Catusaccadasoti cattāri saccāni samāhaṭāni catusaccaṃ, catusaccaṃ passīti catusaccadaso.
Catusaccadaso means: the four truths, being collected and brought together by mind, are the catusacca (four truths). One who saw the catusacca is Catusaccadasa.
Catusaccadaso (Bậc thấy Tứ Thánh đế) có nghĩa là: Bốn sự thật được tập hợp lại là Tứ Thánh đế (catusacca). Bậc thấy Tứ Thánh đế (catusaccaṃ passi) nên gọi là Catusaccadaso.
Satipi sāvakānaṃ paccekabuddhānañca catusaccadassanabhāve anaññapubbakattā bhagavato catusaccadassanassa tattha ca sabbaññutāya dasabalesu ca vasībhāvassa pattito parasantānesu ca pasāritabhāvena supākaṭattā bhagavāva visesena ‘‘catusaccadaso’’ti thomanaṃ arahatīti.
Although the disciples and Paccekabuddhas also have the seeing of the four truths, because the seeing of the four truths by the Blessed One was not preceded by another, and because of his attainment to omniscience therein, and his mastery over the ten powers (dasabala), and because it is very evident through its being spread among other beings, the Blessed One alone is especially worthy of praise as "Catusaccadasa."
Mặc dù các đệ tử và chư Phật Độc Giác cũng có sự thấy Tứ Thánh đế, nhưng do sự thấy Tứ Thánh đế của Đức Thế Tôn là chưa từng có ở người khác, và do Ngài đã đạt đến quả vị Toàn Giác (sabbaññutā) trong đó, và đã thành tựu quyền năng (vasībhāva) trong Mười Lực (dasabala), và do sự thấy ấy đã được truyền bá rộng rãi đến các dòng tâm thức của người khác nên rất hiển nhiên, vì vậy, chỉ Đức Thế Tôn mới xứng đáng được tán thán đặc biệt là ‘‘Catusaccadaso’’.
Nāthatīti nātho, veneyyānaṃ hitasukhaṃ āsīsati pattheti, parasantānagataṃ vā kilesabyasanaṃ upatāpeti, ‘‘sādhu, bhikkhave, bhikkhu kālena kālaṃ attasampattiṃ paccavekkhitā’’tiādinā (a. ni. 8.7) vā taṃ taṃ hitapaṭipattiṃ yācatīti attho.
One who desires (nāthati) is a Nātha. He desires and yearns for the welfare and happiness of those to be disciplined. Or, he burns up the defilements and suffering in the minds of other beings. Or, as in "It is good, monks, for a bhikkhu to periodically review his own attainments," he requests for the various practices that lead to welfare. This is the meaning.
Bậc khát khao (nāthati) nên gọi là Nātho (Bậc che chở), nghĩa là Ngài mong muốn, khát khao sự lợi ích và hạnh phúc cho những người có thể được giáo hóa, hoặc Ngài đốt cháy những phiền não và tai họa trong dòng tâm thức của người khác, hoặc Ngài khuyên nhủ họ thực hành những điều lợi ích như: ‘‘Này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu nên thường xuyên quán xét sự thành tựu của chính mình’’.
Paramena cittissariyena samannāgato, sabbasatte vā guṇehi īsati abhibhavatīti paramissaro bhagavā ‘‘nātho’’ti vuccati.
The Blessed One, endowed with supreme mental sovereignty, or one who rules over all beings and excels them in virtues, is called Paramissaro and "Nātha."
Đức Thế Tôn, bậc có quyền năng tối thượng về tâm (paramena cittissariyena samannāgato), hoặc Ngài vượt trội, chế ngự tất cả chúng sanh bằng các đức tính (guṇehi īsati abhibhavati), nên Ngài được gọi là paramissaro (Bậc Tối Thượng) và ‘‘Nātho’’.
‘‘Saddhamme gāravaṃ katvā karissāmī’’ti sotabbabhāve kāraṇaṃ vatvā puna savane niyojento āha ‘‘taṃ suṇātha samāhitā’’ti.
Having stated the reason for it being worthy of listening by saying, "I shall do it having shown reverence for the Good Dhamma," he then urged them to listen again, saying, "Listen to it with concentrated minds."
Sau khi nói lý do vì sao cần lắng nghe bằng câu ‘‘Saddhamme gāravaṃ katvā karissāmī’’ (Tôi sẽ làm với lòng tôn kính Chánh Pháp), rồi khuyến khích lắng nghe, Ngài nói: ‘‘Taṃ suṇātha samāhitā’’ (Hãy lắng nghe điều đó với tâm định tĩnh).
‘‘Porāṇaṭṭhakathānayaṃ vigāhitvā karissāmī’’ti vā etena sakkaccasavane ca kāraṇaṃ vatvā tattha niyojento āha ‘‘saddhamme gāravaṃ katvā taṃ suṇāthā’’ti.
Or, having stated the reason for listening attentively by saying, "I shall do it having delved into the method of the ancient commentaries," he then urged them to do so, saying, "Having shown reverence for the Good Dhamma, listen to it."
Hoặc, sau khi nói lý do vì sao cần lắng nghe một cách cẩn trọng bằng câu ‘‘Porāṇaṭṭhakathānayaṃ vigāhitvā karissāmī’’ (Tôi sẽ làm sau khi đã thâm nhập vào phương pháp của các chú giải cổ xưa), rồi khuyến khích lắng nghe điều đó, Ngài nói: ‘‘Saddhamme gāravaṃ katvā taṃ suṇāthā’’ (Hãy lắng nghe điều đó với lòng tôn kính Chánh Pháp).
Ettha ca ‘‘catusaccadaso’’ti vacanaṃ thomanameva catuppabhedāya desanāya samānagaṇanadassanaguṇena, ‘‘aṭṭhārasahi buddhadhammehi upeto’’ti ca aṭṭhārasappabhedāya desanāya samānagaṇanaguṇehīti daṭṭhabbaṃ.
Here, the statement "Catusaccadaso" is merely a commendation by means of the quality of displaying the same number for the fourfold exposition, and "endowed with the eighteen Buddha-dharmas" (aṭṭhārasahi buddhadhammehi upeto) refers to the qualities of displaying the same number for the eighteenfold exposition. This should be understood.
Ở đây, câu ‘‘Catusaccadaso’’ là lời tán thán với đức tính biểu thị số lượng tương ứng với bốn loại giáo pháp, và câu ‘‘Aṭṭhārasahi buddhadhammehi upeto’’ (được trang bị mười tám Phật pháp) là lời tán thán với các đức tính biểu thị số lượng tương ứng với mười tám loại giáo pháp, nên cần phải hiểu như vậy.
Yathāvuttena vā niratisayena catusaccadassanena bhagavā catudhā dhammasaṅgaṇiṃ desetuṃ samattho ahosi, aṭṭhārasabuddhadhammasamannāgamena aṭṭhārasadhā vibhaṅganti yathāvuttadesanāsamatthatāsampādakaguṇanidassanametaṃ ‘‘catusaccadaso upeto buddhadhammehi aṭṭhārasahī’’ti.
Or, by his unsurpassed seeing of the four truths as stated, the Blessed One was able to expound the Dhammasaṅgaṇī in four ways; and by his endowment with the eighteen Buddha-dharmas, he was able to expound the Vibhaṅga in eighteen ways. Thus, this statement, "Catusaccadaso, endowed with the eighteen Buddha-dharmas," serves to demonstrate the qualities that enable his capacity for the said exposition.
Hoặc, do sự thấy Tứ Thánh đế vô song như đã nói, Đức Thế Tôn có khả năng thuyết giảng Dhammasaṅgaṇī theo bốn cách; và do sự trang bị mười tám Phật pháp, Ngài có khả năng thuyết giảng Vibhaṅga theo mười tám cách. Đây là sự biểu thị những đức tính giúp Ngài có khả năng thuyết giảng như đã nói, qua câu ‘‘Catusaccadaso upeto buddhadhammehi aṭṭhārasahī’’ (Bậc thấy Tứ Thánh đế, được trang bị mười tám Phật pháp).
Tena yathāvuttāya desanāya sabbaññubhāsitattā aviparītataṃ dassento tattha satte uggahādīsu niyojeti, niṭṭhānagamanañca attano vāyāmaṃ dassento aṭṭhakathāsavane ca ādaraṃ uppādayati, yathāvuttaguṇarahitena asabbaññunā desetuṃ asakkuṇeyyataṃ dhammasaṅgaṇīvibhaṅgappakaraṇānaṃ dassento tattha tadaṭṭhakathāya ca sātisayaṃ gāravaṃ janayati, buddhādīnañca ratanānaṃ sammāsambuddhatādiguṇe vibhāveti.
By this, showing that the aforementioned exposition is not contrary, being spoken by the Omniscient One, he urges beings to undertake, learn, etc., that Dhamma. And showing his own effort in bringing the work to completion, he generates respect for listening to the commentary. Furthermore, by showing that the Dhammasaṅgaṇī and Vibhaṅga treatises could not be expounded by one lacking the aforementioned qualities and not being omniscient, he engenders supreme reverence for those treatises and their commentaries, and he clarifies the qualities of the Buddhas and other jewels, such as being Perfectly Enlightened.
Bằng cách đó, Ngài chỉ ra rằng giáo pháp đã nói là không sai lệch vì được Bậc Toàn Giác thuyết giảng, và Ngài khuyến khích chúng sanh học hỏi và thực hành. Ngài cũng thể hiện sự nỗ lực của chính mình trong việc hoàn thành và tạo ra sự tôn kính đối với các chú giải. Ngài chỉ ra rằng các bộ Dhammasaṅgaṇī và Vibhaṅga không thể được thuyết giảng bởi một người không có những đức tính đã nói và không phải là Bậc Toàn Giác, từ đó tạo ra sự tôn kính đặc biệt đối với chúng và các chú giải của chúng. Ngài cũng làm sáng tỏ các đức tính như Chánh Đẳng Giác của các bảo vật như Đức Phật.
Tattha cattāri saccāni pākaṭāneva, aṭṭhārasa pana buddhadhammā evaṃ veditabbā – ‘‘atītaṃse buddhassa bhagavato appaṭihataṃ ñāṇaṃ, anāgataṃse…pe… paccuppannaṃse…pe… imehi tīhi dhammehi samannāgatassa buddhassa bhagavato sabbaṃ kāyakammaṃ ñāṇapubbaṅgamaṃ ñāṇānuparivattaṃ, sabbaṃ vacīkammaṃ…pe.
Among these, the four truths are indeed evident. The eighteen Buddha-dharmas, however, should be understood as follows: "The Buddha, the Blessed One, has unhindered knowledge concerning the past; concerning the future...; concerning the present.... Having these three qualities, all bodily actions of the Buddha, the Blessed One, are preceded by knowledge and accompanied by knowledge. All verbal actions...;
Ở đây, bốn sự thật thì đã rõ ràng. Tuy nhiên, mười tám Phật pháp cần được hiểu như sau: ‘‘Trí tuệ của Đức Thế Tôn không bị chướng ngại đối với quá khứ, đối với vị lai… (v.v.)… đối với hiện tại… (v.v.)… Tất cả hành động thân của Đức Thế Tôn, bậc được trang bị ba pháp này, đều đi trước bởi trí tuệ và theo sau bởi trí tuệ. Tất cả hành động lời nói… (v.v.).
… sabbaṃ manokammaṃ…pe… imehi chahi dhammehi samannāgatassa buddhassa bhagavato natthi chandassa hāni, natthi dhammadesanāya, natthi vīriyassa, natthi samādhissa, natthi paññāya, natthi vimuttiyā hāni.
...all mental actions.... Having these six qualities, the Buddha, the Blessed One, has no decline in aspiration, no decline in Dhamma teaching, no decline in energy, no decline in concentration, no decline in wisdom, no decline in liberation.
… Tất cả hành động ý… (v.v.)… Đức Thế Tôn, bậc được trang bị sáu pháp này, không có sự suy giảm về ý muốn (chandassa hāni), không có sự suy giảm về việc thuyết giảng giáo pháp (dhammadesanāya), không có sự suy giảm về tinh tấn (vīriyassa), không có sự suy giảm về định (samādhissa), không có sự suy giảm về tuệ (paññāya), không có sự suy giảm về giải thoát (vimuttiyā hāni).
Imehi dvādasahi dhammehi samannāgatassa buddhassa bhagavato natthi davā, natthi ravā, natthi aphuṭaṃ, natthi vegāyitattaṃ, natthi abyāvaṭamano, natthi appaṭisaṅkhānupekkhā’’ti.
Having these twelve qualities, the Buddha, the Blessed One, has no carelessness, no boisterousness, nothing unknown, no hastiness, no unengaged mind, no unreflective equanimity."
Đức Thế Tôn, bậc được trang bị mười hai pháp này, không có sự vui đùa (davā), không có sự vội vàng (ravā), không có điều gì không được chạm đến (aphuṭaṃ), không có sự vội vã (vegāyitattaṃ), không có tâm không chú ý (abyāvaṭamano), không có sự thờ ơ không quán xét (appaṭisaṅkhānupekkhā)’’. (Như vậy cần phải hiểu).
Tattha natthi davāti khiḍḍādhippāyena kiriyā natthi.
Among these, "natthi davā" means there is no action with an intention of playfulness.
Trong đó, natthi davā (không có sự vui đùa) nghĩa là không có hành động với ý định vui chơi.
Natthi ravāti sahasā kiriyā natthi.
"Natthi ravā" means there is no hasty action.
Natthi ravā (không có sự vội vàng) nghĩa là không có hành động vội vã.
Natthi aphuṭanti ñāṇena aphusitaṃ natthi.
"Natthi aphuṭaṃ" means there is nothing not touched by knowledge.
Natthi aphuṭaṃ (không có điều gì không được chạm đến) nghĩa là không có điều gì không được trí tuệ chạm đến.
Natthi vegāyitattanti turitakiriyā natthi.
"Natthi vegāyitattaṃ" means there is no hurried action.
Natthi vegāyitattaṃ (không có sự vội vã) nghĩa là không có hành động hấp tấp.
Natthi abyāvaṭamanoti niratthako cittasamudācāro natthi.
"Natthi abyāvaṭamano" means there is no useless mental activity.
Natthi abyāvaṭamano (không có tâm không chú ý) nghĩa là không có sự vận hành tâm thức vô ích.
Natthi appaṭisaṅkhānupekkhāti aññāṇupekkhā natthi.
"Natthi appaṭisaṅkhānupekkhā" means there is no ignorant equanimity.
Natthi appaṭisaṅkhānupekkhā (không có sự thờ ơ không quán xét) nghĩa là không có sự thờ ơ do vô minh.
Katthaci pana ‘‘natthi dhammadesanāya hānī’’ti alikhitvā ‘‘natthi chandassa hāni, natthi vīriyassa, natthi sattiyā’’ti likhanti.
However, in some places, instead of writing "natthi dhammadesanāya hānī" (there is no decline in Dhamma teaching), they write "natthi chandassa hāni, natthi vīriyassa, natthi sattiyā" (there is no decline in aspiration, no decline in energy, no decline in capability).
Tuy nhiên, ở một số chỗ, thay vì viết ‘‘natthi dhammadesanāya hānī’’ (không có sự suy giảm về việc thuyết giảng giáo pháp), họ viết ‘‘natthi chandassa hāni, natthi vīriyassa, natthi sattiyā’’ (không có sự suy giảm về ý muốn, không có sự suy giảm về tinh tấn, không có sự suy giảm về năng lực).
1. Dhammasaṅgahe dhamme kusalādike tikadukehi saṅgahetvā te eva dhamme suttante khandhādivasena vutte vibhajituṃ vibhaṅgappakaraṇaṃ vuttaṃ.
In the Dhammasaṅgaṇī, the Dhamma, such as wholesome states, were collected by means of triads and dyads. Then, to analyze these very Dhammas that were taught in the Suttantas in terms of aggregates and so on, the Vibhaṅga treatise was expounded.
Sau khi tập hợp các pháp như thiện (kusala) trong Dhammasaṅgaṇī bằng các bộ ba (tika) và bộ đôi (duka), bộ Vibhaṅga đã được thuyết giảng để phân tích chính những pháp đó, được trình bày trong các kinh tạng dưới dạng các uẩn (khandha) và các loại khác.
Tattha saṅkhepena vuttānaṃ khandhādīnaṃ vibhajanaṃ vibhaṅgo.
Therein, the analysis of aggregates and so forth, which were stated concisely, is called Vibhaṅga.
Trong đó, sự phân tích các uẩn (khandha) và các pháp khác đã được nói tóm tắt là Vibhaṅga.
So so vibhaṅgo pakato adhikato yassā pāḷiyā, sā ‘‘vibhaṅgappakaraṇa’’nti vuccati.
The Pāḷi text in which each such analysis (vibhaṅga) is made manifest and taken up is called the "Vibhaṅga-pakaraṇa."
Bộ Pāḷi nào có sự phân tích (vibhaṅga) đó được làm rõ và được chấp nhận, thì được gọi là ‘‘Vibhaṅgappakaraṇa’’ (Bộ Phân Tích).
Adhikatoti ca vattabbabhāvena pariggahitoti attho.
And "adhikato" means it is taken up in a manner worthy of exposition.
Và Adhikato (được chấp nhận) có nghĩa là được chấp nhận như là một điều đáng được thuyết giảng.
Tattha vibhaṅgappakaraṇassa ādibhūte khandhavibhaṅge ‘‘pañcakkhandhā rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho’’ti idaṃ suttantabhājanīyaṃ nāma.
Therein, in the Khandhavibhaṅga, which is the beginning of the Vibhaṅga treatise, the section "There are five aggregates: the aggregate of form...pe... the aggregate of consciousness" is called the Suttantabhājanīya.
Trong đó, trong Khandhavibhaṅga (Phân tích các uẩn), phần đầu tiên của Vibhaṅgappakaraṇa (Bộ Phân Tích), câu ‘‘Pañcakkhandhā rūpakkhandho… (v.v.)… viññāṇakkhandho’’ (Năm uẩn là sắc uẩn… (v.v.)… thức uẩn) được gọi là Suttantabhājanīya (phần phân loại theo kinh tạng).
Nanu na ettakameva suttantabhājanīyanti?
But is it not the case that the Suttantabhājanīya is not limited to just this much?
Chẳng lẽ Suttantabhājanīya chỉ có bấy nhiêu thôi sao?
Saccaṃ, iti-saddena pana ādi-saddatthajotakena pakāratthajotakena vā sabbaṃ suttantabhājanīyaṃ saṅgahetvā viññāṇakkhandhoti evamādi evaṃpakāraṃ vā idaṃ suttantabhājanīyanti veditabbaṃ.
It is true. However, by the word "iti", which indicates the sense of "beginning" or "kind," all the Suttantabhājanīya is encompassed, and thus it should be understood that this refers to "the aggregate of consciousness, and so on" or "of this kind."
Đúng vậy, nhưng với từ iti (như vậy) biểu thị ý nghĩa của từ ādi (vân vân) hoặc biểu thị ý nghĩa của loại, tất cả Suttantabhājanīya được bao gồm, và cần phải hiểu rằng đây là Suttantabhājanīya như ‘‘viññāṇakkhandho’’ và các loại tương tự.
Atha vā ekadesena samudāyaṃ nidasseti pabbatasamuddādinidassako viya.
Alternatively, it indicates the whole by a part, like one pointing to a mountain or the sea.
Hoặc, nó chỉ ra toàn bộ bằng một phần, giống như người chỉ ra núi, biển, v.v.
Tattha nibbānavajjānaṃ sabbadhammānaṃ saṅgāhakattā sabbasaṅgāhakehi ca āyatanādīhi appakatarapadattā khandhānaṃ khandhavibhaṅgo ādimhi vutto.
Therein, the Khandhavibhaṅga is stated at the beginning because the aggregates encompass all conditioned phenomena except Nibbāna, and because they are fewer in terms of terms than the sense bases and so forth, which also encompass all phenomena.
Trong đó, Khandhavibhaṅga (Phân tích các uẩn) được nói đến đầu tiên vì các uẩn bao gồm tất cả các pháp trừ Niết Bàn, và vì các từ ngữ về các uẩn ít hơn so với các pháp bao gồm tất cả như xứ (āyatana) và các loại khác.
Na tato heṭṭhāti rūpādīnaṃ vedayitādisabhāvattābhāvā yasmiṃ sabhāve atītādayo rāsī katvā vattabbā, tassa ruppanādito aññassābhāvā ca heṭṭhā gaṇanesu saṅkhatadhammānaṃ aniṭṭhānaṃ sāvasesabhāvaṃ, na heṭṭhā gaṇanamattābhāvaṃ sandhāya vuttaṃ.
"Not below that" (na tato heṭṭhā) is stated with reference to the incompleteness and remaining aspects of conditioned phenomena in enumerations below five, because form and the others do not have the nature of feeling and so on, and because there is no other nature for them than the nature of being oppressed, etc., in which past, etc., could be grouped and spoken of. It is not stated with reference to the mere absence of enumeration below five.
Na tato heṭṭhā (Không thấp hơn điều đó) được nói ra để chỉ sự chưa hoàn tất, sự còn sót lại của các pháp hữu vi trong các cách đếm dưới năm, vì sắc (rūpa) và các pháp khác không có bản chất cảm thọ (vedayitādi), và vì không có bản chất nào khác ngoài sự biến hoại (ruppana) và các loại tương tự, trong đó các tập hợp quá khứ, v.v. cần được nói đến. Nó không được nói ra để chỉ sự không tồn tại của việc đếm dưới năm.
Chaṭṭhassa pana khandhassa abhāvā ‘‘na uddha’’nti āha.
And "not above that" (na uddha) is stated due to the absence of a sixth aggregate.
Tuy nhiên, vì không có uẩn thứ sáu, Ngài nói ‘‘na uddha’’ (không cao hơn).
Na hi savibhāgadhammehi nissaṭassa atītādibhāvarahitassa ekassa nibbānassa rāsaṭṭho atthīti.
For there is no meaning of "group" for the one Nibbāna, which is free from the qualities of past and so on, having emerged from the differentiated phenomena.
Quả thật, không có ý nghĩa của một tập hợp (rāsaṭṭho) đối với Niết Bàn duy nhất, thoát ly khỏi các pháp có phân chia và không có bản chất quá khứ, v.v.
‘‘Rāsimhī’’ti saddatthasahitaṃ khandha-saddassa visayaṃ dasseti.
The phrase "in a heap" (rāsimhi) shows the scope of the word khandha, which includes its literal meaning.
Câu ‘‘Rāsimhī’’ (trong tập hợp) chỉ ra phạm vi của từ khandha (uẩn) cùng với ý nghĩa của từ đó.
‘‘Guṇe paṇṇattiyaṃ ruḷhiya’’nti visayameva khandha-saddassa dasseti, na saddatthaṃ.
The phrase "in quality, designation, and convention" (guṇe paññattiyaṃ ruḷhiyanti) shows only the scope of the word khandha, not its literal meaning.
Câu ‘‘Guṇe paṇṇattiyaṃ ruḷhiya’’ (trong đức tính, trong khái niệm, trong sự thông thường) chỉ ra phạm vi của từ khandha, chứ không phải ý nghĩa của từ đó.
Lokiyalokuttarabhedañhi sīlādiguṇaṃ nippadesena gahetvā pavattamāno khandha-saddo sīlādiguṇavisiṭṭhaṃ rāsaṭṭhaṃ dīpetīti.
For the word khandha, when used to refer comprehensively to virtues such as morality, both mundane and supramundane, reveals the meaning of "group" specifically in relation to those virtues.
Vì từ khandha, khi được sử dụng để bao gồm các đức tính như giới (sīla) thuộc cả thế gian và siêu thế mà không có ngoại lệ, nó biểu thị ý nghĩa của một tập hợp được đặc trưng bởi các đức tính như giới.
Keci pana ‘‘guṇaṭṭho ettha khandhaṭṭho’’ti vadanti.
Some, however, say that "the sense of quality is the sense of khandha here."
Tuy nhiên, một số người nói rằng ‘‘ở đây, ý nghĩa của guṇa (đức tính) là ý nghĩa của khandha (uẩn)’’. (Tức là, trong các từ như sīlakkhandha, guṇa là khandha).
Dārukkhandhoti ettha pana na khandha-saddo paññatti-saddassa atthe vattati, tādise pana puthulāyate dārumhi dārukkhandhoti paññatti hotīti paññattiyaṃ nipatatīti vuttaṃ.
In "dārukkhandho" (log of wood), however, the word khandha does not function in the sense of the word designation (paññatti). Rather, it is said that in such a broad and elongated piece of wood, the designation "dārukkhandho" occurs, and thus it falls under designation.
Tuy nhiên, trong từ Dārukkhandho (khúc gỗ), từ khandha không được dùng với nghĩa của từ paññatti (khái niệm). Nhưng trong một khúc gỗ dày và dài như vậy, có một khái niệm là dārukkhandho, nên nó được nói là rơi vào paññatti (khái niệm).
Tathā ekasmimpi viññāṇe pavatto viññāṇakkhandhoti khandha-saddo na ruḷhī-saddassa atthaṃ vadati, samudāye pana niruḷho khandha-saddo tadekadese pavattamāno tāya eva ruḷhiyā pavattatīti khandha-saddo ruḷhiyaṃ nipatatīti vuttaṃ.
Similarly, when the word khandha (aggregate) occurs even in a single consciousness (viññāṇa) as viññāṇakkhandha (aggregate of consciousness), it does not convey the meaning of a conventional term (ruḷhī). However, the word khandha, which is established (widely used) for a collection, when occurring in a part of that very collection, operates by that same conventional usage. Thus, it is said that the word khandha applies to conventional usage.
Tương tự, ngay cả trong một thức (viññāṇa) duy nhất, từ "khandha" (uẩn) trong "viññāṇakkhandha" (thức uẩn) không mang nghĩa ruḷhī (nghĩa thông thường). Tuy nhiên, từ "khandha" đã trở nên phổ biến (niruḷha) trong nghĩa tổng thể (samudāya), và khi nó được dùng để chỉ một phần của tổng thể đó (tadekadese), nó vẫn được dùng theo nghĩa ruḷhī đó. Do đó, đã nói rằng từ "khandha" rơi vào nghĩa ruḷhī.
Rāsito guṇatoti sabbattha nissakkavacanaṃ visayasseva khandha-saddappavattiyā kāraṇabhāvaṃ sandhāya katanti veditabbaṃ.
It should be understood that the ablative case ending in all instances of “from the heap” (rāsito) and “from the quality” (guṇato) is used with reference to the fact that the very meaning itself is the cause for the occurrence of the word khandha.
Cần phải biết rằng cách dùng thể xuất xứ (nissakkavacanaṃ) "rāsito" (từ sự tích tập) và "guṇato" (từ phẩm tính) ở khắp mọi nơi được dùng để chỉ nguyên nhân của sự vận hành của từ "khandha" (uẩn) trong chính phạm vi của nó.
‘‘Rāsito’’ti imamatthaṃ saddatthavasenapi niyametvā dassetuṃ ‘‘ayañhi khandhaṭṭho nāma piṇḍaṭṭho’’tiādimāha.
To demonstrate this meaning of "from the heap" (rāsito) also by way of the word's etymology, it is said, " This meaning of khandha is indeed the meaning of a mass," and so on.
Để xác định và trình bày ý nghĩa này của "rāsito" (từ sự tích tập) theo nghĩa của từ, Ngài nói: "Ayañhi khandhaṭṭho nāma piṇḍaṭṭho" (Thật vậy, ý nghĩa của khandha là ý nghĩa của sự tích tập) và tiếp theo.
Koṭṭhāsaṭṭhe khandhaṭṭhe chaṭṭhenapi khandhena bhavitabbaṃ.
If the meaning of khandha were "portion," there should also be a sixth khandha.
Nếu ý nghĩa của khandha là ý nghĩa của một bộ phận (koṭṭhāsaṭṭhe), thì phải có một khandha thứ sáu.
Nibbānampi hi chaṭṭho koṭṭhāsoti.
For Nibbāna too is a sixth portion.
Vì Nibbāna cũng là một bộ phận thứ sáu.
Tasmā ‘‘khandhaṭṭho nāma rāsaṭṭho’’ti yuttaṃ.
Therefore, it is proper that the meaning of khandha is "heap" (rāsaṭṭho).
Do đó, nói rằng "ý nghĩa của khandha là ý nghĩa của sự tích tập" là hợp lý.
Yesaṃ vā atītādivasena bhedo atthi, tesaṃ ruppanādilakkhaṇavasena taṃtaṃkoṭṭhāsatā vuccatīti bhedarahitassa nibbānassa koṭṭhāsaṭṭhena ca khandhabhāvo na vuttoti veditabbo.
Or it should be understood that for those things which have divisions by way of past, etc., their being a particular portion is spoken of by way of their characteristic of being afflicted (ruppanā), etc.; thus, Nibbāna, being without division, is not spoken of as a khandha by the meaning of "portion."
Hoặc, đối với những pháp có sự phân biệt theo quá khứ, v.v., thì sự tồn tại của từng bộ phận đó được nói đến theo đặc tính bị biến hoại (ruppanā) v.v., nên Nibbāna, không có sự phân biệt, không được nói là một khandha theo ý nghĩa của một bộ phận.
Ettāvatāti uddesamattenāti attho.
" To this extent" means merely by way of the exposition.
Ettāvatā (Chừng đó thôi) có nghĩa là chỉ bằng cách nêu đề mục (uddesamattena).
Cattāro ca mahābhūtā…pe… rūpanti evaṃ vibhatto.
" The four great elements…pe… form" is thus divided.
Cattāro ca mahābhūtā…pe… rūpaṃ (Bốn đại chủng…v.v… sắc) được phân loại như vậy.
Katthāti ce?
Where, if it is asked?
Ở đâu ư?
Ekādasasu okāsesu.
In the eleven categories.
Ở mười một trường hợp (okāsesu).
Iti-saddena nidassanatthena sabbo vibhajananayo dassito.
By the word iti (thus), all methods of division are shown by way of exemplification.
Với từ "iti" (như vậy), tất cả các phương pháp phân loại đều được chỉ ra bằng cách ví dụ.
Idañca vibhajanaṃ oḷārikādīsu cakkhāyatanantiādivibhajanañca yathāsambhavaṃ ekādasasu okāsesu yojetabbaṃ, evaṃ vedanākkhandhādīsupi.
And this division, as well as the division into "eye-basis" (cakkhāyatanaṃ) etc., in the gross (oḷārika) and so on, should be combined in the eleven categories as is appropriate; likewise for the aggregate of feeling (vedanākkhandha) and so on.
Sự phân loại này và sự phân loại như "cakkhāyatanaṃ" (nhãn xứ) v.v. trong các pháp thô (oḷārikādīsu) nên được áp dụng vào mười một trường hợp tùy theo khả năng, và tương tự đối với vedanākkhandha (thọ uẩn) v.v.
Viññāṇakkhandho pana ekādasokāsesu purime okāsapañcake ‘‘cakkhuviññāṇaṃ…pe… manoviññāṇa’’nti chaviññāṇakāyavisesena vibhatto, na tattha manodhātu manoviññāṇadhātūti vibhajanaṃ atthi.
The aggregate of consciousness (viññāṇakkhandha), however, in the eleven categories, is divided in the former five categories as "eye-consciousness…pe… mind-consciousness" by way of the six kinds of consciousness aggregates. There is no division there into mind-element (manodhātu) and mind-consciousness element (manoviññāṇadhātu).
Tuy nhiên, viññāṇakkhandha (thức uẩn) trong năm trường hợp đầu tiên của mười một trường hợp được phân loại theo sáu loại thức (chaviññāṇakāya), tức là "cakkhuviññāṇaṃ…pe… manoviññāṇaṃ" (nhãn thức…v.v… ý thức), và ở đó không có sự phân loại thành manodhātu (ý giới) và manoviññāṇadhātu (ý thức giới).
Taṃ pana dvayaṃ manoviññāṇanti vuttanti imamatthaṃ dassetuṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘manodhātu manoviññāṇadhātū’’ti vuttanti daṭṭhabbaṃ.
But to show that this pair is called mind-consciousness, it should be understood that " mind-element, mind-consciousness element" is stated in the Aṭṭhakathā.
Để chỉ ra rằng hai pháp đó được gọi là manoviññāṇaṃ, trong Chú Giải đã nói "manodhātu manoviññāṇadhātu" (ý giới và ý thức giới).
2. Yaṃ kiñcīti ettha yanti sāmaññena aniyamanidassanaṃ, kiñcīti pakārantarabhedaṃ āmasitvā aniyamanidassanaṃ.
In " whatever" (yaṃ kiñcī), the word yaṃ indicates indefiniteness in a general sense, and the word kiñcī indicates indefiniteness by touching upon other kinds of distinctions.
Ở đây, trong "yaṃ kiñcī" (bất cứ điều gì), "yaṃ" (điều gì) là sự chỉ định không xác định theo nghĩa chung, và "kiñcī" (bất cứ cái gì) là sự chỉ định không xác định, bao gồm các loại khác.
Ubhayenapi atītaṃ vā…pe… santike vā appaṃ vā bahuṃ vā yādisaṃ vā tādisaṃ vā yaṃ kiñcīti napuṃsakaniddesārahaṃ sabbaṃ byāpetvā saṅgaṇhātīti aññesupi napuṃsakaniddesārahesu pasaṅgaṃ disvā tassa adhippetatthaṃ aticca pavattito atippasaṅgassa niyamanatthaṃ ‘‘rūpa’’nti āha.
By both (words) together, all that is suitable for neuter designation—whether past…pe… or near, little or much, of whatever kind or suchlike—is encompassed and included. Therefore, seeing the possibility of over-extension to other things suitable for neuter designation, and to regulate this over-extension which proceeds beyond the intended meaning, the word " form" (rūpaṃ) is stated.
Với cả hai từ này, nó bao gồm tất cả những gì xứng đáng được chỉ định bằng giống trung tính, dù là quá khứ…v.v… hay gần, hay ít, hay nhiều, hay bất cứ loại nào. Thấy rằng điều này có thể dẫn đến sự quá rộng (atippasaṅga) cho các ý nghĩa khác cũng xứng đáng được chỉ định bằng giống trung tính, và để giới hạn sự quá rộng đó, Ngài nói "rūpaṃ" (sắc).
Yaṃkiñcīti sanipātaṃ yaṃ-saddaṃ kiṃ-saddañca aniyamekatthadīpanavasena ekaṃ padanti gahetvā ‘‘padadvayenapī’’ti vuttaṃ.
Taking yaṃ kiñcī as a single term, with the particle ci, and the words yaṃ and kiṃ as signifying one meaning of indefiniteness, it is said, " by both words."
Từ "yaṃkiñcī" được coi là một từ, bao gồm từ "yaṃ" và từ "kiṃ" với tiểu từ "ci", theo cách làm rõ một ý nghĩa không xác định. Do đó, đã nói "padadvayenapī" (ngay cả với hai từ).
Bhijjatīti sītādisannipāte visadisasantānuppattidassanato purimasantānassa bhedaṃ sandhāyāha.
" It breaks down" (bhijjatī) is stated with reference to the breaking down of the former continuum, due to the observation of the arising of a dissimilar continuum when cold and so on occur together.
"Bhijjatī" (Nó bị tan rã) được nói đến để chỉ sự tan rã của dòng tương tục trước đó, bởi vì khi có sự kết hợp của lạnh v.v., người ta thấy sự xuất hiện của một dòng tương tục không giống như trước.
Bhedo ca visadisatāvikārāpattīti bhijjatīti vikāraṃ āpajjatīti attho.
And breaking down is the state of undergoing alteration by being dissimilar; thus, "it breaks down" means "it undergoes alteration."
Sự tan rã (bheda) là sự biến đổi thành trạng thái khác biệt. Do đó, "bhijjatī" có nghĩa là nó rơi vào sự biến đổi.
Vikārāpatti ca sītādisannipāte visadisarūpuppattiyeva.
And undergoing alteration is simply the arising of dissimilar form due to the concurrence of cold and so on.
Và sự rơi vào biến đổi chính là sự xuất hiện của các sắc pháp khác biệt khi có sự kết hợp của lạnh v.v.
Arūpakkhandhānaṃ pana atilahuparivattito yathā rūpadhammānaṃ ṭhitikkhaṇe sītādīhi samāgamo hoti, yena tattha utuno ṭhitippattassa purimasadisasantānuppādanasamatthatā na hoti āhārādikassa vā, evaṃ aññehi samāgamo natthi.
However, for the immaterial aggregates (arūpakkhandha), due to their extremely subtle and rapid change, there is no such concurrence with cold and so on at the moment of their persistence, as there is for material phenomena where, due to the concurrence of season, etc., at the moment of their persistence, there is no ability to produce a continuum similar to the former one, or similarly with nutriment and so on.
Tuy nhiên, đối với các uẩn vô sắc (arūpakkhandhānaṃ), do sự biến đổi cực kỳ vi tế, chúng không có sự kết hợp với lạnh v.v. trong khoảnh khắc tồn tại như các pháp sắc, khiến cho nhiệt độ hoặc thức ăn v.v. đạt đến trạng thái tồn tại ở đó không có khả năng tạo ra một dòng tương tục giống như trước, và cũng không có sự kết hợp với các yếu tố khác.
Saṅghaṭṭanena ca vikārāpattiyaṃ ruppana-saddo niruḷho, tasmā arūpadhammānaṃ saṅghaṭṭanavirahitattā rūpadhammānaṃ viya pākaṭassa vikārassa abhāvato ca ‘‘ruppantī’’ti ‘‘ruppanalakkhaṇā’’ti ca na vuccanti.
And the word ruppana (affliction/breakdown) is firmly established for the state of undergoing alteration through impact. Therefore, immaterial phenomena are not called "afflicted" (ruppanti) or "having the characteristic of affliction" (ruppanalakkhaṇā) due to their being devoid of impact and the absence of manifest alteration like that of material phenomena.
Và từ ruppana (biến hoại) trở nên phổ biến để chỉ sự biến đổi do va chạm. Do đó, các pháp vô sắc không được gọi là "ruppanti" (bị biến hoại) hay "ruppanalakkhaṇā" (có đặc tính biến hoại) vì chúng không có sự va chạm và không có sự biến đổi rõ ràng như các pháp sắc.
Jighacchāpipāsāhi ruppanañca udaraggisannipātena hotīti daṭṭhabbaṃ.
And affliction by hunger and thirst is to be understood as occurring through the concurrence of the abdominal fire.
Sự biến hoại do đói khát cũng xảy ra do sự kết hợp của lửa bụng (udaraggi) – điều này cần được hiểu.
Ettha ca kuppatīti etena kattuatthe rūpapadasiddhiṃ dasseti, ghaṭṭīyati pīḷīyatīti etehi kammatthe.
Here, by " it is disturbed" (kuppatī) he shows the derivation of the word rūpa in the active sense, and by " it is affected, it is oppressed" (ghaṭṭīyati pīḷīyatī) in the passive sense.
Ở đây, với "kuppatī" (nó bị xáo trộn), Ngài chỉ ra sự hình thành của từ "rūpa" (sắc) theo nghĩa chủ động, còn với "ghaṭṭīyati pīḷīyati" (nó bị va chạm, nó bị đè ép), Ngài chỉ ra theo nghĩa bị động.
Kopādikiriyāyeva hi ruppanakiriyāti.
For the action of disturbance and so on is indeed the action of affliction.
Thật vậy, hành động xáo trộn v.v. chính là hành động biến hoại.
So pana kattubhūto kammabhūto ca attho bhijjamāno hotīti imassatthassa dassanatthaṃ ‘‘bhijjatīti attho’’ti vuttaṃ.
And to show that this meaning, both active and passive, is that it is breaking down, it is said, " it means it breaks down" (bhijjatīti attho).
Để chỉ ra rằng ý nghĩa chủ động và bị động đó xảy ra khi nó bị tan rã, đã nói "bhijjatīti attho" (có nghĩa là nó bị tan rã).
Atha vā ruppatīti rūpanti kammakattutthe rūpapadasiddhi vuttā.
Alternatively, the derivation of the word rūpa in the medio-passive sense is stated by " it is afflicted, therefore it is form" (ruppatīti rūpaṃ).
Hoặc, sự hình thành của từ "rūpa" được nói đến theo nghĩa chủ động và bị động trong "ruppatīti rūpaṃ" (cái gì bị biến hoại thì là sắc).
Vikāro hi ruppananti.
For alteration is affliction.
Thật vậy, sự biến đổi chính là sự biến hoại.
Teneva ‘‘bhijjatīti attho’’ti kammakattutthena bhijjati-saddena atthaṃ dasseti.
By that very fact, he explains the meaning of the word ruppati by the word bhijjati in the medio-passive sense, saying, "it means it breaks down."
Do đó, với từ "bhijjati" mang nghĩa chủ động và bị động, Ngài giải thích ý nghĩa bằng cách nói "bhijjatīti attho".
Yaṃ pana ruppati bhijjati, taṃ yasmā kuppati ghaṭṭīyati pīḷīyati, tasmā etehi ca padehi padattho pākaṭo katoti.
And whatever is afflicted, whatever breaks down, since it is disturbed, it is affected, it is oppressed, therefore, by these words too, the meaning of the word rūpa is made clear.
Và vì cái gì bị biến hoại, bị tan rã thì nó bị xáo trộn, bị va chạm, bị đè ép, nên ý nghĩa của từ được làm rõ bằng các từ này.
‘‘Kenaṭṭhenā’’ti pucchāsabhāgavasena ‘‘ruppanaṭṭhenā’’ti vuttaṃ.
" By the meaning of affliction" (ruppanaṭṭhenā) is said corresponding to the nature of the question "By what meaning?"
"Ruppanaṭṭhenā" (theo nghĩa biến hoại) được nói đến theo cách tương tự như câu hỏi "Kenaṭṭhenā?" (theo nghĩa nào?).
Na kevalaṃ saddatthoyeva ruppanaṃ, tassa panatthassa lakkhaṇañca hotīti atthalakkhaṇavasena ‘‘ruppanalakkhaṇena rūpantipi vattuṃ vaṭṭatī’’ti āha.
Not only is "affliction" (ruppanaṃ) the etymological meaning of the word, but it is also the characteristic of that meaning. Thus, by way of the meaning and characteristic, he says, " it is proper to say rūpa by the characteristic of affliction."
Sự biến hoại không chỉ là ý nghĩa của từ, mà còn là đặc tính của ý nghĩa đó. Do đó, Ngài nói "ruppanalakkhaṇena rūpantipi vattuṃ vaṭṭatī" (cũng có thể nói là sắc theo đặc tính biến hoại) theo ý nghĩa của đặc tính.
Chijjitvāti mucchāpattiyā muccitvā aṅgapaccaṅgānaṃ chedanavasena vā chijjitvā.
" Having been cut off" (chijjitvā) means having been freed from the state of fainting, or having been cut off by way of the severing of limbs and minor parts.
Chijjitvā (bị cắt đứt) có nghĩa là thoát khỏi trạng thái bất tỉnh hoặc bị cắt đứt theo cách cắt các chi và bộ phận.
Accantakhārena sītodakenāti atisītabhāvameva sandhāya accantakhāratā vuttā siyā.
In " by extremely caustic, cold water" (accantakhārena sītodakenā), "extremely caustic" might be stated with reference to its extreme coldness.
Accantakhārena sītodakenā (bằng nước cực lạnh và mặn) có lẽ đã nói đến độ mặn cực độ để chỉ trạng thái cực lạnh.
Na hi taṃ kappasaṇṭhānaṃ udakaṃ sampattikaraṃ pathavīsandhārakaṃ kappavināsaudakaṃ viya khāraṃ bhavituṃ arahati.
For that water, which sustains the kappa (world-cycle) and brings about prosperity, and supports the earth, should not be caustic like the water that destroys the kappa.
Thật vậy, nước duy trì thế giới, mang lại sự thịnh vượng, nâng đỡ trái đất, không thể mặn như nước hủy diệt thế giới.
Tathā hi sati pathavī vilīyeyyāti.
For if it were so, the earth would melt away.
Nếu vậy, trái đất sẽ tan chảy.
Avīcimahānirayeti saussadaṃ avīcinirayaṃ vuttaṃ.
" In the great Avīci hell" (avīcimahāniraye) refers to the Avīci hell with its surrounding minor hells.
Avīcimahāniraye (trong đại địa ngục Avīci) được nói đến là địa ngục Avīci có các địa ngục phụ (ussada).
Teneva ‘‘tattha hī’’tiādi vuttaṃ.
By that very fact, " For there" (tattha hī) and so on, is stated.
Do đó, đã nói "tattha hī" (thật vậy, ở đó) và tiếp theo.
Petti…pe… na hontīti evaṃvidhāpi sattā atthīti adhippāyo evaṃvidhāyeva hontīti niyamābhāvato.
" Pretas…pe… are not" means that there are also beings of such a nature; it is not a rule that they are only of such a nature.
Petti…pe… na hontī (ngạ quỷ…v.v… không có) có nghĩa là cũng có những chúng sinh như vậy, chứ không phải nhất thiết chỉ có những chúng sinh như vậy.
Evaṃ kālakañjikādīsupīti.
Similarly, in the case of the Kālakañjikas and so on.
Tương tự đối với kālakañjikādīsupī (các loài Asura Kālakañjika v.v.).
Sarantā gacchantīti sarīsapa-saddassa atthaṃ vadati.
" Creeping, going" (sarantā gacchantī) states the meaning of the word sarīsapa (reptile).
Sarantā gacchantī (bò đi) nói lên ý nghĩa của từ sarīsapa (bò sát).
Aparo nayo…pe… ettheva gaṇanaṃ gatanti etena atītaṃsenāti bhummatthe karaṇavacananti dasseti.
" Another method…pe… entered into calculation here itself" (aparo nayo…pe… ettheva gaṇanaṃ gataṃ) – by this, it is shown that atītaṃsena (by the past aspect) is an instrumental case ending used in the locative sense.
Với "Aparo nayo…pe… ettheva gaṇanaṃ gataṃ" (Một phương pháp khác…v.v… đã được tính ở đây), Ngài chỉ ra rằng "atītaṃsenā" (bằng phần quá khứ) là một từ chỉ công cụ trong nghĩa vị trí.
Yena pakārena gaṇanaṃ gataṃ, taṃ dassetuṃ ‘‘cattāro ca mahābhūtā’’tiādi vuttanti imasmiṃ atthe sati mahābhūtupādāyarūpabhāvo atītakoṭṭhāse gaṇanassa kāraṇanti āpajjati.
If this is the meaning: that the statement ‘‘cattāro ca mahābhūtā’’ and so on was uttered to show the manner in which enumeration occurred, then it follows that the nature of primary elements and derived material phenomena is the cause for enumeration in the past section.
Để chỉ ra cách mà sự đếm đã được thực hiện, lời dạy “bốn đại chủng” v.v. đã được nói. Với ý nghĩa này, bản chất của các đại chủng (mahābhūta) và các sắc y sinh (upādāyarūpa) trở thành nguyên nhân của sự đếm trong phần quá khứ.
Na hi atītaṃsānaṃ vedanādīnaṃ nivattanatthaṃ idaṃ vacanaṃ ‘‘yaṃ rūpa’’nti eteneva tesaṃ nivattitattā, nāpi rūpassa aññappakāranivattanatthaṃ sabbappakārassa tattha gaṇitattā, na ca anāgatapaccuppannākāranivattanatthaṃ atītaṃsavacanena taṃnivattanatoti.
For this statement is not for the purpose of excluding past feelings (vedanā) and so on, because they have already been excluded by the very statement ‘‘whatever material phenomenon’’. Nor is it for the purpose of excluding other kinds of material phenomena, because all kinds are enumerated therein. And it is not for the purpose of excluding future and present modes, because they are excluded by the statement referring to the past section.
Thật vậy, lời này không phải để loại bỏ các pháp quá khứ như thọ (vedanā) v.v., vì chúng đã được loại bỏ bởi chính lời “sắc nào”; cũng không phải để loại bỏ sắc theo một cách khác, vì tất cả các loại sắc đã được đếm ở đó; và cũng không phải để loại bỏ các trạng thái vị lai và hiện tại, vì chúng đã được loại bỏ bởi lời về phần quá khứ.
Atha pana yaṃ atītaṃsena gaṇitaṃ, taṃ cattāro ca…pe… rūpanti evaṃ gaṇitanti ayamattho adhippeto, evaṃ sati gaṇanantaradassanaṃ idaṃ siyā, na atītaṃsena gaṇitappakāradassanaṃ, taṃdassane pana sati bhūtupādāyarūpappakārena atītaṃse gaṇitaṃ taṃsabhāvattāti āpannameva hoti, na ca evaṃsabhāvatā atītaṃse gaṇitatāya kāraṇaṃ bhavituṃ arahati evaṃsabhāvasseva paccuppannānāgatesu gaṇitattā sukhādisabhāvassa ca atītaṃse gaṇitattā, tasmā purimanayo eva yutto.
However, if the intended meaning is that what was enumerated in the past section was enumerated as ‘‘four primary elements…pe… material phenomenon’’ in this way, then this would be a demonstration of a different method of enumeration, not a demonstration of the kind of phenomena enumerated in the past section. But if it is such a demonstration, then it is indeed asserted that what was enumerated in the past section was enumerated as primary elements and derived material phenomena because it has that nature. And such a nature cannot be the cause for its enumeration in the past section, since the very same nature is enumerated in the present and future, and the nature of pleasantness and so on is also enumerated in the past section. Therefore, the former interpretation is correct.
Tuy nhiên, nếu ý nghĩa được hiểu là: “Sắc nào đã được đếm trong phần quá khứ, sắc đó đã được đếm như bốn đại chủng... sắc”. Nếu là như vậy, đây có thể là sự trình bày một cách đếm khác, chứ không phải là sự trình bày cách đã đếm trong phần quá khứ. Nhưng nếu sự trình bày đó là đúng, thì việc sắc đã được đếm trong phần quá khứ theo cách của các đại chủng và các sắc y sinh là do bản chất của chúng. Điều này không thể là nguyên nhân của việc đếm trong phần quá khứ, vì chính bản chất đó cũng được đếm trong các phần hiện tại và vị lai, và bản chất của lạc (sukha) v.v. cũng được đếm trong phần quá khứ. Do đó, cách giải thích trước là hợp lý.
Ajjhattabahiddhāniddesesupi tādiso evattho labbhatīti.
And the same meaning is obtainable in the designations of internal and external.
Trong các phần trình bày về nội tại (ajjhatta) và ngoại tại (bahiddha) cũng có ý nghĩa tương tự.
Suttantapariyāyatoti pariyāyadesanattā suttassa vuttaṃ.
According to the Suttanta method means it was said because the Suttanta is a teaching by way of indirect expression (pariyāya).
Theo phương pháp của Suttanta được nói vì đó là phương pháp giảng dạy gián tiếp của kinh.
Abhidhammaniddesatoti nippariyāyadesanattā abhidhammassa nicchayena deso niddesoti katvā vuttaṃ.
According to the Abhidhamma method means it was said by defining the Abhidhamma’s instruction as a direct teaching (nippariyāya desanā), an explanation by way of certainty (nicchayena deso) or an explanation (niddeso).
Theo sự trình bày của Abhidhamma được nói vì đó là sự trình bày trực tiếp của Abhidhamma, được định rõ là sự giảng giải một cách dứt khoát.
Kiñcāpītiādīsu ayamadhippāyo – suttantabhājanīyattā yathā ‘‘atītaṃ nanvāgameyyā’’tiādīsu addhānavasena atītādibhāvova vutto, tathā idhāpi niddisitabbo (ma. ni. 3.272, 275; apa. thera 2.55.244) siyā.
In statements such as ‘‘Kiñcāpi’’ (Although) and so on, this is the intention: Since it is an analysis according to the Suttanta (Suttantabhājanīya), it should be taught in the same way as the past and so on are spoken of in terms of duration of existence in statements like ‘‘One should not dwell on the past’’ and so on.
Trong Kiñcāpi v.v., ý nghĩa là: Vì là phần phân tích của Suttanta, lẽ ra ở đây cũng phải trình bày trạng thái quá khứ v.v. theo thời gian, giống như trong các kinh điển như “Đừng theo đuổi quá khứ” v.v. chỉ nói về trạng thái quá khứ v.v. theo thời gian.
Evaṃ santepi suttantabhājanīyampi abhidhammadesanāyeva suttante vuttadhamme vicinitvā vibhajanavasena pavattāti abhidhammaniddeseneva atītādibhāvo niddiṭṭhoti.
Even though this is the case, the Suttantabhājanīya itself is an Abhidhamma teaching that proceeds by selecting and analyzing the dhammas stated in the Suttanta. Therefore, the past and so on are explained (niddiṭṭho) only by the Abhidhamma method of exposition (niddesa).
Mặc dù vậy, phần phân tích của Suttanta cũng chính là sự giảng dạy Abhidhamma, diễn ra bằng cách phân tích và phân loại các pháp đã được nói trong Suttanta. Do đó, trạng thái quá khứ v.v. đã được trình bày bằng chính sự trình bày của Abhidhamma.
Addhāsantatisamayakhaṇavasenāti ettha cutipaṭisandhiparicchinne kāle addhā-saddo vattatīti ‘‘ahosiṃ nu kho ahamatītamaddhāna’’ntiādisuttavasena (ma. ni. 1.18; saṃ. ni. 2.20) viññāyati.
In addhāsantatisamayakhaṇavasenā (by way of periods, continuities, occurrences, and moments), the word addhā (period) refers to a single existence delimited by death and rebirth, which is understood from suttas such as ‘‘Was I, indeed, in the past period?’’ and so on.
Trong theo thời gian (addhā), liên tục (santati), thời điểm (samaya), sát-na (khaṇa), từ addhā (thời gian) được dùng để chỉ khoảng thời gian được giới hạn bởi sự chết (cuti) và tái sinh (paṭisandhi), như được hiểu từ các kinh điển như “Liệu tôi đã từng tồn tại trong thời gian quá khứ (atītamaddhāna) chăng?” v.v.
‘‘Tayome, bhikkhave, addhā.
‘‘Monks, there are these three periods.
“Này các Tỳ-kheo, có ba thời gian (addhā).
Katame tayo?
Which three?
Ba thời gian nào?
Atīto addhā, anāgato addhā, paccuppanno addhā’’ti (itivu. 63; dī. ni. 3.305) ettha pana paramatthato paricchijjamāno addhā niruttipathasuttavasena (saṃ. ni. 3.62) khaṇaparicchinno yutto.
The past period, the future period, the present period.’’ Here, however, when defined in the ultimate sense, the period delimited by moments (khaṇa) is more appropriate, according to the Nirutti Patha Sutta.
Thời gian quá khứ (atīto addhā), thời gian vị lai (anāgato addhā), thời gian hiện tại (paccuppanno addhā).” Trong trường hợp này, thời gian (addhā) khi được phân định theo nghĩa tối hậu (paramattha) thì hợp lý hơn nếu được giới hạn bởi sát-na (khaṇa), theo kinh Niruttipatha Sutta.
Tattha hi ‘‘yaṃ, bhikkhave, rūpaṃ jātaṃ pātubhūtaṃ, ‘atthī’ti tassa saṅkhā’’ti (saṃ. ni. 3.62) vijjamānassa paccuppannatā tato pubbe pacchā ca atītānāgatatā vuttāti.
For in that sutta it is said: ‘‘Monks, whatever material phenomenon has arisen, has become manifest, ‘it exists’ is its designation.’’ This refers to the presentness of what exists, and the past and futureness of what was before and after it.
Trong kinh đó, có nói: “Này các Tỳ-kheo, sắc nào đã sinh, đã hiện hữu, thì sắc đó được gọi là ‘có’.” Tức là, sự hiện hữu là hiện tại, và trước và sau đó là quá khứ và vị lai.
Yebhuyyena pana cutipaṭisandhiparicchinno (dī. ni. 3.305; itivu. 63) suttesu atītādiko addhā vuttoti so eva idhāpi ‘‘addhāvasenā’’ti vutto.
However, the past and so on, delimited by death and rebirth, are mostly spoken of as addhā (period) in the suttas, and thus this is what is meant here by ‘‘addhāvasenā’’.
Tuy nhiên, trong các kinh điển (sutta), thời gian quá khứ (addhā) v.v. thường được nói là giới hạn bởi sự chết và tái sinh, nên ở đây cũng được gọi là “theo thời gian (addhāvasenā)”.
Sītaṃ sītassa sabhāgo, tathā uṇhaṃ uṇhassa.
Cold is a part of cold, and likewise heat is a part of heat.
Lạnh là một phần của lạnh, nóng cũng vậy là một phần của nóng.
Yaṃ pana sītaṃ uṇhaṃ vā sarīre sannipatitaṃ santānavasena pavattamānaṃ anūnaṃ anadhikaṃ ekākāraṃ, taṃ eko utūti vuccati.
But when cold or heat occurs in the body, continuing in an unbroken sequence, neither less nor more, and of a single nature, it is called one season (utu).
Nhưng cái lạnh hay cái nóng nào đã tập hợp trong thân, và diễn ra liên tục, không thiếu không thừa, cùng một thể loại, thì được gọi là một mùa (utu).
Sabhāgautuno anekantasabhāvato ekagahaṇaṃ kataṃ, evaṃ āhārepi.
The mention of ‘‘one’’ (eka) is made because homogeneous season (sabhāgautu) is of manifold nature, and similarly for nutriment (āhāra).
Vì các mùa đồng loại (sabhāgautu) có nhiều loại khác nhau, nên đã sử dụng từ số ít (eka). Tương tự đối với thức ăn (āhāra).
Ekavīthiekajavanasamuṭṭhānanti pañcachaṭṭhadvāravasena vuttaṃ.
Of a single thought-process and a single javana sequence is said in connection with the five sense-doors and the sixth mind-door.
Phát sinh từ một lộ trình (vīthi) và một chuỗi javana được nói theo năm cửa và cửa thứ sáu (ý chỉ các lộ trình tâm).
Santatisamayakathā vipassakānaṃ upakāratthāya aṭṭhakathāsu kathitā.
The explanations of continuities and occurrences (santatisamaya) were given in the commentaries for the benefit of meditators.
Các bài giảng về liên tục (santati) và thời điểm (samaya) được nói trong các bản chú giải (aṭṭhakathā) để giúp ích cho những người hành thiền tuệ (vipassaka).
Niṭṭhitahetupaccayakiccaṃ, niṭṭhitahetukiccamaniṭṭhitapaccayakiccaṃ, ubhayakiccamasampattaṃ, sakiccakkhaṇe paccuppannaṃ.
That which has completed its cause-and-condition function (hetupaccayakicca), that which has completed its cause function but not its condition function, that which has not yet reached both functions, and that which is present at the moment of its own function.
Công việc nhân (hetu) và duyên (paccaya) đã hoàn thành, công việc nhân đã hoàn thành nhưng công việc duyên chưa hoàn thành, cả hai công việc chưa đạt được, hiện tại vào thời điểm thực hiện công việc của chúng.
Janako hetu, upatthambhako paccayo, tesaṃ uppādanaṃ upatthambhanañca kiccaṃ.
The generator is the cause (hetu), the supporter is the condition (paccaya); their generation and support constitute the function (kicca).
Cái sinh ra là nhân (hetu), cái hỗ trợ là duyên (paccaya), việc sinh ra và hỗ trợ của chúng là công việc (kicca).
Yathā bījassa aṅkuruppādanaṃ pathavīādīnañca tadupatthambhanaṃ kammassa kaṭattārūpavipākuppādanaṃ āhārādīnaṃ tadupatthambhanaṃ, evaṃ ekekassa kalāpassa cittuppādassa ca janakānaṃ kammānantarādipaccayabhūtānaṃ upatthambhakānañca sahajātapurejātapacchājātānaṃ kiccaṃ yathāsambhavaṃ yojetabbaṃ.
Just as the generation of a sprout by a seed and its support by earth and so on, or the generation of kamma-born rūpa and resultant consciousness by kamma and their support by nutriment and so on, in the same way, the function of the generating causes (kamma, anantara, etc.) and supporting conditions (sahajāta, purejāta, pacchājāta) for each kalāpa and each cittuppāda should be applied as appropriate.
Ví dụ như việc hạt giống sinh ra mầm, và đất v.v. hỗ trợ cho mầm đó; việc nghiệp sinh ra sắc nghiệp sinh (kaṭattārūpa) và quả dị thục (vipāka), và thức ăn v.v. hỗ trợ cho chúng. Tương tự, công việc của các nhân sinh ra và các duyên hỗ trợ như nghiệp (kamma), cận y (anantara) v.v., và các duyên đồng sinh (sahajāta), tiền sinh (purejāta), hậu sinh (pacchājāta) đối với từng nhóm sắc (kalāpa) và từng tâm sinh (cittuppāda) cần được liên kết tùy theo khả năng.
Tattha uppādakkhaṇe hetukiccaṃ daṭṭhabbaṃ, tīsupi khaṇesu paccayakiccaṃ.
Among these, the cause function should be understood at the moment of arising (uppādakkhaṇa), and the condition function at all three moments.
Trong đó, công việc nhân (hetukicca) cần được thấy ở sát-na sinh (uppādakkhaṇa), còn công việc duyên (paccayakicca) ở cả ba sát-na.
Pathavīādīnaṃ sandhāraṇādikaṃ phassādīnaṃ phusanādikañca attano attano kiccaṃ sakiccaṃ, tassa karaṇakkhaṇo sakiccakkhaṇo.
The function of earth and so on, such as upholding, and the function of contact (phassa) and so on, such as touching, are their respective functions (sakicca). The moment of performing that function is the moment of its own function (sakiccakkhaṇa).
Việc duy trì v.v. của đất (pathavī) v.v., và việc xúc chạm v.v. của xúc (phassa) v.v. là công việc riêng của mỗi cái, đó là sakicca. Sát-na thực hiện công việc đó là sakiccakkhaṇa.
Saha vā kiccena sakiccaṃ, yasmiṃ khaṇe sakiccaṃ rūpaṃ vā arūpaṃ vā hoti, so sakiccakkhaṇo, tasmiṃ khaṇe paccuppannaṃ.
Alternatively, that which is with its function is its own function (sakicca). The moment in which a material or immaterial phenomenon is with its function (sakicca) is the moment of its own function (sakiccakkhaṇa); in that moment it is present.
Hoặc, sakicca là cái cùng với công việc. Sát-na mà sắc hoặc phi sắc cùng với công việc riêng của nó hiện hữu, đó là sakiccakkhaṇa. Hiện tại vào sát-na đó.
6. Ettakamevāti ‘‘tesaṃ tesa’’nti iminā āmeḍitavacanena abhibyāpanatthena vuttatthameva.
6. Ettakamevā (only this much) means precisely what was stated by the reduplicated phrase ‘‘tesaṃ tesaṃ’’ (of those, of those) implying pervasion.
6. Chỉ bấy nhiêu thôi có nghĩa là chỉ những gì đã được nói với từ lặp lại “của những cái đó, của những cái đó” (tesaṃ tesaṃ) với ý nghĩa bao trùm.
‘‘Aparassa aparassā’’ti dīpanaṃ aparadīpanaṃ.
Explaining it as ‘‘to one, to another’’ is aparadīpanaṃ (another explanation).
Việc chỉ ra “cái khác của cái khác” là aparadīpana (sự chỉ ra cái khác).
Pariyesatūti etena pariyesanāya aniṭṭhanāmanivattanassa akāraṇabhāvaṃ dasseti.
By this (statement) pariyesatū (let him search), it shows that searching is not a reason for turning away from what is unpleasant (aniṭṭha-nāma).
Với từ pariyesatu (hãy tìm kiếm), nó chỉ ra rằng việc tìm kiếm không phải là nguyên nhân để loại bỏ tên gọi của những điều không mong muốn.
Kammadosena hi cittavipallāsadosena ca gūthabhakkhapāṇādayo ummattakādayo ca pariyeseyyuṃ diṭṭhivipallāsena ca yonakādayo na ārammaṇassa pariyesitabbasabhāvattā, apariyesitabbasabhāvattā pana etassa aniṭṭhamicceva nāmanti attho.
Indeed, creatures that feed on filth, the insane, and so on, might search due to kamma-fault and mental delusion; and Yonakas and so on might search due to perverted views, but not because the object is of a nature to be searched for. Rather, the meaning is that because it is of a nature not to be searched for, it is indeed called unpleasant (aniṭṭha).
Thật vậy, do lỗi của nghiệp và lỗi của tâm bị điên đảo, các loài ăn phân v.v. và những người điên v.v. có thể tìm kiếm. Và do lỗi của tà kiến, các người Yonaka v.v. không tìm kiếm vì đối tượng đó có bản chất đáng được tìm kiếm, mà là vì bản chất của nó không đáng được tìm kiếm, nên nó chỉ được gọi là không mong muốn, đó là ý nghĩa.
Sampattivirahatoti rūpādīnaṃ devamanussasampattibhave kusalakammaphalatā samiddhasobhanatā ca sampatti, tabbirahatoti attho.
Due to the absence of attainment means that in states of human and divine attainment, material phenomena and so on are attainments (sampatti) when they are results of wholesome kamma, being prosperous and beautiful. So, it means due to the absence of such attainment.
Do thiếu sự thành tựu có nghĩa là: sự thành tựu (sampatti) là quả của nghiệp thiện (kusala kamma) trong các cõi trời và người, là sự giàu có và tốt đẹp của các sắc (rūpa) v.v. Tabbirahatoti có nghĩa là do thiếu sự thành tựu đó.
Tato eva taṃ na pariyesitabbanti.
For that very reason, one should not seek it (the unpleasant).
Chính vì thế mà không nên tìm kiếm nó.
Sobhanāni ca kānici hatthirūpādīni akusalakammanibbattāni na tesaṃyeva hatthiādīnaṃ sukhassa hetubhāvaṃ gacchantīti tesaṃ saṅgaṇhanatthaṃ ‘‘akanta’’nti vuttaṃ.
And some beautiful things, such as the form of an elephant and so on, are produced by unwholesome kamma, and do not become a cause of happiness for those very elephants and so on. Therefore, the word ‘‘unpleasant (akanta)’’ is used to include these.
Và một số hình tướng đẹp như hình tướng voi v.v. được sinh ra bởi nghiệp bất thiện (akusala kamma), chúng không trở thành nguyên nhân của hạnh phúc cho chính những con voi v.v. đó. Để bao gồm những trường hợp này, từ “không đáng ưa” (akanta) đã được nói.
Tassa tasseva hi sattassa attanā katena kusalena nibbattaṃ sukhassa paccayo hoti, akusalena nibbattaṃ dukkhassa.
Indeed, that which is produced by wholesome kamma done by oneself becomes a condition for happiness for that very being, while that which is produced by unwholesome kamma becomes a condition for suffering.
Thật vậy, đối với mỗi chúng sinh, những gì được sinh ra bởi nghiệp thiện do chính mình tạo ra là nguyên nhân của hạnh phúc, và những gì được sinh ra bởi nghiệp bất thiện là nguyên nhân của khổ đau.
Tasmā kammajānaṃ iṭṭhāniṭṭhatā kammakārakasattassa vasena yojanārahā siyā.
Therefore, the pleasantness or unpleasantness of kamma-born phenomena should be attributed according to the being who performed the kamma.
Do đó, sự đáng ưa (iṭṭha) và không đáng ưa (aniṭṭha) của các pháp do nghiệp sinh ra có thể được gán cho chúng sinh là người tạo nghiệp.
Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘kusalakammajaṃ aniṭṭhaṃ nāma natthī’’ti idameva vuttaṃ, na vuttaṃ ‘‘akusalakammajaṃ iṭṭhaṃ nāma natthī’’ti.
However, in the commentary, only this was said: ‘‘There is nothing unpleasant that is born of wholesome kamma’’, but it was not said: ‘‘There is nothing pleasant that is born of unwholesome kamma.’’
Tuy nhiên, trong các bản chú giải (aṭṭhakathā), chỉ có câu “không có gì do nghiệp thiện sinh ra mà không đáng ưa” được nói, chứ không nói “không có gì do nghiệp bất thiện sinh ra mà đáng ưa”.
Tena akusalakammajampi sobhanaṃ parasattānaṃ iṭṭhanti anuññātaṃ bhavissati.
By this, it will be acknowledged that even what is born of unwholesome kamma can be beautiful and pleasant for other beings.
Điều đó có nghĩa là, ngay cả những gì do nghiệp bất thiện sinh ra mà đẹp đẽ cũng sẽ được chấp nhận là đáng ưa đối với các chúng sinh khác.
Kusalakammajaṃ pana sabbesaṃ iṭṭhamevāti vadanti.
But they say that what is born of wholesome kamma is pleasant for all.
Còn những gì do nghiệp thiện sinh ra thì được nói là đáng ưa đối với tất cả mọi người.
Tiracchānagatānaṃ pana kesañci manussarūpaṃ amanāpaṃ, yato te disvāva palāyanti.
However, for some animals, the human form is displeasing, as they flee upon seeing it.
Tuy nhiên, đối với một số loài súc sinh, hình tướng con người là không đáng ưa, vì khi thấy chúng, chúng liền bỏ chạy.
Manussā ca devatārūpaṃ disvā bhāyanti, tesampi vipākaviññāṇaṃ taṃ rūpaṃ ārabbha kusalavipākaṃ uppajjati, tādisassa pana puññassa abhāvā na tesaṃ tattha abhirati hotīti adhippāyo.
And humans, upon seeing the form of deities, become afraid. For these too, resultant consciousness, when taking such a form as its object, arises as a wholesome result. However, due to the absence of such merit, they do not find delight therein—this is the intention.
Và con người khi thấy hình tướng chư thiên thì sợ hãi. Tuy nhiên, đối với những chúng sinh đó, thức quả (vipākaviññāṇa) của họ cũng sinh khởi quả thiện (kusala vipāka) khi lấy hình tướng đó làm đối tượng. Nhưng vì thiếu công đức (puñña) như vậy, nên họ không có sự hoan hỷ ở đó, đó là ý nghĩa.
Kusalakammajassa pana aniṭṭhassābhāvo viya akusalakammajassa sobhanassa iṭṭhassa abhāvo vattabbo.
Just as there is no unpleasantness born of wholesome kamma, so too should the absence of beautiful and pleasant things born of unwholesome kamma be stated.
Giống như không có pháp không đáng ưa nào do nghiệp thiện sinh ra, cũng nên nói rằng không có pháp đẹp đẽ và đáng ưa nào do nghiệp bất thiện sinh ra.
Hatthiādīnampi hi akusalakammajaṃ manussānaṃ akusalavipākasseva ārammaṇaṃ, kusalakammajaṃ pana pavatte samuṭṭhitaṃ kusalavipākassa.
For the unwholesome kamma-born (rupa) of elephants and so on is also an object only of unwholesome vipāka for humans, but the wholesome kamma-born (rupa) arising in existence is an object of wholesome vipāka.
Thật vậy, đối với các loài vật như voi, các sắc pháp do bất thiện nghiệp sinh ra chỉ là đối tượng của quả bất thiện của con người; nhưng các sắc pháp do thiện nghiệp sinh ra, phát sinh trong hiện tại, là đối tượng của quả thiện.
Iṭṭhārammaṇena pana vomissakattā appakaṃ akusalakammajaṃ bahulaṃ akusalavipākuppattiyā kāraṇaṃ na bhavissatīti sakkā vattunti.
But, because it is mixed with a desirable object, a small akusalakammaja (unwholesome-kamma-born phenomenon) will not be the cause for the arising of much akusalavipāka (unwholesome-kamma-result). Thus, it is possible to say this.
Tuy nhiên, vì hòa lẫn với các đối tượng khả ái, một chút sắc pháp do bất thiện nghiệp sinh ra sẽ không trở thành nguyên nhân cho sự sinh khởi nhiều quả bất thiện, có thể nói như vậy.
Vipākaṃ pana katthaci na sakkā vañcetunti vipākavasena iṭṭhāniṭṭhārammaṇavavatthānaṃ suṭṭhu vuttaṃ.
However, vipāka (result) cannot be deceived anywhere, therefore the determination of desirable and undesirable objects by way of vipāka has been well stated.
Nhưng quả dị thục thì không thể lừa dối ở bất cứ nơi nào, do đó, việc phân định đối tượng khả ái và bất khả ái theo quả dị thục đã được nói rất đúng.
Tasmā taṃ anugantvā sabbattha iṭṭhāniṭṭhatā yojetabbā.
Therefore, following that, the desirability and undesirability should be applied everywhere.
Vì vậy, theo đó, tính chất khả ái và bất khả ái phải được áp dụng ở khắp mọi nơi.
Aniṭṭhā pañca kāmaguṇāti kasmā vuttaṃ, nanu ‘‘cakkhuviññeyyāni rūpāni iṭṭhānī’’ti (ma. ni. 1.166; 2.155; 3.190; saṃ. ni. 5.30) evamādinā iṭṭhāneva rūpādīni ‘‘kāmaguṇā’’ti vuttānīti?
Why is it said: “The five kāmaguṇas are undesirable”? Is it not that objects like forms, being desirable, have been called kāmaguṇas (objects of sensual pleasure) in passages such as “visual forms cognizable by the eye are desirable”?
Tại sao lại nói “năm dục lạc là bất khả ái”? Chẳng phải các sắc pháp v.v. khả tri bằng mắt, được gọi là “dục lạc” như trong câu “các sắc pháp khả tri bằng mắt là khả ái” đã được nói là khả ái sao?
Kāmaguṇasadisesu kāmaguṇavohārato, sadisatā ca rūpādibhāvoyeva, na iṭṭhatā.
Because the term kāmaguṇa is used for things similar to kāmaguṇas; and similarity is merely their nature as forms and so on, not their desirability.
Vì được gọi là dục lạc trong các sắc pháp tương tự dục lạc, và sự tương tự đó chính là bản chất của sắc pháp v.v., chứ không phải là tính khả ái.
‘‘Aniṭṭhā’’ti vā vacanena akāmaguṇatā dassitāti kāmaguṇavisabhāgā rūpādayo ‘‘kāmaguṇā’’ti vuttā asive ‘‘sivā’’ti vohāro viya.
Or, by the word “undesirable” is shown their non-kāmaguṇa nature, meaning forms and so on that are dissimilar to kāmaguṇas are called kāmaguṇas, just as an inauspicious thing is called “auspicious”.
Hoặc, bằng lời nói “bất khả ái” đã chỉ ra tính không phải dục lạc, nên các sắc pháp v.v. không tương tự dục lạc được gọi là “dục lạc”, giống như việc gọi cái không tốt là “tốt”.
Sabbāni vā iṭṭhāniṭṭhāni rūpādīni taṇhāvatthubhāvato kāmaguṇāyeva.
Or, all forms and so on, whether desirable or undesirable, are kāmaguṇas because they are objects of craving.
Hoặc, tất cả các sắc pháp v.v. khả ái và bất khả ái đều là dục lạc vì chúng là đối tượng của tham ái.
Vuttañhi ‘‘rūpā loke piyarūpaṃ sātarūpa’’ntiādi (dī. ni. 2.400; ma. ni. 1.133; vibha. 203).
For it is said, “Forms in the world are lovely, are pleasant,” and so on.
Thật vậy, đã nói rằng: “Sắc pháp trên đời là hình sắc khả ái, hình sắc khả lạc” v.v.
Atisayena pana kāmanīyattā suttesu ‘‘kāmaguṇā’’ti iṭṭhāni rūpādīni vuttānīti.
But because they are exceptionally desirable, desirable forms and so on are called kāmaguṇas in the suttas.
Tuy nhiên, vì rất đáng khao khát, trong các kinh, các sắc pháp v.v. khả ái được gọi là “dục lạc”.
Dvīsupi hīnapaṇītapadesu ‘‘akusalakammajavasena kusalakammajavasenā’’ti vacanaṃ ‘‘tesaṃ tesaṃ sattāna’’nti sattavasena niyametvā vibhajitattā, ayañcattho ‘‘tesaṃ tesa’’nti avayavayoge sāmivacanaṃ katvā vuttoti veditabbo.
The statement “by way of unwholesome kamma-born, by way of wholesome kamma-born” in both the inferior and superior categories, is to be understood as having been made by specifying with regard to “those beings” and by using the genitive case in “those, those” in the sense of connection with parts.
Cả hai trường hợp thấp kém và cao thượng, lời nói “do nghiệp bất thiện sinh ra, do nghiệp thiện sinh ra” là do đã được phân chia bằng cách quy định theo chúng sinh “của chúng sinh này, của chúng sinh kia”, và ý nghĩa này phải được hiểu là đã được nói bằng cách dùng sở hữu cách trong sự kết hợp các thành phần “của chúng sinh này, của chúng sinh kia”.
Sattasantānapariyāpannesu kammajaṃ visiṭṭhanti ‘‘kammajavasenā’’ti vuttaṃ.
It is said “by way of kammaja” because kammaja (kamma-born phenomena) are distinguished among phenomena included in the continuum of beings.
Trong số các pháp do nghiệp sinh ra thuộc dòng tương tục của chúng sinh, pháp do nghiệp sinh ra là đặc biệt, nên đã nói “do nghiệp sinh ra”.
Yadi pana tehi tehīti etasmiṃ atthe tesaṃ tesanti sāmivacanaṃ, visayavisayīsambandhe vā, na kammajavaseneva rūpādīni vibhattāni, sabbesaṃ pana indriyabaddhānaṃ vasena vibhattānīti viññāyanti.
If, however, the genitive case tesaṃ tesaṃ is in the sense of tehi tehi (by these, by these), or in the sense of the relationship between object and subject, then forms and so on are not distinguished only by way of kammaja, but are understood to be distinguished by way of all those that are bound by the faculties.
Nếu sở hữu cách “của chúng sinh này, của chúng sinh kia” có nghĩa là “bởi chúng sinh này, bởi chúng sinh kia”, hoặc trong mối quan hệ giữa đối tượng và chủ thể, thì các sắc pháp v.v. không được phân chia chỉ theo nghiệp sinh ra, mà được hiểu là đã được phân chia theo tất cả các pháp liên quan đến căn.
Ettha ca pākaṭehi rūpādīhi nayo dassitoti cakkhādīsupi hīnapaṇītatā yojetabbā.
Here, the method is shown by evident forms and so on, so inferiority and superiority should be applied to the eye and so on as well.
Ở đây, phương pháp đã được chỉ ra bằng các sắc pháp v.v. rõ ràng, nên tính chất thấp kém và cao thượng cũng phải được áp dụng cho các căn như mắt v.v.
Evanti imasmiṃ sutte vuttanayena.
“ Evaṃ” (thus) means in the manner stated in this sutta.
Evaṃ có nghĩa là theo cách đã nói trong kinh này.
Ekasmiṃyeva assādanakujjhanato ārammaṇasabhāvasseva iṭṭhāniṭṭhābhāvato aniṭṭhaṃ ‘‘iṭṭha’’nti gahaṇato ca, iṭṭhaṃ ‘‘aniṭṭha’’nti gahaṇato ca iṭṭhāniṭṭhaṃ nāma pāṭiyekkaṃ paṭivibhattaṃ natthīti attho.
Because there is excessive delight and anger in the very same object, and because the object's nature itself is neither desirable nor undesirable, and because what is undesirable is taken as desirable, and what is desirable is taken as undesirable, the meaning is that there is no separate, distinctly divided desirable or undesirable object.
Vì trong cùng một đối tượng có sự thích thú và sự giận dữ, vì bản chất của đối tượng không có tính khả ái hay bất khả ái, vì chấp thủ cái bất khả ái là “khả ái”, và chấp thủ cái khả ái là “bất khả ái”, nên không có cái gọi là khả ái hay bất khả ái được phân biệt riêng biệt.
Saññāvipallāsena cātiādinā nibbāne viya aññesu ārammaṇesu saññāvipallāsena iṭṭhāniṭṭhaggahaṇaṃ hoti.
It shows that by “ and through perversion of perception” and so on, the grasping of desirable and undesirable objects occurs through perversion of perception in other objects, just as it does in Nibbāna.
Bằng câu “Saññāvipallāsena cā” v.v., chỉ ra rằng sự chấp thủ khả ái và bất khả ái đối với các đối tượng khác, giống như Niết Bàn, xảy ra do sự đảo lộn của tưởng.
Pittummattādīnaṃ khīrasakkarādīsu dosussadasamuṭṭhitasaññāvipallāsavasena tittaggahaṇaṃ viyāti imamatthaṃ sandhāya manāpapariyantatā vuttāti dasseti.
It indicates that this meaning is intended by the statement of “agreeable as the limit,” similar to how a bitter taste is perceived in milk, sugar, and so on by those suffering from bile disorders or other mental disturbances, due to a perversion of perception arising from an excess of humours.
Điều này cho thấy rằng tính chất giới hạn ở đối tượng khả ái đã được nói đến nhằm ám chỉ ý nghĩa này, giống như việc những người bị bệnh mật điên loạn v.v. chấp thủ vị đắng trong sữa, đường v.v. do sự đảo lộn của tưởng phát sinh từ sự tăng cường của các bệnh.
Vibhattaṃ atthīti ca vavatthitaṃ atthīti attho, aṭṭhakathācariyehi vibhattaṃ pakāsitanti vā.
“ There is a distinction” means there is a settled distinction, or it means that it has been distinguished and explained by the Aṭṭhakathā teachers.
Vibhattaṃ atthī có nghĩa là có sự phân định, hoặc đã được các vị Luận sư Atthakatha phân định và công bố.
Tañca majjhimakasattassa vasena vavatthitaṃ pakāsitañca, aññesañca vipallāsavasena idaṃ iṭṭhaṃ aniṭṭhañca hotīti adhippāyo.
And that, the desirable and undesirable, is defined and explained from the perspective of an average being; and for others, due to a perversion, this one object can be both desirable and undesirable—this is the intention.
Và điều đó đã được phân định và công bố theo chúng sinh trung bình, và ý nghĩa là đối với những người khác, do sự đảo lộn, đối tượng này có thể là khả ái hoặc bất khả ái.
Evaṃ vavatthitassa paniṭṭhāniṭṭhassa aniṭṭhaṃ iṭṭhanti ca gahaṇe na kevalaṃ saññāvipallāsova kāraṇaṃ, dhātukkhobhavasena indriyavikārāpattiādinā kusalākusalavipākuppattihetubhāvopīti sakkā vattuṃ.
And when an object, thus distinguished as desirable or undesirable, is perceived as undesirable or desirable, the cause is not merely a perversion of perception. One might say that the cause also lies in conditions that lead to the arising of wholesome or unwholesome vipāka, such as an imbalance of elements and a distortion of the sense faculties.
Và trong việc chấp thủ cái bất khả ái là khả ái, và cái khả ái là bất khả ái của một đối tượng khả ái và bất khả ái đã được phân định như vậy, không chỉ có sự đảo lộn của tưởng là nguyên nhân, mà còn có thể nói rằng sự rối loạn các yếu tố và sự biến đổi của các căn v.v. cũng là nguyên nhân cho sự sinh khởi của quả thiện và bất thiện.
Tathā hi sītudakaṃ ghammābhitattānaṃ kusalavipākassa kāyaviññāṇassa hetu hoti, sītābhibhūtānaṃ akusalavipākassa.
For instance, cold water is a cause for wholesome vipāka in the form of body-consciousness for those afflicted by heat, but a cause for unwholesome vipāka for those overcome by cold.
Thật vậy, nước lạnh là nguyên nhân của thân thức là quả thiện đối với những người bị nóng bức, và là nguyên nhân của quả bất thiện đối với những người bị lạnh giá.
Tūlapicusamphasso vaṇe dukkho nivaṇe sukho, mudutaruṇahatthasambāhanañca sukhaṃ uppādeti, teneva hatthena paharaṇaṃ dukkhaṃ, tasmā vipākavasena ārammaṇavavatthānaṃ yuttaṃ.
The touch of a cotton tuft is painful on a wound but pleasant on uninjured skin; gentle stroking with a soft hand produces pleasure, but striking with the same hand produces pain. Therefore, the determination of objects by way of vipāka is appropriate.
Sự tiếp xúc với bông gòn gây đau khổ trên vết thương và hạnh phúc khi không có vết thương; sự xoa bóp bằng bàn tay mềm mại, non trẻ cũng tạo ra hạnh phúc, nhưng việc đánh bằng chính bàn tay đó lại gây đau khổ. Do đó, việc phân định đối tượng theo quả dị thục là hợp lý.
Heṭṭhimanayoti majjhimakasattassa vipākassa ca vasena vavatthitaṃ ārammaṇaṃ gahetvā ‘‘tesaṃ tesaṃ sattānaṃ uññāta’’nti (vibha. 6) ca ādinā vuttanayo.
“ The former method” refers to the method stated in passages like “designated for those beings” taking objects as defined by the average being and vipāka.
Heṭṭhimanayo là phương pháp đã được nói đến với câu “tesaṃ tesaṃ sattānaṃ uññātaṃ” v.v., bằng cách lấy đối tượng đã được phân định theo chúng sinh trung bình và quả dị thục.
Sammutimanāpanti majjhimakasattassa vipākassa ca vasena sammataṃ vavatthitaṃ manāpaṃ, taṃ pana sabhāveneva vavatthitanti abhinditabbatova na bhindatīti adhippāyo.
“ Conventional agreeableness” means agreeableness (manāpa) that is conventionally designated and defined by the average being and vipāka; however, that cannot be repudiated because it is inherently defined, meaning it does not refute it.
Sammutimanāpaṃ là đối tượng khả ái được quy ước và phân định theo chúng sinh trung bình và quả dị thục. Ý nghĩa là nó không bị phá vỡ vì nó đã được phân định theo bản chất, và không nên bị phá vỡ.
Saññāvipallāsena nerayikādīhipi puggalehi manāpanti gahitaṃ puggalamanāpaṃ ‘‘taṃ taṃ vā panā’’tiādinā bhindati.
The agreeableness (manāpa) of individuals, which is grasped as agreeable by beings such as those in hell due to perversion of perception, is refuted by the subsequent method of “ or that, or that” and so on.
Đối tượng khả ái của cá nhân, được những người ở địa ngục v.v. chấp thủ là khả ái do sự đảo lộn của tưởng, bị phá vỡ bởi phương pháp “taṃ taṃ vā panā” v.v. tiếp theo.
Vemānikapetarūpampi akusalakammajattā kammakāraṇādidukkhavatthubhāvato ca ‘‘manussarūpato hīna’’nti vuttaṃ.
The form of vemānika petas (celestial spirits) is called “inferior to human form” because it is born of unwholesome kamma and is a basis for suffering such as torture.
Hình dáng của các ngạ quỷ Vimānika, mặc dù là do nghiệp bất thiện sinh ra và là đối tượng của đau khổ như bị hành hạ v.v., được nói là “thấp kém hơn hình dáng con người”.
Heṭṭhimanayoti ‘‘itthindriyaṃ…pe… idaṃ vuccati rūpaṃ santike’’ti (vibha. 7) evaṃ lakkhaṇato dvādasahatthavasena vavatthitaokāsato ca dassetvā niyyātitanayo.
“ The former method” is the method concluding by showing “the faculty of femininity... this form is called near” and so on, both by its characteristic and by space defined as twelve cubits.
Heṭṭhimanayo là phương pháp đã được trình bày bằng cách chỉ ra từ đặc tính và từ không gian được phân định theo mười hai cubits, như “căn nữ… v.v. đây được gọi là sắc pháp gần”.
So lakkhaṇokāsavasena dūrasantikena saha gahetvā niyyātitattā bhindamāno missakaṃ karonto gato.
That method, having taken both distant and near by way of characteristic and space, went mixing them, thereby confusing them.
Vì nó đã được trình bày bao gồm xa và gần theo đặc tính và không gian, nên nó gato (đã đi) bằng cách bhindamāno (pha trộn) chúng.
Atha vā bhindamānoti sarūpadassanena lakkhaṇato yevāpanakena okāsatoti evaṃ lakkhaṇato okāsato ca visuṃ karonto gatoti attho.
Alternatively, “ bhindamāno” means, by showing its true nature, distinguishing between that which is near by characteristic and that which is near by space, implying a separate understanding of characteristic and spatial proximity.
Hoặc, bhindamāno có nghĩa là đã đi bằng cách tách biệt chúng theo đặc tính, bằng cách chỉ ra bản chất, và theo không gian, bằng cách chỉ ra rõ ràng.
Atha vā lakkhaṇato santikadūrānaṃ okāsato dūrasantikabhāvakaraṇena santikabhāvaṃ bhinditvā dūrabhāvaṃ, dūrabhāvañca bhinditvā santikabhāvaṃ karonto pavattoti ‘‘bhindamāno gato’’ti vuttaṃ.
Alternatively, with respect to characteristic, by making the near and distant states distant and near respectively based on their position, by breaking the near state and making it distant, and by breaking the distant state and making it near, it proceeds. Thus, it is said: ‘it goes by breaking.’
Hoặc giả, do việc làm cho các pháp santika (gần) và dūra (xa) về mặt đặc tính trở thành dūra (xa) và santika (gần) về mặt không gian, tức là hủy bỏ trạng thái santika để tạo thành trạng thái dūra, và hủy bỏ trạng thái dūra để tạo thành trạng thái santika, nên đã nói là ‘đang phá vỡ mà đi’.
Idha panāti ‘‘taṃ taṃ vā pana rūpaṃ upādāya upādāyā’’ti idha purimanayena lakkhaṇato dūraṃ okāsato santikabhāvakaraṇena na bhindati bhagavā, na ca okāsadūrato visuṃ karaṇena, nāpi okāsadūrena vomissakakaraṇenāti attho.
However, here—in the phrase ‘‘taṃ taṃ vā pana rūpaṃ upādāya upādāya’’—the Blessed One does not break the distant (rupa) with respect to characteristic by making it near with respect to position, nor by separating it from a distant position, nor by mixing it with a distant position. This is the meaning.
Còn ở đây, trong câu ‘‘taṃ taṃ vā pana rūpaṃ upādāya upādāyā’’ (nương tựa vào từng sắc pháp đó), Đức Thế Tôn không phá vỡ (sắc pháp) dūra về mặt đặc tính bằng cách làm cho nó trở thành santika về mặt không gian theo cách đã nói trước đây, cũng không phải bằng cách làm cho nó tách biệt khỏi (sắc pháp) dūra về mặt không gian, cũng không phải bằng cách làm cho nó hòa lẫn với (sắc pháp) dūra về mặt không gian; đó là ý nghĩa.
Kiṃ pana karotīti?
What, then, does it do?
Vậy thì Ngài làm gì?
Okāsato dūrameva bhindati.
It breaks only the distant with respect to position.
Ngài chỉ phá vỡ (sắc pháp) dūra về mặt không gian mà thôi.
Ettha pana na pubbe vuttanayena tidhā attho daṭṭhabbo.
However, here, the meaning should not be understood in three ways as stated earlier.
Tuy nhiên, ở đây không nên hiểu ý nghĩa ba cách như đã nói trước đây.
Na hi okāsato dūraṃ lakkhaṇato santikaṃ karoti, lakkhaṇato vā visuṃ tena vā vomissakanti.
For it does not make the distant with respect to position near with respect to characteristic, nor separate from it with respect to characteristic, nor mix with it.
Vì không phải Ngài làm cho (sắc pháp) dūra về mặt không gian trở thành santika về mặt đặc tính, hoặc tách biệt khỏi (sắc pháp) về mặt đặc tính, hoặc hòa lẫn với (sắc pháp) đó.
Okāsato dūrassa pana okāsatova santikabhāvakaraṇaṃ idha ‘‘bhedana’’nti veditabbaṃ.
However, here, the act of making the distant with respect to position near with respect to position itself should be understood as “breaking”.
Nhưng ở đây, việc làm cho (sắc pháp) dūra về mặt không gian trở thành santika chính về mặt không gian được hiểu là “phá vỡ”.
Idha pana na lakkhaṇato dūraṃ bhindatīti etthāpi vā na pubbe vuttanayena tidhā bhedassa akaraṇaṃ vuttaṃ, lakkhaṇato santikadūrānaṃ pana lakkhaṇato upādāyupādāya dūrasantikabhāvo natthīti lakkhaṇato dūrassa lakkhaṇatova santikabhāvākaraṇaṃ lakkhaṇato dūrassa abhedananti daṭṭhabbaṃ.
Even in ‘‘ However, here, it does not break the distant with respect to characteristic,’’ the non-occurrence of breaking in three ways as stated earlier is not intended. Rather, since there is no distant or near state with respect to characteristic by repeatedly grasping it, the non-occurrence of making the distant with respect to characteristic near with respect to characteristic itself should be understood as the non-breaking of the distant with respect to characteristic.
Trong câu ‘Idha pana na lakkhaṇato dūraṃ bhindatī’ (Nhưng ở đây, không phá vỡ (sắc pháp) dūra về mặt đặc tính), cũng không phải là việc không thực hiện sự phá vỡ theo ba cách đã nói trước đây, mà là do không có trạng thái dūra và santika liên tục về mặt đặc tính của các pháp santika và dūra về mặt đặc tính, nên việc không làm cho (sắc pháp) dūra về mặt đặc tính trở thành santika chính về mặt đặc tính được hiểu là không phá vỡ (sắc pháp) dūra về mặt đặc tính.
Purimanayo viya ayaṃ nayo na hotīti ettakameva hi ettha dassetīti bhindamānoti ettha ca aññathā bhedanaṃ vuttaṃ, bhedanaṃ idha ca aññathā vuttanti.
Indeed, it only shows that this method is not like the previous method; and here, “breaking” is spoken of in one way, and here “breaking” is spoken of in another way.
Vì phương pháp này không giống như phương pháp trước, nên ở đây chỉ trình bày chừng đó, và trong từ bhindamāno, sự phá vỡ được nói theo cách khác, còn ở đây, sự phá vỡ được nói theo cách khác.
8. Cakkhādayo pasādā oḷārikamanomayattabhāvapariyāpannā kāyavohāraṃ arahantīti tabbatthukā adukkhamasukhā ‘‘kāyikā’’ti pariyāyena vuttā, na kāyapasādavatthukattā.
The eye-faculty and other sense-faculties, which are included in the gross, mind-made individual existence, are worthy of the designation “body” (kāya). Therefore, the neither-painful-nor-pleasant feelings based on these (faculties) are figuratively called “ bodily” (kāyikā), not because they are based on the body-faculty.
8. Các tịnh sắc (pasādā) như nhãn căn, v.v., thuộc về thân hữu thô thiển (oḷārikamanomayattabhāvapariyāpannā) có thể được gọi là kāya (thân), nên các cảm thọ không khổ không lạc (adukkhamasukhā) mà có căn bản từ chúng được gọi là ‘‘kāyikā’’ (thuộc về thân) theo nghĩa gián tiếp, chứ không phải vì có căn bản từ thân căn (kāyapasāda).
Na hi cakkhādayo kāyapasādā hontīti.
For the eye-faculty and others are not body-faculties.
Vì nhãn căn, v.v., không phải là thân căn.
Santativasena khaṇādivasena cāti ettha addhāsamayavasena atītādibhāvassa avacanaṃ sukhādivasena bhinnāya atītādibhāvavacanato.
In the phrase ‘‘ with respect to continuity and with respect to moments, etc.,’’ the past, etc., state is not mentioned with respect to periods (addhā) and times (samaya), because the past, etc., state is mentioned with respect to the distinction of pleasant feelings, etc.
Ở đây, trong câu ‘‘Santativasena khaṇādivasena cā’’ (theo dòng tương tục và theo sát-na, v.v.), việc không nói đến trạng thái quá khứ, v.v., theo thời gian (addhāsamaya) là vì trạng thái quá khứ, v.v., được nói đến theo các loại cảm thọ khác nhau như lạc, v.v.
Na hi sukhāyeva addhāvasena samayavasena ca atītādikā hoti, tathā dukkhā adukkhamasukhā ca kāyikacetasikādibhāvena bhinnā.
For a pleasant feeling alone cannot be past, etc., with respect to period and time, nor can painful or neither-painful-nor-pleasant feelings, which are distinguished as bodily, mental, etc.
Không phải chỉ có lạc thọ mới là quá khứ, v.v., theo thời gian (addhā) và sát-na (samaya); tương tự, khổ thọ và bất khổ bất lạc thọ cũng được phân biệt theo thân (kāyika), tâm (cetasika), v.v.
Tena vedanāsamudayo addhāsamayavasena atītādibhāvena vattabbataṃ arahati samudāyassa tehi paricchinditabbattā, vedanekadesā pana ettha gahitāti te santatikhaṇehi paricchedaṃ arahanti tattha tathāparicchinditabbānaṃ gahitattāti.
Therefore, the aggregate of feelings is worthy of being spoken of as past, etc., with respect to period and time, because the aggregate can be delimited by them. However, here, parts of feeling are taken, and these are worthy of delimitation by continuity and moments, because parts of feeling that can be delimited in that manner are taken here.
Do đó, tập hợp các cảm thọ (vedanāsamudaya) xứng đáng được nói đến là quá khứ, v.v., theo thời gian (addhāsamaya) vì tập hợp đó có thể được phân định bởi chúng; nhưng ở đây, chỉ một phần của cảm thọ được đề cập, nên chúng xứng đáng được phân định bởi dòng tương tục (santati) và sát-na (khaṇa) vì ở đó đã đề cập đến những gì có thể được phân định như vậy.
Ekasantatiyaṃ pana sukhādianekabhedasabbhāvena tesu yo bhedo paricchinditabbabhāvena gahito, tassa ekappakārassa pākaṭassa paricchedikā taṃsahitadvārālambanappavattā, avicchedena taduppādakekavidhavisayasamāyogappavattā ca santati bhavituṃ arahatīti tassa bhedantaraṃ anāmasitvā paricchedakabhāvena gahaṇaṃ kataṃ.
Moreover, in a single continuity, due to the existence of many distinctions such as pleasant, etc., if a distinction among them is taken as being amenable to delimitation by continuity, then the continuity, which arises in conjunction with that particular distinction, and with the corresponding doors and objects, and which arises continuously through connection with the single kind of object producing it, can serve as a deliminator for that single distinct type of feeling. Therefore, this delimitation is made by taking the continuity as the deliminator without touching upon other distinctions.
Trong một dòng tương tục (ekasantati), do có nhiều loại khác nhau như lạc, v.v., nên sự phân biệt nào được chọn để phân định bởi dòng tương tục, dòng tương tục đó, được khởi lên cùng với căn và đối tượng của loại cảm thọ đó, và được khởi lên do sự kết hợp liên tục của đối tượng cùng loại tạo ra cảm thọ đó, có thể trở thành yếu tố phân định cho loại rõ ràng đó; do đó, việc chọn dòng tương tục làm yếu tố phân định mà không đề cập đến các loại khác đã được thực hiện.
Lahuparivattino vā dhammā parivattaneneva paricchedaṃ arahantīti santatikhaṇavasena paricchedo vutto.
Or, phenomena that change swiftly are amenable to delimitation only through their change. Therefore, delimitation with respect to continuity and moments is mentioned.
Hoặc, các pháp biến chuyển nhanh chóng xứng đáng được phân định bằng chính sự biến chuyển, nên sự phân định theo dòng tương tục và sát-na đã được nói đến.
Pubbantāparantamajjhagatāti etena hetupaccayakiccavasena vuttanayaṃ dasseti.
By ‘‘ situated in the past, future, and present,’’ the method stated with respect to the function of cause and condition is shown.
Với câu ‘‘Pubbantāparantamajjhagatā’’ (ở giữa quá khứ và vị lai), điều này chỉ ra phương pháp đã được nói đến theo chức năng nhân duyên.
11. Kilesaggisampayogato sadarathā.
Due to connection with the fire of defilements, they are afflicted with suffering.
Do sự kết hợp với lửa phiền não (kilesaggi), nên sadarathā (có sự thiêu đốt).
Etena sabhāvato oḷārikataṃ dasseti, dukkhavipākaṭṭhenāti etena oḷārikavipākanipphādanena kiccato.
By this, their grossness by nature is shown; by ‘‘ due to painful result,’’ their grossness by function, through producing a gross result.
Với điều này, (Phật) chỉ ra tính thô thiển (oḷārikataṃ) về bản chất; với câu ‘‘dukkhavipākaṭṭhenā’’ (do bản chất là quả khổ), (Phật) chỉ ra tính thô thiển về chức năng, do tạo ra quả thô thiển.
Kammavegakkhittā kammapaṭibaddhabhūtā ca kāyakammādibyāpāravirahato nirussāhā vipākā, saussāhā ca kiriyā avipākā.
Vipāka (resultant consciousness) are without effort, being propelled by the force of kamma and bound to kamma, due to the absence of activities like bodily kamma. Kiriya (functional consciousness) are with effort and are non-resultant.
Các quả (vipākā) bị nghiệp lực thúc đẩy và bị nghiệp ràng buộc, không có sự nỗ lực (nirussāhā) do thiếu các hoạt động như thân nghiệp, v.v., còn các hành (kiriyā) có sự nỗ lực (saussāhā) thì không phải là quả (avipākā).
Savipākā ca sagabbhā viya oḷārikāti tabbipakkhato avipākā sukhumāti vuttā.
And savipāka (kamma-producing consciousness), like those with a womb, are gross. Therefore, avipāka (non-kamma-producing consciousness) are called ‘‘ subtle’’ due to being the opposite of those.
Và các pháp có quả (savipākā) thì thô thiển (oḷārikā) như người có thai, do đó, các pháp không quả (avipākā) được gọi là sukhumā (vi tế) do đối lập với các pháp có quả.
Asātaṭṭhenāti amadhuraṭṭhena.
‘‘ Due to being unpleasant’’ means due to being not sweet.
‘‘Asātaṭṭhenā’’ (do bản chất không dễ chịu) là do bản chất không ngọt ngào.
Tena sātapaṭipakkhaṃ aniṭṭhasabhāvaṃ dasseti.
By this, it shows the unpleasant nature, which is the opposite of pleasantness.
Với điều này, (Phật) chỉ ra bản chất không mong muốn, đối lập với sự dễ chịu.
Dukkhaṭṭhenāti dukkhamaṭṭhena.
‘‘ Due to being painful’’ means due to being difficult (to endure).
‘‘Dukkhaṭṭhenā’’ (do bản chất là khổ) là do bản chất khó chịu đựng.
Tena dukkhānaṃ santāpanakiccaṃ dasseti.
By this, it shows the function of tormenting, which belongs to painful feelings.
Với điều này, (Phật) chỉ ra chức năng thiêu đốt của khổ thọ.
‘‘Yāyaṃ, bhante, adukkhamasukhā vedanā, santasmiṃ esā paṇīte sukhe vuttā bhagavatā’’ti (ma. ni. 2.88; saṃ. ni. 4.267) vacanato adukkhamasukhā pharaṇasabhāvavirahato asantānaṃ kāmarāgapaṭighānusayānaṃ anusayanassa aṭṭhānattā santā, sukhe nikantiṃ pariyādāya adhigantabbattā padhānabhāvaṃ nītāti paṇītāti.
From the saying, ‘‘Venerable Sir, as for this neither-painful-nor-pleasant feeling, it has been stated by the Blessed One as a peaceful and refined pleasure,’’ the neither-painful-nor-pleasant feeling is ‘‘ peaceful’’ due to the absence of the nature of pervading, and because it is not a basis for the latent defilements of sensual desire and ill-will, which are not peaceful; it is ‘‘ refined’’ because it is brought to a principal state, to be attained by completely overcoming attachment to pleasure.
Theo lời dạy: ‘‘Bạch Thế Tôn, cảm thọ không khổ không lạc này, Đức Thế Tôn đã nói là thuộc về lạc thọ cao thượng trong trạng thái an tịnh’’ (Ma. Ni. 2.88; Saṃ. Ni. 4.267), nên adukkhamasukhā (không khổ không lạc) là santā (an tịnh) do thiếu bản chất lan tỏa và do không phải là nơi ẩn náu của các tùy miên dục ái và sân hận chưa được an tịnh, và là paṇītā (cao thượng) do đạt được bằng cách loại bỏ sự tham đắm vào lạc thọ, tức là được đưa lên địa vị chủ yếu.
Tathā anadhigantabbā ca kāmāvacarajātiādisaṅkaraṃ akatvā samānajātiyaṃ ñāṇasampayuttavippayuttādike samānabhede sukhato paṇītāti yojetabbā.
Similarly, those upekkha feelings that are not to be attained (in a mixed way) should be construed as refined compared to pleasure, without mixing with kama-world birth and so on, but within similar kinds, such as those associated with knowledge and those dissociated from knowledge, in similar categories.
Tương tự, các cảm thọ xả (upekkhā vedanā) không thể đạt được, không pha tạp với các loại như cõi Dục, v.v., mà trong các loại tương tự như ñāṇasampayutta (hợp trí) và vippayutta (ly trí) cùng loại, chúng cao thượng hơn lạc thọ (sukha), nên phải được kết hợp như vậy.
Upabrūhitānaṃ dhātūnaṃ paccayabhāvena sukhā khobheti vibādhitānaṃ paccayabhāvena dukkhā ca.
Pleasure ‘‘ stirs up’’ (khobheti) as a condition for the augmented elements, and pain (khobheti) as a condition for the afflicted (elements).
Lạc thọ (sukha) khobheti (làm xáo động) do là nhân duyên cho các yếu tố (dhātu) được tăng trưởng, và khổ thọ (dukkha) cũng làm xáo động do là nhân duyên cho các yếu tố bị quấy nhiễu.
Ubhayampi kāyaṃ byāpentaṃ viya uppajjatīti pharati.
Both arise as if pervading the body; thus, they pervade (pharati).
Cả hai đều sinh khởi như thể chúng lan tỏa khắp thân, nên được gọi là pharati (lan tỏa).
Madayamānanti madaṃ karontaṃ.
‘‘ Maddening’’ means causing intoxication.
Madayamānaṃ (làm say đắm) là làm cho say đắm.
Chādayamānanti icchaṃ uppādentaṃ, avattharamānaṃ vā.
‘‘ Concealing’’ means producing desire, or overcoming.
Chādayamānaṃ (che phủ) là tạo ra mong muốn, hoặc là bao trùm.
Ghammābhitattassa sītodakaghaṭena āsittassa yathā kāyo upabrūhito hoti, evaṃ sukhasamaṅginopīti katvā ‘‘āsiñcamānaṃ viyā’’ti vuttaṃ.
Just as the body of one afflicted by heat becomes enhanced when sprinkled with a pot of cool water, so too is the person endowed with pleasure. Having considered this, it is said: ‘‘ as if sprinkling.’’
Như thân thể của người bị nắng nóng hành hạ được tưới bằng một gáo nước mát sẽ được tăng cường, tương tự, thân thể của người có lạc thọ cũng vậy, nên đã nói ‘‘āsiñcamānaṃ viyā’’ (như thể đang tưới tẩm).
Ekattanimitteyevāti pathavīkasiṇādike ekasabhāve eva nimitte.
‘‘ Only on a single sign’’ means only on a single-natured sign, such as the earth kasina.
‘‘Ekattanimitteyevā’’ (chỉ trong một dấu hiệu duy nhất) là chỉ trong một dấu hiệu có bản chất duy nhất như kasiṇa đất, v.v.
Caratīti nānāvajjane javane vedanā viya vipphandanarahitattā sukhumā.
‘‘ It moves’’ means it is subtle because it is free from agitation, unlike feeling in diverse impetuses which trembles.
Caratī (hoạt động) là vi tế (sukhumā) do không có sự xao động như cảm thọ trong javana (tốc hành tâm) có nhiều sự chú ý khác nhau.
Adhippāye akusalatāya akovido.
He is unskilled due to unskillfulness in purpose.
Do không khéo léo trong ý định, nên akovido (không khéo léo).
Kusalattike…pe… āgatattāti ‘‘kusalākusalā vedanā oḷārikā, abyākatā vedanā sukhumā’’ti evaṃ āgatattā.
Due to being stated in the triad of wholesome, etc. means due to being stated thus: ‘‘Wholesome and unwholesome feelings are gross, indeterminate feelings are subtle.’’
‘‘Kusalattike…pe… āgatattā’’ (do đã được đề cập trong nhóm thiện pháp, v.v.) là do đã được đề cập như ‘‘cảm thọ thiện và bất thiện là thô thiển (oḷārikā), cảm thọ vô ký là vi tế (sukhumā)’’.
Bhūmantarabhede dassetuṃ ‘‘yampī’’tiādi āraddhaṃ.
‘‘ That which, too,’’ etc., is commenced to show the distinctions among the planes of existence.
Để chỉ ra sự phân biệt giữa các cõi, câu ‘‘yampī’’ (điều gì đó) đã được bắt đầu.
Iminā nīhārenāti etena ‘‘kāmāvacarasukhato kāmāvacarupekkhā sukhumā’’tiādinā sabhāvādibhedena ca oḷārikasukhumabhāvaṃ tatra tatreva kathento na bhindatīti nayaṃ dasseti.
By ‘‘ by this method,’’ it shows the method that one who states the gross and subtle nature in each respective plane (bhūmi), such as ‘‘Kāmāvacara upekkhā (equanimity) is subtler than kāmāvacara sukha (pleasure),’’ and in distinctions such as nature, does not break (the established order).
Với câu ‘‘Iminā nīhārenā’’ (bằng phương pháp này), (Phật) chỉ ra phương pháp không phá vỡ bằng cách nói về tính thô thiển và vi tế (oḷārikasukhumabhāvaṃ) ngay trong từng cõi và từng bản chất, v.v., như ‘‘lạc thọ ở cõi Dục thì vi tế hơn lạc thọ ở cõi Dục’’, v.v.
Akusalānaṃ kusalādīhi sukhumattābhāvato pāḷiyā āgatassa aparivattanīyabhāvena ‘‘heṭṭhimanayo na oloketabbo’’ti vuttanti vadanti, taṃtaṃvāpanavasena kathanepi parivattanaṃ natthīti na parivattanaṃ sandhāya ‘‘heṭṭhimanayo na oloketabbo’’ti vuttaṃ, heṭṭhimanayassa pana vuttattā avuttanayaṃ gahetvā ‘‘taṃ taṃ vā panā’’ti vattuṃ yuttanti ‘‘heṭṭhimanayo na oloketabbo’’ti vuttanti veditabbo.
They say that ‘‘ the lower method should not be observed’’ is stated due to the unchangeable nature of what is found in the Pāli canon, given that unwholesome feelings are not subtle compared to wholesome ones. However, even when stating it in terms of ‘each and every,’ there is no change. Therefore, it is not with reference to change that ‘‘the lower method should not be observed’’ is stated. Rather, it should be understood that ‘‘the lower method should not be observed’’ is stated to mean that, since the lower method has already been stated, it is fitting to take the unstated method and say ‘‘each and every.’’
Người ta nói rằng, do các pháp bất thiện không vi tế hơn các pháp thiện, v.v., nên câu ‘‘heṭṭhimanayo na oloketabbo’’ (không nên xem xét phương pháp trước) đã được nói đến vì tính không thể thay đổi của những gì đã được đề cập trong Pāḷi. Tuy nhiên, ngay cả khi nói theo cách ‘taṃ taṃ vā pana’ (từng cái một), cũng không có sự thay đổi, nên câu ‘‘heṭṭhimanayo na oloketabbo’’ không phải được nói đến để chỉ sự thay đổi. Mà phải hiểu rằng, vì phương pháp trước đã được nói đến, nên việc lấy một phương pháp chưa được nói đến để nói ‘‘taṃ taṃ vā panā’’ (từng cái một) là hợp lý, do đó mới nói ‘‘heṭṭhimanayo na oloketabbo’’.
Bahuvipākā akusalā dosussannatāya oḷārikā, tathā appavipākā kusalā.
Unwholesome feelings with many results are gross due to being imbued with much hatred; similarly, wholesome feelings with few results are also gross.
Các pháp bất thiện có nhiều quả (bahuvipākā) là oḷārikā (thô thiển) do có nhiều lỗi lầm (dosussannatāya); tương tự, các pháp thiện có ít quả (appavipākā) cũng vậy.
Mandadosattā appavipākā akusalā sukhumā, tathā bahuvipākā kusalā ca.
Unwholesome feelings with few results are subtle due to having little hatred; similarly, wholesome feelings with many results are also subtle.
Các pháp bất thiện có ít quả là sukhumā (vi tế) do có ít lỗi lầm (mandadosattā); tương tự, các pháp thiện có nhiều quả cũng vậy.
Oḷārikasukhumanikantivatthubhāvato kāmāvacarādīnaṃ oḷārikasukhumatā.
The grossness and subtlety of kāmāvacara, etc., are due to being objects of gross and subtle attachment.
Tính oḷārikasukhumatā (thô thiển và vi tế) của các pháp ở cõi Dục, v.v., là do chúng là đối tượng của sự tham đắm thô thiển và vi tế.
Sāpīti bhāvanāmayāya bhedanena dānamayasīlamayānañca paccekaṃ bhedanaṃ nayato dassitanti veditabbaṃ.
By the word "sāpi" it should be understood that by distinguishing the bhāvanā-based (bhāvanāmaya) wholesome feeling, the distinguishing of the dāna-based (dānamaya) and sīla-based (sīlamaya) feelings is also shown individually by way of method.
Với từ Sāpi, cần hiểu rằng qua việc phân loại theo bhāvanāmaya (thiền định), việc phân loại riêng rẽ theo dānamaya (bố thí) và sīlamaya (giới hạnh) cũng đã được chỉ ra theo phương cách này.
Sāpīti vā tividhāpīti yojetabbaṃ.
Or, "sāpi" should be construed as "also threefold" (tividhāpi).
Hoặc, từ Sāpi cũng có thể được kết nối với ý nghĩa là "cũng có ba loại".
13. Jātiādivasena asamānakoṭṭhāsatā visabhāgaṭṭho.
13. Disparate (visabhāgaṭṭho) means having dissimilar categories in terms of origin (jāti) and so forth.
13. Visabhāgaṭṭho (khác biệt) là trạng thái không đồng nhất về phần (koṭṭhāsa) theo chủng loại (jāti) v.v..
Dukkhavipākatādivasena asadisakiccatā, asadisasabhāvatā vā visaṃsaṭṭho, na asampayogo.
Unmixed (visaṃsaṭṭho) means having dissimilar functions or dissimilar natures, in terms of resulting in suffering (dukkhavipākatā) and so forth; it does not mean 'not conjoined' (asampayogo).
Visaṃsaṭṭho (không hòa hợp) là trạng thái không có chức năng tương tự, hoặc không có bản chất tương tự, theo khía cạnh quả khổ (dukkhavipākatā) v.v.. Nó không phải là asampayogo (không tương ưng).
Yadi siyā, dūravipariyāyena santikaṃ hotīti saṃsaṭṭhaṭṭhena santikatā āpajjati, na ca vedanāya vedanāsampayogo atthi.
If it were so, by the opposite of remoteness (dūra), proximity (santika) would occur, and thus proximity would follow from being mixed (saṃsaṭṭhaṭṭhena); but there is no conjoining of one feeling with another feeling.
Nếu là như vậy, thì điều gần gũi (santika) sẽ trở nên xa xôi (dūra) theo một cách đảo ngược, và sẽ dẫn đến sự gần gũi theo nghĩa hòa hợp (saṃsaṭṭhaṭṭhena). Nhưng không có sự tương ưng (sampayoga) của cảm thọ (vedanā) với cảm thọ khác.
Santikapadavaṇṇanāya ca ‘‘sabhāgaṭṭhena sarikkhaṭṭhena cā’’ti vakkhatīti vuttanayeneva attho veditabbo.
And in the explanation of the word santika, it will be stated: "by being similar in nature (sabhāgaṭṭhena) and by being alike (sarikkhaṭṭhena)"; therefore, the meaning should be understood in the manner already stated.
Trong phần giải thích từ santika, sẽ nói rằng "theo nghĩa tương tự (sabhāgaṭṭhena) và đồng dạng (sarikkhaṭṭhena)", do đó ý nghĩa cần được hiểu theo cách đã nói.
Na dūrato santikaṃ uddharitabbanti kasmā vuttaṃ, kiṃ yathā santikato akusalato akusalā dūreti uddharīyati, tathā tato dūrato kusalato kusalā santiketi uddharituṃ na sakkāti?
Why was it said, "Proximity (santika) should not be deduced from remoteness (dūra)"? Is it that just as the remote (dūra) unwholesome (akusala) is deduced from the proximate (santika) unwholesome, so too, the proximate (santika) wholesome (kusala) cannot be deduced from the remote (dūra) wholesome?
Tại sao lại nói "không nên rút ra điều gần gũi từ điều xa xôi"? Phải chăng không thể rút ra điều gần gũi từ điều xa xôi, tức là điều thiện từ điều thiện, giống như điều xa xôi, tức là điều bất thiện từ điều bất thiện, đã được rút ra từ điều gần gũi?
Na sakkā.
It cannot.
Không thể.
Tathā hi sati kusalā kusalāya santiketi katvā santikato santikatā eva uddharitā siyā, tathā ca sati santikasantikataratāvacanameva āpajjati, upādāyupādāya dūrasantikatāva idha vuccati, tasmā dūrato dūruddharaṇaṃ viya santikato santikuddharaṇañca na sakkā kātuṃ dūradūrataratāya viya santikasantikataratāya ca anadhippetattā.
For if that were the case, by stating that a wholesome (kusala) is proximate to a wholesome, proximity would be deduced from proximity itself, and thus the expression "more proximate than proximate" would follow. Here, remoteness and proximity are spoken of in relation to each other. Therefore, just as remoteness cannot be deduced from remoteness, so too, proximity cannot be deduced from proximity, as "more remote than remote" and "more proximate than proximate" are not intended.
Vì nếu là như vậy, khi nói rằng điều thiện gần gũi với điều thiện, thì chỉ là rút ra điều gần gũi từ điều gần gũi; và khi đó, chỉ có lời nói về sự gần gũi và gần gũi hơn mới xuất hiện. Ở đây, chỉ nói về sự xa xôi và gần gũi bằng cách dựa vào từng cái một. Do đó, không thể rút ra điều gần gũi từ điều xa xôi, cũng như không thể rút ra điều gần gũi từ điều gần gũi, vì không có ý định nói về sự gần gũi và gần gũi hơn, giống như sự xa xôi và xa xôi hơn.
Atha pana vadeyya ‘‘na kusalā kusalāya eva santiketi uddharitabbā, atha kho yato sā dūre, tassā akusalāyā’’ti, tañca natthi.
If one were to say, "A wholesome (kusala) should not be deduced as proximate to a wholesome, but rather to an unwholesome (akusala) from which it is remote," that is also not the case.
Nếu lại nói rằng "không nên rút ra điều thiện gần gũi với điều thiện, mà là điều bất thiện mà nó xa xôi", thì điều đó cũng không có.
Na hi akusalāya kusalā kadāci santike atthīti.
For a wholesome (kusala) is never proximate to an unwholesome (akusala).
Vì điều thiện không bao giờ gần gũi với điều bất thiện.
Athāpi vadeyya ‘‘yā akusalā kusalāya santike, sā tato dūrato kusalato uddharitabbā’’ti, tadapi natthi.
Even if one were to say, "An unwholesome (akusala) that is proximate to a wholesome (kusala) should be deduced as remote from that wholesome," that too is not the case.
Hoặc nếu lại nói rằng "điều bất thiện nào gần gũi với điều thiện thì nên rút ra từ điều thiện xa xôi đó", thì điều đó cũng không có.
Na hi kusale akusalā atthi, yā tato santiketi uddhariyeyya, tasmā idha vuttassa dūrassa dūrato accantavisabhāgattā dūre santikaṃ natthīti na sakkā dūrato santikaṃ uddharituṃ, santike panidha vutte bhinne tattheva dūraṃ labbhatīti āha ‘‘santikato pana dūraṃ uddharitabba’’nti.
For there is no unwholesome (akusala) in a wholesome (kusala) that could be deduced as proximate from it. Therefore, because the remoteness (dūra) spoken of here is entirely disparate from remoteness, there is no proximity in remoteness. So, proximity cannot be deduced from remoteness. However, when proximity is spoken of and differentiated here, remoteness is found within it, which is why it is said, "But remoteness (dūra) should be deduced from proximity (santika)".
Vì không có điều bất thiện nào trong điều thiện mà có thể được rút ra là gần gũi từ đó. Do đó, vì sự khác biệt hoàn toàn của điều xa xôi được nói ở đây với điều xa xôi, nên không có điều gần gũi trong điều xa xôi. Vì vậy, không thể rút ra điều gần gũi từ điều xa xôi. Nhưng khi điều gần gũi được nói ở đây bị phân biệt, điều xa xôi lại được tìm thấy ngay trong đó. Vì thế, đã nói "nhưng điều xa xôi phải được rút ra từ điều gần gũi".
Upādāyupādāya dūrato ca santikaṃ na sakkā uddharituṃ.
And proximity (santika) cannot be deduced from remoteness (dūra) in relation to each other.
Cũng không thể rút ra điều gần gũi từ điều xa xôi bằng cách dựa vào từng cái một.
Lobhasahagatāya dosasahagatā dūre lobhasahagatā santiketi hi vuccamāne santikatova santikaṃ uddharitaṃ hoti.
For if it is said that a dosasahagata (accompanied by aversion) feeling is remote from a lobhasahagata (accompanied by greed) feeling, and a lobhasahagata feeling is proximate, then proximity is deduced from proximity itself.
Vì khi nói rằng điều sân (dosasahagatā) xa xôi với điều tham (lobhasahagatā), và điều tham gần gũi, thì điều gần gũi đã được rút ra từ chính điều gần gũi.
Tathā dosasahagatāya lobhasahagatā dūre dosasahagatā santiketi etthāpi sabhāgato sabhāgantarassa uddhaṭattā, na ca sakkā ‘‘lobhasahagatāya dosasahagatā dūre sā eva ca santike’’ti vattuṃ dosasahagatāya santikabhāvassa akāraṇattā, tasmā visabhāgatā bhedaṃ aggahetvā na pavattatīti sabhāgābyāpakattā dūratāya dūrato santikuddharaṇaṃ na sakkā kātuṃ.
Similarly, if it is said that a lobhasahagata is remote from a dosasahagata, and a dosasahagata is proximate, here too, a similar category (sabhāga) is deduced from another similar category. And it cannot be said that "a dosasahagata is remote from a lobhasahagata and that same dosasahagata is also proximate," because there is no reason for the dosasahagata to be proximate. Therefore, remoteness does not occur without taking into account the distinction of dissimilarity; and because remoteness does not encompass similar categories (sabhāga), proximity cannot be deduced from remoteness.
Tương tự, trong trường hợp điều tham xa xôi với điều sân, và điều sân gần gũi, thì cũng là rút ra điều tương tự từ điều tương tự khác. Và không thể nói rằng "điều sân xa xôi với điều tham, và chính điều đó cũng gần gũi", vì không có lý do để điều sân trở nên gần gũi. Do đó, vì sự khác biệt không xảy ra nếu không nắm bắt sự phân biệt, và vì sự xa xôi không bao trùm mọi điều tương tự, nên không thể rút ra điều gần gũi từ điều xa xôi.
Na hi dosasahagatā akusalasabhāgaṃ sabbaṃ byāpetvā pavattatīti.
For the dosasahagata does not encompass all similar categories (sabhāga) of the unwholesome (akusala).
Vì điều sân không bao trùm tất cả những gì tương tự với điều bất thiện.
Sabhāgatā pana bhedaṃ antogadhaṃ katvā pavattatīti visabhāgabyāpakattā santikatāya santikato dūruddharaṇaṃ sakkā kātuṃ.
But similarity (sabhāgatā) occurs by including differentiation within itself, and because proximity encompasses dissimilar categories (visabhāga), remoteness can be deduced from proximity.
Nhưng sự tương tự lại xảy ra khi bao gồm sự phân biệt. Do đó, vì sự gần gũi bao trùm những điều khác biệt, nên có thể rút ra điều xa xôi từ điều gần gũi.
Akusalatā hi lobhasahagatādisabbavisabhāgabyāpikāti.
For unwholesomeness (akusalatā) encompasses all dissimilar categories such as lobhasahagata and so forth.
Vì trạng thái bất thiện bao trùm tất cả những điều khác biệt như điều tham v.v..
Tenāha ‘‘na dūrato santikaṃ uddharitabba’’ntiādi.
That is why it is said, "Proximity should not be deduced from remoteness," and so on.
Vì thế, đã nói "không nên rút ra điều gần gũi từ điều xa xôi" v.v..
17. Cakkhusamphassajā saññāti ettha yadipi vatthuto phassassa nāmaṃ phassato ca saññāya, vatthuvisiṭṭhaphassena pana visiṭṭhasaññā vatthunā ca visiṭṭhā hoti phassassa viya tassāpi tabbatthukattāti ‘‘vatthuto nāma’’nti vuttaṃ.
17. In "perception born of eye-contact" (cakkhusamphassajā saññā), although the name of contact is essentially due to the physical basis (vatthu), and the name of perception is due to contact, a specific perception is made specific by a specific contact, which is made specific by the physical basis. The perception also has that same physical basis as contact. That is why "name due to physical basis" (vatthuto nāmaṃ) is stated.
17. Trong cụm từ Cakkhusamphassajā saññā (tưởng do xúc chạm mắt sinh), mặc dù về bản chất, tên gọi của xúc (phassa) là từ xúc, và tên gọi của tưởng (saññā) là từ xúc, nhưng tưởng đặc biệt được tạo ra bởi xúc đặc biệt do đối tượng (vatthu), và đối tượng cũng làm cho tưởng trở nên đặc biệt, vì tưởng cũng có đối tượng đó, giống như xúc. Vì thế, đã nói "tên gọi từ đối tượng".
Paṭighasamphassajā saññāti etthāpi yathā phasso vatthārammaṇapaṭighaṭṭanena uppanno, tathā tato jātasaññāpīti ‘‘vatthārammaṇato nāma’’nti vuttaṃ.
In "perception born of impingement-contact" (paṭighasamphassajā saññā), too, just as contact arises due to the impingement of the physical basis and the object (vatthārammaṇa), so too, the perception born from that contact. That is why "name due to physical basis and object" (vatthārammaṇato nāmaṃ) is stated.
Trong cụm từ Paṭighasamphassajā saññā (tưởng do xúc chạm đối kháng sinh), cũng vậy, giống như xúc sinh ra do sự va chạm (paṭighaṭṭana) của đối tượng và cảnh (vatthārammaṇa), tưởng sinh ra từ đó cũng vậy. Vì thế, đã nói "tên gọi từ đối tượng và cảnh".
Ettha ca paṭighajo samphasso, paṭighaviññeyyo vā samphasso paṭighasamphassoti uttarapadalopaṃ katvā vuttanti veditabbaṃ.
And here, it should be understood that paṭighasamphasso (impingement-contact) is stated by ellipsis of the latter part of the compound, meaning either 'contact born of impingement' (paṭighajo samphasso) or 'contact knowable through impingement' (paṭighaviññeyyo samphasso).
Ở đây, cần hiểu rằng paṭighasamphasso (xúc chạm đối kháng) được nói bằng cách lược bỏ hậu tố của từ, có nghĩa là xúc sinh ra do sự va chạm (paṭigha) hoặc xúc có thể được nhận biết qua sự va chạm.
Viññeyyabhāve vacanaṃ adhikicca pavattā, vacanādhīnā vā arūpakkhandhā, adhivacanaṃ vā etesaṃ pakāsanaṃ atthīti ‘‘adhivacanā’’ti vuccanti, tatojo samphasso adhivacanasamphasso, samphassoyeva vā yathāvuttehi atthehi adhivacano ca samphasso cāti adhivacanasamphasso, adhivacanaviññeyyo vā samphasso adhivacanasamphasso, tato tasmiṃ vā jātā adhivacanasamphassajā.
The formless aggregates (arūpakkhandhā) are called "adhivacana" because they operate by being dependent on verbal designation (vacana) in their knowable aspect, or are subservient to verbal designation, or because there is an expression (pakāsanaṃ) of them through verbal designation (adhivacana). Contact born from that is adhivacanasamphasso. Or, contact itself is adhivacana (verbal designation) and also samphassa (contact) in the senses already stated, hence adhivacanasamphasso. Or, contact knowable by verbal designation (adhivacana) is adhivacanasamphasso. Perception born from that (tato) or in that (tasmiṃ) is adhivacanasamphassajā.
Các uẩn vô sắc (arūpakkhandhā) được gọi là "adhivacana" (tên gọi) vì chúng xảy ra dựa trên lời nói (vacana) trong khía cạnh có thể nhận biết được (viññeyyabhāva), hoặc chúng phụ thuộc vào lời nói, hoặc có sự hiển lộ (pakāsana) của tên gọi (adhivacana) đối với chúng. Xúc sinh ra từ đó là adhivacanasamphasso (xúc từ tên gọi). Hoặc chính xúc đó là adhivacanasamphasso vì nó là tên gọi và là xúc theo các ý nghĩa đã nói. Hoặc xúc có thể được nhận biết qua tên gọi là adhivacanasamphasso. Tưởng sinh ra từ đó hoặc trong đó là adhivacanasamphassajā.
Pañcadvārikasamphassepi yathāvutto attho sambhavatīti tena pariyāyena tatojāpi saññā ‘‘adhivacanasamphassajā’’ti vuttā.
Since the meaning as stated is possible even for five-door contact (pañcadvārikasamphassa), perception born from that is also called "adhivacanasamphassajā" by this method (pariyāyena).
Vì ý nghĩa đã nói cũng có thể xảy ra trong xúc thuộc năm cửa (pañcadvārikasamphassa), nên tưởng sinh ra từ đó cũng được gọi là "adhivacanasamphassajā" theo cách gián tiếp đó.
Yathā pana aññappakārāsambhavato manosamphassajā nippariyāyena ‘‘adhivacanasamphassajā’’ti vuccati, na evaṃ ayaṃ paṭighasamphassajā āveṇikappakārantarasambhavatoti adhippāyo.
However, just as perception born of mind-contact (manosamphassajā) is directly (nippariyāyena) called "adhivacanasamphassajā" because no other kind is possible, so too, this perception born of impingement-contact (paṭighasamphassajā) is not, because another distinct kind is possible. This is the intention.
Tuy nhiên, ý nghĩa là tưởng do xúc ý sinh (manosamphassajā) được gọi là "adhivacanasamphassajā" một cách trực tiếp (nippariyāyena) vì không có loại khác có thể xảy ra, nhưng tưởng do xúc đối kháng sinh (paṭighasamphassajā) này thì không như vậy, vì có thể có một loại khác đặc biệt.
Yadi evaṃ cattāro khandhāpi yathāvuttasamphassato jātattā ‘‘adhivacanasamphassajā’’ti vattuṃ yuttā, saññāva kasmā evaṃ vuttāti?
If so, all four aggregates (khandhā) should logically be called "adhivacanasamphassajā" because they are born from contact as already stated. Why is only perception (saññā) called thus?
Nếu vậy, cả bốn uẩn (khandhā) cũng nên được gọi là "adhivacanasamphassajā" vì chúng sinh ra từ xúc đã nói. Tại sao chỉ có tưởng (saññā) được nói như vậy?
Tiṇṇaṃ khandhānaṃ atthavasena attano pattampi nāmaṃ yattha pavattamāno adhivacanasamphassaja-saddo niruḷhatāya dhammābhilāpo hoti, tassā saññāya eva āropetvā sayaṃ nivattanaṃ hoti.
Although the name belonging to the three aggregates (khandhā) in terms of their meaning also applies to them, the word adhivacanasamphassaja, when it occurs, becomes a definite designation (dhammābhilāpo) by convention (niruḷhatāya) in the case of perception, and then the other three aggregates themselves withdraw, having assigned it to perception.
Mặc dù tên gọi của ba uẩn khác cũng có thể được áp dụng cho tưởng theo ý nghĩa của chúng, nhưng từ "adhivacanasamphassaja" khi được sử dụng cho tưởng, trở thành một cách gọi đặc thù (niruḷhatāya) và một cách diễn đạt Pháp (dhammābhilāpo). Ba uẩn kia tự rút lui sau khi gán tên gọi của chúng cho tưởng.
Tenāha ‘‘tayo hi arūpino khandhā’’tiādi.
That is why it is said, "For the three formless aggregates," and so on.
Vì thế, đã nói "ba uẩn vô sắc" v.v..
Atha vā saññāya paṭighasamphassajāti aññampi visiṭṭhaṃ nāmaṃ atthīti adhivacanasamphassajānāmaṃ tiṇṇaṃyeva khandhānaṃ bhavituṃ arahati.
Alternatively, since perception (saññā) has another specific name, "paṭighasamphassajā," the name "adhivacanasamphassajā" is fitting only for the three aggregates.
Hoặc, tưởng cũng có một tên gọi đặc biệt khác là paṭighasamphassajā. Vì thế, tên gọi adhivacanasamphassajā chỉ nên thuộc về ba uẩn kia.
Te pana attano nāmaṃ saññāya datvā nivattāti imamatthaṃ sandhāyāha ‘‘tayo hi arūpino khandhā’’tiādi.
However, these (three aggregates) withdraw after giving their name to perception. It is with this meaning in mind that it is said, "For the three formless aggregates," and so on.
Nhưng ba uẩn đó đã gán tên gọi của mình cho tưởng và rút lui. Ý nghĩa này được ám chỉ khi nói "ba uẩn vô sắc" v.v..
Pañcadvārikasaññā oloketvāpi jānituṃ sakkāti idaṃ tena tenādhippāyena hatthavikārādikaraṇe tadadhippāyavijānananimittabhūtā viññatti viya rajjitvā olokanādīsu rattatādivijānananimittaṃ olokanaṃ cakkhuviññāṇavisayasamāgame pākaṭaṃ hotīti taṃsampayuttāya saññāyapi tathāpākaṭabhāvaṃ sandhāya vuttaṃ.
The statement "five-door perception can be known even by observing" (pañcadvārikasaññā oloketvāpi jānituṃ sakkā) is made with the intention that, just as a gesture (viññatti) that serves as a sign for understanding one's intention in making various hand gestures, etc., is evident, so too, observation (olokanaṃ) that serves as a sign for understanding attachment, etc., in looking with attachment, etc., becomes evident in the convergence of eye-consciousness (cakkhuviññāṇa) and its object. Thus, it implies that the perception conjoined with that (olokanaṃ) is also similarly evident.
Việc nói "tưởng thuộc năm cửa cũng có thể được biết qua việc nhìn" ám chỉ rằng, giống như sự biểu lộ (viññatti) là dấu hiệu để nhận biết ý định của người khác khi họ thực hiện các cử chỉ tay v.v. theo ý định đó, sự nhìn (olokana) là dấu hiệu để nhận biết sự ham muốn v.v. trong việc nhìn một cách ham muốn v.v. trở nên rõ ràng khi nhãn thức tiếp xúc với cảnh. Vì thế, điều này được nói để ám chỉ sự rõ ràng tương tự của tưởng tương ưng với nó.
20. Heṭṭhimakoṭiyāti ettha bhummaniddesova.
20. In "at the lowest extremity" (heṭṭhimakoṭiyā), it is a locative case designation.
20. Trong từ Heṭṭhimakoṭiyā (ở điểm thấp nhất), đây là một cách chỉ định vị trí (bhummaniddesa).
Tattha hi padhānaṃ dassitanti.
For the principal (cetana) is shown there.
Vì ở đó, điều chính yếu đã được chỉ ra.
Yadi evaṃ uparimakoṭiyā taṃ na dassitanti āpajjatīti?
If so, does it follow that it is not shown at the upper extremity?
Nếu vậy, phải chăng điều đó không được chỉ ra ở điểm cao nhất?
Nāpajjati, uparimakoṭigatabhāvena vinā heṭṭhimakoṭigatabhāvābhāvato.
It does not arise, because the state of having reached the lower limit does not exist without the state of having reached the upper limit.
Không xảy ra, vì không có trạng thái đạt đến giới hạn thấp hơn nếu không có trạng thái đạt đến giới hạn cao hơn.
Heṭṭhimakoṭi hi sabbabyāpikāti.
Indeed, the lower limit is all-pervading.
Thật vậy, giới hạn thấp hơn bao trùm tất cả.
Dutiye karaṇaniddeso, heṭṭhimakoṭiyā āgatāti sambandho.
In the second instance, it is an instrumental case indication; the connection is "what has come by means of the lower limit."
Trong trường hợp thứ hai, đó là sự chỉ định công cụ (karaṇa-niddesa), với liên hệ là ‘đến từ giới hạn thấp hơn’.
Purimepi vā ‘‘heṭṭhimakoṭiyā’’ti yaṃ vuttaṃ, tañca padhānasaṅkhāradassanavasenāti sambandhakaraṇena karaṇaniddesova.
Alternatively, in the former instance, the statement "by the lower limit" is an instrumental case indication, with the connection being "by way of showing the principal mental formation."
Hoặc, trong trường hợp đầu tiên, điều đã được nói là “bởi giới hạn thấp hơn” (heṭṭhimakoṭiyā), thì đó cũng là sự chỉ định công cụ (karaṇa-niddesa) bằng cách thiết lập mối liên hệ theo cách hiển thị các hành (saṅkhāra) chính.
Taṃsampayuttā saṅkhārāti ekūnapaññāsappabhede saṅkhāre āha.
"The mental formations associated with that" refers to the forty-nine types of mental formations.
Các hành (saṅkhāra) tương ưng với điều đó (Taṃsampayuttā saṅkhārā) đề cập đến bốn mươi chín loại hành.
Gahitāva honti tappaṭibaddhattā.
They are indeed taken because of their dependence on it.
Đã được nắm giữ (Gahitāva honti) vì chúng bị ràng buộc bởi điều đó.
Samuggama-saddo sañjātiyaṃ ādiuppattiyaṃ niruḷho.
The word samuggama is established in the meaning of origination, initial arising, or simultaneous arising.
Từ samuggama (sự phát sinh) được dùng theo nghĩa phát sinh, khởi đầu.
Taṃtaṃpaccayasamāyoge hi purimabhavasaṅkhātā purimantato uddhaṅgamanaṃ samuggamo, sandhiyaṃ vā paṭisandhiyaṃ uggamo samuggamo.
Indeed, when the respective conditions converge, the arising in the subsequent period from the previous limit (i.e., the previous existence) is samuggama, or the arising at the conjunction or rebirth is samuggama.
Thật vậy, khi các duyên tương ứng hội tụ, sự phát sinh từ giai đoạn đầu tiên, tức là đời trước, là samuggama, hoặc sự phát sinh tại thời điểm kết nối, tức là tái tục, là samuggama.
So pana yattha pañcakkhandhā paripuṇṇā samuggacchanti, tattheva dassito.
This is shown only where the five aggregates fully arise.
Tuy nhiên, điều đó chỉ được chỉ ra ở nơi mà năm uẩn (pañcakkhandha) phát sinh đầy đủ.
Etena nayena aparipuṇṇakhandhasamuggamo ekavokāracatuvokāresu sakkā viññātunti.
By this method, the arising of incomplete aggregates can be known in the ekavokāra and catuvokāra existences.
Theo cách này, sự phát sinh các uẩn không đầy đủ có thể được hiểu trong các cõi một uẩn (ekavokāra) và bốn uẩn (catuvokāra).
Atha vā yathādhigatānaṃ pañcannampi khandhānaṃ saha uggamo uppatti samuggamo.
Or, samuggama is the simultaneous arising of all five aggregates, as they are acquired.
Hoặc, sự phát sinh đồng thời của tất cả năm uẩn đã đạt được là samuggama.
Etasmiṃ atthe vikaluppatti asaṅgahitā hoti.
In this sense, the arising of incomplete aggregates is not included.
Trong ý nghĩa này, sự phát sinh không đầy đủ không được bao gồm.
Himavantappadese jātimantaeḷakalomaṃ jātiuṇṇā.
Jātiuṇṇā refers to the wool of a well-bred sheep from the Himalayan region.
Lông cừu có phẩm chất tốt (jātimantaeḷakalomaṃ) ở vùng Hy Mã Lạp Sơn được gọi là jātiuṇṇā (lông cừu nguyên chất).
Sappimaṇḍabindū ti evaṃ etthāpi bindu-saddo yojetabbo.
Similarly, the word bindu should be applied here in sappimaṇḍabindū (a drop of clarified butter fat).
Cũng vậy, ở đây, từ bindu (giọt) nên được ghép vào sappimaṇḍabindū (giọt tinh túy bơ).
Evaṃvaṇṇappaṭibhāganti evaṃvaṇṇaṃ evaṃsaṇṭhānañca.
Evaṃvaṇṇappaṭibhāgaṃ means "of such color and such shape."
Evaṃvaṇṇappaṭibhāgaṃ (tương tự về màu sắc) có nghĩa là có màu sắc và hình dạng như vậy.
Paṭibhajanaṃ vā paṭibhāgo, sadisatābhajanaṃ sadisatāpattīti attho.
Or, paṭibhāgo is sharing, meaning attaining similarity or becoming similar.
Hoặc, sự phân chia tương tự là paṭibhāgo, nghĩa là sự đạt đến sự giống nhau, sự tương đồng.
Evaṃvidho vaṇṇappaṭibhāgo etassāti evaṃvaṇṇappaṭibhāgaṃ.
That which has such a sharing of color is evaṃvaṇṇappaṭibhāgaṃ.
Điều có sự tương đồng về màu sắc như vậy được gọi là evaṃvaṇṇappaṭibhāgaṃ.
Pañcakkhandhā paripuṇṇā hontīti gaṇanāpāripūriṃ sandhāya vuttaṃ, na tassa tassa khandhassa paripuṇṇataṃ.
The statement "the five aggregates are complete" refers to the completion of their number, not the perfection of each individual aggregate.
Năm uẩn đầy đủ (Pañcakkhandhā paripuṇṇā honti) được nói đến để chỉ sự đầy đủ về số lượng, chứ không phải sự đầy đủ của từng uẩn.
Kammasamuṭṭhānapaveṇiyā vuttattā ‘‘utucittāhārajapaveṇī ca ettakaṃ kālaṃ atikkamitvā hotī’’tiādinā vattabbā siyā, taṃ pana ‘‘pubbāparato’’ti ettha vakkhatīti akathetvā kammajapaveṇī ca na sabbā vuttāti avuttaṃ dassetuṃ opapātikasamuggamo nāma dassito.
Since the continuity of kamma-born rūpa has been mentioned, it might be said that "the continuity of season-born, mind-born, and nutrient-born rūpa occurs after such a period," and so on; but because this will be explained in "pubbāparato," it was not stated here. However, to show what was not stated, that not all kamma-born continuities were fully mentioned, the opapātika-samuggama (spontaneous generation) was presented.
Vì dòng sắc do nghiệp sinh (kammasamuṭṭhāna-paveṇī) đã được nói đến, nên lẽ ra phải nói rằng “dòng sắc do thời tiết, tâm và vật thực sinh (utucittāhāraja-paveṇī) cũng xảy ra sau một khoảng thời gian như vậy”, nhưng điều đó sẽ được giải thích ở phần “trước và sau” (pubbāparato), nên để chỉ ra rằng dòng sắc do nghiệp sinh chưa được nói đến hoàn toàn, sự phát sinh của các chúng sinh hóa sinh (opapātika-samuggama) đã được trình bày.
Evaṃ…pe… pañcakkhandhā paripuṇṇā hontīti paripuṇṇāyatanānaṃ vasena nayo dassito, aparipuṇṇāyatanānaṃ pana kāmāvacarānaṃ rūpāvacarānaṃ parihīnāyatanassa vasena santatisīsahāni veditabbā.
Thus... and so forth... the five aggregates are complete; this method is shown according to beings with complete sense faculties. For beings with incomplete sense faculties, such as kāma-realm and rūpa-realm beings, the loss of the continuity's "heads" should be understood according to the deficiency of their faculties.
Như vậy…v.v… năm uẩn đầy đủ (Evaṃ…pe… pañcakkhandhā paripuṇṇā honti) là cách thức được chỉ ra theo nghĩa các căn (āyatana) đầy đủ; còn đối với các chúng sinh dục giới (kāmāvacara) và sắc giới (rūpāvacara) có các căn không đầy đủ, sự thiếu hụt các đầu của dòng liên tục (santatisīsahāni) nên được hiểu theo nghĩa các căn bị suy giảm.
Pubbāparatoti ayaṃ vicāraṇā na pañcannaṃ khandhānaṃ uppattiyaṃ, atha kho tesaṃ rūpasamuṭṭhāpaneti daṭṭhabbā.
This analysis of "preceding and succeeding" should be understood not with regard to the arising of the five aggregates, but rather with regard to their generation of rūpa.
Cần phải hiểu rằng sự xem xét trước và sau (Pubbāparato) này không phải về sự phát sinh của năm uẩn, mà là về sự phát sinh sắc (rūpa) của chúng.
Taṃ dassento āha ‘‘evaṃ panā’’tiādi.
Showing this, it is said "evaṃ pana..." and so on.
Để chỉ ra điều đó, Ngài nói “Như vậy…” (‘‘evaṃ panā’’tiādi).
Apacchāapure uppannesūti etena saṃsayakāraṇaṃ dasseti.
By "arising neither after nor before," the cause for doubt is shown.
Điều này chỉ ra nguyên nhân của sự nghi ngờ bằng cách nói “khi chúng phát sinh không trước không sau” (Apacchāapure uppannesu).
Sahuppannesu hi idameva paṭhamaṃ rūpaṃ samuṭṭhāpeti, idaṃ pacchāti adassitaṃ na sakkā viññātuṃ.
Indeed, among those that arise simultaneously, it cannot be known which rūpa generates first and which generates later if it is not shown.
Thật vậy, khi chúng phát sinh đồng thời, nếu không được chỉ ra thì không thể biết được cái nào là sắc đầu tiên phát sinh, cái nào là sau.
Ettha ca ‘‘pubbāparato’’ti etissā vicāraṇāya vatthubhāvena paṭisandhiyaṃ uppannā pavattā pañcakkhandhā gahitā.
Here, the five aggregates that arise at rebirth and continue in existence are taken as the basis for this analysis of "preceding and succeeding."
Ở đây, năm uẩn phát sinh trong khoảnh khắc tái tục và tiếp diễn trong khoảnh khắc hiện hữu được xem là đối tượng của sự xem xét “trước và sau” này.
Tattha ca niddhāraṇe bhummaniddesoti ‘‘rūpaṃ paṭhamaṃ rūpaṃ samuṭṭhāpetī’’ti āha.
And there, it is a locative case indicating determination, so it says "rūpa first generates rūpa."
Và ở đó, đó là sự chỉ định vị trí (bhumma-niddesa) trong nghĩa xác định, nên Ngài nói “sắc phát sinh sắc đầu tiên” (rūpaṃ paṭhamaṃ rūpaṃ samuṭṭhāpetī).
Aññathā bhāvenabhāvalakkhaṇatthe bhummaniddese sati rūpassa rūpasamuṭṭhāpanakkhaṇe kammassapi rūpasamuṭṭhānaṃ vadantīti ubhayanti vattabbaṃ siyāti.
Otherwise, if it were a locative case in the sense of the characteristic of coexistence (bhāvena bhāvalakkhaṇatthe), then when rūpa generates rūpa, kamma would also be said to generate rūpa, and thus it would have to be said "both."
Nếu không, nếu có sự chỉ định vị trí trong nghĩa đặc trưng của trạng thái do trạng thái, thì khi sắc phát sinh sắc, người ta cũng sẽ nói rằng nghiệp cũng phát sinh sắc, và như vậy sẽ phải nói là cả hai.
Rūpārūpasantatiñca gahetvā ayaṃ vicāraṇā pavattāti ‘‘rūpaṃ paṭhamaṃ rūpaṃ samuṭṭhāpetī’’ti vuttaṃ.
This analysis operates by taking into account the continuity of both rūpa and arūpa; thus it is said "rūpa first generates rūpa."
Và sự xem xét này diễn ra khi đã bao gồm dòng sắc và vô sắc, nên đã nói “sắc phát sinh sắc đầu tiên” (rūpaṃ paṭhamaṃ rūpaṃ samuṭṭhāpetī).
Aññathā paṭisandhikkhaṇe eva vijjamāne gahetvā vicāraṇāya kariyamānāya arūpassa rūpasamuṭṭhāpanameva natthīti pubbāparasamuṭṭhāpanavicāraṇāva idha na upapajjatīti vattabbaṃ siyāti.
Otherwise, if the analysis were made by taking only what exists at the moment of rebirth, then arūpa would not generate rūpa at all, and thus it would have to be said that the analysis of preceding and succeeding generation does not apply here.
Nếu không, nếu sự xem xét được thực hiện bằng cách chỉ lấy những gì hiện hữu trong khoảnh khắc tái tục, thì vô sắc không có sự phát sinh sắc, và như vậy, sự xem xét về sự phát sinh trước và sau sẽ không hợp lý ở đây.
Vatthu uppādakkhaṇe dubbalaṃ hotīti sabbarūpānaṃ uppādakkhaṇe dubbalataṃ sandhāya vuttaṃ.
The statement "the base is weak at the moment of arising" is said with reference to the weakness of all rūpas at the moment of their arising.
Vật (vatthu) yếu ớt trong khoảnh khắc phát sinh (Vatthu uppādakkhaṇe dubbalaṃ hoti) được nói đến để chỉ sự yếu ớt của tất cả các sắc trong khoảnh khắc phát sinh.
Tadā hi taṃ pacchājātapaccayarahitaṃ āhārādīhi ca anupatthaddhanti ‘‘dubbala’’nti vuttaṃ.
At that time, it is said to be "weak" because it is devoid of the post-natal condition and unsupported by nutrition and so on.
Vì lúc đó, nó không có duyên sinh sau (pacchājāta-paccaya) và không được hỗ trợ bởi vật thực (āhāra) v.v., nên được gọi là “yếu ớt”.
Kammavegakkhittattāti idaṃ satipi bhavaṅgassa kammajabhāve sāyaṃ vipākasantati paṭisandhikkhaṇe purimabhavaṅgasamuṭṭhāpakato aññena kammunā khittā viya appatiṭṭhitā, tato parañca samānasantatiyaṃ anantarapaccayaṃ purejātapaccayañca labhitvā patiṭṭhitāti imamatthaṃ sandhāya vuttaṃ.
The statement "because it is impelled by the force of kamma" is made with reference to this meaning: even though bhavaṅga is kamma-born, this vipāka-continuity at the moment of rebirth is unstable, as if thrown by a kamma other than that which generates the preceding bhavaṅga. After that, in the continuous stream, it becomes established by receiving the anantara condition and the purejāta condition.
Do bị nghiệp lực đẩy đưa (Kammavegakkhittattā) được nói đến để chỉ ý nghĩa này: mặc dù tâm hữu phần (bhavaṅga) là do nghiệp sinh, nhưng dòng quả (vipāka-santati) này trong khoảnh khắc tái tục dường như bị một nghiệp khác đẩy đưa, không ổn định, khác với nghiệp làm phát sinh tâm hữu phần trước đó; và sau đó, trong dòng tương tự, nó nhận được duyên liền trước (anantara-paccaya) và duyên sinh trước (purejāta-paccaya) rồi trở nên ổn định.
Paveṇī ghaṭiyatīti cakkhādivatthusantati ekasmiṃ vijjamāne eva aññassa nirodhuppattivasena ghaṭiyati, na cutipaṭisandhinissayavatthūnaṃ viya vicchedappavattīti attho.
Paveṇī ghaṭiyatī means that the continuity of sense-base rūpas and so on is connected through the ceasing and arising of one after another, even while one exists. It does not involve a break in continuity like the support-bases for the cuti-citta and paṭisandhi-citta.
Dòng liên tục được nối kết (Paveṇī ghaṭiyatī) có nghĩa là dòng vật (vatthu) như mắt v.v., được nối kết bởi sự diệt và sinh của một vật khác khi một vật đang hiện hữu, không có sự gián đoạn như các vật nương tựa của tử tâm (cuti) và tái tục (paṭisandhi).
Aṅgatoti jhānaṅgato.
Aṅgato means "from the jhāna factors."
Từ chi phần (Aṅgato) là từ chi phần thiền (jhānaṅga).
Jhānaṅgāni hi cittena saha rūpasamuṭṭhāpakāni, tesaṃ anubaladāyakāni maggaṅgādīni tesu vijjamānesu visesarūpappavattidassanato.
Indeed, the jhāna factors, together with consciousness, are the generators of rūpa. The jhāna factors and other path factors provide additional strength to them, as a special arising of rūpa is observed when these factors are present.
Thật vậy, các chi phần thiền cùng với tâm làm phát sinh sắc; các chi phần đạo (maggaṅga) v.v. hỗ trợ chúng, vì khi chúng hiện hữu, sự phát sinh của các sắc đặc biệt được thấy.
Atha vā yāni cittaṅgāni cetanādīni cittassa rūpasamuṭṭhāpane aṅgabhāvaṃ sahāyabhāvaṃ gacchanti, tesaṃ baladāyakehi jhānaṅgādīhi aparihīnanti attho.
Alternatively, it means that the consciousness generates rūpa only when it is not diminished in terms of the jhāna factors and other factors that lend strength to the components of consciousness, such as cetanā, which act as causes and companions in the generation of rūpa.
Hoặc, ý nghĩa là: những chi phần tâm (cittaṅga) như tư (cetanā) v.v., đạt đến trạng thái là chi phần, là sự hỗ trợ cho sự phát sinh sắc của tâm, không bị suy giảm bởi các chi phần thiền v.v. hỗ trợ chúng.
Tato parihīnattā hi cakkhuviññāṇādīni rūpaṃ na samuṭṭhāpentīti.
Indeed, because they are diminished from those factors, eye-consciousness and so on do not generate rūpa.
Thật vậy, vì bị suy giảm từ đó, các tâm nhãn thức (cakkhuviññāṇa) v.v. không làm phát sinh sắc.
Yo pana vadeyya ‘‘paṭisandhicittena sahajātavatthu tassa ṭhitikkhaṇe ca bhaṅgakkhaṇe ca purejātanti katvā paccayavekallābhāvato tasmiṃ khaṇadvaye rūpaṃ samuṭṭhāpetū’’ti, taṃ nivārento āha ‘‘yadi hi citta’’ntiādi.
As for anyone who might say, "Let the object of consciousness, which arises simultaneously with the paṭisandhi-citta, generate rūpa at the moments of its static phase and dissolution phase, considering it to be purejāta at those two moments, because there is no deficiency of conditions," countering that, it is said "yadi hi citta..." and so on.
Để bác bỏ người có thể nói rằng “Nếu vật đồng sinh với tâm tái tục là duyên sinh trước (purejāta) trong khoảnh khắc trụ và khoảnh khắc diệt của nó, thì không có sự thiếu hụt duyên, vậy nên hãy để nó phát sinh sắc trong hai khoảnh khắc đó”, Ngài nói “Nếu tâm…” (yadi hi cittaṃ) v.v.
Tattha ṭhitibhaṅgakkhaṇesupi tesaṃ dhammānaṃ vatthu purejātaṃ na hotīti na vattabbamevetanti anujāni, tatthāpi dosaṃ dasseti.
There, it is not even to be said that the object is not purejāta for those phenomena at the moments of their static phase and dissolution phase; thus, it is admitted. But even there, a fault is shown.
Ở đó, Ngài cho phép rằng không cần phải nói rằng vật nương tựa của các pháp đó không phải là duyên sinh trước (purejāta) ngay cả trong khoảnh khắc trụ và khoảnh khắc diệt, nhưng Ngài cũng chỉ ra lỗi lầm ở đó.
Yadi tadā rūpaṃ samuṭṭhāpeyya, tava matena paṭisandhicittampi samuṭṭhāpeyya, tadā pana rūpuppādanameva natthi.
If rūpa were to generate at that time, then according to your view, the paṭisandhi-citta would also generate it; but at that time, there is no generation of rūpa at all.
Nếu sắc có thể phát sinh vào lúc đó, thì theo quan điểm của bạn, tâm tái tục cũng sẽ phát sinh sắc, nhưng vào lúc đó, không có sự phát sinh sắc nào cả.
Yadā ca rūpuppādanaṃ, tadā uppādakkhaṇe tava matenapi paccayavekallameva paṭisandhikkhaṇe purejātanissayābhāvato, tasmā paṭisandhicittaṃ rūpaṃ na samuṭṭhāpetīti ayamettha adhippāyo.
And when there is generation of rūpa, at the moment of arising, even according to your view, there is a deficiency of conditions, due to the absence of a purejāta support at the moment of paṭisandhi. Therefore, the meaning here is "the paṭisandhi-citta does not generate rūpa."
Và khi có sự phát sinh sắc, thì trong khoảnh khắc phát sinh, ngay cả theo quan điểm của bạn, cũng có sự thiếu hụt duyên vì không có duyên nương tựa sinh trước (purejāta-nissaya) trong khoảnh khắc tái tục; do đó, ý nghĩa ở đây là tâm tái tục không làm phát sinh sắc.
Uppādakkhaṇe aṭṭha rūpāni gahetvā uṭṭhahati.
At the moment of arising, it takes eight rūpas and arises.
Trong khoảnh khắc phát sinh, tám sắc được nắm giữ và phát sinh.
Arūpadhammānaṃ anantarādipaccayavasena savegānaṃ paripuṇṇabalānameva uppattito.
Because the arūpa phenomena arise with impetus, only when their strength is complete, by way of anantara and other conditions.
Vì các pháp vô sắc chỉ phát sinh với động lực (savega), với sức mạnh đầy đủ, theo cách các duyên liền trước (anantara) v.v.
Rūpassa natthitāyāti rūpānaṃ nissaraṇattā arūpassa, virāgavasena pahīnattā uppādetabbassa abhāvaṃ sandhāya vuttaṃ.
Rūpassa natthitāyā (due to the absence of matter) refers to the absence of matter that should be produced, because of the escape from matter for the immaterial (arūpa), and because it is abandoned through the way of dispassion.
Rūpassa natthitāyā (vì không có sắc pháp) được nói đến với ý nghĩa là không có sắc pháp cần được sinh khởi, bởi vì vô sắc là sự thoát ly khỏi các sắc pháp, và bởi vì (sắc pháp) đã được đoạn trừ bằng cách ly tham.
Rūpokāse vā rūpaṃ atthīti katvā rūpapaccayānaṃ rūpuppādanaṃ hoti, arūpaṃ pana rūpassa okāso na hotīti yasmiṃ rūpe sati cittaṃ aññaṃ rūpaṃ uppādeyya, tadeva tattha natthīti attho.
Alternatively, in the sphere where matter exists, matter exists; due to this, mental phenomena that are conditions for matter produce matter. But the immaterial (arūpa) is not a ground for matter; thus, that very matter, when present, would cause consciousness to produce other matter, but that (foundational matter) does not exist there. This is the meaning.
Hoặc, trong cõi sắc, sắc pháp tồn tại, và do đó, các nhân duyên của sắc pháp sẽ làm phát sinh sắc pháp. Nhưng cõi vô sắc không phải là nơi nương tựa của sắc pháp, ý nghĩa là sắc pháp mà khi có nó thì tâm có thể làm phát sinh sắc pháp khác, chính sắc pháp đó không có ở đó.
Purimarūpassapi hi paccayabhāvo atthi puttassa pitisadisatādassanatoti.
Indeed, the former matter also acts as a condition for subsequent matter, as seen in a child resembling its parent.
Sắc pháp trước cũng có vai trò nhân duyên, như việc thấy con giống cha.
Utu pana paṭhamaṃ rūpaṃ samuṭṭhāpeti paṭisandhicittassa ṭhitikkhaṇe samuṭṭhāpanatoti adhippāyo.
Utu pana paṭhamaṃ rūpaṃ samuṭṭhāpeti (but temperature first generates matter) means that temperature generates matter at the static moment (ṭhitikkhaṇa) of the rebirth-linking consciousness (paṭisandhicitta).
Utu pana paṭhamaṃ rūpaṃ samuṭṭhāpeti (nhưng nhiệt năng trước tiên làm phát sinh sắc pháp) có nghĩa là nhiệt năng làm phát sinh sắc pháp vào sát-na trụ của tâm tái sinh.
Utu nāma cesa dandhanirodhotiādi utussa ṭhānakkhaṇe uppādane kāraṇadassanatthaṃ arūpānaṃ uppādakāladassanatthañca vuttaṃ.
Utu nāma cesa dandhanirodhotiādi (and this temperature is slow to cease, etc.) is stated to show the cause of generation by temperature at its static moment, and to show the time of generation of immaterial phenomena.
Utu nāma cesa dandhanirodho (nhiệt năng này có sự diệt chậm) v.v... được nói ra để chỉ rõ nguyên nhân của sự phát sinh sắc pháp vào sát-na trụ của nhiệt năng, và để chỉ rõ thời gian phát sinh sắc pháp của các pháp vô sắc.
Dandhanirodhattā hi so ṭhitikkhaṇe balavāti tadā rūpaṃ samuṭṭhāpeti, tasmiṃ dharante eva khippanirodhattā soḷasasu cittesu uppannesu paṭisandhianantaraṃ cittaṃ utunā samuṭṭhite rūpe puna samuṭṭhāpetīti adhippāyo.
Indeed, because it is slow to cease, it is powerful at the static moment, and then it generates matter. When it persists, due to its rapid cessation, after sixteen consciousnesses have arisen, the consciousness immediately following the paṭisandhi (rebirth-linking consciousness) again generates matter that has arisen due to temperature. This is the intention.
Vì có sự diệt chậm, nên nhiệt năng mạnh mẽ vào sát-na trụ, và khi nó còn tồn tại, do sự diệt nhanh, khi mười sáu tâm đã sinh khởi, tâm tiếp theo sau tâm tái sinh lại làm phát sinh sắc pháp do nhiệt năng đã làm phát sinh, đó là ý nghĩa.
Tasmiṃ dharante eva soḷasa cittāni uppajjitvā nirujjhantīti etena pana vacanena yadi uppādanirodhakkhaṇā dharamānakkhaṇe eva gahitā, ‘‘soḷasacittakkhaṇāyukaṃ rūpa’’nti vuttaṃ hoti, athuppādakkhaṇaṃ aggahetvā nirodhakkhaṇova gahito, ‘‘sattarasacittakkhaṇāyuka’’nti, sace nirodhakkhaṇaṃ aggahetvā uppādakkhaṇo gahito, ‘‘adhikasoḷasacittakkhaṇāyuka’’nti, yadi pana uppādanirodhakkhaṇā dharamānakkhaṇe na gahitā, ‘‘adhikasattarasacittakkhaṇāyuka’’nti.
If, by the statement tasmiṃ dharante eva soḷasa cittāni uppajjitvā nirujjhantīti (while that persists, sixteen consciousnesses arise and cease), the moments of arising and ceasing are taken as being within the moment of persistence, then it is said that "matter has a life span of sixteen consciousness-moments." If the moment of arising is not taken, and only the moment of ceasing is taken, then it is "seventeen consciousness-moments." If the moment of ceasing is not taken, and only the moment of arising is taken, then it is "more than sixteen consciousness-moments." But if the moments of arising and ceasing are not taken within the moment of persistence, then it is "more than seventeen consciousness-moments."
Tuy nhiên, với câu nói này, tasmiṃ dharante eva soḷasa cittāni uppajjitvā nirujjhantī (khi nó còn tồn tại, mười sáu tâm đã sinh khởi và diệt), nếu sát-na sinh và sát-na diệt được tính vào sát-na trụ, thì có nghĩa là sắc pháp có tuổi thọ mười sáu sát-na tâm. Nếu không tính sát-na sinh mà chỉ tính sát-na diệt, thì có nghĩa là mười bảy sát-na tâm. Nếu không tính sát-na diệt mà chỉ tính sát-na sinh, thì có nghĩa là hơn mười sáu sát-na tâm. Nếu sát-na sinh và sát-na diệt không được tính vào sát-na trụ, thì có nghĩa là hơn mười bảy sát-na tâm.
Yasmā pana ‘‘tesu paṭisandhianantara’’nti paṭisandhipi tassa dharamānakkhaṇe uppannesu gahitā, tasmā uppādakkhaṇo dharamānakkhaṇe gahitoti nirodhakkhaṇe aggahite adhikasoḷasacittakkhaṇāyukatā vakkhamānā, gahite vā soḷasacittakkhaṇāyukatā adhippetāti veditabbā.
However, since by the phrase ‘‘tesu paṭisandhianantara’’ (among these, immediately after rebirth-linking) the paṭisandhi itself is included among those that arise in its persistent moment, it is to be understood that the moment of arising is taken within the persistent moment. Thus, if the moment of ceasing is not taken, then "more than sixteen consciousness-moments" is intended; if it is taken, then "sixteen consciousness-moments" is intended.
Tuy nhiên, vì trong câu tesu paṭisandhianantaraṃ (trong số đó, sau tâm tái sinh), tâm tái sinh cũng được tính vào các tâm sinh khởi trong sát-na trụ của nó, nên sát-na sinh được tính vào sát-na trụ. Do đó, cần hiểu rằng nếu không tính sát-na diệt thì có nghĩa là tuổi thọ hơn mười sáu sát-na tâm sẽ được nói đến, hoặc nếu tính sát-na diệt thì có nghĩa là tuổi thọ mười sáu sát-na tâm.
Cittañcevāti cittassa pubbaṅgamatāya vuttaṃ, taṃsampayuttakāpi pana rūpasamuṭṭhāpakā hontīti.
Cittañcevā (and consciousness) is stated because consciousness is the forerunner. However, its associated mental factors also generate matter.
Cittañcevā (chỉ có tâm) được nói đến vì tâm là đi trước; tuy nhiên, các pháp đồng sinh với tâm cũng là những pháp làm phát sinh sắc pháp.
Yathāha ‘‘hetū hetusampayuttakānaṃ dhammānaṃ taṃsamuṭṭhānānañca rūpānaṃ hetupaccayena paccayo’’tiādi (paṭṭhā. 1.1.1).
As it is said, "Conditions are conditions for the phenomena associated with those conditions and for the matter arising from them, by way of the condition-factor," and so on.
Như đã nói: "Các nhân duyên là nhân duyên trợ duyên cho các pháp đồng sinh với nhân duyên và các sắc pháp đồng sinh với chúng bằng duyên nhân."
Cittanti vā cittuppādaṃ gaṇhāti, na kammacetanaṃ viya ekadhammameva avijjamānaṃ.
Or citta (consciousness) refers to the arising of consciousness, not merely a single non-existent phenomenon like kamma-volition.
Hoặc, cittaṃ (tâm) được hiểu là sự phát sinh của tâm (cittuppāda), chứ không phải chỉ một pháp duy nhất không tồn tại như ý chí nghiệp (kammacetanā).
Kammasamuṭṭhānañca taṃsampayuttehipi samuṭṭhitaṃ hotūti ce?
What if it is said that kamma-born matter also arises from its associated mental factors?
Nếu hỏi rằng, các sắc pháp do nghiệp sinh khởi cũng có thể sinh khởi do các pháp đồng sinh với nó ư?
Na, tehi samuṭṭhitabhāvassa avuttattā, avacanañca tesaṃ kenaci paccayena paccayabhāvābhāvato.
No, because it is not stated that they generate it, and because they do not act as a condition by any particular factor.
Không, vì không có lời dạy rằng chúng được sinh khởi bởi các pháp đó, và việc không có lời dạy là do các pháp đó không có khả năng trợ duyên bằng bất kỳ duyên nào.
Addhānaparicchedatoti kālaparicchedato.
Addhānaparicchedato (by demarcation of duration) means by demarcation of time.
Addhānaparicchedato (theo sự phân định thời gian) có nghĩa là theo sự phân định về thời gian.
Tattha ‘‘sattarasa cittakkhaṇā rūpassa addhā, rūpassa sattarasamo bhāgo arūpassā’’ti eso addhānaparicchedo adhippeto.
Here, the intended demarcation of duration is: "Seventeen consciousness-moments is the duration of matter; the seventeenth part of matter is that of immateriality."
Ở đây, sự phân định thời gian được ám chỉ là: "Mười bảy sát-na tâm là thời gian của sắc pháp; một phần mười bảy của sắc pháp là của vô sắc."
Paṭisandhikkhaṇeti idaṃ nayadassanamattaṃ daṭṭhabbaṃ tato parampi rūpārūpānaṃ sahuppattisabbhāvato, na panetaṃ paṭisandhikkhaṇe asahuppattiabhāvaṃ sandhāya vuttanti daṭṭhabbaṃ, paṭisandhicittassa ṭhitibhaṅgakkhaṇesupi rūpuppattiṃ sayameva vakkhatīti.
The statement paṭisandhikkhaṇe (at the moment of rebirth-linking) should be understood as merely indicating a principle, because there is co-arising of matter and immateriality even beyond that. This should not be understood as implying the absence of co-arising at the moment of rebirth-linking, as it will itself state the arising of matter even at the static and ceasing moments of the rebirth-linking consciousness.
Câu paṭisandhikkhaṇe (vào sát-na tái sinh) chỉ nên được xem là một cách trình bày phương pháp, vì sự đồng sinh của sắc pháp và vô sắc pháp vẫn tồn tại ngay cả sau sát-na đó. Không nên hiểu rằng câu này được nói đến để chỉ sự không đồng sinh vào sát-na tái sinh, vì chính tác giả sẽ nói về sự phát sinh của sắc pháp ngay cả trong các sát-na trụ và diệt của tâm tái sinh.
Phalappattanidassanena ca rūpārūpānaṃ asamānakālataṃ nidasseti, na sahuppādaṃ tadatthaṃ anāraddhattā.
And by illustrating the attainment of results, it demonstrates the non-contemporaneousness of matter and immateriality, not their co-arising, as it is not intended for that purpose.
Và bằng cách trình bày ví dụ về sự đạt quả, tác giả chỉ ra sự không đồng thời của sắc pháp và vô sắc pháp, chứ không phải sự đồng sinh, vì không có mục đích nào được khởi xướng cho điều đó.
Sahuppādena pana asamānakālatā sukhadīpanā hotīti taṃdīpanatthameva sahuppādaggahaṇaṃ.
However, showing non-contemporaneousness through co-arising makes it easy to explain; hence, the mention of co-arising is merely for that explanation.
Tuy nhiên, sự không đồng thời được giải thích dễ dàng hơn bằng cách đồng sinh, nên việc đề cập đến đồng sinh chỉ nhằm mục đích làm rõ sự không đồng thời đó.
Yadi evaṃ rūpārūpānaṃ asamānaddhattā arūpaṃ ohāya rūpassa pavatti āpajjatīti etassā nivāraṇatthamāha ‘‘tattha kiñcāpī’’tiādi.
If so, due to the non-contemporaneousness of matter and immateriality, the continuation of matter would occur by abandoning immateriality. To prevent this, it is said, ‘‘tattha kiñcāpī’’ (although there, etc.).
Nếu vậy, do sắc pháp và vô sắc pháp có thời gian tồn tại không đồng đều, thì vô sắc pháp sẽ bỏ lại sắc pháp và tiếp tục tồn tại. Để ngăn chặn điều này, tác giả nói tattha kiñcāpī (ở đó, mặc dù) v.v...
Ekappamāṇāvāti nirantaraṃ pavattamānesu rūpārūpadhammesu nicchiddesu arūparahitaṃ rūpaṃ, rūparahitaṃ vā arūpaṃ natthīti katvā vuttaṃ.
Ekappamāṇāvā (of the same measure) is stated by considering that among the uninterruptedly occurring material and immaterial phenomena, which are without gaps, there is no matter without immateriality, nor immateriality without matter.
Ekappamāṇāvā (có cùng một thước đo) được nói đến với ý nghĩa là không có sắc pháp không có vô sắc pháp, hoặc vô sắc pháp không có sắc pháp, khi các pháp sắc và vô sắc liên tục tồn tại mà không có khoảng trống.
Ayañca kathā pañcavokāre kammajarūpappavattiṃ nibbānapaṭibhāganirodhasamāpattirahitaṃ sandhāya katāti daṭṭhabbā.
And this discussion should be understood as referring to the continuation of kamma-born matter in the pañcavokāra bhava (five-constituent existence), excluding the attainment of cessation which resembles Nibbāna.
Và cần hiểu rằng lời giải thích này được đưa ra liên quan đến sự tồn tại của sắc pháp do nghiệp trong cõi ngũ uẩn, không bao gồm trạng thái diệt tận định tương tự Niết-bàn.
Pade padanti attano pade eva padaṃ nikkhipanto viya lahuṃ lahuṃ akkamitvāti attho.
Pade padaṃ means swiftly, as if placing one foot exactly where the other was.
Pade padaṃ có nghĩa là bước đi nhanh chóng, như thể đặt chân lên chính dấu chân của mình.
Anohāyāti yāva cuti, tāva avijahitvā, cutikkhaṇe pana saheva nirujjhantīti.
Anohāyā (without abandoning) means without leaving until death, but at the moment of death, they cease together.
Anohāyā (không bỏ lại) có nghĩa là không từ bỏ cho đến sát-na tử, nhưng vào sát-na tử, chúng diệt cùng lúc.
Yasmiñcaddhāne aññamaññaṃ anohāya pavatti, so ca paṭisandhicutiparicchinno ukkaṃsato etesaṃ addhāti.
And the duration in which they continue without abandoning each other, delimited by rebirth-linking and death, is their utmost duration.
Và khoảng thời gian mà chúng tồn tại không bỏ lại nhau, đó là khoảng thời gian tối đa của chúng, được giới hạn bởi sát-na tái sinh và sát-na tử.
Evanti etena pubbe vuttaṃ avakaṃsato addhāpakāraṃ imañca saṅgaṇhātīti daṭṭhabbaṃ.
By evaṃ (thus), it should be understood that it encompasses both the inferior type of duration mentioned previously and this type.
Cần hiểu rằng từ evaṃ (như vậy) bao gồm cả loại thời gian tối thiểu được nói đến trước đây và loại thời gian này.
Ekuppādanānānirodhatoti etaṃ dvayamapi saha gahetvā rūpārūpānaṃ ‘‘ekuppādanānānirodhato’’ti eko daṭṭhabbākāro vuttoti daṭṭhabbo.
Ekuppādanānānirodhato (due to having one arising and various cessations): this twofold aspect, taken together, is stated as one way to understand matter and immateriality.
Cần hiểu rằng cả hai điều này, ekuppādanānānirodhato (cùng sinh, khác diệt), được gộp lại và được nói đến như một khía cạnh cần được thấy của sắc pháp và vô sắc pháp.
Evaṃ ito paresupi.
Similarly, in the subsequent terms.
Tương tự như vậy đối với các trường hợp tiếp theo.
Pacchimakammajaṃ ṭhapetvāti tassa cuticittena saha nirujjhanato nānānirodho natthīti katvā vuttanti vadanti.
They say that pacchimakammajaṃ ṭhapetvā (excluding the last kamma-born matter) is stated because there is no various cessation for it, as it ceases together with the death-consciousness.
Pacchimakammajaṃ ṭhapetvā (trừ sắc nghiệp cuối cùng) có người nói rằng được nói đến vì sắc nghiệp cuối cùng diệt cùng với tâm tử, nên không có sự diệt khác biệt.
Tassa pana ekuppādopi natthi heṭṭhā soḷasake pacchimassa bhaṅgakkhaṇe uppattivacanato.
But it also has no single arising, as its arising is stated below at the moment of ceasing of the sixteenth (consciousness).
Tuy nhiên, sắc nghiệp cuối cùng cũng không có sự sinh cùng lúc (với tâm), vì ở dưới đã nói rằng nó sinh khởi vào sát-na diệt của tâm thứ mười sáu.
Yadi pana yassa ekuppādanānānirodhā dvepi na santi, taṃ ṭhapetabbaṃ.
If, however, that which has neither single arising nor various cessations should be excluded,
Nếu pháp nào không có cả hai (cùng sinh và khác diệt) thì phải loại bỏ.
Sabbampi cittassa bhaṅgakkhaṇe uppannaṃ ṭhapetabbaṃ siyā, pacchimakammajassa pana uppattito parato cittesu pavattamānesu kammajarūpassa anuppattito vajjetabbaṃ gahetabbañca tadā natthīti ‘‘pacchimakammajaṃ ṭhapetvā’’ti vuttanti veditabbaṃ.
then all kamma-born matter arisen at the ceasing moment of consciousness would have to be excluded. But since kamma-born matter does not arise when consciousnesses continue after the arising of the last kamma-born matter, there is neither kamma-born matter to be excluded nor to be taken then. Therefore, ‘‘pacchimakammajaṃ ṭhapetvā’’ is stated; this should be understood.
Tất cả các sắc pháp sinh khởi vào sát-na diệt của tâm đều phải được loại bỏ. Tuy nhiên, vì sau khi sắc nghiệp cuối cùng sinh khởi, khi các tâm tiếp tục tồn tại, sắc nghiệp không còn sinh khởi nữa, nên không có sắc nghiệp nào cần được loại bỏ hay chấp nhận vào thời điểm đó. Do đó, cần hiểu rằng câu pacchimakammajaṃ ṭhapetvā (trừ sắc nghiệp cuối cùng) được nói ra là vì lý do đó.
Tato pubbe pana aṭṭhacattālīsakammajarūpapaveṇī atthīti tattha yaṃ cittassa uppādakkhaṇe uppannaṃ, taṃ aññassa uppādakkhaṇe nirujjhatīti ‘‘ekuppādanānānirodha’’nti gahetvā ṭhitibhaṅgakkhaṇesu uppannarūpāni vajjetvā evaṃ ekuppādanānānirodhato veditabbāti yojanā katāti daṭṭhabbā.
Before that, however, there is a sequence of forty-eight kamma-born matters. Therefore, in that context, that which arises at the moment of arising of consciousness ceases at the moment of arising of another (consciousness). Taking this as ‘‘ekuppādanānānirodha’’ (one arising and various cessations), and excluding matter arisen at the static and ceasing moments, the linking is made thus: it should be understood as having one arising and various cessations.
Nhưng trước đó, có một dòng liên tục bốn mươi tám sắc nghiệp, và trong đó, sắc pháp nào sinh khởi vào sát-na sinh của tâm, sắc pháp đó diệt vào sát-na sinh của một tâm khác. Do đó, cần hiểu rằng câu ekuppādanānānirodhato (cùng sinh, khác diệt) được nói ra bằng cách loại trừ các sắc pháp sinh khởi vào các sát-na trụ và diệt, và như vậy, nó được hiểu là cùng sinh, khác diệt.
Tañhi rūpaṃ arūpena, arūpañca tena ekuppādanānānirodhanti.
For that matter, with immateriality, and immateriality with that matter, have one arising and various cessations.
Vì sắc pháp đó với vô sắc pháp, và vô sắc pháp với sắc pháp đó là cùng sinh, khác diệt.
Tattha saṅkhalikassa viya sambandho paveṇīti katvā aṭṭhacattālīsakammajiyavacanaṃ kataṃ, aññathā ekūnapaññāsakammajiyavacanaṃ kattabbaṃ siyā.
There, the expression "forty-eight kamma-born" is used because the connection is like a chain; otherwise, the expression "forty-nine kamma-born" would have to be used.
Ở đó, sự kết nối như một chuỗi được gọi là paveṇī (dòng liên tục), và dựa trên điều này, thuật ngữ bốn mươi tám sắc nghiệp đã được tạo ra. Nếu không, thuật ngữ bốn mươi chín sắc nghiệp sẽ phải được sử dụng.
Nānuppāda…pe… pacchimakammajena dīpetabbāti tena sudīpanattā vuttaṃ.
Nānuppāda…pe… pacchimakammajena dīpetabbā (should be explained by having various arisings…etc.…the last kamma-born matter) is stated because it is easily explained by that.
Nānuppāda…pe… pacchimakammajena dīpetabbā (không sinh khác… v.v… nên được làm rõ bằng sắc nghiệp cuối cùng) được nói ra vì nó được làm rõ rất dễ dàng bằng sắc nghiệp đó.
Etena hi nayena sakkā tato pubbepi ekassa cittassa bhaṅgakkhaṇe uppannarūpaṃ aññassapi bhaṅgakkhaṇe eva nirujjhatīti taṃ arūpena, arūpañca tena nānuppādaṃ ekanirodhanti viññātunti.
By this method, it is possible to understand that even before that, matter arisen at the ceasing moment of one consciousness ceases at the ceasing moment of another, and that such matter, with immateriality, and immateriality with that matter, have various arisings and one cessation.
Vì theo phương pháp này, có thể hiểu rằng ngay cả trước đó, sắc pháp sinh khởi vào sát-na diệt của một tâm cũng diệt vào sát-na diệt của một tâm khác. Do đó, sắc pháp đó với vô sắc pháp, và vô sắc pháp với sắc pháp đó là không sinh khác, cùng diệt.
Ubhayatthāpi pana aññassa cittassa ṭhitikkhaṇe uppannaṃ rūpaṃ aññassa ṭhitikkhaṇe, tassa ṭhitikkhaṇe uppajjitvā ṭhitikkhaṇe eva nirujjhanakaṃ arūpañca na saṅgahitaṃ, taṃ ‘‘nānuppādato nānānirodhato’’ti ettheva saṅgahaṃ gacchatīti veditabbaṃ.
However, in both instances, the rūpa that has arisen at the static moment of one mind and ceases at the static moment of another mind, and the arūpa that, having arisen at its own static moment, ceases at that static moment itself, are not included. It should be understood that this is included precisely in the category of “from various arisings and various cessations.”
Hơn nữa, trong cả hai trường hợp, sắc pháp sinh khởi vào sát-na trụ của tâm khác, và danh pháp sinh khởi rồi diệt đi ngay trong sát-na trụ của sắc pháp đó, đều không được bao gồm. Cần phải biết rằng những điều đó được bao gồm trong phần "do sự sinh khởi khác nhau và sự diệt tận khác nhau" (nānuppādato nānānirodhato).
Catusantatikarūpena hi nānuppādanānānirodhatādīpanā ettha ṭhitikkhaṇe uppannassa dassitattā adassitassa vasena nayadassanaṃ hotīti.
Indeed, here, the exposition of nānuppāda-nānānirodha by means of rūpa belonging to the four lineages is a showing of the method by way of what has not yet been shown, due to having already shown the rūpa arisen at the static moment.
Thật vậy, vì sự hiển bày về "sự sinh khởi khác nhau và sự diệt tận khác nhau" ở đây được trình bày qua sắc pháp sinh khởi tại sát-na trụ của sắc pháp do bốn nguyên nhân, nên sự trình bày phương pháp theo cách không được hiển bày (trước đó) sẽ xảy ra.
Samatiṃsakammajarūpesu eva ṭhitassapi gabbhe gatassa maraṇaṃ atthīti tesaṃ eva vasena pacchimakampi yojitaṃ.
Since there can be death even for a being dwelling in the womb, established among precisely thirty kamma-born rūpas, the latter (referring to pacchimakammajarūpa) is also associated with them alone.
Ngay cả khi chỉ tồn tại ba mươi sắc pháp do nghiệp sinh, chúng cũng có thể chết trong bào thai, nên sắc pháp cuối cùng cũng được liên kết theo cách đó.
Amarā nāma bhaveyyuṃ, kasmā?
They would be deathless, why?
Họ sẽ là những người bất tử, tại sao?
Yathā channaṃ vatthūnaṃ pavatti, evaṃ taduppādakakammeneva bhavaṅgādīnañca tabbatthukānaṃ pavattiyā bhavitabbanti.
Just as the six bases arise, so too should bhavaṅga and other resultant mental states, which have those bases as their supports, arise solely through the kamma that produces them.
Giống như sự tồn tại của sáu đối tượng (vatthu), sự tồn tại của các tâm Bhavanga (hữu phần) và các tâm khác có đối tượng đó cũng phải do chính nghiệp tạo ra chúng.
Na hi taṃ kāraṇaṃ atthi, yena taṃ kammajesu ekaccaṃ pavatteyya, ekaccaṃ na pavatteyyāti.
Indeed, there is no reason why some kamma-born rūpas and mental states should arise while others should not.
Thật vậy, không có lý do nào để nói rằng một số sắc pháp do nghiệp sinh tồn tại và một số khác không tồn tại.
Tasmā āyuusmāviññāṇādīnaṃ jīvitasaṅkhārānaṃ anūnattā vuttaṃ ‘‘amarā nāma bhaveyyu’’nti.
Therefore, due to the non-deficiency of the life-continuances (jīvitasaṅkhārā) such as vitality, heat, and consciousness, it is stated: “they would be deathless.”
Do đó, vì các hành sinh mạng như tuổi thọ, hơi ấm và thức không bị thiếu hụt, nên đã nói: "Họ sẽ là những người bất tử."
‘‘Uppādakkhaṇe uppannaṃ aññassa uppādakkhaṇe nirujjhati, ṭhitikkhaṇe uppannaṃ aññassa ṭhitikkhaṇe, bhaṅgakkhaṇe uppannaṃ aññassa bhaṅgakkhaṇe nirujjhatī’’ti idaṃ aṭṭhakathāyaṃ āgatattā vuttanti adhippāyo.
The meaning is that the statement, “‘rūpa arising at the moment of genesis ceases at the moment of genesis of another (mind), rūpa arising at the static moment ceases at the static moment of another (mind), rūpa arising at the moment of dissolution ceases at the moment of dissolution of another (mind)’ is said because it appears in the Aṭṭhakathā.”
Ý nghĩa là câu nói: "Sắc pháp sinh khởi vào sát-na sinh diệt vào sát-na sinh của tâm khác; sắc pháp sinh khởi vào sát-na trụ diệt vào sát-na trụ của tâm khác; sắc pháp sinh khởi vào sát-na hoại diệt vào sát-na hoại của tâm khác" được nói ra vì nó có trong các Chú giải.
Attano panādhippāyaṃ uppādakkhaṇe uppannaṃ nirodhakkhaṇe, ṭhitikkhaṇe uppannañca uppādakkhaṇe, bhaṅgakkhaṇe uppannaṃ ṭhitikkhaṇe nirujjhatīti dīpetiyeva.
But one’s own intention (i.e., of the author of the Aṭṭhakathā) is to explain that rūpa arising at the moment of genesis ceases at the moment of dissolution (of the 17th succeeding mind), and rūpa arising at the static moment ceases at the moment of genesis (of the 17th succeeding mind), and rūpa arising at the moment of dissolution ceases at the static moment (of the 17th succeeding mind).
Tuy nhiên, ý kiến của chính ông ấy (Ācariya Anuruddha) là sắc pháp sinh khởi vào sát-na sinh diệt vào sát-na diệt, và sắc pháp sinh khởi vào sát-na trụ diệt vào sát-na sinh, và sắc pháp sinh khởi vào sát-na hoại diệt vào sát-na trụ.
Evañca katvā addhānaparicchede ‘‘taṃ pana sattarasamena cittena saddhiṃ nirujjhatī’’ti (vibha. aṭṭha. 26 pakiṇṇakakathā) vuttaṃ.
And having done so, it is stated in the addhānapariccheda (Division of Time) that “that ceases together with the seventeenth mind.”
Và khi làm như vậy, trong phần phân chia thời gian (addhānapariccheda) đã nói: "Sắc pháp đó diệt cùng với tâm thứ mười bảy."
Imāya pāḷiyā virujjhati, kasmā?
This contradicts the Pāli, why?
Nó mâu thuẫn với bản Pāḷi này, tại sao?
Catusamuṭṭhānikarūpassapi samānāyukatāya bhavitabbattāti adhippāyo.
The intention is that even rūpa arisen from four causes should have the same lifespan.
Ý nghĩa là vì sắc pháp do bốn nguyên nhân sinh khởi cũng phải có tuổi thọ tương đương.
Yathā pana etehi yojitaṃ, tathā rūpassa ekuppādanānānirodhatā nānuppādekanirodhatā ca natthiyeva.
However, just as it is associated by these (Aṭṭhakathā teachers), so too there is no ekuppāda-nānānirodhatā (same genesis, various cessations) or nānuppāda-ekanirodhatā (various arisings, same cessation) for rūpa.
Tuy nhiên, theo cách mà các vị này đã liên kết, thì sự đồng sinh dị diệt (ekuppādanānānirodhatā) và dị sinh đồng diệt (nānuppādaekanirodhatā) của sắc pháp không tồn tại.
Yā pana etehi rūpassa sattarasacittakkhaṇāyukatā vuttā, yā ca aṭṭhakathāyaṃ tatiyabhāgādhikasoḷasacittakkhaṇāyukatā, sā paṭiccasamuppādavibhaṅgaṭṭhakathāyaṃ (vibha. aṭṭha. 227) atītārammaṇāya cutiyā anantarā paccuppannārammaṇaṃ paṭisandhiṃ dassetuṃ ‘‘ettāvatā ekādasa cittakkhaṇā atītā honti, tathā pañcadasa cittakkhaṇā atītā honti, athāvasesapañcacittaekacittakkhaṇāyuke tasmiṃ yevārammaṇe paṭisandhicittaṃ uppajjatī’’ti dassitena soḷasacittakkhaṇāyukabhāvena virujjhati.
But the seventeen citta-moments of lifespan for rūpa stated by these (Aṭṭhakathā teachers), and the sixteen citta-moments plus a third part (of a citta-moment) stated in the Aṭṭhakathā, contradict the sixteen citta-moments of lifespan shown in the Paṭiccasamuppāda-Vibhaṅgaṭṭhakathā where, to show the paṭisandhi (relinking consciousness) with a present object immediately after a cuti (death consciousness) with a past object, it is stated: “By this much, eleven citta-moments are past; likewise, fifteen citta-moments are past; then, the paṭisandhi-citta arises in that very object, having a lifespan of five citta-moments and one citta-moment respectively.”
Tuổi thọ mười bảy sát-na tâm của sắc pháp mà các vị này đã nói, và tuổi thọ mười sáu sát-na tâm cộng thêm một phần ba mà Chú giải đã nói, thì điều đó mâu thuẫn với tuổi thọ mười sáu sát-na tâm được trình bày trong Chú giải Vibhaṅga về Duyên khởi để chỉ ra tâm tái tục (paṭisandhi) có đối tượng hiện tại ngay sau tâm tử (cuti) có đối tượng quá khứ, khi nói: "Đến đây, mười một sát-na tâm đã trôi qua, và mười lăm sát-na tâm cũng đã trôi qua; sau đó, tâm tái tục sinh khởi trên cùng đối tượng đó với tuổi thọ năm sát-na tâm còn lại hoặc một sát-na tâm."
Na hi sakkā ‘‘ṭhitikkhaṇe eva rūpaṃ āpāthamāgacchatī’’ti vattuṃ.
Indeed, it cannot be said that "rūpa comes into the range of apprehension only at the static moment."
Thật vậy, không thể nói rằng sắc pháp chỉ xuất hiện (trong tầm nhận thức) vào sát-na trụ.
Tathā hi sati na rūpassa ekādasa vā pañcadaseva vā cittakkhaṇā atītā, atha kho atirekaekādasapañcadasacittakkhaṇā.
For if that were the case, neither eleven nor merely fifteen citta-moments would be past for rūpa; rather, there would be more than eleven or fifteen citta-moments.
Nếu vậy, thì không phải mười một hay mười lăm sát-na tâm của sắc pháp đã trôi qua, mà là hơn mười một và mười lăm sát-na tâm.
Tasmā yadipi pañcadvāre ṭhitippattameva rūpaṃ pasādaṃ ghaṭṭetīti yujjeyya, manodvāre pana uppādakkhaṇepi āpāthamāgacchatīti icchitabbametaṃ.
Therefore, even if it might be reasonable to say that in the five doors, rūpa, having attained the static moment, impinges upon the sense-faculty, in the mind-door, it must be desired that it comes into apprehension even at the moment of genesis.
Do đó, mặc dù có thể hợp lý khi nói rằng chỉ sắc pháp đã đạt đến sát-na trụ mới chạm vào tịnh sắc (pasāda) ở năm căn môn, nhưng ở ý môn, cần phải chấp nhận rằng sắc pháp xuất hiện (trong tầm nhận thức) ngay cả ở sát-na sinh khởi.
Na hi manodvāre atītādīsu kiñci āpāthaṃ nāgacchatīti.
Indeed, in the mind-door, nothing among past objects and so forth fails to come into apprehension.
Thật vậy, ở ý môn, không có gì từ quá khứ, v.v., không xuất hiện (trong tầm nhận thức).
Manodvāre ca evaṃ vuttaṃ ‘‘ekādasa cittakkhaṇā atītā, athāvasesapañcacittakkhaṇāyuke’’ti (vibha. aṭṭha. 227).
And in the mind-door, it is stated thus: “Eleven citta-moments are past; then, having a lifespan of five citta-moments.”
Và ở ý môn đã nói như vậy: "mười một sát-na tâm đã trôi qua, sau đó là năm sát-na tâm còn lại."
Yo cettha cittassa ṭhitikkhaṇo vutto, so ca atthi natthīti vicāretabbo.
And the static moment of mind mentioned here should be investigated as to whether it exists or not.
Và sát-na trụ của tâm được nói ở đây cũng cần được xem xét là có hay không.
Cittayamake (yama. 2.cittayamaka.102) hi ‘‘uppannaṃ uppajjamānanti?
Indeed, in the Cittayamaka, it is merely stated, “Is that which has arisen arising? That which has arisen at the moment of dissolution, but is not arising,”
Thật vậy, trong Cittayamaka chỉ nói: "Đã sinh khởi thì đang sinh khởi chăng?
Bhaṅgakkhaṇe uppannaṃ, no ca uppajjamāna’’nti ettakameva vuttaṃ, na vuttaṃ ‘‘ṭhitikkhaṇe bhaṅgakkhaṇe cā’’ti.
but it is not stated, “at the static moment and at the moment of dissolution.”
Đã sinh khởi vào sát-na hoại, nhưng không phải đang sinh khởi" – chỉ nói như vậy, chứ không nói "vào sát-na trụ và sát-na hoại."
Tathā ‘‘nuppajjamānaṃ nuppannanti?
Likewise, it is stated, “Is that which is not arising not arisen? That which is not arising at the moment of dissolution, but is not not arisen,”
Tương tự, "Không đang sinh khởi thì không phải đã sinh khởi chăng?
Bhaṅgakkhaṇe nuppajjamānaṃ, no ca nuppanna’’nti ettakameva vuttaṃ, na vuttaṃ ‘‘ṭhitikkhaṇe bhaṅgakkhaṇe cā’’ti.
but it is not stated, “at the static moment and at the moment of dissolution.”
Không đang sinh khởi vào sát-na hoại, nhưng không phải không phải đã sinh khởi" – chỉ nói như vậy, chứ không nói "vào sát-na trụ và sát-na hoại."
Evaṃ ‘‘na niruddhaṃ na nirujjhamānaṃ, na nirujjhamānaṃ na niruddha’’nti etesaṃ paripuṇṇavissajjane ‘‘uppādakkhaṇe anāgatañcā’’ti vatvā ‘‘ṭhitikkhaṇe’’ti avacanaṃ, atikkantakālavāre ca ‘‘bhaṅgakkhaṇe cittaṃ uppādakkhaṇaṃ vītikkanta’’nti vatvā ‘‘ṭhitikkhaṇe’’ti avacanaṃ ṭhitikkhaṇābhāvaṃ cittassa dīpeti.
Similarly, in the full answer to “that which has not ceased is not ceasing, and that which is not ceasing is not ceased,” the non-mention of “at the static moment” after saying “at the moment of genesis and in the future,” and in the section on past time, the non-mention of “at the static moment” after saying “the mind at the moment of dissolution has passed the moment of genesis,” indicates the non-existence of a static moment for mind.
Tương tự, trong phần giải thích đầy đủ về "không diệt rồi không đang diệt, không đang diệt rồi không diệt rồi," việc nói "vào sát-na sinh và chưa đến" mà không nói "vào sát-na trụ," và trong phần thời gian đã qua, việc nói "tâm vào sát-na hoại đã vượt qua sát-na sinh" mà không nói "vào sát-na trụ" cho thấy tâm không có sát-na trụ.
Suttesupi hi ‘‘ṭhitassa aññathattaṃ paññāyatī’’ti tasseva (saṃ. ni. 3.38; a. ni. 3.47) ekassa aññathattābhāvato ‘‘yassā aññathattaṃ paññāyati, sā santatiṭhitī’’ti na na sakkā vattunti, vijjamānaṃ vā khaṇadvayasamaṅgiṃ ṭhitanti.
And even in the Suttas, it is stated: “Change is perceived in that which is established.” Since there is no change in that very single phenomenon, it cannot but be said: “That in which change is perceived is continuity-persistence,” or that which exists as endowed with two moments is ṭhiti (persistence).
Thật vậy, ngay cả trong các kinh điển (sutta) cũng nói: "sự thay đổi của cái đang tồn tại được nhận biết"; vì không có sự thay đổi của một cái duy nhất đó, nên không phải không thể nói rằng "cái gì có sự thay đổi được nhận biết, đó là sự tồn tại liên tục" (santatiṭṭhiti), hoặc "cái đang tồn tại là cái có hai sát-na."
Yo cettha cittanirodhakkhaṇe rūpuppādo vutto, so ca vicāretabbo ‘‘yassa vā pana samudayasaccaṃ nirujjhati, tassa dukkhasaccaṃ uppajjatīti?
And the arising of rūpa at the moment of mind’s cessation, as stated here, should also be investigated: “‘When the origin of suffering ceases for someone, does suffering arise for that person?’ ‘No’ is stated.”
Và sự sinh khởi của sắc pháp vào sát-na diệt của tâm được nói ở đây cũng cần được xem xét: "Hay là, khi sự thật về nguyên nhân diệt đi, thì sự thật về khổ sinh khởi chăng?
Noti vutta’’nti (yama. 1.saccayamaka.136).
No is said.”
Đã nói là không."
Yo ca cittassa uppādakkhaṇe rūpanirodho vutto, so ca vicāretabbo ‘‘yassa kusalā dhammā uppajjanti, tassa abyākatā dhammā nirujjhantīti?
And the cessation of rūpa at the moment of mind’s genesis, as stated here, should also be investigated: “‘When wholesome phenomena arise for someone, do unwholesome phenomena cease for that person?’
Và sự diệt của sắc pháp vào sát-na sinh của tâm được nói ở đây cũng cần được xem xét: "Khi các pháp thiện sinh khởi, thì các pháp vô ký diệt đi chăng?
Notiādi (yama. 3.dhammayamaka.163) vutta’’nti.
‘No,’ and so forth, is stated.”
Đã nói là không, v.v."
Na ca cittasamuṭṭhānarūpameva sandhāya paṭikkhepo katoti sakkā vattuṃ cittasamuṭṭhānarūpādhikārassa abhāvā, abyākatasaddassa ca cittasamuṭṭhānarūpesveva appavattito.
Nor can it be said that the denial refers only to mind-born rūpa, due to the absence of the topic of mind-born rūpa and the non-occurrence of the term abyākata (undetermined) solely in mind-born rūpas.
Và không thể nói rằng sự phủ nhận chỉ đề cập đến sắc pháp do tâm sinh khởi, vì không có phần đề cập đến sắc pháp do tâm sinh khởi, và từ "vô ký" (abyākata) cũng không chỉ áp dụng cho sắc pháp do tâm sinh khởi.
Yadi saṅkhārayamake kāyasaṅkhārassa cittasaṅkhārena sahuppādekanirodhavacanato abyākata-saddena cittasamuṭṭhānamevettha gahitanti kāraṇaṃ vadeyya, tampi akāraṇaṃ.
If one were to give the reason that, in the Saṅkhārayamaka, from the statement of co-arising and single cessation of kāyasaṅkhāra with cittasaṅkhāra, here only mind-born rūpa is taken by the term abyākata, that too is not a valid reason.
Nếu ai đó nói rằng trong Saṅkhārayamaka, vì có lời nói về sự đồng sinh và đồng diệt của hành thân (kāyasaṅkhāra) với hành tâm (cittasaṅkhāra), nên ở đây từ "vô ký" (abyākata) chỉ bao gồm sắc pháp do tâm sinh khởi, thì đó cũng là một lý do không hợp lý.
Na hi tena vacanena aññarūpānaṃ cittena sahuppādasahanirodhapaṭikkhepo kato, nāpi nānuppādanānānirodhānujānanaṃ, neva cittasamuṭṭhānato aññassa abyākatabhāvanivāraṇañca kataṃ, tasmā tathā appaṭikkhittānānuññātānivāritābyākatabhāvānaṃ sahuppādasahanirodhādikānaṃ kammajādīnaṃ etena cittassa uppādakkhaṇe nirodho paṭikkhittoti na sakkā kammajādīnaṃ cittassa uppādakkhaṇe nirodhaṃ vattuṃ.
Indeed, by that statement, the co-arising and co-cessation of other rūpas (i.e., other than cittaja rūpa) with mind were not denied, nor was the nānuppāda-nānānirodha (various arisings and various cessations) affirmed, nor was the state of abyākata for anything other than mind-born rūpa prohibited. Therefore, it cannot be said that the cessation of kamma-born and other rūpas, which are not denied, not affirmed, and not prohibited in their abyākata state, at the moment of mind’s genesis, is denied by this statement.
Thật vậy, lời nói đó không phủ nhận sự đồng sinh và đồng diệt của các sắc pháp khác với tâm, cũng không cho phép sự dị sinh dị diệt, và cũng không ngăn cản các sắc pháp khác ngoài sắc pháp do tâm sinh khởi trở thành vô ký. Do đó, không thể nói rằng sự diệt của các sắc pháp do nghiệp sinh, v.v., vốn không bị phủ nhận, không được chấp nhận, không bị ngăn cản trở thành vô ký, và có sự đồng sinh, đồng diệt, v.v., vào sát-na sinh của tâm đã bị phủ nhận bởi điều này.
Yamakapāḷianussaraṇe ca sati uppādānantaraṃ cittassa bhijjamānatāti tasmiṃ khaṇe cittaṃ na ca rūpaṃ samuṭṭhāpeti vinassamānattā, nāpi ca aññassa rūpasamuṭṭhāpakassa sahāyabhāvaṃ gacchatīti paṭisandhicittena sahuppanno utu tadanantarassa cittassa uppādakkhaṇe rūpaṃ samuṭṭhāpeyya.
And when one recollects the Yamaka Pāli, due to the mind dissolving immediately after its arising, at that moment, the mind neither produces rūpa, being in the process of dissolution, nor does it become a helper to another producer of rūpa. Thus, the utū (temperature/elements) that co-arises with the paṭisandhi-citta might produce rūpa at the moment of genesis of the immediately succeeding mind.
Và khi nhớ lại bản Pāḷi Yamaka, thì tâm bị hoại ngay sau khi sinh khởi; do đó, vào sát-na đó, tâm không tạo ra sắc pháp vì nó đang hoại diệt, cũng không hỗ trợ cho sắc pháp khác được tạo ra. Vì vậy, nhiệt độ (utu) đồng sinh với tâm tái tục có thể tạo ra sắc pháp vào sát-na sinh của tâm kế tiếp.
Evañca sati rūpārūpānaṃ ādimhi saha rūpasamuṭṭhāpanato pubbāparatoti idampi natthi, atilahuparivattañca cittanti yena sahuppajjati, taṃ cittakkhaṇe rūpaṃ uppajjamānamevāti sakkā vattuṃ.
And if this is the case, then the idea of rūpa and arūpa simultaneously producing rūpa at the beginning, or arising sequentially, also does not hold. And mind is extremely short-lived, such that it can only be said that rūpa arises at the same citta-moment with which it co-arises.
Và nếu vậy, thì điều này cũng không tồn tại: "vì sự tạo ra sắc pháp đồng thời với danh và sắc lúc ban đầu là trước và sau," và tâm là sự biến đổi cực kỳ nhanh chóng, nên có thể nói rằng sắc pháp sinh khởi vào sát-na tâm mà nó đồng sinh là đang sinh khởi.
Teneva hi taṃ paṭisandhito uddhaṃ acittasamuṭṭhānānaṃ attanā saha uppajjamānānaṃ na kenaci paccayena paccayo hoti, tadanantarañca taṃ ṭhitippattanti tadanantaraṃ cittaṃ tassa pacchājātapaccayo hoti, na sahajātapaccayoti.
For that very reason, that* mind is not a condition by any condition for the non-mind-originated matter that arises along with it after the rebirth-linking*; and immediately after that*, that* has reached the static moment. Therefore, the mind immediately following* is a post-nascent condition for that*, not a conascent condition.
Quả thật, chính vì thế, tâm ấy, sau khi tái tục (paṭisandhi), không phải là duyên cho các sắc không do tâm sinh khởi đồng sanh với nó bằng bất kỳ duyên nào; và ngay sau đó, sắc ấy đạt đến trạng thái tồn tại (ṭhitippatta), nên tâm kế tiếp là duyên hậu sanh (pacchājāta-paccaya) cho sắc ấy, chứ không phải duyên đồng sanh (sahajāta-paccaya).
Yadi evaṃ ‘‘yassa kāyasaṅkhāro uppajjati, tassa vacīsaṅkhāro nirujjhatīti?
If this is so, then regarding the statement, “For whom a bodily formation arises, for him a verbal formation ceases?”
Nếu vậy, (câu hỏi) "Nếu thân hành (kāyasaṅkhāro) sinh khởi của ai, thì ngữ hành (vacīsaṅkhāro) diệt của người ấy phải không?"
No’’ti (yama. 2.saṅkhārayamaka.128), vattabbanti ce?
“* ‘No’” would be the point of contention, would it?
Nếu nói rằng không nên trả lời là "Không phải vậy" (Yamakapaṭṭhāna, Saṅkhārayamaka), thì sao?
Na, cittanirodhakkhaṇe rūpuppādārambhābhāvatoti.
No, because there is no beginning of the arising of matter at the moment of the cessation of mind.
Không, vì vào khoảnh khắc diệt của tâm, sắc không bắt đầu sinh khởi.
Nippariyāyena hi cittassa uppādakkhaṇe eva rūpaṃ uppajjamānaṃ hoti, cittakkhaṇe pana avītivatte taṃ attano rūpasamuṭṭhāpanapurejātapaccayakiccaṃ na karoti, arūpañca tassa pacchājātapaccayo na hotīti ṭhitippattivisesālābhaṃ sandhāya pariyāyena idaṃ vuttanti.
Indeed, in a direct sense, matter is only arising at the moment of the mind’s arising. However, as long as the mind-moment has not passed, that* does not perform its function of being a pre-nascent condition for the origination of its own matter, and mentality is not a post-nascent condition for that*. Therefore, this was stated in an indirect sense, referring to the non-obtainment of the specific benefits of reaching the static moment.
Thật vậy, sắc sinh khởi ngay trong khoảnh khắc sinh của tâm một cách trực tiếp (nippariyāya); nhưng khi khoảnh khắc tâm chưa trôi qua, sắc ấy không thực hiện chức năng duyên tiền sanh (purejāta-paccaya) làm cho sắc của chính nó sinh khởi, và phi sắc (arūpa) cũng không phải là duyên hậu sanh (pacchājāta-paccaya) cho sắc ấy. Do đó, lời này được nói một cách gián tiếp (pariyāya), ám chỉ việc không đạt được sự đặc biệt của trạng thái tồn tại (ṭhitippatti-visesa).
Heṭṭhāti rūpakaṇḍavaṇṇanāyaṃ.
“ Below” refers to the commentary on the matter section.
Heṭṭhā: Trong phần giải thích về sắc.
Parinipphannāva hontīti vikārarūpādīnañca rūpakaṇḍavaṇṇanāyaṃ parinipphannatāpariyāyo vuttoti katvā vuttaṃ.
It is said, “ They are indeed fully accomplished,” because the explanation of ‘fully accomplished’ for vikāra-matter (modified matter) and so forth was given in the commentary on the matter section.
Parinipphannāva hontiti: Được nói như vậy vì trong phần giải thích về sắc, các sắc biến đổi (vikārarūpa) và các sắc khác cũng được nói đến một cách gián tiếp (pariyāya) là đã hoàn thiện (parinipphanna).
Parinipphannanipphannānaṃ ko visesoti?
What is the distinction between parinipphanna and nipphanna?
Vậy sự khác biệt giữa parinipphanna và nipphanna là gì?
Pubbantāparantaparicchinno paccayehi nipphādito tilakkhaṇāhato sabhāvadhammo parinipphanno, nipphanno pana asabhāvadhammopi hoti nāmaggahaṇasamāpajjanādivasena nipphādiyamānoti.
A sabhāva-dhamma (actual reality) delimited by an initial and a final boundary, produced by conditions, and struck by the three characteristics is parinipphanna. However, nipphanna can also be a conceptual dhamma (asabhāva-dhamma) that is brought into existence through the process of naming, entering into absorption, and so forth.
Parinipphanna là một pháp tự tánh (sabhāva-dhamma) đã được tạo ra bởi các duyên, được phân định bởi điểm đầu và điểm cuối, và được đóng dấu bằng ba tướng (tilakkhaṇa). Còn nipphanna có thể là một pháp không tự tánh (asabhāva-dhamma), được tạo ra thông qua việc gọi tên, nhập định, v.v.
Nirodhasamāpatti panāti etena sabbampi upādāpaññattiṃ tadekadesena dassetīti veditabbaṃ.
It should be understood that with the phrase “ the cessation attainment, however,” it shows all conceptual designations related to clinging by a part of it.
Nirodhasamāpatti panāti: Nên hiểu rằng điều này chỉ ra tất cả các pháp khái niệm (upādā-paññatti) bằng một phần của nó.
Dassanena pahātabbātiādinā paṭhamaṃ pahātabbā paṭhamaṃ vuttā, dutiyaṃ pahātabbā dutiyanti ayaṃ pahānakkamo.
With “ to be abandoned by vision,” etc., those to be abandoned first are stated first, and those to be abandoned second are stated second. This is the order of abandonment (pahānakkama).
Dassanena pahātabbātiādinā (Những gì cần đoạn diệt bằng sự thấy, v.v.): Đây là thứ tự đoạn diệt (pahānakkamo), trong đó những gì cần đoạn diệt trước được nói trước, và những gì cần đoạn diệt sau được nói sau.
Anupubbapaṇītā bhūmiyo anupubbena vavatthitāti tāsaṃ vasena desanāya bhūmikkamo.
The noble stages (bhūmiyo) are arranged in ascending order. The order of stages (bhūmikkama) in the teaching is according to these.
Bhūmikkamo (Thứ tự các địa): Các địa (bhūmi) cao thượng dần được sắp xếp theo thứ tự, và lời dạy được trình bày theo các địa đó.
‘‘Cattāro satipaṭṭhānā’’tiādiko (saṃ. ni. 5.372, 382, 383; vibha. 355) ekakkhaṇepi satipaṭṭhānādisambhavato desanākkamova.
“The four foundations of mindfulness,” etc., refers to the order of teaching (desanākkama) because foundations of mindfulness can arise even in a single moment.
"Cattāro satipaṭṭhānā" (Tứ niệm xứ), v.v. là thứ tự thuyết giảng (desanākkamova), vì các niệm xứ (satipaṭṭhāna) có thể xuất hiện ngay cả trong một khoảnh khắc.
Dānakathādayo anupubbukkaṃsato kathitā, uppattiādivavatthānābhāvato pana dānādīnaṃ idha desanākkamavacanaṃ.
Discourses on giving, etc., are taught in progressive ascending order. However, the mention of the order of teaching here for giving, etc., is due to the absence of classifications such as origination.
Các bài thuyết về bố thí (dānakathā), v.v. được thuyết giảng theo thứ tự tăng tiến dần, nhưng ở đây, việc gọi là thứ tự thuyết giảng đối với bố thí, v.v. là do không có sự phân định về sự sinh khởi, v.v.
Desanākkamoti ca yathāvuttavavatthānābhāvato anekesaṃ vacanānaṃ saha pavattiyā asambhavato yena kenaci pubbāpariyena desetabbattā tena tenādhippāyena desanāmattasseva kamo vuccati.
And because there is no such classification as mentioned, and because many statements cannot occur simultaneously, it is to be taught in some sequential order. Therefore, the sequence is called the order of teaching with that particular intention.
Và thứ tự thuyết giảng (desanākkamo) được gọi là thứ tự của riêng việc thuyết giảng theo ý định này hay ý định kia, vì không có sự phân định như đã nói, và nhiều lời nói không thể cùng xuất hiện đồng thời, nên chúng phải được thuyết giảng theo một thứ tự trước sau nào đó.
Abhedena hīti rūpādīnaṃ bhedaṃ akatvā piṇḍaggahaṇenāti attho.
“ By non-differentiation” means by grasping as a whole, without differentiating matter, etc.
Abhedena hi: Có nghĩa là nắm bắt một cách tổng thể mà không phân biệt sắc, v.v.
Cakkhuādīnampi visayabhūtanti ekadesena rūpakkhandhaṃ samudāyabhūtaṃ vadati.
“ also the objects of the eye, etc.” refers to the aggregate of matter as a whole, through one part*.
Cakkhuādīnampi visayabhūtaṃ: Nói về sắc uẩn (rūpakkhandha) như một tổng thể bằng cách đề cập đến một phần của nó, tức là các căn (indriya) như mắt, v.v., là đối tượng của chúng.
Evanti ettha vuttanayenāti adhippāyo.
“ Thus” implies “in the manner stated here.”
Evaṃ: Ý nghĩa là theo cách đã nói ở đây.
‘‘Chadvārādhipati rājā’’ti (dha. pa. aṭṭha. 2.erakapattanāgarājavatthu) ‘‘manopubbaṅgamā dhammā’’ti (dha. pa. 1-2) ca vacanato viññāṇaṃ adhipati.
Consciousness (viññāṇa) is the chief, as stated in “The king, lord of the six doors” and “Mind precedes all mental states.”
Do lời dạy "Chúa tể của sáu cửa là vua" và "Các pháp do ý dẫn đầu", nên thức (viññāṇa) là chúa tể (adhipati).
Sabbasaṅkhatānaṃ sabhāgena ekajjhaṃ saṅgaho sabbasaṅkhatasabhāgekasaṅgaho.
“ Inclusion of all conditioned phenomena by commonality” is the inclusion of all conditioned phenomena in a unified manner by their common nature.
Sabbasaṅkhatasabhāgekasaṅgaho là sự tập hợp tất cả các pháp hữu vi (saṅkhata) lại với nhau theo cùng một bản chất.
Sabhāgasabhāgena hi saṅgayhamānā sabbasaṅkhatā phassādayo pañcakkhandhā honti.
Indeed, when all conditioned phenomena are included by commonalities, phenomena like contact become the five aggregates.
Thật vậy, khi tất cả các pháp hữu vi như xúc (phassa), v.v. được tập hợp theo cùng một bản chất, chúng trở thành năm uẩn (pañcakkhandha).
Tattha ruppanādisāmaññena samānakoṭṭhāsā ‘‘sabhāgā’’ti veditabbā.
Among these, those with similar portions due to the commonality of oppression, etc., should be understood as “common.”
Trong đó, nên hiểu rằng "sabhāgā" (cùng bản chất) là những pháp có cùng phần tương đồng, như sự chịu đựng sự hoại diệt (ruppanādisāmaññena).
Tesu saṅkhatābhisaṅkharaṇakiccaṃ āyūhanarasāya cetanāya balavanti sā ‘‘saṅkhārakkhandho’’ti vuttā, aññe ca ruppanādivisesalakkhaṇarahitā phassādayo saṅkhatābhisaṅkharaṇasāmaññenāti daṭṭhabbā.
Among them, volition (cetanā) is strong in its function of coordinating conditioned phenomena, which is its purpose of accumulating, etc. Therefore, that* is called the “aggregate of formations” (saṅkhārakkhandha). And other conditioned phenomena like contact, lacking distinct characteristics such as oppression, should be understood as being similar in their function of coordinating conditioned phenomena.
Trong số đó, ý chí (cetanā) là mạnh mẽ trong việc tạo tác các pháp hữu vi, có chức năng tích lũy (āyūhana-rasa), nên nó được gọi là "hành uẩn" (saṅkhārakkhandho). Các pháp khác như xúc, v.v., không có các đặc tính riêng biệt như sự chịu đựng sự hoại diệt, v.v., nên cũng nên hiểu là thuộc hành uẩn theo nghĩa chung là tạo tác các pháp hữu vi.
Phusanādayo pana sabhāvā visuṃ khandha-saddavacanīyā na hontīti dhammasabhāvaviññunā tathāgatena phassakhandhādayo na vuttāti daṭṭhabbāti.
However, the essential natures of touching, etc., are not separately designated by the term ‘aggregate’. Therefore, it should be understood that the Tathāgata, being one who understands the essential nature of dhammas, did not speak of aggregates of contact and so forth.
Tuy nhiên, các bản chất như xúc chạm (phusanādayo) không phải là những gì có thể được gọi là uẩn riêng biệt, vì vậy nên hiểu rằng Đức Như Lai, bậc hiểu biết bản chất của các pháp, đã không nói đến xúc uẩn, v.v.
‘‘Ye keci, bhikkhave, samaṇā vā brāhmaṇā vā sassatavādā sassataṃ lokañca paññapenti attānañca, sabbe te imeyeva pañcupādānakkhandhe nissāya paṭicca, etesaṃ vā aññatara’’ntiādīnañca suttānaṃ vasena attattaniyagāhavatthussa etaparamatā daṭṭhabbā, etena ca vakkhamānasuttavasena ca khandhe eva nissāya parittārammaṇādivasena na vattabbā ca diṭṭhi uppajjati, khandhanibbānavajjassa sabhāvadhammassa abhāvatoti vuttaṃ hoti.
It should be understood that the ultimate nature of the objects of the views of self and what pertains to self is these aggregates, based on suttas such as: “Whatever ascetics or brahmins, bhikkhus, are eternalists, proclaiming the world and the self to be eternal—all of them, relying on and conditioned by these five aggregates of clinging, or one of them.” And by this, and by the suttas that will be mentioned, it is said that the view arises that cannot be expressed as having a limited object, etc., simply by relying on the aggregates, because there is no essential reality apart from the aggregates and Nibbāna.
Và nên thấy rằng sự chấp thủ về ngã (atta) và những gì thuộc về ngã (attaniya) có giới hạn tối đa là năm uẩn chấp thủ (pañcupādānakkhandha), dựa trên các bài kinh như "Này các Tỳ-khưu, bất cứ Sa-môn hay Bà-la-môn nào thuyết về thường kiến, thuyết về thế giới thường còn và ngã thường còn, tất cả họ đều nương tựa vào năm uẩn chấp thủ này, hoặc một trong số đó". Và cũng có nghĩa là, dựa vào bài kinh sẽ được nói đến, tà kiến (diṭṭhi) sinh khởi chỉ nương tựa vào các uẩn, không thể nói là nương tựa vào các đối tượng nhỏ nhặt (parittārammaṇa), v.v., vì không có pháp tự tánh nào ngoài các uẩn và Nibbāna.
Aññesañca khandha-saddavacanīyānaṃ sīlakkhandhādīnaṃ sabbhāvato na pañcevāti etaṃ codanaṃ nivattetumāha ‘‘aññesañca tadavarodhato’’ti.
To dispel the objection that there are not only five aggregates, given the existence of other things designated by the term ‘aggregate’, such as the aggregate of morality (sīlakkhandha), he says: “ and because others are included therein.”
Để bác bỏ sự chất vấn rằng "chẳng phải chỉ có năm uẩn thôi sao", vì có sự hiện hữu của các pháp có thể được gọi là uẩn khác như giới uẩn (sīlakkhandha), v.v., nên đã nói "aññesañca tadavarodhato" (và vì những cái khác được bao gồm trong đó).
Dukkhadukkhavipariṇāmadukkhasaṅkhāradukkhatāvasena vedanāya ābādhakattaṃ daṭṭhabbaṃ.
The afflictive nature of feeling (vedanā) should be understood in terms of dukkha-dukkha, vipariṇāma-dukkha, and saṅkhāra-dukkha.
Nên thấy rằng sự đau khổ (ābādhakattaṃ) của thọ (vedanā) là do khổ khổ (dukkha-dukkha), hoại khổ (vipariṇāma-dukkha) và hành khổ (saṅkhāra-dukkha).
Rāgādisampayuttassa vipariṇāmādidukkhassa itthipurisādiākāraggāhikā taṃtaṃsaṅkappamūlabhūtā saññā samuṭṭhānaṃ.
Origination is perception (saññā), which is associated with lust and so forth, grasps forms such as male and female, and is the root of such intentions, giving rise to vipariṇāma-dukkha and other forms of suffering.
Sự sinh khởi (samuṭṭhānaṃ) là tưởng (saññā) nắm bắt các hình tướng như nam, nữ, v.v., là gốc rễ của các ý nghĩ đó, liên kết với khổ hoại diệt (vipariṇāmādidukkha) do tham (rāga), v.v. gây ra.
Rogassa pittādīni viya āsannakāraṇaṃ samuṭṭhānaṃ, utubhojanavesamādīni viya mūlakāraṇaṃ nidānaṃ.
The origination (samuṭṭhāna) is the proximate cause, like bile and so forth for illness. The source (nidāna) is the root cause, like imbalance of seasons and food, and so forth.
Samuṭṭhānaṃ là nguyên nhân gần, giống như mật, v.v. đối với bệnh; nidānaṃ là nguyên nhân gốc, giống như sự bất thường của thời tiết, thức ăn, v.v.
‘‘Cittassaṅgabhūtā cetasikā’’ti cittaṃ gilānūpamaṃ vuttaṃ, sukhasaññādivasena vedanākāraṇāya hetubhāvato vedanābhojanassa chādāpanato ca saññā aparādhūpamā byañjanūpamā ca, ‘‘pañca vadhakā paccatthikāti kho, bhikkhave, pañcannetaṃ upādānakkhandhānaṃ adhivacana’’nti āsivisūpame (saṃ. ni. 4.238) vadhakāti vuttā, ‘‘bhāroti kho, bhikkhave, pañcannetaṃ upādānakkhandhānaṃ adhivacana’’nti bhārasutte (saṃ. ni. 3.22) bhārāti, ‘‘atītaṃpāhaṃ addhānaṃ rūpena khajjiṃ, seyyathāpāhaṃ etarahi paccuppannena rūpena khajjāmi, ahañceva kho pana anāgataṃ rūpaṃ abhinandeyyaṃ, anāgatenapāhaṃ rūpena khajjeyyaṃ.
Because mental factors are parts of the mind, the mind is said to be like a sick person. Saññā is like an offense or like a delicacy, due to its being a cause for the arising of feeling by way of pleasant perception, etc., and because it makes feeling, which is like food, delightful. In the Āsīvisūpama Sutta, it is said, ‘‘Monks, these five clinging-aggregates are called the five assassins, the enemies.’’ In the Bhāra Sutta, it is said, ‘‘Monks, these five clinging-aggregates are called a burden.’’*, ‘‘In the past, I was eaten by form; just as I am now eaten by present form, if I were to delight in future form, I would also be eaten by future form. Just as I am eaten now.’’
‘‘Các tâm sở là thành phần của tâm’’ – như vậy, tâm được gọi là ví như người bệnh; do là nguyên nhân của thọ (vedanā) qua sự nhận biết về lạc (sukha-saññā) v.v., và do làm cho món ăn thọ được ưa thích, nên tưởng (saññā) được gọi là ví như kẻ phạm tội và ví như món ăn ngon. ‘‘Này các Tỳ-khưu, năm kẻ sát nhân, kẻ thù này là tên gọi của năm thủ uẩn’’ – như vậy, trong kinh Ásīvisūpama (Saṃ. Ni. 4.238), chúng được gọi là kẻ sát nhân. ‘‘Này các Tỳ-khưu, gánh nặng này là tên gọi của năm thủ uẩn’’ – như vậy, trong kinh Bhāra (Saṃ. Ni. 3.22), chúng được gọi là gánh nặng. ‘‘Trong quá khứ, tôi đã bị sắc (rūpa) ăn nuốt, giống như hiện tại tôi đang bị sắc hiện tại ăn nuốt. Nếu tôi hoan hỷ sắc vị lai, tôi cũng sẽ bị sắc vị lai ăn nuốt.
Seyyathāpetarahi khajjāmī’’tiādinā khajjanīyapariyāyena (saṃ. ni. 3.79) khādakāti, ‘‘so aniccaṃ rūpaṃ ‘aniccaṃ rūpa’nti yathābhūtaṃ nappajānātī’’tiādinā yamakasutte (saṃ. ni. 3.85) aniccādikāti.
And so on, by way of khajjanīya-pariyāya, they are called devourers. In the Yamakasutta, it is said, ‘‘He does not truly know impermanent form as ‘impermanent form’,’’ and so on, by way of impermanence, etc.
Giống như hiện tại tôi đang bị ăn nuốt’’ – v.v., theo phương cách bị ăn nuốt (Saṃ. Ni. 3.79), chúng được gọi là kẻ ăn nuốt. ‘‘Người ấy không như thật biết sắc vô thường là ‘sắc vô thường’ ’’ – v.v., trong kinh Yamaka (Saṃ. Ni. 3.85), chúng được gọi là vô thường v.v.
Yadipi imasmiṃ vibhaṅge avisesena khandhā vuttā, bāhullena pana upādānakkhandhānaṃ tadantogadhānaṃ daṭṭhabbatā vuttāti veditabbāti.
Although the aggregates are taught in this Vibhaṅga without distinction, it should be understood that the nature of being contemplated refers primarily to the clinging-aggregates included therein.
Mặc dù trong phân tích này, các uẩn được nói một cách chung chung, nhưng cần phải hiểu rằng sự cần thiết phải quán sát các thủ uẩn, vốn nằm trong đó, đã được nói một cách phổ biến.
Rūpena saṇṭhānena phalakasadiso dissamāno kharabhāvābhāvā phalakakiccaṃ na karotīti ‘‘na sakkā taṃ gahetvā phalakaṃ vā āsanaṃ vā kātu’’nti āha.
Although it appears like a shield in form and shape, it does not perform the function of a shield due to the absence of hardness, therefore it is said, ‘‘It cannot be taken and made into a shield or a seat.’’
Vì nó xuất hiện giống như một tấm ván về hình dạng nhưng không có tính chất cứng rắn nên không thể thực hiện chức năng của một tấm ván, do đó, ngài nói: ‘‘Không thể lấy nó làm tấm ván hoặc chỗ ngồi’’.
Na tathā tiṭṭhatīti niccādikā na hotīti attho, taṇhādiṭṭhīhi vā niccādiggahaṇavasena uppādādianantaraṃ bhijjanato gahitākārā hutvā na tiṭṭhatīti attho.
Na tathā tiṭṭhatī (it does not remain as such) means it is not permanent, etc. Alternatively, it means that due to being shattered immediately after arising, by being grasped as permanent, etc., through craving and wrong views, it does not remain in the grasped form.
Không đứng vững như vậy (Na tathā tiṭṭhati) có nghĩa là không phải là thường hằng v.v. Hoặc có nghĩa là, do bị phá vỡ ngay sau khi sinh khởi v.v., nên nó không tồn tại theo cách thức đã được nắm giữ bởi tham ái và tà kiến v.v.
Koṭisatasahassasaṅkhyāti idaṃ na gaṇanaparicchedadassanaṃ, bahubhāvadassanameva panetaṃ daṭṭhabbaṃ.
The term koṭisatasahassasaṅkhyā (hundreds of thousands of crores) is not meant to indicate a precise number, but should be understood as indicating a great quantity.
Hàng trăm ngàn ức (Koṭisatasahassasaṅkhyā) đây không phải là chỉ sự giới hạn về số lượng, mà cần phải hiểu đây chỉ là sự biểu thị tính chất rất nhiều.
Udakajallakanti udakalasikaṃ.
Udakajallakaṃ means water-film.
Udakajallakaṃ là lớp màng nước.
Yathā udakatale bindunipātajanito vāto udakajallakaṃ saṅkaḍḍhitvā puṭaṃ katvā pupphuḷaṃ nāma karoti, evaṃ vatthumhi ārammaṇāpāthagamanajanito phasso anupacchinnaṃ kilesajallaṃ sahakārīpaccayantarabhāvena saṅkaḍḍhitvā vedanaṃ nāma karoti.
Just as wind generated by a drop falling on the surface of water draws together the water-film, forms a cavity, and creates a bubble, so too, phassa, generated by the falling of an object onto the physical basis, draws together the uninterrupted film of defilements by way of an assisting condition and creates feeling.
Giống như gió sinh ra do giọt nước rơi xuống mặt nước, kéo lớp màng nước lại, tạo thành một cái bọc và gọi là bong bóng, cũng vậy, xúc (phassa) sinh ra do sự tiếp xúc với đối tượng trên nền tảng (vatthu), kéo các phiền não tiềm ẩn (kilesajallaṃ) không bị gián đoạn lại với tư cách là một yếu tố hỗ trợ khác, tạo ra cái gọi là thọ (vedanā).
Idañca kilesehi mūlakāraṇabhūtehi ārammaṇassādanabhūtehi ca nibbattaṃ vaṭṭagatavedanaṃ sandhāya vuttanti veditabbaṃ.
It should be understood that this refers to the feeling in saṃsāra, which arises from defilements as the root cause and as the enjoyment of the object.
Và cần phải hiểu rằng điều này được nói đến để chỉ thọ trong vòng luân hồi (vaṭṭagata-vedanā), vốn sinh ra từ các phiền não là nguyên nhân gốc rễ và là yếu tố nếm trải đối tượng.
Ukkaṭṭhaparicchedena vā cattāro paccayā vuttā, ūnehipi pana uppajjateva.
Or, four conditions are mentioned by way of the highest measure; however, it also arises with fewer conditions.
Hoặc bốn nhân duyên được nói theo cách phân loại tối thượng, nhưng thọ vẫn sinh khởi ngay cả với ít hơn.
Nānālakkhaṇoti vaṇṇagandharasaphassādīhi nānāsabhāvo.
Nānālakkhaṇo means having various characteristics such as color, smell, taste, and touch.
Có nhiều đặc tính khác nhau (Nānālakkhaṇo) có nghĩa là có nhiều bản chất khác nhau về sắc, hương, vị, xúc v.v.
Māyāya dassitaṃ rūpaṃ ‘‘māyā’’ti āha.
The form shown by an illusion is called ‘‘māyā’’ (illusion).
Ngài nói rằng sắc được tạo ra bằng ảo thuật là ‘‘māyā’’ (ảo ảnh).
Pañcapi upādānakkhandhā asubhādisabhāvā eva kilesāsucivatthubhāvāditoti asubhādito daṭṭhabbā eva.
All five clinging-aggregates are indeed unwholesome, etc., because they are the basis of defilements, impurities, etc.; thus, they should be regarded as unwholesome, etc.
Năm thủ uẩn đều có bản chất bất tịnh v.v., do là nền tảng của các phiền não ô uế v.v., nên chúng cần phải được quán sát theo phương diện bất tịnh v.v.
Tathāpi katthaci koci viseso sukhaggahaṇīyo hotīti āha ‘‘visesato cā’’tiādi.
Nevertheless, in some cases, some specific aspect is easier to grasp, hence the saying ‘‘visesato cā’’ and so on.
Dù vậy, đôi khi có một đặc điểm nào đó dễ nắm bắt hơn, nên ngài nói ‘‘đặc biệt là’’ v.v.
Tattha cattāro satipaṭṭhānā catuvipallāsappahānakarāti tesaṃ gocarabhāvena rūpakkhandhādīsu asubhādivasena daṭṭhabbatā vuttā.
In that context, the four foundations of mindfulness eradicate the four perversions. Thus, their nature as being contemplated by way of impurity, etc., in the aggregate of form, etc., is stated as their object.
Trong đó, bốn niệm xứ có khả năng đoạn trừ bốn sự điên đảo (vipallāsa). Do đó, sự cần thiết phải quán sát sắc uẩn v.v., theo phương diện bất tịnh v.v., đã được nói đến như là đối tượng của chúng.
Khandhehi na vihaññati parividitasabhāvattā.
Khandhehi na vihaññati because its nature is fully understood.
Không bị các uẩn làm khổ (Khandhehi na vihaññati) vì bản chất của chúng đã được thấu hiểu hoàn toàn.
Vipassakopi hi tesaṃ vipattiyaṃ na dukkhamāpajjati, khīṇāsavesu pana vattabbameva natthi.
Even a meditator does not experience suffering when they perish; concerning the Arahants, there is nothing to say.
Ngay cả người hành thiền (vipassaka) cũng không đau khổ khi chúng hoại diệt; còn đối với các bậc A-la-hán thì khỏi phải nói.
Te hi āyatimpi khandhehi na bādhīyantīti.
Indeed, even in the future, they are not tormented by the aggregates.
Vì họ sẽ không bị các uẩn làm khổ trong tương lai nữa.
Kabaḷīkārāhāraṃ parijānātīti ‘‘āhārasamudayā rūpasamudayo’’ti (saṃ. ni. 3.56-57) vuttattā ajjhattikarūpe chandarāgaṃ pajahanto tassa samudayabhūte kabaḷīkārāhārepi chandarāgaṃ pajahatīti attho, ayaṃ pahānapariññā.
Kabaḷīkārāhāraṃ parijānātī (He fully understands edible food) means that by abandoning desire and lust for internal form, as it is said, ‘‘From the arising of food, there is the arising of form,’’ he also abandons desire and lust for edible food, which is the cause of form. This is the comprehension of abandonment (pahānapariññā).
Thấu hiểu thực phẩm vật chất (Kabaḷīkārāhāraṃ parijānāti) có nghĩa là, vì đã nói ‘‘Sự tập khởi của thực phẩm vật chất là sự tập khởi của sắc’’ (Saṃ. Ni. 3.56-57), nên người từ bỏ tham ái đối với sắc nội tại cũng từ bỏ tham ái đối với thực phẩm vật chất là nguyên nhân tập khởi của nó. Đây là sự thấu hiểu bằng cách đoạn trừ (pahāna-pariññā).
Ajjhattikarūpaṃ pana pariggaṇhanto tassa paccayabhūtaṃ kabaḷīkārāhārampi pariggaṇhātīti ñātapariññā.
By fully comprehending internal form, he also fully comprehends edible food, which is its condition. This is the comprehension of knowing (ñātapariññā).
Còn người thấu hiểu sắc nội tại cũng thấu hiểu thực phẩm vật chất là nhân duyên của nó. Đây là sự thấu hiểu bằng cách biết (ñāta-pariññā).
Tassa ca udayavayānupassī hotīti tīraṇapariññā ca yojetabbā.
And he contemplates its arising and passing away; thus, the comprehension of investigation (tīraṇapariññā) should also be applied.
Và sự thấu hiểu bằng cách phân tích (tīraṇa-pariññā), tức là quán sát sự sinh diệt của nó, cũng cần được kết hợp.
Kāmarāgabhūtaṃ abhijjhaṃ sandhāya ‘‘abhijjhākāyagantha’’nti āha.
Referring to covetousness as existing within sensual craving, it is called ‘‘abhijjhākāyagantha’’ (the bodily fetter of covetousness).
Ngài nói ‘‘kiết sử tham lam (abhijjhā-kāyagantha)’’ để chỉ sự tham ái dục (kāmarāga) đã trở thành tham lam (abhijjhā).
Asubhānupassanāya hi kāmarāgappahānaṃ hotīti.
For it is by the contemplation of impurity (asubhānupassanā) that sensual craving is abandoned.
Vì sự đoạn trừ tham ái dục xảy ra nhờ quán bất tịnh (asubhānupassanā).
Kāmarāgamukhena vā sabbalobhappahānaṃ vadati.
Or, through sensual craving, it speaks of the abandonment of all greed.
Hoặc ngài nói về sự đoạn trừ tất cả tham ái qua tham ái dục.
‘‘Phassapaccayā vedanā’’ti vuttattā āhāraparijānane vuttanayena phassaparijānanañca yojetabbaṃ.
Since it is said, ‘‘Feeling is conditioned by contact,’’ the full understanding of contact should also be applied in the manner stated for the full understanding of food.
Vì đã nói ‘‘Thọ do xúc làm duyên’’ (Phassapaccayā vedanā), nên sự thấu hiểu xúc cũng cần được kết hợp theo cách đã nói trong sự thấu hiểu thực phẩm vật chất.
Sukhatthameva bhavapatthanā hotīti vedanāya taṇhaṃ pajahanto bhavoghaṃ uttarati.
The aspiration for existence arises solely for the sake of happiness; thus, by abandoning craving for feeling, one crosses the flood of existence (bhavoghaṃ uttarati).
Sự mong cầu hữu chỉ vì mục đích hạnh phúc, nên người từ bỏ tham ái đối với thọ sẽ vượt qua dòng hữu (bhavogha).
Sabbaṃ vedanaṃ dukkhato passanto attano parena apubbaṃ dukkhaṃ uppāditaṃ, sukhaṃ vā vināsitaṃ na passati, tato ‘‘anatthaṃ me acarī’’tiādiāghātavatthuppahānato byāpādakāyaganthaṃ bhindati.
Perceiving all feeling as suffering, one does not see suffering previously caused by another, nor happiness destroyed. Therefore, by abandoning the basis of resentment such as ‘‘he harmed me,’’ one breaks the bodily fetter of ill-will (byāpādakāyaganthaṃ bhindati).
Người quán tất cả thọ là khổ sẽ không thấy khổ mới do người khác tạo ra cho mình, hoặc lạc bị hủy diệt. Do đó, nhờ đoạn trừ các đối tượng sân hận như ‘‘Người ấy đã làm hại tôi’’ v.v., người ấy phá vỡ kiết sử sân hận (byāpāda-kāyagantha).
‘‘Sukhabahule sugatibhave suddhī’’ti gahetvā gosīlagovatādīhi suddhiṃ parāmasanto sukhapatthanāvaseneva parāmasatīti vedanāya taṇhaṃ pajahanto sīlabbatupādānaṃ na upādiyati.
Grasping at ‘‘purification is in realms of bliss, abundant in happiness,’’ and adhering to purification through practices like cattle-vows, etc., one adheres to it solely out of aspiration for happiness. Thus, by abandoning craving for feeling, one does not cling to the clinging of rites and rituals (sīlabbatupādānaṃ na upādiyati).
Người chấp thủ ‘‘sự thanh tịnh có trong các cõi thiện giới đầy lạc thú’’ và bám víu vào sự thanh tịnh bằng các giới như giới bò, giới chó v.v., chỉ bám víu vì mong cầu hạnh phúc. Do đó, người từ bỏ tham ái đối với thọ sẽ không chấp thủ giới cấm thủ (sīlabbatupādānaṃ na upādiyati).
Manosañcetanā saṅkhārakkhandhova, saññā pana taṃsampayuttāti saññāsaṅkhāre anattato passanto manosañcetanāya chandarāgaṃ pajahati eva, tañca pariggaṇhāti tīreti cāti ‘‘saññaṃ saṅkhāre…pe… parijānātī’’ti vuttaṃ.
Mental volition is precisely the aggregate of mental formations (saṅkhārakkhandha). Perception (saññā) is associated with it. Thus, by perceiving perception and mental formations as not-self, one indeed abandons desire and lust for mental volition, and one fully comprehends and investigates it. This is why it is said, ‘‘saññaṃ saṅkhāre…pe… parijānātī’’ (He fully understands perception and mental formations...).
Tư tâm sở (manosañcetanā) chính là hành uẩn (saṅkhāra-khandha), còn tưởng (saññā) là pháp đồng sanh với nó. Do đó, người quán tưởng và hành là vô ngã sẽ từ bỏ tham ái đối với tư tâm sở, và thấu hiểu, phân tích nó. Như vậy, đã nói ‘‘thấu hiểu tưởng và hành… v.v.’’.
‘‘Yañca kho etaṃ, bhikkhave, vuccati cittaṃ itipi mano itipi viññāṇaṃ itipi, tatrāssutavā puthujjano nālaṃ nibbindituṃ, nālaṃ virajjituṃ, nālaṃ vimuccituṃ.
‘‘Monks, that which is called mind, also mano, also viññāṇa, therein an uninstructed ordinary person is not capable of becoming disenchanted, not capable of becoming dispassionate, not capable of being liberated.
‘‘Này các Tỳ-khưu, cái được gọi là tâm (citta), cũng là ý (mano), cũng là thức (viññāṇa). Ở đó, người phàm phu vô văn không thể nhàm chán, không thể ly tham, không thể giải thoát.
Taṃ kissa hetu?
For what reason?
Vì lý do gì?
Dīgharattaṃhetaṃ, bhikkhave, assutavato puthujjanassa ajjhositaṃ mamāyitaṃ parāmaṭṭhaṃ ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’ti (saṃ. ni. 2.61) –
For a long time, monks, this has been clung to, appropriated, and grasped by the uninstructed ordinary person as ‘this is mine, this I am, this is my self’.’’
Này các Tỳ-khưu, vì từ lâu, người phàm phu vô văn đã chấp thủ, xem là của mình, bám víu vào nó rằng: ‘Đây là của tôi, đây là tôi, đây là tự ngã của tôi’ ’’ (Saṃ. Ni. 2.61) –