Vibhaṅga-mūlaṭīkā

1277

2. Āyatanavibhaṅgo

2. Classification of Sense Bases

2. Phân tích Xứ

1278

1. Suttantabhājanīyavaṇṇanā

1. Commentary on the Suttanta Classification

1. Chú giải về Phân tích Kinh

1279

154. Asādhāraṇatoti āveṇikato.

154. Asādhāraṇato means unshared or special.

154. Do không chung (asādhāraṇato) có nghĩa là do độc nhất.

Taṃ nesaṃ asādhāraṇabhāvaṃ vipakkhavasena patiṭṭhāpetuṃ sādhāraṇaṃ udāharaṇavasena dasseti ‘‘āyatanasaddattho viyā’’ti.

To establish their unshared nature by way of opposition, he illustrates the shared nature by way of example with "like the meaning of the word āyatana."

Để xác lập tính không chung của chúng bằng cách đối lập, nó chỉ ra tính chung bằng cách đưa ra ví dụ: ‘‘như ý nghĩa của từ āyatana’’.

Atha vā cakkhādiattho eva cakkhādisaddavisesito āyatanatthoti taṃ tādisaṃ āyatanatthaṃ sandhāyāha ‘‘āyatanasaddattho viya asādhāraṇato’’ti.

Alternatively, the meaning of eye, etc., is specifically the meaning of āyatana, differentiated by the word eye, etc. Referring to such a meaning of āyatana, it is said, "like the meaning of the word āyatana, as something unshared."

Hoặc ý nghĩa của từ āyatana là ý nghĩa của mắt, v.v., được phân biệt bởi từ mắt, v.v., nên khi đề cập đến ý nghĩa āyatana như vậy, nó nói: ‘‘do không chung, như ý nghĩa của từ āyatana’’.

1280

Yadi visayassādanattho cakkhu-saddo, sotādīnampi ayaṃ samaññā siyāti atippasaṅgaṃ pariharanto ‘‘satipī’’tiādimāha.

If the word "eye" has the meaning of 'that which tastes the object,' then this term would also apply to ear, etc., which would lead to an over-extension. Avoiding this, he says, "even when there is," etc.

Nếu từ ‘‘mắt’’ có ý nghĩa là sự nếm trải đối tượng, thì điều này cũng sẽ là tên gọi cho tai, v.v., để tránh sự quá đáng này, nó nói ‘‘mặc dù có’’ và các loại tương tự.

Dutiye atthavikappe cakkhatīti viññāṇādhiṭṭhitaṃ samavisamaṃ ācikkhati, ācikkhantaṃ viya, vibhāventaṃ viya vā hotīti attho.

In the second alternative meaning, "cakkhati" means that the eye, supported by consciousness, reveals what is even or uneven, or it is as if it reveals or clarifies.

Trong lựa chọn ý nghĩa thứ hai, nó thấy (cakkhatī) có nghĩa là nó chỉ ra điều đồng đều và không đồng đều được thức chi phối, giống như chỉ ra, hoặc giống như phân biệt.

Rūpamiva cakkhuviññeyyaṃ viya saviggahamiva sabimbakaṃ viya vaṇṇavācako rūpa-saddo adhippetoti āha ‘‘vitthāraṇaṃ vā rūpasaddassa attho’’ti.

Like rūpa (visible object), like what is knowable by eye-consciousness; like something with a body, like something with an image. The word rūpa is intended to denote color, so it says, "or the meaning of the word rūpa is expansion."

Giống như sắc (rūpamiva) có nghĩa là giống như điều được nhãn thức nhận biết, giống như có hình thể (saviggahamiva) có nghĩa là giống như có hình ảnh. Từ rūpa (sắc) dùng để chỉ màu sắc được đề cập, nên nó nói: ‘‘hoặc ý nghĩa của từ rūpa là sự mở rộng’’.

1281

Vacanamevāti saviññattikasaddameva.

Verbal expression itself means only vocal sound with intimation.

Chỉ là lời nói (vacanamevā) có nghĩa là chỉ là âm thanh có ý nghĩa.

Gamīyatīti upanīyati.

Is led to means is brought near.

Được đi đến (gamīyatī) có nghĩa là được đưa đến.

Ajjhoharaṇassa rasaggahaṇamūlatāvacanena rasassa paramparāya jīvitahetutaṃ dasseti.

By stating that taking a taste is the root of consuming, he shows that taste is indirectly the cause of life.

Bằng cách nói rằng sự nuốt là gốc rễ của sự nếm vị, nó chỉ ra rằng vị là nguyên nhân của sự sống theo một cách liên tục.

Rasanimittañhi rasaggahaṇaṃ, rasaggahaṇanimittaṃ ajjhoharaṇaṃ, taṃnimittaṃ jīvitanti.

For taking a taste is the cause of taste, consuming is the cause of taking a taste, and life is the cause of that.

Vì sự nếm vị (rasaggahaṇa) là nguyên nhân của vị, sự nuốt (ajjhoharaṇa) là nguyên nhân của sự nếm vị, và sự sống (jīvita) là nguyên nhân của điều đó.

Rasaggahaṇamūlatā ca ajjhoharaṇassa yebhuyyato veditabbā.

And the rootedness of consuming in taking a taste should generally be understood.

Và sự nuốt có gốc rễ từ sự nếm vị cần được hiểu là phần lớn.

Dissati apadissati etena phalanti deso, hetūti āha ‘‘uppattidesoti uppattikāraṇa’’nti.

That by which a result is seen or manifested is a place or a cause, so it says, "place of arising means cause of arising."

Nơi mà quả được thấy hoặc không được thấy bởi nó là xứ (desa), là nhân (hetu), nên nó nói: ‘‘nơi sinh khởi có nghĩa là nguyên nhân sinh khởi’’.

Tathāti cakkhāyatanādippakārena.

Thus means in the manner of eye-base, etc.

Như vậy (tathā) có nghĩa là theo cách của nhãn xứ, v.v.

Manogocarabhūtāti manaso eva gocarabhūtā.

Become objects of mind means become objects of mind alone.

Trở thành đối tượng của ý (manogocarabhūtā) có nghĩa là chỉ là đối tượng của ý.

Sāmaññalakkhaṇenevāti anubhavanādivisesalakkhaṇaṃ aggahetvā dhammabhāvasaṅkhātasādhāraṇalakkhaṇeneva.

Only by the common characteristic means without taking the special characteristic of experiencing, etc., but only by the common characteristic consisting of the nature of phenomena.

Chỉ bằng tướng chung (sāmaññalakkhaṇenevā) có nghĩa là không nắm giữ tướng đặc biệt của sự trải nghiệm, v.v., mà chỉ bằng tướng chung được gọi là bản chất của pháp.

Ekāyatanattaṃ upanetvā vuttā dvādasa ekasabhāvattā bhinditvā vacane payojanābhāvā.

Stated by bringing them to one āyatana-nature means the twelve are of one nature, so there is no purpose in speaking of them separately.

Được nói là một xứ (ekāyatanattaṃ upanetvā vuttā) vì không có mục đích để phân chia mười hai xứ khi chúng có một bản chất duy nhất.

Dvārālambanavibhāgadassanatthā hi āyatanadesanāti.

For the teaching of āyatanas is to show the division of doors and objects.

Vì sự thuyết giảng về xứ là để chỉ ra sự phân biệt giữa cửa và đối tượng.

1282

Pubbantatoti purimabhāgato pākabhāvato.

From the prior end means from the prior part, from the state of maturation.

Từ phần trước (pubbantato) có nghĩa là từ phần đầu, từ bản chất chín muồi.

Pākabhāvo hi sabhāvadhammānaṃ pubbanto, viddhaṃsābhāvo aparanto.

For the state of maturation is the prior end of phenomena, and the absence of destruction is the posterior end.

Bản chất chín muồi là phần đầu của các pháp tự tánh, sự không hủy diệt là phần cuối.

1283

Nivāsaṭṭhānādīsu āyatana-saddo na āyatanatthādīsu viya padatthavivaraṇamukhena pavatto, atha kho tasmiṃ tasmiṃ devagharādike niruḷhatāya evamatthoti āha ‘‘ruḷhivasena āyatanasaddassatthaṃ vattu’’nti.

In "dwelling place" and so forth, the word āyatana does not operate by way of explaining the meaning of the word, as in the meanings of āyatana, etc.; rather, it implies a conventional meaning for each such as a shrine, etc. Thus, it says, "to state the meaning of the word āyatana by way of convention."

Từ āyatana trong các nơi cư trú, v.v., không được dùng theo cách giải thích ý nghĩa của từ như trong ý nghĩa của xứ, v.v., mà nó được dùng theo nghĩa thông thường ở các nơi như đền thờ, v.v., nên nó nói: ‘‘nói ý nghĩa của từ āyatana theo nghĩa thông thường’’.

Manoti dvārabhūtamano.

Mind means the mind that functions as a door.

Ý (mano) có nghĩa là ý làm cửa.

Nissayabhāvoti ettha nissayasadiso nissayo, sadisatā ca phalassa tappaṭibaddhavuttitāya daṭṭhabbā.

The state of being a support (nissayabhāvo): here, nissaya is like a support, and this similarity should be understood by the dependence of the fruit's occurrence on it.

Bản chất nương tựa (nissayabhāvo) – ở đây, nissaya (nương tựa) giống như nissaya (nương tựa), và sự giống nhau cần được thấy ở sự tồn tại phụ thuộc của quả vào đó.

Vacanīyattho bhāvattho.

The meaning to be expressed is the meaning of existence.

Ý nghĩa cần được nói (vacanīyattho) là ý nghĩa của bản chất.

1284

Tāvatvatoti tattakato.

Of that many means of that much.

Từ số đó (tāvatvato) có nghĩa là từ số lượng đó.

Ūnacodanāti dvādasato ūnāni kasmā na vuttānīti codanā.

Charge of deficiency means the question, "Why are fewer than twelve not stated?"

Sự chất vấn về sự thiếu hụt (ūnacodanā) là sự chất vấn tại sao không nói ít hơn mười hai.

Yadi cakkhuviññāṇādīnaṃ asādhāraṇaṃ dhammajātaṃ dhammāyatanaṃ, evaṃ sante cakkhādīnampi dhammāyatanabhāvo siyāti codanaṃ sandhāyāha ‘‘satipī’’tiādi.

If the special class of phenomena for eye-consciousness, etc., is the dhāmmāyatana, then the eye, etc., would also be of the nature of dhammāyatana—referring to this charge, he says, "even when there is," etc.

Nếu tập hợp các pháp không chung của nhãn thức, v.v., là pháp xứ, thì trong trường hợp đó, mắt, v.v., cũng sẽ là pháp xứ, nên khi đề cập đến sự chất vấn này, nó nói: ‘‘mặc dù có’’ và các loại tương tự.

Dvārārammaṇabhāvehīti na ārammaṇabhāveneva asādhāraṇaṃ, atha kho dvārārammaṇabhāvehi asādhāraṇaṃ sambhavatīti vacanaseso.

By means of door and object states means not only by means of the object state, but rather the unshared nature is possible by means of both door and object states—this is the remainder of the statement.

Bằng bản chất cửa và đối tượng (dvārārammaṇabhāvehī) có nghĩa là không phải chỉ bằng bản chất đối tượng là không chung, mà sự không chung có thể xảy ra bằng bản chất cửa và đối tượng, đó là phần còn lại của câu.

1285

Yebhuyyasahuppattiādīhīti yebhuyyena cakkhāyatanādīni kassaci kadāci ekato uppajjanti.

By means of mostly co-arising, etc. means that eye-base, etc., mostly arise together for someone at some time.

Bằng sự đồng sinh phần lớn, v.v. (yebhuyyasahuppattiādīhī) có nghĩa là phần lớn, nhãn xứ, v.v., đôi khi sinh khởi cùng lúc ở một người nào đó.

‘‘Kāmadhātuyā upapattikkhaṇe kassaci ekādasāyatanāni uppajjantī’’ti hi vuttaṃ.

For it is said that "at the moment of rebirth in the sense-sphere, eleven āyatanas arise for some."

Vì đã nói rằng ‘‘vào khoảnh khắc tái sinh trong cõi dục, mười một xứ sinh khởi ở một người nào đó’’.

Tasmā āyatanānaṃ uppattikkamo tāva na yujjati, na pahānakkamo kusalābyākatānaṃ appahātabbato, na paṭipattikkamo akusalānaṃ, ekaccaabyākatānañca appaṭipajjanīyato, na bhūmikkamo aḍḍhekādasannaṃ āyatanānaṃ ekantakāmāvacarattā, itaresaṃ catubhūmipariyāpannattā, ekaccassa lokuttarabhāvato ca.

Therefore, the sequence of arising for āyatanas is not appropriate, nor is the sequence of abandoning, since wholesome and indeterminate ones are not to be abandoned; nor is the sequence of practice, since unwholesome and some indeterminate ones are not to be practiced; nor is the sequence of planes, since one and a half āyatanas are exclusively sensuous, others belong to the four planes, and some are supramundane.

Do đó, thứ tự sinh khởi của các xứ là không hợp lý, thứ tự đoạn trừ là không hợp lý vì các pháp thiện và vô ký không thể đoạn trừ, thứ tự thực hành là không hợp lý vì các pháp bất thiện và một số pháp vô ký không thể thực hành, thứ tự cõi là không hợp lý vì mười một xứ rưỡi hoàn toàn thuộc cõi dục, các xứ khác thuộc bốn cõi, và một số xứ thuộc siêu thế.

Evaṃ uppattikkamādiayuttiyojanā veditabbā.

Thus, the explanation of the inappropriateness of the sequence of arising, etc., should be understood.

Sự giải thích về sự không hợp lý của thứ tự sinh khởi, v.v., cần được hiểu như vậy.

Yesu vijjamānesu attabhāvassa paññāpanā, te ‘‘mayhaṃ cakkhu’’ntiādinā adhikasinehavatthubhūtā cakkhādayo yathā ajjhattikatāya, evaṃ dassanādikiccakaraindriyatā ca padhānāti āha ‘‘ajjhattikabhāvena, visayibhāvena cā’’ti.

Those in the presence of which the self is designated, like the eye, etc., which are objects of strong affection, as in "my eye," are considered internal, and their function as sense faculties that perform seeing, etc., is primary. Thus, it says, "by way of internality and by way of being a subject."

Những gì mà khi chúng tồn tại, sự nhận biết về tự ngã được thiết lập, những điều đó như mắt, v.v., là đối tượng của tình yêu đặc biệt, như trong ‘‘mắt của tôi’’, cũng như tính nội tại và bản chất của các căn thực hiện chức năng nhìn, v.v., là chính yếu, nên nó nói: ‘‘bằng tính nội tại và bằng bản chất chủ thể’’.

Ghānādikkamenāti ghānaṃ jivhā kāyoti iminā kamena.

In the sequence of nose, etc. means in this order: nose, tongue, body.

Theo thứ tự của mũi, v.v. (ghānādikkamenā) có nghĩa là theo thứ tự này: mũi, lưỡi, thân.

1286

Paccuppannārammaṇattā vā cakkhādīni paṭhamaṃ vuttāni, mano pana kiñci paccuppannārammaṇaṃ, kiñci yāvanavattabbārammaṇanti pacchā vuttaṃ.

Alternatively, the eye, etc., are mentioned first because they have present objects, while the mind, having some present objects and some objects that are to be described, is mentioned later.

Hoặc mắt, v.v., được nói trước vì chúng có đối tượng hiện tại, còn ý thì có lúc đối tượng hiện tại, có lúc đối tượng không thể nói được, nên được nói sau.

Paccuppannārammaṇesupi upādārūpārammaṇāni cattāri paṭhamaṃ vuttāni, tato bhūtarūpārammaṇaṃ.

Even among present objects, the four objects of derived matter are mentioned first, then the objects of fundamental matter.

Trong số các đối tượng hiện tại, bốn đối tượng là sắc y sinh được nói trước, sau đó là đối tượng là sắc đại chủng.

Upādārūpārammaṇesupi dūratare dūre, sīghataraṃ sīghañca ārammaṇasampaṭicchanadīpanatthaṃ cakkhādīnaṃ desanākkamo.

The order of teaching the eye and other senses, even for derived-material objects, is for illustrating their reception of objects at a greater distance and at a distance, and more swiftly and swiftly.

Trong số các đối tượng là sắc y sinh, thứ tự thuyết giảng của mắt, v.v., là để chỉ ra sự tiếp nhận đối tượng ở xa hơn, xa, nhanh hơn và nhanh.

Cakkhusotadvayañhi dūragocaranti paṭhamaṃ vuttaṃ.

For the pair of eye and ear are said first to have a distant range.

Cặp mắt và tai được nói trước vì chúng có đối tượng ở xa.

Tatrāpi cakkhu dūrataragocaranti sabbapaṭhamaṃ vuttaṃ.

Among them, the eye is said first of all to have a range that is even more distant.

Trong số đó, mắt được nói trước hết vì nó có đối tượng ở xa nhất.

Passantopi hi dūratare nadisotaṃ na tassa saddaṃ suṇāti.

For one seeing the current of a river at a great distance does not hear its sound.

Ngay cả khi nhìn thấy một dòng sông ở rất xa, người ta cũng không nghe thấy âm thanh của nó.

Ghānajivhāsupi ghānaṃ sīghataravuttīti paṭhamaṃ vuttaṃ.

Among the nose and tongue, too, the nose is said first to operate more swiftly.

Trong số mũi và lưỡi, mũi được nói trước vì nó hoạt động nhanh hơn.

Purato ṭhapitamattassa hi bhojanassa gandho gayhatīti.

For the smell of food merely placed in front is perceived.

Vì mùi của thức ăn chỉ cần đặt trước mặt là đã được ngửi thấy.

Yathāṭhānaṃ vā tesaṃ desanākkamo.

Or, their order of teaching is according to their location.

Hoặc thứ tự thuyết giảng của chúng là theo vị trí của chúng.

Imasmiñhi sarīre sabbupari cakkhussa adhiṭṭhānaṃ, tassa adho sotassa, tassa adho ghānassa, tassa adho jivhāya, tathā kāyassa yebhuyyena, mano pana arūpībhāvato sabbapacchā vutto.

For in this body, the eye is situated highest of all, below it the ear, below it the nose, below it the tongue, and mostly so with the body; but the mind, being formless, is spoken of last of all.

Trong thân này, mắt ở vị trí cao nhất, bên dưới mắt là tai, bên dưới tai là mũi, bên dưới mũi là lưỡi, và phần lớn là thân; còn ý thì được nói đến sau cùng do nó là vô sắc.

Taṃtaṃgocarattā tassa tassānantaraṃ bāhirāyatanāni vuttānīti vuttovāyamatthoti evampi imesaṃ kamo veditabbo.

It is said that the external bases are mentioned immediately after each sense because of their respective ranges; thus, this meaning has been stated, and in this way too, their order should be understood.

Do có các đối tượng riêng biệt, các xứ bên ngoài được nói đến ngay sau đó. Ý nghĩa này đã được nói đến, do đó thứ tự của chúng phải được hiểu như vậy.

1287

Tatoti hadayavatthubhedato.

From that means from the difference in the heart-basis.

Tato (từ đó) là do sự khác biệt của vật thể tim.

Yañhi hadayavatthuṃ nissāya ekaṃ manoviññāṇaṃ pavattati, na tadeva nissāya aññaṃ pavattati.

For a single mind-consciousness arises dependent on one heart-basis, and another does not arise dependent on that same heart-basis.

Ý thức này nương vào vật thể tim mà phát sinh, không phải nương vào cùng vật thể đó mà ý thức khác phát sinh.

Niddesavasenāti saṅkhepavitthāraniddesavasena.

By way of designation means by way of concise and detailed designation.

Niddesavasenā (theo cách trình bày) là theo cách trình bày tóm tắt và chi tiết.

Yojetabbaṃ ‘‘kusalasamuṭṭhānaṃ kusalasamuṭṭhānassa sabhāga’’ntiādinā.

Should be joined with phrases such as ‘‘that which arises from wholesome kamma is similar to that which arises from wholesome kamma’’.

Yojetabbaṃ (nên kết hợp) với ‘‘kusalasamuṭṭhānaṃ kusalasamuṭṭhānassa sabhāga’’ (cái khởi lên từ thiện là đồng loại với cái khởi lên từ thiện), v.v.

1288

Sabhāvoti visayivisayabhāvo, tadabhinibbattiyañca yogyatā.

Nature means the state of being object and subject, and the fitness for its arising.

Sabhāvo (tự tánh) là trạng thái chủ thể và đối tượng, và khả năng sinh khởi chúng.

Kāraṇasamatthatāti kāraṇabhūtā samatthatā paccayabhāvo.

Causal capability means the capability of being a cause, the state of being a condition.

Kāraṇasamatthatā (năng lực nhân) là năng lực trở thành nhân, trạng thái duyên.

Dvārādibhāvoti dvārārammaṇe dvāravuttibhāvo.

The state of being a door and so on means the state of operating as a door for the door-object.

Dvārādibhāvo (trạng thái môn, v.v.) là trạng thái của môn trong đối tượng môn.

Imasmiṃ attheti anantaraṃ vuttaatthe.

In this meaning means in the meaning just stated.

Imasmiṃ atthe (trong ý nghĩa này) là trong ý nghĩa vừa được nói đến.

Yasmāti yāya dhammatāya yena dvārādibhāvena kāraṇabhūtena.

Because means by what nature, by what state of being a door and so on, as a cause.

Yasmā (bởi vì) là bởi vì pháp tính nào, bởi trạng thái môn, v.v. nào là nhân.

Sambhavanavisesananti kiriyāya parāmasanamāha.

Special quality of arising refers to the action of being considered.

Sambhavanavisesanaṃ (đặc tính của sự hiện hữu) đề cập đến sự liên hệ với hành động.

Yaṃ sambhavanaṃ, dhammatāvesāti attho.

Which is the arising; that is, it is the special quality of the nature.

Yaṃ (cái gì) là sự hiện hữu, tức là pháp tính.

Rittakānevāti dhuvādibhāvarittakāneva.

Merely empty means merely empty of the states of permanence and so on.

Rittakānevā (chỉ trống rỗng) là chỉ trống rỗng về trạng thái thường hằng, v.v.

Visamādīsu ajjhāsayo etesanti visamādiajjhāsayāni, visamādiajjhāsayāni viya hontīti visamādiajjhāsayāni, cakkhādīni.

Those whose inclination is towards the uneven and so on are of an inclination towards the uneven and so on; the eye and other senses are like those of an inclination towards the uneven and so on, hence they are called of an inclination towards the uneven and so on.

Những ý hướng bất thiện, v.v. là những gì có ý hướng bất thiện, v.v. trong những điều bất thiện, v.v.; chúng giống như những ý hướng bất thiện, v.v. nên được gọi là visamādiajjhāsayāni (những ý hướng bất thiện, v.v.), tức là mắt, v.v.

Visamabhāva…pe… vanabhāvehīti visamabhāvādisannissitaahiādisadisupādinnadhammehi cakkhādīhi, vanasannissitamakkaṭasadisena cittena ca abhiramitattā.

By the state of unevenness…and…the state of a forest means by the internal phenomena (upādinnadhammehi) such as snakes associated with unevenness and so on, which are like the eye and other senses, and by the mind which is like a monkey associated with a forest, they are delighted.

Visamabhāva…pe… vanabhāvehī (bởi trạng thái bất thiện…pe… trạng thái rừng) là do bị lôi cuốn bởi các pháp hữu chấp như mắt, v.v. giống như rắn, v.v. nương vào trạng thái bất thiện, v.v.; và bởi tâm giống như khỉ nương vào rừng.

Vanabhāvoti hi vanajjhāsayoti attho.

For state of a forest means an inclination towards a forest.

Vanabhāvo (trạng thái rừng) ở đây có nghĩa là ý hướng của rừng.

1289

Purimantavivittatāti pubbabhāgaviraho.

Absence of a prior end means the absence of a prior part.

Purimantavivittatā (sự vắng mặt của phần đầu) là sự thiếu vắng phần trước.

Uppādato purimakoṭṭhāso hi idha purimanto.

For the part preceding arising is here the prior end.

Thật vậy, phần trước khi sinh khởi ở đây là phần đầu.

Aparanteti aparabhāge, bhaṅgato uddhanti attho.

At the latter end means in the latter part; that is, after dissolution.

Aparante (ở phần sau) là ở phần sau, tức là sau khi hoại diệt.

Udayabbayaparicchinno hi sabhāvadhammo.

For an inherent phenomenon is delimited by arising and passing away.

Thật vậy, pháp tự tánh bị giới hạn bởi sự sinh và diệt.

Yaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘anidhānagatā bhaggā, puñjo natthi anāgate’’ti (mahāni. 10).

Concerning which it is said: ‘‘They have gone to a hiding place, broken; there is no heap in the future’’.

Điều này được nói đến trong câu ‘‘anidhānagatā bhaggā, puñjo natthi anāgate’’ (đã bị hoại diệt không còn dấu vết, không có khối tụ trong tương lai).

Sadā abhāvoti na sadā abhāvapatiṭṭhāpanaṃ sabbakālampi natthīti, atha kho udayabbayaparicchinnattā sadābhāvapaṭikkhepoti āha ‘‘aniccalakkhaṇa’’nti.

Always absence means not establishing perpetual absence—not existing at all times—but rather, because of being delimited by arising and passing away, it is a rejection of perpetual existence, so it says ‘‘the characteristic of impermanence’’.

Sadā abhāvo (sự không hiện hữu thường xuyên) không phải là sự thiết lập sự không hiện hữu vĩnh viễn, tức là không có vào mọi lúc; mà là sự bác bỏ trạng thái thường hằng do bị giới hạn bởi sự sinh và diệt, nên nói là ‘‘aniccalakkhaṇa’’ (vô thường tướng).

Sabhāvavijahananti bhaṅgappattimāha.

Abandoning its nature refers to attaining dissolution.

Sabhāvavijahana (sự từ bỏ tự tánh) đề cập đến việc đạt đến sự hoại diệt.

Viparivattanaṃ uppādajarāvatthāhi santānaṃ vinā na vikārāpattīti āha ‘‘santānavikārāpatti vā’’ti.

Transformation without alteration of the continuum by states of arising and ageing is not possible, so it says ‘‘or alteration of the continuum’’.

Sự biến đổi (viparivattanaṃ) không phải là sự thay đổi trạng thái mà không có sự liên tục qua các trạng thái sinh và già, nên nói là ‘‘santānavikārāpatti vā’’ (hoặc sự thay đổi trạng thái trong dòng tương tục).

1290

Jātidhammatādīhīti jātijarābyādhimaraṇādisabhāvatāhi.

By the nature of birth and so on means by the natures of birth, old age, sickness, death, and so on.

Jātidhammatādīhī (bởi pháp tính sinh, v.v.) là bởi các pháp tính sinh, già, bệnh, chết, v.v.

Aniṭṭhatāti na iṭṭhatā, dukkhatāti attho.

Undesirability means not being desirable; that is, suffering.

Aniṭṭhatā (sự không mong muốn) là sự không mong muốn, tức là khổ.

Purimaṃ sāmaññalakkhaṇanti ‘‘paṭipīḷanaṭṭhenā’’ti pubbe sāmaññato vuttaṃ dukkhalakkhaṇaṃ.

The former common characteristic is the characteristic of suffering previously stated in general as ‘‘in the sense of oppressing’’.

Purimaṃ sāmaññalakkhaṇaṃ (tướng chung trước) là khổ tướng đã được nói đến một cách chung chung trước đây với ý nghĩa ‘‘paṭipīḷanaṭṭhenā’’ (theo nghĩa bị áp bức).

Paccayavasena dukkhanākārena pavattamānānaṃ sabhāvadhammānaṃ dukkhanaṃ puggalasseva vasena dukkhamatāti āha ‘‘puggalassa pīḷanato dukkhama’’nti.

The suffering of inherent phenomena that occur in the mode of suffering due to conditions, and the suffering merely in the sense of a person's suffering, so it says ‘‘suffering from the oppression of the person’’.

Sự khổ của các pháp tự tánh đang vận hành theo cách khổ do duyên, và sự khổ chỉ là khổ theo nghĩa của cá nhân, nên nói là ‘‘puggalassa pīḷanato dukkhama’’ (khổ do sự áp bức của cá nhân).

Dukkhavacananti ‘‘dukkha’’nti satthu vacanaṃ.

The word ‘suffering’ is the Buddha’s word ‘‘dukkha’’.

Dukkhavacanaṃ (lời nói về khổ) là lời của Đức Phật về ‘‘khổ’’.

1291

‘‘Natthi etassa vasavattako’’ti iminā natthi etassa attāti anattāti imamatthaṃ dasseti, ‘‘nāpi idaṃ vasavattaka’’nti iminā pana na attāti anattāti.

‘‘There is no master for this’’ shows the meaning that there is no self for this, hence anattā; and ‘‘nor is this a master’’ shows the meaning that it is not a self, hence anattā.

Với câu ‘‘Natthi etassa vasavattako’’ (không có ai làm chủ cái này), điều này cho thấy ý nghĩa là không có tự ngã của cái này, tức là vô ngã; còn với câu ‘‘nāpi idaṃ vasavattaka’’ (cái này cũng không phải là chủ), điều này cho thấy là không phải tự ngã, tức là vô ngã.

Attanoti niyakajjhattaṃ sandhāya vadati.

Of oneself is spoken with reference to one's own internal self.

Attano (của tự ngã) nói đến cái nội tại của chính mình.

Parasminti tato aññasmiṃ.

In another means in something different from that.

Parasmiṃ (ở người khác) là ở cái khác ngoài cái đó.

Parassa ca attanīti etthāpi eseva nayo.

And in another's self also follows the same principle.

Ở Parassa ca attanī (và tự ngã của người khác) cũng theo cách tương tự.

Taṃ etassa natthīti taṃ yathāvuttaparaparikappitaṃ vasavattakaṃ etassa cakkhādino natthi, etena catukoṭikasuññatāya saṅgaho daṭṭhabbo.

That is not for it means that conventionally conceived mastery as described is not for this eye and so on. By this, the inclusion by the fourfold emptiness should be seen.

Taṃ etassa natthī (cái đó không có ở cái này) là cái chủ thể được tưởng tượng bởi người khác như đã nói không có ở mắt, v.v. này; qua đó có thể thấy sự bao gồm của Tứ cú không tánh (catukoṭikasuññatā).

‘‘Suññaṃ taṃ tena vasavattanākārenā’’ti iminā ubhayathāpi avasavattanaṭṭhe dassitabbe tattha tāva ekaṃ dassetuṃ ‘‘parassā’’tiādiṃ vatvā puna ‘‘atha vā’’tiādinā itaraṃ dasseti.

By ‘‘That is empty of that state of mastery,’’ when the meaning of non-mastery in both ways is to be shown, it first states one by saying ‘‘of another’’ and so on, and then shows the other by saying ‘‘or alternatively’’ and so on.

‘‘Suññaṃ taṃ tena vasavattanākārenā’’ (cái đó trống rỗng về phương diện làm chủ đó), với điều này, khi cần chỉ ra ý nghĩa không làm chủ theo cả hai cách, trước hết để chỉ ra một cách, sau khi nói ‘‘parassā’’ (của người khác), v.v. thì lại nói ‘‘atha vā’’ (hoặc là), v.v. để chỉ ra cách còn lại.

Sāmi eva sāmiko, na sāmiko assāmikoti evaṃ atthe gayhamāne ‘‘assāmikato’’ti padassa suññavisesanatāya payojanaṃ natthi.

A master is indeed the owner; if the meaning of ‘‘not a master’’ as ‘‘masterless’’ is taken thus, there is no purpose for the word ‘‘assāmikato’’ as a qualifier for empty.

Chủ thể chính là người chủ (sāmiko), không phải người chủ là assāmiko (không chủ); nếu hiểu theo nghĩa này thì không có mục đích gì cho việc ‘‘assāmikato’’ (do không chủ) làm đặc tính của sự trống rỗng.

Kāmakāriyanti yathākāmakaraṇīyaṃ.

Arbitrary means to be done as one wishes.

Kāmakāriyaṃ (việc làm theo ý muốn) là điều có thể làm theo ý muốn.

Avasavattanatthaṃ visesetvā dasseti samāsadvayatthasaṅgahato.

It clarifies and shows the meaning of non-mastery by encompassing the meanings of both compounds.

Avasavattanatthaṃ visesetvā dasseti (chỉ rõ ý nghĩa không làm chủ) do bao gồm ý nghĩa của hai hợp chất.

1292

Sasantāne dhammānaṃ visadisuppatti idha bhāvasaṅkantigamanaṃ nāmāti āha ‘‘santatiyaṃ bhāvantaruppattiyevā’’ti.

The dissimilar arising of phenomena within one’s own continuum is here called the transition of states; so it says ‘‘the mere arising of a different state in the continuum’’.

Sự sinh khởi khác biệt của các pháp trong dòng tương tục của chính mình ở đây được gọi là sự chuyển đổi trạng thái (bhāvasaṅkantigamanaṃ), nên nói là ‘‘santatiyaṃ bhāvantaruppattiyevā’’ (chính là sự sinh khởi trạng thái khác trong dòng tương tục).

Tathā visadisuppattiyaṃ purimākāravigamo pakatibhāvavijahananti āha ‘‘santatiyā yathāpavattākāravijahana’’nti.

Similarly, in the dissimilar arising, the cessation of the former mode is the abandoning of the original nature; so it says ‘‘the abandoning of the mode of occurrence in the continuum’’.

Tương tự, trong sự sinh khởi khác biệt, sự biến mất của trạng thái trước là sự từ bỏ trạng thái tự nhiên, nên nói là ‘‘santatiyā yathāpavattākāravijahana’’ (sự từ bỏ trạng thái hiện hữu trong dòng tương tục).

Bhavatīti vā bhāvo, avatthāviseso, tassa saṅkamanaṃ bhāvasaṅkanti.

That which becomes is a state (bhāva), a particular condition; its transition is transition of states.

Cái gì hiện hữu thì là trạng thái (bhāvo), một trạng thái đặc biệt; sự chuyển đổi của nó là bhāvasaṅkanti (sự chuyển đổi trạng thái).

Sabhāvadhammo hi uppādakkhaṇaṃ ṭhitikkhaṇañca patvā bhijjatīti uppādāvatthāya jarāvatthaṃ, tato bhaṅgāvatthaṃ saṅkamatīti vuccati.

For an inherent phenomenon, having reached the moment of arising and the moment of static duration, then dissolves; hence it is said to transition from the state of arising to the state of ageing, and from there to the state of dissolution.

Thật vậy, pháp tự tánh khi đạt đến sát-na sinh và sát-na trụ thì hoại diệt, nên được nói là chuyển từ trạng thái sinh sang trạng thái già, rồi từ đó sang trạng thái hoại diệt.

Tathā saṅkamato ca attalābhakkhaṇato uddhaṃ jarāmaraṇehi taṃsabhāvapariccāgo pakatibhāvavijahananti khaṇavasena cetaṃ yojetabbaṃ.

And as it transitions thus, from the moment of gaining its existence, its relinquishing of that nature through old age and death should be connected moment by moment.

Và khi chuyển đổi như vậy, sự từ bỏ tự tánh đó do già và chết sau sát-na đạt được tự ngã là sự từ bỏ trạng thái tự nhiên, và điều này phải được kết hợp theo sát-na.

Pubbāparavasenāti ca khaṇānaṃ pubbāparavasenāti attho sambhavati.

And by prior and posterior means by the prior and posterior nature of the moments, this meaning is possible.

Pubbāparavasenā (theo cách trước sau) cũng có nghĩa là theo cách trước sau của các sát-na.

Ekatthattāti samānādhikaraṇattā, na pana visesanavisesitabbabhāvānaṃ ekattā.

Because they have the same meaning means because they are in apposition, not because of the oneness of the qualifier and the qualified.

Ekatthattā (do đồng nghĩa) là do đồng sở y, chứ không phải do sự đồng nhất của cái được đặc tính hóa và cái đặc tính.

‘‘Cakkhuṃ anicca’’nti vutte ‘‘aniccaṃ cakkhu’’ntipi vuttameva hotīti ‘‘yaṃ cakkhu, taṃ aniccaṃ, yaṃ aniccaṃ, taṃ cakkhu’’nti āpannamevāti āha ‘‘aniccānaṃ sesadhammānampi cakkhubhāvo āpajjatī’’ti.

When ‘‘The eye is impermanent’’ is said, ‘‘Impermanent is the eye’’ is also said; thus, ‘‘Whatever is the eye, that is impermanent; whatever is impermanent, that is the eye’’ has implicitly occurred, so it says ‘‘the state of being an eye also applies to other impermanent phenomena’’.

Khi nói ‘‘Cakkhuṃ anicca’’ (mắt là vô thường), thì cũng có nghĩa là ‘‘Aniccaṃ cakkhu’’ (vô thường là mắt), tức là ‘‘cái gì là mắt thì là vô thường, cái gì là vô thường thì là mắt’’, nên nói là ‘‘aniccānaṃ sesadhammānampi cakkhubhāvo āpajjatī’’ (trạng thái mắt cũng xảy ra đối với các pháp vô thường còn lại).

1293

Tehi ca aniccadukkhalakkhaṇehi ca anattalakkhaṇameva visesena dassitaṃ ‘‘yadaniccaṃ, taṃ dukkhaṃ, yaṃ dukkhaṃ, tadanattā’’tiādīsu (saṃ. ni. 3.15, 45, 76, 85; 2.4.1, 2; paṭi. ma. 2.10) viya.

And by these characteristics of impermanence and suffering, the characteristic of non-self is specifically shown, as in ‘‘What is impermanent, that is suffering; what is suffering, that is non-self’’ and so on.

Tehi ca (và bởi hai tướng đó), tức là bởi vô thường và khổ tướng, anattalakkhaṇameva visesena dassitaṃ (tướng vô ngã được chỉ ra một cách đặc biệt) như trong ‘‘yadaniccaṃ, taṃ dukkhaṃ, yaṃ dukkhaṃ, tadanattā’’ (cái gì vô thường thì là khổ, cái gì là khổ thì là vô ngã), v.v.

Dosalakkhaṇākāranidassanatthoti dosassa lakkhitabbākāranidassanattho.

For the purpose of showing the characteristic mode of fault means for the purpose of showing the characteristic mode of fault that should be marked.

Dosalakkhaṇākāranidassanattho (ý nghĩa chỉ ra phương diện đặc tính của lỗi lầm) là ý nghĩa chỉ ra phương diện cần được đặc tính hóa của lỗi lầm.

Evaṃ dukkhenāti evaṃ nānappakārena akkhirogādidukkhena ābādhatāya.

Thus by suffering means by being afflicted by various kinds of suffering such as eye diseases.

Evaṃ dukkhenā (bằng sự khổ như vậy) là bằng sự áp bức do các loại bệnh mắt, v.v. như vậy.

Anattalakkhaṇadīpakānanti anattatāpaññāpanassa jotakānaṃ upāyabhūtānaṃ.

That which illuminates the characteristic of non-self means that which indicates and serves as a means for making known the state of non-self.

Anattalakkhaṇadīpakānaṃ (của những cái soi sáng tướng vô ngã) là của những phương tiện làm sáng tỏ sự hiển bày của vô ngã.

Na hi ghaṭabhedakaṇṭakavedhādivasena labbhamānā aniccadukkhatā sattānaṃ ekantato anattatādhigamahetū honti.

For the impermanence and suffering obtained through the breaking of a pot or the piercing by a thorn and so on are not exclusively causes for beings to realize non-self.

Thật vậy, vô thường và khổ không phải là nguyên nhân tuyệt đối để chúng sinh đạt đến vô ngã khi chúng được nhận thức qua sự vỡ bình, sự đâm gai, v.v.

Paccayapaṭibaddhatāabhiṇhasampaṭipīḷanādivasena pana labbhamānā honti.

But they are causes when obtained through being bound by conditions and constant oppression and so on.

Nhưng chúng là nguyên nhân khi được nhận thức qua sự phụ thuộc vào duyên, sự áp bức liên tục, v.v.

Tathā hi cakkhādīni kammādimahābhūtādipaccayapaṭibaddhavuttīni, tato eva ahutvā sambhavanti, hutvā paṭiventīti aniccāni, abhiṇhasampaṭipīḷitattā dukkhāni, evaṃbhūtāni ca avasavattanato anattakānīti pariggahe ṭhitehi samupacitañāṇasambhārehi passituṃ sakkā.

Indeed, eyes and so forth exist dependent on factors such as kamma and great elements. For this very reason, having not been, they come into being; having been, they cease – thus they are impermanent. Due to being constantly oppressed, they are suffering. And being of such a nature, they are not subject to control – thus they are non-self. It is possible to see this by those who have accumulated a store of knowledge, established in such comprehension.

Thật vậy, mắt, v.v. vận hành phụ thuộc vào các duyên như nghiệp, các đại chủng, v.v.; do đó chúng sinh khởi từ hư vô, và sau khi hiện hữu thì hoại diệt, nên chúng là vô thường; do bị áp bức liên tục nên chúng là khổ; và khi đã chấp nhận rằng những cái như vậy là vô ngã do không làm chủ, thì những người đã tích lũy đầy đủ trí tuệ có thể thấy rõ điều đó.

1294

Kathaṃ panetesaṃ hutvā abhāvo jānitabboti?

How, then, is the non-existence of these, having been, to be known?

Nhưng làm sao biết được sự không hiện hữu của chúng sau khi đã hiện hữu?

Khaṇe khaṇe aññathattadassanato.

By observing their moment-to-moment alteration.

Do thấy sự biến đổi từng sát-na.

Taṃ kathaṃ ñāyatīti?

How is that known?

Điều đó được biết như thế nào?

Yuttito.

Through logical inference.

Bằng lý lẽ.

Kā panettha yuttīti?

What is the logical inference here?

Lý lẽ ở đây là gì?

Visesaggahaṇaṃ.

The apprehension of distinctions.

Sự nhận biết các đặc tính.

Yadi cakkhādīnaṃ khaṇe khaṇe aññathattaṃ na siyā, bahipaccayabhede yadidaṃ pacchā visesaggahaṇaṃ, taṃ na siyā.

If there were no moment-to-moment alteration of eyes and so forth, then the subsequent apprehension of distinctions, which occurs due to differences in external conditions, would not exist.

Nếu mắt, v.v., không thay đổi từng khoảnh khắc, thì sự nhận biết đặc điểm khác biệt sau đó do các điều kiện bên ngoài sẽ không có.

Yassa hi tādisaṃ khaṇe khaṇe aññathattaṃ natthi, tassa asati bahipaccayavisese kathaṃ pacchā visesaggahaṇaṃ bhaveyya, bhavati ca visesaggahaṇaṃ.

For that which does not have such moment-to-moment alteration, how could there be a subsequent apprehension of distinctions in the absence of differences in external conditions? But such an apprehension of distinctions does occur.

Đối với cái mà không có sự thay đổi từng khoảnh khắc như vậy, thì làm sao có thể có sự nhận biết đặc điểm khác biệt sau đó khi không có các điều kiện bên ngoài đặc biệt? Nhưng sự nhận biết đặc điểm khác biệt lại có.

Tasmā atthi nesaṃ khaṇe khaṇe aññathattaṃ yaṃ saṇikaṃ saṇikaṃ vaḍḍhentaṃ pacchā pākaṭataraṃ jāyatīti.

Therefore, there is a moment-to-moment alteration in them, which, gradually increasing, later becomes more manifest.

Do đó, chúng có sự thay đổi từng khoảnh khắc, điều này dần dần tăng lên và sau đó trở nên rõ ràng hơn.

Tathā hi sarīrassa tāva ānāpānānaṃ anavatthānato parissamato ca visesaggahaṇaṃ.

Indeed, concerning the body, there is an apprehension of distinctions due to the instability of inhalations and exhalations, and due to fatigue.

Tương tự, đối với thân thể, có sự nhận biết đặc điểm khác biệt do sự bất ổn định của hơi thở vào và hơi thở ra, và do sự mệt mỏi.

Anavatthitā hi assāsapassāsā vātā vārena vārena pavattanato.

For the inhaled and exhaled breaths are unstable winds, flowing alternately.

Thật vậy, hơi thở vào và hơi thở ra là những luồng gió bất ổn định, luân phiên vận hành.

Yadi hi assasite vā passassite vā sarīrassa koci pacchā viseso na siyā, na nesaṃ koci bhedo siyā, diṭṭho ca so.

If, after inhaling or exhaling, there were no subsequent distinction in the body, then there would be no difference between them, yet such a difference is observed.

Nếu sau khi hít vào hoặc thở ra, thân thể không có sự khác biệt nào, thì chúng sẽ không có sự phân biệt nào, nhưng sự phân biệt đó lại được thấy.

Tasmā assasitaṃ sarīraṃ aññathā hontaṃ kamena tādisaṃ avatthaṃ pāpuṇāti.

Therefore, the body, having inhaled, becoming otherwise, gradually attains such a state,

Do đó, thân thể đã hít vào trở nên khác biệt và dần dần đạt đến trạng thái.

Yā passāsassa paccayo hoti, passasite ca puna tatheva assāsassa paccayo hotīti ānāpānānaṃ anavatthānatopi sarīrassa visesaggahaṇaṃ aññathattasiddhi.

Which becomes a condition for exhaling, and when exhaled, it again becomes a condition for inhaling in the same way. Thus, from the instability of inhalations and exhalations, the apprehension of distinctions in the body proves its alteration.

Điều đó là điều kiện cho hơi thở ra, và khi thở ra, nó lại là điều kiện cho hơi thở vào; như vậy, sự bất ổn định của hơi thở vào và hơi thở ra cũng chứng minh sự thay đổi của thân thể.

Tathā parissamopi asati visese pacchā sarīrassa na siyā, yenāyaṃ iriyāpathantarādīni sevanena parissamavinodanaṃ karoti.

Likewise, fatigue would not occur subsequently in the body if there were no distinction, by which one relieves fatigue by resorting to changes in postures and so forth.

Tương tự, sự mệt mỏi sẽ không có sau đó trong thân thể nếu không có sự khác biệt, mà qua đó người ta thực hiện việc giải tỏa mệt mỏi bằng cách thay đổi oai nghi, v.v.

1295

Atha vā rūpādibhedatopi visesaggahaṇaṃ.

Alternatively, the apprehension of distinctions also arises from the differences in rūpa (form) and so forth.

Hoặc, sự nhận biết đặc điểm khác biệt cũng do sự phân biệt về sắc, v.v.

Rūpagandharasaphassādīnañhi visesena yo sarīre anindriyabaddhesu ca khīrūdakavatthapupphaphalosadhidhaññādīnaṃ pacchā viseso gayhati, so asati bahipaccayavisese nesaṃ jarādiavatthāsu vaṇṇabalādibhedo, rasavīriyavipākānubhāvabhedo ca khaṇe khaṇe aññathattaṃ vinā kathamupalabbheyya.

For the specific distinction that is subsequently apprehended in the body and in non-sensory things like milk, water, cloth, flowers, fruits, medicinal herbs, and grains, due to differences in form, smell, taste, and touch – how could the differences in their color, strength, etc., and the differences in their taste, potency, vipāka (resultant), and efficacy in states of decay and so forth, be perceived without moment-to-moment alteration in the absence of external causal distinctions?

Thật vậy, sự khác biệt sau đó được nhận biết trong thân thể và trong các vật không gắn liền với căn như sữa, nước, vải, hoa, quả, thuốc, ngũ cốc, v.v., về sắc, hương, vị, xúc, v.v., làm sao có thể được nhận biết nếu không có sự thay đổi từng khoảnh khắc trong các trạng thái già cỗi của chúng, sự phân biệt về màu sắc, sức mạnh, v.v., và sự phân biệt về vị, năng lực, dị thục, và hiệu quả, khi không có các điều kiện bên ngoài đặc biệt?

Yaṃ pana taṃ dhammatārūpaṃ silādi, tattha kathanti?

But what about the essential nature of elements, such as stone?

Còn đối với những gì là sắc pháp theo bản chất như đá, v.v., thì sao?

Tassāpi sītuṇhasamphassabhedato attheva visesaggahaṇaṃ.

Even there, the apprehension of distinctions exists due to differences in cold and hot contacts.

Ngay cả đối với chúng cũng có sự nhận biết đặc điểm khác biệt do sự phân biệt về xúc lạnh và nóng.

Taṃ khaṇe khaṇe aññathattaṃ vinā na yujjatīti.

This is not logical without moment-to-moment alteration.

Điều đó không hợp lý nếu không có sự thay đổi từng khoảnh khắc.

Sati ca rūpādibhede siddhova taṃnissayamahābhūtabhedopi.

And when there are differences in rūpa and so forth, the difference in the great elements that support them is also proven.

Và khi có sự phân biệt về sắc, v.v., thì sự phân biệt về các đại hiển hữu nương tựa vào chúng cũng được chứng minh.

Na hi nissayamahābhūtabhedena vinā nissitabhedo sambhavatīti.

For a difference in that which is supported cannot occur without a difference in the supporting great elements.

Thật vậy, không thể có sự phân biệt về những gì nương tựa nếu không có sự phân biệt về các đại hiển hữu làm chỗ nương tựa.

Evaṃ tāva rūpadhammānaṃ visesaggahaṇato khaṇe khaṇe aññathattaṃ, tato ca hutvā abhāvasiddhi.

In this way, the moment-to-moment alteration of rūpa-dhamma (material phenomena) is proven by the apprehension of distinctions, and from that, the non-existence of what has been is proven.

Như vậy, sự thay đổi từng khoảnh khắc của các sắc pháp, và từ đó sự chứng minh về sự tồn tại rồi biến mất, được nhận biết qua sự phân biệt đặc điểm của chúng.

1296

Arūpadhammānaṃ pana ārammaṇādibhedena visesaggahaṇaṃ.

As for arūpa-dhamma (immaterial phenomena), there is an apprehension of distinctions through differences in their object (ārammaṇa) and so forth.

Còn đối với các vô sắc pháp, sự nhận biết đặc điểm khác biệt là do sự phân biệt về đối tượng, v.v.

Yattha yattha hi ārammaṇe arūpadhammā uppajjanti, tattha tattheva te bhijjanti, na aññaṃ saṅkamanti, ārammaṇadhammā ca yathāsakaṃ khaṇato uddhaṃ na tiṭṭhantīti.

For wherever arūpa-dhamma arise, on whatever objects, they break up right there; they do not transition to another, and the object-dhamma do not persist beyond their moment.

Thật vậy, các vô sắc pháp sinh khởi ở đối tượng nào, thì chúng tan biến ngay ở đối tượng đó, không chuyển sang đối tượng khác, và các pháp đối tượng không tồn tại quá khoảnh khắc riêng của chúng.

Svāyamattho padīpādiudāharaṇena veditabbo.

This meaning should be understood by examples such as a lamp.

Ý nghĩa này cần được hiểu qua ví dụ về ngọn đèn, v.v.

Aññe eva hi khaṇe khaṇe rūpādayo padīpajālāya, tathā khīradhārādīsu patantīsu, vāyumhi ca paharante samphassāni.

Indeed, the rūpa and so forth of a lamp flame are different moment by moment, just as in falling streams of milk and so forth, and the contacts that occur when wind strikes.

Thật vậy, sắc pháp, v.v., của ngọn đèn, cũng như các xúc chạm khi dòng sữa, v.v., rơi xuống, và khi gió thổi, đều khác biệt từng khoảnh khắc.

Yathā cetesaṃ khaṇe khaṇe aññathattaṃ, kimaṅgaṃ pana cittacetasikānaṃ.

If even these have moment-to-moment alteration, how much more so do mind and mental factors?

Nếu những điều này thay đổi từng khoảnh khắc, thì huống chi là tâm và tâm sở.

Kiñca saddabhedato, saddavisesatopi tannimittānaṃ cittacetasikānaṃ khaṇe khaṇe aññathattaṃ, tato visesaggahaṇaṃ.

Furthermore, due to differences in sound and specific sounds, there is moment-to-moment alteration in the mind and mental factors that are their cause, and from this, an apprehension of distinctions.

Hơn nữa, sự thay đổi từng khoảnh khắc của tâm và tâm sở là do sự phân biệt về âm thanh và sự đặc biệt của âm thanh, từ đó có sự nhận biết đặc điểm khác biệt.

Paguṇañhi ganthaṃ sīghaṃ parivattentassa cittasamuṭṭhānānaṃ saddānaṃ bhedo diṭṭho.

Indeed, a difference in the sounds produced by the mind is observed when one quickly recites a well-mastered text.

Thật vậy, sự phân biệt về các âm thanh do tâm sinh ra được thấy ở người đọc thuộc lòng một bản kinh một cách nhanh chóng.

Na hi kāraṇabhedena vinā phalabhedo atthi.

For there is no difference in effect without a difference in cause.

Thật vậy, không có sự phân biệt về kết quả nếu không có sự phân biệt về nguyên nhân.

Yathā taṃ vāditasaddānaṃ, evaṃ ārammaṇabhedena arūpadhammānaṃ visesaggahaṇaṃ.

Just as with the sounds of musical instruments, so too is the apprehension of distinctions in arūpa-dhamma due to differences in objects.

Như vậy là đối với âm thanh nhạc cụ, tương tự, sự nhận biết đặc điểm khác biệt của các vô sắc pháp là do sự phân biệt về đối tượng.

Teneva nesaṃ khaṇe khaṇe aññathattaṃ veditabbaṃ.

By this, their moment-to-moment alteration should be known.

Chính vì thế, cần hiểu rằng chúng thay đổi từng khoảnh khắc.

Jātibhūmisampayuttadhammabhedena visesaggahaṇepi eseva nayo.

The same method applies to the apprehension of distinctions based on differences in jāti (class), bhūmi (plane), and sampayutta-dhamma (associated phenomena).

Nguyên tắc tương tự cũng áp dụng cho sự nhận biết đặc điểm khác biệt do sự phân biệt về chủng loại, cõi, và các pháp tương ưng.

Evaṃ rūpārūpadhammānaṃ visesaggahaṇato khaṇe khaṇe aññathattasiddhi.

In this way, the moment-to-moment alteration of rūpa- and arūpa-dhamma is proven by the apprehension of distinctions.

Như vậy, sự thay đổi từng khoảnh khắc của các sắc pháp và vô sắc pháp được chứng minh qua sự nhận biết đặc điểm khác biệt của chúng.

Yato hutvā abhāvato cakkhādīni aniccānīti siddhāni, aniccattā eva abhiṇhasampaṭipīḷanato dukkhāni, tato ca avasavattanato anattakāni.

Since eyes and so forth are proven to be impermanent due to their non-existence after having been, and because of their impermanence, they are suffering due to constant oppression, and from that, they are non-self due to not being subject to control.

Vì chúng tồn tại rồi biến mất, nên mắt, v.v., được chứng minh là vô thường; vì vô thường, chúng là Khổ do bị áp bức liên tục; và từ đó, chúng là Vô ngã vì không chịu sự kiểm soát.

Tenāha bhagavā ‘‘yadaniccaṃ, taṃ dukkhaṃ, yaṃ dukkhaṃ, tadanattā’’ti (saṃ. ni. 3.15, 45, 76, 85; 2.4.1, 2; paṭi. ma. 2.10).

Therefore, the Blessed One said: “That which is impermanent is suffering; that which is suffering is non-self.”

Do đó, Đức Thế Tôn đã nói: “Cái gì vô thường, cái đó là Khổ; cái gì là Khổ, cái đó là Vô ngã” (Saṃ. Ni. 3.15, 45, 76, 85; 2.4.1, 2; Paṭi. Ma. 2.10).

1297

Nirantaraṃ pavattamānassāti abhiṇhasaddatthaṃ visesetvā vadati.

Nirantaraṃ pavattamānassāti (of that which flows continuously) specifies the meaning of the word abhiṇha (constant).

Nirantaraṃ pavattamānassāti (liên tục vận hành) là giải thích ý nghĩa của từ “abhiṇha” (thường xuyên) một cách chi tiết.

Dhātumattatāyāti dhātumattabhāvena.

Dhātumattatāyāti (by the mere state of elements) means by being merely elements.

Dhātumattatāyāti (chỉ là yếu tố) có nghĩa là chỉ là bản chất của yếu tố.

Samūhatoti sasambhāracakkhādipiṇḍato.

Samūhatoti (from the aggregate) means from the mass of eyes and so forth, along with their components.

Samūhatoti (từ tập hợp) có nghĩa là từ tập hợp của mắt, v.v., bao gồm các thành phần.

‘‘Cakkhādīna’’nti idaṃ ‘‘samūhato’’ti padaṃ apekkhitvā sambandhe sāmivacanaṃ, ‘‘vinibbhujana’’nti padaṃ apekkhitvā kammattheti veditabbaṃ.

‘‘Cakkhādīna’’nti (of eyes and so forth) should be understood as a genitive case connected by referring to the word ‘‘samūhato’’ (from the aggregate), and as an objective case by referring to the word ‘‘vinibbhujana’’ (separation).

‘‘Cakkhādīna’’nti (của mắt, v.v.) từ này cần được hiểu là ở cách sở hữu khi liên quan đến từ ‘‘samūhato’’ (từ tập hợp), và ở cách đối cách khi liên quan đến từ ‘‘vinibbhujana’’ (phân tích).

Cattāripi ghanānīti santatisamūhakiccārammaṇaghanāni.

Cattāripi ghanānīti (all four consolidations) refers to the consolidations of continuity, aggregate, function, and object.

Cattāripi ghanānīti (bốn sự cô đọng) là sự cô đọng về dòng chảy (santati), tập hợp (samūha), chức năng (kicca), và đối tượng (ārammaṇa).

Pavattarūpādiggahaṇatoti ruppanādivasena pavattañca taṃ rūpādiggahaṇañcāti pavattarūpādiggahaṇaṃ, tatoti yojetabbaṃ.

Pavattarūpādiggahaṇatoti (from the apprehension of existing form and so forth) should be construed as: it is existing (pavatta) in the sense of being afflicted (ruppana) and so forth, and it is the apprehension of form and so forth (rūpādiggahaṇaṃ); thus, from that.

Pavattarūpādiggahaṇatoti (do sự nhận biết sắc, v.v., đang vận hành) cần được kết hợp như sau: đó là sắc, v.v., đang vận hành theo cách bị hủy hoại, và đó là sự nhận biết sắc, v.v., do đó là sự nhận biết sắc, v.v., đang vận hành.

Aniccādiggahaṇassa sabbhāvāti rūpavedanādiñāṇato bhinnassa aniccādiñāṇassa labbhamānattā.

Aniccādiggahaṇassa sabbhāvāti (because of the existence of the apprehension of impermanence and so forth) means because the knowledge of impermanence and so forth, distinct from the knowledge of form, feeling, and so forth, is obtainable.

Aniccādiggahaṇassa sabbhāvāti (do sự tồn tại của sự nhận biết vô thường, v.v.) có nghĩa là do sự có được trí tuệ về vô thường, v.v., khác với trí tuệ về sắc, thọ, v.v.

Tena satipi rūpādiatthānaṃ aniccādibhāve ruppanādibhāvato aniccādibhāvassa bhedamāha.

Thereby, even though the objects of form and so forth have the nature of impermanence and so forth, it states the distinction between the nature of affliction (ruppana) and the nature of impermanence and so forth.

Do đó, dù các đối tượng như sắc, v.v., có bản chất vô thường, v.v., nhưng nó nói lên sự khác biệt giữa bản chất vô thường, v.v., và bản chất bị hủy hoại, v.v.

Idāni tameva bhedaṃ ñātatīraṇapariññāvisayatāya pākaṭaṃ kātuṃ ‘‘na hī’’tiādimāha.

Now, to make that distinction manifest through the sphere of the pariññā of knowing and analyzing, it says ‘‘na hī’’ti (for it is not) and so forth.

Bây giờ, để làm rõ sự khác biệt đó là đối tượng của trí tuệ hiểu biết và trí tuệ thẩm tra, nó nói ‘‘na hī’’tiādimāha (không phải vậy, v.v.).

Nātidhāvitunti idha lakkhaṇalakkhaṇavantā bhinnā vuttā.

Nātidhāvitunti (not to transcend too much): here, the characteristics and that which possesses the characteristics are stated as distinct.

Nātidhāvituṃ (không nên vượt quá) ở đây, đặc tính và cái có đặc tính được nói là khác biệt.

Tattha lakkhaṇārammaṇikavipassanāya khandhārammaṇatāvacanena abhinnāti aññamaññavirodhāpādanena atidhāvituṃ na yuttaṃ.

It is not proper to overextend, by implying a contradiction, that they are not distinct, by saying that in vipassanā which has characteristics as its object, the khandhas are the object.

Trong đó, không nên vượt quá một cách không hợp lý bằng cách tạo ra mâu thuẫn lẫn nhau, khi nói rằng các uẩn là đối tượng trong thiền quán lấy đặc tính làm đối tượng, thì chúng không khác biệt.

Kasmāti ce?

Why is that?

Tại sao ư?

Vuttaṃ ‘‘te panākārā’’tiādi.

It has been said ‘‘te panākārā’’ti (but those aspects) and so forth.

Đã nói ‘‘te panākārā’’tiādi (những hình thái đó, v.v.).

Adhippāyopi cettha lakkhaṇānaṃ rūpādiākāramattatāvibhāvananti daṭṭhabbo.

The intention here should also be understood as the clarification that characteristics are merely aspects of form and so forth.

Và ý định ở đây cần được xem là sự làm rõ rằng các đặc tính chỉ là các hình thái của sắc, v.v.

‘‘Aniccaṃ dukkhaṃ anattā’’ti hi saṅkhāre sabhāvato sallakkhentoyeva lakkhaṇāni ca sallakkhetīti.

For by truly comprehending formations as impermanent, suffering, and non-self according to their nature, one comprehends the characteristics as well.

Thật vậy, khi nhận biết các hành là vô thường, khổ, vô ngã theo bản chất, thì cũng nhận biết các đặc tính.

Yathā aniccādito aniccatādīnaṃ vuttanayena bhedo, evaṃ aniccatādīnampi satipi lakkhaṇabhāvasāmaññe nānāñāṇagocaratāya, nānāpaṭipakkhatāya, nānindriyādhikatāya ca vimokkhamukhattayabhūtānaṃ aññamaññabhedoti dassento ‘‘aniccanti ca gaṇhanto’’tiādimāha.

Just as there is a distinction between impermanence and so forth and the state of impermanence and so forth, in the manner stated, so too, even though the states of impermanence and so forth share the commonality of being characteristics, there is a distinction among the three doors to liberation due to their being objects of different knowledges, having different antitheses, and emphasizing different faculties. This is shown by the statement ‘‘aniccanti ca gaṇhanto’’ti (and apprehending as impermanent) and so forth.

Cũng như có sự khác biệt giữa vô thường, v.v., và bản chất vô thường, v.v., theo cách đã nói, thì tương tự, dù có sự chung tính về bản chất đặc tính của vô thường, v.v., nhưng cũng có sự khác biệt lẫn nhau giữa ba cửa giải thoát do là đối tượng của các trí tuệ khác nhau, do có các đối thủ khác nhau, và do có các căn trội khác nhau; để chỉ ra điều này, nó nói ‘‘aniccanti ca gaṇhanto’’tiādi (và khi nắm bắt là vô thường, v.v.).

Taṃ suviññeyyameva.

That is very clear.

Điều đó rất dễ hiểu.

1298

Suttantabhājanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Suttanta Bhājanīya is concluded.

Suttantabhājanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.

1299

2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā

2. Abhidhamma Bhājanīya Commentary

2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā

1300

155. Paccayayugaḷavasenāti ajjhattikabāhirapaccayadvayavasena.

155. Paccayayugaḷavasenāti (by means of the pair of conditions) means by means of the two conditions, internal and external.

155. Paccayayugaḷavasenāti (theo cặp điều kiện) có nghĩa là theo hai điều kiện nội tại và ngoại tại.

Ajjhattikabāhiravasena abbokāratoti ajjhattikavasena ceva bāhiravasena ca asaṅkarato.

Ajjhattikabāhiravasena abbokāratoti (without confusion by means of internal and external) means without mixing, by way of internal and by way of external.

Ajjhattikabāhiravasena abbokāratoti (không lẫn lộn theo cách nội tại và ngoại tại) có nghĩa là không lẫn lộn theo cách nội tại và theo cách ngoại tại.

1301

167. Visaṅkhāraninnassāti nibbānapoṇassa.

167. Visaṅkhāraninnassāti (inclining towards the unconditioned) means inclined towards Nibbāna.

167. Visaṅkhāraninnassāti (hướng về phi hành) có nghĩa là hướng về Nibbāna.

Vinimuttasaṅkhārassāti samucchedapaṭipassaddhivimuttīhi samukhena, tappaṭibaddhachandarāgappahānena ca suṭṭhu vinimuttasaṅkhārassa paramassāsabhāvena, gatibhāvena ca patiṭṭhānabhūte.

Vinimuttasaṅkhārassā means Nibbāna, which is truly liberated from saṅkhāras through liberation by cutting off and tranquilizing, and by the abandonment of desire and attachment bound to it, by virtue of being the supreme comfort, and by virtue of being a destination, serving as a foundation.

Vinimuttasaṅkhārassāti (của hành đã hoàn toàn giải thoát) có nghĩa là của hành đã hoàn toàn giải thoát bằng sự giải thoát đoạn diệt và tịch tịnh, và bằng sự từ bỏ tham ái gắn liền với nó, như một trạng thái an lạc tối thượng, và như một con đường, là nơi nương tựa.

‘‘Nibbānaṃ arahato gatī’’ti (paṭi. 339) hi vuttaṃ.

Indeed, it is said: "Nibbāna is the destination of the Arahant."

Thật vậy, đã nói: “Nibbāna là con đường của A-la-hán” (Paṭi. 339).

Ṭhitibhāvenāti ca pāṭho.

Ṭhitibhāvenā is also a reading.

Cũng có bản đọc Ṭhitibhāvenāti (bằng trạng thái an trụ).

Taṃsacchikaraṇābhāveti tassa nibbānassa sacchikaraṇābhāve.

Taṃsacchikaraṇābhāve means in the absence of realizing that Nibbāna.

Taṃsacchikaraṇābhāveti (khi không có sự chứng ngộ điều đó) có nghĩa là khi không có sự chứng ngộ Nibbāna đó.

Nītoti pāpito, pakāsitoti attho.

Nīto means caused to reach, that is, revealed.

Nītoti (được dẫn đến) có nghĩa là được đưa đến, được làm sáng tỏ.

1302

Cuṇṇitanti bheditaṃ.

Cuṇṇita means broken.

Cuṇṇitaṃ (bị nghiền nát) có nghĩa là bị phá vỡ.

Tvameva kiṃ na jānāsīti kiṃ tvaṃ na jānāsiyevāti attho.

Tvameva kiṃ na jānāsī means "What, do you not know it?"

Tvameva kiṃ na jānāsīti (chính ngươi sao lại không biết) có nghĩa là sao ngươi lại không biết vậy?

‘‘Kiṃ tvaṃ ekaṃ nānaṃ jānāsi, kiṃ tvaṃ na jānāsi evā’’ti evaṃ vikkhepaṃ karontaṃ paravādiṃ ‘‘nanu ñāte’’tiādinā sakavādī nibandhati.

The opponent, who creates confusion saying, "Do you know one thing but not another? Do you not know it at all?" is refuted by the proponent with "nanu ñāte" and so on.

Vị luận chủ của phe mình đã ràng buộc vị luận chủ đối phương, người đang làm rối loạn bằng cách nói rằng: “Ông biết một điều khác là gì, ông không biết điều gì sao?”, bằng câu bắt đầu là “nanu ñāte”.

Vibhajitvāti ‘‘rāgādīnaṃ khīṇante uppannattā’’ti bhāvatthaṃ vibhajitvā.

Vibhajitvā means distinguishing the meaning of existence as "because they arise when attachment and so on are destroyed."

Vibhajitvā nghĩa là phân tích ý nghĩa của trạng thái “do đã sanh khởi vào lúc các pháp như tham đã đoạn tận”.

Rāgādīnaṃ khayā na hontīti yojanā.

The connection is that they do not exist due to the destruction of attachment and so on.

Nên hiểu rằng không phải là sự đoạn tận của các pháp như tham.

Sasabhāvatā ca nibbānassa āpannā hotīti sambandho.

And Nibbāna's intrinsic nature is established, this is the connection.

Nên liên kết rằng và trạng thái có tự tánh của Nibbāna đã được thành tựu.

1303

Nibbānārammaṇakaraṇena kāraṇabhūtena.

Nibbānārammaṇakaraṇena means through the cause.

Nibbānārammaṇakaraṇena là do nguyên nhân.

Hetuatthe hi idaṃ karaṇavacanaṃ.

Indeed, this instrumental case is in the sense of cause.

Thật vậy, sử dụng cách này có nghĩa là nguyên nhân.

Kilesakkhayamattataṃ vā nibbānassa icchato kilesakkhayena bhavitabbanti yojanā.

Or, for one who desires Nibbāna to be merely the destruction of defilements, the connection is that it must come about through the destruction of defilements.

Hoặc nên hiểu rằng đối với người mong muốn Nibbāna chỉ là sự đoạn tận phiền não, thì phải có bằng sự đoạn tận phiền não.

1304

Evaṃ kilesakkhayamatte nibbāne khepetabbā kilesā bahuvidhā nānappakārā, maggo ca odhiso kilese khepeti.

Thus, in Nibbāna, which is merely the destruction of defilements, the defilements to be eradicated are manifold and of various kinds, and the path eradicates defilements selectively.

Như vậy, khi Nibbāna chỉ là sự đoạn tận phiền não, các phiền não cần được làm cho cạn kiệt có nhiều loại, nhiều cách khác nhau, và đạo cũng làm cho cạn kiệt phiền não một cách có giới hạn.

Svāyaṃ ‘‘katamaṃ kilesakkhayaṃ nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā katame kilese khepetī’’ti purimapucchādvayameva vadati.

And this merely states the two previous questions: "What destruction of defilements, which is Nibbāna, does one take as object, and which defilements does one eradicate?"

Vị ấy nói lại hai câu hỏi trước: “Lấy sự đoạn tận phiền não nào làm Nibbāna, làm đối tượng, rồi làm cho cạn kiệt những phiền não nào?”.

Tadevāti yaṃ ‘‘avijjātaṇhānaṃ kiñci ekadesamattampī’’ti vuttaṃ, tadeva.

Tadevā refers to that which was mentioned as "even a single part of ignorance and craving."

Tadeva nghĩa là chính điều đã được nói: “dù chỉ một phần nhỏ nào đó của vô minh và ái”.

1305

Ettha ca yāyaṃ ‘‘kilesakkhayova nibbāna’’nti nibbānassa abhāvatācodanā, tatrāyaṃ āgamato yuttito cassa bhāvābhāvavibhāvanā.

Here, concerning the accusation of Nibbāna's non-existence, namely, that "Nibbāna is merely the destruction of defilements," there is this elucidation of its existence and non-existence based on scripture and reason.

Và ở đây, đối với sự chỉ trích về tính phi hữu của Nibbāna rằng “sự đoạn tận phiền não chính là Nibbāna”, đây là sự phân tích về tính hữu và phi hữu của nó từ kinh điển và từ lý luận.

Tañhi bhagavatā –

For the Blessed One has taught it as an ultimate reality,

Thật vậy, điều ấy đã được Đức Thế Tôn thuyết giảng:

1306

‘‘Atthi, bhikkhave, ajātaṃ abhūtaṃ akataṃ asaṅkhata’’nti (udā. 73; itivu. 43).

"There is, bhikkhus, the unborn, unbecome, unmade, unconditioned,"

“Này các Tỳ khưu, có cái không sanh, không hữu, không được làm, không hữu vi”.

1307

‘‘Atthi, bhikkhave, tadāyatanaṃ, yattha neva pathavī na āpo na tejo na vāyo’’ti (udā. 71) –

"There is, bhikkhus, that dimension where there is neither earth nor water nor fire nor air"—

“Này các Tỳ khưu, có xứ ấy, nơi không có đất, không có nước, không có lửa, không có gió”.

1308

Ca ādinā, tathā –

And so on, and similarly—

Và bằng các câu bắt đầu như vậy, cũng như:

1309

‘‘Gambhīro duddaso duranubodho santo paṇīto atakkāvacaro nipuṇo paṇḍitavedanīyo’’ti (ma. ni. 2.337; saṃ. ni. 1.172; mahāva. 7-8) –

"profound, hard to see, hard to comprehend, peaceful, sublime, beyond the sphere of logic, subtle, to be experienced by the wise"—

“Sâu xa, khó thấy, khó giác ngộ, tịch tịnh, vi diệu, vượt ngoài tầm tư duy, tế nhị, chỉ bậc trí mới có thể liễu tri”.

1310

‘‘Asaṅkhatañca vo, bhikkhave, desessāmi asaṅkhatagāminiñca paṭipadaṃ, anataṃ, anāsavaṃ, saccaṃ, pāraṃ, nipuṇaṃ, sududdasaṃ, ajajjaraṃ, dhuvaṃ, apalokitaṃ, anidassanaṃ, nippapañcaṃ, santaṃ, amataṃ, paṇītaṃ, sivaṃ, khemaṃ, taṇhākkhayaṃ, acchariyaṃ, abbhutaṃ, anītikaṃ, anītikadhammaṃ, nibbānaṃ, abyābajjhaṃ, virāgaṃ, suddhiṃ, muttiṃ, anālayaṃ, dīpaṃ, leṇaṃ, tāṇaṃ, saraṇaṃ, parāyaṇañca vo, bhikkhave, desessāmi parāyaṇagāminiñca paṭipada’’nti (saṃ. ni. 4.377) –

"And, bhikkhus, I shall teach you the unconditioned and the path leading to the unconditioned; the endless, the Stainless, the Truth, the Far Shore, the Subtle, the Very Difficult to See, the Undecaying, the Permanent, the Undiminished, the Indiscernible, the Undifferentiated, the Peaceful, the Immortal, the Sublime, the Auspicious, the Secure, the Destruction of Craving, the Wondrous, the Marvellous, the Unafflicted, the Condition of Unaffliction, Nibbāna, the Unafflicted, Dispassion, Purity, Freedom, Non-attachment, the Isle, the Shelter, the Protection, the Refuge, the Supreme Goal; and, bhikkhus, I shall teach you the path leading to the Supreme Goal"—

“Này các Tỳ khưu, Ta sẽ thuyết giảng cho các ông pháp vô vi và con đường đưa đến pháp vô vi, pháp vô tận, vô lậu, chân thật, bờ kia, tế nhị, rất khó thấy, không già, thường hằng, không suy vong, không thể chỉ ra, không hý luận, tịch tịnh, bất tử, vi diệu, an lành, an ổn, sự đoạn tận ái, kỳ diệu, phi thường, không tai ương, pháp không tai ương, Nibbāna, không não hại, ly tham, thanh tịnh, giải thoát, không chấp thủ, hòn đảo, nơi ẩn náu, nơi nương tựa, nơi trú ẩn, và này các Tỳ khưu, Ta sẽ thuyết giảng cho các ông nơi cứu cánh và con đường đưa đến nơi cứu cánh”.

1311

Evamādīhi ca suttapadehi ‘‘appaccayā dhammā, asaṅkhatā dhammā (dha. sa. dukamātikā 7), sabbañca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātū’’tiādīhi (dha. sa. 1192, 1198, 1200) abhidhammapadesehi ca paramatthabhāveneva desitaṃ.

And with such suttas and Abhidhamma passages like "unconditioned phenomena, phenomena without conditions," and "all rūpa and unconditioned elements," it is taught as an ultimate reality.

Bằng các đoạn kinh như trên và bằng các đoạn trong Abhidhamma như “các pháp không do duyên, các pháp vô vi”, và “tất cả sắc và giới vô vi”, Nibbāna đã được thuyết giảng chính là một thực tại tối hậu.

Na hi sabhāvavirahitassa abhāvamattassa gambhīrāsaṅkhatādibhāvo abyākatadhammādibhāvo ca yutto, vutto ca so.

For it is not reasonable for mere non-existence, devoid of intrinsic nature, to have the characteristics of profound, unconditioned, and so on, or the characteristics of indeterminate phenomena and so on, yet these have been stated.

Thật vậy, đối với một pháp chỉ là sự vắng mặt, không có tự tánh, thì trạng thái sâu xa, vô vi v.v… và trạng thái là pháp vô ký v.v… là không hợp lý, nhưng trạng thái ấy đã được nói đến.

Tasmā na abhāvamattaṃ nibbānaṃ.

Therefore, Nibbāna is not mere non-existence.

Do đó, Nibbāna không chỉ là sự vắng mặt.

1312

Api cāyaṃ abhāvavādī evaṃ pucchitabbo – yadi kilesābhāvo nibbānaṃ, svāyamabhāvo eko vā siyā aneko vā?

Moreover, this proponent of non-existence should be asked thus: If Nibbāna is the non-existence of defilements, would this non-existence be one or many?

Hơn nữa, vị chủ trương thuyết phi hữu này nên được hỏi như sau: nếu sự vắng mặt của phiền não là Nibbāna, thì sự vắng mặt ấy là một hay nhiều?

Yadi eko, ekeneva maggena kato sacchikato ca hotīti uparimānaṃ maggānaṃ niratthakatā āpajjati.

If it is one, it would be done and realized by one path, which would render the higher paths meaningless.

Nếu là một, thì nó được tạo ra và chứng ngộ chỉ bằng một đạo, do đó dẫn đến sự vô ích của các đạo sau.

Na hi ekaṃ anekehi kammappavattehi sādhetabbaṃ diṭṭhaṃ.

For it is not seen that one thing is to be accomplished by many different actions.

Thật vậy, người ta chưa từng thấy một việc được hoàn thành bởi nhiều hành động khác nhau.

Atha siyā ekova so kilesābhāvo, na pana maggehi kātabbo, atha kho sacchikātabboti.

Suppose that non-existence of defilements is indeed one, but it is not to be made by the paths, but rather to be realized.

Nếu cho rằng sự vắng mặt của phiền não ấy chỉ là một, nhưng không phải được tạo ra bởi các đạo, mà là được chứng ngộ.

Evaṃ sati suṭṭhutaraṃ maggassa niratthakatā āpajjati kilesānaṃ appahānato.

In that case, the paths become even more meaningless, since defilements are not abandoned.

Nếu vậy, đạo lại càng trở nên vô ích hơn nữa vì các phiền não không được đoạn trừ.

Akaronto ca maggo kilesābhāvaṃ tassa sacchikiriyāya kamatthaṃ sādheyya, atha maggānaṃ saṃyojanattayappahānādipaṭiniyatakiccatāya pahāyakavibhāgena kilesābhāvabhedo, evaṃ sati vinā sabhāvabhedaṃ bahubhāvo natthīti bahubhāvatāpadesenassa sasabhāvatā āpannā.

And how could a path, without producing the non-existence of defilements, achieve its realization? Or, if there is a distinction in the non-existence of defilements due to the specific functions of the paths, such as abandoning the three fetters, by way of being eradicators, then in this case, without a distinction in intrinsic nature, there cannot be multiplicity, so by the designation of multiplicity, its intrinsic nature is established.

Và đạo, không tạo ra sự vắng mặt của phiền não, thì sẽ thành tựu được mục đích gì cho việc chứng ngộ nó? Nếu có sự khác biệt về sự vắng mặt của phiền não do sự phân chia của các đạo có phận sự nhất định trong việc đoạn trừ ba kiết sử v.v…, thì trong trường hợp đó, vì không có nhiều trạng thái nếu không có sự khác biệt về tự tánh, nên qua việc chỉ ra tính đa dạng của nó, trạng thái có tự tánh của nó đã được thành tựu.

Athāpi siyā ‘‘yesaṃ abhāvo, tesaṃ bahubhāvena bahubhāvopacāro’’ti, evaṃ sati yesaṃ abhāvo, tesaṃ sabhāvatāya sasabhāvopacāropi siyā.

Or if it be said, "Multiplicity is merely a designation based on the multiplicity of those whose non-existence it is," then in that case, the designation of intrinsic nature might also apply based on the intrinsic nature of those whose non-existence it is.

Nếu lại cho rằng “do tính đa dạng của những pháp vắng mặt, nên có sự ẩn dụ về tính đa dạng”, thì trong trường hợp đó, do tự tánh của những pháp vắng mặt, cũng có thể có sự ẩn dụ về tự tánh.

Tathā tesaṃ kilesasaṅkhatāditāya kilesasaṅkhatādibhāvā ca siyuṃ, na cetaṃ yuttanti na tesaṃ bahubhāvopacāro yutto.

Similarly, they would have the characteristics of being conditioned by defilements and so on, which is not reasonable. Therefore, the designation of their multiplicity is not appropriate.

Tương tự, do tính hữu vi của các phiền não ấy, cũng sẽ có trạng thái hữu vi của phiền não, và điều này không hợp lý, do đó sự ẩn dụ về tính đa dạng của chúng là không hợp lý.

Ekabhāvopi cassa asabhāvatāya eva vattuṃ na sakkāti ce?

If it is argued that its oneness, too, cannot be spoken of without intrinsic nature?

Nếu nói rằng ngay cả trạng thái đơn nhất của nó cũng không thể nói được do nó không có tự tánh?

Na, abhāvasāmaññato, abhāvasāmaññena abhedasamaññāya ekattaniddeso.

No, because of the generality of non-existence; the designation of oneness is by the generality of non-existence, by non-differentiation.

Không phải vậy, vì tính phổ quát của sự vắng mặt; do tính phổ quát của sự vắng mặt, với sự tương đồng về tính không khác biệt, nên có sự chỉ định là một.

Sati ca ekatte pubbe vuttadosānativatti.

And when there is oneness, the previously mentioned faults are not avoided.

Và khi có tính đơn nhất, thì không thoát khỏi lỗi đã nêu trước đó.

1313

Bahubhāve ca sasabhāvatā siddhā.

And in multiplicity, intrinsic nature is established.

Và trong trường hợp đa dạng, trạng thái có tự tánh được xác lập.

Yadipi siyā yathā bahubhāvo sasabhāvataṃ, evaṃ sāmaññena sasabhāvatā bahubhāvaṃ na byabhicareyyāti sasabhāvapakkhepi nibbānassa bahubhāvo āpajjatīti?

Even if it be said: "Just as multiplicity does not deviate from intrinsic nature, so too generality would not deviate from multiplicity of intrinsic nature; hence, multiplicity would apply to Nibbāna even if it has intrinsic nature"?

Nếu có thể cho rằng giống như tính đa dạng không tách rời khỏi trạng thái có tự tánh, thì tương tự, trạng thái có tự tánh cũng không nên tách rời khỏi tính đa dạng, do đó, ngay cả trong lập trường có tự tánh, Nibbāna cũng sẽ trở nên đa dạng?

Taṃ na, kasmā?

That is not so. Why?

Điều đó không đúng, tại sao?

Tathā sāmaññābhedato.

Because of the non-differentiation of such generality.

Vì tính không khác biệt phổ quát cũng như vậy.

Na hi evaṃ vattuṃ labbhā yathā kharabhāvo sasabhāvataṃ na byabhicarati, evaṃ sasabhāvatāpi kharabhāvaṃ na byabhicareyyāti.

For it is not possible to say: "Just as hardness does not deviate from intrinsic nature, so too intrinsic nature would not deviate from hardness."

Thật vậy, không thể nói rằng giống như trạng thái cứng không tách rời khỏi trạng thái có tự tánh, thì trạng thái có tự tánh cũng không nên tách rời khỏi trạng thái cứng.

Evañhi sati tadaññasabbadhammābhāvappasaṅgo siyā, tasmā bahubhāvo sasabhāvatāpekkho, na sasabhāvatā bahubhāvāpekkhāti na sasabhāvassa nibbānassa bahubhāvāpatti.

If it were so, then there would be the implication of the non-existence of all other phenomena. Therefore, multiplicity depends on intrinsic nature, but intrinsic nature does not depend on multiplicity. Thus, the intrinsic nature of Nibbāna does not lead to multiplicity.

Nếu vậy, sẽ dẫn đến sự vắng mặt của tất cả các pháp khác, do đó, tính đa dạng phụ thuộc vào trạng thái có tự tánh, chứ trạng thái có tự tánh không phụ thuộc vào tính đa dạng, nên Nibbāna có tự tánh không trở nên đa dạng.

‘‘Ekañhi saccaṃ na dutīyamatthi (su. ni. 890; mahāni. 119), ekā niṭṭhā na puthuniṭṭhā’’tiādivacanato.

As stated in texts like "There is indeed one truth, there is not a second," and "There is one conclusion, not many conclusions."

Vì có lời dạy rằng “Chỉ có một chân lý, không có cái thứ hai”, “chỉ có một mục tiêu cuối cùng, không có nhiều mục tiêu cuối cùng”.

1314

Api cettha kilesābhāvo nāma rāgādīnaṃ samucchedo accantappahānaṃ anuppādanirodho.

Moreover, the non-existence of defilements here is the cutting off, the absolute abandonment, the non-arising cessation of attachment and so on.

Hơn nữa, ở đây, sự vắng mặt của phiền não chính là sự đoạn diệt, sự từ bỏ hoàn toàn, sự không sanh khởi và diệt tận của các pháp như tham.

Tassa ca ekatte ekeneva maggena sādhetabbatā kiccavisesābhāvatoti dassanādimaggavibhāgo na siyā.

And if it were one, it would be accomplished by one path, due to the absence of specific functions, and thus there would be no distinction of paths like the path of seeing and so on.

Và nếu nó là một, thì nó phải được thành tựu chỉ bằng một đạo, vì không có sự khác biệt về phận sự, do đó sẽ không có sự phân chia các đạo như kiến đạo v.v…

Icchito ca so odhisova kilesānaṃ pahātabbattā.

But such a distinction is desired because defilements are to be abandoned selectively.

Và sự phân chia đó được mong muốn vì các phiền não phải được đoạn trừ một cách có giới hạn.

So ca maggavibhāgo saddhādīnaṃ indriyānaṃ nātitikkhatikkhatikkhataratikkhatamabhāvena ekasmimpi samucchedappahānayogyabhāve sacchikiriyāvisesena hotīti nibbānassa sasabhāvatāyayeva yutto.

And that distinction of paths occurs due to specific realizations, even in a single state of abandonment suitable for cutting off, based on the varying degrees of faculties like faith, from "not excessively keen" to "extremely keen." Thus, it is only reasonable if Nibbāna has an intrinsic nature.

Và sự phân chia đạo đó xảy ra do sự khác biệt trong việc chứng ngộ, ngay cả trong một trạng thái duy nhất có khả năng đoạn diệt, thông qua các mức độ không quá sắc bén, sắc bén, sắc bén hơn, và sắc bén nhất của các quyền như tín v.v…, do đó nó chỉ hợp lý khi Nibbāna có tự tánh.

Abhāvo pana kilesānaṃ maggena kātabbo siyā ‘‘mā maggassa niratthakatā ahosī’’ti, na sacchikātabbo.

But the non-existence of defilements would have to be produced by the path, so that the path would not be meaningless, not realized.

Còn sự vắng mặt của phiền não thì phải được đạo tạo ra, để “đạo không trở nên vô ích”, chứ không phải được chứng ngộ.

Ko hi tassa sabhāvo, yo tena sacchikariyeyya.

What intrinsic nature would it have, that it could be realized by that path?

Thật vậy, tự tánh của nó là gì để có thể được chứng ngộ bởi đạo?

So ca kilesābhāvo ekeneva maggena sādhetabbo siyā, na catūhi ‘‘mā catubhāvanibbānatāpatti, nibbānavisesāpatti ca ahosī’’ti.

And that non-existence of defilements would have to be accomplished by one path only, not by four, "lest there be the implication of Nibbāna having four states, or distinct Nibbānas."

Và sự vắng mặt của phiền não ấy phải được thành tựu chỉ bằng một đạo, chứ không phải bốn đạo, để “không dẫn đến Nibbāna có bốn phần, và không dẫn đến Nibbāna có sự khác biệt”.

Tato dassanādimaggavibhāgo na siyāti sabbaṃ āvattati.

From this, the distinction of paths like the path of seeing would not exist, and everything would be reversed.

Do đó, sẽ không có sự phân chia các đạo như kiến đạo v.v…, và mọi thứ lại quay trở lại.

1315

Yadi ca abhāvo bhāvassa siyāti tassa bhāvadhammatā icchitā, evaṃ sati yathā saṅkhatadhammassa tassa jarāmaraṇādīnaṃ viya saṅkhatadhammatāpi āpannā, evaṃ bahūnaṃ kilesānaṃ dhammassa tassa bahubhāvādippasaṅgopi dunnivāroti ataṃsabhāvassa asaṅkhatassekassa sasabhāvassa nibbānabhāvo veditabbo.

If non-existence were an existent, then its nature as an existent would be desired. In that case, just as a conditioned phenomenon acquires the nature of a conditioned phenomenon, like its aging and death, so too, the proliferation of many defilements for that phenomenon would be unavoidable. Therefore, Nibbāna, which is not of that nature, unconditioned, and singular in its self-nature, should be understood as an existent.

Và nếu sự vắng mặt là một pháp của cái hữu, và được chấp nhận là có tính chất của một pháp hữu, thì trong trường hợp đó, giống như pháp hữu vi cũng có tính chất hữu vi như già, chết v.v…, thì sự quy kết về tính đa dạng v.v… của pháp đó, vốn là của nhiều phiền não, cũng khó tránh khỏi. Do đó, nên hiểu rằng Nibbāna là một pháp duy nhất có tự tánh, vô vi, không có tự tánh của các pháp kia.

1316

Yadi evaṃ kasmā ‘‘rāgakkhayo dosakkhayo mohakkhayo’’ti (saṃ. ni. 4.315, 330) vuttanti?

If so, why is it said, "The destruction of greed, the destruction of hatred, the destruction of delusion"?

Nếu vậy, tại sao lại nói “sự đoạn tận tham, sự đoạn tận sân, sự đoạn tận si”?

Khayena adhigantabbattā.

Because it is to be attained through destruction.

Vì nó được chứng đắc qua sự đoạn tận.

Khayo hi ariyamaggo.

For destruction is the Noble Path.

Thật vậy, sự đoạn tận chính là Thánh đạo.

Yathāha ‘‘khaye ñāṇaṃ, anuppāde ñāṇa’’nti (dha. sa. dukamātikā 142).

As it is said, "Knowledge of destruction, knowledge of non-arising."

Như đã nói “trí trong sự đoạn tận, trí trong sự không sanh”.

Tena rāgādikkhayapariyāyena ariyamaggena adhigantabbato ‘‘paramatthaṃ gambhīraṃ nipuṇaṃ duddasaṃ duranubodhaṃ nibbānaṃ rāgādikkhayo’’ti vuttaṃ.

Therefore, because Nibbāna is to be attained by the Noble Path, which is a synonym for the destruction of greed, etc., it is said: "Nibbāna is the ultimate reality, profound, subtle, difficult to see, difficult to comprehend, the destruction of greed, etc."

Do đó, vì có thể đạt được Niết Bàn bằng Thánh đạo, tức là phương cách diệt trừ tham ái, v.v., nên được nói rằng: ‘‘Niết Bàn là sự diệt trừ tham ái, v.v., là tối thượng nghĩa, sâu xa, vi tế, khó thấy, khó thấu hiểu’’.

Rāgādippahānamukhena vā tathā pattabbato, yathā aññatthāpi vuttaṃ ‘‘madanimmaddano pipāsavinayo’’tiādi (a. ni. 4.34; itivu. 90).

Or, because it is to be attained in that manner, through the abandonment of greed, etc., just as it is said elsewhere, "the crushing of conceit, the subduing of thirst," and so on.

Hoặc là vì có thể đạt được như vậy bằng phương cách đoạn trừ tham ái, v.v., như đã được nói ở chỗ khác: ‘‘sự nghiền nát ngã mạn, sự diệt trừ khát ái’’, v.v.

1317

Apica yathā pariññeyyatāya sauttarānaṃ kāmānaṃ rūpānañca paṭipakkhabhūtaṃ tabbidhurasabhāvaṃ nissaraṇaṃ paññāyati, evaṃ sasabhāvānaṃ sabbesampi saṅkhatadhammānaṃ paṭipakkhabhūtena tabbidhurasabhāvena nissaraṇena bhavitabbaṃ.

Furthermore, just as the escape (nissaraṇa) from sensual pleasures and forms, which are surpassable and to be fully understood, is conceived as being opposed to them and having a nature far removed from them, so too, there must be an escape (nissaraṇa) from all conditioned phenomena, which have their own intrinsic nature, an escape that is opposed to them and has a nature far removed from them.

Hơn nữa, cũng như sự xuất ly hiện bày là đối nghịch với các dục và các sắc có sự vượt trội, có bản chất xa lìa chúng, vì chúng cần được liễu tri; thì cũng vậy, sự xuất ly phải có bản chất xa lìa tất cả các pháp hữu vi có tự tánh, là đối nghịch với chúng.

Yañca tannissaraṇaṃ, sā asaṅkhatā dhātu.

And that escape is the unconditioned element (asaṅkhatā dhātu).

Và sự xuất ly đó chính là pháp vô vi.

Kiñca bhiyyo – saṅkhatadhammārammaṇaṃ vipassanāñāṇaṃ api anulomañāṇaṃ kilese tadaṅgavasena pajahati, na samucchedavasena pajahituṃ sakkoti.

Moreover, the insight-knowledge (vipassanāñāṇa) that has conditioned phenomena as its object, and even the adaptation-knowledge (anulomañāṇa), abandons defilements by way of temporary suppression (tadaṅgavasena), but it cannot abandon them by way of eradication (samucchedavasena).

Còn gì hơn nữa – tuệ quán đối tượng là các pháp hữu vi, ngay cả Anulomañāṇa (thuận thứ trí) cũng chỉ đoạn trừ các phiền não theo từng phần, không thể đoạn trừ một cách tận gốc.

Tathā sammutisaccārammaṇaṃ paṭhamajjhānādīsu ñāṇaṃ vikkhambhanavaseneva kilese pajahati, na samucchedavasena.

Similarly, the knowledge in the first jhāna, etc., which has conventional truth (sammutisacca) as its object, abandons defilements only by way of suppression (vikkhambhanavasena), not by way of eradication.

Cũng vậy, tuệ trong các thiền thứ nhất, v.v., đối tượng là chân lý quy ước, chỉ đoạn trừ các phiền não bằng cách trấn áp, không phải bằng cách tận gốc.

Iti saṅkhatadhammārammaṇassa, sammutisaccārammaṇassa ca ñāṇassa kilesānaṃ samucchedappahāne asamatthabhāvato tesaṃ samucchedappahānakarassa ariyamaggañāṇassa tadubhayaviparītasabhāvena ārammaṇena bhavitabbaṃ, sā asaṅkhatā dhātu.

Thus, because the knowledge having conditioned phenomena as its object and the knowledge having conventional truth as its object are incapable of eradicating defilements, the Noble Path knowledge, which brings about their eradication, must have an object whose nature is contrary to both; that is the unconditioned element.

Do đó, vì tuệ đối tượng là các pháp hữu vi và tuệ đối tượng là chân lý quy ước không có khả năng đoạn trừ tận gốc các phiền não, nên Thánh đạo tuệ có khả năng đoạn trừ tận gốc chúng, phải có đối tượng với bản chất trái ngược với cả hai, đó là pháp vô vi.

Tathā ‘‘atthi, bhikkhave, ajātaṃ abhūtaṃ akataṃ asaṅkhata’’nti (udā. 73; itivu. 43) idaṃ nibbānassa paramatthato atthibhāvajotakaṃ vacanaṃ aviparītatthaṃ bhagavatā bhāsitattā.

Similarly, the statement "There is, monks, the unborn, unbecome, unmade, unconditioned" — this statement, because it was spoken by the Blessed One with an unperverted meaning, indicates the existence of Nibbāna in the ultimate sense.

Cũng vậy, câu nói ‘‘Này các Tỳ khưu, có cái không sinh, không thành, không tạo tác, không hữu vi’’ là lời nói biểu thị sự tồn tại của Niết Bàn theo tối thượng nghĩa, vì đã được Đức Thế Tôn thuyết giảng với ý nghĩa không sai lệch.

Yañhi bhagavatā bhāsitaṃ, taṃ aviparītatthaṃ yathā taṃ ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā, sabbe saṅkhārā dukkhā, sabbe dhammā anattā’’ti (dha. pa. 277-279; theragā. 676-678; netti. 5), tathā nibbāna-saddo katthaci visaye yathābhūtaparamatthavisayo upacāravuttisabbhāvato seyyathāpi sīha-saddo.

For what the Blessed One has spoken has an unperverted meaning, just as "All conditioned things are impermanent, all conditioned things are suffering, all phenomena are not-self," and similarly, the word Nibbāna, in certain contexts, refers to ultimate reality as it truly is, by way of metaphorical usage, just like the word "lion."

Quả thật, những gì Đức Thế Tôn đã thuyết giảng đều có ý nghĩa không sai lệch, như ‘‘Tất cả các hành là vô thường, tất cả các hành là khổ, tất cả các pháp là vô ngã’’; cũng như từ ‘‘sư tử’’ ở một số trường hợp có nghĩa ẩn dụ, thì từ ‘‘Niết Bàn’’ cũng vậy, ở một số trường hợp có đối tượng là tối thượng nghĩa như thật.

Atha vā attheva paramatthato asaṅkhatā dhātu itaratabbiparītavimuttisabhāvattā seyyathāpi ‘‘pathavīdhātu vedanā cā’’ti evamādīhi nayehi yuttitopi asaṅkhatāya dhātuyā paramatthato atthibhāvo veditabbo.

Or, there truly is an unconditioned element in the ultimate sense, because its nature is freedom from the opposite of that, just as "the earth element and feeling," and so on. In this way, by reasoning too, the existence of the unconditioned element in the ultimate sense should be understood.

Hoặc là, quả thật có pháp vô vi theo tối thượng nghĩa, vì nó có bản chất giải thoát khỏi những gì trái ngược với nó, như ‘‘địa giới, và thọ’’, v.v. Theo những phương pháp này, sự tồn tại của pháp vô vi theo tối thượng nghĩa phải được hiểu bằng lý luận.

1318

Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Abhidhamma-analysis is concluded.

Phần chú giải phân tích Vi Diệu Pháp đã hoàn tất.

1319

3. Pañhapucchakavaṇṇanā

3. Commentary on the Question-Answer Section

3. Chú giải phần vấn đáp

1320

168. Kiñcīti kiñci ārammaṇaṃ.

Kiñci means any object.

Kiñcī có nghĩa là bất kỳ đối tượng nào.

Ālambanatoti ārammaṇakaraṇato.

Ālambanato means by making it an object.

Ālambanato có nghĩa là vì làm đối tượng.

1321

Pañhapucchakavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Question-Answer Section is concluded.

Chú giải phần vấn đáp đã hoàn tất.

1322

Āyatanavibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Ayatana-analysis is concluded.

Chú giải phân tích Xứ đã hoàn tất.

1323

3. Dhātuvibhaṅgo

3. Dhātu-vibhaṅga (Analysis of Elements)

3. Phân tích Giới

1324

1. Suttantabhājanīyavaṇṇanā

1. Commentary on the Suttanta-analysis

1. Chú giải phần phân tích theo Kinh tạng

1325

172. Abhidhamme ca āgatāti imasmiṃ dhātuvibhaṅge abhidhammabhājanīyapañhapucchakesu, nikkhepakaṇḍadhammahadayavibhaṅgādīsu ca desanāruḷhā.

172. Abhidhamme ca āgatā: in this Dhātu-vibhaṅga, the teachings are included in the Abhidhamma-analysis, the question-answer sections, and in the Nikkhepakaṇḍa and Dhammasangaha-vibhaṅga, etc.

Abhidhamme ca āgatā có nghĩa là được đề cập trong phần phân tích Vi Diệu Pháp, phần vấn đáp, và trong các phần như Nikkhepakaṇḍa (phần tóm tắt), Dhammahadayavibhaṅga (phần phân tích tâm pháp), v.v., trong Dhātuvibhaṅga (phân tích Giới) này.

Yathā pana suttante abhidhamme ca āgatā khandhādayo suttante desitaniyāmena khandhavibhaṅgādīsu suttantabhājanīyavasena vibhattā, evamidhāpi cakkhudhātādayo suttantabhājanīyavasena vibhajitabbā siyuṃ.

Just as the aggregates (khandhādayo), which appear in the Suttanta and Abhidhamma, are analyzed in the Khandha-vibhaṅga, etc., according to the method taught in the Suttanta, so too, here the eye-element (cakkhudhātu) and others should be analyzed according to the Suttanta-analysis.

Tuy nhiên, cũng như các uẩn, v.v., được đề cập trong Kinh tạng và Vi Diệu Pháp, đã được phân tích trong các phần phân tích uẩn, v.v., theo phương pháp được thuyết giảng trong Kinh tạng; thì ở đây, các nhãn giới, v.v., cũng phải được phân tích theo phần phân tích Kinh tạng.

Tattha khandhādīnaṃ sabbasaṅgāhako abhidhammadesanāvisiṭṭho suttante āgato añño desetabbākāro natthīti te rūpakkhandhādivaseneva suttantabhājanīye desitā, dhātūnaṃ pana so atthīti te tiṇṇaṃ dhātuchakkānaṃ vasena idha desitāti dassento āha ‘‘suttantesveva…pe… vibhattanti veditabba’’nti.

Among these, there is no other distinctive mode of Abhidhamma teaching that embraces all aggregates and is found in the Suttanta, so they are taught in the Suttanta-analysis only in terms of the aggregates of form, etc. However, for the elements, such a mode exists, and so they are taught here in terms of the three groups of six elements (dhātuchakkānaṃ), thus showing this, it is said: "suttantesveva…pe… vibhattanti veditabbaṃ" (should be understood as analyzed in the Suttantas themselves…).

Trong đó, đối với các uẩn, v.v., không có cách thuyết giảng nào khác đặc biệt của Vi Diệu Pháp bao gồm tất cả mà được đề cập trong Kinh tạng, nên chúng được thuyết giảng trong phần phân tích Kinh tạng chỉ theo cách các sắc uẩn, v.v. Nhưng đối với các giới, thì có, nên chúng được thuyết giảng ở đây theo ba nhóm sáu giới, bày tỏ rằng: ‘‘chỉ trong các Kinh… v.v… phải được hiểu là đã được phân tích’’.

Tenāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘sabbā dhātuyo chahi chahi dhātūhi saṅkhipitvā’’ti.

Therefore, it is said in the Aṭṭhakathā: "All elements are summarized into six groups of six elements."

Do đó, trong Chú giải có nói: ‘‘Tất cả các giới được tóm tắt thành sáu sáu giới’’.

1326

Kathaṃ pana chasu chasu dhātūsu aṭṭhārasannaṃ dhātūnaṃ samavarodhoti?

How, then, is the inclusion of the eighteen elements within the six-six elements achieved?

Vậy thì, mười tám giới được bao gồm trong sáu sáu giới như thế nào?

Sabhāvanissayadvārārammaṇasampayogasāmaññato.

By way of self-nature, support, doors, objects, and concomitance.

Bằng cách chung về tự tánh, y cứ, cửa, đối tượng, và tương ưng.

Tattha paṭhamachakke tāva pathavītejovāyodhātuyo sabhāvato phoṭṭhabbadhātu.

Among these, in the first six, the earth, fire, and air elements are by nature the tangible element (phoṭṭhabbadhātu).

Trong nhóm sáu giới thứ nhất, địa giới, hỏa giới, phong giới, về tự tánh là xúc giới.

Āpodhātuākāsadhātuyo dhammadhātuekadeso.

The water element and space element are a part of the phenomena element (dhammadhātuekadeso).

Thủy giới, không giới là một phần của pháp giới.

Viññāṇadhātu sattaviññāṇadhātuyo.

The consciousness element comprises the seven consciousness elements.

Thức giới là bảy thức giới.

Catudhātuggahaṇena cettha tadāyattavuttikā nissayāpadesena, viññāṇadhātuyā dvārārammaṇabhāvena vā avasiṭṭhā rūpadhātuyo samavaruddhā, viññāṇadhātuggahaṇena taṃsampayogato dhammadhātuekadesoti evaṃ sabbadhātusamavarodho daṭṭhabbo.

By the inclusion of the four elements (catudhātu), the remaining material elements are included by way of dependence on them, by way of their serving as supports, or by the consciousness element serving as doors and objects. By the inclusion of the consciousness element, a part of the phenomena element is included by way of its concomitance. In this way, the inclusion of all elements should be understood.

Ở đây, bằng cách nắm giữ bốn giới (địa, hỏa, phong, thủy), các sắc giới còn lại được bao gồm theo cách y cứ phụ thuộc vào chúng, hoặc theo cách thức giới là cửa và đối tượng; bằng cách nắm giữ thức giới, một phần của pháp giới được bao gồm do tương ưng với nó. Như vậy, sự bao gồm tất cả các giới phải được hiểu.

Dutiye chapi dhātuyo sabhāvato, dhammāyatanekadeso, taṃsampayogato sattaviññāṇadhātuyo, yathārahaṃ tesaṃ nissayadvārārammaṇabhāvato avasiṭṭhadhātuyo samavaruddhā.

In the second six, all six elements are included by way of their self-nature, a part of the phenomena sense-base (dhammāyatanekadeso), the seven consciousness elements by way of their concomitance, and the remaining elements by way of their respective supports, doors, and objects.

Trong nhóm thứ hai, sáu giới cũng được bao gồm về tự tánh, một phần của pháp xứ, bảy thức giới do tương ưng với chúng, và các giới còn lại được bao gồm do chúng là y cứ, cửa, đối tượng tương ứng.

Tatiyachakkepi eseva nayo.

The same method applies to the third six.

Trong nhóm thứ ba cũng theo cách này.

Evamettha chasu chasu dhātūsu aṭṭhārasannaṃ dhātūnaṃ samavarodho daṭṭhabbo.

In this way, the inclusion of the eighteen elements within the six-six elements should be understood here.

Như vậy, ở đây, sự bao gồm mười tám giới trong sáu sáu giới phải được hiểu.

Tena vuttaṃ ‘‘sabbā dhātuyo chahi chahi dhātūhi saṅkhipitvā’’ti.

Therefore, it is said, "All elements are summarized into six groups of six elements."

Do đó, đã nói: ‘‘Tất cả các giới được tóm tắt thành sáu sáu giới’’.

1327

Suññoti attasuñño, tena sasabhāvatāya ca idha dhātuvohāroti āha ‘‘suññe sabhāvamatte niruḷho dhātusaddo’’ti.

Suñño means devoid of self (attasuñño). Therefore, because of its intrinsic nature, the term "dhātu" is used here, so it says: "suññe sabhāvamatte niruḷho dhātusaddo" (the word "dhātu" is established only in the sense of a self-nature devoid of self).

Suñño có nghĩa là không có ngã. Do đó, vì có tự tánh, nên ở đây có cách gọi là giới, vậy nên nói: ‘‘từ dhātu (giới) được dùng để chỉ bản chất trống rỗng’’.

Taṃtaṃbhūtavivittatā rūpapariyantova ākāsoti yehi vivitto, yesañca paricchedo, tehi asamphuṭṭhatā tesaṃ byāpakabhāve sati na hotīti āha ‘‘catūhi mahābhūtehi abyāpitabhāvo’’ti.

The non-pervasiveness by the four great elements implies that space is only the boundary of form, distinct from those elements, and is delimited by them. If space were pervasive of them, this would not be the case. So it says: "catūhi mahābhūtehi abyāpitabhāvo" (the state of not being pervaded by the four great elements).

Sự không bị bao trùm bởi bốn đại chủng là không gian, là giới hạn của sắc pháp, là cái mà các đại chủng không thể bao trùm, và là cái mà chúng phân định, thì sự không bị tiếp xúc bởi chúng sẽ không xảy ra nếu chúng có bản chất bao trùm. Do đó, nói: ‘‘sự không bị bao trùm bởi bốn đại chủng’’.

Paricchinnavuttīni hi bhūtānīti.

For the elements have a delimited existence.

Vì các đại chủng có sự tồn tại bị phân định.

1328

173. Avayavavinimutto samudāyo nāma koci natthīti purimatthaṃ asambhāvento ‘‘dve eva vā’’tiādinā samudāyena vinā dutiyatthamāha.

173. Since there is no such thing as a collection (samudāya) free from its components, not admitting the former meaning, he states the second meaning, which exists without a collection, with "dve eva vā" (or just two), etc.

173. Không cho rằng có bất kỳ tập hợp nào không tách rời khỏi các thành phần, nên bác bỏ ý nghĩa trước và nói ý nghĩa thứ hai bằng ‘‘hoặc là hai’’, v.v., mà không có tập hợp.

Paccattaṃ attani jātatanti pāṭipuggalikataṃ.

Paccattaṃ attani jātataṃ means individuality (pāṭipuggalikataṃ).

Paccattaṃ attani jātataṃ có nghĩa là cá nhân hóa.

1329

Pāṭiyekko koṭṭhāsoti vā lomādiitarakoṭṭhāsehi asammisso visuṃ eko pathavīkoṭṭhāsoti attho.

Pāṭiyekko koṭṭhāso means a distinct part, that is, a single earth-part, unmixed with other parts like hair, etc.

Pāṭiyekko koṭṭhāso có nghĩa là một phần riêng biệt, tức là một phần đất riêng biệt không lẫn lộn với các phần khác như lông, v.v.

1330

Payoganti bhāvanāpayogaṃ.

Payogaṃ means the application of development (bhāvanāpayogaṃ).

Payogaṃ có nghĩa là sự thực hành tu tập.

Vīriyanti bhāvanānipphādakaṃ ussāhaṃ.

Vīriyaṃ means the energy (ussāhaṃ) that accomplishes development.

Vīriyaṃ có nghĩa là sự tinh tấn, nỗ lực tạo ra sự tu tập.

Āyūhananti tādisaṃ cetanaṃ.

Āyūhanaṃ means such volition (cetanā).

Āyūhanaṃ có nghĩa là tác ý như vậy.

1331

Dhātupaṭikkūlavaṇṇamanasikārānanti dhātumanasikārapaṭikkūlamanasikāravaṇṇamanasikārānaṃ.

Dhātupaṭikkūlavaṇṇamanasikārānaṃ means of the attention to elements, the attention to repulsiveness, and the attention to colors.

Dhātupaṭikkūlavaṇṇamanasikārānaṃ có nghĩa là tác ý về giới, tác ý về sự ghê tởm, tác ý về màu sắc.

Abyāpāratāyāti ‘‘ahametaṃ nipphādemi, mama esā nipphādanā’’ti cetanārahitatāya.

Abyāpāratāya means being without the volition (cetanārahitatāya) of "I produce this, this production is mine."

Abyāpāratāyā có nghĩa là không có tác ý ‘‘tôi tạo ra cái này, đây là sự tạo ra của tôi’’.

Karontīti ābhogapaccavekkhaṇāni uppādenti.

Karontī means they produce reflections of consideration (ābhogapaccavekkhaṇāni uppādenti).

Karontī có nghĩa là phát sinh sự chú ý và quán xét.

1332

Lakkhaṇavasenāti sabhāvavasena.

Lakkhaṇavasena means by way of characteristic (sabhāvavasena).

Lakkhaṇavasena có nghĩa là theo tự tánh.

So pana yasmā pathavīdhātuyā kakkhaḷakharatā hotīti āha ‘‘kakkhaḷaṃ kharigatantiādivacanaṃ sandhāya vutta’’nti.

He said this because the earth element has hardness and roughness, referencing the statement beginning "hardness, coarseness," and so on.

Và vì địa giới có tính chất cứng rắn và thô ráp, nên nói: ‘‘đã được nói dựa trên câu nói ‘cứng rắn và thô ráp’, v.v.’’.

1333

Vekantakaṃ nāma sabbalohacchedanasamatthaṃ lohaṃ.

Vekantaka is a metal capable of cutting all other metals.

Vekantakaṃ là loại kim loại có khả năng cắt tất cả các loại kim loại khác.

Tathā hi taṃ vikantati chindatīti vikantaṃ, vikantameva vekantakanti vuccati.

For indeed, because it cuts and cleaves, it is called vikanta, and vikanta itself is called vekantaka.

Thật vậy, nó cắt, chặt, nên gọi là vikantaṃ, và vikantaṃ được gọi là vekantakaṃ.

Lohasadisanti lohākāraṃ lohamalaṃ viya ghanasahitaṃ hutvā tiṭṭhati.

Lohasadisa (metal-like) means it exists as a dense substance, like metal dross in the form of metal.

Lohasadisaṃ có nghĩa là giống như kim loại, tồn tại dưới dạng cục đặc như cặn kim loại.

Tāpetvā tāḷitaṃ pana chinnaṃ chinnaṃ hutvā visarati, mudu maṭṭhaṃ kammaniyaṃ vā na hoti, tena ‘‘lohavijātī’’ti vuccatīti.

But when heated and struck, it scatters into pieces; it is not soft, smooth, or workable, hence it is called ‘lohavijātī’ (a degenerate metal).

Nhưng khi được nung nóng và đập, nó sẽ vỡ ra từng mảnh, không mềm, không mịn, không dễ uốn nắn, do đó được gọi là ‘‘lohavijātī’’ (kim loại dị loại).

Tiputambādīhīti tiputambe missetvā kataṃ kaṃsalohaṃ, sīsatambe missetvā kataṃ vaṭṭalohaṃ, jasadatambe missetvā kataṃ ārakūṭaṃ.

Tiputambādīhi (by tin and copper, etc.): Kaṃsalohaṃ (bell-metal) is made by mixing tin with copper; vaṭṭalohaṃ (pewter/lead-alloy) is made by mixing lead with copper; ārakūṭaṃ (brass) is made by mixing zinc with copper.

Tiputambādīhi có nghĩa là kaṃsalohaṃ (hợp kim đồng) được làm bằng cách trộn thiếc và đồng, vaṭṭalohaṃ (hợp kim chì) được làm bằng cách trộn chì và đồng, ārakūṭaṃ (thau) được làm bằng cách trộn kẽm và đồng.

Yaṃ pana kevalaṃ jasadadhātuviniggataṃ, yaṃ ‘‘pittala’’ntipi vadanti, taṃ idha nādhippetaṃ, yathāvuttamissakameva pana gahetvā ‘‘kittima’’nti vuttaṃ.

However, that which is produced solely from the zinc element, which they also call "pittala" (brass), is not intended here. Rather, it is the aforementioned mixture that is taken and called "kittima" (artificial).

Tuy nhiên, cái chỉ được làm từ hợp kim kẽm, mà người ta cũng gọi là ‘đồng thau’ (pittala), thì không được đề cập ở đây. Thay vào đó, chỉ lấy cái hỗn hợp như đã nói ở trên mà gọi là ‘nhân tạo’ (kittima).

1334

Nidassanamattanti muttānaṃ jātito anekabhedattā vuttaṃ.

Nidassanamattaṃ (merely an example) is stated because pearls are of many kinds by birth.

 Chỉ là ví dụ (nidassanamatta) được nói đến vì ngọc trai có nhiều loại khác nhau về nguồn gốc.

Tathā hi hatthikumbhaṃ varāhadāṭhaṃ bhujaṅgasīsaṃ valāhakūṭaṃ veṇupabbaṃ macchasiro saṅkho sippīti aṭṭha muttāyoniyo.

Indeed, there are eight sources of pearls: elephant's temple, boar's tusk, serpent's head, thundercloud, bamboo knot, fish's head, conch shell, and oyster.

Cụ thể, có tám nguồn gốc của ngọc trai: đầu voi, răng heo rừng, đầu rắn, đỉnh mây, đốt tre, đầu cá, vỏ ốc xà cừ (saṅkha) và vỏ sò (sippī).

Tattha hatthikumbhajā pītavaṇṇā pabhāhīnā.

Among these, those born from an elephant's temple are yellow and dull.

Trong đó, loại sinh từ đầu voi (hatthikumbhajā) có màu vàng, không có ánh sáng.

Varāhadāṭhajā varāhadāṭhavaṇṇāva.

Those born from a boar's tusk are of the same color as a boar's tusk.

Loại sinh từ răng heo rừng (varāhadāṭhajā) có màu giống răng heo rừng.

Bhujaṅgasīsajā nīlādivaṇṇā suvisuddhā, vaṭṭalā ca.

Those born from a serpent's head are blue and other colors, very pure, and round.

Loại sinh từ đầu rắn (bhujaṅgasīsajā) có màu xanh lam và các màu khác, rất tinh khiết và tròn.

Valāhakajā bhāsurā dubbibhāgarūpā rattibhāge andhakāraṃ vidhamantā tiṭṭhanti, devūpabhogā eva honti.

Those born from a thundercloud are brilliant, indistinct in form, and remain dispelling darkness at night; they are for divine enjoyment.

Loại sinh từ mây (valāhakajā) thì sáng chói, hình dạng khó phân biệt, chúng tồn tại xua tan bóng tối vào ban đêm, và chỉ dành cho chư thiên sử dụng.

Veṇupabbajā kāraphalasamānavaṇṇā, na bhāsurā, te ca veḷavo amanussagocare eva padese jāyanti.

Those born from a bamboo knot are similar in color to kāra fruit, not brilliant; and these bamboos grow only in places frequented by non-humans.

Loại sinh từ đốt tre (veṇupabbajā) có màu giống quả cà na, không sáng chói, và những cây tre đó chỉ mọc ở những nơi mà phi nhân sinh sống.

Macchasīsajā pāṭhīnapiṭṭhisamānavaṇṇā, vaṭṭalā, laghavo ca honti pabhāvihīnā, te ca macchā samuddamajjheyeva jāyanti.

Those born from a fish's head are similar in color to the back of a pāṭhīna fish, round, light, and dull; and these fish are born only in the middle of the ocean.

Loại sinh từ đầu cá (macchasīsajā) có màu giống lưng cá lóc (pāṭhīna), tròn, nhẹ và không có ánh sáng; và những con cá đó chỉ sinh sống giữa biển.

Saṅkhajā saṅkhoracchavivaṇṇā, kolappamāṇāpi honti pabhāvihīnāva.

Those born from a conch shell are the color of a conch's skin, can be the size of a jujube fruit, and are dull.

Loại sinh từ ốc xà cừ (saṅkhajā) có màu vỏ ốc xà cừ, có thể lớn bằng quả táo (kola), nhưng không có ánh sáng.

Sippijā pana pabhāvisesayuttāva honti nānāsaṇṭhānā.

Those born from an oyster, however, possess special brilliance and have various shapes.

Còn loại sinh từ sò (sippijā) thì có ánh sáng đặc biệt và nhiều hình dạng khác nhau.

Evaṃ jātito aṭṭhavidhāsu muttāsu yā macchasaṅkhasippijā, tā sāmuddikā.

Thus, among the eight kinds of pearls by birth, those born from fish, conch, and oyster are oceanic.

Như vậy, trong tám loại ngọc trai về nguồn gốc, loại sinh từ cá, ốc xà cừ và sò là ngọc trai biển.

Bhujaṅgajāpi kāci sāmuddikāti vadanti, itarā asāmuddikā.

Some say that certain pearls born from serpents are also oceanic; the others are non-oceanic.

Một số người nói rằng loại sinh từ rắn cũng là ngọc trai biển; các loại khác là ngọc trai không phải từ biển.

Tena vuttaṃ ‘‘sāmuddikamuttāti nidassanamattametaṃ, sabbāpi pana muttā muttā evā’’ti.

Therefore, it is said: ‘‘oceanic pearls’ is merely an example; but all pearls are pearls.’’

Vì vậy, đã nói: ‘‘Ngọc trai biển chỉ là một ví dụ, nhưng tất cả ngọc trai đều là ngọc trai’’.

Bahulato vā aṭṭhakathāyaṃ etaṃ vuttaṃ ‘‘muttāti sāmuddikamuttā’’ti.

Or, it is predominantly stated in the commentary, "pearls means oceanic pearls."

Hoặc, điều này được nói trong Chú giải theo nghĩa phổ biến: ‘‘Ngọc trai là ngọc trai biển’’.

Bahulañhi loke sāmuddikāva muttā dissanti.

For indeed, oceanic pearls are mostly seen in the world.

Vì phần lớn ngọc trai biển được nhìn thấy trên thế gian.

Tatthāpi sippijāva, itarā kadāci kācīti.

And among those, mostly from oysters; the others are only occasionally found.

Trong số đó, phần lớn là ngọc trai từ sò, các loại khác thì thỉnh thoảng mới có.

1335

174. Idha natthi niyamo kevalaṃ dravabhāvasseva adhippetattā.

174. Here there is no fixed rule, as only the substance (dravabhāva) is intended.

174. Ở đây không có quy tắc, vì chỉ có trạng thái vật chất (dravabhāva) là được đề cập.

1336

175. Nisitabhāvenāti santāpanādivasappavattena tikhiṇabhāvena.

175. Nisitabhāvena (by its sharpness) means by its keenness brought about by heating, etc.

175. Do tính sắc bén (nisitabhāvena), tức là do tính sắc bén phát sinh từ sự nung nóng, v.v.

Usmākārañhi nisānaṃ idha nisitabhāvo.

The state of heat, a whetting, is here its sharpness.

Ở đây, tính sắc bén là trạng thái nóng của sự mài giũa.

Pākatikoti sābhāviko kāyusmāti adhippeto.

Pākatiko (natural) is intended to mean the innate bodily heat.

Tự nhiên (pākatiko) có nghĩa là nhiệt độ cơ thể tự nhiên.

Sadāti sabbakālaṃ yāva jīvitindriyaṃ pavattati.

Sadā (always) means at all times, as long as the life faculty continues.

Luôn luôn (sadā) tức là mọi lúc, chừng nào sinh mạng (jīvitindriya) còn tiếp diễn.

Petaggi nijjhāmataṇhikapetaggi.

Petaggi (ghost-fire) refers to the scorching, thirst-generating ghost-fire.

Lửa của ngạ quỷ (petaggi) là lửa của ngạ quỷ (nijjhāmataṇhika petaggi).

Idhāti bāhiratejodhātukathāyaṃ.

Idha (here) means in the discussion of the external fire element.

Ở đây (idha) là trong phần nói về lửa giới bên ngoài.

1337

176. Vāyanaṃ bījanaṃ, taṃ pana thāmasā pavattīti āha ‘‘savegagamanavasenā’’ti.

176. Vāyanaṃ (fanning) is blowing, and since that proceeds with force, it is said: ‘‘by means of swift movement.’’

176. Vẫy (vāyanaṃ) là quạt, và điều đó diễn ra mạnh mẽ, nên nói ‘‘do sự chuyển động mạnh mẽ (savegagamanavasenā)’’.

Samudīraṇaṃ allaparisosanaṃ, bhūtasaṅghātassa desantaruppattihetubhāvo vā.

Samudīraṇaṃ (stirring up) is the drying of moisture, or the state of being a cause for the origination of the elemental aggregates in another place.

Làm khô (samudīraṇaṃ) là làm khô ráo; hoặc là nguyên nhân khiến các yếu tố vật chất (bhūtasaṅghāta) sinh khởi ở một nơi khác.

1338

177. Bhitticchiddādivasena labbhamānaṃ ajaṭākāsaṃ nissāyeva paricchedākāsassa parikammakaraṇanti āha ‘‘ajaṭākāsassa ca kathitata’’nti.

177. He states ‘‘and because non-obstructed space is mentioned’’ because the preparation of delimited space relies solely on non-obstructed space obtainable through a wall-opening, etc.

177. Việc tạo ra không gian giới hạn (paricchedākāsa) dựa vào không gian không bị cản trở (ajaṭākāsa) có được qua các lỗ hổng trên tường, v.v., nên nói ‘‘và việc nói về không gian không bị cản trở (ajaṭākāsassa ca kathitata)’’.

1339

179. Sukhadukkhaphoṭṭhabbasamuṭṭhāpanapaccayabhāvenāti iṭṭhāniṭṭhaphoṭṭhabbānaṃ nibbattakabhūtena paccayabhāvena.

179. Sukhadukkhaphoṭṭhabbasamuṭṭhāpanapaccayabhāvena (by being the condition for the arousal of pleasant and painful tangibles) means by being the generating condition for desirable and undesirable tangibles.

179. Do là yếu tố duyên sinh ra xúc lạc và khổ (sukhadukkhaphoṭṭhabbasamuṭṭhāpanapaccayabhāvenā) tức là do là yếu tố duyên sinh ra các xúc đáng ưa và không đáng ưa.

Kassa pana so paccayabhāvoti āha ‘‘sarīraṭṭhakautussā’’ti.

And for whom is it such a condition? He says: ‘‘sarīraṭṭhakautussā’’ (for the heat dwelling in the body).

Vậy yếu tố duyên đó là của ai? Nên nói ‘‘của nhiệt độ tự nhiên trong thân (sarīraṭṭhakautussā)’’.

Paccayabhāvenāti ca hetumhi karaṇavacanaṃ.

And paccayabhāvena (by being a condition) is the instrumental case in the sense of cause.

Và do là yếu tố duyên (paccayabhāvenā) là cách nói chỉ nguyên nhân.

Tena hi kāraṇabhūtena sukhadukkhaphoṭṭhabbānaṃ yathāvuttasamatthatā hotīti.

For by it, as the cause, there is the aforementioned capacity for pleasant and painful tangibles.

Vì nhờ nguyên nhân đó mà các xúc lạc và khổ có khả năng như đã nói.

‘‘Tathevā’’ti iminā ‘‘yathābalaṃ sarīrekadesasakalasarīra’’nti idaṃ anukaḍḍhati.

By ‘‘tathevā’’ (in the same way), it draws in the phrase ‘‘to the extent of its strength, to a part of the body or the whole body.’’

‘‘Cũng vậy (tathevā)’’ kéo theo câu ‘‘tùy theo sức mạnh, một phần thân hoặc toàn bộ thân’’.

Evanti attano phalūpacārasiddhena pharaṇappakārena.

Evaṃ (thus) means by the manner of pervading, which is established by the manifestation of its result.

Như vậy (evaṃ) là theo cách lan tỏa được thiết lập bởi sự biểu hiện của quả của nó.

Etesanti sukhādīnaṃ.

Etesaṃ (of these) means of pleasantness, etc.

Của những điều này (etesan) tức là của lạc, v.v.

‘‘Oḷārikappavatti eva vā pharaṇa’’nti iminā nirupacāraṃ etesaṃ pharaṇaṭṭhaṃ dasseti.

By ‘‘or its pervasion is merely a gross manifestation’’, it shows their pervasion in an unfigurative sense.

Với câu ‘‘hoặc sự lan tỏa chỉ là sự biểu hiện thô thiển (oḷārikappavatti eva vā pharaṇa)’’ thể hiện ý nghĩa lan tỏa của chúng một cách trực tiếp.

Ubhayavatoti sukhadukkhavato, somanassadomanassavato ca, pharaṇāpharaṇaṭṭhānavato vā.

Ubhayavato (possessing both) means possessing pleasure and pain, and possessing joy and sorrow, or possessing places of pervasion and non-pervasion.

Của cả hai (ubhayavato) tức là của lạc và khổ, của hỷ và ưu, hoặc của nơi lan tỏa và không lan tỏa.

1340

181. Ettha vuttaṃ saṅkappanti etasmiṃ ‘‘saṅkappo kāmo’’tiādike (mahāni. 1; cūḷani. ajitamāṇavapucchāniddesa 8) niddesapadese vuttaṃ saṅkappaṃ.

181. Etaṃ vuttaṃ saṅkappaṃ (this intention mentioned) refers to the intention mentioned in this passage beginning ‘‘intention is craving’’ and so on.

181. Tư duy (saṅkappa) được nói ở đây (ettha vuttaṃ saṅkappaṃ) là tư duy được nói trong phần giải thích ‘‘tư duy là dục’’ (saṅkappo kāmo) và các câu tương tự (mahāni. 1; cūḷani. ajitamāṇavapucchāniddesa 8).

Tattha hi kilesakāmova ‘‘saṅkapparāgo purisassa kāmo’’tiādīsu (a. ni. 6.63; kathā. 513) viya.

For there, as in ‘‘the intention-passion of a person is craving’’ and so on, it is merely defiling craving.

Ở đó, dục phiền não (kilesakāma) được nói đến, như trong ‘‘dục ái tư duy là dục của người (saṅkapparāgo purisassa kāmo)’’ và các câu tương tự (a. ni. 6.63; kathā. 513).

Vatthukāmassa tathā tathā saṅkappanato parikappanato ‘‘saṅkappo’’ti vutto, na vitakkoti ayamettha attho vutto.

The meaning here is stated thus: because of such and such intention and deliberation regarding the objective craving, it is called ‘‘saṅkappa’’ (intention), not vitakka (initial application).

Dục cảnh (vatthukāma) được gọi là ‘‘tư duy (saṅkappo)’’ vì nó được tư duy và suy xét theo nhiều cách khác nhau, chứ không phải là tầm (vitakka) – đây là ý nghĩa được nói ở đây.

Ṭīkāyaṃ pana vitakkavasena atthaṃ dassetuṃ ‘‘sopi hī’’tiādi vuttaṃ.

However, in the sub-commentary, to show the meaning in terms of vitakka, ‘‘sopi hī’’ (for that too) and so on, is stated.

Tuy nhiên, trong Chú giải phụ (ṭīkā), để giải thích ý nghĩa theo tầm, đã nói ‘‘vì nó cũng (sopi hī)’’ và các câu tương tự.

Tatrāpi purimo evattho adhippetoti ce, sampiṇḍanattho pi-saddo niratthako siyā, ‘‘kilesasanthavasambhavato’’ti ca na vattabbaṃ siyā, parato ca ‘‘byāpādavacanena byāpādavitakkaṃ dassetī’’ti vakkhati.

If it is the former meaning that is intended there too, then the inclusive particle ‘pi’ would be meaningless, and ‘‘kilesasanthavasambhavato’’ (from the arising of defilement and familiarity) would not need to be said, and later it will state: ‘‘by the word ‘ill-will,’ it shows the thought of ill-will.’’

Nếu ý nghĩa ban đầu cũng được ngụ ý ở đó, thì từ pi (cũng) trong nghĩa tổng hợp sẽ trở nên vô nghĩa, và không cần phải nói ‘‘kilesasanthavasambhavato’’ (do sự liên hệ và phát sinh của phiền não), và sau đó cũng sẽ nói ‘‘với lời nói về sân hận (byāpādavacana) thể hiện tầm sân hận (byāpādavitakka)’’.

Kilesakāmo vibhatto kilesasampayuttattāti adhippāyo.

Kilesakāmo vibhatto (defiling craving is divided); the intention is that it is associated with defilements.

Dục phiền não được phân loại (kilesakāmo vibhatto) có nghĩa là nó liên hệ với phiền não.

Kāmapaṭibaddhāti ettha kāma-saddena vatthukāmāpi saṅgahitāti daṭṭhabbā.

In Kāmapaṭibaddhā (bound to craving), it should be understood that objective craving is also included by the word kāma.

Trong câu liên quan đến dục (kāmapaṭibaddhā), cần hiểu rằng từ dục (kāma) cũng bao gồm dục cảnh (vatthukāma).

1341

182. Ubhayattha uppannoti sattesu, saṅkhāresūti ubhayattha uppanno, sattākāro, saṅkhārākāroti vā ārammaṇassa ubhayākāraggahaṇavasena uppanno.

182. Ubhayattha uppanno (arisen in both) means arisen in both beings and formations, or arisen due to grasping the object in both aspects as pertaining to beings and pertaining to formations.

182. Phát sinh ở cả hai nơi (ubhayattha uppanno) có nghĩa là phát sinh ở cả hai nơi: chúng sinh (sattesu) và hành (saṅkhāresu); hoặc phát sinh theo cách nắm giữ cả hai khía cạnh của đối tượng: khía cạnh chúng sinh và khía cạnh hành.

Kammapathaviseso, kammapathavināsako ca kammapathabhedoti dassetuṃ ‘‘abhijjhāsaṃyogenā’’tiādi vuttaṃ.

To show that it is a particular path of action and also a destroyer of the path of action, ‘‘abhijjhāsaṃyogenā’’ (by combination with covetousness) and so on, is stated.

Để chỉ ra rằng đó là một loại nghiệp đạo (kammapathavisesa) và là sự hủy hoại nghiệp đạo (kammapathavināsaka), đã nói ‘‘do sự kết hợp với tham lam (abhijjhāsaṃyogenā)’’ và các câu tương tự.

Tathā vihiṃsāya vihiṃsāvitakkaṃ dassetīti yojanā.

Thus, the construction is: "by harmfulness, it shows the thought of harmfulness."

Cũng vậy, câu nói này nhằm chỉ ra tầm hại người (vihiṃsāvitakka) trong sự hại người (vihiṃsāya).

Vihiṃsāyāti ca vihiṃsāvacanenāti attho.

And vihiṃsāya (by harmfulness) means by the word ‘harmfulness.’

Và trong sự hại người (vihiṃsāya) có nghĩa là bằng lời nói về sự hại người.

Yathāsambhavaṃ pāṇātipātādivasenāti ādi-saddena adinnādānamusāvādapesuññapharusavācāsamphappalāpe saṅgaṇhāti.

Yathāsambhavaṃ pāṇātipātādivasena (as is possible, by way of taking life, etc.): the word ādi (etc.) includes taking what is not given, false speech, slanderous speech, harsh speech, and frivolous talk.

Tùy theo sự khả dĩ, do sự sát sinh, v.v. (yathāsambhavaṃ pāṇātipātādivasenā), từ v.v. (ādi) bao gồm trộm cắp, nói dối, nói hai lưỡi, nói lời thô tục và nói lời vô ích.

Sabba…pe… saṅgāhakehi kāmanekkhammadhātūhi.

Sabba…pe… saṅgāhakehi (by all… etc… including) means by the elements of sensual desire and renunciation.

Bởi tất cả…v.v… những yếu tố bao gồm (sabba…pe… saṅgāhakehi) là bởi các yếu tố dục (kāmadhātu) và xuất ly (nekkhammadhātu).

Dve dveti byāpādavihiṃsādhātuyo, abyāpādaavihiṃsādhātuyo ca.

Dve dve (two by two) refers to the elements of ill-will and harmfulness, and the elements of non-ill-will and non-harmfulness.

Hai hai (dve dve) là các yếu tố sân hận (byāpādadhātu) và hại người (vihiṃsādhātu), và các yếu tố không sân hận (abyāpādadhātu) và không hại người (avihiṃsādhātu).

‘‘Etthāti panā’’tiādinā saṃkilesavodānānaṃ saṅkarabhāvassa aniṭṭhāpajjanassa ca dassanena purimaṃyeva atthaṃ byatirekamukhena sampādeti.

By ‘‘Etthāti panā’’ (but here) and so on, by showing the intermingling of defilement and purification, and the undesired consequence, he establishes the previous meaning by way of contrast.

Với câu ‘‘và ở đây (etthāti panā)’’ và các câu tương tự, bằng cách chỉ ra trạng thái hỗn tạp của sự ô nhiễm và sự thanh tịnh, và việc không mong muốn bị ảnh hưởng, nó hoàn thành ý nghĩa trước đó theo cách phủ định.

1342

Suttantabhājanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Suttanta-Bhājanīya is concluded.

Phần giải thích về phân tích theo Kinh tạng đã hoàn tất.

1343

2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā

2. Commentary on the Abhidhamma-Bhājanīya

2. Giải thích về phân tích theo Vi Diệu Pháp

1344

183. Āveṇikattho atisayattho ca visesasaddo hotīti tadubhayaṃ dassetuṃ ‘‘puggalantarāsādhāraṇaṃ, nīlādisabbarūpasādhāraṇañcā’’ti vuttaṃ.

183. An exclusive meaning and an excellent meaning are expressed by the word visesa (particularity/distinction); to show both of these, it is said: ‘‘not common to other individuals, and common to all rūpas such as blue.’’

183. Để chỉ ra rằng từ ‘‘đặc biệt (visesa)’’ có nghĩa là độc đáo (āveṇika) và vượt trội (atisaya), đã nói ‘‘không phổ biến đối với những người khác (puggalantarāsādhāraṇaṃ) và phổ biến đối với tất cả các sắc như xanh, v.v. (nīlādisabbarūpasādhāraṇañcā)’’.

Asādhāraṇakāraṇenāpi hi niddeso hoti yathā ‘‘bherisaddo, yavaṅkuro’’ti.

For indeed, a designation also occurs by reason of an uncommon cause, just as in ‘‘the sound of a drum, a barley sprout.’’

Sự chỉ định cũng được thực hiện bởi một nguyên nhân không phổ biến, như ‘‘âm thanh trống, mầm lúa mạch’’.

Atisayakāraṇenapi yathā ‘‘atītānāgatapaccuppannānaṃ kammasamādānānaṃ ṭhānaso hetuso vipākaṃ yathābhūtaṃ pajānātī’’ti (kathā. 355; paṭi. ma. 2.44).

Also on account of an extraordinary cause, just as: ‘He knows, as it really is, the basis, the cause, and the result of past, future, and present volitional actions.’

Và cũng bởi một nguyên nhân vượt trội, như ‘‘biết rõ như thật quả báo của các nghiệp đã tích lũy trong quá khứ, hiện tại và vị lai, theo đúng nguyên nhân và vị trí của chúng’’ (kathā. 355; paṭi. ma. 2.44).

Dhātuattho evāti ‘‘dhātu’’iti imassa dhātusaddasseva attho.

Dhātuattho eva means the meaning of this word “dhātu” itself.

Chỉ là ý nghĩa của yếu tố (dhātuattho evā) là ý nghĩa của chính từ ‘‘dhātu’’ này.

Dhātuvacanīyo hi attho upasaggena jotīyati.

For the meaning to be expressed by the dhātu is indeed illuminated by the prefix.

Ý nghĩa được diễn đạt bởi ‘‘dhātu’’ được làm rõ bởi tiền tố.

1345

Purimena asadiso vidhānadhāraṇatthānaṃ pākaṭo bhedoti.

Purimena asadiso means there is a clear distinction in the meanings of arrangement and holding.

Không giống như trước (purimena asadiso) là sự khác biệt rõ ràng về ý nghĩa của sự sắp đặt và duy trì.

Visabhāgalakkhaṇā visadisasabhāvā avayavā bhāgā, tesu.

Visabhāgalakkhaṇā means dissimilar natures, and avayavā means parts, in them.

Các bộ phận (avayavā) có tính chất không đồng nhất (visadisasabhāvā) là các phần, trong đó.

1346

Yathāsambhavanti kiriyāmanodhātu upanissayakoṭiyā, vipākamanodhātu vipākamanoviññāṇassa anantarādināpi, itarassa sabbāpi upanissayakoṭiyāva.

Yathāsambhavaṃ means that the functional mind-element (kiriyāmanodhātu) is in the category of decisive support, the resultant mind-element (vipākamanodhātu) is for resultant mind-consciousness (vipākamanoviññāṇa) also by way of contiguity (anantara) etc., and for the others, all are in the category of decisive support.

Tùy theo sự khả dĩ (yathāsambhavaṃ): tâm giới hành vi (kiriyāmanodhātu) ở phương diện y duyên (upanissayakoṭiyā), tâm giới quả báo (vipākamanodhātu) cũng ở phương diện liên tục (anantarādināpi) của tâm thức ý quả báo (vipākamanoviññāṇa), còn các tâm giới khác thì tất cả đều ở phương diện y duyên.

Dhammadhātu pana vedanādikā sahajātā sahajātādinā, asahajātā anantarādinā, upanissayena ārammaṇādinā ca manoviññāṇassa paccayoti evaṃ manodhātudhammadhātūnaṃ manoviññāṇassa hetubhāvo yathāsambhavaṃ yojetabbo.

But the dhamma-element (dhammadhātu), such as feeling (vedanā) etc., if co-arisen (sahajāta), is by way of co-arising etc.; if not co-arisen (asahajāta), it is by way of contiguity etc.; and also by way of decisive support and object etc., it is a condition for mind-consciousness. Thus, the conditionality of the mind-element and dhamma-element for mind-consciousness should be connected as far as is fitting.

Còn pháp giới (dhammadhātu), như thọ, v.v., là đồng sinh (sahajāta) theo cách đồng sinh, v.v.; là không đồng sinh (asahajāta) theo cách vô gián (anantara), v.v.; và là duyên cho ý thức giới (manoviññāṇadhātu) theo cách y chỉ mạnh (upanissaya) theo cách đối tượng (ārammaṇa), v.v. Như vậy, tính cách nhân của ý giới (manodhātu) và pháp giới (dhammadhātu) đối với ý thức giới (manoviññāṇadhātu) phải được phối hợp tùy theo sự tương ứng.

Dvārabhūtamanopi sutte ‘‘manodhātū’’ti vuccatīti āha ‘‘dvārabhūtamanovasena vā’’ti.

He says that even the mind functioning as a door (dvārabhūtamanopi) is called “manodhātu” in the suttas, “or by way of the mind functioning as a door.”

Ngay cả ý là cửa (dvāra) cũng được gọi là “ý giới” (manodhātu) trong kinh, do đó (người ta) nói “hoặc theo nghĩa ý là cửa”.

Tassā manodhātuyā manoviññāṇassa hetubhāvo yathāsambhavaṃ yojetabboti sambandho.

The connection is: the conditionality of that mind-element (manodhātu) for mind-consciousness (manoviññāṇa) should be connected as far as is fitting.

Tính cách nhân của ý giới đó đối với ý thức giới (manoviññāṇadhātu) phải được phối hợp tùy theo sự tương ứng, đó là mối liên hệ.

1347

Purimanayenāti visesanaṃ dutiyanayassa hīnattikavaseneva vibhattattā.

Purimanayena (by the former method) is a qualification, as the second method is classified solely by way of the inferior triple classification (hīnattika).

Theo cách trước là từ đặc biệt vì cách thứ hai được phân biệt theo nghĩa ba yếu tố thấp kém.

Nānādhātūnañca cakkhudhātuādīnanti sambandho.

And the connection is: of the various elements, such as the eye-element (cakkhudhātu) etc.

Và các giới khác nhau như nhãn giới (cakkhudhātu), v.v., đó là mối liên hệ.

1348

Na hi dve manoviññāṇadhātuyo santi aṭṭhārasadhātuvibhāgadassaneti adhippāyo.

For there are not two mind-consciousness elements; this is the intention shown in the division of the eighteen elements.

Ý nghĩa là không có hai ý thức giới (manoviññāṇadhātu) trong sự trình bày phân loại mười tám giới (dhātu).

Khandhāyatanadhātindriyānaṃyeva vasena saṅkhepādivibhāgadassanaṃ tesaṃ bahulaṃ pariññeyyadhammasaṅgaṇhanato.

The showing of the classification into abridged (saṅkhepa) etc., by way of aggregates (khandhā), sense-bases (āyatanā), elements (dhātū), and faculties (indriyā) alone, is because they encompass many phenomena to be thoroughly understood.

Sự trình bày phân loại tóm tắt, v.v., chỉ dựa trên uẩn (khandha), xứ (āyatana), giới (dhātu) và quyền (indriya) vì chúng bao gồm phần lớn các pháp cần được liễu tri.

Saccadesanā pana atisaṃkhittabhāvatoyevettha bahikatā.

The teaching of the truths (saccadesanā), however, is excluded here due to its exceedingly abridged nature.

Còn sự thuyết giảng về chân đế (sacca) thì bị loại trừ ở đây vì tính chất quá tóm tắt của nó.

1349

Nijjīvassātiādi visesato sattasuññatādīpanatthā dhātudesanāti katvā vuttaṃ.

Nijjīvassātiādi (of the lifeless etc.) is stated because the teaching of elements is specifically for revealing the emptiness of living beings (sattasuññatā).

Không có chúng sinh (nijjīvassa), v.v., được nói để đặc biệt làm rõ sự vô ngã (sattasuññatā) của sự thuyết giảng về giới (dhātu).

Purimanayo aññesampi kamavuttīnaṃ dhātūnaṃ sambhavatīti adhippāyena vuttoti ‘‘manodhātuyeva vā’’tiādinā dutiyanayo vutto.

The former method is stated with the intention that it can apply to other elements that occur sequentially, and so the second method is stated with “or only the mind-element” etc.

Cách trước được nói với ý nghĩa rằng nó có thể áp dụng cho các giới khác phát sinh theo thứ tự, do đó cách thứ hai được nói với “chỉ là ý giới” (manodhātuyeva vā), v.v.

Tattha avijjamānepi purecarānucarabhāveti purecarānucarābhisandhiyā abhāvepi kevalaṃ anantarapubbakālaanantarāparakālatāya manodhātu purecarānucarā viya daṭṭhabbāti vuttā.

There, avijjamānepi purecarānucarabhāve (even in the absence of a preceding or following state) means that even in the absence of the intention of "preceding" or "following," the mind-element is merely seen as preceding or following due to being immediately earlier or immediately later in time.

Trong đó, ngay cả khi không có trạng thái đi trước hay đi sau (avijjamānepi purecarānucarabhāve), có nghĩa là ngay cả khi không có ý định đi trước hay đi sau, ý giới (manodhātu) được xem như đi trước và đi sau chỉ vì nó phát sinh ngay trước và ngay sau.

1350

‘‘Aññaṃ aggahetvā pavattituṃ asamatthatāyā’’ti etena viññāṇassa ekantasārammaṇatādassanena ‘‘ārammaṇena vinā sayameva nīlādiābhāsaṃ cittaṃ pavattatī’’ti evaṃ pavattitaṃ viññāṇavādaṃ paṭisedheti.

By “the inability to arise without grasping another (object)”, by showing the exclusively objective nature of consciousness, he refutes the consciousness-doctrine (viññāṇavāda) that maintains, “Consciousness arises by itself, without an object, as a blue or other light.”

Với câu “không có khả năng phát sinh mà không nắm giữ cái khác” (aññaṃ aggahetvā pavattituṃ asamatthatāyā), bằng cách chỉ ra rằng thức (viññāṇa) luôn có đối tượng (ārammaṇa), (Đức Phật) bác bỏ thuyết duy thức (viññāṇavāda) được trình bày như “tâm (citta) tự nó phát sinh ánh sáng xanh, v.v., mà không có đối tượng”.

1351

184. Ekanānāsantānagatānanti ekasantānagatānaṃ abhinnasantānagatānaṃ dvārānaṃ, nānāsantānagatānaṃ bhinnasantānagatānaṃ ārammaṇānanti yojanā.

Ekanānāsantānagatānaṃ means that the doors belong to one continuum (ekasantānagatānaṃ), i.e., an undivided continuum; and the objects belong to various continua (nānāsantānagatānaṃ), i.e., divided continua—this is the connection.

184. Thuộc một dòng tương tục và nhiều dòng tương tục (ekanānāsantānagatānaṃ) có nghĩa là các cửa (dvāra) thuộc một dòng tương tục, tức là không khác dòng tương tục; và các đối tượng (ārammaṇa) thuộc nhiều dòng tương tục, tức là khác dòng tương tục.

Ekanānājātikattāti cakkhādiekekajātikattā dvārānaṃ, nīlādianekajātikattā ārammaṇānaṃ.

Ekanānājātikattā means that the doors (cakkhu etc.) are of one kind each, and the objects (nīla etc.) are of many kinds.

Vì có một loại và nhiều loại (ekanānājātikattā): các cửa (dvāra) thuộc một loại như mắt (cakkhu), v.v.; các đối tượng (ārammaṇa) thuộc nhiều loại như màu xanh (nīla), v.v.

1352

Cakkhādi ekampi viññāṇassa paccayo hoti, rūpādi pana anekameva saṃhatanti imassa vā atthavisesassa dassanatthaṃ cakkhurūpādīsu vacanabhedo kato.

The Buddha made a distinction in terms for eye (cakkhu) and form (rūpa) etc. to show this particular meaning, namely, that a single eye etc. can be a condition for consciousness, but forms etc. are always many, combined.

Mắt (cakkhu), v.v., chỉ một cũng là duyên cho thức (viññāṇa), nhưng sắc (rūpa), v.v., thì phải là nhiều và tập hợp lại; hoặc để chỉ ra sự khác biệt về ý nghĩa này, sự khác biệt trong cách dùng từ được tạo ra ở mắt (cakkhu), sắc (rūpa), v.v.

Kiṃ pana kāraṇaṃ cakkhādi ekampi viññāṇassa paccayo hoti, rūpādi pana anekamevāti?

But what is the reason that a single eye etc. is a condition for consciousness, while forms etc. are always many?

Nhưng nguyên nhân nào khiến mắt (cakkhu), v.v., chỉ một cũng là duyên cho thức (viññāṇa), còn sắc (rūpa), v.v., thì phải là nhiều?

Paccayabhāvavisesato.

Due to the particular nature of their conditionality.

Do sự khác biệt về trạng thái duyên.

Cakkhu hi cakkhuviññāṇassa nissayapurejātaindriyavippayuttapaccayehi paccayo hontaṃ atthibhāveneva hoti tasmiṃ sati tassa bhāvato, asati abhāvato, yato taṃ atthiavigatapaccayehissa paccayo hotīti vuccatīti.

For the eye, being a condition for eye-consciousness by way of decisive support (nissaya), pre-arisen (purejāta), faculty (indriya), and disjoined (vippayutta) conditions, exists merely by its existence; because when it exists, that (eye-consciousness) arises, and when it does not exist, it does not arise. Therefore, it is said that it is a condition for it by way of existent and non-disappeared conditions.

Mắt (cakkhu) là duyên cho nhãn thức (cakkhuviññāṇa) bằng các duyên y chỉ (nissaya), tiền sinh (purejāta), quyền (indriya), bất tương ưng (vippayutta); nó tồn tại bằng sự hiện hữu của nó, vì khi nó có mặt thì (nhãn thức) có mặt, khi nó không có mặt thì (nhãn thức) không có mặt. Do đó, nó được nói là duyên cho (nhãn thức) bằng các duyên hiện hữu (atthi) và bất ly (avigata).

Taṃnissayatā cassa na ekadesena allīyanavasena icchitabbā arūpabhāvato, atha kho garurājādīsu sissarājapurisādīnaṃ viya tappaṭibaddhavuttitāya.

Its dependence (taṃnissayatā) on it is not to be desired in the sense of adhering to a part, as it is non-material (arūpa), but rather in the sense of its dependent arising, like the dependence of disciples, princes, or servants on a guru, king, or master.

Và sự y chỉ vào mắt không nên được hiểu theo nghĩa bám víu vào một phần vì nó là pháp vô sắc, mà là theo nghĩa sự tồn tại của nó phụ thuộc vào mắt, giống như học trò, quân lính, v.v., phụ thuộc vào thầy, vua, v.v.

Itare ca paccayā tena tena visesena veditabbā.

And the other conditions are to be understood by their respective particular characteristics.

Và các duyên khác phải được hiểu theo từng đặc điểm đó.

Svāyaṃ paccayabhāvo na ekasmiṃ na sambhavatīti ekampi cakkhu cakkhuviññāṇassa paccayo hotīti dassetuṃ pāḷiyaṃ ‘‘cakkhuñca paṭiccā’’ti ekavacananiddeso kato.

To show that this conditionality is not impossible for a single entity, and that a single eye is a condition for eye-consciousness, the Pāḷi uses the singular noun: “cakkhuñca paṭicca” (dependent on the eye).

Trạng thái duyên này không thể không có trong một (pháp), do đó, để chỉ ra rằng ngay cả một con mắt cũng là duyên cho nhãn thức (cakkhuviññāṇa), trong kinh điển (Pāḷi) đã dùng số ít là “dựa vào mắt” (cakkhuñca paṭicca).

1353

Rūpaṃ pana yadipi cakkhu viya purejātaatthiavigatapaccayehi paccayo hoti puretaraṃ uppannaṃ hutvā vijjamānakkhaṇeyeva upakārakattā, tathāpi anekameva saṃhataṃ hutvā paccayo hoti ārammaṇabhāvato.

Form (rūpa), however, although it is a condition by way of pre-arisen, existent, and non-disappeared conditions, just like the eye—being born earlier and then providing support while existing—nevertheless becomes a condition as many combined, due to its being an object.

Còn sắc (rūpa), mặc dù cũng là duyên bằng các duyên tiền sinh (purejāta), hiện hữu (atthi), bất ly (avigata) như mắt (cakkhu), vì nó phát sinh trước và hữu ích ngay trong khoảnh khắc hiện hữu, nhưng nó phải là nhiều và tập hợp lại mới là duyên vì nó là đối tượng (ārammaṇa).

Yañhi paccayadhammaṃ sabhāvabhūtaṃ, parikappitākāramattaṃ vā viññāṇaṃ vibhāventaṃ pavattati, tadaññesañca satipi paccayabhāve so tassa sārammaṇasabhāvato yaṃ kiñci anālambitvā pavattituṃ asamatthassa olubbha pavattikāraṇatāya ālambanīyato ārammaṇaṃ nāma.

For the phenomenon that consciousness grasps and discerns, whether it be an actual phenomenon (sabhāvabhūtaṃ) or a mere conceptual appearance (parikappitākāramattaṃ), is called an object (ārammaṇa) because, even if other conditions exist, consciousness, by its nature of having an object, is unable to arise without grasping something, and it is that which serves as the cause for its arising by leaning on it.

Pháp duyên nào, dù là bản chất thực sự hay chỉ là hình thức được giả định, mà thức (viññāṇa) nương vào để phân biệt và phát sinh, thì pháp đó, ngay cả khi các pháp khác cũng có trạng thái duyên, được gọi là đối tượng (ārammaṇa) vì nó là bản chất có đối tượng của thức, là cái mà thức không thể phát sinh mà không nương tựa vào bất cứ cái gì, là nguyên nhân của sự phát sinh nương tựa, là cái được làm đối tượng.

Tassa yasmā yathā yathā sabhāvūpaladdhi viññāṇassa ārammaṇapaccayalābho, tasmā cakkhuviññāṇaṃ rūpaṃ ārabbha pavattamānaṃ tassa sabhāvaṃ vibhāventameva pavattati.

Since the acquisition of the object-condition for consciousness is according to how its true nature is apprehended, eye-consciousness, arising dependent on form, arises precisely by discerning its true nature.

Vì thức (viññāṇa) thu nhận duyên đối tượng (ārammaṇapaccaya) tùy theo cách nó nhận biết bản chất của pháp đó, do đó nhãn thức (cakkhuviññāṇa) khi phát sinh dựa vào sắc (rūpa) thì phát sinh bằng cách phân biệt bản chất của sắc.

Sā cassa indriyādhīnavuttikassa ārammaṇasabhāvūpaladdhi na ekadvikalāpagatavaṇṇavaseneva hoti, nāpi katipayakalāpavaṇṇavasena, atha kho ābhogānurūpaṃ āpāthagatavaṇṇavasenāti anekameva rūpaṃ saṃhaccakāritāya viññāṇassa paccayo hotīti dassento bhagavā ‘‘rūpe cā’’ti bahuvacanena niddisi.

And this apprehension of its objective nature by consciousness, which is dependent on the faculty, does not occur merely by way of one or two kalāpas or lost colors, nor by way of a few kalāpas or colors, but rather by way of colors present in the field of perception (āpātha) in accordance with the attention given. Thus, the Blessed One, showing that many forms, acting in combination, are a condition for consciousness, indicated it with the plural noun “rūpe ca” (and on forms).

Và sự nhận biết bản chất đối tượng của (nhãn thức) này, vốn có sự tồn tại phụ thuộc vào quyền (indriya), không chỉ xảy ra theo nghĩa màu sắc của một hoặc hai phần tử (kalāpa) hoặc một vài phần tử màu sắc, mà là theo nghĩa màu sắc nằm trong tầm nhận thức tùy theo sự chú ý. Do đó, Đức Phật đã dùng số nhiều “và các sắc” (rūpe cā) để chỉ ra rằng nhiều sắc tập hợp lại mới là duyên cho thức (viññāṇa).

1354

Yaṃ pana ‘‘rūpāyatanaṃ cakkhuviññāṇadhātuyā, taṃsampayuttakānañca dhammānaṃ ārammaṇapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 1.1.1) vuttaṃ, taṃ kathanti?

How then is what is stated, “The form-base (rūpāyatana) is a condition for the eye-consciousness element (cakkhuviññāṇadhātu) and its associated phenomena by way of object-condition” (Paṭṭhā. 1.1.1)?

Vậy điều đã nói rằng “sắc xứ (rūpāyatana) là duyên cho nhãn thức giới (cakkhuviññāṇadhātu) và các pháp tương ưng với nó bằng duyên đối tượng (ārammaṇapaccaya)” (Paṭṭhā. 1.1.1) là như thế nào?

Tampi yādisaṃ rūpāyatanaṃ cakkhuviññāṇassa ārammaṇapaccayo, tādisameva sandhāya vuttaṃ.

That too is stated with reference to the kind of form-base that is an object-condition for eye-consciousness.

Điều đó cũng được nói để chỉ sắc xứ (rūpāyatana) như nó là duyên đối tượng cho nhãn thức (cakkhuviññāṇa).

Kīdisaṃ pana tanti?

But what kind is that?

Vậy nó là như thế nào?

Samuditanti pākaṭoyamattho.

It is clear that it is a collection.

Là tập hợp lại, ý nghĩa này là rõ ràng.

Evañca katvā yadeke vadanti ‘‘āyatanasallakkhaṇavasena cakkhuviññāṇādayo sallakkhaṇārammaṇā, na dabyasallakkhaṇavasenā’’ti, taṃ yuttameva hoti.

And therefore, what some say, namely, “Eye-consciousness etc. have a discernable object by way of discerning the sense-base (āyatana), not by way of discerning the substance (dabba),” is indeed correct.

Và như vậy, điều mà một số người nói rằng “nhãn thức (cakkhuviññāṇa), v.v., có đối tượng là sự nhận biết xứ (āyatana), chứ không phải sự nhận biết vật chất (dabba)” thì hoàn toàn hợp lý.

Na cettha samudāyārammaṇatā āsaṅkitabbā samudāyābhogasseva abhāvato, samuditā pana vaṇṇadhammā ārammaṇapaccayā honti.

And here, the conditionality of a collection (samudāyārammaṇatā) should not be suspected, since there is no apprehension of a collection; rather, it is the aggregated color-phenomena (vaṇṇadhammā) that are object-conditions.

Và ở đây không nên nghi ngờ về việc đối tượng là một tập hợp (samudāya) vì không có sự chú ý đến tập hợp; nhưng các pháp sắc (vaṇṇadhamma) tập hợp lại mới là duyên đối tượng.

Kathaṃ pana paccekaṃ asamatthā samuditā ārammaṇā honti, na hi paccekaṃ daṭṭhuṃ asakkontā andhā samuditā passantīti?

But how can individually incapable (paccekaṃ asamatthā) phenomena become objects when collected? For blind people, unable to see individually, do not see when collected, do they?

Nhưng làm thế nào các pháp riêng lẻ không có khả năng lại có thể là đối tượng khi tập hợp lại? Chẳng lẽ những người mù không thể nhìn riêng lẻ lại có thể nhìn khi tập hợp lại sao?

Nayidamekantikaṃ visuṃ asamatthānaṃ sivikāvahanādīsu samatthatāya dassanato.

This is not absolute, as it is seen that those individually incapable, such as in carrying a palanquin, are capable when collected.

Điều này không phải là tuyệt đối, vì có thể thấy những người không có khả năng riêng lẻ lại có khả năng khi tập hợp lại trong việc khiêng kiệu, v.v.

Kesādīnañca yasmiṃ ṭhāne ṭhitānaṃ paccekaṃ vaṇṇaṃ gahetuṃ na sakkā, tasmiṃyeva ṭhāne samuditānaṃ taṃ gahetuṃ sakkāti bhiyyopi tesaṃ saṃhaccakāritā paribyattā.

And for hairs etc., in a place where it is not possible to grasp their color individually, it is possible to grasp it when they are collected in that very place. This further makes their combined action evident.

Và đối với tóc (kesa), v.v., ở nơi mà không thể nhận biết màu sắc riêng lẻ, thì ở chính nơi đó, khi chúng tập hợp lại, có thể nhận biết màu sắc. Điều này càng làm rõ khả năng hoạt động tập thể của chúng.

Etena kiṃ cakkhuviññāṇassa paramāṇurūpaṃ ārammaṇaṃ, udāhu taṃsamudāyotiādikā codanā paṭikkhittā veditabbā.

By this, it should be understood that questions like, “Is an atomic form (paramāṇurūpa) an object of eye-consciousness, or is it a collection of such?” are refuted.

Qua đó, cần hiểu rằng các câu hỏi như “sắc nguyên tử (paramāṇurūpa) là đối tượng của nhãn thức (cakkhuviññāṇa) hay là tập hợp của chúng?” đã bị bác bỏ.

‘‘Sotañca paṭicca sadde cā’’tiādīsupi ayameva nayo.

The same method applies to “Sotañca paṭicca sadde ca” (dependent on the ear and on sounds) etc.

Trong “dựa vào tai và các âm thanh” (sotañca paṭicca sadde cā), v.v., cũng theo cách này.

1355

Evampi attho labbhatīti ‘‘manodhātuyāpī’’ti pi-saddena na kevalaṃ javanapariyosānā manoviññāṇadhātuyeva sampiṇḍīyati, atha kho tadārammaṇabhavaṅgasaṅkhātāpi sampiṇḍīyatīti evampi attho labbhati, sambhavatīti attho.

Even thus, the meaning is obtained: by the word ‘pi’ in ‘manodhātuyāpi’, not only is the mind-consciousness element that ends the javana process included, but also what is designated as tadārammaṇa-bhavaṅga is included. Thus, this meaning is obtained, that is to say, it is possible.

Ngay cả như vậy, ý nghĩa cũng có được (evampi attho labbhati) có nghĩa là với từ pi trong “ngay cả ý giới” (manodhātuyāpi), không chỉ ý thức giới (manoviññāṇadhātu) kết thúc bằng javana được bao gồm, mà cả các tâm (citta) được gọi là tadārammaṇa và bhavanga cũng được bao gồm. Như vậy, ý nghĩa này có được, tức là có thể xảy ra.

Evaṃ satīti evaṃ aññamanodhātuppavattiyā oraṃ pavattacittānaṃ manoviññāṇadhātutādassane sati.

When this is so: when there is a showing of those cittas, which arise after the arising of other mind-elements, as mind-consciousness element.

Khi điều đó xảy ra như vậy (evaṃ sati) có nghĩa là khi các tâm (citta) phát sinh sau sự phát sinh của ý giới (manodhātu) khác được chỉ ra là ý thức giới (manoviññāṇadhātu).

Satipi manaso sambhūtabhāve manodhātuyā manoviññāṇadhātubhāvappasaṅgo na hotiyeva taṃsabhāvasseva manoviññāṇadhātubhāvena niddiṭṭhattā.

Even though they arise from mind, there is no implication that the mind-element (manodhātu) is a mind-consciousness element (manoviññāṇadhātu), because only its own nature is designated as the mind-consciousness element.

Ngay cả khi ý (manas) có trạng thái phát sinh, thì không có sự liên quan đến việc ý giới (manodhātu) có trạng thái ý thức giới (manoviññāṇadhātu) vì chỉ bản chất của nó mới được chỉ định là ý thức giới (manoviññāṇadhātu).

Idāni tamevatthaṃ ‘‘pañcaviññāṇadhātumanodhātū’’tiādinā pākaṭataraṃ karoti.

Now, he clarifies that very meaning with “pañcaviññāṇadhātumanodhātū” and so forth.

Bây giờ, (người ta) làm rõ hơn ý nghĩa đó bằng “năm thức giới và ý giới” (pañcaviññāṇadhātumanodhātū), v.v.

Tabbidhurasabhāvenāti pañcaviññāṇadhātūhi visadisasabhāvena.

By their distinct nature: by a nature dissimilar to the five sense-consciousness elements.

Do bản chất khác biệt với chúng (tabbidhurasabhāvenā) có nghĩa là do bản chất khác biệt với năm thức giới (pañcaviññāṇadhātu).

Uppattiṭṭhānena cāti manodhātukiriyamanoviññāṇadhātuādīhi paricchinnena uppajjanaṭṭhānena ca.

And by their place of origin: and by the place of origin delimited by the mind-element, functional mind-consciousness element, and so forth.

Và do nơi phát sinh (uppattiṭṭhānena cā) có nghĩa là do nơi phát sinh được phân định bởi ý giới (manodhātu), ý thức giới hữu công (kiriyamanoviññāṇadhātu), v.v.

Idāni ekattaggahaṇaṃ vināpi yathāvuttassa atthassa sambhavaṃ dassetuṃ ‘‘anupanītepī’’tiādi vuttaṃ.

Now, in order to show the possibility of the aforementioned meaning even without a grasp of their unity, “anupanītepī” and so forth are stated.

Bây giờ, để chỉ ra khả năng tồn tại của ý nghĩa đã nói ngay cả khi không nắm bắt sự đồng nhất, đoạn “ngay cả khi chưa được đưa đến” (anupanītepi) v.v. đã được nói.

Tattha sāmaññavasenāti sadisatāvasena.

There, in a general sense: in the sense of similarity.

Ở đó, “theo nghĩa sāmaññavasena” (sāmaññavasenā) có nghĩa là theo nghĩa tương đồng.

Tassāti bhavaṅgānantaraṃ uppannacittassa.

Of that: of the citta that arises immediately after bhavaṅga.

“Của nó” (tassā) là của tâm sinh khởi ngay sau bhavaṅga (tâm hộ kiếp).

Amanoviññāṇadhātubhāvāsiddhitoti manodhātubhāvāsiddhito.

Because its non-mind-consciousness element nature is not established: because its mind-element nature is not established.

“Vì không thành tựu trạng thái ý thức giới” (amanoviññāṇadhātubhāvāsiddhito) có nghĩa là vì không thành tựu trạng thái ý giới.

Na hi ‘‘manoviññāṇadhātuyāpi uppajjitvā niruddhasamanantaraṃ uppajjati cittaṃ…pe… tajjā manoviññāṇadhātū’’ti idaṃ vacanaṃ bhavaṅgānantaraṃ uppannacittassa manodhātubhāvaṃ sādheti.

Indeed, the statement, “a citta arises immediately after a mind-consciousness element has arisen and ceased…etc… that mind-consciousness element,” does not establish the mind-element nature of the citta that arises immediately after bhavaṅga.

Thật vậy, lời nói này: “Ngay cả ý thức giới cũng sinh khởi và ngay sau khi diệt, tâm sinh khởi… v.v… ý thức giới tương ứng” không chứng minh trạng thái ý giới của tâm sinh khởi ngay sau bhavaṅga.

Siddhe hi manodhātubhāve taṃ tassa nivattakaṃ siyāti adhippāyo.

The intention is that if its mind-element nature were established, that (statement) would refute it.

Ý nghĩa là: khi trạng thái ý giới đã được chứng minh, thì điều đó có thể là sự loại trừ của nó.

Manoviññāṇadhātuyā pana uppannassa cittassa manoviññāṇadhātubhāvadīpakaṃ vacanaṃ tādisāya manodhātuyāpi manoviññāṇadhātubhāvameva dīpeyyāti kathaṃ tassā nivattakaṃ siyāti āha ‘‘na hi yaṃ codīyati, tadeva parihārāya hotī’’ti.

But the statement that illuminates the mind-consciousness element nature of the citta that arises from a mind-consciousness element would also illuminate the mind-consciousness element nature of such a mind-element. How then could it refute it? He says, “Indeed, what is questioned cannot itself be the solution.”

Tuy nhiên, lời nói làm sáng tỏ trạng thái ý thức giới của tâm sinh khởi trong ý thức giới, thì có thể làm sáng tỏ chính trạng thái ý thức giới của ý giới như vậy, vậy thì làm sao nó có thể là sự loại trừ của ý giới đó? Do đó, đã nói: “Thật vậy, điều bị chất vấn không thể là câu trả lời”.

1356

Yadi evaṃ pañcadvārāvajjanassa manoviññāṇadhātubhāvāpatti evāti codanaṃ manasi katvā āha ‘‘manodhātuyāpī’’tiādi.

If so, then there would be the implication that the five-door adverting consciousness is a mind-consciousness element. Considering this objection, he states “manodhātuyāpī” and so forth.

Nếu vậy, khi đã ghi nhớ lời chất vấn rằng sẽ có sự rơi vào trạng thái ý thức giới của ngũ môn hướng tâm, đã nói “ngay cả ý giới cũng” (manodhātuyāpi) v.v.

Pañcaviññāṇehi manodhātūhi ca visiṭṭho sabhāvo pañcaviññāṇa…pe… sabhāvo, tassa vasena.

The nature distinguished from the five sense-consciousnesses and mind-elements is the nature of the five sense-consciousnesses…etc…, and by virtue of that.

Trạng thái đặc biệt hơn so với ngũ thức và ý giới là trạng thái ngũ thức… v.v…, theo trạng thái đó.

Cutipaṭisandhibhavaṅgānanti tadārammaṇampi bhavaṅgantogadhaṃ katvā vuttaṃ.

Of decease, rebirth-linking, and bhavaṅga: this is stated by including tadārammaṇa within bhavaṅga.

“Của tử tâm, tái tục tâm và hộ kiếp tâm” (cutipaṭisandhibhavaṅgānaṃ) đã được nói bằng cách bao gồm cả tadārammaṇa (tâm tiếp thâu cảnh) vào bhavaṅga.

Javanāvasānānīti vā javanārammaṇattā tadārammaṇampi gahitaṃ daṭṭhabbaṃ.

Or ending with javana: tadārammaṇa should also be understood as included because it takes javana as its object.

Hoặc “những tâm kết thúc javana” (javanāvasānāni) nên được hiểu là bao gồm cả tadārammaṇa vì nó có cảnh của javana.

Tenevāha ‘‘chadvārikacittehi vā’’tiādi.

Therefore, he says “or by the cittas of the six doors” and so forth.

Chính vì thế đã nói “hoặc bởi các tâm sáu môn” (chadvārikacittehi vā) v.v.

1357

Visuṃ kātuṃ yuttanti āvajjanampi yadipi rūpādivisayaṃ hoti, javanaṃ viya ārammaṇarasānubhavanaṃ pana na hotīti edise ṭhāne visuṃ kātabbameva.

It is proper to distinguish: Although adverting consciousness also takes objects such as rūpa, it does not experience the taste of the object like javana. In such a case, it should indeed be distinguished.

“Nên được tách biệt” (visuṃ kātuṃ yuttaṃ): Mặc dù hướng tâm cũng có đối tượng là sắc v.v., nhưng nó không phải là sự cảm nhận hương vị đối tượng như javana, nên ở chỗ như vậy, nó phải được tách biệt.

Mano cāti ca-saddo ‘‘manañca paṭiccā’’tiādīsu viya na sampiṇḍanattho, atha kho byatirekattho daṭṭhabbo.

And mano: the word ca should not be understood in the sense of inclusion, as in “dependent on mano,” etc., but rather in the sense of differentiation.

“Và ý” (mano cā): Từ ca ở đây không có nghĩa là tập hợp như trong “nương vào ý và” (manañca paṭiccā) v.v., mà nên được hiểu là có nghĩa phân biệt.

1358

Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Abhidhamma classification is concluded.

Chú giải Phân Tích Vi Diệu Pháp đã hoàn tất.

1359

3. Pañhapucchakavaṇṇanā

3. Commentary on the Questioner

3. Chú giải Phần Vấn Đáp

1360

Heṭṭhā vuttanayattāti dhammadhātumanoviññāṇadhātūnaṃ ‘‘pañcapaṇṇāsa kāmāvacaradhamme ārabbha rajjantassā’’tiādinā (vibha. aṭṭha. 150; 168) parittārammaṇādibhāve dassiyamāne ‘‘cittuppādarūpavasena taṃ taṃ samudāyaṃ ekekaṃ dhammaṃ katvā’’tiādinā (vibha. mūlaṭī. 150) tadatthassa khandhavibhaṅgavaṇṇanādīsu vuttanayattā.

Because it was stated earlier: because the method of showing the limited object, etc., for dhammadhātu and manoviññāṇadhātu in relation to “one who is attached to fifty-five kāma-sphere phenomena” and so forth, and its meaning in the Khandhavibhaṅga commentary, etc., as “making each collection of phenomena, by way of the arising of citta and rūpa, a single phenomenon” and so forth, was stated.

“Vì đã nói theo phương pháp ở dưới” (heṭṭhā vuttanayattā): Vì trong các chú giải về phân tích uẩn v.v., ý nghĩa đó đã được nói theo phương pháp “khi các pháp thuộc dục giới năm mươi lăm được khởi lên và bị dính mắc vào chúng” (vibha. aṭṭha. 150; 168) khi chỉ ra trạng thái đối tượng hữu hạn v.v. của pháp giới và ý thức giới, và “biến mỗi tập hợp đó thành một pháp riêng biệt theo cách của tâm sinh khởi và sắc” (vibha. mūlaṭī. 150) v.v.

1361

Pañhapucchakavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Questioner is concluded.

Chú giải Phần Vấn Đáp đã hoàn tất.

1362

Dhātuvibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Dhātuvibhaṅga is concluded.

Chú giải Phân Tích Giới đã hoàn tất.

Table of Contents

2. Āyatanavibhaṅgo

2. Classification of Sense Bases

2. Phân tích Xứ

1. Suttantabhājanīyavaṇṇanā

1. Commentary on the Suttanta Classification

1. Chú giải về Phân tích Kinh

2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā

2. Abhidhamma Bhājanīya Commentary

2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā

3. Pañhapucchakavaṇṇanā

3. Commentary on the Question-Answer Section

3. Chú giải phần vấn đáp

3. Dhātuvibhaṅgo

3. Dhātu-vibhaṅga (Analysis of Elements)

3. Phân tích Giới

1. Suttantabhājanīyavaṇṇanā

1. Commentary on the Suttanta-analysis

1. Chú giải phần phân tích theo Kinh tạng

2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā

2. Commentary on the Abhidhamma-Bhājanīya

2. Giải thích về phân tích theo Vi Diệu Pháp

3. Pañhapucchakavaṇṇanā

3. Commentary on the Questioner

3. Chú giải Phần Vấn Đáp

Settings