỏi rừng, Ngài ngồi dưới gốc cây nào đó không xa ngôi làng.
Rajjumālāpi attānaṃ vinipātetuṃ abhabbatāya khantimettānuddayasampannatāya ca ‘‘brāhmaṇī maṃ hanatu vā viheṭhetu vā yaṃ vā taṃ vā karotū’’ti ghaṭena udakaṃ gahetvā gehaṃ agamāsi.
Rajjumālā, unable to destroy herself and endowed with patience, loving-kindness, and compassion, thought, "Let the brahmin woman kill me, or torment me, or do whatever she wishes," and taking water in her pot, she went home.
Rajjumālá, vì không thể tự hủy hoại mình và vì tràn đầy nhẫn nại, từ bi, đã nghĩ: “Bà Bà-la-môn muốn giết ta hay hành hạ ta, hay làm bất cứ điều gì thì cứ làm”, rồi lấy nước vào bình và trở về nhà.
Sāmiko gehadvāre ṭhito taṃ disvā ‘‘tvaṃ ajja udakatitthaṃ gatā cirāyitvā āgatā, mukhavaṇṇo ca te ativiya vippasanno, tvañca aññena ākārena upaṭṭhāsi, kiṃ eta’’nti pucchi.
Her master, standing at the house door, saw her and asked, "Today you went to the water-landing and returned late. Your complexion is exceedingly radiant, and you appear in a different manner. What is this?"
Người chồng đứng ở cửa nhà, thấy nàng, hỏi: “Hôm nay nàng đi lấy nước về muộn, sắc mặt nàng lại rất tươi sáng, và nàng xuất hiện với một vẻ khác. Chuyện gì vậy?”
Sā tassa taṃ pavattiṃ ācikkhi.
She recounted the incident to him.
Nàng thuật lại câu chuyện ấy cho ông ta nghe.
Brāhmaṇo tassā vacanaṃ sutvā tussitvā gehaṃ gantvā rajjumālāya upari ‘‘tayā na kiñci kātabba’’nti suṇisāya vatvā tuṭṭhamānaso sīghataraṃ satthu santikaṃ gantvā vanditvā sādarena katapaṭisanthāro satthāraṃ nimantetvā attano gehaṃ ānetvā paṇītena khādanīyena bhojanīyena parivisitvā bhagavantaṃ bhuttāviṃ onītapattapāṇiṃ upasaṅkamitvā ekamantaṃ nisīdi, suṇisāpissa upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ nisīdi.
The brahmin, hearing her words, was pleased and went home. He told his daughter-in-law concerning Rajjumālā, "You should not do anything to her." With a delighted mind, he quickly went to the Teacher, paid homage, and after a cordial reception, invited the Teacher to his house. He brought the Teacher to his home and served him with exquisite hard and soft foods. After the Blessed One had eaten and his hand was removed from the bowl, the brahmin approached him and sat to one side. His daughter-in-law also approached, paid homage, and sat to one side.
Vị Bà-la-môn nghe lời nàng nói, hoan hỷ, về nhà, nói với con dâu rằng: “Con không được làm gì Rajjumālā cả”, rồi với tâm vui mừng, ông nhanh chóng đến chỗ Đức Đạo Sư, đảnh lễ, sau khi được Ngài ân cần tiếp đón, ông thỉnh Đức Đạo Sư về nhà mình, cúng dường đồ ăn thức uống thượng vị. Sau khi Đức Thế Tôn đã dùng bữa và bát đã được cất đi, ông đến gần Ngài và ngồi sang một bên. Con dâu của ông cũng đến gần, đảnh lễ và ngồi sang một bên.
Gayāgāmavāsinopi brāhmaṇagahapatikā taṃ pavattiṃ sutvā bhagavantaṃ upasaṅkamitvā appekacce abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu, appekacce sammodanīyaṃ katvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
Even the brahmin householders residing in Gayā village, hearing that incident, approached the Blessed One. Some paid their respects and sat to one side, while others exchanged pleasant greetings and sat to one side.
Các Bà-la-môn và gia chủ cư trú tại làng Gayā cũng nghe tin ấy, đến gần Đức Thế Tôn. Một số đảnh lễ rồi ngồi sang một bên, một số trao đổi những lời thân thiện rồi ngồi sang một bên.
Satthā rajjumālāya tassā ca brāhmaṇiyā purimajātīsu katakammaṃ vitthārato kathetvā sampattaparisāya anurūpaṃ dhammaṃ desesi.
The Teacher recounted in detail the deeds performed by Rajjumālā and the brahmin woman in their previous existences, and then taught the Dhamma suitable for the assembled audience.
Đức Đạo Sư đã kể chi tiết về những nghiệp đã tạo trong các kiếp trước của Rajjumālā và vị Bà-la-môn nữ ấy, rồi thuyết pháp phù hợp với hội chúng hiện diện.
Taṃ sutvā brāhmaṇī ca mahājano ca tattha sannipatito saraṇesu ca sīlesu ca patiṭṭhahi.
Having heard it, the brahmin woman and the great assembly gathered there became established in the refuges and precepts.
Nghe xong, vị Bà-la-môn nữ và đại chúng tập hợp ở đó đã an trụ vào các pháp quy y và các giới.
Satthā āsanā uṭṭhahitvā sāvatthimeva agamāsi.
The Teacher rose from his seat and departed for Sāvatthī.
Đức Đạo Sư đứng dậy khỏi chỗ ngồi và trở về Sāvatthī.
Brāhmaṇo rajjumālaṃ dhītuṭṭhāne ṭhapesi.
The brahmin placed Rajjumālā in the position of a daughter.
Vị Bà-la-môn đã đặt Rajjumālā vào vị trí của một người con gái.
Tassa suṇisā rajjumālaṃ piyacakkhūhi olokentī yāvajīvaṃ manāpeneva sinehena parihari.
His daughter-in-law looked at Rajjumālā with loving eyes and cared for her with agreeable affection throughout her life.
Con dâu của ông, nhìn Rajjumālā với ánh mắt yêu thương, đã chăm sóc nàng bằng tình cảm dịu dàng suốt đời.
Rajjumālā aparabhāge kālaṃ katvā tāvatiṃsesu nibbatti, accharāsahassañcassā parivāro ahosi.
Rajjumālā passed away later and was reborn in the Tāvatiṃsa heaven, with a retinue of a thousand celestial nymphs.
Sau đó, Rajjumālā qua đời và tái sinh ở cõi trời Tāvatiṃsa, với một ngàn thiên nữ làm tùy tùng.
Sā saṭṭhisakaṭabhārappamāṇehi dibbābharaṇehi paṭimaṇḍitattabhāvā accharāsahassaparivuttā nandanavanādīsu mahatiṃ dibbasampattiṃ anubhavamānā pamuditamanā vicarati.
Adorned with divine ornaments weighing sixty cartloads, surrounded by a thousand celestial nymphs, she enjoyed great divine prosperity in Nandanavana and other gardens, wandering about with a joyful mind.
Nàng, với thân thể được trang hoàng bằng những trang sức thiên giới nặng sáu mươi xe bò, được một ngàn thiên nữ vây quanh, vui vẻ đi lại, hưởng thụ sự giàu sang thiên giới vĩ đại ở các khu vườn như Nandanavana.
Athāyasmā mahāmoggallāno devacārikaṃ gato taṃ mahantena dibbānubhāvena mahatiyā deviddhiyā vijjotamānaṃ disvā tāya katakammaṃ imāhi gāthāhi pucchi.
Then, Venerable Mahāmoggallāna, having visited the devas, saw her shining with great divine splendor and great celestial power, and he questioned her about the deeds she had performed with these verses:
Khi ấy, Tôn giả Mahāmoggallāna, đi du hành trên cõi trời, thấy nàng tỏa sáng với uy lực thiên giới vĩ đại và thần thông lớn lao, đã hỏi về nghiệp nàng đã tạo bằng những câu kệ này.
826. Tattha hatthe pāde ca viggayhāti hatthe ca pāde ca vividhehi ākārehi gahetvā, pupphamuṭṭhipupphañjaliādibhedassa sākhābhinayassa dassanavasena vividhehi ākārehi hatthe, ca, samapādādīnampi ṭhānavisesānaṃ dassanavasena vividhehi ākārehi pāde ca upādiyitvāti attho.
826. There, hatthe pāde ca viggayhā means "holding her hands and feet in various ways." This refers to presenting various forms of branch-gestures such as flower-handfuls and flower-offerings. It means holding the hands in various ways, and likewise the feet in various ways, for example, by showing different standing postures like standing with feet together.
Tỏa khắp mọi phương, như cây mañjūsaka.
Ca-saddena sākhābhinayaṃ saṅgaṇhāti.
The word "ca" (and) includes branch-gestures.
Nàng ngửi hương thơm tinh khiết ấy, thấy hình sắc phi nhân.
Naccasīti naṭasi.
Naccasī means you dance.
Này thiên nữ, được hỏi, hãy nói cho ta biết, đây là quả của nghiệp gì?”
Yā tvanti yā vuttanayavasena naccaṃ karosīti attho.
Yā tvaṃ means "you who dance in the manner described."
826. Ở đây, hatthe pāde ca viggayhā (tay và chân uyển chuyển) có nghĩa là: tay và chân được giữ ở nhiều tư thế khác nhau, tức là tay được giữ ở nhiều tư thế khác nhau theo cách thể hiện các động tác của cành cây, như nắm hoa, chắp hoa, v.v., và chân cũng được giữ ở nhiều tư thế khác nhau theo cách thể hiện các tư thế đứng đặc biệt như đứng thẳng chân, v.v.
Suppavāditeti sundare pavajjane sati tava naccassa anurūpavasena vīṇāvaṃsamudiṅgatāḷādike vādiyamāne, pañcaṅgike tūriye paggayhamāneti attho.
Suppavādite means "when beautiful music is played," i.e., when stringed instruments, flutes, drums, cymbals, etc., are played in a manner suitable for your dance, or when a five-part orchestra is performed.
Từ “ca” (và) bao hàm các động tác của cành cây.
Sesaṃ heṭṭhāvimāne vuttanayameva.
The rest is as stated in the Vimānavatthu below.
Naccasī (nàng múa) có nghĩa là nàng nhảy múa.
833. Tattha dāsī ahaṃ pure āsinti pure purimajātiyaṃ ahaṃ antojātā dāsī ahosiṃ.
Therein, “I was formerly a slave” means that in a former birth, I was a house-born slave.
833. Trong đó, dāsī ahaṃ pure āsīti có nghĩa là: trong kiếp trước, ta là một nữ tỳ sinh ra trong nhà.
Tattha kassāti āha ‘‘gayāyaṃ brāhmaṇassaha’’nti, gayānāmake gāme aññatarassa brāhmaṇassa.
As to whose, it is said, “I belonged to a Brahmin in Gayā,” meaning to a certain Brahmin in a village called Gayā.
Vậy của ai? Câu trả lời là “gayāyaṃ brāhmaṇassaha”nti, của một Bà-la-môn ở làng tên Gayā.
Hanti nipātamattaṃ.
“Ha” is merely a particle.
Hanti chỉ là một giới từ.
Appapuññāti mandabhāgyā apuññā.
“Appapuññā” means one of little fortune, without merit.
Appapuññāti là người có phước ít, không có phước.
Alakkhikāti nissirikā kālakaṇṇī.
“Alakkhikā” means unfortunate, inauspicious.
Alakkhikāti là người không có may mắn, có điềm xấu.
Rajjumālāti maṃ vidunti, kese gahetvā ākaḍḍhanaparikaḍḍhanadukkhena muṇḍake kate punapi tadatthameva sīse daḷhaṃ bandhitvā ṭhapitarajjukuṇḍalakavasena ‘‘rajjumālā’’ti maṃ manussā jāniṃsu.
“They knew me as Rajjumālā” means that after my hair was shaved due to the pain of being pulled and dragged, for that same purpose, a rope-coil was firmly tied on my head, and so people knew me as “Rajjumālā.”
Rajjumālāti maṃ vidunti có nghĩa là: khi tóc bị cạo trọc vì đau khổ do bị kéo lê, giật giũ, người ta lại buộc chặt dây thừng lên đầu ta để tiếp tục kéo giật, vì vậy mọi người gọi ta là “Rajjumālā” (người mang vòng dây thừng).
836. Daḷhaṃ pāsaṃ karitvānāti bandhanapāsaṃ thiraṃ acchijjanakaṃ katvā.
“Daḷhaṃ pāsaṃ karitvānā” means having made a strong, unbreakable noose for binding.
836. Daḷhaṃ pāsaṃ karitvānāti có nghĩa là: làm một cái thòng lọng chắc chắn không thể đứt.
Āsumbhitvāna pādapeti viṭape lagganavasena pādape rukkhe khipitvā.
“Āsumbhitvāna pādape” means having thrown it onto a tree, on a branch, in the manner of being hung.
Āsumbhitvāna pādapeti có nghĩa là: ném vào cây (pādapa) để nó mắc vào cành (viṭapa).
Tato disā vilokesiṃ, ko nu kho vanamassitoti imaṃ vanaṃ pavisanavasena assito nu kho koci atthi, yato me maraṇantarāyo siyāti adhippāyo.
“Then I looked around in the directions, ‘Is there anyone indeed dwelling in the forest?’” The intention is, “Is there anyone inhabiting this forest in such a way as to enter it, from whom I might face the danger of death?”
Tato disā vilokesiṃ, ko nu kho vanamassitoti có nghĩa là: sau đó tôi nhìn quanh các hướng, có ai đã vào rừng này không, người mà có thể gây nguy hiểm đến tính mạng của tôi chăng? Đó là ý nghĩa.
837. Sambuddhantiādi tadā tassā tādise nicchaye asatipi sabhāvavasena vuttaṃ.
“Sambuddhaṃ” and so forth was said according to the nature of things, even though she did not have such a definite conviction at that time.
837. Sambuddhantiādi được nói theo bản chất tự nhiên, mặc dù lúc đó cô ấy không có quyết định như vậy.
Tassattho – sayameva sammadeva ca sabbassāpi bujjhitabbassa buddhattā sambuddhaṃ, mahākaruṇāyogena hīnādibhedabhinnassa sabbassāpi lokassa ekantahitattā sabbalokahitaṃ, ubhayalokaṃ munanato muniṃ, nisajjāvasena kilesābhisaṅkhārehi ṭhānā cāvanābhāvena ca nisinnaṃ, ārammaṇūpanijjhānena lakkhaṇūpanijjhānena ca jhāyantaṃ, bodhimūleyeva bhayahetūnaṃ samucchinnattā kutocipi bhayābhāvato akutobhayanti veditabbaṃ.
Its meaning is – “Sambuddha” because he himself perfectly comprehended all that is to be comprehended; “Sabbalokahitaṃ” because by virtue of his great compassion, he was solely beneficial to all beings, divided into categories like low and so forth; “Muniṃ” because he knew both worlds; “Nisinnaṃ” because he was seated, unshaken from his position by defilements and formations; “Jhāyantaṃ” because he was meditating through both objective and characteristic contemplation; and “Akutobhayaṃ” because the causes of fear were utterly eradicated at the foot of the Bodhi tree, hence there was no fear from any quarter.
Ý nghĩa của nó là – vì tự mình đã giác ngộ hoàn toàn tất cả những gì cần được giác ngộ, nên gọi là Sambuddha (Chánh Đẳng Giác); vì bằng lòng đại bi, Ngài là bậc lợi ích tuyệt đối cho tất cả chúng sinh với các cấp độ khác nhau như thấp kém, v.v., nên gọi là Sabbalokahita (lợi ích cho tất cả thế gian); vì là bậc Mâu-ni (muni) đã biết cả hai thế giới; vì Ngài nisinnaṃ (an tọa) không bị lay chuyển khỏi vị trí bởi các cấu uẩn phiền não; vì Ngài jhāyantaṃ (thiền định) bằng sự quán sát đối tượng và quán sát đặc tính; và vì tất cả các nguyên nhân sợ hãi đã bị diệt trừ tận gốc rễ ngay dưới cội Bồ-đề, không còn bất kỳ sợ hãi nào từ bất cứ nơi đâu, nên Ngài được biết đến là Akutobhaya (bất khả úy).
839. Pāsādikanti pasādāvahaṃ, dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇaasītianubyañjanabyāmappabhāketumālālaṅkatāya samantapāsādikāya attano sarīrasobhāsampattiyā rūpakāyadassanabyāvaṭassa janassa sādhubhāvato pasādasaṃvaḍḍhananti attho.
“Pāsādikaṃ” means inspiring; the meaning is, increasing serenity in people devoted to seeing the physical body, due to the auspiciousness of his body’s beauty, adorned with the thirty-two marks of a great man, eighty secondary characteristics, and a halo extending a fathom in all directions, making him completely inspiring.
839. Pāsādikanti là điều mang lại sự tịnh tín, ý nói là sự gia tăng tịnh tín cho những người đang chú tâm chiêm ngưỡng sắc thân của Ngài, một sắc thân trang nghiêm toàn diện, được trang hoàng bằng ba mươi hai tướng tốt của bậc Đại nhân, tám mươi tướng phụ, hào quang một tầm và vầng sáng đỉnh đầu, do sự tốt lành của Ngài.
Pasādanīyanti dasabala-catuvesārajjachaasādhāraṇañāṇa-aṭṭhārasāveṇika-buddhadhammapabhutiaparimāṇaguṇasamannāgatāya dhammakāyasampattiyā sarikkhakajanassa pasīditabbayuttaṃ, pāsādikanti attho.
“Pasādanīyaṃ” means worthy of inspiring; the meaning is, suitable for those of similar nature to feel serene, due to the perfection of his Dharma-body, endowed with immeasurable qualities such as the ten powers, four confidences, six extraordinary knowledges, and eighteen unique Buddha-qualities—that is, inspiring.
Pasādanīyanti là điều đáng được tịnh tín bởi những người cùng dòng dõi, do sự đầy đủ pháp thân của Ngài, được trang bị vô lượng công đức như mười lực, bốn vô sở úy, sáu trí tuệ bất cộng, mười tám Phật pháp đặc biệt, v.v., ý nói là điều đáng được tịnh tín.
Vanāti kilesavanato apakkamitvā.
“Vanā” means from the forest of defilements.
Vanāti là đã lìa khỏi rừng phiền não.
Nibbanamāgatanti nittaṇhabhāvaṃ nibbānameva upagataṃ adhigataṃ.
“Nibbanamāgataṃ” means having arrived at Nibbāna, which is the state of freedom from craving, having attained Nibbāna itself.
Nibbanamāgatanti là đã đạt đến trạng thái không còn ái dục, tức là Niết-bàn.
Yādisakīdisoti yo vā so vā, pacurajanoti attho.
“Yādisakīdiso” means whoever, or any ordinary person; the meaning is, many people.
Yādisakīdisoti là bất cứ ai, ý nói là nhiều người.
840-41. Manacchaṭṭhānaṃ indriyānaṃ aggamaggagopanāya gopitattā guttindriyo.
He is “guttindriyo” (with guarded faculties) because the six sense faculties are guarded by the supreme path (Arahantship).
840-41. Vì các căn, với ý căn là thứ sáu, được bảo vệ bằng sự bảo vệ tối thượng của con đường (A-la-hán đạo), nên Ngài là guttindriyo (người có các căn được bảo hộ).
Aggaphalajjhānābhiratiyā jhānarato.
He is “jhānarato” (delighting in jhāna) because he delights in the jhānas that lead to the highest fruit.
Vì Ngài hoan hỷ trong thiền định (jhāna) là quả tối thượng, nên Ngài là jhānarato (người hoan hỷ trong thiền định).
Tato eva bahibhūtehi rūpādiārammaṇehi apakkamitvā visayajjhatte nibbāne ca ogāḷhacittatāya abahiggatamānaso.
For this very reason, he is “abahiggatamānaso” (with a mind not outward-turned) because his mind has turned away from external objects such as forms and is absorbed in the internal subject (of meditation) and Nibbāna.
Cũng vì lý do đó, tâm Ngài đã lìa khỏi các đối tượng bên ngoài như sắc, v.v., và đã chìm sâu vào Niết-bàn là nội cảnh, nên Ngài là abahiggatamānaso (người có tâm không hướng ra ngoài).
Micchāgāhamocanabhayena vipallāsavantehi micchādiṭṭhikehi bhāyitabbato tesañca bhayajananato bhayabheravo.
He is “bhayabheravo” (dreadful and formidable) because he is to be feared by those with corrupted views who cling to wrong notions, and because he instills fear in them.
Vì Ngài đáng sợ đối với những người tà kiến, những kẻ có nhận thức sai lầm do sợ hãi không thoát khỏi sự chấp thủ sai lầm, và vì Ngài là người gây ra sự sợ hãi cho họ, nên Ngài là bhayabheravo (đáng sợ hãi và đáng kinh khiếp).
Payogāsayavipannehi anupagamanīyato ca kenacipi anāsādanīyato ca durāsado.
He is “durāsado” (hard to approach) because he cannot be approached by those whose efforts and intentions are flawed, and because he cannot be assailed by anyone.
Vì Ngài không thể tiếp cận được bởi những người có ý định và nỗ lực sai lầm, và không thể bị bất cứ ai làm tổn hại, nên Ngài là durāsado (khó tiếp cận).
Dullabhāyanti dullabho ayaṃ.
“Dullabhā” means hard to obtain, meaning this (Buddha) is hard to obtain.
Dullabhāyanti có nghĩa là vị này thật khó gặp.
Dassanāyāti daṭṭhumpi.
“Dassanāya” means even to see.
Dassanāyāti có nghĩa là ngay cả việc được thấy Ngài cũng khó.
Pupphaṃ odumbaraṃ yathāti yathā nāma udumbare bhavaṃ pupphaṃ dullabhadassanaṃ, kadācideva bhaveyya, na vā bhaveyya, evaṃ īdisassa uttamapuggalassāti attho.
“Pupphaṃ odumbaraṃ yathā” means, just as a flower growing on an Udumbara tree is rare to see, perhaps it might appear sometime, or perhaps not, so too is the sight of such a supreme person.
Pupphaṃ odumbaraṃ yathāti có nghĩa là: giống như hoa cây sung (udumbara) rất hiếm khi được thấy, có thể có hoặc không, thì việc thấy một bậc tối thượng như vậy cũng khó như vậy. Đó là ý nghĩa.
843-4. Tāhanti taṃ ahaṃ.
“Tāhaṃ”: there should be a word division “taṃ ahaṃ”.
843-4. Tāhanti là ta.
Giranti vācaṃ.
“Giraṃ” means speech.
Giranti là lời nói.
Nelanti niddosaṃ.
“Nelaṃ” means faultless.
Nelanti là không lỗi.
Atthavatinti atthayuttaṃ sātthaṃ, ekantahitaṃ vā.
“Atthavatiṃ” means meaningful, or beneficial, or entirely wholesome.
Atthavatinti là lời nói có ý nghĩa, có lợi ích, hoặc là lợi ích tuyệt đối.
Vacīsoceyyatāya suciṃ.
Because of the purity of speech, pure.
Vì lời nói trong sạch, nên suciṃ (thanh tịnh).
Akakkhaḷatāya saṇhaṃ.
Because of not being harsh, gentle.
Vì không thô cứng, nên saṇhaṃ (tế nhị).
Veneyyānaṃ mudubhāvakarattā mudu.
Because of making those who are to be disciplined soft, soft.
Vì làm cho những người có thể được giáo hóa trở nên nhu hòa, nên mudu (mềm mại).
Savanīyabhāvena vagguṃ.
Because of being pleasant to hear, charming.
Vì dễ nghe, nên vagguṃ (dễ chịu).
Sabbasokāpanūdananti ñātibyasanādivasena uppajjanakassa sabbassāpi sokassa vinodanaṃ giraṃ sutvāna pasannacittā ahosinti sambandho.
"Removing all sorrow" means that by hearing the discourse which dispels all sorrow that arises due to calamities of relatives and so forth, she became one with a serene mind; this is the connection.
Sabbasokāpanūdananti là lời nói xua tan mọi sầu muộn phát sinh do tai họa thân quyến, v.v. Mối liên hệ là: sau khi nghe lời nói ấy, ta đã có tâm tịnh tín.
Sabbametaṃ dānakathaṃ ādiṃ katvā ussakkitvā nekkhamme ānisaṃsaṃ vibhāvanavasena pavattitaṃ bhagavato anupubbikathaṃ sandhāya vadati.
All of this refers to the Buddha's progressive discourse, which began with the talk on giving, then was elaborated by explaining the advantages of renunciation.
Tất cả những điều này đều đề cập đến bài pháp tuần tự của Đức Thế Tôn, bắt đầu bằng pháp thí, sau đó là sự hiển bày lợi ích của sự xuất gia.
Tenevāha ‘‘kallacittañca maṃ ñatvā’’tiādi.
Therefore, it is said, "knowing me to have a prepared mind" and so forth.
Vì thế, Ngài nói “kallacittañca maṃ ñatvā”tiādi.
Tattha kallacittanti kammaniyacittaṃ, heṭṭhā pavattitadesanāya assaddhiyādīnaṃ cittadosānaṃ vigatattā uparidesanāya bhājanabhāvūpagamanena kammakkhamacittaṃ, bhāvanākammassa yoggacittanti attho.
In this regard, "prepared mind" (kallacitta) means a mind fit for action, meaning a mind capable of action, a mind suitable for the work of meditation, having been freed from mental defilements such as disbelief through the previously delivered discourse, and having become receptive to the subsequent teaching.
Trong đó, kallacittanti là tâm sẵn sàng hành động, ý nói là tâm sẵn sàng cho việc tu tập, vì các lỗi lầm của tâm như vô tín, v.v., đã được loại bỏ bởi giáo pháp đã được thuyết giảng trước đó, khiến tâm trở thành một bình chứa thích hợp cho giáo pháp tiếp theo.
Tenevāha ‘‘pasannaṃ suddhamānasa’’nti.
Therefore, it is said, "serene and pure-minded".
Vì thế, Ngài nói “pasannaṃ suddhamānasa”nti.
Tattha ‘‘pasanna’’nti iminā assaddhiyāpagamamāha, ‘‘suddhamānasa’’nti iminā kāmacchandādiapagamanena muducittataṃ udaggacittatañca dasseti.
Here, by "serene" (pasanna) the removal of disbelief is indicated, and by "pure-minded" (suddhamānasa), the softness and elation of the mind due to the removal of sensual desire and so forth are shown.
Trong đó, “pasanna”nti thể hiện sự loại bỏ vô tín, và “suddhamānasa”nti thể hiện sự nhu hòa và hân hoan của tâm do sự loại bỏ dục ái, v.v.
Anusāsīti ovadi, sāmukkaṃsikāya dhammadesanāya saha upāyena pavattinivattiyo upadisīti attho.
"He instructed" means he exhorted. It means he pointed out the processes of arising and cessation through means together with a special discourse on Dhamma.
Anusāsīti là khuyên bảo, ý nói là Ngài đã chỉ dạy sự phát sinh và chấm dứt (của khổ) bằng phương tiện, cùng với giáo pháp đặc biệt của Ngài.
Tenevāha ‘‘idaṃ dukkha’’ntiādi.
Therefore, it is said, "This is suffering," and so forth.
Vì thế, Ngài nói “idaṃ dukkha”ntiādi.
Anusāsitākāradassanañhetaṃ.
This is indeed a demonstration of the manner of instruction.
Đây là sự hiển bày cách thức giáo huấn.
845. Tattha idaṃ dukkhanti maṃvocāti idaṃ taṇhāvajjaṃ tebhūmakaṃ dhammajātaṃ bādhakasabhāvattā kucchikaṃ hutvā tucchasabhāvattā tathattā ca dukkhaṃ ariyasaccanti mayhaṃ abhāsi.
845. In this regard, "He told me, 'This is suffering'" means he taught me that this aggregate of phenomena of the three realms, accompanied by craving, is noble truth of suffering, being repulsive by nature due to its oppressive quality, and empty by nature due to that very reality.
845. Trong đó, idaṃ dukkhanti maṃvocāti có nghĩa là: Ngài đã nói với tôi rằng tất cả các pháp hữu vi trong ba cõi này, do bản chất gây phiền não và bản chất trống rỗng của chúng, là khổ (dukkha), là Thánh đế.
Ayaṃ dukkhassa sambhavoti ayaṃ āmataṇhādibhedā taṇhā yathāvuttassa dukkhassa sambhavo pabhavo uppatti hetu samudayo ariyasaccanti.
"This is the origin of suffering" means that this craving, distinguished by sensual craving and so forth, is the origin, source, cause, and noble truth of the origination of suffering as stated.
Ayaṃ dukkhassa sambhavoti có nghĩa là: ái dục này, với các phân loại như dục ái, v.v., là nguồn gốc, nguyên nhân, sự phát sinh, và tập khởi của khổ đã nói trên, là Thánh đế.
Dukkhanirodhoti dukkhassa santibhāvo asaṅkhatadhātu nirodho ariyasaccanti.
"The cessation of suffering" means the unconditioned element, the noble truth of cessation, which is the peaceful state of suffering.
Dukkhanirodhoti có nghĩa là: sự an tịnh của khổ, tức là Niết-bàn, là Niết-bàn Thánh đế.
Antadvayassa parivajjanato añjaso nibbānagāminipaṭipadābhāvato amatogadho maggo ariyasaccanti maṃ avocāti sambandho.
Because of avoiding the two extremes, it is "direct" (añjaso), and because it is the path leading to Nibbāna, it is the path "to the deathless" (amatogadho), the noble truth; this is the connection.
Mối liên hệ là: Ngài đã nói với tôi rằng con đường (magga) này là añjaso (chính đạo) vì tránh được hai cực đoan, và là amatogadho (đưa đến bất tử) vì là con đường dẫn đến Niết-bàn, là Thánh đế.
846. Kusalassāti ovādadāne veneyyadamane chekassa, appamādapaṭipattiyā vā matthakappattiyā anavajjassa.
846. "Of the skilled one" (kusalassa) refers to one who is skillful in giving exhortation and disciplining those who are to be trained, or one who is blameless because of having reached the pinnacle of diligent practice.
846. Kusalassāti là bậc thiện xảo trong việc ban lời khuyên và chế ngự những người cần được giáo hóa, hoặc là bậc vô tội vì đã đạt đến đỉnh cao của sự thực hành không phóng dật.
Ovādamhi ahaṃ ṭhitāti yathāvutte ovāde anusiṭṭhiyaṃ sikkhāttayapāripūriyā saccapaṭivedhena ahaṃ patiṭṭhitā.
"I stood firm in the instruction" means I was established in the aforementioned instruction, in the teaching, through the completion of the three trainings and the penetration of the truths.
Ovādamhi ahaṃ ṭhitāti có nghĩa là: tôi đã an trú trong lời khuyên, trong sự giáo huấn đã nói trên, bằng cách hoàn thành ba học pháp và thấu hiểu các Chân lý.
Tenāha ‘‘ajjhagā amataṃ santiṃ, nibbānaṃ padamaccuta’’nti, idaṃ ovāde patiṭṭhānassa kāraṇavacanaṃ.
Therefore, it is said, "She attained the deathless peace, Nibbāna, the unchanging state"; this is a statement of the reason for being established in the instruction.
Vì thế, Ngài nói “ajjhagā amataṃ santiṃ, nibbānaṃ padamaccuta”nti, đây là lời nói về nguyên nhân của sự an trú trong lời khuyên.
Yā niccatāya maraṇābhāvato amataṃ, sabbadukkhavūpasamatāya santiṃ, adhigatānaṃ acavanahetutāya accutaṃ nibbānaṃ padaṃ ajjhagā adhigañchi, sā ekaṃsena satthu ovāde patiṭṭhitā nāmāti.
She who attained the deathless (amata) because of its permanence and absence of death, peace (santi) because of the cessation of all suffering, and Nibbāna, the unchanging state (accutaṃ padaṃ), because it is the cause for the attained ones not to fall away—she is indeed one firmly established in the Master's instruction.
Người phụ nữ nào đã đạt được (ajjhagā) Niết-bàn (nibbānaṃ padaṃ) là bất tử (amataṃ) vì sự thường hằng và không có cái chết, là an tịnh (santiṃ) vì sự chấm dứt mọi khổ đau, là bất biến (accutaṃ) vì là nguyên nhân không thay đổi của những gì đã đạt được, thì người ấy chắc chắn đã an trú trong lời khuyên của Đức Đạo Sư.
847. Avaṭṭhitāpemāti daḷhabhattī ratanattaye niccalapasādasinehā.
847. "Firmly rooted in love" (avaṭṭhitāpemā) means having steadfast devotion, unwavering faith, and affection for the Triple Gem.
847. Avaṭṭhitāpemā có nghĩa là sự kiên định, lòng trung thành vững chắc và tình yêu thương bất động đối với Tam Bảo.
Yasmā dassane avikampinī, ‘‘sammāsambuddho bhagavā, svākkhāto dhammo, suppaṭipanno saṅgho’’ti etasmiṃ sammādassane acalā kenaci acālanīyā.
Because "unwavering in view" (dassane avikampinī), she is unshaken and cannot be moved by anyone in this right view: "The Blessed One is perfectly enlightened, the Dhamma is well-expounded, the Saṅgha of the Blessed One's disciples practices well."
Bởi vì trong cái thấy, không lay động, không bị bất cứ điều gì làm lay chuyển trong cái thấy chân chánh này: “Đức Thế Tôn là bậc Chánh Đẳng Giác, Pháp được giảng dạy khéo léo, Tăng đoàn thực hành đúng đắn.”
Kena panetaṃ avikampananti āha ‘‘mūlajātāya saddhāyā’’ti.
And by what is this not wavering? It is said, "by faith that has arisen from a root" (mūlajātāya saddhāya).
Và do đâu mà sự không lay động này có được? Vị ấy nói: “do đức tin đã phát sinh từ căn bản.”
Ayaṃ ‘‘itipi so bhagavā araha’’ntiādinā (ma. ni. 1.74; saṃ. ni. 5.997; a. ni. 9.27) sammāsambuddhe, ‘‘svākkhāto bhagavatā dhammā’tiādinā tassa dhamme, ‘‘suppaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho’’tiādinā tassa saṅghe ca saccābhisamayasaṅkhātena mūlena jātamūlā saddhā, tāya ahaṃ avikampinīti dasseti.
This shows that "I am unwavering due to faith that has taken root in the Perfectly Enlightened One through 'such is the Blessed One, the Arahant' and so forth, in His Dhamma through 'the Dhamma is well-expounded by the Blessed One' and so forth, and in His Saṅgha through 'the Saṅgha of the Blessed One's disciples practices well' and so forth, which is rooted in the penetration of the truths."
Điều này cho thấy rằng: “Đức Thế Tôn là bậc Arahant” và những điều tương tự (Ma. Ni. 1.74; Saṃ. Ni. 5.997; A. Ni. 9.27) về Đức Chánh Đẳng Giác, “Pháp được Đức Thế Tôn giảng dạy khéo léo” và những điều tương tự về Pháp của Ngài, “Tăng đoàn đệ tử của Đức Thế Tôn thực hành đúng đắn” và những điều tương tự về Tăng đoàn của Ngài, là đức tin có căn bản phát sinh từ căn bản gọi là sự chứng ngộ Tứ Diệu Đế. Với đức tin ấy, tôi không bị lay chuyển.
Tato eva dhītā buddhassa orasāti sammāsambuddhassa ure vāyāmajanitābhijātitāya orasaputtī.
Therefore, "a true daughter of the Buddha" (dhītā buddhassa orasā) means a true daughter by birth, generated by the effort in the bosom of the Perfectly Enlightened One.
Chính vì vậy, là con gái ruột của Đức Phật, là con gái ruột của Đức Chánh Đẳng Giác do sự cao quý phát sinh từ sự nỗ lực trong lòng Ngài.
848. Sāhaṃ ramāmīti sā ahaṃ tadā ariyāya jātiyā idāni devūpapattiyā āgatā maggaratiyā phalaratiyā ca ramāmi, kāmaguṇaratiyā kīḷāmi, ubhayenāpi modāmi.
848. "I rejoice" (sāhaṃ ramāmi) means that I, having come to divine rebirth by my noble birth at that time, now rejoice with the joy of the path and the joy of the fruit. I "play" (kīḷāmi) with the joy of sensual pleasures, and by both, I "delight" (modāmi).
848. Sāhaṃ ramāmī (Tôi vui thích) có nghĩa là, khi ấy, tôi là người phụ nữ ấy, do dòng dõi Thánh và nay do sự tái sinh làm chư thiên, tôi vui thích với sự hoan hỷ của Đạo lộ (Magga) và sự hoan hỷ của Quả vị (Phala). Kīḷāmi (Tôi vui đùa) với sự hoan hỷ của dục lạc. Bằng cả hai cách, modāmi (tôi hoan hỷ).
Attānuvādabhayādīnaṃ apagatattā akutobhayā.
"Fearless" (akutobhayā) because fears such as the fear of self-reproach have departed.
Vì đã thoát khỏi nỗi sợ hãi bị tự trách mình và những điều tương tự, nên akutobhayā (không còn sợ hãi từ bất cứ đâu).
Madhumaddavanti madhusaṅkhātaṃ maddavakaraṃ, naccanagāyanakālesu sarīrassa sarassa ca mudubhāvāvahaṃ gandhapānaṃ sandhāya vadati.‘‘Madhumādava’’ntipi paṭhanti, ādavaṃ yāvadavaṃ yāvadeva davatthaṃ madhuraṃ pivāmīti attho.
"Sweet and soft" (madhumaddava) refers to a fragrant drink that is sweet and causes softness, bringing softness to the body and voice during times of dancing and singing. Some read it as "madhumādava," meaning "I drink a sweet drink as much as is needed for play and enjoyment."
Madhumaddava (mềm mại như mật) là từ dùng để chỉ một loại nước uống thơm lừng, ngọt ngào, làm cho cơ thể và giọng nói trở nên mềm mại trong những lúc ca hát, nhảy múa. Cũng có bản đọc là “madhumādava” (mật ngọt), nghĩa là tôi uống thứ gì ngọt ngào đến mức có thể vui đùa, hoan hỷ.