843-4. Atthipaṭiccaṃ nāmāti atthitā paṭiccattho nāma, asatipi sahajātapurejātādibhāve yasmiṃ sati yaṃ hoti, so tassa paccayoti katvā yathā tathā atthitāmattaṃ idha paṭiccatthoti attho.
843-4. Atthipaṭiccaṃ nāmā means the meaning of "dependent on existence" (paṭicca) is, when something exists, something else occurs dependent on it, even if there is no co-arising or pre-arising relationship. Thus, the mere existence here is the meaning of "dependent on."
843-4. Atthipaṭiccaṃ nāmāti nghĩa là: ý nghĩa của duyên hệ do sự hiện hữu được gọi là sự hiện hữu. Ngay cả khi không có trạng thái đồng sanh, tiền sanh, v.v., khi cái gì có mặt thì cái gì đó hiện hữu, cái đó là duyên của cái kia. Do đó, ở đây, chỉ riêng sự hiện hữu là ý nghĩa của duyên hệ.
Taṃ pana paṭiccatthaṃ byatirekamukhena pākaṭataraṃ kātuṃ ‘‘yathā’’tiādimāha.
To make this meaning of "dependent on" clearer through negation, it says "yathā" (just as), etc.
Để làm cho ý nghĩa của duyên hệ đó trở nên rõ ràng hơn qua phương pháp phủ định, ngài nói ‘‘yathā’’tiādimāha (ví như, v.v.).
Tattha nissayādipaccayabhāvena paṭiccāti vuttanti nissayādipaccayabhāvato paccayabhūtaṃ cakkhādi ‘‘paṭiccā’’ti vuttaṃ.
There, nissayādipaccayabhāvena paṭiccāti vuttaṃ means the eye, etc., which is a condition by way of support, etc., is called "dependent on" (paṭicca).
Trong đó, nissayādipaccayabhāvena paṭiccāti vuttanti là mắt, v.v., vốn là duyên do trạng thái của duyên y chỉ, v.v., được gọi là "duyên vào".
Ekissā seṇiyāti aṭṭhārasasu seṇīsu mayaṃ amukāya seṇiyā jātāmha, na aññe viya appaññātāti evamettha atthaṃ vadanti.
Ekissā seṇiyā means "We are born of a certain lineage among the eighteen lineages, not unknown like others," so they explain the meaning here.
Ekissā seṇiyāti ở đây, người ta giải thích ý nghĩa như sau: “Trong mười tám phường hội, chúng tôi sinh ra trong phường hội này, không phải là những người vô danh như những người khác.”
Purato karaṇaṃ pamukhabhāvakaraṇaṃ.
Purato karaṇaṃ means making foremost.
Purato karaṇaṃ là việc đặt lên hàng đầu, việc làm cho trở thành người đứng đầu.
Nidhānarāsīti nidahitvā ṭhapitadhananicayo.
Nidhānarāsī means a heap of stored wealth.
Nidhānarāsi là đống của cải được cất giữ chôn giấu.
Yasoti issariyaṃ.
Yaso means dominion.
Yaso là quyền lực.
Taṃ pana yesu vattati, tesu paṭṭhāpakaāṇākaraṇehi pākaṭo hotīti ‘‘paṭṭhāpakamado, āṇākaraṇamado’’ti ca vuttaṃ.
That (dominion) becomes manifest through the pride of establishment and the pride of command in those over whom it is exercised; thus, it is also said "paṭṭhāpakamado, āṇākaraṇamado" (pride of establishing, pride of commanding).
Hơn nữa, điều ấy hiện hữu nơi người nào thì nơi những người ấy, nó trở nên rõ rệt qua việc bổ nhiệm và việc ra lệnh, do đó cũng được nói là “sự kiêu mạn do việc bổ nhiệm, sự kiêu mạn do việc ra lệnh”.
846. Patiṭṭhābhāvoti kusalakammesu patiṭṭhānābhāvo, so pana yasmā kusalakiriyāya ṭhānaṃ na hoti, tasmā ‘‘kusalakaraṇe aṭṭhāna’’nti āha.
846. Patiṭṭhābhāvo means the absence of a basis in wholesome actions. Since it does not serve as a basis for wholesome actions, it is said "kusalakaraṇe aṭṭhāna" (not a basis for performing wholesome deeds).
Patiṭṭhābhāvo là sự không an trú trong các thiện nghiệp, hơn nữa, vì nó không phải là nơi chốn cho hành động thiện, do đó ngài nói “không phải là nơi chốn trong việc làm thiện”.
Pamādasaṅkhātassa atthassa evamādiko pariyāyoti yojanā.
Thus, this is a synonym for the meaning of heedlessness, etc., so is the construction.
Cần hiểu sự liên kết rằng: “đó là từ đồng nghĩa của ý nghĩa được gọi là sự dễ duôi”.
Ādi-saddena ‘‘vacīduccarite, manoduccarite cittassa vossaggo, makkho, paḷāso’’ti ca evamādikassa saṅgaho daṭṭhabbo.
By the word " Ādi" (etc.), the collection of such things as ‘the giving up of the mind to misconduct in speech and misconduct in mind, ingratitude (makkha), and malice (paḷāsa)’ should be understood.
Cần thấy rằng, với từ ādi, bao gồm cả những điều như “sự buông thả tâm trong thân ác hành, khẩu ác hành, ý ác hành, sự khinh khi, sự cạnh tranh”.
‘‘Pamādo pamajjanādī’’tiādiko tadatthappakāsako, ‘‘cittassa vossaggo vossaggānuppādana’’ntiādiko tappariyāyappakāsako byañjanapariyāyo ca apariyantoti sambandho.
The phrase 'negligence is neglecting, etc.' is an explanation of its meaning; and the phrase 'the giving up of the mind is the arising of giving up, etc.' is an explanation of its synonym. The explanation of terms is endless – this is the connection.
Cần hiểu sự liên kết rằng: pháp cú bắt đầu bằng “pamādo pamajjanādī” là pháp cú giải thích ý nghĩa ấy, pháp cú bắt đầu bằng “cittassa vossaggo vossaggānuppādana” là pháp cú giải thích từ đồng nghĩa ấy, và từ đồng nghĩa về mặt văn tự thì vô hạn.
‘‘Cattāro khandhe dassetī’’ti iminā sativossaggākārappavattā cattāro akusalakkhandhā pamādoti vadati.
By this statement, " It shows the four aggregates," it is said that the four unwholesome aggregates, proceeding in the manner of abandoning mindfulness, are called pamāda (negligence).
Với câu “chỉ ra bốn uẩn”, ngài nói rằng bốn uẩn bất thiện sanh khởi theo cách buông thả niệm chính là sự dễ duôi.
Attahitaṃ attāti uttarapadalopena niddesamāha yathā ‘‘rūpabhavo rūpaṃ, bhīmaseno bhīmo’’ti ca.
He states the designation "attā" (self) by the elision of the latter word, as in "rūpabhava is rūpa" and "Bhīmasena is Bhīma."
Ngài nói sự trình bày bằng cách lược bỏ hậu tố như trong “rūpabhavo là rūpaṃ, bhīmaseno là bhīmo”, rằng attahitaṃ là attā.
Ādinno, patto vā attho attāti niruttinayena padasiddhi veditabbā.
The etymological derivation of the word "attā" as "that which is taken" (ādinna) or "that which is attained" (patto) should be understood.
Cần biết sự thành tựu của từ theo phương pháp từ nguyên rằng: ý nghĩa được tiếp nhận hay đạt đến là attā.
854. Cīvaramaṇḍanādīnanti cīvaramaṇḍanā pattamaṇḍanā senāsanamaṇḍanāti imesaṃ.
854. Of adorning robes, etc. means of adorning robes, adorning bowls, and adorning lodgings.
Cīvaramaṇḍanādīnanti là của những điều này: sự trang điểm y, sự trang điểm bát, sự trang điểm trú xứ.
Idāni taṃ visesanabhāvaṃ yojetvā dassetuṃ ‘‘cīvarena hī’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show that specific characteristic by connecting it, it is said "by means of the robe" etc.
Bây giờ, để liên kết và chỉ ra trạng thái đặc biệt ấy, câu “cīvarena hī” v.v... được nói đến.
855. Sabhāgarahito, sabhāgapaṭipakkho vā asabhāgo, ananukūlānaṃ paṭikkūlatā vā.
855. Dissimilar means lacking similarity or being contrary to what is similar, or an aversion to the uncongenial.
Asabhāgo là không có phần tương đồng, hoặc đối nghịch với phần tương đồng, hoặc là sự đối nghịch của những gì không tương hợp.
Tenāha ‘‘mānathaddhatā, virodho vā’’ti.
Therefore, he says "haughtiness of pride, or opposition."
Do đó, ngài nói “mānathaddhatā, virodho vā”.
861. Tividhampi kuhanavatthuṃ dassetunti sambandho.
861. The connection is: it shows all three kinds of objects of deceit.
861. Có liên hệ là: “để chỉ ra ba loại sự việc của sự giả dối”.
Tatthāti mahāniddese.
Therein refers to the Mahāniddesa.
Tattha là trong Mahāniddesa.
‘‘Tattha katamā kuhanā lābhasakkārasilokasannissitassā’’tiādinā (vibha. 861) idha khuddakavibhaṅge āgataṃ desanānayaṃ nissāya mahāniddesadesanā pavattāti āha ‘‘nissayabhūtāya imāya pāḷiyā’’ti.
He says "by this Pāḷi which is the basis" because the teaching method in the Mahāniddesa proceeds by relying on the teaching method presented here in the Khuddakavibhaṅga, as in "Therein, what is deceit dependent on gain, honor, and fame?"
Ngài nói “nissayabhūtāya imāya pāḷiyā” vì sự thuyết giảng trong Mahāniddesa được tiến hành bằng cách y cứ vào phương pháp thuyết giảng đã được trình bày trong Khuddakavibhaṅga ở đây qua câu “Tattha katamā kuhanā lābhasakkārasilokasannissitassā” v.v. (vibha. 861).
Lābhasakkārasilokahetu sambhāvanādhippāyena saṃyatākāradassanaṃ kohaññanti āha ‘‘pāpicchatāya niratthakakāyavacīvipphandaniggahaṇaṃ koraja’’nti.
He says "koraja is the suppression of meaningless bodily and verbal movements due to unwholesome desire, with the aim of being highly regarded for gain, honor, and fame."
Ngài nói “pāpicchatāya niratthakakāyavacīvipphandaniggahaṇaṃ korajaṃ” vì sự phô bày dáng vẻ thu thúc với ý định được tôn trọng do lợi lộc, danh vọng và tiếng tăm là sự giả dối.
Yo saṃvegabahulo kukkuccako pubbenāparaṃ attanopi kiriyaṃ parisaṅkanto paccavekkhamāno tiṭṭhati, tādisaṃ viya attānaṃ dassento ‘‘atiparisaṅkito’’ti vutto.
One who is full of emotional urgency, scrupulous, and stands observing his own actions from beginning to end, suspecting them, is called "overly suspicious" when presenting himself as such.
Vị nào có nhiều sự xúc động, hay hối hận, luôn nghi ngờ cả hành động của chính mình từ trước đến sau và đứng quán xét, người phô bày bản thân mình giống như vị ấy được gọi là “atiparisaṅkito”.
879. Seyyamānādiniddesesūti ‘‘tattha katamo seyyassa ‘seyyohamasmī’ti māno’’tiādinā (vibha. 869) niddiṭṭhesu navasu mānaniddesesu.
879. In the explanations of 'superior pride,' etc. refers to the nine explanations of pride expounded, as in "Therein, what is the pride of 'I am superior' of the superior?"
879. Seyyamānādiniddesesu là trong chín sự giải thích về mạn đã được chỉ ra qua câu “Tattha katamo seyyassa ‘seyyohamasmī’ti māno” v.v. (vibha. 869).
‘‘Seyyādipuggalo’’ti idaṃ tattha pāḷiyaṃ seyyādīnaṃ navannaṃ puggalānaṃ āmaṭṭhattā vuttaṃ.
The phrase "the superior person, etc." is stated because the nine types of persons, beginning with the superior, are referred to in that Pāḷi.
“Seyyādipuggalo” được nói ra vì trong Pāḷi ở đó có sự đề cập đến chín hạng người hơn, v.v.
Idha pana puggalāmasane sati seyyapuggalo ca āmasitabbo siyā.
However, if there is a reference to persons here, the superior person should also be referred to.
Còn ở đây, khi có sự đề cập đến người, thì người hơn cũng nên được đề cập đến.
Tenevāha ‘‘seyyamānabhāvepī’’ti.
Therefore, he says "even in the state of superior pride."
Chính vì thế, ngài nói “seyyamānabhāvepi”.
Seyyamānabhāvepīti pi-saddo ākaḍḍhako aseyyamānaniddesepi puggalāmasanassa katattā.
The word "pi" in "even in the state of superior pride" is a connector, as reference to persons is made even in the explanation of non-superior pride.
Trong seyyamānabhāvepi, từ pi có ý nghĩa bao gồm, vì sự đề cập đến người cũng đã được thực hiện trong sự giải thích về mạn không hơn.
Yassa kassacīti seyyādīsu yassa kassaci puggalassa.
Of anyone means of any person among the superior, etc.
Yassa kassaci là của bất kỳ người nào trong số những người hơn, v.v.
883. Mānasampayuttacchando taṇhāchando.
883. Māna-associated desire is craving-desire.
883. Mānasampayuttacchando là dục tham ái.
Mānasabhāvaṃ anugato seyyādito sampaggaṇhanavasena pavatto mānasampayuttakattukamyatāchando vā mānacchando.
Māna-desire is also the desire to act, associated with māna, which has arisen in the manner of exalting oneself as superior, etc., and has followed the nature of māna.
Thuận theo bản chất của mạn là dục tác ý tương ưng với mạn, đã khởi sanh do bởi sự chấp giữ (quan điểm) hơn người v.v., hoặc là mạn dục.
884. Tatthāti tasmiṃ vilambane nipphādetabbe.
884. Therein means in the act of delaying that needs to be accomplished.
884. Tatthā nghĩa là trong sự chậm trễ cần được thực hiện ấy.
Yuttaṃ anucchavikaṃ.
Appropriate means suitable.
Yuttaṃ là tương xứng.
Muttaṃ vissaṭṭhaṃ.
Released means discharged.
Muttaṃ là được phát ra.
Siliṭṭhaṃ sahitaṃ, atthadvayavibhāvakaṃ vā.
Adhesive means joined, or revealing both meanings.
Siliṭṭhaṃ là hợp lý, hoặc làm sáng tỏ hai ý nghĩa.
888. Anuddayassevāti mettāyantassa viya anukampantassa viya vikappanāti āha ‘‘sahananditādikassā’’ti, mettādipatirūpena pavattagehasitasinehassāti attho.
888. Of compassion itself is a variation as if of one showing loving-kindness, as if sympathizing. So he says "of shared delight, etc." meaning affection clinging to home, proceeding in the guise of loving-kindness, etc.
888. Anuddayasseva là sự phân loại giống như của người có tâm từ, giống như của người có lòng bi mẫn, nên ngài nói “của sự hoan hỷ cùng v.v.”, nghĩa là của ái luyến tại gia đã khởi sanh dưới hình thức tương tự như tâm từ v.v.
Tenāha ‘‘tādiso rāgo’’ti.
Therefore, he says "such a lust."
Do đó, ngài nói “tham ái như vậy”.
Attho yujjatīti evampi ‘‘tatthā’’ti pāḷipadassa attho yujjati.
The meaning is appropriate; thus, even for the Pāḷi word "tatthā," this meaning is appropriate.
Ý nghĩa hợp lý là ý nghĩa của Pāḷipada “tatthā” cũng hợp lý như vậy.
Parānuddayatāhetuko hi parānuddayatāsahito so vitakkoti.
For indeed, that thought is born of compassion for others and is accompanied by compassion for others.
Bởi vì tầm ấy có lòng bi mẫn đối với người khác làm nhân, và đi kèm với lòng bi mẫn đối với người khác.
891. Bandhatīti kujjhanākāraṃ bandhati ghaṭeti.
891. Binds means binds and attaches the form of anger.
891. Bandhati nghĩa là trói buộc, tạo ra trạng thái phẫn nộ.
Upanāho hi āghātavatthunā cittaṃ bandhanto viya hoti, yato aññathā pavattitvāpi avidite upanāhe āghātavatthusannissitova hoti.
Indeed, resentment (upanāha) is as if binding the mind with an object of anger, because even if it proceeds otherwise, when the resentment is unknown, it is still associated with the object of anger.
Bởi vì phẫn uất giống như trói buộc tâm với đối tượng gây phẫn nộ, do đó, dù đã diễn tiến theo cách khác, nhưng khi phẫn uất chưa được nhận biết, tâm vẫn nương theo đối tượng gây phẫn nộ.
894. Accayaṃ katvāti vītikkamaṃ katvā.
894. Having committed an offense means having transgressed.
894. Katvā accayaṃ nghĩa là đã phạm lỗi.
Paṭicchādaneti attanā katassa accayassa paṭicchādane.
In covering up means in covering up one's own transgression.
Paṭicchādane nghĩa là trong việc che giấu lỗi lầm do mình đã phạm.
Vocchindanaṃ vītikkamakiriyāya appaṭijānavasena upacchindanaṃ, vocchindanena chādanā vocchindanachādanā.
Cutting off (vocchindana) is the act of ending (upacchindana) by not acknowledging the transgression; covering by cutting off (vocchindanachādanā).
Sự cắt đứt là sự đoạn tuyệt bằng cách không thừa nhận hành vi sai trái; sự che giấu bằng cách cắt đứt là vocchindanachādanā.
Asammābhāsane saṭha-saddo loke niruḷhoti āha ‘‘yo na sammā bhāsati, so saṭho’’ti.
The word "saṭha" (deceitful) is commonly used in the world for speaking incorrectly, so he says "whoever does not speak correctly is deceitful."
Từ saṭha trong đời thường đã được xác lập với nghĩa nói không chân thật, nên ngài nói “người nào nói không chân thật, người đó là kẻ xảo trá”.
Saṭhassa yakkhasūkarasadisataṃ dassento ‘‘kucchi vā piṭhi vā jānituṃ na sakkā’’ti āha, indajālasadiso vā eso daṭṭhabbo.
Showing the similarity of a deceitful person to a yakkha or a pig, he says "whose belly or back cannot be known," or he should be considered like a magician.
Để chỉ ra sự tương đồng của kẻ xảo trá với dạ xoa và heo, ngài nói “bụng hay lưng không thể biết được”, hoặc nên xem người này giống như màn ảo thuật.
Yo sabbathā vipannajjhāsayopi samāno kāyavacībhedamattena attānaṃ sampannaṃ viya dassetvā lokaṃ vañcento aññathā santaṃ aññathā pavedeti.
He who, though completely corrupted in intention, merely by the distinction in bodily and verbal actions, shows himself as accomplished, deceives the world, and proclaims something as being otherwise than it is.
Người nào dù có nội tâm bại hoại hoàn toàn, nhưng chỉ bằng sự khác biệt trong thân và lời nói, lại thể hiện mình như người hoàn hảo, lừa dối thế gian, trình bày một cách khác với bản chất thực sự.
Tenāha ‘‘tenetaṃ sāṭheyyaṃ māyāto balavatarā vañcanāti daṭṭhabba’’nti.
Therefore it is said, "Therefore, this treachery should be understood as a deception more powerful than māyā (deceit)."
Do đó, ngài nói “vì thế, sự xảo trá này nên được xem là sự lừa dối mạnh hơn cả ảo thuật”.
Santadosapaṭicchādanameva hi māyā.
Indeed, māyā is merely the concealment of existing faults.
Bởi vì ảo thuật chỉ là sự che giấu lỗi lầm hiện có.
Tenevāti balavataravañcanābhāveneva.
"Tenevā" means by the very absence of a more powerful deception.
Teneva nghĩa là do bản chất là sự lừa dối mạnh hơn.
Daḷhakerāṭiyañhi ‘‘parikkhatatā’’ti vuttaṃ.
Indeed, firm fraudulent conduct is called "circumspection."
Bởi vì sự gian xảo ngoan cố được gọi là “parikkhatatā”.
908. Abhāvepīti pi-saddena ‘‘ko pana vādo bhāve’’ti dasseti.
908. "Abhāvepi": By the word "pi" it shows, "what then to speak of its existence?"
908. Abhāvepi: từ pi cho thấy rằng “huống nữa là khi có”.
Yadipi hi puthujjanānaṃ, ekaccānañca sekkhānaṃ yathārahaṃ attābhinivesādīhi katūpakāraṃ rūparāgādisaṃyojanakiccaṃ sādheti, ekaccānaṃ pana vinā eva tehīti kassacipi kilesassa avikkhambhitattā kathañcipi avimutto kāmabhavo ajjhattaggahaṇassa visesapaccayoti ‘‘ajjhatta’’nti vuccati, tadabhāvato ‘‘bahiddhā’’ti laddhavohāre rūpārūpabhave kevalampi saṃyojanakiccaṃ sādhentaṃ pavattatīti, tato eva rūpārūpāvacarasattānaṃ bahiddhāsaṃyojanabhāvahetajātanti ca ‘‘bahiddhāsaṃyojana’’nti vuccatīti imamatthamāha ‘‘sakkāyadiṭṭhādīnaṃ…pe… yojanaṃ nāmā’’ti.
Even though for ordinary people and for some trainees, it accomplishes the task of the fetter of craving for form, etc., having appropriately rendered assistance by attachment to self, etc.; but for some, even without those (attachments), because no defilement whatsoever is suppressed, the sense-sphere existence (kāmabhava), which is somehow not liberated, is called "internal" (ajjhatta) because it is a special condition for the internal apprehension (of self). From the absence of that, in the form-realm and formless-realm existences, which are conventionally called "external" (bahiddhā), it proceeds accomplishing the mere task of fettering. For that very reason, it is also called "bahiddhāsaṃyojana" (external fetter) for beings in the form and formless realms, because it arises due to the condition of being an external fetter. It states this meaning with "sakkāyadiṭṭhi and so on... tying together is called...".
Bởi vì, mặc dù đối với các phàm nhân và một số hữu học, tùy theo mức độ, nó hoàn thành phận sự của kiết sử như sắc ái, v.v., được hỗ trợ bởi sự cố chấp vào tự ngã, v.v., nhưng đối với một số khác thì không cần đến chúng. Do không có phiền não nào được chế ngự, nên cõi Dục, vốn không được giải thoát theo bất kỳ cách nào, là duyên đặc biệt cho sự chấp thủ nội tại, vì vậy được gọi là "nội tại". Do không có điều đó, trong các cõi Sắc và Vô sắc, được gọi là "ngoại tại", nó vẫn tiếp diễn, chỉ hoàn thành phận sự của kiết sử. Và chính vì vậy, nó được gọi là "ngoại kiết sử" vì nó là nguyên nhân làm phát sinh trạng thái ngoại kiết sử cho các chúng sinh cõi Sắc và Vô sắc. Để nói lên ý nghĩa này, ngài đã nói "của thân kiến, v.v.... gọi là sự trói buộc".
909. Avijjābhavataṇhāhi viya issāmacchariyadomanassādisahāyabhūtena dosenapi bhavābhisaṅkharaṇaṃ hotīti ‘‘akusalamūlāneva vaṭṭamūlānī’’ti.
909. Just as by ignorance and craving for existence, so too by aversion accompanied by envy, avarice, distress, etc., there is the production of existence. Therefore, it is said "only the roots of unwholesome actions are the roots of the cycle of existence."
909. Sự tạo tác các hành của hữu cũng xảy ra do sân, vốn là bạn đồng hành của ganh tỵ, xan tham, ưu, v.v., giống như do vô minh, hữu ái và dục ái, nên nói "chính các bất thiện căn là các căn của luân hồi".
Tenāha ‘‘tīhi…pe… kathito’’ti.
Thus, it is said "by three...pe... declared."
Do đó, ngài nói "bởi ba pháp... được nói đến".
922. Tesaṃ vaṇṇabhedanti tesaṃ jīvānaṃ vaṇṇavisesaṃ, tesaṃ vā tathā kathentānaṃ sutvā.
922. Difference in their appearance means a specific appearance of those beings, or having heard those who speak thus.
922. Sắc tướng khác biệt của chúng là đặc điểm về sắc tướng của các sinh mạng ấy, hoặc nghe những người nói như vậy.
Byāpīti sakalalokabyāpī, sakalasarīrabyāpī vā.
Pervading means pervading the entire world, or pervading the entire body.
Byāpī là biến khắp toàn thế gian, hoặc biến khắp toàn thân.
Parimaṇḍaloti paramāṇuppamāṇo hutvā parimaṇḍalo.
Circular means having become atomic in size, it is circular.
Parimaṇḍalo là có hình tròn, với kích thước của một vi trần.
Ādi-saddena aṅguṭṭhappamāṇo vayappamāṇotiādikaṃ saṅgaṇhāti.
By the word "ādi" (etc.), thumb-sized, age-sized, and so on, are included.
Bởi từ ādi, ngài bao gồm các cách nói như "có kích thước bằng ngón tay cái", "có kích thước bằng tuổi", v.v.
923. Utuvipariṇāmajo sītādiutuviparivattajāto.
923. Born of seasonal change means born from changes in seasons, such as cold.
923. Do thời tiết biến đổi sanh là sanh ra từ sự thay đổi của thời tiết như lạnh, v.v.
Opakkamiko attano, parassa vā tādisaupakkamanibbatto.
Caused by injury means produced by one's own or another's such harmful action.
Do công phu sanh là phát sinh từ công phu như vậy của chính mình hoặc của người khác.
Visamaparihārajo cirāsanaciraṭṭhānādinā kāyassa visamapariharaṇato jāto.
Born of improper posture means born from the body's improper maintenance due to prolonged sitting, prolonged standing, etc.
Do bảo dưỡng không điều độ sanh là sanh ra từ việc bảo dưỡng thân thể không điều độ qua việc ngồi lâu, đứng lâu, v.v.
Sannipātajo sañcayato paṭṭhāya paccekaṃ visamākārato dosattayasamodhānato jāto.
Born of the combination of humors means born from the combination of the three humors (dosa), due to their individually imbalanced state, starting from their accumulation.
Do tụ tập sanh là sanh ra từ sự kết hợp của ba thể dịch, do sự bất bình thường của mỗi thể dịch kể từ khi chúng tích tụ.
Kammasamuṭṭhāno utuvipariṇāmādīhi vinā kammato samuṭṭhito.
Arising from kamma means arising from kamma without seasonal changes, etc.
Do nghiệp sanh là phát sanh từ nghiệp, không có sự biến đổi của thời tiết, v.v.
Pittasemhavātasamuṭṭhānā pana pittādīnaṃ adhikabhāveneva vuttā.
However, arising from bile, phlegm, and wind are stated due to the predominance of bile, etc.
Còn do mật, đàm, phong sanh được nói đến chỉ do sự trội hơn của mật, v.v.
Sabbassāpi hi rogassa dosattayaṃ āsannakāraṇaṃ dosappakopena vinā abhāvato.
For all diseases, the three humors are the proximate cause, as they do not exist without the disturbance of humors.
Vì rằng, ba thể dịch là nguyên nhân gần của tất cả bệnh tật, do chúng không thể tồn tại nếu không có sự rối loạn của các thể dịch.
Kammaṃ padhānakāraṇaṃ katokāse eva tasmiṃ uppajjanato, itaraṃ pana tassa sahakārikāraṇaṃ daṭṭhabbaṃ.
Kamma is to be seen as the primary cause, as the disease arises only where kamma has created the opportunity, and the others are its co-operative causes.
Nghiệp là nguyên nhân chính, vì nó chỉ phát sinh khi có cơ hội đã được tạo ra; còn các yếu tố khác nên được xem là nguyên nhân phụ trợ cho nó.
Tayidaṃ pubbekatahetuvādino paṭikkhipanti.
Those who advocate the doctrine of past kamma as the cause reject this.
Điều này bác bỏ những người theo thuyết nhân đã tạo trong quá khứ.
Upapajjavedanīyaphalampi pubbekatahetukapakkhikameva atītaddhikattā kammassāti arucisūcanatthaṃ kira-saddaggahaṇaṃ karoti ‘‘upapajjavedanīyañca kira paṭikkhipantī’’ti.
He uses the word "kira" (indeed) to indicate displeasure, stating "they also reject that which gives results in the next existence," because the result to be experienced in the next existence is also on the side of past kamma as the cause, due to kamma being in the past.
Quả của nghiệp tái sanh-thọ-lãnh cũng chỉ thuộc về phần nhân đã được tạo trong quá khứ, vì nghiệp là thuộc về thời quá khứ, nên để chỉ sự không ưa thích, ngài đã dùng từ kira trong câu “và họ bác bỏ cả nghiệp tái sanh-thọ-lãnh nữa”.
939. Evaṃ-saddenāti nidassanatthena evaṃ-saddenāti adhippāyo.
939. By the word "evaṃ" is meant by the word "evaṃ" in the sense of example.
939. Bởi từ evaṃ có ý nghĩa là bởi từ evaṃ có nghĩa là chỉ thị.
Bhavo eva abhivuddho abhavo yathā ‘‘asekkhā dhammā’’ti (dha. sa. tikamātikā 11).
Existence itself, when fully developed, is "abhava" (non-existence), just as in "asekha dhammā" (Dhamma Saṅgaṇi, Tikamātikā 11).
Hữu mà tăng trưởng là abhavo, giống như trong câu “các pháp vô học”.
Dutiyasmiṃ pakkhe bhavābhavasaddena sampattivipattiyo, vuddhihāniyo vā vuttāti veditabbā.
In the second interpretation, it should be understood that by the words "bhava" and "abhava," attainment and failure, or growth and decline, are meant.
Cần biết rằng, trong vế thứ hai, từ bhavābhava được nói đến là sự thành tựu và sự thất bại, hoặc sự tăng trưởng và sự suy giảm.
‘‘Sayaṃkataṃ sukhadukkha’’ntiādikā diṭṭhi yadipi aññesampi diṭṭhigatikānaṃ attheva, timbaruko pana tathādiṭṭhiko bhagavantaṃ upasaṅkamitvā pucchīti sā diṭṭhi ‘‘timbarukadiṭṭhī’’ti (saṃ. ni. 2.18) vuttā.
Although the view "self-made pleasure and pain" and so on, exists for other adherents of views, Timbaruka, who held such a view, approached the Blessed One and questioned him. Therefore, that view is called "Timbaruka's view" (Saṃyutta Nikāya 2.18).
Quan điểm cho rằng “hạnh phúc và đau khổ là do tự mình tạo ra” v.v., mặc dù cũng tồn tại ở những người theo tà kiến khác, nhưng vì Timbaruka là người có quan điểm như vậy đã đến gặp Đức Thế Tôn và hỏi, nên quan điểm đó được gọi là “quan điểm của Timbaruka”.
Tenāha ‘‘timbaruko…pe… āgatattā’’ti.
Thus, it is said "Timbaruka...pe... because he came."
Do đó, ngài nói “Timbaruka… đã đến”.
941. Upacayanatoti vaḍḍhanato.
941. By accumulation means by growth.
941. Do sự tích lũy nghĩa là do sự tăng trưởng.
Aññathāti lābhato takkanato ca aññappakāro gahitoti taṃ dassento ‘‘saddhāruciādīhī’’ti āha.
Otherwise means apprehended in a different way from gain and inference; indicating that, it says "by faith, liking, etc."
Theo cách khác nghĩa là đã được hiểu theo một cách khác với cách hiểu là lợi lộc và suy lường, để chỉ điều đó ngài nói “bởi niềm tin, sự ưa thích v.v.”.
Anussavato hi saddahanaṃ, ruccanaṃ pana jātissarañāṇatopi hoti.
For faith is from tradition, but liking can also be from the knowledge of past lives.
Vì sự tin tưởng là do nghe theo, còn sự ưa thích thì cũng có thể có do túc mạng thông.
Ādi-saddena khantiādīnaṃ saṅgaho.
By the word "ādi" (etc.), patience, etc., are included.
Từ ādi bao gồm cả sự kham nhẫn v.v.
943. Udaggatāsaṅkhāto avūpasamo na uddhaccasaṅkhātoti pītiyā eva savipphārikatāsaṅkhātaṃ asantasabhāvaṃ āha.
943. "Avūpasama" (non-calmness) characterized by elation is not characterized by agitation (uddhacca); it refers to the non-calm state, characterized by exuberance of joy itself.
943. Sự không lắng dịu được gọi là sự hân hoan không phải là sự trạo cử, ngài nói về trạng thái không yên tĩnh được gọi là sự lan tỏa của chính niềm hỷ.
Avūpasamahetubhūtoti vikkhepahetubhūto.
Being a cause of non-calmness means being a cause of distraction.
Là nhân của sự không lắng dịu nghĩa là là nhân của sự tán loạn.
Pītiyā ākāroti pītiyā pavattiākāro.
The manner of joy means the manner of the occurrence of joy.
Dạng thức của niềm hỷ nghĩa là dạng thức diễn tiến của niềm hỷ.
Gaṇena sattasamūhena saṅgaṇi sannipatanaṃ yena saddhiṃ, tena saṅgati gaṇasaṅgaṇikā.
Gaṇasaṅgaṇikā is association with a group, a collection of beings, with whom one congregates.
Sự tụ tập, hội họp với hội chúng, tức là nhóm chúng sanh, do đó sự giao du là gaṇasaṅgaṇikā.
Kassaci ghāsacchādanādikassa.
Of some means of provisions, clothing, etc.
Của bất cứ thứ gì là của những thứ như vật thực và y phục, v.v.
964. Aññesaṃ phassādīnaṃ saṅkhatabhāve yathāsakaṃpaccayehi.
964. Of others such as contact, in the conditioned nature by their respective conditions.
964. Của các pháp khác là của các pháp như xúc, v.v., trong trạng thái hữu vi là do các duyên riêng của chúng.
Yenākārena mānassa sātisayā pavatti, taṃ dassetuṃ ‘‘ahanti, asmīti cā’’ti vuttaṃ.
To show the exaggerated occurrence of conceit, it is said "I am, I exist."
Để chỉ ra cách thức diễn tiến có tính hơn thua của mạn, câu ‘‘ahanti, asmīti cā’’ (là ta, là ta đây) đã được nói đến.
Attanoti diṭṭhigataparikappitassa attano.
Of oneself means of the self conceived by speculative views.
Của tự ngãti là của tự ngã được tưởng định bởi tà kiến.
Yathā mānassa sampaggahavasena, evaṃ taṇhāya mamattavasena, diṭṭhiyā niccādivasena pavatti visesavatī samānepi anāgatakālāmasaneti āha ‘‘bhavissantī…pe… vutto’’ti.
Just as the occurrence of conceit is characterized by firm grasping, so too the occurrence of craving is characterized by possessiveness, and the occurrence of views by permanence, etc. "The occurrence is distinctive" even in terms of approaching the future, and so it is said "will be...pe... declared."
Cũng như sự diễn tiến của mạn là do sự tự đề cao, tương tự, sự diễn tiến đặc biệt của tham ái là do tính sở hữu, của tà kiến là do tính thường hằng, v.v., dù cùng liên quan đến thời vị lai, nên ngài nói ‘‘bhavissantī…pe… vutto’’ (sẽ là…được gọi là).
‘‘Ahamasmī’’ti pana pavattamānasseva bhavatīti sabbapadasādhāraṇassa mānasseva vasena iñjitāditā aṭṭhakathāyaṃ vuttā.
The Aṭṭhakathā states that the tremors (iñjitāditā) of conceit (māna) occur in relation to "I am," which is common to all terms.
Còn “ahamasmī” (ta là) chỉ xảy ra với người đang hiện hữu, do đó trong Chú Giải, trạng thái dao động, v.v. đã được nói đến chỉ do mạn, là pháp chung cho tất cả các từ.
970. Saṅkappananti ‘‘kusalatā’’ti vuttapadassa atthavacanaṃ.
970. Saṅkappana is the meaning of the word "kusalatā" (skillfulness).
970. Sự suy tínhti là lời giải thích ý nghĩa của từ được gọi là “kusalatā”.
Tassā upāyacintāya.
Tassā (of it) refers to thinking of means.
Của sự suy tính phương tiện ấy.
Micchābhāvo sāvajjabhāvo.
Micchābhāvo (wrong state) is a blameworthy state.
Trạng thái sai trái là trạng thái có tội lỗi.
Tadākāro mohoti yathāvuttākārena pavatte cittuppāde moho.
Tadākāro moho (delusion of that form) is delusion in the mind-state that occurs in the manner just described.
Si tương ứng với trạng thái ấyti là si trong tâm sanh khởi với trạng thái đã được nói đến.
Tassāpi yathāvuttapaccavekkhaṇāyapi yathākatapāpepi.
Tassāpi (even of that) refers to the introspection as described, and also to the evil deeds done.
Của sự quán xét ấy là của sự quán xét đã được nói đến, cũng như trong tội lỗi đã làm.
Adhimānasampayuttaṃ sañjānanaṃ pakatipurisantaradassanādivasena pavattaṃ diṭṭhisampayuttacittaṃ phalaṃ viya vimuttanti gahitaṃ daṭṭhabbaṃ.
Perception associated with over-estimation (adhimāna), which arises through seeing the difference between ordinary individuals and others, is a view-associated consciousness that should be understood as having taken liberation as its result.
Sự tưởng tri tương ưng với tăng thượng mạn là tâm tương ưng với tà kiến, sanh khởi do việc thấy người khác bình thường, v.v., cần được hiểu là đã nắm bắt như thể là quả vị giải thoát.
973. Visesaṃ akatvāti anupanidhānaṃ, samato ca asamato ca upanidhānanti imaṃ vibhāgaṃ akatvā, yo ‘‘itthaṃ, evaṃ, aññathā’’ti padehi pakāsito.
973. Visesaṃ akatvā (without making a distinction) means not comparing; without making the distinction of comparison and non-comparison, of equal and unequal, which is expressed by the terms "in this way," "thus," "otherwise."
973. Không tạo ra sự khác biệtti là không so sánh, không tạo ra sự phân biệt này là so sánh từ ngang bằng và không ngang bằng, điều được biểu thị bằng các từ “như thế này, như vậy, cách khác”.
Visesassāti ‘‘itthaṃ, evaṃ, aññathā’’ti yathāvuttasseva visesassa.
Visesassā (of the distinction) refers to the aforementioned distinction of "in this way," "thus," "otherwise."
Của sự khác biệtti là của sự khác biệt đã được nói đến là “như thế này, như vậy, cách khác”.
Diṭṭhiyāti diṭṭhiyā gahitāya tadavinābhāvinī taṇhā dassitā.
By diṭṭhiyā (by view), craving (taṇhā) is shown as being caught by view and inseparable from it.
Bằng câu Diṭṭhiyā, tham ái không thể tách rời với tà kiến đã được chấp thủ được chỉ ra.
Sīsasīsamūlakehīti catūhi sīsehi, dvādasahi ca sīsamūlakehi.
Sīsasīsamūlakehī (by the heads and head-roots) refers to the four heads and the twelve head-roots.
Bằng câu Sīsasīsamūlakehi, (có nghĩa là) bởi bốn đầu và bởi mười hai gốc đầu.
Sayameva ca taṇhā dassitāti yojanā.
The connection is: and craving itself is shown.
Và nên được liên kết rằng chính tham ái được chỉ ra.
Yadi diṭṭhimānagāhopi idhādhippeto, yato ‘‘taṇhāmānadiṭṭhivasena samūhagāhato’’ti (vibha. aṭṭha. 973) aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ, kathaṃ ‘‘taṇhāvicaritānī’’ti vacananti āha ‘‘diṭṭhimānesū’’tiādi.
If the grasping of view and conceit is also intended here, since the Aṭṭhakathā states "because of the aggregation of craving, conceit, and view," how is it then called "Taṇhāvicaritāni" (Wanderings of Craving)? He says "diṭṭhimānesū" (in views and conceits), etc.
Nếu sự chấp thủ tà kiến và ngã mạn cũng được bao hàm ở đây, vì trong Chú giải đã nói “do sự chấp thủ theo nhóm bởi tham ái, ngã mạn, và tà kiến”, vậy tại sao lại nói “các hành tướng của tham ái”? Vị ấy nói “diṭṭhimānesū” v.v...
Taṃmūlakattāti taṇhāmūlakattā.
Taṃmūlakattā (because of having that as its root) means because of having craving as its root.
Taṃmūlakattā có nghĩa là do có tham ái làm gốc.
974. Na avakkarīyatīti anavakārī, taṃ anavakāriṃ katvā, taṃ padantarena vibhāvento ‘‘anavakkari, taṃ katvā’’ti āha.
974. That which is not scattered is anavakārī. He says "anavakkari, taṃ katvā" (not scattered, having done that) to describe it as not scattered, distinguishing it by another term.
Không bị phân tán gọi là anavakārī, sau khi làm cho không bị phân tán ấy, trong khi phân tích điều ấy bằng một từ khác, ngài đã nói “anavakkari, taṃ katvā”.
Vikkhepanaṃ avayavato vibhāgo.
Vikkhepanaṃ (scattering) is a division into parts.
Vikkhepanaṃ là sự phân chia theo từng phần.
Attato avinibbhujitvāti yvāyaṃ diṭṭhigatikaparikappito attā, tato avisuṃ katvā.
Attato avinibbhujitvā (without separating from self) means without separating from the self conceived by those holding to views.
Attato avinibbhujitvā có nghĩa là không làm cho tách rời khỏi tự ngã vốn được tưởng định bởi người theo tà kiến.
978. Dhātusambhava…pe… saṅgahitattāti ettha khandhādīnaṃ kāmadhātuādidhātūsu sambhavabhedabhinnānaṃ niravasesato saṅgahitattāti vibhāgena yojanā, tathā sesesupi pariyāpannapabhedabhinnānantiādinā.
978. Here, dhātusambhava…pe… saṅgahitattā (origin in elements...because of being included) should be understood as: because the aggregates and so on, which are differentiated by their origin in the kāma-sphere and other elements, are completely included, and similarly with the rest that are differentiated by their included categories and so on.
Ở đây, trong câu Dhātusambhava…pe… saṅgahitattā, nên liên kết bằng cách phân tích rằng: do sự tổng nhiếp không sót một pháp nào trong các uẩn v.v... vốn được phân chia theo sự sanh khởi trong các giới như dục giới v.v...; tương tự, trong các câu còn lại cũng (nên liên kết) bằng các câu như: vốn được phân chia theo sự bao gồm v.v...
Tattha ‘‘niravasesato saṅgahitattā’’ti iminā ‘‘sabbasaṅgāhikavāro’’ti ayamassa atthānugatā samaññāti dasseti.
Here, by "niravasesato saṅgahitattā" (because of being completely included), he shows that "sabbasaṅgāhikavāro" (the chapter on all-inclusion) is a designation consistent with its meaning.
Trong đó, bằng câu “niravasesato saṅgahitattā” (do sự tổng nhiếp không sót một pháp nào), ngài chỉ ra rằng “Phẩm Tổng Nhiếp Tất Cả” là danh xưng của phẩm này phù hợp với ý nghĩa.
Yasmā cettha khandhādīnaṃ dvādasannaṃ koṭṭhāsānaṃ anavasesasaṅgaho, tasmā evaṃ dutiyavārādīnañcettha anuppaveso veditabbo.
Since there is a complete inclusion of the twelve sections, such as aggregates, here, the entry of the second chapter and so on should also be understood in this way.
Bởi vì ở đây có sự tổng nhiếp không sót của mười hai nhóm pháp là uẩn v.v..., nên cần phải hiểu sự bao hàm của các phẩm thứ hai v.v... ở đây cũng như vậy.
Khandhādīnameva hi tesaṃ sambhavādivicāro uppattānuppattidassanavāroti vattuṃ yuttoti yojanā.
The connection is: it is appropriate to say that the investigation of their origin and so on, of these aggregates and so on, is the chapter on the showing of arising and non-arising.
Nên liên kết rằng việc xem xét về sự sanh khởi v.v... của chính các uẩn v.v... là thích hợp để được gọi là phẩm chỉ ra sự sanh và không sanh.
Anuppattidassanañcettha atthāpattisiddhaṃ veditabbaṃ.
And the showing of non-arising here should be understood as established by implication.
Và ở đây, cần biết rằng việc chỉ ra sự không sanh được thành tựu do suy luận theo ý nghĩa.
Na hi tattha ‘‘kati khandhā na pātubhavantī’’tiādipāḷi atthi.
For there is no discourse there such as "how many aggregates do not manifest?"
Vì ở đó không có đoạn Pāḷi nào như “bao nhiêu uẩn không hiện khởi?” v.v...
979. Pucchānurūpanti yenādhippāyena pucchā katā, tadanurūpaṃ.
979. Pucchānurūpaṃ (in accordance with the question) means in accordance with the intention with which the question was asked.
Pucchānurūpaṃ có nghĩa là phù hợp với ý định mà câu hỏi đã được đặt ra.
Avitathabyākaraṇaṃ nāma buddhānaṃ eva āveṇikaṃ, aññesaṃ taṃ yādicchikaṃ sutakkharasadisanti āha ‘‘sabbaññuvacanaṃ viññāya katattā’’ti.
He says "sabbaññuvacanaṃ viññāya katattā" (because it is done with the understanding of the Omniscient One's words) because an avitathabyākaraṇaṃ (infallible answer) is unique to the Buddhas; for others, it is arbitrary, like a mere guess.
Avitathabyākaraṇaṃ (sự trả lời không sai lạc) là pháp bất cộng riêng của chư Phật, đối với những người khác thì điều đó là ngẫu nhiên và tương tự như âm thanh được nghe, vì vậy ngài nói “sabbaññuvacanaṃ viññāya katattā” (do được thực hiện sau khi đã hiểu lời của bậc Toàn Tri).
991. ‘‘Kāmabhave’’ti idaṃ okāsavasena vatvā puna sattasantānavasena vattuṃ ‘‘kāmadhātusambhūtānañcā’’ti vuttanti tamatthavisesaṃ dassento ‘‘iddhiyā…pe… attho’’ti āha.
991. Having said "in the sense-sphere existence" (kāmabhave) in terms of location, he then says "and of those arisen in the kāma-sphere" (kāmadhātusambhūtānañca) to speak in terms of the continuum of beings. He shows this specific meaning by saying "iddhiyā…pe… attho" (power...meaning).
991. Sau khi nói “trong cõi Dục” (kāmabhave) theo phương diện cảnh giới, để nói lại theo phương diện dòng tương tục của chúng sanh, đã được nói là “và của các chúng sanh sanh trong Dục giới” (kāmadhātusambhūtānañca). Để chỉ ra ý nghĩa đặc biệt ấy, ngài đã nói “iddhiyā…pe… attho” (có nghĩa là… do thần thông).
‘‘Na vattabbaṃ siyā’’ti kasmā vuttaṃ, yadipi asaññasattānaṃ acakkhukattā rūpāyatanaṃ accantasukhumattā heṭṭhimabhūmikānañca agocaro, samānabhūmikānaṃ pana vehapphalānaṃ, uparibhūmikānañca suddhāvāsānaṃ cakkhāyatanassa gocaro hotīti āyatanādikiccaṃ karotiyevāti sakkā vattuṃ.
Why is it said, "it should not be said"? Even though the rūpāyatana (visual sense-sphere) is not within the range of those in the lower planes due to their extreme subtlety, and because non-percipient beings (asaññasattā) are without eyes, it can still be said to perform the function of a sense-sphere for the Vehapphalā devas (equivalent to the Akaniṭṭha devas) who are in the same plane, and for the Suddhāvāsā devas who are in higher planes.
Tại sao lại nói “lẽ ra không nên nói”? Mặc dù đối với các chúng sanh vô tưởng, do không có mắt nên sắc xứ là đối tượng cực kỳ vi tế, và đối với các chúng sanh ở cõi thấp hơn, nó không phải là đối tượng; nhưng có thể nói rằng nó vẫn thực hiện chức năng của xứ v.v… vì nó là đối tượng của nhãn xứ của các chúng sanh ở cùng cõi là cõi Quảng Quả, và của các chúng sanh ở cõi cao hơn là các cõi Tịnh Cư.
Yaṃ panettha vitthārato vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttameva.
What needs to be said in detail here has already been stated below.
Điều cần được nói chi tiết ở đây đã được nói ở phần dưới.
‘‘Heṭṭhato avīcinirayaṃ pariyantaṃ katvā uparito paranimmitavasavattideve antokaritvā yaṃ etasmi’’ntiādinā (dha. sa. 1287) vuttapadesā kāmāvacarādiokāsā.
The phrases kāmāvacarādiokāsā (the kāma-sphere and other realms) refer to the realms mentioned with Avīci hell as the lower limit and the Paranimmitavasavatti devas as the upper limit.
Các cảnh giới như Dục giới v.v… là những phạm vi được nói đến qua câu “lấy địa ngục Vô Gián ở dưới làm giới hạn, bao gồm các vị trời ở cõi Tha Hóa Tự Tại ở trên, trong phạm vi đó” v.v…
Te sattanikāyā ca dhātūti vuccanti samudāyassa avayavādhārabhāvato yathā ‘‘māsapuñjo māso’’ti.
Te sattanikāyā ca dhātūti vuccanti (those groups of beings are called dhātu) because a collection is a basis for its parts, just as "a heap of rice is rice."
Bảy trú xứ của chúng sanh ấy cũng được gọi là giới (dhātu), vì chúng là nơi nương tựa của các thành phần trong một tập hợp, giống như câu “một đống đậu là đậu”.
Sattā uppajjanti etthāti sattuppatti, uppajjanaṭṭhena sattāva uppatti sattuppattīti evaṃ okāsasattalokadvayassa sattuppattipariyāyo veditabbo.
"Sattā uppajjanti ettha" (beings arise therein) is sattuppatti (arising of beings). Or, sattā eva uppatti (beings themselves are arising) in the sense of arising. Thus, the category of sattuppatti should be understood as referring to both the realm and the world of beings.
Nơi chúng sanh sanh khởi gọi là sự sanh của chúng sanh (sattuppatti); theo nghĩa sanh khởi, chính chúng sanh là sự sanh, nên gọi là sự sanh của chúng sanh (sattuppatti). Như vậy, cần hiểu thuật ngữ “sự sanh của chúng sanh” (sattuppatti) cho cả hai loại thế giới là cảnh giới và chúng sanh.
Sattabhāvena uppatti, na anupādinnakkhandhā viya saṅkhārabhāvenevāti adhippāyo.
Sattabhāvena uppatti (arising as a being) means arising as a being, not merely as formations like ungrasped aggregates.
Ý muốn nói: sự sanh khởi với tư cách là chúng sanh, chứ không phải chỉ đơn thuần là sự sanh khởi với tư cách là các pháp hữu vi như các uẩn vô chấp thủ.
Ke pana teti āha ‘‘sattāvāsavasena…pe… upādinnakakkhandhā’’ti.
And who are they? He says "sattāvāsavasena…pe… upādinnakakkhandhā" (in terms of abodes of beings...grasped aggregates).
Vậy những chúng sanh đó là ai? Ngài nói: “theo phương diện trú xứ của chúng sanh…pe… các uẩn được chấp thủ”.
Taṃtaṃpariyāpannānanti taṃtaṃsattāvāsapariyāpannānaṃ sattānaṃ, saṅkhārānameva vā.
Taṃtaṃpariyāpannānaṃ (of those included in each) refers to the beings included in each abode of beings, or indeed, the formations themselves.
Của những pháp thuộc về từng loại ấy (taṃtaṃpariyāpannānaṃ) nghĩa là của các chúng sanh thuộc về từng trú xứ của chúng sanh ấy, hoặc là của chính các pháp hữu vi.
Sadisādhiṭṭhānabhāvenāti sadisākārena pavattamānānaṃ khandhānaṃ patiṭṭhānabhāvena.
Sadisādhiṭṭhānabhāvenā (in the sense of being a similar support) refers to being the foundation for aggregates that arise in a similar manner.
Do là nơi nương tựa tương tự (sadisādhiṭṭhānabhāvena) nghĩa là do là nơi nương tựa của các uẩn đang diễn tiến theo một cách thức tương tự.
Yebhuyyena hi tasmiṃ sattāvāse dhammā samānākārena pavattanti.
For in that abode of beings, the dhammas mostly arise in a similar manner.
Bởi vì, phần lớn các pháp trong trú xứ của chúng sanh ấy đều diễn tiến theo một cách thức giống nhau.
999. Tattha, aññattha cāti tasmiṃ, aññasmiñca bhave, okāse ca.
999. Tattha, aññattha cā (there and elsewhere) refers to that existence and another existence, and also to that realm and another realm.
999. Ở đó và ở nơi khác (tattha, aññattha ca) nghĩa là trong cõi đó và trong cõi khác, trong cảnh giới đó và trong cảnh giới khác.
Paricchedakārikāya kāmāditaṇhāya paricchijja āpannā gahitāti pariyāpannāti taṃtaṃbhavādiantogadhā taṃtaṃpariyāpannā.
Taṃtaṃpariyāpannā (included in each) refers to those included within each existence and so on, grasped as included by the craving for sensuous pleasures and so on, which acts as a delimiting factor.
Trong kệ tóm tắt, những pháp được phân định và nắm giữ bởi ái dục v.v… được gọi là pariyāpanna (thuộc về). Do đó, những pháp thuộc về từng loại ấy (taṃtaṃpariyāpannā) là những pháp nằm trong từng cõi ấy v.v…
1027. Taṃtaṃmanasikāranti parittapathavīkasiṇādigatamanasikāraṃ.
1027. Taṃtaṃmanasikāraṃ (that and that attention) refers to attention directed towards the earth kasiṇa and so on.
1027. Tác ý tương ứng (taṃtaṃmanasikāraṃ) nghĩa là tác ý hướng đến đề mục biến xứ đất loại nhỏ v.v…
Appanākkhaṇepīti pi-saddena pubbabhāgaṃ sampiṇḍeti.
Appanākkhaṇepī (even at the moment of absorption) — the particle pi also includes the preceding part.
Trong câu “Appanākkhaṇepi” (cũng trong sát-na an chỉ), bằng từ pi, ngài tóm thâu lại phần trước.
Chandanaṃ ārammaṇapariyesanaṃ chando, kattukamyatāchando.
Chando (desire) is the seeking of an object, the desire to act.
Sự tìm cầu đối tượng là sự mong muốn, gọi là chanda (dục), tức là dục muốn làm.
Paṇidhānaṃ cittaṭṭhapanā paṇidhi, saññāvirāgādīhi ārammaṇassa visesanaṃ tathāpavattāya bhāvanāya ārammaṇakaraṇameva.
Fixing the mind is paṇidhi, which is the setting of the mind, or the distinguishing of an object through dispassion towards perceptions, etc., thereby making it an object for the cultivation that arises in that manner.
Sự đặt tâm là sự hướng đến, gọi là paṇidhi (hướng); chính là việc lấy làm đối tượng cho sự tu tiến diễn ra như vậy bằng cách làm cho đối tượng trở nên đặc biệt qua sự ly tham trong tưởng, v.v.
Vipulaṃ vuccati mahantaṃ, santabhāvopi mahanīyatāya mahantamevāti āha ‘‘vipulā phalāti vipulasantasukhāyuvaṇṇādiphalā’’ti.
"Vipula" means great. The state of peace is also great due to its profound nature, so it is said, "Vipulā phalāti vipulasantasukhāyuvaṇṇādiphalā" (Abundant fruits means fruits of abundant peace, happiness, longevity, complexion, etc.).
Vipula được gọi là to lớn, trạng thái tịch tịnh cũng chính là to lớn do tính chất cao quý, vì vậy ngài nói: “Vipulā phalāti vipulasantasukhāyuvaṇṇādiphalā” (quả rộng lớn là quả có sự an lạc tịch tịnh rộng lớn, tuổi thọ, dung sắc, v.v.).
1028. Yaṃ cātumahārājikānaṃ āyuppamāṇaṃ, sañjīve eso eko rattidivo, tāya rattiyā tiṃsa rattiyo māso, tena māsena dvādasamāsiko saṃvaccharo, tena saṃvaccharena pañca vassasatāni sañjīve āyuppamāṇaṃ.
1028. The lifespan of the Cātumahārājika devas: one day and night in Sañjīva is equivalent to that. Thirty such nights make a month. Twelve such months make a year. Five hundred years by that year is the lifespan in Sañjīva.
Tuổi thọ của chư thiên cõi Tứ Đại Vương, đó là một ngày một đêm ở địa ngục Sañjīva, ba mươi ngày đêm như vậy là một tháng, mười hai tháng như vậy là một năm, năm trăm năm như vậy là tuổi thọ ở địa ngục Sañjīva.
Yaṃ tāvatiṃsānaṃ āyuppamāṇaṃ, eso kāḷasutte eko rattidivo…pe… tena saṃvaccharena vassasahassaṃ kāḷasutte āyuppamāṇaṃ.
The lifespan of the Tāvatiṃsa devas: one day and night in Kāḷasutta is equivalent to that… and so on… One thousand years by that year is the lifespan in Kāḷasutta.
Tuổi thọ của chư thiên cõi Tāvatiṃsa (Đao Lợi), đó là một ngày một đêm ở địa ngục Kāḷasutta… như trên… một ngàn năm như vậy là tuổi thọ ở địa ngục Kāḷasutta.
Yaṃ yāmānaṃ āyuppamāṇaṃ, eso saṅghāte eko rattidivo…pe… tena saṃvaccharena dve vassasahassāni saṅghāte āyuppamāṇaṃ.
The lifespan of the Yāma devas: one day and night in Saṅghāta is equivalent to that… and so on… Two thousand years by that year is the lifespan in Saṅghāta.
Tuổi thọ của chư thiên cõi Yāma (Dạ Ma), đó là một ngày một đêm ở địa ngục Saṅghāta… như trên… hai ngàn năm như vậy là tuổi thọ ở địa ngục Saṅghāta.
Yaṃ tusitānaṃ āyuppamāṇaṃ, roruve eso eko rattidivo…pe… tena saṃvaccharena cattāri vassasahassāni roruve āyuppamāṇaṃ.
The lifespan of the Tusita devas: one day and night in Roruva is equivalent to that… and so on… Four thousand years by that year is the lifespan in Roruva.
Tuổi thọ của chư thiên cõi Tusita (Đâu Suất), đó là một ngày một đêm ở địa ngục Roruva… như trên… bốn ngàn năm như vậy là tuổi thọ ở địa ngục Roruva.
Yaṃ nimmānaratīnaṃ āyuppamāṇaṃ, mahāroruve eso eko rattidivo…pe… tena saṃvaccharena aṭṭha vassasahassāni mahāroruve āyuppamāṇaṃ.
The lifespan of the Nimmānaratī devas: one day and night in Mahāroruva is equivalent to that… and so on… Eight thousand years by that year is the lifespan in Mahāroruva.
Tuổi thọ của chư thiên cõi Nimmānaratī (Hóa Lạc), đó là một ngày một đêm ở địa ngục Mahāroruva… như trên… tám ngàn năm như vậy là tuổi thọ ở địa ngục Mahāroruva.
Yaṃ paranimmitavasavattīnaṃ devānaṃ āyuppamāṇaṃ, tāpane eso eko rattidivo…pe… tena saṃvaccharena soḷasa vassasahassāni tāpane āyuppamāṇaṃ.
The lifespan of the Paranimmittavasavattī devas: one day and night in Tāpana is equivalent to that… and so on… Sixteen thousand years by that year is the lifespan in Tāpana.
Tuổi thọ của chư thiên cõi Paranimmitavasavattī (Tha Hóa Tự Tại), đó là một ngày một đêm ở địa ngục Tāpana… như trên… mười sáu ngàn năm như vậy là tuổi thọ ở địa ngục Tāpana.
Mahātāpane upaḍḍhantarakappo.
In Mahātāpana it is half an antarakappa.
Ở địa ngục Mahātāpana là nửa antarakappa (trung kiếp).
Avīciyaṃ eko antarakappo ca āyuppamāṇanti vadanti.
They say that in Avīci the lifespan is one antarakappa.
Người ta nói rằng ở địa ngục Avīci (A-tỳ), tuổi thọ là một antarakappa.
Devānaṃ adhimuttakālakiriyā viya tādisena puññabalena antarāpi maraṇaṃ hotīti ‘‘kammameva pamāṇa’’nti vuttanti veditabbaṃ.
It should be understood that just as devas may pass away prematurely due to their strong resolution, similarly, death can occur even in the interim due to such powerful karma, which is why it is said "karma is the measure."
Nên hiểu rằng, câu “nghiệp chính là thước đo” được nói ra vì do phước lực tương tự như việc mạng chung theo ý muốn của chư thiên, cái chết cũng có thể xảy ra ở giữa chừng.
Evañca katvā abbudādiāyuparicchedopi yuttataro hotīti.
And by understanding it this way, the determination of lifespans like that of the Abbuda hell becomes more appropriate.
Và khi làm như vậy, việc phân định tuổi thọ của Abbuda, v.v. cũng trở nên hợp lý hơn.
Kiṃ jhānanti aṭṭhasu jhānesu kataraṃ jhānaṃ.
"Kiṃ jhānaṃ" means which jhāna among the eight jhānas.
“Thiền nào” nghĩa là thiền nào trong tám thiền.
Bhavasīsānīti bhavaggāni, puthujjanabhavaggaṃ ariyabhavaggaṃ sabbabhavagganti vehapphalādīnaṃ samaññā.
"Bhavasīsāni" means the peaks of existence, the peaks of existence for ordinary individuals, the peaks of existence for noble ones, and all peaks of existence, which are the designations for Vehapphala and so on.
Bhavasīsāni là các cõi cao nhất của hữu, là tên gọi chung cho các cõi Vehapphala, v.v. là cõi cao nhất của hữu phàm phu, cõi cao nhất của hữu bậc Thánh, cõi cao nhất của tất cả các hữu.
Kassaci sattāti puthujjanassa, kassaci pañcāti sotāpannassa, sakadāgāmino ca, kassaci tayoti anāgāmino vasena vuttaṃ.
"Kassaci sattā" is said with reference to an ordinary person; "kassaci pañcā" is said with reference to a stream-enterer and once-returner; "kassaci tayo" is said with reference to a non-returner.
“Đối với một số là bảy” là nói về phàm phu, “đối với một số là năm” là nói về bậc Sotāpanna và Sakadāgāmi, “đối với một số là ba” là nói về bậc Anāgāmi.
Tasmā so brahmakāyikādīhi cuto arūpaṃ upapajjanto veditabbo.
Therefore, one should understand that such a one, having fallen from the Brahmakāyika realms, etc., is reborn in the formless realm.
Do đó, vị ấy sau khi mệnh chung từ cõi Brahmakāyika, v.v. được hiểu là sanh vào cõi vô sắc.
‘‘Navasu brahmalokesu nibbattaariyasāvakānaṃ tatrūpapattiyeva hoti, na heṭṭhūpapattī’’ti (vibha. aṭṭha. 1028) ayaṃ aṭṭhakathāpāṭhoti adhippāyena ‘‘yaṃ panā’’tiādi vuttaṃ.
The phrase "yaṃ panā" and so on was stated with the intention that this is the commentary passage: "For noble disciples born in the nine Brahma realms, rebirth occurs only there, not in lower realms."
Với ý rằng: “Đối với các Thánh đệ tử đã sanh trong chín cõi Phạm thiên, chỉ có sự tái sanh ở đó, không có sự tái sanh ở cõi thấp hơn”, đây là đoạn văn Chú giải, nên câu bắt đầu bằng “Yaṃ panā” (Còn điều mà…) đã được nói ra.
‘‘Tatrūpapattipi hoti uparūpapattipi, na heṭṭhūpapattī’’ti pana pāṭhoti tena ‘‘heṭṭhūpapattiyeva nivāritā’’tiādivacanena payojanaṃ natthi.
However, the passage is "rebirth occurs there, and in higher realms, but not in lower realms." Therefore, there is no need for statements like "only rebirth in lower realms is precluded."
Lại nữa, vì có bài kinh rằng: “Sự sanh khởi tại đó cũng có, sự sanh khởi ở cõi trên cũng có, không có sự sanh khởi ở cõi dưới”, nên lời nói v.v... là “chỉ có sự sanh khởi ở cõi dưới bị ngăn cản” là không có lợi ích.
Arūpadhātūpapatti ca na nivāritāti sambandho.
The connection is that rebirth in the formless realm is not precluded.
Và có sự liên quan rằng sự sanh khởi vào vô sắc giới không bị ngăn cản.
Arūpadhātūpapatti na nivāritā ‘‘matthake ṭhitova parinibbātī’’ti niyamassa anicchitattā.
Rebirth in the formless realm is not precluded because the rule "one attains Parinibbāna only from the highest point" is not desired.
Sự sanh khởi vào vô sắc giới không bị ngăn cản vì không mong muốn sự quy định rằng: “sau khi đứng ở đỉnh cao nhất thì mới parinibbāti”.
Aññatthāti kāmaloke.
"Aññatthā" means in the sense-realm.
Aññatthāti là trong cõi Dục.
Tatthāti rūpaloke.
"Tatthā" means in the form-realm.
Tatthāti là trong cõi Sắc.
Ayaṃ aṭṭhakathāti ‘‘paṭhamajjhānabhūmiyaṃ nibbatto…pe… parinibbātī’’ti evaṃ pavattā aṭṭhakathā.
"Ayaṃ aṭṭhakathā" means the commentary that states, "Born in the first jhāna realm… and so on… attains Parinibbāna."
Ayaṃ aṭṭhakathāti là bản Chú giải đã diễn ra như vầy: “người đã sanh trong cõi sơ thiền… cho đến… parinibbāti”.
Tenevāti yasmā rūpadhātuyaṃ upapanno adhippeto, na upapajjanāraho, teneva kāraṇena.
"Tenevā" means for this reason, because one who is reborn in the form-realm is intended, not one who is merely capable of being reborn there.
Tenevāti là do chính nguyên nhân ấy, vì người đã sanh trong sắc giới được nhắm đến, chứ không phải người có khả năng sanh.
Tassāti yathāvuttassa rūpadhātuyaṃ upapannassa ariyasāvakassa.
"Tassā" means with reference to that noble disciple reborn in the form-realm, as described.
Tassāti là của vị Thánh đệ tử đã sanh trong sắc giới như đã nói.
Yena rūparāgena tattha rūpabhave upapanno, tasmiṃ arūpajjhānena vikkhambhite sammadeva diṭṭhādīnavesu yathā kāmarūpabhavesu āyatiṃ bhavābhilāso na bhavissati, evaṃ arūpabhavepīti dassento āha ‘‘puna…pe… bhavissatiyevā’’ti.
Showing that just as the desire for future existence will not arise in the sense- and form-realms when one truly discerns the danger in the form-attachment by which one was reborn in that form-existence, similarly, it will not arise in the formless realm, it says, "puna…pe… bhavissatiyevā" (again… will certainly exist).
Ngài nói “puna…pe… bhavissatiyevā”ti để chỉ ra rằng: do sắc ái nào mà vị ấy đã sanh trong cõi Sắc đó, khi sắc ái ấy đã được chế ngự bằng thiền vô sắc, thì trong tương lai, lòng khát khao đối với cảnh giới sẽ không khởi lên trong cõi Vô Sắc, cũng giống như không khởi lên trong cõi Dục và cõi Sắc, sau khi đã thấy rõ các sự nguy hại v.v…
Tattha nibbattoti rūpadhātuyaṃ upapanno.
"Tattha nibbatto" means one who is reborn in the form-realm.
Tattha nibbattoti là người đã sanh trong sắc giới.
Ariyamaggaṃ bhāvetvāti heṭṭhimaṃ ariyamaggaṃ sampādetvā.
"Ariyamaggaṃ bhāvetvā" means having attained the lower noble path.
Ariyamaggaṃ bhāvetvāti là sau khi đã thành tựu Thánh đạo thấp hơn.
Nibbattabhavādīnavadassanavasenāti tasmiṃ rūpabhave nibbattopi tattheva ādīnavadassanavasena.
"Nibbattabhavādīnavadassanavasenā" means by virtue of seeing the danger in that very form-existence even though one is reborn there.
Nibbattabhavādīnavadassanavasenāti là do năng lực thấy rõ sự nguy hại ngay tại cõi Sắc ấy, dù đã sanh trong đó.
Anivattitabhavābhilāsoti upari arūpabhave avissaṭṭhabhavapatthano, yato arūpadhātuyaṃ upapajjanāraho.
"Anivattitabhavābhilāso" means one whose aspiration for existence in higher formless realms has not ceased, because one is capable of being reborn in the formless realm.
Anivattitabhavābhilāsoti là người chưa từ bỏ lòng mong mỏi đối với cảnh giới ở cõi Vô Sắc bên trên, do đó có khả năng sanh vào vô sắc giới.
Tassa vasenāti tādisassa ariyasāvakassa vasena.
"Tassa vasenā" means with reference to such a noble disciple.
Tassa vasenāti là do năng lực của vị Thánh đệ tử như vậy.
‘‘Kassaci pañca, kassaci tayo anusayā anusentī’’ti ayaṃ yamakapāḷi (yama. 2.anusayayamaka.312) pavattā.
The yamaka text states: "For some, five latent tendencies lie latent; for some, three."
Yamakapāḷi này pavattā là “đối với một số người, năm tùy miên còn tiềm ẩn; đối với một số người, ba tùy miên còn tiềm ẩn”.
1030. ‘‘Ruppanalakkhaṇaṃ rūpaṃ, anubhavanalakkhaṇā vedanā’’tiādinā sāmaññalakkhaṇapariggāhikā.
"Rūpa has the characteristic of being afflicted; Vedanā has the characteristic of experiencing," and so on – this grasps common characteristics.
Bằng cách nói v.v… “sắc có đặc tính biến hoại, thọ có đặc tính cảm nghiệm”, đó là sự nắm bắt các tướng phổ thông.
‘‘Phusanalakkhaṇo phasso, sātalakkhaṇaṃ sukha’’ntiādinā visesalakkhaṇapariggāhikā.
"Phassa has the characteristic of contact; Sukha has the characteristic of being pleasant," and so on – this grasps specific characteristics.
Bằng cách nói v.v… “xúc có đặc tính chạm, lạc có đặc tính dễ chịu”, đó là sự nắm bắt các tướng đặc thù.
‘‘Cattāro khandhā siyā kusalā’’tiādīsu idha yaṃ vattabbaṃ, taṃ khandhavibhaṅgādīsu vuttaṃ, tasmā tattha vuttanayeneva gahetabbanti adhippāyo.
In passages like "The four aggregates may be wholesome," what needs to be said here has been said in the Aggregates Analysis, etc. Therefore, the meaning is that it should be understood in the manner stated there.
Trong các câu như “bốn uẩn có thể là thiện” v.v…, điều cần nói ở đây đã được nói trong phần Phân tích Uẩn v.v…, do đó, ý muốn nói là nên hiểu theo phương pháp đã được trình bày ở đó.
Sesaṃ yadettha na vuttaṃ, taṃ suviññeyyamevāti.
The rest that is not stated here is easily understood.
Phần còn lại chưa được nói ở đây thì quả thật là dễ hiểu.