‘‘Sotāyatanaṃ sotadhātu sotindriya’’ntiādīsu (vibha. 157) hi ayaṃ sotasaddo maṃsasote dissati.
Here, the word sota is seen in the sense of the physical ear, as in "ear-base (sotāyatana), ear-element (sotadhātu), ear-faculty (sotindriya)," and so on.
Thật vậy, từ sota này xuất hiện với nghĩa nhục nhĩ trong các đoạn như “sotāyatanaṃ, sotadhātu, sotindriyaṃ” (Vibha. 157).
‘‘Sotena saddaṃ sutvā’’tiādīsu (ma. ni. 1.295) sotaviññāṇe.
In ear-consciousness, as in "having heard a sound with the ear," and so on.
Trong thức nhĩ (sotaviññāṇa) trong các đoạn như “Sotena saddaṃ sutvā” (Ma. Ni. 1.295).
‘‘Dibbāya sotadhātuyā’’tiādīsu (dī. ni. 3.356) ñāṇasote.
In the knowledge-ear, as in "with the divine ear-element," and so on.
Trong trí nhĩ (ñāṇasota) trong các đoạn như “Dibbāya sotadhātuyā” (Dī. Ni. 3.356).
‘‘Yāni sotāni lokasminti yāni etāni sotāni mayā kittitāni pakittitāni ācikkhitāni desitāni paññapitāni paṭṭhapitāni vivaritāni vibhattāni uttānīkatāni pakāsitāni.
In the five phenomena of craving and so on, as in "What are the streams (sotāni) in the world? Those streams which I have declared, proclaimed, explained, taught, established, set forth, revealed, analyzed, made clear, manifested. Namely, the stream of craving (taṇhāsoto), the stream of views (diṭṭhisoto), the stream of defilements (kilesasoto), the stream of misconduct (duccaritasoto), the stream of ignorance (avijjāsoto)," and so on.
Trong năm pháp như ái (taṇhā) trong các đoạn như “Yāni sotāni lokasminti, yāni etāni sotāni mayā kittitāni pakittitāni ācikkhitāni desitāni paññapitāni paṭṭhapitāni vivaritāni vibhattāni uttānīkatāni pakāsitāni.
Seyyathidaṃ – taṇhāsoto diṭṭhisoto kilesasoto duccaritasoto avijjāsoto’’tiādīsu (cūḷani. ajitamāṇavapucchāniddesa 4) taṇhādīsu pañcasu dhammesu.
In the five phenomena of craving and so on, as in "What are the streams (sotāni) in the world? Those streams which I have declared, proclaimed, explained, taught, established, set forth, revealed, analyzed, made clear, manifested. Namely, the stream of craving (taṇhāsoto), the stream of views (diṭṭhisoto), the stream of defilements (kilesasoto), the stream of misconduct (duccaritasoto), the stream of ignorance (avijjāsoto)," and so on.
Seyyathidaṃ – taṇhāsoto diṭṭhisoto kilesasoto duccaritasoto avijjāsoto” (Cūḷani. Ajitamāṇavapucchāniddesa 4) (Nghĩa là: “Những dòng chảy nào trên thế gian, những dòng chảy ấy đã được Ta nói, đã được Ta tuyên bố, đã được Ta chỉ dạy, đã được Ta thuyết giảng, đã được Ta trình bày, đã được Ta thiết lập, đã được Ta mở ra, đã được Ta phân tích, đã được Ta làm cho rõ ràng, đã được Ta công bố. Đó là: dòng ái, dòng tà kiến, dòng phiền não, dòng ác hạnh, dòng vô minh”).
‘‘Addasā kho bhagavā mahantaṃ dārukkhandhaṃ gaṅgāya nadiyā sotena vuyhamāna’’ntiādīsu (saṃ. ni. 4.241) udakadhārāyaṃ.
In a current of water, as in "The Blessed One saw a large log being carried away by the current of the Ganges River," and so on.
Trong dòng nước (udakadhārā) trong các đoạn như “Addasā kho bhagavā mahantaṃ dārukkhandhaṃ gaṅgāya nadiyā sotena vuyhamānaṃ” (Saṃ. Ni. 4.241) (Nghĩa là: “Đức Thế Tôn đã thấy một khúc gỗ lớn trôi theo dòng sông Gaṅgā”).
‘‘Ariyassetaṃ, āvuso, aṭṭhaṅgikassa maggassa adhivacanaṃ, yadidaṃ soto’’tiādīsu ariyamagge.
In the Noble Path, as in "This, friends, is a designation for the Noble Eightfold Path, namely, the stream (sota)," and so on.
Trong Thánh đạo (ariyamagga) trong các đoạn như “Ariyassetaṃ, āvuso, aṭṭhaṅgikassa maggassa adhivacanaṃ, yadidaṃ soto” (Nghĩa là: “Này chư Hiền, đây là tên gọi của Bát Chánh Đạo của bậc Thánh, tức là dòng chảy (sota)”).
‘‘Purisassa ca viññāṇasotaṃ pajānāti ubhayato abbocchinnaṃ idha loke patiṭṭhitañca paraloke patiṭṭhitañcā’’tiādīsu (dī. ni. 3.149) cittasantatiyaṃ.
In the continuity of mind, as in "He discerns the stream of consciousness of a person, unbroken both here in this world and established in the other world," and so on.
Trong dòng tâm thức (cittasantati) trong các đoạn như “Purisassa ca viññāṇasotaṃ pajānāti ubhayato abbocchinnaṃ idha loke patiṭṭhitañca paraloke patiṭṭhitañcā” (Dī. Ni. 3.149) (Nghĩa là: “Và biết dòng thức của con người không bị cắt đứt ở cả hai phía, được thiết lập ở thế giới này và được thiết lập ở thế giới khác”).
Idha panāyaṃ maṃsasote daṭṭhabbo.
Here, however, it should be understood as the physical ear.
Tuy nhiên, ở đây, nó phải được hiểu là nhục nhĩ.
Tena sotena hetubhūtena, karaṇabhūtena vā avadhīyati avatthāpīyati appīyatīti sotāvadhānaṃ.
Sotāvadhāna means that which is retained, established, or applied by means of that ear, which is either a cause or an instrument.
Do nhục nhĩ đó là nhân, hoặc là công cụ, mà sự chú ý (avadhīyati) được thiết lập (avatthāpīyati), được đặt vào (appīyati), nên gọi là sotāvadhānaṃ.
Kiṃ taṃ?
What is that?
Điều đó là gì?
Sutaṃ.
It is suta (that which has been heard).
Là điều đã được nghe (sutaṃ).
Sutañca nāma ‘‘bahussuto hoti sutadharo sutasannicayo’’tiādīsu (ma. ni. 1.339) viya sotadvārānusārena viññātaṃ avadhāritaṃ dhammajātaṃ, taṃ idha sotāvadhānanti vuttaṃ.
Suta refers to the collection of Dhamma understood and retained through the ear-door, as in "one is learned, a retainer of what is heard, an accumulator of what is heard," and so on; this is called sotāvadhāna here.
Sutaṃ (điều được nghe) là tập hợp các pháp đã được nhận thức và ghi nhớ thông qua cửa tai, như trong các đoạn “Bahussuto hoti sutadharo sutasannicayo” (Ma. Ni. 1.339) (Nghĩa là: “là người đa văn, thọ trì điều đã nghe, tích lũy điều đã nghe”), điều đó ở đây được gọi là sotāvadhānaṃ.
Tasmiṃ sotāvadhānasaṅkhāte sute pavattā paññā sotāvadhāne paññā.
The wisdom that arises in that suta, which is called sotāvadhāna, is "wisdom in attentive listening."
Trí tuệ (paññā) phát sinh trong điều đã được nghe (sutaṃ) được gọi là sotāvadhānaṃ, là trí tuệ trong sự lắng nghe.
Paññāti ca tassa tassa atthassa pākaṭakaraṇasaṅkhātena paññāpanaṭṭhena paññā, tena tena vā aniccādinā pakārena dhamme jānātītipi paññā.
Paññā (wisdom) is so called by reason of making manifest the meaning of each and every Pāli text, or by reason of making manifest the meaning of each and every heard Pāli text; or, it is paññā because it understands phenomena in various ways, such as impermanence (anicca), and so on.
Paññā được gọi là paññā vì nó làm rõ (paññāpanaṭṭhena) ý nghĩa của từng điều, hoặc vì nó biết các pháp theo các cách như vô thường (anicca), v.v.
Tathā hissa ‘‘senāya pasuto’’tiādīsu gacchantoti attho.
Thus, in phrases like “senāya pasuto” (engaged in the army), the meaning is ‘going’.
Thật vậy, trong các đoạn như “senāya pasuto” (Nghĩa là: “đi trong quân đội”), nghĩa là “đi”.
‘‘Sutadhammassa passato’’tiādīsu (udā. 11; mahāva. 5) vissutadhammassāti attho.
In phrases like “sutadhammassa passato” (for one who sees the heard Dhamma), the meaning is ‘for one whose Dhamma is renowned’.
Trong các đoạn như “Sutadhammassa passato” (Udā. 11; Mahāva. 5) (Nghĩa là: “người đã thấy Pháp nổi tiếng”), nghĩa là “điều Pháp nổi tiếng”.
‘‘Avassutā avassutassa purisapuggalassā’’tiādīsu (pāci. 657) tintā tintassāti attho.
In phrases like “avassutā avassutassa purisapuggalassā” (a bhikkunī defiled for a defiled man), the meaning is ‘defiled for one who is defiled’.
Trong các đoạn như “Avassutā avassutassa purisapuggalassā” (Nghĩa là: “người phụ nữ dâm dục đối với người đàn ông dâm dục”), nghĩa là “ướt đẫm”.
‘‘Ye jhānapasutā dhīrā’’tiādīsu (dha. pa. 181) anuyuttāti attho.
In phrases like “ye jhānapasutā dhīrā” (those wise ones who are diligent in jhāna), the meaning is ‘diligent’.
Trong các đoạn như “Ye jhānapasutā dhīrā” (Dha. Pa. 181) (Nghĩa là: “những bậc trí tuệ tinh tấn thiền định”), nghĩa là “tinh tấn”.
‘‘Tumhehi puññaṃ pasutaṃ anappaka’’ntiādīsu (khu. pā. 7.12; pe. va. 25) upacitanti attho.
In phrases like “tumhehi puññaṃ pasutaṃ anappakaṃ” (by you much merit has been accumulated), the meaning is ‘accumulated’.
Trong các đoạn như “Tumhehi puññaṃ pasutaṃ anappakaṃ” (Khu. Pā. 7.12; Pe. Va. 25) (Nghĩa là: “các người đã tích lũy công đức không nhỏ”), nghĩa là “tích lũy”.
‘‘Diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññāta’’ntiādīsu (ma. ni. 1.241) saddoti attho.
In phrases like “diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ” (seen, heard, sensed, cognized), the meaning is ‘sound’.
Trong các đoạn như “Diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ” (Ma. Ni. 1.241) (Nghĩa là: “điều thấy, điều nghe, điều ngửi/nếm/xúc chạm, điều biết”), nghĩa là “âm thanh”.
‘‘Bahussuto hoti sutadharo sutasannicayo’’tiādīsu (ma. ni. 1.339) sotadvārānusāraviññātadharoti attho.
In phrases like “bahussuto hoti sutadharo sutasannicayo” (he is learned, a preserver of what is heard, an accumulator of what is heard), the meaning is ‘a preserver of what is known through the ear-door’.
Trong các đoạn như “Bahussuto hoti sutadharo sutasannicayo” (Ma. Ni. 1.339) (Nghĩa là: “là người đa văn, thọ trì điều đã nghe, tích lũy điều đã nghe”), nghĩa là “người thọ trì các pháp đã được biết qua cửa tai”.
Idha panassa sotadvārānusārena viññātaṃ upadhāritanti attho.
Here, however, its meaning is ‘that which is known and retained through the ear-door’.
Tuy nhiên, ở đây, nghĩa của nó là điều đã được nhận thức và ghi nhớ thông qua cửa tai.
Sutamaye ñāṇanti yā esā etaṃ sutaṃ viññātaṃ avadhāritaṃ saddhammaṃ ārabbha ārammaṇaṃ katvā sabbapaṭhamañca aparāparañca pavattā paññā, taṃ ‘‘sutamaye ñāṇa’’nti vuttaṃ hoti, sutamayaṃ ñāṇanti attho.
"Sutamaye ñāṇaṃ" means that the wisdom which arises first and repeatedly, taking as its object this heard, known, and retained Saddhamma, is called “sutamaye ñāṇaṃ” (knowledge based on what is heard).
Sutamaye ñāṇa có nghĩa là trí tuệ (paññā) phát sinh đầu tiên và liên tục, lấy Pháp chân chính đã được nghe, được nhận thức, được ghi nhớ đó làm đối tượng (ārabbha ārammaṇaṃ katvā), tức là sutamayaṃ ñāṇaṃ.
Sutamayeti ca paccattavacanametaṃ, yathā ‘‘na hevaṃ vattabbe’’ (kathā. 1, 15-18).
And “sutamaye” is a nominative case, just as in “na hevaṃ vattabbe” (it should not be said thus).
Và sutamaye là một từ ở cách chủ cách, như trong các đoạn “na hevaṃ vattabbe” (Kathā. 1, 15-18) (Nghĩa là: “không nên nói như vậy”).
‘‘Vanappagumbe yathā phussitagge’’ (khu. pā. 6.13; su. ni. 236).
“Vanappagumbe yathā phussitagge” (as a forest thicket with flowering tips).
“Vanappagumbe yathā phussitagge” (Khu. Pā. 6.13; Su. Ni. 236) (Nghĩa là: “như bụi cây rừng có ngọn nở hoa”).
‘‘Natthi attakāre natthi parakāre natthi purisakāre’’tiādīsu (dī. ni. 1.168) paccattavacanaṃ, evamidhāpi daṭṭhabbaṃ.
“Natthi attakāre natthi parakāre natthi purisakāre” (there is no self-doer, no other-doer, no human-doer) and so on, are nominative cases; similarly, it should be understood here.
“Natthi attakāre natthi parakāre natthi purisakāre” (Dī. Ni. 1.168) (Nghĩa là: “không có tự tác, không có tha tác, không có nhân tác”) là từ ở cách chủ cách, cũng nên hiểu như vậy ở đây.
Tena vuttaṃ – ‘‘sutamayaṃ ñāṇanti attho’’ti.
Therefore, it is said: “The meaning is knowledge based on what is heard.”
Do đó, đã nói rằng – “nghĩa là sutamayaṃ ñāṇaṃ”.
Atha vā sutena pakato phassādiko dhammapuñjo sutamayo, tasmiṃ sutamaye dhammapuñje pavattaṃ taṃsampayuttaṃ ñāṇaṃ sutamaye ñāṇaṃ.
Alternatively, the aggregate of phenomena such as contact (phassa), produced by what is heard, is "sutamaya" (based on what is heard); the knowledge that arises in that aggregate of phenomena based on what is heard, concomitant with it, is "sutamaye ñāṇaṃ".
Hoặc, tập hợp các pháp như xúc (phassa), v.v., được tạo ra (pakato) do điều đã nghe (suta) là sutamayo; trí tuệ phát sinh trong tập hợp các pháp sutamayo đó, đồng hành với nó, là sutamaye ñāṇaṃ.
Sabhāvasāmaññalakkhaṇavasena dhamme jānātīti ñāṇaṃ.
It is knowledge because it understands phenomena according to their intrinsic and general characteristics.
Trí tuệ (ñāṇa) là sự hiểu biết các pháp theo đặc tính riêng (sabhāvalakkhaṇa) và đặc tính chung (sāmaññalakkhaṇa).
Taṃyeva ñāṇaṃ pariyāyavacanena adhippāyapakāsanatthaṃ aniyamena ‘‘paññā’’ti vatvā pacchā adhippetaṃ ‘‘ñāṇa’’nti niyametvā vuttanti veditabbaṃ.
That very knowledge, having first been called “paññā” (wisdom) as a synonym, without specific designation, to reveal the speaker's intention, is later specifically designated and spoken of as “ñāṇa” (knowledge).
Trí tuệ đó, ban đầu được gọi là “paññā” (tuệ) một cách không xác định để làm rõ ý định bằng một từ đồng nghĩa, sau đó được xác định là “ñāṇa” (trí) theo ý định, nên cần phải hiểu như vậy.
Ñāṇañca nāma sabhāvapaṭivedhalakkhaṇaṃ, akkhalitapaṭivedhalakkhaṇaṃ vā kusalissāsakhittausupaṭivedho viya, visayobhāsanarasaṃ padīpo viya, asammohapaccupaṭṭhānaṃ araññagatasudesako viya.
Knowledge (ñāṇa) is characterized by penetrating the intrinsic nature, or by unfailing penetration, like the penetration of an arrow shot by a skilled archer; its function is to illuminate the object, like a lamp; its manifestation is non-confusion, like a guide in a forest.
Và ñāṇa có đặc tính là sự thấu hiểu bản chất (sabhāvapaṭivedhalakkhaṇaṃ), hoặc đặc tính là sự thấu hiểu không sai lệch (akkhalitapaṭivedhalakkhaṇaṃ), giống như mũi tên được bắn bởi một xạ thủ lành nghề; có chức năng làm sáng tỏ đối tượng (visayobhāsanarasaṃ), giống như ngọn đèn; có sự biểu hiện là không mê lầm (asammohapaccupaṭṭhānaṃ), giống như người chỉ đường trong rừng.
‘‘Samāhito, bhikkhave, bhikkhu yathābhūtaṃ pajānātī’’ti (saṃ. ni. 5.1071) vacanato samādhipadaṭṭhānaṃ.
Its proximate cause is concentration (samādhi), as stated in “A bhikkhu, monks, who is concentrated, knows things as they are.”
Theo lời dạy “Này các Tỳ-khưu, vị Tỳ-khưu có định tâm thì biết rõ như thật” (Saṃ. Ni. 5.1071), nó có nền tảng là định (samādhipadaṭṭhānaṃ).
Lakkhaṇādīsu hi sabhāvo vā sāmaññaṃ vā lakkhaṇaṃ nāma, kiccaṃ vā sampatti vā raso nāma, upaṭṭhānākāro vā phalaṃ vā paccupaṭṭhānaṃ nāma, āsannakāraṇaṃ padaṭṭhānaṃ nāmāti veditabbaṃ.
Indeed, among characteristics and so on, the intrinsic nature (sabhāva) or common characteristic (sāmañña) is called the characteristic (lakkhaṇa); the function (kicca) or attainment (sampatti) is called the essence (rasa); the mode of manifestation (upaṭṭhānākāra) or result (phala) is called the manifestation (paccupaṭṭhāna); the proximate cause (āsannakāraṇa) is called the foundation (padaṭṭhāna) – thus it should be understood.
Trong các đặc tướng (lakkhaṇa) và các yếu tố khác, bản chất (sabhāva) hoặc tính phổ quát (sāmañña) được gọi là đặc tướng (lakkhaṇa); chức năng (kicca) hoặc sự thành tựu (sampatti) được gọi là vị (rasa); trạng thái biểu hiện (upaṭṭhānākāra) hoặc kết quả (phala) được gọi là sự biểu hiện trực tiếp (paccupaṭṭhāna); và nguyên nhân gần (āsannakāraṇa) được gọi là căn bản (padaṭṭhāna) – điều này cần được biết.
‘‘Iminā pātimokkhasaṃvarena upeto hoti samupeto upāgato samupāgato upapanno sampanno samannāgato’’ti (vibha. 511) āgato pātimokkhasaṃvaro.
The Pātimokkha restraint is that which is mentioned in “He is endowed, fully endowed, attained, fully attained, accomplished, perfected, possessed of this Pātimokkha restraint.”
Sự phòng hộ Pātimokkha (pātimokkhasaṃvara) được đề cập đến như là: “Do sự phòng hộ Pātimokkha này, người ấy có được, hoàn toàn có được, đạt được, hoàn toàn đạt được, thành tựu, viên mãn, đầy đủ.”
‘‘Cakkhunā rūpaṃ disvā na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī.
The mindfulness restraint is that which is mentioned in the passage beginning with “Having seen a form with the eye, he is not one who grasps at its general appearance or its details. For the sake of the restraint of that eye-faculty, by which, if unrestrained, evil unwholesome states of covetousness and distress might flow in upon him, he practices for its restraint, he guards the eye-faculty, he undertakes restraint in the eye-faculty.”
Sự phòng hộ bằng niệm (satisaṃvara) được đề cập đến theo cách: “Khi thấy sắc bằng mắt, vị ấy không nắm giữ tướng chung (nimittaggāhī), không nắm giữ tướng riêng (anubyañjanaggāhī).
Yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya paṭipajjati, rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjatī’’tiādinā (dī. ni. 1.213; ma. ni. 1.295; saṃ. ni. 4.239; a. ni. 3.16) nayena āgato satisaṃvaro.
The restraint by mindfulness is that which comes by the method beginning with: “Whatever the reason that, while he dwells with his eye-faculty unrestrained, evil, unwholesome states of covetousness and displeasure might assail him, he practices for its restraint, he guards the eye-faculty, he achieves restraint over the eye-faculty.”
Vì khi nhãn căn không được phòng hộ, các pháp bất thiện, ác pháp như tham ái và ưu phiền sẽ xâm nhập, vị ấy thực hành để phòng hộ, bảo vệ nhãn căn, đạt được sự phòng hộ đối với nhãn căn” và tương tự.
Āgato ñāṇasaṃvaro.
The knowledge restraint is that which is mentioned in this way.
Sự phòng hộ bằng trí tuệ (ñāṇasaṃvara) được đề cập đến.
‘‘Katame ca, bhikkhave, āsavā paṭisevanā pahātabbā?
“Monks, what are the āsavas to be abandoned by wise reflection?
“Này các Tỳ-khưu, những lậu hoặc (āsava) nào cần được đoạn trừ bằng sự thọ dụng?
Idha, bhikkhave, bhikkhu paṭisaṅkhā yoniso cīvaraṃ paṭisevatī’’tiādinā (ma. ni. 1.23; a. ni. 6.58) nayena āgato paccayapaṭisevanāsaṃvaro, sopi ñāṇasaṃvareneva saṅgahito.
The restraint of using requisites (paccayapaṭisevanāsaṃvaro), which comes by this method, beginning with ‘Here, monks, a bhikkhu wisely reflects and uses robes,’ is also included in the restraint of knowledge (ñāṇasaṃvaro).
Ở đây, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu thọ dụng y phục một cách như lý, có sự quán xét” và tương tự, sự phòng hộ bằng sự quán xét các vật dụng (paccayapaṭisevanāsaṃvaro) được đề cập đến, và điều này cũng được bao gồm trong sự phòng hộ bằng trí tuệ.
‘‘Khamo hoti sītassa uṇhassa jighacchāya pipāsāya ḍaṃsamakasavātātapasarisapasamphassānaṃ duruttānaṃ durāgatānaṃ vacanapathānaṃ uppannānaṃ sārīrikānaṃ vedanānaṃ dukkhānaṃ tibbānaṃ kharānaṃ kaṭukānaṃ asātānaṃ amanāpānaṃ pāṇaharānaṃ adhivāsakajātiko hotī’’ti (ma. ni. 1.24; a. ni. 4.114; 6.58) āgato khantisaṃvaro.
The restraint of endurance (khantisaṃvaro) comes by this method, beginning with ‘He is enduring of cold, heat, hunger, thirst, the touch of gadflies, mosquitoes, wind, sun, and creeping things, of ill-spoken, ill-approached words, and of arisen bodily feelings that are painful, sharp, severe, harsh, disagreeable, unpleasant, and life-threatening.’
Sự phòng hộ bằng nhẫn nại (khantisaṃvaro) được đề cập đến: “Vị ấy có khả năng chịu đựng lạnh, nóng, đói, khát, sự tiếp xúc của ruồi, muỗi, gió, nắng, bò sát, những lời nói khó nghe, khó chịu, những cảm thọ đau đớn về thân thể đã sinh khởi, gay gắt, dữ dội, khó chịu, không ưa thích, có thể đoạt mạng sống.”
‘‘Uppannaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāseti pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gametī’’tiādinā (ma. ni. 1.26; a. ni. 4.114; 6.58) nayena āgato vīriyasaṃvaro.
The restraint of energy (vīriyasaṃvaro) comes by this method, beginning with ‘He does not tolerate an arisen thought of sensual desire; he abandons it, dispels it, abolishes it, and brings it to an end.’
Sự phòng hộ bằng tinh tấn (vīriyasaṃvaro) được đề cập đến theo cách: “Vị ấy không chấp nhận tư duy dục lạc đã sinh khởi, từ bỏ nó, loại trừ nó, chấm dứt nó, đưa nó đến chỗ không còn tồn tại” và tương tự.
‘‘Idha ariyasāvako micchāājīvaṃ pahāya sammāājīvena jīvikaṃ kappetī’’ti (saṃ. ni. 5.8) āgato ājīvapārisuddhisaṃvaro, sopi vīriyasaṃvareneva saṅgahito.
The restraint of purity of livelihood (ājīvapārisuddhisaṃvaro) comes by this method, beginning with ‘Here, a noble disciple, having abandoned wrong livelihood, sustains his life with right livelihood,’ is also included in the restraint of energy (vīriyasaṃvaro).
Sự phòng hộ bằng sự thanh tịnh hóa đời sống (ājīvapārisuddhisaṃvaro) được đề cập đến: “Ở đây, một đệ tử thánh sau khi từ bỏ tà mạng, duy trì đời sống bằng chánh mạng”, và điều này cũng được bao gồm trong sự phòng hộ bằng tinh tấn.
Tesu sattasu saṃvaresu pātimokkhasaṃvaraindriyasaṃvaraājīvapārisuddhipaccayapaṭisevanasaṅkhātā cattāro saṃvarā idhādhippetā, tesu ca visesena pātimokkhasaṃvaro.
Among these seven restraints, the four restraints, namely, the restraint of the Pātimokkha, the restraint of the sense faculties, the restraint of purity of livelihood, and the restraint of using requisites, are intended here; and among these, especially the restraint of the Pātimokkha.
Trong bảy loại phòng hộ này, bốn loại phòng hộ được đề cập ở đây là phòng hộ Pātimokkha, phòng hộ căn, phòng hộ thanh tịnh hóa đời sống và phòng hộ quán xét các vật dụng; và trong số đó, đặc biệt là phòng hộ Pātimokkha.
Sabbopi cāyaṃ saṃvaro yathāsakaṃ saṃvaritabbānaṃ kāyaduccaritādīnaṃ saṃvaraṇato saṃvaroti vuccati.
And all this restraint is called 'restraint' because it restrains one's own bodily misconduct and so on, which are to be restrained.
Tất cả sự phòng hộ này được gọi là saṃvara vì nó ngăn chặn các ác hạnh thân v.v. cần được ngăn chặn theo từng loại của chúng.
Sutamayañāṇe vuttaṃ dhammaṃ sutvā saṃvarantassa saṃvaraṃ karontassa tasmiṃ saṃvare pavattā taṃsampayuttā paññā ‘‘sutvāna saṃvare paññā’’ti vuttā.
The wisdom that arises in the restraint of one who restrains after hearing the Dhamma taught in sutamayañāṇa (wisdom born of learning), and is associated with that restraint, is called ‘wisdom in restraint after hearing.’
Trí tuệ phát sinh và đi kèm với sự phòng hộ của người đã nghe pháp được nói đến trong trí tuệ do nghe (sutamayañāṇa) và đang thực hành sự phòng hộ đó được gọi là “trí tuệ trong sự phòng hộ sau khi nghe”.
Atha vā hetuatthe sutvāti vacanassa sambhavato sutahetunā saṃvare paññātipi attho.
Alternatively, since the word sutvā can signify a cause, it also means 'wisdom in restraint due to hearing.'
Hoặc, vì từ "sutvāna" có thể có nghĩa là nguyên nhân, nên cũng có nghĩa là trí tuệ trong sự phòng hộ do nguyên nhân là sự nghe.
Sīlamaye ñāṇanti ettha sīlanti sīlanaṭṭhena sīlaṃ.
In wisdom born of morality (sīlamaye ñāṇaṃ), 'morality' (sīlaṃ) means 'morality' in the sense of 'coordinating' or 'establishing.'
Trong cụm từ trí tuệ do giới (sīlamaye ñāṇa), “giới” (sīla) có nghĩa là giới vì nó có tính chất đặt để (sīlana).
Kimidaṃ sīlanaṃ nāma?
What is this 'coordinating' (sīlanaṃ)?
Sīlana này là gì?
Samādhānaṃ vā, kāyakammādīnaṃ susīlyavasena avippakiṇṇatāti attho.
It is either 'harmonizing,' meaning the non-dispersal of bodily actions and so on, by way of good conduct.
Nó là sự đặt để (samādhāna), nghĩa là sự không phân tán của các hành vi thân nghiệp v.v. theo cách hành xử tốt đẹp.
Upadhāraṇaṃ vā, kusalānaṃ dhammānaṃ patiṭṭhāvasena ādhārabhāvoti attho.
Or it is 'supporting,' meaning the state of being a foundation for wholesome states by way of establishing them.
Hoặc nó là sự nâng đỡ (upadhāraṇa), nghĩa là vai trò nền tảng cho các pháp thiện bằng cách làm chỗ nương tựa.
Etadeva hi ettha atthadvayaṃ saddalakkhaṇavidū anujānanti.
Indeed, experts in etymology approve of only these two meanings here.
Chính hai ý nghĩa này được các nhà ngữ pháp học chấp nhận ở đây.
Aññe pana ‘‘adhisevanaṭṭhena ācāraṭṭhena tassīlaṭṭhena siraṭṭhena sītalaṭṭhena sivaṭṭhena sīla’’nti vaṇṇayanti.
Others, however, explain sīla as 'morality' in the sense of 'practice,' 'conduct,' 'habit,' 'head,' 'coolness,' and 'welfare.'
Những người khác lại giải thích rằng “giới” (sīla) có nghĩa là sự thực hành cao thượng (adhisevanaṭṭhena), sự hành xử (ācāraṭṭhena), bản chất của người có giới (tassīlaṭṭhena), sự đứng đầu (siraṭṭhena), sự mát mẻ (sītalaṭṭhena), và sự an lành (sivaṭṭhena).
Tayidaṃ sīlaṃ ‘‘kāyasoceyyaṃ vacīsoceyyaṃ manosoceyya’’nti (itivu. 66) evaṃ vuttasoceyyapaccupaṭṭhānaṃ, sucibhāvena paccupaṭṭhāti gahaṇabhāvaṃ gacchati.
This morality (sīla) has purity as its manifestation, as stated in ‘purity of body, purity of speech, purity of mind’; it manifests as purity, it comes to be apprehended as purity.
Giới này có sự biểu hiện trực tiếp là thanh tịnh (soceyyapaccupaṭṭhāna) như đã nói: “Thanh tịnh thân, thanh tịnh khẩu, thanh tịnh ý”, nó biểu hiện trực tiếp như sự thanh tịnh, đạt đến trạng thái được nắm bắt.
Hirottappañca pana tassa viññūhi padaṭṭhānanti vaṇṇitaṃ, āsannakāraṇanti attho.
And conscience and shame are described by the wise as its proximate cause, meaning its immediate cause.
Tàm và Quý được những người hiểu biết giải thích là căn bản (padaṭṭhāna) của giới, nghĩa là nguyên nhân gần.
Hirottappe hi sati sīlaṃ uppajjati ceva tiṭṭhati ca, asati neva uppajjati na tiṭṭhatīti evaṃvidhena sīlena sahagataṃ taṃsampayuttaṃ ñāṇaṃ sīlamaye ñāṇaṃ.
For when conscience and shame are present, morality arises and endures; when they are absent, it neither arises nor endures. The wisdom associated with such morality is wisdom born of morality.
Thật vậy, khi có tàm và quý, giới sinh khởi và tồn tại; khi không có, giới không sinh khởi cũng không tồn tại. Trí tuệ đi kèm và tương ưng với giới có tính chất như vậy là trí tuệ do giới (sīlamaye ñāṇa).
Atha vā sīlameva pakataṃ sīlamayaṃ, tasmiṃ sīlamaye taṃsampayuttaṃ ñāṇaṃ.
Alternatively, morality itself is made into morality (sīlamayaṃ), and the wisdom associated with that morality is wisdom born of morality.
Hoặc giới tự nó là sīlamaya, trí tuệ tương ưng với giới đó là trí tuệ do giới.
Asaṃvare ādīnavapaccavekkhaṇā ca, saṃvare ānisaṃsapaccavekkhaṇā ca, saṃvarapārisuddhipaccavekkhaṇā ca, saṃvarasaṃkilesavodānapaccavekkhaṇā ca sīlamayañāṇeneva saṅgahitā.
The contemplation of danger in non-restraint, the contemplation of benefit in restraint, the contemplation of the purity of restraint, and the contemplation of the defilement and purification of restraint are all included in the knowledge born of morality (sīlamayañāṇa).
Sự quán xét hiểm họa trong sự không phòng hộ, sự quán xét lợi ích trong sự phòng hộ, sự quán xét sự thanh tịnh của sự phòng hộ, và sự quán xét sự nhiễm ô và thanh lọc của sự phòng hộ đều được bao gồm trong trí tuệ do giới.
Ādīsu puññe.
Non-Dhamma leads to hell, Dhamma leads to a good destination." It is seen in the sense of merit in phrases like these. It is seen in the sense of designation in phrases like "designation-dhamma, expression-dhamma, appellation-dhamma."
v.v. là nói về phước thiện.
‘‘Paññattidhammā niruttidhammā adhivacanadhammā’’tiādīsu (dha. sa. dukamātikā 106-108) paññattiyaṃ.
It is seen in the sense of designation in phrases like "designation-dhamma, expression-dhamma, appellation-dhamma."
"Các pháp chế định, các pháp ngôn ngữ, các pháp danh xưng" v.v. là nói về chế định.
‘‘Pārājikā dhammā saṅghādisesā dhammā’’tiādīsu (pārā. 233-234) āpattiyaṃ.
It is seen in the sense of offense in phrases like "pārājikā dhammā, saṅghādisesā dhammā."
"Các pháp bất cộng trụ, các pháp tăng tàn" v.v. là nói về tội.
‘‘Idha bhikkhu dhammaṃ jānāti suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇa’’ntiādīsu (a. ni. 5.73) pariyattiyaṃ.
It is seen in the sense of textual tradition (pariyatti) in phrases like "Here, a bhikkhu knows the Dhamma: sutta, geyya, veyyākaraṇa."
"Ở đây, vị tỳ-khưu biết pháp: kinh, ứng tụng, ký thuyết" v.v. là nói về giáo pháp.
‘‘Tasmiṃ kho pana samaye dhammā honti (dha. sa. 121).
"At that time, phenomena exist."
"Và này, trong khi ấy có các pháp.
Dhammesu dhammānupassī viharatī’’tiādīsu (dī. ni. 2.373; ma. ni. 1.115) nissattatāyaṃ.
"He dwells contemplating phenomena in phenomena." It is seen in the sense of non-self in phrases like these.
Vị ấy sống quán pháp trên các pháp" v.v. là nói về vô ngã tánh.
‘‘Jātidhammā jarādhammā maraṇadhammā’’tiādīsu (a. ni. 10.107) vikāre.
It is seen in the sense of alteration in phrases like "subject to birth, subject to old age, subject to death."
"Các pháp sanh, các pháp già, các pháp chết" v.v. là nói về sự biến hoại.
‘‘Channaṃ buddhadhammāna’’ntiādīsu (mahāni. 50) guṇe.
It is seen in the sense of quality in phrases like "of the six Buddha-qualities."
"Của sáu Phật pháp" v.v. là nói về đức hạnh.
‘‘Hetumhi ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā’’tiādīsu (vibha. 720) paccaye.
It is seen in the sense of condition in phrases like "knowledge of the cause is dhammapaṭisambhidā."
"Trí về nhân là pháp vô ngại giải" v.v. là nói về duyên.
‘‘Ṭhitāva sā dhātu dhammaṭṭhitatā dhammaniyāmatā’’tiādīsu (saṃ. ni. 2.20; a. ni. 3.137) paccayuppanne.
"That element is stable, the stability of phenomena (dhammaṭṭhitatā), the regularity of phenomena (dhammaniyāmatā)." It is seen in the sense of conditioned phenomena (paccayuppanne) in phrases like these.
"Yếu tố ấy vẫn đứng vững, đó là pháp trụ tánh, pháp định tánh" v.v. là nói về pháp do duyên sanh.
Svāyamidhāpi paccayuppanne daṭṭhabbo.
Here too, it should be seen in the sense of conditioned phenomena.
Từ này ở đây cũng nên được hiểu là pháp do duyên sanh.
Atthato pana attano sabhāvaṃ dhārentīti vā, paccayehi dhārīyantīti vā, attano phalaṃ dhārentīti vā, attano paripūrakaṃ apāyesu apatamānaṃ dhārentīti vā, sakasakalakkhaṇe dhārentīti vā, cittena avadhārīyantīti vā yathāyogaṃ dhammāti vuccanti.
However, in terms of meaning, they are called dhammas because they uphold their own nature, or because they are upheld by conditions, or because they uphold their own results, or because they uphold one who completes them from falling into lower realms, or because they uphold their respective characteristics, or because they are apprehended by the mind, as appropriate.
Về mặt ý nghĩa, chúng được gọi là pháp (dhamma) một cách tương ứng vì chúng mang giữ tự tánh của mình, hoặc được các duyên mang giữ, hoặc mang giữ quả của mình, hoặc mang giữ người hoàn thiện mình không cho rơi vào các cõi dữ, hoặc mang giữ các đặc tính riêng của mình, hoặc được tâm xác định.
Idha pana attano paccayehi dhārīyantīti dhammā, paccayasamuppannā dhammā tiṭṭhanti uppajjanti ceva pavattanti ca etāyāti dhammaṭṭhiti, paccayadhammānametaṃ adhivacanaṃ.
Here, "dhammā" means that which is sustained by its own conditions. "Dhammaṭṭhiti" means that by which conditioned phenomena arise, exist, and continue. This is a designation for conditioned phenomena.
Tuy nhiên, ở đây, chúng được các duyên của mình mang giữ nên gọi là các pháp. Do các pháp do duyên sanh này mà chúng đứng vững, tức là vừa sanh khởi vừa tiếp diễn, nên gọi là sự đứng vững của các pháp (dhammaṭṭhiti). Đây là một tên gọi khác của các pháp làm duyên.
Tassaṃ dhammaṭṭhitiyaṃ ñāṇaṃ dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.
The knowledge in that dhammaṭṭhiti is dhammaṭṭhitiñāṇa.
Trí về sự đứng vững của các pháp ấy là trí về sự đứng vững của các pháp.
Idañhi samādhibhāvanāmayañāṇe vuttasamādhinā samāhitena cittena yathābhūtañāṇadassanatthāya yogamārabhitvā vavatthāpitanāmarūpassa tesaṃ nāmarūpānaṃ paccayapariggahapariyāyaṃ dhammaṭṭhitiñāṇaṃ uppajjati.
Indeed, this dhammaṭṭhitiñāṇa, which is a synonym for the knowledge comprehending the conditions of nāma-rūpa, arises for one who has discerned nāma-rūpa, having commenced the practice for the sake of seeing things as they truly are with a mind concentrated by the concentration mentioned in the knowledge born of the development of concentration.
Thật vậy, sau khi bắt đầu nỗ lực để thấy biết như thật với tâm đã được định tĩnh bằng định đã nói trong trí tuệ do sự tu tập định, trí về sự đứng vững của các pháp, tức là phương pháp nắm bắt các duyên của danh và sắc ấy, sanh khởi cho người đã xác định được danh sắc.
‘‘Nāmarūpavavatthāne ñāṇa’’nti avatvā eva kasmā ‘‘dhammaṭṭhitiñāṇa’’nti vuttanti ce?
If it is asked why it is called "dhammaṭṭhitiñāṇa" and not "nāmarūpavavatthāne ñāṇa" (knowledge of discerning nāma-rūpa)?
Nếu hỏi: Tại sao không nói "trí trong việc xác định danh sắc" mà lại nói là "trí về sự đứng vững của các pháp"?
Paccayapariggaheneva paccayasamuppannapariggahassa siddhattā.
Because the comprehension of conditioned phenomena is established by the comprehension of conditions itself.
Vì việc nắm bắt các pháp do duyên sanh đã được thành tựu chính nhờ việc nắm bắt các duyên.
Paccayasamuppanne hi apariggahite paccayapariggaho na sakkā hoti kātuṃ.
For, if conditioned phenomena are not comprehended, the comprehension of conditions cannot be achieved.
Thật vậy, nếu các pháp do duyên sanh chưa được nắm bắt thì không thể thực hiện việc nắm bắt các duyên.
Tasmā dhammaṭṭhitiñāṇagahaṇeneva tassa hetubhūtaṃ pubbe siddhaṃ nāmarūpavavatthānañāṇaṃ vuttameva hotīti veditabbaṃ.
Therefore, it should be understood that by taking dhammaṭṭhitiñāṇa, the nāmarūpavavatthānañāṇa which is its cause and was established earlier, is also considered as stated.
Do đó, cần phải hiểu rằng, chính nhờ việc đề cập đến trí về sự đứng vững của các pháp mà trí xác định danh sắc, vốn là nhân của nó và đã thành tựu trước đó, cũng đã được nói đến.
Kasmā dutiyatatiyañāṇaṃ viya ‘‘samādahitvā paccayapariggahe paññā’’ti na vuttanti ce?
If it is asked why it is not stated as "wisdom in comprehending conditions, having concentrated" like the second and third knowledges?
Nếu hỏi: Tại sao không nói "sau khi định tĩnh, trí tuệ trong việc nắm bắt các duyên" giống như trí thứ hai và thứ ba?
Samathavipassanānaṃ yuganaddhattā.
Because of the conjoining (yuganaddha) of serenity (samatha) and insight (vipassanā).
Vì chỉ và quán là song hành.
5. Atītānāgatapaccuppannānaṃ dhammānaṃ saṅkhipitvā vavatthāne paññāti ettha attano sabhāvaṃ, uppādādikkhaṇaṃ vā patvā ati itā atikkantāti atītā, tadubhayampi na āgatā na sampattāti anāgatā, taṃ taṃ kāraṇaṃ paṭicca uppādādiuddhaṃ pannā gatā pavattāti paccuppannā.
5. In wisdom concerning the concise discernment of past, future, and present phenomena: "Past" means that which has gone beyond, having reached its own nature or the moment of arising, etc. "Future" means that which has not yet arrived or occurred in both aspects. "Present" means that which has arisen and is continuing, having occurred due to specific causes.
5. Trí tuệ trong việc xác định sau khi đã tóm tắt các pháp quá khứ, vị lai và hiện tại: Ở đây, các pháp đã đạt đến tự tánh của mình hoặc các sát-na sanh v.v. rồi đi qua, vượt qua, nên gọi là quá khứ. Các pháp chưa đến, chưa đạt đến cả hai điều đó, nên gọi là vị lai. Do duyên vào nguyên nhân này hay nguyên nhân khác mà chúng đã sanh, đã đi đến, đã diễn tiến trên cả sự sanh v.v., nên gọi là hiện tại.
Addhā santatikhaṇapaccuppannesu santatipaccuppannaṃ idhādhippetaṃ.
Among the addhā-paccuppanna, santati-paccuppanna, and khaṇa-paccuppanna, santati-paccuppanna is intended here.
Trong các loại hiện tại là thời hiện tại, tương tục hiện tại và sát-na hiện tại, thì tương tục hiện tại được chủ ý ở đây.
Tesaṃ atītānāgatapaccuppannānaṃ pañcakkhandhadhammānaṃ ekekakkhandhalakkhaṇe saṅkhipitvā kalāpavasena rāsiṃ katvā vavatthāne nicchayane sanniṭṭhāpane paññā.
It is the wisdom in discerning, determining, and establishing these five aggregates (khandhas) of past, future, and present phenomena, by summarizing them into groups according to the characteristic of each aggregate.
Trí tuệ trong việc xác định, quyết định, kết luận sau khi đã tóm tắt các pháp thuộc năm uẩn quá khứ, vị lai và hiện tại ấy theo từng đặc tính của mỗi uẩn, gom lại thành từng nhóm.
Sammasane ñāṇanti sammā āmasane anumajjane pekkhaṇe ñāṇaṃ, kalāpasammasanañāṇanti attho.
Knowledge of comprehension means knowledge of properly contemplating, examining, and observing; it means kalāpasammasanañāṇa (knowledge of comprehending groups).
Trí trong việc thẩm sát là trí trong việc thẩm sát, xem xét, quán sát một cách đúng đắn, có nghĩa là trí thẩm sát theo nhóm (kalāpasammasanañāṇa).
Idañhi nāmarūpavavatthānañāṇānantaraṃ nāmarūpapaccayapariggahe dhammaṭṭhitiñāṇe ṭhitassa ‘‘yaṃkiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā, sabbaṃ taṃ rūpaṃ aniccato vavatthapeti, ekaṃ sammasanaṃ, dukkhato vavatthapeti, ekaṃ sammasanaṃ, anattato vavatthapeti, ekaṃ sammasana’’ntiādinā (paṭi. ma. 1.48) nayena vuttasammasanavasena pubbe vavatthāpite ekekasmiṃ khandhe tilakkhaṇaṃ āropetvā aniccato dukkhato anattato vipassantassa kalāpasammasanañāṇaṃ uppajjati.
This kalāpasammasanañāṇa arises for one who is established in dhammaṭṭhitiñāṇa (knowledge of the stability of phenomena), which is the comprehension of the conditions of nāma-rūpa, immediately after nāmarūpavavatthānañāṇa (knowledge of discerning nāma-rūpa), when one applies the three characteristics to each aggregate, which was previously discerned according to the method of comprehension described as, "Whatever rūpa, past, future, or present, internal or external, gross or subtle, inferior or excellent, far or near, all that rūpa one discerns as impermanent—that is one comprehension; one discerns it as suffering—that is one comprehension; one discerns it as non-self—that is one comprehension," and so on, thereby discerning it as impermanent, suffering, and non-self.
Thật vậy, đối với người đã đứng vững trong trí về sự đứng vững của các pháp, tức là việc nắm bắt các duyên của danh sắc, sau trí xác định danh sắc, trí thẩm sát theo nhóm sanh khởi khi vị ấy áp đặt tam tướng lên từng uẩn đã được xác định trước đó và tuệ quán theo phương diện vô thường, khổ, vô ngã, theo phương pháp đã được nói đến: "Bất cứ sắc nào, dù quá khứ, vị lai hay hiện tại, bên trong hay bên ngoài, thô hay tế, thấp kém hay cao thượng, xa hay gần, tất cả sắc ấy, vị ấy xác định là vô thường, đó là một sự thẩm sát; xác định là khổ, đó là một sự thẩm sát; xác định là vô ngã, đó là một sự thẩm sát" v.v.
6. Paccuppannānaṃ dhammānaṃ vipariṇāmānupassane paññāti santativasena paccuppannānaṃ ajjhattaṃ pañcakkhandhadhammānaṃ vipariṇāmadassane bhaṅgadassane paññā.
6. Wisdom in observing the change of present phenomena means the wisdom in seeing the change, in seeing the dissolution, of the five aggregates existing internally as present phenomena in terms of continuity.
6. Trí tuệ trong việc tùy quán sự biến hoại của các pháp hiện tại là trí tuệ trong việc thấy sự biến hoại, thấy sự hoại diệt của các pháp năm uẩn bên trong, hiện tại theo dòng tương tục.
Yasmā ‘‘ime dhammā uppajjitvā bhijjantī’’ti udayaṃ gahetvāpi bhedeyeva cittaṃ ṭhapeti, tasmā avuttopi udayo vuttoyeva hotīti veditabbo.
Since the mind is focused on dissolution even when taking arising into account ("these phenomena arise and then dissolve"), it should be understood that arising, though not explicitly stated, is implicitly mentioned.
Bởi vì, mặc dù nắm bắt sự sanh khởi qua việc "các pháp này sanh lên rồi hoại diệt", nhưng tâm vẫn đặt vào chính sự hoại diệt, do đó, nên hiểu rằng sự sanh khởi, dù không được nói đến, cũng đã được nói đến rồi.
Paccuppannānaṃ dhammānaṃ dassanena vā udayadassanassa siddhattā udayo vuttoyeva hoti.
Or, because the seeing of arising is established by the seeing of present phenomena, arising is implicitly mentioned.
Hoặc, do việc thấy các pháp hiện tại mà việc thấy sự sanh khởi đã được thành tựu, nên sự sanh khởi đã được nói đến rồi.
Na hi udayaṃ vinā dhammānaṃ uppannattaṃ sijjhati, tasmā ‘‘paccuppannānaṃ dhammānaṃ uppādavipariṇāmānupassane paññā’’ti avuttepi vuttameva hotīti veditabbaṃ.
For, without arising, the occurrence of phenomena is not established. Therefore, it should be understood that even if it is not stated as "wisdom in observing the arising and change of present phenomena," it is implicitly stated.
Thật vậy, nếu không có sự sanh khởi thì sự kiện các pháp đã sanh lên không thể thành tựu. Do đó, cần phải hiểu rằng, mặc dù không nói "trí tuệ trong việc tùy quán sự sanh khởi và biến hoại của các pháp hiện tại", nhưng nó cũng đã được nói đến rồi.
‘‘Udayabbayānupassane ñāṇa’’nti niyamitattā ca udayadassanaṃ siddhameva hotīti anantaraṃ vuttassa sammasanañāṇassa pāraṃ gantvā taṃsammasaneyeva pākaṭībhūte udayabbaye pariggaṇhitvā saṅkhārānaṃ paricchedakaraṇatthaṃ udayabbayānupassanaṃ ārabhantassa uppajjati udayabbayānupassanāñāṇaṃ.
And because it is defined as "knowledge of observing rise and fall" (udayabbayānupassane ñāṇa), the seeing of rise (udayadassanaṃ) is indeed established. Therefore, having gone beyond the discerning knowledge (sammasanañāṇa) mentioned immediately before, and having comprehended the rise and fall (udayabbaya) made manifest precisely through that discernment, when one embarks on the observation of rise and fall (udayabbayānupassana) for the purpose of discerning the formations (saṅkhārā), the knowledge of observing rise and fall (udayabbayānupassanāñāṇa) arises.
Vì đã được quy định là ‘trí tuệ quán chiếu sự sanh diệt (udayabbayānupassane ñāṇa)’, nên sự thấy biết về sự sanh khởi (udayadassana) đã được thành tựu. Do đó, sau khi vượt qua trí tuệ quán sát (sammasanañāṇa) đã được nói đến trước đó, vị hành giả bắt đầu quán chiếu sự sanh diệt (udayabbayānupassana) để phân biệt các hành (saṅkhāra) bằng cách nắm bắt sự sanh diệt (udayabbaya) đã hiển lộ rõ ràng ngay trong sự quán sát ấy, thì trí tuệ quán chiếu sự sanh diệt (udayabbayānupassanāñāṇa) khởi lên.
Tañhi udayabbaye anupassanato udayabbayānupassanāti vuccati.
Indeed, that knowledge is called the observation of rise and fall (udayabbayānupassanā) because it repeatedly observes rise and fall (udayabbaya).
Vì trí tuệ ấy quán chiếu sự sanh diệt, nên được gọi là quán chiếu sự sanh diệt (udayabbayānupassanā).
7. Ārammaṇaṃ paṭisaṅkhāti rūpakkhandhādiārammaṇaṃ bhaṅgato paṭisaṅkhāya jānitvā passitvā.
7. Having discerned the object (Ārammaṇaṃ paṭisaṅkhā) means having known and seen the object, such as the rūpakkhandha, by way of its dissolution.
7. Ārammaṇaṃ paṭisaṅkhā (quán sát đối tượng) nghĩa là sau khi quán sát và thấy biết đối tượng như sắc uẩn (rūpakkhandha) v.v… từ sự hoại diệt (bhaṅga).
Bhaṅgānupassane paññā vipassane ñāṇanti tassa ārammaṇaṃ bhaṅgato paṭisaṅkhāya uppannassa ñāṇassa bhaṅgaṃ anupassane yā paññā, taṃ ‘‘vipassane ñāṇa’’nti vuttaṃ hoti.
Wisdom in observing dissolution, knowledge in insight (Bhaṅgānupassane paññā vipassane ñāṇaṃ) means that the wisdom (paññā) that arises in repeatedly observing the dissolution (bhaṅga) of that knowledge, which arose from discerning the object by way of its dissolution, is called "knowledge in insight" (vipassane ñāṇaṃ).
Bhaṅgānupassane paññā vipassane ñāṇa (trí tuệ quán chiếu sự hoại diệt, trí tuệ tuệ quán) nghĩa là tuệ (paññā) nào quán chiếu sự hoại diệt của trí tuệ đã sanh lên sau khi quán sát đối tượng ấy từ sự hoại diệt, thì tuệ ấy được gọi là ‘‘trí tuệ tuệ quán’’.
Vipassanāti ca vividhā passanā vipassanā.
And insight (Vipassanā) is seeing in various ways.
Và Vipassanā (tuệ quán) là sự thấy biết đa dạng (vividhā passanā).
Ārammaṇapaṭisaṅkhātipi pāṭho.
There is also the reading: Ārammaṇapaṭisaṅkhā.
Cũng có bản đọc là ārammaṇapaṭisaṅkhā.
Tassattho – ārammaṇassa paṭisaṅkhā jānanā passanāti vuttanayeneva ārammaṇapaṭisaṅkhā ‘‘bhaṅgānupassane paññā vipassane ñāṇa’’nti vuttaṃ hoti.
Its meaning is this: the discernment (paṭisaṅkhā) of the object, the knowing, the seeing, is called "wisdom in observing dissolution, knowledge in insight" (bhaṅgānupassane paññā vipassane ñāṇaṃ), in the manner already stated.
Ý nghĩa của bản đọc ấy là: sự quán sát đối tượng (ārammaṇapaṭisaṅkhā), sự hiểu biết, sự thấy biết đối tượng, cũng như đã được nói đến theo cách thức ấy, thì sự quán sát đối tượng đó được gọi là ‘‘trí tuệ quán chiếu sự hoại diệt, trí tuệ tuệ quán’’.
Yasmā pana bhaṅgānupassanāya eva vipassanā sikhaṃ pāpuṇāti, tasmā visesetvā idameva ‘‘vipassane ñāṇa’’nti vuttaṃ.
However, because insight (vipassanā) reaches its peak precisely through the observation of dissolution (bhaṅgānupassanā), it is specifically this knowledge that is called "knowledge in insight."
Tuy nhiên, vì tuệ quán (vipassanā) đạt đến đỉnh cao chính nhờ sự quán chiếu sự hoại diệt (bhaṅgānupassanā), nên chính trí tuệ này được đặc biệt gọi là ‘‘trí tuệ tuệ quán’’.
Yasmā udayabbayānupassanāya ṭhitassa maggāmaggañāṇadassanaṃ uppajjati, tasmā tassā siddhāya taṃ siddhameva hotīti taṃ avatvāva bhaṅgānupassanāya eva vipassanāsikhaṃ ñāṇaṃ vuttanti veditabbaṃ.
And because the knowledge and vision of the path and non-path (maggāmaggañāṇadassanaṃ) arises for one established in the observation of rise and fall (udayabbayānupassanā), when that (udayabbayānupassanā) is perfected, that (maggāmaggañāṇadassanaṃ) is also perfected. Therefore, it should be understood that without stating it, the knowledge that is the peak of insight is stated as being precisely the observation of dissolution.
Vì khi vị hành giả an trú trong trí tuệ quán chiếu sự sanh diệt (udayabbayānupassanā), thì sự thấy biết về đạo và phi đạo (maggāmaggañāṇadassana) khởi lên; do đó, khi trí tuệ ấy đã thành tựu, thì sự thấy biết về đạo và phi đạo cũng đã thành tựu. Vì vậy, cần phải hiểu rằng trí tuệ đạt đến đỉnh cao của tuệ quán đã được nói đến chính là trí tuệ quán chiếu sự hoại diệt mà không cần nói đến sự thấy biết về đạo và phi đạo.
Udayabbayānupassanāya suparidiṭṭhaudayabbayassa suparicchinnesu saṅkhāresu lahuṃ lahuṃ upaṭṭhahantesu ñāṇe tikkhe vahante udayaṃ pahāya bhaṅge eva sati santiṭṭhati, tassa ‘‘evaṃ uppajjitvā evaṃ nāma saṅkhārā bhijjantī’’ti passato etasmiṃ ṭhāne bhaṅgānupassanāñāṇaṃ uppajjati.
For one who has clearly seen rise and fall through the observation of rise and fall, and for whom the formations, having been clearly discerned, appear quickly, and whose knowledge flows sharply, abandoning rise, it settles precisely on dissolution. For such a one, seeing "formations arise in this way and dissolve in this way," at this point, the knowledge of observing dissolution (bhaṅgānupassanāñāṇa) arises.
Khi trí tuệ quán chiếu sự sanh diệt (udayabbayānupassanā) của một người đã thấy rõ sự sanh diệt, và các hành (saṅkhāra) đã được phân biệt rõ ràng, khởi lên một cách nhanh chóng, và trí tuệ trở nên sắc bén, thì nó từ bỏ sự sanh khởi và an trú vững chắc chỉ trong sự hoại diệt. Khi vị hành giả thấy rằng ‘‘các hành sanh lên như thế này và hoại diệt như thế này’’, thì tại thời điểm này, trí tuệ quán chiếu sự hoại diệt (bhaṅgānupassanāñāṇa) khởi lên.
Ādīnave ñāṇanti bhummavacanameva.
Knowledge of danger (Ādīnave ñāṇaṃ) is simply a locative expression.
Ādīnave ñāṇa (trí tuệ về sự nguy hại) chỉ là một từ ở cách sở thuộc (bhummavacana).
‘‘Yā ca bhayatupaṭṭhāne paññā, yañca ādīnave ñāṇaṃ, yā ca nibbidā, ime dhammā ekaṭṭhā, byañjanameva nāna’’nti (paṭi. ma. 1.227) vuttattā ekamiva vuccamānampi avatthābhedena muñcitukamyatādi viya tividhameva hoti.
Because it is stated that "the wisdom in the manifestation of terror, the knowledge of danger, and the disenchantment—these phenomena have one meaning, only the expression differs" (Paṭisambhidāmagga 1.227), even though it is spoken of as one, it is threefold, like the desire for release (muñcitukamyatā), due to differences in state.
Vì đã được nói rằng: ‘‘Tuệ thấy sự đáng sợ (bhayatupaṭṭhāne paññā), trí tuệ về sự nguy hại (ādīnave ñāṇa), và sự yếm ly (nibbidā), những pháp này có cùng ý nghĩa, chỉ khác nhau về từ ngữ’’ (Paṭi. Ma. 1.227), nên dù được nói là một, nhưng do sự khác biệt về trạng thái, nó có ba loại như sự mong muốn thoát ly (muñcitukamyatā) v.v…
Tasmā bhayatupaṭṭhānaādīnavānupassanāsu siddhāsu nibbidānupassanā siddhā hotīti katvā avuttāpi vuttāva hotīti veditabbā.
Therefore, it should be understood that when the observation of terror and danger (bhayatupaṭṭhānaādīnavānupassanā) is perfected, the observation of disenchantment (nibbidānupassanā) is also perfected, and thus, even though not explicitly stated, it is considered as stated.
Do đó, cần phải hiểu rằng khi trí tuệ thấy sự đáng sợ (bhayatupaṭṭhāna) và trí tuệ quán chiếu sự nguy hại (ādīnavānupassanā) đã thành tựu, thì trí tuệ quán chiếu sự yếm ly (nibbidānupassanā) cũng đã thành tựu, nên dù không được nói đến, nó vẫn được xem như đã được nói đến.
Sabbasaṅkhārānaṃ bhaṅgārammaṇaṃ bhaṅgānupassanaṃ āsevantassa bhāventassa bahulīkarontassa tibhavacatuyonipañcagatisattaviññāṇaṭṭhitinavasattāvāsesu pabhedakā saṅkhārā sukhena jīvitukāmassa bhīrukapurisassa sīhabyagghadīpiacchataracchayakkharakkhasacaṇḍagoṇacaṇḍakukkurapabhinna- madacaṇḍahatthighoraāsivisaasanivicakkasusānaraṇabhūmijalitaaṅgārakāsuādayo viya mahābhayaṃ hutvā upaṭṭhahanti, tassa ‘‘atītā saṅkhārā niruddhā, paccuppannā nirujjhanti, anāgatāpi evameva nirujjhissantī’’ti passato etasmiṃ ṭhāne bhayatupaṭṭhānaṃ ñāṇaṃ uppajjati.
For one who cultivates, develops, and frequently practices the observation of dissolution, which takes the dissolution of all formations as its object, the formations that differentiate the three existences, four origins, five destinations, seven stations of consciousness, and nine abodes of beings, appear as a great terror, like lions, tigers, leopards, bears, hyenas, ogres, demons, fierce bulls, fierce dogs, rutting elephants, terrible poisonous snakes, lightning bolts, cemeteries, battlefields, and burning pits of embers, to a timid person who desires to live happily. For such a one, seeing "past formations have ceased, present ones are ceasing, and future ones will likewise cease," at this point, the knowledge of the manifestation of terror (bhayatupaṭṭhānaṃ ñāṇaṃ) arises.
Đối với vị hành giả thường xuyên thực hành, phát triển và làm cho trí tuệ quán chiếu sự hoại diệt (bhaṅgānupassanā) – đối tượng là sự hoại diệt của tất cả các hành (sabbasaṅkhāra) – trở nên phong phú, thì các hành (saṅkhāra) phân biệt trong ba cõi (tibhava), bốn loài sanh (catuyoni), năm nẻo (pañcagati), bảy trú xứ của thức (sattaviññāṇaṭṭhiti) và chín trú xứ của chúng sanh (navasattāvāsa) hiện ra như một nỗi sợ hãi lớn, giống như sư tử, cọp, beo, gấu, chó rừng, quỷ dạ xoa, la sát, bò đực hung dữ, chó dữ, voi điên cuồng phá phách, rắn độc kinh khủng, sét đánh, nghĩa địa, chiến trường, hoặc hố than hồng đang cháy rực, đối với một người nhút nhát muốn sống an lành. Khi vị hành giả thấy rằng ‘‘các hành trong quá khứ đã diệt, các hành hiện tại đang diệt, và các hành trong tương lai cũng sẽ diệt như vậy’’, thì tại thời điểm này, trí tuệ thấy sự đáng sợ (bhayatupaṭṭhānañāṇa) khởi lên.
Tassa taṃ bhayatupaṭṭhānañāṇaṃ āsevantassa bhāventassa bahulīkarontassa sabbabhavayonigatiṭhitisattāvāsesu neva tāṇaṃ na leṇaṃ na gati na paṭisaraṇaṃ paññāyati, sabbabhavayonigatiṭhitinivāsagatesu saṅkhāresu ekasaṅkhārepi patthanā vā parāmāso vā na hoti, tayo bhavā vītaccitaṅgārapuṇṇā aṅgārakāsuyo viya, cattāro mahābhūtā ghoravisā āsivisā viya, pañcakkhandhā ukkhittāsikā vadhakā viya, cha ajjhattikāyatanāni suññagāmo viya, cha bāhirāyatanāni gāmaghātakacorā viya, sattaviññāṇaṭṭhitiyo nava ca sattāvāsā ekādasahi aggīhi ādittā sampajjalitā sajotibhūtā viya ca, sabbe saṅkhārā gaṇḍabhūtā rogabhūtā sallabhūtā aghabhūtā ābādhabhūtā viya ca nirassādā nirasā mahāādīnavarāsibhūtā hutvā upaṭṭhahanti, sukhena jīvitukāmassa bhīrukapurisassa ramaṇīyākārasaṇṭhitampi savāḷakamiva vanagahanaṃ, sasaddūlā viya guhā, sagāharakkhasaṃ viya udakaṃ, samussitakhaggā viya paccatthikā, savisaṃ viya bhojanaṃ, sacoro viya maggo, ādittamiva agāraṃ, uyyuttasenā viya raṇabhūmi.
As he cultivates, develops, and repeatedly practices that knowledge of the appearance of terror, no shelter, no refuge, no destination, no resort is found in all existences, wombs, destinations, abodes, and dwellings; there is no longing or clinging, even for a single saṅkhāra, among the saṅkhāras found in all existences, wombs, destinations, abodes, and dwellings. The three existences appear like pits of glowing embers with their flames extinguished; the four great elements appear like venomous, swift-striking snakes; the five aggregates appear like executioners with upraised swords; the six internal sense bases appear like a deserted village; the six external sense bases appear like bandits plundering a village; the seven stations of consciousness and the nine abodes of beings appear as if ablaze, thoroughly burning, and glowing with the eleven fires; and all saṅkhāras appear as if they were boils, diseases, darts, afflictions, or torments, being devoid of enjoyment, tasteless, and a great mass of peril. For a timid person desiring to live happily, a forest thicket, even if beautifully formed, appears as if full of wild beasts; caves appear as if full of tigers; water appears as if full of predatory ogres; enemies appear as if with swords drawn; food appears as if poisoned; the path appears as if infested with thieves; a house appears as if on fire; a battlefield appears as if with armies arrayed.
Khi vị hành giả thường xuyên thực hành, phát triển và làm cho trí tuệ thấy sự đáng sợ (bhayatupaṭṭhānañāṇa) ấy trở nên phong phú, thì trong tất cả các cõi (bhava), loài sanh (yoni), nẻo (gati), trú xứ (ṭhiti) và trú xứ của chúng sanh (sattāvāsa), không có nơi nào là nơi nương tựa, không có nơi nào là nơi ẩn náu, không có nơi nào là nơi đến, không có nơi nào là nơi che chở. Vị ấy không còn ham muốn hay chấp thủ vào bất kỳ hành (saṅkhāra) nào trong các hành thuộc mọi cõi, loài sanh, nẻo, trú xứ và nơi ở. Ba cõi (tayo bhavā) hiện ra như những hố than hồng đầy than đã tắt lửa; bốn đại yếu (cattāro mahābhūtā) như những con rắn độc có nọc độc kinh khủng; năm uẩn (pañcakkhandhā) như những kẻ hành hình cầm gươm giương cao; sáu nội xứ (cha ajjhattikāyatanāni) như một ngôi làng hoang vắng; sáu ngoại xứ (cha bāhirāyatanāni) như những tên cướp phá làng; bảy trú xứ của thức (sattaviññāṇaṭṭhitiyo) và chín trú xứ của chúng sanh (nava sattāvāsā) như bị mười một ngọn lửa thiêu đốt, bừng cháy và rực sáng; và tất cả các hành (sabbe saṅkhārā) hiện ra như những khối u, bệnh tật, gai nhọn, khổ đau, phiền não, không có hương vị, không có vị ngon, như một đống nguy hại lớn. Đối với một người nhút nhát muốn sống an lành, một khu rừng rậm rạp dù có vẻ đẹp mê hồn cũng như có thú dữ, những hang động như có cọp, nước như có quỷ ăn thịt, kẻ thù như cầm gươm giương cao, thức ăn như có độc, con đường như có cướp, ngôi nhà như đang cháy, chiến trường như có quân đội đang giao chiến.
Yathā hi so puriso etāni savāḷakavanagahanādīni āgamma bhīto saṃviggo lomahaṭṭhajāto samantato ādīnavameva passati, evameva so yogāvacaro bhaṅgānupassanāvasena sabbasaṅkhāresu bhayato upaṭṭhitesu samantato nirasaṃ nirassādaṃ ādīnavameva passati.
Just as that person, encountering these forest thickets with wild beasts and so on, becomes terrified, agitated, and his hair stands on end, seeing only peril all around, so too does that meditator, when all saṅkhāras appear as terror through the contemplation of dissolution, see only what is tasteless, devoid of enjoyment, and perilous all around.
Cũng như người ấy, khi gặp những khu rừng có thú dữ v.v… thì sợ hãi, kinh hoàng, nổi da gà và chỉ thấy toàn là nguy hại khắp nơi, thì cũng vậy, vị hành giả ấy, nhờ trí tuệ quán chiếu sự hoại diệt (bhaṅgānupassanā), khi tất cả các hành (sabbasaṅkhāra) hiện ra như đáng sợ, thì vị ấy chỉ thấy toàn là sự nguy hại, không có vị ngon, không có hương vị khắp nơi.
Tassevaṃ passato ādīnavānupassanāñāṇaṃ uppajjati.
To him, thus seeing, the knowledge of the contemplation of peril arises.
Khi vị ấy thấy như vậy, trí tuệ quán chiếu sự nguy hại (ādīnavānupassanāñāṇa) khởi lên.
So evaṃ sabbasaṅkhāre ādīnavato sampassanto sabbabhavayonigativiññāṇaṭṭhitisattāvāsagate sabhedake saṅkhāragate nibbindati ukkaṇṭhati nābhiramati.
Thus, seeing peril in all saṅkhāras, he becomes disgusted, weary, and finds no delight in the saṅkhāras, with their inherent dissolution, that are found in all existences, wombs, destinations, stations of consciousness, and abodes of beings.
Khi vị ấy thấy rõ tất cả các hành (sabbasaṅkhāra) là nguy hại như vậy, thì vị ấy yếm ly (nibbindati), chán ghét (ukkaṇṭhati) và không còn ưa thích (nābhiramati) các hành đã được phân biệt, nằm trong tất cả các cõi, loài sanh, nẻo, trú xứ của thức và trú xứ của chúng sanh.
Seyyathāpi nāma cittakūṭapabbatapādābhirato suvaṇṇarājahaṃso asucimhi caṇḍālagāmadvāraāvāṭe nābhiramati, sattasu mahāsaresuyeva abhiramati, evameva ayaṃ yogīrājahaṃso suparidiṭṭhādīnave sabhedake saṅkhāragate nābhiramati, bhāvanārāmatāya pana bhāvanāratiyā samannāgatattā sattasu anupassanāsuyeva abhiramati.
Just as a golden royal swan, delighting at the foot of the Cittakūṭa mountain, finds no delight in a filthy pit at the entrance of a caṇḍāla village, but delights only in the seven great lakes, even so this yogi-royal swan finds no delight in saṅkhāras with their inherent dissolution, in which peril has been clearly seen, but being endowed with delight in meditation and joy in meditation, he delights only in the seven contemplations.
Ví như một con thiên nga chúa vàng (suvaṇṇarājahaṃso) ưa thích chân núi Cittakūṭa, không ưa thích hố rác bẩn thỉu ở cổng làng của người hạ tiện (caṇḍāla), mà chỉ ưa thích bảy hồ lớn (satta mahāsara), thì cũng vậy, vị hành giả vương giả (yogīrājahaṃso) này không ưa thích các hành đã được phân biệt, đã thấy rõ nguy hại, mà chỉ ưa thích bảy pháp quán chiếu (satta anupassanā) vì vị ấy đã đạt được sự hoan hỷ trong thiền định (bhāvanārāmatā) và sự vui thích trong thiền định (bhāvanārati).
Yathā ca suvaṇṇapañjarepi pakkhitto sīho migarājā nābhiramati, tiyojanasahassavitthate pana himavanteyeva ramati, evamayampi yogīsīho tividhe sugatibhavepi nābhiramati, tīsu anupassanāsuyeva ramati.
And just as a lion, king of beasts, even if placed in a golden cage, finds no delight, but delights only in the Himavanta forest, three thousand yojanas wide, even so this yogi-lion finds no delight even in the three kinds of fortunate existences, but delights only in the three contemplations.
Và ví như một con sư tử (sīho), chúa tể của muôn loài, dù bị nhốt trong lồng vàng cũng không ưa thích, mà chỉ ưa thích sống trong dãy Hy Mã Lạp Sơn rộng ba ngàn dojana, thì cũng vậy, vị hành giả sư tử (yogīsīho) này cũng không ưa thích ba cõi thiện thú (tividhe sugatibhave), mà chỉ ưa thích ba pháp quán chiếu (tīsu anupassanā).
Yathā ca sabbaseto sattappatiṭṭho iddhimā vehāsaṅgamo chaddanto nāgarājā nagaramajjhe nābhiramati, himavati chaddantarahadeyeva ramati, evamayaṃ yogīvaravāraṇo sabbasmimpi saṅkhāragate nābhiramati, ‘‘anuppādo khema’’ntiādinā (paṭi. ma. 1.53) nayena niddiṭṭhe santipadeyeva ramati, tanninnatappoṇatappabbhāramānaso hoti.
And just as the Chaddanta elephant king, all white, established in seven places, endowed with psychic power, able to travel through the air, finds no delight in the midst of a city, but delights only in the Chaddanta Lake in the Himavanta, even so this excellent yogi-elephant finds no delight in any saṅkhāra, but delights only in the state of peace, Nibbāna, described as "non-arising is security" and so on, having a mind inclined, tending, and leaning towards it.
Và ví như vua voi Chaddanta (chaddanto nāgarājā), toàn thân trắng muốt, có bảy chỗ đứng, có thần thông, có thể bay trên không, không ưa thích ở giữa thành phố, mà chỉ ưa thích hồ Chaddanta trong dãy Hy Mã Lạp Sơn, thì cũng vậy, vị hành giả voi chúa (yogīvaravāraṇo) này cũng không ưa thích tất cả các hành, mà chỉ ưa thích trạng thái an tịnh (santipada) đã được chỉ rõ theo cách thức ‘‘không sanh khởi là an toàn’’ (anuppādo khemaṃ) v.v… Tâm của vị ấy hướng về, nghiêng về và thiên về trạng thái an tịnh ấy.
Ettāvatā tassa nibbidānupassanāñāṇaṃ uppannaṃ hotīti.
By this much, his knowledge of the contemplation of disgust has arisen.
Đến đây, trí tuệ quán chiếu sự yếm ly (nibbidānupassanāñāṇa) của vị ấy đã khởi lên.
9. Muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇanti muñcituṃ cajituṃ kāmeti icchatīti muñcitukāmo, muñcitukāmassa bhāvo muñcitukamyatā.
9. The wisdom of the desire for release, re-examination, and equipoise in saṅkhāras is the knowledge of equanimity regarding saṅkhāras. One who desires, wishes to release, to abandon, is one who desires release (muñcitukāmo). The state of one who desires release is muñcitukamyatā.
9. Tuệ quán xả các hành (saṅkhārupekkhā) là trí tuệ có tâm giải thoát (muñcitukamyatā), quán xét (paṭisaṅkhā) và an trú (santiṭṭhanā) – Muñcituṃ cajituṃ kāmeti icchatīti muñcitukāmo nghĩa là người mong muốn từ bỏ, thoát ly, là muñcitukāmo. Trạng thái của người mong muốn thoát ly là muñcitukamyatā.
Paṭisaṅkhāti upaparikkhatīti paṭisaṅkhā, paṭisaṅkhānaṃ vā paṭisaṅkhā.
Paṭisaṅkhā means one who re-examines, or re-examination itself.
Paṭisaṅkhā nghĩa là quán xét, tức là upaparikkhatīti paṭisaṅkhā, hoặc paṭisaṅkhānaṃ (sự quán xét) là paṭisaṅkhā.
Santiṭṭhati ajjhupekkhatīti santiṭṭhanā, santiṭṭhanaṃ vā santiṭṭhanā.
Santiṭṭhanā means one who remains equipoised, or the act of remaining equipoised.
Santiṭṭhati ajjhupekkhatīti santiṭṭhanā nghĩa là an trú, tức là ajjhupekkhati (xả bỏ) là santiṭṭhanā, hoặc santiṭṭhanaṃ (sự an trú) là santiṭṭhanā.
Muñcitukamyatā ca sā paṭisaṅkhā ca santiṭṭhanā cāti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhanā.
The desire for release, re-examination, and equipoise—this is muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhanā.
Muñcitukamyatā và paṭisaṅkhā và santiṭṭhanā là muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhanā.
Iti pubbabhāge nibbidāñāṇena nibbinnassa uppādādīni pariccajitukāmatā muñcitukamyatā.
Thus, in the preceding stage, the desire to abandon arising and so forth, for one who has become disgusted by the knowledge of disgust, is muñcitukamyatā.
Như vậy, muñcitukamyatā là sự mong muốn từ bỏ các pháp sinh khởi (uppāda) v.v... của người đã nhàm chán với trí tuệ nhàm chán (nibbidāñāṇa) ở giai đoạn trước.
Muñcanassa upāyakaraṇatthaṃ majjhe paṭisaṅkhānaṃ paṭisaṅkhā.
The re-examination in the middle, for the purpose of finding a way to release, is paṭisaṅkhā.
Paṭisaṅkhā là sự quán xét ở giữa để tạo phương tiện giải thoát.
Muñcitvā avasāne ajjhupekkhanaṃ santiṭṭhanā.
The equipoise at the end, after having released, is santiṭṭhanā.
Santiṭṭhanā là sự xả bỏ ở cuối sau khi đã giải thoát.
Evaṃ avatthābhedena tippakārā paññā saṅkhārānaṃ ajjhupekkhanāsu ñāṇaṃ, muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhanāsaṅkhātānaṃ avatthābhedena bhinnānaṃ tissannampi paññānaṃ saṅkhārupekkhataṃ icchantena pana ‘‘paññā’’ti ca ‘‘saṅkhārupekkhāsū’’ti ca bahuvacanaṃ kataṃ, avatthābhedena bhinnassāpi ekattā ‘‘ñāṇa’’nti ekavacanaṃ katanti veditabbaṃ.
Thus, it should be understood that the three kinds of wisdom, distinguished by their states, constitute the knowledge of equanimity towards saṅkhāras. However, for the purpose of indicating the equanimity towards saṅkhāras in all three wisdoms—namely, the desire for release, contemplative reflection, and the establishment of equanimity—which are distinct by their respective states, the plural form ‘‘wisdoms’’ (paññā) and ‘‘towards saṅkhārupekkhā’’ (saṅkhārupekkhāsu) were used. Yet, the singular form ‘‘knowledge’’ (ñāṇa) was used because, despite being distinguished by states, it is essentially one.
Trí tuệ ba loại này, khác nhau theo giai đoạn, là trí tuệ về sự xả bỏ các hành. Nhưng do muốn nói đến trạng thái xả bỏ các hành của cả ba loại trí tuệ đã phân biệt theo giai đoạn, tức là trí tuệ có tâm giải thoát, trí tuệ quán xét và trí tuệ an trú, nên đã dùng số nhiều là "trí tuệ" (paññā) và "trong các hành" (saṅkhārupekkhāsu). Cần hiểu rằng số ít "trí tuệ" (ñāṇa) được dùng vì dù có sự khác biệt về giai đoạn, chúng vẫn là một.
Vuttañca – ‘‘yā ca muñcitukamyatā yā ca paṭisaṅkhānupassanā yā ca saṅkhārupekkhā, ime dhammā ekaṭṭhā, byañjanameva nāna’’nti (paṭi. ma. 1.227).
It has also been said: ‘‘The desire for release, contemplative insight, and equanimity towards saṅkhāras—these phenomena have one meaning, only the expressions differ’’.
Và đã được nói: “Cái tâm giải thoát, cái quán xét, và cái xả các hành này, những pháp này có cùng ý nghĩa, chỉ khác nhau về từ ngữ.”
Keci pana ‘‘saṅkhārupekkhāsūti bahuvacanaṃ samathavipassanāvasena saṅkhārupekkhānaṃ bahuttā’’tipi vadanti.
Some, however, say that ‘‘the plural form ‘towards saṅkhārupekkhā’ is due to the multiplicity of equanimity towards saṅkhāras by way of samatha and vipassanā.’’
Một số người khác lại nói: “Số nhiều saṅkhārupekkhāsu là do có nhiều loại xả các hành tùy theo samatha và vipassanā.”
Saṅkhārupekkhāsūti ca kiriyāpekkhanti veditabbaṃ.
And it should be understood that ‘‘towards saṅkhārupekkhā’’ refers to the action of equanimity.
Và cần hiểu rằng saṅkhārupekkhāsu là một từ ngữ liên quan đến hành động.
Avatthābhedena pana tena nibbidāñāṇena nibbindantassa ukkaṇṭhantassa sabbabhavayonigativiññāṇaṭṭhitisattāvāsagatesu sabhedakesu saṅkhāresu cittaṃ na sajjati na laggati na bajjhati, sabbasaṅkhāragataṃ muñcitukāmaṃ chaḍḍetukāmaṃ hoti.
However, by means of that knowledge of disenchantment, when one is disenchanted and wearied due to the distinction of states, the mind does not cling, adhere, or become bound to saṅkhāras that are found in all realms of existence, destinies, consciousness-abodes, and abodes of beings, with their various distinctions; it desires to be released from and to abandon all saṅkhāras.
Tuy nhiên, do sự khác biệt về giai đoạn, khi người ấy nhàm chán, chán ghét với trí tuệ nhàm chán đó, tâm của người ấy không dính mắc, không bám víu, không bị trói buộc vào tất cả các hành (saṅkhāra) thuộc mọi cõi (bhava), mọi loài (yoni), mọi cảnh giới (gati), mọi nơi trú của thức (viññāṇaṭṭhiti), mọi nơi trú của chúng sinh (sattāvāsa), và tất cả các hành có tính chất hoại diệt. Tâm người ấy mong muốn thoát ly, mong muốn từ bỏ tất cả các hành.
Atha vā yathā jālabbhantaragato maccho, sappamukhagato maṇḍūko, pañjarapakkhitto vanakukkuṭo, daḷhapāsavasaṃgato migo, ahituṇḍikahatthagato sappo, mahāpaṅkapakkhando kuñjaro, supaṇṇamukhagato nāgarājā, rāhumukhapaviṭṭho cando, sapattaparikkhitto purisotievamādayo tato tato muccitukāmā nissaritukāmāva honti, evaṃ tassa yogino cittaṃ sabbasmā saṅkhāragatā muccitukāmaṃ nissaritukāmaṃ hoti.
Alternatively, just as a fish caught in a net, a frog in a snake’s mouth, a jungle fowl in a cage, a deer caught in a strong snare, a snake in a snake charmer’s hand, an elephant sunk in a great swamp, a Nāga king in the mouth of a Supaṇṇa, the moon entering Rāhu’s mouth, or a man surrounded by enemies—all such beings wish to be freed and escape from their respective situations—so too, the mind of that yogi wishes to be freed and escape from all saṅkhāras.
Hoặc như cá mắc lưới, ếch rơi vào miệng rắn, gà rừng bị nhốt trong lồng, nai mắc bẫy chắc chắn, rắn bị người bắt rắn nắm giữ, voi lún sâu vào bùn lầy, vua rắn Nāga bị nuốt vào miệng chim Garuda, mặt trăng bị Rahu che khuất, người bị kẻ thù vây hãm, v.v... những chúng sinh này đều mong muốn thoát ly, mong muốn thoát ra khỏi nơi đó. Tương tự như vậy, tâm của hành giả ấy mong muốn thoát ly, mong muốn thoát ra khỏi tất cả các hành.
Evañhi vuccamāne ‘‘muccitukāmassa muccitukamyatā’’ti pāṭho yujjati.
If it is said this way, the reading ‘‘the desire for release of one who desires to be released’’ is appropriate.
Nếu nói như vậy thì câu muccitukāmassa muñcitukamyatā mới hợp lý.
Evañca sati ‘‘uppādaṃ muñcitukamyatā’’tiādīsu ‘‘uppādā muccitukamyatā’’tiādi vattabbaṃ hoti, tasmā purimo eva attho sundarataro.
And if that is the case, then in phrases like ‘‘the desire to be released from origination,’’ it would have to be said ‘‘the desire to be released from origination,’’ and so on. Therefore, the former meaning is more excellent.
Và khi đó, trong các câu như uppādaṃ muñcitukamyatā, v.v..., phải nói là uppādā muñcitukamyatā, v.v... Do đó, ý nghĩa trước vẫn hay hơn.
Athassa sabbasaṅkhāresu vigatālayassa sabbasaṅkhāragataṃ muñcitukāmassa muñcitukamyatāñāṇaṃ uppajjati.
Then, for him, whose attachment to all saṅkhāras has vanished, who desires to be released from all saṅkhāras, the knowledge of the desire for release arises.
Sau đó, trí tuệ muñcitukamyatā (mong muốn giải thoát) khởi lên cho người ấy, người đã không còn dính mắc vào tất cả các hành, người mong muốn thoát ly khỏi tất cả các hành.
So evaṃ sabbabhavayonigativiññāṇaṭṭhitisattāvāsagate sabhedake saṅkhāre muñcitukāmo muñcanassa upāyasampādanatthaṃ puna te eva saṅkhāre paṭisaṅkhānupassanāñāṇena tilakkhaṇaṃ āropetvā vipassati.
That person, desiring to be released from saṅkhāras—which are found in all realms of existence, destinies, consciousness-abodes, and abodes of beings, with their various distinctions—again contemplates those very saṅkhāras by applying the three characteristics through the knowledge of contemplative insight, in order to accomplish the means of release.
Người ấy, mong muốn thoát ly khỏi tất cả các hành thuộc mọi cõi, mọi loài, mọi cảnh giới, mọi nơi trú của thức, mọi nơi trú của chúng sinh, và tất cả các hành có tính chất hoại diệt, lại quán chiếu các hành ấy bằng trí tuệ quán xét (paṭisaṅkhānupassanāñāṇa), áp đặt ba tướng (tilakkhaṇa) vào chúng, và thực hành vipassanā.
Evañhi vipassato cassa aniccavasena nimittaṃ paṭisaṅkhāñāṇaṃ uppajjati, dukkhavasena pavattaṃ paṭisaṅkhāñāṇaṃ uppajjati, anattavasena nimittañca pavattañca paṭisaṅkhāñāṇaṃ uppajjati.
Indeed, as he thus contemplates, the knowledge of reflecting on the sign (nimitta) arises in terms of impermanence, the knowledge of reflecting on the process (pavatta) arises in terms of suffering, and the knowledge of reflecting on both the sign and the process arises in terms of non-self.
Khi người ấy thực hành vipassanā như vậy, trí tuệ quán xét dấu hiệu (nimitta) khởi lên theo tướng vô thường (anicca), trí tuệ quán xét sự tiếp diễn (pavatta) khởi lên theo tướng khổ (dukkha), trí tuệ quán xét cả dấu hiệu và sự tiếp diễn khởi lên theo tướng vô ngã (anatta).
So paṭisaṅkhānupassanāñāṇena ‘‘sabbe saṅkhārā suññā’’ti disvā tilakkhaṇaṃ āropetvā saṅkhāre pariggaṇhanto bhayañca nandiñca vippahāya bhariyāya dosaṃ disvā vissaṭṭhabhariyo viya puriso tassā bhariyāya saṅkhāresu udāsīno hoti majjhatto, ‘‘aha’’nti vā ‘‘mama’’nti vā na gaṇhāti.
Having seen that ‘‘all saṅkhāras are empty’’ through the knowledge of contemplative insight, and having applied the three characteristics, that person, while comprehending the saṅkhāras, abandons fear and delight, and becomes indifferent and neutral towards the saṅkhāras, just like a man who, having seen a fault in his wife, divorces her and becomes indifferent towards her; he does not grasp them as ‘‘I’’ or ‘‘mine.’’
Người ấy, sau khi thấy rằng "tất cả các hành đều trống rỗng" bằng trí tuệ quán xét (paṭisaṅkhānupassanāñāṇa), áp đặt ba tướng vào các hành và nhận thức chúng, từ bỏ sợ hãi và hoan hỷ, trở nên thờ ơ, trung lập đối với các hành, giống như một người chồng đã từ bỏ vợ mình sau khi thấy lỗi lầm của cô ấy. Người ấy không chấp thủ "tôi" hay "của tôi".
Tassa evaṃ jānato evaṃ passato tīsu bhavesu cittaṃ patilīyati paṭikuṭati paṭivattati na sampasāriyati.
As he thus knows and sees, his mind recoils, shrinks, and turns away from the three existences; it does not expand.
Khi người ấy biết như vậy, thấy như vậy, tâm của người ấy co rút, thu mình, quay lại, không còn lan rộng trong ba cõi.
Seyyathāpi nāma padumapalāse īsakaṃ poṇe udakaphusitāni patilīyanti paṭikuṭanti paṭivattanti na sampasāriyanti.
Just as water droplets on a slightly concave lotus leaf recoil, shrink, and turn away, not spreading out.
Ví như những giọt nước trên lá sen hơi nghiêng, chúng co lại, thu mình, quay lại, không lan rộng.
Seyyathāpi vā pana kukkuṭapattaṃ vā nhārudaddulaṃ vā aggimhi pakkhittaṃ patilīyati paṭikuṭati paṭivattati na sampasāriyati, evaṃ tassa tīsu bhavesu cittaṃ patilīyati paṭikuṭati paṭivattati na sampasāriyati, upekkhā saṇṭhāti.
Or, just as a chicken feather or a tangle of sinews thrown into a fire recoils, shrinks, and turns away, not spreading out, so too, his mind recoils, shrinks, and turns away from the three existences, not spreading out, and equanimity is established.
Hoặc như lông gà hay búi gân bị ném vào lửa, chúng co lại, thu mình, quay lại, không lan rộng. Tương tự như vậy, tâm của người ấy co rút, thu mình, quay lại, không lan rộng trong ba cõi, và sự xả (upekkhā) an trú.
Evamassa saṅkhārupekkhāñāṇaṃ uppannaṃ hoti.
Thus, his knowledge of equanimity towards saṅkhāras has arisen.
Như vậy, trí tuệ xả các hành (saṅkhārupekkhāñāṇa) của người ấy đã khởi lên.
Iminā saṅkhārupekkhāñāṇena saddhiṃ upari gotrabhuñāṇassa sādhakaṃ anulomañāṇaṃ pubbāparañāṇehi avuttampi vuttameva hotīti veditabbaṃ.
It should be understood that with this knowledge of equanimity towards saṅkhāras, the knowledge of adaptation (anuloma-ñāṇa), which leads to the gotrabhū-ñāṇa above it, is also implicitly stated, even if not explicitly mentioned by the preceding and succeeding knowledges.
Cần hiểu rằng, cùng với trí tuệ xả các hành này, trí tuệ thuận thứ (anulomañāṇa) hỗ trợ cho trí tuệ chuyển tộc (gotrabhuñāṇa) ở trên, dù không được nói rõ trong các trí tuệ trước và sau, nhưng cũng đã được nói đến.
Vuttañhi bhagavatā –
For it was said by the Blessed One:
Đức Thế Tôn đã nói:
Tassa hi taṃ saṅkhārupekkhāñāṇaṃ āsevantassa bhāventassa bahulīkarontassa adhimokkhasaddhā balavatarā hoti, vīriyaṃ supaggahitaṃ, sati sūpaṭṭhitā, cittaṃ susamāhitaṃ, saṅkhārupekkhāñāṇaṃ tikkhataraṃ pavattati.
For that yogi who cultivates, develops, and frequently practices this knowledge of equanimity regarding formations (saṅkhārupekkhāñāṇa), his resolute faith (adhimokkhasaddhā) becomes stronger, his energy is well-exerted, his mindfulness is well-established, his mind is well-concentrated, and his saṅkhārupekkhāñāṇa proceeds more keenly.
Đối với người ấy, khi thực hành, phát triển, và làm cho trí tuệ xả các hành ấy trở nên thuần thục, niềm tin quyết định (adhimokkhasaddhā) trở nên mạnh mẽ hơn, tinh tấn (vīriya) được khích lệ đúng mức, niệm (sati) được thiết lập vững chắc, tâm (citta) được định tĩnh tốt đẹp, và trí tuệ xả các hành vận hành sắc bén hơn.
Tassa idāni maggo uppajjissatīti saṅkhārupekkhāya saṅkhāre ‘‘aniccā’’ti vā ‘‘dukkhā’’ti vā ‘‘anattā’’ti vā sammasitvā bhavaṅgaṃ otarati.
Now, at the moment when it is said that the path will arise for him, having contemplated formations (saṅkhāras) as impermanent, suffering, or non-self with saṅkhārupekkhāñāṇa, he descends into the bhavaṅga (life-continuum).
Giờ đây, con đường (magga) sẽ khởi lên cho người ấy. Khi quán xét các hành là vô thường, khổ, hoặc vô ngã bằng trí tuệ xả các hành, người ấy đi vào hữu phần (bhavaṅga).
Bhavaṅgānantaraṃ saṅkhārupekkhāya katanayeneva saṅkhāre ‘‘aniccā’’ti vā ‘‘dukkhā’’ti vā ‘‘anattā’’ti vā ārammaṇaṃ kurumānaṃ uppajjati manodvārāvajjanaṃ.
Immediately after the bhavaṅga, the mind-door adverting arises, taking formations as its object, as impermanent, or suffering, or non-self, in the same way as with saṅkhārupekkhāñāṇa.
Ngay sau hữu phần, sự chú ý đến cửa ý (manodvārāvajjana) khởi lên, lấy các hành làm đối tượng theo cách thức đã được thực hiện bởi trí tuệ xả các hành, quán xét chúng là vô thường, khổ, hoặc vô ngã.
Tadanantaraṃ tatheva saṅkhāre ārammaṇaṃ katvā dve tīṇi cattāri vā javanacittāni uppajjanti.
Immediately after that, two, three, or four impulsion-thoughts (javanacittas) arise, taking formations as their object in the same way.
Ngay sau đó, hai, ba, hoặc bốn tâm tốc hành (javanacitta) khởi lên, cũng lấy các hành làm đối tượng như vậy.
Taṃsampayuttaṃ ñāṇaṃ anulomañāṇaṃ.
The knowledge associated with these (impulsion-thoughts) is anulomañāṇa (conformity knowledge).
Trí tuệ đi kèm với các tâm tốc hành đó là trí tuệ thuận thứ (anulomañāṇa).
Tañhi purimānañca aṭṭhannaṃ vipassanāñāṇānaṃ tathakiccatāya anulometi, upari ca pattabbānaṃ sattatiṃsāya bodhipakkhiyadhammānaṃ anulometi.
Indeed, it conforms to the eight preceding insight knowledges by being of the same function, and it conforms to the thirty-seven factors of awakening (bodhipakkhiyadhammā) that are to be attained later.
Trí tuệ này phù hợp với tám trí tuệ vipassanā trước đó trong việc thực hiện nhiệm vụ của chúng, và cũng phù hợp với ba mươi bảy pháp giác chi (bodhipakkhiyadhammā) sẽ đạt được sau này.
Yathā hi dhammiko rājā vinicchayaṭṭhāne nisinno aṭṭhannaṃ vohārikamahāmattānaṃ vinicchayaṃ sutvā agatigamanaṃ pahāya majjhatto hutvā ‘‘evaṃ hotū’’ti anumodamāno tesañca vinicchayassa anulometi, porāṇassa ca rājadhammassa.
Just as a righteous king, seated in the judgment hall, having heard the judgments of the eight judicial ministers, abandons partiality, becomes impartial, and approves by saying, “So let it be!” thereby conforming to their judgments and to the ancient royal law.
Giống như một vị vua công chính, khi ngồi tại nơi xét xử, sau khi nghe phán quyết của tám vị đại thần tư pháp, từ bỏ sự thiên vị, trở nên vô tư, và tán thành rằng “Hãy cứ như vậy!”, thì phù hợp với phán quyết của họ và với phép trị nước cổ xưa.
Tattha rājā viya anulomañāṇaṃ, aṭṭha vohārikamahāmattā viya aṭṭha vipassanāñāṇāni, porāṇarājadhammo viya sattatiṃsa bodhipakkhiyadhammā, yathā rājā ‘‘evaṃ hotū’’ti anumodamāno vohārikānañca vinicchayassa rājadhammassa ca anulometi, evamidaṃ aniccādivasena saṅkhāre ārabbha uppajjamānānaṃ aṭṭhannañca vipassanāñāṇānaṃ tathakiccatāya anulometi, upari ca pattabbānaṃ sattatiṃsāya bodhipakkhiyadhammānaṃ.
In this simile, anulomañāṇa is like the king, the eight insight knowledges are like the eight judicial ministers, and the thirty-seven factors of awakening are like the ancient royal law. Just as the king, approving with “So let it be!” conforms to the judgments of the ministers and to the royal law, so too this anulomañāṇa, arising with formations as its object in terms of impermanence and so on, conforms to the eight insight knowledges by being of the same function, and to the thirty-seven factors of awakening that are to be attained later.
Trong ví dụ đó, trí tuệ thuận thứ (anulomañāṇa) ví như vị vua; tám trí tuệ quán (vipassanāñāṇa) ví như tám vị đại thần tư pháp; ba mươi bảy pháp trợ bồ đề (bodhipakkhiyadhammā) ví như phép trị nước cổ xưa. Giống như vị vua tán thành “Hãy cứ như vậy!” và phù hợp với phán quyết của các vị đại thần tư pháp và phép trị nước, thì trí tuệ thuận thứ này cũng phù hợp với tám trí tuệ quán đang khởi sinh khi quán chiếu các hành (saṅkhāra) theo khía cạnh vô thường (anicca) v.v., vì có chức năng tương tự, và phù hợp với ba mươi bảy pháp trợ bồ đề sẽ đạt được ở phía trên.
Tasmā anulomañāṇanti vuccati.
Therefore, it is called anulomañāṇa.
Do đó, nó được gọi là trí tuệ thuận thứ (anulomañāṇa).
Magge ñāṇanti nibbānaṃ maggati pekkhati, nibbānatthikehi vā maggīyati anvesīyati, kilese vā mārento gacchati pavattatīti maggo, tasmiṃ magge ñāṇaṃ.
Knowledge on the path means the path (magga) that seeks or looks for Nibbāna, or is sought and investigated by those who desire Nibbāna, or that proceeds by destroying defilements. Knowledge in that path.
Magge ñāṇa (trí tuệ Đạo) là trí tuệ trong Đạo, tức là Nibbāna được Đạo tìm kiếm (maggati pekkhati), hoặc được những người tìm cầu Nibbāna truy tầm (maggīyati anvesīyati), hoặc Đạo là cái đi tới (gacchati pavattati) trong khi diệt trừ các phiền não (kilesa). Trí tuệ trong Đạo đó.
Jātiggahaṇena ekavacanaṃ kataṃ.
The singular form is used by taking it as a class.
Nó được dùng ở số ít để chỉ chung một loại.
Tañhi gotrabhuñāṇassa anantaraṃ nibbānaṃ ārammaṇaṃ kurumānaṃ sayaṃvajjhe kilese niravasesaṃ samucchindamānaṃ anamataggasaṃsāravaṭṭadukkhasamuddaṃ sosayamānaṃ sabbāpāyadvārāni pidahamānaṃ sattaariyadhanasammukhībhāvaṃ kurumānaṃ aṭṭhaṅgikaṃ micchāmaggaṃ pajahamānaṃ sabbaverabhayāni vūpasamayamānaṃ sammāsambuddhassa orasaputtabhāvamupanayamānaṃ aññāni ca anekāni ānisaṃsasatāni paṭilābhayamānaṃ maggañāṇaṃ uppajjati.
For immediately after Gotrabhū-ñāṇa, the Path-knowledge arises, making Nibbāna its object, utterly eradicating the defilements that are to be destroyed by itself, drying up the ocean of suffering of beginningless saṃsāra, closing all doors to the lower realms, bringing about the seven noble treasures, abandoning the eightfold wrong path, calming all fears of enmity, bringing about the state of being a true son of the Perfectly Self-Enlightened One, and bestowing hundreds of other benefits.
Thật vậy, ngay sau trí tuệ Gotrabhu, trí tuệ Đạo khởi sinh, lấy Nibbāna làm đối tượng, đoạn diệt hoàn toàn các phiền não cần phải diệt trừ, làm khô cạn đại dương khổ đau của vòng luân hồi (saṃsāra) vô thủy vô chung, đóng tất cả các cánh cửa ác đạo, làm hiện tiền bảy tài sản Thánh, từ bỏ tà đạo tám chi, làm lắng dịu tất cả mọi sợ hãi và oán thù, đưa đến địa vị con ruột của Đức Chánh Đẳng Giác, và đem lại vô số trăm lợi ích khác.
12. Payogappaṭippassaddhipaññā phale ñāṇanti ettha payogoti bhuso yogo, phalasacchikiriyāya maggabhāvanāya ubhato vuṭṭhānapayogo, tassa payogassa paṭippassambhanaṃ niṭṭhānaṃ payogapaṭippassaddhi.
12. Here, in the phrase " the wisdom of the cessation of exertion regarding the fruit," exertion refers to intense effort, the exertion for rising up from both (the sign and the occurrence) for the realization of the fruit and the cultivation of the path. The cessation and completion of that exertion is payogapaṭippassaddhi.
12. Trong câu “Tuệ tri sự an tịnh của sự tinh tấn là trí tuệ Quả” (Payogappaṭippassaddhipaññā phale ñāṇa), payoga có nghĩa là sự tinh tấn mạnh mẽ, là sự tinh tấn thoát ly từ cả hai phía để chứng đắc Quả, để phát triển Đạo. Sự an tịnh (paṭippassambhana) của sự tinh tấn đó, tức là sự hoàn tất (niṭṭhāna) của nó, được gọi là payogapaṭippassaddhi.
Kiṃ taṃ?
What is that?
Đó là gì?
Catumaggakiccapariyosānaṃ.
It is the completion of the task of the four paths.
Là sự hoàn tất chức năng của bốn Đạo.
Tassā payogapaṭippassaddhiyā hetubhūtāya pavattā phale paññā payogappaṭippassaddhipaññā.
The wisdom that arises in the fruit, being the cause of that cessation of exertion, is payogappaṭippassaddhipaññā.
Tuệ tri Quả khởi sinh do sự an tịnh của sự tinh tấn đó làm nhân duyên được gọi là payogappaṭippassaddhipaññā.
Phalati vipaccatīti phalaṃ, tasmiṃ phale taṃsampayuttaṃ ñāṇaṃ.
That which ripens or matures is phala (fruit); the knowledge associated with that fruit.
Quả (phala) là cái chín muồi, là cái sinh ra kết quả. Trí tuệ đi kèm với Quả đó.
Ekekassa hi maggañāṇassa anantarā tassa tasseva vipākabhūtāni nibbānārammaṇāni tīṇi vā dve vā ekaṃ vā phalacittāni uppajjanti.
Immediately after each path-knowledge, three, two, or one fruit-consciousness, which are the results of that very path-knowledge and have Nibbāna as their object, arise.
Ngay sau mỗi trí tuệ Đạo, sẽ có ba, hai hoặc một tâm quả (phalacitta) khởi sinh, là kết quả của chính Đạo đó, lấy Nibbāna làm đối tượng.
Anantaravipākattāyeva lokuttarakusalānaṃ ‘‘samādhimānantarikaññamāhū’’ti (khu. pā. 6.5; su. ni. 228) ca, ‘‘dandhaṃ ānantarikaṃ pāpuṇāti āsavānaṃ khayāyā’’ti (a. ni. 4.162) ca ādi vuttaṃ.
It is precisely because supramundane wholesome states yield immediate results that it is said: "They call concentration immediate" and "Slowly one attains the immediate destruction of the defilements," and so forth.
Chính vì các thiện pháp siêu thế (lokuttarakusala) có quả báo vô gián (anantaravipāka) mà có câu “Họ nói thiền định có quả báo vô gián” (Khu. Pā. 6.5; Su. Ni. 228) và “Chậm chạp đạt đến quả báo vô gián là sự diệt trừ các lậu hoặc” (A. Ni. 4.162) v.v.
Yassa dve anulomāni, tassa tatiyaṃ gotrabhu, catutthaṃ maggacittaṃ, tīṇi phalacittāni honti.
For one who has two anuloma (adaptation cognitions), the third is gotrabhu, the fourth is the path-consciousness, and there are three fruit-cognitions.
Đối với người có hai tâm thuận thứ (anuloma), thì tâm Gotrabhu là thứ ba, tâm Đạo là thứ tư, và có ba tâm quả.
Yassa tīṇi anulomāni, tassa catutthaṃ gotrabhu, pañcamaṃ maggacittaṃ, dve phalacittāni honti.
For one who has three anuloma, the fourth is gotrabhu, the fifth is the path-consciousness, and there are two fruit-cognitions.
Đối với người có ba tâm thuận thứ, thì tâm Gotrabhu là thứ tư, tâm Đạo là thứ năm, và có hai tâm quả.
Yassa cattāri anulomāni, tassa pañcamaṃ gotrabhu, chaṭṭhaṃ maggacittaṃ, ekaṃ phalacittaṃ hoti.
For one who has four anuloma, the fifth is gotrabhu, the sixth is the path-consciousness, and there is one fruit-cognition.
Người nào có bốn anuloma (thuận thứ), người ấy có gotrabhu (chuyển tộc) thứ năm, maggacitta (đạo tâm) thứ sáu, và một phalacitta (quả tâm).
Idaṃ maggavīthiyaṃ phalaṃ.
This is the fruit in the path-process.
Đây là quả vị (phala) trong lộ trình Đạo (maggavīthi).
Kālantaraphalaṃ pana samāpattivasena uppajjamānaṃ nirodhā vuṭṭhahantassa uppajjamānañca eteneva saṅgahitaṃ.
However, the fruit occurring at a later time, arising by way of fruit-attainment, and arising for one emerging from cessation, is also included by this (explanation).
Còn quả vị theo thời gian, phát sinh do nhập định (samāpatti), và phát sinh khi xuất khỏi nirodha (diệt tận định) cũng được bao hàm bởi điều này.
13. Chinnavaṭumānupassane paññāti tena tena ariyamaggena samucchinnaṃ taṃ taṃ upakkilesaṃ pacchā passane paññā.
13. The wisdom of contemplating the severed path refers to the wisdom of contemplating, afterwards, the respective defilement that has been utterly cut off by each noble path.
13. Tuệ quán sát các phiền não đã đoạn trừ (Chinnavaṭumānupassane paññā) là tuệ quán sát các phiền não (upakkilesa) đã được đoạn trừ hoàn toàn bởi từng Thánh Đạo (ariyamagga) đó.
Vimuttiñāṇanti vimuttiyā ñāṇaṃ.
Vimuttiñāṇa is the knowledge of liberation.
Giải thoát trí (Vimuttiñāṇa) là trí về sự giải thoát (vimutti).
Vimuttīti ca upakkilesehi vimuttaṃ parisuddhaṃ cittaṃ, vimuttabhāvo vā.
Vimutti (liberation) is the mind freed from defilements, purified, or the state of being liberated.
Giải thoát (Vimutti) là tâm thanh tịnh thoát khỏi các phiền não, hoặc trạng thái giải thoát.
Tassā vimuttiyā jānanaṃ ñāṇaṃ vimuttiñāṇaṃ.
The knowledge that understands that liberation is vimuttiñāṇa.
Trí tuệ biết về sự giải thoát đó là giải thoát trí.
Kilesehi vimuttaṃ cittasantatimpi kilesehi vimuttabhāvampi paccavekkhanto kilesehi na vinā paccavekkhatīti etena pahīnakilesapaccavekkhaṇaṃ vuttaṃ hoti.
When one reviews the mind-continuum liberated from defilements, or the state of being liberated from defilements, one does not review without (considering) the defilements. Thus, this refers to the review of abandoned defilements.
Khi quán xét dòng tâm đã giải thoát khỏi các phiền não, hoặc trạng thái giải thoát khỏi các phiền não, người ấy không quán xét mà không có các phiền não (đã đoạn trừ), như vậy, đây là sự quán xét các phiền não đã được đoạn trừ.
‘‘Vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hotī’’ti (mahāva. 23; dī. ni. 1.248) hi idameva sandhāya vuttaṃ.
Indeed, it is with reference to this that it is said: "When liberated, there is knowledge that 'it is liberated'."
Quả thật, điều này đã được nói đến trong câu: “Khi đã giải thoát, có trí tuệ rằng mình đã giải thoát” (Vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hoti).
Avasiṭṭhakilesapaccavekkhaṇaṃ pana avuttampi imināva vuttaṃ hotīti gahetabbaṃ.
Although the review of remaining defilements is not explicitly stated, it should be understood as implied by this.
Còn việc quán xét các phiền não còn lại, dù không được nói rõ, cũng được hiểu là đã được nói đến qua điều này.
Vuttañca –
And it is said:
Và đã được nói:
14. Tadā samudāgate dhamme passane paññāti tadā maggakkhaṇe phalakkhaṇe ca samudāgate paṭilābhavasena ca paṭivedhavasena ca samāgate sampatte samaṅgibhūte maggaphaladhamme catusaccadhamme ca passanā pekkhaṇā pajānanā paññā.
14. The wisdom of seeing the dhammas that have arisen at that time is the wisdom, the perception, the understanding, of seeing the path-and-fruit dhammas and the four noble truths that have arisen, come together, attained, and become endowed at that moment of the path and at that moment of the fruit, by way of acquisition and by way of penetration.
14. Tuệ quán sát các pháp đã hiện khởi vào lúc đó (Tadā samudāgate dhamme passane paññā) là tuệ quán sát, thấy rõ, nhận biết các pháp Đạo và Quả, cùng các pháp Tứ Diệu Đế đã hiện khởi, đã đạt được, đã thành tựu, đã đầy đủ vào khoảnh khắc Đạo và khoảnh khắc Quả.
Paccavekkhaṇe ñāṇanti nivattitvā bhusaṃ passanaṃ jānanaṃ ñāṇaṃ.
Paccavekkhaṇe ñāṇa is the knowledge that discerns by turning back and seeing intensely.
Trí quán xét (Paccavekkhaṇe ñāṇa) là trí tuệ quay lại quán sát một cách sâu sắc và nhận biết.
Iminā ca ñāṇadvayena paccavekkhaṇañāṇāni vuttāni honti.
By these two knowledges, the review-knowledges are stated.
Với hai loại trí tuệ này, các trí quán xét đã được nói đến.
Sotāpannassa hi maggavīthiyaṃ sotāpattiphalapariyosāne cittaṃ bhavaṅgaṃ otarati, tato bhavaṅgaṃ upacchinditvā maggapaccavekkhaṇatthāya manodvārāvajjanaṃ uppajjati, tasmiṃ niruddhe paṭipāṭiyā satta maggapaccavekkhaṇajavanānīti.
For a stream-enterer, at the end of the Stream-entry fruit in the path-process, the mind descends into the bhavaṅga; then, having cut off the bhavaṅga, the mind-door-adverting consciousness arises for the purpose of reviewing the path, and when it ceases, seven path-reviewing javana (impulsive cognitions) arise in succession.
Đối với vị Nhập Lưu (Sotāpanna), khi kết thúc quả Nhập Lưu (Sotāpattiphala) trong lộ trình Đạo (maggavīthi), tâm chìm vào bhavaṅga (hữu phần tâm), sau đó, manodvārāvajjana (ý môn hướng tâm) phát sinh để cắt đứt bhavaṅga và quán xét Đạo, khi nó diệt đi, bảy javana (tốc hành tâm) quán xét Đạo phát sinh theo thứ tự.
Puna bhavaṅgaṃ otaritvā teneva nayena phalādīnaṃ paccavekkhaṇatthāya āvajjanādīni uppajjanti.
Again, having descended into the bhavaṅga, in the same manner, adverting cognitions and so forth arise for the purpose of reviewing the fruit and other things.
Sau đó, tâm lại chìm vào bhavaṅga, và theo cách tương tự, āvajjana (hướng tâm) và các tâm khác phát sinh để quán xét Quả và các pháp khác.
Yesaṃ uppattiyā esa maggaṃ paccavekkhati, phalaṃ paccavekkhati, pahīnakilese paccavekkhati, avasiṭṭhakilese paccavekkhati, nibbānaṃ paccavekkhati.
By the arising of which, that person reviews the path, reviews the fruit, reviews the abandoned defilements, reviews the remaining defilements, and reviews Nibbāna.
Nhờ sự phát sinh của các tâm đó, vị ấy quán xét Đạo, quán xét Quả, quán xét các phiền não đã đoạn trừ, quán xét các phiền não còn lại, quán xét Nibbāna.
So hi ‘‘iminā vatāhaṃ maggena āgato’’ti maggaṃ paccavekkhati, tato ‘‘ayaṃ me ānisaṃso laddho’’ti phalaṃ paccavekkhati, tato ‘‘ime nāma me kilesā pahīnā’’ti pahīnakilese paccavekkhati, tato ‘‘ime nāma me kilesā avasiṭṭhā’’ti uparimaggavajjhe kilese paccavekkhati, avasāne ‘‘ayaṃ me dhammo ārammaṇato paṭiladdho’’ti amataṃ nibbānaṃ paccavekkhati.
He reviews the path, thinking: “Indeed, I have come by this path.” Then he reviews the fruition, thinking: “This benefit has been gained by me.” Then he reviews the abandoned defilements, thinking: “These defilements have been abandoned by me.” Then he reviews the remaining defilements, thinking: “These defilements, to be eradicated by higher paths, still remain for me.” Finally, he reviews the deathless Nibbāna, thinking: “This Dhamma has been attained by me as the object.”
Vị ấy quán xét Đạo rằng: “Ta đã đi con đường này”; sau đó quán xét Quả rằng: “Ta đã đạt được lợi ích này”; sau đó quán xét các phiền não đã đoạn trừ rằng: “Những phiền não này đã được ta đoạn trừ”; sau đó quán xét các phiền não còn lại, tức là các phiền não sẽ bị diệt trừ bởi các Đạo cao hơn, rằng: “Những phiền não này vẫn còn lại trong ta”; cuối cùng, vị ấy quán xét Nibbāna bất tử rằng: “Pháp này đã được ta đạt đến như là đối tượng (ārammaṇa).”
Iti sotāpannassa ariyasāvakassa pañca paccavekkhaṇāni honti.
Thus, for the noble disciple who is a Stream-enterer, there are five kinds of reviewing.
Như vậy, vị Thánh đệ tử Nhập Lưu có năm loại quán xét.
Yathā ca sotāpannassa, evaṃ sakadāgāmianāgāmīnampi.
Just as for the Stream-enterer, so too for the Once-returner and the Non-returner.
Giống như vị Nhập Lưu, các vị Nhất Lai (Sakadāgāmī) và Bất Lai (Anāgāmī) cũng vậy.
Arahato pana avasiṭṭhakilesapaccavekkhaṇaṃ nāma natthīti cattāriyeva paccavekkhaṇāni.
However, for an Arahant, there is no reviewing of remaining defilements, so there are only four kinds of reviewing.
Tuy nhiên, vị A-la-hán không có sự quán xét các phiền não còn lại, nên chỉ có bốn loại quán xét.
Evaṃ sabbāni ekūnavīsati paccavekkhaṇañāṇāni.
Thus, all reviewing knowledges amount to nineteen.
Như vậy, tổng cộng có mười chín loại trí quán xét.
Ukkaṭṭhaparicchedoyeva ceso.
This is indeed the highest classification.
Đây chỉ là sự phân loại tối đa.
Pahīnāvasiṭṭhakilesapaccavekkhaṇaṃ sekkhānaṃ hoti vā na vā.
The reviewing of abandoned and remaining defilements may or may not occur for trainees (sekkhā).
Trí quán xét các phiền não đã đoạn trừ và còn lại có thể có hoặc không có ở các vị Hữu Học (sekkhā).
Tassa hi abhāvatoyeva mahānāmo sakko bhagavantaṃ pucchi ‘‘kosu nāma me dhammo ajjhattaṃ appahīno, yena me ekadā lobhadhammāpi cittaṃ pariyādāya tiṭṭhantī’’tiādi (ma. ni. 1.175).
It was precisely due to the absence of this that Mahānāma the Sakyan asked the Blessed One: “What Dhamma within me is not yet abandoned, by which, at times, states of greed still overcome my mind?” and so on.
Chính vì không có điều đó mà Mahānāma Sakka đã hỏi Đức Thế Tôn: “Có pháp nào trong con chưa được đoạn trừ, mà đôi khi các pháp tham ái vẫn xâm chiếm tâm con?”
Ettha dhammaṭṭhitiñāṇādīnaṃ ekādasannaṃ ñāṇānaṃ vibhāvanatthāya ayaṃ upamā veditabbā – yathā puriso ‘‘macche gahessāmī’’ti macchakhippaṃ gahetvā tadanurūpe udake osāretvā khippamukhena hatthaṃ otāretvā antoudake kaṇhasappaṃ macchasaññāya gīvāya daḷhaṃ gahetvā ‘‘mahā vata mayā maccho laddho’’ti tuṭṭho ukkhipitvā passanto sovatthikattayadassanena ‘‘sappo’’ti sañjānitvā bhīto ādīnavaṃ disvā gahaṇe nibbinno muñcitukāmo hutvā muñcanassa upāyaṃ karonto agganaṅguṭṭhato paṭṭhāya hatthaṃ nibbeṭhetvā bāhaṃ ukkhipitvā uparisīse dve tayo vāre paribbhametvā sappaṃ dubbalaṃ katvā ‘‘gaccha re duṭṭhasappā’’ti nissajjitvā vegena thalaṃ āruyha ṭhitova ‘‘mahantassa vata bho sappassa mukhato muttomhī’’ti haṭṭho āgatamaggaṃ olokeyya.
Here, to illustrate the eleven knowledges such as the knowledge of the stability of the Dhamma, this simile should be understood: Just as a man, thinking “I will catch fish,” takes a fish trap, places it in suitable water, inserts his hand through the mouth of the trap, and, mistaking a black snake for a fish, firmly grasps it by the neck underwater, then, delighted, thinking “Indeed, I have caught a big fish,” lifts it out and sees it, recognizes it as a snake by seeing its three neck-rings, becomes frightened, perceives the danger, becomes disgusted with the grasping, desires to release it, and, devising a means of release, unwinds his hand starting from the tip of the tail, raises his arm, whirls the snake two or three times above his head, thereby weakening the snake, then says, “Go away, you wicked snake!” and releases it, quickly climbs onto dry land and stands there, saying, “Oh, indeed, I have escaped from the mouth of a great snake!” and, delighted, looks back at the path he came by.
Ở đây, để làm rõ mười một loại trí tuệ từ Dhammaṭṭhitiñāṇa (Pháp trụ trí) trở đi, cần biết ví dụ này: Giống như một người đàn ông, nghĩ rằng “Ta sẽ bắt cá”, liền cầm giỏ bắt cá, đặt nó xuống nước thích hợp, thò tay vào miệng giỏ, rồi dưới nước, nhầm một con rắn hổ mang đen là cá, nắm chặt cổ nó, vui mừng nghĩ: “Ta đã bắt được một con cá lớn!”, rồi nhấc lên và nhìn. Khi thấy ba vạch ở cổ, ông nhận ra đó là rắn, liền sợ hãi, thấy sự nguy hiểm, chán ghét việc đã bắt nó, muốn thả ra, liền tìm cách thả. Ông gỡ tay ra từ đuôi con rắn, giơ cánh tay lên, xoay con rắn quanh đầu hai ba lần để làm nó yếu đi, rồi nói: “Đi đi, đồ rắn độc!”, và thả nó ra. Sau đó, ông nhanh chóng leo lên bờ và đứng đó, vui mừng nói: “Ôi! Ta đã thoát khỏi miệng con rắn lớn!”, rồi nhìn lại con đường mình đã chạy đến.
Tattha tassa purisassa macchasaññāya kaṇhasappaṃ daḷhaṃ gahetvā tussanaṃ viya imassa yogino ādito bālaputhujjanassa aniccatādivasena bhayānakaṃ khandhapañcakaṃ niccādisaññāya ‘‘ahaṃ mamā’’ti diṭṭhitaṇhāhi daḷhaṃ gahetvā tussanaṃ, tassa khippamukhato sappaṃ nīharitvā sovatthikattayaṃ disvā ‘‘sappo’’ti sañjānanaṃ viya sappaccayanāmarūpapariggahena ghanavinibbhogaṃ katvā kalāpasammasanādīhi ñāṇehi khandhapañcakassa aniccatādilakkhaṇattayaṃ disvā ‘‘aniccaṃ dukkhamanattā’’ti tassa vavatthāpanaṃ, tassa bhāyanaṃ viya imassa bhayatupaṭṭhānañāṇaṃ, sappe ādīnavadassanaṃ viya ādīnavānupassanāñāṇaṃ, sappagahaṇe nibbindanaṃ viya nibbidānupassanāñāṇaṃ, sappaṃ muñcitukāmatā viya muñcitukamyatāñāṇaṃ, muñcanassa upāyakaraṇaṃ viya paṭisaṅkhānupassanāñāṇaṃ, sappaṃ paribbhametvā dubbalaṃ katvā nivattitvā ḍaṃsituṃ asamatthabhāvapāpanaṃ viya tilakkhaṇāropanena saṅkhārupekkhānulomañāṇehi saṅkhāre paribbhametvā dubbalaṃ katvā puna niccasukhattākārena upaṭṭhātuṃ asamatthatāpāpanaṃ, sappavissajjanaṃ viya gotrabhuñāṇaṃ, sappaṃ vissajjetvā thalaṃ āruyha ṭhānaṃ viya nibbānathalaṃ āruyha ṭhitaṃ maggaphalañāṇaṃ, haṭṭhassa āgatamaggolokanaṃ viya maggādipaccavekkhaṇañāṇanti.
In this simile, the man’s delight in firmly grasping the black snake, mistaking it for a fish, is like the yogi’s delight, initially as an ignorant ordinary person, in firmly grasping the five aggregates—which are fearful due to impermanence and so on—with views and craving, thinking “I” and “mine,” based on the perception of permanence and so on. His pulling the snake out of the trap’s mouth, seeing its three neck-rings, and recognizing it as a snake, is like the yogi’s discerning the three characteristics of impermanence, suffering, and non-self in the five aggregates by performing a dissolution of compactness through the comprehension of dependent mentality-materiality, and by knowledges such as the comprehension of groups, thereby determining them as “impermanent, suffering, and non-self.” His fear is like the yogi’s knowledge of the manifestation of fear. His seeing danger in the snake is like the knowledge of contemplating danger. His disgust with grasping the snake is like the knowledge of contemplating disgust. His desire to release the snake is like the knowledge of the desire for deliverance. His devising a means of release is like the knowledge of contemplating reflection. His whirling the snake to weaken it and make it unable to turn back and bite is like the aggregates being whirled and weakened by applying the three characteristics and by the knowledges of equanimity regarding formations and conformity, making them unable to appear again as permanent, pleasant, or self. The release of the snake is like the Gotrabhū-ñāṇa. His releasing the snake and climbing onto dry land and standing there is like the path and fruition knowledges standing firm, having ascended the dry land of Nibbāna. The delighted man’s looking back at the path he came by is like the reviewing knowledges of the path and so on.
Trong ví dụ đó, việc người đàn ông đó nắm chặt con rắn hổ mang đen vì lầm tưởng là cá và vui mừng, giống như việc hành giả này, ban đầu là một phàm phu ngu si, nắm chặt năm uẩn đáng sợ do vô thường và các đặc tính khác, với tà kiến và tham ái “ta và của ta”, rồi vui mừng; việc ông ta kéo con rắn ra khỏi miệng giỏ, thấy ba vạch và nhận ra đó là rắn, giống như việc hành giả này, nhờ sự quán xét danh sắc cùng với các duyên, đã phân biệt các khối uẩn, và với các trí tuệ như kalāpasammasana (quán xét theo nhóm), đã thấy ba đặc tính vô thường, khổ, vô ngã của năm uẩn, rồi phân biệt chúng là “vô thường, khổ, vô ngã”; sự sợ hãi của ông ta giống như Bhayatupaṭṭhānañāṇa (trí hiện khởi sự sợ hãi) của hành giả này; việc ông ta thấy sự nguy hiểm ở con rắn giống như Ādīnavānupassanāñāṇa (trí quán sát sự nguy hiểm); việc ông ta chán ghét việc bắt rắn giống như Nibbidānupassanāñāṇa (trí quán sát sự nhàm chán); việc ông ta muốn thả rắn giống như Muñcitukamyatāñāṇa (trí muốn giải thoát); việc ông ta tìm cách thả rắn giống như Paṭisaṅkhānupassanāñāṇa (trí quán xét lại); việc ông ta xoay con rắn làm nó yếu đi, khiến nó không thể quay lại cắn, giống như việc hành giả này, nhờ áp dụng ba đặc tính và các trí tuệ Saṅkhārupekkhā (xả hành) và Anuloma (thuận thứ), đã xoay chuyển các hành làm chúng yếu đi, khiến chúng không thể hiện khởi lại dưới dạng thường, lạc, ngã; việc ông ta thả rắn giống như Gotrabhuñāṇa (chuyển tộc trí); việc ông ta thả rắn rồi leo lên bờ đứng, giống như Maggaphalañāṇa (Đạo quả trí) đã leo lên và đứng vững trên bờ Nibbāna; việc ông ta vui mừng nhìn lại con đường mình đã chạy đến, giống như Maggādipaccavekkhaṇañāṇa (trí quán xét Đạo và các pháp khác).
‘‘Lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya, kāmarāgabyāpādānaṃ tanubhāvāya, kāmarāgabyāpādānaṃ anavasesappahānāya, rūparāgaarūparāgamānauddhaccaavijjānaṃ anavasesappahānāyā’’ti (dha. sa. 277, 361-363) ca kilesappahānaṃyeva adhikaṃ katvā maggapaṭipattiyā vuttattā paṭipattānurūpeneva kilesapaccavekkhaṇassa ādibhāvo yujjati, aṭṭhakathāyaṃ vuttakkamo pana dassitoyeva.
Because it is said in the practice of the path, making the abandonment of defilements paramount, as in: ‘‘One develops supramundane jhāna, which leads out (of saṃsāra) and to the destruction (of defilements), for the abandonment of wrong views, for the attenuation of sensual desire and ill-will, for the complete abandonment of sensual desire and ill-will, for the complete abandonment of attachment to form, attachment to the formless, conceit, restlessness, and ignorance,’’ it is appropriate that the reflection on defilements comes first, in accordance with the practice. The order stated in the Aṭṭhakathā has already been shown.
Và bởi vì trong con đường thực hành, việc đoạn trừ các phiền não đã được đề cập là chính yếu, như trong đoạn kinh: ‘‘Vị ấy tu tập thiền siêu thế (lokuttara jhāna), có khả năng dẫn đến giải thoát (niyyānika), có khả năng làm suy yếu (apacayagāmi) để đoạn trừ các tà kiến, để làm suy giảm các dục ái và sân hận, để đoạn trừ hoàn toàn các dục ái và sân hận, và để đoạn trừ hoàn toàn các sắc ái, vô sắc ái, ngã mạn, phóng dật và vô minh’’, nên việc quán xét các phiền não (kilesapaccavekkhaṇa) là thích hợp để trở thành khởi đầu, phù hợp với sự thực hành. Tuy nhiên, thứ tự được nêu trong chú giải đã được trình bày.
So pana kamo pañcavidho uppattikkamo pahānakkamo paṭipattikkamo bhūmikkamo desanakkamoti.
That order is fivefold: the order of arising, the order of abandonment, the order of practice, the order of planes, and the order of teaching.
Thứ tự ấy có năm loại: thứ tự phát sinh (uppattikkama), thứ tự đoạn trừ (pahānakkama), thứ tự thực hành (paṭipattikkama), thứ tự cảnh giới (bhūmikkama), và thứ tự thuyết giảng (desanākkama).
Evamādi uppattikkamo.
This is the order of arising.
Thứ tự phát sinh (uppattikkama) là như vậy.
‘‘Dassanena pahātabbā dhammā, bhāvanāya pahātabbā dhammā’’ti (dha. sa. tikamātikā 8) evamādi pahānakkamo.
‘‘Phenomena to be abandoned by insight, phenomena to be abandoned by development’’—this is the order of abandonment.
Thứ tự đoạn trừ (pahānakkama) là như vậy, như trong đoạn kinh: ‘‘Các pháp cần đoạn trừ bằng cách thấy (dassanena pahātabbā dhammā), các pháp cần đoạn trừ bằng cách tu tập (bhāvanāya pahātabbā dhammā)’’.
‘‘Sīlavisuddhi cittavisuddhi diṭṭhivisuddhi kaṅkhāvitaraṇavisuddhi maggāmaggañāṇadassanavisuddhi paṭipadāñāṇadassanavisuddhi ñāṇadassanavisuddhī’’ti evamādi paṭipattikkamo.
‘‘Purity of morality, purity of mind, purity of view, purity by overcoming doubt, purity of knowledge and vision of what is path and what is not path, purity of knowledge and vision of the way, purity of knowledge and vision’’—this is the order of practice.
Thứ tự thực hành (paṭipattikkama) là như vậy, như trong đoạn kinh: ‘‘Thanh tịnh giới (sīlavisuddhi), thanh tịnh tâm (cittavisuddhi), thanh tịnh kiến (diṭṭhivisuddhi), thanh tịnh vượt nghi (kaṅkhāvitaraṇavisuddhi), thanh tịnh tri kiến đạo và phi đạo (maggāmaggañāṇadassanavisuddhi), thanh tịnh tri kiến về đạo lộ (paṭipadāñāṇadassanavisuddhi), thanh tịnh tri kiến (ñāṇadassanavisuddhi)’’.
‘‘Kāmāvacarā dhammā, rūpāvacarā dhammā, arūpāvacarā dhammā’’ti (dha. sa. dukamātikā 93-95) evamādi bhūmikkamo.
‘‘Phenomena of the sensuous plane, phenomena of the form plane, phenomena of the formless plane’’—this is the order of planes.
Thứ tự cảnh giới (bhūmikkama) là như vậy, như trong đoạn kinh: ‘‘Các pháp thuộc cõi dục (kāmāvacarā dhammā), các pháp thuộc cõi sắc (rūpāvacarā dhammā), các pháp thuộc cõi vô sắc (arūpāvacarā dhammā)’’.
‘‘Cattāro satipaṭṭhānā cattāro sammappadhānā cattāro iddhipādā pañcindriyāni pañca balāni satta bojjhaṅgā ariyo aṭṭhaṅgiko maggo’’ti (ma. ni. 3.43; mahāni. 191; cūḷani. mettagūmāṇavapucchāniddesa 22) vā, ‘‘anupubbikathaṃ kathesi.
‘‘Four foundations of mindfulness, four right strivings, four bases of spiritual power, five faculties, five powers, seven factors of enlightenment, the Noble Eightfold Path’’; or, ‘‘He taught a gradual discourse.
Hoặc thứ tự thuyết giảng (desanākkama) là như vậy, như trong đoạn kinh: ‘‘Bốn niệm xứ (cattāro satipaṭṭhānā), bốn chánh cần (cattāro sammappadhānā), bốn thần túc (cattāro iddhipādā), năm quyền (pañcindriyāni), năm lực (pañca balāni), bảy giác chi (satta bojjhaṅgā), Bát chánh đạo (ariyo aṭṭhaṅgiko maggo)’’;
Seyyathidaṃ – dānakathaṃ sīlakathaṃ saggakathaṃ kāmānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ nekkhamme ānisaṃsaṃ pakāsesī’’ti (mahāva. 31; dī. ni. 1.298; 2.83) vā evamādi desanakkamo.
That is to say, he expounded a discourse on giving, a discourse on morality, a discourse on heaven, the disadvantages, degradation, and defilement of sensual pleasures, and the benefits of renunciation’’—this is the order of teaching.
Hoặc: ‘‘Thuyết giảng một bài pháp tuần tự (anupubbikathaṃ kathesi). Đó là: thuyết giảng về bố thí (dānakathaṃ), về giới hạnh (sīlakathaṃ), về cõi trời (saggakathaṃ), trình bày sự nguy hiểm, sự thấp kém, sự ô uế của các dục lạc, và lợi ích của sự xuất ly (kāmānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ nekkhamme ānisaṃsaṃ pakāsesī)’’.
Idha pana cuddasannaṃ ñāṇānaṃ uppattikkamo paṭipattikkamo ca tadubhayavasena paṭipāṭiyā desitattā desanakkamo cāti tayo kamā veditabbā.
Here, however, the order of arising and the order of practice of the fourteen knowledges are taught in sequence, in both ways, and also the order of teaching. Thus, three orders should be understood.
Ở đây, ba thứ tự cần được hiểu là thứ tự phát sinh (uppattikkama), thứ tự thực hành (paṭipattikkama) của mười bốn tuệ, và thứ tự thuyết giảng (desanākkama) do được trình bày theo trình tự dựa trên cả hai thứ tự đó.
15. Idāni yasmā heṭṭhā sarūpena nāmarūpavavatthānañāṇaṃ na vuttaṃ, tasmā pañcadhā nāmarūpappabhedaṃ dassetuṃ ajjhattavavatthāne paññā vatthunānatte ñāṇantiādīni pañca ñāṇāni uddiṭṭhāni.
15. Now, since the knowledge of discerning nāma-rūpa was not stated in its essential nature below, five knowledges are enumerated, such as wisdom in discerning the internal, knowledge of the diversity of bases, to show the fivefold division of nāma-rūpa.
15. Nay, vì tuệ phân biệt danh sắc (nāmarūpavavatthānañāṇa) chưa được đề cập rõ ràng ở phần trước, do đó, để trình bày năm loại phân biệt danh sắc, năm tuệ sau đây đã được nêu ra: tuệ về sự phân biệt nội thân (ajjhattavavatthāne paññā), tuệ về sự đa dạng của các căn cứ (vatthunānatte ñāṇa), v.v.
Sakale hi nāmarūpe vutte yaṃ pariggahetuṃ sakkā, yañca pariggahetabbaṃ, taṃ pariggahessati.
For when all nāma-rūpa is spoken of, whatever can be comprehended, and whatever should be comprehended, that will be comprehended.
Khi toàn bộ danh sắc được đề cập, thì cái gì có thể được thâu tóm, và cái gì nên được thâu tóm, vị ấy sẽ thâu tóm nó.
Lokuttaranāmañhi pariggahetuñca na sakkā anadhigatattā, na ca pariggahetabbaṃ avipassanūpagattā.
Indeed, supramundane nāma cannot be comprehended because it has not yet been attained, nor should it be comprehended because it is not subject to vipassanā.
Thật vậy, danh siêu thế (lokuttaranāma) không thể được thâu tóm vì chưa chứng đắc, và cũng không nên được thâu tóm vì không thuộc phạm vi của tuệ quán (vipassanā).
Tattha ajjhattavavatthāneti ‘‘evaṃ pavattamānā mayaṃ attāti gahaṇaṃ gamissāmā’’ti iminā viya adhippāyena attānaṃ adhikāraṃ katvā pavattāti ajjhattā.
Here, ajjhattavavatthāne means that which proceeds by making oneself the principal, with the intention, as it were, ‘‘We, thus existing, will attain the designation of self.’’ Therefore, it is called ajjhattā.
Trong đó, ajjhattavavatthāne có nghĩa là ‘nội thân’ (ajjhattā) vì nó vận hành bằng cách lấy tự thân làm chủ đề, với ý định như thể: ‘‘Chúng ta, những thứ đang vận hành như thế này, sẽ đi đến sự chấp thủ là tự ngã (atta)’’.
Ajjhattasaddo panāyaṃ gocarajjhatte niyakajjhatte ajjhattajjhatte visayajjhatteti catūsu atthesu dissati.
This word ajjhatta is seen in four meanings: internal as an object, internal as one’s own, internal of the internal, and internal as a sphere.
Từ ajjhatta này được thấy trong bốn nghĩa: nội thân là đối tượng (gocarajjhatta), nội thân là tự thân (niyakajjhatta), nội thân là nội xứ (ajjhattajjhatta), và nội thân là phạm vi (visayajjhatta).
‘‘Tena, ānanda, bhikkhunā tasmiṃyeva purimasmiṃ samādhinimitte ajjhattameva cittaṃ saṇṭhapetabbaṃ, ajjhattarato samāhito’’tiādīsu (dha. pa. 362) hi ayaṃ gocarajjhatte dissati.
For example, in passages like, ‘‘Therefore, Ānanda, that bhikkhu should establish his mind internally on that former sign of concentration, delighting internally, concentrated,’’ this is seen in the sense of internal as an object.
Thật vậy, trong các đoạn kinh như: ‘‘Này Ānanda, vị Tỳ-khưu ấy nên an trú tâm mình ngay trong tướng định trước đó, an trú trong nội tâm (ajjhattarato samāhito)’’ thì từ này được thấy trong nghĩa nội thân là đối tượng.
‘‘Ajjhattaṃ sampasādanaṃ (dī. ni. 1.228; dha. sa. 161), ajjhattaṃ vā dhammesu dhammānupassī viharatī’’tiādīsu (dī. ni. 2.373) niyakajjhatte.
In passages like, ‘‘Internal purification,’’ and ‘‘He dwells contemplating phenomena in phenomena, internally,’’ this is seen in the sense of internal as one’s own.
Trong các đoạn kinh như: ‘‘Sự thanh tịnh nội tâm (ajjhattaṃ sampasādanaṃ), hoặc vị ấy an trú quán pháp trong nội thân (ajjhattaṃ vā dhammesu dhammānupassī viharatī)’’ thì từ này được thấy trong nghĩa nội thân là tự thân.
‘‘Cha ajjhattikāni āyatanāni, ajjhattikā dhammā’’tiādīsu (dha. sa. tikamātikā 20) ajjhattajjhatte.
In passages like, ‘‘Six internal sense bases, internal phenomena,’’ this is seen in the sense of internal of the internal.
Trong các đoạn kinh như: ‘‘Sáu nội xứ (cha ajjhattikāni āyatanāni), các pháp nội xứ (ajjhattikā dhammā)’’ thì từ này được thấy trong nghĩa nội thân là nội xứ.
‘‘Ayaṃ kho, panānanda, vihāro tathāgatena abhisambuddho yadidaṃ sabbanimittānaṃ amanasikārā ajjhattaṃ suññataṃ upasampajja viharatī’’tiādīsu (ma. ni. 3.187) visayajjhatte, issariyaṭṭhāneti attho.
In passages like, ‘‘This, Ānanda, is the dwelling attained by the Tathāgata, namely, dwelling having entered upon the internal emptiness through not attending to all signs,’’ this is seen in the sense of internal as a sphere, meaning a state of mastery.
Trong các đoạn kinh như: ‘‘Này Ānanda, đây là sự an trú mà Như Lai đã giác ngộ, đó là an trú vào tánh không nội tại (ajjhattaṃ suññataṃ upasampajja viharatī) bằng cách không tác ý đến tất cả các tướng’’, thì từ này được thấy trong nghĩa nội thân là phạm vi, tức là trạng thái quyền uy.
Phalasamāpatti hi buddhānaṃ issariyaṭṭhānaṃ nāma.
For the attainment of fruition is called a state of mastery for the Buddhas.
Thật vậy, sự chứng đắc quả (phalasamāpatti) được gọi là trạng thái quyền uy của chư Phật.
Idha pana ajjhattajjhatte daṭṭhabbo.
Here, however, it should be understood in the sense of internal of the internal.
Tuy nhiên, ở đây nó cần được hiểu theo nghĩa nội thân là nội xứ.
Tesaṃ ajjhattānaṃ vavatthāne ajjhattavavatthāne.
In the discerning of those internal (sense bases), it is ajjhattavavatthāne.
Sự phân biệt các nội xứ ấy là ajjhattavavatthāna.
Vatthunānatteti vatthūnaṃ nānābhāve, nānāvatthūsūti attho.
Vatthunānatte means in the diversity of bases, or in various bases.
Vatthunānatte có nghĩa là sự đa dạng của các căn cứ, tức là trong các căn cứ khác nhau.
Ettha javanamanoviññāṇassa paccayabhūto bhavaṅgamanopi cakkhādipañcakaṃ viya uppattiṭṭhānattā vatthūti vutto.
Here, the bhavaṅga-mano, being a condition for the javana-manoviññāṇa, is called a 'base' because it is the place of origin, just like the five sense-faculties beginning with the eye.
Ở đây, bhavaṅga-mano (tâm hộ kiếp) là nhân duyên của javana-manoviññāṇa (tâm thức ý tốc hành) cũng được gọi là vatthu (căn cứ) vì nó là nơi phát sinh, giống như năm căn cứ (pañcaka) như nhãn căn, v.v.
Āvajjanampi tannissitameva kātabbaṃ.
The advertence (āvajjana) too should be understood as dependent on that*.
Sự chú ý (āvajjanā) cũng phải được thực hiện dựa trên nó.
18. Catudhammavavatthāneti kāmāvacarabhūmiādīnaṃ cuddasannaṃ catukkānaṃ vasena catunnaṃ catunnaṃ dhammānaṃ vavatthāne.
18. Catudhammavavatthāne means in the classification of fourfold dhammas according to the fourteen tetrads, such as the kāmāvacara realm.
18. Catudhammavavatthāne có nghĩa là sự phân biệt bốn pháp theo mười bốn nhóm bốn pháp, như cảnh giới dục giới (kāmāvacarabhūmi), v.v.
Bhūmīti ca ‘‘bhūmigatañca vehāsaṭṭhañcā’’tiādīsu (saṃ. ni. 1.136) pathaviyaṃ vattati.
The word bhūmi is used in the sense of earth in phrases like "bhūmigatañca vehāsaṭṭhañcā" (S.I.136).
Và từ bhūmi được dùng theo nghĩa đất, như trong các đoạn kinh: ‘‘Vàng bạc chôn dưới đất và cất trên không’’.
‘‘Abhūmiṃ tāta, mā sevā’’tiādīsu (jā. 1.6.34) visaye.
In the sense of 'sphere' or 'domain' in phrases like "Abhūmiṃ tāta, mā sevā" (Jā.I.6.34).
Trong các đoạn kinh: ‘‘Này con, đừng dấn thân vào nơi không thích hợp (abhūmiṃ tāta, mā sevā)’’ thì từ này được dùng theo nghĩa phạm vi.
‘‘Sukhabhūmiyaṃ kāmāvacare’’tiādīsu (dha. sa. 988) uppajjanaṭṭhāne.
And in the sense of 'place of arising' in phrases like "sukhabhūmiyaṃ kāmāvacare" (Dhs.988).
Trong các đoạn kinh: ‘‘Trong cảnh giới an lạc, dục giới (sukhabhūmiyaṃ kāmāvacare)’’ thì từ này được dùng theo nghĩa nơi phát sinh.
Idha pana koṭṭhāse vattati.
Here, however, it is used in the sense of a 'division' or 'section'.
Tuy nhiên, ở đây nó được dùng theo nghĩa phần (koṭṭhāsa).
Paricchedetipi vadanti.
Some also say 'delimitation'.
Một số người cũng nói là theo nghĩa sự phân chia (pariccheda).
20. Idāni yasmā nāmarūpasseva pabhedato vavatthāpanañāṇaṃ ñātapariññā, tadanantaraṃ tīraṇapariññā, tadanantaraṃ pahānapariññāti tisso pariññā.
20. Now, since the knowledge of classifying nāmarūpa by its distinctions is ñāta-pariññā, followed by tīraṇa-pariññā, and then pahāna-pariññā — these are the three pariññās.
20. Nay, vì tuệ phân biệt danh sắc theo các loại là tuệ tri tri kiến (ñātapariññā), sau đó là tuệ thẩm sát tri kiến (tīraṇapariññā), và sau đó là tuệ đoạn trừ tri kiến (pahānapariññā), nên có ba loại tri kiến.
Taṃsambandhā ca bhāvanāsacchikiriyā honti, tasmā dhammanānattañāṇānantaraṃ ñātaṭṭhe ñāṇādīni pañca ñāṇāni uddiṭṭhāni.
And since their cultivation and realization occur in relation to them, the five knowledges beginning with the knowledge of what is known (ñātaṭṭhe ñāṇa) are enumerated after the knowledge of the diversity of dhammas.
Và sự tu tập (bhāvanā) và sự chứng đạt (sacchikariyā) có liên quan đến chúng. Do đó, sau tuệ về sự đa dạng của các pháp (dhammanānattañāṇa), năm tuệ như tuệ trong nghĩa đã biết (ñātaṭṭhe ñāṇa), v.v., đã được nêu ra.
Tisso hi pariññā ñātapariññā tīraṇapariññā pahānapariññā ca.
Indeed, there are three pariññās: ñāta-pariññā, tīraṇa-pariññā, and pahāna-pariññā.
Thật vậy, có ba loại tri kiến: tuệ tri tri kiến (ñātapariññā), tuệ thẩm sát tri kiến (tīraṇapariññā), và tuệ đoạn trừ tri kiến (pahānapariññā).
Tattha ‘‘ruppanalakkhaṇaṃ rūpaṃ, vedayitalakkhaṇā vedanā’’ti evaṃ tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ paccattalakkhaṇasallakkhaṇavasena pavattā paññā ñātapariññā nāma.
Among these, the wisdom that proceeds by discerning the specific characteristics of those respective dhammas, such as "rūpa has the characteristic of being afflicted, vedanā has the characteristic of feeling," is called ñāta-pariññā.
Trong đó, tuệ vận hành bằng cách nhận biết đặc tính riêng của từng pháp, như: ‘‘Sắc có đặc tính biến hoại (ruppanalakkhaṇaṃ rūpaṃ), Thọ có đặc tính cảm nhận (vedayitalakkhaṇā vedanā)’’ được gọi là ñātapariññā.
‘‘Rūpaṃ aniccaṃ dukkhaṃ anattā, vedanā aniccā dukkhā anattā’’tiādinā nayena tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ sāmaññalakkhaṇaṃ āropetvā pavattā lakkhaṇārammaṇikavipassanāpaññā tīraṇapariññā nāma.
The vipassanā wisdom that takes the general characteristics as its object, proceeding by applying the general characteristics to those respective dhammas, such as "rūpa is impermanent, suffering, non-self; vedanā is impermanent, suffering, non-self," is called tīraṇa-pariññā.
Tuệ quán chiếu (vipassanāpaññā) có đối tượng là các đặc tính chung, vận hành bằng cách áp đặt các đặc tính chung cho từng pháp, như: ‘‘Sắc là vô thường, khổ, vô ngã; Thọ là vô thường, khổ, vô ngã’’ được gọi là tīraṇapariññā.
Tesuyeva pana dhammesu niccasaññādipajahanavasena pavattā lakkhaṇārammaṇikavipassanāva pahānapariññā nāma.
And the vipassanā wisdom that takes the general characteristics as its object, proceeding by abandoning the perception of permanence and so forth in those very dhammas, is called pahāna-pariññā.
Và chính tuệ quán chiếu có đối tượng là các đặc tính chung, vận hành bằng cách từ bỏ các tưởng về thường, v.v., đối với các pháp ấy, được gọi là pahānapariññā.
Tattha saṅkhāraparicchedato paṭṭhāya yāva paccayapariggahā ñātapariññāya bhūmi.
Among these, the stage of ñāta-pariññā extends from the discernment of formations (saṅkhāra-pariccheda) up to the comprehension of conditions (paccaya-pariggaha).
Trong ba loại đó, từ sự phân biệt các hành (saṅkhāra) cho đến sự nắm giữ các nhân duyên (paccayapariggaha) là địa vị của ñātapariññā (trí tuệ nhận biết).
Etasmiñhi antare dhammānaṃ paccattalakkhaṇapaṭivedhasseva ādhipaccaṃ hoti.
For within this interval, the penetration of the specific characteristics of dhammas is predominant.
Thật vậy, trong khoảng này, chỉ có tuệ thấu triệt các đặc tính riêng biệt (paccattalakkhaṇa) của các pháp (dhamma) là có quyền lực tối thượng.
Kalāpasammasanato paṭṭhāya yāva udayabbayānupassanā tīraṇapariññāya bhūmi.
The stage of tīraṇa-pariññā extends from the comprehension of groups (kalāpa-sammasana) up to the contemplation of rise and fall (udayabbayānupassanā).
Từ sự quán xét theo nhóm (kalāpasammasana) cho đến sự quán chiếu sinh diệt (udayabbayānupassanā) là địa vị của tīraṇapariññā (trí tuệ thẩm sát).
Etasmiñhi antare sāmaññalakkhaṇapaṭivedhasseva ādhipaccaṃ hoti.
For within this interval, the penetration of the general characteristics is predominant.
Thật vậy, trong khoảng này, chỉ có tuệ thấu triệt các đặc tính chung (sāmaññalakkhaṇa) là có quyền lực tối thượng.
Bhaṅgānupassanaṃ ādiṃ katvā upari pahānapariññāya bhūmi.
Starting with the contemplation of dissolution (bhaṅgānupassanā) and upwards is the stage of pahāna-pariññā.
Bắt đầu từ quán chiếu hoại diệt (bhaṅgānupassanā) trở lên là địa vị của pahānapariññā (trí tuệ đoạn trừ).
Tato paṭṭhāya hi ‘‘aniccato anupassanto niccasaññaṃ pajahati, dukkhato anupassanto sukhasaññaṃ pajahati, anattato anupassanto attasaññaṃ pajahati, nibbindanto nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto ādānaṃ pajahatī’’ti (paṭi. ma. 1.52) evaṃ niccasaññādipahānasādhikānaṃ sattannaṃ anupassanānaṃ ādhipaccaṃ hoti.
For from that point onward, the seven contemplations that lead to the abandonment of the perception of permanence and so forth become predominant, as in "contemplating as impermanent, one abandons the perception of permanence; contemplating as suffering, one abandons the perception of happiness; contemplating as non-self, one abandons the perception of self; being disenchanted, one abandons delight; being dispassionate, one abandons lust; ceasing, one abandons origination; relinquishing, one abandons clinging."
Thật vậy, từ đó trở đi, có quyền lực tối thượng của bảy sự quán chiếu giúp đoạn trừ các tưởng như thường hằng, v.v., như đã nói: "Khi quán chiếu là vô thường, vị ấy đoạn trừ tưởng thường hằng; khi quán chiếu là khổ, vị ấy đoạn trừ tưởng lạc; khi quán chiếu là vô ngã, vị ấy đoạn trừ tưởng ngã; khi nhàm chán, vị ấy đoạn trừ hỷ; khi ly tham, vị ấy đoạn trừ tham; khi đoạn diệt, vị ấy đoạn diệt tập khởi; khi xả bỏ, vị ấy xả bỏ sự chấp thủ" (Paṭi. Ma. 1.52).
25-28. Idāni yasmā pahānabhāvanāsacchikiriyañāṇāni ariyamaggaphalasampayuttānipi honti, tasmā tadanantaraṃ ariyapuggalānaṃyeva labbhamānāni cattāri paṭisambhidāñāṇāni uddiṭṭhāni.
25-28. Now, since the knowledges of abandoning, developing, and realizing are also associated with the noble path and fruit, therefore, immediately after them, the four knowledges of analytical insight (paṭisambhidāñāṇa) that are obtainable only by noble individuals are set forth.
25-28. Bây giờ, vì các trí tuệ đoạn trừ (pahāna), tu tập (bhāvanā) và chứng ngộ (sacchikiriya) cũng có thể đi kèm với Đạo và Quả của bậc Thánh (ariya), nên ngay sau đó, bốn trí tuệ Phân tích (paṭisambhidāñāṇa) chỉ có được ở các bậc Thánh đã được đề cập.
Tatthāpi paccayuppanno attho dukkhasaccaṃ viya pākaṭo suviññeyyo cāti paṭhamaṃ atthapaṭisambhidāñāṇaṃ uddiṭṭhaṃ, tassa atthassa hetudhammavisayattā tadanantaraṃ dhammapaṭisambhidāñāṇaṃ, tadubhayassa niruttivisayattā tadanantaraṃ niruttipaṭisambhidāñāṇaṃ, tesu tīsupi ñāṇesu pavattanato tadanantaraṃ paṭibhānapaṭisambhidāñāṇaṃ.
Among these too, the resultant meaning (atthapaṭisambhidāñāṇa), being produced by a cause, is manifest and easily comprehensible, like the truth of suffering; therefore, knowledge of analytical insight into meaning (atthapaṭisambhidāñāṇa) is set forth first. Because the cause of that meaning is the domain of causal phenomena, knowledge of analytical insight into phenomena (dhammapaṭisambhidāñāṇa) is set forth immediately after it. Because both of these are the domain of language, knowledge of analytical insight into language (niruttipaṭisambhidāñāṇa) is set forth immediately after that. Because it operates in all three of these knowledges, knowledge of analytical insight into ready wit (paṭibhānapaṭisambhidāñāṇa) is set forth immediately after that.
Trong đó, ý nghĩa phát sinh do nhân duyên (paccayuppanno attho) thì rõ ràng và dễ hiểu như Khổ đế (dukkhasacca), nên trước hết atthapaṭisambhidāñāṇaṃ (trí tuệ phân tích ý nghĩa) được đề cập; vì ý nghĩa ấy có đối tượng là các pháp nhân duyên, nên ngay sau đó là dhammapaṭisambhidāñāṇaṃ (trí tuệ phân tích pháp); vì cả hai đều có đối tượng là ngôn ngữ (nirutti), nên ngay sau đó là niruttipaṭisambhidāñāṇaṃ (trí tuệ phân tích ngôn ngữ); và vì nó vận hành trong cả ba trí tuệ đó, nên ngay sau đó là paṭibhānapaṭisambhidāñāṇaṃ (trí tuệ phân tích biện tài).
Pa-kāraṃ dīghaṃ katvā ca paṭhanti.
And some read the initial pa- syllable as long.
Và cũng có cách đọc kéo dài nguyên âm 'a' của âm tiết 'pa'.
29-31. Ito parāni vihāraṭṭhe ñāṇādīni tīṇi ñāṇāni ariyānaṃyeva sambhavato paṭisambhidāpabhedato ca paṭisambhidāñāṇānantaraṃ uddiṭṭhāni.
29-31. The three knowledges that follow—knowledge in the sense of abiding, and so on—are set forth after the knowledges of analytical insight, because they are only possible for noble ones and are subdivisions of analytical insight.
29-31. Ba trí tuệ tiếp theo, như trí tuệ về sự an trú (vihāraṭṭhe ñāṇa), v.v., được đề cập sau các trí tuệ Phân tích (paṭisambhidāñāṇa) vì chúng chỉ có thể có ở các bậc Thánh và vì chúng là các phân loại của trí tuệ Phân tích.
Vihāraṭṭhe ñāṇañhi dhammapaṭisambhidā hoti, samāpattaṭṭhe ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā.
Indeed, knowledge in the sense of abiding is dhammapaṭisambhidā, and knowledge in the sense of attainment is atthapaṭisambhidā.
Trí tuệ về sự an trú (vihāraṭṭhe ñāṇa) chính là Dhammapaṭisambhidā (trí tuệ phân tích pháp), còn trí tuệ về sự nhập định (samāpattaṭṭhe ñāṇa) là Atthapaṭisambhidā (trí tuệ phân tích ý nghĩa).
Dhammasabhāve ñāṇañhi paṭisambhidākathāyaṃ (paṭi. ma. 2.30) dhammapaṭisambhidāti vuttaṃ.
Knowledge of the nature of phenomena is indeed called dhammapaṭisambhidā in the Paṭisambhidā-kathā.
Thật vậy, trí tuệ về bản chất của pháp (dhammasabhāve ñāṇa) được gọi là Dhammapaṭisambhidā trong phần nói về các trí tuệ Phân tích (Paṭi. Ma. 2.30).
Nibbāne ñāṇaṃ pana atthapaṭisambhidā eva.
Knowledge of Nibbāna, however, is atthapaṭisambhidā itself.
Còn trí tuệ về Nibbāna (Nibbāne ñāṇa) chính là Atthapaṭisambhidā.
Tattha vihāranānatteti aniccānupassanādivasena nānāvipassanāvihāre.
Therein, in the diversity of abodes means in the various vipassanā abodes, such as the contemplation of impermanence.
Trong đó, vihāranānatte (sự đa dạng của các trú xứ) là các trú xứ thiền quán (vipassanā) khác nhau theo cách quán chiếu vô thường (aniccānupassanā), v.v.
Vihāraṭṭheti vipassanāvihārasabhāve.
In the sense of abiding means in the nature of vipassanā abiding.
Vihāraṭṭhe (nghĩa trú xứ) là bản chất của trú xứ thiền quán (vipassanā).
Vihāroti ca sasampayuttā vipassanā eva.
And abiding (vihāra) is vipassanā itself, together with its concomitants.
Và vihāro (trú xứ) chính là vipassanā cùng với các pháp tương ưng của nó.
Samāpattinānatteti animittādivasena nānāphalasamāpattiyaṃ.
In the diversity of attainments means in the various fruit-attainments, such as the signless.
Samāpattinānatte (sự đa dạng của các nhập định) là các sự nhập quả (phalasamāpatti) khác nhau theo cách như vô tướng (animitta), v.v.
Samāpattīti ca lokuttaraphalabhūtā cittacetasikadhammā.
And attainment (samāpatti) refers to the supramundane fruit-states of consciousness and mental factors.
Và samāpattī (nhập định) là các pháp tâm và sở hữu tâm thuộc về quả siêu thế.
Vihārasamāpattinānatteti ubhayavasena vuttaṃ.
In the diversity of abodes and attainments is stated by way of both.
Vihārasamāpattinānatte (sự đa dạng của các trú xứ và nhập định) được nói theo cả hai cách.
32. Tato vihārasamāpattiñāṇasādhakassa ‘‘dubhato vuṭṭhānavivaṭṭane paññā’’ti pubbe vuttassāpi maggañāṇassa āsavasamucchedasamatthataṃ anantaraphaladāyakattañca kāraṇena visesetvā aparenākārena vattukāmena tadeva ‘‘ānantarikasamādhimhi ñāṇa’’nti uddiṭṭhaṃ.
32. Thereafter, the knowledge of the path, which was previously mentioned as "wisdom in rising up and turning away from both sides," and which accomplishes the knowledge of abiding and attainment, is now set forth again in another way as "knowledge in immediate concentration," having been distinguished by the reason of its ability to eradicate the āsavas and its capacity to yield immediate fruit.
32. Sau đó, trí tuệ Đạo (maggañāṇa), mặc dù đã được nói trước đó là "trí tuệ về sự xuất khởi và xoay chuyển từ cả hai phía (dubhato vuṭṭhānavivaṭṭane paññā)", là phương tiện để chứng đắc trí tuệ về sự an trú và nhập định (vihārasamāpattiñāṇa). Do khả năng đoạn tận các lậu hoặc (āsava) và khả năng mang lại quả ngay lập tức, nó được đặc biệt hóa và được đề cập theo một cách khác là "trí tuệ về định vô gián (ānantarikasamādhimhi ñāṇa)".
Tattha avikkhepaparisuddhattāti vikkhipati tena cittanti vikkhepo, uddhaccassetaṃ nāmaṃ.
Therein, by the purity of non-distraction (avikkhepaparisuddhattā): that by which the mind is distracted is distraction (vikkhepa); this is a name for restlessness (uddhacca).
Trong đó, avikkhepaparisuddhattā (do sự thanh tịnh không tán loạn) là: "vikkhepa" (tán loạn) là cái mà nhờ đó tâm bị tán loạn; đây là tên gọi của sự phóng dật (uddhacca).
Na vikkhepo avikkhepo, uddhaccapaṭipakkhassa samādhissetaṃ nāmaṃ.
Non-distraction (avikkhepa) is not distraction; this is a name for concentration (samādhi), which is the opposite of restlessness.
Không tán loạn (na vikkhepo) là avikkhepa; đây là tên gọi của định (samādhi) đối nghịch với phóng dật.
Parisuddhassa bhāvo parisuddhattaṃ, avikkhepassa parisuddhattaṃ avikkhepaparisuddhattaṃ, tasmā avikkhepaparisuddhattā samādhissa parisuddhabhāvenāti attho.
The state of being pure is purity (parisuddhattaṃ); the purity of non-distraction is avikkhepaparisuddhattaṃ; therefore, avikkhepaparisuddhattā means by the pure nature of concentration.
Trạng thái thanh tịnh (parisuddhassa bhāvo) là parisuddhatta (sự thanh tịnh); sự thanh tịnh của không tán loạn là avikkhepaparisuddhatta; do đó, avikkhepaparisuddhattā có nghĩa là do trạng thái thanh tịnh của định.
Idañhi āsavasamucchedassa anantaraphaladāyakattassa ca kāraṇavacanaṃ.
This is indeed the statement of the reason for the eradication of the āsavas and the giving of immediate fruit.
Đây là lời giải thích về nguyên nhân của sự đoạn tận các lậu hoặc và sự mang lại quả vô gián.
Āsavasamucchedeti ettha āsavantīti āsavā, cakkhutopi…pe… manatopi sandanti pavattantīti vuttaṃ hoti.
In eradication of the āsavas (āsavasamucchede), here, āsavas are so called because they flow (āsavanti); it is said that they flow and arise from the eye... and from the mind.
Trong āsavasamucchede (sự đoạn tận các lậu hoặc), "āsavā" (lậu hoặc) là những gì chảy ra; nghĩa là chúng chảy ra và phát sinh từ mắt... v.v... và từ ý.
Dhammato yāva gotrabhuṃ, okāsato yāva bhavaggaṃ savantīti vā āsavā, etaṃ dhammaṃ etañca okāsaṃ antokaritvā pavattantīti attho.
Or, āsavas are so called because they flow from phenomena up to gotrabhu, and from space up to the highest existence (bhavagga); this means they arise by encompassing these phenomena and this space.
Hoặc āsavā là những gì chảy ra và phát sinh từ pháp (dhamma) cho đến gotrabhu, và từ cảnh giới (okāsa) cho đến bhavagga (đỉnh hữu); nghĩa là chúng phát sinh bao gồm cả pháp và cảnh giới này.
Antokaraṇattho hi ayaṃ ā-kāro.
Indeed, this prefix ā- has the meaning of encompassing.
Thật vậy, tiền tố "ā-" này có nghĩa là "bao gồm".
Cirapārivāsikaṭṭhena madirādayo āsavā viyātipi āsavā.
Or, āsavas are like liquors and so on, by the meaning of long fermentation.
Hoặc āsavā cũng giống như các loại rượu, v.v., vì chúng đã được ủ lâu ngày (cirapārivāsikaṭṭhena).
Lokasmiñhi cirapārivāsikā madirādayo āsavāti vuccanti.
For in the world, liquors and so on that have been long fermented are called āsavas.
Thật vậy, trong thế gian, các loại rượu, v.v., đã được ủ lâu ngày được gọi là āsava.
Yadi ca cirapārivāsikaṭṭhena āsavā, eteyeva bhavitumarahanti.
And if they are āsavas in the sense of long fermentation, then these (four āsavas) alone should be so.
Và nếu chúng là āsava theo nghĩa đã được ủ lâu ngày, thì chúng phải là những thứ này.
Vuttañhetaṃ –
This has been said—
Điều này đã được nói:
33. Iminā maggañāṇena phalappattānaṃ ariyānaṃyeva sambhavato imassa ñāṇassa anantaraṃ araṇavihārañāṇādīni cattāri ñāṇāni uddiṭṭhāni.
Since the attainment of fruits by noble ones (ariyas) is possible only through this path-knowledge, immediately after this knowledge, the four knowledges, namely, the knowledge of the Araṇavihāra and so on, are enumerated.
33. Vì bốn trí tuệ như trí tuệ về sự an trú không phiền não (araṇavihārañāṇa), v.v., chỉ có thể có ở các bậc Thánh đã đạt được quả nhờ trí tuệ Đạo này, nên chúng được đề cập ngay sau trí tuệ này.
Tatrāpi ca arahatoyeva satatameva ca sambhavato araṇavihāre ñāṇaṃ paṭhamaṃ uddiṭṭhaṃ, tadanantaraṃ nirodhassa anāgāmiarahantānaṃ sambhavepi bahusambhārattā visesena ca nirodhassa nibbānasammatattā ca nirodhasamāpattiyā ñāṇaṃ uddiṭṭhaṃ, tadanantaraṃ parinibbānassa kālantare parinibbānakālaṃ āhacca ṭhitattā dīghakālikanti parinibbāne ñāṇaṃ uddiṭṭhaṃ, tadanantaraṃ samasīsaṭṭhassa sabbakilesakhayānantaraṃ parinibbānakālaṃ āhacca ṭhitattā rassakālikanti samasīsaṭṭhe ñāṇaṃ uddiṭṭhaṃ.
Among these, the knowledge in Araṇavihāra is enumerated first because it is always present only for an Arahant. Immediately after that, the knowledge of the attainment of cessation (nirodhasamāpatti) is enumerated, because even though it is possible for non-returners (anāgāmis) and Arahants, it requires many preparations, and cessation is especially considered Nibbāna. Immediately after that, the knowledge of Parinibbāna is enumerated, because it is long-lasting, being fixed at a later time, the time of Parinibbāna. Immediately after that, the knowledge of Samasīsaṭṭha is enumerated, because it is short-lasting, being fixed at the time of Parinibbāna immediately after the destruction of all defilements, which is simultaneous with the end of existence.
Trong số đó, tuệ về sự an trú không phiền não (araṇavihārañāṇa) được đề cập đầu tiên vì nó luôn luôn chỉ phát sinh ở các bậc A-la-hán. Sau đó, tuệ về sự nhập Diệt tận định (nirodhasamāpattiñāṇa) được đề cập, mặc dù nó có thể phát sinh ở các bậc Bất lai và A-la-hán, nhưng vì có nhiều sự chuẩn bị và đặc biệt là vì sự diệt tận được xem là Nibbāna. Sau đó, tuệ về sự Niết-bàn hoàn toàn (parinibbānañāṇa) được đề cập vì nó kéo dài (dīghakālika) do liên quan đến thời điểm Niết-bàn hoàn toàn (khandha parinibbāna) vào một thời điểm khác với thời điểm Niết-bàn các phiền não. Sau đó, tuệ về sự đồng thời (samasīsaṭṭhañāṇa) được đề cập vì nó ngắn hơn (rassakālika) do liên quan đến thời điểm Niết-bàn hoàn toàn ngay sau khi tất cả các phiền não đã được diệt tận.
Tattha santo cāti ca-kāro dassanādhipateyyañca santo vihārādhigamo ca paṇītādhimuttatā cāti tīhipi padehi sambandhitabbo.
Here, the particle ca in santo ca should be connected with three phrases: 'seeing as dominant' (dassanādhipateyyañca), 'the attainment of a peaceful abiding' (santo vihārādhigamo ca), and 'inclination towards the sublime' (paṇītādhimuttatā ca).
Trong đoạn santo cāti, từ ca (và) phải được liên kết với ba cụm từ: cái thấy là chủ yếu (dassanādhipateyya), sự an trú thanh tịnh (santo vihārādhigamo) và tâm hướng thượng (paṇītādhimuttatā).
Dassananti vipassanāñāṇaṃ, adhipatiyeva ādhipateyyaṃ, adhipatito vā āgatattā ādhipateyyaṃ, dassanañca taṃ ādhipateyyañcāti dassanādhipateyyaṃ.
Seeing (dassana) is insight-knowledge (vipassanāñāṇa). Adhipateyya is that which is dominant, or it is adhipateyya because it comes from what is dominant. And it is seeing, and it is dominant, thus seeing as dominant (dassanādhipateyya).
Dassana là tuệ minh sát (vipassanāñāṇa). Cái gì là tối thượng thì là tối thượng tính (ādhipateyya), hoặc cái gì đến từ cái tối thượng thì là tối thượng tính. Cái thấy (dassana) và cái tối thượng tính (ādhipateyya) là dassanādhipateyyaṃ (cái thấy là chủ yếu).
Viharatīti vihāro, viharanti tena vāti vihāro, adhigammati pāpuṇīyatīti adhigamo, vihāro eva adhigamo vihārādhigamo.
That which abides is an abiding (vihāra); or that by which one abides is an abiding. That which is attained or reached is attainment (adhigama). Abiding itself is attainment, thus attainment of abiding (vihārādhigamo).
An trú là vihāra. Cái gì được an trú bởi nó thì là vihāra. Cái gì được đạt đến, được thành tựu thì là adhigama. Vihāra chính là adhigama là vihārādhigamo (sự thành tựu an trú).
So ca kilesapariḷāhavirahitattā nibbutoti santo.
And that is peaceful (santo) because it is free from the fever of defilements, thus it is cooled.
Và sự thành tựu an trú ấy là santo (thanh tịnh) vì nó không có sự thiêu đốt của phiền não, tức là đã được an tịnh.
So ca arahattaphalasamāpattipaññā.
And that is the wisdom of the attainment of Arahantship.
Và sự thành tựu ấy là tuệ của quả A-la-hán.
Uttamaṭṭhena atappakaṭṭhena ca paṇīto, padhānabhāvaṃ nītoti vā paṇīto, paṇīte adhimutto visaṭṭhacitto tapparamo paṇītādhimutto, tassa bhāvo paṇītādhimuttatā.
It is sublime (paṇīto) in the sense of being supreme and unexcelled; or it is sublime because it has been brought to a principal state. One who is inclined towards the sublime (paṇīte adhimutto), whose mind is confident, whose highest joy is in that, is paṇītādhimutto. The state of that is inclination towards the sublime (paṇītādhimuttatā).
Paṇīto (vi diệu) là tối thượng và không thể thỏa mãn, hoặc là cái gì được đưa đến trạng thái ưu việt. Tâm hướng đến cái vi diệu, tâm tin tưởng, tâm an trú trong đó thì là paṇītādhimutto. Trạng thái của nó là paṇītādhimuttatā (tâm hướng thượng).
Sā ca phalasamāpattādhimuttā pubbabhāgapaññā eva.
And that is indeed the preliminary wisdom inclined towards the attainment of fruit.
Và đó chính là tuệ sơ khởi hướng đến sự thành tựu quả vị.
Araṇavihāreti nikkilesavihāre.
In the Araṇavihāra means in the abiding free from defilements.
Araṇavihāre có nghĩa là sự an trú không phiền não (nikkilesavihāra).
Rāgādayo hi raṇanti satte cuṇṇenti pīḷentīti raṇā, raṇanti etehi sattā kandanti paridevantīti vā raṇā.
For greed and so on are called raṇas because they afflict, crush, and torment beings; or they are called raṇas because beings cry out and lament through them.
Tham ái (rāga) và các phiền não khác được gọi là raṇa (phiền não) vì chúng làm khổ, nghiền nát, và bức bách chúng sinh. Hoặc chúng sinh khóc than, than vãn bởi những phiền não này, nên chúng được gọi là raṇa.
Vutto tividhopi vihāro.
The three kinds of abiding have been explained.
Ba loại an trú đã được nói đến.
Natthi etassa raṇāti araṇo.
That which has no raṇa is araṇa.
Cái gì không có raṇa thì là araṇa (không phiền não).
Vividhe paccanīkadhamme haranti etenāti vihāro.
That by which various opposing phenomena are removed is a vihāra.
Cái gì loại bỏ các pháp đối nghịch khác nhau thì là vihāra (sự an trú).
Tasmiṃ araṇe vihāre.
In that araṇa-vihāra.
Trong sự an trú không phiền não (araṇa vihāra) đó.
Niddesavāre (paṭi. ma. 1.82) vuttapaṭhamajjhānādīni ca paṇītādhimuttatāya eva saṅgahitāni.
The first jhāna and so on, as stated in the Niddesavāra, are also included by this 'inclination towards the sublime'.
Các thiền định đầu tiên, v.v., được nói đến trong phần giải thích (Paṭisambhidāmagga 1.82) cũng được bao gồm trong paṇītādhimuttatā (tâm hướng thượng).
Phalasamāpattiṃ samāpajjitukāmatāya hi paṭhamajjhānādiṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya jhānasampayuttadhamme vipassati, yā ca araṇavibhaṅgasuttante (ma. ni. 3.323 ādayo) bhagavatā desitā araṇapaṭipadā, sāpi imināva saṅgahitāti veditabbā.
For, desiring to attain the fruit-attainment, one attains the first jhāna and so on, rises from jhāna, and discerns the phenomena associated with jhāna. And the path of araṇa taught by the Blessed One in the Araṇavibhaṅga Sutta, should also be understood as included by this.
Thật vậy, vì mong muốn nhập quả định, sau khi nhập và xuất khỏi thiền định đầu tiên, v.v., người ta quán chiếu các pháp tương ưng với thiền định. Và con đường không phiền não (araṇapaṭipadā) mà Đức Thế Tôn đã thuyết trong kinh Araṇavibhaṅga (Trung Bộ 3.323 trở đi) cũng được bao gồm trong ba loại tuệ này.
Vuttañhi tattha bhagavatā –
For it is said there by the Blessed One:
Thật vậy, Đức Thế Tôn đã nói ở đó:
‘‘Araṇavibhaṅgaṃ vo, bhikkhave, desessāmi…pe… na kāmasukhaṃ anuyuñjeyya hīnaṃ gammaṃ pothujjanikaṃ anariyaṃ anatthasaṃhitaṃ, na ca attakilamathānuyogaṃ anuyuñjeyya dukkhaṃ anariyaṃ anatthasaṃhitaṃ.
“Monks, I shall teach you the Araṇavibhaṅga… (omitted text)… One should not indulge in sensual pleasures, which are low, vulgar, worldly, ignoble, and unbeneficial; nor should one indulge in self-mortification, which is painful, ignoble, and unbeneficial.
“Này các Tỳ-khưu, Ta sẽ thuyết cho các ông về sự phân tích không phiền não (Araṇavibhaṅga)... Này các Tỳ-khưu, không nên theo đuổi sự hưởng thụ dục lạc, là hạ liệt, thô tục, phàm phu, không thánh thiện, không lợi ích. Cũng không nên theo đuổi sự tự hành khổ, là đau khổ, không thánh thiện, không lợi ích.
Ete kho, bhikkhave, ubho ante anupagamma majjhimā paṭipadā tathāgatena abhisambuddhā cakkhukaraṇī ñāṇakaraṇī upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattati.
These two extremes, bhikkhus, without approaching them, the Middle Way has been fully awakened to by the Tathāgata, giving rise to vision, giving rise to knowledge, conducive to peace, to direct knowledge, to full enlightenment, to Nibbāna.
Này các Tỳ-khưu, tránh xa hai cực đoan này, con đường Trung Đạo đã được Như Lai giác ngộ, làm phát sinh nhãn quan, làm phát sinh trí tuệ, dẫn đến an tịnh, thắng trí, giác ngộ và Nibbāna.
Ussādanañca jaññā, apasādanañca jaññā, ussādanañca ñatvā apasādanañca ñatvā nevussādeyya na apasādeyya, dhammameva deseyya.
One should know what is exalting, and what is disparaging. Having known what is exalting and what is disparaging, one should neither exalt nor disparage, but should teach only the Dhamma.
Nên biết sự tán dương và sự phỉ báng. Sau khi biết sự tán dương và sự phỉ báng, không nên tán dương cũng không nên phỉ báng, chỉ nên thuyết pháp.
Sukhavinicchayaṃ jaññā, sukhavinicchayaṃ ñatvā ajjhattaṃ sukhamanuyuñjeyya, rahovādaṃ na bhāseyya, sammukhā na khīṇaṃ bhaṇe, ataramānova bhāseyya no taramāno, janapadaniruttiṃ nābhiniveseyya, samaññaṃ nātidhāveyyāti.
One should know the determination of happiness. Having known the determination of happiness, one should apply oneself to inner happiness, one should not speak disparagingly in private, one should not speak insultingly in public, one should speak unhurriedly, not hurriedly, one should not cling to local dialects, one should not deviate from common usage. This is the summary of the Araṇavibhaṅga Sutta.
Nên biết sự quyết định về hạnh phúc. Sau khi biết sự quyết định về hạnh phúc, nên theo đuổi hạnh phúc nội tâm. Không nên nói chuyện sau lưng. Không nên nói lời thô tục trước mặt. Chỉ nên nói một cách từ tốn, không vội vã. Không nên cố chấp vào ngôn ngữ địa phương. Không nên vượt quá các quy ước.”
Ayamuddeso araṇavibhaṅgassa …pe… tatra, bhikkhave, yo kāmapaṭisandhisukhino somanassānuyogaṃ ananuyogo hīnaṃ…pe… anatthasaṃhitaṃ, adukkho eso dhammo avighāto anupāyāso apariḷāho sammāpaṭipadā.
Therein, bhikkhus, not pursuing the indulgence in pleasure, which is low, vulgar, ignoble, and unbeneficial, is a Dhamma that is not suffering, not vexation, not distress, not agitation, but is right practice. Therefore, this Dhamma is without defilements (araṇa).
Đây là tóm tắt về sự phân tích không phiền não... Này các Tỳ-khưu, trong đó, sự không theo đuổi niềm vui và hoan hỷ của sự tái sinh trong cõi dục, là hạ liệt... không lợi ích, pháp ấy không khổ, không phiền não, không ưu phiền, không thiêu đốt, là chánh đạo.
Tasmā eso dhammo araṇo…pe… tatra, bhikkhave, yo attakilamathānuyogaṃ ananuyogo dukkhaṃ anariyaṃ anatthasaṃhitaṃ.
Therein, bhikkhus, not pursuing the indulgence in self-mortification, which is painful, ignoble, and unbeneficial.
Vì vậy, pháp ấy là không phiền não... Này các Tỳ-khưu, trong đó, sự không theo đuổi sự tự hành khổ, là đau khổ, không thánh thiện, không lợi ích.
Adukkho eso dhammo …pe… tasmā eso dhammo araṇo.
This Dhamma is not suffering… therefore, this Dhamma is without defilements.
Pháp ấy không khổ... Vì vậy, pháp ấy là không phiền não.
Tatra, bhikkhave, yāyaṃ majjhimā paṭipadā tathāgatena abhisambuddhā…pe… adukkho eso dhammo…pe… tasmā eso dhammo araṇo…pe… tatra, bhikkhave, yāyaṃ nevussādanā na apasādanā dhammadesanā ca, adukkho eso dhammo…pe… tasmā eso dhammo araṇo…pe… tatra, bhikkhave, yadidaṃ nekkhammasukhaṃ pavivekasukhaṃ upasamasukhaṃ sambodhisukhaṃ, adukkho eso dhammo…pe… tasmā eso dhammo araṇo…pe… tatra, bhikkhave, yvāyaṃ rahovādo bhūto taccho atthasaṃhito, adukkho eso dhammo…pe… tasmā eso dhammo araṇo …pe… tatra, bhikkhave, yvāyaṃ sammukhā khīṇavādo bhūto taccho atthasaṃhito, adukkho eso dhammo…pe… tasmā eso dhammo araṇo…pe… tatra, bhikkhave, yadidaṃ ataramānassa bhāsitaṃ, adukkho eso dhammo…pe… tasmā eso dhammo araṇo…pe… tatra, bhikkhave, yvāyaṃ janapadaniruttiyā ca anabhiniveso samaññāya ca anatisāro, adukkho eso dhammo…pe… tasmā eso dhammo araṇoti.
Therein, bhikkhus, that Middle Way which has been fully awakened to by the Tathāgata… this Dhamma is not suffering… therefore, this Dhamma is without defilements… Therein, bhikkhus, that teaching of Dhamma which is neither exalting nor disparaging, this Dhamma is not suffering… therefore, this Dhamma is without defilements… Therein, bhikkhus, that happiness of renunciation, happiness of seclusion, happiness of peace, happiness of full enlightenment, this Dhamma is not suffering… therefore, this Dhamma is without defilements… Therein, bhikkhus, that private speech which is factual, true, and beneficial, this Dhamma is not suffering… therefore, this Dhamma is without defilements… Therein, bhikkhus, that public speech which is factual, true, and beneficial, this Dhamma is not suffering… therefore, this Dhamma is without defilements… Therein, bhikkhus, that speech which is spoken unhurriedly, this Dhamma is not suffering… therefore, this Dhamma is without defilements… Therein, bhikkhus, that non-clinging to local dialects and non-deviation from common usage, this Dhamma is not suffering… therefore, this Dhamma is without defilements.
Này các Tỳ-khưu, trong đó, con đường Trung Đạo đã được Như Lai giác ngộ... pháp ấy không khổ... Vì vậy, pháp ấy là không phiền não... Này các Tỳ-khưu, trong đó, sự thuyết pháp không tán dương, không phỉ báng, pháp ấy không khổ... Vì vậy, pháp ấy là không phiền não... Này các Tỳ-khưu, trong đó, niềm vui xuất ly, niềm vui viễn ly, niềm vui an tịnh, niềm vui giác ngộ, pháp ấy không khổ... Vì vậy, pháp ấy là không phiền não... Này các Tỳ-khưu, trong đó, lời nói sau lưng là có thật, đúng đắn, lợi ích, pháp ấy không khổ... Vì vậy, pháp ấy là không phiền não... Này các Tỳ-khưu, trong đó, lời nói thô tục trước mặt là có thật, đúng đắn, lợi ích, pháp ấy không khổ... Vì vậy, pháp ấy là không phiền não... Này các Tỳ-khưu, trong đó, lời nói không vội vã, pháp ấy không khổ... Vì vậy, pháp ấy là không phiền não... Này các Tỳ-khưu, trong đó, sự không cố chấp vào ngôn ngữ địa phương và sự không vượt quá các quy ước, pháp ấy không khổ... Vì vậy, pháp ấy là không phiền não.
Tasmātiha, bhikkhave, saraṇañca dhammaṃ jānissāma, araṇañca dhammaṃ jānissāma.
Therefore, bhikkhus, we shall know the Dhamma with defilements (saraṇa) and the Dhamma without defilements (araṇa).
Do đó, này các Tỳ-khưu, chúng ta sẽ biết pháp có phiền não (saraṇa) và pháp không phiền não (araṇa).
Saraṇañca dhammaṃ ñatvā araṇañca dhammaṃ ñatvā araṇaṃ paṭipadaṃ paṭipajjissāmāti evañhi vo, bhikkhave, sikkhitabbaṃ.
Having known the Dhamma with defilements and the Dhamma without defilements, we shall practice the path without defilements. Thus, bhikkhus, you should train yourselves.
Sau khi biết pháp có phiền não và pháp không phiền não, chúng ta sẽ thực hành con đường không phiền não. Này các Tỳ-khưu, các ông phải học tập như vậy.
Subhūti ca pana, bhikkhave, kulaputto araṇapaṭipadaṃ paṭipanno’’ti.
And Bhikkhu Subhūti, a son of good family, practiced the path without defilements.
Và này các Tỳ-khưu, thiện nam tử Subhūti đã thực hành con đường không phiền não.”
Tattha majjhimā paṭipadā dassanādhipateyyena ca santena vihārādhigamena ca saṅgahitā.
Among these, the Middle Way is comprised of both the supremacy of vision and the attainment of peaceful dwelling.
Trong đó, con đường Trung Đạo (majjhimā paṭipadā) được bao gồm trong cái thấy là chủ yếu (dassanādhipateyya) và sự thành tựu an trú thanh tịnh (santena vihārādhigamena).
Kāmasukhaṃ attakilamathaṃ ananuyogo majjhimā paṭipadā eva.
Not pursuing sensual pleasure and self-mortification is indeed the Middle Way.
Sự không theo đuổi dục lạc và sự tự hành khổ chính là con đường Trung Đạo.
Arahato hi vipassanāpubbabhāgamajjhimā paṭipadā hoti, arahattaphalasamāpatti aṭṭhaṅgamaggavasena majjhimā paṭipadā ca.
For an Arahant, vipassanā is the Middle Way in its preliminary stage, and the attainment of Arahantship, in terms of the Noble Eightfold Path, is also the Middle Way.
Đối với bậc A-la-hán, tuệ minh sát là con đường Trung Đạo sơ khởi, và quả A-la-hán là con đường Trung Đạo theo nghĩa Bát Chánh Đạo.
Sesā pana paṇītādhimuttatāya eva saṅgahitāti veditabbā.
The remaining ones, however, are to be understood as being comprised by their devotion to the sublime.
Các điều còn lại phải được hiểu là được bao gồm trong paṇītādhimuttatā (tâm hướng thượng).
Kiñcāpi sabbepi arahanto araṇavihārino, aññe arahanto dhammaṃ desentā ‘‘sammāpaṭipanne sammāpaṭipannā’’ti ‘‘micchāpaṭipanne micchāpaṭipannā’’ti puggalavasenāpi ussādanāpasādanāni katvā dhammaṃ desenti.
Although all Arahants dwell without defilements (araṇa-vihārī), other Arahants, when teaching the Dhamma, exalt those who practice rightly as "rightly practicing" and disparage those who practice wrongly as "wrongly practicing," thus teaching the Dhamma even in terms of individuals.
Mặc dù tất cả các bậc A-la-hán đều an trú trong sự không phiền não (araṇavihārī), nhưng các bậc A-la-hán khác khi thuyết pháp, họ tán dương những người thực hành đúng và phỉ báng những người thực hành sai theo từng cá nhân.
Subhūtitthero pana ‘‘ayaṃ micchāpaṭipadā, ayaṃ sammāpaṭipadā’’ti dhammavaseneva dhammaṃ desesi.
However, Elder Subhūti taught the Dhamma solely in terms of the Dhamma, saying, "This is wrong practice, this is right practice."
Tuy nhiên, Trưởng lão Subhūti chỉ thuyết pháp dựa trên bản chất của pháp, nói rằng: “Đây là sự thực hành sai, đây là sự thực hành đúng.”
Teneva bhagavā taṃyeva araṇapaṭipadaṃ paṭipannoti ca vaṇṇesi, ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ araṇavihārīnaṃ yadidaṃ subhūtī’’ti (a. ni. 1.198, 201) ca araṇavihārīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
For this reason, the Blessed One praised him as one who practiced that very path without defilements, and placed him at the forefront of those dwelling without defilements, saying, "Among my bhikkhu disciples who dwell without defilements, bhikkhus, the foremost is Subhūti."
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã tán thán ngài là người thực hành con đường không phiền não (araṇapaṭipadā) và đặt ngài vào vị trí tối thượng trong số những người an trú không phiền não (araṇavihārī), nói rằng: “Này các Tỳ-khưu, trong số các đệ tử Tỳ-khưu của Ta, những người an trú không phiền não, Subhūti là tối thượng.”
34. Dvīhi balehīti samathabalavipassanābalehi.
34. By two powers means by the powers of samatha and vipassanā.
34. Dvīhi balehīti (với hai sức mạnh) là với sức mạnh của định (samathabala) và sức mạnh của tuệ minh sát (vipassanābala).
Samannāgatattāti yuttattā paripuṇṇattā vā.
Being endowed with means being connected with or being complete.
Samannāgatattāti (do được trang bị đầy đủ) là do được kết hợp hoặc do được hoàn thiện.
Tayo cāti vibhattivipallāso, tiṇṇañcāti vuttaṃ hoti.
And three is a change in case ending; it means "of the three."
Tayo cāti là sự biến đổi của cách ngữ, có nghĩa là của ba (tiṇṇañca).
Saṅkhārānanti vacīsaṅkhārakāyasaṅkhāracittasaṅkhārānaṃ.
Of formations means of verbal formation, bodily formation, and mental formation.
Saṅkhārānanti là của hành ý (vacīsaṅkhāra), hành thân (kāyasaṅkhāra) và hành tâm (cittasaṅkhāra).
Paṭippassaddhiyāti paṭippassaddhatthaṃ nirodhatthaṃ, appavattatthanti vuttaṃ hoti.
Paṭippassaddhiyā means for the sake of calming, for the sake of cessation, for the sake of non-occurrence.
Paṭippassaddhiyā nghĩa là để làm cho lắng dịu, để diệt trừ, để không còn phát sinh, tức là như vậy.
Soḷasahīti aniccānupassanādīni aṭṭha, maggaphalāni aṭṭhāti soḷasahi.
Soḷasahī means by the sixteen, namely, the eight beginning with anicca-anupassanā and the eight maggaphala.
Soḷasahī nghĩa là mười sáu, gồm tám pháp quán vô thường (anicca-anupassanā) v.v., và tám Đạo quả (magga-phala).
Ñāṇacariyāhīti ñāṇappavattīhi.
Ñāṇacariyāhi means by the occurrences of knowledge.
Ñāṇacariyāhī nghĩa là với sự vận hành của tuệ.
Navahīti rūpārūpāvacarasamādhi tadupacāro cāti navahi.
Navahī means by the nine, namely, the rūpāvacara and arūpāvacara samādhi and their access concentration (tadupacāra).
Navahī nghĩa là với chín loại, tức là các thiền định (samādhi) thuộc sắc giới và vô sắc giới, cùng với cận định của chúng.
Vasibhāvatā paññāti lahutā, yathāsukhavattanaṃ issariyaṃ vaso, so assa atthīti vasī, vasino bhāvo vasibhāvo, vasibhāvo eva vasibhāvatā, yathā pāṭikulyameva pāṭikulyatā.
Vasibhāvatā paññā: Lahutā (lightness), yathāsukhavattanaṃ (acting as one wishes), issariyaṃ (mastery), vaso (control) — these are all vasī (mastery). He who possesses this is vasī. The state of being vasī is vasibhāva. Vasibhāva itself is vasibhāvatā, just as pāṭikulya itself is pāṭikulyatā.
Vasibhāvatā paññā nghĩa là sự nhanh nhẹn, sự tự tại vận hành theo ý muốn là quyền năng, là sự tự chủ (vaso). Vị nào có điều đó thì gọi là vasī (bậc tự tại). Trạng thái của bậc tự tại là vasibhāva. Vasibhāva chính là vasibhāvatā, giống như pāṭikulya (ghê tởm) chính là pāṭikulyatā (tính ghê tởm).
Evaṃvidhā paññā vasibhāvatāya paññāti vā attho.
Alternatively, the meaning is: such wisdom is the wisdom of mastery (vasibhāvatāya paññā).
Hoặc nghĩa là tuệ như vậy là tuệ của sự tự tại.
Si-kāraṃ dīghaṃ katvā ca paṭhanti.
Some also recite it by making the si vowel long.
Người ta cũng đọc kéo dài âm ‘si’ thành ‘sī’.
Samannāgatattā ca paṭippassaddhiyā ca ñāṇacariyāhi ca samādhicariyāhi cāti ca-kāro sambandhitabbo.
The particle ca should be connected as: "by being endowed with, and for the sake of calming, and by the knowledge-practices, and by the concentration-practices."
Và từ ‘ca’ (và) phải được nối với samannāgatattā (sự đầy đủ), paṭippassaddhiyā (sự lắng dịu), ñāṇacariyāhi (các hành vi của tuệ) và samādhicariyāhi (các hành vi của định).
35. Sampajānassāti sammā pakārehi jānātīti sampajāno.
35. Sampajānassa means sampajāno is one who knows well in various ways. It refers to that sampajāno.
35. Sampajānassā nghĩa là sampajāno (người có chánh niệm) vì biết rõ ràng (sammā pakārehi jānāti).
Tassa sampajānassa.
To that sampajāno.
Của người có chánh niệm đó.
Pavattapariyādāneti pavattanaṃ pavattaṃ, samudācāroti attho.
Pavattapariyādāne means pavattana is occurrence, the meaning is samudācāra (arising).
Pavattapariyādāne nghĩa là pavatta (sự phát sinh), tức là samudācāra (sự vận hành).
Kilesapavattaṃ khandhapavattañca.
The occurrence of defilements and the occurrence of aggregates.
Sự phát sinh của phiền não (kilesapavatta) và sự phát sinh của uẩn (khandhapavatta).
Tassa pavattassa pariyādānaṃ parikkhayo appavatti pavattapariyādānaṃ.
The cessation of that occurrence, its destruction, its non-occurrence, is pavatta-pariyādāna.
Sự diệt trừ (parikkhaya) của sự phát sinh đó, sự không phát sinh (appavatti) là pavattapariyādāna.
Tasmiṃ pavattapariyādāne.
In that pavatta-pariyādāna.
Trong sự diệt trừ sự phát sinh đó.
Parinibbāne ñāṇanti arahato kāmacchandādīnaṃ parinibbānaṃ appavattaṃ anupādisesaparinibbānañca paccavekkhantassa tasmiṃ kilesaparinibbāne khandhaparinibbāne ca pavattaṃ ñāṇaṃ.
Parinibbāne ñāṇa means the knowledge that arises for an Arahant who contemplates the parinibbāna (non-occurrence) of sense-desires and so on, and the anupādisesa-parinibbāna (parinibbāna without remainder), that knowledge which occurs in the kilesa-parinibbāna (cessation of defilements) and khandha-parinibbāna (cessation of aggregates).
Parinibbāne ñāṇa là tuệ phát sinh trong sự diệt tận phiền não (kilesaparinibbāna) và sự diệt tận uẩn (khandhaparinibbāna) của bậc A-la-hán khi quán xét sự diệt tận (appavatta) của dục ái (kāmacchanda) v.v., và sự Vô Dư Y Niết Bàn (anupādisesaparinibbāna).
Samasīsaṭṭhe ñāṇanti nekkhammādīni sattatiṃsa samāni, taṇhādīni terasa sīsāni.
Samasīsaṭṭhe ñāṇa means the thirty-seven nekkhamma (renunciation) and so on are sama (equal), and the thirteen taṇhā (craving) and so on are sīsa (heads).
Samasīsaṭṭhe ñāṇa là tuệ về trạng thái samasīsa (đầu bằng), nơi ba mươi bảy pháp trợ Bồ Đề (nekkhammādīni sattatiṃsa) là samāni (bình đẳng), và mười ba loại phiền não (taṇhādīni terasa) là sīsāni (đầu).
Paccanīkadhammānaṃ samitattā samāni, yathāyogaṃ padhānattā ca koṭittā ca sīsāni.
They are sama because they calm the opposing phenomena, and they are sīsa because they are predominant and supreme as appropriate.
Chúng được gọi là samāni vì các pháp đối nghịch đã được làm lắng dịu, và chúng được gọi là sīsāni vì chúng là chủ yếu (padhānattā) và là đỉnh điểm (koṭittā) tùy theo trường hợp.
Ekasmiṃ iriyāpathe vā ekasmiṃ roge vā sabhāgasantativasena ekasmiṃ jīvitindriye vā nekkhammādīni samāni ca saddhādīni sīsāni ca assa santīti samasīsī, samasīsissa attho samasīsaṭṭho.
He who, in one posture or one illness or in one life-faculty by way of homogeneous continuity, has nekkhamma and so on as sama and faith and so on as sīsa, is called samasīsī. The state of being samasīsī is samasīsaṭṭha.
Vị nào có những pháp nekkhammādīni (ly dục v.v.) bình đẳng và những pháp saddhādīni (tín v.v.) là đầu trong cùng một oai nghi (iriyāpatha), hoặc trong cùng một bệnh tật (roga), hoặc trong cùng một mạng căn (jīvitindriya) theo dòng tục đồng loại, thì vị đó được gọi là samasīsī. Samasīsaṭṭha là ý nghĩa của samasīsī.
Tasmiṃ samasīsaṭṭhe, samasīsibhāveti attho.
In that samasīsaṭṭha, the meaning is the state of samasīsī.
Trong samasīsaṭṭha đó, tức là trong trạng thái samasīsibhāva.
Ekasmiṃ iriyāpathe roge vā sabhāgasantativasena jīvite vā vipassanaṃ ārabhitvā tasmiṃyeva iriyāpathe roge sabhāgajīvite vā cattāri maggaphalāni patvā, tasmiṃyeva parinibbāyantassa arahatoyeva samasīsibhāvo hotīti tasmiṃ samasīsibhāve ñāṇanti vuttaṃ hoti.
It is said that the knowledge in the state of samasīsī refers to an Arahant who, having commenced vipassanā in one posture, illness, or homogeneous life, attains the four paths and fruits in that very posture, illness, or homogeneous life, and then attains parinibbāna in that very state.
Nghĩa là, khi một vị A-la-hán bắt đầu tu tuệ quán (vipassanā) trong cùng một oai nghi, bệnh tật hoặc mạng căn đồng loại, đạt được bốn Đạo quả (magga-phala) trong cùng oai nghi, bệnh tật hoặc mạng căn đó, và nhập Niết Bàn (parinibbāyati) trong cùng oai nghi, bệnh tật hoặc mạng căn đó, thì trạng thái samasīsibhāva (đầu bằng) chỉ thuộc về vị A-la-hán đó. Do đó, nói rằng tuệ trong trạng thái samasīsibhāva.
Vuttañca puggalapaññattiyaṃ (pu. pa. 16), tassā ca aṭṭhakathāyaṃ (pu. pa. aṭṭha. 16) –
It is also stated in the Puggalapaññatti and its commentary:
Và điều đó đã được nói trong Puggalapaññatti (Pu. Pa. 16) và trong Chú giải của nó (Pu. Pa. Aṭṭha. 16) –
‘‘Samasīsiniddese apubbaṃ acarimanti apure apacchā, santatipaccuppannavasena ekavāraṃyeva, ekakālaṃyevāti attho.
In the explanation of samasīsī, apubbaṃ acarimaṃ means neither before nor after, meaning simultaneously, at the same time, by way of continuity and present moment.
“Trong phần giải thích Samasīsī, apubbaṃ acarimaṃ nghĩa là không trước không sau, tức là chỉ một lần, chỉ một thời điểm theo dòng tục hiện tại.
Pariyādānanti parikkhayo.
Pariyādāna means complete exhaustion.
Pariyādāna nghĩa là sự đoạn diệt.
Ayanti ayaṃ puggalo samasīsī nāma vuccati.
Ayaṃ means this person is called samasīsī.
Ayaṃ nghĩa là người này được gọi là samasīsī.
So panesa tividho hoti iriyāpathasamasīsī rogasamasīsī jīvitasamasīsīti.
This person is of three types: iriyāpathasamasīsī (samasīsī in posture), rogasamasīsī (samasīsī in illness), and jīvitasamasīsī (samasīsī in life).
Vị này có ba loại: samasīsī theo oai nghi (iriyāpathasamasīsī), samasīsī theo bệnh tật (rogasamasīsī), samasīsī theo mạng căn (jīvitasamasīsī).
Tattha yo caṅkamantova vipassanaṃ ārabhitvā arahattaṃ patvā caṅkamantova parinibbāti, yo ṭhitakova vipassanaṃ ārabhitvā arahattaṃ patvā ṭhitakova parinibbāti, yo nisinnova vipassanaṃ ārabhitvā arahattaṃ patvā nisinnova parinibbāti, yo nipannova vipassanaṃ ārabhitvā arahattaṃ patvā nipannova parinibbāti, ayaṃ iriyāpathasamasīsī nāma.
Among these, the one who, while walking, commences vipassanā, attains arahantship, and attains parinibbāna while still walking; the one who, while standing, commences vipassanā, attains arahantship, and attains parinibbāna while still standing; the one who, while sitting, commences vipassanā, attains arahantship, and attains parinibbāna while still sitting; the one who, while lying down, commences vipassanā, attains arahantship, and attains parinibbāna while still lying down—this is called an iriyāpathasamasīsī.
Trong đó, người nào chỉ đi kinh hành mà bắt đầu tu tuệ quán, đạt A-la-hán quả và nhập Niết Bàn khi vẫn đang đi kinh hành; người nào chỉ đứng mà bắt đầu tu tuệ quán, đạt A-la-hán quả và nhập Niết Bàn khi vẫn đang đứng; người nào chỉ ngồi mà bắt đầu tu tuệ quán, đạt A-la-hán quả và nhập Niết Bàn khi vẫn đang ngồi; người nào chỉ nằm mà bắt đầu tu tuệ quán, đạt A-la-hán quả và nhập Niết Bàn khi vẫn đang nằm; người này được gọi là iriyāpathasamasīsī.
Yo pana ekaṃ rogaṃ patvā antorogeyeva vipassanaṃ ārabhitvā arahattaṃ patvā teneva rogena parinibbāti, ayaṃ rogasamasīsī nāma.
But the one who, having fallen ill with a certain disease, commences vipassanā while still afflicted by that disease, attains arahantship, and attains parinibbāna with that very disease—this is called a rogasamasīsī.
Còn người nào mắc một bệnh, bắt đầu tu tuệ quán ngay trong lúc bệnh, đạt A-la-hán quả và nhập Niết Bàn do chính căn bệnh đó, người này được gọi là rogasamasīsī.
Kataro jīvitasamasīsī?
Which is the jīvitasamasīsī?
Thế nào là jīvitasamasīsī?
Terasa sīsāni.
There are thirteen heads (sīsāni).
Mười ba loại sīsāni (đầu).
Tattha kilesasīsaṃ avijjaṃ arahattamaggo pariyādiyati, pavattasīsaṃ jīvitindriyaṃ cuticittaṃ pariyādiyati, avijjāpariyādāyakaṃ cittaṃ jīvitindriyaṃ pariyādātuṃ na sakkoti, jīvitindriyapariyādāyakaṃ cittaṃ avijjaṃ pariyādātuṃ na sakkoti.
Among these, the Arahantship path eradicates the head of defilements, which is ignorance (avijjā); the death-consciousness eradicates the head of continuity, which is the life-faculty (jīvitindriya). The mind that eradicates ignorance cannot eradicate the life-faculty, and the mind that eradicates the life-faculty cannot eradicate ignorance.
Trong đó, đạo A-la-hán (arahattamagga) diệt trừ vô minh (avijjā), là đầu của phiền não (kilesasīsa); tâm tử (cuticitta) diệt trừ mạng căn (jīvitindriya), là đầu của sự phát sinh (pavattasīsa). Tâm diệt trừ vô minh không thể diệt trừ mạng căn; tâm diệt trừ mạng căn không thể diệt trừ vô minh.
Avijjāpariyādāyakaṃ cittaṃ aññaṃ, jīvitindriyapariyādāyakaṃ cittaṃ aññaṃ.
The mind that eradicates ignorance is one thing, and the mind that eradicates the life-faculty is another.
Tâm diệt trừ vô minh là một loại khác, tâm diệt trừ mạng căn là một loại khác.
Yassa cetaṃ sīsadvayaṃ samaṃ pariyādānaṃ gacchati, so jīvitasamasīsī nāma.
The one for whom these two heads are eradicated simultaneously is called a jīvitasamasīsī.
Người nào mà hai loại sīsāni này (vô minh và mạng căn) đồng thời được diệt trừ, thì người đó được gọi là jīvitasamasīsī.
Kathamidaṃ samaṃ hotīti?
How is this simultaneous?
Làm sao điều này lại đồng thời?
Vārasamatāya.
By the simultaneity of occasions.
Do sự đồng thời của các giai đoạn.
Yasmiñhi vāre maggavuṭṭhānaṃ hoti.
Indeed, at the occasion when the emergence from the path occurs.
Trong giai đoạn nào mà sự xuất khỏi đạo (maggavuṭṭhāna) xảy ra.
Sotāpattimagge pañca paccavekkhaṇāni, sakadāgāmimagge pañca, anāgāmimagge pañca, arahattamagge cattārīti ekūnavīsatime paccavekkhaṇañāṇe patiṭṭhāya bhavaṅgaṃ otaritvā parinibbāyati.
Having established oneself in the nineteen review knowledges—five for the Sotāpatti path, five for the Sakadāgāmi path, five for the Anāgāmi path, and four for the Arahantship path—one descends into bhavaṅga and attains parinibbāna.
Trong Sơ quả Tu-đà-hoàn có năm giai đoạn quán xét (paccavekkhaṇā), trong Nhị quả Tư-đà-hàm có năm, trong Tam quả A-na-hàm có năm, trong Tứ quả A-la-hán có bốn. Sau khi an trú trong tuệ quán xét thứ mười chín, vị ấy đi vào hữu phần (bhavaṅga) và nhập Niết Bàn.
Imāya vārasamatāya eva ubhayasīsapariyādānampi samaṃ hoti nāma.
By this simultaneity of occasions, the eradication of both heads also becomes simultaneous.
Chính nhờ sự đồng thời của các giai đoạn này mà sự diệt trừ của cả hai loại sīsāni cũng đồng thời.
Tenāyaṃ puggalo ‘jīvitasamasīsī’ti vuccati.
Therefore, this individual is called a 'jīvitasamasīsī'.
Do đó, người này được gọi là ‘jīvitasamasīsī’.
Ayameva ca idha adhippeto’’ti.
And it is this one who is intended here.
Và chính vị này được đề cập ở đây.”
37. Idāni yasmā sutamayasīlamayabhāvanāmayañāṇāni vaṭṭapādakāni sallekhā nāma na honti, lokuttarapādakāneva etāni ca aññāni ca ñāṇāni sallekhāti vuccanti, tasmā paccanīkasallekhanākārena pavattāni ñāṇāni dassetuṃ samasīsaṭṭhe ñāṇānantaraṃ sallekhaṭṭhe ñāṇaṃ uddiṭṭhaṃ.
37. Now, because the knowledges born of learning, virtue, and development are foundations for saṃsāra and are not called 'sallekha', but only those knowledges that are foundations for the supramundane, as well as other knowledges, are called 'sallekha', therefore, to show the knowledges that proceed in the manner of an opposing sallekha, the knowledge regarding sallekha is stated immediately after the knowledge regarding samasīsa.
37. Hiện nay, vì các tuệ do nghe (sutamaya), do giới (sīlamaya) và do tu tập (bhāvanāmaya) là nền tảng của luân hồi (vaṭṭapādakāni) và không được gọi là sallekha (sự gọt giũa), mà chỉ những tuệ là nền tảng của siêu thế (lokuttarapādakāneva) cùng với các tuệ khác mới được gọi là sallekha. Do đó, để trình bày các tuệ vận hành theo cách gọt giũa các pháp đối nghịch, sau tuệ về trạng thái samasīsa, tuệ về trạng thái sallekha đã được trình bày.
Tattha puthunānattatejapariyādāne paññāti lokuttarehi asammissaṭṭhena puthūnaṃ rāgādīnañca nānattānaṃ nānāsabhāvānaṃ kāmacchandādīnañca santāpanaṭṭhena ‘‘tejā’’ti laddhanāmānaṃ dussīlyādīnañca pariyādāne khepane paññā, nekkhammādimhi sattatiṃsabhede dhamme paññāti vuttaṃ hoti.
Here, wisdom in the eradication of various diverse 'heats' means wisdom in the eradication or removal of various defilements such as lust, which are distinct in the sense of not being mixed with the supramundane, and of various diverse natures such as sensual desire, which are called 'heats' (tejā) in the sense of causing suffering, and of immoralities and so forth. This means wisdom in the thirty-seven kinds of qualities such as renunciation.
Trong đó, puthunānattatejapariyādāne paññā nghĩa là tuệ trong sự diệt trừ (khepane) các pháp riêng biệt (puthūnaṃ) như tham ái (rāga) v.v., không lẫn lộn với các pháp siêu thế (lokuttarehi asammissaṭṭhena); và các pháp đa dạng (nānattānaṃ) với các bản chất khác nhau (nānāsabhāvānaṃ) như dục ái (kāmacchanda) v.v.; và các pháp được gọi là ‘‘tejā’’ (sự nóng bức) vì bản chất làm cho nóng bức (santāpanaṭṭhena) như ác giới (dussīlya) v.v. Tức là tuệ trong ba mươi bảy pháp thuộc loại ly dục v.v.
Atha vā puthubhūtā nānattabhūtā ca tejā eva tesaṃ puthubhūtānaṃ nānattabhūtānaṃ dussīlyādīnaṃ pañcannaṃ tejānaṃ pariyādāne paññāti attho.
Or, it means that the various and diverse 'heats' are themselves the 'heats', and wisdom in the eradication of those five 'heats' of immorality and so forth, which are various and diverse. This is the meaning.
Hoặc nghĩa là, các tejā (sự nóng bức) vốn là riêng biệt (puthubhūtā) và đa dạng (nānattabhūtā) là tuệ trong sự diệt trừ năm loại tejā đó như ác giới v.v., vốn là riêng biệt và đa dạng.
Tejehiyeva puthūnaṃ nānattānañca saṅgahaṃ niddesavāre pakāsayissāma.
We shall explain the inclusion of the various and diverse (rāga and kāmacchanda) by means of these very 'heats' (dussīlya, etc.) in the section of exposition.
Chúng tôi sẽ trình bày sự tổng hợp các pháp riêng biệt và đa dạng chỉ bằng các tejā trong phần giải thích.
Kāye ca jīvite ca anapekkhatāya pahito pesito vissaṭṭho attā etenāti pahitatto.
Pahitatto means one by whom the self (attā) has been sent forth, dispatched, or released, due to disregard for the body and life.
Pahitatto là người mà tự ngã (attā) đã được thúc đẩy, được sai khiến, được phóng thích, do không bám víu vào thân và mạng sống.
Attāti attabhāvo.
Attā here refers to the body itself.
Attā ở đây có nghĩa là thân thể (attabhāvo).
Yathāha – ‘‘yā pana bhikkhunī attānaṃ vadhitvā vadhitvā rodeyyā’’tiādi (pāci. 880).
As it is said: “Whatever bhikkhunī, having struck herself again and again, should weep…”
Như đã nói: ‘‘Nếu một tỳ khưu ni tự đánh mình nhiều lần rồi khóc’’ v.v…
Asallīnatto ca so pahitatto cāti asallīnattapahitatto.
Asallīnattā and pahitattā—that is asallīnattapahitattā.
Asallīnatto và pahitatto là asallīnattapahitatto.
Sahajātadhamme paggaṇhāti upatthambhetīti paggaho, paggaho eva attho paggahaṭṭho, paggahasabhāvoti attho.
"Paggaha" means that which supports and sustains co-arisen phenomena. The meaning of "paggahaṭṭha" is simply support, or the nature of support.
Paggaho là sự hỗ trợ, sự nâng đỡ các pháp đồng sinh; paggahaṭṭho có nghĩa là bản chất của sự hỗ trợ, tức là bản chất của sự kiên trì.
Asallīnattapahitattassa paggahaṭṭho asallīnattapahitattapaggahaṭṭho.
The meaning of support for one who is unslothful and resolute is "asallīnattapahitattapaggahaṭṭha".
Asallīnattapahitattapaggahaṭṭho là sự kiên trì của người không lười biếng và tinh cần.
Tasmiṃ asallīnattapahitattapaggahaṭṭhe.
In that meaning of support for one who is unslothful and resolute.
Trong ý nghĩa không lười biếng, tinh cần và kiên trì đó.
‘‘Tasmātiha, bhikkhave, tumhepi appaṭivānaṃ padaheyyātha.
“Therefore, bhikkhus, you too should exert yourselves with unflagging effort.
Do đã nói: ‘‘Vì vậy, này các Tỳ khưu, các ông cũng hãy tinh tấn không chùn bước.
Kāmaṃ taco ca nhāru ca aṭṭhi ca avasissatu, upasussatu sarīre maṃsalohitaṃ.
Let only skin, sinews, and bones remain; let the flesh and blood in the body dry up.
Dù da, gân, xương còn lại, thịt và máu trong thân thể khô cạn.
Yaṃ taṃ purisathāmena purisavīriyena purisaparakkamena pattabbaṃ, na taṃ apāpuṇitvā vīriyassa saṇṭhānaṃ bhavissatī’’ti (a. ni. 2.5) vuttattā asallīnattapahitattavacanena padhānasmiṃ appaṭivānitā anivattanatā vuttā.
That which is to be attained by a man’s strength, a man’s energy, a man’s endeavor, there will be no cessation of energy until it is attained,” as it is said, the word "asallīnattapahitatta" expresses unflagging effort and non-retreat in exertion.
Những gì có thể đạt được bằng sức mạnh của người nam, bằng tinh tấn của người nam, bằng nỗ lực của người nam, thì sẽ không có sự dừng lại của tinh tấn nếu chưa đạt được điều đó’’.
Paggahaṭṭhavacanena pana kosajjuddhaccavimuttaṃ samappavattaṃ vīriyaṃ vuttaṃ.
But the word "paggahaṭṭha" refers to energy that is free from sloth and restlessness, and that proceeds evenly.
Bằng từ asallīnattapahitatta, sự không chùn bước, không quay lại trong sự tinh tấn được nói đến. Còn bằng từ paggahaṭṭha, tinh tấn không bị lười biếng và phóng dật chi phối, vận hành một cách đúng đắn được nói đến.
Vīriyārambhe ñāṇanti vīrabhāvo vīriyaṃ, vīrānaṃ vā kammaṃ, vidhinā vā nayena upāyena īrayitabbaṃ pavattayitabbanti vīriyaṃ.
Knowledge of the commencement of energy means that the state of a hero is energy, or the action of heroes, or that which should be set in motion, or caused to proceed, by proper method, means, or expedient, is energy.
Vīriyārambhe ñāṇaṃ (trí tuệ về sự khởi đầu tinh tấn): Vīriya là trạng thái của người dũng mãnh, hoặc hành động của người dũng mãnh, hoặc là điều cần được thúc đẩy, được phát triển bằng phương pháp, bằng cách thức, bằng phương tiện.
Tadetaṃ ussāhalakkhaṇaṃ, sahajātānaṃ dhammānaṃ upatthambhanarasaṃ, asaṃsīdanabhāvapaccupaṭṭhānaṃ, ‘‘saṃviggo yoniso padahatī’’ti (a. ni. 4.113) vacanato saṃvegapadaṭṭhānaṃ, vīriyārambhavatthupadaṭṭhānaṃ vā.
This energy has the characteristic of endeavor, the function of sustaining co-arisen phenomena, the manifestation as non-faltering, and the proximate cause of spiritual urgency, as it is said, “being agitated, he strives wisely,” or it has the proximate cause of the eight bases of the commencement of energy.
Tinh tấn này có đặc tính là sự nỗ lực, có chức năng là nâng đỡ các pháp đồng sinh, biểu hiện là trạng thái không chùn bước, có nguyên nhân gần là sự xúc động (saṃvega) như đã nói: ‘‘người xúc động tinh tấn một cách đúng đắn’’, hoặc có nguyên nhân gần là nền tảng của sự khởi đầu tinh tấn.
Sammā āraddhaṃ sabbasampattīnaṃ mūlaṃ hotīti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that rightly commenced energy is the root of all accomplishments.
Nên hiểu rằng sự tinh tấn được bắt đầu một cách đúng đắn là cội rễ của mọi thành công.
Vīriyasaṅkhāto ārambho vīriyārambho.
The commencement that is energy is "vīriyārambha".
Sự khởi đầu được gọi là tinh tấn (vīriya) chính là vīriyārambha.
Iminā sesārambhe paṭikkhipati.
By this, other commencements are rejected.
Bằng cách này, các sự khởi đầu khác bị bác bỏ.
Ayañhi ārambhasaddo kamme āpattiyaṃ kiriyāyaṃ vīriye hiṃsāyaṃ vikopaneti anekesu atthesu āgato.
Indeed, this word ārambha has appeared in many meanings: action, offense, activity, energy, harm, and destruction.
Từ ārambha này xuất hiện với nhiều nghĩa khác nhau như hành động (kamma), tội lỗi (āpatti), sự thực hành (kiriyā), tinh tấn (vīriya), sự làm hại (hiṃsā), sự phá hoại (vikopana).
Ettha hi kammaṃ ārambhoti āgataṃ.
Here, action is referred to as ārambha.
Ở đây, hành động (kamma) được gọi là ārambha.
‘‘Ārambhati ca vippaṭisārī ca hotī’’ti (a. ni. 5.142; pu. pa. 191) ettha āpatti.
In “He commits an ārambha and then regrets it,” it means an offense.
Trong câu ‘‘Khởi sự rồi hối hận’’, ārambha có nghĩa là tội lỗi (āpatti).
‘‘Mahāyaññā mahārambhā, na te honti mahapphalā’’ti (a. ni. 4.39; saṃ. ni. 1.120) ettha yūpussāpanādikiriyā.
In “Great sacrifices, great ārambhas, these are not of great fruit,” it means activities such as erecting sacrificial posts.
Trong câu ‘‘Các đại tế lễ, các đại khởi sự, chúng không mang lại quả lớn’’, ārambha có nghĩa là các hành động như dựng cột tế.
‘‘Ārambhatha nikkamatha, yuñjatha buddhasāsane’’ti (saṃ. ni. 1.185) ettha vīriyaṃ.
In “Commence, strive, apply yourselves to the Buddha’s Dispensation,” it means energy.
Trong câu ‘‘Hãy khởi sự, hãy xuất ly, hãy tinh cần trong giáo pháp của Đức Phật’’, ārambha có nghĩa là tinh tấn (vīriya).
‘‘Samaṇaṃ gotamaṃ uddissa pāṇaṃ ārambhantī’’ti (ma. ni. 2.51-52) ettha hiṃsā.
In “They commence harm to living beings for the ascetic Gotama,” it means harm.
Trong câu ‘‘Vì Sa-môn Gotama mà họ làm hại sinh vật’’, ārambha có nghĩa là sự làm hại (hiṃsā).
‘‘Bījagāmabhūtagāmasamārambhā paṭivirato hotī’’ti (dī. ni. 1.10; ma. ni. 1.293) ettha chedanabhañjanādikaṃ vikopanaṃ.
In “He abstains from destroying seeds and plants,” it means destruction such as cutting and breaking.
Trong câu ‘‘Tránh xa sự phá hoại các loại hạt giống và cây cỏ’’, ārambha có nghĩa là sự phá hoại (vikopana) như chặt, bẻ.
Idha pana vīriyameva adhippetaṃ.
But here, only energy is intended.
Ở đây, chỉ có tinh tấn là ý nghĩa được mong muốn.
Tena vuttaṃ ‘‘vīriyasaṅkhāto ārambho vīriyārambho’’ti.
Therefore, it is said, “The commencement that is energy is vīriyārambha.”
Vì vậy, đã nói ‘‘Sự khởi đầu được gọi là tinh tấn chính là vīriyārambha.’’
Vīriyañhi ārabhanakavasena ārambhoti vuccati.
Indeed, energy is called ārambha in the sense of commencing.
Thật vậy, tinh tấn được gọi là ārambha theo nghĩa là sự khởi xướng.
Tasmiṃ vīriyārambhe ñāṇaṃ.
Knowledge in that commencement of energy.
Trí tuệ về sự khởi đầu tinh tấn đó.
Asallīnattā pahitattātipi paṭhanti, asallīnabhāvena pahitabhāvenāti attho.
Some also read "asallīnattā pahitattā", meaning by being unslothful and by being resolute.
Một số người cũng đọc là asallīnattā pahitattā, có nghĩa là do trạng thái không chùn bước, do trạng thái tinh cần.
Purimapāṭhoyeva sundaro.
The former reading is better.
Cách đọc trước (purimapāṭho) là tốt hơn.
Keci pana ‘‘satidhammavicayavīriyapītisambojjhaṅgānaṃ samatā asallīnattatā, satisamādhipassaddhiupekkhāsambojjhaṅgānaṃ samatā pahitattatā, sattannaṃ sambojjhaṅgānaṃ samatā paggahaṭṭho’’ti vaṇṇayanti.
Some commentators, however, explain that "asallīnattatā" is the balance of the factors of awakening: mindfulness, investigation of phenomena, energy, and rapture; "pahitattatā" is the balance of the factors of awakening: mindfulness, concentration, tranquility, and equanimity; and "paggahaṭṭha" is the balance of all seven factors of awakening.
Tuy nhiên, một số người giải thích rằng: ‘‘Sự bình đẳng của các chi giác ngộ niệm, trạch pháp, tinh tấn, hỷ là asallīnattatā (trạng thái không chùn bước); sự bình đẳng của các chi giác ngộ niệm, định, khinh an, xả là pahitattatā (trạng thái tinh cần); sự bình đẳng của bảy chi giác ngộ là paggahaṭṭho (trạng thái kiên trì).’’
40. Idāni paresaṃ dhammiyā kathāya sandassentassa tassa ariyapuggalassa yathāsabhāvadhammadesanākāraṇaṃ dassanavisuddhiṃ dassetuṃ tadanantaraṃ dassanavisuddhiñāṇaṃ uddiṭṭhaṃ.
40. Now, to show the purity of insight, which is the reason for that noble person, when expounding the Dhamma to others, to teach phenomena as they truly are, knowledge of the purity of insight is next enumerated.
40. Bây giờ, để trình bày sự thanh tịnh của cái thấy (dassanavisuddhi) – là nguyên nhân để bậc Thánh đó thuyết pháp đúng với bản chất khi trình bày pháp cho người khác – ngay sau đó là trí tuệ về sự thanh tịnh của cái thấy (dassanavisuddhiñāṇaṃ) được đề cập.
Tattha sabbadhammānaṃ ekasaṅgahatā nānattekattapaṭivedheti sabbesaṃ saṅkhatāsaṅkhatadhammānaṃ ekasaṅgahatāya ca kāmacchandādīnaṃ nānattassa ca nekkhammādīnaṃ ekattassa ca paṭivedho, abhisamayoti attho.
Here, "penetration into the unity and diversity of all phenomena" means the penetration, or realization (abhisamaya), of the unity of all conditioned and unconditioned phenomena, the diversity of sense-desire (kāmacchanda) and other defilements, and the unity of renunciation (nekkhamma) and other wholesome states. This is the meaning.
Trong đó, sabbadhammānaṃ ekasaṅgahatā nānattekattapaṭivedhe có nghĩa là sự thấu hiểu (abhisamaya) về sự bao hàm duy nhất của tất cả các pháp hữu vi và vô vi, về sự đa dạng của các pháp như dục tham (kāmacchanda) v.v., và về sự duy nhất của các pháp như xuất ly (nekkhammādi) v.v.
So pana maggapaññā phalapaññā ca.
That penetration is both path-wisdom (maggapaññā) and fruition-wisdom (phalapaññā).
Sự thấu hiểu đó là trí tuệ Đạo (maggapaññā) và trí tuệ Quả (phalapaññā).
Maggapaññā saccābhisamayakkhaṇe saccābhisamayavasena paṭivijjhatīti paṭivedho, phalapaññā paṭividdhattā paṭivedho.
Path-wisdom is called penetration (paṭivedho) because it penetrates (paṭivijjhati) by way of the realization of the Truths at the moment of realizing the Truths. Fruition-wisdom is called penetration because it has already penetrated.
Trí tuệ Đạo thấu hiểu (paṭivijjhati) các Chân lý trong khoảnh khắc thấu hiểu Chân lý (saccābhisamayakkhaṇa) theo cách thấu hiểu Chân lý, nên gọi là paṭivedho; trí tuệ Quả được gọi là paṭivedho vì đã thấu hiểu.
Ekasaṅgahatāti ettha jātisaṅgaho, sañjātisaṅgaho, kiriyāsaṅgaho, gaṇanasaṅgahoti catubbidho saṅgaho.
In the phrase "unity of inclusion" (ekasaṅgahatā), there are four kinds of inclusion: inclusion by kind (jātisaṅgaho), inclusion by origin (sañjātisaṅgaho), inclusion by action (kiriyāsaṅgaho), and inclusion by enumeration (gaṇanasaṅgaho).
Trong từ ekasaṅgahatā này, có bốn loại bao hàm: bao hàm theo chủng loại (jātisaṅgaho), bao hàm theo nơi sinh (sañjātisaṅgaho), bao hàm theo hành động (kiriyāsaṅgaho), và bao hàm theo số lượng (gaṇanasaṅgaho).
Tattha ‘‘sabbe khattiyā āgacchantu, sabbe brāhmaṇā, sabbe vessā, sabbe suddā āgacchantu’’, ‘‘yā, cāvuso visākha, sammāvācā, yo ca sammākammanto, yo ca sammāājīvo, ime dhammā sīlakkhandhe saṅgahitā’’ti (ma. ni. 1.462) ayaṃ jātisaṅgaho nāma.
Among these, inclusion by kind (jātisaṅgaho) is exemplified by statements such as: "Let all Khattiyas come, let all Brāhmaṇas, all Vessas, all Suddas come," or "Whatever, friend Visākha, is right speech, right action, and right livelihood—these phenomena are included in the aggregate of virtue (sīlakkhandha)."
Trong đó, ‘‘Tất cả các Sát đế lỵ hãy đến, tất cả các Bà la môn, tất cả các Phệ xá, tất cả các Thủ đà hãy đến’’, ‘‘Này hiền giả Visākha, chánh ngữ, chánh nghiệp, chánh mạng – những pháp này được bao hàm trong giới uẩn’’ – đây gọi là jātisaṅgaho.
‘‘Ekajātikā āgacchantū’’ti vuttaṭṭhāne viya hi idha sabbe jātiyā ekasaṅgahitā.
Indeed, here all are included as one by kind, just as in the statement "Let those of the same birth come."
Thật vậy, ở đây tất cả đều được bao hàm duy nhất theo chủng loại, giống như trong trường hợp nói: ‘‘Những người cùng chủng loại hãy đến.’’
‘‘Sabbe kosalakā āgacchantu, sabbe māgadhikā, sabbe bhārukacchakā āgacchantu’’, ‘‘yo, cāvuso visākha, sammāvāyāmo, yā ca sammāsati, yo ca sammāsamādhi, ime dhammā samādhikkhandhe saṅgahitā’’ti (ma. ni. 1.462) ayaṃ sañjātisaṅgaho nāma.
Inclusion by origin (sañjātisaṅgaho) is exemplified by statements such as: "Let all Kosalans come, all Māgadhans, all Bhārukacchans come," or "Whatever, friend Visākha, is right effort, right mindfulness, and right concentration—these phenomena are included in the aggregate of concentration (samādhikkhandha)."
‘‘Tất cả người Kosala hãy đến, tất cả người Magadha, tất cả người Bhārukaccha hãy đến’’, ‘‘Này hiền giả Visākha, chánh tinh tấn, chánh niệm, chánh định – những pháp này được bao hàm trong định uẩn’’ – đây gọi là sañjātisaṅgaho.
‘‘Ekaṭṭhāne jātā saṃvaḍḍhā āgacchantū’’ti vuttaṭṭhāne viya hi idha sabbe jātiṭṭhānena nivutthokāsena ekasaṅgahitā.
Indeed, here all are included as one by their place of birth and residence, just as in the statement "Let those born and raised in one place come."
Thật vậy, ở đây tất cả đều được bao hàm duy nhất theo nơi sinh, theo nơi cư trú, giống như trong trường hợp nói: ‘‘Những người sinh ra và lớn lên ở cùng một nơi hãy đến.’’
‘‘Sabbe hatthārohā āgacchantu, sabbe assārohā āgacchantu, sabbe rathikā āgacchantu’’, ‘‘yā, cāvuso visākha, sammādiṭṭhi, yo ca sammāsaṅkappo, ime dhammā paññākkhandhe saṅgahitā’’ti (ma. ni. 1.462) ayaṃ kiriyāsaṅgaho nāma.
Inclusion by action (kiriyāsaṅgaho) is exemplified by statements such as: "Let all elephant-riders come, all horse-riders, all charioteers come," or "Whatever, friend Visākha, is right view and right intention—these phenomena are included in the aggregate of wisdom (paññākkhandha)."
‘‘Tất cả người cưỡi voi hãy đến, tất cả người cưỡi ngựa hãy đến, tất cả người lái xe hãy đến’’, ‘‘Này hiền giả Visākha, chánh kiến, chánh tư duy – những pháp này được bao hàm trong tuệ uẩn’’ – đây gọi là kiriyāsaṅgaho.
Sabbeva hi te attano kiriyākaraṇena ekasaṅgahitā.
Indeed, all of them are included as one by their respective actions.
Thật vậy, tất cả chúng đều được gộp chung lại bởi hành động và việc làm của chúng.
‘‘Cakkhāyatanaṃ katamaṃ khandhagaṇanaṃ gacchati, cakkhāyatanaṃ rūpakkhandhagaṇanaṃ gacchati.
Inclusion by enumeration (gaṇanasaṅgaho) is exemplified by statements such as: "To which enumeration of aggregates does the eye-base belong? The eye-base belongs to the enumeration of the form aggregate.
"Nhãn xứ được tính vào uẩn nào? Nhãn xứ được tính vào sắc uẩn.
Hañci cakkhāyatanaṃ rūpakkhandhagaṇanaṃ gacchati, tena vata re vattabbe cakkhāyatanaṃ rūpakkhandhena saṅgahita’’nti (kathā. 471) ayaṃ gaṇanasaṅgaho nāma.
If the eye-base belongs to the enumeration of the form aggregate, then it should be said that the eye-base is included in the form aggregate."
“Nếu nhãn xứ được tính vào trong sắc uẩn, thì này bạn, nên nói rằng nhãn xứ được thu nhiếp bởi sắc uẩn” — đây được gọi là sự thu nhiếp bằng cách đếm (gaṇanasaṅgaho).
Ayamidha adhippeto.
This is the intended meaning here.
Điều này được chủ ý ở đây.
Tathaṭṭhādīsu dvādasasu ākāresu visuṃ visuṃ ekena saṅgaho gaṇanaparicchedo etesanti ekasaṅgahā, ekasaṅgahānaṃ bhāvo ekasaṅgahatā.
For these phenomena, there is inclusion, or enumeration, by one of the twelve aspects, such as 'suchness' (tathaṭṭha), each separately; hence, they are 'of one inclusion' (ekasaṅgahā). The state of being of one inclusion is ekasaṅgahatā.
Đối với các pháp này, sự thu nhiếp, sự phân định bằng cách đếm, được thực hiện riêng rẽ bởi từng pháp một trong mười hai phương diện như tathaṭṭha v.v., nên chúng là ekasaṅgahā (được thu nhiếp vào một); trạng thái của ekasaṅgahā là ekasaṅgahatā.
41. Idāni dassanavisuddhisādhakāni vipassanāñāṇāni dvidhā dassetuṃ tadanantaraṃ khantiñāṇapariyogāhaṇañāṇāni uddiṭṭhāni.
41. Now, to show the insight-knowledges that lead to purification of view (dassanavisuddhi) in two ways, the knowledges of acceptance (khantiñāṇa) and penetration (pariyogāhaṇañāṇa) are enumerated immediately thereafter.
41. Bây giờ, để trình bày các tuệ quán trí (vipassanāñāṇa) thành tựu kiến thanh tịnh theo hai cách, ngay sau đó, kham nhẫn trí (khantiñāṇa) và thẩm sát trí (pariyogāhaṇañāṇa) được nêu ra.
Tattha viditattā paññāti rūpakkhandhādīnaṃ aniccādito viditattā pavattā paññā.
Here, "wisdom due to being known" refers to the wisdom that arises from the rūpakkhandha and other aggregates being known as impermanent, etc.
Trong đó, trí tuệ do đã biết rõ (viditattā paññā) là trí tuệ sanh khởi do đã biết rõ sắc uẩn v.v. là vô thường v.v.
Khantiñāṇanti viditameva khamatīti khanti, khanti eva ñāṇaṃ khantiñāṇaṃ.
"Knowledge of acceptance" (khantiñāṇa) means acceptance (khanti) because it accepts what is known; acceptance itself is knowledge (ñāṇa), hence khantiñāṇa.
Kham nhẫn trí (khantiñāṇa) có nghĩa là nó kham nhẫn (khamati) chính điều đã được biết rõ, nên gọi là kham nhẫn (khanti); chính kham nhẫn là trí tuệ, nên gọi là kham nhẫn trí.
Etena adhivāsanakhantiṃ paṭikkhipati.
By this, the endurance-patience (adhivāsanakhanti) is rejected.
Qua đó, ngài bác bỏ (ý nghĩa) kham nhẫn là sự chịu đựng (adhivāsanakhanti).
Etaṃ kalāpasammasanādivasena pavattaṃ taruṇavipassanāñāṇaṃ.
This is the nascent insight-knowledge (taruṇavipassanāñāṇa) that arises by way of comprehension of groups, etc.
Đây là tuệ quán trí còn non trẻ (taruṇavipassanāñāṇa) sanh khởi qua việc thẩm sát theo nhóm (kalāpasammasana) v.v.
42. Phuṭṭhattā paññāti rūpakkhandhādīnaṃ aniccādivasena ñāṇaphassena phuṭṭhattā pavattā paññā.
42. "Wisdom due to being touched" refers to the wisdom that arises from the rūpakkhandha and other aggregates being touched by the touch of knowledge (ñāṇaphassa) as impermanent, etc.
42. Trí tuệ do đã chạm đến (phuṭṭhattā paññā) là trí tuệ sanh khởi do đã chạm đến sắc uẩn v.v. bằng sự xúc chạm của trí tuệ theo phương diện vô thường v.v.
Pariyogāhaṇe ñāṇanti phuṭṭhameva pariyogāhati pavisatīti pariyogāhaṇaṃ ñāṇaṃ.
"Knowledge of penetration" (pariyogāhaṇe ñāṇa) means penetration (pariyogāhaṇa) because it enters into what has been touched; this penetration is knowledge (ñāṇa).
Trí tuệ trong sự thẩm sát (pariyogāhaṇe ñāṇa) có nghĩa là nó thẩm sát, thâm nhập vào chính điều đã được chạm đến, nên gọi là trí tuệ thẩm sát.
Gā-kāraṃ rassaṃ katvāpi paṭhanti.
Some also read it by shortening the 'gā' syllable.
Cũng có người đọc bằng cách rút ngắn âm ‘gā’.
Etaṃ bhaṅgānupassanādivasena pavattaṃ tikkhavipassanāñāṇaṃ.
This is the keen insight-knowledge (tikkhavipassanāñāṇa) that arises by way of contemplation of dissolution, etc.
Đây là tuệ quán trí sắc bén (tikkhavipassanāñāṇa) sanh khởi qua việc quán sát sự hoại diệt (bhaṅgānupassanā) v.v.
Keci pana ‘‘vipassanāñāṇameva saddhāvāhissa khantiñāṇaṃ, paññāvāhissa pariyogāhaṇañāṇa’’nti vadanti.
However, some say, "Insight-knowledge itself is khantiñāṇa for one led by faith (saddhāvāhissa), and pariyogāhaṇañāṇa for one led by wisdom (paññāvāhissa)."
Tuy nhiên, một số vị nói rằng: “Chính tuệ quán trí là kham nhẫn trí đối với người có tín làm phương tiện, và là thẩm sát trí đối với người có tuệ làm phương tiện.”
Evaṃ sante etāni dve ñāṇāni ekassa na sambhavanti, tadasambhave ekassa sāvakassa sattasaṭṭhi sāvakasādhāraṇañāṇāni na sambhavanti, tasmā taṃ na yujjati.
If this were the case, these two knowledges would not be possible for a single individual, and if they are not possible, then the sixty-seven knowledges common to disciples would not be possible for a single disciple. Therefore, that view is not appropriate.
Nếu vậy, hai trí này không thể xảy ra cho cùng một người, và nếu không xảy ra như vậy, thì sáu mươi bảy trí tuệ chung cho các vị thinh văn sẽ không thể xảy ra cho một vị thinh văn. Do đó, điều đó không hợp lý.
43. Idāni yasmā puthujjanā sekkhā ca vipassanūpage khandhādayo dhamme sakale eva sammasanti, na tesaṃ ekadesaṃ, tasmā tesaṃ padesavihāro na labbhati, arahatoyeva yathāruci padesavihāro labbhatīti dassanavisuddhisādhakāni ñāṇāni vatvā tadanantaraṃ arahato dassanavisuddhisiddhaṃ padesavihārañāṇaṃ uddiṭṭhaṃ.
43. Now, because ordinary people and learners who undertake Vipassanā contemplate all phenomena such as the aggregates, not just a part of them, therefore, for them, dwelling by way of a part (padesavihāra) is not obtained. It is only for Arahants that dwelling by way of a part, as they wish, is obtained. Having stated the knowledges that lead to purification of view (dassanavisuddhi), immediately thereafter, the knowledge of dwelling by way of a part, which is perfected by the Arahant's purification of view, has been expounded.
43. Bây giờ, vì phàm phu và hữu học thẩm sát toàn bộ các pháp như uẩn v.v. thuộc về tuệ quán, chứ không phải một phần của chúng, do đó họ không có được sự an trú trong một phần (padesavihāra). Chỉ có bậc A-la-hán mới có được sự an trú trong một phần theo ý muốn. Vì vậy, sau khi nói về các trí tuệ thành tựu kiến thanh tịnh, ngay sau đó, trí tuệ về sự an trú trong một phần (padesavihārañāṇa) đã được thành tựu bởi kiến thanh tịnh của bậc A-la-hán được nêu ra.
Tattha samodahane paññāti khandhādīnaṃ ekadesassa vedanādhammassa samodahanapaññā, sampiṇḍanapaññā rāsikaraṇapaññā.
Therein, comprehension in combining (samodahane paññā) is the wisdom of combining, of bringing together, of accumulating the feeling-phenomenon, which is a part of the aggregates and so forth.
Trong đó, trí tuệ trong sự hợp nhất (samodahane paññā) là trí tuệ hợp nhất, trí tuệ gom lại, trí tuệ tập hợp lại một phần của các uẩn v.v., tức là pháp thọ.
Samodhāne paññātipi pāṭho, soyeva attho.
The reading "samodhāne paññāti" is also found, and the meaning is the same.
Cũng có cách đọc là "samodhāne paññā", nghĩa cũng như vậy.
Padesavihāre ñāṇanti khandhādīnaṃ padesena ekadesena avayavena vihāro padesavihāro, tasmiṃ padesavihāre ñāṇaṃ.
Knowledge in dwelling by way of a part (padesavihāre ñāṇaṃ) means dwelling by way of a part, by a component, of the aggregates and so forth, is padesavihāra; knowledge in that padesavihāra.
Trí tuệ trong sự an trú trong một phần (padesavihāre ñāṇa) có nghĩa là sự an trú trong một phần, một bộ phận, một thành phần của các uẩn v.v., đó là padesavihāra; trí tuệ trong padesavihāra đó.
Tattha padeso nāma khandhapadeso āyatanadhātusaccaindriyapaccayākārasatipaṭṭhānajhānanāmarūpadhammapadesoti nānāvidho.
Therein, a part (padesa) is of various kinds, such as a part of the aggregates, a part of the sense bases, elements, truths, faculties, conditional relations, foundations of mindfulness, jhāna, and mind-and-matter phenomena.
Trong đó, một phần (padeso) có nhiều loại: phần của uẩn, phần của xứ, giới, đế, quyền, duyên khởi, niệm xứ, thiền, danh-sắc, và các pháp.
Evaṃ nānāvidho cesa vedanā eva.
And this manifold part is indeed just feeling.
Dù có nhiều loại như vậy, nhưng đó chính là thọ.
Kathaṃ?
How so?
Như thế nào?
Pañcannaṃ khandhānaṃ vedanākkhandhavasena khandhekadeso, dvādasannaṃ āyatanānaṃ vedanāvasena dhammāyatanekadeso, aṭṭhārasannaṃ dhātūnaṃ vedanāvasena dhammadhātekadeso, catunnaṃ saccānaṃ vedanāvasena dukkhasaccekadeso, bāvīsatiyā indriyānaṃ pañcavedanindriyavasena indriyekadeso, dvādasannaṃ paṭiccasamuppādaṅgānaṃ phassapaccayā vedanāvasena paccayākārekadeso, catunnaṃ satipaṭṭhānānaṃ vedanānupassanāvasena satipaṭṭhānekadeso, catunnaṃ jhānānaṃ sukhaupekkhāvasena jhānekadeso, nāmarūpānaṃ vedanāvasena nāmarūpekadeso, kusalādīnaṃ sabbadhammānaṃ vedanāvasena dhammekadesoti evaṃ vedanā eva khandhādīnaṃ padeso, tassā vedanāya eva paccavekkhaṇavasena padesavihāro.
It is a part of the aggregates by way of the feeling-aggregate among the five aggregates; a part of the mind-base by way of feeling among the twelve sense bases; a part of the mind-element by way of feeling among the eighteen elements; a part of the suffering truth by way of feeling among the four truths; a part of the faculties by way of the five feeling-faculties among the twenty-two faculties; a part of the conditional relations by way of feeling conditioned by contact among the twelve factors of dependent origination; a part of the foundations of mindfulness by way of contemplation of feelings among the four foundations of mindfulness; a part of the jhānas by way of happiness and equanimity among the four jhānas; a part of mind-and-matter by way of feeling among mind-and-matter; a part of all phenomena such as wholesome states by way of feeling. Thus, feeling itself is the part of the aggregates and so forth, and dwelling by way of a part means contemplating that very feeling.
Theo phương diện thọ uẩn, đó là một phần của năm uẩn; theo phương diện thọ, đó là một phần của pháp xứ trong mười hai xứ; theo phương diện thọ, đó là một phần của pháp giới trong mười tám giới; theo phương diện thọ, đó là một phần của khổ đế trong bốn đế; theo phương diện năm thọ quyền, đó là một phần của hai mươi hai quyền; theo phương diện "do xúc duyên thọ", đó là một phần của mười hai chi phần duyên khởi; theo phương diện quán thọ, đó là một phần của bốn niệm xứ; theo phương diện lạc và xả, đó là một phần của bốn thiền; theo phương diện thọ, đó là một phần của danh-sắc; theo phương diện thọ, đó là một phần của tất cả các pháp thiện v.v. Như vậy, chính thọ là một phần của các uẩn v.v., và sự an trú trong một phần chính là việc quán xét chính thọ đó.
44. Idāni yasmā samādhibhāvanāmayañāṇādīni bhāventā puthujjanā sekkhā ca te te bhāvetabbabhāvanādhamme adhipatī jeṭṭhake katvā tena tena pahātabbe tappaccanīke nānāsabhāve dhamme anekādīnave ādīnavato paccavekkhitvā tassa tassa bhāvanādhammassa vasena cittaṃ patiṭṭhapetvā te te paccanīkadhamme pajahanti.
44. Now, because ordinary people and learners, developing knowledges such as those born of concentration-development, make those developable development-phenomena their chief and master, and by means of those, they contemplate the various opposing phenomena to be abandoned, such as sensual desire, as fraught with many dangers, and establishing their minds in those respective development-phenomena, they abandon those opposing phenomena.
44. Bây giờ, vì khi tu tập các trí tuệ thuộc về sự tu tập định v.v., các phàm phu và hữu học lấy các pháp tu tập đó làm chủ, làm đầu, rồi quán xét các pháp đối nghịch có bản chất khác nhau cần được đoạn trừ bằng pháp tu tập đó là có nhiều nguy hại, sau đó thiết lập tâm theo pháp tu tập đó và đoạn trừ các pháp đối nghịch ấy.
Pajahantā vipassanākāle sabbasaṅkhāre suññato disvā pacchā samucchedena pajahanti, tathā pajahantā ca ekābhisamayavasena saccāni paṭivijjhantā pajahanti.
And while abandoning, they see all conditioned phenomena as empty during Vipassanā, and later abandon them by cutting them off (samuccheda). And while abandoning thus, they abandon by penetrating the truths by way of a single realization (ekābhisamaya).
Khi đoạn trừ, trong lúc tu tập tuệ quán, họ thấy tất cả các hành là không, sau đó đoạn trừ bằng cách cắt đứt hoàn toàn; và khi đoạn trừ như vậy, họ đoạn trừ trong khi thâm nhập các chân lý bằng một lần liễu ngộ.
Yathāvutteheva ākārehi sabbepi ariyā yathāyogaṃ paṭipajjanti, tasmā padesavihārañāṇānantaraṃ saññāvivaṭṭañāṇādīni cha ñāṇāni yathākkamena uddiṭṭhāni.
All noble ones (ariyā) practice in accordance with what is appropriate, in the ways thus stated. Therefore, immediately after the knowledge of dwelling by way of a part, the six knowledges, beginning with the knowledge of turning away from perception (saññāvivaṭṭañāṇa), have been expounded in order.
Tất cả các bậc Thánh đều thực hành theo các phương cách đã nói, tùy theo sự thích hợp. Do đó, sau trí tuệ về sự an trú trong một phần, sáu trí tuệ bắt đầu từ trí tuệ về sự xoay chuyển của tưởng (saññāvivaṭṭañāṇa) được nêu ra theo thứ tự.
Tattha adhipatattā paññāti nekkhammādīnaṃ adhipatibhāvena nekkhammādīni adhikāni katvā tadadhikabhāvena pavattā paññāti attho.
Therein, comprehension by way of mastery (adhipatattā paññā) means the wisdom that arises by making renunciation (nekkhamma) and so forth superior by virtue of their mastery, and by virtue of that superiority.
Trong đó, trí tuệ do sự làm chủ (adhipatattā paññā) có nghĩa là trí tuệ sanh khởi do sự làm chủ của các pháp như xuất ly v.v., bằng cách lấy các pháp như xuất ly v.v. làm chủ, do sự làm chủ đó.
Saññāvivaṭṭe ñāṇanti saññāya vivaṭṭanaṃ parāvaṭṭanaṃ parammukhabhāvoti saññāvivaṭṭo, yāya saññāya te te bhāvanādhamme adhipatiṃ karoti, tāya saññāya hetubhūtāya, karaṇabhūtāya vā tato tato kāmacchandādito vivaṭṭane ñāṇanti vuttaṃ hoti.
Knowledge in turning away from perception (saññāvivaṭṭe ñāṇaṃ) means the turning away (vivaṭṭanaṃ), the turning back (parāvaṭṭanaṃ), or the state of being averted (parammukhabhāvo) from perception is saññāvivaṭṭa. It is said to be the knowledge in turning away from sensual desire and so forth, by means of that perception (saññā) which makes those development-phenomena its chief, whether that perception is the cause or the instrument.
Trí tuệ trong sự xoay chuyển của tưởng (saññāvivaṭṭe ñāṇa) có nghĩa là sự xoay chuyển, sự quay lưng, sự trở mặt của tưởng, đó là saññāvivaṭṭo; nhờ tưởng nào mà người ấy lấy các pháp tu tập đó làm chủ, thì do tưởng đó làm nhân, hoặc làm công cụ, trí tuệ trong sự xoay chuyển khỏi các pháp như dục tham v.v. được nói đến.
Etto vivaṭṭoti avuttepi yato vivaṭṭati, tato eva vivaṭṭoti gayhati yathā vivaṭṭanānupassanāya.
Even though "vivaṭṭa" is not explicitly stated here, it is understood as turning away from that from which one turns away, just as in the contemplation of turning away (vivaṭṭanānupassanā).
Mặc dù không nói là "xoay chuyển khỏi điều này", nhưng nó được hiểu là xoay chuyển khỏi chính điều mà nó xoay chuyển, giống như trong "vivaṭṭanānupassanā" (quán sự xoay chuyển).
Sā pana saññā sañjānanalakkhaṇā, tadevetanti puna sañjānanapaccayanimittakaraṇarasā dāruādīsu tacchakādayo viya, yathāgahitanimittavasena abhinivesakaraṇapaccupaṭṭhānā hatthidassakaandhā viya, ārammaṇe anogāḷhavuttitāya aciraṭṭhānapaccupaṭṭhānā vā vijju viya, yathāupaṭṭhitavisayapadaṭṭhānā tiṇapurisakesu migapotakānaṃ purisāti uppannasaññā viya.
That perception (saññā) has the characteristic of recognizing. Its function is to create a sign for re-recognition, thinking "this is indeed that," like carpenters and others with wood; its manifestation is the making of a firm conviction according to the sign grasped, like blind men who have seen an elephant; or its manifestation is not remaining long due to its not deeply penetrating the object, like lightning; or its proximate cause is the object as it appears, like the perception of "man" that arises in young deer seeing figures made of grass.
Và tưởng đó có đặc tính là nhận biết, có phận sự là tạo ra dấu hiệu để nhận biết lại rằng "chính là cái này", giống như người thợ mộc v.v. (đánh dấu) trên gỗ v.v.; có biểu hiện là sự bám chấp theo dấu hiệu đã ghi nhận, giống như những người mù xem voi; hoặc có biểu hiện là sự tồn tại không lâu dài do không thâm nhập vào đối tượng, giống như tia chớp; có nhân cần thiết là đối tượng hiện khởi, giống như tưởng "đó là người" sanh khởi nơi các con nai con đối với hình nộm bằng cỏ.
45. Nānatte paññāti nānāsabhāve bhāvetabbato aññasabhāve kāmacchandādike ādīnavadassanena pavattā paññā.
45. Comprehension of diversity (nānatte paññā) is the wisdom that arises from seeing the danger in phenomena of a different nature, such as sensual desire, from the developable phenomena which are of diverse natures.
45. Trí tuệ trong sự khác biệt (nānatte paññā) là trí tuệ sanh khởi bằng cách thấy sự nguy hại trong các pháp có bản chất khác, có bản chất khác với pháp cần tu tập, tức là các pháp như dục tham v.v.
Nānatteti ca nimittatthe bhummavacanaṃ.
And the word nānatte is in the locative case with the meaning of "sign" (nimitta).
Và "nānatte" là cách dùng sở thuộc cách với ý nghĩa chỉ mục đích.
Nānattappahānaṃ vā nānattaṃ, nānattappahānanimittaṃ nānattappahānahetu nekkhammādīsu paññāti adhippāyo.
Or, the abandoning of diversity is diversity. The meaning is that wisdom arises in renunciation (nekkhamma) and so on, due to the sign of abandoning diversity, due to the cause of abandoning diversity.
Hoặc, sự đoạn trừ các pháp khác biệt là "nānatta"; ý muốn nói rằng đó là trí tuệ trong các pháp như xuất ly v.v., là nhân, là nguyên nhân để đoạn trừ các pháp khác biệt.
Cetovivaṭṭe ñāṇanti cetaso kāmacchandādito vivaṭṭanaṃ nekkhammādīsu ñāṇaṃ.
Knowledge in the turning away of the mind means the knowledge in renunciation (nekkhamma) and so on, which is the turning away of the mind from sensual desire (kāmacchanda) and so forth.
Trí tuệ trong sự xoay chuyển của tâm (cetovivaṭṭe ñāṇa) là trí tuệ trong các pháp như xuất ly v.v., là sự xoay chuyển của tâm khỏi các pháp như dục tham v.v.
Cetoti cettha cetanā adhippetā.
Here, ceto refers to cetanā (volition).
Ở đây, "ceto" được chủ ý là tư (cetanā).
Sā cetanābhāvalakkhaṇā, abhisandahanalakkhaṇā vā, āyūhanarasā, saṃvidahanapaccupaṭṭhānā sakiccaparakiccasādhakā jeṭṭhasissamahāvaḍḍhakiādayo viya.
That volition has the characteristic of inciting, or the characteristic of striving; its function is exertion, its manifestation is arranging, like a chief disciple or a master craftsman who accomplishes his own tasks and the tasks of others.
Tư đó có đặc tính là thúc đẩy, hoặc có đặc tính là sắp đặt, có phận sự là nỗ lực, có biểu hiện là sự điều hành, giống như người học trò cả, người thợ mộc cả v.v., là những người hoàn thành công việc của mình và của người khác.
Accāyikakammānussaraṇādīsu ca panāyaṃ sampayuttānaṃ ussāhanabhāvena pākaṭā hoti.
And in remembering urgent actions and so on, it becomes manifest by way of encouraging the associated mental states.
Và trong việc hồi tưởng lại các hành động khẩn cấp v.v., nó trở nên rõ ràng qua việc thúc đẩy các pháp tương ưng.
49. Tathaṭṭhe paññāti ekekassa saccassa catubbidhe catubbidhe aviparītasabhāve kiccavasena asammohato pavattā paññā.
49. Wisdom in reality means the wisdom that arises from non-delusion regarding the unperverted nature of each of the four Noble Truths in its four aspects, according to its function.
49. Tuệ trong sự chân thật (tathaṭṭha) là tuệ phát sinh không lầm lẫn, tùy theo phận sự, trong bản chất không sai lệch của mỗi Thánh Đế (sacca) với bốn khía cạnh.
Saccavivaṭṭe ñāṇanti catūsu saccesu dubhato vuṭṭhānavasena vivaṭṭatīti saccavivaṭṭo, so eva ñāṇaṃ.
Knowledge in the turning away of the Truths means that which turns away by way of rising above both aspects in the four Noble Truths, hence it is the turning away of the Truths (saccavivaṭṭa), and that itself is knowledge.
Trí trong sự chuyển hóa Chân lý (saccavivaṭṭa) là trí tuệ chuyển hóa (vivaṭṭati) bằng cách thoát ly khỏi cả hai cực đoan trong bốn Thánh Đế; đó chính là trí.
Ekameva ñāṇaṃ adhipatikatadhammavasena saññāvivaṭṭoti, pahātabbadhammavasena cetovivaṭṭoti, cittapatiṭṭhāpanavasena cittavivaṭṭoti, paccanīkapahānavasena vimokkhavivaṭṭoti evaṃ catudhā vuttaṃ.
The same knowledge is called the turning away of perception (saññāvivaṭṭa) by way of the dominant mental states, the turning away of the mind (cetovivaṭṭa) by way of the states to be abandoned, the turning away of consciousness (cittavivaṭṭa) by way of establishing the mind, and the turning away of liberation (vimokkhavivaṭṭa) by way of abandoning the opposing factors; thus it is stated in four ways.
Chỉ một trí tuệ đó được nói đến theo bốn cách: là sự chuyển hóa tưởng (saññāvivaṭṭa) theo nghĩa các pháp làm chủ; là sự chuyển hóa ý (cetovivaṭṭa) theo nghĩa các pháp cần đoạn trừ; là sự chuyển hóa tâm (cittavivaṭṭa) theo nghĩa an trú tâm; và là sự chuyển hóa giải thoát (vimokkhavivaṭṭa) theo nghĩa đoạn trừ các pháp đối nghịch.
Anattānupassanāva suññatākāravasena ‘‘ñāṇavivaṭṭe ñāṇa’’nti vuttā.
Anattānupassanā itself is called "knowledge in the turning away of knowledge" by way of the aspect of emptiness.
Chính tuệ quán Vô ngã (anattānupassanā) được gọi là “trí trong sự chuyển hóa trí” (ñāṇavivaṭṭe ñāṇaṃ) theo khía cạnh Không (suññatā).
Maggañāṇameva heṭṭhā ‘‘magge ñāṇa’’nti ca, ‘‘ānantarikasamādhimhi ñāṇa’’nti ca dvidhā vuttaṃ, vivaṭṭanākāravasena ‘‘saccavivaṭṭe ñāṇa’’nti vuttaṃ.
The knowledge of the path itself was previously stated in two ways as "knowledge in the path" and "knowledge in immediate concentration," and it is called "knowledge in the turning away of the Truths" by way of the aspect of turning away.
Chính trí đạo (maggañāṇa) ở dưới đã được nói đến theo hai cách là “trí trong đạo” (magge ñāṇaṃ) và “trí trong định vô gián” (ānantarikasamādhimhi ñāṇaṃ); còn theo khía cạnh chuyển hóa thì được gọi là “trí trong sự chuyển hóa Chân lý” (saccavivaṭṭe ñāṇaṃ).
50. Idāni tassa saccavivaṭṭañāṇavasena pavattassa āsavānaṃ khaye ñāṇassa vasena pavattāni kamato cha abhiññāñāṇāni uddiṭṭhāni.
50. Now, six abhiññā-ñāṇas (supernormal knowledges) are enumerated in order, which arise by way of the knowledge of the turning away of the Truths (saccavivaṭṭa-ñāṇa), by way of the knowledge of the destruction of the asavas.
50. Bây giờ, sáu trí thắng trí (abhiññāñāṇa) được trình bày theo thứ tự, phát sinh từ trí tuệ chuyển hóa Chân lý (saccavivaṭṭañāṇa) đó, tức là trí tuệ diệt trừ các lậu hoặc (āsavānaṃ khaye ñāṇa).
Tatthāpi lokapākaṭānubhāvattā ativimhāpananti paṭhamaṃ iddhividhañāṇaṃ uddiṭṭhaṃ, cetopariyañāṇassa visayato dibbasotañāṇaṃ oḷārikavisayanti dutiyaṃ dibbasotañāṇaṃ uddiṭṭhaṃ, sukhumavisayattā tatiyaṃ cetopariyañāṇaṃ uddiṭṭhaṃ.
Among these, the knowledge of psychic powers (iddhividha-ñāṇa) is enumerated first due to its well-known power in the world, being extremely astonishing. The divine ear element (dibbasota-ñāṇa) is enumerated second, as its object is gross compared to the object of the knowledge of discerning others' minds (cetopariya-ñāṇa). The knowledge of discerning others' minds is enumerated third due to its subtle object.
Trong số đó, trí thần thông (iddhividhañāṇa) được trình bày đầu tiên vì có năng lực hiển nhiên và gây kinh ngạc lớn trong thế gian; trí thiên nhĩ (dibbasotañāṇa) được trình bày thứ hai vì có đối tượng thô hơn so với đối tượng của trí tha tâm thông (cetopariyañāṇa); trí tha tâm thông (cetopariyañāṇa) được trình bày thứ ba vì có đối tượng vi tế.
Tīsu vijjāsu pubbenivāsacchādakātītatamavinodakattā paṭhamaṃ pubbenivāsānussatiñāṇaṃ uddiṭṭhaṃ, paccuppannānāgatatamavinodakattā dutiyaṃ dibbacakkhuñāṇaṃ uddiṭṭhaṃ, sabbatamasamucchedakattā tatiyaṃ āsavānaṃ khaye ñāṇaṃ uddiṭṭhaṃ.
Among the three vijjas (knowledges), the knowledge of recollecting past lives (pubbenivāsānussati-ñāṇa) is enumerated first because it dispels the darkness of the past that obscures past existences. The divine eye element (dibbacakkhu-ñāṇa) is enumerated second because it dispels the darkness of the present and future. The knowledge of the destruction of the asavas is enumerated third because it eradicates all darkness.
Trong ba minh (vijjā), trí túc mạng thông (pubbenivāsānussatiñāṇa) được trình bày đầu tiên vì loại bỏ bóng tối quá khứ che lấp các đời sống trước; trí thiên nhãn (dibbacakkhuñāṇa) được trình bày thứ hai vì loại bỏ bóng tối hiện tại và vị lai; trí lậu tận thông (āsavānaṃ khaye ñāṇa) được trình bày thứ ba vì diệt trừ hoàn toàn mọi bóng tối.
Tattha kāyampīti rūpakāyampi.
There, kāyampi means the physical body.
Ở đây, thân (kāyaṃpī) có nghĩa là thân vật chất (rūpakāya).
Cittampīti pādakajjhānacittampi.
Cittampi means the foundational jhāna-citta (mind of foundational jhāna).
Tâm (cittaṃpī) có nghĩa là tâm thiền căn bản (pādakajjhānacitta).
Ekavavatthānatāti parikammacittena ekato ṭhapanatāya ca dissamānakāyena, adissamānakāyena vā gantukāmakāle yathāyogaṃ kāyassapi cittassapi missīkaraṇatāya cāti vuttaṃ hoti.
Ekavavatthānatā means that by establishing it as one with the preparatory mind, and by mixing the body and the mind as appropriate when one wishes to go, whether with a visible or invisible body, it is said to be so.
Sự hợp nhất (ekavavatthānatā) được hiểu là việc đặt thân và tâm cùng nhau bằng tâm chuẩn bị (parikammacitta), hoặc việc hòa trộn thân và tâm một cách thích hợp vào thời điểm muốn đi, dù thân có thể nhìn thấy hay không nhìn thấy.
Kāyoti cettha sarīraṃ.
Here, kāya means the body.
Thân (kāyo) ở đây là thân thể (sarīra).
Sarīrañhi asucisañcayato kucchitānaṃ kesādīnañceva cakkhurogādīnaṃ rogasatānañca āyabhūtato kāyoti vuccati.
The body is called kāya because it is a collection of impurities, and because it is the source of repulsive things like hair and so on, and of hundreds of diseases like eye diseases and so on.
Thân thể được gọi là kāya vì nó là nơi chứa đựng những thứ bất tịnh như tóc, v.v., và là nơi phát sinh hàng trăm bệnh tật như bệnh mắt, v.v.
Sukhasaññañca lahusaññañcāti ettha catutthajjhānasampayuttaṃ ekaṃyeva saññaṃ ākāranānattato dvidhā katvā samuccayattho ca-saddo payutto.
In sukhasaññañca lahusaññañcā, the conjunction "ca" is used to combine, making one perception associated with the fourth jhāna into two, due to the diversity of aspects.
Trong cụm từ tưởng lạc (sukhasaññā) và tưởng khinh an (lahusaññā), một tưởng duy nhất liên hợp với Tứ thiền (catutthajjhāna) được chia thành hai do sự đa dạng về khía cạnh, và từ ca được dùng để chỉ sự gom góp.
Catutthajjhānasmiñhi upekkhā santattā sukhanti vuttā, taṃsampayuttā saññā sukhasaññā.
For in the fourth jhāna, upekkhā (equanimity) is said to be sukha (happiness) because of its tranquility; the perception associated with that is sukhasaññā (perception of happiness).
Trong Tứ thiền, xả (upekkhā) được gọi là lạc (sukha) vì sự tịch tịnh của nó; tưởng liên hợp với nó là tưởng lạc (sukhasaññā).
Sāyeva nīvaraṇehi ceva vitakkādipaccanīkehi ca vimuttattā lahusaññā.
That same perception is lahusaññā (perception of lightness) because it is liberated from the hindrances (nīvaraṇa) and from opposing factors like vitakka (initial application) and so on.
Chính tưởng đó là tưởng khinh an (lahusaññā) vì đã thoát khỏi các triền cái (nīvaraṇa) và các pháp đối nghịch như tầm (vitakka), v.v.
Adhiṭṭhānavasenāti adhikaṃ katvā ṭhānavasena, pavisanavasenāti adhippāyo.
Adhiṭṭhānavasenā means by way of establishing as supreme, or by way of entering. This is the meaning.
Theo năng lực quyết định (adhiṭṭhānavasena) có nghĩa là theo năng lực thiết lập một cách vượt trội, theo năng lực thâm nhập.
Adhiṭṭhānavasena cāti ca-saddo sambandhitabbo.
The particle ca should be connected to adhiṭṭhānavasena.
Từ ca cũng nên được liên kết với adhiṭṭhānavasena.
Ettāvatā sabbappakārassa iddhividhassa yathāyogaṃ kāraṇaṃ vuttaṃ.
By this much, the cause for all types of iddhividha has been stated as appropriate.
Cho đến đây, nguyên nhân của tất cả các loại thần thông (iddhividha) đã được nói đến một cách thích hợp.
Ijjhanaṭṭhe paññāti ijjhanasabhāve paññā.
Ijjhanaṭṭhe paññā means wisdom in the nature of accomplishment.
Tuệ trong ý nghĩa thành tựu (ijjhanaṭṭhe paññā) là tuệ trong bản chất của sự thành tựu.
Iddhividhe ñāṇanti ijjhanaṭṭhena iddhi, nipphattiatthena paṭilābhaṭṭhena cāti vuttaṃ hoti.
Iddhividhe ñāṇa means iddhi by way of accomplishment, and it is said to be by way of completion and by way of attainment.
Trí về các loại thần thông (iddhividhe ñāṇaṃ) được nói đến theo nghĩa là sự thành tựu (iddhi) và theo nghĩa là sự hoàn thành, sự đạt được.
Yañhi nipphajjati paṭilabbhati ca, taṃ ijjhatīti vuccati.
For that which is completed and attained is called accomplished.
Quả thật, cái gì được hoàn thành và đạt được thì được gọi là thành tựu (ijjhati).
Yathāha – ‘‘kāmaṃ kāmayamānassa, tassa cetaṃ samijjhatī’’ti (su. ni. 772).
As it is said: "If one desires a desire, and that is accomplished for him."
Như đã nói: “Khi một người mong muốn điều gì, điều đó sẽ thành tựu cho người ấy.”
Tathā ‘‘nekkhammaṃ ijjhatīti iddhi, paṭiharatīti pāṭihāriyaṃ, arahattamaggo ijjhatīti iddhi, paṭiharatīti pāṭihāriya’’nti (paṭi. ma. 3.32).
Similarly: "Renunciation is accomplished, hence iddhi; it wards off, hence pāṭihāriya. The path of Arahantship is accomplished, hence iddhi; it wards off, hence pāṭihāriya."
Cũng vậy, “sự xuất ly (nekkhamma) thành tựu nên là thần thông (iddhi), nó đẩy lùi (các chướng ngại) nên là thần biến (pāṭihāriyaṃ); đạo A-la-hán (arahattamagga) thành tựu nên là thần thông (iddhi), nó đẩy lùi (các phiền não) nên là thần biến (pāṭihāriyaṃ).”
Aparo nayo – ijjhanaṭṭhena iddhi, upāyasampadāyetaṃ adhivacanaṃ.
Another method: Iddhi by way of accomplishment, this is a designation for the perfection of means.
Một cách giải thích khác: iddhi theo nghĩa thành tựu; đây là từ đồng nghĩa với sự thành tựu phương tiện (upāyasampadā).
Upāyasampadā hi ijjhati adhippetaphalappasavanato.
For the perfection of means is accomplished due to the production of the desired result.
Thật vậy, sự thành tựu phương tiện (upāyasampadā) thành tựu vì nó sinh ra kết quả mong muốn.
Yathāha – ‘‘ayaṃ kho citto gahapati sīlavā kalyāṇadhammo, sace paṇidahissati, anāgatamaddhānaṃ rājā assaṃ cakkavattīti.
As it is said: "This householder Citta is virtuous and of noble character. If he makes a resolve, he will be a universal monarch in the future.
Như đã nói: “Này gia chủ Citta có giới hạnh và pháp lành, nếu ông ấy phát nguyện, trong tương lai ông ấy sẽ là một vị Chuyển Luân Vương.
Ijjhissati hi sīlavato cetopaṇidhi visuddhattā’’ti (saṃ. ni. 4.352).
Indeed, the mental resolve of a virtuous person will be accomplished due to its purity."
Quả thật, nguyện ước của tâm người có giới hạnh sẽ thành tựu vì sự thanh tịnh.”
Aparo nayo – etāya sattā ijjhantīti iddhi, ijjhantīti iddhā vuddhā ukkaṃsagatā hontīti vuttaṃ hoti.
Another method: Beings are accomplished by this, hence iddhi; ijjhanti means they become great, grown, and reached excellence.
Một cách giải thích khác: iddhi là nhờ đó các chúng sinh thành tựu (ijjhanti); ijjhanti có nghĩa là trở nên cao quý (iddhā), phát triển (vuddhā), đạt đến sự ưu việt (ukkaṃsagatā).
Iddhi eva vidhaṃ iddhividhaṃ, iddhikoṭṭhāso iddhivikappoti attho.
Iddhi itself is a kind, iddhividha; it means a division of iddhi, a variation of iddhi.
Chính iddhi là vidha (loại), iddhividhaṃ có nghĩa là một phần của thần thông (iddhikoṭṭhāsa), một biến thể của thần thông (iddhivikappa).
Taṃ iddhividhaṃ ñāṇanti vuttaṃ hoti.
That iddhividha is knowledge, so it is said.
Điều đó được gọi là trí về các loại thần thông (iddhividhaṃ ñāṇaṃ).
51. Vitakkavipphāravasenāti dibbasotadhātuuppādanatthaṃ parikammakaraṇakāle saddanimittesu attano vitakkavipphāravasena vitakkavegavasena.
51. Vitakkavipphāravasenā means by way of the expansion of one's own vitakka, by way of the force of vitakka, in the sound-signs at the time of performing preliminary work for the production of the divine ear element.
51. Theo sự lan tỏa của tầm (vitakkavipphāravasena) có nghĩa là theo sự lan tỏa của tầm (vitakkavipphāravasena) của chính mình, theo sức mạnh của tầm (vitakkavegavasena) trong các tướng âm thanh (saddanimitta) vào lúc thực hiện chuẩn bị (parikamma) để phát sinh thiên nhĩ giới (dibbasotadhātu).
Vitakkoti cettha vitakketīti vitakko, vitakkanaṃ vā vitakko, ūhananti vuttaṃ hoti.
Here, vitakka means that which thinks, or thinking itself is vitakka; it means pondering.
Tầm (vitakko) ở đây có nghĩa là cái gì suy nghĩ (vitakketi) thì gọi là tầm (vitakko), hoặc sự suy nghĩ (vitakkanaṃ) là tầm (vitakko), tức là sự cân nhắc.
Svāyaṃ ārammaṇe cittassa abhiniropanalakkhaṇo, āhananapariyāhananaraso.
This vitakka has the characteristic of directing the mind onto the object, and its function is striking and repeatedly striking.
Tầm này có đặc tính là đặt tâm lên đối tượng, có phận sự là đánh động và đánh động khắp nơi.
Tathā hi tena yogāvacaro ārammaṇaṃ vitakkāhataṃ vitakkapariyāhataṃ karotīti vuccati.
Thus, it is said that the meditator, by means of it, makes the object struck by vitakka, repeatedly struck by vitakka.
Thật vậy, nhờ nó mà hành giả làm cho đối tượng bị tầm đánh động và bị tầm đánh động khắp nơi.
Ārammaṇe cittassa ānayanapaccupaṭṭhāno, tajjāsamannāhārena pana indriyena ca parikkhitte visaye anantarāyena uppajjanato āpāthagatavisayapadaṭṭhānoti vuccati.
Its manifestation is the bringing of the mind to the object; and its proximate cause is an object that has come into range, due to its arising without hindrance in a sphere delimited by appropriate attention and by the faculty.
Nó có biểu hiện là đưa tâm đến đối tượng, và được gọi là nhân gần của đối tượng đã đi vào phạm vi nhận thức, vì nó phát sinh không chướng ngại trong đối tượng được bao phủ bởi sự chú ý thích hợp (tajjāsamannāhāra) và các căn (indriya).
Nānattekattasaddanimittānanti nānāsabhāvānaṃ ekasabhāvānañca saddanimittānaṃ.
Nānattekattasaddanimittānaṃ means sound-signs of various natures and of a single nature.
Các tướng âm thanh khác nhau và đồng nhất (nānattekattasaddanimittānaṃ) có nghĩa là các tướng âm thanh có bản chất khác nhau và các tướng âm thanh có bản chất đồng nhất.
Saddā eva cettha vitakkuppattikāraṇattā saṅkhāranimittattā ca nimittāni.
Here, sounds themselves are signs because they are the cause for the arising of vitakka and because they are saṅkhāra signs.
Ở đây, chính các âm thanh là các tướng (nimitta) vì chúng là nguyên nhân phát sinh tầm (vitakkuppattikāraṇa) và là các tướng hành (saṅkhāranimitta).
Bherisaddādivasena ekagghanībhūtā, anekā vā saddā, nānādisāsu vā saddā, nānāsattānaṃ vā saddā nānattasaddā, ekadisāya saddā, ekasattassa vā saddā, bherisaddādivasena ekekasaddā vā ekattasaddā.
Sounds that are solidified into one mass, like the sound of a drum, or many sounds, or sounds from various directions, or sounds of various beings are nānattasaddā; sounds from one direction, or the sound of one being, or individual sounds like the sound of a drum, are ekattasaddā.
Các âm thanh khác nhau (nānattasadda) là các âm thanh hợp lại thành một khối như tiếng trống, v.v., hoặc nhiều âm thanh, hoặc các âm thanh từ nhiều hướng khác nhau, hoặc các âm thanh của nhiều chúng sinh khác nhau. Các âm thanh đồng nhất (ekattasadda) là các âm thanh từ một hướng, hoặc các âm thanh của một chúng sinh, hoặc từng âm thanh riêng lẻ như tiếng trống, v.v.
Saddoti cettha sappatīti saddo, kathīyatīti attho.
Here, saddo means that which is proclaimed, or that which is spoken; this is the meaning.
Âm thanh (saddo) ở đây có nghĩa là cái gì được phát ra, tức là được nói đến.
Pariyogāhaṇe paññāti pavisanapaññā, pajānanapaññāti attho.
Pariyogāhaṇe paññā means wisdom of entering, wisdom of knowing; this is the meaning.
Tuệ trong sự thâm nhập (pariyogāhaṇe paññā) là tuệ thâm nhập, tức là tuệ hiểu biết.
Sotadhātuvisuddhiñāṇanti savanaṭṭhena ca nijjīvaṭṭhena ca sotadhātu, sotadhātukiccakaraṇavasena ca sotadhātu viyātipi sotadhātu, parisuddhattā nirupakkilesattā visuddhi, sotadhātu eva visuddhi sotadhātuvisuddhi, sotadhātuvisuddhi eva ñāṇaṃ sotadhātuvisuddhiñāṇaṃ.
Sotadhātuvisuddhiñāṇa means the ear element (sotadhātu) by way of hearing and by way of being non-living; and it is also sotadhātu by way of performing the function of sotadhātu, similar to the sotadhātu; purity (visuddhi) because it is thoroughly pure and undefiled; sotadhātu itself is purity, sotadhātuvisuddhi; sotadhātuvisuddhi itself is knowledge, sotadhātuvisuddhiñāṇa.
Trí thanh tịnh thiên nhĩ giới (sotadhātuvisuddhiñāṇaṃ) – thiên nhĩ giới (sotadhātu) được gọi như vậy theo nghĩa là nghe (savanaṭṭha) và theo nghĩa là vô sinh (nijjīvaṭṭha); và cũng được gọi là thiên nhĩ giới (sotadhātu) theo nghĩa thực hiện phận sự của thiên nhĩ giới (sotadhātukiccakaraṇa). Sự thanh tịnh (visuddhi) là sự hoàn toàn trong sạch (parisuddhattā), không có phiền não (nirupakkilesattā). Thiên nhĩ giới (sotadhātu) chính là sự thanh tịnh (visuddhi), tức là thiên nhĩ giới thanh tịnh (sotadhātuvisuddhi). Chính thiên nhĩ giới thanh tịnh (sotadhātuvisuddhi) là trí (ñāṇaṃ), tức là trí thanh tịnh thiên nhĩ giới (sotadhātuvisuddhiñāṇaṃ).
52. Tiṇṇannaṃ cittānanti somanassasahagatadomanassasahagataupekkhāsahagatavasena tiṇṇannaṃ cittānaṃ.
52. Tiṇṇannaṃ cittānaṃ means of the three types of minds by way of being accompanied by joy, accompanied by displeasure, and accompanied by equanimity.
52. Ba tâm (Tiṇṇannaṃ cittānaṃ) là ba loại tâm: tâm tương ưng hỷ (somanassasahagata), tâm tương ưng ưu (domanassasahagata), và tâm tương ưng xả (upekkhāsahagata).
Vipphārattāti vipphārabhāvena vegenāti attho.
Vipphārattā means by way of expansion, by way of force; this is the meaning.
Do sự lan tỏa (Vipphārattā) nghĩa là do bản chất lan tỏa, do sự nhanh chóng.
Hetuatthe nissakkavacanaṃ, cetopariyañāṇuppādanatthaṃ parikammakaraṇakāle paresaṃ tiṇṇannaṃ cittānaṃ vipphārahetunā.
It is the ablative case in the sense of cause, due to the expansion of the three minds of others at the time of performing preliminary work for the production of the knowledge of discerning others' minds.
Trong ý nghĩa nhân duyên, đây là từ cách ly (ablative case), do sự lan tỏa của ba tâm của người khác vào lúc thực hiện sự chuẩn bị để phát sinh tâm thông biết tâm người (cetopariyañāṇa).
Indriyānaṃ pasādavasenāti cakkhādīnaṃ channaṃ indriyānaṃ pasādavasena, indriyānaṃ patiṭṭhitokāsā cettha phalūpacārena indriyānanti vuttā yathā ‘‘vippasannāni kho te, āvuso, indriyāni parisuddho chavivaṇṇo pariyodāto’’ti (mahāva. 60).
Indriyānaṃ pasādavasenā means by way of the clarity of the six faculties such as the eye; here, the places where the faculties are established are referred to as faculties by way of figurative speech, as in "Your faculties, friend, are exceedingly clear, your complexion is pure and radiant."
Do sự trong sạch của các căn (Indriyānaṃ pasādavasena) là do sự trong sạch của sáu căn như mắt, v.v. Ở đây, các nơi nương tựa của các căn được gọi là các căn theo cách ẩn dụ kết quả, như trong câu: “Này hiền giả, các căn của bạn thật trong sạch, sắc da bạn thanh tịnh, sáng sủa” (Mahāva. 60).
Indriyapatiṭṭhitokāsesupi hadayavatthu eva idhādhippetaṃ.
Among the places where the faculties are established, the heart-base is intended here.
Ngay cả trong các nơi nương tựa của các căn, ở đây cũng chỉ đề cập đến vật yết hầu (hadayavatthu).
Pasādavasenāti ca anāvilabhāvavasena.
Pasādavasenā also means by way of being undisturbed.
Và do sự trong sạch (pasādavasena) nghĩa là do sự không vẩn đục.
‘‘Pasādappasādavasenā’’ti vattabbe appasādasaddassa lopo katoti veditabbaṃ.
It should be understood that the word "appasāda" (lack of clarity) has been elided where "pasādappasādavasena" (by way of clarity and lack of clarity) should have been stated.
Cần phải hiểu rằng từ “appasāda” (không trong sạch) đã bị lược bỏ khi đáng lẽ phải nói “pasādappasādavasena” (do sự trong sạch và không trong sạch).
Atha vā idamappasannanti gahaṇassa pasādamapekkhitvā eva sambhavato ‘‘pasādavasenā’’ti vacaneneva appasādopi vuttova hotīti veditabbaṃ.
Alternatively, it should be understood that since the apprehension of "this is unclear" is possible only by relying on clarity, the term "pasādavasena" (by way of clarity) implicitly includes "appasāda" (lack of clarity).
Hoặc, cần phải hiểu rằng việc nhận biết "cái này không trong sạch" chỉ có thể xảy ra khi có sự trong sạch, nên chỉ cần nói "pasādavasena" (do sự trong sạch) là đã bao gồm cả sự không trong sạch (appasāda).
Nānattekattaviññāṇacariyā pariyogāhaṇe paññāti yathāsambhavaṃ nānāsabhāvaekasabhāvaekūnanavutiviññāṇapavattivijānanapaññā.
The wisdom in comprehending the diverse and singular courses of consciousness means the wisdom that knows the occurrence of the eighty-nine consciousnesses, which are of diverse and singular natures, as appropriate.
Trí tuệ thấu hiểu sự vận hành của thức đa dạng và nhất quán (Nānattekattaviññāṇacariyā pariyogāhaṇe paññā) là trí tuệ biết rõ sự vận hành của tám mươi chín thức với các trạng thái đa dạng và nhất quán tùy theo khả năng.
Ettha asamāhitassa viññāṇacariyā nānattā, samāhitassa viññāṇacariyā ekattā.
Here, the course of consciousness of an uncollected person is diverse, while the course of consciousness of a collected person is singular.
Ở đây, sự vận hành của thức của người không định là đa dạng, sự vận hành của thức của người có định là nhất quán.
Sarāgādicittaṃ vā nānattaṃ, vītarāgādicittaṃ ekattaṃ.
Or, a mind with lust, etc., is diverse; a mind free from lust, etc., is singular.
Hoặc, tâm có tham ái, v.v., là đa dạng; tâm không tham ái, v.v., là nhất quán.
Cetopariyañāṇanti ettha pariyātīti pariyaṃ, paricchindatīti attho.
In cetopariyañāṇa (knowledge of others' minds), "pariya" means that which delimits or ascertains all around.
Trong cụm từ Tâm thông biết tâm người (Cetopariyañāṇa), “pariya” có nghĩa là bao quanh, tức là phân định.
Cetaso pariyaṃ cetopariyaṃ, cetopariyañca taṃ ñāṇañcāti cetopariyañāṇaṃ.
"Cetaso pariyaṃ" is cetopariyaṃ. That which is cetopariyaṃ and also ñāṇa (knowledge) is cetopariyañāṇa.
Sự bao quanh của tâm là “cetopariyaṃ”, và trí tuệ đó là “cetopariyañāṇaṃ”.
Vipphāratātipi pāṭho, vipphāratāyāti attho.
"Vipphāratā" is also a reading, meaning "by way of diffusion."
Cũng có bản đọc là “vipphāratātipi”, nghĩa là “do sự lan tỏa”.
53. Paccayappavattānaṃ dhammānanti paṭiccasamuppādavasena paccayato pavattānaṃ paccayuppannadhammānaṃ.
53. Paccayappavattānaṃ dhammānaṃ (of phenomena arisen from conditions) means of conditioned phenomena that arise from conditions according to dependent origination.
53. Các pháp vận hành do duyên (Paccayappavattānaṃ dhammānaṃ) là các pháp do duyên sinh, vận hành do duyên theo duyên khởi.
Nānattekattakammavipphāravasenāti ettha akusalaṃ kammaṃ nānattaṃ, kusalaṃ kammaṃ ekattaṃ.
In nānattekattakammavipphāravasenā (by way of the diverse and singular diffusion of kamma), unwholesome kamma is diverse, and wholesome kamma is singular.
Trong cụm từ do sự lan tỏa nghiệp đa dạng và nhất quán (Nānattekattakammavipphāravasena), nghiệp bất thiện là đa dạng, nghiệp thiện là nhất quán.
Kāmāvacaraṃ vā kammaṃ nānattaṃ, rūpāvacarārūpāvacaraṃ kammaṃ ekattaṃ.
Or, kāmāvacara kamma (sensual sphere kamma) is diverse, while rūpāvacara and arūpāvacara kamma (fine-material and immaterial sphere kamma) are singular.
Hoặc, nghiệp dục giới là đa dạng, nghiệp sắc giới và vô sắc giới là nhất quán.
Nānattekattakammavipphāravasena paccayapavattānaṃ dhammānaṃ pariyogāhaṇe paññāti sambandho.
The connection is: wisdom in comprehending phenomena arisen from conditions by way of the diverse and singular diffusion of kamma.
Sự liên kết là: trí tuệ thấu hiểu các pháp vận hành do duyên theo sự lan tỏa nghiệp đa dạng và nhất quán.
Pubbenivāsānussatiñāṇanti pubbe atītajātīsu nivutthakhandhā pubbenivāso.
Pubbenivāsānussatiñāṇa (knowledge of the recollection of past lives) means the aggregates that dwelt in past existences are pubbenivāsa (past dwelling).
Túc mạng thông (Pubbenivāsānussatiñāṇaṃ): Các uẩn đã từng trú ngụ trong các kiếp quá khứ là túc mạng.
Nivutthāti ajjhāvutthā anubhūtā attano santāne uppajjitvā niruddhā.
Nivutthā means having dwelled, having experienced, having arisen in one's own continuum and then ceased.
Đã trú ngụ (Nivutthā) nghĩa là đã từng an trú, đã từng trải nghiệm, đã sinh khởi trong dòng tâm thức của mình rồi diệt đi.
Pubbe atītajātīsu nivutthadhammā vā pubbenivāso.
Or, phenomena that dwelt in past existences are pubbenivāsa.
Hoặc, các pháp đã từng trú ngụ trong các kiếp quá khứ là túc mạng.
Nivutthāti gocaranivāsena nivutthā attano viññāṇena viññātā paricchinnā, paraviññāṇena viññātāpi vā.
Nivutthā means having dwelled by way of an object, having been known and delimited by one's own consciousness, or even known by another's consciousness.
Đã trú ngụ (Nivutthā) nghĩa là đã trú ngụ bằng cách làm đối tượng, đã được nhận biết bởi thức của chính mình, đã được phân định, hoặc cũng có thể là đã được nhận biết bởi thức của người khác.
Chinnavaṭumakānussaraṇādīsu te buddhānaṃyeva labbhanti.
In cases like recollecting those who have cut off the path (of saṃsāra), these are obtainable only by the Buddhas.
Trong các trường hợp như hồi tưởng về những con đường đã bị cắt đứt, v.v., những điều đó chỉ có thể đạt được bởi các vị Phật.
Pubbenivāsānussatīti yāya satiyā pubbenivāsaṃ anussarati, sā pubbenivāsānussati, ñāṇanti tāya satiyā sampayuttaṃ ñāṇaṃ.
Pubbenivāsānussati is the mindfulness by which one recollects past existences. Ñāṇa is the knowledge associated with that mindfulness.
Túc mạng niệm (Pubbenivāsānussatī) là niệm mà nhờ đó người ta hồi tưởng về túc mạng; trí tuệ (ñāṇa) là trí tuệ tương ưng với niệm đó.
54. Obhāsavasenāti dibbena cakkhunā rūpadassanatthaṃ pasāritassa tejokasiṇaodātakasiṇaālokakasiṇānaṃ aññatarassa catutthajjhānārammaṇassa kasiṇobhāsassa vasena.
54. Obhāsavasenā (by way of radiance) means by way of the radiance of a kasiṇa, which is the object of the fourth jhāna, being one of the tejo-kasiṇa (fire element kasiṇa), odāta-kasiṇa (white kasiṇa), or āloka-kasiṇa (light kasiṇa), extended for the purpose of seeing forms with the divine eye.
54. Do ánh sáng (Obhāsavasena) là do ánh sáng kasiṇa, tức là ánh sáng của một trong các kasiṇa lửa, kasiṇa trắng, kasiṇa ánh sáng, là đối tượng của thiền thứ tư, được phóng ra để nhìn thấy sắc bằng thiên nhãn.
Nānattekattarūpanimittānanti nānāsattānaṃ rūpāni, nānattakāyaṃ upapannānaṃ vā sattānaṃ rūpāni, nānādisāsu vā rūpāni, asammissāni vā rūpāni nānattarūpāni, ekasattassa rūpāni, ekattakāyaṃ upapannassa vā rūpāni, ekadisāya vā rūpāni, nānādisādīnaṃ sammissībhūtāni vā rūpāni ekattarūpāni.
Nānattekattarūpanimittānaṃ (of diverse and singular visual objects) means the forms of diverse beings, or the forms of beings reborn in diverse realms, or forms in diverse directions, or unmixed forms are diverse forms. The forms of a single being, or the forms of a being reborn in a singular realm, or forms in a single direction, or forms mixed with those from diverse directions, etc., are singular forms.
Các tướng sắc đa dạng và nhất quán (Nānattekattarūpanimittānaṃ) là các sắc của chúng sinh khác nhau, hoặc các sắc của chúng sinh sinh ra trong các thân khác nhau, hoặc các sắc ở các phương hướng khác nhau, hoặc các sắc không pha trộn là các sắc đa dạng. Các sắc của một chúng sinh, hoặc các sắc của chúng sinh sinh ra trong một thân nhất quán, hoặc các sắc ở một phương hướng nhất quán, hoặc các sắc pha trộn của các phương hướng khác nhau, v.v., là các sắc nhất quán.
Rūpanti cettha vaṇṇāyatanameva.
Here, rūpa (form) refers only to the color-object (vaṇṇāyatana).
Sắc (Rūpa) ở đây chỉ là sắc xứ (vaṇṇāyatana).
Tañhi rūpayatīti rūpaṃ, vaṇṇavikāraṃ āpajjamānaṃ hadayaṅgatabhāvaṃ pakāsetīti attho.
For it reveals (rūpayati) itself as form, meaning it manifests the state of being agreeable to the mind by undergoing variations in color.
Nó được gọi là sắc (rūpa) vì nó biểu hiện (rūpayati), nghĩa là nó biểu lộ trạng thái đi vào tâm thức khi biến đổi thành các sắc tướng.
Rūpameva rūpanimittaṃ.
Form itself is the visual object (rūpanimitta).
Sắc chính là tướng sắc (rūpanimitta).
Tesaṃ nānattekattarūpanimittānaṃ.
Of those diverse and singular visual objects.
Trong số các tướng sắc đa dạng và nhất quán đó.
Dassanaṭṭhe paññāti dassanasabhāve paññā.
Dassanaṭṭhe paññā (wisdom in the aspect of seeing) means wisdom in the nature of seeing.
Trí tuệ trong ý nghĩa nhìn thấy (Dassanaṭṭhe paññā) là trí tuệ có bản chất là nhìn thấy.
Dibbacakkhuñāṇanti dibbasadisattā dibbaṃ.
Dibbacakkhuñāṇa (divine eye knowledge) is called "divine" because it is similar to the divine.
Thiên nhãn thông (Dibbacakkhuñāṇa) được gọi là "thiên" (dibba) vì nó giống như mắt của chư thiên.
Devānañhi sucaritakammanibbattaṃ pittasemharuhirādīhi apalibuddhaṃ upakkilesavimuttatāya dūrepi ārammaṇasampaṭicchanasamatthaṃ dibbaṃ pasādacakkhu hoti.
For the devas (gods) have a divine sensitive eye, produced by their wholesome kamma, unhindered by bile, phlegm, blood, etc., and capable of apprehending objects even from afar due to its freedom from defilements.
Mắt trong sạch của chư thiên được sinh ra từ nghiệp thiện của họ, không bị che lấp bởi mật, đàm, máu, v.v., và do thoát khỏi các phiền não, nó có khả năng nhận biết đối tượng ở xa.
Idañcāpi vīriyabhāvanābalanibbattaṃ ñāṇacakkhu tādisamevāti dibbasadisattā dibbaṃ, dibbavihāravasena paṭiladdhattā attanā dibbavihārasannissitattāpi dibbaṃ, ālokapariggahena mahājutikattāpi dibbaṃ, tirokuṭṭādigatarūpadassanena mahāgatikattāpi dibbaṃ.
This knowledge-eye, produced by the power of energy and development, is also similar to that, hence it is called "divine" due to its similarity to the divine. It is also divine because it is attained by way of a divine abiding (dibbavihāra), or because it is supported by a divine abiding. It is also divine because of its great luminosity through the apprehension of light, and it is also divine because of its great range in seeing forms beyond walls, etc.
Trí nhãn này, được sinh ra từ sức mạnh tu tập tinh tấn, cũng tương tự như vậy, nên được gọi là "thiên" vì giống như mắt chư thiên. Nó cũng được gọi là "thiên" vì được thành tựu nhờ trú xứ thiên (dibbavihāra), hoặc vì tự nó nương tựa vào trú xứ thiên, hoặc vì có ánh sáng lớn nhờ sự thâu tóm ánh sáng, hoặc vì có khả năng lớn trong việc nhìn thấy các sắc ở phía bên kia tường, v.v.
Taṃ sabbaṃ saddasatthānusārena veditabbaṃ.
All of that should be understood according to the science of grammar.
Tất cả những điều đó cần được hiểu theo ngữ pháp học.
Dassanaṭṭhena cakkhu, cakkhukiccakaraṇena cakkhumivātipi cakkhu, dibbañca taṃ cakkhu cāti dibbacakkhu, dibbacakkhu ca taṃ ñāṇañcāti dibbacakkhuñāṇaṃ.
It is "cakkhu" (eye) in the sense of seeing. It is also "cakkhu" as if it were an eye, due to performing the function of an eye. That which is divine and also an eye is "dibbacakkhu." That which is dibbacakkhu and also ñāṇa is "dibbacakkhuñāṇa."
Nó là "mắt" (cakkhu) theo nghĩa nhìn thấy, và cũng là "mắt" vì nó giống như mắt do thực hiện chức năng của mắt. Nó là "thiên nhãn" (dibbacakkhu) vì nó là mắt và là thiên. Nó là "thiên nhãn thông" (dibbacakkhuñāṇa) vì nó là thiên nhãn và là trí tuệ.
56-59. Idāni āsavānaṃ khayañāṇasaṅkhātaarahattamaggañāṇasambandhe catunnampi maggañāṇānaṃ ekekassa maggañāṇassa ekābhisamayataṃ dassetuṃ ‘‘pariññaṭṭhe paññā’’tiādīni cattāri ñāṇāni uddiṭṭhāni.
56-59. Now, in relation to the Arahantship Path knowledge, which is called the knowledge of the destruction of the āsavas, the four knowledges, "wisdom in the sense of full understanding" (pariññaṭṭhe paññā) and so on, are enumerated to show the simultaneous comprehension (ekābhisamayata) of each of the four Path knowledges.
56-59. Bây giờ, để chỉ ra sự hiểu biết đồng thời của mỗi đạo trí trong bốn đạo trí liên quan đến đạo trí A-la-hán, tức là trí tuệ đoạn tận các lậu hoặc, bốn loại trí tuệ sau đây đã được nêu ra: “Trí tuệ trong ý nghĩa liễu tri”, v.v.
Tatthāpi oḷārikattā sabbasattasādhāraṇattā ca suviññeyyanti dukkhasaccaṃ paṭhamaṃ vuttaṃ, tasseva hetudassanatthaṃ tadanantaraṃ samudayasaccaṃ, hetunirodhā phalanirodhoti ñāpanatthaṃ tadanantaraṃ nirodhasaccaṃ, tadadhigamūpāyadassanatthaṃ ante maggasaccaṃ.
Among these, the truth of suffering (dukkhasacca) is mentioned first because it is gross and common to all beings, and thus easy to understand. Immediately after that is the truth of the origin (samudayasacca), to show its cause. Then, to make it known that the cessation of the cause leads to the cessation of the result, the truth of cessation (nirodhasacca) is mentioned. Finally, the truth of the path (maggasacca) is stated to show the means of its attainment.
Trong số đó, khổ đế được nói đến đầu tiên vì nó thô thiển và phổ biến cho tất cả chúng sinh, nên dễ hiểu. Sau đó là tập đế để chỉ ra nguyên nhân của khổ. Sau đó là diệt đế để cho biết rằng sự diệt trừ nhân sẽ dẫn đến sự diệt trừ quả. Cuối cùng là đạo đế để chỉ ra phương tiện đạt đến sự diệt khổ.
Bhavasukhassādagadhitānaṃ vā sattānaṃ saṃvegajananatthaṃ paṭhamaṃ dukkhamāha, taṃ neva akataṃ āgacchati, na issaranimmānādito hoti, ito pana hotīti ñāpanatthaṃ tadanantaraṃ samudayasaccaṃ, tato sahetukena dukkhena abhibhūtattā saṃviggamānasānaṃ dukkhanissaraṇagavesīnaṃ nissaraṇadassanena assāsajananatthaṃ nirodhaṃ, tato nirodhādhigamatthaṃ nirodhasampāpakaṃ magganti.
Alternatively, to arouse a sense of urgency in beings clinging to the enjoyment of existence, suffering is first spoken of. That suffering does not arise without being made, nor does it come from a creator god, etc.; rather, it arises from this (craving), and to make this known, the truth of the origin is mentioned immediately after. Then, for those whose minds are agitated, being overwhelmed by suffering with its cause, and who are seeking liberation from suffering, the cessation is mentioned to generate reassurance by showing the way out. After that, the path that leads to cessation is mentioned for the attainment of cessation.
Hoặc, để tạo ra sự sợ hãi cho những chúng sinh say đắm vào sự hưởng thụ của hữu, trước hết Ngài nói về khổ. Khổ không tự nhiên mà đến, cũng không do sự sáng tạo của đấng tối cao, v.v., mà nó phát sinh từ đây (tham ái), để chỉ ra điều đó, Ngài nói về tập đế. Sau đó, để an ủi những chúng sinh sợ hãi vì bị khổ có nhân chi phối, và đang tìm kiếm sự thoát ly khỏi khổ, Ngài nói về diệt đế bằng cách chỉ ra sự thoát ly. Sau đó, để đạt được diệt đế, Ngài nói về đạo đế dẫn đến diệt đế.
Idāni tabbisayāni ñāṇāni teneva kamena uddiṭṭhāni.
Now, the knowledges pertaining to these truths are enumerated in that same order.
Bây giờ, các trí tuệ liên quan đến chúng được trình bày theo cùng thứ tự đó.
Tattha pariññaṭṭheti dukkhassa pīḷanaṭṭhādike catubbidhe parijānitabbasabhāve.
Here, pariññaṭṭhe refers to the fourfold nature of suffering, such as the sense of oppression, which is to be fully understood.
Trong đó, trong ý nghĩa liễu tri (pariññaṭṭhe) là trong bản chất cần phải liễu tri bốn loại của khổ, như ý nghĩa bị áp bức, v.v.
Pahānaṭṭheti samudayassa āyūhanaṭṭhādike catubbidhe pahātabbasabhāve.
Pahānaṭṭhe refers to the fourfold nature of the origin, such as the sense of accumulation, which is to be abandoned.
Trong ý nghĩa đoạn trừ (pahānaṭṭhe) là trong bản chất cần phải đoạn trừ bốn loại của tập, như ý nghĩa tích lũy, v.v.
Sacchikiriyaṭṭheti nirodhassa nissaraṇaṭṭhādike catubbidhe sacchikātabbasabhāve.
Sacchikiriyaṭṭhe refers to the fourfold nature of cessation, such as the sense of escape, which is to be realized.
Trong ý nghĩa chứng ngộ (sacchikiriyaṭṭhe): trong bản chất cần được chứng ngộ có bốn loại của diệt đế, như ý nghĩa xuất ly v.v.
Bhāvanaṭṭheti maggassa niyyānaṭṭhādike catubbidhe bhāvetabbasabhāve.
Bhāvanaṭṭhe refers to the fourfold nature of the path, such as the sense of leading out, which is to be developed.
Về ý nghĩa tu tập là trong bốn loại trạng thái cần được tu tập của đạo, bắt đầu với ý nghĩa xuất ly.
60-63. Idāni bhāvitamaggassa paccavekkhaṇavasena vā abhāvitamaggassa anussavavasena vā visuṃ visuṃ saccañāṇāni dassetuṃ dukkhe ñāṇādīni cattāri ñāṇāni uddiṭṭhāni.
60-63. Now, to show the knowledges of the truths separately, either by way of reviewing the developed path or by way of hearing about the undeveloped path, the four knowledges beginning with knowledge in suffering (dukkhe ñāṇa) are enumerated.
Bây giờ, để trình bày các trí về Tứ đế một cách riêng rẽ, hoặc theo phương diện quán xét của người đã tu tập đạo, hoặc theo phương diện nghe lại của người chưa tu tập đạo, bốn trí bắt đầu bằng trí về khổ đã được nêu lên.
Tattha dukkheti ettha du-iti ayaṃ saddo kucchite dissati.
Here, in dukkhe, the word du is seen in the sense of "contemptible."
Trong đó, ở từ dukkhe, âm du này được thấy với nghĩa là đáng khinh miệt.
Kucchitañhi puttaṃ duputtoti vadanti.
Indeed, they call a contemptible son a "duputta."
Thật vậy, người con đáng khinh miệt được gọi là duputta.
Khaṃ-saddo pana tucche.
The word khaṃ, however, is in the sense of "empty."
Còn âm khaṃ có nghĩa là trống rỗng.
Tucchañhi ākāsaṃ ‘kha’nti vuccati.
Indeed, empty space is called "kha."
Thật vậy, không gian trống rỗng được gọi là ‘khaṃ’.
Idañca paṭhamasaccaṃ kucchitaṃ anekupaddavādhiṭṭhānato, tucchaṃ bālajanaparikappitadhuvasubhasukhattabhāvavirahitato.
And this first truth is contemptible because it is the basis of many calamities; it is empty because it is devoid of the states of permanence, beauty, happiness, and self as conceived by fools.
Và Thánh đế thứ nhất này là đáng khinh miệt vì là nền tảng của nhiều tai họa, là trống rỗng vì không có các trạng thái thường, tịnh, lạc, ngã như kẻ phàm phu tưởng tượng.
Tasmā kucchitattā tucchattā ca ‘‘dukkha’’nti vuccati.
Therefore, it is called "dukkha" (suffering) because of its contemptible and empty nature.
Vì vậy, do đáng khinh miệt và trống rỗng, nó được gọi là “dukkha”.
Dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāyāti ettha yasmā ayaṃ etaṃ dukkhanirodhaṃ gacchati ārammaṇakaraṇavasena tadabhimukhībhūtattā, paṭipadā ca hoti dukkhanirodhappattiyā, tasmā dukkhanirodhagāminipaṭipadāti vuccati.
Here, regarding " the path leading to the cessation of suffering," because this path reaches this cessation of suffering, being directed towards it by way of making it an object, and because it is the path to the attainment of the cessation of suffering, therefore it is called "the path leading to the cessation of suffering."
Trong cụm từ con đường đưa đến sự diệt khổ, vì con đường này đi đến sự diệt khổ ấy do lấy nó làm đối tượng, do hướng về nó, và là con đường để đạt đến sự diệt khổ, nên được gọi là con đường đưa đến sự diệt khổ.
Cattāri maggañāṇāneva heṭṭhā vuṭṭhānākāradīpanavasena ‘‘magge ñāṇa’’nti vuttāni, anantaraphaladāyakattassa kāraṇaparidīpanavasena ‘‘ānantarikasamādhimhi ñāṇa’’nti vuttāni, vivaṭṭanākāradīpanavasena ‘‘saccavivaṭṭe ñāṇa’’nti vuttāni, maggapaṭipāṭikkameneva arahattamaggañāṇuppattiṃ, tassa ca ñāṇassa abhiññābhāvaṃ dīpetuṃ arahattamaggañāṇameva ‘‘āsavānaṃ khaye ñāṇa’’nti vuttaṃ.
The four Path-knowledges themselves were stated below as "knowledge of the path" to show the manner of rising out of saṃsāra; they were stated as "knowledge in immediate concentration" to show the cause of their immediately giving fruit; they were stated as "knowledge in the turning away from the truths" to show the manner of turning away. To show the arising of the Arahantship Path-knowledge precisely through the sequence of the paths, and that this knowledge is a higher knowledge, the Arahantship Path-knowledge itself was stated as "knowledge of the destruction of the āsavas."
Bốn đạo trí chính là những gì đã được gọi là “trí trong đạo” ở phần trước theo phương diện trình bày trạng thái xuất khởi, được gọi là “trí trong định kế cận” theo phương diện trình bày nguyên nhân mang lại quả kế cận, và được gọi là “trí trong sự xoay chuyển khỏi các đế” theo phương diện trình bày trạng thái xoay chuyển. Chỉ riêng A-la-hán đạo trí đã được gọi là “trí về sự đoạn tận các lậu hoặc” để chỉ sự phát sinh của A-la-hán đạo trí theo đúng trình tự của các đạo, và để chỉ rằng trí ấy là một thắng trí.
Puna catunnampi maggañāṇānaṃ ekābhisamayataṃ dīpetuṃ ‘‘pariññaṭṭhe paññā dukkhe ñāṇa’’ntiādīni cattāri ñāṇāni vuttāni.
Again, to show the simultaneous realization of all four Path-knowledges, the four knowledges beginning with "wisdom in the sense of full understanding, knowledge in suffering" were stated.
Một lần nữa, để chỉ ra rằng cả bốn đạo trí đều có sự chứng ngộ đồng thời, bốn trí bắt đầu bằng “trí tuệ trong ý nghĩa liễu tri là trí về khổ” đã được nêu lên.
Puna ekekasmiṃ sacce visuṃ visuṃ uppattidīpanavasena ‘‘dukkhe ñāṇa’’ntiādīni cattāri ñāṇāni uddiṭṭhānīti evaṃ pubbāparaviseso veditabboti.
Again, to show the distinct arising in each truth, the four knowledges beginning with "knowledge in suffering" were enumerated. Thus, the distinction between the preceding and succeeding should be understood.
Một lần nữa, để trình bày sự phát sinh riêng rẽ trong từng đế, bốn trí bắt đầu bằng “trí về khổ” đã được nêu lên. Như vậy, cần hiểu sự khác biệt trước sau này.
64-67. Idāni sabbesaṃ ariyapuggalānaṃ ariyamaggānubhāveneva paṭisambhidāñāṇāni siddhānīti dassetuṃ atthapaṭisambhide ñāṇantiādīni puna cattāri paṭisambhidāñāṇāni uddiṭṭhāni.
64-67. Now, to show that the paṭisambhidā-knowledges are accomplished for all Noble Ones precisely by the power of the Noble Path, the four paṭisambhidā-knowledges beginning with " knowledge of the analysis of meaning" were enumerated again.
Bây giờ, để trình bày rằng các trí tuệ vô ngại giải của tất cả các bậc Thánh nhân đều thành tựu nhờ vào năng lực của Thánh đạo, bốn trí tuệ vô ngại giải bắt đầu bằng trí trong vô ngại giải về nghĩa lại được nêu lên.
Imāni hi paṭisambhidāpabhedābhāvepi sabbaariyapuggalasādhāraṇāni suddhikapaṭisambhidāñāṇāni, heṭṭhā uddiṭṭhāni pana pabhinnapaṭisambhidānaṃ pabhedappattāni paṭisambhidāñāṇānīti veditabbānīti ayametesaṃ ubhayatthavacane viseso.
Indeed, these paṭisambhidā-knowledges, even without being differentiated paṭisambhidās, are pure paṭisambhidā-knowledges common to all Noble Ones. However, those enumerated below are paṭisambhidā-knowledges that have reached the differentiation of differentiated paṭisambhidās. This is the distinction in their being stated in both places.
Cần hiểu rằng, các trí tuệ vô ngại giải này, dù không có sự phân loại vô ngại giải, là các trí tuệ vô ngại giải thuần túy chung cho tất cả các bậc Thánh nhân; còn các trí tuệ vô ngại giải đã được nêu ở phần trước là những trí tuệ vô ngại giải đã đạt đến sự phân loại của những người có vô ngại giải phân tích. Đây là sự khác biệt trong việc nói về chúng ở cả hai nơi.
Yasmā vā anantaraṃ uddiṭṭhaṃ dukkhārammaṇaṃ nirodhārammaṇañca ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā hoti, samudayārammaṇaṃ maggārammaṇañca ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā, tadabhilāpe ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā, tesu ñāṇesu ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidā, tasmā tampi atthavisesaṃ dassetuṃ suddhikapaṭisambhidāñāṇāni uddiṭṭhānīti veditabbāni.
Or, because the knowledge of suffering as object and the knowledge of cessation as object, which were enumerated immediately before, constitute the Atthapaṭisambhidā; and the knowledge of origination as object and the knowledge of the path as object constitute the Dhammapaṭisambhidā; and the knowledge of the expression of these constitutes the Niruttipaṭisambhidā; and the knowledge concerning these knowledges constitutes the Paṭibhānapaṭisambhidā—therefore, to show that specific meaning as well, these pure paṭisambhidā-knowledges were enumerated. This should be understood.
Hoặc, vì trí có đối tượng là khổ và diệt đã được nêu ngay trước đó là vô ngại giải về nghĩa, trí có đối tượng là tập và đạo là vô ngại giải về pháp, trí về ngôn ngữ diễn đạt chúng là vô ngại giải về từ ngữ, trí trong các trí ấy là vô ngại giải về biện tài, nên để trình bày ý nghĩa đặc biệt đó, các trí tuệ vô ngại giải thuần túy đã được nêu lên, cần phải hiểu như vậy.
Tasmāyeva ca heṭṭhā nānattasaddena visesetvā vuttāni.
And it is for this very reason that they were stated below with the distinction of the word 'nānattā' (diversity).
Chính vì vậy, ở phần trước, chúng được nói đến với sự phân biệt bằng từ nānattasadda (khác biệt).
Idha tathā avisesetvā vuttānīti.
Here, they are stated without such distinction.
Ở đây, chúng được nói đến mà không có sự phân biệt như vậy.
Sattasantāne ca olokentā paṭhamaṃ indriyaparipākāparipākaṃ olokenti, indriyaparipākañca ñatvā āsayādīnaṃ anurūpena dhammadesanatthaṃ tato āsayānusayacaritāni olokenti, tasmāpi paṭhamaṃ indriyaparopariyattañāṇaṃ uddiṭṭhaṃ, tadanantaraṃ āsayānusayañāṇaṃ.
And when surveying the mental continua of beings, they first discern the maturity and immaturity of their faculties; and having known the maturity of faculties, they then discern their dispositions, latent tendencies, and characters for the purpose of teaching the Dhamma in accordance with these. Therefore, knowledge of the dispositions and inclinations of faculties was enumerated first, and immediately thereafter, knowledge of the latent tendencies.
Và khi xem xét trong tâm của chúng sinh, trước tiên các Ngài xem xét sự thuần thục và chưa thuần thục của các căn; và sau khi biết được sự thuần thục của các căn, để thuyết pháp phù hợp với tâm ý v.v., các Ngài xem xét đến tâm ý, tùy miên và hành vi. Do đó, trí về sự hơn kém của các căn được nêu lên trước, sau đó là trí về tâm ý và tùy miên.
Dhammaṃ desentā ca yasmā pāṭihāriyena vinetabbānaṃ pāṭihāriyaṃ karonti, tasmā āsayānusayañāṇānantaraṃ yamakapāṭihāriye ñāṇaṃ uddiṭṭhaṃ.
And because the Blessed Ones, when teaching the Dhamma, perform miracles for those to be disciplined by miracles, therefore, immediately after the knowledge of latent tendencies, knowledge of the Twin Miracle was enumerated.
Và khi thuyết pháp, vì các Ngài thực hiện thần thông cho những người cần được giáo hóa bằng thần thông, nên sau trí về tâm ý và tùy miên, trí về song thông được nêu lên.
Imesaṃ tiṇṇaṃ ñāṇānaṃ hetuparidīpanatthaṃ tadanantaraṃ mahākaruṇāñāṇaṃ uddiṭṭhaṃ.
To show the cause of these three knowledges, immediately thereafter, knowledge of great compassion was enumerated.
Để trình bày nguyên nhân của ba trí này, sau đó trí về đại bi được nêu lên.
Mahākaruṇāñāṇassa parisuddhabhāvaparidīpanatthaṃ tadanantaraṃ sabbaññutaññāṇaṃ uddiṭṭhaṃ.
To show the purity of the knowledge of great compassion, immediately thereafter, omniscience was enumerated.
Để trình bày sự thanh tịnh của trí đại bi, sau đó trí nhất thiết trí được nêu lên.
Sabbaññussāpi sabbadhammānaṃ āvajjanapaṭibaddhabhāvaparidīpanatthaṃ sabbaññutaññāṇassa anāvariyabhāvaparidīpanatthañca tadanantaraṃ anāvaraṇañāṇaṃ uddiṭṭhanti veditabbaṃ.
And to show that all phenomena are bound by the advertence of the Omniscient One, and to show the unhindered nature of omniscience, immediately thereafter, knowledge of no obstruction was enumerated. This should be understood.
Và để trình bày rằng ngay cả đối với bậc Nhất Thiết Trí, tất cả các pháp đều phụ thuộc vào sự hướng tâm, và để trình bày tính không chướng ngại của trí nhất thiết trí, sau đó trí vô ngại được nêu lên, cần phải hiểu như vậy.
Indriyaparopariyattañāṇanti ettha upari ‘‘sattāna’’nti padaṃ idheva āharitvā ‘‘sattānaṃ indriyaparopariyattañāṇa’’nti yojetabbaṃ.
In the term Indriyaparopariyattañāṇa, the word "sattānaṃ" (of beings) should be brought from above and combined here as "the knowledge of the higher and lower faculties of beings."
Trong cụm từ indriyaparopariyattañāṇaṃ, cần lấy từ “sattānaṃ” (của các chúng sinh) ở trên để đặt vào đây và kết hợp thành “sattānaṃ indriyaparopariyattañāṇaṃ” (trí về sự hơn kém của các căn của các chúng sinh).
Parāni ca aparāni ca parāparānīti vattabbe sandhivasena ro-kāraṃ katvā paroparānīti vuccati.
When it should be said "parāparāni" (higher and lower) for "the higher and the not higher" (or "the lower"), by way of sandhi, the letter 'ra' is changed to 'ro', and it is said as "paroparāni".
Khi cần nói parāni ca aparāni ca (cao và không cao) thành parāparāni, do quy tắc nối âm, chữ 'ra' được biến thành 'ro' và được nói là paroparāni.
Paroparānaṃ bhāvo paropariyaṃ, paropariyameva paropariyattaṃ, veneyyasattānaṃ saddhādīnaṃ pañcannaṃ indriyānaṃ paropariyattaṃ indriyaparopariyattaṃ, indriyaparopariyattassa ñāṇaṃ indriyaparopariyattañāṇaṃ, indriyānaṃ uttamānuttamabhāvañāṇanti attho.
The state of higher and lower is paropariyaṃ; paropariyaṃ itself is paropariyattaṃ. The higher and lower state of the five faculties (indriya), such as faith (saddhā), of beings to be trained (veneyyasattā), is indriyaparopariyattaṃ. The knowledge of this indriyaparopariyattaṃ is indriyaparopariyattañāṇa. This means the knowledge of the superior and inferior state of the faculties.
Trạng thái của cao và thấp là paropariyaṃ, chính paropariyaṃ là paropariyattaṃ. Trạng thái hơn kém của năm căn như tín, v.v. của các chúng sinh cần được giáo hóa là indriyaparopariyattaṃ. Trí về trạng thái hơn kém của các căn là indriyaparopariyattañāṇaṃ, nghĩa là trí về trạng thái cao và thấp của các căn.
‘‘Indriyavarovariyattañāṇa’’ntipi pāṭho.
"Indriyavarovariyattañāṇa" is also a reading.
Cũng có cách đọc là “indriyavarovariyattañāṇaṃ”.
Varāni ca avariyāni ca varovariyāni, varovariyānaṃ bhāvo varovariyattanti yojetabbaṃ.
It should be combined as "varāni ca avariyāni ca varovariyāni" (the excellent and the non-excellent are varovariyāni), and "the state of varovariyāni is varovariyattaṃ."
Varāni ca avariyāni ca (tốt và không tốt) là varovariyāni, trạng thái của tốt và không tốt là varovariyattanti, cần được kết hợp như vậy.
Avariyānīti ca na uttamānīti attho.
And avariyāni means "not excellent."
Và avariyāni có nghĩa là không cao thượng.
Atha vā parāni ca oparāni ca paroparāni, tesaṃ bhāvo paropariyattanti yojetabbaṃ.
Alternatively, it should be combined as "parāni ca oparāni ca paroparāni" (the higher and the lower are paroparāni), and "their state is paropariyattaṃ."
Hoặc giả, những điều cao thượng và những điều thấp kém là cao thượng và thấp kém (paropara), trạng thái của chúng phải được hiểu là paropariyatta.
Oparānīti ca orānīti vuttaṃ hoti, lāmakānīti attho, ‘‘paroparā yassa samecca dhammā’’tiādīsu (su. ni. 479) viya.
And oparāni means "inferior" or "base," as in phrases like "paroparā yassa samecca dhammā."
Oparānī được nói là orānī, nghĩa là thấp kém, như trong các đoạn như ‘‘paroparā yassa samecca dhammā’’ (Sn 479).
‘‘Indriyaparopariyatte ñāṇa’’nti bhummavacanenāpi pāṭho.
There is also a reading with the locative case: "ñāṇaṃ indriyaparopariyatte" (knowledge in the higher and lower faculties).
Cũng có một bản đọc là ‘‘Indriyaparopariyatte ñāṇa’’ với từ ở vị trí sở thuộc (bhummavacana).
‘‘Rūpe kho, rādha, yo chando yo rāgo yā nandī yā taṇhā, tatra satto tatra visatto, tasmā ‘satto’ti vuccati.
"Rādha, whatever desire, passion, delight, or craving there is for rūpa, one is attached there, one clings there; therefore, one is called a 'being' (satta).
“Này Rādha, bất cứ sự khao khát, tham ái, hoan hỷ, hay tham luyến nào trong sắc (rūpa), thì ở đó có sự dính mắc, ở đó có sự bám víu, vì vậy được gọi là ‘chúng sinh’ (satta).
Vedanāya saññāya saṅkhāresu viññāṇe yo chando yo rāgo yā nandī yā taṇhā, tatra satto tatra visatto, tasmā ‘satto’ti vuccatī’’ti (saṃ. ni. 3.161).
Whatever desire, passion, delight, or craving there is for feeling (vedanā), perception (saññā), mental formations (saṅkhāra), or consciousness (viññāṇa), one is attached there, one clings there; therefore, one is called a 'being'."
Bất cứ sự khao khát, tham ái, hoan hỷ, hay tham luyến nào trong thọ (vedanā), tưởng (saññā), hành (saṅkhāra), thức (viññāṇa), thì ở đó có sự dính mắc, ở đó có sự bám víu, vì vậy được gọi là ‘chúng sinh’ (satta)” (Saṃ. Ni. 3.161).
Akkharacintakā pana atthaṃ avicāretvā ‘‘nāmamattameta’’nti icchanti.
However, grammarians, without considering the meaning, hold that this is merely a name.
Tuy nhiên, các nhà ngữ pháp không xem xét ý nghĩa mà cho rằng “đây chỉ là một danh từ”.
Yepi atthaṃ vicārenti, te satvayogena sattāti icchanti, tesaṃ sattānaṃ.
Even those who consider the meaning accept that "sattā" refers to beings due to their connection with existence (sattva); hence, "of those beings."
Những ai xem xét ý nghĩa thì cho rằng sattā là do sự kết hợp với satva, tức là của những chúng sinh đó.
Āsayanti nissayanti etaṃ iti āsayo, micchādiṭṭhiyā, sammādiṭṭhiyā vā kāmādīhi, nekkhammādīhi vā paribhāvitassa santānassetaṃ adhivacanaṃ.
That which beings rely on or resort to is āsaya (disposition); this is a designation for the mental continuum (santāna) that has been cultivated by wrong views (micchādiṭṭhi) or right views (sammādiṭṭhi), or by sensual pleasures (kāma) or renunciation (nekkhamma), etc.
Āsayo là nơi nương tựa, là nơi chúng sinh nương tựa vào; đây là tên gọi của dòng tâm thức đã được hun đúc bởi tà kiến (micchādiṭṭhi) hoặc chánh kiến (sammādiṭṭhi), hoặc bởi dục lạc (kāma) v.v., hoặc bởi sự xuất ly (nekkhamma) v.v.
Sattasantāne anusenti anupavattantīti anusayā, thāmagatānaṃ kāmarāgādīnaṃ etaṃ adhivacanaṃ.
Anusaya (latent tendencies) are those defilements that lie dormant and persist in the mental continuum of beings; this is a designation for strong defilements such as sensual passion (kāmarāga).
Anusayā là những thứ tiềm ẩn, những thứ tiếp tục tồn tại trong dòng tâm thức của chúng sinh; đây là tên gọi của những tham ái dục lạc (kāmarāga) v.v., đã trở nên mạnh mẽ.
Āsayo ca anusayo ca āsayānusayo.
Āsaya and anusaya are āsayānusaya.
Āsayo và anusayo là āsayānusayo.
Jātiggahaṇena ca dvandasamāsavasena ca ekavacanaṃ veditabbaṃ.
The singular form should be understood by taking it as a class noun (jātiggahaṇena) and by way of a dvandva compound.
Nên biết rằng đây là số ít do sự chấp nhận giới tính (jātiggahaṇa) và do cách hợp chất song hành (dvandasamāsa).
Yasmā caritādhimuttiyo āsayānusayasaṅgahitā, tasmā uddese caritādhimuttīsu ñāṇāni āsayānusayañāṇeneva saṅgahetvā ‘‘āsayānusaye ñāṇa’’nti vuttaṃ.
Since the character-types (carita) and inclinations (adhimutti) are included in āsayānusaya, it is said in the enumeration, "ñāṇaṃ āsayānusaye" (knowledge of dispositions and latent tendencies), by including the knowledges concerning character-types and inclinations within the knowledge of āsayānusaya.
Vì các tính cách (carita) và khuynh hướng (adhimutti) được bao hàm trong āsayānusaya, nên trong phần tổng quát (uddesa), các trí về tính cách và khuynh hướng (caritādhimuttīsu ñāṇāni) đã được bao gồm trong āsayānusayañāṇa và được gọi là ‘‘āsayānusaye ñāṇa’’.
Yeneva hi adhippāyena uddeso kato, teneva adhippāyena niddeso katoti.
For the detailed explanation (niddesa) is made with the same intention as the summary (uddesa).
Vì phần giải thích (niddesa) được thực hiện với cùng một ý định mà phần tổng quát đã được thực hiện.
72-73. Sabbaññutaññāṇaṃ anāvaraṇañāṇanti ettha pañcaneyyapathappabhedaṃ sabbaṃ aññāsīti sabbaññū, sabbaññussa bhāvo sabbaññutā, sā eva ñāṇaṃ ‘‘sabbaññutāñāṇa’’nti vattabbe ‘‘sabbaññutaññāṇa’’nti vuttaṃ.
72-73. In the term Sabbaññutaññāṇaṃ anāvaraṇañāṇa (Omniscient Knowledge, Unobstructed Knowledge), one who knew all things, differentiated into five paths of knowledge (neyyapatha), is called Sabbaññū (Omniscient One). The state of being Sabbaññū is Sabbaññutā. This very Sabbaññutā is ñāṇa (knowledge); thus, what should be said as "Sabbaññutāñāṇa" is expressed as "Sabbaññutaññāṇa."
72-73. Trong từ Sabbaññutaññāṇaṃ anāvaraṇañāṇa (Trí toàn tri và trí vô ngại), Sabbaññū (Toàn Tri) là người đã biết tất cả (sabba) các pháp được phân loại thành năm con đường nhận thức (neyyapatha); trạng thái của Sabbaññū là sabbaññutā; chính đó là ñāṇa, và thay vì nói ‘‘sabbaññutāñāṇa’’, người ta nói ‘‘sabbaññutaññāṇa’’.
Saṅkhatāsaṅkhatādibhedā sabbadhammā hi saṅkhāro vikāro lakkhaṇaṃ nibbānaṃ paññattīti pañceva neyyapathā honti.
Indeed, all phenomena, differentiated as conditioned (saṅkhata) and unconditioned (asaṅkhata), constitute only five paths of knowledge: mental formations (saṅkhāra), alteration (vikāra), characteristic (lakkhaṇa), Nibbāna, and concepts (paññatti).
Thật vậy, tất cả các pháp, được phân loại thành hữu vi (saṅkhata) và vô vi (asaṅkhata) v.v., chỉ có năm con đường nhận thức (neyyapatha): hành (saṅkhāra), biến chuyển (vikāra), tướng (lakkhaṇa), Niết Bàn (nibbāna) và khái niệm (paññatti).
Sabbaññūti ca kamasabbaññū, sakiṃsabbaññū, satatasabbaññū, sattisabbaññū, ñātasabbaññūti pañcavidhā sabbaññuno siyuṃ.
And there may be five kinds of Omniscient Ones: the sequential omniscient, the simultaneous omniscient, the continuous omniscient, the potential omniscient, and the known-omniscient.
Và có năm loại Sabbaññū: Sabbaññū theo thứ tự (kamasabbaññū), Sabbaññū tức thời (sakiṃsabbaññū), Sabbaññū liên tục (satatasabbaññū), Sabbaññū tiềm năng (sattisabbaññū), và Sabbaññū đã biết (ñātasabbaññū).
Kamena sabbajānanakālāsambhavato kamasabbaññutā na hoti, sakiṃ sabbārammaṇagahaṇābhāvato sakiṃsabbaññutā na hoti, cakkhuviññāṇādīnaṃ yathārammaṇacittasambhavato bhavaṅgacittavirodhato yuttiabhāvato ca satatasabbaññutā na hoti, parisesato sabbajānanasamatthattā sattisabbaññutā vā siyā, viditasabbadhammattā ñātasabbaññutā vā siyā.
Sequential omniscience is not possible due to the impossibility of knowing everything in sequence; simultaneous omniscience is not possible due to the absence of grasping all objects at once; continuous omniscience is not possible due to the arising of consciousnesses such as eye-consciousness in accordance with their respective objects, the contradiction with bhavaṅga-citta, and the absence of logical consistency. Therefore, either potential omniscience (sattisabbaññutā) is possible due to the ability to know everything without residue, or known-omniscience (ñātasabbaññutā) is possible due to having known all phenomena.
Sabbaññutā theo thứ tự không thể có, vì không có thời gian để biết tất cả theo thứ tự; Sabbaññutā tức thời không thể có, vì không có khả năng nắm bắt tất cả các đối tượng cùng một lúc; Sabbaññutā liên tục không thể có, vì sự xuất hiện của các tâm thức tùy theo đối tượng như nhãn thức (cakkhuviññāṇa) v.v., mâu thuẫn với tâm hữu phần (bhavaṅgacitta) và thiếu tính hợp lý; còn lại, có thể là Sabbaññutā tiềm năng, vì có khả năng biết tất cả; hoặc có thể là Sabbaññutā đã biết, vì đã biết tất cả các pháp.
Sattisabbaññuno sabbajānanattaṃ natthīti tampi na yujjati.
The knowing of everything by the potential omniscient does not exist, so that too is not suitable.
Sabbaññutā tiềm năng không có khả năng biết tất cả, nên điều đó cũng không hợp lý.
Imāni tesattati ñāṇānīti sāvakehi sādhāraṇāsādhāraṇavasena uddiṭṭhāni imāni tesattati ñāṇāni.
These seventy-three knowledges (imāni tesattati ñāṇāni) are these seventy-three knowledges enumerated as common and uncommon with disciples.
Imāni tesattati ñāṇānī (Bảy mươi ba trí này) là bảy mươi ba trí này đã được nêu ra theo cách chung và không chung với các đệ tử.
Imesaṃ tesattatiyā ñāṇānanti ādito paṭṭhāya vuttānaṃ imesaṃ tesattatiñāṇānaṃ.
Of these seventy-three knowledges (imesaṃ tesattatiyā ñāṇānaṃ) refers to these seventy-three knowledges mentioned from the beginning.
Imesaṃ tesattatiyā ñāṇānaṃ (Trong số bảy mươi ba trí này) là trong số bảy mươi ba trí đã được nói từ đầu.
Ubbāhanatthe cetaṃ sāmivacanaṃ.
And this is the genitive case for the purpose of selection.
Và đây là cách nói sở hữu cách (sāmivacana) theo nghĩa phân biệt (ubbāhana).
Tesattatīnantipi pāṭho.
The reading tesattatīnantipi also exists.
Cũng có bản đọc là Tesattatīnaṃ.
‘‘Tesattatiyā’’ti vattabbe ekasmiṃ bahuvacanaṃ veditabbaṃ.
It should be understood that the plural is used for a single entity where tesattatiyā should have been used.
Nên hiểu rằng số nhiều được dùng cho một đối tượng khi đáng lẽ phải nói ‘‘Tesattatiyā’’.
Sattasaṭṭhi ñāṇānītiādito paṭṭhāya sattasaṭṭhi ñāṇāni.
Sixty-seven knowledges (sattasaṭṭhi ñāṇāni) refers to the sixty-seven knowledges from the beginning.
Sattasaṭṭhi ñāṇānī (Sáu mươi bảy trí) là sáu mươi bảy trí đã được nói từ đầu.
Sāvakasādhāraṇānīti savanante ariyāya jātiyā jātattā sāvakā, samānaṃ dhāraṇametesanti sādhāraṇāni, tathāgatānaṃ sāvakehi sādhāraṇāni sāvakasādhāraṇāni.
Common to disciples (sāvakasādhāraṇāni): sāvakas are those born of the noble birth at the end of hearing; sādhāraṇāni are those that have a common retention (or grasp) for them; sāvakasādhāraṇāni are those common to Tathāgatas with their disciples.
Sāvakasādhāraṇānī (Chung với các đệ tử) là các đệ tử (sāvaka) được gọi như vậy vì họ được sinh ra trong dòng dõi thánh thiện (ariyā jāti) sau khi lắng nghe (savana); sādhāraṇāni là những điều chung, vì chúng có sự nắm giữ (dhāraṇa) giống nhau; sāvakasādhāraṇāni là những điều chung của các Như Lai với các đệ tử.
Cha ñāṇānīti ante uddiṭṭhāni cha ñāṇāni.
Six knowledges (cha ñāṇāni) refers to the six knowledges enumerated at the end.
Cha ñāṇānī (Sáu trí) là sáu trí đã được nêu ra ở cuối.
Asādhāraṇāni sāvakehīti sāvakehi asādhāraṇāni tathāgatānaṃyeva ñāṇānīti.
Uncommon with disciples (asādhāraṇāni sāvakehi) means knowledges that are uncommon with disciples, belonging only to the Tathāgatas.
Asādhāraṇāni sāvakehī (Không chung với các đệ tử) là những trí không chung với các đệ tử, mà chỉ thuộc về các Như Lai.