Vimānavatthu-aṭṭhakathā

1143

3. Pāricchattakavaggo

3. Pāricchattaka Vagga

3. Phẩm Pāricchattaka

1144

1. Uḷāravimānavaṇṇanā

1. Commentary on the Uḷāra Vimāna

1. Giải thích về Thiên Cung Uḷāra

1145

Pāricchattakavagge uḷāro te yaso vaṇṇoti uḷāravimānaṃ.

In the Pāricchattaka Vagga, the "Uḷāra Vimāna" is titled " Uḷāro te yaso vaṇṇo" (Great is your glory and splendor).

Trong Phẩm Pāricchattaka, Uḷāro te yaso vaṇṇo là Thiên Cung Uḷāra.

Tassa kā uppatti?

What is its origin?

Sự phát sinh của nó là gì?

Bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe.

The Blessed One was residing in Rājagaha, in the Veḷuvana, at Kalandakanivāpa.

Đức Phật trú tại Rājagaha, trong Veluvana, khu nuôi sóc Kalandaka.

Tena samayena rājagahe āyasmato mahāmoggallānassa upaṭṭhākakule ekā dārikā dānajjhāsayā dānasaṃvibhāgaratā ahosi.

At that time, in Rājagaha, a certain girl in the household that supported Venerable Mahāmoggallāna was devoted to giving and delighted in sharing offerings.

Vào lúc đó, tại Rājagaha, trong gia đình hộ độ của Trưởng lão Mahāmoggallāna, có một cô gái có tâm ý bố thí, thích chia sẻ vật thực.

Sā yaṃ tasmiṃ gehe purebhattaṃ khādanīyabhojanīyaṃ uppajjati, tattha attanā laddhapaṭivīsato upaḍḍhaṃ deti, upaḍḍhaṃ attanā paribhuñjati, adatvā pana na bhuñjati, dakkhiṇeyye apassantīpi ṭhapetvā diṭṭhakāle deti, yācakānampi detiyeva.

Whatever edible and consumable food arose in that household before mealtime, she would give half of what she received, and consume the other half herself. She would not eat without giving, and even if she did not see worthy recipients, she would set aside the food and give it when she did see them. She also gave to those who asked.

Bất cứ đồ ăn thức uống nào có trong nhà trước bữa ăn, cô ấy sẽ chia một nửa phần mình nhận được, và tự mình dùng một nửa; cô ấy không bao giờ ăn mà không bố thí. Ngay cả khi không thấy người đáng cúng dường, cô ấy vẫn giữ lại và sẽ cúng dường khi gặp. Cô ấy cũng bố thí cho những người đến xin.

Athassā mātā ‘‘mama dhītā dānajjhāsayā dānasaṃvibhāgaratā’’ti haṭṭhatuṭṭhā tassā diguṇaṃ bhāgaṃ deti.

Then her mother, delighted and pleased, thinking "My daughter is devoted to giving and delighted in sharing offerings," would give her a double portion.

Sau đó, mẹ cô ấy, vui mừng vì “con gái ta có tâm ý bố thí, thích chia sẻ vật thực”, đã cho cô ấy gấp đôi phần.

Dentī ca ekasmiṃ bhāge tāya saṃvibhāge kate puna aparaṃ deti, sā tatopi saṃvibhāgaṃ karotiyeva.

Even when giving, after the daughter had shared one portion, the mother would give another, and the daughter would also share that one.

Khi cho, sau khi cô ấy đã chia một phần, mẹ cô ấy lại cho thêm một phần khác, và cô ấy cũng chia sẻ phần đó.

1146

Evaṃ gacchante kāle taṃ vayappattaṃ mātāpitaro tasmiṃyeva nagare aññatarasmiṃ kule kumārassa adaṃsu.

As time passed in this way, when she reached maturity, her parents gave her in marriage to a young man in another family in that same city.

Thời gian trôi qua như vậy, khi cô ấy đến tuổi trưởng thành, cha mẹ đã gả cô cho một chàng trai trong một gia đình khác ngay tại thành phố đó.

Taṃ pana kulaṃ micchādiṭṭhikaṃ hoti assaddhaṃ appasannaṃ.

But that family was unfaithful, without confidence, and held wrong views.

Nhưng gia đình ấy lại là những người tà kiến, không có đức tin, không có tịnh tín.

Athāyasmā mahāmoggallāno rājagahe sapadānaṃ piṇḍāya caramāno tassā dārikāya sasurassa gehadvāre aṭṭhāsi.

Then, Venerable Mahāmoggallāna, going for alms in Rājagaha from house to house, stood at the door of that girl's father-in-law's house.

Sau đó, Trưởng lão Mahāmoggallāna, đang đi khất thực từng nhà ở Rājagaha, đã đứng trước cửa nhà cha chồng của cô gái ấy.

Taṃ disvā sā dārikā pasannacittā ‘‘pavisatha bhante’’ti pavesetvā vanditvā sassuyā ṭhapitaṃ pūvaṃ taṃ apassantī ‘‘tassā kathetvā anumodāpessāmī’’ti vissāsena gahetvā therassa adāsi, thero anumodanaṃ katvā pakkāmi.

Seeing him, that girl, with a mind full of faith, said, "Venerable Sir, please enter!" Having invited him in and paid homage, she took a cake that her mother-in-law had set aside, without her seeing, thinking, "I will tell her later and make her rejoice," and gave it to the Elder. The Elder delivered a discourse of appreciation and departed.

Thấy Ngài, cô gái ấy với tâm tịnh tín, nói: “Bạch Thế Tôn, xin mời vào!” Cô mời Ngài vào, đảnh lễ, rồi không thấy mẹ chồng, nghĩ rằng: “Mình sẽ nói với bà ấy sau và để bà ấy tùy hỷ”, cô ấy đã lấy chiếc bánh mà mẹ chồng đã để dành một cách tự nhiên và cúng dường cho vị Trưởng lão. Vị Trưởng lão đã thuyết bài tùy hỷ rồi rời đi.

Dārikā ‘‘tumhehi ṭhapitaṃ pūvaṃ mahāmoggallānattherassa adāsi’’nti sassuyā kathesi.

The girl told her mother-in-law, "I gave the cake you set aside to Venerable Mahāmoggallāna."

Cô gái nói với mẹ chồng: “Con đã cúng dường chiếc bánh mà mẹ đã để dành cho Trưởng lão Mahāmoggallāna.”

Sā taṃ sutvā ‘‘kinnāmidaṃ pāgabbhiyaṃ, ayaṃ mama santakaṃ anāpucchitvāva samaṇassa adāsī’’ti taṃ kaṭataṭāyamānā kodhābhibhūtā yuttāyuttaṃ acintentī purato ṭhitaṃ musalakhaṇḍaṃ gahetvā aṃsakūṭe pahari.

Having heard that, the mother-in-law, fuming with rage, overcome by anger, and not considering what was proper or improper, took a piece of pestle lying nearby and struck her on the shoulder blade.

Nghe vậy, mẹ chồng cô ấy tức giận, bị cơn thịnh nộ chế ngự, không suy xét đúng sai, nói: “Đây là hành động vô lễ gì vậy? Con bé này đã cúng dường đồ của ta cho vị sa-môn mà không hỏi ta!” Bà ta cầm khúc chày đang đặt ở phía trước và đánh vào vai cô gái.

Sā sukhumālatāya parikkhīṇāyukatāya ca teneva pahārena balavadukkhābhibhūtā hutvā katipāheneva kālaṃ katvā tāvatiṃsesu nibbatti.

Due to her delicate nature and her shortened lifespan, she was overwhelmed by intense pain from that very blow, and after only a few days, she passed away and was reborn among the Tāvatiṃsa gods.

Vì thân thể yếu ớt và tuổi thọ đã cạn, cô gái ấy đã bị đau đớn dữ dội bởi cú đánh đó, và chỉ sau vài ngày đã qua đời, tái sinh vào cõi trời Ba Mươi Ba.

Tassā satipi aññasmiṃ sucaritakamme therassa katadānameva sātisayaṃ hutvā upaṭṭhāsi.

Even though she had other good deeds, the act of giving to the Elder was exceptionally prominent and brought about her rebirth.

Mặc dù cô ấy có những thiện nghiệp khác, nhưng chính sự cúng dường cho vị Trưởng lão đã trở thành nghiệp vượt trội và biểu hiện.

Taṃ āyasmā mahāmoggallāno heṭṭhā vuttanayeneva gantvā –

Venerable Mahāmoggallāna, having gone there in the manner mentioned below, then—

Trưởng lão Mahāmoggallāna đã đến đó theo cách đã nói ở dưới và hỏi bằng ba bài kệ:

1147

286.

1148

‘‘Uḷāro te yaso vaṇṇo, sabbā obhāsate disā;

"Great is your glory and splendor, illuminating all directions;

“Oai đức và sắc tướng của cô thật rực rỡ, chiếu sáng khắp mọi phương;

1149

Nāriyo naccanti gāyanti, devaputtā alaṅkatā.

Nymphs dance and sing, adorned devaputtas.

Các thiên nữ múa hát, các thiên tử trang hoàng lộng lẫy.

1150

287.

1151

‘‘Modenti parivārenti, tava pūjāya devate;

"They delight and surround you, O deity, in your honor;

Họ vui mừng, vây quanh, để tôn vinh cô, hỡi thiên nữ;

1152

Sovaṇṇāni vimānāni, tavimāni sudassane.

Golden are these mansions, O fair-visaged one.

Những cung điện vàng này là của cô, hỡi người có sắc đẹp tuyệt vời.

1153

288.

1154

‘‘Tuvaṃsi issarā tesaṃ, sabbakāmasamiddhinī;

"You are their sovereign, abounding in all desires;

Cô là chủ tể của chúng, đầy đủ mọi ước nguyện;

1155

Abhijātā mahantāsi, devakāye pamodasi;

You are nobly born and mighty, you rejoice in the host of devas;

Cô sinh ra cao quý và vĩ đại, cô hoan hỷ trong cõi chư thiên;

1156

Devate pucchitācikkha, kissa kammassidaṃ phala’’nti–

O deity, tell me, when questioned, of what karma this is the fruit?"—

Hỡi thiên nữ, hãy cho biết, đây là quả của nghiệp nào?”

1157

Tīhi gāthāhi pucchi.

He questioned with three verses.

Ngài đã hỏi bằng ba bài kệ.

1158

286. Tattha yasoti parivāro.

Therein, yaso means retinue.

Trong đó, yaso có nghĩa là tùy tùng.

Vaṇṇoti vaṇṇanibhā sarīrobhāso.

Vaṇṇo means complexion or bodily radiance.

Vaṇṇo có nghĩa là vẻ đẹp, ánh sáng của thân thể.

‘‘Uḷāro’’ti pana visesetvā vuttattā tassā devatāya parivārasampatti ca vaṇṇasampatti ca vuttā hoti.

However, because "Uḷāro" is stated as a special attribute, both the retinue-perfection and the radiance-perfection of that deity are mentioned.

Vì được nói đặc biệt là “Uḷāro” (rực rỡ), nên sự đầy đủ về tùy tùng và sắc tướng của vị thiên nữ ấy đã được đề cập.

Tāsu ‘‘uḷāro te vaṇṇo’’ti saṅkhepato vuttaṃ vaṇṇasampattiṃ visayavasena vitthārato dassetuṃ ‘‘sabbā obhāsate disā’’ti vatvā ‘‘uḷāro te yaso’’ti vuttaṃ parivārasampattiṃ vatthuvasena vitthārato dassetuṃ ‘‘nāriyo naccantī’’tiādi vuttaṃ.

Among these, the radiance-perfection, which was briefly stated as "uḷāro te vaṇṇo," is elaborated with "sabbā obhāsate disā" to show its extent, and the retinue-perfection, stated as "uḷāro te yaso," is elaborated with "nāriyo naccanti" and so forth, to show its nature.

Trong số đó, để giải thích chi tiết sự đầy đủ về sắc tướng, vốn được nói tóm tắt là “uḷāro te vaṇṇo” (sắc tướng của cô thật rực rỡ), theo khía cạnh đối tượng, đã nói “sabbā obhāsate disā” (chiếu sáng khắp mọi phương hướng); và để giải thích chi tiết sự đầy đủ về tùy tùng, vốn được nói là “uḷāro te yaso” (oai đức của cô thật rực rỡ), theo khía cạnh sự vật, đã nói “nāriyo naccanti” (các thiên nữ múa hát) v.v.

Tattha sabbā obhāsate disāti sabbāsu disāsu vijjotate, sabbā vā disā obhāsayate, vijjotayatīti attho.

Therein, sabbā obhāsate disā means it shines brightly in all directions, or it illuminates all directions, that is the meaning.

Trong đó, sabbā obhāsate disā có nghĩa là chiếu sáng khắp mọi phương hướng, hay làm cho mọi phương hướng rực rỡ, tức là tỏa sáng.

‘‘Obhāsate’’ti padassa ‘‘obhāsante’’ti keci vacanavipallāsena atthaṃ vadanti, tehi ‘‘vaṇṇenā’’ti vibhatti vipariṇāmetabbā.

Some interpret the word "obhāsate" as "obhāsante" by a change in grammatical number, in which case the instrumental case of "vaṇṇena" must be changed.

Đối với từ “obhāsate”, một số người giải thích ý nghĩa bằng cách thay đổi ngữ pháp thành “obhāsante”; khi đó, giới từ “vaṇṇenā” phải được thay đổi.

Vaṇṇenāti ca hetumhi karaṇavacanaṃ, vaṇṇena hetubhūtenāti attho.

And the word vaṇṇena is a causative term in the sense of 'reason', meaning 'because of the color (beauty) which is the cause'.

“Vaṇṇenā” cũng là cách nói chỉ công cụ trong ý nghĩa nguyên nhân, có nghĩa là “do sắc tướng làm nguyên nhân”.

‘‘Sabbā disā’’ti ca jātivasena disāsāmaññe apekkhite vacanavipallāsenapi payojanaṃ natthi.

And with "all directions" (sabbā disā), when the general sense of directions is intended, there is no purpose in a reversal of grammatical number.

Và đối với “sabbā disā”, khi xét đến tính chung của các phương hướng theo loại, cũng không cần thay đổi ngữ pháp.

Nāriyoti etthāpi ‘‘alaṅkatā’’ti padaṃ ānetvā sambandhitabbaṃ.

Here too, in " Nāriyo" (women), the word 'adorned' (alaṅkatā) should be brought in and connected.

Trong nāriyo cũng vậy, từ “alaṅkatā” phải được thêm vào và liên kết.

Devaputtāti ettha ca-saddo luttaniddiṭṭho.

In " Devaputtā" (divine sons), the particle ca (and) is elliptically expressed.

Trong devaputtā, từ “ca” bị lược bỏ.

Tena nāriyo devaputtā cāti samuccayo veditabbo.

Therefore, the combination 'divine daughters and divine sons' should be understood.

Do đó, nên hiểu là sự tập hợp của “các thiên nữ và các thiên tử”.

1159

287. Modentīti pamodayanti.

287. Modentī means 'they delight'.

287. Modentī có nghĩa là làm cho vui mừng.

Pūjāyāti pūjanatthaṃ pūjānimittaṃ vā, naccanti gāyantīti yojanā.

Pūjāyā means for the purpose of worship, or for the sake of worship; the connection is 'they dance, they sing'.

Pūjāyā có nghĩa là vì mục đích tôn kính hoặc vì lý do tôn kính, được liên kết với “naccanti gāyantī” (múa hát).

Tavimānīti tava imāni.

Tavimānī means 'yours, these'.

Tavimānī là tava imāni (những cái này của cô).

1160

288. Sabbakāmasamiddhinīti sabbehi pañcahi kāmaguṇehi, sabbehi vā tayā kāmitehi icchitehi vatthūhi samiddhā.

288. Sabbakāmasamiddhinī means 'endowed with all five sensual pleasures', or 'endowed with all things desired or wished for by you'.

288. Sabbakāmasamiddhinī có nghĩa là đầy đủ với tất cả năm dục lạc (kāmaguṇa), hoặc đầy đủ với tất cả những vật thể mà nàng mong muốn, khao khát.

Abhijātāti sujātā.

Abhijātā means 'well-born'.

Abhijātā có nghĩa là xuất thân cao quý.

Mahantāsīti mahatī mahānubhāvā asi.

Mahantāsī means 'you were great, of great might'.

Mahantāsī có nghĩa là nàng có oai lực lớn, vĩ đại.

Devakāye pamodasīti imasmiṃ devanikāye dibbasampattihetukena paramena pamodanena pamodasi.

Devakāye pamodasī means 'you delight in this assembly of deities with the highest delight caused by divine prosperity'.

Devakāye pamodasī có nghĩa là nàng hoan hỷ trong cõi chư thiên này với niềm hoan hỷ tối thượng do sự giàu sang của chư thiên.

1161

Evaṃ therena pucchitā sā devatā tamatthaṃ vissajjesi –

Thus questioned by the elder, that deity explained the matter:

Khi được trưởng lão hỏi như vậy, vị thiên nữ ấy đã giải thích sự việc –

1162

289.

1163

‘‘Ahaṃ manussesu manussabhūtā, purimāya jātiyā manussaloke;

“When I was a human among humans, in a former existence, in the human world;

“Khi tôi còn là người giữa loài người, trong kiếp trước ở cõi người;

1164

Dussīlakule suṇisā ahosiṃ, assaddhesu kadariyesu ahaṃ.

I was a daughter-in-law in a family without virtue, among the faithless and miserly.

Tôi là con dâu trong một gia đình vô đức, giữa những người không có đức tin, keo kiệt.

1165

290.

1166

‘‘Saddhā sīlena sampannā, saṃvibhāgaratā sadā;

“Always endowed with faith and virtue, always delighting in sharing;

Tôi có đức tin, đầy đủ giới hạnh, luôn vui thích bố thí;

1167

Piṇḍāya caramānassa, apūvaṃ te adāsahaṃ.

I gave a cake to you, who were wandering for alms.

Tôi đã dâng một chiếc bánh cho ngài khi ngài đang khất thực.

1168

291.

1169

‘‘Tadāhaṃ sassuyācikkhiṃ, ‘samaṇo āgato idha;

“Then I informed my mother-in-law: ‘A recluse has come here;

Khi đó tôi đã thưa với mẹ chồng: ‘Một vị Sa-môn đã đến đây;

1170

Tassa adāsahaṃ pūvaṃ, pasannā sehi pāṇibhi’.

I, with a pure mind, gave him a cake with my own hands.’

Con đã dâng bánh cho ngài với đôi tay hoan hỷ của mình.’

1171

292.

1172

‘‘Itissā sassu paribhāsi, avinītāsi tvaṃ vadhu;

“Then my mother-in-law rebuked me: ‘You are ill-behaved, daughter-in-law;

Mẹ chồng tôi liền mắng: ‘Con dâu, con thật vô lễ;

1173

Na maṃ sampucchituṃ icchi, ‘samaṇassa dadāmahaṃ’.

You did not wish to consult me, (saying) “I will give to the recluse.”’

Con không muốn hỏi ý ta, ‘con sẽ dâng cho Sa-môn’.’

1174

293.

1175

‘‘Tato me sassu kupitā, pahāsi musalena maṃ;

“Thereupon my mother-in-law, angered, struck me with a pestle;

Sau đó mẹ chồng tôi nổi giận, đã đánh tôi bằng một cái chày;

1176

Kūṭaṅgacchi avadhi maṃ, nāsakkhiṃ jīvituṃ ciraṃ.

She broke my shoulder-blade and killed me; I could not live long.

Bà đã đánh chết tôi, cắt đứt vai tôi, tôi không thể sống lâu được.

1177

294.

1178

‘‘Ahaṃ kāyassa bhedā, vippamuttā tato cutā;

“Upon the breaking up of the body, released from that, I passed away;

Sau khi thân hoại, tôi đã thoát khỏi khổ cảnh đó, và tái sinh;

1179

Devānaṃ tāvatiṃsānaṃ, upapannā sahabyataṃ.

And was reborn into the company of the Tāvatiṃsa deities.

Tôi đã tái sinh vào cảnh giới của chư thiên Ba mươi ba (Tāvatiṃsa).

1180

295.

1181

‘‘Tena metādiso vaṇṇo…pe…

“Because of that, my splendor is like this… (etc.)

Vì thế mà sắc diện của tôi như thế này…v.v…

1182

Vaṇṇo ca me sabbadisā pabhāsatī’’ti.

And my splendor illumines all directions.”

Và sắc diện của tôi tỏa sáng khắp mọi phương.”

1183

289. Tattha assaddhesūti ratanattayasaddhāya kammaphalasaddhāya ca abhāvena assaddhesu, thaddhamacchariyatāya kadariyesu sassuādīsu ahaṃ saddhā sīlena sampannā ahosinti yojanā.

289. In this, assaddhesū means 'faithless' due to the absence of faith in the Triple Gem and faith in kamma and its results. Kadariyesu means 'miserly' due to obstinate miserliness, regarding the mother-in-law and others. The connection is: 'I was endowed with faith and virtue among those faithless and miserly ones'.

289. Trong đó, assaddhesu có nghĩa là không có đức tin do thiếu đức tin vào Tam Bảo và đức tin vào nghiệp báo; kadariyesu có nghĩa là những người keo kiệt cứng nhắc như mẹ chồng, v.v., tôi đã đầy đủ đức tin và giới hạnh – đây là cách kết nối câu.

1184

290-1. Apūvanti kapallapūvaṃ.

290-1. Apūvaṃ means a cake baked on a griddle.

290-1. Apūvaṃ là bánh nướng trên chảo.

Teti nipātamattaṃ.

Te is merely a particle.

Te chỉ là một tiểu từ.

Sassuyā ācikkhiṃ gahitabhāvañāpanatthañca anumodanatthañcāti adhippāyo.

Sassuyā ācikkhiṃ: I informed my mother-in-law, with the intention of making her aware of the gift and for her to approve.

Sassuyā ācikkhiṃ có nghĩa là tôi đã nói với mẹ chồng để báo cho bà biết là tôi đã nhận, và để bà hoan hỷ.

1185

292. Itissāti ettha assāti nipātamattaṃ.

292. In Itissā, the assā is merely a particle.

292. Trong itissā, assā chỉ là một tiểu từ.

Samaṇassa dadāmahanti ahaṃ samaṇassa apūvaṃ dadāmīti.

Samaṇassa dadāmahaṃ means 'I give a cake to the recluse'.

Samaṇassa dadāmahaṃ có nghĩa là tôi dâng bánh cho vị Sa-môn.

Yasmā na maṃ sampucchituṃ icchi, tasmā tvaṃ vadhu avinītāsīti sassu paribhāsīti yojanā.

The connection is: 'Because you did not wish to consult me, therefore, daughter-in-law, you are ill-behaved' — thus the mother-in-law rebuked her.

Vì con không muốn hỏi ý ta, nên con dâu, con thật vô lễ – đây là cách mẹ chồng mắng. Đây là cách kết nối câu.

1186

293. Pahāsīti pahari.

293. Pahāsī means 'struck'.

293. Pahāsī có nghĩa là đánh.

Kūṭaṅgacchi avadhi manti ettha kūṭanti aṃsakūṭaṃ vuttaṃ purimapadalopena, kūṭameva aṅganti kūṭaṅgaṃ, taṃ chindatīti kūṭaṅgacchi.

In Kūṭaṅgacchi avadhi maṃ, kūṭaṃ refers to the shoulder-blade due to the elision of the preceding word aṃsa. The shoulder-blade itself is a limb, hence kūṭaṅgaṃ. One who cuts it is kūṭaṅgacchi.

Trong kūṭaṅgacchi avadhi maṃ, kūṭaṃ được nói đến như là vai (aṃsakūṭaṃ) với sự lược bỏ của từ đầu, kūṭaṃ (vai) chính là aṅgaṃ (bộ phận), vì vậy kūṭaṅgaṃ; người cắt nó là kūṭaṅgacchi.

Evaṃ kodhābhibhūtā hutvā maṃ avadhi, mama aṃsakūṭaṃ chindi, teneva upakkamena matattā maṃ māresīti attho.

Thus, overcome with anger, she killed me; she cut my shoulder-blade, and because I died by that very act of violence, she killed me. This is the meaning.

Như vậy, bị cơn giận chế ngự, bà đã đánh tôi, cắt đứt vai tôi, có nghĩa là bà đã giết tôi bằng cách đó.

Tenāha ‘‘nāsakkhiṃ jīvituṃ cira’’nti.

Therefore, it is said: "nāsakkhiṃ jīvituṃ ciraṃ" (I could not live long).

Vì thế, câu nói “nāsakkhiṃ jīvituṃ cira” (tôi không thể sống lâu được).

1187

294. Vippamuttāti tato dukkhato suṭṭhu muttā.

294. Vippamuttā means 'well-released' from that suffering.

294. Vippamuttā có nghĩa là hoàn toàn giải thoát khỏi khổ cảnh đó.

Sesaṃ vuttanayameva.

The rest is in the same manner as explained.

Phần còn lại cũng theo cách đã nói.

1188

Uḷāravimānavaṇṇanā niṭṭhitā.

The description of the Uḷāra Vimāna is concluded.

Phần giải thích về Uḷāravimāna đã hoàn tất.

1189

2. Ucchudāyikāvimānavaṇṇanā

2. Description of the Ucchudāyikā Vimāna

2. Giải thích về Ucchudāyikāvimāna

1190

Obhāsayitvā pathaviṃ sadevakanti ucchudāyikāvimānaṃ.

Obhāsayitvā pathaviṃ sadevakaṃ: This refers to the Ucchudāyikā Vimāna.

Obhāsayitvā pathaviṃ sadevakaṃ là Ucchudāyikāvimāna (Lâu đài của người cúng dường mía).

Tassa kā uppatti?

What is its origin?

Sự xuất hiện của nó là gì?

Bhagavā rājagahe viharatītiādi sabbaṃ anantaravimāne vuttasadisaṃ.

"The Blessed One was residing at Rājagaha," and so on – all is similar to what was said in the previous vimāna story.

Đức Thế Tôn trú tại Rājagaha, v.v., tất cả đều giống như những gì đã nói trong lâu đài trước.

Ayaṃ pana viseso – idha ucchu dinnā, sassuyā ca pīṭhakena pahaṭā, taṅkhaṇaññeva matā tāvatiṃsesu uppannā, tassaṃyeva rattiyaṃ therassa upaṭṭhānaṃ āgatā, kevalakappaṃ gijjhakūṭaṃ cando viya sūriyo viya ca obhāsentī theraṃ vanditvā pañjalikā namassamānā ekamantaṃ aṭṭhāsi.

But this is the difference: here, sugarcane was given, and she was struck by her mother-in-law with a stool, died instantly, was reborn among the Tāvatiṃsa deities, and came to attend upon the Elder that very night, illuminating the entire Gijjhakūṭa mountain like the moon or the sun, paid homage to the Elder, and stood to one side with folded hands, revering him.

Tuy nhiên, có điểm khác biệt này – ở đây, mía đã được cúng dường, và mẹ chồng đã đánh bằng một chiếc ghế, nàng chết ngay lập tức và tái sinh vào cõi Ba mươi ba, ngay trong đêm đó, nàng đã đến diện kiến trưởng lão, tỏa sáng khắp núi Gijjhakūṭa như mặt trăng và mặt trời, nàng đảnh lễ trưởng lão, chắp tay cung kính và đứng sang một bên.

Atha naṃ thero –

Then the Elder questioned her with these stanzas:

Sau đó, trưởng lão hỏi nàng –

1191

296.

1192

‘‘Obhāsayitvā pathaviṃ sadevakaṃ, atirocasi candimasūriyā viya;

“Illuminating the earth with its deities, you outshine the moon and sun;

“Nàng tỏa sáng khắp cõi đất cùng với chư thiên, nàng vượt trội như mặt trăng và mặt trời;

1193

Siriyā ca vaṇṇena yasena tejasā, brahmāva deve tidase sahindake.

In splendor, beauty, fame, and radiance, like Brahmā among the Tāvatiṃsa deities with Indra.

Với vẻ đẹp, sắc diện, danh tiếng và oai lực, nàng như Phạm thiên giữa chư thiên cùng với Indra.

1194

297.

1195

‘‘Pucchāmi taṃ uppalamāladhārinī, āveḷinī kañcanasannibhattace;

“I ask you, wearer of lotus garlands, with a fillet, with hair resembling gold;

Ta hỏi nàng, người đeo vòng hoa sen, người có mái tóc vàng óng như vàng ròng,

1196

Alaṅkate uttamavatthadhārinī, kā tvaṃ subhe devate vandase mamaṃ.

Adorned, wearing excellent garments, who are you, beautiful deity, who worships me?

Nàng được trang sức, mặc y phục tối thượng, hỡi thiên nữ xinh đẹp, nàng là ai mà đảnh lễ ta?

1197

298.

1198

‘‘Kiṃ tvaṃ pure kammamakāsi attanā, manussabhūtā purimāya jātiyā;

“What kamma did you perform in the past, when you were a human being?

Trước đây, khi còn là người, trong kiếp trước, nàng đã làm nghiệp gì cho chính mình?

1199

Dānaṃ suciṇṇaṃ atha sīlasaṃyamaṃ, kenūpapannā sugatiṃ yasassinī;

Did you practice giving well, or self-restraint in virtue? By what have you, O glorious deity, been reborn in a happy destination?

Nàng đã thực hành bố thí thanh tịnh, hay giới hạnh và sự tự chế? Nhờ nghiệp gì mà nàng tái sinh vào thiện thú, hỡi người có danh tiếng?

1200

Devate pucchitācikkha, kissa kammassidaṃ phala’’nti–

O deity, being questioned, declare to me what kamma this is the fruit of?”

Hỡi thiên nữ, khi được hỏi, hãy nói cho ta biết, đây là quả của nghiệp gì?” –

1201

Imāhi gāthāhi pucchi.

He questioned her with these stanzas.

Ngài đã hỏi bằng những câu kệ này.

1202

296-7. Tattha obhāsayitvā pathaviṃ sadevakanti candimasūriyarasmisammissehi sinerupassaviniggatehi pabhāvisarehi vijjotayamānatāya devena ākāsena sahāti sadevakaṃ upagatabhūmibhāgabhūtaṃ imaṃ pathaviṃ vijjotetvā, ekobhāsaṃ ekapajjotaṃ katvāti attho.

296-7. In these, obhāsayitvā pathaviṃ sadevakaṃ means 'illuminating this earth which is a part of the ground, together with the sky (deva), which is radiant due to the exceedingly bright rays emanating from Mount Sineru, mixed with the rays of the moon and sun', meaning 'making it into a single light, a single illumination'.

296-7. Trong đó, obhāsayitvā pathaviṃ sadevakaṃ có nghĩa là tỏa sáng khắp cõi đất này cùng với chư thiên, tức là cùng với bầu trời, được chiếu sáng bởi những tia sáng trong trẻo phát ra từ sườn núi Sineru, hòa lẫn với ánh sáng mặt trăng và mặt trời, làm cho cõi đất này trở thành một vùng sáng duy nhất, một ánh sáng rực rỡ duy nhất. Kết nối câu là: mặt trăng và mặt trời tỏa sáng khắp cõi đất.

Obhāsayitvā pathaviṃ candimasūriyā viyāti yojanā.

The connection is: 'illuminating the earth as the moon and sun do'.

Kết nối câu là: mặt trăng và mặt trời tỏa sáng khắp cõi đất.

Atirocasīti atikkamitvā rocasi.

Atirocasī means 'you shine exceedingly'.

Atirocasī có nghĩa là vượt trội và tỏa sáng.

Taṃ pana atirocanaṃ kena kiṃ viya kena vāti āha ‘‘siriyā’’tiādi.

That exceeding radiance, by what, like what, or by whom, is stated with siriyā and so on.

Sự vượt trội đó là do cái gì, như thế nào, và do ai – Ngài nói “siriyā” v.v.

Tattha siriyāti sobhaggādisobhāvisesena.

Here, siriyā means 'by special radiance such as beauty'.

Trong đó, siriyā là do vẻ đẹp đặc biệt như sự duyên dáng.

Tejasāti attano ānubhāvena.

Tejasā means 'by one's own power'.

Tejasā là do oai lực của chính nàng.

Āveḷinīti ratanamayapupphāveḷavatī.

Āveḷinī means 'having a floral headband made of jewels'.

Āveḷinī là người có vòng hoa làm bằng ngọc.

1203

Evaṃ therena pucchitā devatā imāhi gāthāhi vissajjesi –

Thus questioned by the Elder, the deity replied with these stanzas:

Khi được trưởng lão hỏi như vậy, vị thiên nữ đã giải đáp bằng những câu kệ này –

1204

299.

1205

‘‘Idāni bhante imameva gāmaṃ, piṇḍāya amhākaṃ gharaṃ upāgami;

“Now, venerable sir, you came to this very village, to our house for alms;

“Bạch Đại đức, ngay bây giờ, ngài đã đến làng này, đến nhà chúng con để khất thực;

1206

Tato te ucchussa adāsi khaṇḍikaṃ, pasannacittā atulāya pītiyā.

Then I gave you a piece of sugarcane, with a mind purified by immense joy.

Khi đó, con đã dâng cho ngài một khúc mía, với tâm hoan hỷ và niềm vui vô lượng.

1207

300.

1208

‘‘Sassu ca pacchā anuyuñjate mamaṃ, kahaṃ nu ucchuṃ vadhuke avākiri;

“And afterwards, my mother-in-law questioned me: ‘Where did you, daughter-in-law, throw away the sugarcane?’;

Sau đó, mẹ chồng con hỏi con: ‘Con dâu, con đã vứt mía đi đâu vậy?’;

1209

Na chaḍḍitaṃ no pana khāditaṃ mayā, santassa bhikkhussa sayaṃ adāsahaṃ.

‘It was not discarded by me, nor was it eaten by me; I myself gave it to a tranquil bhikkhu.’

Con không vứt đi, cũng không ăn, con đã tự mình dâng cho vị Tỳ-khưu thanh tịnh.

1210

301.

1211

‘‘Tuyhaṃ nvidaṃ issariyaṃ atho mama, itissā sassu paribhāsate mamaṃ;

“‘Is this authority yours, or mine?’ — thus my mother-in-law rebuked me;

‘Quyền làm chủ này là của con hay của ta?’ – mẹ chồng con mắng con như vậy;

1212

Pīṭhaṃ gahetvā pahāraṃ adāsi me, tato cutā kālakatāmhi devatā.

Taking a stool, she struck me; then, having passed away from there, I became a deity.

Bà cầm ghế đánh con, rồi con chết và tái sinh thành thiên nữ.

1213

302.

1214

‘‘Tadeva kammaṃ kusalaṃ kataṃ mayā, sukhañca kammaṃ anubhomi attanā;

“That very wholesome kamma was done by me; I myself experience the pleasant result of that kamma;

Chính nghiệp thiện đó mà con đã làm, con tự mình hưởng quả nghiệp an lạc;

1215

Devehi saddhiṃ paricārayāmahaṃ, modāmahaṃ kāmaguṇehi pañcahi.

I delight among the deities; I rejoice with the five strands of sensual pleasure.

Con vui chơi cùng chư thiên, con hoan hỷ với năm dục lạc.

1216

303.

1217

‘‘Tadeva kammaṃ kusalaṃ kataṃ mayā, sukhañca kammaṃ anubhomi attanā;

“That very wholesome kamma was done by me; I myself experience the pleasant result of that kamma;

Chính nghiệp thiện đó mà con đã làm, con tự mình hưởng quả nghiệp an lạc;

1218

Devindaguttā tidasehi rakkhitā, samappitā kāmaguṇehi pañcahi.

Protected by the lord of deities, guarded by the Tāvatiṃsa deities, endowed with the five strands of sensual pleasure.

Được Đế Thích bảo hộ, được chư thiên Ba mươi ba che chở, con đầy đủ năm dục lạc.

1219

304.

1220

‘‘Etādisaṃ puññaphalaṃ anappakaṃ, mahāvipākā mama ucchudakkhiṇā;

“Such is the immense fruit of merit; my gift of sugarcane has great results;

Quả phước như vậy không nhỏ, sự cúng dường mía của con có đại quả báo;

1221

Devehi saddhiṃ paricārayāmahaṃ, modāmahaṃ kāmaguṇehi pañcahi.

I delight among the deities; I rejoice with the five strands of sensual pleasure.

Con vui chơi cùng chư thiên, con hoan hỷ với năm dục lạc.

1222

305.

1223

‘‘Etādisaṃ puññaphalaṃ anappakaṃ, mahājutikā mama ucchudakkhiṇā;

“Such is the immense fruit of merit; my gift of sugarcane has great splendor;

Quả phước như vậy không nhỏ, sự cúng dường mía của con có đại oai lực;

1224

Devindaguttā tidasehi rakkhitā, sahassanettoriva nandane vane.

Protected by the lord of deities, guarded by the Tāvatiṃsa deities, like Sakka (the thousand-eyed one) in the Nandana forest.

Được Đế Thích bảo hộ, được chư thiên Ba mươi ba che chở, như vị có ngàn mắt (Indra) trong rừng Nandana.

1225

306.

1226

‘‘Tuvañca bhante anukampakaṃ viduṃ, upecca vandiṃ kusalañca pucchisaṃ;

“And I approached and worshipped you, venerable sir, knowing you to be compassionate, and inquired about your well-being;

Bạch Đại đức, ngài là bậc trí tuệ, có lòng từ bi, con đã đến đảnh lễ và hỏi về nghiệp thiện;

1227

Tato te ucchussa adāsi khaṇḍikaṃ, pasannacittā atulāya pītiyā’’ti.

Then I gave you a piece of sugarcane, with a mind purified by immense joy.”

Khi đó, con đã dâng cho ngài một khúc mía, với tâm hoan hỷ và niềm vui vô lượng.”

1228

299. Tattha idānīti anantarātītadivasattā āha, adhunāti attho.

299. Regarding that, idānī is stated because it refers to the immediately preceding day; the meaning is "now".

299. Trong đó, idāni được nói đến vì đó là ngày vừa qua, nghĩa là bây giờ.

Imameva gāmanti imasmiṃyeva gāme, rājagahaṃ sandhāya vadati.

Imameva gāmaṃ means "in this very village," referring to Rājagaha.

Imameva gāmaṃ có nghĩa là ngay trong làng này, ý nói đến Rājagaha.

Vuttañhi ‘‘gāmopi nigamopi nagarampi ‘gāmo’ icceva vuccatī’’ti.

Indeed, it has been said, "A village, a market town, and a city are all called a 'village'."

Thật vậy, “làng (gāma), thị trấn (nigama) và thành phố (nagara) đều được gọi là làng (gāma).”

Bhummatthe cetaṃ upayogavacanaṃ.

This is an expression used in the locative sense.

Và đây là cách dùng từ ở vị trí sở thuộc.

Upāgamīti upagato ahosi.

Upāgamī means "approached" or "came near".

Upāgamī có nghĩa là đã đến.

Atulāyāti anupamāya, appamāṇāya vā.

Atulāya means "unequalled" or, alternatively, "immeasurable."

Atulāya có nghĩa là không thể so sánh, hoặc vô lượng.

1229

300. Avākirīti apanesi chaḍḍesi, vināsesi vā.

300. Avākirī means "cast off" or "discarded," or, alternatively, "destroyed."

300. Avākirī có nghĩa là vứt bỏ, hoặc hủy hoại.

Santassāti sādhurūpassa santakilesassa parissamamappattassa vā.

Santassa refers to one who is of good nature, whose defilements are appeased, or who has attained freedom from the torment of defilements.

Santassā có nghĩa là vị có phẩm hạnh tốt, có phiền não đã lắng dịu, hoặc không bị mệt mỏi.

1230

301. Tuyhaṃ nūti nu-saddo anattamanatāsūcane nipāto, so ‘‘mamā’’ti etthāpi ānetvā yojetabbo ‘‘mama nū’’ti.

301. In tuyhaṃ nū, the particle nu indicates dissatisfaction, and it should also be construed with mama as mama nū.

301. Tuyhaṃ nū – ở đây, từ nu là một tiểu từ biểu thị sự không hài lòng, nó cũng nên được kết nối với “mama” thành “mama nū” (của ta chăng?).

Idaṃ issariyanti gehe ādhipaccaṃ sandhāyāha.

Idaṃ issariyaṃ refers to mastery in the home.

Idaṃ issariyaṃ được nói đến để chỉ quyền làm chủ trong nhà.

Tato cutāti tato manussalokato cutā.

Tato cutā means "fallen from that human world."

Tato cutā có nghĩa là chết từ cõi người đó.

Yasmā ṭhitaṭṭhānato apagatāpi ‘‘cutā’’ti vuccati, tasmā cutiṃ visesetuṃ ‘‘kālakatā’’ti vuttaṃ.

Since "fallen" (cutā) is also used for one who has departed from a standing place, the word kālakatā is used to specify this falling (cuti).

Vì việc rời khỏi nơi đã ở cũng được gọi là “cutā” (chết), nên để đặc biệt hóa sự chết (cutiṃ), đã nói “kālakatā” (đã chết).

Kālakatāpi ca na yattha katthaci nibbattā, apica kho devattaṃ upagatāti dassentī āha ‘‘amhi devatā’’ti.

And having passed away (kālakatā), she was not reborn just anywhere, but indicating that she had attained divinity, she said, amhi devatā.

Và để chỉ ra rằng dù đã chết (kālakatāpi ca) nhưng không phải sinh vào bất cứ nơi nào (na yattha katthaci nibbattā), mà thực sự đã đạt đến trạng thái chư thiên (devattaṃ upagatāti), nên đã nói “amhi devatā” (tôi là thiên nữ).

1231

302. Tadeva kammaṃ kusalaṃ kataṃ mayāti tadeva ucchukhaṇḍadānamattaṃ kusalaṃ kammaṃ kataṃ mayā, aññaṃ na jānāmīti attho.

302. Tadeva kammaṃ kusalaṃ kataṃ mayā means "that very wholesome deed of merely offering sugarcane was done by me; I know no other," this is the meaning.

302. Tadeva kammaṃ kusalaṃ kataṃ mayā (chỉ thiện nghiệp ấy tôi đã làm) có nghĩa là: tôi chỉ làm thiện nghiệp ấy, tức là việc bố thí mía (ucchukhaṇḍadānamattaṃ), tôi không biết việc gì khác. Đó là ý nghĩa.

Sukhañca kammanti sukhañca kammaphalaṃ.

Sukhañca kammaṃ means "and the fruit of the deed which is happiness."

Sukhañca kamma (hạnh phúc và nghiệp) có nghĩa là hạnh phúc và quả báo của nghiệp.

Kammaphalañhi idha ‘‘kamma’’nti vuttaṃ uttarapadalopena, kāraṇopacārena vā ‘‘kusalānaṃ, bhikkhave, dhammānaṃ samādānahetu evamidaṃ puññaṃ pavaḍḍhati (dī. ni. 3.80).

Indeed, the fruit of the deed is here called "deed" (kamma) by elision of the latter word or by metaphor of cause, as in "Bhikkhus, because of undertaking wholesome states, this merit grows thus.

Quả báo của nghiệp ở đây được gọi là “kamma” (nghiệp) bằng cách lược bỏ hậu tố phala (quả), hoặc bằng cách ẩn dụ nguyên nhân thay cho kết quả, như trong câu: “Này các tỳ khưu, do duyên thọ trì các thiện pháp, phước này tăng trưởng như vậy.

Anubhomi sakaṃ puñña’’nti (vi. va. 133) ca ādīsu viya.

I experience my own merit."

‘Tôi hưởng phước của chính mình’” và các câu tương tự.

Kammanti vā karaṇatthe upayogavacanaṃ, kammenāti attho.

Or "kamma" is an expression in the instrumental sense, meaning "by deed."

Hoặc kamma là từ chỉ công cụ, có nghĩa là kammena (bằng nghiệp).

Kamme vā bhavaṃ kammaṃ yathā kammanti.

Or that which arises from a deed is a deed, just as "kamma" refers to what is done.

Hoặc kamma là cái phát sinh trong nghiệp, như trong kamma (nghiệp).

Atha vā kāmetabbatāya kammaṃ.

Or it is "kamma" because it is to be longed for.

Hoặc kamma là cái đáng được mong muốn.

Tañhi sukharajanīyabhāvato kāmūpasaṃhitaṃ kāmetabbanti kamanīyaṃ.

For, being of a pleasant nature, that happiness associated with sensual pleasures is to be longed for; it is desirable.

Vì nó có tính chất làm vui thích, nên sự hạnh phúc liên quan đến dục lạc là cái đáng được mong muốn, do đó nó là kamanīya (đáng được mong muốn).

Attanāti attanā eva, sayaṃvasitāya seribhāvena sayamevāti attho.

Attanā means "by oneself," "by one's own power," or "freely by oneself."

Attanā (bởi chính mình) có nghĩa là bởi chính mình, do tự chủ, tự do, tức là tự mình.

Paricārayāmahaṃ attānanti purimagāthāya ‘‘attanā’’ti vuttaṃ padaṃ vibhattivipariṇāmena ‘‘attāna’’nti yojetabbaṃ.

In paricārayāmahaṃ attānaṃ, the word attanā mentioned in the previous verse should be construed as attānaṃ by changing its case ending.

Paricārayāmahaṃ attāna (tôi tự phục vụ mình): Từ attanā (bởi chính mình) đã được nói trong kệ trước cần được chuyển cách thành attāna (chính mình) để kết nối.

1232

303-5. Devindaguttāti devindena sakkena guttā, devindo viya vā guttā mahāparivāratāya.

303-5. Devindaguttā means "protected by Sakka, the king of devas," or "protected like the king of devas" due to having a great retinue.

303-5. Devindaguttā (được chư Thiên chúa bảo vệ) có nghĩa là được chư Thiên chúa Sakka bảo vệ, hoặc được bảo vệ như chư Thiên chúa, vì có đoàn tùy tùng lớn.

Samappitāti suṭṭhu appitā samannāgatā.

Samappitā means "well endowed" or "fully possessed."

Samappitā (được ban tặng đầy đủ) có nghĩa là được ban tặng đầy đủ, được trang bị.

Mahāvipākāti vipulaphalā.

Mahāvipākā means "of vast fruit."

Mahāvipākā (quả báo lớn) có nghĩa là có quả báo dồi dào.

Mahājutikāti mahātejā, mahānubhāvāti attho.

Mahājutikā means "of great radiance," meaning "of great power."

Mahājutikā (có hào quang lớn) có nghĩa là có oai lực lớn, có uy lực lớn.

1233

306. Tuvanti taṃ.

306. Tuvaṃ means "you" (singular).

306. Tuvaṃ (Ngài) có nghĩa là Ngài.

Anukampakanti kāruṇikaṃ.

Anukampakaṃ means "compassionate."

Anukampakaṃ (từ bi) có nghĩa là có lòng từ bi.

Vidunti sappaññaṃ, sāvakapāramiyā matthakaṃ pattanti attho.

Viduṃ means "wise," meaning "one who has reached the pinnacle of a disciple's perfections."

Viduṃ (bậc trí) có nghĩa là bậc có trí tuệ, tức là đã đạt đến đỉnh cao của Ba-la-mật của Thanh văn.

Upeccāti upagantvā.

Upeccā means "having approached."

Upeccā (đến gần) có nghĩa là đến gần.

Vandinti pañcapatiṭṭhitena abhivādayiṃ.

Vandiṃ means "I paid homage with the five-point prostration."

Vandiṃ (tôi đảnh lễ) có nghĩa là tôi đảnh lễ bằng năm chi chạm đất.

Kusalañca ārogya pucchisaṃ apucchiṃ, atulāya pītiyā idañca kusalaṃ anussarāmīti adhippāyo.

Kusalañca ārogya pucchisaṃ means "I asked about your well-being (kusala) and health (ārogya)," with the intention, "and I recall this wholesome deed with immense joy (atulāya pītiyā)."

Kusalañca (và an lành) ārogyaṃ pucchisaṃ (tôi hỏi về sức khỏe), ý nghĩa là tôi cũng hồi tưởng thiện nghiệp này với niềm hỷ lạc vô song.

Sesaṃ heṭṭhā vuttanayameva.

The rest is in the same manner as explained below.

Phần còn lại cũng theo cách đã nói ở dưới.

1234

Ucchudāyikāvimānavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Ucchudāyikāvimāna is concluded.

Giải thích về Lâu đài Sugarcane-giver đã hoàn tất.

1235

3. Pallaṅkavimānavaṇṇanā

3. Commentary on the Pallaṅkavimāna

3. Giải thích về Lâu đài Pallaṅka

1236

Pallaṅkaseṭṭhe maṇisoṇṇacitteti pallaṅkavimānaṃ.

Pallaṅkaseṭṭhe maṇisoṇṇacitte refers to the Pallaṅka-vimāna.

Pallaṅkaseṭṭhe maṇisoṇṇacitte (trên chiếc giường quý báu làm bằng ngọc và vàng rực rỡ) là Lâu đài Pallaṅka.

Tassa kā uppatti?

What was its origin?

Sự phát sinh của nó là gì?

Bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane.

The Blessed One was residing in Sāvatthī, at Jetavana.

Đức Thế Tôn trú tại Xá-vệ, trong rừng Kỳ-đà.

Tena ca samayena sāvatthiyaṃ aññatarassa upāsakassa dhītā kulapadesādinā sadisassa tattheva aññatarassa kulaputtassa dinnā, sā ca hoti akkodhanā sīlācārasampannā patidevatā samādinnapañcasīlā, uposathe sakkaccaṃ uposathasīlāni ca rakkhati.

At that time, the daughter of a certain lay follower in Sāvatthī was given in marriage to a certain young man of similar social standing there; she was of gentle disposition, endowed with moral conduct, devoted to her husband, and meticulously observed the five precepts and the Uposatha precepts on Uposatha days.

Vào thời đó, con gái của một cư sĩ ở Xá-vệ được gả cho một thanh niên cùng đẳng cấp về dòng dõi, nơi chốn, v.v., cô ấy là người không sân hận, đầy đủ giới hạnh, xem chồng như Thiên thần, đã thọ trì năm giới, và giữ giới Uposatha một cách cẩn trọng vào những ngày Uposatha.

Sā aparabhāge kālaṃ katvā tāvatiṃsesu uppajji.

Later, she passed away and was reborn among the Tāvatiṃsa devas.

Sau đó, cô ấy qua đời và tái sinh ở cõi Tam Thập Tam Thiên.

Taṃ āyasmā mahāmoggallānatthero heṭṭhā vuttanayeneva gantvā –

The Venerable Mahā Moggallāna Thera went to her in the manner described previously and—

Trưởng lão Mahāmoggallāna, theo cách đã nói ở dưới, đã đến đó và hỏi:

1237

307.

1238

‘‘Pallaṅkaseṭṭhe maṇisoṇṇacitte, pupphābhikiṇṇe sayane uḷāre;

"In a supreme couch, adorned with gems and gold, spread with flowers, a magnificent couch, O devi of great power, you dwell;

“Này Thiên nữ có đại oai lực, nàng ngồi trên chiếc giường quý báu, trải đầy hoa, được trang trí bằng ngọc và vàng, thật lộng lẫy.

1239

Tatthacchasi devi mahānubhāve, uccāvacā iddhi vikubbamānā.

displaying various kinds of psychic powers.

Nàng đang biểu hiện nhiều thần thông khác nhau.

1240

308.

1241

‘‘Imā ca te accharāyo samantato, naccanti gāyanti pamodayanti;

And these celestial nymphs all around you dance, sing, and delight you;

Và những Thiên nữ này xung quanh nàng, đang ca múa, làm nàng vui vẻ;

1242

Deviddhipattāsi mahānubhāve, manussabhūtā kimakāsi puññaṃ;

you have attained divine power, O devi of great might, what meritorious deed did you perform when you were a human being?

Này Thiên nữ có đại oai lực, nàng đã đạt được thần thông của chư Thiên, khi còn là người, nàng đã làm công đức gì?

1243

Kenāsi evaṃ jalitānubhāvā, vaṇṇo ca te sabbadisā pabhāsatī’’ti–

By what are you thus glorious in power, and your complexion illumines all directions?"—

Do đâu nàng có oai lực rực rỡ như vậy, và sắc đẹp của nàng chiếu sáng khắp mọi phương?”

1244

Gāthāhi pucchi.

he asked with these verses.

Ngài đã hỏi bằng những câu kệ.

1245

Sāpissa imāhi gāthāhi byākāsi –

And she answered him with these verses—

Và cô ấy đã trả lời ngài bằng những câu kệ này:

1246

309.

1247

‘‘Ahaṃ manussesu manussabhūtā, aḍḍhe kule suṇisā ahosiṃ;

"When I was a human among humans, I was a daughter-in-law in a wealthy family;

“Khi còn là người giữa loài người, tôi là con dâu trong một gia đình giàu có.

1248

Akkodhanā bhattu vasānuvattinī, uposathe appamattā ahosiṃ.

I was not wrathful, obedient to my husband, and heedful in the Uposatha.

Tôi không sân hận, vâng lời chồng, và không xao lãng trong việc giữ giới Uposatha.

1249

310.

1250

‘‘Manussabhūtā daharā apāpikā, pasannacittā patimābhirādhayiṃ;

Being human, young and blameless, with a serene mind I pleased my husband;

Khi còn là người, dù còn trẻ nhưng không ác độc, với tâm thanh tịnh, tôi đã làm hài lòng chồng.

1251

Divā ca ratto ca manāpacārinī, ahaṃ pure sīlavatī ahosiṃ.

day and night I behaved pleasantly, I was virtuous in the past.

Ngày cũng như đêm, tôi luôn hành xử đẹp lòng chồng, trước đây tôi là người giữ giới.

1252

311.

1253

‘‘Pāṇātipātā viratā acorikā, saṃsuddhakāyā sucibrahmacārinī;

Abstaining from killing, not stealing, with a pure body, observing chaste conduct;

Tôi đã từ bỏ sát sinh, không trộm cắp, thân thể thanh tịnh, sống phạm hạnh trong sạch.

1254

Amajjapā no ca musā abhāṇiṃ, sikkhāpadesu paripūrakārinī.

not drinking intoxicants, nor speaking falsely, I was complete in the precepts.

Tôi không uống rượu, không nói dối, tôi đã hoàn thành các giới điều.

1255

312.

1256

‘‘Cātuddasiṃ pañcadasiṃ, yā ca pakkhassa aṭṭhamī;

The fourteenth, the fifteenth, and the eighth day of the fortnight;

Vào ngày mười bốn, ngày rằm, và ngày mùng tám của mỗi nửa tháng,

1257

Pāṭihāriyapakkhañca, pasannamānasā ahaṃ.

and the fortnightly observance (Pāṭihāriya-pakkha), I observed with a serene mind.

Và trong suốt nửa tháng đặc biệt, với tâm hoan hỷ, tôi đã

1258

313.

1259

‘‘Aṭṭhaṅgupetaṃ anudhammacārinī, uposathaṃ pītimanā upāvasiṃ;

Observing the Uposatha endowed with the eight factors, following the Dhamma, with a joyful mind I lived;

Thọ trì giới Uposatha với tám chi phần, sống phù hợp với Dhamma, với tâm hoan hỷ.

1260

Imañca ariyaṃ aṭṭhaṅgavarehupetaṃ, samādiyitvā kusalaṃ sukhudrayaṃ;

having undertaken this noble eight-factored observance, wholesome and conducive to happiness;

Sau khi thọ trì thiện pháp cao quý này với tám chi phần tối thượng, mang lại hạnh phúc,

1261

Patimhi kalyāṇī vasānuvattinī, ahosiṃ pubbe sugatassa sāvikā.

I was a good wife, obedient to my husband, a disciple of the Sugata in the past.

Trước đây tôi là một người vợ tốt, vâng lời chồng, là một đệ tử của Đức Sugata.

1262

314.

1263

‘‘Etādisaṃ kusalaṃ jīvaloke, kammaṃ karitvāna visesabhāginī;

Having performed such a wholesome deed in this living world, becoming a partaker of excellence;

Sau khi làm những thiện nghiệp như vậy ở đời này, tôi đã trở thành người được hưởng sự thù thắng.

1264

Kāyassa bhedā abhisamparāyaṃ, deviddhipattā sugatimhi āgatā.

at the breaking up of the body, in the next world, having attained divine power, I have come to a good destination.

Sau khi thân hoại mạng chung, tôi đã đến cõi thiện thệ, đạt được thần thông của chư Thiên.

1265

315.

1266

‘‘Vimānapāsādavare manorame, parivāritā accharāsaṅgaṇena;

In a delightful, supreme celestial mansion, surrounded by a host of nymphs;

Trong lâu đài vi diệu, tuyệt đẹp, được bao quanh bởi đoàn Thiên nữ,

1267

Sayaṃpabhā devagaṇā ramenti maṃ, dīghāyukiṃ devavimānamāgata’’nti.

the hosts of devas, shining by their own light, delight me, who has come to the divine mansion with a long life."

Chư Thiên đoàn làm tôi vui vẻ, tôi tự mình phát sáng, có tuổi thọ dài, đã đến Thiên cung.”

1268

307. Tattha pallaṅkaseṭṭheti pallaṅkavare uttamapallaṅke.

307. In those verses, pallaṅkaseṭṭhe means "on the best couch," "on the supreme couch."

307. Ở đây, pallaṅkaseṭṭhe (trên chiếc giường quý báu) có nghĩa là trên chiếc giường tốt nhất, chiếc giường tối thượng.

Taṃyevassa seṭṭhataṃ dassetuṃ ‘‘maṇisoṇṇacitte’’ti vuttaṃ, vividharatanaraṃsijālasamujjalehi maṇīhi ceva suvaṇṇena ca vicitte ‘‘tatthā’’ti ‘‘sayane’’ti ca vutte sayitabbaṭṭhānabhūte pallaṅkaseṭṭhe.

To show its supremacy, it is said maṇisoṇṇacitte, meaning "variegated with gems and gold," with various networks of gem-rays shining brightly. "On the best couch" which is the place for sleeping, as stated by "tatthā" and "sayane".

Để chỉ ra sự tối thượng của nó, đã nói “maṇisoṇṇacitte” (được trang trí bằng ngọc và vàng), có nghĩa là trên chiếc giường quý báu, được trang trí bằng các loại ngọc quý rực rỡ với mạng lưới tia sáng và bằng vàng, nơi mà khi nói “tatthā” (ở đó) và “sayane” (trên giường), có nghĩa là chỗ để nằm.

1269

308. Teti tuyhaṃ samantato.

308. Te means "to you," "all around you."

308. Te (của nàng) có nghĩa là của nàng, xung quanh.

‘‘Pamodayantī’’ti padaṃ pana apekkhitvā ‘‘ta’’nti vibhatti vipariṇāmetabbā.

The word pamodayantī should have its case ending changed to taṃ by considering the subsequent word.

Tuy nhiên, từ “pamodayantī” (làm vui vẻ) cần được chuyển cách thành “taṃ” (nàng) để kết nối.

Pamodayantīti vā pamodanaṃ karonti, pamodanaṃ tuyhaṃ uppādentīti attho.

Alternatively, pamodayantī means "they cause joy," meaning "they produce joy for you."

Hoặc pamodayantī (làm vui vẻ) có nghĩa là họ tạo ra niềm vui, tức là họ làm cho nàng vui vẻ.

1270

310. Daharā apāpikāti daharāpi apāpikā.

310. Daharā apāpikā means "though young, she was not wicked."

310. Daharā apāpikā (trẻ mà không ác) có nghĩa là dù trẻ nhưng không ác độc.

‘‘Daharāsu pāpikā’’ti vā pāṭho, soyevattho.

Or the reading is daharāsu pāpikā, which has the same meaning.

Hoặc có bản đọc là “Daharāsu pāpikā” (ác độc khi còn trẻ), ý nghĩa cũng vậy.

‘‘Daharassāpāpikā’’tipi paṭhanti, daharassa sāmikassa apāpikā, sakkaccaṃ upaṭṭhānena anaticariyāya ca bhaddikāti attho.

Some also read daharassāpāpikā, meaning "not wicked towards her young husband," implying she was good through diligent service and not transgressing against him.

Cũng có người đọc là “Daharassāpāpikā” (không ác độc với người trẻ), có nghĩa là không ác độc với người chồng trẻ, mà là người tốt bằng cách phụng sự cẩn thận và không phản bội.

Tena vuttaṃ ‘‘pasannacittā’’tiādi.

Therefore, it is said pasannacittā and so on.

Do đó, đã nói “pasannacittā” (với tâm thanh tịnh) và tiếp theo.

Abhirādhayinti ārādhesiṃ.

Abhirādhayiṃ means "I pleased."

Abhirādhayiṃ (tôi đã làm hài lòng) có nghĩa là tôi đã làm hài lòng.

Rattoti rattiyaṃ.

Ratto means "at night."

Ratto (vào đêm) có nghĩa là vào ban đêm.

1271

311. Acorikāti coriyarahitā, adinnādānā paṭiviratāti attho.

311. Acorikā means "free from stealing," meaning "abstained from taking what is not given."

311. Acorikā (không trộm cắp) có nghĩa là không có hành vi trộm cắp, tức là từ bỏ việc lấy của không cho.

‘‘Viratā ca coriyā’’tipi pāṭho, theyyato ca viratāti attho.

Another reading is viratā ca coriyā, meaning "abstained from theft."

Cũng có bản đọc là “Viratā ca coriyā” (và từ bỏ trộm cắp), có nghĩa là từ bỏ sự trộm cắp.

Saṃsuddhakāyāti parisuddhakāyakammantatāya sammadeva suddhakāyā, tato eva sucibrahmacārinī sāmikato aññattha abrahmacariyāsambhavato.

Saṃsuddhakāyā means "with thoroughly pure bodily actions," hence sucibrahmacārinī, meaning "observing pure celibacy" (or noble conduct) because improper conduct (abrahmacariya) cannot occur with anyone other than one's husband.

Saṃsuddhakāyā (thân thể thanh tịnh) có nghĩa là thân thể hoàn toàn trong sạch do nghiệp thân thanh tịnh, và do đó sucibrahmacārinī (sống phạm hạnh trong sạch) vì không có sự phạm hạnh ngoài người chồng.

Tathā hi vuttaṃ –

Thus it is said—

Thật vậy, đã nói:

1272

‘‘Mayañca bhariyā nātikkamāma,

"And we do not transgress against our wives,

“Chúng tôi không vượt qua vợ mình,

1273

Amhepi bhariyā nātikkamanti;

nor do our wives transgress against us;

Vợ chúng tôi cũng không vượt qua chúng tôi;

1274

Aññatra tāhi brahmacariyaṃ carāma,

Apart from such transgressions, we practice the holy life,

Ngoài họ, chúng tôi sống phạm hạnh,

1275

Tasmā hi amhaṃ daharā ni miyyare’’ti.(jā. 1.10.97);

Therefore, our young ones do not die."

Vì vậy, những người trẻ của chúng tôi không chết.”

1276

Atha vā sucibrahmacārinīti sucino suddhassa brahmassa seṭṭhassa uposathasīlassa, maggabrahmacariyassa vā anurūpassa pubbabhāgabrahmacariyassa vasena sucibrahmacārinī.

Alternatively, sucibrahmacārinī (pure celibate) refers to one who is pure in the practice of the noble Uposatha sila, or who practices the preliminary holy life suitable for the holy life of the path (magga-brahmacariya).

Hoặc sucibrahmacārinī (sống phạm hạnh trong sạch) có nghĩa là sống phạm hạnh trong sạch theo giới Uposatha thanh tịnh, cao quý, hoặc theo phạm hạnh sơ bộ phù hợp với phạm hạnh Bát chánh đạo.

1277

313. Anudhammacārinīti ariyānaṃ dhammassa anudhammaṃ caraṇasīlā.

313. Anudhammacārinī means habitually practicing the Dhamma fitting for the Noble Ones.

313. Anudhammacārinī (sống phù hợp với Dhamma) có nghĩa là có thói quen sống phù hợp với Dhamma của các bậc Thánh.

Imañca anantaraṃ vuttaṃ niddosatāya ariyaṃ, aṭṭhaṅgavarehi aṭṭhahi uttamaṅgehi ariyattā eva vā ariyaṭṭhaṅgavarehi upetaṃ ārogyaṭṭhena anavajjaṭṭhena ca kusalaṃ sukhavipākatāya sukhānisaṃsatāya ca sukhudrayaṃ upāvasinti yojanā.

This Uposatha, mentioned immediately before, is connected as: "I observed this ariyaṃ (faultless) (Uposatha), which is without fault, being upetaṃ aṭṭhaṅgavarehi (endowed with the eight excellent constituents), or noble because of its flawlessness, and kusalaṃ sukhudrayaṃ (wholesome with a pleasant outcome), being free from affliction, and having a pleasant result and happy consequence."

Và giới Uposatha này, đã được nói ngay trước đó, là ariyaṃ (cao quý) do không có lỗi lầm, upetaṃ (đầy đủ) aṭṭhaṅgavarehi (với tám chi phần tối thượng), hoặc ariyaṭṭhaṅgavarehi (tám chi phần cao quý) do bản chất cao quý của nó, là kusalaṃ (thiện) theo nghĩa không có bệnh tật và không có lỗi, và sukhudrayaṃ (mang lại hạnh phúc) do có quả báo và lợi ích hạnh phúc, được kết nối với upāvasiṃ (tôi đã thọ trì).

1278

314. Visesabhāginīti visesassa dibbassa sampattibhavassa bhāginī.

314. Visesabhāginī means sharing in a special, divine state of existence.

314. Visesabhāginī (người được hưởng sự thù thắng) có nghĩa là người được hưởng sự thù thắng của cảnh giới Thiên giới.

Sugatimhi āgatāti sugatiṃ āgatā upagatā, sugatimhi vā sugatiyaṃ dibbasampattiyaṃ āgatā.

Sugatimhi āgatā means one who has arrived at a good destination, or has come to a good destination, a divine prosperity.

Sugatimhi āgatā (đã đến cõi thiện thệ) có nghĩa là đã đến cõi thiện thệ, đã đạt đến cõi thiện thệ, hoặc đã đến cõi thiện thệ, tức là đã đến sự giàu sang của chư Thiên.

‘‘Sugatiñhi āgatā’’tipi pāṭho.

The reading "Sugatiñhi āgatā" also exists.

Cũng có bản đọc là “Sugatiñhi āgatā” (vì đã đến cõi thiện thệ).

Tattha hīti nipātamattaṃ, hetuattho vā, yasmā sugatiṃ āgatā, tasmā visesabhāginīti yojanā.

There, hī is merely a particle, or it has the meaning of a cause; the connection is: "Since she has arrived at a good destination, therefore she is a partaker of distinction."

Ở đó, hī chỉ là một giới từ, hoặc có nghĩa là nguyên nhân, có nghĩa là vì đã đến cõi thiện thệ, nên là người được hưởng sự thù thắng.

1279

315. Vimānapāsādavareti vimānesu uttamapāsāde, vimānasaṅkhāte vā aggapāsāde, vimāne vā vigatamāne appamāṇe mahante varapāsāde parivāritā accharāsaṅgaṇena sayaṃpabhā pamodāmi, ‘‘amhī’’ti vā padaṃ ānetvā yojetabbaṃ.

315. Vimānapāsādavare means "in the supreme palace among vimānas," or "in the excellent palace called vimāna," or "in a great, boundless, noble palace." It should be connected as "I delight, sayaṃpabhā (self-radiant) parivāritā accharāsaṅgaṇena (surrounded by a host of apsarās)," or by bringing the word "amhī" (I am).

315. Vimānapāsādavare (trong lâu đài vi diệu) có nghĩa là trong lâu đài tối thượng giữa các lâu đài, hoặc trong lâu đài cao quý được gọi là lâu đài vi diệu, hoặc trong lâu đài vi diệu, vô lượng, vĩ đại, cao quý, parivāritā accharāsaṅgaṇena sayaṃpabhā (được bao quanh bởi đoàn Thiên nữ, tự mình phát sáng) tôi vui vẻ, hoặc cần thêm từ “amhī” (tôi là) để kết nối.

Dīghāyukinti heṭṭhimehi devehi dīghatarāyukatāya tatrūpapannehi anappāyukatāya ca dīghāyukiṃ maṃ yathāvuttaṃ devavimānamāgataṃ upagataṃ devagaṇā ramentīti yojanā.

The connection is: "The hosts of devas delight maṃ (me), who am dīghāyukiṃ (long-lived) — having a longer lifespan than lower devas, and not a short lifespan compared to those reborn in that Tāvatiṃsa realm — and who have devavimānamāgataṃ (arrived at the celestial mansion) as described."

Dīghāyukiṃ (có tuổi thọ dài) có nghĩa là có tuổi thọ dài hơn các vị Thiên ở cõi thấp hơn, và có tuổi thọ không ít hơn các vị Thiên đã tái sinh ở đó, maṃ (tôi) devavimānamāgataṃ (đã đến Thiên cung) như đã nói, devagaṇā ramentī (đoàn Thiên thần làm vui vẻ) có nghĩa là đoàn Thiên thần làm tôi vui vẻ.

Sesaṃ vuttanayameva.

The rest is in the same manner as stated.

Phần còn lại cũng theo cách đã nói.

1280

Pallaṅkavimānavaṇṇanā niṭṭhitā.

The description of the Pallaṅka Vimāna is concluded.

Giải thích về Lâu đài Pallaṅka đã hoàn tất.

1281

4. Latāvimānavaṇṇanā

4. Description of the Latā Vimāna

4. Giải thích về Lâu đài Latā

1282

Latā ca sajjā pavarā ca devatāti latāvimānaṃ.

Latā ca Sajjā Pavarā ca Devatā is the Latā Vimāna story.

Latā ca sajjā pavarā ca devatā (Latā, Sajjā, và các Thiên nữ cao quý) là Lâu đài Latā.

Tassa kā uppatti?

What is its origin?

Sự phát sinh của nó là gì?

Bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane.

The Blessed One was residing in Sāvatthī, in Jeta's Grove.

Đức Thế Tôn trú tại Xá-vệ, trong rừng Kỳ-đà.

Tena ca samayena sāvatthivāsino aññatarassa upāsakassa dhītā latā nāma paṇḍitā byattā medhāvinī patikulaṃ gatā bhattu sassusasurānañca manāpacārinī piyavādinī parijanassa saṅgahakusalā gehe kuṭumbabhārassa nittharaṇasamatthā akkodhanā sīlācārasampannā dānasaṃvibhāgaratā akhaṇḍapañcasīlā uposatharakkhaṇe ca appamattā ahosi.

At that time, a certain lay follower living in Sāvatthī had a daughter named Latā, who was wise, clever, and intelligent; having gone to her husband's family, she was pleasing to her husband, mother-in-law, and father-in-law, spoke kind words, was skillful in gathering her household, capable of managing the family's financial burden at home, was not easily angered, was endowed with good conduct and morality, delighted in giving and sharing, possessed unbroken five precepts, and was diligent in observing the Uposatha.

Vào thời điểm đó, một người nữ cư sĩ tên Latā, con gái của một cư sĩ ở Sāvatthī, là người thông thái, khéo léo, có trí tuệ. Khi về nhà chồng, nàng là người biết làm hài lòng chồng, cha mẹ chồng, nói lời dễ thương, khéo léo trong việc giúp đỡ người nhà, có khả năng gánh vác việc nhà, không giận dữ, đầy đủ giới hạnh, thích bố thí và chia sẻ, giữ gìn năm giới không bị sứt mẻ, và không lơ là trong việc giữ giới Uposatha.

Sā aparabhāge kālaṃ katvā vessavaṇassa mahārājassa dhītā hutvā nibbatti latātveva nāmena.

Later, having passed away, she was reborn as a daughter of King Vessavaṇa, retaining the name Latā.

Sau đó, nàng qua đời và tái sinh làm con gái của Đại vương Vessavaṇa, với tên vẫn là Latā.

Aññāpi tassā sajjā, pavarā, accimatī, sutāti catasso bhaginiyo ahesuṃ.

She also had four other sisters named Sajjā, Pavarā, Accimatī, and Sutā.

Nàng có bốn người em gái khác tên là Sajjā, Pavarā, Accimatī và Sutā.

Tā pañcapi sakkena devarājena ānetvā nāṭakitthibhāvena paricārikaṭṭhāne ṭhapitā.

All five of them were brought by Sakka, the king of devas, and appointed as attendants in the capacity of dancing girls.

Năm người họ được Thiên đế Sakka đưa đến và giữ làm thị nữ trong vai trò vũ nữ.

Latā panassa naccagītādīsu chekatāya iṭṭhatarā ahosi.

However, Latā was especially beloved by him due to her skill in dancing, singing, and other arts.

Latā đặc biệt được Sakka yêu thích vì sự khéo léo của nàng trong ca múa và các nghệ thuật khác.

1283

Tāsaṃ ekato samāgantvā sukhanisajjāya nisinnānaṃ saṅgītanepuññaṃ paṭicca vivādo uppanno.

A dispute arose among them as they sat together comfortably regarding their skill in music.

Khi họ tụ họp và ngồi lại thoải mái, một cuộc tranh luận đã nảy sinh liên quan đến sự khéo léo trong ca hát và nhảy múa của họ.

Tā sabbāpi vessavaṇassa mahārājassa santikaṃ gantvā pucchiṃsu ‘‘tāta, katamā amhākaṃ naccādīsu kusalā’’ti?

All of them went to the presence of King Vessavaṇa and asked, "Father, which of us is skilled in dancing and so on?"

Tất cả họ đều đến Đại vương Vessavaṇa và hỏi: “Thưa cha, ai trong chúng con là người giỏi nhất trong ca múa và các nghệ thuật khác?”

So evamāha ‘‘gacchatha dhītaro anotattadahatīre devasamāgame saṅgītaṃ pavattetha, tattha vo viseso pākaṭo bhavissatī’’ti.

He said this: "Go, daughters, perform music at the assembly of devas by the bank of Lake Anotatta; there your distinction will become manifest."

Ngài nói: “Các con gái, hãy đến bờ hồ Anotatta và biểu diễn ca múa trong buổi họp mặt của các vị devas. Ở đó, sự khác biệt của các con sẽ được thể hiện rõ ràng.”

Tā tathā akaṃsu.

They did so.

Họ đã làm như vậy.

Tattha devaputtā latāya naccamānāya attano sabhāvena ṭhātuṃ nāsakkhiṃsu, sañjātapahāsā acchariyabbhutacittajātā nirantaraṃ sādhukāraṃ dentā ukkuṭṭhisadde celukkhepe ca pavattentā himavantaṃ kampayamānā viya mahantaṃ kolāhalamakaṃsu.

There, the devas could not remain in their natural state when Latā danced; filled with great joy, their minds astonished and wondrous, they continuously applauded, shouting cries of joy and waving their clothes, making a great clamor as if shaking the Himavanta mountain.

Ở đó, khi Latā đang múa, các vị devaputta không thể giữ được trạng thái bình thường của mình; họ cười vang, tâm trí tràn ngập sự ngạc nhiên và kỳ diệu, liên tục tán dương, reo hò và tung khăn, tạo ra một tiếng ồn lớn như thể làm rung chuyển dãy Himalaya.

Itarāsu pana naccantīsu sisirakāle kokilā viya tuṇhībhūtā nisīdiṃsu.

However, when the others danced, they sat silently like cuckoos in the cold season.

Nhưng khi những người khác múa, họ lại ngồi im lặng như chim cuốc vào mùa đông.

Evaṃ tattha saṅgīte latāya viseso pākaṭo ahosi.

Thus, Latā's excellence in music became apparent there.

Như vậy, trong buổi ca múa đó, sự xuất sắc của Latā đã trở nên rõ ràng.

1284

Atha tāsaṃ devadhītānaṃ sutāya devadhītāya etadahosi ‘‘kiṃ nu kho kammaṃ katvā ayaṃ latā amhe abhibhuyya tiṭṭhati vaṇṇena ceva yasasā ca, yaṃnūnāhaṃ latāya katakammaṃ puccheyya’’nti.

Then, it occurred to the deva-daughter Sutā: "What meritorious deed did Latā perform that she surpasses us in both beauty and fame? What if I were to ask Latā about the deed she performed?"

Khi đó, devadhītā Sutā nghĩ: “Không biết do nghiệp gì mà Latā này lại vượt trội hơn chúng ta về sắc đẹp và danh tiếng? Hay là mình nên hỏi Latā về nghiệp mà nàng đã tạo?”

Sā taṃ pucchi.

She asked her.

Nàng hỏi Latā.

Itarāpi tassā etamatthaṃ vissajjesi.

The other (Latā) also explained the matter to her.

Latā cũng giải thích điều đó cho nàng.

Tayidaṃ sabbaṃ vessavaṇamahārājā devacārikavasena upagatassa āyasmato mahāmoggallānassa ācikkhi.

And King Vessavaṇa recounted all this to Venerable Mahāmoggallāna, who had come on a tour of the deva realms.

Đại vương Vessavaṇa đã kể lại toàn bộ câu chuyện này cho Tôn giả Mahāmoggallāna, người đã đến thăm cõi trời.

Thero tamatthaṃ pucchāya mūlakāraṇato paṭṭhāya bhagavato ārocento –

The Elder, desiring to report that matter to the Blessed One, starting from the original cause of the inquiry—

Trưởng lão, từ nguyên nhân ban đầu của câu hỏi, đã kể lại câu chuyện đó cho Thế Tôn –

1285

316.

1286

‘‘Latā ca sajjā pavarā ca devatā, accimatī rājavarassa sirīmato;

"Latā, Sajjā, and Pavarā, and Accimatī, deva-daughters of the glorious king of devas,

“Latā và Sajjā, các vị devatā Pavarā,

1287

Sutā ca rañño vessavaṇassa dhītā, rājīmatī dhammaguṇehi sobhatha.

And Sutā, daughter of King Vessavaṇa—radiant and adorned with qualities of Dhamma.

Accimatī và Sutā, các con gái của Đại vương Vessavaṇa vinh quang, đều rạng rỡ với các đức tính Dhamma.

1288

317.

1289

‘‘Pañcettha nāriyo āgamaṃsu nhāyituṃ, sītodakaṃ uppaliniṃ sivaṃ nadiṃ;

"Five maidens came here to bathe in the cool, lotus-filled, auspicious river.

“Năm nữ nhân này đã đến tắm ở con sông an lành, có nước mát lạnh và đầy hoa sen.

1290

Tā tattha nhāyitvā rametvā devatā, naccitvā gāyitvā sutā lataṃ bravi.

After bathing there, those devas rejoiced, danced, and sang. Then Sutā said to Latā:

Sau khi tắm và vui chơi ở đó, các vị devatā đã ca múa, rồi Sutā nói với Latā:

1291

318.

1292

‘‘Pucchāmi taṃ uppalamāladhārini, āveḷini kañcanasannibhattace;

"I ask you, wearer of lotus garlands, adorned with ear-ornaments, with hair like shining gold,

“Này nàng đeo vòng hoa sen, nàng đội vòng hoa, nàng có mái tóc vàng óng ánh như vàng ròng,

1293

Timiratambakkhi nabheva sobhane, dīghāyukī kena kato yaso tava.

With dark-red eyes, beautiful as the sky, long-lived one, by what was your fame achieved?

nàng có đôi mắt đỏ thẫm như màn đêm, nàng rạng rỡ như bầu trời. Này nàng sống lâu, danh tiếng của nàng được tạo nên do đâu?

1294

319.

1295

‘‘Kenāsi bhadde patino piyatarā, visiṭṭhakalyāṇitarassu rūpato;

"By what, O auspicious one, are you dearer to your husband? Your beauty is exceedingly glorious.

“Này nàng hiền lành, do đâu mà nàng được chồng yêu quý hơn, nàng có sắc đẹp tuyệt vời hơn?

1296

Padakkhiṇā naccanagītavādite, ācikkha no tvaṃ naranāripucchitā’’ti–

You are expert in dancing, singing, and playing musical instruments. Please tell us, who are questioned by devas and goddesses."

Nàng khéo léo trong ca múa và âm nhạc. Nàng được cả nam và nữ hỏi thăm, hãy nói cho chúng tôi biết đi!”

1297

Sutāya pucchā.

Thus was Sutā's question.

Đó là câu hỏi của Sutā.

1298

320.

1299

‘‘Ahaṃ manussesu manussabhūtā, uḷārabhoge kule suṇisā ahosiṃ;

"Being human among humans, I was a daughter-in-law in a family of great wealth;

“Khi còn là người trong cõi nhân loại, tôi là một nàng dâu trong một gia đình giàu có;

1300

Akkodhanā bhattu vasānuvattinī, uposathe appamattā ahosiṃ.

I was not angry, subservient to my husband, and diligent in observing the Uposatha vows.

Tôi không giận dữ, vâng lời chồng, và không lơ là trong việc giữ giới Uposatha.

1301

321.

1302

‘‘Manussabhūtā daharā apāpikā, pasannacittā patimābhirādhayiṃ;

"Being human, though young, I was blameless, with a serene mind I pleased my husband;

Khi còn là người, dù còn trẻ nhưng tôi không làm điều ác, tôi đã làm hài lòng chồng với tâm hoan hỷ;

1303

Sadevaraṃ sassasuraṃ sadāsakaṃ, abhirādhayiṃ tamhi kato yaso mama.

I pleased my husband, my in-laws, and my servants. My fame was achieved thereby.

Tôi đã làm hài lòng chồng, cả anh em chồng, cha mẹ chồng và người hầu. Danh tiếng của tôi được tạo nên từ đó.

1304

322.

1305

‘‘Sāhaṃ tena kusalena kammunā, catubbhi ṭhānehi visesamajjhagā;

"Due to that wholesome kamma, I attained distinction in four ways:

Nhờ thiện nghiệp đó, tôi đã đạt được sự ưu việt ở bốn phương diện:

1306

Āyuñca vaṇṇañca sukhaṃ balañca, khiḍḍāratiṃ paccanubhomanappakaṃ.

Long life, beauty, happiness, and strength, and I experience immeasurable enjoyment and delight.

Tuổi thọ, sắc đẹp, hạnh phúc và sức mạnh, cùng với sự vui chơi và hưởng thụ không ít.

1307

323.

1308

‘‘Sutaṃ nu taṃ bhāsati yaṃ ayaṃ latā, yaṃ no apucchimha akittayī no;

"Have you heard what Latā speaks? What we asked, she told us;

“Này các chị, các chị đã nghe điều Latā này nói chưa? Điều mà chúng tôi đã hỏi, nàng đã trả lời chúng tôi;

1309

Patino kiramhākaṃ visiṭṭha nārīnaṃ, gatī ca tāsaṃ pavarā ca devatā.

Our husband, indeed, is the supreme refuge for us women, and our noble deity.

Quả thật, người chồng là nơi nương tựa cao quý nhất của chúng ta, các nữ nhân, và là vị devatā tối thượng của họ.

1310

324.

1311

‘‘Patīsu dhammaṃ pacarāma sabbā, patibbatā yattha bhavanti itthiyo;

"May we all practice Dhamma towards our husbands, where women become devoted wives;

Tất cả chúng ta hãy thực hành Dhamma đối với chồng, nơi mà các nữ nhân trở thành người vợ hiếu thuận;

1312

Patīsu dhammaṃ pacaritvā sabbā, lacchāmase bhāsati yaṃ ayaṃ latā.

Having all practiced Dhamma towards our husbands, we shall attain what Latā speaks of.

Tất cả chúng ta, sau khi thực hành Dhamma đối với chồng, sẽ đạt được điều mà Latā này nói.

1313

325.

1314

‘‘Sīho yathā pabbatasānugocaro, mahindharaṃ pabbatamāvasitvā;

"As a lion, accustomed to roaming mountain slopes, residing on a mighty mountain,

Như sư tử sống trên sườn núi, cư ngụ trên ngọn núi hùng vĩ;

1315

Pasayha hantvā itare catuppade, khudde mige khādati maṃsabhojano.

Having overpoweringly slain other quadrupeds, devours small deer as a meat-eater.

Nó mạnh mẽ săn bắt và ăn thịt các loài thú bốn chân khác, những con mồi nhỏ bé.

1316

326.

1317

‘‘Tatheva saddhā idha ariyasāvikā, bhattāraṃ nissāya patiṃ anubbatā;

"Just so, a faithful noble female disciple here, relying on her husband, devoted to him,

Cũng vậy, một nữ đệ tử cao quý có đức tin ở đây, nương tựa vào chồng, vâng lời chồng;

1318

Kodhaṃ vadhitvā abhibhuyya maccharaṃ, saggamhi sā modati dhammacārinī’’ti–

Having vanquished anger and overcome stinginess, that Dhamma-practicing woman delights in heaven."

Sau khi diệt trừ sân hận và chế ngự sự keo kiệt, người nữ sống theo Dhamma ấy vui hưởng ở cõi trời.”

1319

Latāya vissajjananti āha.

Thus, Latā's reply.

Đó là lời giải đáp của Latā.

1320

316. Tattha latā ca sajjā pavarā accimatī sutāti tāsaṃ nāmaṃ.

316. There, Latā ca Sajjā Pavarā Accimatī Sutā are their names.

Trong các câu kệ đó, Latā ca Sajjā Pavarā Accimatī Sutā là tên của họ. Từ ca có nghĩa là tập hợp. Rājavarassā có nghĩa là vị vua devas tối thượng, cao quý hơn bốn vị Đại vương. Ý muốn nói là thị nữ của Sakka. Rañño có nghĩa là của Đại vương. Do đó, nói con gái của Vessavaṇa. Điều này nên được gán cho từng người, hoặc có thể là sự đảo ngược từ ngữ, nghĩa là các con gái. Rājī có nghĩa là chiếu sáng, rạng rỡ. Matī có nghĩa là được biết đến, nổi tiếng. Rājīmatī là một tính từ cho tất cả họ. Một số người nói rằng đây là tên của một vị devatā duy nhất; theo quan điểm của họ, Pavarā chỉ là một tính từ cho tất cả. Dhammaguṇehī có nghĩa là với những đức tính hợp pháp, không sai lệch với Dhamma, tức là với những đức tính chân thật. Sobhathā có nghĩa là rạng rỡ.

Ca-saddo samuccayattho.

The word ca signifies conjunction.

Từ ca có nghĩa là tập hợp.

Rājavarassāti catunnaṃ mahārājānaṃ varassa seṭṭhassa devarājassa.

Rājavarassā means "of the foremost, the best among the four Great Kings, the King of Devas."

Rājavarassā có nghĩa là vị vua devas tối thượng, cao quý hơn bốn vị Đại vương.

Sakkassa paricārikāti adhippāyo.

The meaning is that they are attendants of Sakka.

Ý muốn nói là thị nữ của Sakka.

Raññoti mahārājassa.

Rañño means "of the Great King."

Rañño có nghĩa là của Đại vương.

Tenāha ‘‘vessavaṇassa dhītā’’ti, idaṃ paccekaṃ yojetabbaṃ, vacanavipallāso vā, dhītaroti attho.

Therefore, it says "vessavaṇassa dhītā"; this should be connected individually, or it is a reversal of words, meaning "daughters."

Do đó, nói con gái của Vessavaṇa. Điều này nên được gán cho từng người, hoặc có thể là sự đảo ngược từ ngữ, nghĩa là các con gái.

Rājati vijjotatīti rājī, rājīti matā paññātā rājīmatī, idaṃ tāsaṃ sabbāsaṃ visesanaṃ.

It shines forth, it blazes brightly, hence Rājī. Rājīmatī means those devatās possessed of great wisdom. This is an epithet for all of them.

Rājī có nghĩa là chiếu sáng, rạng rỡ. Matī có nghĩa là được biết đến, nổi tiếng. Rājīmatī là một tính từ cho tất cả họ.

Nāmameva etaṃ ekissā devatāyāti keci, tesaṃ matena ‘‘pavarā’’ti sabbāsaṃ visesanameva.

Some say that this is merely the name of one devatā; according to their view, "pavarā" (supreme) is merely an epithet for all of them.

Một số người nói rằng đây là tên của một vị devatā duy nhất; theo quan điểm của họ, Pavarā chỉ là một tính từ cho tất cả.

Dhammaguṇehīti dhammiyehi dhammato anapetehi guṇehi, yathābhuccaguṇehīti attho.

By qualities of Dhamma means by righteous qualities, those not separated from Dhamma, that is to say, by true qualities.

Dhammaguṇehī có nghĩa là với những đức tính hợp pháp, không sai lệch với Dhamma, tức là với những đức tính chân thật.

Sobhathāti virocatha.

Sobhathā means may you shine forth.

Sobhathā có nghĩa là rạng rỡ.

1321

317. Pañcettha nāriyoti pañca yathāvuttanāmā devadhītaro ettha imasmiṃ himavantapadese.

317. Here five maidens means the five devatā-daughters, whose names were mentioned, here in this Himavanta region.

Pañcettha nāriyo có nghĩa là năm vị devadhītā với tên đã nói ở đây, trong vùng Himalaya này. Sītodakaṃ uppaliniṃ sivaṃ nadiṃ ám chỉ cửa sông chảy ra từ hồ Anotatta. Naccitvā gāyitvā được nói đến theo nghĩa ca múa được thực hiện bởi các vị devadhītā đó trong buổi họp mặt của các devas theo lệnh của cha họ, Vessavaṇa. Sutā Lataṃ bravī có nghĩa là devadhītā Sutā đã nói với chị gái Latā của mình. Một số người đọc là Sutā Lataṃ bravuṃ, có nghĩa là các con gái của Đại vương Vessavaṇa đã nói với Latā.

Sītodakaṃ uppaliniṃ sivaṃ nadinti anotattadahato nikkhantanadimukhaṃ sandhāya vadati.

A cool-watered, lotus-filled, delightful river refers to the river mouth flowing out from Lake Anotatta.

Sītodakaṃ uppaliniṃ sivaṃ nadiṃ ám chỉ cửa sông chảy ra từ hồ Anotatta.

Naccitvā gāyitvāti pitu vessavaṇassa āṇāya devasamāgame tāhi katassa naccagītassa vasena vuttaṃ.

Having danced and sung is stated with reference to the dancing and singing performed by them at the assembly of devas, by order of their father, Vessavaṇa.

Naccitvā gāyitvā được nói đến theo nghĩa ca múa được thực hiện bởi các vị devadhītā đó trong buổi họp mặt của các devas theo lệnh của cha họ, Vessavaṇa.

Sutā lataṃ bravīti sutā devadhītā lataṃ attano bhaginiṃ kathesi.

Sutā spoke to Latā means the devatā-daughter Sutā spoke to Latā, her sister.

Sutā Lataṃ bravī có nghĩa là devadhītā Sutā đã nói với chị gái Latā của mình.

‘‘Sutā lataṃ bravu’’ntipi paṭhanti, sutā dhītaro vessavaṇassa mahārājassa lataṃ kathesunti attho.

Some also read “Sutā spoke to Latā”; the meaning is that the daughters of Great King Vessavaṇa spoke to Latā.

Một số người đọc là Sutā Lataṃ bravuṃ, có nghĩa là các con gái của Đại vương Vessavaṇa đã nói với Latā.

1322

318. Timiratambakkhīti niculakesarabhāsasadisehi tambarājīhi samannāgatakkhi.

318. With eyes reddish like the colour of the filament of a kadamba flower means having eyes endowed with red streaks resembling the luster of the filaments of the Niculaka flower.

Timiratambakkhī có nghĩa là có đôi mắt với những vệt đỏ giống như màu của nhụy hoa nhài. Nabheva sobhane có nghĩa là rạng rỡ như bầu trời, tức là chiếu sáng với các chi thể trong sạch như bầu trời không có mây, sương mù vào mùa thu. Hoặc nabhevā có nghĩa là chỉ trên bầu trời, từ eva có nghĩa là tập hợp, tức là rạng rỡ ở khắp mọi nơi, bao gồm cả các cung điện trên không và các nơi liên quan đến dãy Himalaya, Yugandhara, v.v. Kena kato có nghĩa là do phước báu nào mà được sinh ra. Yaso có nghĩa là sự đầy đủ về tùy tùng và danh tiếng. Khi nói đến danh tiếng, các đức tính là nguyên nhân của danh tiếng cũng được bao hàm.

Nabheva sobhaneti nabhaṃ viya sobhamāne, saradasamaye abbhamahikādiupakkilesavimuttaṃ nabhaṃ viya suvisuddhaṅgapaccaṅgatāya virājamāneti attho.

Shining like the sky means shining like the sky; it means shining with extremely pure limbs and minor bodily parts, like the sky in the autumn season, free from impurities like clouds and mist.

Nabheva sobhane có nghĩa là rạng rỡ như bầu trời, tức là chiếu sáng với các chi thể trong sạch như bầu trời không có mây, sương mù vào mùa thu.

Atha vā nabhevāti nabhe eva, samuccayattho eva-saddo, ākāsaṭṭhavimānesu himavantayugandharādibhūmipaṭibaddhaṭṭhānesu cāti sabbattheva sobhamāneti attho.

Alternatively, nabhevā means in the sky itself; the word eva has the sense of aggregation, meaning shining everywhere, in vimānas situated in the sky, and in places connected to the Himavanta, Yugandhara, and other lands.

Hoặc nabhevā có nghĩa là chỉ trên bầu trời, từ eva có nghĩa là tập hợp, tức là rạng rỡ ở khắp mọi nơi, bao gồm cả các cung điện trên không và các nơi liên quan đến dãy Himalaya, Yugandhara, v.v.

Kena katoti kena kīdisena puññena nibbattito.

By whom was this made? means by what kind of merit was this created?

Kena kato có nghĩa là do phước báu nào mà được sinh ra.

Yasoti parivārasampatti kittisaddo ca.

Glory means both the retinue's prosperity and renown.

Yaso có nghĩa là sự đầy đủ về tùy tùng và danh tiếng.

Kittisaddaggahaṇena ca kittisaddahetubhūtā guṇā gayhanti.

By taking "renown," the qualities that are the cause of renown are also understood.

Khi nói đến danh tiếng, các đức tính là nguyên nhân của danh tiếng cũng được bao hàm.

1323

319. Patino piyatarāti sāmino piyatarā sāmivallabhā.

319. Dearer to the husband means dearer to the master, beloved by the master.

Patino piyatarā có nghĩa là người vợ được chồng yêu quý nhất, được chồng sủng ái. Điều này cho thấy vẻ đẹp của nàng. Visiṭṭhakalyāṇitarassū rūpato có nghĩa là vượt trội, xuất sắc về sắc đẹp, xinh đẹp hơn. Assū chỉ là một giới từ. Một số người đọc là Visiṭṭhakalyāṇitarāsi rūpato. Padakkhiṇā có nghĩa là khéo léo theo nhiều cách, hoặc đặc biệt khéo léo. Naccanagītavādite ở đây, naccanā là một trường hợp mất biến cách, có nghĩa là trong múa, hát và nhạc cụ. Naranāripucchitā có nghĩa là được các devaputta và devadhītā hỏi: “Latā ở đâu? Latā đang làm gì?” để xem sắc đẹp và tài năng của nàng.

Tenassā subhagataṃ dasseti.

By this, her good fortune is shown.

Điều này cho thấy vẻ đẹp của nàng.

Visiṭṭhakalyāṇitarassū rūpatoti rūpasampattiyā visiṭṭhā uttamā kalyāṇitarā sundaratarā, assūti nipātamattaṃ.

Supreme and more beautiful in form means excellent and supreme in beauty of form, more charming. Assū is merely a particle.

Visiṭṭhakalyāṇitarassū rūpato có nghĩa là vượt trội, xuất sắc về sắc đẹp, xinh đẹp hơn. Assū chỉ là một giới từ.

‘‘Visiṭṭhakalyāṇitarāsi rūpato’’ti ca paṭhanti.

Some also read, “You are supreme and more beautiful in form.”

Một số người đọc là Visiṭṭhakalyāṇitarāsi rūpato.

Padakkhiṇāti pakārehi, visesena vā dakkhiṇā kusalā.

Skilful means in various ways, or especially, dexterous and adept.

Padakkhiṇā có nghĩa là khéo léo theo nhiều cách, hoặc đặc biệt khéo léo.

Naccanagītavāditeti ettha naccanāti vibhattilopo kato, nacce ca gīte ca vādite cāti attho.

In dancing, singing, and playing musical instruments – here, the elision of the case ending is made for naccanā; the meaning is in dancing, singing, and playing musical instruments.

Naccanagītavādite ở đây, naccanā là một trường hợp mất biến cách, có nghĩa là trong múa, hát và nhạc cụ.

Naranāripucchitāti devaputtehi devadhītāhi ca ‘‘kahaṃ latā, kiṃ karoti latā’’ti rūpadassanatthañceva sippadassanatthañca pucchitā.

Questioned by men and women means questioned by devaputtas and devatā-daughters, "Where is Latā? What is Latā doing?" both to see her beauty and to see her artistry.

Naranāripucchitā có nghĩa là được các devaputta và devadhītā hỏi: “Latā ở đâu? Latā đang làm gì?” để xem sắc đẹp và tài năng của nàng.

1324

321. Niccaṃ kāyena asaṃsaṭṭhatāya devo viya rameti, dutiyo varoti vā devaro, bhattu kaniṭṭhabhātā, saha devarenāti sadevaraṃ.

He delights like a deva by not mingling bodily, always; or, a second suitor (vara) is a devara, the younger brother of the husband. Sadevaraṃ means together with her devara.

Devara là người làm vui lòng như một vị thần vì không bao giờ tiếp xúc thân thể, hoặc là người được mong muốn thứ hai, tức là em trai của chồng. Sadevaraṃ có nghĩa là cùng với em chồng. Sassusasuraṃ có nghĩa là cùng với cha mẹ chồng. Sadāsakaṃ có nghĩa là cùng với người hầu nam và nữ. Abhirādhayiṃ có nghĩa là làm hài lòng. Tamhi kato có nghĩa là trong gia đình giàu có đó, hoặc trong thời gian làm nàng dâu đó, tôi đã tạo ra phước báu mang lại sự đầy đủ đó. Mama (của tôi) nên được chuyển thành mayā (bởi tôi) để phù hợp với kato (được tạo ra).

Sassu ca sasuro ca sasurā, saha sasurehīti sassasuraṃ.

Mother-in-law and father-in-law are parents-in-law. Sassasuraṃ means together with her parents-in-law.

Mẹ chồng và cha chồng là sasurā, cùng với cha mẹ chồng là sassasuraṃ.

Saha dāsehi dāsīhi cāti sadāsakaṃ patimābhirādhayinti sambandho.

Sadāsakaṃ means together with male and female servants; the connection is "she pleased her husband."

Cùng với tôi trai và tớ gái là sadāsakaṃ, làm hài lòng người chồng (patiṃ abhirādhayiṃ) là sự liên kết.

Tamhi katoti tamhi kule, kāle vā suṇisākāle kato yaso tannibbattakapuññassa nibbattanenāti adhippāyo.

Made in that means in that family, or at that time, during the period of being a daughter-in-law, the glory was made by the creation of the merit that caused it to arise—this is the intention.

Tamhi kato (được tạo ra ở đó) nghĩa là trong gia đình đó, hoặc vào thời điểm đó, vào thời điểm làm dâu, vinh quang được tạo ra bằng cách tạo ra phước báu sinh ra nó – đó là ý nghĩa.

Mamāti idaṃ ‘‘kato’’ti padaṃ apekkhitvā ‘‘mayā’’ti pariṇāmetabbaṃ.

The word mamā should be changed to “mayā” (by me), referring to the word “kato” (made).

Từ mamā (của tôi) này nên được chuyển thành ‘‘mayā’’ (bởi tôi) khi xem xét từ ‘‘kato’’ (được tạo ra).

1325

322. Catubbhi ṭhānehīti catūhi kāraṇehi, catūsu vā ṭhānesu nimittabhūtesu.

322. By four factors means by four reasons, or in four conditions that serve as signs.

322. Catubbhi ṭhānehī (bởi bốn phương diện) nghĩa là bởi bốn nguyên nhân, hoặc trong bốn phương diện làm nhân.

Visesamajjhagāti aññāhi atisayaṃ adhigatā.

Attained superiority means surpassed others.

Visesamajjhagā (đạt được sự ưu việt) nghĩa là vượt trội hơn những người khác.

Āyuñca vaṇṇañca sukhaṃ balañcāti ‘‘catūhi ṭhānehī’’ti vuttānaṃ sarūpato dassanaṃ.

Long life, beauty, happiness, and strength is the explicit presentation of what was stated as "by four factors."

Āyuñca vaṇṇañca sukhaṃ balañcā (tuổi thọ, sắc đẹp, hạnh phúc và sức mạnh) là sự trình bày bản chất của những điều được nói là ‘‘bởi bốn phương diện’’.

Āyuādayo eva hissā aññāhi visiṭṭhasabhāvatāya visesā tassā tathā sambhāvanāvasena gahetabbatāya hetubhāvato ‘‘ṭhāna’’nti ca vuttaṃ.

Indeed, long life and the others are her superior qualities compared to others, and because they are the cause of her being regarded as such, they are also called "factors."

Chính tuổi thọ và các điều khác là sự ưu việt của nàng, vì chúng có bản chất đặc biệt hơn những người khác, và chúng cũng được gọi là ‘‘phương diện’’ (ṭhāna) vì chúng là nguyên nhân để nàng được xem trọng như vậy.

Visesamajjhagā.

She attained superiority.

Đạt được sự ưu việt.

Kīdisaṃ?

What kind?

Sự ưu việt như thế nào?

Āyuñca vaṇṇañca sukhañca balañcāti yojanā.

The connection is: she attained long life, beauty, happiness, and strength.

Sự kết nối là: tuổi thọ, sắc đẹp, hạnh phúc và sức mạnh.

1326

323. Sutaṃ nu taṃ bhāsati yaṃ ayaṃ latāti ayaṃ latā amhākaṃ jeṭṭhabhaginī yaṃ bhāsati, taṃ tumhehi sutaṃ nu kiṃ asuta’’nti itarā tisso bhaginiyo pucchati.

323. Have you heard what this Latā says? means the other three sisters asked, "Have you heard what this Latā, our elder sister, says, or not?"

323. Sutaṃ nu taṃ bhāsati yaṃ ayaṃ latā (các vị đã nghe điều mà vị Latā này nói chưa?) nghĩa là ba người chị em còn lại hỏi: “Điều mà vị Latā này, chị cả của chúng ta, nói, các vị đã nghe chưa, hay chưa nghe?”

Yaṃ noti yaṃ amhākaṃ saṃsayitaṃ.

What doubt we had means what was doubtful for us.

Yaṃ no (điều mà chúng ta) nghĩa là điều mà chúng ta còn nghi ngờ.

Noti nipātamattaṃ, puna noti amhākaṃ, avadhāraṇe vā ‘‘na no samaṃ atthī’’tiādīsu (khu. pā. 6.3; su. ni. 226) viya, tena akittayiyeva, aviparītaṃ byākāsiyevāti attho.

No is merely a particle; again, no means for us. Alternatively, like in "na no samaṃ atthī" and so on, it is an emphatic particle, meaning it was certainly declared, it was certainly explained without distortion.

No là một giới từ, và no thứ hai nghĩa là của chúng ta, hoặc nó được dùng để nhấn mạnh, như trong ‘‘na no samaṃ atthī’’ (không có gì bằng chúng ta) và các câu tương tự, do đó ý nghĩa là nàng đã giải thích một cách rõ ràng và không sai lệch.

Patino kiramhākaṃ visiṭṭha nārīnaṃ, gatī ca tāsaṃ pavarā ca devatāti anatthato pālanato patino sāmikā nā amhākaṃ nārīnaṃ itthīnaṃ visiṭṭhā gati ca tāsaṃ paṭisaraṇañca, tāsaṃ mātugāmānaṃ saraṇato pavarā uttamā devatā ca sammadeva ārādhitā sampati āyatiñca hitasukhāvahāti attho.

Indeed, our husband, the excellent refuge for women, and the supreme devatā of those women, means the husband, the master, is indeed an excellent refuge for us women because he protects from what is unbeneficial. And he is a supreme devatā for those women because he is their reliance. He brings about benefit and happiness in the present and future because he is well-pleased; this is the meaning.

Patino kiramhākaṃ visiṭṭha nārīnaṃ, gatī ca tāsaṃ pavarā ca devatā (chồng của chúng ta là người phụ nữ đặc biệt, là nơi nương tựa cao quý nhất và là vị thần của họ) nghĩa là người chồng là người bảo vệ chúng ta khỏi những điều bất lợi, là nơi nương tựa đặc biệt của chúng ta, những người phụ nữ, và là vị thần tối thượng của những người phụ nữ đó, vì được làm hài lòng một cách đúng đắn, người chồng mang lại lợi ích và hạnh phúc trong hiện tại và tương lai – đó là ý nghĩa.

1327

324. Patīsu dhammaṃ pacarāma sabbāti sabbāva mayaṃ patīsu attano sāmikesu pubbuṭṭhānādikaṃ caritabbadhammaṃ pacarāma.

324. May we all practice Dhamma towards our husbands means may all of us practice the Dhamma to be practiced towards our husbands, our masters, such as rising before them.

324. Patīsu dhammaṃ pacarāma sabbā (tất cả chúng ta hãy thực hành Pháp đối với chồng) nghĩa là tất cả chúng ta hãy thực hành Pháp phải được thực hành đối với chồng mình, như thức dậy sớm và các điều tương tự.

Yatthāti yaṃ nimittaṃ, yasmiṃ vā patīsu caritabbadhamme cariyamāne itthiyo patibbatā nāma bhavanti.

Whereby means by what sign, or when the Dhamma to be practiced towards husbands is practiced, women are called dutiful wives.

Yatthā (ở đâu) nghĩa là dấu hiệu nào, hoặc khi Pháp phải được thực hành đối với chồng được thực hành, thì những người phụ nữ được gọi là patibbatā (trung trinh với chồng).

Lacchāmase bhāsati yaṃ ayaṃ latā ti ayaṃ latā yaṃ sampattiṃ etarahi labhatīti bhāsati, taṃ sampattiṃ patīsu dhammaṃ pacaritvāti labhissāma.

We shall obtain what this Latā speaks of means "We shall obtain that prosperity which this Latā speaks of as receiving now, by practicing Dhamma towards our husbands."

Lacchāmase bhāsati yaṃ ayaṃ latā (chúng ta sẽ đạt được điều mà vị Latā này nói) nghĩa là chúng ta sẽ đạt được sự giàu có mà vị Latā này nói rằng nàng đang đạt được hiện tại, bằng cách thực hành Pháp đối với chồng.

1328

325. Pabbatasānugocaroti pabbatavanasaṇḍacārī.

325. Roaming the mountain ridges means moving about in the mountain forests.

325. Pabbatasānugocaro (người sống ở sườn núi) nghĩa là người lang thang trong các khu rừng núi.

Mahindharaṃ pabbatamāvasitvāti mahiṃ dhāretīti mahindharanāmakaṃ pabbataṃ acalaṃ āvasitvā adhivasitvā, tattha vasantoti attho.

Dwelling on the Mahindhara Mountain means dwelling on the immovable mountain named Mahindhara, which sustains the earth; the meaning is dwelling there.

Mahindharaṃ pabbatamāvasitvā (sống trên núi Mahindhara) nghĩa là sống trên ngọn núi không lay chuyển tên là Mahindhara, vì nó giữ đất – đó là ý nghĩa của việc sống ở đó.

‘‘Āvasitvā’’ti hi padaṃ apekkhitvā bhummatthe cetaṃ upayogavacanaṃ.

Indeed, the word "āvasitvā" (dwelling) is related to this locative usage, even though it appears in the accusative case.

Từ ‘‘Āvasitvā’’ (sau khi sống) này, khi được xem xét, là một từ được dùng ở vị cách (bhummatthe) trong ý nghĩa này.

Pasayhāti abhibhavitvā.

By force means by overpowering.

Pasayhā (bằng cách chinh phục) nghĩa là bằng cách áp đảo.

Khuddeti balavasenanihīne pamāṇato pana mahante hatthiādikepi mige so hantiyeva.

Small animals means lowly in strength, but as for size, he kills even large animals like elephants and others.

Khudde (những con vật nhỏ) nghĩa là những con vật yếu kém về sức mạnh, nhưng về kích thước thì lớn, như voi và các loài thú khác, nó vẫn giết chúng.

1329

326. Tathevāti gāthāya ayaṃ upamāsaṃsandanena saddhiṃ atthayojanā – yathā sīho attano nivāsagocaraṭṭhānabhūtaṃ pabbataṃ nissāya vasanto attano yathicchitamatthaṃ sādheti, evameva sā saddhā pasannā ariyasāvikā ghāsacchādanādīhi bharaṇato posanato bhattāraṃ patiṃ sāmikaṃ nissāya vasantī sabbatthāpi patianukūlatāsaṅkhātena vatena taṃ anubbatā parijanādīsu uppajjanakaṃ kodhaṃ vadhitvā pajahitvā pariggahavatthūsu uppajjanakaṃ maccheraṃ abhibhuyya abhibhavitvā anuppādetvā patibbatādhammassa ca upāsikādhammassa ca sammadeva caraṇato dhammacārinī sā saggamhi devaloke modati, pamodaṃ āpajjatīti.

326. Just so – this is the connection of meaning in the verse, with the simile: just as a lion, dwelling dependent on a mountain that is its habitat and roaming ground, accomplishes its desired objective, even so, that faithful and serene noble female disciple, dwelling dependent on her husband, the master, who nourishes and supports her with food, clothing, and so on, is dutiful to him through her conduct of suitability to her husband in all matters. Having overcome anger, which arises towards attendants and others, and having conquered jealousy, which arises regarding possessed objects, by not allowing it to arise, and by fully practicing the Dhamma of a dutiful wife and the Dhamma of a female lay follower, that Dhamma-practitioner rejoices in heaven, in the deva-world, and attains delight.

326. Tathevā (cũng vậy) – đây là sự kết nối ý nghĩa của câu kệ với sự so sánh: như một con sư tử sống dựa vào ngọn núi, nơi cư trú và kiếm ăn của nó, đạt được mục đích mong muốn của mình, cũng vậy, sā ariyasāvikā (người nữ đệ tử cao quý) có saddhā (đức tin) trong sạch, sống nissāya (dựa vào) bhattāraṃ patiṃ (người chồng), người nuôi dưỡng nàng bằng thức ăn, quần áo và các thứ khác, anubbatā (thuận theo chồng) bằng cách thực hành hạnh nguyện hòa hợp với chồng trong mọi việc, vadhitvā (diệt trừ) kodhaṃ (sân hận) phát sinh đối với người hầu và những người khác, abhibhuyya (chế ngự) maccheraṃ (sự keo kiệt) phát sinh đối với những vật sở hữu, không cho nó phát sinh, và dhammacārinī (thực hành Pháp) một cách đúng đắn cả hạnh nguyện của người vợ trung trinh và hạnh nguyện của người cư sĩ, sā (nàng) modati (hoan hỷ) trong saggamhi (thế giới chư thiên), đạt được sự hoan hỷ – đó là sự kết nối ý nghĩa.

Sesaṃ vuttanayameva.

The rest is as stated.

Phần còn lại cũng theo cách đã nói.

1330

Latāvimānavaṇṇanā niṭṭhitā.

The description of Latā's Vimāna is finished.

Chú giải về Vimāna của Latā đã hoàn tất.

1331

5. Guttilavimānavaṇṇanā

5. Description of Guttila's Vimāna

5. Chú giải về Vimāna của Guttila

1332

Sattatantiṃ sumadhuranti guttilavimānaṃ.

The seven-stringed lute, very sweet is the Guttila Vimāna.

Sattatantiṃ sumadhuraṃ (bảy dây đàn rất êm dịu) là Vimāna của Guttila.

Tassa kā uppatti?

What was its origin?

Sự phát sinh của nó là gì?

Bhagavati rājagahe viharante āyasmā mahāmoggallāno heṭṭhā vuttanayeneva devacārikaṃ caranto tāvatiṃsabhavanaṃ gantvā tattha paṭipāṭiyā ṭhitesu chattiṃsāya vimānesu chattiṃsa devadhītaro paccekaṃ accharāsahassaparivārā mahatiṃ dibbasampattiṃ anubhavantiyo disvā tāhi pubbe katakammaṃ ‘‘abhikkantena vaṇṇenā’’tiādīhi tīhi gāthāhi paṭipāṭiyā pucchi.

While the Blessed One was residing in Rājagaha, Venerable Mahāmoggallāna, traveling on a divine tour in the manner described below, went to the Tāvatiṃsa realm. There, he saw thirty-six divine maidens residing in thirty-six mansions in order, each surrounded by a thousand celestial nymphs, enjoying great divine splendor. He then, in order, questioned them about the deeds they had performed formerly, using the three verses beginning with "Abhikkantena vaṇṇena".

Khi Đức Thế Tôn đang trú ngụ tại Rājagaha, Tôn giả Mahāmoggallāna, theo cách đã nói ở trên, du hành đến cõi trời, đến cung trời Tāvatiṃsa, thấy ba mươi sáu vị thiên nữ, mỗi vị được một ngàn tiên nữ vây quanh, đang hưởng thụ sự giàu sang của chư thiên trong ba mươi sáu cung điện được sắp xếp theo thứ tự ở đó, Ngài đã hỏi họ về những nghiệp thiện đã làm trước đây bằng ba câu kệ bắt đầu bằng ‘‘abhikkantena vaṇṇenā’’ (với sắc đẹp tuyệt vời).

Tāpi tassa pucchānantaraṃ ‘‘vatthuttamadāyikā nārī’’tiādinā byākariṃsu.

And those divine maidens, immediately after his questioning, answered with "Vatthuttamadāyikā nāri" and so forth.

Sau khi Ngài hỏi, các vị thiên nữ đó cũng đã giải thích, bắt đầu bằng ‘‘vatthuttamadāyikā nārī’’ (người phụ nữ đã cúng dường vật phẩm tối thượng).

Atha thero tato manussalokaṃ āgantvā bhagavato etamatthaṃ ārocesi.

Then the elder, having returned from there to the human world, reported this matter to the Blessed One.

Sau đó, Trưởng lão từ đó trở về cõi người và báo cáo sự việc này cho Đức Thế Tôn.

Taṃ sutvā bhagavā ‘‘moggallāna, tā devatā na kevalaṃ tayā eva pucchitā evaṃ byākariṃsu, atha kho pubbe mayāpi pucchitā evameva byākariṃsū’’ti vatvā therena yācito atītaṃ attano guttilācariyaṃ kathesi.

Having heard that, the Blessed One said, "Moggallāna, those deities did not answer thus merely because they were questioned by you. Indeed, they answered in the same way when questioned by me formerly." Having said this, and being requested by the elder, he recounted his past life as Guttila the lute master.

Nghe vậy, Đức Thế Tôn nói: “Moggallāna, những vị thiên nữ đó không chỉ trả lời khi được con hỏi, mà trước đây, khi được Ta hỏi, họ cũng đã trả lời y như vậy,” rồi theo lời thỉnh cầu của Trưởng lão, Ngài kể về câu chuyện của vị thầy Guttila của Ngài trong quá khứ.

1333

Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto gandhabbakule nibbattitvā gandhabbasippe pariyodātasippatāya timbarunāradasadiso sabbadisāsu pākaṭo paññātā ācariyo ahosi nāmena guttilo nāma.

In the past, while Brahmadatta was ruling in Bārāṇasī, the Bodhisatta was born into a family of musicians and, due to his consummate skill in the art of music, became a celebrated and renowned master named Guttila, comparable to Timbārū and Nārada, throughout all directions.

Trong quá khứ, khi vua Brahmadatta đang trị vì ở Bārāṇasī, Bồ Tát đã tái sinh vào một gia đình nhạc công (gandhabba), và vì Ngài là một bậc thầy xuất chúng trong nghệ thuật âm nhạc (gandhabba-sippa), nổi tiếng khắp mọi nơi như Timbāru và Nārada, Ngài là một vị thầy lỗi lạc tên là Guttila.

So andhe jiṇṇe mātāpitaro posesi.

He supported his blind and aged parents.

Ngài đã phụng dưỡng cha mẹ già yếu và mù lòa của mình.

Tassa sippanipphattiṃ sutvā ujjenivāsī musilo nāma gandhabbo upagantvā taṃ vanditvā ekamantaṃ ṭhito ‘‘kasmā āgatosī’’ti ca vutte ‘‘tumhākaṃ santike sippaṃ uggaṇhitu’’nti āha.

Hearing of his skill, a musician named Musila, dwelling in Ujjenī, approached him, saluted him, and stood to one side. When asked, "Why have you come?" he replied, "To learn the art from you."

Nghe về sự thành thạo của Ngài trong nghệ thuật, một nhạc công tên là Musila, cư dân của Ujjenī, đã đến, đảnh lễ Ngài và đứng sang một bên. Khi được hỏi: “Ngươi đến đây làm gì?”, anh ta nói: “Tôi đến để học nghệ thuật từ Ngài.”

Guttilācariyo taṃ oloketvā lakkhaṇakusalatāya ‘‘ayaṃ puriso visamajjhāsayo kakkhaḷo pharuso akataññū bhavissati, na saṅgahetabbo’’ti sippuggahaṇatthaṃ okāsaṃ nākāsi.

Guttila, looking at him, and being skilled in prognostication, thought, "This man will be deceitful, harsh, cruel, and ungrateful; he should not be taken in." Thus, he did not give him an opportunity to learn the art.

Thầy Guttila nhìn anh ta và, vì sự thành thạo về tướng số, nghĩ: “Người này sẽ có ý định bất chính, thô lỗ, cục cằn và vô ơn. Không nên chấp nhận anh ta,” và không cho anh ta cơ hội học nghệ thuật.

So tassa mātāpitaro payirupāsitvā tehi yācāpesi.

Musila then waited upon Guttila's parents and had them make the request.

Anh ta đã phục vụ cha mẹ của thầy và nhờ họ thỉnh cầu hộ.

Guttilācariyo mātāpitūhi nippīḷiyamāno ‘‘garuvacanaṃ alaṅghanīya’’nti tassa sippaṃ paṭṭhapetvā vigatamacchariyatāya kāruṇikatāya ca ācariyamuṭṭhiṃ akatvā anavasesato sippaṃ sikkhāpesi.

Pressured by his parents, Guttila, thinking "the words of one's elders must not be transgressed," began teaching him the art. Due to his lack of envy and his compassion, he taught him the art completely, without holding back any "teacher's fist."

Thầy Guttila, bị cha mẹ thúc ép, nghĩ: “Lời của bậc trưởng thượng không thể bỏ qua,” và bắt đầu dạy nghệ thuật cho anh ta. Vì không có sự keo kiệt và có lòng từ bi, Ngài đã không giữ lại bất kỳ bí quyết nào của thầy (ācariyamuṭṭhiṃ akatvā) mà dạy anh ta toàn bộ nghệ thuật.

1334

Sopi medhāvitāya pubbekataparicayatāya akusītatāya ca na cirasseva pariyodātasippo hutvā cintesi ‘‘ayaṃ bārāṇasī jambudīpe agganagaraṃ, yaṃnūnāhaṃ idha sarājikāya parisāya sippaṃ dasseyyaṃ, evāhaṃ ācariyatopi jambudīpe pākaṭo paññāto bhavissāmī’’ti.

Being intelligent, accustomed to practice in former existences, and not indolent, he soon became a consummate artist and thought, "This Bārāṇasī is the foremost city in Jambudīpa. What if I were to display my art before the king's assembly here? In this way, I will become famous and renowned in Jambudīpa, even more than my teacher."

Vì thông minh, có kinh nghiệm từ kiếp trước và không lười biếng, anh ta nhanh chóng trở thành một bậc thầy nghệ thuật và nghĩ: “Bārāṇasī này là thành phố hàng đầu ở Jambudīpa. Ước gì ta có thể trình diễn nghệ thuật của mình trước hội đồng hoàng gia ở đây. Như vậy, ta sẽ trở nên nổi tiếng và được biết đến ở Jambudīpa hơn cả thầy của ta.”

So ācariyassa ārocesi ‘‘ahaṃ rañño purato sippaṃ dassetukāmo, rājānaṃ maṃ dassethā’’ti.

He then informed his teacher, "I wish to perform before the king; please present me to the king."

Anh ta báo cáo với thầy: “Con muốn trình diễn nghệ thuật trước nhà vua. Xin thầy giới thiệu con với nhà vua.”

Mahāsatto ‘‘ayaṃ mama santike uggahitasippo patiṭṭhaṃ labhatū’’ti karuṇāyamāno taṃ rañño santikaṃ netvā ‘‘mahārāja imassa me antevāsikassa vīṇāya paguṇataṃ passathā’’ti āha.

The Great Being, out of compassion, wishing for this Musila, who had learned the art from him, to gain a footing, took him to the king and said, "Great King, please behold the skill of my pupil in playing the lute."

Bồ Tát, với lòng từ bi nghĩ: “Mong người đệ tử đã học nghệ thuật từ ta này đạt được sự thành công,” đã dẫn anh ta đến trước nhà vua và nói: “Đại vương, xin hãy xem sự thành thạo của người đệ tử này của con trong việc chơi đàn vīṇā.”

Rājā ‘‘sādhū’’ti paṭissuṇitvā tassa vīṇāvādanaṃ sutvā parituṭṭho taṃ gantukāmaṃ nivāretvā ‘‘mameva santike vasa, ācariyassa dinnakoṭṭhāsato upaḍḍhaṃ dassāmī’’ti āha.

The king assented, saying, "Very well," and being pleased after hearing his lute playing, he prevented Musila from leaving and said, "Reside here with me; I will give you half of what is given to the teacher."

Nhà vua nói: “Tốt lắm,” và sau khi chấp thuận, nghe tiếng đàn vīṇā của anh ta, rất hài lòng và ngăn anh ta rời đi, nói: “Hãy ở lại với ta, ta sẽ ban cho ngươi một nửa phần thưởng đã ban cho thầy của ngươi.”

Musilo ‘‘nāhaṃ ācariyato hāyāmi, samameva dethā’’ti vatvā raññā ‘‘mā evaṃ bhaṇi, ācariyo nāma mahanto, upaḍḍhameva tuyhaṃ dassāmī’’ti vutte ‘‘mama ca ācariyassa ca sippaṃ passathā’’ti vatvā rājagehato nikkhamitvā ‘‘ito sattame divase mama ca guttilācariyassa ca rājaṅgaṇe sippadassanaṃ bhavissati, taṃ passitukāmā passantū’’ti tattha tattha āhiṇḍanto ugghosesi.

Musila said, "I am not inferior to my teacher; give us both the same amount." When the king replied, "Do not speak thus; a teacher is great. I will give you only half," Musila said, "Behold the art of both my teacher and me." He then departed from the royal palace and went around proclaiming, "On the seventh day from today, there will be a display of art by me and Teacher Guttila in the royal courtyard. Those who wish to see it, may they come and see!"

Musila nói: “Con không thua kém thầy của con, xin hãy ban cho con phần thưởng ngang bằng,” và khi nhà vua nói: “Đừng nói vậy, thầy là bậc vĩ đại, ta sẽ chỉ ban cho ngươi một nửa,” anh ta nói: “Xin hãy xem nghệ thuật của con và của thầy Guttila,” rồi rời khỏi cung điện hoàng gia và đi khắp nơi, loan báo: “Bảy ngày nữa, sẽ có một buổi trình diễn nghệ thuật của con và thầy Guttila tại sân hoàng gia. Ai muốn xem thì hãy đến xem.”

1335

Mahāsatto taṃ sutvā ‘‘ayaṃ taruṇo thāmavā, ahaṃ pana jiṇṇo dubbalo, yadi pana me parājayo bhaveyya, mataṃ me jīvitā seyyaṃ, tasmā araññaṃ pavisitvā ubbandhitvā marissāmī’’ti araññaṃ gato maraṇabhayatajjito paṭinivatti.

Having heard that, the Great Being thought, "This youth is strong, but I am old and weak. If I were to be defeated, death would be better than life. Therefore, I will go to the forest and hang myself." He went to the forest, but, terrified by the fear of death, he returned.

Đại sĩ nghe điều đó,^* "Kẻ này còn trẻ, có sức mạnh, còn ta thì già yếu. Nếu ta thất bại, chết còn hơn sống. Vậy ta sẽ vào rừng thắt cổ tự tử." Thế là, bị nỗi sợ cái chết thúc giục, ngài đi vào rừng rồi quay trở lại.

Puna maritukāmo hutvā gantvā punapi maraṇabhayena paṭinivatti.

Again, wishing to die, he went, but again returned due to the fear of death.

Lại một lần nữa, ngài muốn chết, đi rồi lại quay trở lại vì sợ chết.

Evaṃ gamanāgamanaṃ karontassa taṃ ṭhānaṃ vigatatiṇaṃ ahosi.

As he went back and forth in this manner, that place became devoid of grass.

Khi ngài cứ đi đi lại lại như vậy, nơi đó trở nên trơ trụi không còn cỏ.

Atha devarājā mahāsattaṃ upasaṅkamitvā dissamānarūpo ākāse ṭhatvā evamāha ‘‘ācariya, kiṃ karosī’’ti.

Then, Sakka, the king of devas, approached the Great Being, appeared in a visible form, stood in the sky, and said, "Teacher, what are you doing?"

Bấy giờ, vua trời Đế Thích đến gần Đại sĩ, hiện hình đứng trên không trung và nói: "Thưa Thầy, Thầy đang làm gì vậy?"

Mahāsatto –

The Great Being –

Đại sĩ –

1336

327.

1337

‘‘Sattatantiṃ sumadhuraṃ, rāmaṇeyyaṃ avācayiṃ;

"I played the seven-stringed lute, so sweet and delightful;

“Tôi đã dạy đàn bảy dây rất ngọt ngào, thú vị;

1338

So maṃ raṅgamhi avheti, saraṇaṃ me hohi kosiyā’’ti–

He challenges me in the arena. Be my refuge, Kosiyā!" –

Kẻ đó thách thức tôi trên sân khấu. Xin Ngài, Kosiyā, hãy là nơi nương tựa cho tôi!” –

1339

Attano cittadukkhaṃ pavedesi.

thus expressed his mental anguish.

Ngài đã bày tỏ nỗi khổ tâm của mình.

1340

Tassattho – ahaṃ devarāja musilaṃ nāma antevāsikaṃ sattannaṃ tantīnaṃ atthitāya chajjādisattavidhasaradīpanato ca sattatantiṃ, taṃ visayaṃ katvā yathārahaṃ dvāvīsatiyā sutibhedānaṃ ahāpanato suṭṭhu madhuranti sumadhuraṃ, yathādhigatānaṃ samapaññāsāya mucchanānaṃ paribyattatāya sarassa ca vīṇāya ca aññamaññasaṃsandanena suṇantānaṃ ativiya manoramabhāvato rāmaṇeyyaṃ, saragatādivibhāgato chajjādicatubbidhaṃ gandhabbaṃ ahāpetvā gandhabbasippaṃ avācayinti vācesiṃ uggaṇhāpesiṃ sikkhāpesiṃ.

The meaning of this is: "O king of devas, Kosiyā! I taught my pupil named Musila the art of playing the lute (gandhabba), which has seven strings (sattatantiṃ) – meaning it has seven strings, and it reveals seven kinds of tones beginning with chajja (saṅgīta-svara); which is exceedingly sweet (sumadhuraṃ) – meaning it is exceedingly sweet due to not losing the appropriate twenty-two minute tones (suti); and which is delightful (rāmaṇeyyaṃ) – meaning it is extremely pleasing to listeners due to the distinctness of the fifty modes (mucchanā) and the harmonious blending of voice and lute sound, without omitting the four divisions of musical art (gandhabba), such as those connected with melody (saragatā). The word 'avācayiṃ' means 'I taught, I made him learn, I trained him.'

Ý nghĩa của câu đó là: "Này vua trời, tôi đã dạy Musila, người đệ tử của tôi, chơi đàn bảy dây (sattatantiṃ) – bởi vì nó có bảy dây, và nó có thể biểu diễn bảy loại âm thanh như chajja, v.v. – rất ngọt ngào (sumadhuraṃ) – bởi vì nó không bỏ sót hai mươi hai âm phân biệt (suti-bheda) một cách thích hợp, và nó cực kỳ dễ chịu (rāmaṇeyyaṃ) cho người nghe, bởi vì năm mươi cung bậc (mucchanā) được lĩnh hội được thể hiện rõ ràng và âm thanh của giọng hát và đàn hòa quyện với nhau. Tôi đã dạy (avācayiṃ) nghệ thuật âm nhạc (gandhabbaṃ) gồm bốn loại như saragatā, v.v., không bỏ sót.

So musilo antevāsī samāno maṃ attano ācariyaṃ raṅgamhi raṅgamaṇḍale avheti sārambhavasena attano visesaṃ dassetuṃ saṅghaṭṭiyati, ‘‘ehi sippaṃ dassehī’’ti maṃ ācikkhi, tassa me tvaṃ kosiya devarāja saraṇaṃ avassayo hohīti.

That Musila, though being my pupil, 'avheti' (challenges) me, his teacher, in the arena (raṅgamaṇḍala), meaning he speaks provocatively to show his own superiority. He said to me, 'Come, display your skill!' Therefore, O king of devas, Kosiyā, 'hohī' (be) my 'saraṇaṃ' (refuge), my support."

Kẻ đó, Musila, là đệ tử của tôi, đã thách thức (avheti) tôi, người thầy của mình, trên sân khấu (raṅgamhi raṅgamaṇḍale) để thể hiện sự đặc biệt của mình một cách kiêu ngạo, nói rằng: "Hãy đến và biểu diễn nghệ thuật!" Này Kosiyā, vua trời, xin Ngài hãy là nơi nương tựa (saraṇaṃ) cho tôi."

1341

Taṃ sutvā sakko devarājā ‘‘mā bhāyi ācariya, ahaṃ te saraṇaṃ parāyaṇa’’nti dassento –

Hearing that, Sakka, the king of devas, indicating "Do not be afraid, Teacher, I am your refuge, your ultimate resort," –

Nghe vậy, Sakka, vua trời, nói để bày tỏ rằng: "Này Thầy, đừng sợ hãi, tôi là nơi nương tựa, là chỗ dựa của Thầy." –

1342

328.

1343

‘‘Ahaṃ te saraṇaṃ homi, ahamācariyapūjako;

"I will be your refuge, I am a worshipper of teachers;

“Tôi sẽ là nơi nương tựa cho Thầy, tôi là người tôn kính các bậc thầy;

1344

Na taṃ jayissati sisso, sissamācariya jessasī’’ti–

The pupil shall not conquer you; you, teacher, shall conquer the pupil." –

Đệ tử sẽ không thắng được Thầy, Thầy sẽ thắng được đệ tử.” –

1345

Āha.

he said.

Ngài nói.

Sakkassa kira devarañño purimattabhāve mahāsatto ācariyo ahosi.

It is said that in a previous existence, the Great Being was the teacher of Sakka, the king of devas.

Được biết, trong kiếp trước của vua trời Sakka, Đại sĩ là thầy của ngài.

Tenāha ‘‘ahamācariyapūjako’’ti.

Therefore, he said, "I am a worshipper of teachers."

Vì vậy, ngài nói: "Tôi là người tôn kính các bậc thầy."

Ahaṃ ācariyānaṃ pūjako, na musilo viya yugaggāhī, mādisesu antevāsikesu ṭhitesu tādisassa ācariyassa kathaṃ parājayo, tasmā na taṃ jayissati sisso, aññadatthu sissaṃ musilaṃ ācariya tvameva jayissasi, so pana parājito vināsaṃ pāpuṇissatīti adhippāyo.

"I am one who venerates teachers, not one who contends like Musila. How could such a teacher be defeated when pupils like us are present? Therefore, the pupil will not conquer you. On the contrary, Teacher, you alone will conquer Musila the pupil. And that pupil, being defeated, will meet his destruction"—this is the intention.

"Tôi là người tôn kính các bậc thầy, không phải là kẻ cạnh tranh như Musila. Khi có những đệ tử như tôi, làm sao một người thầy như Thầy có thể thất bại được? Vì vậy, đệ tử sẽ không thắng được Thầy. Hơn nữa, Thầy sẽ thắng đệ tử Musila. Còn kẻ đó, khi đã thất bại, sẽ phải chịu sự hủy diệt." Đó là ý nghĩa.

Evañca pana vatvā ‘‘ahaṃ sattame divase sākacchāmaṇḍalaṃ āgamissāmi, tumhe vissatthā vādethā’’ti samassāsetvā gato.

Having said this, he reassured the Bodhisatta, "I will come to the discussion hall on the seventh day. You should play confidently," and then he departed.

Nói như vậy xong, ngài an ủi: "Tôi sẽ đến hội trường tranh luận vào ngày thứ bảy. Các vị hãy tự tin mà chơi đàn," rồi ngài ra đi.

1346

Sattame pana divase rājā saparivāro rājasabhāyaṃ nisīdi.

On the seventh day, the king, with his retinue, sat in the royal assembly hall.

Vào ngày thứ bảy, nhà vua cùng tùy tùng ngồi trong triều đình.

Guttilācariyo ca musilo ca sippadassanatthaṃ sajjā hutvā upasaṅkamitvā rājānaṃ vanditvā attano attano laddhāsane nisīditvā vīṇā vādayiṃsu.

Teacher Guttila and Musila, having prepared themselves for the display of their art, approached, saluted the king, sat on their respective allocated seats, and played their lutes.

Thầy Guttila và Musila đã chuẩn bị để biểu diễn nghệ thuật, họ đến gần, đảnh lễ nhà vua, rồi ngồi vào chỗ đã được ban cho và chơi đàn.

Sakko āgantvā antalikkhe aṭṭhāsi.

Sakka came and stood in the sky.

Sakka đến và đứng trên không trung.

Taṃ mahāsattova passati, itare pana na passanti.

Only the Great Being saw him; others did not.

Chỉ có Đại sĩ nhìn thấy ngài, còn những người khác thì không.

Parisā dvinnampi vādane samacittā ahosi.

The assembly's mind was equally inclined towards the performance of both.

Đám đông đều có tâm trạng như nhau đối với màn biểu diễn của cả hai.

Sakko guttilaṃ ‘‘ekaṃ tantiṃ chindā’’ti āha.

Sakka told Guttila, "Cut one string."

Sakka nói với Guttila: "Hãy cắt một dây."

Chinnāyapi tantiyā vīṇā tatheva madhuranigghosā ahosi.

Even with a string cut, the lute still produced a sweet sound as before.

Mặc dù một dây đã bị cắt, cây đàn vẫn phát ra âm thanh ngọt ngào như cũ.

Evaṃ ‘‘dutiyaṃ, tatiyaṃ, catutthaṃ, pañcamaṃ, chaṭṭhaṃ, sattamaṃ chindā’’ti āha, tāsu chinnāsupi vīṇā madhuranigghosāva ahosi.

In this manner,^* said, "Cut the second, third, fourth, fifth, sixth, and seventh^*," and even after those were cut, the lute remained with a sweet sound.

Cứ như vậy, ngài nói: "Hãy cắt dây thứ hai, thứ ba, thứ tư, thứ năm, thứ sáu, thứ bảy." Mặc dù những dây đó đã bị cắt, cây đàn vẫn phát ra âm thanh ngọt ngào.

Taṃ disvā musilo parājitabhūtarūpo pattakkhandho ahosi, parisā haṭṭhatuṭṭhā celukkhepe karontī guttilassa sādhukāramadāsi.

Seeing that, Musila, appearing defeated, lowered his head; the overjoyed and delighted assembly, waving their cloths, applauded Guttila.

Thấy vậy, Musila trông như kẻ bại trận, cúi đầu xuống. Đám đông vui mừng reo hò, vẫy khăn và tán thưởng Guttila.

Rājā musilaṃ sabhāya nīharāpesi, mahājano leḍḍudaṇḍādīhi paharanto musilaṃ tattheva jīvitakkhayaṃ pāpesi.

The king had Musila removed from the assembly hall, and the populace, striking Musila with clods and sticks, caused him to meet his end right there.

Nhà vua ra lệnh đuổi Musila ra khỏi triều đình. Đại chúng dùng gạch đá, gậy gộc, v.v., đánh Musila đến chết ngay tại đó.

1347

Sakko devānamindo mahāpurisena saddhiṃ sammodanīyaṃ katvā devalokameva gato.

Sakka, king of devas, after exchanging pleasantries with the Great Being, returned to the deva-world.

Sakka, vua của chư thiên, sau khi nói lời hoan hỷ với Đại nhân, đã trở về cõi trời.

Taṃ devatā ‘‘mahārāja, kuhiṃ gatatthā’’ti pucchitvā taṃ pavattiṃ sutvā ‘‘mahārāja, mayaṃ guttilācariyaṃ passissāma, sādhu no taṃ idhānetvā dassehī’’ti āhaṃsu.

The devas asked him, "Great king, where have you been?" and hearing the story, they said, "Great king, we wish to see Teacher Guttila; please bring him here and show him to us."

Chư thiên hỏi ngài: "Đại vương, Ngài đã đi đâu vậy?" và sau khi nghe câu chuyện, họ nói: "Đại vương, chúng con muốn gặp Thầy Guttila. Xin Ngài hãy đưa ngài ấy đến đây và cho chúng con chiêm ngưỡng!"

Sakko devānaṃ vacanaṃ sutvā mātaliṃ āṇāpesi ‘‘gaccha vejayantarathena amhākaṃ guttilācariyaṃ ānehi, devatā taṃ dassanakāmā’’ti, so tathā akāsi.

Sakka, hearing the words of the devas, commanded Mātali, "Go, bring our Teacher Guttila with the Vejayanta chariot; the devas wish to see him," and he did so.

Sakka nghe lời chư thiên, liền ra lệnh cho Mātali: "Hãy đi, dùng cỗ xe Vejayanta mang Thầy Guttila của chúng ta đến đây, chư thiên muốn gặp ngài ấy." Và Mātali đã làm theo.

Sakko mahāsattena saddhiṃ sammodanīyaṃ katvā evamāha ‘‘ācariya, vīṇaṃ vādaya, devatā sotukāmā’’ti.

Sakka, after exchanging pleasantries with the Great Being, said, "Teacher, play the lute; the devas wish to hear it."

Sakka nói lời hoan hỷ với Đại sĩ và nói: "Thưa Thầy, xin hãy chơi đàn, chư thiên muốn nghe."

‘‘Mayaṃ sippūpajīvino, vetanena vinā sippaṃ na dassemā’’ti.

"^* are those who live by our craft; we do not display our craft without payment."

"Chúng tôi sống bằng nghề thủ công, không biểu diễn nghệ thuật mà không có thù lao."

‘‘Kīdisaṃ pana vetanaṃ icchasī’’ti.

"What kind of payment do you desire?"

"Vậy Thầy muốn thù lao như thế nào?"

‘‘Nāññena me vetanena kiccaṃ atthi, imāsaṃ pana devatānaṃ attanā attanā pubbekatakusalakathanameva me vetanaṃ hotū’’ti āha.

"I have no need for any other payment; let the telling by these devas, each by themselves, of the wholesome deeds performed in previous existences be my payment."

"Tôi không cần thù lao nào khác, nhưng xin cho việc kể lại những thiện nghiệp đã làm trong kiếp trước của từng vị thiên nữ này làm thù lao cho tôi."

Tā ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchiṃsu.

They assented, saying, "So be it!"

Họ đồng ý: "Tốt lắm!"

Atha mahāsatto pāṭekkaṃ tāhi tadā paṭiladdhasampattikittanamukhena tassā hetubhūtaṃ purimattabhāve kataṃ sucaritaṃ āyasmā mahāmoggallāno viya pucchanto ‘‘abhikkantena vaṇṇenā’’tiādigāthāhi pucchi.

Then the Great Being, like Venerable Mahāmoggallāna, questioned each of them by way of glorifying the present attainment they had received, and the good conduct performed in their previous existences that was the cause of that attainment, with verses beginning "Of exceeding beauty."

Bấy giờ, Đại sĩ, giống như Tôn giả Mahāmoggallāna, đã hỏi từng vị thiên nữ bằng các câu kệ bắt đầu bằng "abhikkantena vaṇṇenā" (Với vẻ đẹp rực rỡ), thông qua việc ca ngợi những thành tựu mà họ đã đạt được vào thời điểm đó, và hỏi về những hạnh lành đã làm trong kiếp trước là nguyên nhân của những thành tựu đó.

Tāpi ‘‘vatthuttamadāyikā nārī’’tiādinā yathā etarahi therassa, evameva tassa byākariṃsu.

And they, just as they answered the Elder Moggallāna now, answered him similarly, beginning with "The woman who gave the best cloth."

Các vị thiên nữ đó cũng đã trả lời ngài, giống như họ đã trả lời Tôn giả vào thời điểm hiện tại, bắt đầu bằng "vatthuttamadāyikā nārī" (Người phụ nữ đã cúng dường y phục tối thượng).

Tena vuttaṃ ‘‘moggallāna tā devatā na kevalaṃ tayā eva pucchitā evaṃ byākariṃsu, atha kho pubbe mayāpi pucchitā evameva byākariṃsū’’ti.

Therefore, it was said, "Moggallāna, those devas did not answer thus only when questioned by you, but in the past, when questioned by me, they answered just so."

Vì vậy, đã nói rằng: "Này Moggallāna, các vị thiên nữ đó không chỉ trả lời như vậy khi được con hỏi, mà trước đây, khi ta hỏi, họ cũng đã trả lời như vậy."

1348

Tā kira itthiyo kassapasammāsambuddhakāle manussattabhāve ṭhitā taṃ taṃ puññaṃ akaṃsu.

It is said that those women, when they were human beings during the time of Kassapa Sammāsambuddha, performed various merits.

Được biết, những người phụ nữ đó, vào thời Đức Phật Kassapa Chánh Đẳng Giác, khi còn là con người, đã làm những công đức đó.

Tattha ekā itthī vatthaṃ adāsi, ekā sumanamālaṃ, ekā gandhaṃ, ekā uḷārāni phalāni, ekā ucchurasaṃ, ekā bhagavato cetiye gandhapañcaṅgulikaṃ adāsi, ekā uposathaṃ upavasi, ekā upakaṭṭhāya velāya nāvāya bhuñjantassa bhikkhuno udakaṃ adāsi, ekā kodhanānaṃ sassusasurānaṃ akkodhanā upaṭṭhānaṃ akāsi, ekā dāsī hutvā atanditācārā ahosi, eko piṇḍacārikassa bhikkhuno khīrabhattaṃ adāsi, ekā phāṇitaṃ adāsi, ekā ucchukhaṇḍaṃ adāsi, ekā timbarusakaṃ adāsi, ekā kakkārikaṃ adāsi, ekā eḷālukaṃ adāsi, ekā valliphalaṃ adāsi, ekā phārusakaṃ adāsi, ekā aṅgārakapallaṃ adāsi, ekā sākamuṭṭhiṃ adāsi, ekā pupphakamuṭṭhiṃ adāsi, ekā mūlakalāpaṃ adāsi, ekā nimbamuṭṭhiṃ adāsi, ekā kañjikaṃ adāsi, ekā tilapiññākaṃ adāsi, ekā kāyabandhanaṃ adāsi, ekā aṃsabaddhakaṃ adāsi, ekā āyogapaṭṭaṃ adāsi, ekā vidhūpanaṃ, ekā tālavaṇṭaṃ, ekā morahatthaṃ, ekā chattaṃ, ekā upāhanaṃ, ekā pūvaṃ, ekā modakaṃ, ekā sakkhalikaṃ adāsi.

Among them, one woman gave cloth, one gave a garland of jasmine, one gave perfume, one gave excellent fruits, one gave sugarcane juice, one gave a five-finger mark of perfume on the Bhagavan's cetiya, one observed Uposatha, one gave water to a bhikkhu who was eating near noontime, one served angry mothers-in-law and fathers-in-law without anger, one, as a servant, was diligent in her duties, one gave milk-rice to a bhikkhu on alms-round, one gave treacle, one gave a piece of sugarcane, one gave a timbarusaka fruit, one gave a kakkārika fruit, one gave an eḷāluka fruit, one gave a valliphala fruit, one gave a phārusaka fruit, one gave an iron pan (for embers), one gave a handful of vegetables, one gave a handful of flowers, one gave a bundle of roots, one gave a handful of neem leaves, one gave sour gruel, one gave sesame cake, one gave a waist-band, one gave a shoulder-band, one gave a loincloth, one gave a fan, one gave a palm-leaf fan, one gave a peacock-feather fan, one gave an umbrella, one gave sandals, one gave a cake, one gave a sweetmeat, and one gave a sugar candy.

Trong số đó, một người phụ nữ đã cúng dường y phục, một người cúng dường vòng hoa lài, một người cúng dường hương, một người cúng dường trái cây tuyệt hảo, một người cúng dường nước mía, một người cúng dường năm ngón tay tẩm hương tại tháp của Đức Thế Tôn, một người giữ giới Uposatha, một người cúng dường nước cho một tỳ khưu đang thọ thực trên thuyền vào buổi trưa, một người không giận dữ mà phụng dưỡng cha mẹ chồng hay giận dữ, một người làm người hầu nhưng không lười biếng, một người cúng dường sữa gạo cho một tỳ khưu khất thực, một người cúng dường đường phèn, một người cúng dường mía khúc, một người cúng dường quả timbaru, một người cúng dường dưa chuột, một người cúng dường dưa leo, một người cúng dường quả bầu, một người cúng dường quả phārusaka, một người cúng dường chậu than, một người cúng dường một nắm rau, một người cúng dường một nắm hoa, một người cúng dường một bó củ cải, một người cúng dường một nắm lá nimb, một người cúng dường cháo, một người cúng dường bánh dầu mè, một người cúng dường dây lưng, một người cúng dường dây đeo vai, một người cúng dường đai lưng, một người cúng dường quạt tay, một người cúng dường quạt lá cọ, một người cúng dường quạt lông công, một người cúng dường dù, một người cúng dường dép, một người cúng dường bánh, một người cúng dường bánh modaka, một người cúng dường bánh sakkhalika.

Tā ekekā accharāsahassaparivārā pahatiyā deviddhiyā virājamānā tāvatiṃsabhavane sakkassa devarājassa paricārikā hutvā nibbattā guttilācariyena pucchitā ‘‘vatthuttamadāyikā nārī’’tiādinā attanā attanā katakusalaṃ paṭipāṭiyā byākariṃsu.

Each of those, attended by a thousand nymphs, shining with great divine splendor, were reborn as attendants of Sakka, the king of devas, in the Tāvatiṃsa realm, and when questioned by Teacher Guttila, they sequentially explained their wholesome deeds, beginning with "The woman who gave the best cloth."

Mỗi vị thiên nữ đó, được một ngàn tiên nữ vây quanh, tỏa sáng với thần thông mạnh mẽ, đã tái sinh làm người hầu của vua trời Sakka trong cõi trời Tāvatiṃsa. Khi được Thầy Guttila hỏi, họ đã lần lượt kể lại những thiện nghiệp mình đã làm, bắt đầu bằng "vatthuttamadāyikā nārī" (Người phụ nữ đã cúng dường y phục tối thượng).

1349

329.

1350

‘‘Abhikkantena vaṇṇena, yā tvaṃ tiṭṭhasi devate;

"Of exceeding beauty, O deity, you stand;

“Này thiên nữ, với vẻ đẹp rực rỡ,

1351

Obhāsentī disā sabbā, osadhī viya tārakā.

Illuminating all directions, like the star of healing herbs.

Ngươi đứng đó, chiếu sáng khắp mọi phương, như sao thuốc.”

1352

330.

1353

‘‘Kena tetādiso vaṇṇo, kena te idha mijjhati;

"By what is your complexion like this? By what do you succeed here?

“Do đâu mà ngươi có vẻ đẹp như vậy? Do đâu mà điều ước của ngươi được thành tựu nơi đây?

1354

Uppajjanti ca te bhogā, ye keci manaso piyā.

And all your desired enjoyments arise.

Và mọi của cải mà ngươi mong muốn đều phát sinh.”

1355

331.

1356

‘‘Pucchāmi taṃ devi mahānubhāve, manussabhūtā kimakāsi puññaṃ;

"I ask you, goddess of great might: What merit did you perform when you were human?

“Này thiên nữ có đại uy lực, tôi hỏi ngươi, khi còn là người, ngươi đã làm thiện nghiệp gì?

1357

Kenāsi evaṃ jalitānubhāvā, vaṇṇo ca te sabbadisā pabhāsatī’’ti.

By what are you thus of shining might, and your complexion illuminates all directions?"

Do đâu mà ngươi có uy lực rực rỡ như vậy, và vẻ đẹp của ngươi chiếu sáng khắp mọi phương?”

1358

332.

1359

‘‘Sā devatā attamanā, moggallānena pucchitā;

"That deity, delighted, questioned by Moggallāna,

“Vị thiên nữ đó, hoan hỷ, khi được Moggallāna hỏi,”

1360

Pañhaṃ puṭṭhā viyākāsi, yassa kammassidaṃ phalaṃ’’.

Being asked a question, she explained the fruit of which deed this was."

“Đây là quả của nghiệp nào?” được hỏi, nàng đã giải đáp.

1361

333.

1362

‘‘Vatthuttamadāyikā nārī, pavarā hoti naresu nārīsu;

"A woman who gives the best cloth, is supreme among women and men;

“Nữ nhân dâng cúng y phục tối thượng, là bậc tối thắng trong hàng nam nhân và nữ nhân;

1363

Evaṃ piyarūpadāyikā manāpaṃ, dibbaṃ sā labhate upecca ṭhānaṃ.

Giving such a pleasing form, she attains a delightful divine abode.

Như vậy, người nữ dâng cúng vật đáng yêu, được một vị trí chốn trời đáng hân hoan.

1364

334.

1365

‘‘Tassā me passa vimānaṃ, accharā kāmavaṇṇinīhamasmi;

"See my mansion; I am a nymph of desirable beauty;

Tỳ khưu có đại uy lực, hãy xem thiên cung của tôi, tôi là một tiên nữ có sắc đẹp khả ái;

1366

Accharāsahassassāhaṃ, pavarā passa puññānaṃ vipākaṃ.

I am supreme among a thousand nymphs; see the result of merits.

Tôi là bậc tối thắng trong ngàn tiên nữ, hãy xem quả báo của các phước lành.

1367

335.

1368

‘‘Tena metādiso vaṇṇo, tena me idha mijjhati;

"Therefore my complexion is thus, therefore I succeed here;

Do đó, tôi có sắc đẹp như vậy, do đó, tôi thành tựu ở đây;

1369

Uppajjanti ca me bhogā, ye keci manaso piyā.

And all my desired enjoyments arise.

Và những tài sản nào tôi yêu thích trong tâm đều phát sinh cho tôi.

1370

336.

1371

‘‘Akkhāmi te bhikkhu mahānubhāva, manussabhūtā yamakāsi puññaṃ;

"I will tell you, O bhikkhu of great might, the merit I performed when human;

Này Tỳ khưu có đại uy lực, tôi sẽ nói cho ngài biết phước lành mà tôi đã tạo khi còn là người;

1372

Tenamhi evaṃ jalitānubhāvā, vaṇṇo ca me sabbadisā pabhāsatī’’ti.

Therefore am I thus of shining might, and my complexion illuminates all directions."

Do đó, tôi có uy lực rực rỡ như vậy, và sắc đẹp của tôi chiếu sáng khắp mọi phương.”

1373

(Yathā ca ettha, evaṃ upari sabbavimānesu vitthāretabbaṃ.)

(And as here, so should it be expanded in all vimānas above.)

(Tương tự như ở đây, tất cả các thiên cung ở trên cũng nên được giải thích chi tiết.)

1374

341.

1375

‘‘Pupphuttamadāyikā nārī, pavarā hoti naresu nārīsu…pe….

"A woman who gives the best flowers, is supreme among women and men…etc….

“Nữ nhân dâng cúng hoa tối thượng, là bậc tối thắng trong hàng nam nhân và nữ nhân…pe….

1376

349.

1377

‘‘Gandhuttamadāyikā nārī, pavarā hoti naresu nārīsu…pe….

"A woman who gives the best perfumes, is supreme among women and men…etc….

“Nữ nhân dâng cúng hương tối thượng, là bậc tối thắng trong hàng nam nhân và nữ nhân…pe….

1378

357.

1379

‘‘Phaluttamadāyikā nārī…pe….

"A woman who gives the best fruits…etc….

“Nữ nhân dâng cúng quả tối thượng…pe….

1380

365.

1381

‘‘Rasuttamadāyikā nārī…pe….

"A woman who gives the best tastes…etc….

“Nữ nhân dâng cúng vị tối thượng…pe….

1382

373.

1383

‘‘Gandhapañcaṅgulikaṃ ahamadāsiṃ,kassapassa bhagavato thūpamhi…pe….

"I applied a five-finger mark of perfume on the stūpa of Bhagavan Kassapa…etc….

“Tôi đã dâng cúng năm ngón tay bằng hương tại tháp của Đức Thế Tôn Kassapa…pe….

1384

381.

1385

‘‘Bhikkhū ca ahaṃ bhikkhuniyo ca, addasāsiṃ panthapaṭipanne;

"I saw bhikkhus and bhikkhunīs on their journey;

Tôi đã thấy các Tỳ khưu và Tỳ khưu ni đang đi trên đường;

1386

Tesāhaṃ dhammaṃ sutvāna, ekūposathaṃ upavasissaṃ.

Having heard the Dhamma from them, I observed the Uposatha once.

Sau khi nghe Pháp từ họ, tôi đã giữ một ngày Uposatha.

1387

382.

1388

‘‘Tassā me passa vimānaṃ…pe….

"See my mansion…etc….

Hãy xem thiên cung của tôi…pe….

1389

389.

1390

‘‘Udake ṭhitā udakamadāsiṃ, bhikkhuno cittena vippasannena…pe….

"Standing in the water, I gave water to a bhikkhu with a serene mind…etc….

Tôi đứng dưới nước đã dâng nước cho một Tỳ khưu với tâm hoan hỷ…pe….

1391

397.

1392

‘‘Sassuñcāhaṃ sasurañca, caṇḍike kodhane ca pharuse ca;

"My mother-in-law and father-in-law were cruel, angry, and harsh;

Tôi đã phụng sự cha chồng và mẹ chồng, những người hung dữ, nóng nảy và thô bạo;

1393

Anusūyikā upaṭṭhāsiṃ, appamattā sakena sīlena…pe….

I attended them without envy, diligent in my own virtue…etc….

Tôi không đố kỵ, cẩn thận với giới hạnh của mình…pe….

1394

405.

1395

‘‘Parakammakarī āsiṃ, atthenātanditā dāsī;

"I was a maidservant working for others, diligent in duty;

Tôi là người làm công cho người khác, một nữ tỳ siêng năng vì lợi ích;

1396

Akkodhanānatimāninī, saṃvibhāginī kakassa bhāgassa…pe….

Not angry, not conceited, sharing my share of food…etc….

Không giận dữ, không kiêu ngạo, chia sẻ phần của mình…pe….

1397

413.

1398

‘‘Khīrodanaṃ ahamadāsiṃ, bhikkhuno piṇḍāya carantassa;

"I gave milk-rice to a bhikkhu on alms-round;

Tôi đã dâng cúng cơm sữa cho một Tỳ khưu đang đi khất thực;

1399

Evaṃ karitvā kammaṃ, sugatiṃ upapajja modāmi…pe….

Having performed such a deed, I rejoice, reborn in a good destination…etc….

Sau khi làm việc thiện như vậy, tôi tái sinh vào cõi lành và hoan hỷ…pe….

1400

421.

1401

‘‘Phāṇitaṃ ahamadāsiṃ…pe….

"I gave treacle…etc….

Tôi đã dâng cúng đường phèn…pe….

1402

429.

1403

‘‘Ucchukhaṇḍikaṃ ahamadāsiṃ…pe….

"I gave a piece of sugarcane…etc….

Tôi đã dâng cúng khúc mía…pe….

1404

437.

1405

‘‘Timbarusakaṃ ahamadāsiṃ…pe….

"I gave a timbarusaka fruit…etc….

Tôi đã dâng cúng quả Timbarusaka…pe….

1406

445.

1407

‘‘Kakkārikaṃ ahamadāsiṃ…pe….

"I gave a kakkārika fruit…etc….

Tôi đã dâng cúng quả Kakkārika…pe….

1408

453.

1409

‘‘Eḷālukaṃ ahamadāsiṃ…pe….

"I gave an eḷāluka fruit…etc….

Tôi đã dâng cúng quả Eḷāluka…pe….

1410

461.

1411

‘‘Valliphalaṃ ahamadāsiṃ…pe….

"I gave a valliphala fruit…etc….

Tôi đã dâng cúng quả dây leo…pe….

1412

469.

1413

‘‘Phārusakaṃ ahamadāsiṃ…pe….

"I gave a phārusaka fruit…etc….

Tôi đã dâng cúng quả Phārusaka…pe….

1414

477.

1415

‘‘Hatthappatāpakaṃ ahamadāsiṃ…pe….

"I gave an ember-pan…etc….

Tôi đã dâng cúng một cái lò sưởi tay…pe….

1416

485.

1417

‘‘Sākamuṭṭhiṃ ahamadāsiṃ…pe….

"I gave a handful of vegetables…etc….

Tôi đã dâng cúng một nắm rau…pe….

1418

493.

1419

‘‘Pupphakamuṭṭhiṃ ahamadāsiṃ…pe….

"I gave a handful of flowers…etc….

Tôi đã dâng cúng một nắm hoa…pe….

1420

501.

1421

‘‘Mūlakaṃ ahamadāsiṃ…pe….

"I gave a mūlaka…etc….

Tôi đã dâng cúng củ cải…pe….

1422

509. ‘‘Nimbamuṭṭhiṃ ahamadāsiṃ…pe….

509. "I gave a handful of neem leaves…etc….

509. Tôi đã dâng cúng một nắm lá Neem…pe….

1423

517. ‘‘Ambakañjikaṃ ahamadāsiṃ…pe….

517. "I gave sour gruel…etc….

517. Tôi đã dâng cúng nước chua xoài…pe….

1424

525. ‘‘Doṇinimmajjaniṃ ahamadāsiṃ…pe….

525. "I gave sesame cake…etc….

525. Tôi đã dâng cúng bột mè dầu…pe….

1425

533. ‘‘Kāyabandhanaṃ ahamadāsiṃ…pe….

533. ‘‘I gave a waist-band… (etc.).

533. Tôi đã dâng cúng dây lưng…pe….

1426

541. ‘‘Aṃsabaddhakaṃ ahamadāsiṃ…pe….

541. ‘‘I gave a shoulder-strap… (etc.).

541. Tôi đã dâng cúng khăn vai…pe….

1427

549. ‘‘Āyogapaṭṭaṃ ahamadāsiṃ…pe….

549. ‘‘I gave a breast-band… (etc.).

549. Tôi đã dâng cúng dây buộc…pe….

1428

557. ‘‘Vidhūpanaṃ ahamadāsiṃ…pe….

557. ‘‘I gave a square fan… (etc.).

557. Tôi đã dâng cúng quạt vuông…pe….

1429

565. ‘‘Tālavaṇṭaṃ ahamadāsiṃ…pe….

565. ‘‘I gave a palm-leaf fan… (etc.).

565. Tôi đã dâng cúng quạt lá cọ…pe….

1430

573. ‘‘Morahatthaṃ ahamadāsiṃ…pe….

573. ‘‘I gave a peacock-feather fan… (etc.).

573. Tôi đã dâng cúng quạt lông công…pe….

1431

581. ‘‘Chattaṃ ahamadāsiṃ…pe….

581. ‘‘I gave an umbrella… (etc.).

581. Tôi đã dâng cúng dù…pe….

1432

589. ‘‘Upāhanaṃ ahamadāsiṃ…pe….

589. ‘‘I gave sandals… (etc.).

589. Tôi đã dâng cúng dép…pe….

1433

597. ‘‘Pūvaṃ ahamadāsiṃ…pe….

597. ‘‘I gave cakes… (etc.).

597. Tôi đã dâng cúng bánh ngọt…pe….

1434

605. ‘‘Modakaṃ ahamadāsiṃ…pe….

605. ‘‘I gave sweetmeats… (etc.).

605. Tôi đã dâng cúng bánh Modaka…pe….

1435

613. ‘‘Sakkhalikaṃ ahamadāsiṃ, bhikkhuno piṇḍāya carantassa…pe….

613. ‘‘I gave jaggery to a bhikkhu on his alms round… (etc.).

613. Tôi đã dâng cúng kẹo đường cho một Tỳ khưu đang đi khất thực…pe….

1436

614.

1437

‘‘Tassā me passa vimānaṃ, accharā kāmavaṇṇinīhamasmiṃ;

‘‘Behold my mansion! I am a celestial nymph of desired form;

Tỳ khưu có đại uy lực, hãy xem thiên cung của tôi, tôi là một tiên nữ có sắc đẹp khả ái;

1438

Accharāsahassassāhaṃ, pavarā passa puññānaṃ vipākaṃ.

I am supreme among a thousand celestial nymphs. Behold the ripening of my merits.

Tôi là bậc tối thắng trong ngàn tiên nữ, hãy xem quả báo của các phước lành.

1439

615. ‘‘Tena metādiso vaṇṇo…pe… vaṇṇo ca me sabbadisā pabhāsatī’’ti.

615. ‘‘Therefore, such is my complexion… (etc.)… and my complexion illuminates all directions.’’

615. “Do đó, tôi có sắc đẹp như vậy…pe… sắc đẹp của tôi chiếu sáng khắp mọi phương.”

1440

Evaṃ mahāsatto tāhi devatāhi katasucarite byākate tuṭṭhamānaso sammodanaṃ karonto attano ca sucaritacaraṇe yuttapayuttataṃ vivaṭṭajjhāsayatañca pavedento āha –

Thus, the Great Being, with a mind delighted by the declarations of good deeds by these devatās, making an appreciation and proclaiming his own diligent practice of wholesome conduct and his aspiration for release from saṃsāra, said:

Đại Bồ tát, với tâm hoan hỷ khi các vị thiên nữ ấy đã giải thích những thiện nghiệp của mình, đã nói lên sự hoan hỷ, đồng thời tuyên bố sự tinh tấn và ý hướng thoát ly của mình –

1441

617.

1442

‘‘Svāgataṃ vata me ajja, suppabhātaṃ suhuṭṭhitaṃ;

‘‘Indeed, my coming here today is auspicious; it is a good dawn and a good arising,

“Thật là một sự đến tốt đẹp cho tôi hôm nay, một buổi sáng tốt lành, một sự thức dậy tốt đẹp;

1443

Yaṃ addasāmi devatāyo, accharā kāmavaṇṇiniyo.

Since I have seen the devatās, celestial nymphs of desired form.

Vì tôi đã thấy các thiên nữ, các tiên nữ có sắc đẹp khả ái.

1444

618.

1445

‘‘Imāsāhaṃ dhammaṃ sutvā, kāhāmi kusalaṃ bahuṃ;

‘‘Having heard the Dhamma from them, I shall perform much wholesome action;

Sau khi nghe Pháp từ họ, tôi sẽ tạo nhiều thiện nghiệp;

1446

Dānena samacariyāya, saññamena damena ca;

Through generosity, equitable conduct, restraint, and discipline;

Bằng sự bố thí, sự sống hòa hợp, sự tự chế và sự điều phục;

1447

Svāhaṃ tattha gamissāmi, yattha gantvā na socare’’ti.

And I shall go to that place, where, having gone, one does not sorrow.’’

Tôi sẽ đi đến nơi mà khi đến đó sẽ không còn sầu khổ.”

1448

333. Tattha vatthuttamadāyikāti vatthānaṃ uttamaṃ seṭṭhaṃ, vatthesu vā bahūsu uccinitvā gahitaṃ ukkaṃsagataṃ pavaraṃ koṭibhūtaṃ vatthaṃ vatthuttamaṃ, tassa dāyikā.

333. Therein, vatthuttamadāyikā means one who gave the best, the most excellent cloth, or a preeminent, superior, ultimate cloth chosen from many cloths. She is a giver of that best cloth.

333. Ở đây, vatthuttamadāyikā có nghĩa là người dâng cúng y phục tối thượng, tức là y phục cao quý nhất, được chọn lọc từ nhiều y phục, đạt đến đỉnh cao của sự xuất sắc. Nguyên tắc tương tự cũng áp dụng cho “pupphuttamadāyikā” (người dâng cúng hoa tối thượng) và các từ khác. Piyarūpadāyikā có nghĩa là người dâng cúng vật phẩm có bản chất đáng yêu và chủng loại đáng yêu. Manāpaṃ có nghĩa là làm tăng trưởng tâm. Dibbaṃ có nghĩa là thuộc về cõi trời, vì nó tồn tại ở cõi trời. Upecca có nghĩa là đạt được, hoặc có ý định, “mong tôi đạt được điều như vậy”. Ṭhānaṃ có nghĩa là một vị trí như thiên cung, hoặc quyền lực. Cũng có một cách đọc là “manāpā”, có nghĩa là trở thành người làm tăng trưởng tâm của người khác.

‘‘Pupphuttamadāyikā’’tiādīsupi eseva nayo.

The same method applies to "pupphuttamadāyikā" and so forth.

Nguyên tắc tương tự cũng áp dụng cho “pupphuttamadāyikā” (người dâng cúng hoa tối thượng) và các từ khác.

Piyarūpadāyikāti piyasabhāvassa piyajātikassa ca vatthuno dāyikā.

Piyarūpadāyikā means a giver of an object of a lovely nature and a lovely kind.

Piyarūpadāyikā có nghĩa là người dâng cúng vật phẩm có bản chất đáng yêu và chủng loại đáng yêu.

Manāpanti manavaḍḍhanakaṃ.

Manāpaṃ means delightful to the mind.

Manāpaṃ có nghĩa là làm tăng trưởng tâm.

Dibbanti divi bhavattā dibbaṃ.

Dibbaṃ means divine because it exists in the divine realm.

Dibbaṃ có nghĩa là thuộc về cõi trời, vì nó tồn tại ở cõi trời.

Upeccāti upagantvā cetetvā, ‘‘edisaṃ labheyya’’nti pakappetvāti attho.

Upecca means having approached and intended, meaning having purposed, "May I obtain such (bliss)."

Upecca có nghĩa là đạt được, hoặc có ý định, “mong tôi đạt được điều như vậy”.

Ṭhānanti vimānādikaṃ ṭhānaṃ, issariyaṃ vā.

Ṭhānaṃ means a place such as a vimāna, or sovereignty.

Ṭhānaṃ có nghĩa là một vị trí như thiên cung, hoặc quyền lực.

‘‘Manāpā’’tipi pāṭho, aññesaṃ manavaḍḍhanakā hutvāti attho.

Another reading is ‘‘Manāpā’’, meaning "having become delightful to others."

Cũng có một cách đọc là “manāpā”, có nghĩa là trở thành người làm tăng trưởng tâm của người khác.

1449

334. Passa puññānaṃ vipākanti vatthuttamadānassa nāma idamīdisaṃ phalaṃ passāti attanā laddhasampattiṃ sambhāventī vadati.

334. Passa puññānaṃ vipākaṃ means "Behold such a result of the offering of the best cloth," saying this while extolling the divine attainment she had received.

334. Passa puññānaṃ vipākaṃ có nghĩa là “hãy xem quả báo của các phước lành”, nói lên sự giàu có mà nàng đã đạt được, rằng “hãy xem quả báo như vậy của việc dâng cúng y phục tối thượng”.

1450

341. Pupphuttamadāyikāti ratanattayapūjāvasena pupphuttamadāyikā, tathā gandhuttamadāyikāti daṭṭhabbā.

341. Pupphuttamadāyikā means a giver of the best flowers by way of offering to the Triple Gem, and similarly, a giver of the best perfumes should be understood.

341. Pupphuttamadāyikā nên được hiểu là người dâng cúng hoa tối thượng theo cách cúng dường Tam Bảo, và tương tự, người dâng cúng hương tối thượng. Ở đây, hoa tối thượng là hoa lài, v.v., hương tối thượng là hương chiên đàn, v.v., quả tối thượng là quả mít, v.v., và vị tối thượng là sữa bò, bơ, v.v.

Tattha pupphuttamaṃ sumanapupphādi, gandhuttamaṃ candanagandhādi, phaluttamaṃ panasaphalādi, rasuttamaṃ gorasasappiādi veditabbaṃ.

Therein, the best flowers are jasmine and so forth; the best perfumes are sandalwood fragrance and so forth; the best fruits are jackfruit and so forth; the best tastes are milk essence, ghee, and so forth.

Ở đây, hoa tối thượng là hoa lài, v.v., hương tối thượng là hương chiên đàn, v.v., quả tối thượng là quả mít, v.v., và vị tối thượng là sữa bò, bơ, v.v.

1451

373. Gandhapañcaṅgulikanti gandhena pañcaṅgulikadānaṃ.

373. Gandhapañcaṅgulikaṃ means the offering of a five-finger mark of fragrance.

373. Gandhapañcaṅgulikaṃ có nghĩa là dâng cúng năm ngón tay bằng hương. Kassapassa bhagavato thūpamhi có nghĩa là tại tháp vàng một dojana của Đức Phật Chánh Đẳng Giác Kassapa.

Kassapassa bhagavato thūpamhīti kassapasammāsambuddhassa yojanike kanakathūpe.

Kassapassa bhagavato thūpamhi means at the gold stupa, one yojana in height, of Kassapa Sammāsambuddha.

Kassapassa bhagavato thūpamhi có nghĩa là tại tháp vàng một dojana của Đức Phật Chánh Đẳng Giác Kassapa.

1452

381. Panthapaṭipanneti maggaṃ gacchante.

381. Panthapaṭipanne means those traveling on the road.

381. Panthapaṭipanne có nghĩa là những người đang đi trên đường. Ekūposathaṃ có nghĩa là giữ giới Uposatha trong một ngày.

Ekūposathanti ekadivasaṃ uposathavāsaṃ.

Ekūposathaṃ means observing the Uposatha for one day.

Ekūposathaṃ có nghĩa là giữ giới Uposatha trong một ngày.

1453

389. Udakamadāsinti mukhavikkhālanatthaṃ pivanatthañca udakaṃ pānīyaṃ adāsiṃ.

389. Udakamadāsiṃ means "I gave water for washing the mouth and for drinking."

389. Udakamadāsiṃ có nghĩa là “tôi đã dâng nước uống để rửa miệng và uống”.

1454

397. Caṇḍiketi caṇḍe.

397. Caṇḍike means fierce ones.

397. Caṇḍike có nghĩa là hung dữ. Anusūyikā có nghĩa là không đố kỵ.

Anusūyikāti usūyā rahitā.

Anusūyikā means free from envy.

Anusūyikā có nghĩa là không đố kỵ.

1455

405. Parakammakarīti paresaṃ veyyāvaccakārinī.

405. Parakammakarī means one who performs services for others.

405. Parakammakarī có nghĩa là người làm công việc cho người khác. Atthenā có nghĩa là vì công việc. Saṃvibhāginī sakassa bhāgassā có nghĩa là người có thói quen chia sẻ phần của mình cho những ai cần.

Atthenāti atthakiccena.

Atthenā means by the necessity of a matter.

Atthenā có nghĩa là vì công việc.

Saṃvibhāginī sakassa bhāgassāti atthikānaṃ attanā paṭiladdhabhāgassa saṃvibhajanasīlā.

Saṃvibhāginī sakassa bhāgassā means one who has the custom of sharing her own obtained portion with those who are in need.

Saṃvibhāginī sakassa bhāgassā có nghĩa là người có thói quen chia sẻ phần của mình cho những ai cần.

1456

413. Khīrodananti khīrasammissaṃ odanaṃ, khīrena saddhiṃ odanaṃ vā.

413. Khīrodanaṃ means rice mixed with milk, or rice together with milk.

413. Khīrodanaṃ có nghĩa là cơm trộn sữa, hoặc cơm với sữa.

1457

437. Timbarusakanti tiṇḍukaphalaṃ.

437. Timbarusakaṃ means the fruit of the tinduka tree.

437. Timbarusakaṃ có nghĩa là quả Tiṇḍuka. Một số người nói rằng Timbarusa là một loại cây dây leo giống như dưa chuột, và quả của nó được gọi là Timbarusaka.

Tipusasadisā ekā vallijāti timbarusaṃ, tassa phalaṃ timbarusakanti vadanti.

Some say that timbarusa is a kind of creeper similar to a cucumber, and its fruit is timbarusaka.

Một số người nói rằng Timbarusa là một loại cây dây leo giống như dưa chuột, và quả của nó được gọi là Timbarusaka.

1458

445. Kakkārikanti khuddakeḷālukaṃ, tipusanti ca vadanti.

445. Kakkārikaṃ means a small cucumber, and some also call it tipusa (cucumber).

445. Kakkārikaṃ có nghĩa là dưa chuột nhỏ, và cũng được gọi là dưa chuột. (tipusaṃ).

1459

477. Hatthappatāpakanti mandāmukhiṃ.

477. Hatthappatāpakaṃ means a small, shallow cooking pot.

477. Hatthappatāpakaṃ có nghĩa là một cái lò sưởi tay.

1460

517. Ambakañjikanti ambilakañjikaṃ.

517. Ambakañjikaṃ means sour gruel.

517. Ambakañjikaṃ có nghĩa là nước chua xoài.

1461

525. Doṇinimmajjaninti satelaṃ tilapiññākaṃ.

525. Doṇinimmajjanī means oil-mixed sesame-cake.

525. Doṇinimmajjaniṃ có nghĩa là bột mè dầu.

1462

557. Vidhūpananti caturassabījaniṃ.

557. Vidhūpanaṃ means a square fan.

557. Vidhūpanaṃ có nghĩa là một cái quạt vuông.

1463

565. Tālavaṇṭanti tālapattehi katamaṇḍalabījaniṃ.

565. Tālavaṇṭaṃ means a circular fan made from palm leaves.

565. Tālavaṇṭaṃ có nghĩa là một cái quạt tròn làm bằng lá cọ.

1464

573. Morahatthanti mayūrapiñche hi kataṃ makasabījaniṃ.

573. Morahatthaṃ means a fly-whisk made from peacock feathers.

573. Morahatthaṃ có nghĩa là một cái quạt xua muỗi làm bằng lông công.

1465

617. Svāgataṃ vata meti mayhaṃ idhāgamanaṃ sobhanaṃ vata aho sundaraṃ.

617. Svāgataṃ vata me means "Indeed, my coming here is beautiful, oh, how lovely!"

617. Svāgataṃ vata me có nghĩa là “Ôi, sự đến của tôi ở đây thật tốt đẹp!” “Ôi, thật tuyệt vời!” Ajja suppabhātaṃ suhuṭṭhitaṃ có nghĩa là “Hôm nay, đêm của tôi đã rạng sáng tốt đẹp, sự thức dậy từ giường của tôi cũng thật tốt đẹp.” Lý do là gì? Ngài nói: “yaṃ addasāmi devatāyo” (vì tôi đã thấy các thiên nữ), v.v.

Ajja suppabhātaṃ suhuṭṭhitanti ajja mayhaṃ rattiyā suṭṭhu pabhātaṃ sammadeva vibhāyanaṃ jātaṃ, sayanato uṭṭhānampi suhuṭṭhitaṃ suṭṭhu uṭṭhitaṃ.

Ajja suppabhātaṃ suhuṭṭhitaṃ means "Today, my night has truly dawned well; my rising from sleep is also a good rising, a well-risen one."

Ajja suppabhātaṃ suhuṭṭhitaṃ có nghĩa là “Hôm nay, đêm của tôi đã rạng sáng tốt đẹp, sự thức dậy từ giường của tôi cũng thật tốt đẹp.”

Kiṃ kāraṇāti āha ‘‘yaṃ addasāmi devatāyo’’tiādi.

As for why, it is said, "yaṃ addasāmi devatāyo" and so forth.

Lý do là gì? Ngài nói: “yaṃ addasāmi devatāyo” (vì tôi đã thấy các thiên nữ), v.v.

1466

618. Dhammaṃ sutvāti kammaphalassa paccakkhakaraṇavasena tumhehi kataṃ kusalaṃ dhammaṃ sutvā.

618. Dhammaṃ sutvā means "having heard the Dhamma, the wholesome action performed by you devatās, in a way that makes the fruit of kamma manifest."

618. Dhammaṃ sutvā có nghĩa là “sau khi nghe Pháp”, tức là sau khi nghe về các thiện nghiệp mà các thiên nữ đã tạo, như một sự chứng kiến quả báo của nghiệp. Kāhāmī có nghĩa là “tôi sẽ làm”. Samacariyāya có nghĩa là “bằng cách thực hành thiện hạnh của thân”. Saññamena có nghĩa là “bằng sự giữ giới”. Damenā có nghĩa là “bằng sự điều phục các căn, với ý căn là thứ sáu”.

Kāhāmīti karissāmi.

Kāhāmi means "I shall do."

Kāhāmī có nghĩa là “tôi sẽ làm”.

Samacariyāyāti kāyasamācārikassa sucaritassa caraṇena.

Samacariyāya means "by practicing good bodily conduct."

Samacariyāya có nghĩa là “bằng cách thực hành thiện hạnh của thân”.

Saññamenāti sīlasaṃvarena.

Saññamena means "by restraint of morality."

Saññamena có nghĩa là “bằng sự giữ giới”.

Damenāti manacchaṭṭhānaṃ indriyānaṃ damena.

Damenā means "by disciplining the sense faculties, of which the mind-faculty is the sixth."

Damenā có nghĩa là “bằng sự điều phục các căn, với ý căn là thứ sáu”.

Idāni tassa kusalassa attano lokassa ca vivaṭṭūpanissayataṃ dassetuṃ ‘‘svāhaṃ tattha gamissāmi, yattha gantvā na socare’’ti vuttaṃ.

Now, to show that this wholesome action is conducive to his own release and that of the world, it is said, ‘‘svāhaṃ tattha gamissāmi, yattha gantvā na socare’’ (I shall go to that place where, having gone, one does not sorrow).

Hiện tại, để chỉ ra tính chất nương tựa vào Niết Bàn, nơi thoát khỏi luân hồi, của thiện nghiệp đó, của tự thân và của thế gian, lời nói ‘Tôi sẽ đi đến nơi mà khi đến đó sẽ không còn sầu muộn’ đã được nói.

1467

Evamayaṃ yadipi vatthuttamadāyikāvimānādivasena chattiṃsavimānasaṅgahā desanā āyasmato mahāmoggallānassa viya guttilācariyassāpi vibhāvanavasena pavattāti ‘‘guttilavimāna’’ntveva saṅgahaṃ āruḷhā, vimānāni pana itthipaṭibaddhānīti itthivimāneyeva saṅgahitāni.

Thus, although this discourse, comprising thirty-six vimānas, such as the Vimāna of the Best Cloth Giver, proceeded by way of explanation for Guttila the teacher, similar to that for Venerable Mahāmoggallāna, and was included under "Guttila Vimāna", the vimānas are associated with celestial nymphs, and thus they are included within the category of "Women's Vimānas".

Như vậy, mặc dù bài thuyết pháp này, bao gồm ba mươi sáu cung điện, theo cách thức của các vật dâng cúng tối thượng, v.v., đã được diễn ra theo cách thức hiển lộ như đối với Tôn giả Mahāmoggallāna, cũng như đối với Guttilācariya, và đã được gọi chung là “Guttilavimāna” (Cung điện của Guttila), nhưng vì các cung điện này có liên quan đến nữ nhân, nên chúng được xếp vào loại nữ nhân cung điện (itthivimāna) mà thôi.

Tā pana itthiyo kassapassa dasabalassa kāle yathāvuttadhammacaraṇe aparāparuppannacetanāvasena dutiyattabhāvato paṭṭhāya ekaṃ buddhantaraṃ devaloke eva saṃsarantiyo amhākampi bhagavato kāle tāvatiṃsabhavaneyeva nibbattā, āyasmatā mahāmoggallānena pucchitā kammasarikkhatāya guttilācariyena pucchitakāle viya byākariṃsūti daṭṭhabbā.

And those women, having accumulated wholesome kamma by practicing the Dhamma as stated, during the time of Kassapa, the Lord of Ten Powers, by means of successive intentions, beginning from their second existence, wandered in the deva-loka for one Buddha-interval. They were reborn in the Tāvatiṃsa realm during the time of our Blessed One as well, and being questioned by Venerable Mahāmoggallāna, they answered just as they did when questioned by Guttila the teacher, due to the similarity of their kamma. This should be understood.

Những nữ nhân ấy, vào thời Đức Phật Kassapa, bậc có mười lực, do thực hành pháp như đã nói, với những tâm ý khởi lên liên tục, từ kiếp thứ hai trở đi, đã luân hồi trong cõi trời suốt một Phật kỳ. Đến thời Đức Thế Tôn của chúng ta, các vị ấy cũng tái sinh trong cõi trời Tāvatiṃsa. Khi được Tôn giả Mahāmoggallāna hỏi, các vị ấy đã giải thích, tương tự như khi Guttilācariya hỏi, do sự tương ứng với nghiệp đã tạo.

1468

Guttilavimānavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Guttila Vimāna is concluded.

Phần giải thích về Cung điện Guttila đã hoàn tất.

1469

6. Daddallavimānavaṇṇanā

6. Commentary on the Daddalla Vimāna

6. Phần giải thích về Cung điện Daddalla

1470

Daddallamānā vaṇṇenāti daddallavimānaṃ.

Daddallamānā vaṇṇenā means the Daddalla Vimāna.

Daddallamānā vaṇṇenā (Rực rỡ với vẻ đẹp) là Cung điện Daddalla.

Tassa kā uppatti?

What is its origin?

Sự khởi nguyên của nó là gì?

Bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane.

The Blessed One was dwelling in Sāvatthī, at Jetavana.

Đức Thế Tôn đang trú ngụ tại Sāvatthī, trong Jetavana.

Tena ca samayena nālakagāmake āyasmato revatattherassa upaṭṭhākassa aññatarassa kuṭumbikassa dve dhītaro ahesuṃ, ekā bhaddā nāma, itarā subhaddā nāma.

At that time, in the village of Nālakagāma, a certain householder, a supporter of Venerable Revata Thera, had two daughters: one named Bhaddā, and the other Subhaddā.

Vào thời đó, tại làng Nālakagāma, một gia chủ là người hộ độ của Tôn giả Revatatthera có hai cô con gái, một tên là Bhaddā, người kia tên là Subhaddā.

Tāsu bhaddā patikulaṃ gatā saddhā pasannā buddhisampannā vañjhā ca ahosi.

Among them, Bhaddā had gone to her husband’s family. She was faithful, confident, endowed with wisdom, but she was barren.

Trong số đó, Bhaddā đã về nhà chồng, nàng có đức tin, trong sạch, trí tuệ, nhưng lại vô sinh.

Sā sāmikaṃ āha ‘‘mama kaniṭṭhā subhaddā nāma atthi, taṃ ānehi, sacassā putto bhaveyya, so mamapi putto siyā, ayañca kulavaṃso na nasseyyā’’ti.

She said to her husband, ‘‘I have a younger sister named Subhaddā. Bring her here. If she were to have a son, he would be my son as well, and this family lineage would not be destroyed.’’

Nàng nói với chồng: “Em gái của thiếp tên là Subhaddā. Xin chàng hãy đưa em ấy về đây. Nếu em ấy có con trai, đứa bé đó sẽ là con của thiếp, và dòng dõi gia đình này sẽ không bị tuyệt diệt.”

So ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā tathā akāsi.

He agreed, saying ‘‘Good,’’ and acted accordingly.

Chàng đồng ý “Tốt lắm” và đã làm như vậy.

1471

Atha bhaddā subhaddaṃ ovadi ‘‘subhadde, dānasaṃvibhāgaratā dhammacariyāya appamattā hohi, evaṃ te diṭṭhadhammiko samparāyiko ca attho hatthagato eva hotī’’ti.

Then Bhaddā exhorted Subhaddā, ‘‘Subhaddā, be devoted to sharing gifts, and be diligent in practicing the Dhamma. Thus, your welfare in this present life and in the life to come will indeed be within your grasp.’’

Sau đó, Bhaddā khuyên Subhaddā: “Subhaddā, hãy vui thích trong việc chia sẻ bố thí, và hãy chuyên cần trong việc thực hành Pháp. Như vậy, lợi ích trong hiện tại và tương lai của con sẽ nằm trong tầm tay.”

Sā tassā ovāde ṭhatvā vuttanayena paṭipajjamānā ekadivasaṃ āyasmantaṃ revatattheraṃ attaṭṭhamaṃ nimantesi.

She, abiding by her advice and practicing in the manner stated, one day invited the Venerable Elder Revata, making himself the eighth.

Nàng vâng lời chị, thực hành theo cách đã nói, một ngày nọ, nàng thỉnh Tôn giả Revatatthera cùng bảy vị tỳ khưu nữa (tám vị kể cả ngài).

Thero subhaddāya puññūpacayaṃ ākaṅkhanto saṅghuddesavasena satta bhikkhū gahetvā tassā gehaṃ agamāsi.

The Elder, desiring Subhaddā’s accumulation of merit, took seven bhikkhus as designated by the Saṅgha and went to her house.

Vị Trưởng lão, mong muốn Subhaddā tích lũy công đức, đã dẫn bảy vị tỳ khưu theo sự chỉ định của Tăng đoàn và đến nhà nàng.

Sā pasannacittā āyasmantaṃ revatattheraṃ te ca bhikkhū paṇītena khādanīyena bhojanīyena sahatthā santappesi, thero anumodanaṃ katvā pakkāmi.

She, with a serene mind, personally satisfied the Venerable Elder Revata and those bhikkhus with excellent hard and soft foods. The Elder, having given the anumodanā, departed.

Với tâm hoan hỷ, nàng Subhaddā đã tự tay dâng cúng đồ ăn thức uống thượng vị để cúng dường Tôn giả Revatatthera và các vị tỳ khưu đó. Vị Trưởng lão sau khi tán thán công đức đã rời đi.

Sā aparabhāge kālaṃ katvā nimmānaratīnaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajji.

Subsequently, Subhaddā passed away and reappeared in the company of the Nimmānaratī devas.

Sau đó, nàng Subhaddā qua đời và tái sinh vào cõi trời Nimmānaratī, làm bạn với chư thiên.

Bhaddā pana puggalesu dānāni datvā sakkassa devānamindassa paricārikā hutvā nibbatti.

Bhaddā, however, having given gifts to individuals, was reborn as a female attendant of Sakka, king of devas.

Còn Bhaddā, do đã bố thí cho các cá nhân, đã tái sinh làm thị nữ của Sakka, vị vua chư thiên.

1472

Atha subhaddā attano sampattiṃ paccavekkhitvā ‘‘kena nu kho ahaṃ puññena idhūpapannā’’ti āvajjentī ‘‘bhaddāya ovāde ṭhatvā saṅghagatāya dakkhiṇāya imaṃ sampattiṃ sampattā, bhaddā nu kho kahaṃ nibbattā’’ti olokentī taṃ sakkassa paricārikābhāvena nibbattaṃ disvā anukampamānā tassā vimānaṃ pāvisi.

Then Subhaddā, reviewing her own prosperity, pondered, “By what merit have I come to be reborn here?” Reflecting, “I have attained this prosperity due to the donation offered to the Saṅgha, abiding by Bhaddā’s advice. Where, then, has Bhaddā been reborn?” Looking around, she saw her reborn as Sakka’s attendant and, feeling compassion, entered her mansion.

Sau đó, Subhaddā quán xét sự giàu sang của mình và tự hỏi: “Do công đức nào mà ta được sinh vào cõi này?” Khi nàng quán xét như vậy, nàng thấy: “Do đã vâng lời Bhaddā và cúng dường đến Tăng đoàn mà ta đạt được sự giàu sang này. Vậy Bhaddā đã tái sinh ở đâu?” Khi nàng tìm kiếm, thấy Bhaddā đã tái sinh làm thị nữ của Sakka, nàng khởi lòng thương xót và đi vào cung điện của Bhaddā.

Atha naṃ bhaddā –

Then Bhaddā asked her:

Khi đó, Bhaddā hỏi nàng:

1473

619.

1474

‘‘Daddallamānā vaṇṇena, yasasā ca yasassinī;

“Shining brilliantly with radiance, glorious with splendor,

“Này thiên nữ, với sắc đẹp rực rỡ, với oai lực hiển hách,

1475

Sabbe deve tāvatiṃse, vaṇṇena atirocasi.

You outshine all the Tāvatiṃsa devas in beauty.

Nàng vượt trội hơn tất cả chư thiên Tāvatiṃsa về sắc đẹp.

1476

620.

1477

‘‘Dassanaṃ nābhijānāmi, idaṃ paṭhamadassanaṃ;

I do not recall seeing you before; this is the first time I see you.

Ta chưa từng biết đến nàng, đây là lần đầu tiên ta thấy nàng;

1478

Kasmā kāyā nu āgamma, nāmena bhāsase mama’’nti–

From which abode have you come, addressing me by my name?”

Từ cõi nào mà nàng đến, gọi tên ta?”

1479

Dvīhi gāthāhi pucchi.

She asked with two verses.

Nàng đã hỏi bằng hai bài kệ.

Sāpi tassā –

Subhaddā also replied to her:

Nàng Subhaddā cũng đã giải đáp cho Bhaddā:

1480

621.

1481

‘‘Ahaṃ bhadde subhaddāsiṃ, pubbe mānusake bhave;

“Bhaddā, I was Subhaddā in a former human existence;

“Này Bhaddā, xưa kia trong kiếp làm người,

1482

Sahabhariyā ca te āsiṃ, bhaginī ca kaniṭṭhikā.

I was your co-wife and your younger sister.

Tôi là Subhaddā, là vợ chung của nàng, cũng là em gái út của nàng.

1483

622.

1484

‘‘Sā ahaṃ kāyassa bhedā, vippamuttā tato cutā;

Having passed away from that state, released from the body’s breaking,

Sau khi thân hoại, tôi thoát khỏi cõi đó và qua đời,

1485

Nimmānaratīnaṃ devānaṃ, upapannā sahabyata’’nti– dvīhi gāthāhi byākāsi;

I have been reborn in the company of the Nimmānaratī devas.” Thus, she explained with two verses.

Đã tái sinh làm bạn với chư thiên Nimmānaratī.” Nàng đã giải đáp bằng hai bài kệ.

1486

619-20. Tattha vaṇṇenāti vaṇṇādisampattiyā.

619-20. Here, vaṇṇenā means with beauty and other perfections.

619-20. Trong đó, vaṇṇenā có nghĩa là do sự viên mãn về sắc đẹp, v.v.

Dassanaṃ nābhijānāmīti ito pubbe tava dassanaṃ nābhijānāmi, tvaṃ mayā na diṭṭhapubbāti attho.

Dassanaṃ nābhijānāmī means "I do not recall seeing you before this; you have not been seen by me before."

Dassanaṃ nābhijānāmī có nghĩa là trước đây tôi chưa từng biết đến nàng, chưa từng thấy nàng. Đó là ý nghĩa.

Tenāha ‘‘idaṃ paṭhamadassana’’nti.

Therefore, she said, “idaṃ paṭhamadassanaṃ.”

Vì vậy, nàng nói ‘‘idaṃ paṭhamadassana’’ (đây là lần đầu tiên tôi thấy nàng).

Kasmā kāyā nu āgamma, nāmena bhāsase mamanti kataradevanikāyato āgantvā ‘‘bhadde’’ti nāmena maṃ ālapasi.

Kasmā kāyā nu āgamma, nāmena bhāsase mama means “From what company of devas have you come and addressed me by name as ‘Bhaddā’?”

Kasmā kāyā nu āgamma, nāmena bhāsase mama có nghĩa là từ cõi chư thiên nào mà nàng đến, gọi tôi bằng tên “Bhaddā”?

1487

621. Ahaṃ bhaddeti ettha bhaddeti ālapanaṃ.

621. In ahaṃ bhadde, the word bhadde is an address.

621. Trong Ahaṃ bhadde (Này Bhaddā, tôi), từ bhadde là lời gọi.

Subhaddāsinti ahaṃ subhaddā nāma tava bhaginī kaniṭṭhikā āsiṃ ahosiṃ, tattha pubbe mānusake bhave sahabhariyā samānabhariyā te tayā ekasseva bhariyā, tava patino eva bhariyā, āsinti attho.

Subhaddāsi means “I was Subhaddā, your younger sister.” In that verse, pubbe mānusake bhave sahabhariyā te āsiṃ means “In a former human existence, I was a co-wife to you, meaning a wife to the same husband as you, a wife to your husband.”

Subhaddāsi có nghĩa là tôi là Subhaddā, em gái út của nàng. Trong kiếp người trước, tôi là vợ chung của nàng, tức là vợ của cùng một người chồng, vợ của chồng nàng. Đó là ý nghĩa.

Puna bhaddā –

Again, Bhaddā asked:

Sau đó, Bhaddā lại hỏi:

1488

623.

1489

‘‘Pahūtakatakalyāṇā, te deve yanti pāṇino;

“Beings who have done much good deeds go to those devas;

“Những chúng sinh đã tạo nhiều thiện nghiệp, họ đi đến cõi chư thiên đó;

1490

Yesaṃ tvaṃ kittayissasi, subhadde jātimattano.

Among whom, Subhaddā, you will recount your birth.

Này Subhaddā, trong số các vị chư thiên đó, nàng đã kể về sự tái sinh của mình.

1491

624.

1492

‘‘Atha tvaṃ kena vaṇṇena, kena vā anusāsitā;

Then by what merit, or by whom instructed,

Vậy nàng đã được khuyên dạy bằng cách nào, hay do ai khuyên dạy?

1493

Kīdiseneva dānena, subbatena yasassinī.

With what kind of giving, with what good conduct, are you glorious,

Với sự bố thí như thế nào, với giới hạnh thanh tịnh, nàng có được oai lực?

1494

625.

1495

‘‘Yasaṃ etādisaṃ pattā, visesaṃ vipulamajjhagā;

Having attained such glory, you achieved great distinction?

Đã đạt được oai lực như vậy, đã đạt được sự thù thắng rộng lớn;

1496

Devate pucchitācikkha, kissa kammassidaṃ phala’’nti–

Devatā, tell me, having been asked, of what deed is this the fruit?”

Này thiên nữ, được hỏi, xin hãy cho biết, đây là quả của nghiệp nào?”

1497

Tīhi gāthāhi pucchi.

She asked with three verses.

Nàng đã hỏi bằng ba bài kệ.

Puna subhaddā –

Again, Subhaddā replied:

Sau đó, Subhaddā lại giải đáp:

1498

626.

1499

‘‘Aṭṭheva piṇḍapātāni, yaṃ dānaṃ adadaṃ pure;

“Indeed, eight alms-bowls, which I gave formerly,

“Tám phần vật thực mà tôi đã bố thí trước đây;

1500

Dakkhiṇeyyassa saṅghassa, pasannā sehi pāṇibhi.

To the Saṅgha, worthy of offerings, with serene mind, by my own hands.

Với đôi tay của mình, tôi đã hoan hỷ cúng dường đến Tăng đoàn, đối tượng đáng được cúng dường.

1501

627.

1502

‘‘Tena metādiso vaṇṇo…pe…

Due to that, such is my radiance… (etc.)

Do đó, sắc đẹp của tôi như thế này… (v.v.)

1503

Vaṇṇo ca me sabbadisā pabhāsatī’’ti–

My radiance illumines all directions.”

Và sắc đẹp của tôi chiếu sáng khắp mọi phương.”

1504

Byākāsi.

She thus explained.

Nàng đã giải đáp.

1505

623. Tattha pahūtakatakalyāṇā te deve yantīti pahūtakatakalyāṇā mahāpuññā te nimmānaratino deve yanti uppajjanavasena gacchanti pāṇino sattā, yesaṃ nimmānaratīnaṃ devānaṃ antare tvaṃ attano jātiṃ kittayissasi kathesīti yojanā.

623. Here, pahūtakatakalyāṇā te deve yantī means “Beings who have done much good deeds, who have great merit, go to those Nimmānaratī devas, meaning they are reborn among them.” The construction is: “You, Subhaddā, will recount your birth among those Nimmānaratī devas.”

623. Trong đó, pahūtakatakalyāṇā te deve yantī có nghĩa là những chúng sinh đã tạo nhiều thiện nghiệp, có nhiều công đức, họ đi đến (tái sinh vào) cõi chư thiên Nimmānaratī đó. Lời kết nối là: “Nàng đã kể về sự tái sinh của mình trong số các vị chư thiên Nimmānaratī đó.”

1506

624. Kena vaṇṇenāti kena kāraṇena.

624. Kena vaṇṇena means “for what reason?”

624. Kena vaṇṇenā có nghĩa là do nguyên nhân nào.

Kīdisenevāti evasaddo samuccayattho, kīdisena cāti attho, ayameva vā pāṭho.

In kīdisenevā, the word eva has the meaning of 'and'; the meaning is "and by what kind of gift?" Or this itself is the reading.

Kīdisenevā ở đây, từ ‘eva’ có nghĩa là sự tập hợp, tức là “và bằng sự bố thí như thế nào”. Hoặc đây là một cách đọc khác.

Subbatenāti sundarena vatena, suvisuddhena sīlenāti attho.

Subbatenā means "by good conduct," meaning "by exceedingly pure moral virtue."

Subbatenā có nghĩa là bằng giới hạnh tốt đẹp, tức là bằng giới hạnh rất thanh tịnh.

1507

626. Aṭṭheva piṇḍapātānīti aṭṭhannaṃ bhikkhūnaṃ dinnapiṇḍapāte sandhāya vadati.

626. Aṭṭheva piṇḍapātānī refers to the alms-food given to eight bhikkhus.

626. Aṭṭheva piṇḍapātānī nói đến việc cúng dường vật thực cho tám vị tỳ khưu.

Adadanti adāsiṃ.

Adada means “I gave.”

Adada có nghĩa là tôi đã bố thí.

1508

Evaṃ subhaddāya kathite puna bhaddā –

When Subhaddā had thus spoken, Bhaddā, accepting that meaning and wishing to practice likewise in the future, asked:

Khi Subhaddā đã kể như vậy, Bhaddā lại hỏi:

1509

629.

1510

‘‘Ahaṃ tayā bahutare bhikkhū, saññate brahmacārayo;

“I satisfied many more bhikkhus than you, restrained and celibate,

“Tôi đã cúng dường nhiều tỳ khưu hơn nàng, những vị có giới hạnh và phạm hạnh;

1511

Tappesiṃ annapānena, pasannā sehi pāṇibhi.

With food and drink, by my own hands, with serene mind.

Với đôi tay của mình, tôi đã hoan hỷ cúng dường đồ ăn thức uống.

1512

630.

1513

‘‘Tayā bahutaraṃ datvā, hīnakāyūpagā ahaṃ;

Having given much more than you, I have attained a lower existence;

Sau khi bố thí nhiều hơn nàng, tôi lại tái sinh vào cõi thấp hơn;

1514

Kathaṃ tvaṃ appataraṃ datvā, visesaṃ vipulamajjhagā;

How is it that you, having given less, achieved vast distinction?

Tại sao nàng, bố thí ít hơn, lại đạt được sự thù thắng rộng lớn?

1515

Devate pucchitācikkha, kissa kammassidaṃ phala’’nti–

Devatā, tell me, having been asked, of what deed is this the fruit?”

Này thiên nữ, được hỏi, xin hãy cho biết, đây là quả của nghiệp nào?”

1516

Pucchi.

She asked.

Nàng đã hỏi.

Tattha tayāti nissakke karaṇavacanaṃ.

There, tayā is an instrumental case for the ablative sense.

Trong đó, tayā là một từ chỉ cách thức trong nghĩa ngũ cách (nissakke karaṇavacanaṃ).

Puna subhaddā –

Again, Subhaddā replied:

Sau đó, Subhaddā lại giải đáp:

1517

631.

1518

‘‘Manobhāvanīyo bhikkhu, sandiṭṭho me pure ahu;

“A bhikkhu beloved by the mind, Revata, was seen by me before;

“Trước đây, có một vị tỳ khưu đáng kính, tôi đã gặp ngài;

1519

Tāhaṃ bhattena nimantesiṃ, revataṃ attanaṭṭhamaṃ.

Him, Revata, I invited for a meal, making him the eighth.

Tôi đã thỉnh ngài Revata cùng bảy vị khác (tám vị kể cả ngài) đến thọ thực.

1520

632.

1521

‘‘So me atthapurekkhāro, anukampāya revato;

That Revata, seeking my welfare, out of compassion for me,

Ngài Revata, vì lợi ích của tôi, vì lòng từ bi,

1522

Saṅghe dehīti maṃvoca, tassāhaṃ vacanaṃ kariṃ.

Said to me, ‘Give to the Saṅgha.’ I followed his word.

Đã nói với tôi: ‘Hãy cúng dường cho Tăng đoàn!’ Tôi đã vâng lời ngài.

1523

633.

1524

‘‘Sā dakkhiṇā saṅghagatā, appameyye patiṭṭhitā;

That offering, given to the Saṅgha, was established in the immeasurable;

Sự cúng dường đó, cúng dường cho Tăng đoàn, đã được thiết lập trên đối tượng vô lượng;

1525

Puggalesu tayā dinnaṃ, na taṃ tava mahapphala’’nti–

What you gave to individuals, that was not of great fruit for you.”

Còn sự cúng dường của nàng cho các cá nhân, điều đó không mang lại quả lớn cho nàng.”

1526

Attanā katakammaṃ kathesi.

She thus recounted the deed she had done.

Nàng đã kể về nghiệp mình đã tạo.

1527

631. Tattha manobhāvanīyoti manavaḍḍhanako uḷāraguṇatāya sambhāvanīyo.

631. Here, manobhāvanīyo means "one who gladdens the mind," "estimable due to his excellent qualities."

631. Trong đó, manobhāvanīyo có nghĩa là người làm tăng trưởng tâm, đáng được tôn kính do có những phẩm hạnh cao quý.

Sandiṭṭhoti nimantanavasena bodhito kathito.

Sandiṭṭho means "made known by way of invitation," "spoken of."

Sandiṭṭho có nghĩa là được biết đến, được nói đến qua việc thỉnh mời.

Tenāha ‘‘tāhaṃ bhattena nimantesiṃ, revataṃ attanaṭṭhama’’nti, taṃ manobhāvanīyaṃ ayyaṃ revataṃ attanaṭṭhamaṃ bhattena ahaṃ nimantesiṃ.

Therefore, she said, “tāhaṃ bhattena nimantesiṃ, revataṃ attanaṭṭhamaṃ.” “I invited that venerable Revata, who gladdens the mind, for a meal, making him the eighth (with me).”

Vì vậy, nàng nói ‘‘tāhaṃ bhattena nimantesiṃ, revataṃ attanaṭṭhama’’ (tôi đã thỉnh vị Tôn giả Revata đáng kính đó cùng bảy vị khác đến thọ thực).

1528

632-3. So me atthapurekkhāroti so ayyo revato dānassa mahapphalabhāvakaraṇena mama atthapurekkhāro hitesī.

632-3. So me atthapurekkhāro means “That venerable Revata, by making the gift greatly fruitful, was a benefactor to me, desirous of my welfare.”

632-3. So me atthapurekkhāro có nghĩa là vị Tôn giả Revata đó là người mong muốn lợi ích cho tôi, vì đã làm cho sự bố thí có quả báo lớn lao.

Saṅghe dehīti maṃvocāti ‘‘yadi tvaṃ subhadde aṭṭhannaṃ bhikkhūnaṃ dātukāmā, yasmā puggalagatāya dakkhiṇāya saṅghagatā eva dakkhiṇā mahapphalatarā, tasmā saṅghe dehi, saṅghaṃ uddissa dānaṃ dehī’’ti maṃ abhāsi.

Saṅghe dehīti maṃvoca means “‘Subhaddā, if you wish to give to eight bhikkhus, since an offering given to the Saṅgha is far more fruitful than an offering given to individuals, therefore give to the Saṅgha, give a gift dedicating it to the Saṅgha,’ he said to me.”

“Hãy cúng dường đến Tăng” (Saṅghe dehīti maṃvocā) nghĩa là: “Này Subhaddā, nếu cô muốn cúng dường cho tám vị tỳ khưu, thì vì quả báo của sự cúng dường đến Tăng chúng lớn hơn nhiều so với sự cúng dường đến cá nhân, nên hãy cúng dường đến Tăng, hãy cúng dường với ý hướng đến Tăng chúng.” — Ngài đã nói với tôi như vậy.

Tanti taṃ dānaṃ.

Ta means “that gift.”

“Taṃ” (Taṃ) nghĩa là sự cúng dường đó.

1529

Evaṃ subhaddāya vutte bhaddā tamatthaṃ sampaṭicchantī uttari ca tathā paṭipajjitukāmā –

When Subhaddā had thus spoken, Bhaddā, accepting that fact and wishing to practice likewise in the future, uttered the following verse:

Khi Subhaddā nói như vậy, Bhaddā đồng ý với ý nghĩa đó và muốn tiếp tục thực hành như vậy, nên đã nói lên bài kệ:

1530

634.

1531

‘‘Idānevāhaṃ jānāmi, saṅghe dinnaṃ mahapphalaṃ;

“Now I know that what is given to the Saṅgha is greatly fruitful;

“Nay tôi mới biết,

1532

Sāhaṃ gantvā manussattaṃ, vadaññū vītamaccharā;

Therefore, when I return to human existence, generous and free from avarice,

Cúng dường đến Tăng quả báo lớn.

1533

Saṅghe dānāni dassāmi, appamattā punappuna’’nti–

I will give gifts to the Saṅgha again and again, diligently.”

Tôi sẽ tái sinh làm người, là người rộng lượng, không ích kỷ;

1534

Gāthamāha.

She recited the verse.

Sẽ cúng dường đến Tăng, không xao lãng, hết lần này đến lần khác.”

Subhaddā pana attano devalokameva gatā.

Subhaddā, however, returned to her own deva realm.

Còn Subhaddā thì đã đi về cõi trời của mình.

Atha sakko devānamindo sabbe deve tāvatiṃse attano sarīrobhāsena abhibhuyya virocamānaṃ subhaddaṃ devadhītaraṃ disvā tañca tāsaṃ kathāsallāpaṃ sutvā tāvadeva ca subhaddāya antarahitāya taṃ ‘‘ayaṃ nāmā’’ti ajānanto –

Then Sakka, king of devas, seeing the devatā Subhaddā shining splendidly, outshining all the Tāvatiṃsa devas with her bodily radiance, and having heard their conversation, and since Subhaddā had vanished at that very moment, not knowing, “This is such and such a devatā,” he asked Bhaddā:

Bấy giờ, Sakka, vua chư thiên, thấy nữ thần Subhaddā đang tỏa sáng rực rỡ, lấn át hào quang của tất cả chư thiên Tāvatiṃsa bằng ánh sáng thân mình, và nghe cuộc đàm thoại của hai vị ấy. Ngay khi Subhaddā biến mất, Ngài không biết đó là ai, nên đã hỏi Bhaddā:

1535

635.

1536

‘‘Kā esā devatā bhadde, tayā mantayate saha;

“Who is this devatā, Bhaddā, who converses with you?

“Này Bhaddā, nữ thần nào đã đàm luận với cô,

1537

Sabbe deve tāvatiṃse, vaṇṇena atirocatī’’ti–

She outshines all the Tāvatiṃsa devas in beauty.”

Với sắc đẹp vượt trội tất cả chư thiên Tāvatiṃsa?”

1538

Bhaddaṃ pucchi.

He asked Bhaddā.

Bhaddā đã trả lời Ngài:

Sāpissa –

She replied to him:

Nàng cũng đã nói với Ngài:

1539

636.

1540

‘‘Manussabhūtā devinda, pubbe mānusake bhave;

“Devinda, she was a human being in a former human existence;

“Thưa Thiên chủ, thuở trước, trong kiếp người,

1541

Sahabhariyā ca me āsi, bhaginī ca kaniṭṭhikā,

She was my co-wife and my younger sister.

Nàng là vợ chung của tôi, và là em gái út,

1542

Saṅghe dānāni datvāna, katapuññā virocatī’’ti–

Having given gifts to the Saṅgha, having performed meritorious deeds, she shines forth.”

Đã cúng dường đến Tăng, tạo nhiều công đức nên nàng tỏa sáng.”

1543

Kathesi.

She thus explained.

Nàng đã kể.

Atha sakko tassā saṅghagatāya dakkhiṇāya mahapphalabhāvaṃ dassento dhammaṃ kathesi.

Then Sakka, demonstrating the great fruitfulness of offerings made to the Saṅgha, taught the Dhamma.

Bấy giờ, Sakka đã thuyết pháp, trình bày sự quả báo lớn của sự cúng dường đến Tăng chúng của nàng.

Tena vuttaṃ –

Therefore, it was said:

Do đó, đã được nói:

1544

637.

1545

‘‘Dhammena pubbe bhaginī, tayā bhadde virocati;

“O Bhaddā, sister, in the past, you shine more resplendent by right than her;

“Này Bhaddā, thuở trước, em gái cô đã tỏa sáng một cách đúng đắn hơn cô,

1546

Yaṃ saṅghamhi appameyye, patiṭṭhāpesi dakkhiṇaṃ.

Because you established a donation in the inestimable Saṅgha.

Vì nàng đã đặt sự cúng dường vào Tăng chúng vô lượng.”

1547

638.

1548

‘‘Pucchito hi mayā buddho, gijjhakūṭamhi pabbate;

For I questioned the Buddha on Gijjhakūṭa Mountain;

“Vì tôi đã hỏi Đức Phật trên núi Gijjhakūṭa,

1549

Vipākaṃ saṃvibhāgassa, yattha dinnaṃ mahapphalaṃ.

Regarding the result of distribution, where what is given bears great fruit.

Về quả báo của sự phân chia cúng dường, nơi mà sự cúng dường có quả báo lớn.”

1550

639.

1551

‘‘Yajamānānaṃ manussānaṃ, puññapekkhāna pāṇinaṃ;

For humans making offerings, for beings aspiring for merit,

“Đối với những người đang cúng dường, những chúng sinh mong cầu phước báu,

1552

Karotaṃ opadhikaṃ puññaṃ, yattha dinnaṃ mahapphalaṃ.

Who perform merit productive of rebirth, where what is given bears great fruit.

Những người đang tạo ra phước báu tái sinh, nơi mà sự cúng dường có quả báo lớn.”

1553

640.

1554

‘‘Taṃ me buddho viyākāsi, jānaṃ kammaphalaṃ sakaṃ;

Knowing the result of their own actions, the Buddha declared it to me;

“Đức Phật đã giải thích cho tôi, Ngài biết rõ quả báo nghiệp của chính mình,

1555

Vipākaṃ saṃvibhāgassa, yattha dinnaṃ mahapphalaṃ.

The result of distribution, where what is given bears great fruit.

Về quả báo của sự phân chia cúng dường, nơi mà sự cúng dường có quả báo lớn.”

1556

641.

1557

‘‘Cattāro ca paṭipannā, cattāro ca phale ṭhitā;

Four are practicing, and four are established in the fruit;

“Bốn vị đang thực hành (đạo lộ), bốn vị đã an trú trong quả;

1558

Esa saṅgho ujubhūto, paññāsīlasamāhito.

This Saṅgha is upright, endowed with wisdom and virtue.

Tăng chúng này là chân chính, đầy đủ trí tuệ và giới hạnh.”

1559

642.

1560

‘‘Yajamānānaṃ manussānaṃ, puññapekkhāna pāṇinaṃ;

For humans making offerings, for beings aspiring for merit,

“Đối với những người đang cúng dường, những chúng sinh mong cầu phước báu,

1561

Karotaṃ opadhikaṃ puññaṃ, saṅghe dinnaṃ mahapphalaṃ.

Who perform merit productive of rebirth, what is given to the Saṅgha bears great fruit.

Những người đang tạo ra phước báu tái sinh, sự cúng dường đến Tăng có quả báo lớn.”

1562

643.

1563

‘‘Eso hi saṅgho vipulo mahaggato, esappameyyo udadhīva sāgaro;

This Saṅgha is indeed vast and greatly exalted, it is immeasurable like the ocean;

“Tăng chúng này thật rộng lớn, vĩ đại, thật vô lượng như đại dương;

1564

Ete hi seṭṭhā naravīrasāvakā, pabhaṅkarā dhammamudīrayanti.

These indeed are the supreme disciples of the Hero among men, luminous, proclaiming the Dhamma.

Đây là những đệ tử tối thượng của bậc anh hùng nhân loại, những người soi sáng, tuyên thuyết Pháp.”

1565

644.

1566

‘‘Tesaṃ sudinnaṃ suhutaṃ suyiṭṭhaṃ, ye saṅghamuddissa dadanti dānaṃ;

Well-given, well-offered, well-sacrificed is it for those who give gifts intending the Saṅgha;

“Những ai cúng dường với ý hướng đến Tăng chúng, sự cúng dường của họ là tốt đẹp, sự hiến cúng của họ là tốt đẹp, sự tế lễ của họ là tốt đẹp;

1567

Sā dakkhiṇā saṅghagatā patiṭṭhitā, mahapphalā lokavidūna vaṇṇitā.

That offering, having gone to the Saṅgha and established therein, bears great fruit, praised by those who know the world.

Sự cúng dường đó đã được an lập trong Tăng chúng, có quả báo lớn, được các bậc hiểu biết thế gian ca ngợi.”

1568

645.

1569

‘‘Etādisaṃ yaññamanussarantā, ye vedajātā vicaranti loke;

Remembering such a sacrifice, those who wander in the world with arisen joy,

“Những ai nhớ tưởng đến sự cúng dường như vậy, những người đã phát sinh hoan hỷ đi lại trong thế gian;

1570

Vineyya maccheramalaṃ samūlaṃ, aninditā saggamupenti ṭhāna’’nti.

Having rooted out the defilement of stinginess, blameless, they go to the heavenly abode.”

Sau khi đoạn trừ tận gốc rễ cấu uế xan tham, họ sẽ được đến cõi trời, nơi không bị chê trách.”

1571

637. Tattha dhammenāti kāraṇena ñāyena vā.

In this verse, dhammenā means by reason or by right.

637. Trong đó, dhammena (dhammena) nghĩa là do nhân duyên hoặc do lẽ phải.

Tayāti nissakke karaṇavacanaṃ.

Tayā is an instrumental case used in the sense of the ablative (comparative).

Tayā (tayā) là từ chỉ cách thức trong ngữ cảnh không có chủ ngữ.

Idāni taṃ ‘‘dhammenā’’ti vuttakāraṇaṃ dassetuṃ yaṃ saṅghamhi appameyye, patiṭṭhāpesi dakkhiṇa’’nti vuttaṃ.

Now, to show that reason expressed as “dhammenā,” it is said, yaṃ saṅghamhi appameyye, patiṭṭhāpesi dakkhiṇaṃ (because you established a donation in the inestimable Saṅgha).

Bây giờ, để chỉ rõ nhân duyên đã được nói là “dhammena”, câu “yaṃ saṅghamhi appameyye, patiṭṭhāpesi dakkhiṇaṃ” đã được nói.

Appameyyeti guṇānubhāvassa attani katānaṃ kārānaṃ phalavisesassa ca vasena paminituṃ asakkuṇeyye.

Appameyye means inestimable on account of its virtues, influence, and the special fruit of actions performed for it.

Appameyye (appameyye) nghĩa là không thể đo lường được về năng lực công đức và sự đặc biệt của quả báo từ những việc làm đã thực hiện nơi tự thân.

1572

638-9. Ayañca attho bhagavato sammukhā ca suto, sammukhā ca paṭiggahitoti dassento ‘‘pucchito’’tiādimāha.

And to show that this meaning was heard directly from the Blessed One and accepted directly, he said, pucchito and so on.

638-9. Để chỉ rõ rằng ý nghĩa này đã được nghe trực tiếp từ Đức Thế Tôn và được tiếp nhận trực tiếp, nên đã nói “pucchito” (pucchito) và các câu tiếp theo.

Tattha yajamānānanti dadantānaṃ.

In this, yajamānānaṃ means for those who give.

Trong đó, yajamānānaṃ (yajamānānaṃ) nghĩa là những người đang cúng dường.

Puññapekkhāna pāṇinanti anunāsikalopaṃ katvā niddeso, puññaphalaṃ ākaṅkhantānaṃ sattānaṃ.

Puññapekkhāna pāṇinaṃ is a statement made by dropping the nasal, meaning for beings who desire the fruit of merit.

Puññapekkhāna pāṇinaṃ (puññapekkhāna pāṇinaṃ) là cách diễn đạt được tạo thành bằng cách lược bỏ âm mũi, nghĩa là những chúng sinh mong cầu quả báo phước báu.

Opadhikanti upadhi nāma khandhā, upadhissa karaṇasīlaṃ, upadhipayojananti vā opadhikaṃ, attabhāvajanakaṃ paṭisandhipavattivipākadāyakaṃ.

Opadhikaṃ in this context: upadhi means the aggregates (khandha); that which has the habit of producing upadhi, or that which has upadhi as its purpose, is opadhikaṃ, meaning that which generates existence, that which gives the results of rebirth and continued existence.

Opadhikaṃ (opadhikaṃ) ở đây, upadhi (upadhi) là các uẩn (khandhā); opadhikaṃ (opadhikaṃ) nghĩa là có thói quen tạo ra upadhi, hoặc có mục đích là upadhi, tức là tạo ra sự tái sinh, mang lại quả báo của sự tái tục và sự tồn tại.

1573

640. Jānaṃ kammaphalaṃ sakanti sattānaṃ sakaṃ sakaṃ yathāsakaṃ puññaṃ puññaphalañca hatthatale āmalakaṃ viya jānanto.

Jānaṃ kammaphalaṃ sakaṃ means knowing their own merit and the fruit of merit for beings, just like an āmalaka fruit in the palm of one's hand.

640. Jānaṃ kammaphalaṃ sakaṃ (jānaṃ kammaphalaṃ sakaṃ) nghĩa là biết rõ phước báu và quả báo của phước báu riêng của từng chúng sinh, như quả āmala trên lòng bàn tay.

Sakanti vā yakārassa kakāraṃ katvā vuttaṃ, sayaṃ attanāti attho.

Alternatively, sakaṃ is said by changing y to k, meaning by oneself.

Hoặc, sakaṃ (sakaṃ) được nói bằng cách biến âm 'y' thành 'k', nghĩa là tự mình.

1574

641. Paṭipannāti paṭipajjamānā, maggaṭṭhāti attho.

Paṭipannā means those who are practicing, i.e., those on the path.

641. Paṭipannā (paṭipannā) nghĩa là những người đang thực hành, tức là những người đang ở trên đạo lộ (maggaṭṭhā).

Ujubhūtoti ujupaṭipattiyā ujubhāvaṃ patto dakkhiṇeyyo jāto.

Ujubhūto means having become upright through upright practice, having become worthy of offerings.

Ujubhūto (ujubhūto) nghĩa là đã đạt được sự chân chính do thực hành chân chính, đã trở thành bậc đáng cúng dường.

Paññāsīlasamāhitoti paññāya sīlena ca samāhito, diṭṭhisīlasampanno ariyāya diṭṭhiyā ariyena sīlena ca samannāgato.

Paññāsīlasamāhito means endowed with wisdom and virtue, endowed with right view and right conduct, possessed of noble view and noble conduct.

Paññāsīlasamāhito (paññāsīlasamāhito) nghĩa là đầy đủ trí tuệ và giới hạnh, tức là đầy đủ chánh kiến và giới hạnh, được trang bị chánh kiến và giới hạnh cao quý.

Tenāpissa paramatthasaṅghabhāvameva vibhāveti.

By this, he further clarifies its state as the ultimate Saṅgha.

Điều này cũng làm rõ trạng thái Tăng chúng tối thượng của Ngài.

Diṭṭhisīlasāmaññena saṅghaṭitattā hi saṅgho.

For the Saṅgha is so called because it is brought together by commonality of view and virtue.

Vì Tăng chúng được kết hợp bởi sự tương đồng về chánh kiến và giới hạnh.

Atha vā samāhitaṃ samādhi, paññā sīlaṃ samāhitañca assa atthīti paññāsīlasamāhito.

Alternatively, samāhitaṃ is samādhi (concentration); and this Saṅgha has wisdom, virtue, and samādhi, hence paññāsīlasamāhito.

Hoặc, samāhitaṃ (samāhitaṃ) là định (samādhi), và Ngài có trí tuệ, giới hạnh và định, nên gọi là paññāsīlasamāhito.

Tenassa sīlādidhammakkhandhattayasampannatāya aggadakkhiṇeyyabhāvaṃ vibhāveti.

By this, he further clarifies its supreme worthiness of offerings due to its completeness with the three aggregates of states (khandhas) beginning with virtue (sīla).

Điều này làm rõ trạng thái tối thượng đáng cúng dường của Ngài, do Ngài đầy đủ ba uẩn pháp là giới, định, tuệ.

1575

643. Vipulo mahaggatoti guṇehi mahattaṃ gatoti mahaggato, tato eva attani katānaṃ kārānaṃ phalavepullahetutāya vipulo.

Vipulo mahaggato means greatly exalted (mahaggato) by its virtues, and for that very reason, vast (vipulo) as the cause for the abundance of results of actions performed for it.

643. Vipulo mahaggato (vipulo mahaggato) nghĩa là đạt đến sự vĩ đại về công đức nên gọi là mahaggato (vĩ đại), và do đó, vipulo (rộng lớn) vì là nguyên nhân của sự phong phú quả báo từ những việc làm đã thực hiện nơi tự thân.

Udadhīva sāgaroti yathā udakaṃ ettha dhīyatīti ‘‘udadhī’’ti laddhanāmo sāgaro, ‘‘ettakāni udakāḷhakānī’’tiādinā udakato appameyyo, evamesa guṇatoti attho.

Udadhīva sāgaro means just as the ocean, named udadhī because water is contained therein, is immeasurable in terms of water ("so many measures of water," etc.), so too is this^* in terms of virtues; this is the meaning.

Udadhīva sāgaro (udadhīva sāgaro) nghĩa là như đại dương, được gọi là “udadhī” vì nước được chứa đựng trong đó, không thể đo lường được về lượng nước, tương tự như vậy, Tăng chúng này không thể đo lường được về công đức.

Ete hīti hi-saddo avadhāraṇe nipāto, ete eva seṭṭhāti attho.

In ete hi, the particle hi is for emphasis, meaning these alone are supreme.

Ete hi (ete hi) – tiếng hi là một từ chỉ sự nhấn mạnh, nghĩa là chỉ riêng những vị này là tối thượng.

Vuttañhetaṃ –

Indeed, it was said:

Điều này đã được nói:

1576

‘‘Yāvatā, bhikkhave, saṅghā vā gaṇā vā, tathāgatasāvakasaṅgho tesaṃ aggamakkhāyatī’’ti (itivu. 90; a. ni. 4.34; 5.32).

“Bhikkhus, as far as there are Saṅghas or groups, the Saṅgha of the Tathāgata’s disciples is declared to be the best of them.”

“Này các Tỳ khưu, trong tất cả các Tăng hay đoàn thể, Tăng chúng đệ tử của Như Lai được xem là tối thượng.”

1577

Naravīrasāvakāti naresu vīriyasampannassa narassa sāvakā.

Naravīrasāvakā means disciples of the Hero (Buddha), who is endowed with vigor among men.

Naravīrasāvakā (naravīrasāvakā) nghĩa là các đệ tử của bậc anh hùng có tinh tấn trong loài người.

Pabhaṅkarāti lokassa ñāṇālokakarā.

Pabhaṅkarā means those who bring the light of wisdom to the world.

Pabhaṅkarā (pabhaṅkarā) nghĩa là những người tạo ra ánh sáng trí tuệ cho thế gian.

Dhammamudīrayantīti dhammaṃ uddisanti.

Dhammamudīrayanti means they declare the Dhamma.

Dhammamudīrayanti (dhammamudīrayanti) nghĩa là tuyên thuyết Pháp.

Kathaṃ?

How?

Bằng cách nào?

Dhammasāminā hi dhammapajjoto ariyasaṅghe ṭhapito.

For the light of the Dhamma was established in the Noble Saṅgha by the Lord of Dhamma.

Vì ánh sáng Pháp đã được Đức Pháp chủ đặt vào Tăng chúng Thánh.

1578

644. Ye saṅghamuddissa dadanti dānanti ye sattā ariyasaṅghaṃ uddissa sammutisaṅghe antamaso gotrabhupuggalesupi dānaṃ dadanti, taṃ dānaṃ saṃvibhāgavasena dinnampi sudinnaṃ, āhunapāhunavasena hutampi suhutaṃ, mahāyāgavasena yiṭṭhampi suyiṭṭhameva hoti.

Ye saṅghamuddissa dadanti dānaṃ means those beings who give gifts, intending the Noble Saṅgha, even if they give to conventional Saṅgha, even to gotrabhū individuals, that gift, even if given by way of distribution, is sudinnaṃ (well-given), even if offered by way of hospitality, is suhutaṃ (well-offered), and even if sacrificed by way of a great offering, is suyiṭṭhaṃ (well-sacrificed) indeed.

644. Ye saṅghamuddissa dadanti dānaṃ (ye saṅghamuddissa dadanti dānaṃ) nghĩa là những chúng sinh nào cúng dường với ý hướng đến Thánh Tăng, thậm chí cúng dường cho Tăng chúng quy ước, cho đến những cá nhân Gotrabhū (chuyển tộc), thì sự cúng dường đó, dù được chia sẻ, vẫn là sudinnaṃ (đã cúng dường tốt đẹp), dù được cúng dường theo cách dâng cúng (āhuna) hay đón tiếp (pāhuna), vẫn là suhutaṃ (đã hiến cúng tốt đẹp), dù được tế lễ theo cách đại tế (mahāyāga), vẫn là suyiṭṭhaṃ (đã tế lễ tốt đẹp).

Kasmā?

Why?

Tại sao?

Yasmā sā dakkhiṇā saṅghagatā patiṭṭhitā mahapphalā lokavidūna vaṇṇitāti, lokavidūhi sammāsambuddhehi ‘‘na tvevāhaṃ, ānanda, kenaci pariyāyena saṅghagatāya dakkhiṇāya pāṭipuggalikaṃ dakkhiṇaṃ mahapphalataraṃ vadāmi (ma. ni. 3.380).

Because sā dakkhiṇā saṅghagatā patiṭṭhitā mahapphalā lokavidūna vaṇṇitā (that offering, having gone to the Saṅgha and established therein, bears great fruit, praised by those who know the world). The meaning is that it is praised and extolled as bearing great fruit by the perfectly Enlightened Ones, the knowers of the world, in statements such as: “Indeed, Ānanda, I do not declare by any means that an offering given to an individual is more fruitful than an offering given to the Saṅgha.”

Vì sā dakkhiṇā saṅghagatā patiṭṭhitā mahapphalā lokavidūna vaṇṇitā (sự cúng dường đó đã được an lập trong Tăng chúng, có quả báo lớn, được các bậc hiểu biết thế gian ca ngợi), tức là đã được các bậc Chánh Đẳng Giác, những bậc hiểu biết thế gian, ca ngợi và tán thán về quả báo lớn, như đã nói: “Này Ānanda, Ta không bao giờ nói rằng sự cúng dường đến cá nhân có quả báo lớn hơn sự cúng dường đến Tăng chúng bằng bất kỳ cách nào.

Puññaṃ ākaṅkhamānānaṃ, saṅgho ve yajataṃ mukhaṃ (ma. ni. 2.400; su. ni. 574; mahāva. 300).

“For those who desire merit and make offerings, the Saṅgha is indeed the foremost.”

Đối với những người mong cầu phước báu, Tăng chúng thực sự là bậc tối thượng để cúng dường.

Anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassā’’ti (ma. ni. 1.74; saṃ. ni. 5.997) ca ādinā mahapphalatā vaṇṇitā pasatthā thomitāti attho.

“It is the unsurpassed field of merit for the world,” and so on.

Là ruộng phước vô thượng của thế gian.”

1579

645. Īdisaṃ yaññamanussarantāti etādisaṃ saṅghaṃ uddissa attanā kataṃ dānaṃ anussarantā.

Etādisaṃ yaññamanussarantā means remembering the gift given by oneself intending such a Saṅgha.

645. Īdisaṃ yaññamanussarantā (īdisaṃ yaññamanussarantā) nghĩa là những người nhớ tưởng đến sự cúng dường mà mình đã thực hiện với ý hướng đến Tăng chúng như vậy.

Vedajātāti jātasomanassā.

Vedajātā means having arisen joy.

Vedajātā (vedajātā) nghĩa là những người đã phát sinh sự hoan hỷ.

Vineyya maccheramalaṃ samūlanti maccherameva cittassa malinabhāvakaraṇato maccheramalaṃ, atha vā maccherañca aññaṃ issālobhadosādimalañcāti maccheramalaṃ.

Vineyya maccheramalaṃ samūlaṃ: stinginess itself is maccheramalaṃ because it causes the mind to be defiled. Alternatively, maccheramalaṃ means stinginess and other defilements like envy, greed, and hatred. Having removed (vineyya), shaken off, and being blameless along with its roots (samūlaṃ), which are ignorance, doubt, perversions, etc., they go to the heavenly abode; this is the construction.

Vineyya maccheramalaṃ samūlaṃ (vineyya maccheramalaṃ samūlaṃ) nghĩa là xan tham chính là cấu uế của tâm, vì nó làm tâm trở nên ô nhiễm, nên gọi là maccheramalaṃ (cấu uế xan tham). Hoặc, xan tham và các cấu uế khác như ganh tỵ, tham lam, sân hận, v.v., nên gọi là maccheramalaṃ.

Tañca avijjāvicikicchāvipallāsādīhi saha mūlehīti samūlaṃ vineyya vinayitvā vikkhambhetvā aninditvā saggamupenti ṭhānanti yojanā.

The rest is as explained.

Và cấu uế đó cùng với các gốc rễ như vô minh, hoài nghi, tà kiến, v.v., nên gọi là samūlaṃ (có gốc rễ). Sau khi đoạn trừ (vineyya) và loại bỏ (vinayitvā vikkhambhetvā) cấu uế đó, không bị chê trách (aninditā), họ sẽ được đến cõi trời (saggamupenti ṭhānaṃ) – đây là cách kết nối ý nghĩa.

Sesaṃ vuttanayameva.

The rest is as explained.

Phần còn lại tương tự như đã nói.

1580

Imaṃ pana sabbaṃ pavattiṃ sakko devānamindo ‘‘daddallamānā vaṇṇenā’’tiādinā āyasmato mahāmoggallānassa ācikkhi, āyasmā mahāmoggallāno bhagavato ārocesi, bhagavā tamatthaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā sampattaparisāya dhammaṃ desesi.

Sakka, the king of devas, recounted this entire story to Venerable Mahāmoggallāna, beginning with “daddallamānā vaṇṇenā” (shining with splendor). Venerable Mahāmoggallāna reported it to the Blessed One, and the Blessed One, having made that matter the origin (aṭṭhuppatti), taught the Dhamma to the assembled audience.

Vua trời Sakka đã kể lại toàn bộ câu chuyện này, bắt đầu với lời "daddallamānā" và vân vân, cho Đại Trưởng lão Mahāmoggallāna. Đại Trưởng lão Mahāmoggallāna đã trình lên Đức Thế Tôn. Đức Thế Tôn đã lấy sự việc đó làm câu chuyện gốc để thuyết giảng Pháp cho hội chúng đang hiện diện.

Sā desanā mahājanassa sātthikā ahosi.

That discourse became beneficial for the great assembly.

Bài thuyết giảng đó đã mang lại lợi ích cho đại chúng.

1581

Daddallavimānavaṇṇanā niṭṭhitā.

The Description of the Daddalla Vimāna is concluded.

Phần giải thích về Daddalla-vimāna đã hoàn thành.

1582

7. Pesavatīvimānavaṇṇanā

7. Description of the Pesavatī Vimāna

7. Phần giải thích về Pesavatī-vimāna

1583

Phalikarajatahemajālachannanti pesavatīvimānaṃ.

Phalikarajatahemajālachanna (covered with nets of crystal, silver, and gold) describes the Pesavatī Vimāna.

Lâu đài Pesavatī được gọi là “được che phủ bởi mạng lưới pha lê, bạc và vàng”.

Tassa kā uppatti?

What was its origin?

Câu chuyện gốc về nó là gì?

Bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane.

The Blessed One was dwelling in Sāvatthī, in Jetavana.

Đức Thế Tôn đang trú ngụ tại Sāvatthī, trong khu vườn Jetavana.

Tena samayena magadhesu nālakagāme ekasmiṃ gahapatimahāsārakule pesavatī nāma kulasuṇhā ahosi.

At that time, in Magadha, in the village of Nāḷaka, in a household of a wealthy householder, there was a daughter-in-law named Pesavatī.

Vào thời đó, ở làng Nālakagāma thuộc xứ Magadha, trong một gia đình gia chủ giàu có, có một nàng dâu tên là Pesavatī.

Sā kira kassapassa bhagavato yojanike kanakathūpe kayiramāne dārikā hutvā mātarā saddhiṃ cetiyaṭṭhānaṃ gantvā mātaraṃ pucchi ‘‘kiṃ ime, amma, karontī’’ti?

It is said that when a gold stūpa a yojana in height was being constructed for Kassapa, the Blessed One, she, as a young girl, went with her mother to the stūpa site and asked her mother, “Mother, what are these people doing?”

Nghe nói, khi bảo tháp vàng cao một yojana của Đức Phật Kassapa đang được xây dựng, nàng khi còn là một cô bé đã cùng mẹ đến nơi xây tháp và hỏi mẹ: “Mẹ ơi, những người này đang làm gì vậy?”

‘‘Cetiyaṃ kātuṃ suvaṇṇiṭṭhakā karontī’’ti.

“^* are making gold bricks to construct a stūpa.”

“Họ đang làm gạch vàng để xây tháp.”

Taṃ sutvā dārikā pasannamānasā mātaraṃ āha – ‘‘amma, mama gīvāya idaṃ sovaṇṇamayaṃ khuddakapiḷandhanaṃ atthi, imāhaṃ cetiyatthāya demī’’ti.

Hearing that, the girl, with a mind full of faith, said to her mother: "Mother, I have this small golden ornament on my neck. I will offer it for the Cetiya."

Nghe vậy, cô bé với tâm hoan hỷ nói với mẹ: “Mẹ ơi, con có một món trang sức vàng nhỏ này trên cổ, con xin dâng nó cho tháp.”

Mātā ‘‘sādhu dehī’’ti vatvā taṃ gīvato omuñcitvā suvaṇṇakārassa hatthe adāsi ‘‘idaṃ imāya dārikāya pariccajitaṃ, imampi pakkhipitvā iṭṭhakaṃ karohī’’ti.

Her mother, saying, "Good, give it," took that ornament from her neck and gave it to the goldsmith, saying, "This ornament has been renounced by this girl; please add this too and make a brick."

Người mẹ nói: “Tốt lắm, con hãy dâng đi,” rồi tháo món trang sức khỏi cổ và đưa cho người thợ vàng, nói: “Đây là món đồ mà cô bé này đã dâng cúng, hãy thêm nó vào để làm gạch.”

Suvaṇṇakāro tathā akāsi.

The goldsmith did so.

Người thợ vàng đã làm như vậy.

Sā dārikā aparabhāge kālaṃ katvā teneva puññakammena devaloke nibbattitvā sugatiyaṃyeva aparāparaṃ saṃsarantī amhākaṃ bhagavato kāle nālakagāme nibbattā anukkamena dvādasavassikā jātā.

Later, that girl passed away and, due to that same meritorious deed, was reborn in the deva realm, continually wandering in happy destinations, until, in the time of our Bhagavā, she was reborn in Nālaka village and gradually reached the age of twelve.

Sau đó, cô bé qua đời và nhờ công đức đó đã tái sinh vào cõi trời. Cứ thế luân chuyển từ cõi thiện này sang cõi thiện khác, đến thời Đức Thế Tôn của chúng ta, nàng tái sinh ở làng Nālakagāma và dần dần lớn lên thành một thiếu nữ mười hai tuổi.

1584

Sā ekadivasaṃ mātarā pesitaṃ mūlaṃ gahetvā telatthāya aññataraṃ āpaṇaṃ agamāsi.

One day, she took the money sent by her mother and went to a certain shop to buy oil.

Một ngày nọ, nàng cầm tiền mẹ đưa đi đến một cửa hàng để mua dầu.

Tasmiñca āpaṇe aññataro kuṭumbiyaputto pitarā nidahitvā ṭhapitaṃ bahuṃ hiraññasuvaṇṇaṃ muttāmaṇiratanāni ca gahetuṃ uddharanto āpaṇiko kammabalena kathalapāsāṇasakkhararūpena upaṭṭhahantāni disvā tato ekadesaṃ ‘‘puññavantānaṃ vasena hiraññasuvaṇṇādi bhavissatī’’ti vīmaṃsituṃ rāsiṃ katvā ṭhapesi.

At that shop, a certain householder's son, while excavating to retrieve much gold, silver, pearls, and precious jewels stored by his father, saw them appearing as potsherds, stones, and gravel due to the power of kamma, and so, to test, thinking, "Perhaps gold, silver, and so forth will appear for those with merit," he gathered a portion and kept it aside.

Tại cửa hàng đó, một con trai của gia chủ đang đào bới để lấy ra rất nhiều vàng bạc, ngọc trai, đá quý mà cha mình đã cất giấu. Nhưng do nghiệp lực, những thứ đó lại hiện ra dưới dạng mảnh sành, đá cuội, sỏi đá. Thấy vậy, người chủ cửa hàng đã gom một phần lại thành đống để thử xem, nghĩ rằng: “Nhờ những người có phước báu, vàng bạc và các thứ khác sẽ hiện ra.”

Atha naṃ sā dārikā disvā ‘‘kasmā āpaṇe ratanāni evaṃ ṭhapitāni, nanu nāma sammadeva paṭisāmetabbānī’’ti āha.

Then, that girl saw it and said, "Why are these jewels kept like this in the shop? Should they not be properly put away?"

Lúc đó, cô bé nhìn thấy và nói: “Tại sao những viên ngọc lại được đặt như vậy trong cửa hàng? Chẳng phải chúng nên được cất giữ cẩn thận sao?”

Āpaṇiko taṃ sutvā ‘‘mahāpuññā ayaṃ dārikā, imissā vasena sabbamidaṃ hiraññādi eva hutvā amhākaṃ viniyogaṃ gamissati, saṅgaṇhissāmi na’’nti cintetvā tassā mātu santikaṃ gantvā ‘‘imaṃ dārikaṃ mayhaṃ puttassatthāya dehī’’ti vāretvā bahudhanaṃ datvā āvāhavivāhaṃ katvā taṃ attano gehaṃ ānesi.

Hearing her, the shopkeeper thought, "This girl is very meritorious. By her power, all this gold and other treasures will become real and come into our possession. I will take her as my daughter-in-law." So, he went to her mother, requested, "Give this girl for my son," gave much wealth, arranged the marriage, and brought her to his house.

Nghe vậy, người chủ cửa hàng nghĩ: “Cô bé này có phước báu lớn. Nhờ cô ấy, tất cả vàng bạc này sẽ trở thành của chúng ta để sử dụng. Mình sẽ kết giao với cô ấy.” Rồi ông đến gặp mẹ cô bé, xin cưới cô bé cho con trai mình, và sau khi đưa nhiều tiền, ông đã tổ chức hôn lễ và đưa nàng về nhà.

Athassā sīlācāraṃ ñatvā bhaṇḍāgāraṃ vivaritvā ‘‘kiṃ ettha passasī’’ti vatvā tāya ‘‘hiraññasuvaṇṇamaṇimeva rāsikataṃ passāmī’’ti vutte ‘‘etāni amhākaṃ kammabalena antaradhāyantāni tava puññavisesena puna visesāni jātāni, tasmā ito paṭṭhāya imasmiṃ gehe sabbaṃ tvaṃyeva vicārehi, tayā dinnameva mayaṃ paribhuñjissāmā’’ti vatvā tato pabhuti taṃ ‘‘pesavatī’’ti vohariṃsu.

Then, knowing her virtuous conduct, he opened the treasury and said, "What do you see here?" When she replied, "I see only heaps of gold, silver, and jewels," he said, "These things, which disappeared due to the power of our kamma, have reappeared as special treasures due to your special merit. Therefore, from now on, you alone manage everything in this house, and we will consume only what you give." From that time on, they called her "Pesavatī" (the one who manages).

Sau đó, khi biết được giới hạnh và đức độ của nàng, ông mở kho báu và hỏi: “Con thấy gì ở đây?” Khi nàng nói: “Con chỉ thấy vàng bạc và ngọc ngà chất đống,” ông nói: “Những thứ này đã biến mất do nghiệp lực của chúng ta, nhưng nhờ phước báu đặc biệt của con, chúng lại hiện ra đặc biệt. Vì vậy, từ nay trở đi, con hãy quán xuyến mọi việc trong nhà này. Chúng ta sẽ chỉ sử dụng những gì con cho.” Từ đó, họ gọi nàng là “Pesavatī.”

1585

Tena ca samayena āyasmā dhammasenāpati attano āyusaṅkhārānaṃ parikkhīṇabhāvaṃ ñatvā ‘‘mayhaṃ mātuyā rūpasāribrāhmaṇiyā posāvanikamūlaṃ datvā parinibbāyissāmī’’ti cintetvā bhagavantaṃ upasaṅkamitvā parinibbānaṃ anujānāpetvā satthu āṇāya mahantaṃ pāṭihāriyaṃ dassetvā anekehi thutisahassehi bhagavantaṃ thometvā yāva dassanavisayātikkamā abhimukhova apakkamitvā puna vanditvā bhikkhusaṅghaparivuto vihārā nikkhamma bhikkhusaṅghassa ovādaṃ datvā āyasmantaṃ ānandaṃ samassāsetvā catassopi parisā nivattetvā anukkamena nālakagāmaṃ patvā mātaraṃ sotāpattiphale patiṭṭhāpetvā paccūsasamaye jātovarake parinibbāyi.

At that time, the Venerable Dhammasenāpati, knowing that his life-constituents were exhausted, thought, "I will attain parinibbāna after repaying the kindness of my mother, the Brahmin lady Rūpasārī." So, he approached the Bhagavā, obtained permission for parinibbāna, displayed a great psychic feat by the Buddha's command, praised the Bhagavā with thousands of praises, and departed, facing the Buddha until he passed beyond sight. Then, having bowed again, surrounded by the assembly of bhikkhus, he left the monastery, gave exhortation to the Saṅgha, comforted the Venerable Ānanda, dismissed all four assemblies, and gradually reached Nālaka village. After establishing his mother in the fruit of stream-entry, he attained parinibbāna at dawn in the chamber where he was born.

Vào thời đó, Trưởng lão Pháp tướng đã biết rằng thọ mạng của mình sắp hết, nên nghĩ: “Mình sẽ nhập Niết-bàn sau khi trả ơn nuôi dưỡng cho mẹ mình là bà Bà-la-môn Rūpasārī.” Ngài đến gặp Đức Thế Tôn, xin phép nhập Niết-bàn. Theo lệnh của Đức Đạo Sư, ngài đã thể hiện một phép lạ lớn, tán thán Đức Thế Tôn bằng hàng ngàn lời ca ngợi. Ngài quay lưng đi, nhưng vẫn giữ mặt hướng về Đức Thế Tôn cho đến khi vượt khỏi tầm nhìn. Sau đó, ngài lại đảnh lễ, cùng với Tăng đoàn rời khỏi tinh xá, ban huấn từ cho Tăng đoàn, an ủi Trưởng lão Ānanda, cho bốn chúng đệ tử quay về, rồi tuần tự đến làng Nālakagāma, giúp mẹ mình chứng đắc quả Dự lưu, và nhập Niết-bàn vào lúc rạng đông trong căn phòng nơi ngài được sinh ra.

Parinibbutassa cassa sarīrasakkārakaraṇavasena devā ceva manussā ca sattāhaṃ vītināmesuṃ, agarucandanādīhi hatthasatubbedhaṃ citakamakaṃsu.

For seven days, both devas and humans spent their time performing funeral rites for the Venerable one who had attained parinibbāna, making a pyre a hundred cubits high with fragrant woods like agarwood and sandalwood.

Sau khi ngài nhập Niết-bàn, chư thiên và loài người đã dành bảy ngày để làm lễ trà tỳ xá-lợi của ngài, dựng một giàn hỏa táng cao một trăm cánh tay bằng trầm hương, đàn hương và các loại gỗ quý khác.

1586

Pesavatīpi therassa parinibbānaṃ sutvā ‘‘gantā pūjessāmī’’ti suvaṇṇapupphehi gandhajātehi ca pūritāni caṅkoṭakāni gāhāpetvā gantukāmā sasuraṃ āpucchitvā tena ‘‘tvaṃ garubhārā, tattha ca mahājanasammaddo, pupphagandhāni pesetvā idheva hohī’’ti vuttāpi saddhājātā ‘‘yadipi me tattha jīvitantarāyo siyā, gantāva pūjāsakkāraṃ karissāmī’’ti taṃ vacanaṃ aggahetvā saparivārā tattha gantvā gandhapupphādīhi pūjetvā katañjalī aṭṭhāsi.

Pesavatī, too, hearing of the Elder's parinibbāna, thought, "I will go and pay homage." She had baskets filled with golden flowers and perfumes carried, and wishing to go, she asked her father-in-law. Although he said, "You are heavily pregnant, and there is a great crowd there; send the flowers and perfumes and remain here," she, having great faith, disregarded his words, thinking, "Even if my life is endangered there, I will still go and perform offerings and homage." So, accompanied by her retinue, she went there, paid homage with perfumes and flowers, and stood with clasped hands.

Pesavatī cũng nghe tin Trưởng lão nhập Niết-bàn, nghĩ: “Mình sẽ đi cúng dường.” Nàng sai người mang theo những giỏ đầy hoa vàng và hương liệu, rồi xin phép cha chồng để đi. Mặc dù cha chồng nói: “Con đang mang thai nặng nề, ở đó lại đông người. Con hãy sai người mang hoa và hương đến, còn con ở nhà đi,” nhưng với lòng tịnh tín phát khởi, nàng vẫn không nghe lời đó, nghĩ: “Dù có nguy hiểm đến tính mạng ở đó, con vẫn sẽ đi để cúng dường và tôn kính.” Nàng cùng tùy tùng đến đó, cúng dường bằng hương hoa và các thứ khác, rồi chắp tay đứng đó.

Tasmiñca samaye theraṃ pūjetuṃ āgatānaṃ rājaparisānaṃ hatthī matto hutvā taṃ padesaṃ upagañchi.

At that time, an intoxicated elephant belonging to the royal attendants who had come to pay homage to the Elder approached that area.

Vào lúc đó, một con voi say của các quan lại đến cúng dường Trưởng lão đã tiến đến khu vực đó.

Taṃ disvā maraṇabhayabhītesu manussesu palāyantesu janasammaddena patitaṃ pesavatiṃ mahājano akkamitvā māresi.

Seeing this, as people, terrified by the fear of death, fled, Pesavatī fell amidst the crowd and was trampled to death by the multitude.

Thấy vậy, những người sợ hãi cái chết đã bỏ chạy, và Pesavatī bị đám đông xô ngã, rồi bị giẫm đạp đến chết.

Sā pūjāsakkāraṃ katvā theragatāya saddhāya sampannacittā eva kālaṃ katvā tāvatiṃsabhavane nibbatti, accharāsahassañcassā parivāro ahosi.

Having performed offerings and homage, and with her mind endowed with faith in the Elder, she passed away and was reborn in the Tāvatiṃsa abode, and a thousand celestial nymphs became her retinue.

Nàng đã cúng dường và tôn kính, với tâm tịnh tín đối với Trưởng lão, và qua đời, tái sinh vào cõi trời Tāvatiṃsa, với một ngàn tiên nữ làm tùy tùng.

1587

Sā tāvadeva attano dibbasampattiṃ oloketvā ‘‘kīdisena nu kho puññena mayā esā laddhā’’ti, tassā hetuṃ upadhārentī theraṃ uddissa kataṃ pūjāsakkāraṃ disvā, ratanattaye abhippasannamānasā satthāraṃ vandituṃ accharāsahassaparivutā saṭṭhisakaṭabhārālaṅkārapaṭimaṇḍitattabhāvā sumahatiyā deviddhiyā cando viya ca sūriyo viya ca dasa disā obhāsayamānā saha vimānena āgantvā vimānato oruyha bhagavantaṃ vanditvā añjaliṃ paggayha aṭṭhāsi.

Immediately, she surveyed her divine splendor and pondered, "By what kind of merit have I obtained this?" Reflecting on its cause, she saw the offerings and homage made to the Elder. With her mind exceedingly firm in faith in the Triple Gem, she came, surrounded by a thousand celestial nymphs, her body adorned with ornaments weighing sixty cartloads, shining like the moon and the sun, illuminating the ten directions with immense divine power, along with her mansion. Alighting from her mansion, she bowed to the Bhagavā and stood with clasped hands.

Ngay lập tức, nàng nhìn thấy sự giàu sang thần diệu của mình và tự hỏi: “Mình đã đạt được điều này nhờ công đức nào?” Khi nàng quán xét nguyên nhân, nàng thấy đó là nhờ sự cúng dường và tôn kính đã làm cho Trưởng lão. Với tâm vô cùng tịnh tín vào Ba Ngôi Báu, nàng cùng với một ngàn tiên nữ tùy tùng, thân thể được trang hoàng bằng sáu mươi gánh trang sức, với thần thông lớn lao, chiếu sáng mười phương như mặt trăng và mặt trời, đã đến cùng với lâu đài. Nàng bước xuống khỏi lâu đài, đảnh lễ Đức Thế Tôn, rồi chắp tay đứng đó.

Tena ca samayena āyasmā vaṅgīso bhagavato samīpe nisinno bhagavantaṃ evamāha ‘‘paṭibhāti maṃ bhagavā imissā devatāya katakammaṃ pucchitu’’nti.

At that time, the Venerable Vaṅgīsa, seated near the Bhagavā, said to the Bhagavā, "Bhagavā, it occurs to me to ask this deity about the deed she performed."

Vào lúc đó, Trưởng lão Vaṅgīsa đang ngồi gần Đức Thế Tôn và thưa với Đức Thế Tôn: “Bạch Đức Thế Tôn, con xin hỏi về nghiệp đã tạo của vị thiên nữ này.”

‘‘Paṭibhātu taṃ, vaṅgīsā’’ti bhagavā avoca.

"Let it occur to you, Vaṅgīsa," said the Bhagavā.

Đức Thế Tôn nói: “Này Vaṅgīsa, con hãy hỏi đi.”

Atha āyasmā vaṅgīso tāya devatāya katakammaṃ pucchitukāmo paṭhamaṃ tāvassā vimānaṃ saṃvaṇṇento āha –

Then the Venerable Vaṅgīsa, wishing to ask that deity about the deed she performed, first described her mansion and said:

Rồi Trưởng lão Vaṅgīsa, muốn hỏi về nghiệp đã tạo của vị thiên nữ đó, trước hết đã ca ngợi lâu đài của nàng và nói:

1588

646.

1589

‘‘Phalikarajatahemajālachannaṃ, vividhacitratalamaddasaṃ surammaṃ;

"Covered with nets of crystal, silver, and gold, I beheld your exceedingly delightful mansion, with various ornate floors;

“Tôi đã thấy lâu đài của cô, được che phủ bằng mạng lưới pha lê, bạc và vàng, với nền nhà được trang trí đa dạng, thật mỹ lệ;

1590

Byamhaṃ sunimmitaṃ toraṇūpapannaṃ, rucakupakiṇṇamidaṃ subhaṃ vimānaṃ.

A divine palace, well-constructed, adorned with archways, sprinkled with gold dust, this beautiful mansion.

Một lâu đài cao vút, được xây dựng tinh xảo, có cổng chào, và được rải đầy cát vàng, thật huy hoàng.

1591

647.

1592

‘‘Bhāti ca dasa disā nabheva suriyo, sarade tamonudo sahassaraṃsī;

And it shines in the ten directions, like the sun in the sky, the dispeller of darkness with a thousand rays in autumn;

Nó chiếu sáng mười phương như mặt trời trên bầu trời, như mặt trời ngàn tia xua tan bóng tối vào mùa thu;

1593

Tathā tapati midaṃ tava vimānaṃ, jalamiva dhūmasikho nise nabhagge.

So does this mansion of yours glow, like a smokeless flame in the night sky.

Lâu đài của cô cũng rực rỡ như ngọn lửa không khói trên bầu trời đêm.

1594

648.

1595

‘‘Musatīva nayanaṃ sateratāva, ākāse ṭhapitamidaṃ manuññaṃ;

It dazzles the eye like a flash of lightning, this charming palace placed in the sky;

Nó làm mắt người mê mẩn như tia chớp, lâu đài tuyệt đẹp này được đặt trên không trung;

1596

Vīṇāmurajasammatāḷaghuṭṭhaṃ, iddhaṃ indapuraṃ yathā tavedaṃ.

Resounding with lutes, drums, and various instruments, this your mansion is as prosperous as the city of Indra.

Với tiếng đàn vīṇā, trống muraja, và tiếng vỗ tay hòa nhịp, lâu đài của cô rực rỡ như thành phố của chư thiên.

1597

649.

1598

‘‘Padumakumuduppalakuvalayaṃ, yodhikabandhukanojakā ca santi;

Here are lotuses, white lotuses, blue lotuses, and water lilies, and also yodhikā, bandhuka, and nojaka flowers;

Ở đây có hoa sen paduma, kumuda, uppala, kuvalaya; và có hoa yodhika, bandhuka, nojaka;

1599

Sālakusumitapupphitā asokā, vividhadumaggasugandhasevitamidaṃ.

Sāla trees in bloom and Asoka trees in flower, this place is served by the sweet fragrance of various tree-tops.

Có cây sāla nở hoa, cây asoka trổ bông, lâu đài này được bao quanh bởi hương thơm từ nhiều loại cây quý.

1600

650.

1601

‘‘Saḷalalabujabhujakasaṃyuttā, kusakasuphullitalatāvalambinīhi;

Adorned with sāla, labuja, and bhujaka trees, with vines hanging full of kusaka flowers;

Hồ sen của cô rực rỡ, được bao quanh bởi cây saḷala, labuja, bhujaka, và những dây leo kusaka nở hoa rủ xuống;

1602

Maṇijālasadisā yasassinī, rammā pokkharaṇī upaṭṭhitā te.

Resembling a net of jewels, glorious, a delightful lotus pond is situated near you.

Nó lộng lẫy như một mạng lưới ngọc, một hồ sen tuyệt đẹp đang hiện hữu cho cô.

1603

651.

1604

‘‘Udakaruhā ca yetthi pupphajātā, thalajā ye ca santi rukkhajātā;

And whatever kinds of flowers grow in water, and whatever kinds of trees grow on land;

Những loài hoa mọc dưới nước, và những loài cây mọc trên cạn;

1605

Mānusakāmānussakā ca dibbā, sabbe tuyhaṃ nivesanamhi jātā.

Human and non-human, and divine — all those have arisen in your abode.

Cả những loài cây của nhân gian, phi nhân, và thiên giới, tất cả đều mọc trong dinh thự của cô.

1606

652.

1607

‘‘Kissa saṃyamadamassayaṃ vipāko, kenāsi kammaphalenidhūpapannā;

What is the result of self-restraint and self-taming? By the fruit of what kamma have you arisen here?

Đây là quả báo của sự tự chế và tự kỷ luật nào? Cô đã tái sinh ở đây nhờ quả báo của nghiệp nào?”

1608

Yathā ca te adhigatamidaṃ vimānaṃ, tadanupadaṃ avacāsiḷārapamhe’’ti.

And by what kamma have you obtained this mansion? Tell me, O graceful one, accordingly."

Và như thế, ngươi đã đạt được thiên cung này bằng nghiệp gì, hãy nói rõ điều đó theo câu hỏi của ta, hỡi người có hàng mi dày.”

1609

646. Tattha phalikarajatahemajālachannanti phalikamaṇīhi rajatahemajālehi ca chāditaṃ, phalikamaṇimayāhi bhittīhi rajatahemamayehi jālehi ca samantato heṭṭhā ca upari ca chāditaṃ, vividhavaṇṇānaṃ vicittasannivesānañca talānaṃ bhūmīnaṃ vasena vividhacitratalaṃ addasaṃ passiṃ.

646. There, phalikarajatahemajālachanna means covered with crystal gems and nets of silver and gold; covered all around, below, and above with walls made of crystal gems and nets made of silver and gold. I saw a vividhacitratala vimāna with diverse, splendid surfaces, having various colors and wonderfully arranged grounds.

646. Trong đó, phalikarajatahemajālachanna có nghĩa là được che phủ bằng những viên pha lê, bằng lưới bạc và vàng; được che phủ hoàn toàn bên dưới và bên trên bằng những bức tường bằng pha lê và lưới bằng bạc và vàng. Ta đã nhìn thấy một thiên cung vividhacitratalaṃ (có nền đất đa dạng và kỳ diệu), với những tầng và nền đất có màu sắc đa dạng và bố cục tinh xảo.

Surammanti suṭṭhu ramaṇīyaṃ.

Suramma means exceedingly delightful.

Suramma có nghĩa là vô cùng đáng yêu.

Viharitukāmā vasanti etthāti byamhaṃ, bhavanaṃ.

Byamha, a dwelling, means that devas who wish to reside dwell therein.

Byamhaṃ (tòa nhà) là nơi các vị trời muốn cư ngụ.

Toraṇūpapannanti vividhamālākammādivicittena sattaratanamayena toraṇena upetaṃ.

Toraṇūpapanna means endowed with a decorated archway (toraṇa) made of the seven jewels, adorned with various garland-works and so forth.

Toraṇūpapanna có nghĩa là được trang hoàng bằng cổng vòm làm từ bảy loại ngọc quý, được trang trí bằng các loại hoa văn và dây hoa đa dạng.

Toraṇanti vā dvārakoṭṭhakapāsādassa nāmaṃ, tena ca anekabhūmakena vicittākārena taṃ vimānaṃ upetaṃ.

Alternatively, toraṇa is the name of a gatehouse-mansion (dvārakoṭṭhakapāsāda); and that vimāna is endowed with that gatehouse-mansion, which has many stories and a wonderful appearance.

Hoặc, toraṇa là tên của một tòa nhà cổng vòm, và thiên cung đó được trang hoàng bằng nhiều tầng lầu với kiến trúc tinh xảo.

Rucakupatiṇṇanti suvaṇṇavālikāhi okiṇṇaṅgaṇaṃ.

Rucakupatiṇṇa means having a courtyard strewn with golden sand.

Rucakupatiṇṇa có nghĩa là sân được rải đầy cát vàng.

Vālikasadisā hi suvaṇṇakhaṇḍā rucā nāma, rucameva rucakanti vuttaṃ.

Indeed, fragments of gold similar to sand are called rucā; ruca itself is called rucaka.

Quả thật, những mảnh vàng giống như cát được gọi là rucā, và rucaka chỉ là ruca.

Subhanti sobhati, suṭṭhu bhātīti vā subhaṃ.

Subha means it shines, or it shines very brightly, hence subha.

Subha có nghĩa là rực rỡ, hoặc subha vì nó tỏa sáng rực rỡ.

Vimānanti visiṭṭhamānaṃ, pamāṇato mahantanti attho.

Vimāna means a distinguished measure, meaning it is vast in size.

Vimāna có nghĩa là một tòa nhà đặc biệt, ý là rất lớn về kích thước.

1610

647. Bhātīti jotati ujjalati.

647. Bhātī means it shines, it blazes.

647. Bhātī có nghĩa là chiếu sáng, rực rỡ.

Nabheva suriyoti ākāse ādicco viya.

Nabheva suriyo means like the sun in the sky.

Nabheva suriyo có nghĩa là như mặt trời trên bầu trời.

Saradeti saradasamaye.

Sarade means in the autumn season.

Sarade có nghĩa là vào mùa thu.

Tamonudoti andhakāraviddhaṃsano.

Tamonudo means dispelling darkness.

Tamonudo có nghĩa là xua tan bóng tối.

Tathā tapati midanti yathā saradakāle sahassaraṃsī sūriyo, tathā tapati dibbati idaṃ tava vimānaṃ, ma-kāro padasandhikaro.

Tathā tapati midaṃ means just as the thousand-rayed sun shines in autumn, so does this vimāna of yours shine, it glows; the letter m is for euphonic conjunction (padasandhikaro).

Tathā tapati mida có nghĩa là thiên cung này của ngươi tỏa sáng rực rỡ, chói lọi như mặt trời ngàn tia vào mùa thu; chữ ma-kāro dùng để nối các từ.

Jalamiva dhūmasikhoti jalanto aggi viya.

Jalamiva dhūmasikho means like a blazing fire.

Jalamiva dhūmasikho có nghĩa là như ngọn lửa đang cháy.

Aggi hi tassa aggato dhūmo paññāyatīti ‘‘dhūmasikho dhūmaketū’’ti ca vuccati.

Indeed, smoke is visible from the front of fire, hence it is called "dhūmasikho" (having a smoky crest) and "dhūmaketū" (having smoke as its banner).

Vì khói xuất hiện từ đầu ngọn lửa, nên lửa được gọi là “dhūmasikho” hoặc “dhūmaketū”.

Niseti nisati, rattiyanti attho.

Nise means at night, meaning in the night.

Nise có nghĩa là vào ban đêm, tức là vào buổi tối.

Nabhaggeti nabhakoṭṭhāse, ākāsapadeseti vuttaṃ hoti.

Nabhagge means in the part of the sky, it is said to be in the region of the sky.

Nabhagge có nghĩa là ở phần bầu trời, tức là ở vùng không gian.

‘‘Nagagge’’ti vā pāṭho, pabbatasikhareti attho.

Alternatively, the reading is "nagagge", meaning on the summit of a mountain.

Hoặc, pāṭho có thể là “nagagge”, có nghĩa là trên đỉnh núi.

Idaṃ tava vimānanti yojanā.

The connection is "this vimāna of yours".

Thiên cung này là của ngươi, đó là cách kết nối.

1611

648. Musatīva nayananti ativiya attano pabhassaratāya paṭihanantaṃ dassanakiccaṃ kātuṃ adentaṃ olokentānaṃ cakkhuṃ musati viya.

648. Musatīva nayanaṃ means it is as if it robs the eyes of those who look at it, not allowing them to perform the act of seeing due to its excessive brilliance.

648. Musatīva nayana có nghĩa là như thể che mắt người nhìn, không cho họ thực hiện việc nhìn vì sự rực rỡ quá mức của nó, làm cho mắt người nhìn bị mê hoặc.

Tenāha ‘‘sateratāvā’’ti, vijjulatā viyāti attho.

Therefore, it says "sateratāvā", meaning like a flash of lightning.

Vì thế, câu “sateratāvā” có nghĩa là như một tia chớp.

Vīṇāmurajasammatāḷaghuṭṭhanti mahatīādivīṇānaṃ bheriādipaṭahānaṃ hatthatāḷakaṃsatāḷānañca saddehi ghositaṃ ekaninnādaṃ.

Vīṇāmurajasammatāḷaghuṭṭhaṃ means resounding with the sounds of large vīṇās and so forth, drums like bheris, and hand-claps and cymbal-claps, emitting a single echo.

Vīṇāmurajasammatāḷaghuṭṭha có nghĩa là vang vọng một âm thanh duy nhất, được tạo ra bởi tiếng vīṇā lớn, tiếng trống bheri và các loại trống khác, cùng tiếng vỗ tay và tiếng chiêng.

Iddhanti devaputtehi devadhītāhi dibbasampattiyā ca samiddhaṃ.

Iddha means prosperous with devaputtas, devadhītās, and divine splendor.

Iddha có nghĩa là thịnh vượng với các vị trời, các thiên nữ và sự giàu có của cõi trời.

Indapuraṃ yathāti sudassananagaraṃ viya.

Indapuraṃ yathā means like the city of Sudassana.

Indapuraṃ yathā có nghĩa là như thành Sudassana của Vua trời Sakka.

1612

649. Padumāni ca kumudāni ca uppalāni ca kuvalayāni ca padumakumuduppalakuvalayanti ekattavasena vuttaṃ.

649. Padumakumuduppalakuvalayaṃ is stated in the singular to denote a collection of padumā (lotuses), kumudā (water-lilies), uppalā (blue lotuses), and kuvalayā (water-lilies).

649. Padumakumuduppalakuvalaya được nói ở dạng số ít để chỉ chung các loại sen: paduma, kumuda, uppala và kuvalaya.

Atthīti vacanaṃ pariṇāmetvā yojetabbaṃ.

The word "atthi" (is) should be rephrased and connected.

Từ “atthī” (có) cần được điều chỉnh và kết nối.

Tattha padumaggahaṇena puṇḍarīkampi gahitaṃ, kumudaggahaṇena setarattabhedāni sabbāni kumudāni, uppalaggahaṇena rattauppalaṃ sabbā vā uppalajāti, kuvalayaggahaṇena nīluppalameva gahitanti veditabbaṃ.

There, by the term "paduma" (lotus), puṇḍarīka (white lotus) is also included; by the term "kumuda" (water-lily), all kumudā, differentiated as white, red, and blue, are included; by the term "uppala" (lotus), the red uppala or all species of uppala are included; and by the term "kuvalaya" (water-lily), only the blue uppala is included, this should be understood.

Trong đó, từ paduma bao gồm cả puṇḍarīka; từ kumuda bao gồm tất cả các loại sen kumuda trắng và đỏ; từ uppala bao gồm sen đỏ hoặc tất cả các loại sen uppala; và từ kuvalaya chỉ bao gồm sen xanh (nīluppala).

Yodhikabandhukanojakā ca santīti ca-kāro nipātamattaṃ, yodhikabandhujīvakaanojakarukkhā ca santīti attho.

Yodhikabandhukanojakā ca santīti means "ca" (and) is merely a particle, the meaning is that yodhikā, bandhujīvaka, and anojaka trees also exist.

Yodhikabandhukanojakā ca santī – chữ ca (ca-kāro) chỉ là một tiểu từ; ý nghĩa là có cây yodhika, bandhujīvaka và anojaka.

Keci ‘‘anojakāpi santī’’ti pāṭhaṃ vatvā ‘‘anojakāpīti vuttaṃ hotī’’ti atthaṃ vadanti.

Some teachers recite the reading "anojakāpi santī" and state the meaning to be "anojakāpi (even anojaka flowers) exist."

Một số người đọc là “anojakāpi santī” và giải thích rằng ý nghĩa là “cũng có cây anojaka”.

Sālakusumitapupphitā asokāti sālā kusumitā pupphitā asokāti yojetabbaṃ.

Sālakusumitapupphitā asokā should be connected as "sālā are in bloom, asokā are in flower".

Sālakusumitapupphitā asokā cần được kết nối là: cây sāla nở hoa, cây asoka nở hoa.

Vividhadumaggasugandhasevitamidanti nānāvidhānaṃ uttamarukkhānaṃ sobhanehi gandhehi sevitaṃ paribhāvitaṃ idaṃ te vimānanti attho.

Vividhadumaggasugandhasevitamidaṃ means this vimāna of yours is pervaded and made fragrant by the beautiful scents of various excellent trees.

Vividhadumaggasugandhasevitamida có nghĩa là thiên cung này của ngươi được bao phủ bởi hương thơm tuyệt vời từ những cây quý hiếm và đa dạng.

1613

650. Saḷalalabujabhujakasaṃyuttāti tīre ṭhitehi saḷalehi labujehi bhujakarukkhehi ca sahitā.

650. Saḷalalabujabhujakasaṃyuttā means accompanied by saḷala, labuja, and bhujaka trees standing on the bank.

650. Saḷalalabujabhujakasaṃyuttā có nghĩa là được bao quanh bởi cây saḷala, labuja và bhujaka mọc ven bờ.

Bhujako nāma eko sugandharukkho devaloke ca gandhamādane ca atthi, aññattha natthīti vadanti.

Bhujaka is a fragrant tree, said to exist only in the deva world and on Gandhamādana mountain, and not elsewhere.

Cây bhujaka là một loại cây thơm, được cho là chỉ có ở cõi trời và trên núi Gandhamādana, không có ở nơi nào khác.

Kusakasuphullitalatāvalambinīhīti kusakehi tālanāḷikerādīhi tiṇajātīhi olambamānāhi santānakavalliādīhi suṭṭhu kusumitalatāhi ca saṃyuttāti yojanā.

Kusakasuphullitalatāvalambinīhīti should be connected as "accompanied by kusaka grass species like palm and coconut trees, and by beautifully blooming creepers hanging down, such as santānakavalli."

Kusakasuphullitalatāvalambinīhī cần được kết nối là: được bao phủ bởi các loại cỏ như kusaka, cây cọ, dừa, và các loại dây leo như santānakavalli nở hoa rực rỡ.

Maṇijālasadisāti maṇijālasadisajalā.

Maṇijālasadisā means having waters like a net of jewels.

Maṇijālasadisā có nghĩa là có nước giống như lưới ngọc.

‘‘Maṇijalasadisā’’tipi pāḷi, maṇisadisajalāti attho.

There is also the reading "maṇijalasadisā" (like jewel-water), meaning having water like jewels.

Một pāḷi khác là “Maṇijalasadisā”, có nghĩa là có nước giống như ngọc.

Yasassinīti devatāya ālapanaṃ.

Yasassinī is an address to the devatā.

Yasassinī là cách gọi vị thiên nữ.

Upaṭṭhitā teti yathāvuttaguṇā ramaṇīyā pokkharaṇī tava vimānasamīpe ṭhitā.

Upaṭṭhitā te means a delightful pond, possessing the qualities mentioned above, stands near your vimāna.

Upaṭṭhitā te có nghĩa là hồ sen đáng yêu với những phẩm chất đã nói trên nằm gần thiên cung của ngươi.

1614

651. Udakaruhāti yathāvutte padumādike sandhāya vadati.

651. Udakaruhā is stated with reference to the previously mentioned paduma and so forth.

651. Udakaruhā dùng để chỉ các loại sen đã nói trên.

Yetthīti ye atthi.

Yetthī means "ye atthi" (those which exist).

Yetthī có nghĩa là ye atthi (những gì có).

Thalajāti yodhikādikā.

Thalajā means those that grow on land, like yodhikā and others.

Thalajā là các loại cây như yodhika, v.v., mọc trên đất liền.

Ye ca santīti ye aññepi rukkhajātā pupphūpagā ca phalūpagā ca, tepi tava vimānasamīpe santiyeva.

Ye ca santīti means that other species of trees, both flower-bearing and fruit-bearing, also exist near your vimāna.

Ye ca santī có nghĩa là những loài cây khác, cả cây ra hoa và cây ra quả, cũng đều có mặt gần thiên cung của ngươi.

1615

652. Kissa saṃyamadamassayaṃ vipākoti kāyasaṃyamādīsu kīdisassa saṃyamassa, indriyadamanādīsu kīdisassa damassa ayaṃ vipāko.

652. Kissa saṃyamadamassayaṃ vipāko means what kind of self-restraint (saṃyama) in bodily restraint, and what kind of self-control (dama) in sense-restraint, is this the result of?

652. Kissa saṃyamadamassayaṃ vipāko có nghĩa là đây là quả báo của loại tự chế nào trong các loại tự chế thân, v.v., và loại điều phục nào trong các loại điều phục căn, v.v.?

Kenāsīti aññameva upapattinibbattakaṃ, aññaṃ upabhogasukhanibbattakaṃ hotīti ‘‘kenāsi kammaphalenidhūpapannā’’ti vatvā puna ‘‘yathā ca te adhigatamidaṃ vimāna’’nti āha.

Kenāsīti means that what generates a new existence is one thing, and what generates the bliss of enjoyment is another. Therefore, after saying "by what result of kamma have you attained this excellent existence?", he again asks, "yathā ca te adhigatamidaṃ vimāna" (and how you attained this vimāna).

Kenāsī – vì nghiệp tạo ra sự tái sinh là một chuyện, và nghiệp tạo ra sự hưởng thụ hạnh phúc là một chuyện khác, nên sau khi nói “kenāsi kammaphalenidhūpapannā” (do quả nghiệp nào mà ngươi được sinh ra), vị ấy lại nói “yathā ca te adhigatamidaṃ vimāna” (và như thế, ngươi đã đạt được thiên cung này).

Tattha kammaphalenāti kammaphalena vipaccituṃ āraddhenāti vacanaseso, itthambhūtalakkhaṇe cetaṃ karaṇavacanaṃ.

There, kammaphalenāti implies "by kamma-result that has begun to ripen"; and this instrumental case refers to the characteristic of being so (itthambhūtalakkhaṇa).

Trong đó, kammaphalenā là phần còn lại của câu: do quả nghiệp đã bắt đầu chín muồi; và đây là cách dùng từ ở thể sở hữu cách để chỉ đặc điểm.

Tadanupadaṃ avacāsīti taṃ kammaṃ mayā vuttapadassa anupadaṃ anurūpapadaṃ katvā katheyyāsi.

Tadanupadaṃ avacāsīti means you should recount that kamma, making it a fitting answer to the question I have asked.

Tadanupadaṃ avacāsī có nghĩa là ngươi hãy kể lại nghiệp đó, làm cho nó phù hợp với từ ngữ mà ta đã hỏi.

Aḷārapamheti bahalasaṃhatapakhume, gopakhumeti adhippāyo.

Aḷārapamhe means having thick, dense eyelashes, implying eyelashes like those of a calf.

Aḷārapamhe có nghĩa là hỡi người có hàng mi dày và rậm, ý là có hàng mi như mắt bò con.

1616

Atha devatā āha –

Then the devatā said:

Rồi vị thiên nữ nói –

1617

653.

653.

1618

‘‘Yathā ca me adhigatamidaṃ vimānaṃ, koñcamayūracakora saṅghacaritaṃ;

“As I attained this vimāna, frequented by flocks of cranes, peacocks, and partridges;

“Thiên cung này của tôi được chim kranh, công, và gà rừng lui tới.

1619

Dibyapilavahaṃsarājaciṇṇaṃ, dijakāraṇḍavakokilābhinaditaṃ.

Traversed by divine water-birds and king-geese, resounding with the cries of karaṇḍava birds, and cuckoos.

Được chim thủy cầm, chim thiên nga chúa của cõi trời lui tới, được chim kāraṇḍava và chim cu cu hót vang.”

1620

654.

654.

1621

‘‘Nānāsantānakapuppharukkhavividhā, pāṭalijambuasokarukkhavantaṃ;

Possessing various flowering trees of diverse kinds, pāṭalī, jambu, and asoka trees;

“Với nhiều loại cây hoa và dây leo đa dạng, với các cây pāṭali, jambu và asoka.

1622

Yathā ca me adhigatamidaṃ vimānaṃ, taṃ te pavedayāmi suṇohi bhante.

As I attained this vimāna, I shall declare it to you, Venerable Sir, please listen.

Thiên cung này của tôi đã đạt được như thế nào, tôi sẽ kể cho ngài nghe, bạch Đại đức.”

1623

655.

655.

1624

‘‘Magadhavarapuratthimena, nālakagāmo nāma atthi bhante;

“Venerable Sir, to the east of the excellent city of Magadha, there is a village called Nālakagāma.

“Bạch Đại đức, về phía đông của vương quốc Magadha cao quý, có một ngôi làng tên là Nāḷaka.

1625

Tattha ahosiṃ pure suṇisā, pesavatīti tattha jāniṃsu mamaṃ.

There, in a previous life, I was a daughter-in-law; there, people knew me as Pesavatī.

Ở đó, trước đây tôi là con dâu, người ta gọi tôi là Pesavatī.”

1626

656.

657.

656.

1627

‘‘Sāhamapacitatthadhammakusalaṃ, devamanussapūjitaṃ mahantaṃ;

Being skilled in the welfare and Dhamma, revered by devas and humans, great;

“Tôi đã kính cẩn cúng dường vị Đại đệ tử Upatissa, bậc thiện xảo trong các pháp lợi ích, được chư thiên và loài người tôn kính, vĩ đại,

1628

Upatissaṃ nibbutamappameyyaṃ, muditamanā kusumehi abbhukiriṃ.

With a joyful mind, I scattered flowers over Upatissa, who was utterly peaceful and immeasurable.

đã nhập Niết-bàn, vô lượng, với tâm hoan hỷ, tôi đã rải hoa cúng dường.”

1629

657.

657.

1630

‘‘Paramagatigatañca pūjayitvā, antimadehadharaṃ isiṃ uḷāraṃ;

Having honored the great seer who had attained the highest state and held his final body,

“Sau khi cúng dường vị đạo sĩ cao quý đã đạt đến cảnh giới tối thượng, vị mang thân cuối cùng,

1631

Pahāya mānusakaṃ samussayaṃ, tidasagatā idha māvasāmi ṭhāna’’nti.

Having abandoned my human existence, I, having gone to the deva realm, now dwell in this abode.”

tôi đã từ bỏ thân người và đến cõi trời, nay tôi cư ngụ tại nơi đây.”

1632

653. Tattha koñcamayūracakorasaṅghacaritanti sārasasikhaṇḍikumbhakārakukkuṭagaṇehi tattha tattha vicaritaṃ.

653. There, koñcamayūracakorasaṅghacarita means frequented here and there by groups of sarasas, peacocks, partridges, and junglefowls.

653. Trong đó, koñcamayūracakorasaṅghacarita có nghĩa là được các đàn chim kranh, công, gà rừng lui tới khắp nơi.

Dibyapilavahaṃsarājaciṇṇanti udake pilavitvā vicaraṇato ‘‘pilavā’’ti laddhanāmehi udakasakuṇehi haṃsarājehi ca tahiṃ tahiṃ vicaritaṃ.

Dibyapilavahaṃsarājaciṇṇa means frequented here and there by water-birds called "pilavā" because they float and move on water, and by king-geese.

Dibyapilavahaṃsarājaciṇṇa có nghĩa là được các loài chim nước được gọi là “pilavā” vì chúng bơi lội trong nước, và các vua thiên nga lui tới khắp nơi.

Dijakāraṇḍavakokilābhinaditanti kāraṇḍavehi kādambehi kokilehi aññehi ca dijehi abhināditaṃ.

Dijakāraṇḍavakokilābhinadita means made to resound loudly by kāraṇḍavas, kādambas, cuckoos, and other birds.

Dijakāraṇḍavakokilābhinadita có nghĩa là được các loài chim kāraṇḍava, kādamba, cu cu và các loài chim khác hót vang.

1633

654. Nānāsantānakapuppharukkhavividhāti nānāvidhasākhāpasākhavantā nānāpuppharukkhā nānāsantānakapuppharukkhā, tehi vividhaṃ cittākāraṃ vicittasannivesaṃ nānāsantānakapuppharukkhavividhā.

654. "Nānāsantānakapuppharukkhavividhā" means the Santānakā vines, with their various branches and twigs, and the diverse flowering trees are Nānāsantānakapuppharukkhā; by them, there is a varied (vividhaṃ), wonderfully adorned (cittākāraṃ), and intricately arranged (vicittasannivesaṃ) assembly of diverse Santānakā vines and flowering trees.

654. Nānāsantānakapuppharukkhavividhā có nghĩa là các loại cây hoa và dây leo đa dạng, với nhiều cành và nhánh khác nhau, tạo nên một bố cục tinh xảo và đa dạng. Nānāsantānakapuppharukkhavividhā là sự đa dạng của các loại cây hoa và dây leo có nhiều cành và nhánh khác nhau, tạo nên một cảnh quan đa dạng và tinh xảo.

‘‘Vividha’’nti hi vattabbe ‘‘vividhā’’ti vuttaṃ.

Indeed, where 'vividhaṃ' should be said, 'vividhā' is said.

Thật vậy, thay vì nói “vividha” (đa dạng), người ta nói “vividhā” (đa dạng).

Santānakāti hi kāmavalliyo, nānāvidhapuppharukkhā ca vividhā ettha santi, tehi vā vividhanti nānāsantānakapuppharukkhavividhā.

Santānakā are indeed desire-vines (kāmavalliyo); here are various kinds of flowering trees and also the varied Santānakā vines. Or it is varied because of them, hence Nānāsantānakapuppharukkhavividhā.

Santānakā là những dây leo như ý. Ở đây có nhiều loại dây leo như ý và nhiều loại cây hoa đa dạng, hoặc vì chúng đa dạng bởi những thứ đó, nên gọi là nānāsantānakapuppharukkhavividhā.

‘‘Nānāsantānakapuppharukkhavividhaṃ, pāṭalijambuasokarukkhavanta’’nti ca keci paṭhanti.

And some read, "Nānāsantānakapuppharukkhavividhaṃ, pāṭalijambuasokarukkhavantaṃ" (varied with diverse Santānakā vines and flowering trees, possessing pāṭalī, jambu, and asoka trees).

Một số người đọc là “Nānāsantānakapuppharukkhavividhaṃ, pāṭalijambuasokarukkhavantaṃ”.

Tehi ‘‘puppharukkhā santī’’ti padaṃ ānetvā sambandhitabbaṃ.

From those, the phrase "puppharukkhā santi" (flowering trees exist) should be brought in and connected.

Với những từ đó, cần thêm từ “puppharukkhā santī” (có cây hoa) vào để kết nối.

‘‘Puppharukkhā’’ti vā avibhattikaniddeso, puppharakkhanti vuttaṃ hoti.

Or "puppharukkhā" is an undeclined nominal expression, meaning 'puppharukkhaṃ' (flowering tree) is said.

Hoặc, “puppharukkhā” là một danh từ không có biến cách, có nghĩa là cây hoa.

1634

655. Magadhavarapuratthimenāti magadhavare puratthimena, abhisambodhiṭṭhānatāya uttame magadharaṭṭhe puratthimadisāya.

655. "Magadhavarapuratthimenā" means in the best Magadhan region, to the east; in the supreme Magadhan kingdom, to the east, due to it being the site of perfect enlightenment.

655. Magadhavarapuratthimenā có nghĩa là: ở phía đông của xứ Magadha cao quý, hoặc ở phía đông của xứ Magadha tối thượng vì đó là nơi giác ngộ viên mãn (abhisambodhiṭṭhāna).

Tattha ahosiṃ pure suṇisāti pubbe ahaṃ tasmiṃ nālakagāme ekasmiṃ gahapatikule suṇisā suṇhā ahosiṃ.

"Tattha ahosiṃ pure suṇisā" means in the past, I was a daughter-in-law in a certain householder's family in that Nāḷaka village.

Tattha ahosiṃ pure suṇisā có nghĩa là: trước đây, tôi đã từng là con dâu trong một gia đình gia chủ ở làng Nāḷaka đó.

1635

656. Sāti sayaṃ.

656. "Sā" means she herself.

656. Sā có nghĩa là: tự mình.

Atthe ca dhamme ca kusaloti atthadhammakusalo, bhagavā.

Skillful in both benefit and Dhamma (attha and Dhamma) is one who is atthadhammakusala, referring to the Blessed One.

Người thông thạo về lợi ích và Pháp (attha và dhamma) là atthadhammakusalo, tức là Đức Thế Tôn.

Apacito atthadhammakusalo etenāti apacitatthadhammakusalo, dhammasenāpati, taṃ.

He honored the one skillful in benefit and Dhamma, therefore he is apacitatthadhammakusalo, the General of the Dhamma (Dhammasenāpati); him.

Apacitatthadhammakusalo có nghĩa là: Bậc Chuyển Pháp Luân đã tôn kính bậc thông thạo về lợi ích và Pháp đó, tức là vị Dhammasenāpati (Đại tướng Pháp).

Apacitaṃ vā apacayo, nibbānaṃ, tasmiṃ avasiṭṭhaatthadhamme ca kusalaṃ, apacite vā pūjanīye atthe dhamme nirodhe magge ca kusalaṃ.

Or apacitaṃ is apacaya, Nibbāna; skillful in the remaining benefit and Dhamma concerning that Nibbāna, or skillful in the honorable benefit, Dhamma, cessation (nirodha), and path (magga).

Hoặc apacita là sự hủy diệt, sự diệt trừ (nibbāna), bậc thông thạo về lợi ích và Pháp còn lại trong đó; hoặc bậc thông thạo về lợi ích và Pháp đáng tôn kính, về sự diệt trừ (nirodha) và con đường (magga).

Mahantehi uḷārehi sīlakkhandhādīhi samannāgatattā mahantaṃ.

"Mahantaṃ" because of being endowed with great and noble aggregates of virtue (sīlakkhandha) and so forth.

Vì được trang bị các uẩn giới (sīlakkhandha) vĩ đại và cao cả, nên là mahantaṃ (vĩ đại).

Kusumehīti ratanamayehi itarehi ca kusumehi.

"Kusumehī" means with jewels and other flowers.

Kusumehi có nghĩa là: với các loài hoa bằng ngọc quý và các loài hoa khác.

1636

657. Paramagatigatanti anupādisesanibbānaṃ pattaṃ.

657. "Paramagatigataṃ" means attained to Nibbāna without any remainder of aggregates.

657. Paramagatigataṃ có nghĩa là: đã đạt đến Nibbāna vô dư y.

Samussayanti sarīraṃ.

"Samussayaṃ" means the body.

Samussayaṃ có nghĩa là: thân thể.

Tidasagatāti tidasabhavanaṃ gatā, tāvatiṃsaṃ devanikāyaṃ upapannā.

"Tidasagatā" means gone to the realm of the thirty-three (Tidasabhavanaṃ), reborn in the company of the Tāvatiṃsa devas.

Tidasagatā có nghĩa là: đã đến cõi trời Ba Mươi Ba (Tāvatiṃsa), được tái sinh vào cõi chư thiên Tāvatiṃsa.

Idhāti imasmiṃ devaloke.

"Idhā" means in this divine world.

Idha có nghĩa là: ở cõi chư thiên này.

Āvasāmi ṭhānanti imaṃ vimānaṃ adhivasāmi.

"Āvasāmi ṭhānaṃ" means I dwell in this mansion.

Āvasāmi ṭhānaṃ có nghĩa là: tôi ngự tại thiên cung này.

Sesaṃ vuttanayameva.

The rest is in the same manner as already stated.

Phần còn lại cũng theo cách đã nói.

1637

Evaṃ āyasmatā vaṅgīsena devatāya ca kathitakathāmaggaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā bhagavā sampattaparisāya vitthārena dhammaṃ desesi.

Thus, having made the discourse by Venerable Vaṅgīsa and the deity into an occasion (aṭṭhuppatti), the Blessed One extensively taught the Dhamma to the assembled multitude.

Như vậy, sau khi lấy câu chuyện được kể bởi Tôn giả Vaṅgīsa và vị thiên nữ làm căn nguyên, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng Pháp một cách rộng rãi cho hội chúng đang hiện diện.

Sā desanā mahājanassa sātthikā ahosīti.

That discourse was beneficial for the great multitude.

Bài thuyết pháp đó đã mang lại lợi ích cho đại chúng.

1638

Pesavatīvimānavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Pesavatīvimāna is concluded.

Phần giải thích về Thiên cung Pesavatī đã hoàn tất.

1639

8. Mallikāvimānavaṇṇanā

8. Commentary on the Mallikāvimāna

8. Giải thích về Thiên cung Mallikā

1640

Pītavatthe pītadhajeti mallikāvimānaṃ.

"Pītavatthe Pītadhaje" refers to the Mallikāvimāna.

Pītavatthe pītadhaje là thiên cung Mallikā.

Tassa kā uppatti?

What was its origin?

Căn nguyên của nó là gì?

Dhammacakkappavattanamādiṃ katvā yāva subhaddaparibbājakavinayanā katabuddhakicce kusinārāyaṃ upavattane mallarājūnaṃ sālavane yamakasālānamantare visākhapuṇṇamāyaṃ paccūsavelāyaṃ anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbute bhagavati lokanāthe devamanussehi tassa sarīrapūjāya kayiramānāya tadā kusinārāyaṃ vasamānā bandhulamallassa bhariyā mallarājaputtī mallikā nāma upāsikā saddhā pasannā visākhāya mahāupāsikāya pasādhanasadisaṃ attano mahālatāpasādhanaṃ gandhodakena dhovitvā dukūlacumbaṭakena majjitvā aññañca bahuṃ gandhamālādiṃ gahetvā bhagavato sarīraṃ pūjesi.

After the Blessed One, the Lord of the world, had completed his Buddha-work, from the setting in motion of the Wheel of Dhamma up to the taming of Subhadda the wandering ascetic, and had attained parinibbāna into the Nibbāna-element without any remainder of aggregates, at dawn on the full moon day of Visākha, in the Sāla grove of the Malla kings, between the twin Sāla trees in Upavattana, near Kusinārā; while devas and humans were performing veneration of his body, at that time, a female lay follower named Mallikā, the daughter of a Malla king, wife of Bandhula Malla, who was living in Kusinārā, being faithful and inspired, washed her great creeper ornament (mahālatāpasādhana) — which was similar to the ornaments of Visākhā the great female lay follower — with scented water, polished it with a fine cloth (dukūlacumbaṭaka), and taking many other scented garlands and so forth, venerated the body of the Blessed One.

Bắt đầu từ việc chuyển Pháp luân cho đến khi cảm hóa Subhadda du sĩ, sau khi hoàn thành Phật sự, Đức Thế Tôn, bậc hộ trì thế gian, đã nhập Vô Dư Y Nibbāna vào lúc rạng đông ngày trăng tròn tháng Visākhā, giữa hai cây Sāla đôi trong rừng Sāla của các vị vua Mallā ở Upavattana, Kusinārā. Khi chư thiên và loài người đang cúng dường nhục thân của Ngài, bấy giờ, một nữ cư sĩ tên Mallikā, vợ của tướng Bandhula, con gái của vua Mallā, đang cư trú tại Kusinārā, với đức tin thanh tịnh, đã rửa sạch bộ trang sức mahālatā của mình (giống như trang sức của Visākhā đại nữ cư sĩ) bằng nước thơm, lau sạch bằng khăn lụa, và mang theo nhiều hương hoa khác để cúng dường nhục thân của Đức Thế Tôn.

Ayamettha saṅkhepo, vitthārato pana mallikāvatthu dhammapadavaṇṇanāyaṃ āgatameva.

This is the brief account here, but the full story of Mallikā is found in the Dhammapada Commentary.

Đây là tóm tắt, còn câu chuyện Mallikā chi tiết hơn đã được kể trong phần giải thích của Dhammapada.

1641

Sā aparabhāge kālaṃ katvā tāvatiṃsesu nibbatti, tena pūjānubhāvena assā aññehi asādhāraṇā uḷārā dibbasampatti ahosi.

Later, having passed away, she was reborn among the Tāvatiṃsa devas. Due to the power of that veneration, she attained extraordinary and excellent divine wealth, uncommon to others.

Sau đó, nàng qua đời và tái sinh ở cõi Tāvatiṃsa. Nhờ oai lực của sự cúng dường đó, nàng đã có được một sự giàu sang chư thiên cao quý, không ai sánh bằng.

Vatthālaṅkāravimānāni sattaratanasamujjalāni visesato siṅgīsuvaṇṇobhāsāni ativiya pabhassarāni sabbā disā āsiñcamānāva suvaṇṇarasadhārāpiñjarā karonti.

Her robes, ornaments, and mansions, glittering with seven kinds of jewels, especially shining with the luster of pure gold, were exceedingly resplendent, as if sprinkling all directions, making them yellowish with streams of golden liquid.

Y phục, trang sức và thiên cung của nàng rực rỡ với bảy loại ngọc quý, đặc biệt tỏa sáng như vàng ròng (siṅgīsuvaṇṇa), vô cùng chói lọi, làm cho mọi hướng như được đổ đầy, biến thành màu vàng cam như dòng chảy của vàng lỏng.

Athāyasmā nārado devacārikaṃ caranto taṃ disvā upagañchi.

Then, Venerable Nārada, while on a divine journey, saw her and approached.

Khi đó, Tôn giả Nārada, đang du hành cõi trời, thấy nàng bèn đến gần.

Sā taṃ disvā vanditvā añjaliṃ paggayha aṭṭhāsi.

Seeing him, she paid homage and stood with clasped hands.

Nàng thấy Ngài, bèn đảnh lễ và chắp tay đứng.

So taṃ –

He asked her:

Ngài hỏi nàng –

1642

658.

1643

‘‘Pītavatthe pītadhaje, pītālaṅkārabhūsite;

“Clad in yellow robes, with yellow banners, adorned with yellow ornaments;

“Này thiên nữ, với y phục vàng, cờ vàng, trang sức vàng;

1644

Pītantarāhi vaggūhi, apiḷandhāva sobhasi.

You shine as if adorned, with charming inner garments of yellow hue.

Với những dải lụa vàng óng ả, nàng vẫn tỏa sáng như không cần trang sức.

1645

659.

1646

‘‘Kā kambukāyūradhare, kañcanāveḷabhūsite;

Who are you, wearing golden bracelets and armlets, adorned with golden earrings;

Nàng là ai, đeo vòng tay vàng, trang sức bằng vàng ròng;

1647

Hemajālakasañchanne, nānāratanamālinī.

Covered with a net of gold, adorned with various jewel garlands?

Được bao phủ bởi lưới vàng, với vòng hoa ngọc quý muôn màu?

1648

660.

1649

‘‘Sovaṇṇamayā lohitaṅgamayā ca, muttāmayā veḷuriyamayā ca;

Of gold, and of ruby, and of pearls, and of beryl;

Những vòng hoa bằng vàng, bằng hồng ngọc, bằng ngọc trai, bằng ngọc bích;

1650

Masāragallā sahalohitaṅgā, pārevatakkhīhi maṇīhi cittatā.

Masāragalla and ruby combined, adorned with dove-eyed gems.

Đá masāragalla cùng với hồng ngọc, được tô điểm bằng ngọc mắt chim bồ câu.

1651

661.

1652

‘‘Koci koci ettha mayūrasussaro, haṃsassarañño karavīkasussaro;

Here, some have a beautiful peacock-like sound, some a king-swan-like sound, some a karavīka-bird-like sound;

Ở đây, có tiếng chim công hót líu lo, tiếng chim thiên nga hót khác, tiếng chim karavīka hót líu lo;

1653

Tesaṃ saro suyyati vaggurūpo, pañcaṅgikaṃ tūriyamivappavāditaṃ.

Their charming sound is heard, as if a five-membered musical instrument were skillfully played.

Tiếng hót của chúng được nghe du dương, như tiếng nhạc cụ năm hợp tấu được tấu lên.

1654

662.

1655

‘‘Ratho ca te subho vaggu, nānāratanacittito;

And your chariot is beautiful and charming, adorned with various jewels;

Chiếc xe của nàng thật đẹp đẽ, đáng yêu, được trang trí bằng ngọc quý muôn màu;

1656

Nānāvaṇṇāhi dhātūhi, suvibhattova sobhati.

It shines, splendidly arranged with metals of various colors.

Với các loại khoáng vật đủ màu sắc, nó tỏa sáng như được phân chia rõ ràng.

1657

663.

1658

‘‘Tasmiṃ rathe kañcanabimbavaṇṇe, yā tvaṃ ṭhitā bhāsasimaṃ padesaṃ;

You, standing in that golden-colored chariot, illuminate this region;

Nàng đứng trên chiếc xe màu vàng rực rỡ, chiếu sáng cả vùng này;

1659

Devate pucchitācikkha, kissa kammassidaṃ phala’’nti– pucchi;

O deity, tell me, being asked, what is the fruit of which kamma?” — he asked.

Này thiên nữ, xin hãy cho biết, đây là quả báo của nghiệp gì?” – Ngài hỏi;

1660

658. Tattha pītavattheti parisuddhacāmīkarapabhassaratāya pītobhāsanivāsane.

658. In these verses, "Pītavatthe" means wearing yellow garments, because of her brilliant radiance like pure gold.

658. Trong đó, pītavatthe có nghĩa là: y phục màu vàng óng ả vì có ánh sáng rực rỡ như vàng ròng tinh khiết.

Pītadhajeti vimānadvāre rathe ca samussitahemamayavipulaketubhāvato pītobhāsadhaje.

"Pītadhaje" means having yellow banners, because of the tall, expansive, golden banners erected at the mansion gate and on the chariot.

Pītadhaje có nghĩa là: cờ màu vàng óng ả vì có những ngọn cờ lớn bằng vàng được dựng lên ở cổng thiên cung và trên xe.

Pītālaṅkārabhūsiteti pītobhāsehi ābharaṇehi alaṅkate.

"Pītālaṅkārabhūsite" means adorned with ornaments of yellow hue.

Pītālaṅkārabhūsite có nghĩa là: được trang sức bằng các món trang sức màu vàng óng ả.

Satipi alaṅkārānaṃ nānāvidharaṃsijālasamujjalavividharatanavicittabhāve tādisasucaritavisesanibbattatāya pana suparisuddhacāmīkaramarīcijālavijjotitattā visesato pītanibhāsāni tassā ābharaṇāni ahesuṃ.

Even though the ornaments were adorned with various jewels, resplendent with various networks of rays, nevertheless, due to being born from such special good conduct, her ornaments were especially yellow-hued, illuminated by networks of rays like exceedingly pure gold.

Mặc dù các món trang sức được trang trí bằng nhiều loại ngọc quý rực rỡ với vô số tia sáng, nhưng vì chúng được tạo ra bởi những hành vi thiện đặc biệt như vậy, và vì chúng được chiếu sáng bởi mạng lưới tia sáng từ vàng ròng tinh khiết, nên các món trang sức của nàng đặc biệt có màu vàng óng ả.

Pītantarāhīti pītavaṇṇehi uttariyehi.

"Pītantarāhī" means with yellow upper garments.

Pītantarāhi có nghĩa là: với những chiếc áo choàng màu vàng.

‘‘Santaruttaraparamaṃ tena bhikkhunā tato cīvaraṃ sāditabba’’ntiādīsu (pārā. 523-524) nivāsane antarasaddo āgato, idha pana ‘‘antarasāṭakā’’tiādīsu viya uttariye daṭṭhabbo.

In passages like "that bhikkhu should accept a robe that is at most a lower and an upper garment," the word 'antara' refers to the lower garment (nivāsana); here, however, it should be understood as the upper garment, as in phrases like "antarasāṭakā" (inner robe).

Từ antarā được dùng để chỉ y phục phía trong (nivāsana) trong các câu như “vị tỳ khưu đó nên nhận y phục có kích thước tối đa là y phục trong và áo choàng ngoài”, nhưng ở đây, nó nên được hiểu là áo choàng ngoài (uttariya), như trong “antarasāṭakā” (y phục trong) v.v.

Antarā uttariyaṃ uttarāsaṅgo upasaṃbyānanti pariyāyasaddā ete.

Antarā, uttariyaṃ, uttarāsaṅgo, upasaṃbyānaṃ — these are synonyms for the upper garment.

Antarā, uttariya, uttarāsaṅga, upasaṃbyāna là những từ đồng nghĩa chỉ áo choàng ngoài.

Vaggūhīti sobhanehi saṇhamaṭṭhehi.

"Vaggūhī" means beautiful and smooth.

Vaggūhi có nghĩa là: với những thứ đẹp đẽ, mềm mại và bóng bẩy.

Apiḷandhāva sobhasīti tvaṃ imehi alaṅkārehi analaṅkatāpi attano rūpasampattiyāva sobhasi.

"Apiḷandhāva sobhasī" means you shine by your own beauty, even without these ornaments.

Apiḷandhāva sobhasi có nghĩa là: nàng tỏa sáng chỉ bằng vẻ đẹp của chính mình, ngay cả khi không được trang sức bằng những món trang sức này.

Te pana alaṅkārā tava sarīraṃ patvā sobhanti, tasmā analaṅkatāpi tvaṃ alaṅkatasadisīti adhippāyo.

But those ornaments become beautiful upon your body; therefore, even though you are unadorned, you are like one adorned—this is the intention.

Những món trang sức đó chỉ trở nên đẹp hơn khi chạm vào thân thể nàng; do đó, ý nghĩa là ngay cả khi không trang sức, nàng vẫn giống như đã được trang sức.

1661

659. Kā kambukāyūradhareti kā tvaṃ kataradevanikāyapariyāpannā suvaṇṇamayaparihārakadhare, suvaṇṇamayakeyūradhare vā.

659. "Kā kambukāyūradhare" means which deity are you, wearing golden armlets and golden bracelets? Or wearing golden armlets.

659. Kā kambukāyūradhare có nghĩa là: nàng thuộc về nhóm chư thiên nào, đeo vòng tay bằng vàng, hoặc đeo vòng tay trên cánh tay bằng vàng.

Kambuparihārakanti ca hatthālaṅkāraviseso vuccati, kāyūranti bhujālaṅkāraviseso.

Kambuparihāraka is a special wrist ornament, and kāyūra is a special arm ornament.

Kambuparihāraka được gọi là một loại trang sức đeo ở tay, kāyūra là một loại trang sức đeo ở cánh tay.

Atha vā kambūti suvaṇṇaṃ, tasmā kambukāyūradhare suvaṇṇamayabāhābharaṇadhareti attho.

Alternatively, kambu means gold; therefore, kambukāyūradhare means wearing golden arm ornaments.

Hoặc kambū có nghĩa là vàng, do đó kambukāyūradhare có nghĩa là đeo trang sức cánh tay bằng vàng.

Kañcanāveḷabhūsiteti kañcanamayāveḷapiḷandhanabhūsite.

"Kañcanāveḷabhūsite" means adorned with golden ear-pendants.

Kañcanāveḷabhūsite có nghĩa là: được trang sức bằng đồ trang sức vàng đeo tai (kañcanamayāveḷapiḷandhana).

Hemajālakasañchanneti ratanaparisibbitena hemamayena jālakena chāditasarīre.

"Hemajālakasañchanne" means having a body covered with a golden net interwoven with jewels.

Hemajālakasañchanne có nghĩa là: thân thể được che phủ bằng một tấm lưới vàng được thêu bằng ngọc quý.

Nānāratanamālinīti nakkhattamālāya viya kāḷapakkharattiyaṃ sīse paṭimukkāhi vividhāhi ratanāvalīhi nānāratanamālinī kā tvanti pucchati.

"Nānāratanamālinī" means, wearing various jewel garlands like a garland of stars in the dark half of the night, with various jewel necklaces fixed on your head, which deity are you? he asks.

Nānāratanamālinī có nghĩa là: hỏi nàng là ai, người đeo vòng hoa ngọc quý muôn màu, với những chuỗi ngọc quý đủ loại được cài trên đầu như chuỗi sao trong đêm tối (kāḷapakkharatti).

1662

660. Sovaṇṇamayātiādi yāhi ratanamālāhi sā devatā nānāratanamālinīti vuttā, tāsaṃ dassanaṃ.

660. The word ‘sovaṇṇamayā’ and so on, describes the gem garlands by which that deity was spoken of as adorned with various gems, for the vision of those.

660. Sovaṇṇamayā v.v. là sự trình bày về những vòng hoa ngọc quý mà vị thiên nữ đó được gọi là nānāratanamālinī.

Tattha sovaṇṇamayāti siṅgīsuvaṇṇamayā mālā.

Therein, ‘sovaṇṇamayā’ means garlands made of pure gold.

Trong đó, sovaṇṇamayā có nghĩa là: vòng hoa bằng vàng ròng (siṅgīsuvaṇṇa).

Lohitaṅgamayāti padumarāgādirattamaṇimayā.

‘Lohitaṅgamayā’ means made of red gems like padumarāga.

Lohitaṅgamayā có nghĩa là: vòng hoa bằng hồng ngọc v.v.

Masāragallāti masāragallamaṇimayā.

‘Masāragallā’ means made of masāragalla gems.

Masāragallā có nghĩa là: vòng hoa bằng ngọc masāragalla.

Sahalohitaṅgāti lohitaṅgamaṇimayāhi saddhiṃ kabaramaṇimayā ceva lohitaṅgasaṅkhātarattamaṇimayā cāti attho.

‘Sahalohitaṅgā’ means that they are made of variegated gems together with lohitaṅga gems, which are red gems, or gems called lohitaṅga.

Sahalohitaṅgā có nghĩa là: cùng với những vòng hoa bằng hồng ngọc, có nghĩa là những vòng hoa bằng ngọc đa sắc và những vòng hoa bằng hồng ngọc.

Pārevatakkhīhi maṇīhi cittatāti pārevatakkhisadisehi maṇīhi yathāvuttamaṇīhi ca saṅkhatacittabhāvā imā tava kesahatthe ratanamālāti adhippāyo.

‘Pārevatakkhīhi maṇīhi cittatā’ means that these gem garlands in your hair are adorned with gems resembling pigeon's eyes and also with the previously mentioned gems, such is the meaning.

Pārevatakkhīhi maṇīhi cittatā có nghĩa là: ý nghĩa là những vòng hoa ngọc quý này trên búi tóc của nàng được tô điểm bằng những viên ngọc giống mắt chim bồ câu và những viên ngọc đã nói ở trên.

1663

661. Koci kocīti ekacco ekacco.

661. ‘Koci kocī’ means some, some.

661. Koci koci có nghĩa là: một số cái này, một số cái kia.

Etthāti etesu mālādāmesu.

‘Etthā’ means among these garlands.

Ettha có nghĩa là: trong những chuỗi vòng hoa này.

Mayūrasussaroti mayūro viya sundaranādo.

‘Mayūrasussaro’ means having a beautiful sound like a peacock.

Mayūrasussaro có nghĩa là: có tiếng hót hay như chim công.

Haṃsassaraññoti haṃsassaro añño, haṃsasadisassaro aparo.

‘Haṃsassarañño’ means another having a voice like a swan, another having a voice similar to a swan.

Haṃsassarañño có nghĩa là: một cái khác có tiếng hót như chim thiên nga.

Karavīkasussaroti karavīko viya sobhanassaro.

‘Karavīkasussaro’ means having a beautiful voice like a karavīka bird.

Karavīkasussaro có nghĩa là: có tiếng hót hay như chim karavīka.

Tesaṃ mālādāmānaṃ yathā mayūrassaro, haṃsassaro, karavīkassaro, evaṃ vaggurūpo madhurākāro saro suyyati.

Just as the sound of a peacock, the sound of a swan, and the sound of a karavīka are heard from those garlands, so too is a melodious sound heard from them.

Tiếng hót của những chuỗi vòng hoa đó, giống như tiếng chim công, tiếng chim thiên nga, tiếng chim karavīka, được nghe du dương, ngọt ngào.

Kimiva?

Like what?

Giống như cái gì?

Pañcaṅgikaṃ tūriyamivappavāditaṃ.

‘Like a five-limbed musical instrument well-played.’

Pañcaṅgikaṃ tūriyamivappavāditaṃ (như tiếng nhạc cụ năm hợp tấu được tấu lên).

Yathā kusalena vādite pañcaṅgike tūriye, evaṃ tesaṃ saro suyyati, vaggurūpoti attho.

Just as the sound is heard from a five-limbed musical instrument skillfully played, so too is a melodious sound heard from them, such is the meaning.

Ý nghĩa là tiếng hót của chúng được nghe du dương, giống như tiếng nhạc cụ năm hợp tấu được một người nghệ sĩ tài ba tấu lên.

Bhummatthe hi idaṃ upayogavacanaṃ.

Indeed, this is a locative expression for usage.

Thật vậy, đây là cách dùng từ chỉ địa điểm.

1664

662. Nānāvaṇṇāhi dhātūhīti anekarūpāhi akkhacakkaīsādiavayavadhātūhi.

662. ‘Nānāvaṇṇāhi dhātūhī’ means with various kinds of elemental parts like the axle, wheel, and pole.

662. Nānāvaṇṇāhi dhātūhi có nghĩa là: với các thành phần kim loại (dhātu) của các bộ phận như trục xe, bánh xe, càng xe, có nhiều hình dạng khác nhau.

Suvibhattova sobhatīti avayavānaṃ aññamaññaṃ yuttappamāṇatāya vibhattivibhāgasampattiyā ca suvibhattova hutvā virājati.

‘Suvibhattova sobhatī’ means it shines forth as perfectly proportioned, being perfectly divided due to the suitable measure of its parts relative to each other and the excellence of their division.

Suvibhattova sobhatī có nghĩa là, do các bộ phận có tỷ lệ cân xứng lẫn nhau và được phân chia hợp lý, nên nó trở nên được phân chia tốt đẹp và tỏa sáng.

Atha vā suvibhattovāti kevalaṃ kammanibbattopi susikkhitena sippācariyena vibhattova viracito viya sobhatīti attho.

Alternatively, ‘suvibhattovā’ means it shines forth as if skillfully arranged by a well-trained craftsman, even though it is merely karma-born.

Hoặc suvibhattova có nghĩa là, dù chỉ do nghiệp tạo thành, nhưng nó vẫn tỏa sáng như thể được một bậc thầy thủ công khéo léo phân chia và sắp đặt.

1665

663. Kañcanabimbavaṇṇeti sātisayaṃ pītobhāsatāya kañcanabimbakasadise tasmiṃ rathe.

663. ‘Kañcanabimbavaṇṇe’ means that chariot, which is exceedingly resplendent with a golden hue, resembling a golden image.

Kañcanabimbavaṇṇe có nghĩa là, trên cỗ xe đó, có màu vàng rực rỡ như một tượng vàng.

Kañcanabimbavaṇṇeti vā tassā devatāya ālapanaṃ, gandhodakena dhovitvā jātihiṅgulakarasena majjitvā dukūlacumbaṭakena majjitakañcanapaṭimāsadiseti attho.

Alternatively, ‘Kañcanabimbavaṇṇe’ is an address to that deity, meaning she is like a golden image polished with scented water, rubbed with pure vermilion juice, and polished with a silk scarf.

Hoặc Kañcanabimbavaṇṇe là lời xưng hô với vị thiên nữ ấy, có nghĩa là (người có) màu sắc giống như một bức tượng vàng được rửa bằng nước thơm, chà bằng nước son chu sa nguyên chất, và đánh bóng bằng vải lụa mềm.

Bhāsasimaṃ padesanti imaṃ sakalampi bhūmipadesaṃ bhāsayasi vijjotayasi.

‘Bhāsasimaṃ padesaṃ’ means you illuminate and brighten this entire region.

Bhāsasimaṃ padesaṃ nghĩa là, người làm cho toàn bộ vùng đất này tỏa sáng, rực rỡ.

1666

Evaṃ therena pucchitā sāpi devatā imāhi gāthāhi byākāsi –

Thus questioned by the elder, that deity replied with these verses:

Được Trưởng lão hỏi như vậy, vị thiên nữ ấy đã trả lời bằng những bài kệ này:

1667

664.

1668

‘‘Sovaṇṇajālaṃ maṇisoṇṇacittitaṃ, muttācitaṃ hemajālena channaṃ;

“A golden net, adorned with gems and gold, studded with pearls, covered with a golden network,

“Một tấm lưới vàng, được trang trí bằng ngọc và vàng, được đính ngọc trai, được che phủ bằng một tấm lưới vàng;

1669

Parinibbute gotame appameyye, pasannacittā ahamābhiropayiṃ.

When Gotama, the immeasurable one, had attained parinibbāna, with a clear mind, I offered.”

Khi Gotama, bậc vô lượng, đã nhập Niết-bàn hoàn toàn, với tâm thanh tịnh, tôi đã dâng cúng lên (Ngài).”

1670

665.

1671

‘‘Tāhaṃ kammaṃ karitvāna, kusalaṃ buddhavaṇṇitaṃ;

“Having performed that wholesome deed, praised by the Buddha,

“Sau khi đã làm nghiệp thiện ấy, được Đức Phật ca ngợi,

1672

Apetasokā sukhitā, sampamodāmanāmayā’’ti.

I am free from sorrow, happy, exceedingly joyful and healthy.”

Tôi không còn sầu muộn, được an lạc, vô bệnh, và vô cùng hoan hỷ.”

1673

664. Tattha sovaṇṇajālanti sarīrappamāṇena kataṃ suvaṇṇamayaṃ jālaṃ.

664. Therein, ‘sovaṇṇajālaṃ’ refers to a golden net made to the size of the body.

Trong đó, sovaṇṇajālaṃ là một tấm lưới bằng vàng được làm theo kích thước cơ thể.

Maṇisoṇṇacittitanti sīsādiṭṭhānesu sīsūpagagīvūpagādiābharaṇavasena nānāvidhehi maṇīhi ca suvaṇṇena ca cittitaṃ.

‘Maṇisoṇṇacittitaṃ’ means adorned with various kinds of gems and gold in places like the head, as head ornaments, neck ornaments, and so on.

Maṇisoṇṇacittitaṃ là được trang trí bằng nhiều loại ngọc và vàng, như các trang sức đội đầu, đeo cổ, v.v., ở các vị trí như đầu.

Muttācitanti antarantarā ābaddhāhi muttāvalīhi ācitaṃ.

‘Muttācitaṃ’ means interspersed with pearl strings fastened at intervals.

Muttācitaṃ là được đính ngọc trai, với những chuỗi ngọc trai được kết nối xen kẽ.

Hemajālena channanti hemamayena pabhājālena channaṃ.

‘Hemajālena channaṃ’ means covered with a golden net of radiance.

Hemajālena channaṃ là được che phủ bằng một tấm lưới ánh sáng bằng vàng.

Tañhi nānāvidhehi maṇīhi ceva suvaṇṇena ca cittitaṃ muttāvalīhi ācitampi suparisuddhassa rattasuvaṇṇasseva yebhuyyatāya divākarakiraṇasamphassato ativiya pabhassarena hemamayena pabhājālena sañchāditaṃ ekobhāsaṃ hutvā kañcanādāsaṃ viya tiṭṭhati.

Indeed, though adorned with various gems and gold, and interspersed with pearl strings, that golden net, due to the predominance of pure red gold, when touched by the sun's rays, becomes excessively radiant, covered by a golden net of light, appearing as a single glow, standing like a golden mirror.

Tấm lưới ấy, dù được trang trí bằng nhiều loại ngọc và vàng, và được đính ngọc trai, nhưng do phần lớn là vàng đỏ tinh khiết, khi tiếp xúc với ánh sáng mặt trời, nó được bao phủ bởi một tấm lưới ánh sáng vàng rực rỡ, trở thành một khối ánh sáng duy nhất, đứng vững như một tấm gương vàng.

Parinibbuteti anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbute.

‘Parinibbute’ means having attained parinibbāna with the element of Nibbāna without any remainder of clinging.

Parinibbute là đã nhập Niết-bàn hoàn toàn với Niết-bàn giới vô dư y.

Gotameti bhagavantaṃ gottena niddisati.

‘Gotame’ refers to the Blessed One by his clan name.

Gotame là chỉ Đức Thế Tôn bằng họ của Ngài.

Appameyyeti guṇānubhāvato paminituṃ asakkuṇeyye.

‘Appameyye’ means one whose virtues and power cannot be measured.

Appameyye là không thể đo lường được về công đức và uy lực.

Pasannacittāti kammaphalavisayāya buddhārammaṇāya ca saddhāya pasannamānasā.

‘Pasannacittā’ means with a mind purified by faith regarding the results of karma and focused on the Buddha.

Pasannacittā là có tâm ý thanh tịnh với niềm tin vào quả báo của nghiệp và vào Đức Phật.

Abhiropayinti pūjāvasena sarīre ropesiṃ paṭimuñciṃ.

‘Abhiropayiṃ’ means I placed it on the body as an offering, I put it on.

Abhiropayiṃ là tôi đã dâng cúng lên thân (Đức Phật) như một sự cúng dường, tôi đã đeo lên.

1674

665. Tāhanti taṃ ahaṃ.

665. ‘Tāhaṃ’ is to be divided as ‘taṃ ahaṃ’.

665. Tāhaṃ là ta (ahaṃ) đó (taṃ).

Kusalanti kucchitasalanādiatthena kusalaṃ.

‘Kusalaṃ’ means wholesome, in the sense of cutting off repulsive defilements and so on.

Kusalaṃ là thiện, theo nghĩa cắt bỏ những gì xấu xa, v.v.

Buddhavaṇṇitanti ‘‘yāvatā, bhikkhave, sattā apadā vā dvipadā vā’’tiādinā (saṃ. ni. 5.139; a. ni. 4.34) sammāsambuddhena pasatthaṃ.

‘Buddhavaṇṇitaṃ’ means praised by the Fully Self-Awakened One with statements like: “Bhikkhus, as many beings as there are, footless or two-footed…”

Buddhavaṇṇitaṃ là được Đức Chánh Đẳng Giác ca ngợi, như trong câu “Này các tỳ-khưu, tất cả chúng sanh, dù không chân hay hai chân,” v.v.

Apetasokāti sokahetūnaṃ bhogabyasanādīnaṃ abhāvena apagatasokā.

‘Apetasokā’ means free from sorrow due to the absence of causes of sorrow such as loss of wealth and so on.

Apetasokā là không còn sầu muộn do không có các nguyên nhân của sầu muộn như sự mất mát tài sản, v.v.

Tena cittadukkhābhāvamāha.

By this, she speaks of the absence of mental suffering.

Qua đó, vị ấy nói về việc không có khổ tâm.

Sukhitāti sañjātasukhā sukhappattā.

‘Sukhitā’ means having experienced happiness, attained happiness.

Sukhitā là đã phát sanh an lạc, đã đạt được an lạc.

Etena sarīradukkhābhāvaṃ vadati.

By this, she speaks of the absence of physical suffering.

Qua đó, vị ấy nói về việc không có khổ thân.

Cittadukkhābhāvena cassā pamodāpatti, sarīradukkhābhāvena arogatā.

Due to the absence of mental suffering, she experiences joy; due to the absence of physical suffering, she is free from illness.

Do không có khổ tâm, vị ấy đạt được sự hoan hỷ; do không có khổ thân, vị ấy không bệnh tật.

Tenāha ‘‘sampamodāmanāmayā’’ti.

Therefore, it is said ‘sampamodāmanāmayā’.

Vì thế, vị ấy nói “sampamodāmanāmayā”.

Sesaṃ vuttanayameva.

The rest is as already stated.

Phần còn lại cũng theo cách đã nói.

Ayañca attho tadā attanā devatāya ca kathitaniyāmeneva saṅgītikāle āyasmatā nāradena dhammasaṅgāhakānaṃ ārocito, te ca taṃ tatheva saṅgahaṃ āropayiṃsūti.

And this meaning was reported by the Venerable Nārada to the compilers of the Dhamma at the time of the Saṅgīti, exactly as it was spoken by himself and the deity then, and they included it in the compilation just as it was.

Và ý nghĩa này đã được Tôn giả Nārada thuật lại cho các vị kết tập Pháp vào thời kỳ kết tập, đúng như những gì vị thiên nữ và chính Tôn giả đã nói lúc bấy giờ, và các vị ấy đã đưa vào kết tập đúng như vậy.

1675

Mallikāvimānavaṇṇanā niṭṭhitā.

The description of the Mallikā Vimāna is concluded.

Phần giải thích về Mallikāvimāna đã hoàn tất.

1676

9. Visālakkhivimānavaṇṇanā

9. Description of the Visālakkhī Vimāna

9. Phần giải thích về Visālakkhivimāna

1677

Kā nāma tvaṃ visālakkhīti visālakkhivimānaṃ.

‘Kā nāma tvaṃ visālakkhī’ is the Visālakkhī Vimāna.

Kā nāma tvaṃ visālakkhī là Visālakkhivimāna.

Tassa kā uppatti?

What was its origin?

Sự khởi nguyên của nó là gì?

Bhagavati parinibbute raññā ajātasattunā attanā paṭiladdhā bhagavatā sarīradhātuyo gahetvā rājagahe thūpe ca mahe ca kate rājagahavāsinī ekā mālākāradhītā sunandā nāma upāsikā ariyasāvikā sotāpannā pituṃ gehato pesitaṃ bahuṃ mālañca gandhañca pesetvā devasikaṃ cetiye pūjaṃ kāresi, uposathadivasesu pana sayameva gantvā pūjaṃ akāsi.

When the Blessed One had attained parinibbāna, King Ajātasattu, having obtained the relics of the Blessed One, erected a stupa and celebrated a great festival in Rājagaha. A florist's daughter, an Upāsikā named Sunandā, an Arahant disciple, a stream-enterer, residing in Rājagaha, daily made offerings at the shrine by sending many flowers and perfumes from her father's house; but on Uposatha days, she herself would go and make offerings.

Khi Đức Thế Tôn nhập Niết-bàn hoàn toàn, vua Ajātasattu đã thâu thập các Xá-lợi của Đức Thế Tôn mà mình có được, và sau khi xây tháp và cử hành đại lễ cúng dường tại Rājagaha, một người con gái của người bán hoa tên Sunandā, một nữ cư sĩ, một Thánh đệ tử đã chứng Sơ quả, cư trú tại Rājagaha, đã sai người mang nhiều hoa và hương từ nhà cha mình đến cúng dường tại bảo tháp mỗi ngày. Vào những ngày trai giới, nàng tự mình đến cúng dường.

Sā aparabhāge aññatarena rogena phuṭṭhā kālaṃ katvā sakkassa devarañño paricārikā hutvā nibbatti.

Later, she was afflicted with some disease, passed away, and was reborn as an attendant of Sakka, the king of devas.

Sau đó, nàng bị một căn bệnh nào đó hành hạ, qua đời và tái sanh làm thị nữ của Sakka, vua chư thiên.

Athekadivasaṃ sā sakkena devānamindena saha cittalatāvanaṃ pāvisi.

Then, one day, she entered the Cittalatāvana with Sakka, the lord of devas.

Một ngày nọ, nàng cùng với Sakka, vua của chư thiên, đi vào khu vườn Cittalatā.

Tattha ca aññāsaṃ devatānaṃ pabhā pupphādīnaṃ pabhāhi paṭihatā hutvā vicittavaṇṇā hoti, sunandāya pana pabhā tāhi anabhibhūtā sabhāveneva aṭṭhāsi.

There, the light of other devas, being obstructed by the light of flowers and so on, became variegated; but Sunandā’s light, not being overwhelmed by them, remained in its natural state.

Ở đó, ánh sáng của các vị thiên nữ khác bị ánh sáng của hoa và các vật khác làm cho lu mờ và trở nên nhiều màu sắc, nhưng ánh sáng của Sunandā thì không bị chúng lấn át, vẫn giữ nguyên bản chất của nó.

Taṃ disvā sakko devarājā tāya katasucaritaṃ ñātukāmo imāhi gāthāhi pucchi –

Seeing that, Sakka, the king of devas, wishing to know the good deed performed by her, questioned her with these verses:

Thấy vậy, Sakka, vua chư thiên, muốn biết hành vi thiện lành mà nàng đã làm, bèn hỏi bằng những bài kệ này:

1678

666.

1679

‘‘Kā nāma tvaṃ visālakkhi, ramme cittalatāvane;

“Who are you, Visālakkhi, in the delightful Cittalatāvana?

“Này Visālakkhī, người là ai, trong khu vườn Cittalatā tươi đẹp này?

1680

Samantā anupariyāsi, nārīgaṇapurakkhatā.

Surrounded by a host of female deities, you wander all around.

Người đi vòng quanh khắp nơi, được đoàn nữ nhân vây quanh.

1681

667.

1682

‘‘Yadā devā tāvatiṃsā, pavisanti imaṃ vanaṃ;

“When the Tāvatiṃsa devas enter this grove,

Khi các vị chư thiên Tāvatiṃsa, đi vào khu rừng này,

1683

Sayoggā sarathā sabbe, citrā honti idhāgatā.

All of them, with their carriages and chariots, become variegated when they arrive here.

Tất cả đều đến đây với xe cộ và cỗ xe, và trở nên rực rỡ.

1684

668.

1685

‘‘Tuyhañca idha pattāya, uyyāne vicarantiyā;

“But when you have arrived here, and are wandering in the garden,

Nhưng khi người đến đây, và đi dạo trong khu vườn,

1686

Kāye na dissatī cittaṃ, kena rūpaṃ tavedisaṃ;

No variegation is seen in your body; by what karma is your form like this?

Không thấy sự rực rỡ trên thân người, do đâu mà hình sắc của người như vậy?

1687

Devate pucchitācikkha, kissa kammassidaṃ phala’’nti.

O deity, tell me when asked, of what karma is this the fruit?”

Này thiên nữ, hãy nói cho ta biết, đây là quả của nghiệp nào?”

1688

666. Tattha kā nāma tvanti purimattabhāve kā nāma kīdisī nāma tvaṃ, yattha katena sucaritena ayaṃ te īdisī ānubhāvasampatti ahosīti adhippāyo.

666. Therein, ‘kā nāma tvaṃ’ means what kind of being were you in your previous existence, by what good deed performed in that existence did you attain such prosperity of power? Such is the meaning.

666. Trong đó, kā nāma tvaṃ có ý nghĩa là: trong kiếp trước, người là ai, loại người nào, do hành vi thiện lành nào mà người đã làm trong kiếp ấy mà người có được sự uy lực như vậy?

Visālakkhīti vipulalocane.

‘Visālakkhī’ means one with broad eyes.

Visālakkhī là người có đôi mắt to lớn.

1689

667. Yadāti yasmiṃ kāle.

667. ‘Yadā’ means at what time.

667. Yadā là vào lúc nào.

Imaṃ vananti imaṃ cittalatānāmakaṃ upavanaṃ.

‘Imaṃ vanaṃ’ means this pleasure grove called Cittalatā.

Imaṃ vanaṃ là khu rừng nhỏ này tên là Cittalatā.

Citrā hontīti imasmiṃ cittalatāvane vicittapabhāsaṃsaggena attano sarīravatthālaṅkārādīnaṃ pakatiobhāsatopi visiṭṭhabhāvappattiyā vicitrākārā honti.

‘Citrā honti’ means in this Cittalatāvana, through the mixing of various lights, they become variegated, attaining a superior state of radiance compared to the natural brilliance of their bodies, garments, and ornaments.

Citrā honti là trong khu vườn Cittalatā này, do sự hòa quyện của các ánh sáng rực rỡ, họ trở nên rực rỡ hơn cả ánh sáng tự nhiên của thân thể, y phục và trang sức của mình, đạt đến trạng thái đặc biệt.

Idhāgatāti idha āgatā sampattā, idha vā āgamanahetu.

Idhāgatā means 'arrived' or 'attained here', or alternatively, 'because of having come here'.

Idhāgatā là đã đến đây, đã đến nơi này, hoặc là nguyên nhân của việc đến đây.

1690

668. Idha pattāyāti imaṃ ṭhānaṃ sampattāya upagatāya.

668. Idha pattāyā means 'having arrived at this place'.

668. Idha pattāya là đã đến, đã đạt đến nơi này.

Kena rūpaṃ tavedisanti kena kāraṇena tava rūpaṃ sarīraṃ edisaṃ evarūpaṃ, cittalatāvanassa pabhaṃ abhibhavantaṃ tiṭṭhatīti adhippāyo.

Kena rūpaṃ tavedisaṃ means 'for what reason is your form, your body, of this very nature, overshadowing the radiance of Cittalatāvana?' — this is the intended meaning.

Kena rūpaṃ tavedisaṃ có ý nghĩa là: do nguyên nhân nào mà hình sắc, thân thể của người lại như vậy, vượt qua ánh sáng của khu vườn Cittalatā?

1691

Evaṃ sakkena puṭṭhā sā devatā imāhi gāthāhi byākāsi –

Being thus questioned by Sakka, that deity replied with these verses –

Được Sakka hỏi như vậy, vị thiên nữ ấy đã trả lời bằng những bài kệ này:

1692

669.

1693

‘‘Yena kammena devinda, rūpaṃ mayhaṃ gatī ca me;

“O Devinda, bestower of gifts of old, listen to the kamma by which my form, my destiny,

“Này Devinda, Purindada, hãy lắng nghe nghiệp mà do đó hình sắc và cõi tái sanh của tôi,

1694

Iddhi ca ānubhāvo ca, taṃ suṇohi purindada.

my psychic power, and my glory are such, O Purindada.

Cũng như thần thông và uy lực của tôi, đã trở nên như vậy.

1695

670.

1696

‘‘Ahaṃ rājagahe ramme, sunandā nāmupāsikā;

O Devinda, in a previous existence, I was an उपासिका named Sunandā in delightful Rājagaha.

Tôi là nữ cư sĩ tên Sunandā, ở Rājagaha tươi đẹp;

1697

Saddhā sīlena sampannā, saṃvibhāgaratā sadā.

I was endowed with faith and virtue, and always delighted in sharing.

Tôi có đức tin, đầy đủ giới hạnh, luôn hoan hỷ trong sự chia sẻ.

1698

671.

1699

‘‘Acchādanañca bhattañca, senāsanaṃ padīpiyaṃ;

I gave robes, food, lodging, and lamps

Tôi đã cúng dường y phục, thực phẩm, chỗ ở và đèn đuốc,

1700

Adāsiṃ ujubhūtesu, vippasannena cetasā.

to the upright ones, with a mind profoundly clear.

Với tâm ý hoàn toàn thanh tịnh, đến những bậc chân chánh.

1701

672.

1702

‘‘Cātuddasiṃ pañcadasiṃ, yā ca pakkhassa aṭṭhamī;

On the fourteenth, the fifteenth, and the eighth day of the fortnight,

Vào ngày mười bốn, ngày rằm, và ngày mồng tám của mỗi nửa tháng,

1703

Pāṭihāriyapakkhañca, aṭṭhaṅgasusamāgataṃ.

and on the special fortnight (Pāṭihāriyapakkha), I observed the Uposatha with its eight components.

Và vào nửa tháng đặc biệt, tôi đã giữ giới bát quan trai hoàn hảo.

1704

673.

1705

‘‘Uposathaṃ upavasissaṃ, sadā sīlesu saṃvutā;

I observed the Uposatha, always restrained by the sīlas. Due to restraint and sharing,

Tôi luôn giữ giới Uposatha, luôn giữ gìn giới hạnh;

1706

Saññamā saṃvibhāgā ca, vimānaṃ āvasāmahaṃ.

I now reside in this celestial mansion.

Do sự tự chế và chia sẻ, tôi sống trong thiên cung này.

1707

674.

1708

‘‘Pāṇātipātā viratā, musāvādā ca saññatā;

I refrained from taking life and was restrained from false speech;

Tôi đã từ bỏ sát sanh, tự chế không nói dối;

1709

Theyyā ca aticārā ca, majjapānā ca ārakā.

I kept far away from stealing, sexual misconduct, and intoxicating drinks.

Xa lánh trộm cắp, tà hạnh và uống rượu say.

1710

675.

1711

‘‘Pañcasikkhāpade ratā, ariyasaccāna kovidā;

Devoted to the five training rules, skilled in the Noble Truths,

Tôi hoan hỷ trong năm giới, thông hiểu các Thánh đế;

1712

Upāsikā cakkhumato, gotamassa yasassino.

I was an उपासिका of the far-seeing and glorious Gotama.

Là nữ cư sĩ của Đức Gotama có mắt trí, hiển hách danh tiếng.

1713

676.

1714

‘‘Tassā me ñātikulā dāsī, sadā mālābhihārati;

A maidservant from my relatives' family always brought flowers for me.

Người hầu gái từ gia đình thân quyến của tôi, luôn mang hoa đến;

1715

Tāhaṃ bhagavato thūpe, sabbamevābhiropayiṃ.

I offered all of them to the stūpa of the Blessed One.

Tôi đã dâng cúng tất cả lên bảo tháp của Đức Thế Tôn.

1716

677.

1717

‘‘Uposathe cahaṃ gantvā, mālāgandhavilepanaṃ;

And on Uposatha days, I myself went and with a clear mind, by my own hands,

Vào ngày Uposatha, tôi tự mình đến, với tâm thanh tịnh, bằng chính đôi tay của mình,

1718

Thūpasmiṃ abhiropesiṃ, pasannā sehi pāṇibhi.

offered garlands, scents, and unguents at the stūpa.

Tôi đã dâng cúng hoa, hương và phấn hương,

1719

678.

1720

‘‘Tena kammena devinda, rūpaṃ mayhaṃ gatī ca me;

O Devinda, by that kamma, my form and my destiny,

Do nghiệp ấy, này Devinda, hình sắc và cõi tái sanh của tôi,

1721

Iddhi ca ānubhāvo ca, yaṃ mālaṃ abhiropayiṃ.

my psychic power, and my glory are such, because I offered flowers.

Thần thông và uy lực của tôi, là do tôi đã dâng cúng hoa.

1722

679.

1723

‘‘Yañca sīlavatī āsiṃ, na taṃ tāva vipaccati;

And as I was virtuous, that virtue has not yet ripened;

Và việc tôi đã giữ giới hạnh, điều đó chưa trổ quả;

1724

Āsā ca pana me devinda, sakadāgāminī siya’’nti.

but my aspiration, O Devinda, is that I may become a Sakadāgāmin.”

Ước nguyện của tôi, này Devinda, là được trở thành một vị Nhất Lai (Sakadāgāmī).”

1725

669. Tattha gatīti ayaṃ devagati, nibbatti vā.

669. Here, gatī means this divine destiny, or alternatively, rebirth.

669. Trong đó, gatī là cõi trời này, hoặc là sự tái sanh.

Iddhīti ayaṃ deviddhi, adhippāyasamijjhanaṃ vā.

Iddhī means this divine psychic power, or alternatively, the fulfillment of wishes.

Iddhī là thần thông của chư thiên này, hoặc là sự thành tựu ý muốn.

Ānubhāvoti pabhāvo.

Ānubhāvo means majesty.

Ānubhāvo là uy lực.

Purindadāti sakkaṃ ālapati.

Purindadā addresses Sakka.

Purindadā là xưng hô với Sakka.

So hi pure dānaṃ adāsīti ‘‘purindado’’ti vuccati.

He is called Purindada because he gave gifts in the past.

Vị ấy được gọi là “Purindada” vì đã bố thí trước đây.

1726

676. Ñātikulāti pitu gehaṃ sandhāya vadati.

676. Ñātikulā refers to the parental home.

676. Từ Ñātikulā (tức là) nói đến nhà cha mẹ.

Sadā mālābhihāratīti sadā sabbakālaṃ divase divase ñātikulato dāsiyā pupphaṃ mayhaṃ abhiharīyati.

Sadā mālābhihārati means 'always, every day, flowers were brought to me by the maidservant from my relatives' family'.

Sadā mālābhihāratī (tức là) luôn luôn, mỗi ngày, hoa được người hầu gái mang đến cho tôi từ nhà cha mẹ.

Sabbamevābhiropayinti mayhaṃ piḷandhanatthāya pitugehato āhaṭaṃ mālaṃ aññañca gandhādiṃ sabbameva attanā aparibhuñjitvā bhagavato thūpe pūjanavasena abhiropayiṃ pūjaṃ kāresiṃ.

Sabbamevābhiropayiṃ means 'all the garlands brought from my parental home for my adornment, and other perfumes, etc., I offered all of them at the stūpa of the Blessed One as an act of veneration, without using them myself; I performed worship'.

Sabbamevābhiropayi (tức là) tôi đã không tự mình sử dụng tất cả vòng hoa và các loại hương liệu khác được mang đến từ nhà cha mẹ để trang sức cho mình, mà đã dâng cúng lên tháp của Đức Thế Tôn.

1727

677-8. Uposathe cahaṃ gantvāti uposathadivase ahameva thūpaṭṭhānaṃ gantvā.

677-8. Uposathe cahaṃ gantvā means 'on the Uposatha day, I myself went to the stūpa'.

677-8. Uposathe cahaṃ gantvā (tức là) vào ngày Uposatha, chính tôi đã đi đến nơi tháp.

Yaṃ mālaṃ abhiropayinti yaṃ tadā bhagavato thūpe mālāgandhābhiropanaṃ kataṃ, tena kammenāti yojanā.

Yaṃ mālaṃ abhiropayiṃ: this is to be construed as 'by that kamma of offering garlands and perfumes at the stūpa of the Blessed One at that time'.

Yaṃ mālaṃ abhiropayi (tức là) việc dâng hoa và hương liệu lên tháp của Đức Thế Tôn vào lúc đó, được hiểu là do nghiệp ấy.

1728

679. Na taṃ tāva vipaccatīti yaṃ sīlavatī āsiṃ, taṃ sīlarakkhaṇaṃ taṃ rakkhitaṃ sīlaṃ pūjāmayapuññassa balavabhāvena aladdhokāsaṃ na tāva vipaccati, na vipaccituṃ āraddhaṃ, aparasmiṃyeva attabhāve tassa vipākoti attho.

Na taṃ tāva vipaccati: 'that virtue by which I was virtuous, that observance of virtue, that preserved sīla, due to the powerful nature of the merit of veneration, did not find an opportunity to ripen yet, it has not begun to ripen. Its fruition will be in another existence' – this is the meaning.

679. Na taṃ tāva vipaccatī (tức là) điều tôi là người giữ giới, việc giữ giới ấy, giới đã được giữ ấy, do sức mạnh của phước báu cúng dường mà không có cơ hội, nên chưa chín mùi, chưa bắt đầu chín mùi; quả báo của nó sẽ đến trong kiếp sống khác. Đó là ý nghĩa.

Āsā ca pana me devinda, sakadāgāminī siyanti ‘‘kathaṃ nu kho ahaṃ sakadāgāminī bhaveyya’’nti patthanā ca me devinda, ariyadhammavisayāva, na bhavavisesavisayā.

Āsā ca pana me devinda, sakadāgāminī siyaṃ means 'O Devinda, my aspiration is "how might I become a Sakadāgāminī?", and it is concerned with the noble Dhamma, not with special existences.'

Āsā ca pana me devinda, sakadāgāminī siya (tức là) “Làm sao tôi có thể trở thành một vị Nhất Lai?” – ước nguyện của tôi, hỡi Devinda, là về Pháp cao thượng, không phải về các loại hữu đặc biệt.

Sā pana sappimaṇḍaṃ icchato dadhito pacitaṃ viya anipphādinīti dasseti.

It shows that this aspiration, however, does not bring about the desired result, like clear ghee cooked from curds by one who desires it.

Nhưng điều đó cho thấy nó không thành tựu, giống như người muốn bơ trong sữa chua.

Sesaṃ vuttanayameva.

The rest is in the same manner as explained.

Phần còn lại cũng theo cách đã nói.

1729

Imaṃ pana atthaṃ sakko devānamindo attanā ca tāya devadhītāya ca vuttaniyāmeneva āyasmato vaṅgīsattherassa ārocesi.

Sakka, the king of devas, reported this matter to Venerable Vaṅgīsa Thera in the same way he and that deity daughter had spoken.

Ý nghĩa này, Sakka, vua của chư thiên, đã kể lại cho Trưởng lão Vangīsa theo cách mà chính ngài và vị thiên nữ ấy đã nói.

Āyasmā vaṅgīso saṅgītikāle dhammasaṅgāhakānaṃ mahātherānaṃ ārocesi, te ca taṃ tatheva saṅgītiṃ āropayiṃsūti.

Venerable Vaṅgīsa reported it to the Mahātheras who were compilers of the Dhamma at the time of the Saṅgīti, and they included it in the Saṅgīti in the same way.

Trưởng lão Vangīsa đã kể lại cho các vị Trưởng lão vĩ đại, những người đã kết tập Pháp vào thời kỳ kết tập, và các vị ấy đã đưa nó vào kết tập y như vậy.

1730

Visālakkhivimānavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Visālakkhīvimāna is concluded.

Phần giải thích về Visālakkhi-vimāna đã kết thúc.

1731

10. Pāricchattakavimānavaṇṇanā

10. Commentary on the Pāricchattaka Vimāna

10. Phần giải thích về Pāricchattaka-vimāna

1732

Pāricchattake koviḷāreti pāricchattakavimānaṃ.

Pāricchattake koviḷāre refers to the Pāricchattaka Vimāna.

Pāricchattake koviḷāre (tức là) Pāricchattaka-vimāna.

Tassa kā uppatti?

What is its origin?

Sự khởi nguyên của nó là gì?

Bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane.

The Blessed One was residing in Sāvatthī, in Jeta's Grove.

Đức Thế Tôn đang trú tại Sāvatthī, trong Jetavana.

Tena samayena sāvatthivāsī aññataro upāsako bhagavantaṃ upasaṅkamitvā, svātanāya nimantetvā, attano gehadvāre mahantaṃ maṇḍapaṃ sajjetvā sāṇipākāraṃ parikkhipitvā upari vitānaṃ bandhitvā dhajapaṭākādayo ussāpetvā nānāvirāgavaṇṇāni vatthāni gandhadāmamālādāmāni ca olambetvā sittasammaṭṭhe padese āsanāni paññāpetvā bhagavato kālaṃ ārocesi.

At that time, a certain lay follower residing in Sāvatthī approached the Blessed One, invited him for the next day's meal, and at his house gate, prepared a large pavilion, enclosed it with a screen, hung a canopy above, hoisted flags and banners, suspended clothes of various beautiful colors, and garlands of perfume and flowers, arranged seats in a swept and sprinkled area, and informed the Blessed One of the time.

Vào thời điểm đó, một cư sĩ ở Sāvatthī đã đến gặp Đức Thế Tôn, thỉnh Ngài dùng bữa vào ngày mai, rồi trang hoàng một đại sảnh lớn trước cửa nhà mình, dựng hàng rào vải xung quanh, căng màn che phía trên, treo cờ phướn, các loại vải màu sắc rực rỡ, vòng hương và vòng hoa, sắp đặt chỗ ngồi trên nền đất đã được rải nước và quét dọn, sau đó báo giờ cho Đức Thế Tôn.

Atha bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya devavimānaṃ viya alaṅkatapaṭiyattaṃ maṇḍapaṃ pavisitvā sahassaraṃsī viya aṇṇavakucchiṃ obhāsayamāno paññatte āsane nisīdi.

Then, the Blessed One, having dressed in the morning, took his bowl and robe, entered the pavilion, which was adorned and prepared like a divine mansion, and sat on the prepared seat, illuminating the ocean's depths like the thousand-rayed sun.

Sau đó, Đức Thế Tôn vào buổi sáng sớm, đắp y, mang bát và y, bước vào đại sảnh đã được trang hoàng và chuẩn bị như một cung điện chư thiên, Ngài ngồi trên chỗ đã sắp đặt, chiếu sáng như mặt trời ngàn tia sáng chiếu rọi lòng biển.

Upāsako gandhapupphadhūmadīpehi bhagavantaṃ pūjesi.

The lay follower paid homage to the Blessed One with perfumes, flowers, incense, and lamps.

Vị cư sĩ đã cúng dường Đức Thế Tôn bằng hương, hoa, trầm và đèn.

1733

Tena ca samayena aññatarā kaṭṭhahārikā itthī andhavane supupphitaṃ asokarukkhaṃ disvā sapallavaṅkurāni piṇḍīkatāni bahūni asokapupphāni gahetvā āgacchantī, bhagavantaṃ tattha nisinnaṃ disvā pasannacittā āsanassa samantato tehi pupphehi pupphasantharaṃ santharantī, bhagavato pūjaṃ katvā vanditvā tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā namassamānā agamāsi.

At that time, a certain woman who gathered firewood, seeing a profusely blooming Asoka tree in the blind forest, gathered many Asoka flowers, made them into bundles with young leaves and shoots, and as she was returning, she saw the Blessed One seated there, and with a clear mind, she spread a carpet of flowers around the seat with those flowers, paid homage to the Blessed One, bowed, circumambulated him three times, and departed, bowing.

Vào thời điểm đó, một người phụ nữ đốn củi đã nhìn thấy một cây Asoka nở rộ trong khu rừng mù mịt, cô ấy hái nhiều hoa Asoka thành từng bó, còn nguyên lá non và chồi, rồi đi đến. Khi nhìn thấy Đức Thế Tôn đang ngồi ở đó, với tâm hoan hỷ, cô ấy đã rải một thảm hoa bằng những bông hoa ấy xung quanh chỗ ngồi, cúng dường Đức Thế Tôn, đảnh lễ, đi nhiễu ba vòng, và tiếp tục cúi lạy rồi rời đi.

Sā aparena samayena kālaṃ katvā tāvatiṃsesu nibbatti, accharāsahassaparivārā yebhuyyena nandanavane naccantī gāyantī pāricchattakamālā ganthentī pamodamānā kīḷantī sukhaṃ anubhavati.

Later, that woman passed away and was reborn among the Tāvatiṃsa devas, accompanied by a thousand celestial nymphs, mostly dancing, singing, weaving Pāricchattaka garlands in the Nandana Grove, rejoicing, playing, and experiencing happiness.

Sau một thời gian, cô ấy qua đời và tái sinh ở cõi Tāvatiṃsa, được một ngàn thiên nữ vây quanh, cô ấy thường xuyên ca hát, nhảy múa, kết vòng hoa Pāricchattaka trong vườn Nandanavana, vui vẻ và tận hưởng hạnh phúc.

Athāyasmā mahāmoggallāno heṭṭhā vuttanayena devacārikaṃ caranto tāvatiṃsabhavanaṃ gantvā taṃ disvā tāya katakammaṃ imāhi gāthāhi pucchi –

Then, Venerable Mahāmoggallāna, having made a divine journey to the Tāvatiṃsa realm in the manner explained below, saw her and questioned her about the kamma she had done with these verses –

Sau đó, Tôn giả Mahāmoggallāna, khi du hành đến cõi chư thiên Tāvatiṃsa theo cách đã nói ở trên, nhìn thấy cô ấy và hỏi về nghiệp mà cô ấy đã làm bằng những câu kệ sau:

1734

680.

1735

‘‘Pāricchattake koviḷāre, ramaṇīye manorame;

“You are in the delightful, charming Pāricchattaka tree, with its Koviḷāra flowers,

“Trong Pāricchattaka, dưới cây koviḷāra,

1736

Dibbamālaṃ ganthamānā, gāyantī sampamodasi.

weaving divine garlands, singing, and greatly rejoicing.

Ngươi đang kết vòng hoa trời, ca hát và vui mừng hân hoan.

1737

681.

1738

‘‘Tassā te naccamānāya, aṅgamaṅgehi sabbaso;

As you dance, from all your limbs,

Khi ngươi nhảy múa,

1739

Dibbā saddā niccharanti, savanīyā manoramā.

divine sounds emanate, pleasant to hear and charming.

Từ mọi bộ phận cơ thể ngươi, phát ra những âm thanh thiên thượng, dễ nghe và mê hoặc.

1740

682.

1741

‘‘Tassā te naccamānāya, aṅgamaṅgehi sabbaso;

As you dance, from all your limbs,

Khi ngươi nhảy múa,

1742

Dibbā gandhā pavāyanti, sucigandhā manoramā.

divine fragrances waft, pure and charming fragrances.

Từ mọi bộ phận cơ thể ngươi, tỏa ra những mùi hương thiên thượng, tinh khiết và mê hoặc.

1743

683.

1744

‘‘Vivattamānā kāyena, yā veṇīsu piḷandhanā;

As your body moves, the ornaments in your tresses –

Khi thân thể ngươi xoay chuyển, những trang sức trên bím tóc,

1745

Tesaṃ suyyati nigghoso, tūriye pañcaṅgike yathā.

their sound is heard, like a five-component musical instrument.

Tiếng vang của chúng được nghe thấy, như tiếng nhạc cụ ngũ tấu.

1746

684.

1747

‘‘Vaṭaṃsakā vātadhutā, vātena sampakampitā;

Your head-ornaments, shaken by the wind, are stirred by the wind;

Những vòng hoa bị gió lay động, bị gió làm rung chuyển,

1748

Tesaṃ suyyati nigghoso, tūriye pañcaṅgike yathā.

their sound is heard, like a five-component musical instrument.

Tiếng vang của chúng được nghe thấy, như tiếng nhạc cụ ngũ tấu.

1749

685.

1750

‘‘Yāpi te sirasmiṃ mālā, sucigandhā manoramā;

And the garland on your head, with its pure and charming fragrance –

Và vòng hoa trên đầu ngươi, hương thơm tinh khiết và mê hoặc,

1751

Vāti gandho disā sabbā, rukkho mañjūsako yathā.

its scent wafts in all directions, like the Mañjūsaka tree.

Hương thơm lan tỏa khắp mọi hướng, như cây Mañjūsaka vậy.

1752

686.

1753

‘‘Ghāyase taṃ sucigandhaṃ, rūpaṃ passasi amānusaṃ;

You inhale that pure fragrance, you see an unearthly form;

Ngươi ngửi mùi hương tinh khiết ấy, nhìn thấy hình sắc phi nhân;

1754

Devate pucchitācikkha, kissa kammassidaṃ phala’’nti.

O deity, tell me, being asked, of what kamma is this the fruit?”

Hỡi thiên nữ, được hỏi, hãy cho biết, đây là quả của nghiệp gì?”

1755

680. Tattha pāricchattake koviḷāreti pāricchattakanāmake koviḷārapupphe ādāya dibbamālaṃ ganthamānāti yojanā.

680. Here, Pāricchattake koviḷāre means 'taking the Koviḷāra flowers, named Pāricchattaka, and weaving a divine garland' – this is the construction.

680. Trong đó, pāricchattake koviḷāre (tức là) được hiểu là đang kết vòng hoa trời bằng cách lấy những bông hoa koviḷāra có tên là Pāricchattaka.

Yañhi lokiyā ‘‘pārijāta’’nti vadanti, taṃ māgadhabhāsāya ‘‘pāricchattaka’’nti vuccati.

Indeed, what people call “pārijāta” is called “pāricchattaka” in the Māgadha language.

Cái mà người đời gọi là “Pārijāta”, thì trong ngôn ngữ Māgadha được gọi là “Pāricchattaka”.

Koviḷāroti ca koviḷārajātiko, so ca manussalokepi devalokepi koviḷāro, tassāpi jātīti vadanti.

And koviḷāra means of the koviḷāra species; that koviḷāra is called koviḷāra in both the human world and the deva world, and they say it has its own species.

Và koviḷāra có nghĩa là thuộc loại koviḷāra, và người ta nói rằng cây koviḷāra này có ở cả cõi người và cõi trời, và nó cũng là một loài cây.

1756

681. Tassā pana devatāya naccanakāle aṅgabhāravasena sarīrato ca piḷandhanato ca ativiya madhuro saddo niccharati, gandho sadā sabbā disāpi pharitvā tiṭṭhati.

681. When that deva dances, an exceedingly sweet sound emanates from her body and from her ornaments due to the weight of her limbs, and a fragrance always spreads in all directions and remains.

681. Khi vị thiên nữ ấy nhảy múa, một âm thanh cực kỳ ngọt ngào phát ra từ cơ thể và trang sức của nàng do sức nặng của các bộ phận cơ thể, và hương thơm luôn lan tỏa khắp mọi hướng.

Tenāha ‘‘tassā te naccamānāyā’’tiādi.

Therefore, it was said: “tassā te naccamānāyā” and so forth.

Vì vậy, đã nói “tassā te naccamānāyā” (khi ngươi nhảy múa) v.v.

Tattha savanīyāti sotuṃ yuttā, savanassa vā hitā, kaṇṇasukhāti attho.

Therein, savanīyā means fit to be heard, or beneficial for hearing, meaning pleasant to the ear.

Trong đó, savanīyā (tức là) đáng nghe, hoặc có lợi cho việc nghe, có nghĩa là dễ chịu cho tai.

1757

683. Vivattamānā kāyenāti tava kāyena sarīrena parivattamānena, itthambhūtalakkhaṇe cetaṃ karaṇavacanaṃ.

683. Vivattamānā kāyenā means by your body, by your turning body; and this is an instrumental case in the sense of a distinguishing mark.

683. Vivattamānā kāyenā (tức là) với thân thể của ngươi đang xoay chuyển; đây là cách nói về công cụ trong ý nghĩa của dấu hiệu như vậy.

Yā veṇīsu piḷandhanāti yāni te kesaveṇīsu piḷandhanāni, vibhattilopo cettha daṭṭhabbo, liṅgavipallāso vā.

Yā veṇīsu piḷandhanā means those ornaments that are in your braids of hair; here, an elision of a case ending should be understood, or a gender change.

Yā veṇīsu piḷandhanā (tức là) những trang sức trên bím tóc của ngươi; ở đây cần hiểu là có sự lược bỏ biến cách, hoặc là sự thay đổi giống.

1758

684. Vaṭaṃsakāti ratanamayā kaṇṇikā vaṭaṃsakāti attho.

684. Vaṭaṃsakā means jeweled ear ornaments, meaning head ornaments.

684. Vaṭaṃsakā (tức là) có nghĩa là những bông tai bằng ngọc quý là vaṭaṃsakā.

Vātadhutāti mandena mālutena dhūpayamānā.

Vātadhutā means stirred by a gentle breeze.

Vātadhutā (tức là) bị gió nhẹ lay động.

Vātena sampakampitāti vātena samantato visesato kampitā calitā.

Vātena sampakampitā means shaken and moved especially by the wind from all sides.

Vātena sampakampitā (tức là) bị gió lay động mạnh mẽ và đặc biệt khắp nơi.

Atha vā vaṭaṃsakā vātadhutā, vātena sampakampitāti avāteritāpi vāteritāpi ye te vaṭaṃsakā kampitā, tesaṃ suyyati nigghosoti atthayojanā.

Alternatively, vaṭaṃsakā vātadhutā, vātena sampakampitā means that even if those head-ornaments are not stirred by a gentle breeze, they are shaken as if stirred by the wind, and their pleasant sound is heard. This is the explanation of the meaning.

Hoặc là, vaṭaṃsakā vātadhutā, vātena sampakampitā (tức là) những vòng hoa bị lay động, dù không bị gió lay động hay bị gió lay động, thì tiếng vang của chúng vẫn được nghe thấy. Đó là cách giải thích ý nghĩa.

1759

685. Vāti gandho disā sabbāti tassā te sirasmiṃ dibbamālāya gandho vāyati sabbā disā.

685. Vāti gandho disā sabbā means that the fragrance of the divine garland on your head pervades all directions.

685. Vāti gandho disā sabbā (tức là) hương thơm của vòng hoa thiên thượng trên đầu ngươi lan tỏa khắp mọi hướng.

Yathā kiṃ?

Like what?

Như thế nào?

Rukkho mañjūsako yathāti, yathā nāma mañjūsako rukkho supupphito attano gandhena bahūni yojanāni pharamāno sabbā disā vāyati, evaṃ tava sirasmiṃ piḷandhanamālāya gandhoti attho.

Rukkho mañjūsako yathā means, just as a fully bloomed Mañjūsaka tree, spreading its fragrance for many yojanas, pervades all directions, so too does the fragrance of the garland worn on your head. This is the meaning.

Rukkho mañjūsako yathā (tức là) giống như cây Mañjūsaka. Giống như cây Mañjūsaka nở rộ, lan tỏa hương thơm của mình hàng nhiều dojana, tỏa khắp mọi hướng, thì hương thơm của vòng hoa trang sức trên đầu ngươi cũng vậy. Đó là ý nghĩa.

So kira rukkho gandhamādane paccekabuddhānaṃ uposathakaraṇamaṇḍalamāḷakamajjhe tiṭṭhati.

It is said that this tree stands in the middle of the Uposatha hall for Paccekabuddhas on Gandhamādana mountain.

Người ta nói rằng cây ấy đứng giữa đài thờ Uposatha của các vị Độc Giác Phật trên núi Gandhamādana.

Yattakāni devaloke ca manussaloke ca surabhikusumāni, tāni tassa sākhaggesu nibbattanti.

All the fragrant flowers that exist in the divine and human realms grow on its branch tips.

Tất cả những bông hoa thơm ngát ở cõi trời và cõi người đều mọc trên các cành của cây ấy.

Tena so ativiya sugandho hoti.

Therefore, it is exceedingly fragrant.

Vì vậy, nó có mùi hương cực kỳ thơm.

Evaṃ tāya devatāya piḷandhanamālāya gandhoti.

Similarly, the garland worn by that deity is fragrant.

Hương thơm của vòng hoa trang sức của vị thiên nữ ấy cũng vậy.

Tena vuttaṃ ‘‘rukkho mañjūsako yathā’’ti.

Therefore, it is said, "Like the Mañjūsaka tree."

Vì vậy, đã nói “rukkho mañjūsako yathā” (như cây Mañjūsaka).

1760

686. Yadipi tassa saggassa chaphassāyatanikabhāvato sabbānipi tattha ārammaṇāni piyarūpāniyeva, gandharūpānaṃ pana savisesānaṃ tassā devatāya lābhibhāvato ‘‘ghāyase taṃ sucigandhaṃ, rūpaṃ passasi amānusa’’nti vuttaṃ.

Even though all objects in that heaven are agreeable, as it is a realm of six sense bases, it is said, "You smell that pure fragrance, you see an unearthly sight," because that deity has attained special fragrant and visible objects.

686. Mặc dù tất cả các đối tượng ở cõi trời ấy đều là những hình sắc đáng yêu, vì cõi trời ấy có sáu xứ xúc, nhưng vì vị thiên nữ ấy được hưởng những hình sắc và hương thơm đặc biệt, nên đã nói “ghāyase taṃ sucigandhaṃ, rūpaṃ passasi amānusa” (ngươi ngửi mùi hương tinh khiết ấy, nhìn thấy hình sắc phi nhân).

1761

Atha devatā dvīhi gāthāhi byākāsi –

Then the deity responded with two verses:

Sau đó, vị thiên nữ ấy đã giải thích bằng hai câu kệ:

1762

687.

1763

‘‘Pabhassaraṃ accimantaṃ, vaṇṇagandhena saṃyutaṃ;

"I offered a garland of Asoka flowers to the Buddha,

“Một vòng hoa Asoka rực rỡ, chói sáng, hòa quyện sắc hương,

1764

Asokapupphamālāhaṃ, buddhassa upanāmayiṃ.

radiant, luminous, endowed with beauty and fragrance.

Tôi đã dâng lên Đức Phật.

1765

688.

1766

‘‘Tāhaṃ kammaṃ karitvāna, kusalaṃ buddhavaṇṇitaṃ;

Having performed that wholesome deed, praised by the Buddha,

Do đã làm nghiệp thiện ấy, được Đức Phật ca ngợi,

1767

Apetasokā sukhitā, sampamodāmanāmayā’’ti.

I am free from sorrow, happy, joyful, and without illness."

Tôi không còn sầu muộn, hạnh phúc, vui vẻ và không bệnh tật.”

1768

687. Tattha sudhotapavāḷasaṅghātasannibhassa kiñjakkhakesarasamudāyena bhāṇuraṃsijālassa viya asokapupphuttamassa tadā upaṭṭhitataṃ sandhāyāha ‘‘pabhassaraṃ accimanta’’nti.

687. In that verse, "pabhassaraṃ accimantaṃ" refers to the supreme Asoka flower, which at that time appeared like a radiant network of sunbeams with its mass of stamens and filaments, resembling a heap of well-washed coral.

Trong bài kệ đó, để chỉ sự xuất hiện của đóa hoa vô ưu tối thượng, giống như một mạng lưới tia nắng rực rỡ với tập hợp nhụy hoa như một khối san hô đã được rửa sạch tinh khiết, vào lúc đó đã được trình bày cho vị Trưởng lão, nên mới nói là "rực rỡ, chói sáng".

Sesaṃ vuttanayameva.

The rest is as explained.

Phần còn lại cũng theo cách đã nói.

1769

Athāyasmā mahāmoggallāno tāya devatāya attano sucaritakamme kathite saparivārāya tassā dhammaṃ desetvā tato manussalokaṃ āgantvā bhagavato taṃ pavattiṃ kathesi.

Then, when that deity had recounted her good deeds, Venerable Mahāmoggallāna taught the Dhamma to her and her retinue, and then, returning from the human realm, he reported that event to the Blessed One.

Sau đó, Tôn giả Mahāmoggallāna, khi vị thiên nữ đã thuật lại thiện nghiệp của mình, Ngài đã thuyết pháp cho vị thiên nữ cùng quyến thuộc, rồi từ đó trở về cõi người và kể lại sự việc đó cho Đức Thế Tôn.

Bhagavā taṃ aṭṭhuppattiṃ katvā sampattamahājanassa dhammaṃ desesi, sā desanā mahājanassa sātthikā ahosīti.

The Blessed One, making that event the occasion, taught the Dhamma to the assembled multitude, and that discourse was beneficial to the great assembly.

Đức Thế Tôn đã lấy sự việc đó làm duyên khởi và thuyết pháp cho đại chúng đang hiện diện, bài thuyết pháp đó đã mang lại lợi ích cho đại chúng.

1770

Pāricchattakavimānavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Pāricchattaka Vimāna is concluded.

Phần giải thích về Pāricchattakavimāna đã hoàn tất.

1771

Iti paramatthadīpaniyā khuddaka-aṭṭhakathāya vimānavatthusmiṃ

Thus, in the Paramatthadīpanī, the minor commentary on the Vimānavatthu,

Như vậy, trong Vimānavatthu của Paramatthadīpanī, bộ tiểu chú giải,

1772

Dasavatthupaṭimaṇḍitassa tatiyassa pāricchattakavaggassa

the explanation of the meaning of the third chapter, the Pāricchattaka Vagga, adorned with ten stories,

Phần giải thích ý nghĩa của Pāricchattakavagga thứ ba,

1773

Atthavaṇṇanā niṭṭhitā.

is concluded.

được trang điểm bằng mười câu chuyện, đã hoàn tất.

Table of Contents

3. Pāricchattakavaggo

3. Pāricchattaka Vagga

3. Phẩm Pāricchattaka

1. Uḷāravimānavaṇṇanā

1. Commentary on the Uḷāra Vimāna

1. Giải thích về Thiên Cung Uḷāra

2. Ucchudāyikāvimānavaṇṇanā

2. Description of the Ucchudāyikā Vimāna

2. Giải thích về Ucchudāyikāvimāna

3. Pallaṅkavimānavaṇṇanā

3. Commentary on the Pallaṅkavimāna

3. Giải thích về Lâu đài Pallaṅka

4. Latāvimānavaṇṇanā

4. Description of the Latā Vimāna

4. Giải thích về Lâu đài Latā

5. Guttilavimānavaṇṇanā

5. Description of Guttila's Vimāna

5. Chú giải về Vimāna của Guttila

6. Daddallavimānavaṇṇanā

6. Commentary on the Daddalla Vimāna

6. Phần giải thích về Cung điện Daddalla

7. Pesavatīvimānavaṇṇanā

7. Description of the Pesavatī Vimāna

7. Phần giải thích về Pesavatī-vimāna

8. Mallikāvimānavaṇṇanā

8. Commentary on the Mallikāvimāna

8. Giải thích về Thiên cung Mallikā

9. Visālakkhivimānavaṇṇanā

9. Description of the Visālakkhī Vimāna

9. Phần giải thích về Visālakkhivimāna

10. Pāricchattakavimānavaṇṇanā

10. Commentary on the Pāricchattaka Vimāna

10. Phần giải thích về Pāricchattaka-vimāna

Settings