8. Idāni yuganaddhaguṇassa ariyamaggassa vasena saccaṭṭhaṃ saccapaṭivedhavisesaṃ saccalakkhaṇādividhānañca dassentena kathitāya suttantapubbaṅgamāya saccakathāya apubbatthānuvaṇṇanā.
Now, this is an explanation of the new meanings in the discourse on truths, which has the Suttanta as its precursor, taught to show the meaning of truth, the specific nature of the penetration of truths, and the method of defining the characteristics of truths, based on the Noble Path, which possesses the quality of Yuganaddha.
8. Bây giờ là lời giải thích về ý nghĩa chưa từng có của lời thuyết minh về các Chân lý (Saccakathā) đã được nói đến, với kinh điển là phần mở đầu, nhằm chỉ rõ ý nghĩa của Chân lý, sự đặc biệt của sự thâm nhập Chân lý, và phương pháp xác định đặc tính của Chân lý, v.v., theo phẩm chất Yuganaddha (Yuganaddhaguṇa) của Đạo Thánh (ariyamagga).
Tattha suttante tāva tathānīti yathāsabhāvavasena tacchāni.
There, in the Suttanta, " they are such" means they are true according to their own nature.
Trong kinh điển, “là như vậy” (tathāni) nghĩa là chân thật (taccha) theo bản chất thực sự.
Yathāsabhāvabhūtāneva hi dhammajātāni saccaṭṭhena saccāni.
For phenomena that exist according to their own nature are truths in the sense of truth.
Thật vậy, các pháp (dhammajāta) chỉ hiện hữu theo bản chất thực sự mới là các Chân lý theo ý nghĩa của Chân lý.
Saccaṭṭho paṭhamañāṇaniddesavaṇṇanāyaṃ vutto.
The meaning of truth (saccaṭṭha) has been stated in the explanation of the first knowledge (ñāṇa).
Ý nghĩa của Chân lý đã được nói đến trong lời giải thích về sự chỉ rõ trí tuệ thứ nhất.
Avitathānīti vuttasabhāve vipariyāyavirahitāni.
" They are unperverted" means they are free from perversion in their stated nature.
“Không sai khác” (avitathāni) nghĩa là không có sự đảo ngược trong bản chất đã được nói đến.
Na hi saccāni asaccāni nāma honti.
For truths are never untruths.
Vì các Chân lý không bao giờ là không chân thật.
Anaññathānīti aññasabhāvavirahitāni.
" They are not otherwise" means they are free from other natures.
“Không khác” (anaññathāni) nghĩa là không có bản chất khác.
Na hi asaccāni saccāni nāma honti.
For untruths are never truths.
Vì những gì không chân thật không bao giờ là chân thật.
Idaṃ dukkhanti, bhikkhave, tathametanti bhikkhave, idaṃ dukkhanti yaṃ vuccati, etaṃ yathāsabhāvattā tathaṃ.
" This is suffering, bhikkhus, this is true" means, bhikkhus, that which is called "this is suffering" is true because it is according to its own nature.
“Này các Tỷ-kheo, đây là Khổ, điều này là chân thật” nghĩa là, này các Tỷ-kheo, điều được nói là Khổ, điều này là chân thật vì nó có bản chất thực sự.
Dukkhameva hi dukkhaṃ.
Indeed, suffering is just suffering.
Thật vậy, chỉ có Khổ mới là Khổ.
Vuttasabhāve vipariyāyābhāvato avitathaṃ.
" Unperverted" because there is no perversion in its stated nature.
“Không sai khác” vì không có sự đảo ngược trong bản chất đã được nói đến.
Na hi dukkhaṃ adukkhaṃ nāma hoti.
For suffering is never non-suffering.
Thật vậy, Khổ không bao giờ là không Khổ.
Aññasabhāvavirahitattā anaññathaṃ.
" Not otherwise" because it is free from other natures.
“Không khác” vì không có bản chất khác.
Na hi dukkhaṃ samudayādisabhāvaṃ hoti.
For suffering does not have the nature of origin (samudaya) and so on.
Thật vậy, Khổ không có bản chất của Tập (Samudaya), v.v.
Samudayādīsupi eseva nayo.
The same method applies to origin and so on.
Đối với Tập, v.v., cũng vậy.
Saccaṭṭhenāti avisaṃvādakaṭṭhena.
By way of truth means by way of not being deceptive.
“Theo ý nghĩa chân thật” (Saccaṭṭhena) nghĩa là theo ý nghĩa không sai lệch.
Paṭivedhaṭṭhenāti maggakkhaṇe paṭivijjhitabbaṭṭhena.
By way of penetration means by way of being penetrable at the moment of the path.
“Theo ý nghĩa thâm nhập” (Paṭivedhaṭṭhena) nghĩa là theo ý nghĩa cần được thâm nhập vào thời điểm Đạo.
Ekasaṅgahitānīti tathaṭṭhādinā ekekeneva atthena saṅgahitāni, ekagaṇanaṃ gatānīti attho.
Collected as one means collected by each single meaning, such as by way of suchness, that is, they have attained a single count.
“Được bao gồm trong một” (Ekasaṅgahitāni) nghĩa là được bao gồm bởi từng ý nghĩa riêng biệt như ý nghĩa thực tại, v.v., tức là đã đạt đến sự thống nhất về số lượng.
Yaṃ ekasaṅgahitaṃ, taṃ ekattanti yasmā ekena saṅgahitaṃ, tasmā ekattanti attho.
That which is collected as one is oneness means that because it is collected as one, it is oneness.
“Điều gì được bao gồm trong một, điều đó là sự duy nhất” nghĩa là vì điều đó được bao gồm trong một, nên nó là sự duy nhất.
Saccānaṃ bahuttepi ekattamapekkhitvā ekavacanaṃ kataṃ.
Even though the truths are many, the singular form is used, having regard for their oneness.
Mặc dù các Chân lý có nhiều, nhưng từ số ít được sử dụng để chỉ sự duy nhất.
Ekattaṃ ekena ñāṇena paṭivijjhatīti pubbabhāge catunnaṃ saccānaṃ nānattekattaṃ svāvatthitaṃ vavatthapetvā ṭhito maggakkhaṇe ekena maggañāṇena tathaṭṭhāditaṃtaṃekattaṃ paṭivijjhati.
One penetrates the oneness with one knowledge means that a person who has previously distinguished and established the diverse oneness of the four truths penetrates that specific oneness, such as by way of suchness, with one path-knowledge at the moment of the path.
“Thâm nhập sự duy nhất bằng một trí tuệ” nghĩa là hành giả đã xác định rõ ràng sự khác biệt và sự duy nhất của bốn Chân lý trong giai đoạn trước (của Đạo), vào thời điểm Đạo, thâm nhập sự duy nhất đó, tức là ý nghĩa thực tại, v.v., bằng một trí tuệ Đạo.
Kathaṃ?
How?
Thâm nhập như thế nào?
Nirodhasaccassa tathaṭṭhādike ekatte paṭividdhe sesasaccānampi tathaṭṭhādikaṃ ekattaṃ paṭividdhameva hoti.
When the oneness of the truth of cessation, such as by way of suchness, is penetrated, the oneness of the remaining truths, such as by way of suchness, is also penetrated.
Khi sự duy nhất của Diệt đế (Nirodhasacca) theo ý nghĩa thực tại, v.v., đã được thâm nhập, thì sự duy nhất của các Chân lý còn lại theo ý nghĩa thực tại, v.v., cũng đã được thâm nhập.
Yathā pubbabhāge pañcannaṃ khandhānaṃ nānattekattaṃ svāvatthitaṃ vavatthapetvā ṭhitassa maggavuṭṭhānakāle aniccato vā dukkhato vā anattato vā vuṭṭhahantassa ekasmimpi khandhe aniccādito diṭṭhe sesakhandhāpi aniccādito diṭṭhāva honti, evamidanti daṭṭhabbaṃ.
Just as, when one who has previously distinguished and established the diverse oneness of the five aggregates, at the time of emerging from the path, sees even one aggregate as impermanent, suffering, or non-self, the remaining aggregates are also seen as impermanent, and so on; in the same way, this should be understood.
Giống như ở phần trước, khi một người đã xác định rõ ràng sự khác biệt và sự đồng nhất của năm uẩn, và khi người đó thoát khỏi con đường (đạo) bằng cách quán sát sự vô thường, khổ, hoặc vô ngã trong một uẩn, thì các uẩn còn lại cũng được quán sát là vô thường, khổ, vô ngã. Điều này nên được hiểu theo cách tương tự.
Dukkhassa dukkhaṭṭho tathaṭṭhoti dukkhasaccassa pīḷanaṭṭhādiko catubbidho attho sabhāvaṭṭhena tathaṭṭho.
The meaning of suffering as suffering is suchness means that the fourfold meaning of the truth of suffering, such as the meaning of oppression, is suchness by way of its intrinsic nature.
Dukkhaṭṭha (nghĩa là khổ) là tathaṭṭha (nghĩa là chân thật) có nghĩa là bốn ý nghĩa của Khổ đế, như nghĩa bị bức bách (pīḷanaṭṭha), là chân thật theo nghĩa tự tánh (sabhāvaṭṭhena).
Sesasaccesupi eseva nayo.
The same method applies to the other truths.
Đối với các đế còn lại cũng theo cách này.
Soyeva catubbidho attho attābhāvato anattaṭṭho.
That very fourfold meaning is non-self due to the absence of a self.
Chính bốn ý nghĩa đó, do không có tự ngã (attābhāvato), nên là anattaṭṭha (nghĩa là vô ngã).
Vuttasabhāve avisaṃvādakato saccaṭṭho.
It is truth because it is not deceptive in its stated nature.
Do không sai khác với tự tánh đã được nói, nên là saccaṭṭha (nghĩa là chân lý).
Maggakkhaṇe paṭivijjhitabbato paṭivedhaṭṭho vuttoti veditabbaṃ.
It is stated that it is penetration because it is to be penetrated at the moment of the path.
Nên biết rằng paṭivedhaṭṭha (nghĩa là sự thâm nhập) đã được nói là do cần phải thâm nhập vào thời điểm Đạo.
10. Yaṃ aniccantiādi sāmaññalakkhaṇapubbaṅgamaṃ katvā dassitaṃ.
10. That which is impermanent, and so on, is shown by making the common characteristics foremost.
10. Yaṃ aniccaṃ (cái gì vô thường) v.v., được trình bày bằng cách lấy các đặc tính chung làm tiền đề.
Tattha yaṃ aniccaṃ, taṃ dukkhaṃ.
There, that which is impermanent is suffering.
Trong đó, cái gì vô thường, cái đó là khổ. Cái gì là khổ, cái đó là vô thường – ở đây đã bao gồm Khổ, Tập và Đạo đế.
Yaṃ dukkhaṃ, taṃ aniccanti dukkhasamudayamaggā gahitā.
That which is suffering is impermanent refers to the truths of suffering, origin, and path.
Bởi vì ba chân lý đó là vô thường, và do vô thường nên chúng là khổ.
Tāni hi tīṇi saccāni aniccāni ceva aniccattā dukkhāni ca.
For these three truths are both impermanent and, being impermanent, are suffering.
Cái gì vô thường và khổ, cái đó là vô ngã – ở đây cũng bao gồm ba chân lý đó.
Yaṃ aniccañca dukkhañca, taṃ anattāti tāniyeva tīṇi gahitāni.
That which is impermanent and suffering is non-self refers to these same three truths.
Cái gì vô thường, khổ và vô ngã – ở đây bao gồm cả Diệt đế cùng với ba chân lý đó.
Yaṃ aniccañca dukkhañca anattā cāti tehi tīhi saha nirodhasaccañca saṅgahitaṃ.
That which is impermanent, suffering, and non-self includes the truth of cessation along with these three.
Vì cả bốn chân lý đều là vô ngã.
Cattāripi hi anattāyeva.
For all four are non-self.
Taṃ tathaṃ (cái đó chân thật) – tứ đế đó là tự tánh.
Taṃ tathanti taṃ saccacatukkaṃ sabhāvabhūtaṃ.
That is suchness means that this tetrad of truths is truly existent.
Taṃ saccaṃ (cái đó là chân lý) – chính tứ đế đó không sai khác với tự tánh của chúng.
Taṃ saccanti tadeva saccacatukkaṃ yathāsabhāve avisaṃvādakaṃ.
That is truth means that this very tetrad of truths is not deceptive in its intrinsic nature.
Trong các câu như Navahākārehīti (bằng chín phương diện) v.v., nên hiểu rằng ở đây đã được chỉ định bằng nghĩa thắng tri (abhiññaṭṭhena) theo lời dạy “Này các tỳ-khưu, tất cả đều phải được thắng tri”;
Navahākārehītiādīsu ‘‘sabbaṃ, bhikkhave, abhiññeyya’’nti (paṭi. ma. 1.3; saṃ. ni. 4.46) vacanato abhiññaṭṭhena, dukkhassa pariññaṭṭhe, samudayassa pahānaṭṭhe, maggassa bhāvanaṭṭhe, nirodhassa sacchikiriyaṭṭhe āvenikepi idha catūsupi saccesu ñātapariññāsabbhāvato pariññaṭṭhena, catusaccadassanena pahānasabbhāvato pahānaṭṭhena, catusaccabhāvanāsabbhāvato bhāvanaṭṭhena, catunnaṃ saccānaṃ sacchikiriyasabbhāvato sacchikiriyaṭṭhenāti niddiṭṭhanti veditabbaṃ.
In by nine aspects, and so on, it should be understood that it is explained by way of comprehension (abhiññā) as stated in "All, bhikkhus, is to be comprehended", by way of full understanding (pariññā) for the truth of suffering, by way of abandonment (pahāna) for the origin, by way of development (bhāvanā) for the path, and by way of realization (sacchikiriyā) for cessation, and also uniquely in all four truths by way of full understanding due to the presence of known full understanding, by way of abandonment due to the presence of abandonment through seeing the four truths, by way of development due to the presence of development of the four truths, and by way of realization due to the presence of realization of the four truths.
bằng nghĩa liễu tri (pariññaṭṭhena) do có sự liễu tri đã được biết trong cả bốn đế, mặc dù theo cách riêng thì có nghĩa liễu tri đối với Khổ, nghĩa đoạn trừ (pahānaṭṭhe) đối với Tập, nghĩa tu tập (bhāvanaṭṭhe) đối với Đạo, và nghĩa chứng ngộ (sacchikiriyaṭṭhe) đối với Diệt; bằng nghĩa đoạn trừ do có sự đoạn trừ bằng cách thấy tứ đế; bằng nghĩa tu tập do có sự tu tập tứ đế; và bằng nghĩa chứng ngộ do có sự chứng ngộ tứ đế.
Navahākārehi tathaṭṭhenātiādīsu paṭhamaṃ vuttanayeneva yojanā kātabbā.
In by nine aspects, by way of suchness, and so on, the connection should be made in the manner stated previously.
Trong các câu như Navahākārehi tathaṭṭhenāti (bằng chín phương diện theo nghĩa chân thật) v.v., việc kết hợp nên được thực hiện theo cách đã nói ở trên.
12. Saccānaṃ kati lakkhaṇānītiādīsu upari vattabbāni cha lakkhaṇāni saṅkhatāsaṅkhatavasena dvidhā bhinditvā dve lakkhaṇānīti āha.
12. In How many characteristics do the truths have?, and so on, the six characteristics to be mentioned later are divided into two by way of conditioned and unconditioned, and thus he states two characteristics.
12. Trong các câu như Saccānaṃ kati lakkhaṇānīti (các chân lý có bao nhiêu đặc tính) v.v., sáu đặc tính sẽ được nói ở trên đã được chia thành hai loại theo nghĩa hữu vi và vô vi, và được nói là dve lakkhaṇānīti (hai đặc tính).
Tattha saṅkhatalakkhaṇañca asaṅkhatalakkhaṇañcāti ‘‘tīṇimāni, bhikkhave, saṅkhatassa saṅkhatalakkhaṇāni uppādo paññāyati, vayo paññāyati, ṭhitassa aññathattaṃ paññāyati.
There, the characteristic of the conditioned and the characteristic of the unconditioned refers to the characteristic of the conditioned as conditioned and the characteristic of the unconditioned as unconditioned, as stated thus: “Bhikkhus, there are these three characteristics of the conditioned that are evident: appearance is evident, disappearance is evident, and the alteration of that which stands is evident.
Trong đó, saṅkhatalakkhaṇa (đặc tính của hữu vi) và asaṅkhatalakkhaṇa (đặc tính của vô vi) là đặc tính của hữu vi được nói như sau: “Này các tỳ-khưu, có ba đặc tính của hữu vi hữu vi: sự sanh khởi được nhận biết, sự hoại diệt được nhận biết, sự biến đổi của cái đang tồn tại được nhận biết.
Tīṇimāni, bhikkhave, asaṅkhatassa asaṅkhatalakkhaṇāni na uppādo paññāyati, na vayo paññāyati, na ṭhitassa aññathattaṃ paññāyatī’’ti (a. ni. 3.47-48) evaṃ vuttaṃ saṅkhatassa saṅkhatamiti lakkhaṇañca asaṅkhatassa asaṅkhatamiti lakkhaṇañca.
Bhikkhus, there are these three characteristics of the unconditioned that are not evident: appearance is not evident, disappearance is not evident, and the alteration of that which stands is not evident.”
Này các tỳ-khưu, có ba đặc tính của vô vi vô vi: sự sanh khởi không được nhận biết, sự hoại diệt không được nhận biết, sự biến đổi của cái đang tồn tại không được nhận biết” (A.i.152), và đặc tính của vô vi vô vi.
Saṅkhataṃ pana na lakkhaṇaṃ, lakkhaṇaṃ na saṅkhataṃ.
However, the conditioned is not a characteristic, and a characteristic is not conditioned.
Tuy nhiên, hữu vi không phải là đặc tính, đặc tính không phải là hữu vi.
Na ca saṅkhataṃ vinā lakkhaṇaṃ paññāpetuṃ sakkā, napi lakkhaṇaṃ vinā saṅkhataṃ.
And it is not possible to make known a conditioned phenomenon without a characteristic, nor a characteristic without a conditioned phenomenon.
Không thể trình bày đặc tính mà không có hữu vi, cũng không thể trình bày hữu vi mà không có đặc tính.
Lakkhaṇena pana saṅkhataṃ pākaṭaṃ hoti.
But a conditioned phenomenon becomes manifest by its characteristic.
Tuy nhiên, hữu vi trở nên rõ ràng nhờ đặc tính.
Puna tadeva lakkhaṇadvayaṃ vitthārato dassento cha lakkhaṇānīti āha.
Again, intending to show those two characteristics in detail, he said: " Six characteristics."
Lại nữa, để trình bày chi tiết hai đặc tính đó, Ngài nói cha lakkhaṇānīti (sáu đặc tính).
Saṅkhatānaṃ saccānanti dukkhasamudayamaggasaccānaṃ.
" Of conditioned truths" means of the truths of suffering, origin, and path.
Saṅkhatānaṃ saccānaṃ (của các chân lý hữu vi) là của Khổ đế, Tập đế và Đạo đế.
Tāni hi paccayehi saṅgamma katattā saṅkhatāni.
For these are conditioned because they are made by the convergence of causes.
Bởi vì chúng được tạo thành do sự kết hợp của các duyên, nên chúng là hữu vi.
Uppādoti jāti.
" Arising" means birth.
Uppādo (sự sanh khởi) là jāti (sự sanh).
Paññāyatīti jānīyati.
" Is manifest" means is known.
Paññāyati (được nhận biết) là jānīyati (được biết).
Vayoti bhaṅgo.
" Passing away" means dissolution.
Vayo (sự hoại diệt) là bhaṅgo (sự tan rã).
Ṭhitānaṃ aññathattanti ṭhitippattānaṃ aññathābhāvo jarā.
" The alteration of what is established" means the aging, the altered state, of phenomena that have reached stability.
Ṭhitānaṃ aññathattaṃ (sự biến đổi của cái đang tồn tại) là sự biến đổi của những cái đã đạt đến sự tồn tại, tức là sự già nua.
Tiṇṇaṃ saṅkhatasaccānaṃ nipphannattā uppādavayaññathattaṃ vuttaṃ, tesaṃyeva pana uppādassa, jarāya bhaṅgassa ca anipphannattā uppādavayaññathattaṃ na vattabbaṃ.
The arising, passing away, and alteration are stated because the three conditioned truths are accomplished; but the arising, aging, and passing away of these same truths are not stated because they are not accomplished.
Sự sanh khởi, hoại diệt và biến đổi được nói là của ba chân lý hữu vi đã thành tựu, nhưng sự sanh khởi, già nua và hoại diệt của chính chúng không nên được nói là sự sanh khởi, hoại diệt và biến đổi vì chúng chưa thành tựu.
Saṅkhatanissitattā uppādavayaññathattaṃ na paññāyatīti na vattabbaṃ.
It should not be said that the arising, passing away, and alteration are not manifest because they are dependent on conditioned phenomena.
Không nên nói rằng sự sanh khởi, hoại diệt và biến đổi không được nhận biết vì chúng nương tựa vào hữu vi.
Saṅkhatavikārattā pana saṅkhatanti vattabbaṃ.
But it should be said to be conditioned because it is a modification of conditioned phenomena.
Tuy nhiên, nên nói rằng chúng là hữu vi vì chúng là sự biến đổi của hữu vi.
Dukkhasamudayānaṃ uppādajarābhaṅgā saccapariyāpannā, maggasaccassa uppādajarābhaṅgā na saccapariyāpannāti vadanti.
They say that the arising, aging, and passing away of suffering and origin are included in the truths, but the arising, aging, and passing away of the truth of the path are not included in the truths.
Sự sanh khởi, già nua và hoại diệt của Khổ và Tập đế thuộc vào các chân lý, còn sự sanh khởi, già nua và hoại diệt của Đạo đế thì không thuộc vào các chân lý, đó là điều họ nói.
Tattha ‘‘saṅkhatānaṃ uppādakkhaṇe saṅkhatāpi uppādalakkhaṇampi kālasaṅkhāto tassa khaṇopi paññāyati, uppāde vītivatte saṅkhatāpi jarālakkhaṇampi kālasaṅkhāto tassa khaṇopi paññāyati, bhaṅgakkhaṇe saṅkhatāpi jarāpi bhaṅgalakkhaṇampi kālasaṅkhāto tassa khaṇopi paññāyatī’’ti khandhakavaggaṭṭhakathāyaṃ (saṃ. ni. aṭṭha. 2.3.37-38) vuttaṃ.
In this regard, it is said in the Khandhakavagga Commentary: "At the moment of arising of conditioned phenomena, the conditioned phenomena themselves, the characteristic of arising, and that moment which is reckoned as time, are manifest. When the arising has passed, the conditioned phenomena themselves, the characteristic of aging, and that moment which is reckoned as time, are manifest. At the moment of passing away, the conditioned phenomena themselves, the aging, the characteristic of passing away, and that moment which is reckoned as time, are manifest."
Trong đó, trong Chú giải Khandhakavagga (S.A.ii.3.37-38) đã nói: “Vào thời điểm sanh khởi của các pháp hữu vi, thì các pháp hữu vi cũng được nhận biết, đặc tính sanh khởi cũng được nhận biết, và thời điểm của nó được gọi là thời gian cũng được nhận biết. Khi sự sanh khởi đã qua, thì các pháp hữu vi cũng được nhận biết, đặc tính già nua cũng được nhận biết, và thời điểm của nó được gọi là thời gian cũng được nhận biết. Vào thời điểm hoại diệt, thì các pháp hữu vi cũng được nhận biết, sự già nua cũng được nhận biết, đặc tính hoại diệt cũng được nhận biết, và thời điểm của nó được gọi là thời gian cũng được nhận biết.”
Asaṅkhatassa saccassāti nirodhasaccassa.
" Of the unconditioned truth" means of the truth of cessation.
Asaṅkhatassa saccassa (của chân lý vô vi) là của Diệt đế.
Tañhi paccayehi samāgamma akatattā sayameva nipphannanti asaṅkhataṃ.
For that is unconditioned because it is not made by the convergence of causes, but is accomplished by itself.
Bởi vì nó không được tạo thành do sự kết hợp của các duyên, mà tự nó thành tựu, nên nó là vô vi.
Ṭhitassāti niccattā ṭhitassa, na ṭhānappattattā.
" Of that which is established" means of that which is established due to its permanence, not due to having reached a state of stability.
Ṭhitassa (của cái đang tồn tại) là của cái tồn tại vĩnh viễn do tính chất thường hằng, chứ không phải do đạt đến trạng thái tồn tại.
Puna tadeva lakkhaṇadvayaṃ vitthārato dassento dvādasa lakkhaṇānīti āha.
Again, intending to show those two characteristics in detail, he said: " Twelve characteristics."
Lại nữa, để trình bày chi tiết hai đặc tính đó, Ngài nói dvādasa lakkhaṇānīti (mười hai đặc tính).
Catunnaṃ saccānaṃ kati kusalātiādīsu abyākatanti vipākābyākataṃ kiriyābyākataṃ rūpābyākataṃ nibbānābyākatanti catūsu abyākatesu nibbānābyākataṃ.
In passages such as " How many of the four truths are wholesome?", " undetermined" refers to the undetermined Nibbāna among the four undetermined phenomena: result-undetermined, functional-undetermined, form-undetermined, and Nibbāna-undetermined.
Trong các câu như Catunnaṃ saccānaṃ kati kusalāti (trong bốn chân lý, bao nhiêu là thiện) v.v., abyākataṃ (vô ký) là vô ký Niết-bàn trong bốn loại vô ký (vô ký quả, vô ký hành, vô ký sắc, vô ký Niết-bàn).
Cattāripi hi kusalākusalalakkhaṇena na byākatattā abyākatāni.
For all four are undetermined because they are not declared by the characteristic of wholesome or unwholesome.
Bởi vì cả bốn (quả, hành, sắc, Niết-bàn) đều không được phân loại theo đặc tính thiện hay bất thiện, nên chúng là vô ký.
Siyā kusalanti kāmāvacararūpāvacarārūpāvacarakusalānaṃ vasena kusalampi bhaveyya.
" May be wholesome" means it may be wholesome by way of wholesome kāmāvacara, rūpāvacara, and arūpāvacara phenomena.
Siyā kusalaṃ (có thể là thiện) là có thể là thiện theo các loại thiện thuộc dục giới, sắc giới, vô sắc giới.
Siyā akusalanti taṇhaṃ ṭhapetvā sesākusalavasena.
" May be unwholesome" refers to the remaining unwholesome phenomena, excluding craving.
Siyā akusalaṃ (có thể là bất thiện) là theo các bất thiện còn lại, trừ ái (taṇhā).
Siyā abyākatanti kāmāvacararūpāvacarārūpāvacaravipākakiriyānaṃ rūpānañca vasena.
" May be undetermined" refers to kāmāvacara, rūpāvacara, and arūpāvacara results and functional consciousness, and also to forms.
Siyā abyākataṃ (có thể là vô ký) là theo các quả và hành thuộc dục giới, sắc giới, vô sắc giới, và các sắc pháp.
Siyā tīṇi saccānītiādīsu saṅgahitānīti gaṇitāni.
In passages such as " May be three truths", " included" means enumerated.
Trong các câu như Siyā tīṇi saccānīti (có thể là ba chân lý) v.v., saṅgahitāni (được bao gồm) là được tính.
Vatthuvasenāti akusalakusalābyākatadukkhasamudayanirodhamaggasaṅkhātavatthuvasena.
" By way of basis" means by way of the bases known as unwholesome, wholesome, undetermined, suffering, origin, cessation, and path.
Vatthuvasena (theo phương diện đối tượng) là theo phương diện đối tượng được gọi là bất thiện, thiện, vô ký, Khổ đế, Tập đế, Diệt đế, Đạo đế.
Yaṃ dukkhasaccaṃ akusalanti ṭhapetvā taṇhaṃ avasesaṃ akusalaṃ.
" That truth of suffering which is unwholesome" means the remaining unwholesome phenomena, excluding craving.
Yaṃ dukkhasaccaṃ akusalaṃ (Khổ đế nào là bất thiện) là bất thiện còn lại, trừ ái.
Akusalaṭṭhena dve saccāni ekasaccena saṅgahitānīti imāni dve dukkhasamudayasaccāni akusalaṭṭhena ekasaccena saṅgahitāni, akusalasaccaṃ nāma hotīti attho.
" Two truths are included in one truth by way of unwholesomeness" means these two truths of suffering and origin are included in one truth, namely the unwholesome truth, by way of the meaning of unwholesomeness.
Akusalaṭṭhena dve saccāni ekasaccena saṅgahitāni (hai chân lý được bao gồm bởi một chân lý theo nghĩa bất thiện) có nghĩa là hai chân lý Khổ và Tập đế này được bao gồm bởi một chân lý theo nghĩa bất thiện, tức là có một chân lý bất thiện.
Ekasaccaṃ dvīhi saccehi saṅgahitanti ekaṃ akusalasaccaṃ dvīhi dukkhasamudayasaccehi saṅgahitaṃ.
" One truth is included in two truths" means one unwholesome truth is included in the two truths of suffering and origin.
Ekasaccaṃ dvīhi saccehi saṅgahitaṃ (một chân lý được bao gồm bởi hai chân lý) có nghĩa là một chân lý bất thiện được bao gồm bởi hai chân lý Khổ và Tập đế.
Yaṃ dukkhasaccaṃ kusalanti tebhūmakaṃ kusalaṃ.
" That truth of suffering which is wholesome" means the wholesome phenomena of the three planes.
Yaṃ dukkhasaccaṃ kusalaṃ (Khổ đế nào là thiện) là thiện thuộc ba cõi.
Imāni dve dukkhamaggasaccāni kusalaṭṭhena ekasaccena saṅgahitāni, kusalasaccaṃ nāma hoti.
These two truths of suffering and path are included in one truth, namely the wholesome truth, by way of the meaning of wholesomeness.
Hai chân lý Khổ và Đạo đế này được bao gồm bởi một chân lý theo nghĩa thiện, tức là có một chân lý thiện.
Ekaṃ kusalasaccaṃ dvīhi dukkhamaggasaccehi saṅgahitaṃ.
One wholesome truth is included in the two truths of suffering and path.
Một chân lý thiện được bao gồm bởi hai chân lý Khổ và Đạo đế.
Yaṃ dukkhasaccaṃ abyākatanti tebhūmakavipākakiriyā rūpañca.
" That truth of suffering which is undetermined" means the results and functional consciousness of the three planes, and also forms.
Yaṃ dukkhasaccaṃ abyākataṃ (Khổ đế nào là vô ký) là quả và hành thuộc ba cõi, và sắc pháp.
Imāni dve dukkhanirodhasaccāni abyākataṭṭhena ekasaccena saṅgahitāni, ekaṃ abyākatasaccaṃ nāma hoti.
These two truths of suffering and cessation are included in one truth, namely the undetermined truth, by way of the meaning of undeterminedness.
Hai chân lý Khổ và Diệt đế này được bao gồm bởi một chân lý theo nghĩa vô ký, tức là có một chân lý vô ký.
Ekaṃ abyākatasaccaṃ dvīhi dukkhanirodhasaccehi saṅgahitaṃ.
One undetermined truth is included in the two truths of suffering and cessation.
Một chân lý vô ký được bao gồm bởi hai chân lý Khổ và Diệt đế.
Tīṇi saccāni ekasaccena saṅgahitānīti samudayamagganirodhasaccāni ekena akusalakusalābyākatabhūtena dukkhasaccena saṅgahitāni.
" Three truths are included in one truth" means the truths of origin, path, and cessation are included in one truth, namely the truth of suffering, which is unwholesome, wholesome, and undetermined.
Tīṇi saccāni ekasaccena saṅgahitāni (ba chân lý được bao gồm bởi một chân lý) có nghĩa là Tập, Đạo và Diệt đế được bao gồm bởi Khổ đế, vốn là bất thiện, thiện, vô ký.
Ekaṃ saccaṃ tīhi saccehi saṅgahitanti ekaṃ dukkhasaccaṃ visuṃ akusalakusalaabyākatabhūtehi samudayamagganirodhasaccehi saṅgahitaṃ.
" One truth is included in three truths" means one truth of suffering is included separately in the truths of origin, path, and cessation, which are unwholesome, wholesome, and undetermined phenomena.
Ekaṃ saccaṃ tīhi saccehi saṅgahitaṃ (một chân lý được bao gồm bởi ba chân lý) có nghĩa là một Khổ đế được bao gồm riêng bởi Tập, Đạo và Diệt đế, vốn là bất thiện, thiện, vô ký.
Keci pana ‘‘dukkhasamudayasaccāni akusalaṭṭhena samudayasaccena saṅgahitāni, dukkhamaggasaccāni kusalaṭṭhena maggasaccena saṅgahitāni, na dassanaṭṭhena.
However, some explain: ‘The truths of suffering and its origin are included in the truth of origin by way of unwholesomeness; the truths of suffering and the path are included in the truth of the path by way of wholesomeness, not by way of insight.
Tuy nhiên, một số người giải thích rằng: “Khổ và Tập đế được bao gồm bởi Tập đế theo nghĩa bất thiện, chứ không phải theo nghĩa thấy biết.
Dukkhanirodhasaccāni abyākataṭṭhena nirodhasaccena saṅgahitāni, na asaṅkhataṭṭhenā’’ti vaṇṇayanti.
The truths of suffering and cessation are included in the truth of cessation by way of indeterminacy, not by way of the unconditioned,’ so they explain.
Khổ và Đạo đế được bao gồm bởi Đạo đế theo nghĩa thiện, chứ không phải theo nghĩa thấy biết. Khổ và Diệt đế được bao gồm bởi Diệt đế theo nghĩa vô ký, chứ không phải theo nghĩa vô vi.”
13. Puna aññassa suttantassa atthavasena saccappaṭivedhaṃ niddisitukāmo pubbe me, bhikkhavetiādikaṃ suttantaṃ āharitvā dassesi.
Again, wishing to point out the penetration of the truths according to the meaning of another Suttanta, he presented the Suttanta beginning with “Before my enlightenment, bhikkhus.”
13. Lại nữa, muốn chỉ rõ sự thâm nhập chân lý theo ý nghĩa của một kinh khác, Ngài đã trích dẫn và trình bày kinh bắt đầu bằng Pubbe me, bhikkhave (Này các tỳ-khưu, trước khi ta).
Tattha pubbe me, bhikkhave, sambodhāti bhikkhave, mama sambodhito sabbaññutaññāṇato pubbe.
There, “Before my enlightenment, bhikkhus” means, bhikkhus, before my enlightenment, before the knowledge of omniscience.
Trong đó, Pubbe me, bhikkhave, sambodhā (Này các tỳ-khưu, trước khi ta giác ngộ) có nghĩa là trước khi ta đạt được sự giác ngộ, tức là trí tuệ toàn tri.
Anabhisambuddhassāti sabbadhamme appaṭividdhassa.
“Not yet fully enlightened” means one who had not yet penetrated all phenomena.
Anabhisambuddhassa (của người chưa giác ngộ hoàn toàn) có nghĩa là của người chưa thâm nhập tất cả các pháp.
Bodhisattasseva satoti bodhisattabhūtasseva.
“While still a Bodhisatta” means while still being a Bodhisatta.
Bodhisattasseva sato (khi vẫn còn là Bồ-tát) có nghĩa là khi vẫn còn là một vị Bồ-tát.
Etadahosīti bodhipallaṅke nisinnassa etaṃ parivitakkitaṃ ahosi.
“This occurred to me” means this thought occurred to him as he sat on the Bodhi-seat.
Etadahosīti (điều này đã xảy ra) có nghĩa là suy nghĩ này đã khởi lên khi Ngài ngồi dưới cội Bồ-đề.
Assādoti assādīyatīti assādo.
“Gratification” (assādo) means it is enjoyed, thus gratification.
Assādo (vị ngọt) là assādīyati (được thưởng thức), do đó là assādo.
Ādīnavoti doso.
“Danger” (ādīnavo) means fault.
Ādīnavo (sự nguy hiểm) là doso (lỗi lầm).
Nissaraṇanti apagamanaṃ.
“Escape” (nissaraṇaṁ) means departure.
Nissaraṇaṃ (Sự thoát ly): Là sự rời bỏ.
Sukhanti sukhayatīti sukhaṃ, yassuppajjati, taṃ sukhitaṃ karotīti attho.
“Happiness” (sukhaṁ) means it makes one happy, thus happiness; the meaning is that it makes one happy to whom it arises.
Sukhaṃ (Lạc): Là lạc vì nó làm cho người ta hạnh phúc, có nghĩa là nó làm cho người nào khởi lên thì người đó được hạnh phúc.
Somanassanti pītisomanassayogato sobhanaṃ mano assāti sumano, sumanassa bhāvo somanassaṃ, sukhameva pītiyogato visesitaṃ.
“Joy” (somanassaṁ) means, due to being associated with joy and happiness, his mind is beautiful, thus sumano; the state of sumano is somanassaṁ; happiness itself is specified by its association with joy.
Somanassa (hỷ lạc) là vì có tâm ý tốt đẹp (sumana) do sự kết hợp của pīti (hỷ) và somanassa (lạc); trạng thái của người có tâm ý tốt đẹp là somanassa. Đó chính là sukha (lạc) được đặc biệt hóa bởi sự kết hợp với pīti.
Aniccanti addhuvaṃ.
“Impermanent” (aniccaṁ) means unstable.
Anicca (vô thường) là không bền vững.
Dukkhanti dukkhavatthuttā saṅkhāradukkhattā ca dukkhaṃ.
“Suffering” (dukkhaṁ) means suffering due to being a basis for suffering and due to being saṅkhāra-dukkha.
Dukkha (khổ) là khổ vì là đối tượng của khổ và vì là saṅkhāra-dukkha (khổ do hành).
Vipariṇāmadhammanti avasī hutvā jarābhaṅgavasena parivattanapakatikaṃ.
“Subject to change” (vipariṇāmadhammaṁ) means having the nature of changing due to old age and disintegration, not being under control.
Vipariṇāmadhamma (có bản chất biến hoại) là có bản chất thay đổi theo sự lão hóa và tan rã, không theo ý muốn.
Etena anattabhāvo vutto hoti.
By this, the state of non-self is stated.
Với điều này, trạng thái vô ngã (anattabhāva) được nói đến.
Chandarāgavinayoti chandasaṅkhātassa rāgassa saṃvaraṇaṃ, na vaṇṇarāgassa.
“Discipline of desire-passion” (chandarāgavinayo) means the restraint of passion, which is called desire, not the passion for beauty.
Chandarāgavinayo (sự chế ngự dục tham) là sự chế ngự tham ái được gọi là chanda (ý muốn), không phải tham ái sắc tướng.
Chandarāgappahānanti tasseva chandarāgassa pajahanaṃ.
“Abandonment of desire-passion” (chandarāgappahānaṁ) means the abandonment of that very desire-passion.
Chandarāgappahāna (sự đoạn trừ dục tham) là sự từ bỏ chính dục tham đó.
Yāvakīvañcātiādīsu yāva imesaṃ pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ…pe… yathābhūtaṃ nābbhaññāsiṃ na adhikena ñāṇena paṭivijjhiṃ, tāva anuttaraṃ sammāsambodhiṃ anuttaraṃ sabbaññubhāvaṃ abhisambuddho abhisametāvī arahanti nevāhaṃ paccaññāsiṃ neva paṭiññaṃ akāsinti sambandhato attho.
In “As long as I did not…” and so on, the meaning is to be connected thus: “As long as I did not fully understand these five aggregates of clinging… as they really are, I did not declare myself to be fully enlightened with the unsurpassed perfect enlightenment,” that is, I did not make a declaration that I was an Arahant, fully endowed with the unsurpassed omniscience.
Trong các câu như yāvakīvañcā (chừng nào) và tiếp theo, ý nghĩa liên quan là: chừng nào Ta chưa thấy rõ như thật (yathābhūtaṃ nābbhaññāsiṃ) năm uẩn chấp thủ này... (và tiếp theo)... chưa thấu triệt bằng tuệ giác cao hơn, chừng đó Ta chưa tuyên bố (nevāhaṃ paccaññāsiṃ) rằng Ta đã thành tựu Vô Thượng Chánh Đẳng Giác (anuttaraṃ sammāsambodhiṃ), tức là đã đạt được trạng thái Toàn Giác vô thượng, là A-la-hán.
Kīvañcāti nipātamattaṃ.
“Kīvañcā” is merely a particle.
Kīvañcā (chừng nào) chỉ là một giới từ.
Yatoti yasmā, yadā vā.
“Yato” means because, or when.
Yato (khi nào) có nghĩa là "vì lý do đó" hoặc "khi đó".
Athāti anantaraṃ.
“Athā” means immediately after.
Athā (sau đó) có nghĩa là "ngay sau đó".
Ñāṇañca pana me dassanaṃ udapādīti dassanakiccakaraṇena dassanasaṅkhātaṃ paccavekkhaṇañāṇañca me uppajji.
“And there arose in me knowledge and vision” means the knowledge of review, called vision, arose in me, performing the function of seeing.
Ñāṇañca pana me dassanaṃ udapādī (tri kiến và thấy biết khởi lên nơi Ta) có nghĩa là tuệ quán chiếu (paccavekkhaṇañāṇa) được gọi là thấy biết (dassana) đã khởi lên nơi Ta, do thực hiện công việc thấy biết.
Akuppāti kopetuṃ cāletuṃ asakkuṇeyyā.
“Unshakable” (akuppā) means unable to be disturbed or shaken.
Akuppā (bất động) là không thể lay chuyển hay dao động.
Vimuttīti arahattaphalavimutti.
“Liberation” (vimuttī) means the liberation of Arahantship.
Vimuttī (giải thoát) là giải thoát quả vị A-la-hán.
Etāya eva phalapaccavekkhaṇāya magganibbānapaccavekkhaṇāpi vuttāva honti.
By this review of the fruit itself, the review of the path and Nibbāna are also stated.
Với sự quán chiếu quả vị này, việc quán chiếu đạo và Niết Bàn cũng đã được nói đến.
Ayamantimā jātīti ayaṃ pacchimā khandhappavatti.
“This is my last birth” means this is the final occurrence of aggregates.
Ayamantimā jātī (đây là kiếp cuối cùng) là sự tiếp nối của các uẩn này là cuối cùng.
Natthidāni punabbhavoti idāni puna uppatti natthi.
“There is now no more renewed existence” means there is no more rebirth now.
Natthidāni punabbhavo (không còn tái sinh nữa) có nghĩa là bây giờ không còn sự tái sinh nữa.
Etena pahīnakilesapaccavekkhaṇā vuttā.
By this, the review of abandoned defilements is stated.
Với điều này, sự quán chiếu các phiền não đã đoạn trừ được nói đến.
Arahato hi avasiṭṭhakilesapaccavekkhaṇā na hoti.
For an Arahant, there is no review of remaining defilements.
Vì đối với vị A-la-hán, không có sự quán chiếu các phiền não còn sót lại.
14. Saccappaṭivedhañāṇayojanakkame ca ayaṃ rūpassa assādoti pahānappaṭivedhoti pubbabhāge ‘‘ayaṃ taṇhāsampayutto rūpassa assādo’’ti ñatvā maggakkhaṇe samudayappahānasaṅkhāto samudayasaccappaṭivedho.
And in the sequence of applying the knowledge of truth-penetration, “This is the gratification of form: this is the penetration of abandonment” means, having known in the earlier stage, “This is the gratification of form associated with craving,” at the moment of the path, it is the penetration of the truth of origin, which is the abandonment of origin.
14. Trong trình tự kết hợp tuệ giác thấu triệt các sự thật, "Đây là vị ngọt của sắc" là sự thấu triệt sự từ bỏ (ayaṃ rūpassa assādoti pahānappaṭivedho) có nghĩa là: ở giai đoạn trước, sau khi biết "đây là vị ngọt của sắc đi kèm với tham ái", thì ở khoảnh khắc Đạo, có sự thấu triệt Khổ Đế, được gọi là sự từ bỏ tập khởi.
Samudayasaccanti samudayasaccappaṭivedhañāṇaṃ.
“The truth of origin” means the knowledge of the penetration of the truth of origin.
Samudayasacca (Tập Đế) là tuệ giác thấu triệt Tập Đế.
Ariyasaccārammaṇañāṇampi hi ‘‘ye keci kusalā dhammā, sabbe te catūsu ariyasaccesu saṅgahaṃ gacchantī’’tiādīsu (ma. ni. 1.300) viya ‘‘sacca’’nti vuccati.
Even the knowledge whose object is the Noble Truths is called “truth,” as in “Whatever wholesome phenomena there are, all of them are included in the four Noble Truths.”
Tuệ giác lấy các Thánh Đế làm đối tượng cũng được gọi là "sự thật" (sacca), như trong các câu: "Tất cả những pháp thiện nào, tất cả đều được bao gồm trong Tứ Thánh Đế" và tiếp theo.
Ayaṃ rūpassa ādīnavoti pariññāpaṭivedhoti pubbabhāge ‘‘ayaṃ rūpassa ādīnavo’’ti ñatvā maggakkhaṇe dukkhapariññāsaṅkhāto dukkhasaccappaṭivedho.
“This is the danger of form: this is the penetration of full understanding” means, having known in the earlier stage, “This is the danger of form,” at the moment of the path, it is the penetration of the truth of suffering, which is the full understanding of suffering.
"Đây là sự nguy hiểm của sắc" là sự thấu triệt sự liễu tri (ayaṃ rūpassa ādīnavoti pariññāpaṭivedho) có nghĩa là: ở giai đoạn trước, sau khi biết "đây là sự nguy hiểm của sắc", thì ở khoảnh khắc Đạo, có sự thấu triệt Khổ Đế, được gọi là sự liễu tri khổ.
Dukkhasaccanti dukkhasaccappaṭivedhañāṇaṃ.
“The truth of suffering” means the knowledge of the penetration of the truth of suffering.
Dukkhasacca (Khổ Đế) là tuệ giác thấu triệt Khổ Đế.
Idaṃ rūpassa nissaraṇanti sacchikiriyāpaṭivedhoti pubbabhāge ‘‘idaṃ rūpassa nissaraṇa’’nti ñatvā maggakkhaṇe nirodhasacchikiriyāsaṅkhāto nirodhasaccappaṭivedho.
“This is the escape from form: this is the penetration of realization” means, having known in the earlier stage, “This is the escape from form,” at the moment of the path, it is the penetration of the truth of cessation, which is the realization of cessation.
"Đây là sự xuất ly khỏi sắc" là sự thấu triệt sự chứng ngộ (idaṃ rūpassa nissaraṇanti sacchikiriyāpaṭivedho) có nghĩa là: ở giai đoạn trước, sau khi biết "đây là sự xuất ly khỏi sắc", thì ở khoảnh khắc Đạo, có sự thấu triệt Diệt Đế, được gọi là sự chứng ngộ diệt.
Nirodhasaccanti nirodhasaccārammaṇaṃ nirodhasaccappaṭivedhañāṇaṃ.
“The truth of cessation” means the knowledge of the penetration of the truth of cessation, whose object is the truth of cessation.
Nirodhasacca (Diệt Đế) là tuệ giác thấu triệt Diệt Đế, lấy Diệt Đế làm đối tượng.
Yā imesu tīsu ṭhānesūti imesu yathāvuttesu tīsu samudayadukkhanirodhesu paṭivedhavasena pavattā yā diṭṭhi yo saṅkappoti yojanā.
"That which in these three instances" refers to the connection, "the view" and "the thought" which arise by way of penetration in these three, as stated, namely, the origin, suffering, and cessation.
Yā imesu tīsu ṭhānesū (cái thấy biết và tư duy nào trong ba trường hợp này) là sự kết nối: cái thấy biết (diṭṭhi) và tư duy (saṅkappo) nào khởi lên trong ba sự thật về tập khởi, khổ và diệt đã nói trên, theo cách thấu triệt.
Bhāvanāpaṭivedhoti ayaṃ maggabhāvanāsaṅkhāto maggasaccappaṭivedho.
"Penetration by development" is this penetration of the path truth, which is called the development of the path.
Bhāvanāpaṭivedho (sự thấu triệt sự tu tập) là sự thấu triệt Đạo Đế này, được gọi là sự tu tập Đạo.
Maggasaccanti maggasaccappaṭivedhañāṇaṃ.
"The path truth" is the knowledge of the penetration of the path truth.
Maggasacca (Đạo Đế) là tuệ giác thấu triệt Đạo Đế.
15. Puna aparena pariyāyena saccāni ca saccappaṭivedhañca dassento saccanti katihākārehi saccantiādimāha.
15. Again, in another way, showing the truths and the penetration of the truths, he said, "Truth: in how many ways is it a truth?" and so on.
15. Lại nữa, để chỉ rõ các sự thật (sacca) và sự thấu triệt sự thật (saccappaṭivedha) bằng một cách khác, Đức Phật đã nói "Sự thật là sự thật theo bao nhiêu phương diện?" và tiếp theo.
Tattha yasmā sabbepi sabbaññubodhisattā bodhipallaṅke nisinnā jarāmaraṇādikassa dukkhasaccassa jātiādikaṃ samudayasaccaṃ ‘‘kiṃ nu kho’’ti esanti, tathā esantā ca jarāmaraṇādikassa dukkhasaccassa jātiādikaṃ samudayasaccaṃ ‘‘paccayo’’ti vavatthapento pariggaṇhanti, tasmā sā ca esanā so ca pariggaho saccānaṃ esanattā pariggahattā ca ‘‘sacca’’nti katvā esanaṭṭhena pariggahaṭṭhenāti vuttaṃ.
There, because all omniscient Bodhisattas, seated on the seat of awakening, seek the origin truth, such as birth, for the suffering truth, such as old age and death, thinking, "What indeed is it?"; and seeking thus, they define and comprehend the origin truth, such as birth, as "the condition" for the suffering truth, such as old age and death; therefore, that seeking and that comprehension are called "truth" by reason of being a seeking and a comprehension of the truths, thus it is said, "by way of seeking and by way of comprehension."
Trong đó, vì tất cả các vị Bồ Tát Toàn Giác, khi ngồi trên Bồ Đề tòa, tìm kiếm (esanti) Tập Đế như sanh v.v. của Khổ Đế như già chết v.v. "do đâu mà có?", và khi tìm kiếm như vậy, họ phân biệt (vavatthapento) và nắm giữ (pariggaṇhanti) Tập Đế như sanh v.v. của Khổ Đế như già chết v.v. là "duyên"; do đó, sự tìm kiếm đó và sự nắm giữ đó được gọi là "sự thật" (sacca) vì là sự tìm kiếm và nắm giữ các sự thật, nên được nói là "theo phương diện tìm kiếm và theo phương diện nắm giữ".
Ayañca vidhi paccekabuddhānampi paccayapariggahe labbhatiyeva, sāvakānaṃ pana anussavavasena paccayapariggahe labbhati.
And this method is certainly found in the comprehension of conditions even for Paccekabuddhas, while for disciples, it is found in the comprehension of conditions by way of oral tradition.
Và phương pháp này cũng có thể tìm thấy trong sự nắm giữ các duyên của các vị Phật Độc Giác, nhưng đối với các Thanh Văn thì có thể tìm thấy trong sự nắm giữ các duyên theo cách nghe lại.
Paṭivedhaṭṭhenāti pubbabhāge tathā esitānaṃ pariggahitānañca maggakkhaṇe ekapaṭivedhaṭṭhena.
"By way of penetration" means by way of simultaneous penetration at the moment of the path for those truths thus sought and comprehended in the preceding stage.
Paṭivedhaṭṭhenā (theo phương diện thấu triệt) là theo phương diện thấu triệt đồng thời ở khoảnh khắc Đạo đối với những sự thật đã được tìm kiếm và nắm giữ như vậy ở giai đoạn trước.
Kiṃnidānantiādīsu nidānādīni sabbāni kāraṇavevacanāni.
In "What is its origin?" and so on, nidāna (origin) and the other terms are all synonyms for cause.
Trong các câu như Kiṃnidānaṃ (có nhân gì) và tiếp theo, nidāna (nhân), v.v. tất cả đều là các từ đồng nghĩa của kāraṇa (nguyên nhân).
Kāraṇañhi yasmā phalaṃ nideti ‘‘handa naṃ gaṇhathā’’ti appeti viya, tasmā ‘‘nidāna’’nti vuccati.
For a cause is called nidāna because it leads to the result, as if presenting it, saying, "Here, take it."
Quả được gọi là "nidāna" (nhân) vì nó dẫn đến (nideti) quả, giống như nó trao (appeti) quả và nói "hãy nhận lấy nó".
Yasmā phalaṃ tato samudeti, jāyati, pabhavati; tasmā samudayo, jāti, pabhavoti vuccati.
Because the result arises, is born, and originates from it, it is called samudaya (origin), jāti (birth), pabhava (source).
Vì quả khởi lên (samudeti), sinh ra (jāyati), phát sinh (pabhavati) từ đó, nên nó được gọi là samudaya (tập khởi), jāti (sinh), pabhava (nguồn gốc).
Ayaṃ panettha attho – kiṃ nidānaṃ etassāti kiṃnidānaṃ.
The meaning here is this: "What is its origin?" is kiṃnidānaṃ.
Ý nghĩa ở đây là: Kiṃnidānaṃ (có nhân gì) là "nhân của cái này là gì?"
Ko samudayo etassāti kiṃsamudayaṃ.
"What is its arising?" is kiṃsamudayaṃ.
Kiṃsamudayaṃ (có tập khởi gì) là "tập khởi của cái này là gì?"
Kā jāti etassāti kiṃjātikaṃ.
"What is its birth?" is kiṃjātikaṃ.
Kiṃjātikaṃ (có sự sinh khởi gì) là "sự sinh khởi của cái này là gì?"
Ko pabhavo etassāti kiṃpabhavaṃ.
"What is its source?" is kiṃpabhavaṃ.
Kiṃpabhavaṃ (có nguồn gốc gì) là "nguồn gốc của cái này là gì?"
Yasmā pana tassa jāti yathāvuttena atthena nidānañceva samudayo ca jāti ca pabhavo ca, tasmā jātinidānantiādimāha.
But because its birth is indeed the origin, the arising, the birth, and the source in the sense stated, therefore it is said, jātinidāna (birth as origin) and so on.
Vì sự sinh khởi của nó, theo ý nghĩa đã nói, là nhân, là tập khởi, là sinh, và là nguồn gốc, nên Đức Phật đã nói Jātinidānaṃ (có nhân là sinh) và tiếp theo.
Jarāmaraṇanti dukkhasaccaṃ.
Old age and death is the suffering truth.
Jarāmaraṇa (già chết) là Khổ Đế.
Jarāmaraṇasamudayanti tassa paccayaṃ samudayasaccaṃ.
The origin of old age and death is the origin truth, which is its condition.
Jarāmaraṇasamudaya (tập khởi của già chết) là Tập Đế, tức là duyên của già chết.
Jarāmaraṇanirodhanti nirodhasaccaṃ.
The cessation of old age and death is the cessation truth.
Jarāmaraṇanirodha (sự diệt trừ già chết) là Diệt Đế.
Jarāmaraṇanirodhagāminiṃ paṭipadanti maggasaccaṃ.
The path leading to the cessation of old age and death is the path truth.
Jarāmaraṇanirodhagāminiṃ paṭipada (con đường dẫn đến sự diệt trừ già chết) là Đạo Đế.
Imināva nayena sabbapadesu attho veditabbo.
In this same way, the meaning should be understood in all passages.
Theo cách này, ý nghĩa phải được hiểu trong tất cả các đoạn.
17. Idāni saccappaṭivedhasiddhaṃ bojjhaṅgavisesaṃ dassentena kathitāya suttantapubbaṅgamāya bojjhaṅgakathāya apubbatthānuvaṇṇanā.
17. Now follows the explanation of the previously unexpounded meanings in the discourse on the factors of awakening, which is preceded by the Suttanta, spoken to show the specific factors of awakening realized through the penetration of the truths.
17. Bây giờ là lời giải thích về ý nghĩa chưa từng có trong phần Bojjhaṅga, được nói đến bởi vị Trưởng lão muốn chỉ rõ sự đặc biệt của các Bojjhaṅga đã được thành tựu qua sự thấu triệt các sự thật, với kinh điển làm tiền đề.
Tattha suttante tāva bojjhaṅgāti bodhiyā, bodhissa vā aṅgāti bojjhaṅgā.
There, in the Suttanta, Bojjhaṅgā means "factors of awakening" as they are the factors of bodhi (awakening) or of one who awakens.
Trong đó, trong kinh điển, Bojjhaṅgā (các giác chi) là các chi phần (aṅga) của sự giác ngộ (bodhi) hoặc của người giác ngộ (bodhi).
Kiṃ vuttaṃ hoti (saṃ. ni. aṭṭha. 3.5.182) – yā hi ayaṃ dhammasāmaggī, yāya lokuttaramaggakkhaṇe uppajjamānāya līnuddhaccapatiṭṭhānāyūhanakāmasukhattakilamathānuyogaucchedasassatābhinivesādīnaṃ anekesaṃ upaddavānaṃ paṭipakkhabhūtāya satidhammavicayavīriyapītipassaddhisamādhiupekkhāsaṅkhātāya dhammasāmaggiyā ariyasāvako bujjhatīti katvā bodhīti vuccati, bujjhatīti kilesasantānaniddāya vuṭṭhahati, cattāri vā ariyasaccāni paṭivijjhati, nibbānameva vā sacchikarotīti vuttaṃ hoti.
What is meant is this: that collection of qualities, that collection of qualities consisting of mindfulness, investigation of phenomena, energy, rapture, tranquility, concentration, and equanimity, which arises at the moment of the supramundane path, being opposed to many dangers such as sloth-and-torpor, restlessness, clinging, grasping, indulgence in sensual pleasures, self-mortification, and the extreme views of annihilationism and eternalism—because the noble disciple awakens by means of this collection of qualities, it is called bodhi. To "awaken" means to rise from the slumber of the defilements, or to penetrate the Four Noble Truths, or to realize Nibbāna itself.
Ý nghĩa là gì? (Saṃ. Ni. Aṭṭha. 3.5.182) – Cái sự hòa hợp các pháp này, mà do sự khởi lên của nó vào khoảnh khắc Đạo siêu thế, một sự hòa hợp các pháp bao gồm niệm, trạch pháp, tinh tấn, hỷ, khinh an, định, xả, đối nghịch với vô số chướng ngại như hôn trầm, trạo cử, chấp thủ vào sự an lạc dục lạc, sự khổ hạnh, các tà kiến đoạn kiến và thường kiến, v.v., mà nhờ đó vị Thánh đệ tử giác ngộ, nên được gọi là bodhi (giác ngộ). Bujjhati (giác ngộ) có nghĩa là thoát khỏi giấc ngủ của dòng phiền não, hoặc thấu triệt Tứ Thánh Đế, hoặc chứng ngộ Niết Bàn.
Yathāha – ‘‘satta bojjhaṅge bhāvetvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho’’ti (saṃ. ni. 5.378; dī. ni. 3.143).
As it is said: "Having developed the seven factors of awakening, he fully awakened to unsurpassed perfect self-awakening."
Như đã nói: "Sau khi tu tập bảy giác chi, Ta đã thành tựu Vô Thượng Chánh Đẳng Giác" (Saṃ. Ni. 5.378; Dī. Ni. 3.143).
Tassā dhammasāmaggīsaṅkhātāya bodhiyā aṅgāti bojjhaṅgā jhānaṅgamaggaṅgādayo viya.
The factors of that bodhi, which is the collection of qualities, are the Bojjhaṅgas, just like the factors of jhāna or the factors of the path.
Các chi phần của sự giác ngộ, tức là sự hòa hợp các pháp, được gọi là Bojjhaṅga, giống như các chi phần của thiền (jhānaṅga) hay các chi phần của đạo (maggaṅga), v.v.
Yopesa yathāvuttappakārāya etāya dhammasāmaggiyā bujjhatīti katvā ariyasāvako bodhīti vuccati, tassa bodhissa aṅgātipi bojjhaṅgā senaṅgarathaṅgādayo viya.
And because that noble disciple awakens by means of this harmony of dhammas of the aforementioned kind, he is called 'bodhi.' The constituents of that bodhi are also bojjhaṅgas, like the constituents of an army or a chariot.
Và vị Thánh đệ tử nào giác ngộ bằng sự hòa hợp các pháp đã nói trên, thì vị đó được gọi là bodhi (người giác ngộ), và các chi phần của người giác ngộ đó cũng được gọi là Bojjhaṅga, giống như các chi phần của quân đội (senaṅga) hay các chi phần của xe (rathaṅga), v.v.
Tenāhu aṭṭhakathācariyā ‘‘bujjhanakassa puggalassa aṅgāti bojjhaṅgā’’ti.
Therefore, the Aṭṭhakathā teachers said: "The constituents of the person who awakens are bojjhaṅgas."
Do đó, các vị Luận sư đã nói: "Các chi phần của người giác ngộ (bujjhanaka puggalassa aṅgā) là Bojjhaṅga."
Satisambojjhaṅgādīnaṃ attho abhiññeyyaniddese vutto.
The meaning of Satisambojjhaṅga and so on has been stated in the Abhiññeyyaniddesa.
Ý nghĩa của niệm giác chi (satisambojjhaṅga) và các giác chi khác đã được nói trong phần giải thích về các pháp cần phải biết (abhiññeyyaniddesa).
Bojjhaṅgatthaniddese bodhāya saṃvattantīti bujjhanatthāya saṃvattanti.
In the explanation of the meaning of bojjhaṅga, 'they lead to awakening' means 'they lead to awakening.'
Trong phần giải thích ý nghĩa của Bojjhaṅga, bodhāya saṃvattantī (dẫn đến giác ngộ) có nghĩa là dẫn đến sự giác ngộ.
Kassa bujjhanatthāya?
Awakening for whom?
Giác ngộ cho ai?
Maggaphalehi nibbānassa paccavekkhaṇāya katakiccassa bujjhanatthāya, maggena vā kilesaniddāto pabujjhanatthāya phalena pabuddhabhāvatthāyāpīti vuttaṃ hoti.
It means they lead to the awakening of a person who has accomplished the task of reviewing Nibbāna through the path and fruition, or to awakening from the slumber of defilements through the path, and to the state of being awakened through fruition.
Nghĩa là, dẫn đến sự giác ngộ của người đã hoàn thành nhiệm vụ quán chiếu Niết Bàn bằng Đạo và Quả, hoặc dẫn đến sự tỉnh thức khỏi giấc ngủ của phiền não bằng Đạo, và dẫn đến trạng thái đã tỉnh thức bằng Quả.
Balavavipassanāyapi bojjhaṅgā bodhāya saṃvattanti.
Also, bojjhaṅgas in strong vipassanā lead to awakening.
Các Bojjhaṅga cũng dẫn đến giác ngộ trong vipassanā (tuệ quán) mạnh mẽ.
Tasmā ayaṃ vipassanāmaggaphalabojjhaṅgānaṃ sādhāraṇattho.
Therefore, this is a common meaning for vipassanā, magga, and phala bojjhaṅgas.
Do đó, đây là ý nghĩa chung cho các Bojjhaṅga của vipassanā, Đạo và Quả.
Tīsupi hi ṭhānesu bodhāya nibbānapaṭivedhāya saṃvattanti.
Indeed, in all three instances, they lead to awakening, to the penetration of Nibbāna.
Vì trong cả ba trường hợp, chúng đều dẫn đến giác ngộ, tức là sự thấu triệt Niết Bàn.
Etena bodhiyā aṅgāti bojjhaṅgāti vuttaṃ hoti.
By this, it is said that they are bojjhaṅgas because they are constituents of bodhi.
Với điều này, có nghĩa là các chi phần của sự giác ngộ là Bojjhaṅga.
Bujjhantīti bojjhaṅgātiādīhi pañcahi catukkehi vuttānaṃ bojjhaṅgānaṃ uppattiṭṭhānaṃ abhiññeyyaniddese vuttaṃ.
The place of origin of the bojjhaṅgas described by the five quatrains, such as 'they awaken, therefore they are bojjhaṅgas,' has been stated in the Abhiññeyyaniddesa.
Nơi khởi sinh của các Bojjhaṅga được nói đến trong năm nhóm bốn từ, bắt đầu bằng Bujjhantīti bojjhaṅgā (chúng giác ngộ nên là Bojjhaṅga), đã được nói trong phần giải thích về các pháp cần phải biết.
Api ca bujjhantīti bojjhaṅgānaṃ sakiccakaraṇe samatthabhāvadassanatthaṃ kattuniddeso.
Furthermore, 'they awaken' is a nominative explanation to show the ability of the bojjhaṅgas to perform their own function.
Hơn nữa, từ bujjhanti (giác ngộ) là một cách diễn đạt chủ ngữ nhằm chỉ ra khả năng của các chi phần giác ngộ (bojjhaṅga) trong việc thực hiện chức năng của chúng.
Bujjhanaṭṭhenāti sakiccakaraṇasamatthattepi sati kattuno abhāvadassanatthaṃ bhāvaniddeso.
'In the sense of awakening' is a verbal noun explanation to show the absence of an agent, even when there is the ability to perform one's own function.
Từ bujjhanaṭṭhena (với ý nghĩa giác ngộ) là một cách diễn đạt trạng thái nhằm chỉ ra sự vắng mặt của chủ thể khác, mặc dù chúng có khả năng thực hiện chức năng của mình.
Bodhentīti bojjhaṅgabhāvanāya bujjhantānaṃ yogīnaṃ payojakattā bojjhaṅgānaṃ hetukattuniddeso.
'They cause to awaken' is a causal agent explanation for the bojjhaṅgas, because they are the instigators for yogis who awaken through the development of bojjhaṅgas.
Từ bodhenti (làm cho giác ngộ) là một cách diễn đạt chủ thể nguyên nhân (hetukattuniddeso) của các chi phần giác ngộ, vì chúng là nguyên nhân thúc đẩy các hành giả (yogī) giác ngộ nhờ sự tu tập các chi phần giác ngộ.
Bodhanaṭṭhenāti paṭhamaṃ vuttanayeneva payojakahetukattunā bhāvaniddeso.
'In the sense of causing to awaken' is a verbal noun explanation by the causal agent, in the manner stated first.
Từ bodhanaṭṭhena (với ý nghĩa làm cho giác ngộ) là một cách diễn đạt trạng thái với chủ thể nguyên nhân thúc đẩy, theo cách đã nói ở trên.
Etehi bodhiyā aṅgā bojjhaṅgāti vuttaṃ hoti.
By these, it is said that they are bojjhaṅgas because they are constituents of bodhi.
Với những điều này, có nghĩa là các chi phần của sự giác ngộ (bodhi) là bojjhaṅga.
Bodhipakkhiyaṭṭhenāti bujjhanaṭṭhena bodhīti laddhanāmassa yogissa pakkhe bhavattā.
'In the sense of being conducive to bodhi' means being on the side of the yogi who has attained the name of bodhi in the sense of awakening.
Từ bodhipakkhiyaṭṭhena (với ý nghĩa thuộc về giác ngộ) là vì chúng nằm trong phe của hành giả (yogī) đã đạt được tên gọi bodhi (giác ngộ) theo nghĩa giác ngộ.
Ayametesaṃ yogino upakārakattaniddeso.
This is an explanation of their helpfulness to the yogi.
Đây là cách diễn đạt về sự hữu ích của chúng đối với hành giả.
Etehi bodhissa aṅgāti bojjhaṅgāti vuttaṃ hoti.
By these, it is said that they are bojjhaṅgas because they are constituents of bodhi.
Với những điều này, có nghĩa là các chi phần của hành giả giác ngộ (bodhi) là bojjhaṅga.
Buddhilabhanaṭṭhenātiādike chakke buddhilabhanaṭṭhenāti yogāvacarena buddhiyā pāpuṇanaṭṭhena.
In the six-fold group beginning with 'in the sense of attaining wisdom,' 'in the sense of attaining wisdom' means in the sense of the yogi attaining wisdom through vipassanā-paññā, or attaining the noble path and fruition.
Trong sáu nhóm bắt đầu bằng buddhilabhanaṭṭhena (với ý nghĩa đạt được trí tuệ), buddhilabhanaṭṭhena có nghĩa là hành giả đạt được trí tuệ (paññā).
Ropanaṭṭhenāti sattānaṃ patiṭṭhāpanaṭṭhena.
'In the sense of establishing' means in the sense of establishing beings in the path and fruition.
Ropanaṭṭhena (với ý nghĩa gieo trồng) có nghĩa là thiết lập chúng sinh.
Pāpanaṭṭhenāti patiṭṭhāpitāya niṭṭhāpanaṭṭhena.
'In the sense of bringing to completion' means in the sense of completing that which has been established.
Pāpanaṭṭhena (với ý nghĩa đạt được) có nghĩa là hoàn thành điều đã được thiết lập.
Ime vipassanābojjhaṅgā pati-abhi-saṃ-iti tīhi upasaggehi visesitā maggaphalabojjhaṅgāti vadanti.
These vipassanā-bojjhaṅgas, when distinguished by the three prefixes pati-, abhi-, and saṃ-, are called magga-phala-bojjhaṅgas, so say the teachers.
Những chi phần giác ngộ của tuệ quán (vipassanābojjhaṅga) này, khi được đặc biệt hóa bởi ba tiền tố pati, abhi, và saṃ, được gọi là chi phần giác ngộ của Đạo và Quả (maggaphalabojjhaṅga).
Sabbesampi dhammavohārena niddiṭṭhānaṃ bojjhaṅgānaṃ bodhiyā aṅgāti bojjhaṅgāti vuttaṃ hotīti veditabbaṃ.
It should be understood that for all bojjhaṅgas designated by the term dhamma, it is said that they are bojjhaṅgas because they are constituents of bodhi.
Cần phải hiểu rằng tất cả các chi phần giác ngộ được chỉ định bằng cách gọi tên pháp (dhammavohāra) đều có nghĩa là các chi phần của sự giác ngộ (bodhi), tức là bojjhaṅga.
18. Mūlaṭṭhenātiādike mūlamūlake dasake mūlaṭṭhenāti vipassanādīsu purimā purimā bojjhaṅgā pacchimānaṃ pacchimānaṃ bojjhaṅgānañca sahajātadhammānañca aññamaññañca mūlaṭṭhena.
In the ten-fold group beginning with 'in the sense of root', 'in the sense of root' refers to the earlier bojjhaṅgas in vipassanā and so on being the root for the later bojjhaṅgas, for co-arisen dhammas, and for each other.
Trong mười nhóm bắt đầu bằng mūlaṭṭhena (với ý nghĩa là gốc rễ), mūlaṭṭhena có nghĩa là các chi phần giác ngộ trước đó trong tuệ quán (vipassanā) và các pháp đồng sinh khác, cũng như giữa chúng với nhau, đều có ý nghĩa là gốc rễ cho các chi phần giác ngộ sau đó.
Mūlacariyaṭṭhenāti mūlaṃ hutvā cariyā pavatti mūlacariyā.
'In the sense of fundamental practice' means the practice that proceeds as a root, a fundamental practice.
Mūlacariyaṭṭhena (với ý nghĩa là hành vi gốc rễ) là hành vi xảy ra như một gốc rễ.
Tena mūlacariyaṭṭhena, mūlaṃ hutvā pavattanaṭṭhenāti attho.
Thus, in the sense of fundamental practice, it means in the sense of proceeding as a root.
Với ý nghĩa đó, mūlacariyaṭṭhena có nghĩa là hành vi xảy ra như một gốc rễ.
Mūlapariggahaṭṭhenāti te eva bojjhaṅgā ādito pabhuti uppādanatthāya parigayhamānattā pariggahā, mūlāniyeva pariggahā mūlapariggahā.
'In the sense of fundamental comprehension' means that those very bojjhaṅgas are comprehended, being taken up from the beginning for their production; the roots themselves are comprehensions, fundamental comprehensions.
Mūlapariggahaṭṭhena (với ý nghĩa là sự nắm giữ gốc rễ) là chính những chi phần giác ngộ đó, vì chúng được nắm giữ để phát sinh ngay từ đầu, nên chúng là sự nắm giữ (pariggaha); chính những gốc rễ đó là sự nắm giữ, là mūlapariggaha.
Tena mūlapariggahaṭṭhena.
Thus, in the sense of fundamental comprehension.
Với ý nghĩa mūlapariggahaṭṭhena đó.
Te eva aññamaññaṃ parivāravasena parivāraṭṭhena.
Those very same bojjhaṅgas, in the sense of being an entourage for each other, are 'in the sense of accompaniment'.
Chính chúng, theo cách vây quanh lẫn nhau, là parivāraṭṭhena (với ý nghĩa là sự vây quanh).
Bhāvanāpāripūrivasena paripūraṇaṭṭhena.
In the sense of the perfection of development, they are 'in the sense of completion'.
Theo cách hoàn thành sự tu tập, là paripūraṇaṭṭhena (với ý nghĩa là sự hoàn thành).
Niṭṭhaṃ pāpuṇanavasena paripākaṭṭhena.
In the sense of reaching completion, they are 'in the sense of maturation'.
Theo cách đạt đến sự viên mãn, là paripākaṭṭhena (với ý nghĩa là sự chín muồi).
Te eva mūlāni ca chabbidhā pabhedabhinnattā paṭisambhidā cāti mūlapaṭisambhidā.
Those very same bojjhaṅgas are both roots and paṭisambhidā, being differentiated into six kinds of distinctions, hence mūlapaṭisambhidā.
Chính chúng vừa là gốc rễ (mūla) vừa là các phân tích (paṭisambhidā) vì chúng có sáu loại phân biệt, nên là mūlapaṭisambhidā.
Tena mūlapaṭisambhidaṭṭhena.
Thus, 'in the sense of fundamental analytical knowledge'.
Với ý nghĩa mūlapaṭisambhidaṭṭhena (với ý nghĩa là phân tích gốc rễ).
Mūlapaṭisambhidāpāpanaṭṭhenāti bojjhaṅgabhāvanānuyuttassa yogino taṃ mūlapaṭisambhidaṃ pāpanaṭṭhena.
'In the sense of leading to fundamental analytical knowledge' means in the sense of leading the yogi engaged in bojjhaṅga development to that fundamental analytical knowledge.
Mūlapaṭisambhidāpāpanaṭṭhenāti (với ý nghĩa là đạt được phân tích gốc rễ) có nghĩa là hành giả chuyên tâm tu tập các chi phần giác ngộ đạt được sự phân tích gốc rễ đó.
Tasseva yogino tassā mūlapaṭisambhidāya vasībhāvaṭṭhena.
And for that very yogi, 'in the sense of mastery' over that fundamental analytical knowledge.
Đối với chính hành giả đó, vasībhāvaṭṭhena (với ý nghĩa là sự thông thạo) đối với mūlapaṭisambhidā đó.
Sesesupi īdisesu puggalavohāresu bodhissa aṅgāti bojjhaṅgāti vuttaṃ hotīti veditabbaṃ.
It should be understood that in other such personal designations, it is said that they are bojjhaṅgas because they are constituents of bodhi.
Trong các cách gọi tên cá nhân tương tự khác, cần phải hiểu rằng các chi phần của sự giác ngộ (bodhi) là bojjhaṅga.
Mūlapaṭisambhidāya vasībhāvappattānampīti īdisesupi niṭṭhāvacanesu phalabojjhaṅgāti veditabbaṃ.
'Even for those who have attained mastery in fundamental analytical knowledge'—in such conclusive statements, they should be understood as phala-bojjhaṅgas.
Trong các cách diễn đạt kết thúc như mūlapaṭisambhidāya vasībhāvappattānampīti (ngay cả những người đã đạt được sự thông thạo trong các phân tích gốc rễ), cần phải hiểu là chi phần giác ngộ của quả (phalabojjhaṅga).
Vasībhāvaṃ pattānantipi pāṭho.
There is also the reading "who have attained mastery."
Cũng có bản đọc là vasībhāvaṃ pattānantipi.
Sesesupi hetumūlakādīsu navasu dasakesu imināva nayena sādhāraṇavacanānaṃ attho veditabbo.
In the remaining nine decads, such as those beginning with "rooted in causes" (hetumūlaka), the meaning of the common terms should be understood in this same way.
Trong chín nhóm mười pháp còn lại, bắt đầu bằng hetumūlaka, ý nghĩa của các từ thông thường nên được hiểu theo cách này.
Asādhāraṇesu pana yathāvuttā eva bojjhaṅgā yathāvuttānaṃ dhammānaṃ janakattā hetū nāma honti.
However, among the uncommon terms, the bojjhaṅgas, being as stated, are called causes (hetū) because they generate the dhammas as stated.
Tuy nhiên, trong các trường hợp không thông thường, các chi phần giác ngộ đã được nói đến là nhân (hetū) vì chúng là nguyên nhân phát sinh của các pháp đã được nói đến.
Upatthambhakattā paccayā nāma.
They are called conditions (paccayā) because they support.
Chúng là duyên (paccayā) vì chúng hỗ trợ.
Te eva tadaṅgasamucchedapaṭippassaddhivisuddhibhūtattā visuddhi nāma.
These very bojjhaṅgas are called purification (visuddhi) because they are purification by way of temporary suppression, eradication, and tranquilization.
Chính chúng là thanh tịnh (visuddhi) vì chúng là sự thanh tịnh do đoạn trừ từng phần (tadaṅgasamuccheda), sự thanh tịnh do an tịnh (paṭippassaddhi).
Vajjavirahitattā anavajjā nāma.
They are called blameless (anavajjā) because they are free from fault.
Chúng là không lỗi (anavajjā) vì chúng không có lỗi.
‘‘Sabbepi kusalā dhammā nekkhamma’’nti vacanato nekkhammaṃ nāma.
They are called renunciation (nekkhammaṃ) by the saying, "All wholesome dhammas are renunciation."
Chúng là xuất ly (nekkhammaṃ) theo câu nói “Tất cả các pháp thiện đều là xuất ly.”
Kilesehi vimuttattā tadaṅgavimuttiādivasena vimutti nāma.
They are called liberation (vimutti) by way of temporary liberation and so on, because they are liberated from defilements.
Chúng là giải thoát (vimutti) theo cách giải thoát từng phần (tadaṅgavimutti) và các cách khác, vì chúng được giải thoát khỏi các phiền não.
Maggaphalabojjhaṅgā visayībhūtehi āsavehi virahitattā anāsavā.
The bojjhaṅgas of the path and fruition are taintless (anāsavā) because they are free from the taints that are the object of their sphere.
Các chi phần giác ngộ của đạo và quả (maggaphalabojjhaṅga) là không lậu (anāsavā) vì chúng không có các lậu hoặc (āsava) là đối tượng.
Tividhāpi bojjhaṅgā kilesehi suññattā tadaṅgavivekādivasena vivekā.
All three kinds of bojjhaṅgas are seclusion (vivekā) by way of temporary seclusion and so on, because they are empty of defilements.
Cả ba loại chi phần giác ngộ đều là viễn ly (vivekā) theo cách viễn ly từng phần (tadaṅgaviveka) và các cách khác, vì chúng trống rỗng khỏi các phiền não.
Vipassanāmaggabojjhaṅgā pariccāgavosaggattā pakkhandanavosaggattā ca vosaggā.
The bojjhaṅgas of insight and the path are relinquishment (vosaggā) because they are relinquishment by way of giving up and by way of plunging forth.
Các chi phần giác ngộ của tuệ quán và đạo (vipassanāmaggabojjhaṅgā) là sự xả ly (vosaggā) vì chúng là sự từ bỏ (pariccāga) và sự xả bỏ (vosagga), và sự xả bỏ sự tiến vào (pakkhandanavosagga).
Phalabojjhaṅgā pakkhandanavosaggattā vosaggā.
The bojjhaṅgas of fruition are relinquishment because they are relinquishment by way of plunging forth.
Các chi phần giác ngộ của quả (phalabojjhaṅgā) là sự xả ly (vosaggā) vì chúng là sự xả bỏ sự tiến vào (pakkhandanavosagga).
20. Puna thero attanā desitaṃ suttantaṃ uddisitvā tassa niddesavasena bojjhaṅgavidhiṃ dassetukāmo ekaṃ samayantiādikaṃ nidānaṃ vatvā suttantaṃ tāva uddisi.
Then, the Elder, wishing to demonstrate the method of the bojjhaṅgas by first briefly stating a Suttanta taught by himself and then explaining it, first stated the introduction beginning with "Ekaṃ samayaṃ" (On one occasion), and then the Suttanta.
20. Sau đó, vị trưởng lão, muốn chỉ ra phương pháp của các chi phần giác ngộ bằng cách đề cập đến bài kinh do chính mình thuyết giảng, đã nói lời dẫn nhập bắt đầu bằng ekaṃ samayaṃ, v.v., rồi đề cập đến bài kinh.
Attanā desitasuttattā eva cettha evaṃ me sutanti na vuttaṃ.
Since this Sutta was taught by himself, "Evaṃ me sutaṃ" (Thus have I heard) is not stated here.
Ở đây, evaṃ me sutaṃ (như vầy tôi nghe) không được nói vì bài kinh này do chính ngài thuyết giảng.
Āyasmā sāriputtoti panettha desakabyattibhāvatthaṃ attānaṃ paraṃ viya katvā vuttaṃ.
In the phrase "Āyasmā Sāriputto" (Venerable Sāriputta), he speaks of himself as if he were another, in order to show the prominence of the teacher.
Trong câu Āyasmā Sāriputto (Tôn giả Sāriputta), ngài tự nói về mình như một người khác để chỉ ra sự rõ ràng của người thuyết giảng.
Īdisañhi vacanaṃ loke ganthesu payujjanti.
Indeed, such expressions are used in texts in the world.
Thật vậy, những cách diễn đạt như vậy được sử dụng trong các tác phẩm trên thế gian.
Pubbaṇhasamayanti sakalaṃ pubbaṇhasamayaṃ.
"Pubbaṇhasamayaṃ" means the entire forenoon.
Pubbaṇhasamayaṃ (suốt buổi sáng) có nghĩa là toàn bộ buổi sáng.
Accantasaṃyogatthe upayogavacanaṃ.
This is a usage of the accusative case to denote continuous connection.
Đây là cách diễn đạt trong ý nghĩa của sự liên tục tuyệt đối.
Sesadvayepi eseva nayo.
The same applies to the other two instances.
Nguyên tắc tương tự cũng áp dụng cho hai phần còn lại.
Satisambojjhaṅgo iti ce me hotīti satisambojjhaṅgoti evañce mayhaṃ hoti.
"Satisambojjhaṅgo iti ce me hotī" means "If it occurs to me, 'This is the mindfulness bojjhaṅga'."
Satisambojjhaṅgo iti ce me hotīti có nghĩa là nếu tôi nghĩ rằng đây là chi phần giác ngộ niệm.
Appamāṇoti me hotīti appamāṇoti evaṃ me hoti.
"Appamāṇoti me hotī" means "It occurs to me, 'This is immeasurable'."
Appamāṇoti me hotīti có nghĩa là tôi nghĩ rằng nó là vô lượng.
Susamāraddhoti me hotīti suṭṭhu paripuṇṇoti evaṃ me hoti.
"Susamāraddhoti me hotī" means "It occurs to me, 'This is well-commenced'."
Susamāraddhoti me hotīti có nghĩa là tôi nghĩ rằng nó đã được tu tập tốt.
Tiṭṭhantanti nibbānārammaṇe pavattivasena tiṭṭhantaṃ.
"Tiṭṭhantaṃ" means "abiding" in the sense of occurring with Nibbāna as its object.
Tiṭṭhantaṃ (đứng vững) có nghĩa là đứng vững theo cách vận hành trong đối tượng Niết Bàn.
Cavatīti nibbānārammaṇato apagacchati.
"Cavatī" means "departs" from Nibbāna as its object.
Cavatīti (rời đi) có nghĩa là rời khỏi đối tượng Niết Bàn.
Sesabojjhaṅgesupi eseva nayo.
The same method applies to the other bojjhaṅgas.
Nguyên tắc tương tự cũng áp dụng cho các chi phần giác ngộ khác.
Rājamahāmattassāti rañño mahāamaccassa, mahatiyā vā bhogamattāya bhogappamāṇena samannāgatassa.
"Rājamahāmattassā" means "to the king's chief minister," or "to one endowed with a great measure of wealth."
Rājamahāmattassāti (của vị đại thần của vua) có nghĩa là của vị đại thần của vua, hoặc của vị có tài sản lớn với tài sản được đo lường bằng bốn mươi triệu.
Nānārattānanti nānāraṅgarattānaṃ, pūraṇatthe sāmivacanaṃ, nānārattehīti attho.
"Nānārattānaṃ" means "with cloths dyed in various colors." The genitive case is used in the sense of completion; the meaning is "with various colored cloths."
Nānārattānaṃ (có nhiều màu sắc khác nhau) là cách diễn đạt sở hữu cách với ý nghĩa để làm đầy, có nghĩa là với nhiều màu sắc khác nhau.
Dussakaraṇḍakoti dussapeḷā.
"Dussakaraṇḍako" means "a cloth basket."
Dussakaraṇḍakoti (hộp đựng vải) là một cái rương đựng vải.
Dussayuganti vatthayugalaṃ.
"Dussayugaṃ" means "a pair of cloths."
Dussayugaṃ (một cặp vải) là một cặp áo quần.
Pārupitunti acchādetuṃ.
"Pārupituṃ" means "to cover" or "to wear."
Pārupituṃ (để che phủ) có nghĩa là để che phủ.
Imasmiṃ suttante therassa phalabojjhaṅgā kathitā.
In this Suttanta, the fruition bojjhaṅgas of the Elder are described.
Trong bài kinh này, các chi phần giác ngộ của quả (phalabojjhaṅga) của vị trưởng lão đã được nói đến.
Yadā hi thero satisambojjhaṅgaṃ sīsaṃ katvā phalasamāpattiṃ samāpajjati, tadā itare tadanvayā honti.
For when the Elder enters fruition-attainment, making the mindfulness bojjhaṅga the chief, the other bojjhaṅgas follow it.
Thật vậy, khi vị trưởng lão nhập vào quả định (phalasamāpatti) với chi phần giác ngộ niệm (satisambojjhaṅga) làm chủ, thì các chi phần khác cũng đi theo.
Yadā dhammavicayādīsu aññataraṃ, tadā sesāpi tadanvayā hontīti evaṃ phalasamāpattiyā attano ciṇṇavasībhāvaṃ dassento thero imaṃ suttantaṃ kathesīti.
And when he makes one of the bojjhaṅgas such as investigation of phenomena the chief, then the remaining ones also follow it. Thus, the Elder taught this Suttanta, showing his mastery in fruition-attainment.
Khi ngài nhập vào bất kỳ chi phần nào trong trạch pháp (dhammavicaya), v.v., thì các chi phần còn lại cũng đi theo. Bằng cách này, vị trưởng lão đã thuyết giảng bài kinh này để chỉ ra sự thông thạo đã đạt được của mình trong quả định.
21. Kathaṃ satisambojjhaṅgo iti ce hotīti bojjhaṅgoti satisambojjhaṅgaṃ sīsaṃ katvā phalasamāpattiṃ samāpajjantassa aññesu bojjhaṅgesu vijjamānesu evaṃ ayaṃ satisambojjhaṅgo hotīti iti ce pavattassa kathaṃ so satisambojjhaṅgo hotīti attho.
"Kathaṃ satisambojjhaṅgo iti ce hotīti bojjhaṅgo" means: "When one enters fruition-attainment, making the mindfulness bojjhaṅga the chief, and the other bojjhaṅgas are present in the preceding moment of fruition-attainment, if it occurs to him, 'This is the mindfulness bojjhaṅga,' then how does that mindfulness bojjhaṅga become the chief?"
Kathaṃ satisambojjhaṅgo iti ce hotīti bojjhaṅgoti có nghĩa là khi một người nhập vào quả định với chi phần giác ngộ niệm làm chủ, và các chi phần giác ngộ khác cũng hiện hữu, thì chi phần giác ngộ niệm này trở nên như thế nào? Nghĩa là, đối với người đang thực hành như vậy, chi phần giác ngộ niệm đó trở nên như thế nào?
Yāvatā nirodhūpaṭṭhātīti yattakena kālena nirodho upaṭṭhāti, yattake kāle ārammaṇato nibbānaṃ upaṭṭhātīti attho.
"Yāvatā nirodhūpaṭṭhātī" means: "To the extent that Nibbāna appears, or to the extent of time that Nibbāna appears as an object."
Yāvatā nirodhūpaṭṭhātīti có nghĩa là trong khoảng thời gian nào, sự diệt trừ (nirodha) xuất hiện, tức là Niết Bàn xuất hiện như một đối tượng.
Yāvatā accīti yattakena parimāṇena jālā.
"Yāvatā accī" means: "To the extent of the flame."
Yāvatā accīti có nghĩa là ngọn lửa có kích thước bao nhiêu.
Kathaṃ appamāṇo iti ce hotīti bojjhaṅgoti na appamāṇepi satisambojjhaṅge vijjamāne evaṃ ayaṃ appamāṇo hotīti iti ce pavattassa so appamāṇo satisambojjhaṅgo kathaṃ hotīti attho.
"Kathaṃ appamāṇo iti ce hotīti bojjhaṅgo" means: "When the mindfulness bojjhaṅga, which is not immeasurable (or which is mundane), is present, if it occurs to him, 'This mindfulness bojjhaṅga is immeasurable,' then how does that immeasurable mindfulness bojjhaṅga become the chief?"
Kathaṃ appamāṇo iti ce hotīti bojjhaṅgoti có nghĩa là, ngay cả khi chi phần giác ngộ niệm không phải là vô lượng, nếu nó trở nên vô lượng như vậy, thì chi phần giác ngộ niệm vô lượng đó trở nên như thế nào đối với người đang thực hành như vậy?
Pamāṇabaddhāti kilesā ca pariyuṭṭhānā ca ponobhavikasaṅkhārā ca pamāṇabaddhā nāma honti.
"Pamāṇabaddhā" means that defilements, obsessions, and volitions leading to renewed existence are called "bound by measure."
Pamāṇabaddhā (bị ràng buộc bởi giới hạn) có nghĩa là các phiền não (kilesā), các chướng ngại (pariyuṭṭhānā), và các hành tạo tái sinh (ponobhavikasaṅkhārā) được gọi là bị ràng buộc bởi giới hạn.
‘‘Rāgopamāṇakaraṇo, doso pamāṇakaraṇo, moho pamāṇakaraṇo’’ti (ma. ni. 1.459) vacanato rāgādayo yassa uppajjanti, ‘‘ayaṃ ettako’’ti tassa pamāṇakaraṇato pamāṇaṃ nāma.
"Lust is a measure-maker, hatred is a measure-maker, delusion is a measure-maker" – because of this statement, that in which lust and so on arise, it is called a measure because it makes a measure of that person, saying, "This one is such and such."
Theo câu nói “Tham ái là giới hạn, sân hận là giới hạn, si mê là giới hạn” (Ma. Ni. 1.459), tham ái, v.v., được gọi là giới hạn vì chúng tạo ra giới hạn cho người nào chúng phát sinh, nói rằng “người này có phẩm chất như vậy.”
Tasmiṃ pamāṇe baddhā paṭibaddhā āyattāti kilesādayo pamāṇabaddhā nāma honti.
Bound, attached, dependent on that measure, thus defilements and so on are called "bound by measure".
Vì bị ràng buộc, bị trói buộc, phụ thuộc vào giới hạn đó, nên các phiền não, v.v., được gọi là bị ràng buộc bởi giới hạn.
Kilesāti anusayabhūtā, pariyuṭṭhānāti samudācārappattakilesā.
Defilements are those in the latent state (anusaya); pervading defilements are those defilements that have reached the stage of active manifestation.
Kilesā (phiền não) là những phiền não tiềm ẩn (anusayabhūtā), pariyuṭṭhānā (chướng ngại) là những phiền não đã phát sinh.
Saṅkhārā ponobhavikāti punappunaṃ bhavakaraṇaṃ punabhavo, punabhavo sīlametesanti ponabhavikā, ponabhavikā eva ponobhavikā.
Saṅkhāras that lead to renewed existence (ponobhavikā) means making existence again and again is renewed existence (punabhava); those whose nature is renewed existence are ponobhavikā; ponobhavikā are indeed ponobhavikā.
Saṅkhārā ponobhavikā (các hành tạo tái sinh) có nghĩa là sự tạo ra sự tồn tại lặp đi lặp lại là tái sinh (punabhava), những gì có thói quen tái sinh được gọi là ponabhavikā, và ponabhavikā chính là ponobhavikā.
Kusalākusalakammasaṅkhātā saṅkhārā.
Saṅkhāras are wholesome and unwholesome kamma.
Các hành (saṅkhārā) được gọi là nghiệp thiện và bất thiện.
Appamāṇoti vuttappakārassa pamāṇassa abhāvena appamāṇo.
Immeasurable (appamāṇo) means immeasurable due to the absence of the aforementioned kind of measure.
Appamāṇo (vô lượng) có nghĩa là vô lượng do không có giới hạn đã nói.
Maggaphalānampi appamāṇattā tato visesanatthaṃ acalaṭṭhena asaṅkhataṭṭhenāti vuttaṃ.
Since paths and fruits are also immeasurable, the phrases "unshakeable" and "unconditioned" are stated to distinguish Nibbāna from them.
Để phân biệt với các đạo và quả cũng là vô lượng, nên nói acalaṭṭhena asaṅkhataṭṭhenāti (với ý nghĩa bất động và không bị tạo tác).
Bhaṅgābhāvato acalo, paccayābhāvato asaṅkhato.
It is unshakeable due to the absence of dissolution, and unconditioned due to the absence of conditions.
Nó bất động vì không có sự tan rã, không bị tạo tác vì không có các duyên.
Yo hi acalo asaṅkhato ca, so ativiya pamāṇavirahito hoti.
Indeed, that which is unshakeable and unconditioned is exceedingly free from measure.
Thật vậy, cái gì bất động và không bị tạo tác thì hoàn toàn không có giới hạn.
Kathaṃ susamāraddho iti ce hotīti bojjhaṅgoti anantaraṃ vuttanayena yojetabbaṃ.
"How is it well-undertaken, if it is a factor of awakening?" – this should be connected in the manner stated immediately before.
Kathaṃ susamāraddho iti ce hotīti bojjhaṅgoti (Chi phần giác ngộ đã được tu tập tốt trở nên như thế nào?) nên được kết hợp theo cách đã nói ngay trước đó.
Visamāti sayañca visamattā, visamassa ca bhāvassa hetuttā visamā.
Uneven (visamā) means uneven because it is itself uneven, and because it is the cause of uneven existence.
Visamā (không đồng đều) có nghĩa là không đồng đều do chính nó không đồng đều, và là nguyên nhân của sự không đồng đều.
Samadhammoti santaṭṭhena paṇītaṭṭhena samo dhammo.
Even Dhamma (samadhammo) is Dhamma that is even by being tranquil and by being sublime.
Samadhammo (Pháp bình đẳng) là pháp bình đẳng do tính chất tịch tịnh và tính chất thù thắng.
Pamāṇābhāvato santo.
Tranquil (santo) due to the absence of measure.
Do không có sự đo lường (tham ái, v.v.) nên gọi là tịch tịnh (santo).
‘‘Yāvatā, bhikkhave, dhammā saṅkhatā vā asaṅkhatā vā, virāgo tesaṃ dhammānaṃ aggamakkhāyatī’’ti (a. ni. 4.34; itivu. 90) vacanato sabbadhammuttamaṭṭhena paṇīto.
Sublime (paṇīto) due to being the highest of all phenomena, as it is said: "Bhikkhus, among all phenomena, whether conditioned or unconditioned, dispassion is declared to be the highest."
Do ý nghĩa tối thượng của tất cả các pháp, theo lời dạy ‘‘Này các Tỳ-kheo, trong tất cả các pháp hữu vi hay vô vi, sự ly tham được tuyên bố là tối thượng’’ nên gọi là thù thắng (paṇīto).
Tasmiṃ samadhammoti vutte susame āraddho susamāraddho.
When it is said "even Dhamma," it means well-undertaken (susamāraddho) in the exceedingly even (Nibbāna).
Khi đã nói “pháp bình đẳng” (samadhammo) là Niết bàn tịch tịnh và thù thắng đó, thì sự tinh tấn được khởi lên một cách tốt đẹp (susamāraddho) trong Niết bàn vô cùng tịch tịnh hay vô cùng thù thắng đó.
Āvajjitattāti phalasamāpattiyā pavattakālaṃ sandhāya vuttaṃ.
Having adverted (āvajjitattā) is stated with reference to the time of the occurrence of fruit-attainment.
Āvajjitattā (đã tác ý) được nói đến để chỉ thời điểm phát sinh của quả định.
Anuppādādisaṅkhāte nibbāne manodvārāvajjanassa uppannattāti vuttaṃ hoti.
It means that advertence at the mind-door has arisen with regard to Nibbāna, which is characterized by non-arising and so on.
Có nghĩa là sự tác ý nơi ý môn đã phát sinh đối với Niết bàn được gọi là vô sinh, v.v.
Tiṭṭhatīti pavattati.
Remains (tiṭṭhatī) means occurs.
Tiṭṭhatī (an trú) là tiếp diễn.
Uppādādīni heṭṭhā vuttatthāni.
Arising (uppādā) and so on have the meanings stated earlier.
Các từ uppādā (sinh) v.v. đã được giải thích ở trên.
Sesabojjhaṅgamūlakesupi vāresu eseva nayo.
The same method applies to the cases based on the other factors of awakening.
Tương tự như vậy đối với các trường hợp khác có gốc là các chi phần giác ngộ còn lại.
22. Idāni bojjhaṅgakathānantaraṃ kathitāya bojjhaṅgakathāgatiyā suttantapubbaṅgamāya mettākathāya apubbatthānuvaṇṇanā.
Now follows the explanation of the previously unexpounded meanings in the discourse on loving-kindness, which is preceded by the Suttanta and follows the method of the discourse on the factors of awakening.
Bây giờ là phần giải thích về những ý nghĩa chưa từng có của Mettākathā (phần giải thích về Từ ái) được đề cập sau Bojjhaṅgakathā (phần giải thích về các chi phần giác ngộ), theo phương pháp của các bản kinh.
Tattha suttante tāva āsevitāyāti ādarena sevitāya.
There, in the Suttanta, 'cultivated' (āsevitāya) means cultivated with respect.
Trong các bản kinh, āsevitāyā (đã thực hành) là đã thực hành một cách tôn kính.
Bhāvitāyāti vaḍḍhitāya.
'Developed' (bhāvitāya) means increased.
Bhāvitāyā (đã phát triển) là đã phát triển.
Bahulīkatāyāti punappunaṃ katāya.
'Made much of' (bahulīkatāyā) means done repeatedly.
Bahulīkatāyā (đã làm cho sung mãn) là đã làm đi làm lại nhiều lần.
Yānīkatāyāti yuttayānasadisāya katāya.
'Made a vehicle' (yānīkatāyā) means made like a suitable vehicle.
Yānīkatāyā (đã lấy làm cỗ xe) là đã làm như một cỗ xe thích hợp.
Vatthukatāyāti patiṭṭhānaṭṭhena vatthu viya katāya.
'Made a basis' (vatthukatāyā) means made like a foundation in the sense of a support.
Vatthukatāyā (đã lấy làm nền tảng) là đã làm như một nền tảng theo ý nghĩa là chỗ nương tựa của tất cả sự viên mãn.
Anuṭṭhitāyāti paccupaṭṭhitāya.
'Established' (anuṭṭhitāyā) means brought to presence.
Anuṭṭhitāyā (đã khởi lên) là đã làm cho hiện tiền.
Paricitāyāti samantato citāya upacitāya.
'Well-familiarized' (paricitāyā) means accumulated and gathered from all sides.
Paricitāyā (đã làm quen) là đã tích lũy từ mọi phía.
Susamāraddhāyāti suṭṭhu samāraddhāya sukatāya.
'Well-undertaken' (susamāraddhāyā) means thoroughly undertaken, well-done.
Susamāraddhāyā (đã tinh tấn tốt đẹp) là đã tinh tấn tốt đẹp, đã làm tốt.
Ānisaṃsāti guṇā.
'Advantages' (ānisaṃsā) are benefits.
Ānisaṃsā (lợi ích) là các công đức.
Pāṭikaṅkhāti paṭikaṅkhitabbā icchitabbā.
'Are to be expected' (pāṭikaṅkhā) means are to be wished for, desired.
Pāṭikaṅkhā (đáng mong đợi) là đáng mong đợi, đáng ước ao.
Sukhaṃ supatīti yathā sesajanā samparivattamānā kākacchamānā dukkhaṃ supanti, evaṃ asupitvā sukhaṃ supati.
'He sleeps peacefully' (sukhaṃ supatī) means he sleeps peacefully, not like other people who toss and turn and groan, sleeping miserably.
Sukhaṃ supatī (ngủ an lạc) có nghĩa là vị ấy ngủ an lạc, không như những người khác lăn lộn, rên rỉ, ngủ khổ sở.
Niddaṃ okkantopi samāpattiṃ samāpanno viya hoti.
Even when he falls asleep, it is as if he has entered into attainment.
Ngay cả khi chìm vào giấc ngủ, vị ấy cũng như người đang nhập định.
Sukhaṃ paṭibujjhatīti yathā aññe nitthunantā vijambhantā samparivattantā dukkhaṃ paṭibujjhanti, evaṃ apaṭibujjhitvā vikasamānamiva padumaṃ sukhaṃ nibbikāraṃ paṭibujjhati.
'He awakes peacefully' (sukhaṃ paṭibujjhatī) means he awakes peacefully, without disturbance, like a lotus blossoming, not like others who awake miserably, groaning, stretching, and tossing.
Sukhaṃ paṭibujjhatī (thức dậy an lạc) có nghĩa là vị ấy thức dậy an lạc, không biến đổi, như hoa sen nở, không như những người khác rên rỉ, vươn vai, lăn lộn, thức dậy khổ sở.
Na pāpakaṃ supinaṃ passatīti supinaṃ passantopi bhaddakameva supinaṃ passati.
'He sees no bad dreams' (na pāpakaṃ supinaṃ passatī) means even if he dreams, he sees only good dreams.
Na pāpakaṃ supinaṃ passatī (không thấy ác mộng) có nghĩa là ngay cả khi mơ, vị ấy cũng chỉ thấy những giấc mơ tốt lành.
Cetiyaṃ vandanto viya pūjaṃ karonto viya dhammaṃ suṇanto viya ca hoti.
It is as if he is paying homage to a cetiya, making an offering, or listening to the Dhamma.
Vị ấy như đang đảnh lễ tháp, đang cúng dường, hay đang nghe pháp.
Yathā panaññe attānaṃ corehi parivāritaṃ viya vāḷehi upaddutaṃ viya papāte patantaṃ viya ca passanti, na evaṃ pāpakaṃ supinaṃ passati.
However, unlike others who dream of being surrounded by thieves, or harassed by wild animals, or falling into a precipice, he does not see such bad dreams.
Vị ấy không thấy ác mộng như những người khác thấy mình bị trộm cướp vây quanh, bị thú dữ quấy phá, hay rơi xuống vực thẳm.
Manussānaṃ piyo hotīti ure āmuttamuttāhāro viya sīse piḷandhamālā viya ca manussānaṃ piyo hoti manāpo.
'He is dear to human beings' (manussānaṃ piyo hotī) means he is dear and pleasing to human beings, like a pearl necklace worn on the chest or a garland adorning the head.
Manussānaṃ piyo hotī (được loài người yêu mến) có nghĩa là vị ấy được loài người yêu mến, dễ chịu, như chuỗi ngọc đeo trên ngực hay vòng hoa cài trên đầu.
Amanussānaṃ piyo hotīti yatheva ca manussānaṃ, evaṃ amanussānampi piyo hoti.
'He is dear to non-human beings' (amanussānaṃ piyo hotī) means just as he is dear to human beings, so too is he dear to non-human beings.
Amanussānaṃ piyo hotī (được phi nhân yêu mến) có nghĩa là vị ấy được phi nhân yêu mến, giống như được loài người yêu mến.
Devatā rakkhantīti puttamiva mātāpitaro devatā rakkhanti.
'Devas protect him' (devatā rakkhantī) means devas protect him like parents protect their child.
Devatā rakkhantī (chư thiên bảo vệ) có nghĩa là chư thiên bảo vệ vị ấy như cha mẹ bảo vệ con cái.
Nāssa aggi vā visaṃ vā satthaṃ vā kamatīti mettāvihārissa kāye aggi vā visaṃ vā satthaṃ vā na kamati na pavisati, nāssa kāyaṃ vikopetīti vuttaṃ hoti.
"Fire, poison, or a weapon does not affect him" means that fire, poison, or a weapon does not enter or penetrate the body of one who dwells in mettā, and it is said that it does not harm his body.
Nāssa aggi vā visaṃ vā satthaṃ vā kamatī (lửa, thuốc độc hay binh khí không thể làm hại) có nghĩa là lửa, thuốc độc hay binh khí không thể xâm nhập vào thân thể của người sống trong từ ái, không thể làm tổn hại thân thể vị ấy.
Tuvaṭaṃ cittaṃ samādhiyatīti mettāvihārino khippameva cittaṃ samādhiyati, natthi tassa dandhāyitattaṃ.
"His mind is quickly concentrated" means that the mind of one who dwells in mettā is quickly concentrated; there is no slowness for him.
Tuvaṭaṃ cittaṃ samādhiyatī (tâm mau chóng được định tĩnh) có nghĩa là tâm của người sống trong từ ái mau chóng được định tĩnh, không có sự chậm trễ.
Mukhavaṇṇo vippasīdatīti bandhanā pamuttatālapakkaṃ viya cassa vippasannavaṇṇaṃ mukhaṃ hoti.
"His facial complexion is clear" means that his face is of a clear complexion, like a ripe palm fruit fallen from its stalk.
Mukhavaṇṇo vippasīdatī (sắc mặt trong sáng) có nghĩa là sắc mặt của vị ấy trong sáng như quả cau rụng khỏi cuống.
Asammūḷho kālaṃ karotīti mettāvihārino sammohamaraṇaṃ nāma natthi, asammūḷho niddaṃ okkamanto viya kālaṃ karoti.
"He dies unconfused" means that for one who dwells in mettā, there is no such thing as a death of confusion; he dies unconfused, like one falling into sleep.
Asammūḷho kālaṃ karotī (lâm chung không mê loạn) có nghĩa là người sống trong từ ái không có cái chết mê loạn, vị ấy lâm chung như người chìm vào giấc ngủ mà không mê loạn.
Uttari appaṭivijjhantoti mettāsamāpattito uttariṃ arahattaṃ adhigantuṃ asakkonto ito cavitvā suttappabuddho viya brahmalokūpago hotīti brahmalokaṃ upapajjatīti attho.
"If he does not penetrate further" means that if he is unable to attain Arahantship beyond the mettā-samāpatti, he departs from this realm and "is reborn in the Brahmā world," meaning he is reborn in the Brahmā world, like one waking from sleep.
Uttari appaṭivijjhanto (không thể chứng đắc cao hơn) có nghĩa là người không thể chứng đắc A-la-hán quả cao hơn từ mettā-samāpatti (từ định), sau khi chết từ cõi này, vị ấy như người thức dậy sau giấc ngủ, brahmalokūpago hotī (được sanh lên cõi Phạm thiên), nghĩa là vị ấy tái sanh vào cõi Phạm thiên.
Mettāniddese anodhiso pharaṇāti odhi mariyādā, na odhi anodhi.
In the explanation of mettā, "unlimited pervasion" (anodhiso pharaṇā) means that odhi is a boundary, and anodhi is without boundary.
Trong phần giải thích về Mettā, anodhiso pharaṇā (sự biến mãn vô giới hạn) có nghĩa là odhi (giới hạn) là ranh giới, na odhi (không giới hạn) là vô giới hạn.
Tato anodhiso, anodhitoti attho, nippadesato phusanāti vuttaṃ hoti.
Therefore, anodhitoti means unlimited, signifying pervasion without remainder.
Do đó, anodhitoti (vô giới hạn) là không có giới hạn, có nghĩa là sự biến mãn không còn sót lại bất kỳ phần nào.
Odhisoti padesavasena.
"Limited" (Odhiso) means according to a specific area.
Odhiso (có giới hạn) là theo từng phần.
Disāpharaṇāti disāsu pharaṇā.
"Pervasion in directions" (Disāpharaṇā) means pervasion in the directions.
Disāpharaṇā (biến mãn theo các phương) là sự biến mãn trong các phương hướng.
Sabbeti anavasesapariyādānaṃ.
"All" (Sabbe) means complete and exhaustive inclusion.
Sabbe (tất cả) là sự bao gồm không sót lại.
Sattātipadassa attho ñāṇakathāmātikāvaṇṇanāyaṃ vutto, ruḷhīsaddena pana vītarāgesupi ayaṃ vohāro vattati vilīvamayepi bījanivisese tālavaṇṭavohāro viya.
The meaning of the word "beings" (sattā) has been explained in the commentary on the Mātikā of the Knowledge Discourse; however, this term is also conventionally used for those who are free from defilements, just as the term "palm-leaf fan" is used for a fan made of bamboo strips.
Ý nghĩa của từ sattā (chúng sanh) đã được nói đến trong phần giải thích về Ñāṇakathāmātikā (Đề cương về trí tuệ); nhưng theo cách dùng thông thường, từ này cũng được dùng cho những người đã ly tham, giống như cách gọi quạt lá cọ cho một loại quạt được làm bằng nan tre.
Averāti verarahitā.
"Without enmity" (Averā) means free from enmity.
Averā (không oán thù) là không có oán thù.
Abyāpajjāti byāpādarahitā.
"Without affliction" (Abyāpajjā) means free from affliction.
Abyāpajjā (không não hại) là không có não hại.
Anīghāti niddukkhā.
"Without distress" (Anīghā) means free from suffering.
Anīghā (không khổ não) là không có khổ đau.
Anigghātipi pāṭho.
The reading anigghā is also found.
Cũng có bản đọc là Anigghā.
Sukhī attānaṃ pariharantūti sukhitā hutvā attabhāvaṃ vattayantu.
"May they maintain themselves happily" (Sukhī attānaṃ pariharantū) means may they live their lives happily.
Sukhī attānaṃ pariharantū (hãy sống an lạc) có nghĩa là hãy sống an lạc, duy trì sự tồn tại của mình.
‘‘Averā’’ti ca sakasantāne ca pare paṭicca, parasantāne ca itare paṭicca verābhāvo dassito, ‘‘abyāpajjā’’tiādīsu verābhāvā tammūlakabyāpādābhāvo, ‘‘anīghā’’ti byāpādābhāvā tammūlakadukkhābhāvo, ‘‘sukhī attānaṃ pariharantū’’ti dukkhābhāvāsukhena attabhāvapariharaṇaṃ dassitanti evamettha vacanasambandho veditabboti.
Here, in the phrases "may they be without enmity" (averā hontū) and so on, in the four phrases, "without enmity" (averā) indicates the absence of enmity both in one's own continuum towards others and in others' continua towards oneself; in "without affliction" (abyāpajjā) and so on, the absence of affliction rooted in the absence of enmity; in "without distress" (anīghā), the absence of suffering rooted in the absence of affliction; and in "may they maintain themselves happily" (sukhī attānaṃ pariharantū), the maintenance of one's existence happily due to the absence of suffering. Thus, the connection of the words here should be understood.
Trong các từ “averā” (không oán thù) v.v., ‘‘averā’’ (không oán thù) chỉ ra sự không oán thù đối với người khác trong dòng tâm thức của mình, và sự không oán thù đối với những người khác trong dòng tâm thức của họ; trong ‘‘abyāpajjā’’ (không não hại) v.v., sự không não hại có gốc từ sự không oán thù; trong ‘‘anīghā’’ (không khổ não), sự không khổ đau có gốc từ sự không não hại; ‘‘sukhī attānaṃ pariharantū’’ (hãy sống an lạc) chỉ ra sự duy trì sự tồn tại với an lạc do không có khổ đau. Như vậy, sự liên kết của các từ trong đây cần được hiểu.
Imesu ca ‘‘averā hontū’’tiādīsu catūsupi vacanesu yaṃ yaṃ pākaṭaṃ hoti, tassa tassa vasena mettāya pharati.
Among these four phrases, "may they be without enmity" and so on, one pervades with mettā according to whichever phrase is prominent.
Trong bốn câu ‘‘averā hontū’’ (hãy không oán thù) v.v. này, mettā (từ ái) biến mãn theo cách thức của từng câu rõ ràng.
Pāṇātiādīsu pāṇanatāya pāṇā, assāsapassāsāyattavuttitāyāti attho.
In "living beings" (pāṇā) and so on, pāṇā means living due to breathing, that is, dependent on inhalation and exhalation.
Trong các từ pāṇā (chúng sanh) v.v., pāṇā là do có hơi thở, nghĩa là do sự tồn tại phụ thuộc vào hơi thở vào và hơi thở ra.
Bhūtattā bhūtā, abhinibbattāti attho.
"Beings" (Bhūtā) means having come into existence, that is, newly arisen.
Bhūtā (hữu tình) là do đã sanh, nghĩa là đã được tạo thành.
Puṃ vuccati nirayo, taṃ puṃ galanti gacchantīti puggalā.
"Puggalā" are those who fall into hell, which is called puṃ.
Địa ngục được gọi là puṃ, những người đi đến puṃ (địa ngục) được gọi là puggalā (cá nhân).
Attabhāvo vuccati sarīraṃ, khandhapañcakameva vā, taṃ upādāya paññattimattasabbhāvato, tasmiṃ attabhāve pariyāpannā paricchinnā antogadhāti attabhāvapariyāpannā.
"Attabhāva" means the body, or simply the five aggregates, and "attabhāvapariyāpannā" means included, encompassed, or contained within that existence, being merely a designation based on it.
Thân thể được gọi là attabhāva (sự tồn tại), hoặc chỉ là năm uẩn, và sự tồn tại chỉ là một khái niệm dựa trên đó, được bao gồm, được giới hạn, được chứa đựng trong attabhāva đó, nên gọi là attabhāvapariyāpannā (những gì được bao gồm trong sự tồn tại).
Yathā ca sattāti vacanaṃ, evaṃ sesānipi ruḷhīvasena āropetvā sabbānetāni sabbasattavevacanānīti veditabbāni.
And just as the word "satta" (being) is to be understood, so too are the other terms, by way of convention, to be understood as synonyms for all beings.
Và như từ ‘‘sattā’’ (chúng sanh), các từ còn lại cũng cần được hiểu là tất cả những từ này là đồng nghĩa với ‘‘tất cả chúng sanh’’ theo cách dùng thông thường.
Kāmañca aññānipi ‘‘sabbe jantū sabbe jīvā’’tiādīni sabbasattavevacanāni atthi, pākaṭavasena pana imāneva pañca gahetvā ‘‘pañcahākārehi anodhiso pharaṇā mettācetovimuttī’’ti vuccati.
Although there are other synonyms for all beings such as "all creatures" (sabbe jantū) and "all living things" (sabbe jīvā), these five terms are taken as prominent, and thus it is said, "mettā cetovimutti (liberation of mind through loving-kindness) pervades unlimitedly in five ways."
Mặc dù có những từ đồng nghĩa khác với ‘‘tất cả chúng sanh’’ như ‘‘sabbe jantū, sabbe jīvā’’ (tất cả loài hữu tình, tất cả loài có sự sống) v.v., nhưng theo cách dùng phổ biến, chỉ năm từ này được lấy và nói rằng ‘‘mettā-cetovimuttī (tâm giải thoát từ ái) biến mãn vô giới hạn theo năm cách này.’’
Ye pana ‘‘sattā pāṇā’’tiādīnaṃ na kevalaṃ vacanamattatova, atha kho atthatopi nānattameva iccheyyuṃ, tesaṃ anodhiso pharaṇā virujjhati.
However, for those who would desire a difference not merely in the words "sattā," "pāṇā," etc., but also in their meanings, unlimited pervasion would be contradictory.
Tuy nhiên, những ai muốn rằng ‘‘sattā, pāṇā’’ (chúng sanh, hữu tình) v.v. không chỉ khác nhau về từ ngữ mà còn khác nhau về ý nghĩa, thì sự biến mãn vô giới hạn sẽ trở nên mâu thuẫn đối với họ.
Tasmā tathā atthaṃ aggahetvā imesu pañcasu ākāresu aññataravasena anodhiso mettāya pharati.
Therefore, without taking the meaning in that way, one pervades with mettā unlimitedly in one of these five aspects.
Vì vậy, không nên hiểu ý nghĩa như vậy, mà mettā (từ ái) biến mãn vô giới hạn theo một trong năm cách này.
Yasmā pana ayaṃ tividhāpi mettāpharaṇā appanāpattacittassa vasena vuttā, tasmā tīsu vāresu appanā gahetabbā.
Since these three kinds of mettā pervasion are described in terms of a mind that has attained absorption (appanā), absorption should be understood in all three instances.
Vì cả ba loại biến mãn từ ái này đều được nói theo tâm đã đạt đến appanā (định), nên trong ba trường hợp này cần phải lấy appanā.
Anodhiso pharaṇe tāva ‘‘sabbe sattā averā hontū’’ti ekā, ‘‘abyāpajjā hontū’’ti ekā ‘‘anīghā hontū’’ti ekā, ‘‘sukhī attānaṃ pariharantū’’ti ekā.
In the boundless pervasion, there is one (appanā): "May all beings be free from enmity," one: "May they be free from affliction," one: "May they be free from trouble," and one: "May they maintain themselves happily."
Trong sự biến mãn vô giới hạn, có một appanā là ‘‘sabbe sattā averā hontū’’ (mong tất cả chúng sanh không oán thù), một là ‘‘abyāpajjā hontū’’ (mong không não hại), một là ‘‘anīghā hontū’’ (mong không khổ não), một là ‘‘sukhī attānaṃ pariharantū’’ (mong sống an lạc).
Tānipi hi cattāri hitopasaṃhāravaseneva vuttāni.
Indeed, those four (phrases) were also stated solely in terms of bringing about welfare.
Bốn điều đó cũng chỉ được nói theo cách mang lại lợi ích.
Hitopasaṃhāralakkhaṇā hi mettā.
For mettā has the characteristic of bringing about welfare.
Thật vậy, mettā (từ ái) có đặc tính là mang lại lợi ích.
Iti ‘‘sattā’’tiādīsu pañcasu ākāresu catassannaṃ catassannaṃ appanānaṃ vasena vīsati appanā honti, odhiso pharaṇe ‘‘sabbā itthiyo’’tiādīsu sattasu ākāresu catassannaṃ catassannaṃ vasena aṭṭhavīsati appanā.
Thus, in the five aspects beginning with "beings," there are twenty appanās due to four appanās each; in the bounded pervasion, there are twenty-eight appanās due to four each in the seven aspects beginning with "all females."
Như vậy, trong năm cách ‘‘sattā’’ (chúng sanh) v.v., có hai mươi appanā theo bốn appanā mỗi loại; trong sự biến mãn có giới hạn, trong bảy cách ‘‘sabbā itthiyo’’ (tất cả nữ giới) v.v., có hai mươi tám appanā theo bốn appanā mỗi loại.
Disāpharaṇe pana ‘‘sabbe puratthimāya disāya sattā’’tiādinā nayena ekamekissā disāya vīsati vīsati katvā dve satāni, ‘‘sabbā puratthimāya disāya itthiyo’’tiādinā nayena ekamekissā disāya aṭṭhavīsati aṭṭhavīsati katvā asīti dve satānīti cattāri satāni asīti ca appanā.
In the directional pervasion, by the method starting with "all beings in the eastern direction," there are two hundred (appanās) by taking twenty for each direction; and by the method starting with "all females in the eastern direction," there are two hundred and eighty (appanās) by taking twenty-eight for each direction, making four hundred and eighty appanās.
Trong sự biến mãn theo các phương, có hai trăm appanā, mỗi phương có hai mươi appanā theo cách ‘‘sabbe puratthimāya disāya sattā’’ (mong tất cả chúng sanh ở phương Đông) v.v., và hai trăm tám mươi appanā, mỗi phương có hai mươi tám appanā theo cách ‘‘sabbā puratthimāya disāya itthiyo’’ (mong tất cả nữ giới ở phương Đông) v.v., tổng cộng là bốn trăm tám mươi appanā.
Iti sabbānipi idha vuttāni aṭṭhavīsādhikāni pañca appanāsatāni honti.
Thus, all the appanās mentioned here amount to five hundred and twenty-eight.
Như vậy, tất cả các appanā được nói đến ở đây là năm trăm hai mươi tám appanā.
Yathā ca mettāya tividhena pharaṇā vuttā, tathā karuṇāmuditāupekkhānampi vuttāva hotīti veditabbaṃ.
Just as the three kinds of pervasion are stated for mettā, so too are they stated for karuṇā, muditā, and upekkhā; this should be understood.
Cũng cần hiểu rằng, như sự biến mãn từ ái được nói đến theo ba cách, thì sự biến mãn của bi, hỷ và xả cũng được nói đến như vậy.
23. Atha mettūpasaṃhārākāraṃ indriyādiparibhāvanañca dassetuṃ sabbesaṃ sattānaṃ pīḷanaṃ vajjetvātiādimāha.
Then, to show the manner of bringing about mettā and the cultivation of the faculties, etc., it states: "avoiding the torment of all beings," etc.
23. Sau đó, để trình bày cách thức thực hành tâm từ và sự tu tập các căn, v.v.,* đã nói: “ tránh làm hại tất cả chúng sinh”, v.v.
Tattha pīḷananti abbhantarato sarīrapīḷanaṃ.
Therein, torment means internal bodily torment.
Trong đó, pīḷana (sự làm hại) là sự làm hại thân thể từ bên trong.
Upaghātanti bāhirato sarīropaghātaṃ.
Injury means external bodily injury.
Upaghāta (sự gây tổn hại) là sự gây tổn hại thân thể từ bên ngoài.
Santāpanti yathā tathā vā cittasantāpanaṃ.
Distress means mental distress, however it may arise.
Santāpa (sự phiền não) là sự phiền não tâm tùy theo cách này hay cách khác.
Pariyādānanti pakatiyā jīvitādiparikkhayaṃ.
Exhaustion means the natural cessation of life, etc.
Pariyādāna (sự tước đoạt) là sự suy giảm tuổi thọ, v.v., một cách tự nhiên.
Vihesanti parato jīvitaviheṭhanaṃ.
Harassment means oppressing life from another.
Vihesa (sự quấy nhiễu) là sự quấy nhiễu mạng sống từ người khác.
Vajjetvāti pīḷanādīsu ekekaṃ attano citteneva apanetvā.
Avoiding means removing each of these torments, etc., with one's own mind.
Vajjetvā (tránh) là tự mình loại bỏ từng điều làm hại, v.v., bằng chính tâm của mình.
Imāni pīḷanādīni pañca padāni mettopasaṃhārassa paṭipakkhavivajjanavasena vuttāni, apīḷanāyātiādīni mettopasaṃhāravasena.
These five terms, torment etc., are stated in terms of avoiding the opposite of bringing about mettā; the terms beginning with apīḷanāya (non-torment) are stated in terms of bringing about mettā.
Năm từ này: pīḷana, v.v., được nói theo cách tránh xa đối nghịch của sự thực hành tâm từ, còn apīḷanā, v.v., được nói theo cách thực hành tâm từ.
Apīḷanāyāti apīḷanākārena, sabbe satte mettāyatīti sambandho.
Apīḷanāya means in the manner of non-torment; the connection is that one loves all beings.
Apīḷanāyā (không làm hại) có nghĩa là theo cách không làm hại, có mối liên hệ là: “yêu thương tất cả chúng sinh”.
Evaṃ sesesupi.
Similarly in the remaining cases.
Tương tự với các từ còn lại.
Mā verino mā dukkhino mā dukkhitattāti imānipi tīṇi mettopasaṃhārassa paṭipakkhapaṭikkhepavacanāni.
These three phrases: Mā verino, mā dukkhino, mā dukkhitattā (May they not be hostile, may they not be sorrowful, may they not be distressed) are also expressions rejecting the opposite of bringing about mettā.
Ba từ này: Mā verino mā dukkhino mā dukkhitattā (chớ thù hận, chớ khổ não, chớ đau khổ về tự ngã) cũng là những lời bác bỏ đối nghịch của sự thực hành tâm từ.
Mā-vacanassa mā hontūti attho.
The meaning of the word mā is "may they not be."
Ý nghĩa của từ mā là “chớ nên có”.
Averino sukhino sukhitattāti imāni tīṇi mettopasaṃhāravacanāni.
These three phrases: Averino, sukhino, sukhitattā (May they be free from enmity, happy, and well-disposed) are expressions of bringing about mettā.
Ba từ này: Averino sukhino sukhitattā (không thù hận, hạnh phúc, hạnh phúc về tự ngã) là những lời thực hành tâm từ.
‘‘Abyāpajjā anīghā’’ti idaṃ dvayaṃ ‘‘sukhino’’ti vacanena saṅgahitanti veditabbaṃ.
It should be understood that the two phrases "abyāpajjā anīghā" (free from affliction, free from trouble) are included in the word "sukhino" (happy).
Cần hiểu rằng hai từ “abyāpajjā anīghā” (không ác ý, không phiền não) được bao hàm trong từ “sukhino” (hạnh phúc).
Sukhitattāti tasseva sukhassa niccappavattidassanaṃ.
Sukhitattā indicates the constant continuation of that happiness.
Sukhitattā (hạnh phúc về tự ngã) là sự biểu thị sự liên tục của chính niềm hạnh phúc đó.
‘‘Sukhitattā’’ti ca ‘‘sukhī attānaṃ pariharantū’’ti ca atthato ekaṃ.
"Sukhitattā" and "sukhī attānaṃ pariharantū" are one in meaning.
“Sukhitattā” và “sukhī attānaṃ pariharantū” (hãy tự duy trì hạnh phúc) có cùng ý nghĩa.
‘‘Apīḷanāyā’’tiādīhi vā abyāpajjānīghavacanāni saṅgahitāni.
Alternatively, the words "abyāpajjā" and "anīghā" are included in "apīḷanāya," etc.
Hoặc các từ abyāpajjā anīghā được bao hàm trong apīḷanā, v.v.
Aṭṭhahākārehīti ‘‘apīḷanāyā’’tiādayo pañca mettopasaṃhārākārā ‘‘averino hontū’’tiādayo tayo mettopasaṃhārākārāti imehi aṭṭhahākārehi.
By eight modes means by these eight modes: the five modes of bringing about mettā, "apīḷanāya" etc., and the three modes of bringing about mettā, "averino hontū" etc.
Aṭṭhahākārehī (bằng tám cách) có nghĩa là bằng năm cách thực hành tâm từ apīḷanā, v.v., và ba cách thực hành tâm từ averino hontū, v.v., tức là bằng tám cách này.
Mettāyatīti siniyhati.
Mettāyati means loves.
Mettāyatī (yêu thương) có nghĩa là siniyhati (thương yêu).
Taṃ dhammaṃ cetayatīti taṃ hitopasaṃhāraṃ cetayati abhisandahati, pavattetīti attho.
Cetayati taṃ dhammaṃ means one intends that welfare, one resolves it, meaning one brings it about.
Taṃ dhammaṃ cetayatī (tác ý pháp ấy) có nghĩa là tác ý, hướng đến sự mang lại lợi ích đó, tức là thực hành.
Sabbabyāpādapariyuṭṭhānehi vimuccatīti mettāya paṭipakkhabhūtehi sabbehi byāpādasamudācārehi vikkhambhanato vimuccati.
Vimuccati sabbabyāpādapariyuṭṭhānehi means one is liberated by suppression from all occurrences of ill-will, which are the opponents of mettā.
Sabbabyāpādapariyuṭṭhānehi vimuccatī (thoát khỏi tất cả các phiền não ác ý) có nghĩa là được giải thoát khỏi tất cả các hành vi ác ý, là đối nghịch của tâm từ, bằng cách trấn áp chúng.
Mettā ca ceto ca vimutti cāti ekāyeva mettā tidhā vaṇṇitā.
Mettā ca ceto ca vimutti ca (mettā, mind, and liberation) — mettā alone is described in three ways.
Mettā ca ceto ca vimutti cā (tâm từ, tâm giải thoát) là một tâm từ được mô tả theo ba cách.
Averino khemino sukhinoti imāni tīṇi padāni pubbe vutte ākāre saṅkhepena saṅgahetvā vuttāni.
These three terms: averino, khemino, sukhino (free from enmity, secure, happy) are stated by briefly summarizing the modes mentioned previously.
Ba từ averino khemino sukhino (không thù hận, an toàn, hạnh phúc) được nói để tóm tắt các cách thức đã nêu trước đó.
Saddhāya adhimuccatītiādinā nayena vuttāni pañcindriyāni mettāya sampayuttāniyeva.
The five faculties mentioned in the manner of "adhimuccati saddhāya" (one resolves with faith), etc., are indeed conjoined with mettā.
Năm căn đã được nói theo cách “saddhāya adhimuccatī” (có sự quyết định bằng niềm tin), v.v., chỉ là những căn đi kèm với tâm từ.
Āsevanātiādīsu chasu vāresu āsevīyati etehi mettāti āsevanā.
Among the six terms starting with āsevanā, āsevanā means that mettā is practiced by these (faculties).
Trong sáu trường hợp āsevanā, v.v., āsevanā (sự thực hành) là tâm từ được thực hành bởi các căn này.
Tathā bhāvanā bahulīkammaṃ.
Similarly, bhāvanā and bahulīkammaṃ.
Tương tự, bhāvanā (sự tu tập) và bahulīkammaṃ (sự làm cho nhiều).
Alaṅkārāti vibhūsanā.
Alaṅkārā means adornments.
Alaṅkārā (sự trang sức) là sự tô điểm.
Svālaṅkatāti suṭṭhu alaṅkatā bhūsitā.
Svālaṅkatā means well-adorned, embellished.
Svālaṅkatā (được trang sức tốt) là được trang sức, tô điểm một cách tốt đẹp.
Parikkhārāti sambhārā.
Parikkhārā means requisites.
Parikkhārā (các phương tiện) là các vật dụng.
Suparikkhatāti suṭṭhu sambhatā.
Suparikkhātā means well-prepared.
Suparikkhātā (được chuẩn bị tốt) là được chuẩn bị một cách tốt đẹp.
Parivārāti rakkhanaṭṭhena.
Parivārā means in the sense of protection.
Parivārā (sự bao quanh) là theo nghĩa bảo vệ.
Puna āsevanādīni aṭṭhavīsati padāni mettāya vaṇṇabhaṇanatthaṃ vuttāni.
Again, the twenty-eight terms beginning with āsevanā are stated for the purpose of describing the qualities of mettā.
Lại nữa, hai mươi tám từ āsevanā, v.v., được nói để tán dương phẩm chất của tâm từ.
Tattha pāripūrīti paripuṇṇabhāvā.
Among these, pāripūrī means completeness.
Trong đó, pāripūrī (sự viên mãn) là trạng thái viên mãn.
Sahagatāti mettāya sahagatā.
Sahagatā means accompanied by mettā.
Sahagatā (đi cùng) là đi cùng với tâm từ.
Tathā sahajātādayo.
Similarly, sahajātā, etc.
Tương tự, sahajātā, v.v.
Pakkhandanāti mettāya pavisanā, pakkhandati etehi mettāti vā pakkhandanā.
Pakkhandanā (penetration) means the entering of mettā, or it is called pakkhandanā because mettā penetrates with these (faculties).
Pakkhandanā (sự thâm nhập) là sự thâm nhập vào tâm từ, hoặc pakkhandanā là tâm từ thâm nhập bởi những điều này.
Tathā saṃsīdanādayo.
Likewise for saṃsīdanā and so on.
Tương tự, saṃsīdanā, v.v.
Etaṃ santanti phassanāti esā mettā santāti etehi phassanā hotīti etaṃ santanti phassanā ‘‘etadagga’’ntiādīsu (a. ni. 1.188 ādayo) viya napuṃsakavacanaṃ.
"This is peaceful" contact means that this mettā is peaceful, and contact occurs through these (faculties). So it is called "this is peaceful" contact, which is a neuter word like in "etadagga" and so on.
Etaṃ santanti phassanā (sự xúc chạm này là an tịnh) là sự xúc chạm này là an tịnh bởi những điều này, như trong “etadaggaṃ”, v.v., (A.N. 1.188, v.v.) là một từ trung tính.
Svādhiṭṭhitāti suṭṭhu patiṭṭhitā.
Well-established means well-founded.
Svādhiṭṭhitā (được an lập tốt) là được an lập một cách tốt đẹp.
Susamuggatāti suṭṭhu samussitā.
Susamuggatā (well-arisen) means well-elevated.
Susamuggatā (được nâng cao tốt) là được nâng cao một cách tốt đẹp.
Suvimuttāti attano attano paccanīkehi suṭṭhu vimuttā.
Suvimuttā (well-liberated) means well-liberated from their respective adversaries.
Suvimuttā (được giải thoát tốt) là được giải thoát một cách tốt đẹp khỏi các đối nghịch của riêng mình.
Nibbattentīti mettāsampayuttā hutvā mettaṃ nibbattenti.
Nibbattentī (producing) means that the faculties, being conjoined with mettā, produce mettā.
Nibbattentī (làm phát sinh) có nghĩa là các căn đi kèm với tâm từ, làm phát sinh tâm từ.
Jotentīti pākaṭaṃ karonti.
Jotentī (illuminating) means making manifest.
Jotentī (làm sáng tỏ) là làm cho rõ ràng.
Patāpentīti virocenti.
Patāpentī (shining forth) means radiating.
Patāpentī (làm rạng rỡ) là làm cho tỏa sáng.
24-27. Indriyavāre vuttanayeneva balavāropi veditabbo.
The section on strengths (balavāra) should be understood in the same way as the method stated in the section on faculties (indriyavāra).
24-27. Phần về các lực (bala) cũng nên được hiểu theo cách đã nói trong phần về các căn (indriya).
Bojjhaṅgamaggaṅgavārā pariyāyena vuttā, na yathālakkhaṇavasena.
The sections on factors of awakening (bojjhaṅga) and path factors (maggaṅga) are stated figuratively, not according to their intrinsic characteristics.
Các phần về các chi giác ngộ (bojjhaṅga) và các chi đạo (maggaṅga) được nói theo cách gián tiếp, không phải theo đặc tính riêng của chúng.
Maggaṅgavāre sammāvācākammantājīvā mettāya pubbabhāgavasena vuttā, na appanāvasena.
In the section on path factors, right speech, right action, and right livelihood are stated in terms of the preliminary stage of mettā, not in terms of absorption (appanā).
Trong phần về các chi đạo, chánh ngữ (sammāvācā), chánh nghiệp (sammākammanta), chánh mạng (sammā-ājīva) được nói theo cách là phần sơ khởi của tâm từ, không phải theo cách an định.
Na hi ete mettāya saha bhavanti.
For these do not exist together with mettā.
Vì những điều này không tồn tại cùng với tâm từ.
Sabbesaṃ pāṇānantiādīnaṃ sesavārānampi sattavāre vuttanayeneva attho veditabbo.
The meaning of the remaining sections, such as "for all beings" and so on, should be understood in the same way as stated in the section on beings (sattavāra).
Ý nghĩa của các phần còn lại, như “sabbesaṃ pāṇānaṃ” (của tất cả chúng sinh), v.v., cũng nên được hiểu theo cách đã nói trong phần về chúng sinh.
Mettābhāvanāvidhānaṃ pana visuddhimaggato (visuddhi. 1.240 ādayo) gahetabbanti.
However, the method of developing mettā should be taken from the Visuddhimagga.
Còn phương pháp tu tập tâm từ thì nên lấy từ Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga 1.240, v.v.).
28. Idāni maggapayojanapariyosānāya mettākathāya anantaraṃ kathitāya virāgasaṅkhātamaggapubbaṅgamāya virāgakathāya apubbatthānuvaṇṇanā.
Now follows an explanation of the previously unexpounded meaning of the discourse on dispassion (virāgakathā), which is a precursor to the path (magga) and was spoken immediately after the discourse on mettā, which culminates in the fruit of the path.
28. Bây giờ là phần giải thích về những ý nghĩa chưa từng được nói đến trong phần về Virāga (ly dục), là phần đi trước con đường (magga) được gọi là Virāga, được nói sau phần về tâm từ, vốn kết thúc bằng mục đích của con đường.
Tattha paṭhamaṃ tāva ‘‘nibbindaṃ virajjati virāgā vimuccatī’’ti (mahāva 23) vuttānaṃ dvinnaṃ suttantapadānaṃ atthaṃ niddisitukāmena virāgo maggo, vimutti phalanti uddeso ṭhapito.
First, wishing to explain the meaning of the two Sutta terms, "discerning, one becomes dispassionate; through dispassion, one is liberated," the statement "dispassion is the path, liberation is the fruit" is set forth.
Trước hết, để trình bày ý nghĩa của hai từ trong kinh đã được nói: “nibbindaṃ virajjati virāgā vimuccatī” (chán ghét, ly dục, do ly dục mà giải thoát) (Mahāvagga 23),* đã đặt ra đề mục: “ Virāga là đạo, Vimutti là quả”.
Tattha paṭhamaṃ vacanatthaṃ tāva niddisitukāmo kathaṃ virāgo maggotiādimāha.
Here, first wishing to explain the meaning of the word, he says, "How is dispassion the path?" and so on.
Trong đó, trước hết, để trình bày ý nghĩa của từ,* đã nói: “ kathaṃ virāgo maggo” (Virāga là đạo như thế nào?), v.v.
Tattha virajjatīti virattā hoti.
There, virajjati means one becomes dispassionate.
Trong đó, virajjatī (ly dục) có nghĩa là trở nên không còn tham ái.
Sesāni maggañāṇaniddese vuttatthāni.
The remaining (terms) have meanings stated in the explanation of path-knowledge.
Các từ còn lại có ý nghĩa đã được nói trong phần trình bày về trí đạo.
Virāgoti yasmā sammādiṭṭhi virajjati, tasmā virāgo nāmāti attho.
Virāga means, since right view becomes dispassionate, therefore it is called virāga—this is the meaning.
Virāgo (ly dục) có nghĩa là vì chánh kiến ly dục, nên gọi là Virāga.
So ca virāgo yasmā virāgārammaṇo…pe… virāge patiṭṭhito, tasmā ca virāgoti evaṃ ‘‘virāgārammaṇo’’tiādīnaṃ pañcannaṃ vacanānaṃ sambandho veditabbo.
And because this dispassion has dispassion as its object... and is established in dispassion, therefore it is dispassion. Thus, the connection of the five terms, "having dispassion as its object" and so on, should be understood.
Và Virāga đó, vì có đối tượng là Virāga… v.v… được an lập trong Virāga, nên cũng gọi là Virāga. Như vậy, cần hiểu mối liên hệ của năm từ virāgārammaṇo, v.v.
Tattha virāgārammaṇoti nibbānārammaṇo.
There, virāgārammaṇo means having Nibbāna as its object.
Trong đó, virāgārammaṇo (có đối tượng là Virāga) là có đối tượng là Nibbāna.
Virāgagocaroti nibbānavisayo.
Virāgagocaro means having Nibbāna as its sphere.
Virāgagocaro (phạm vi của Virāga) là cảnh giới của Nibbāna.
Virāge samudāgatoti nibbāne samuppanno.
Virāge samudāgato means arisen in Nibbāna.
Virāge samudāgato (phát sinh trong Virāga) là phát sinh trong Nibbāna.
Virāge ṭhitoti pavattivasena nibbāne ṭhito.
Virāge ṭhito means established in Nibbāna in the sense of occurrence.
Virāge ṭhito (an trú trong Virāga) là an trú trong Nibbāna theo cách vận hành.
Virāge patiṭṭhitoti anivattanavasena nibbāne patiṭṭhito.
Virāge patiṭṭhito means established in Nibbāna in the sense of non-reversal.
Virāge patiṭṭhito (được an lập trong Virāga) là được an lập trong Nibbāna theo cách không thoái chuyển.
Nibbānañca virāgoti nibbānaṃ virāgahetuttā virāgo.
Nibbāna is also dispassion means Nibbāna is dispassion because it is the cause of dispassion.
Nibbānañca virāgo (Nibbāna cũng là Virāga) có nghĩa là Nibbāna là Virāga vì là nguyên nhân của sự ly dục.
Nibbānārammaṇatājātāti nibbānārammaṇe jātā, nibbānārammaṇabhāvena vā jātā.
Nibbānārammaṇatājātā means arisen in the object of Nibbāna, or arisen by way of having Nibbāna as its object.
Nibbānārammaṇatājātā (phát sinh do có đối tượng là Nibbāna) có nghĩa là phát sinh trong đối tượng Nibbāna, hoặc phát sinh do có trạng thái đối tượng là Nibbāna.
Te maggasampayuttā sabbeva phassādayo dhammā virajjanaṭṭhena virāgā hontīti virāgā nāma honti.
All those phenomena, such as contact, conjoined with the path, are called virāgā (dispassionate) in the sense of becoming dispassionate.
Tất cả các pháp như xúc, v.v., đi kèm với đạo, đều là virāgā hontī (là Virāga) vì có tính chất ly dục.
Sahajātānīti sammādiṭṭhisahajātāni sammāsaṅkappādīni satta maggaṅgāni.
Sahajātāni (co-arisen) refers to the seven path factors, such as right thought, that are co-arisen with right view.
Sahajātānī (đồng sinh) là bảy chi đạo như chánh tư duy, v.v., đồng sinh với chánh kiến.
Virāgaṃ gacchantīti virāgo maggoti virāgaṃ nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā gacchantīti virāgārammaṇattā virāgo nāma, magganaṭṭhena maggo nāma hotīti attho.
"They go to dispassion, therefore dispassion is the path" means they go, making Nibbāna, which is called dispassion, their object. Thus, it is called virāga because it has dispassion as its object, and it is called magga in the sense of searching—this is the meaning.
Virāgaṃ gacchantīti virāgo maggo (đi đến Virāga nên là đạo Virāga) có nghĩa là vì lấy Nibbāna, tức Virāga, làm đối tượng mà đi đến, nên gọi là Virāga vì có đối tượng là Virāga, và gọi là đạo vì có tính chất đi đến.
Ekekampi maggaṅgaṃ maggoti nāmaṃ labhati.
Even each path factor (maggaṅga) obtains the name "path".
Ngay cả từng chi đạo cũng có tên là đạo.
Iti ekekassa aṅgassa maggatte vutte sammādiṭṭhiyāpi maggattaṃ vuttameva hoti.
Thus, when the path-nature of each factor is stated, the path-nature of right view is also stated.
Như vậy, khi nói từng chi là đạo, thì chánh kiến cũng được nói là đạo.
Tasmāyeva ca etena maggenāti aṭṭha maggaṅgāni gahetvā vuttaṃ.
It is for this very reason that "by this path" was stated, referring to the eight path factors.
Chính vì thế mà khi nói “ etena maggenā” (bằng con đường này) là bao gồm tám chi đạo.
Buddhā cāti paccekabuddhāpi saṅgahitā.
Buddhā ca (and the Buddhas) also includes Paccekabuddhas.
Buddhā cā (và các vị Phật) cũng bao gồm các vị Phật độc giác (paccekabuddha).
Tepi hi ‘‘dveme, bhikkhave, buddhā tathāgato ca arahaṃ sammāsambuddho paccekabuddho cā’’ti (a. ni. 2.57) vuttattā buddhāyeva.
For they too are Buddhas, as it is stated, "Bhikkhus, these are the two Buddhas: the Tathāgata, the Arahant, the Perfectly Self-Awakened One, and the Paccekabuddha."
Vì các vị ấy cũng là Phật, như đã nói: “Này các tỳ khưu, có hai loại Phật này: Như Lai, A-la-hán, Chánh Đẳng Giác và Phật độc giác” (A.N. 2.57).
Agatanti anamatagge saṃsāre agatapubbaṃ.
Agataṃ (unreached) means never reached in beginningless saṃsāra.
Agataṃ (chưa từng đến) là chưa từng đến trong luân hồi vô thủy (anamatagge saṃsāre).
Disanti sakalāyapaṭipattiyā dissati apadissati abhisandahīyatīti disā, sabbabuddhehi vā paramaṃ sukhanti dissati apadissati kathīyatīti disā, sabbadukkhaṃ vā dissanti vissajjenti ujjhanti etāyāti disā.
Disaṃ (direction) means that which is seen, pointed out, or referred to by the entire practice, or that which is seen, pointed out, or spoken of as supreme happiness by all Buddhas, or that by which all suffering is seen, abandoned, or discarded—hence, disa.
Disaṃ (phương hướng) là được thấy, được chỉ ra, được hướng đến bằng toàn bộ sự thực hành, nên gọi là disā; hoặc được thấy, được chỉ ra, được nói là hạnh phúc tối thượng bởi tất cả các vị Phật, nên gọi là disā; hoặc bằng điều này mà tất cả khổ đau được thấy, được xả bỏ, được loại trừ, nên gọi là disā.
Taṃ disaṃ.
That direction.
Phương hướng đó.
Aṭṭhaṅgiko maggoti kiṃ vuttaṃ hoti?
What is meant by "the Eightfold Path"?
Aṭṭhaṅgiko maggo (Bát chánh đạo) có nghĩa là gì?
Yo so aṭṭhaṅgiko dhammasamūho, so etena nibbānaṃ gacchantīti gamanaṭṭhena maggo nāmāti vuttaṃ hoti.
That eightfold collection of Dhammas, by which one goes to Nibbāna, is called the "path" in the sense of "going."
Có nghĩa là tập hợp các pháp có tám chi đó, nhờ đó mà đi đến Nibbāna, nên gọi là đạo theo nghĩa đi đến.
Puthusamaṇabrāhmaṇānaṃ parappavādānanti visuṃ visuṃ samaṇānaṃ brāhmaṇānañca ito aññaladdhikānaṃ.
"Of various recluses and brahmins, of other doctrines" means of recluses and brahmins of other doctrines, each separately.
Puthusamaṇabrāhmaṇānaṃ parappavādānaṃ (của các quan điểm khác của nhiều sa-môn và bà-la-môn) có nghĩa là của các sa-môn và bà-la-môn thuộc các giáo phái khác nhau ngoài giáo pháp này.
Aggoti tesaṃ sesamaggānaṃ visiṭṭho.
"Chief" means superior to those other paths.
Aggo (tối thượng) là vượt trội hơn các con đường còn lại của họ.
Seṭṭhoti sesamaggato ativiya pasaṃsanīyo.
"Best" means highly praiseworthy compared to other paths.
Seṭṭho (tối thắng) là đáng được tán thán hơn hẳn các con đường còn lại.
Mokkhoti mukhe sādhu, sesamaggānaṃ abhimukhe ayameva sādhūti attho.
"Liberation" means good in front; the meaning is, among other paths, this one alone is good in front.
Mokkho (giải thoát) là tốt đẹp ở phía trước, có nghĩa là chính con đường này là tốt đẹp trước mặt các con đường khác.
Uttamoti sesamagge ativiya uttiṇṇo.
"Highest" means exceedingly transcending other paths.
Uttamo (tối cao) là vượt lên trên các con đường khác.
Pavaroti sesamaggato nānappakārehi saṃbhajanīyo.
"Excellent" means worthy of veneration in various ways compared to other paths.
Pavaro (tối thắng) là đáng được tôn kính bằng nhiều cách hơn các con đường khác.
Itīti kāraṇatthe nipāto.
"Thus" is a particle in the sense of cause.
Itī (như vậy) là một tiểu từ chỉ nguyên nhân.
Tasmā bhagavatā ‘‘maggānaṃ aṭṭhaṅgiko seṭṭho’’ti vuttoti adhippāyo.
Therefore, the meaning is that the Blessed One said: "Among paths, the eightfold is the best."
Ý nghĩa là do đó Đức Thế Tôn đã nói: “Trong các đạo, Bát chánh đạo là tối thắng”.
Vuttañhi bhagavatā –
For it was said by the Blessed One:
Đức Thế Tôn đã nói:
Dassanavirāgotiādīsu dassanasaṅkhāto virāgo dassanavirāgo.
In "dispassion of vision" and so on, dispassion that is called vision is dispassion of vision.
Trong dassanavirāgo, v.v., dassanavirāgo là sự ly dục được gọi là thấy (dassana).
Indriyaṭṭhato balassa visiṭṭhattā idha indriyato balaṃ paṭhamaṃ vuttanti veditabbaṃ.
It should be understood that strength is stated first here before faculty, because strength is superior to faculty in the sense of being an indriya.
Cần phải hiểu rằng ở đây, lực (bala) được nói đến trước căn (indriya) vì lực là ưu việt hơn xét về ý nghĩa của căn.
Ādhipateyyaṭṭhena indriyānītiādi indriyādīnaṃ atthavibhāvanā, na virāgassa.
"Faculties in the sense of dominance" and so on is an explanation of the meaning of faculties and so on, not of dispassion.
“Các căn (indriya) theo nghĩa chủ tể (ādhipateyya)” v.v... là sự giải thích ý nghĩa của các căn v.v..., chứ không phải của sự ly tham (virāga).
Tathaṭṭhena saccāti saccañāṇaṃ veditabbaṃ.
"Truths in that sense" should be understood as knowledge of the truths.
“Các sự thật (sacca) theo nghĩa như vậy” cần phải hiểu là trí tuệ về Tứ Thánh Đế (saccañāṇa).
Sīlavisuddhīti sammāvācākammantājīvā.
"Purity of morality" refers to right speech, right action, and right livelihood.
“Sự thanh tịnh về giới (sīlavisuddhī)” là Chánh ngữ (sammāvācā), Chánh nghiệp (sammākammanta), Chánh mạng (sammā-ājīva).
Cittavisuddhīti sammāsamādhi.
"Purity of mind" refers to right concentration.
“Sự thanh tịnh về tâm (cittavisuddhī)” là Chánh định (sammāsamādhi).
Diṭṭhivisuddhīti sammādiṭṭhisaṅkappā.
"Purity of view" refers to right view and right intention.
“Sự thanh tịnh về kiến (diṭṭhivisuddhī)” là Chánh kiến (sammādiṭṭhi) và Chánh tư duy (sammāsaṅkappa).
Vimuttaṭṭhenāti taṃtaṃmaggavajjhakilesehi muttaṭṭhena.
"In the sense of being liberated" means in the sense of being liberated from the defilements to be abandoned by each respective path.
“Theo nghĩa giải thoát (vimuttaṭṭhena)” là theo nghĩa giải thoát khỏi các phiền não bị đoạn trừ bởi mỗi đạo (maggavajjhakilesa) tương ứng.
Vijjāti sammādiṭṭhi.
"Knowledge" means right view.
“Minh (vijjā)” là Chánh kiến (sammādiṭṭhi).
Vimuttīti samucchedavimutti.
"Liberation" means liberation by eradication.
“Giải thoát (vimutti)” là giải thoát đoạn diệt (samucchedavimutti).
Amatogadhaṃ nibbānaṃ pariyosānaṭṭhena maggoti maggaphalapaccavekkhaṇāhi maggīyatīti maggo.
"The path that has Nibbāna as its ultimate goal, immersed in the Deathless" means the path is that by which one seeks through the reviewing of path and fruit.
“Đạo (magga) theo nghĩa Niết Bàn (nibbāna) là nơi đến của bất tử (amatogadha) và là mục đích cuối cùng (pariyosānaṭṭhena)” có nghĩa là đạo được tìm cầu (maggīyati) bởi sự quán xét đạo và quả (maggaphalapaccavekkhaṇā).
30. Idāni virāgasaṅkhātamaggavasena siddhaṃ paṭisambhidāpabhedaṃ dassentena kathitāya dhammacakkappavattanasuttantapubbaṅgamāya paṭisambhidākathāya apubbatthānuvaṇṇanā.
Now, this is an explanation of the new meanings in the discourse on Paṭisambhidā, which is preceded by the Suttanta on the Turning of the Wheel of Dhamma, presented by the one who shows the divisions of Paṭisambhidā, achieved through the path called dispassion.
30. Bây giờ, đây là phần chú giải về những ý nghĩa chưa từng được nói đến trong Chú giải về Phân Tích Trí (Paṭisambhidākathā), vốn là phần mở đầu của Kinh Chuyển Pháp Luân (Dhammacakkappavattanasutta), được thuyết giảng để chỉ ra sự phân loại của Phân Tích Trí đã thành tựu nhờ vào đạo được gọi là ly tham.
Suttante tāva bārāṇasiyanti bārāṇasā nāma nadī, bārāṇasāya avidūre bhavā nagarī bārāṇasī.
In the Suttanta, "in Bārāṇasī": Bārāṇasā is the name of a river; Bārāṇasī is the city near Bārāṇasā.
Trong Kinh, Bārāṇasiyaṃ có nghĩa là sông Bārāṇasī, thành phố Bārāṇasī là thành phố không xa sông Bārāṇasī.
Tassaṃ bārāṇasiyaṃ.
In that Bārāṇasī.
Trong thành phố Bārāṇasī đó.
Isipatane migadāyeti isīnaṃ patanuppatanavasena evaṃladdhanāme migānaṃ abhayadānadinnaṭṭhānattā migadāyasaṅkhāte ārāme.
"In Isipatana, the Deer Park" refers to the monastery named thus because of the falling and arising of sages, and called the Deer Park because it is the place where fearlessness was granted to deer.
Isipatane migadāye có nghĩa là trong khu vườn được gọi là Migadāya, nơi được đặt tên như vậy do sự đến và đi của các vị ẩn sĩ, và là nơi ban bố sự vô úy cho các loài thú.
Tattha hi uppannuppannā sabbaññuisayo patanti, dhammacakkappavattanatthaṃ nisīdantīti attho.
For there, all the Buddhas who have arisen fall, and they sit down to turn the Wheel of Dhamma; this is the meaning.
Ở đó, tất cả các vị ẩn sĩ Toàn Giác (Sabbaññuisayo) đã xuất hiện đều đến đó, và ngồi xuống để chuyển Pháp Luân, đó là ý nghĩa.
Nandamūlakapabbhārato sattāhaccayena nirodhasamāpattito vuṭṭhitā anotattadahe katamukhadhovanakiccā ākāsena āgantvā paccekabuddhaisayopettha samosaraṇavasena patanti, uposathatthañca anuposathatthañca sannipatanti, gandhamādanaṃ paṭigacchantā ca tato ca uppatantītipi iminā isīnaṃ patanuppatanavasena taṃ ‘‘isipatana’’nti vuccati.
Also, Paccekabuddha sages, having emerged from the attainment of cessation seven days after leaving the Nandamūlaka Cave, having performed the ritual of washing their faces in Lake Anotatta, come through the air and descend here by way of gathering; they gather for Uposatha and non-Uposatha, and they fly back to Gandhamādana and also fly up from there; for this reason, it is called "Isipatana" because of the falling and arising of sages.
Các vị Độc Giác Phật (Paccekabuddha) cũng đến đây bằng đường không, sau khi xuất khỏi Diệt Thọ Tưởng Định (nirodhasamāpatti) bảy ngày sau khi rời hang Nandamūlaka, và đã hoàn thành việc rửa mặt tại hồ Anotatta, rồi tụ họp ở đây để làm lễ Uposatha hoặc không làm lễ Uposatha, và cũng bay từ đó trở về Gandhamādana. Vì vậy, nơi đó được gọi là “Isipatana” do sự đến và đi của các vị ẩn sĩ.
‘‘Isipadana’’ntipi pāṭho.
"Isipadana" is also a reading.
Cũng có bản đọc là “Isipadana”.
Pañcavaggiyeti –
"The group of five":—
Pañcavaggiye là –
Evaṃ vuttānaṃ pañcannaṃ bhikkhūnaṃ vaggo pañcavaggo.
The group of five bhikkhus thus spoken of is the Pañcavagga.
Nhóm của năm vị Tỳ Khưu đã được nói đến như vậy là Pañcavagga (nhóm năm).
Tasmiṃ pañcavagge bhavā taṃpariyāpannattāti pañcavaggiyā, te pañcavaggiye.
Those who belong to that group of five are called Pañcavaggiyā, these Pañcavaggiyā.
Vì thuộc về nhóm năm đó, nên họ được gọi là Pañcavaggiya, tức là năm vị Tỳ Khưu thuộc nhóm năm.
Bhikkhū āmantesīti dīpaṅkaradasabalassa pādamūle katābhinīhārato paṭṭhāya pāramiyo pūrento anupubbena pacchimabhavaṃ patvā pacchimabhave ca katābhinikkhamano anupubbena bodhimaṇḍaṃ patvā tattha aparājitapallaṅke nisinno mārabalaṃ bhinditvā paṭhamayāme pubbenivāsaṃ anussaritvā majjhimayāme dibbacakkhuṃ visodhetvā pacchimayāmāvasāne dasasahassilokadhātuṃ unnādento sampakampento sabbaññutaṃ patvā satta sattāhāni bodhimaṇḍe vītināmetvā mahābrahmunā āyācitadhammadesanā buddhacakkhunā lokaṃ voloketvā lokānuggahena bārāṇasiṃ gantvā pañcavaggiye bhikkhū saññāpetvā dhammacakkaṃ pavattetukāmo āmantesi.
He addressed the bhikkhus because, having made his aspiration at the feet of Dīpaṅkara, the Ten-Powered One, and having fulfilled the Pāramīs, he gradually attained his final existence, and in that final existence, having made his great renunciation, he gradually reached the Bodhi-maṇḍa. Sitting there on the unconquered throne, he shattered Māra's army, recollected his past lives in the first watch of the night, purified the divine eye in the middle watch, and at the end of the last watch, having attained omniscience, causing the ten-thousand-world system to roar and tremble, and having spent seven weeks at the Bodhi-maṇḍa, he was entreated by Mahābrahmā to teach the Dhamma. Looking upon the world with his Buddha-eye, out of compassion for the world, he went to Bārāṇasī and, desiring to set in motion the Wheel of Dhamma by instructing the Pañcavaggiyā bhikkhus, he addressed them.
Bhikkhū āmantesī có nghĩa là Đức Phật, sau khi đã thành tựu nguyện ước dưới chân Đức Phật Dīpaṅkara, hoàn mãn các Ba-la-mật, tuần tự đạt đến kiếp cuối cùng, rồi xuất gia trong kiếp cuối cùng đó, tuần tự đạt đến Bồ Đề Đạo Tràng, ngồi trên Kim Cang Tòa (aparājitapallaṅka) bất bại, phá tan quân ma, trong canh đầu nhớ lại các kiếp quá khứ, trong canh giữa thanh tịnh thiên nhãn, vào cuối canh cuối cùng, làm chấn động mười ngàn thế giới, đạt đến Nhất Thiết Trí, an trú bảy tuần lễ tại Bồ Đề Đạo Tràng, được Đại Phạm Thiên thỉnh cầu thuyết pháp, dùng Phật nhãn quán sát thế gian, vì lòng từ bi đối với chúng sinh, đã đến Bārāṇasī, giác ngộ năm vị Tỳ Khưu, và muốn chuyển Pháp Luân, nên đã gọi họ đến.
Dveme, bhikkhave, antāti dveme, bhikkhave, koṭṭhāsā.
"These two extremes, bhikkhus" means, bhikkhus, these two parts.
Dveme, bhikkhave, antā nghĩa là “Này các Tỳ Khưu, có hai cực đoan này.”
Imassa pana vacanassa samudāhārena samudāhāranigghoso heṭṭhā avīciṃ upari bhavaggaṃ patvā dasasahassiṃ lokadhātuṃ pattharitvā aṭṭhāsi, tasmiṃyeva samaye aṭṭhārasakoṭisaṅkhā brahmāno samāgacchiṃsu.
The resounding proclamation of this statement reached Avīci below and the Bhavagga above, spreading throughout the ten-thousand-world system and remaining there. At that very moment, eighteen koṭis of Brahmās assembled.
Tiếng vang của lời dạy này đã lan rộng từ địa ngục Avīci ở dưới lên đến cõi Bhavagga ở trên, bao trùm mười ngàn thế giới, và vào lúc đó, mười tám ức Phạm Thiên đã cùng nhau hội tụ.
Pacchimadisāya sūriyo atthaṅgameti, puratthimāya disāya uttarāsāḷhanakkhattena yutto puṇṇacando uggacchati.
In the western direction, the sun was setting; in the eastern direction, a full moon, conjoined with the Uttarāsāḷha constellation, was rising.
Mặt trời lặn ở hướng Tây, trăng tròn với chòm sao Uttarāsāḷha mọc ở hướng Đông.
Tasmiṃ samaye bhagavā dhammacakkappavattanasuttantaṃ ārabhanto ‘‘dveme, bhikkhave, antā’’tiādimāha.
At that time, the Blessed One, intending to set forth the Dhammacakkappavattana Sutta, spoke, beginning with "These two extremes, bhikkhus."
Vào lúc đó, Đức Thế Tôn bắt đầu thuyết Kinh Chuyển Pháp Luân, đã nói “Dveme, bhikkhave, antā” (Này các Tỳ Khưu, có hai cực đoan này) v.v...
Tattha pabbajitenāti gihisaṃyojanaṃ vatthukāmaṃ chetvā pabbajitena.
There, by one who has gone forth means by one who has gone forth, having cut off the fetter of household life, which is sensual pleasure in objects.
Trong đó, pabbajitena nghĩa là người đã xuất gia, đã cắt đứt những ràng buộc của đời sống gia đình và dục lạc vật chất.
Na sevitabbāti na valañjetabbā.
Should not be indulged in means should not be practiced.
Na sevitabbā nghĩa là không nên thực hành.
Pabbajitānaṃyeva visesato paṭipattiyā bhājanabhūtattā ‘‘pabbajitena na sevitabbā’’ti vuttaṃ.
It is said, "Should not be indulged in by one who has gone forth," because it is especially a receptacle for the practice of those who have gone forth.
Vì các Tỳ Khưu là đối tượng đặc biệt của sự thực hành, nên đã nói “pabbajitena na sevitabbā” (người xuất gia không nên thực hành).
Yo cāyaṃ kāmesu kāmasukhallikānuyogoti yo ca ayaṃ vatthukāmesu kilesakāmasukhassa, kilesakāmasukhanissayassa vā anuyogo.
"And this devotion to sensual pleasures, to indulgence in sensual desires" means this devotion to the pleasure of defilement-born sensual desire, or to the basis of defilement-born sensual pleasure, in the objects of sensual desire.
Yo cāyaṃ kāmesu kāmasukhallikānuyogo nghĩa là sự thực hành theo dục lạc của các đối tượng dục vọng, hoặc sự nương tựa vào dục lạc phiền não.
Hīnoti lāmako.
Low means base.
Hīno nghĩa là thấp kém.
Gammoti gāmavāsīnaṃ santako.
Vulgar means belonging to villagers.
Gammo nghĩa là của người làng.
Pothujjanikoti puthujjanena andhabālajanena āciṇṇo.
Of the common folk means practiced by ordinary, blind, foolish people.
Pothujjaniko nghĩa là được thực hành bởi phàm phu, những người ngu muội.
Anariyoti na ariyo.
Not noble means not noble.
Anariyo nghĩa là không cao thượng.
Atha vā na visuddhānaṃ uttamānaṃ ariyānaṃ santako.
Alternatively, it means not belonging to the pure, supreme noble ones.
Hoặc không phải của các bậc Thánh cao thượng, thanh tịnh.
Anatthasaṃhitoti na atthasaṃhito, sukhāvahakāraṇaṃ anissitoti attho.
Not connected with benefit means not connected with benefit; the meaning is that it does not lead to happiness.
Anatthasaṃhito nghĩa là không liên quan đến lợi ích, tức là không nương tựa vào nguyên nhân mang lại hạnh phúc.
Attakilamathānuyogoti attano kilamathassa anuyogo, attano dukkhakaraṇanti attho.
"Devotion to self-mortification" means devotion to one's own weariness; the meaning is causing suffering to oneself.
Attakilamathānuyogo nghĩa là sự thực hành tự hành hạ, tức là tự làm khổ mình.
Dukkhoti kaṇṭakāpassayaseyyādīhi attamāraṇehi dukkhāvaho.
Painful means bringing suffering through self-killing practices such as sleeping on a bed of thorns.
Dukkho nghĩa là đau khổ, mang lại đau khổ bằng cách tự hủy hoại bản thân với những hành động như nằm trên giường gai v.v...
Tapassīhi ‘‘uttamaṃ tapo’’ti gahitattā tesaṃ cittānurakkhanatthaṃ idha ‘‘hīno’’ti na vuttaṃ, pabbajitānaṃ dhammattā ‘‘gammo’’ti ca, gihīhi asādhāraṇattā ‘‘pothujjaniko’’ti ca na vuttaṃ.
Here, it is not called "low" to protect the minds of ascetics who consider it "supreme asceticism"; nor is it called "vulgar" because it is a practice for those who have gone forth; nor is it called "of the common folk" because it is not common to householders.
Các vị khổ hạnh (tapassī) đã chấp nhận đó là “khổ hạnh tối thượng” (uttamaṃ tapo), nên để bảo vệ tâm của họ, ở đây không nói “thấp kém” (hīno), và cũng không nói “của người làng” (gammo) vì đó là pháp của người xuất gia, cũng không nói “của phàm phu” (pothujjaniko) vì không phổ biến với người cư sĩ.
Tattha pana kehici pabbajitapaṭiññehi diṭṭhadhammanibbānavādehi ‘‘yato kho, bho, ayaṃ attā pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgibhūto paricāreti, ettāvatā kho, bho, ayaṃ attā diṭṭhadhammanibbānappatto hotī’’ti (dī. ni. 1.94) gahitattā tesaṃ cittānurakkhanatthañca paccuppanne sukhattā ca tassa dhammasamādānassa ‘‘dukkho’’ti na vuttaṃ.
However, it is not called "painful" because some who profess to be renunciants, holding the view of Nibbāna in this very life, have taken it to mean: "When, friends, this self is fully endowed and possessed of the five strands of sensual pleasure, and enjoys them, to that extent, friends, this self has attained Nibbāna in this very life." This is to protect their minds, and because that adoption of a practice is pleasant in the present.
Tuy nhiên, một số người tự xưng là Tỳ Khưu, những người chủ trương Niết Bàn ngay trong đời này, đã chấp nhận rằng “Này các bạn, khi tự ngã này được trang bị và đầy đủ năm dục lạc, và được hưởng thụ, thì tự ngã này đã đạt đến Niết Bàn ngay trong đời này” (Dī. Ni. 1.94). Vì vậy, để bảo vệ tâm của họ và vì sự thực hành pháp đó mang lại hạnh phúc trong hiện tại, nên không nói “đau khổ” (dukkho).
Kāmasukhallikānuyogo paccuppanne taṇhādiṭṭhisaṃkiliṭṭhasukhattā āyatiñca dukkhavipākattā tadanuyuttānaṃ taṇhādiṭṭhibandhanabaddhattā ca na sevitabbo, attakilamathānuyogo paccuppanne diṭṭhisaṃkiliṭṭhadukkhattā āyatiñca dukkhavipākattā tadanuyuttānaṃ diṭṭhibandhanabaddhattā ca na sevitabbo, ete khoti te ete.
Devotion to indulgence in sensual pleasures should not be indulged in because it is a pleasure defiled by craving and wrong view in the present, and it has a painful result in the future, and those devoted to it are bound by the fetters of craving and wrong view. Devotion to self-mortification should not be indulged in because it is a suffering defiled by wrong view in the present, and it has a painful result in the future, and those devoted to it are bound by the fetter of wrong view. "These, indeed" means these two such base practices.
Sự thực hành theo dục lạc (kāmasukhallikānuyoga) không nên thực hành vì nó là hạnh phúc bị ô nhiễm bởi tham ái và tà kiến trong hiện tại, và mang lại quả khổ trong tương lai, và những người thực hành theo nó bị ràng buộc bởi xiềng xích tham ái và tà kiến. Sự thực hành tự hành hạ (attakilamathānuyoga) không nên thực hành vì nó là đau khổ bị ô nhiễm bởi tà kiến trong hiện tại, và mang lại quả khổ trong tương lai, và những người thực hành theo nó bị ràng buộc bởi xiềng xích tà kiến. Ete kho là “những điều này”.
Anupagammāti na upagantvā.
Without approaching means without resorting to.
Anupagammā nghĩa là không tiếp cận.
Majjhimāti saṃkiliṭṭhasukhadukkhānaṃ abhāvā majjhe bhavāti majjhimā.
Middle means middle because it exists in the middle due to the absence of defiled pleasure and pain.
Majjhimā nghĩa là trung đạo (majjhe bhavā) vì không có hạnh phúc và đau khổ bị ô nhiễm.
Sā eva nibbānaṃ paṭipajjanti etāyāti paṭipadā.
That very path leads to Nibbāna; therefore, it is the path.
Chính con đường đó dẫn đến Niết Bàn, nên được gọi là paṭipadā (đạo lộ).
Abhisambuddhāti paṭividdhā.
Fully awakened means thoroughly penetrated.
Abhisambuddhā nghĩa là đã chứng ngộ.
Cakkhukaraṇītiādīsu paññācakkhuṃ karotīti cakkhukaraṇī.
Among "causing vision" and so on, it is "causing vision" because it produces the eye of wisdom.
Trong cakkhukaraṇī v.v..., cakkhukaraṇī nghĩa là làm phát sinh nhãn tuệ (paññācakkhu).
Ñāṇakaraṇīti tasseva vevacanaṃ.
Ñāṇakaraṇī is merely a synonym for that*.
Ñāṇakaraṇī là từ đồng nghĩa của chính từ đó.
Upasamāyāti kilesūpasamāya.
Upasamāyā means for the appeasement of defilements.
Upasamāya nghĩa là để làm lắng dịu các phiền não (kilesūpasamāya).
Abhiññāyāti catunnaṃ saccānaṃ abhijānanatthāya.
Abhiññāyā means for the full understanding of the four Noble Truths.
Abhiññāyā nghĩa là để biết rõ Tứ Thánh Đế.
Sambodhāyāti tesaṃyeva sambujjhanatthāya.
Sambodhāyā means for the perfect enlightenment regarding those same*.
Sambodhāyā nghĩa là để giác ngộ chính những điều đó.
Nibbānāyāti nibbānasacchikiriyatthāya.
Nibbānāyā means for the realization of Nibbāna.
Nibbānāyā nghĩa là để chứng ngộ Niết Bàn (nibbānasacchikiriyatthāya).
Atha vā dassanamaggañāṇaṃ karotīti cakkhukaraṇī.
Alternatively, because it produces the knowledge of the path of seeing, it is cakkhukaraṇī.
Hoặc cakkhukaraṇī nghĩa là làm phát sinh trí tuệ của đạo thấy (dassanamaggañāṇa).
Bhāvanāmaggañāṇaṃ karotīti ñāṇakaraṇī.
Because it produces the knowledge of the path of development, it is ñāṇakaraṇī.
Ñāṇakaraṇī nghĩa là làm phát sinh trí tuệ của đạo tu (bhāvanāmaggañāṇa).
Sabbakilesānaṃ upasamāya.
For the appeasement of all defilements.
Để upasamāya (lắng dịu) tất cả các phiền não.
Sabbadhammānaṃ abhiññāya.
For the full understanding of all phenomena.
Để abhiññāya (thắng tri) tất cả các pháp.
Arahattaphala sambodhāya.
For the perfect enlightenment of Arahantship.
Để sambodhāya (giác ngộ) quả A-la-hán.
Kilesānañca khandhānañca nibbānāya.
For the Nibbāna of both defilements and aggregates.
Để nibbānāya (diệt tận) các phiền não và các uẩn.
Saccakathā abhiññeyyaniddese vuttā.
The discourse on the Truths was stated in the exposition of what is to be fully understood.
Câu chuyện về Tứ Thánh Đế đã được giải thích trong phần giải thích về các pháp cần được thắng tri (abhiññeyyaniddesa).
Evaṃ bhagavā saccāni pakāsetvā attani katabahumānānaṃ tesaṃ attano paṭivedhakkamaṃ sutvā paṭipattiyā bahumānāropanena paṭipattiyaṃ ṭhatvā saccappaṭivedhaṃ passanto idaṃ dukkhaṃ ariyasaccanti me, bhikkhavetiādinā attano paṭivedhakkamaṃ dassesi.
Having thus expounded the Truths, the Blessed One, seeing their penetration of the Truths by instilling great respect for the practice in those who had shown great respect for him upon hearing his sequence of penetration, demonstrated his own sequence of penetration, saying: " This is the Noble Truth of Suffering, monks," and so on.
Như vậy, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng Tứ Thánh Đế, và để làm tăng thêm lòng tôn kính của họ đối với Ngài, sau khi nghe về quá trình chứng ngộ của Ngài, và để họ có lòng tôn kính đối với sự thực hành, Ngài đã chỉ ra quá trình chứng ngộ của chính Ngài bằng cách nói “Này các Tỳ Khưu, đây là Khổ Thánh Đế” (idaṃ dukkhaṃ ariyasaccaṃ) v.v...
Tattha ananussutesūti na anussutesu, paraṃ anugantvā assutesūti attho.
Therein, ananussutesu means not heard before, that is, not heard by following others.
Trong đó, ananussutesu nghĩa là chưa từng nghe, tức là chưa từng nghe từ người khác.
Cakkhūtiādīnaṃ attho parato āvi bhavissati.
The meaning of cakkhū and so on will become clear later.
Ý nghĩa của cakkhū v.v... sẽ được làm rõ sau.
Idaṃ dukkhaṃ ariyasaccaṃ, idaṃ dukkhasamudayaṃ, idaṃ dukkhanirodhaṃ, idaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasaccanti catunnaṃ saccānaṃ dassanapaṭivedho sekhabhūmiyaṃ.
The penetration of insight into the four truths, namely, " This is the Noble Truth of Suffering, this is the origin of suffering, this is the cessation of suffering, this is the path leading to the cessation of suffering," occurs in the stage of the learner (sekha-bhūmi).
Việc thấy và chứng ngộ bốn chân lý ‘‘đây là Khổ Thánh đế, đây là Khổ tập Thánh đế, đây là Khổ diệt Thánh đế, đây là Khổ diệt đạo Thánh đế’’ là ở trong địa vị Hữu học.
Pariññeyyaṃ pahātabbaṃ sacchikātabbaṃ bhāvetabbanti catunnaṃ saccānaṃ bhāvanāpaṭivedho sekhabhūmiyaṃyeva.
The penetration of development of the four truths, namely, " to be fully understood, to be abandoned, to be realized, to be developed," also occurs in the stage of the learner.
Cần phải liễu tri, cần phải đoạn trừ, cần phải chứng ngộ, cần phải tu tập là sự thâm nhập bằng tu tập Tứ Thánh Đế chỉ ở cõi Hữu học.
Pariññātaṃ pahīnaṃ sacchikataṃ bhāvitanti catunnaṃ saccānaṃ paccavekkhaṇā asekhabhūmiyaṃ.
The reviewing of the four truths, namely, " fully understood, abandoned, realized, developed," occurs in the stage of the non-learner (asekkhabhūmi).
Đã liễu tri, đã đoạn trừ, đã chứng ngộ, đã tu tập là sự quán xét Tứ Thánh Đế ở cõi Vô học.
Tiparivaṭṭanti saccañāṇakiccañāṇakatañāṇasaṅkhātānaṃ tiṇṇaṃ parivaṭṭānaṃ vasena tayo parivaṭṭā assāti tiparivaṭṭaṃ.
Tiparivaṭṭa means having three revolutions, due to the three revolutions consisting of knowledge of the truth, knowledge of the task, and knowledge of accomplishment.
Tiparivaṭṭa (Ba vòng) là có ba vòng theo cách của ba vòng được gọi là tri kiến về sự thật (saccañāṇa), tri kiến về phận sự (kiccañāṇa) và tri kiến về việc đã làm xong (katañāṇa).
Ettha hi ‘‘idaṃ dukkhaṃ, idaṃ dukkhasamudayaṃ, idaṃ dukkhanirodhaṃ, idaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasacca’’nti evaṃ catūsu saccesu yathābhūtañāṇaṃ saccañāṇaṃ nāma.
Here, the knowledge of reality regarding the four truths, such as "This is the Noble Truth of Suffering, this is the origin of suffering, this is the cessation of suffering, this is the path leading to the cessation of suffering," is called saccañāṇa (knowledge of the truth).
Ở đây, tri kiến như thật về Tứ Thánh Đế rằng: “Đây là Khổ, đây là Khổ tập, đây là Khổ diệt, đây là con đường đưa đến Khổ diệt” được gọi là tri kiến về sự thật (saccañāṇa).
Tesuyeva ‘‘pariññeyyaṃ pahātabbaṃ sacchikātabbaṃ bhāvetabba’’nti evaṃ kattabbakiccajānanañāṇaṃ kiccañāṇaṃ nāma.
The knowledge of knowing the task to be done regarding those same*, such as "to be fully understood, to be abandoned, to be realized, to be developed," is called kiccañāṇa (knowledge of the task).
Tri kiến biết về phận sự cần phải làm đối với các sự thật ấy rằng: “Cần phải liễu tri, cần phải đoạn trừ, cần phải chứng ngộ, cần phải tu tập” được gọi là tri kiến về phận sự (kiccañāṇa).
‘‘Pariññātaṃ pahīnaṃ sacchikataṃ bhāvita’’nti evaṃ tassa kiccassa katabhāvajānanañāṇaṃ katañāṇaṃ nāma.
The knowledge of knowing that the task has been accomplished, such as "fully understood, abandoned, realized, developed," is called katañāṇa (knowledge of accomplishment).
Tri kiến biết về việc đã làm xong phận sự ấy rằng: “Đã liễu tri, đã đoạn trừ, đã chứng ngộ, đã tu tập” được gọi là tri kiến về việc đã làm xong (katañāṇa).
Dvādasākāranti tesaṃyeva ekekasmiṃ sacce tiṇṇaṃ tiṇṇaṃ ākārānaṃ vasena dvādasa ākārā assāti dvādasākāraṃ.
Dvādasākāra means having twelve aspects, due to the three aspects for each of those same truths.
Dvādasākāra (Mười hai phương diện) là có mười hai phương diện theo cách của ba phương diện đối với mỗi Thánh Đế.
Ñāṇadassananti etesaṃ tiparivaṭṭānaṃ dvādasannaṃ ākārānaṃ vasena uppannaṃ ñāṇasaṅkhātaṃ dassanaṃ.
Ñāṇadassana means the vision, which is knowledge, arisen through these three revolutions and twelve aspects.
Ñāṇadassana (Tri kiến) là sự thấy biết được sinh khởi theo cách của ba vòng và mười hai phương diện ấy.
Attamanāti sakamanā.
Attamanā means with pleased minds.
Attamanā nghĩa là có tâm của mình.
Sattānañhi sukhakāmattā dukkhapaṭikūlattā pītisomanassayuttamano sakamano nāma, pītisomanassehi attamanā gahitamanā byāpitamanāti vā attho.
Indeed, because beings desire happiness and dislike suffering, a mind endowed with joy and gladness is called a pleased mind, or it means minds seized or pervaded by joy and gladness.
Vì chúng sanh ưa thích hạnh phúc và chán ghét khổ đau, nên tâm được hợp với hỷ và lạc được gọi là tâm của mình. Hoặc có nghĩa là tâm được hỷ lạc, tâm được nắm giữ, tâm được lan tỏa.
Abhinandunti abhimukhā hutvā nandiṃsu.
Abhinandu means they rejoiced facing forward.
Abhinandu nghĩa là hoan hỷ hướng về.
Veyyākaraṇeti suttante.
Veyyākaraṇe means in the suttas.
Veyyākaraṇe nghĩa là trong các kinh Sutta.
Niggāthako hi suttanto kevalaṃ atthassa byākaraṇato veyyākaraṇaṃ nāma.
A sutta without verses is called veyyākaraṇa because it is purely an exposition of meaning.
Kinh Sutta không có kệ tụng được gọi là Veyyākaraṇa (kinh văn xuôi) chỉ vì nó giải thích ý nghĩa.
Bhaññamāneti kathiyamāne.
Bhaññamāne means while being spoken.
Bhaññamāne nghĩa là khi được thuyết giảng.
Vattamānasamīpe vattamānavacanaṃ kataṃ, bhaṇiteti attho.
The present tense word is used in the sense of the near past; it means "was spoken."
Từ ngữ ở thì hiện tại được dùng cho thì quá khứ gần hiện tại, nghĩa là đã được thuyết giảng.
Virajanti vigatarāgādirajaṃ.
Viraja means free from the dust of defilements like lust.
Virajaṃ nghĩa là đã loại bỏ bụi trần tham ái, v.v.
Vītamalanti vigatarāgādimalaṃ.
Vītamala means free from the stain of defilements like lust.
Vītamalaṃ nghĩa là đã loại bỏ cấu uế tham ái, v.v.
Rāgādayo hi ajjhottharaṇaṭṭhena rajo nāma, dūsanaṭṭhena malaṃ nāma.
Indeed, lust and other defilements are called "dust" in the sense of overwhelming, and "stain" in the sense of corrupting.
Tham ái, v.v. được gọi là bụi trần (rajo) vì chúng che lấp; được gọi là cấu uế (malaṃ) vì chúng làm ô nhiễm.
Dhammacakkhunti katthaci paṭhamamaggañāṇaṃ, katthaci ādīni tīṇi maggañāṇāni, katthaci catutthamaggañāṇampi.
Dhammacakkhu is in some places the knowledge of the first path, in some places the first three path-knowledges, and in some places even the knowledge of the fourth path.
Dhammacakkhu (Pháp nhãn) đôi khi là Sơ đạo trí, đôi khi là ba đạo trí đầu tiên, đôi khi cũng là Tứ đạo trí.
Idha pana paṭhamamaggañāṇameva.
Here, however, it is only the knowledge of the first path.
Nhưng ở đây, nó chỉ là Sơ đạo trí.
Yaṃ kiñci samudayadhammaṃ, sabbaṃ taṃ nirodhadhammanti vipassanāvasena evaṃ pavattassa dhammacakkhuṃ udapādīti attho.
The meaning is that the Dhamma-eye arose for one who thus proceeded by way of insight: " Whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease."
Phàm cái gì có pháp tập khởi, tất cả cái đó có pháp đoạn diệt – Pháp nhãn sinh khởi theo cách quán sát như vậy, đó là ý nghĩa.
Dhammacakketi paṭivedhañāṇe ca desanāñāṇe ca.
Dhammacakke means in the knowledge of penetration and the knowledge of exposition.
Dhammacakke (Pháp luân) là về tuệ thâm nhập và tuệ thuyết giảng.
Bodhipallaṅke nisinnassa hi bhagavato catūsu saccesu dvādasākāraṃ paṭivedhañāṇampi isipatane nisinnassa dvādasākārameva saccadesanāya pavattakadesanāñāṇampi dhammacakkaṃ nāma.
For the Blessed One seated on the Bodhi-seat, the twelve-aspected knowledge of penetration into the four Noble Truths is called the Dhammacakka; and for the Blessed One seated in Isipatana, the twelve-aspected knowledge of exposition that sets forth the teaching of the Truths is also called the Dhammacakka.
Tuệ thâm nhập mười hai phương diện về Tứ Thánh Đế của Đức Thế Tôn khi Ngài ngồi trên bồ đoàn giác ngộ, và tuệ thuyết giảng khởi lên từ sự thuyết giảng Tứ Thánh Đế cũng mười hai phương diện của Ngài khi Ngài ngồi tại Isipatana, cả hai đều được gọi là Pháp luân (Dhammacakka).
Ubhayampi hetaṃ dasabalassa pavattañāṇameva.
Both of these are indeed the knowledge set in motion by the Ten-Powered One.
Cả hai tuệ này đều là tuệ khởi lên của Bậc Thập Lực.
Taṃ imāya desanāya pakāsentena bhagavatā dhammacakkaṃ pavattitaṃ nāma.
By the Blessed One, revealing that Dhamma-cakka through this discourse, the Dhamma-cakka is said to have been set in motion.
Đức Thế Tôn đã chuyển Pháp luân bằng cách thuyết giảng tuệ này.
Taṃ panetaṃ dhammacakkaṃ yāva aññātakoṇḍaññatthero aṭṭhārasahi brahmakoṭīhi saddhiṃ sotāpattiphale na patiṭṭhāti, tāva bhagavā pavatteti nāma, patiṭṭhite pana pavattitaṃ nāma.
Furthermore, the Blessed One is said to set that Dhamma-cakka in motion until Aññātakondañña Thera, together with eighteen crores of brahmas, is established in the fruit of stream-entry; but when it is established, it is called "set in motion."
Pháp luân này, cho đến khi Tôn giả Aññāta-Koṇḍañña cùng với mười tám ức chư thiên Phạm thiên chưa an trú vào quả vị Dự lưu, thì Đức Thế Tôn được gọi là đang chuyển, nhưng khi đã an trú thì được gọi là đã chuyển.
Taṃ sandhāya ‘‘pavattite ca bhagavatā dhammacakke’’ti vuttaṃ.
It is with reference to this that it is said, ‘‘when the Dhamma-cakka was set in motion by the Blessed One.’’
Vì lẽ đó, câu “Sau khi Pháp luân được Đức Thế Tôn chuyển” đã được nói.
Bhummā devāti bhūmaṭṭhakā devā.
Bhummā devā means earth-dwelling devas.
Bhummā devā nghĩa là chư thiên ở cõi đất (bhūmaṭṭhakā devā).
Saddamanussāvesunti ekappahāreneva sādhukāraṃ datvā etaṃ bhagavatātiādīni vadantā saddaṃ anussāvayiṃsu.
Saddamanussāvesuṃ means they made a sound, uttering words such as, ‘‘This Dhamma-cakka by the Blessed One,’’ having applauded all at once.
Saddamanussāvesu nghĩa là cùng một lúc, sau khi tán thán, họ đã làm cho âm thanh vang vọng bằng cách nói: “ Đây là Pháp luân do Đức Thế Tôn chuyển…”, v.v.
Appaṭivattiyanti ‘‘nayidaṃ tathā’’ti paṭilomaṃ vattetuṃ asakkuṇeyyaṃ.
Appaṭivattiyaṃ means it cannot be turned back, saying, ‘‘This is not so.’’
Appaṭivattiyaṃ nghĩa là không thể chuyển ngược lại rằng: “Điều này không phải như vậy”.
Sannipatitā cettha devabrahmāno desanāpariyosāne ekappahāreneva sādhukāraṃ adaṃsu, sannipātaṃ anāgatā pana bhummadevādayo tesaṃ tesaṃ saddaṃ sutvā sādhukāramadaṃsūti veditabbaṃ.
Here, the devas and brahmas who had gathered applauded all at once at the end of the discourse; but it should be understood that the earth-dwelling devas and others who had not gathered, having heard their sounds, applauded.
Chư thiên và Phạm thiên đã hội họp ở đây đã cùng một lúc tán thán khi bài pháp kết thúc. Tuy nhiên, cần phải hiểu rằng chư thiên ở cõi đất, v.v. chưa đến cuộc hội họp đã tán thán sau khi nghe tiếng của những vị ấy.
Tesu pana pabbatarukkhādīsu nibbattā bhummadevā.
Among them, the earth-dwelling devas are those born in mountains, trees, and so forth.
Trong số đó, chư thiên ở cõi đất là những vị sinh ra ở núi, cây, v.v.
Te cātumahārājikapariyāpannā hontāpi idha visuṃ katvā vuttā.
Although they belong to the Cātumahārājika realm, they are mentioned separately here.
Mặc dù những vị ấy thuộc về Tứ Đại Thiên Vương, nhưng ở đây được nói riêng.
Cātumahārājikāti ca dhataraṭṭhavirūḷhakavirūpakkhakuverasaṅkhātā catumahārājā devatā etesanti cātumahārājikā.
Cātumahārājikā means those devas who have the Four Great Kings, namely Dhataraṭṭha, Virūḷhaka, Virūpakkha, and Kuvera, as their devatās.
Cātumahārājikā nghĩa là những vị có bốn vị đại vương là Dhataraṭṭha, Virūḷhaka, Virūpakkha, và Kuvera làm chủ các vị thiên ấy.
Te sineruvemajjhe honti.
They dwell in the middle of Mount Sineru.
Những vị ấy ở giữa núi Sineru.
Tesu pabbataṭṭhakāpi atthi ākāsaṭṭhakāpi.
Among them, some dwell on mountains, and some dwell in the sky.
Trong số đó, có những vị ở núi và có những vị ở không gian.
Tesaṃ paramparā cakkavāḷapabbataṃ pattā.
Their lineage extends to the Cakkavāḷa mountain.
Dòng dõi của họ đã đến núi Cakkavāḷa.
Khiḍḍāpadosikā manopadosikā sītavalāhakā uṇhavalāhakā candimā devaputto sūriyo devaputtoti ete sabbepi cātumahārājikadevalokaṭṭhā eva.
The Khiḍḍāpadosikā, Manopadosikā, Sītavalāhakā, Uṇhavalāhakā, the deva-son Candimā, and the deva-son Sūriya—all these dwell in the Cātumahārājika deva-world.
Chư thiên Khiḍḍāpadosikā, Manopadosikā, Sītavalāhakā, Uṇhavalāhakā, thiên tử Candimā, thiên tử Sūriyo, tất cả những vị này đều ở cõi trời Tứ Đại Thiên Vương.
Tettiṃsa janā tattha uppannāti tāvatiṃsā.
Thirty-three beings are born there, hence Tāvatiṃsā.
Ba mươi ba vị đã sinh ra ở đó, nên gọi là Tāvatiṃsā.
Apica ‘‘tāvatiṃsā’’ti tesaṃ devānaṃ nāmamevātipi vuttaṃ.
Moreover, it is also said that ‘‘Tāvatiṃsā’’ is simply the name of those devas.
Hơn nữa, cũng có nói rằng “Tāvatiṃsā” là tên của chư thiên ấy.
Tepi atthi pabbataṭṭhakā atthi ākāsaṭṭhakā.
Among them, too, some dwell on mountains, and some dwell in the sky.
Trong số đó, cũng có những vị ở núi và có những vị ở không gian.
Tesaṃ paramparā cakkavāḷapabbataṃ pattā, tathā yāmādīnaṃ.
Their lineage extends to the Cakkavāḷa mountain, and similarly for the Yāmā and others.
Dòng dõi của họ đã đến núi Cakkavāḷa, cũng như của chư thiên Yāmā, v.v.
Ekadevalokepi hi devānaṃ paramparā cakkavāḷapabbataṃ appattā nāma natthi.
Indeed, in no single deva-world is there a lineage of devas that does not reach the Cakkavāḷa mountain.
Trong một cõi trời, không có dòng dõi chư thiên nào chưa đến núi Cakkavāḷa.
Dibbaṃ sukhaṃ yātā payātā sampattāti yāmā.
They have gone, departed, attained divine happiness, hence Yāmā.
Yāmā là những vị đã đi, đã đến, đã đạt được hạnh phúc của chư thiên.
Tuṭṭhā pahaṭṭhāti tusitā.
They are delighted and overjoyed, hence Tusitā.
Tusitā là những vị hoan hỷ, vui mừng.
Pakatipaṭiyattārammaṇato atirekena ramitukāmakāle yathārucite bhoge nimminitvā nimminitvā ramantīti nimmānaratī.
They create and enjoy pleasures as they wish when they desire to delight beyond the usual prepared objects, hence Nimmānaratī.
Nimmānaratī là những vị khi muốn vui hưởng hơn những đối tượng đã được chuẩn bị sẵn, họ tạo ra và vui hưởng những vật dụng tùy thích.
Cittācāraṃ ñatvā paranimmitesu bhogesu vasaṃ vattentīti paranimmitavasavattī.
They know the course of mind and control the pleasures created by others, hence Paranimmitavasavattī.
Paranimmitavasavattī là những vị biết được ý muốn của tâm và điều khiển các vật dụng do người khác tạo ra.
Brahmakāye brahmaghaṭāya niyuttāti brahmakāyikā.
They are engaged in the Brahma-assembly, in the Brahma-group, hence Brahmakāyikā.
Brahmakāyikā là những vị thuộc về chúng Phạm thiên.
Sabbepi pañcavokārabrahmāno gahitā.
All pañcavokāra brahmas are included.
Tất cả chư Phạm thiên của ngũ uẩn đều được bao gồm.
Tena khaṇenāti vacanaṃ visesetvā tena muhuttenāti vuttaṃ.
The word tena khaṇena is specified as tena muhuttena.
Từ tena khaṇena (lúc ấy) được nói rõ hơn là tena muhuttena (khoảnh khắc ấy).
Muhuttasaṅkhātena khaṇena, na paramatthakhaṇenāti vuttaṃ hoti.
It means by a moment reckoned as a muhutta, not by a paramattha moment.
Có nghĩa là vào khoảnh khắc được gọi là muhutta, chứ không phải khoảnh khắc tối thượng (paramatthakhaṇena).
Yāva brahmalokāti brahmalokaṃ antokatvā.
Yāva brahmalokā means including the Brahma-world.
Yāva brahmalokā nghĩa là bao gồm cả cõi Phạm thiên.
Saddoti sādhukārasaddo.
Saddo means the sound of applause.
Saddo nghĩa là tiếng tán thán.
Dasasahassīti dasasahassacakkavāḷavatī.
Dasasahassī means comprising ten thousand world-systems.
Dasasahassī nghĩa là mười ngàn thế giới.
Saṅkampīti uddhaṃ uggacchantī suṭṭhu kampi.
Saṅkampī means it trembled greatly, rising upwards.
Saṅkampī nghĩa là rung động mạnh mẽ khi bay lên cao.
Sampakampīti uddhaṃ uggacchantī adho okkamantī suṭṭhu pakampi.
Sampakampī means it greatly quaked, rising upwards and descending downwards.
Sampakampī nghĩa là rung động mạnh mẽ khi bay lên và hạ xuống.
Sampavedhīti catudisā gacchantī suṭṭhu pavedhi.
Sampavedhī means it greatly vibrated, going in the four directions.
Sampavedhī nghĩa là rung chuyển mạnh mẽ khi di chuyển về bốn phương.
Sambuddhabhāvāya mātukucchiṃ okkamante ca bodhisatte tato nikkhamante ca mahāpathavī puññatejena akampittha, abhisambodhiyaṃ paṭivedhañāṇatejena.
When the Bodhisatta entered his mother’s womb to attain Buddhahood, and when he emerged from it, the great earth trembled due to the power of merit; at his full enlightenment, due to the power of the knowledge of penetration.
Khi Bồ Tát nhập vào thai mẹ và khi Ngài xuất thai để thành Phật, đại địa đã rung chuyển do năng lực phước báu; khi Ngài chứng đắc Vô thượng Chánh đẳng Giác, do năng lực của tuệ thâm nhập.
Dhammacakkappavattane desanāñāṇatejena sādhukāraṃ dātukāmā viya pathavī devatānubhāvena akampittha, āyusaṅkhārossajjane mahāparinibbāne ca kāruññena cittasaṅkhobhaṃ asahamānā viya pathavī devatānubhāvena akampittha.
At the setting in motion of the Dhamma-cakka, the earth trembled as if desirous of applauding, due to the power of the devas, and at the relinquishing of the life-span and at the Mahāparinibbāna, the earth trembled due to the power of the devas, as if unable to bear the agitation of mind out of compassion.
Khi Pháp luân được chuyển, đại địa đã rung chuyển do năng lực của tuệ thuyết giảng và do năng lực của chư thiên, như thể muốn tán thán. Khi Ngài xả thọ hành và khi Ngài nhập Đại Niết Bàn, đại địa đã rung chuyển do năng lực của chư thiên, như thể không thể chịu đựng được sự xao động của tâm từ bi.
Appamāṇoti vuddhappamāṇo.
Appamāṇo means immense in growth.
Appamāṇo nghĩa là vô lượng về sự tăng trưởng.
Uḷāroti ettha ‘‘uḷārāni uḷārāni khādanīyāni khādantī’’tiādīsu (ma. ni. 1.366) madhuraṃ uḷāranti vuttaṃ.
Regarding uḷāro, in phrases like ‘‘eating excellent and excellent foods’’ (MN 1.366), uḷāra is said to mean sweet.
Uḷāro ở đây, trong các câu như ‘‘uḷārāni uḷārāni khādanīyāni khādantī’’ (Trung Bộ Kinh 1.366), uḷāra được nói là ngọt ngào.
‘‘Uḷārāya vatthabhogāya cittaṃ na namatī’’tiādīsu (a. ni. 9.20) paṇītaṃ uḷāranti vuttaṃ.
In phrases like ‘‘the mind does not incline to excellent clothing and possessions’’ (AN 9.20), uḷāra is said to mean refined.
Trong các câu như ‘‘Uḷārāya vatthabhogāya cittaṃ na namatī’’ (Tăng Chi Bộ Kinh 9.20), uḷāra được nói là cao quý.
‘‘Uḷārāya khalu bhavaṃ vacchāyano samaṇaṃ gotamaṃ pasaṃsāya pasaṃsatī’’tiādīsu seṭṭhaṃ uḷāranti vuttaṃ.
In phrases like ‘‘Vacchāyana praises the recluse Gotama with excellent praise,’’ uḷāra is said to mean supreme.
Trong các câu như ‘‘Uḷārāya khalu bhavaṃ vacchāyano samaṇaṃ gotamaṃ pasaṃsāya pasaṃsatī’’ (Trung Bộ Kinh 1.366), uḷāra được nói là tối thượng.
Idha pana ‘‘vipulo uḷāro’’ti vutto.
Here, however, it is said to mean extensive and excellent.
Nhưng ở đây, nó được nói là rộng lớn (vipulo) và vĩ đại (uḷāro).
Obhāsoti desanāñāṇānubhāvena ca devatānubhāvena ca jātaobhāso.
Obhāso means the radiance that arose due to the power of the knowledge of the discourse and the power of the devas.
Obhāso nghĩa là ánh sáng được sinh ra do năng lực của tuệ thuyết giảng và năng lực của chư thiên.
Loketi cakkavāḷassa dasasahassiyaṃyeva.
“In the world” means only in the ten-thousandfold world-system.
Loke nghĩa là chỉ trong mười ngàn thế giới.
Atikkammeva devānaṃ devānubhāvanti devānaṃ ayamānubhāvo – nivatthavatthappabhā dvādasa yojanāni pharati, tathā sarīrassa alaṅkārassa vimānassa ca.
“Surpassing the power of the devas” means this is the power of the devas: the radiance of their robes extends for twelve yojanas, and similarly, the radiance of their bodies, ornaments, and mansions extends for twelve yojanas.
Atikkammeva devānaṃ devānubhāvaṃ nghĩa là vượt qua thần thông của chư thiên. Thần thông của chư thiên là: ánh sáng của y phục tỏa ra mười hai dojana, cũng như ánh sáng của thân, trang sức và cung điện.
Taṃ devānaṃ devānubhāvaṃ atikkamitvāyevāti attho.
The meaning is: having surpassed that power of the devas.
Đó là ý nghĩa của việc vượt qua thần thông của chư thiên.
Udānanti somanassañāṇamayikaṃ udāhāraṃ.
“Udāna” means an utterance born of joyful knowledge.
Udānaṃ nghĩa là lời cảm hứng (udāhāraṃ) phát ra từ tuệ hỷ lạc (somanassañāṇamayikaṃ).
Udānesīti udāhari.
“Udānesī” means uttered.
Udānesī nghĩa là đã thốt lên lời cảm hứng.
Aññāsi vata, bho koṇḍaññoti imassapi udānassa udāharaṇaghoso dasasahassilokadhātuṃ pharitvā aṭṭhāsi.
The sound of this utterance, “Indeed, Venerable Koṇḍañña has understood!”, spread throughout the ten-thousandfold world-system and stood firm.
Tiếng thốt lên lời cảm hứng này: “ Thật vậy, này Koṇḍañña đã hiểu!” cũng đã vang khắp mười ngàn thế giới.
Aññāsikoṇḍaññoti bhusaṃ ñātakoṇḍaññoti attho.
“Aññāsikoṇḍañño” means Koṇḍañña who has thoroughly understood.
Aññāsikoṇḍañño nghĩa là Tôn giả Koṇḍañña đã hiểu rõ ràng.
Cakkhuādīnaṃ niddese dassanaṭṭhenātiādīsu ekameva ñāṇaṃ yathāvuttassa neyyassa cakkhu viya dassanakiccakaraṇena cakkhu.
In the explanation of "eye" and so on, in phrases like “in the sense of seeing”, the single knowledge is called eye (cakkhu) because it performs the function of seeing, like a physical eye, with respect to the knowable as described.
Trong phần giải thích về cakkhu, v.v., trong các câu như dassanaṭṭhenā, v.v., một tuệ duy nhất được gọi là cakkhu (mắt) vì nó thực hiện chức năng thấy như con mắt đối với những gì cần được thấy như đã nói.
Ñāṇakiccakaraṇena ñāṇaṃ.
It is called knowledge (ñāṇaṃ) because it performs the function of knowing.
Được gọi là ñāṇaṃ (tuệ) vì nó thực hiện chức năng biết.
Nānappakārato jānanakiccakaraṇena paññā.
It is called wisdom (paññā) because it performs the function of knowing in various ways.
Được gọi là paññā (trí tuệ) vì nó thực hiện chức năng biết theo nhiều cách khác nhau.
Anavasesapaṭivedhakaraṇena vijjā.
It is called true knowledge (vijjā) because it performs the function of complete penetration.
Được gọi là vijjā (minh) vì nó thực hiện sự thâm nhập hoàn toàn.
Sabbathā obhāsakiccakaraṇena āloko nāmāti attho.
It is called light (āloko) because it performs the function of illuminating in every way—this is the meaning.
Được gọi là āloko (ánh sáng) vì nó thực hiện chức năng chiếu sáng hoàn toàn, đó là ý nghĩa.
Cakkhuṃ dhammotiādīsupi ekaṃyeva ñāṇaṃ kiccanānattena pañcadhā vaṇṇitaṃ.
Even in phrases like “the Dhamma is the eye”, the same single knowledge is described in five ways due to the diversity of its functions.
Ngay cả trong các câu như Cakkhuṃ dhammo, v.v., một tuệ duy nhất cũng được mô tả theo năm cách do sự khác biệt về chức năng.
Ārammaṇāti upatthambhanaṭṭhena.
“Objects (ārammaṇā)” means in the sense of supporting.
Đối tượng (Ārammaṇā) là theo nghĩa hỗ trợ.
Gocarāti visayaṭṭhena.
“Domains (gocarā)” means in the sense of sphere.
Phạm vi (Gocarā) là theo nghĩa đối tượng.
Dassanaṭṭhenātiādīsu ñāṇakiccaṃ pañcadhā vuttaṃ.
In phrases like “in the sense of seeing”, the function of knowledge is stated in five ways.
Trong các câu như "theo nghĩa thấy" (dassanaṭṭhena) và các câu khác, chức năng của tuệ (ñāṇakicca) được nói đến theo năm cách.
Iminā nayena tīsu vāresu ekekasmiṃ pañca pañca katvā pannarasa dhammā, pannarasa atthā, dvīsu pannarasakesu tiṃsa niruttiyo, pannarasasu dhammesu pannarasasu atthesu tiṃsāya niruttīsūti saṭṭhi ñāṇāni veditabbāni.
In this manner, in each of the three rounds, by taking five for each, there are fifteen dhammas, fifteen meanings, thirty expressions in the two sets of fifteen, and in the fifteen dhammas, fifteen meanings, and thirty expressions, sixty knowledges are to be understood.
Theo cách này, trong ba vòng, mỗi vòng có năm năm, tạo thành mười lăm pháp (dhammā), mười lăm ý nghĩa (atthā); trong hai mươi lăm pháp và mười lăm ý nghĩa đó có ba mươi cách diễn đạt (niruttiyo); và sáu mươi loại tuệ (ñāṇāni) cần được hiểu trong mười lăm pháp, mười lăm ý nghĩa và ba mươi cách diễn đạt đó.
Sesaariyasaccesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining Noble Truths.
Đối với các Thánh đế (ariyasacca) còn lại cũng theo cùng một phương pháp.
Catūsu ariyasaccesu ekekasmiṃ ariyasacce pannarasannaṃ pannarasannaṃ dhammānaṃ atthānañca vasena saṭṭhi dhammā, saṭṭhi atthā, saṭṭhiyā dhammesu saṭṭhiyā atthesu ca vīsasataṃ niruttiyo, vīsādhikaṃ satanti attho.
In each of the four Noble Truths, there are sixty dhammas and sixty meanings, by way of fifteen dhammas and fifteen meanings for each Noble Truth; and in the sixty dhammas and sixty meanings, there are one hundred and twenty expressions, meaning one hundred and twenty.
Trong bốn Thánh đế, mỗi Thánh đế có mười lăm mười lăm pháp và ý nghĩa, tổng cộng sáu mươi pháp (dhammā), sáu mươi ý nghĩa (atthā); trong sáu mươi pháp và sáu mươi ý nghĩa đó có một trăm hai mươi cách diễn đạt (niruttiyo), nghĩa là một trăm cộng hai mươi.
Saṭṭhiyā dhammesu saṭṭhiyā atthesu vīsuttarasate niruttīsūti evaṃ cattārīsañca dve ca ñāṇasatāni.
In the sixty dhammas, sixty meanings, and one hundred and twenty expressions, there are thus two hundred and forty knowledges.
Như vậy, trong sáu mươi pháp, sáu mươi ý nghĩa và một trăm hai mươi cách diễn đạt, có bốn trăm hai mươi loại tuệ.
33-37. Sattannaṃ bodhisattānaṃ suttantesu ekekasmiṃyeva samudaye cakkhādayo pañca, nirodhe pañcāti dasa dhammā, samudaye dassanaṭṭhādayo pañca, nirodhe pañcāti dasa atthā, tesaṃ vasena vīsati niruttiyo cattārīsaṃ ñāṇāni.
In the suttas concerning the seven Bodhisattas, in each arising, there are five (such as eye), and in cessation, five, making ten dhammas. In arising, there are five (such as the sense of seeing), and in cessation, five, making ten meanings. By way of these, there are twenty expressions and forty knowledges.
Trong các kinh về bảy vị Bồ Tát (bodhisatta), mỗi tập hợp có năm (pháp) như mắt (cakkhu) và các pháp khác trong sự tập khởi (samudaya), và năm trong sự diệt trừ (nirodha), tổng cộng mười pháp; năm ý nghĩa như thấy (dassanaṭṭha) và các ý nghĩa khác trong sự tập khởi, và năm trong sự diệt trừ, tổng cộng mười ý nghĩa; do đó có hai mươi cách diễn đạt (niruttiyo) và bốn mươi loại tuệ (ñāṇāni).
Satta ekato katvā vuttagaṇanā suviññeyyā eva.
The calculation stated by combining the seven is easily understood.
Cách tính toán khi gộp bảy vị lại với nhau thì rất dễ hiểu.
Sabbaññutaññāṇavasena vuttapaṭisambhidāniddese ekekamūlakesu ‘‘ñāto diṭṭho vidito sacchikato phassito paññāyā’’ti (paṭi. ma. 1.121) imesu pañcasu vacanesu ekekasmiṃyeva cakkhādayo pañca, dassanaṭṭhādayo pañcāti pañcapañcakānaṃ vasena pañcavīsati dhammā, pañcavīsati atthā, taddiguṇā niruttiyo, taddiguṇāni ñāṇāni ñeyyāni.
In the explanation of the Paṭisambhidā given according to the omniscience knowledge, in each of the basic sections, for each of these five words: “known, seen, understood, realized, experienced by wisdom”, there are five (such as eye) and five (such as the sense of seeing), making twenty-five dhammas, twenty-five meanings, twice that number of expressions, and twice that number of knowledges to be understood.
Trong phần giải thích về Phân Tích Vô Ngại (Paṭisambhidāniddesa) được nói theo tuệ Toàn Tri (Sabbaññutaññāṇa), trong mỗi gốc có năm lời này: ‘‘đã biết, đã thấy, đã hiểu, đã chứng nghiệm, đã xúc chạm bằng tuệ’’ (ñāto diṭṭho vidito sacchikato phassito paññāyā), mỗi lời có năm (pháp) như mắt (cakkhu) và các pháp khác, và năm ý nghĩa như thấy (dassanaṭṭha) và các ý nghĩa khác, theo cách năm lần năm thì có hai mươi lăm pháp (dhammā), hai mươi lăm ý nghĩa (atthā), số cách diễn đạt (niruttiyo) gấp đôi số đó, và số tuệ (ñāṇāni) cũng gấp đôi số đó cần được hiểu.
Pañca ekato katvā vuttavārepi pañcakkhattuṃ pañca pañcavīsati katvā pañcavīsasataṃ dhammā, pañcavīsasataṃ atthā, taddiguṇā niruttiyo, taddiguṇāni ñāṇāni ñeyyāni.
In the section stated by combining the five, by taking five times twenty-five, there are one hundred and twenty-five dhammas, one hundred and twenty-five meanings, twice that number of expressions, and twice that number of knowledges to be understood.
Trong vòng được nói khi gộp năm lại với nhau, năm lần hai mươi lăm thì có một trăm hai mươi lăm pháp (dhammā), một trăm hai mươi lăm ý nghĩa (atthā), số cách diễn đạt (niruttiyo) gấp đôi số đó, và số tuệ (ñāṇāni) cũng gấp đôi số đó cần được hiểu.
Aḍḍhateyyānīti cettha dve satāni ca paññāsañca.
Here, “aḍḍhateyyāni” means two hundred and fifty.
Ở đây, aḍḍhateyyāni nghĩa là hai trăm năm mươi.
Khandhādīsupi eseva nayo.
The same method applies to the aggregates (khandhas) and so on.
Trong các uẩn (khandha) và các pháp khác cũng theo cùng một phương pháp.
Imināva nayena saccavārapaṭisambhidāvāre ca dhammādigaṇanā veditabbā.
In this same manner, the calculation of dhammas and so on in the sections on Truths and Paṭisambhidās is to be understood.
Theo cách này, cách tính toán các pháp và các pháp khác trong vòng Chân lý (Saccavāra) và vòng Phân Tích Vô Ngại (Paṭisambhidāvāra) cần được hiểu.
38. Buddhadhammavāre diyaḍḍhasatanti chakkhattuṃ pañcavīsati satañca paññāsañca honti, taddiguṇā niruttiyo taddiguṇāni ñāṇāni.
In the Buddhadhamma section, “one hundred and fifty” means six times twenty-five makes one hundred and fifty; twice that number of expressions and twice that number of knowledges.
Trong vòng Phật pháp (Buddhadhammavāra), một trăm rưỡi (diyaḍḍhasataṃ) là sáu lần hai mươi lăm, tức là một trăm năm mươi; số cách diễn đạt (niruttiyo) gấp đôi số đó, số tuệ (ñāṇāni) cũng gấp đôi số đó.
Paṭisambhidādhikaraṇeti paṭisambhidādhikāre.
“Paṭisambhidādhikaraṇe” means in the context of Paṭisambhidā.
Paṭisambhidādhikaraṇe nghĩa là trong phạm vi của Paṭisambhidā.
Aḍḍhanavadhammasatānīti paṭhamaṃ vuttesu catūsu saccesu saṭṭhi, catūsu satipaṭṭhānesu saṭṭhi, catūsu sammappadhānesu saṭṭhi, sattabodhisattaveyyākaraṇesu sattati, abhiññaṭṭhādīsu pañcasu pañcavīsasataṃ, khandhaṭṭhādīsu pañcasu pañcavīsasataṃ, puna catūsu ariyasaccesu sataṃ, catūsu paṭisambhidāsu sataṃ, chasu buddhadhammesu diyaḍḍhasatanti evaṃ aṭṭhasatāni ca paññāsañca dhammā honti.
Aḍḍhanavadhammasatāni (eight hundred and ninety-nine dhammas) means sixty in the four truths mentioned first, sixty in the four foundations of mindfulness (satipaṭṭhāna), sixty in the four right exertions (sammappadhāna), seventy in the seven explanations of Bodhisattas (bodhisattaveyyākaraṇa), one hundred and twenty-five in the five such as abhiññaṭṭha, one hundred and twenty-five in the five such as khandhaṭṭha, again one hundred in the four Noble Truths (ariyasacca), one hundred in the four paṭisambhidās, and one hundred and fifty in the six Buddha-dhamma. Thus, there are eight hundred and fifty dhammas.
Tám trăm năm mươi pháp (aḍḍhanavadhammasatāni) là: sáu mươi trong bốn Thánh đế (sacca) đã nói trước, sáu mươi trong bốn Niệm xứ (satipaṭṭhāna), sáu mươi trong bốn Chánh cần (sammappadhāna), bảy mươi trong bảy lời giải thích về Bồ Tát (bodhisattaveyyākaraṇa), một trăm hai mươi lăm trong năm điều như nghĩa Abhiññā (abhiññaṭṭha), một trăm hai mươi lăm trong năm điều như nghĩa Uẩn (khandhaṭṭha), sau đó một trăm trong bốn Thánh đế, một trăm trong bốn Phân Tích Vô Ngại (paṭisambhidā), và một trăm năm mươi trong sáu Phật pháp (buddhadhamma). Như vậy tổng cộng có tám trăm năm mươi pháp.
Evaṃ atthāpi tattakā eva honti.
Likewise, there are exactly that many meanings (attha).
Tương tự, số ý nghĩa cũng bằng số đó.
Evameva saccādīsu tīsu ṭhānesu vīsasataṃ niruttiyo, sattasu veyyākaraṇesu cattārīsasataṃ niruttiyo, abhiññaṭṭhādīsu khandhaṭṭhādīsu ca aḍḍhateyyāni aḍḍhateyyāni niruttisatāni, ariyasaccesu paṭisambhidāsu ca dve dve niruttisatāni, buddhadhammesu tīṇi niruttisatānīti evaṃ niruttisahassañca sattaniruttisatāni ca honti.
In the same way, there are one hundred and twenty niruttis in each of the three categories such as the truths, four hundred niruttis in the seven explanations, two hundred and fifty niruttis each in abhiññaṭṭha and khandhaṭṭha and so on, two hundred niruttis each in the Noble Truths and paṭisambhidās, and three hundred niruttis in the Buddha-dhamma. Thus, there are one thousand and seven hundred niruttis.
Cũng vậy, trong ba chỗ như Thánh đế có một trăm hai mươi cách diễn đạt (niruttiyo), trong bảy lời giải thích có bốn trăm cách diễn đạt, trong các nghĩa Abhiññā và các nghĩa Uẩn có hai trăm năm mươi cách diễn đạt mỗi loại, trong các Thánh đế và Phân Tích Vô Ngại có hai trăm cách diễn đạt mỗi loại, và trong các Phật pháp có ba trăm cách diễn đạt. Như vậy tổng cộng có một ngàn bảy trăm cách diễn đạt.
Evameva saccādīsu tīsu ṭhānesu cattārīsādhikāni dve dve ñāṇasatāni, sattasu veyyākaraṇesu asītiadhikāni dve ñāṇasatāni, abhiññaṭṭhādīsu khandhaṭṭhādīsu ca pañcapañcañāṇasatāni, saccesu paṭisambhidāsu ca cattāri cattāri ñāṇasatāni, buddhadhammesu cha ñāṇasatānīti evaṃ tīṇi ca ñāṇasahassāni cattāri ca ñāṇasatāni hontīti.
Similarly, in the three categories such as the truths, there are two hundred and forty knowledges (ñāṇa) in each; in the seven explanations, there are two hundred and eighty knowledges; in abhiññaṭṭha and khandhaṭṭha and so on, there are five hundred knowledges in each; in the truths and paṭisambhidās, there are four hundred knowledges in each; and in the Buddha-dhamma, there are six hundred knowledges. Thus, there are three thousand and four hundred knowledges.
Cũng vậy, trong ba chỗ như Thánh đế có hai trăm bốn mươi loại tuệ mỗi loại, trong bảy lời giải thích có hai trăm tám mươi loại tuệ, trong các nghĩa Abhiññā và các nghĩa Uẩn có năm trăm loại tuệ mỗi loại, trong các Thánh đế và Phân Tích Vô Ngại có bốn trăm loại tuệ mỗi loại, và trong các Phật pháp có sáu trăm loại tuệ. Như vậy tổng cộng có ba ngàn bốn trăm loại tuệ.
39. Puna dhammacakkappavattanasuttantameva pubbaṅgamaṃ katvā kathitāya dhammacakkakathāya apubbatthānuvaṇṇanā.
39. This is a commentary on the Dhammacakka-kathā, which is based on the Dhammacakkappavattana Sutta, explaining meanings not previously elucidated.
39. Đây là lời giải thích về ý nghĩa chưa từng có trong câu chuyện về Bánh xe Pháp (Dhammacakkakathā), được kể với kinh Chuyển Pháp Luân (Dhammacakkappavattanasuttanta) làm phần mở đầu.
Tattha dukkhavatthukāti ekābhisamayavasena dukkhaṃ vatthu etesanti dukkhavatthukā.
Here, dukkhavatthukā means that suffering (dukkha) is their basis by way of simultaneous comprehension (ekābhisamaya).
Ở đó, có đối tượng là Khổ (dukkhavatthukā) có nghĩa là Khổ là đối tượng của chúng theo nghĩa chứng ngộ đồng thời.
Tadeva dukkhaṃ visesetvā saccavatthukātiādimāha.
Having specified that very suffering, it states saccavatthukā and so on.
Để đặc tả Khổ ấy, Ngài nói "có đối tượng là Chân lý" (saccavatthukā) và các câu khác.
Tattha saccaṃ ārammaṇaṃ upatthambho etesanti saccārammaṇā.
Here, saccārammaṇā means that truth (sacca) is their object and support.
Ở đó, có đối tượng là Chân lý (saccārammaṇā) nghĩa là Chân lý là đối tượng và sự hỗ trợ của chúng.
Saccaṃ gocaro visayo etesanti saccagocarā.
Saccagocarā means that truth is their range and domain.
Có phạm vi là Chân lý (saccagocarā) nghĩa là Chân lý là phạm vi và đối tượng của chúng.
Saccasaṅgahitāti maggasaccena saṅgahitā.
Saccasaṅgahitā means included in the path truth (maggasacca).
Được bao gồm bởi Chân lý (saccasaṅgahitā) nghĩa là được bao gồm bởi Chân lý Đạo (maggasacca).
Saccapariyāpannāti maggasaccāyattā.
Saccapariyāpannā means dependent on the path truth.
Thuộc về Chân lý (saccapariyāpannā) nghĩa là phụ thuộc vào Chân lý Đạo.
Sacce samudāgatāti dukkhaparijānanena dukkhasacce samuppannā.
Sacce samudāgatā means arisen in the truth of suffering (dukkhasacca) by comprehending suffering.
Phát sinh trong Chân lý (sacce samudāgatā) nghĩa là phát sinh trong Chân lý Khổ (dukkhasacca) do sự hiểu biết về Khổ.
Tathā tattheva ṭhitā patiṭṭhitā ca.
Likewise, ṭhitā patiṭṭhitā means established and firmly established therein.
Cũng vậy, đã an trú và đã được thiết lập (ṭhitā patiṭṭhitā) ở chính nơi đó.
40. Idāni ‘‘pavattite ca bhagavatā dhammacakke’’ti vuttaṃ dhammacakkaṃ niddisitukāmo dhammacakkantiādimāha.
40. Now, wishing to define the Dhammacakka mentioned in "when the Dhammacakka was set rolling by the Blessed One," it states dhammacakka and so on.
40. Bây giờ, muốn chỉ rõ Bánh xe Pháp (Dhammacakka) được nói đến trong câu "Khi Bánh xe Pháp đã được Thế Tôn chuyển vận", Ngài nói "Bánh xe Pháp" (dhammacakkaṃ) và các câu khác.
Tattha duvidhaṃ dhammacakkaṃ paṭivedhadhammacakkaṃ desanādhammacakkañca.
There are two kinds of Dhammacakka: the Dhammacakka of penetration (paṭivedha) and the Dhammacakka of teaching (desanā).
Ở đó, Bánh xe Pháp có hai loại: Bánh xe Pháp chứng ngộ (paṭivedhadhammacakka) và Bánh xe Pháp thuyết giảng (desanādhammacakka).
Paṭivedhadhammacakkaṃ bodhipallaṅke, desanādhammacakkaṃ isipatane.
The Dhammacakka of penetration is at the Bodhi-seat, and the Dhammacakka of teaching is at Isipatana.
Bánh xe Pháp chứng ngộ (Paṭivedhadhammacakkaṃ) là ở Bồ Đề Đạo Tràng, Bánh xe Pháp thuyết giảng (desanādhammacakkaṃ) là ở Isipatana.
Dhammañca pavatteti cakkañcāti paṭivedhadhammacakkaṃ vuttaṃ, cakkañca pavatteti dhammañcāti desanādhammacakkaṃ.
The Dhammacakka of penetration is referred to by "He sets the Dhamma rolling and the Wheel rolling," and the Dhammacakka of teaching by "He sets the Wheel rolling and the Dhamma rolling."
"Chuyển vận Pháp và Bánh xe" (Dhammañca pavatteti cakkañcā) là nói về Bánh xe Pháp chứng ngộ, "Chuyển vận Bánh xe và Pháp" (cakkañca pavatteti dhammañcā) là nói về Bánh xe Pháp thuyết giảng.
Bhagavā hi bodhipallaṅke nisinno maggakkhaṇe indriyabalabojjhaṅgamaggaṅgādibhedaṃ dhammañca pavatteti, soyeva ca dhammo kilesasattughātāya pavattanato paharaṇacakkaṃ viyāti cakkañca.
For the Blessed One, seated at the Bodhi-seat, at the moment of the path, sets the Dhamma rolling, which is distinguished by faculties (indriya), powers (bala), factors of awakening (bojjhaṅga), and path factors (maggaṅga), and that very Dhamma is also a Wheel, like a weapon-wheel, because it rolls for the destruction of the enemy defilements.
Thế Tôn, khi an tọa dưới cội Bồ Đề, vào khoảnh khắc Đạo, chuyển vận Pháp (dhamma) bao gồm các căn (indriya), các lực (bala), các chi giác ngộ (bojjhaṅga), các chi đạo (maggaṅga) và các pháp khác; và chính Pháp ấy, vì được chuyển vận để diệt trừ kẻ thù phiền não, nên giống như bánh xe vũ khí, do đó cũng là Bánh xe (cakka).
Dhammaṃ pavattentoyeva bhagavā taṃ cakkaṃ pavatteti nāma.
The Blessed One, by setting the Dhamma rolling, is said to set that Wheel rolling.
Thế Tôn, khi chuyển vận Pháp, được gọi là chuyển vận Bánh xe ấy.
Etena dhammoyeva cakkanti kammadhārayasamāsatā vuttā hoti.
By this, the nature of a Kammadhāraya compound is stated, meaning that the Dhamma itself is the Wheel.
Với điều này, sự kết hợp đẳng vị (kammadhārayasamāsa) "Pháp chính là Bánh xe" đã được nói đến.
Isipatane nisinno bhagavā dhammadesanakkhaṇe veneyyasantāne kilesasattughātāya pavattanato paharaṇacakkasadisaṃ desanācakkañca pavatteti, veneyyasantāne indriyabalabojjhaṅgamaggaṅgādibhedaṃ dhammacakkañca pavatteti.
The Blessed One, seated at Isipatana, at the moment of teaching the Dhamma, sets rolling the wheel of teaching (desanācakka), which is like a weapon-wheel because it rolls for the destruction of the enemy defilements in the mental continuum of those to be trained, and also sets rolling the Dhamma-wheel, which is distinguished by faculties, powers, factors of awakening, and path factors in the mental continuum of those to be trained.
Thế Tôn, khi an tọa tại Isipatana, vào khoảnh khắc thuyết giảng Pháp, chuyển vận Bánh xe thuyết giảng (desanācakka) giống như bánh xe vũ khí, vì được chuyển vận để diệt trừ kẻ thù phiền não trong tâm thức của những người có thể giáo hóa; và Ngài cũng chuyển vận Bánh xe Pháp (dhammacakka) bao gồm các căn, các lực, các chi giác ngộ, các chi đạo và các pháp khác trong tâm thức của những người có thể giáo hóa.
Etena dhammo ca cakkañca dhammacakkanti dvandasamāsatā vuttā hoti.
By this, the nature of a Dvanda compound is stated, meaning that the Dhamma and the Wheel together constitute the Dhammacakka.
Với điều này, sự kết hợp đối đẳng (dvandasamāsa) "Pháp và Bánh xe là Bánh xe Pháp" đã được nói đến.
Yasmā pana pavattake sati pavattanā nāma hoti, tasmā sabbatthāpi ‘‘pavattetī’’ti vuttaṃ, pavattanaṭṭhena pana ‘‘cakka’’nti vuttaṃ hotīti veditabbaṃ.
However, since a rolling (pavattanā) exists when there is a roller (pavattaka), it is said "sets rolling" everywhere, but it should be understood that "wheel" (cakka) is said in the sense of rolling.
Tuy nhiên, vì có người chuyển vận thì mới có sự chuyển vận, nên ở khắp mọi nơi đều nói "chuyển vận" (pavattetīti), nhưng cần hiểu rằng "Bánh xe" (cakka) được nói đến theo nghĩa sự chuyển vận.
Dhammena pavattetīti dhammacakkantiādīni desanādhammacakkameva sandhāya vuttānīti veditabbāni.
It should be understood that phrases such as dhammena pavattetīti dhammacakka (the Dhamma-wheel is that which is set rolling by the Dhamma) are stated with reference to the Dhammacakka of teaching.
Các câu như "Chuyển vận Pháp bằng Pháp, nên là Bánh xe Pháp" (Dhammena pavattetīti dhammacakka) cần được hiểu là chỉ đề cập đến Bánh xe Pháp thuyết giảng.
Tattha dhammena pavattetīti yathāsabhāvattā dhammena pavattaṃ cakkanti dhammacakkanti vuttaṃ hoti.
Here, dhammena pavattetī means that the Dhamma-wheel is that which rolls according to its true nature, by the Dhamma.
Ở đó, "chuyển vận bằng Pháp" (dhammena pavattetīti) có nghĩa là Bánh xe Pháp được chuyển vận theo bản chất tự nhiên, nên được gọi là Bánh xe Pháp.
Dhammacariyāya pavattetīti veneyyasantāne dhammatthāya pavattaṃ cakkanti dhammacakkanti vuttaṃ hoti.
The phrase " Dhammacariyāya pavattetī" (He sets in motion the Wheel of Dhamma) means that the Wheel (cakka) that rolls for the sake of the Dhamma (dhammatthāya) in the minds of those to be trained (veneyyasantāne) is called the Dhamma-wheel (dhammacakka).
"Chuyển vận bằng sự thực hành Pháp" (dhammacariyāya pavattetīti) có nghĩa là Bánh xe được chuyển vận vì lợi ích của Pháp trong tâm thức của những người có thể giáo hóa, nên được gọi là Bánh xe Pháp.
Dhamme ṭhitotiādīhi bhagavato dhammabhūtatā dhammassāmitā ca vuttā hoti.
By phrases such as " Dhamme ṭhito" (established in the Dhamma), the Buddha's being the Dhamma (dhammabhūtatā) and being the master of the Dhamma (dhammassāmitā) are stated.
Với các câu "an trú trong Pháp" (Dhamme ṭhito) và các câu khác, sự là Pháp (dhammabhūtatā) và sự làm chủ Pháp (dhammassāmitā) của Thế Tôn đã được nói đến.
Yathāha – ‘‘so hāvuso, bhagavā jānaṃ jānāti passaṃ passati cakkhubhūto ñāṇabhūto dhammabhūto brahmabhūto vattā pavattā atthassa ninnetā amatassa dātā dhammassāmī tathāgato’’ti (ma. ni. 1.203).
As it is said: "Friends, the Blessed One, knowing, knows; seeing, sees. He is the Eye, He is Knowledge, He is the Dhamma, He is Brahmā. He is the expounder, the proclaimer, the bringer of the meaning, the giver of the Deathless, the Lord of the Dhamma, the Tathāgata."
Như đã nói: "Này hiền giả, Thế Tôn ấy biết điều cần biết, thấy điều cần thấy, là mắt, là tuệ, là Pháp, là Phạm thiên, là người nói, là người chuyển vận, là người dẫn dắt ý nghĩa, là người ban cho sự bất tử, là bậc chủ Pháp, là Như Lai" (Ma. Ni. 1.203).
Tasmā tehi dhammassa cakkanti dhammacakkanti vuttaṃ hoti.
Therefore, by these, it is said to be the Wheel of the Dhamma, hence Dhamma-wheel.
Vì vậy, Bánh xe Pháp được nói đến bởi những câu đó là Bánh xe của Pháp.
Ṭhitoti visayībhāvena ṭhito.
" Ṭhito" means established as the subject.
An trú (Ṭhito) nghĩa là an trú theo nghĩa là đối tượng.
Patiṭṭhitoti acalabhāvena patiṭṭhito.
" Patiṭṭhito" means firmly established, unmoving.
Được thiết lập (Patiṭṭhito) nghĩa là được thiết lập vững chắc.
Vasippattoti issarabhāvaṃ patto.
" Vasippatto" means attained to mastery.
Đạt được quyền năng (Vasippatto) nghĩa là đạt được quyền uy.
Pāramippattoti koṭippatto.
" Pāramippatto" means reached the utmost limit.
Đạt đến bờ kia (Pāramippatto) nghĩa là đạt đến đỉnh cao.
Vesārajjappattoti visāradabhāvaṃ patto.
" Vesārajjappatto" means attained to fearlessness.
Đạt được sự tự tin (Vesārajjappatto) nghĩa là đạt được sự tự tin.
Dhamme patiṭṭhāpentotiādīhi veneyyasantānamapekkhitvā vuttehi pana vacanehi dhammassāmitāya ca dhammatthāya cakkanti vuttaṃ hoti.
However, by the phrases beginning with " Dhamme patiṭṭhāpento" (establishing in the Dhamma), spoken with reference to the minds of those to be trained, it is said to be the Wheel for the sake of the Dhamma and by being the master of the Dhamma.
Với các câu "thiết lập trong Pháp" (Dhamme patiṭṭhāpento) và các câu khác, được nói đến khi xét đến tâm thức của những người có thể giáo hóa, thì Bánh xe Pháp được nói đến theo nghĩa là của bậc chủ Pháp và vì lợi ích của Pháp.
Dhammaṃ sakkarontotihaādīhi dhammatthāya cakkanti vuttaṃ hoti.
By phrases beginning with " Dhammaṃ sakkaronto" (honoring the Dhamma), it is said to be the Wheel for the sake of the Dhamma.
Với các câu "tôn trọng Pháp" (Dhammaṃ sakkaronto) và các câu khác, Bánh xe Pháp được nói đến vì lợi ích của Pháp.
Yo hi dhammaṃ sakkārādivasena pavatteti, so dhammatthaṃ pavatteti.
For whoever sets the Dhamma in motion by way of honoring it, etc., sets it in motion for the sake of the Dhamma.
Người nào chuyển vận Pháp bằng cách tôn trọng Pháp, người ấy chuyển vận vì lợi ích của Pháp.
Dhammaṃ sakkarontoti yathā kato so dhammo sukato hoti, evameva naṃ karonto.
" Dhammaṃ sakkaronto" means making that Dhamma well-made, just as it is made.
Tôn trọng Pháp (Dhammaṃ sakkaronto) nghĩa là làm cho Pháp ấy được thực hành tốt đẹp.
Dhammaṃ garuṃ karontoti tasmiṃ gāravuppattiyā taṃ garuṃ karonto.
" Dhammaṃ garuṃ karonto" means making it weighty by the arising of respect for it.
Dhammaṃ garuṃ karonto nghĩa là tôn trọng Pháp bằng cách phát sinh sự kính trọng đối với Pháp.
Dhammaṃ mānentoti dhammaṃ piyañca bhāvanīyañca katvā viharanto.
" Dhammaṃ mānento" means dwelling, having made the Dhamma dear and worthy of cultivation.
Dhammaṃ mānento nghĩa là sống bằng cách xem Pháp là đáng yêu và đáng tôn kính.
Dhammaṃ pūjentoti taṃ apadisitvā desanāpaṭipattipūjāya pūjaṃ karonto.
" Dhammaṃ pūjento" means performing veneration by means of the veneration of teaching and practice, referring to it.
Tôn kính Pháp (Dhammaṃ pūjento) có nghĩa là, lấy Pháp ấy làm đối tượng, thực hành sự cúng dường bằng cách cúng dường giáo pháp và cúng dường sự thực hành.
Dhammaṃ apacāyamānoti tasseva dhammassa sakkāragarukārehi nīcavuttitaṃ karonto.
" Dhammaṃ apacāyamāno" means acting with humility towards that very Dhamma through honor and respect.
Kính trọng Pháp (Dhammaṃ apacāyamāno) có nghĩa là, đối với chính Pháp ấy, thực hiện sự cung kính bằng những sự tôn trọng và cung kính.
Dhammaddhajo dhammaketūti taṃ dhammaṃ dhajamiva purakkhatvā ketumiva ca ukkhipitvā pavattiyā dhammaddhajo dhammaketu ca hutvāti attho.
" Dhammaddhajo dhammaketū" means having made that Dhamma a banner (dhaja) and having hoisted it like a standard (ketu), by its rolling, he becomes a Dhamma-banner and a Dhamma-standard; this is the meaning.
Pháp là cờ, Pháp là ngọn cờ (Dhammaddhajo dhammaketū) có nghĩa là, lấy Pháp ấy làm cờ hiệu, giương cao như ngọn cờ, và hành động như người có cờ Pháp, có ngọn cờ Pháp.
Dhammādhipateyyoti dhammādhipatito āgato bhāvanādhammavaseneva ca sabbakiriyānaṃ karaṇena dhammādhipateyyo hutvā.
" Dhammādhipateyyo" means having come from the supremacy of the Dhamma, and by performing all actions solely by means of the Dhamma of cultivation, he becomes one whose supremacy is the Dhamma.
Pháp là tối thượng (Dhammādhipateyyo) có nghĩa là, xuất phát từ Pháp tối thượng, và thực hiện mọi hành động chỉ dựa trên Pháp tu tập, do đó là người có Pháp tối thượng.
Taṃ kho pana dhammacakkaṃ appaṭivattiyanti kenaci nivattetuṃ asakkuṇeyyatāya appaṭihatapavattitā vuttā.
" Taṃ kho pana dhammacakkaṃ appaṭivattiyaṃ" (That Dhamma-wheel cannot be turned back) states its unhindered rolling due to its inability to be turned back by anyone.
Bánh xe Pháp ấy không thể bị lật ngược (Taṃ kho pana dhammacakkaṃ appaṭivattiyaṃ) được nói đến để chỉ sự vận hành không bị cản trở, không thể bị bất cứ ai lật ngược.
Tasmā so dhammo pavattanaṭṭhena cakkanti vuttaṃ hoti.
Therefore, that Dhamma is called a Wheel because of its rolling forth.
Do đó, Pháp ấy được gọi là bánh xe theo nghĩa vận hành.
Saddhindriyaṃ dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti veneyyasantāne maggasampayuttasaddhindriyuppādanena taṃ saddhindriyaṃ dhammaṃ pavattetīti attho.
" Saddhindriyaṃ dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetī" means that he sets that Dhamma, the faculty of faith (saddhindriya), in motion by producing the faculty of faith associated with the path in the minds of those to be trained.
Tín căn là Pháp, vận hành Pháp ấy (Saddhindriyaṃ dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetī) có nghĩa là, bằng cách làm phát sinh tín căn tương ưng với đạo trong dòng tâm thức của người có thể được giáo hóa, vị ấy vận hành Pháp là tín căn ấy.
Eseva nayo sesesupi.
The same method applies to the remaining ones.
Các trường hợp còn lại cũng tương tự như vậy.
Saccāti saccañāṇāni.
" Saccā" refers to the knowledges of the truths.
Các sự thật (Saccā) có nghĩa là các trí tuệ về sự thật.
Vipassanā ca vijjā ca maggañāṇameva.
Vipassanā and vijjā are indeed path-knowledge.
Tuệ quán (vipassanā) và minh (vijjā) chính là trí tuệ đạo.
Anuppāde ñāṇanti arahattaphale ñāṇaṃ.
" Anuppāde ñāṇaṃ" is the knowledge in the fruit of arahantship.
Trí tuệ về sự không tái sinh (Anuppāde ñāṇaṃ) là trí tuệ trong quả A-la-hán.
Tampi veneyyasantāne pavattetiyeva, nibbānañca paṭivedhaṃ karonto pavattetiyeva nāma.
That too he sets in motion in the minds of those to be trained; indeed, by realizing Nibbāna, he sets it in motion.
Trí tuệ ấy cũng được vận hành trong dòng tâm thức của người có thể được giáo hóa, và khi thực hiện sự thể nhập Nibbāna, cũng được gọi là vận hành.
43. Idāni lokuttaradhammavatiyā dhammacakkakathāya anantaraṃ kathitāya lokuttarakathāya apubbatthānuvaṇṇanā.
Now, this is the elaboration of the unprecedented meaning of the Lokuttara-kathā, which was taught immediately after the Dhamma-wheel discourse, which is endowed with supramundane qualities.
43. Bây giờ là luận giải về ý nghĩa chưa từng có của phần siêu thế, được trình bày sau phần Pháp luân có các pháp siêu thế.
Tattha lokuttarapadassa attho niddesavāre āvi bhavissati.
Therein, the meaning of the term lokuttara will become clear in the section on exposition.
Ở đó, ý nghĩa của từ "siêu thế" sẽ được làm rõ trong phần trình bày.
Cattāro satipaṭṭhānātiādayo sattatiṃsa bodhipakkhiyadhammā yathāyogaṃ maggaphalasampayuttā.
The thirty-seven Bodhipakkhiya-dhammas, such as " Cattāro satipaṭṭhānā" (the four foundations of mindfulness), are associated with the path and its fruit as appropriate.
Bốn niệm xứ (cattāro satipaṭṭhānā) và các pháp trợ Bồ-đề ba mươi bảy chi phần khác, tùy theo sự phù hợp, đều tương ưng với đạo và quả.
Te bujjhanaṭṭhena bodhīti evaṃladdhanāmassa ariyassa pakkhe bhavattā bodhipakkhiyā nāma.
They are called Bodhipakkhiya because they belong to the side (pakkha) of the Noble One, who is thus named Bodhi due to his awakening (bujjhanaṭṭhena).
Chúng được gọi là các pháp trợ Bồ-đề (bodhipakkhiyā) vì chúng thuộc về phía của bậc Thánh (ariya), người có tên là giác ngộ (bodhī) theo nghĩa là sự tỉnh thức.
Pakkhe bhavattāti upakārabhāve ṭhitattā.
" Pakkhe bhavattā" means being in the state of being helpful.
Thuộc về phía có nghĩa là ở trong trạng thái hỗ trợ.
Tesu ārammaṇesu okkantitvā pakkhanditvā upaṭṭhānato upaṭṭhānaṃ, satiyeva upaṭṭhānaṃ satipaṭṭhānaṃ.
Among these, entering into and plunging into the objects, and appearing from the arising, is upaṭṭhāna; mindfulness itself is upaṭṭhāna, hence " satipaṭṭhānaṃ".
Trong số đó, sự chú tâm (upaṭṭhāna) là sự chú tâm vì nó đi vào và thâm nhập vào các đối tượng; chính niệm (sati) là sự chú tâm (upaṭṭhāna), do đó gọi là niệm xứ (satipaṭṭhāna).
Kāyavedanācittadhammesu panassa asubhadukkhāniccānattākāragahaṇavasena subhasukhaniccaattasaññāpahānakiccasādhanavasena ca pavattito catudhā bhedo hoti.
Moreover, in regard to body, feelings, mind, and phenomena, its division is fourfold, due to its occurrence by way of grasping the aspects of impurity, suffering, impermanence, and non-self, and by way of accomplishing the task of abandoning the perceptions of beauty, pleasure, permanence, and self.
Sự vận hành của nó trên thân, thọ, tâm, pháp có bốn loại phân biệt, tùy theo cách nắm giữ các khía cạnh bất tịnh, khổ, vô thường, vô ngã, và tùy theo việc thực hiện nhiệm vụ loại bỏ các nhận thức về tịnh, lạc, thường, ngã.
Tasmā cattāro satipaṭṭhānāti vuccati.
Therefore, they are called the four foundations of mindfulness (Satipaṭṭhāna).
Do đó, được gọi là bốn niệm xứ.
Padahanti etenāti padhānaṃ, sobhanaṃ padhānaṃ sammappadhānaṃ, sammā vā padahanti etenāti sammappadhānaṃ, sobhanaṃ vā taṃ kilesavirūpapavattavirahitato padhānañca hitasukhanipphādakaṭṭhena seṭṭhabhāvāvahanato padhānabhāvakaraṇato vāti sammappadhānaṃ.
That by which one exerts oneself is padhāna. Excellent exertion is sammappadhāna. Or, that by which one exerts oneself rightly is sammappadhāna. Or, it is excellent because it is free from the distorted arising of defilements, and it is exertion because it brings about the state of being supreme by producing welfare and happiness.
Nỗ lực (padhāna) là cái mà nhờ đó người ta nỗ lực; nỗ lực tốt đẹp là chánh tinh tấn (sammappadhāna). Hoặc, nhờ cái đó mà người ta nỗ lực đúng đắn, nên gọi là chánh tinh tấn; hoặc, nó là cái tốt đẹp vì không có sự vận hành xấu xa của phiền não, và nó là sự nỗ lực vì mang lại trạng thái tối thượng do tạo ra lợi ích và hạnh phúc.
Vīriyassetaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for energy (vīriya).
Đây là tên gọi của tinh tấn.
Tayidaṃ uppannānuppannānaṃ akusalānaṃ pahānānuppattikiccaṃ, anuppannuppannānañca kusalānaṃ uppattiṭṭhitikiccaṃ sādhayatīti catubbidhaṃ hoti.
And this sammappadhāna is fourfold, as it accomplishes the task of abandoning unwholesome states that have arisen and preventing those that have not arisen, and the task of bringing about the arising and persistence of wholesome states that have not arisen and those that have arisen.
Chánh tinh tấn này có bốn loại vì nó thực hiện nhiệm vụ loại bỏ các bất thiện đã sinh và chưa sinh, và nhiệm vụ làm phát sinh và duy trì các thiện pháp chưa sinh và đã sinh.
Tasmā cattāro sammappadhānāti vuccati.
Therefore, they are called the four right exertions (Sammappadhāna).
Do đó, được gọi là bốn chánh tinh tấn.
Nipphattipariyāyena ijjhanaṭṭhena, ijjhanti etāya sattā iddhā vuddhā ukkaṃsagatā hontīti iminā vā pariyāyena iddhi, tassā sampayuttāya pubbaṅgamaṭṭhena phalabhūtāya pubbabhāgakāraṇaṭṭhena ca iddhiyā pādoti iddhipādo.
By way of accomplishment, in the sense of succeeding, or by this way, beings succeed, grow, and reach excellence through it—this is iddhi. The base of psychic power (Iddhipāda) is the foot of that iddhi, being conjoined with it as a precursor, or being the cause that precedes the resulting iddhi.
Thành tựu (iddhi) là do phương pháp hoàn thành, hoặc do phương pháp mà nhờ đó các chúng sinh trở nên thành tựu, phát triển, đạt đến đỉnh cao; cái mà là chân (pāda) của thành tựu (iddhi) ấy, theo nghĩa là tiền đạo tương ưng, và theo nghĩa là nguyên nhân của phần trước, là quả, nên gọi là như ý túc (iddhipādo).
So chandavīriyacittavīmaṃsāvasena catubbidhova hoti.
This iddhipāda is also fourfold, by way of desire (chanda), energy (vīriya), mind (citta), and investigation (vīmaṃsā).
Như ý túc ấy chỉ có bốn loại: do dục, do tinh tấn, do tâm, do quán xét.
Tasmā cattāro iddhipādāti vuccati.
Therefore, they are called the four bases of psychic power (Iddhipāda).
Do đó, được gọi là bốn như ý túc.
Assaddhiyakosajjapamādavikkhepasammohānaṃ abhibhavanato abhibhavanasaṅkhātena adhipatiyaṭṭhena indriyaṃ.
An faculty (Indriya) is that which dominates, in the sense of being a ruler, by overcoming lack of faith, laziness, heedlessness, distraction, and delusion.
Căn (indriyaṃ) là do sự chế ngự sự vô tín, biếng nhác, phóng dật, tán loạn, si mê; theo nghĩa là chủ tể, tức là sự chế ngự.
Assaddhiyādīhi anabhibhavanīyato akampiyaṭṭhena balaṃ.
A power (Bala) is that which is unshakable, in the sense of not being overcome by lack of faith and so forth.
Lực (balaṃ) là do không thể bị vô tín, v.v., chế ngự; theo nghĩa là không lay chuyển.
Tadubhayampi saddhāvīriyasatisamādhipaññāvasena pañcavidhaṃ hoti.
Both of these are fivefold, by way of faith (saddhā), energy (vīriya), mindfulness (sati), concentration (samādhi), and wisdom (paññā).
Cả hai điều đó đều có năm loại: do tín, tinh tấn, niệm, định, tuệ.
Tasmā pañcindriyāni pañca balānīti vuccanti.
Therefore, they are called the five faculties (Indriya) and the five powers (Bala).
Do đó, được gọi là năm căn, năm lực.
Bujjhanakasattassa pana aṅgabhāvena satiādayo satta dhammā bojjhaṅgā, niyyānaṭṭhena ca sammādiṭṭhiādayo aṭṭha maggaṅgā honti.
Furthermore, for a being who is to awaken, the seven qualities beginning with mindfulness are the factors of awakening (Bojjhaṅga), and the eight path factors beginning with right view are the path factors (Maggaṅga) in the sense of leading out.
Đối với chúng sinh có khả năng giác ngộ, bảy pháp như niệm, v.v., là các chi phần giác ngộ (bojjhaṅgā) theo nghĩa là chi phần; và tám pháp như chánh kiến, v.v., là các chi phần đạo (maggaṅgā) theo nghĩa là sự xuất ly.
Tena vuccati satta bojjhaṅgā ariyo aṭṭhaṅgiko maggoti.
Therefore, it is said: the seven factors of awakening and the Noble Eightfold Path.
Do đó, được gọi là bảy chi phần giác ngộ, đạo tám chi phần của bậc Thánh.
Iti ime sattatiṃsa bodhipakkhiyā dhammā pubbabhāge lokiyavipassanāya vattamānāya cuddasavidhena kāyaṃ pariggaṇhato ca kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ, navavidhena vedanaṃ pariggaṇhato ca vedanānupassanāsatipaṭṭhānaṃ, soḷasavidhena cittaṃ pariggaṇhato ca cittānupassanāsatipaṭṭhānaṃ, pañcavidhena dhamme pariggaṇhato ca dhammānupassanāsatipaṭṭhānaṃ.
Thus, these thirty-seven factors conducive to awakening (Bodhipakkhiyadhammā), in the preliminary stage of mundane insight, become the foundation of mindfulness of the body for one who comprehends the body in fourteen ways; the foundation of mindfulness of feelings for one who comprehends feelings in nine ways; the foundation of mindfulness of mind for one who comprehends the mind in sixteen ways; and the foundation of mindfulness of phenomena for one who comprehends phenomena in five ways.
Như vậy, ba mươi bảy pháp trợ Bồ-đề này, trong giai đoạn trước, khi tuệ quán thế gian đang vận hành, là niệm xứ quán thân khi quán sát thân theo mười bốn cách; niệm xứ quán thọ khi quán sát thọ theo chín cách; niệm xứ quán tâm khi quán sát tâm theo mười sáu cách; niệm xứ quán pháp khi quán sát pháp theo năm cách.
Iti imasmiṃ attabhāve anuppannapubbaṃ parassa uppannaṃ akusalaṃ disvā ‘‘yathā paṭipannassa tassa taṃ uppannaṃ, na tathā paṭipajjissāmi, evaṃ me etaṃ nuppajjissatī’’ti tassa anuppādāya vāyamanakāle paṭhamaṃ sammappadhānaṃ, attano samudācārappattamakusalaṃ disvā tassa pahānāya vāyamanakāle dutiyaṃ, imasmiṃ attabhāve anuppannapubbaṃ jhānaṃ vā vipassanaṃ vā uppādetuṃ vāyamantassa tatiyaṃ, uppannaṃ yathā na parihāyati, evaṃ punappunaṃ uppādentassa catutthaṃ sammappadhānaṃ.
Thus, seeing unwholesome states that have arisen in another but never arisen in oneself in this existence, and thinking, "The way that person practiced caused those states to arise; I shall not practice in that way, so they will not arise in me," the first right exertion is for the non-arising of such states when one strives. Seeing unwholesome states that have reached the stage of frequent occurrence in oneself, the second right exertion is for their abandonment when one strives. For one striving to produce jhāna or vipassanā that has never arisen in this existence, the third right exertion is for its arising. For one repeatedly producing what has arisen so that it does not decline, the fourth right exertion is for its maintenance.
Như vậy, trong đời này, khi thấy một bất thiện chưa từng phát sinh ở người khác đã phát sinh, và nghĩ: “Người ấy đã thực hành như thế nào mà bất thiện ấy đã phát sinh, ta sẽ không thực hành như thế, thì bất thiện ấy sẽ không phát sinh cho ta”, khi nỗ lực để bất thiện ấy không phát sinh, đó là chánh tinh tấn thứ nhất; khi thấy bất thiện đã phát sinh trong hành vi của mình và nỗ lực để loại bỏ nó, đó là chánh tinh tấn thứ hai; khi nỗ lực để làm phát sinh thiền hoặc tuệ quán chưa từng phát sinh trong đời này, đó là chánh tinh tấn thứ ba; khi liên tục làm phát sinh thiền hoặc tuệ quán đã phát sinh để nó không bị suy giảm, đó là chánh tinh tấn thứ tư.
Chandaṃ dhuraṃ katvā kusaluppādanakāle chandiddhipādo, vīriyaṃ, cittaṃ, vīmaṃsaṃ dhuraṃ katvā kusaluppādanakāle vīmaṃsiddhipādo.
When producing wholesome states with desire as the principal factor, it is the base of psychic power of desire (Chandiddhipāda); when producing wholesome states with energy, mind, or investigation as the principal factor, it is the base of psychic power of investigation (Vīmaṃsiddhipādo).
Khi lấy dục làm chủ đạo để làm phát sinh thiện pháp, đó là dục như ý túc; khi lấy tinh tấn, tâm, quán xét làm chủ đạo để làm phát sinh thiện pháp, đó là quán xét như ý túc.
Micchāvācāya viramaṇakāle sammāvācā, micchākammantā, micchājīvā viramaṇakāle sammājīvoti evaṃ nānācittesu labbhanti.
Right speech (Sammāvācā) occurs when refraining from wrong speech; right action (Sammākammanta) and right livelihood (Sammā-ājīva) occur when refraining from wrong action and wrong livelihood, respectively. Thus, they are found in various states of consciousness.
Khi từ bỏ tà ngữ, đó là chánh ngữ; khi từ bỏ tà nghiệp, tà mạng, đó là chánh mạng. Như vậy, chúng được tìm thấy trong các tâm khác nhau.
Catumaggakkhaṇe pana ekacitte labbhanti, phalakkhaṇe ṭhapetvā cattāro sammappadhāne avasesā tettiṃsa labbhanti.
However, at the moment of the four paths, they are found in a single mind. At the moment of fruition, excluding the four right exertions, the remaining thirty-three are found.
Tuy nhiên, trong sát-na đạo, chúng được tìm thấy trong một tâm duy nhất; trong sát-na quả, trừ bốn chánh tinh tấn, ba mươi ba pháp còn lại được tìm thấy.
Evaṃ ekacitte labbhamānesu cetesu ekāva nibbānārammaṇā sati kāyādīsu subhasaññādipahānakiccasādhanavasena ‘‘cattāro satipaṭṭhānā’’ti vuccati.
Thus, among these factors found in a single mind, the one mindfulness (sati) that has Nibbāna as its object is called the "four foundations of mindfulness" by way of accomplishing the task of abandoning the perception of beauty and so forth in regard to body and so on.
Như vậy, trong số các pháp này được tìm thấy trong một tâm duy nhất, chỉ có một niệm là đối tượng Nibbāna được gọi là “bốn niệm xứ” theo nghĩa là thực hiện nhiệm vụ loại bỏ nhận thức về tịnh, v.v., trên thân, v.v.
Ekameva ca vīriyaṃ anuppannuppannānaṃ anuppādādikiccasādhanavasena ‘‘cattāro sammappadhānā’’ti vuccati.
And the one energy (vīriya) is called the "four right exertions" by way of accomplishing the task of non-arising and so forth of unwholesome states that have not arisen and those that have arisen.
Chỉ có một tinh tấn được gọi là “bốn chánh tinh tấn” theo nghĩa là thực hiện nhiệm vụ không làm phát sinh, v.v., các bất thiện chưa sinh và đã sinh.
Sesesu hāpanavaḍḍhanaṃ natthi.
In the remaining factors, there is no reduction or increase.
Trong các pháp còn lại, không có sự giảm bớt hay tăng thêm.
Nava ekavidhāti chando cittaṃ pīti passaddhi upekkhā saṅkappo vācā kammanto ājīvoti ime nava chandiddhipādādivasena ekavidhāva honti, aññakoṭṭhāsaṃ na bhajanti.
Nine are of one kind means that desire (chanda), consciousness (citta), rapture (pīti), tranquility (passaddhi), equanimity (upekkhā), thought (saṅkappa), speech (vācā), action (kammanta), and livelihood (ājīva) – these nine are of one kind, as they are aspects of the bases of psychic power (iddhipāda) and so on. They do not belong to another category.
Chín pháp một loại là: dục, tâm, hỷ, khinh an, xả, tư duy, ngữ, nghiệp, mạng – chín pháp này chỉ có một loại theo nghĩa dục như ý túc, v.v., không chia thành các phần khác.
Eko dvedhāti saddhā indriyabalavasena dvedhā ṭhitā.
One is of two kinds means that faith (saddhā) exists in two ways, as a faculty (indriya) and as a power (bala).
Một pháp hai loại là: tín tồn tại dưới hai loại là căn và lực.
Atha catupañcadhāti athañño eko catudhā, añño pañcadhā ṭhitoti attho.
Then one is of four or five kinds means that another one is of four kinds, and another is of five kinds.
Rồi bốn và năm loại có nghĩa là, một pháp khác có bốn loại, một pháp khác có năm loại.
Tattha samādhi eko indriyabalabojjhaṅgamaggaṅgavasena catudhā ṭhito, paññā tesaṃ catunnaṃ iddhipādakoṭṭhāsassa ca vasena pañcadhā.
Among these, concentration (samādhi), being one, exists in four ways, as a faculty (indriya), a power (bala), an enlightenment factor (bojjhaṅga), and a path factor (maggaṅga); wisdom (paññā) exists in five ways, due to these four and as an aspect of the bases of psychic power (iddhipāda).
Trong đó, định là một pháp tồn tại dưới bốn loại theo nghĩa căn, lực, chi phần giác ngộ, chi phần đạo; tuệ có năm loại theo nghĩa bốn loại đó và phần như ý túc.
Aṭṭhadhā navadhā cevāti aparo eko aṭṭhadhā, eko navadhā ṭhitoti attho.
And one is of eight kinds, one of nine kinds means that another one is of eight kinds, and one is of nine kinds.
Tám loại và chín loại có nghĩa là, một pháp khác có tám loại, một pháp khác có chín loại.
Catusatipaṭṭhānaindriyabalabojjhaṅgamaggaṅgavasena sati aṭṭhadhā ṭhitā, catusammappadhānaiddhipādaindriyabalabojjhaṅgamaggaṅgavasena vīriyaṃ navadhāti.
Mindfulness (sati) exists in eight ways, as the four establishments of mindfulness (satipaṭṭhāna), a faculty (indriya), a power (bala), an enlightenment factor (bojjhaṅga), and a path factor (maggaṅga); energy (vīriya) exists in nine ways, as the four right efforts (sammappadhāna), a base of psychic power (iddhipāda), a faculty (indriya), a power (bala), an enlightenment factor (bojjhaṅga), and a path factor (maggaṅga).
Niệm có tám loại theo nghĩa bốn niệm xứ, căn, lực, chi phần giác ngộ, chi phần đạo; tinh tấn có chín loại theo nghĩa bốn chánh tinh tấn, như ý túc, căn, lực, chi phần giác ngộ, chi phần đạo.
Evaṃ maggaphalasampayutte sattatiṃsa bodhipakkhiyadhamme dassetvā puna te maggaphalesu saṅkhipitvā cattāro ariyamaggā cattāri ca sāmaññaphalānīti āha.
Having thus shown the thirty-seven factors of enlightenment associated with the path and fruition, the text then condenses them into the path and fruition, stating: the four noble paths and the four fruits of recluseship.
Sau khi trình bày ba mươi bảy pháp trợ Bồ-đề tương ưng với đạo và quả như vậy, rồi tóm tắt chúng vào đạo và quả, nên nói: bốn đạo Thánh và bốn quả Sa-môn.
Samaṇabhāvo sāmaññaṃ, catunnaṃ ariyamaggānametaṃ nāmaṃ.
The state of a recluse is recluseship (sāmañña); this is the name for the four noble paths.
Trạng thái Sa-môn là Sa-môn hạnh (sāmañña); đây là tên gọi của bốn đạo Thánh.
Sāmaññānaṃ phalāni sāmaññaphalāni.
The fruits of recluseship are sāmaññaphalāni.
Các quả của sāmañña (đạo quả) là sāmaññaphala.
Nibbānaṃ pana sabbehi asammissameva.
Nibbāna, however, is entirely unmixed with all of them.
Tuy nhiên, Nibbāna thì hoàn toàn không hòa lẫn (với các Đạo và Quả siêu thế).
Iti vitthārato sattatiṃsabodhipakkhiyacatumaggacatuphalanibbānānaṃ vasena chacattālīsa lokuttaradhammā, tato saṅkhepena catumaggacatuphalanibbānānaṃ vasena nava lokuttaradhammā, tatopi saṅkhepena maggaphalanibbānānaṃ vasena tayo lokuttaradhammāti veditabbaṃ.
Thus, in detail, there are forty-six supramundane qualities (lokuttaradhammā) by way of the thirty-seven factors of enlightenment, the four paths, the four fruitions, and Nibbāna; then, in brief, there are nine supramundane qualities by way of the four paths, the four fruitions, and Nibbāna; and even more briefly, there are three supramundane qualities by way of the path, fruition, and Nibbāna – this should be understood.
Như vậy, theo cách giải thích rộng, có bốn mươi sáu pháp siêu thế (lokuttara) bao gồm ba mươi bảy pháp trợ Bồ-đề (bodhipakkhiya-dhammā), bốn Đạo (magga), bốn Quả (phala) và Nibbāna. Từ đó, theo cách tóm tắt, có chín pháp siêu thế bao gồm bốn Đạo, bốn Quả và Nibbāna. Và từ đó nữa, theo cách tóm tắt hơn, có ba pháp siêu thế bao gồm Đạo, Quả và Nibbāna, nên cần phải hiểu như vậy.
Satipaṭṭhānādīnaṃ maggaphalānañca lokuttaratte vutte taṃsampayuttānaṃ phassādīnampi lokuttarattaṃ vuttameva hoti.
When the supramundane nature of the establishments of mindfulness (satipaṭṭhāna) and so on, and of the paths and fruitions, is stated, the supramundane nature of contact (phassa) and so on, which are associated with them, is also stated.
Khi đã nói về tính siêu thế của các pháp như Tứ Niệm Xứ (Satipaṭṭhāna) và các Đạo Quả (Magga-phala), thì tính siêu thế của các pháp đồng sanh như Xúc (phassa) v.v. cũng đã được nói đến.
Padhānadhammavasena pana satipaṭṭhānādayova vuttā.
However, only the establishments of mindfulness and so on are mentioned by way of the principal qualities.
Tuy nhiên, chỉ có Tứ Niệm Xứ v.v. được nói đến theo nghĩa là các pháp chính yếu.
Abhidhamme (dha. sa. 277 ādayo, 505 ādayo) ca lokuttaradhammaniddese maggaphalasampayuttānaṃ phassādīnaṃ lokuttarattaṃ vuttamevāti.
And in the Abhidhamma, in the exposition of supramundane qualities, the supramundane nature of contact and so on, associated with the path and fruition, is also stated.
Và trong Vi Diệu Pháp (Abhidhamma), trong phần giải thích các pháp siêu thế, tính siêu thế của các pháp Xúc v.v. đồng sanh với các Đạo Quả cũng đã được nói đến.
Lokaṃ tarantīti lokaṃ atikkamanti.
They cross the world means they transcend the world.
Lokaṃ tarantī (vượt qua thế gian) nghĩa là vượt qua thế gian.
Sabbamidha īdisaṃ vattamānakālavacanaṃ cattāro ariyamagge sandhāya vuttaṃ.
All such present tense expressions here refer to the four noble paths.
Tất cả các từ ở thì hiện tại như vậy ở đây đều được nói đến với ý chỉ bốn Thánh Đạo (ariya-magga).
Sotāpattimaggo hi apāyalokaṃ tarati, sakadāgāmimaggo kāmāvacaralokekadesaṃ tarati, anāgāmimaggo kāmāvacaralokaṃ tarati, arahattamaggo rūpārūpāvacaralokaṃ tarati.
For the Stream-entry path (Sotāpattimagga) crosses the world of woe (apāyaloka); the Once-return path (Sakadāgāmimagga) crosses a part of the sense-sphere world (kāmāvacaraloka); the Non-return path (Anāgāmimagga) crosses the sense-sphere world; the Arahant path (Arahattamagga) crosses the fine-material and immaterial worlds (rūpārūpāvacaraloka).
Thật vậy, Đạo Nhập Lưu (Sotāpatti-magga) vượt qua cõi khổ (apāya-loka); Đạo Nhất Lai (Sakadāgāmi-magga) vượt qua một phần của cõi Dục giới (kāmāvacara-loka); Đạo Bất Lai (Anāgāmi-magga) vượt qua cõi Dục giới; Đạo A-la-hán (Arahatta-magga) vượt qua cõi Sắc giới (rūpāvacara-loka) và Vô Sắc giới (arūpāvacara-loka).
Lokā uttarantīti lokā uggacchanti.
They arise from the world means they emerge from the world.
Lokā uttarantī (thoát khỏi thế gian) nghĩa là thoát ly khỏi thế gian.
Lokatoti ca lokamhāti ca tadeva nissakkavacanaṃ visesetvā dassitaṃ.
From the world (lokato) and from the world (lokamhā) are shown as specific ablative case expressions of the same meaning.
Các từ lokato và lokamhā cũng được trình bày một cách đặc biệt với ý nghĩa của biến cách xuất xứ (nissakka-vacana) đó.
Lokaṃ samatikkamantīti paṭhamaṃ vuttatthameva.
They completely transcend the world is the same meaning as stated previously.
Lokaṃ samatikkamantī (vượt hẳn thế gian) có cùng ý nghĩa đã nói ở trên.
Tattha upasaggatthaṃ anapekkhitvā vuttaṃ, idha saha upasaggatthena vuttaṃ.
There it was stated without considering the meaning of the prefix, here it is stated with the meaning of the prefix.
Ở đó, (từ được nói) không chú ý đến ý nghĩa của tiền tố, còn ở đây, (từ được nói) có kèm theo ý nghĩa của tiền tố.
Lokaṃ samatikkantāti yathāvuttaṃ lokaṃ sammā atikkantā.
Having completely transcended the world means having completely transcended the world as described.
Lokaṃ samatikkantā (đã vượt hẳn thế gian) nghĩa là đã hoàn toàn vượt qua thế gian như đã nói.
Sabbamidha īdisaṃ atītakālavacanaṃ phalanibbānāni sandhāya vuttaṃ, sotāpattiphalādīni hi yathāvuttaṃ lokaṃ atikkamitvā ṭhitāni, sadā nibbānaṃ sabbalokaṃ atikkamitvā ṭhitaṃ.
All such past tense expressions here refer to the fruitions and Nibbāna, for the fruits of Stream-entry (Sotāpattiphala) and so on exist having transcended the world as described, and Nibbāna always exists having transcended all worlds.
Tất cả các từ ở thì quá khứ như vậy ở đây đều được nói đến với ý chỉ các Đạo Quả và Nibbāna, vì các Đạo Quả Nhập Lưu v.v. đã vượt qua thế gian như đã nói và an trú, và Nibbāna thì luôn luôn vượt qua tất cả thế gian và an trú.
Lokena atirekāti lokato adhikabhūtā.
They are superior to the world means they are greater than the world.
Lokena atirekā (hơn thế gian) nghĩa là siêu việt hơn thế gian.
Idaṃ sabbepi lokuttaradhamme sandhāya vuttaṃ.
This is stated with reference to all supramundane qualities.
Điều này được nói đến với ý chỉ tất cả các pháp siêu thế.
Nissarantīti niggacchanti.
They emerge means they go forth.
Nissarantī (thoát ly) nghĩa là thoát ra ngoài.
Nissaṭāti niggatā.
Emerged means gone forth.
Nissaṭā (đã thoát ly) nghĩa là đã thoát ra ngoài.
Loke na tiṭṭhantītiādīni aṭṭhārasa vacanāni sabbalokuttaresupi yujjanti.
They do not remain in the world and so on—these eighteen expressions are applicable to all supramundane qualities.
Mười tám cách diễn đạt như loke na tiṭṭhantī v.v. đều phù hợp với tất cả các pháp siêu thế.
Na tiṭṭhantīti loke apariyāpannattā vuttaṃ.
They do not remain is stated because they are not included in the world.
Na tiṭṭhantī (không an trú) được nói đến vì không bị bao hàm trong thế gian.
Loke na limpantīti khandhasantāne vattamānāpi tasmiṃ na limpantīti attho.
They are not stained by the world means that even though they exist in the continuum of aggregates, they are not stained by it.
Loke na limpantī (không bị nhiễm ô trong thế gian) có nghĩa là, mặc dù hiện hữu trong dòng tương tục của uẩn, chúng không bị nhiễm ô trong đó.
Lokena na limpantīti akatapaṭivedhānaṃ kenaci cittena, katapaṭivedhānaṃ akusalena appamattenapi cittena na limpantīti attho.
They are not stained by the world means that for those who have not realized it, they are not stained by any mind, and for those who have realized it, they are not stained by even a little unwholesome mind.
Lokena na limpantī (không bị thế gian nhiễm ô) có nghĩa là, đối với những người chưa chứng ngộ, chúng không bị nhiễm ô bởi bất kỳ tâm nào; đối với những người đã chứng ngộ, chúng không bị nhiễm ô bởi ngay cả một chút tâm bất thiện nào.
Asaṃlittā anupalittāti upasaggena visesitaṃ.
Unattached, unsoiled is specified by the prefix.
Asaṃlittā anupalittā (không bị dính mắc, không bị nhiễm ô) được nhấn mạnh bằng tiền tố.
Vippamuttāti alittattameva nānābyañjanena visesitaṃ.
Liberated is the very state of being unattached, specified by various expressions.
Vippamuttā (hoàn toàn giải thoát) là việc không bị dính mắc được nhấn mạnh bằng nhiều từ khác nhau.
Ye keci hi yattha yena vā alittā, te tattha tena vā vippamuttā honti.
Indeed, whatever* are untainted by whatever* or in whatever*, those are freed from that* or by that*.
Vì bất cứ ai không bị dính mắc bởi cái gì, ở đâu, thì người đó hoàn toàn giải thoát khỏi cái đó, ở đó.
Lokā vippamuttātiādīni tīṇi nissakkavasena vuttāni.
The three* beginning with " Lokā vippamuttā" (freed from the world) are stated in the sense of the ablative case.
Ba từ như lokā vippamuttā v.v. được nói đến với ý nghĩa xuất xứ (nissakka).
Visaññuttāti vippamuttattavisesanaṃ.
" Visaññuttā" is a qualifier for the state of being freed.
Visaññuttā (không liên hệ) là sự nhấn mạnh thêm về việc hoàn toàn giải thoát.
Ye keci hi yattha yena yato vippamuttā, te tattha tena tato visaññuttā nāma honti.
Indeed, whatever* are freed from whatever*, by whatever*, or in whatever*, those are said to be disjoined from that*, by that*, or in that*.
Vì bất cứ ai hoàn toàn giải thoát khỏi cái gì, bởi cái gì, từ đâu, thì người đó được gọi là không liên hệ với cái đó, bởi cái đó, từ đó.
Lokā sujjhantīti lokamalaṃ dhovitvā lokā sujjhanti.
" Lokā sujjhanti" means that by washing away the defilement of the world, they become purified from the world.
Lokā sujjhantī (thanh tịnh khỏi thế gian) nghĩa là thanh tịnh khỏi thế gian sau khi đã rửa sạch cấu uế của thế gian.
Visujjhantīti tadeva upasaggena visesitaṃ.
" Visujjhanti" is the same* specified by a prefix.
Visujjhantī (hoàn toàn thanh tịnh) được nhấn mạnh bằng tiền tố.
Vuṭṭhahantīti uṭṭhitā honti.
" Vuṭṭhahanti" means they arise.
Vuṭṭhahantī (trỗi dậy) nghĩa là đã trỗi dậy.
Vivaṭṭantīti nivaṭṭanti.
" Vivaṭṭanti" means they turn back.
Vivaṭṭantī (thoát ly) nghĩa là quay trở lại.
Na sajjantīti na lagganti.
" Na sajjanti" means they do not cling.
Na sajjantī (không dính mắc) nghĩa là không bị bám vào.
Na gayhantīti na gaṇhīyanti.
" Na gayhanti" means they are not seized.
Na gayhantī (không bị nắm giữ) nghĩa là không bị nắm giữ.
Na bajjhantīti na bādhīyanti.
" Na bajjhanti" means they are not bound.
Na bajjhantī (không bị trói buộc) nghĩa là không bị trói buộc.
Samucchindantīti appavattiṃ karonti.
" Samucchindanti" means they cause non-occurrence.
Samucchindantī (nhổ tận gốc) nghĩa là làm cho không còn khởi lên.
Yathā ca lokaṃ samucchinnattāti, tatheva ‘‘lokā visuddhattā’’tiādi vuttameva hoti.
Just as it is said " lokaṃ samucchinnattā" (because the world is cut off), so too is it said " lokā visuddhattā" (because the world is purified), and so on.
Và cũng như lokaṃ samucchinnattā (vì đã nhổ tận gốc thế gian), tương tự, lokā visuddhattā (vì đã thanh tịnh khỏi thế gian) v.v. cũng đã được nói đến.
Paṭippassambhentīti nirodhenti.
" Paṭippassambhenti" means they cease.
Paṭippassambhentī (làm lắng dịu) nghĩa là diệt trừ.
Apathātiādīni cattāri sabbesupi lokuttaresu yujjanti.
The four* beginning with " Apathā" (not a path) are applicable to all supramundane qualities.
Bốn từ như apathā v.v. đều phù hợp với tất cả các pháp siêu thế.
Apathāti amaggā.
" Apathā" means not a path.
Apathā (không phải đường) nghĩa là không phải con đường.
Agatīti appatiṭṭhā.
" Agatī" means without a foothold.
Agatī (không phải chỗ đến) nghĩa là không có chỗ nương tựa.
Avisayāti anāyattā.
" Avisayā" means not within reach.
Avisayā (không phải đối tượng) nghĩa là không bị lệ thuộc.
Asādhāraṇāti asamānā.
" Asādhāraṇā" means uncommon.
Asādhāraṇā (không phổ biến) nghĩa là không giống nhau.
Vamantīti uggilanti.
" Vamanti" means they vomit forth.
Vamantī (khạc nhổ) nghĩa là nôn ra.
Na paccāvamantīti vuttapaṭipakkhanayena vuttaṃ, vantaṃ puna na adantīti attho.
" Na paccāvamanti" is stated in the opposite sense of what was said, meaning they do not eat again what has been vomited.
Na paccāvamantī (không nuốt lại) được nói theo cách đối lập với điều đã nói, nghĩa là không ăn lại cái đã nôn ra.
Etena vantassa suvantabhāvo vutto hoti.
By this, the well-vomited state of what is vomited is stated.
Với điều này, sự khạc nhổ hoàn toàn (suvanta-bhāva) của cái đã khạc nhổ được nói đến.
Anantaradukattayepi eseva nayo.
The same method applies to the immediately preceding three pairs.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho ba cặp từ kế tiếp.
Visīnentīti vikiranti vimuccanti, na bandhantīti attho.
" Visīnentī" means they scatter, they are liberated, meaning they do not bind.
Visīnentī (phân tán) nghĩa là phân tán, giải thoát, không trói buộc.
Na ussīnentīti na vikiranti na vimuccanti.
" Na ussīnentī" means they do not scatter, they are not liberated.
Na ussīnentī (không phân tán) nghĩa là không phân tán, không giải thoát.
‘‘Visinentī’’ti ‘‘na ussinentī’’ti rassaṃ katvā pāṭho sundaro.
The reading with a short vowel, " Visinentī" and " na ussinentī," is preferable.
Việc đọc Visīnentī và Na ussīnentī với nguyên âm ngắn (rassa) thì hay hơn.
Vidhūpentīti nibbāpenti.
" Vidhūpenti" means they extinguish.
Vidhūpentī (dập tắt) nghĩa là làm cho tắt đi.
Na saṃdhūpentīti na ujjalanti.
" Na saṃdhūpenti" means they do not blaze.
Na saṃdhūpentī (không bốc cháy) nghĩa là không bốc cháy.
Lokaṃ samatikkamma abhibhuyya tiṭṭhantīti sabbepi lokuttarā dhammā lokaṃ sammā atikkamitvā abhibhavitvā ca tiṭṭhantīti lokuttarā.
" Lokaṃ samatikkamma abhibhuyya tiṭṭhanti" means that all supramundane qualities completely transcend the world and overcome it, and thus they are supramundane.
Lokaṃ samatikkamma abhibhuyya tiṭṭhantī (vượt qua thế gian và an trú một cách vượt trội) nghĩa là tất cả các pháp siêu thế đều vượt qua thế gian một cách hoàn toàn và an trú một cách vượt trội, nên chúng được gọi là siêu thế (lokuttara).
Sabbehipi imehi yathāvuttehi pakārehi lokuttarānaṃ lokato uttarabhāvo adhikabhāvo ca vutto hotīti.
By all these aforementioned ways, the superior nature and exalted nature of the supramundane qualities over the world are stated.
Với tất cả những cách đã nói ở trên, sự siêu việt và sự vượt trội của các pháp siêu thế so với thế gian đã được nói đến.
44. Idāni lokuttarakathāya anantaraṃ kathitāya lokuttarakathāvatiyā suttantapubbaṅgamāya balakathāya apubbatthānuvaṇṇanā.
Now, this is an explanation of the previously unexpounded meanings in the Discourse on Strengths, which follows the Lokuttara-kathā and has the Bala-saṃyutta as its precursor.
44. Bây giờ là phần giải thích về những ý nghĩa chưa từng được nói đến trong Balakathā, theo sau Lokuttarakathā đã được trình bày, và có Suttanta làm phần mở đầu cho Lokuttarakathā này.
Tattha ādito suttantavasena pañca balāni dassetvā tadaññānipi balāni dassetukāmo apica aṭṭhasaṭṭhi balānītiādimāha.
Therein, desiring to first show the five strengths according to the Suttanta method, and then to show other strengths as well, he said, " Apica aṭṭhasaṭṭhi balāni" (Moreover, there are sixty-eight strengths), and so on.
Ở đây, trước hết, sau khi trình bày năm năng lực theo Suttanta, để trình bày các năng lực khác nữa, (Đại Trưởng Lão) đã nói: apica aṭṭhasaṭṭhi balānī (và còn sáu mươi tám năng lực nữa) v.v.
Sabbānipi taṃtaṃpaṭipakkhehi akampiyaṭṭhena balāni nāma honti.
All of them are called strengths because they are unshakeable by their respective adversaries.
Tất cả (các năng lực) đều được gọi là bala (năng lực) vì chúng không bị lay chuyển bởi các đối thủ tương ứng.
Hiribalantiādīsu pāpato hirīyanti etāyāti hirī, lajjāyetaṃ nāmaṃ.
Among " Hiribalaṃ" (the strength of shame), and so on, hirī is that by which one is ashamed of evil; this is a name for modesty.
Trong các từ Hiribalaṃ v.v., Hirī là sự biết xấu hổ (lajjā) vì e thẹn (hirīyanti) trước điều ác (pāpa).
Pāpato ottappanti etenāti ottappaṃ, pāpato ubbegassetaṃ nāmaṃ.
Ottappaṃ is that by which one is afraid of evil; this is a name for dread of evil.
Ottappaṃ là sự sợ hãi (ubbegassa) trước điều ác vì sợ hãi (ottappanti) bởi điều ác.
Ajjhattasamuṭṭhānā hirī, bahiddhāsamuṭṭhānaṃ ottappaṃ.
Hirī arises from within oneself; ottappa arises from external factors.
Hirī khởi lên từ nội tâm, Ottappa khởi lên từ bên ngoài.
Attādhipati hirī, lokādhipati ottappaṃ.
Hirī has oneself as its lord; ottappa has the world as its lord.
Hirī có tự ngã làm chủ (attādhipati), Ottappa có thế gian làm chủ (lokādhipati).
Lajjāsabhāvasaṇṭhitā hirī, bhayasabhāvasaṇṭhitaṃ ottappaṃ.
Hirī is established in the nature of shame; ottappa is established in the nature of fear.
Hirī an trú trong bản chất của sự xấu hổ, Ottappa an trú trong bản chất của sự sợ hãi.
Sappatissavalakkhaṇā hirī, vajjabhīrukabhayadassāvilakkhaṇaṃ ottappaṃ.
Hirī is characterized by respect; ottappa is characterized by seeing danger in blameworthy things and being fearful of them.
Hirī có đặc tính của sự kính trọng, Ottappa có đặc tính của sự sợ hãi tội lỗi và thấy rõ hiểm nguy.
Sā eva hirī ahirikena na kampatīti hiribalaṃ.
That very hirī is not shaken by lack of shame, hence it is " hiribalaṃ" (the strength of shame).
Chính Hirī đó không bị lay chuyển bởi sự vô liêm sỉ (ahirika), nên gọi là Hiribalaṃ (năng lực tàm).
Tadeva ottappaṃ anottappena na kampatīti ottappabalaṃ.
That very ottappa is not shaken by lack of dread, hence it is " ottappabalaṃ" (the strength of dread).
Chính Ottappa đó không bị lay chuyển bởi sự không biết hổ thẹn (anottappa), nên gọi là Ottappabalaṃ (năng lực quý).
Appaṭisaṅkhānena na kampatīti paṭisaṅkhānabalaṃ.
It is not shaken by non-reflection, hence it is " paṭisaṅkhānabalaṃ" (the strength of reflection).
Không bị lay chuyển bởi sự không suy xét (appaṭisaṅkhāna) nên gọi là Paṭisaṅkhānabalaṃ (năng lực suy xét).
Upaparikkhaṇapaññāyetaṃ nāmaṃ.
This is a name for investigative wisdom.
Đây là tên của trí tuệ thẩm sát (upaparikkhaṇā-paññā).
Vīriyasīsena satta bojjhaṅge bhāventassa uppannabalaṃ bhāvanābalaṃ.
The strength that arises in one who develops the seven factors of enlightenment with energy as the chief is " bhāvanābalaṃ" (the strength of development).
Năng lực khởi lên nơi hành giả đang tu tập bảy chi giác ngộ (bojjhaṅga) với tinh tấn (vīriya) làm chủ yếu được gọi là Bhāvanābalaṃ (năng lực tu tập).
Tathāpavattānaṃ catunnaṃ khandhānametaṃ nāmaṃ.
This is a name for the four aggregates that thus occur.
Đây là tên của bốn uẩn (khandhā) khởi lên như vậy.
Parisuddhāni sīlādīni anavajjabalaṃ.
The purified sīla and so on are " anavajjabalaṃ" (the strength of blamelessness).
Các giới (sīla) v.v. thanh tịnh hoàn toàn là Anavajjabalaṃ (năng lực vô tội).
Cattāri saṅgahavatthūni saṅgahabalaṃ.
The four bases of sympathy are " saṅgahabalaṃ" (the strength of sympathy).
Bốn pháp nhiếp sự (saṅgaha-vatthu) là Saṅgahabalaṃ (năng lực nhiếp sự).
Saṅgahe balantipi pāṭho.
There is also a reading, "the strength in sympathy."
Cũng có bản đọc là "Saṅgahe balanti" (năng lực trong sự nhiếp sự).
Dukkhamānaṃ adhivāsanaṃ khantibalaṃ.
Enduring suffering is " khantibalaṃ" (the strength of patience).
Sự nhẫn chịu (adhivāsana) khổ đau (dukkha) là Khantibalaṃ (năng lực nhẫn nại).
Dhammakathāya paresaṃ tosanaṃ paññattibalaṃ.
Satisfying others with a discourse on Dhamma is " paññattibalaṃ" (the strength of proclamation).
Sự làm hài lòng (tosana) người khác bằng pháp thoại (dhamma-kathā) là Paññattibalaṃ (năng lực thuyết pháp).
Adhitassa atthassa adhigamāpanaṃ nijjhattibalaṃ.
Attaining the intended meaning is " nijjhattibalaṃ" (the strength of comprehension).
Sự đạt được (adhigamāpana) ý nghĩa (attha) của điều đã học (adhita) là Nijjhattibalaṃ (năng lực thấu triệt).
Kusalesu bahubhāvo issariyabalaṃ.
Abundance in wholesome qualities is " issariyabalaṃ" (the strength of mastery).
Sự có nhiều (bahubhāvo) trong các điều thiện (kusala) là Issariyabalaṃ (năng lực chủ tể).
Kusalesu yathāruci patiṭṭhānaṃ adhiṭṭhānabalaṃ.
Being established in wholesome qualities as one wishes is " adhiṭṭhānabalaṃ" (the strength of resolution).
Sự an trú (patiṭṭhāna) theo ý muốn (yathāruci) trong các điều thiện là Adhiṭṭhānabalaṃ (năng lực quyết định).
Hiribalādīnaṃ attho mātikāpadesu byañjanavasena visesato yujjamānaṃ gahetvā vutto.
The meaning of hiribala and so on has been stated by taking the specific sense that applies in the headings of the mātikā by way of expression.
Ý nghĩa của Hiribala v.v. được nói đến bằng cách lấy ý nghĩa phù hợp nhất theo cách diễn đạt (byañjana) trong các mātikā-pada (các mục đề).
Samathabalaṃ vipassanābalanti balappattā samathavipassanā eva.
" Samathabalaṃ vipassanābalaṃ" means simply the samatha and vipassanā that have attained strength.
Samathabalaṃ vipassanābalaṃ (năng lực tịnh chỉ và năng lực quán chiếu) chính là tịnh chỉ (samatha) và quán chiếu (vipassanā) đã đạt đến năng lực.
Mātikāniddese assaddhiye na kampatīti saddhābalanti mūlabalaṭṭhaṃ vatvā tameva aparehi navahi pariyāyehi visesetvā dassesi.
In the Mātikāniddesa, having stated the fundamental meaning of power as "faith-power (saddhābala) is not wavering in faithlessness," he then expounded upon that very meaning with nine other modes.
Trong phần giải thích mātikā, sau khi nói về ý nghĩa cơ bản của năng lực là assaddhiye na kampatīti saddhābalaṃ (không bị lay chuyển bởi sự vô tín, đó là năng lực tín), (Đại Trưởng Lão) đã trình bày cùng ý nghĩa đó bằng chín cách khác nhau.
Yo hi dhammo akampiyo balappatto hoti, so sahajāte upatthambheti, attano paṭipakkhe kilese pariyādiyati, paṭivedhassa ādibhūtaṃ sīlaṃ diṭṭhiñca visodheti, cittaṃ ārammaṇe patiṭṭhāpeti, cittaṃ pabhassaraṃ karonto vodāpeti, vasiṃ pāpento visesaṃ adhigamāpeti, tato uttariṃ pāpento uttaripaṭivedhaṃ kāreti, kamena ariyamaggaṃ pāpetvā saccābhisamayaṃ kāreti, phalappattiyā nirodhe patiṭṭhāpeti.
For indeed, any phenomenon or mental factor that is unshakeable and has attained power supports co-arisen phenomena, destroys opposing defilements, purifies sīla and right view which are the basis of penetration, establishes the mind on the object, purifies the mind by making it radiant, enables the attainment of distinction by bringing it under control, causes further penetration by bringing it to a higher state, gradually leads to the Noble Path and causes the realization of the Truths, and establishes it in cessation through the attainment of fruition.
Thật vậy, pháp nào không bị lay chuyển và đã đạt đến năng lực, pháp đó hỗ trợ các pháp đồng sanh, tiêu diệt các phiền não đối lập với nó, làm thanh tịnh giới (sīla) và kiến (diṭṭhi) là nền tảng của sự chứng ngộ, làm cho tâm an trú vào đối tượng, làm cho tâm trong sáng và thanh tịnh, dẫn đến sự thành tựu quyền năng (vasi) và đạt được sự thù thắng (visesaṃ), từ đó dẫn đến sự thành tựu cao hơn và thực hiện sự chứng ngộ cao hơn, dần dần dẫn đến Thánh Đạo (ariya-magga) và thực hiện sự chứng ngộ Tứ Diệu Đế (saccābhisamayaṃ), và an trú vào Nibbāna (nirodhe) thông qua sự thành tựu Đạo Quả (phalappatti).
Tasmā navadhā balaṭṭho visesito.
Therefore, the meaning of power is distinguished in nine ways.
Do đó, ý nghĩa của năng lực được nhấn mạnh bằng chín cách.
Esa nayo vīriyabalādīsu catūsu.
The same method applies to energy-power (vīriyabala) and the other four.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho bốn năng lực như Vīriyabala v.v.
Kāmacchandaṃ hirīyatīti nekkhammayutto yogī nekkhammena kāmacchandato hirīyati.
The yogi endowed with renunciation is ashamed of sensual desire through renunciation (nekkhammena), hence " is ashamed of sensual desire (kāmacchandaṃ hirīyati)."
Kāmacchandaṃ hirīyatī (e thẹn trước dục tham) nghĩa là hành giả (yogī) đã đạt được xuất ly (nekkhammayutto) e thẹn trước dục tham (kāmacchanda) bằng xuất ly (nekkhammena).
Ottappepi eseva nayo.
The same method applies to dread of wrongdoing (ottappa).
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho Ottappa.
Etehi sabbākusalehipi hirīyanā ottappanā vuttāyeva honti.
By these (shame and dread), being ashamed of and dreading all unwholesome things are indeed stated.
Với những từ này, sự e thẹn và sợ hãi trước tất cả các điều bất thiện đều đã được nói đến.
Byāpādantiādīnampi imināva nayena attho veditabbo.
The meaning of " ill-will (byāpāda)" and so on should be understood in the same way.
Ý nghĩa của Byāpāda v.v. cũng nên được hiểu theo cách này.
Paṭisaṅkhātīti asammohavasena ādīnavato upaparikkhati.
" Reflects (paṭisaṅkhāti)" means examines due to danger, without delusion.
Paṭisaṅkhātī (suy xét) nghĩa là thẩm sát bằng cách thấy rõ hiểm nguy (ādīnava) mà không lầm lẫn (asammoha).
Bhāvetīti vaḍḍheti.
" Develops (bhāveti)" means increases.
Bhāvetī (tu tập) nghĩa là phát triển.
Vajjanti rāgādivajjaṃ.
" Fault (vajja)" refers to the fault of lust and so on.
Vajjaṃ (tội lỗi) là tội lỗi như tham ái (rāga) v.v.
Saṅgaṇhātīti bandhati.
" Binds (saṅgaṇhāti)" means ties.
Saṅgaṇhātī (nhiếp phục) nghĩa là trói buộc.
Khamatīti tassa yogissa khamati ruccati.
" Endures (khamati)" means it is agreeable to that yogi, it pleases him.
Khamatī (nhẫn chịu) nghĩa là vị hành giả đó chấp nhận và hoan hỷ.
Paññāpetīti toseti.
" Satisfies (paññāpeti)" means pleases.
Paññāpetī (làm hài lòng) nghĩa là làm cho vui lòng.
Nijjhāpetīti cintāpeti.
" Meditates (nijjhāpeti)" means causes to contemplate.
Nijjhāpetī (làm cho thấu triệt) nghĩa là làm cho suy nghĩ.
Vasaṃ vattetīti citte pahu hutvā cittaṃ attano vasaṃ katvā pavatteti.
" Exercises control (vasaṃ vatteti)" means being proficient in the mind, one causes the mind to function under one's control.
Điều khiển (Vasaṃ vattetī) có nghĩa là làm chủ tâm, làm cho tâm theo ý mình rồi vận hành.
Adhiṭṭhātīti vidahati.
" Determines (adhiṭṭhāti)" means establishes.
Quyết định (Adhiṭṭhātī) có nghĩa là sắp đặt.
Bhāvanābalādīni sabbānipi nekkhammādīniyeva.
All the powers like development-power (bhāvanābala) are indeed renunciation (nekkhammā) and so on.
Tất cả các lực tu tập, v.v., đều chính là sự xuất ly, v.v.
Mātikāvaṇṇanāya aññathā vutto, attho pana byañjanavaseneva pākaṭattā idha na vuttoti veditabbaṃ.
It should be understood that although it is stated differently in the Mātikāvaṇṇanā, the meaning is not stated here because it is clear through the expression itself.
Trong phần giải thích Mātikā, điều này đã được nói theo một cách khác. Tuy nhiên, cần phải hiểu rằng ý nghĩa đã rõ ràng chỉ qua cách diễn đạt, nên ở đây không cần phải nói lại.
Samathabalaṃ vipassanābalañca vitthārato niddisitvā avasāne uddhaccasahagatakilese ca khandhe ca na kampatītiādi ca avijjāsahagatakilese ca khandhe ca na kampatītiādi ca samathabalavipassanābalānaṃ lakkhaṇadassanatthaṃ vuttaṃ.
Having expounded upon serenity-power (samathabala) and insight-power (vipassanābala) in detail, at the end, phrases such as " does not waver in defilements associated with restlessness and in the aggregates" and " does not waver in defilements associated with ignorance and in the aggregates" are stated to show the characteristics of serenity-power and insight-power.
Sau khi trình bày chi tiết về định lực (samathabala) và tuệ lực (vipassanābala), ở phần cuối, các câu như “không rung động trước các phiền não và uẩn đi kèm với phóng dật” và “không rung động trước các phiền não và uẩn đi kèm với vô minh” được nói ra để chỉ rõ đặc tính của định lực và tuệ lực.
Sekhāsekhabalesu sammādiṭṭhiṃ sikkhatīti sekhabalanti sekhapuggalo sammādiṭṭhiṃ sikkhatīti sekho, sā sammādiṭṭhi tassa sekhassa balanti sekhabalanti attho.
Regarding the powers of trainees (sekha) and accomplished ones (asekha): " The power of a trainee (sekhabala) is that one trains in right view (sammādiṭṭhiṃ sikkhati)" means that a trainee practices right view, hence he is a sekha; that right view is the power of that sekha, hence it is sekhabala.
Trong các lực của bậc Hữu học (sekha) và Vô học (asekha), “Sammādiṭṭhiṃ sikkhatīti sekhabalaṃ” (Lực của bậc Hữu học là học Chánh kiến) có nghĩa là: Bậc Hữu học thực hành Chánh kiến nên gọi là Hữu học. Chánh kiến đó là lực của bậc Hữu học, nên gọi là Sekhabala.
Tattha sikkhitattā asekhabalanti asekhapuggalo tattha sammādiṭṭhiyā sikkhitattā na sikkhatīti asekho, sāyeva sammādiṭṭhi tassa asekhassa balanti asekhabalaṃ.
" The power of an accomplished one (asekhabala) is due to having trained therein" means that an accomplished one does not train in that right view because he has already trained in it, hence he is an asekha; that very right view is the power of that asekha, hence it is asekhabala.
“Tattha sikkhitattā asekhabalaṃ” (Lực của bậc Vô học là đã thực hành ở đó) có nghĩa là: Bậc Vô học đã thực hành Chánh kiến ở đó (trong Arahant-magga) nên không còn phải học nữa, gọi là Vô học (Asekha). Chánh kiến đó là lực của bậc Vô học, nên gọi là Asekhabala.
Eseva nayo sammāsaṅkappādīsu.
The same method applies to right thought (sammāsaṅkappa) and so on.
Cũng theo cách này đối với Sammāsaṅkappa (chánh tư duy) và các chi phần khác.
Sammāñāṇanti paccavekkhaṇañāṇaṃ.
" Right knowledge (sammāñāṇa)" refers to reviewing knowledge (paccavekkhaṇañāṇa).
Sammāñāṇa (chánh trí) là trí tuệ quán xét (paccavekkhaṇañāṇa).
Tampi hi lokikampi hontaṃ sekhassa pavattattā sekhabalaṃ, asekhassa pavattattā asekhabalanti vuttaṃ.
Even though it is mundane, it is called sekhabala because it occurs in a sekha, and asekhabala because it occurs in an asekha.
Trí tuệ này, dù là thế gian, cũng được gọi là lực của bậc Hữu học vì nó phát sinh ở bậc Hữu học, và là lực của bậc Vô học vì nó phát sinh ở bậc Vô học.
Sammāvimuttīti aṭṭha maggaṅgāni ṭhapetvā sesā phalasampayuttā dhammā.
" Right liberation (sammāvimutti)" refers to the phenomena associated with fruition, excluding the eight path factors.
Sammāvimutti (chánh giải thoát) là các pháp liên quan đến quả (phala), ngoại trừ tám chi phần của đạo.
Keci pana ‘‘ṭhapetvā lokuttaravimuttiṃ avasesā vimuttiyo sammāvimuttī’’ti vadanti.
Some, however, say, "Excluding supramundane liberation, the remaining liberations are right liberation."
Tuy nhiên, một số vị nói rằng: “Ngoại trừ giải thoát siêu thế (lokuttaravimutti), các loại giải thoát còn lại là Chánh giải thoát.”
Tassa sekhāsekhabalattaṃ vuttanayameva.
Its nature as the power of trainees and accomplished ones is as stated.
Việc đó là lực của bậc Hữu học và Vô học cũng theo cách đã nói.
Khīṇāsavabalesu sabbānipi ñāṇabalāni.
Among the powers of the one whose taints are destroyed (khīṇāsavabala), all are powers of knowledge.
Trong các lực của bậc A-la-hán (khīṇāsavabala), tất cả đều là tuệ lực (ñāṇabala).
Khīṇāsavassa bhikkhunoti karaṇatthe sāmivacanaṃ, khīṇāsavena bhikkhunāti attho.
" Of a bhikkhu whose taints are destroyed (khīṇāsavassa bhikkhuno)" is a genitive case in the sense of an instrument, meaning "by a bhikkhu whose taints are destroyed."
“Khīṇāsavassa bhikkhuno” là cách nói sở hữu cách (sāmivacana) mang nghĩa công cụ (karaṇattha), có nghĩa là “do vị tỳ khưu đã diệt tận lậu hoặc”.
Aniccatoti hutvā abhāvākārena aniccato.
" As impermanent (aniccato)" means as impermanent, in the sense of having come into being and then ceasing to exist.
“Aniccato” (vô thường) có nghĩa là vô thường theo cách thức của sự hiện hữu rồi không còn nữa.
Yathābhūtanti yathāsabhāvato.
" As it actually is (yathābhūtaṃ)" means according to its true nature.
“Yathābhūtaṃ” (như thật) có nghĩa là như bản chất thật sự.
Paññāyāti sahavipassanāya maggapaññāya.
" By wisdom (paññāya)" means by path-wisdom accompanied by insight.
“Paññāya” (bằng trí tuệ) có nghĩa là bằng tuệ đạo (maggapaññā) cùng với tuệ quán (vipassanā).
Aniccato sudiṭṭhā dukkhato anattato sudiṭṭhā honti tammūlakattā.
Because they are rooted in it, they are well-seen as impermanent, well-seen as suffering, and well-seen as non-self.
Những gì đã được thấy rõ là vô thường, cũng được thấy rõ là khổ và vô ngã, vì chúng có gốc rễ từ đó.
Yanti bhāvanapuṃsakavacanaṃ, yena kāraṇenāti vā attho.
" That (yaṃ)" is a neuter word indicating an adverb, or it means "by which reason."
“Yaṃ” là từ trung tính dùng để nhấn mạnh hành động, hoặc có nghĩa là “do nguyên nhân nào”.
Āgammāti paṭicca.
" Having recourse to (āgammā)" means depending on.
“Āgammā” có nghĩa là nương tựa vào, dựa vào.
Paṭijānātīti sampaṭicchati paṭiññaṃ karoti.
" Acknowledges (paṭijānāti)" means accepts, makes a declaration.
“Paṭijānāti” có nghĩa là chấp nhận, tuyên bố.
Aṅgārakāsūpamāti mahābhitāpaṭṭhena aṅgārakāsuyā upamitā.
" Like a pit of glowing embers (aṅgārakāsūpamā)" means compared to a pit of glowing embers due to its intensely burning nature.
“Aṅgārakāsūpamā” (ví như hố than hồng) có nghĩa là được ví với hố than hồng vì tính chất nóng bỏng dữ dội.
Kāmāti vatthukāmā ca kilesakāmā ca.
" Sensual pleasures (kāmā)" refers to both objective sensual pleasures (vatthukāmā) and defilement sensual pleasures (kilesakāmā).
“Kāmā” (các dục) là các dục đối tượng (vatthukāmā) và các dục phiền não (kilesakāmā).
Vivekaninnanti phalasamāpattivasena upadhivivekasaṅkhātanibbānaninnaṃ.
" Inclined to seclusion (vivekaninnaṃ)" means inclined to Nibbāna, which is called the seclusion from substrata (upadhiviveka), by way of fruition-attainment.
“Vivekaninnaṃ” (tâm hướng về viễn ly) có nghĩa là hướng về Nibbāna, tức là viễn ly khỏi các cấu uế (upadhiviveka), theo cách thức của quả thiền nhập (phalasamāpatti).
Tayo hi vivekā – kāyaviveko cittaviveko upadhivivekoti.
There are three kinds of seclusion: bodily seclusion (kāyaviveka), mental seclusion (cittaviveka), and seclusion from substrata (upadhiviveka).
Có ba loại viễn ly: viễn ly thân (kāyaviveka), viễn ly tâm (cittaviveka), và viễn ly cấu uế (upadhiviveka).
Kāyaviveko ca vivekaṭṭhakāyānaṃ nekkhammābhiratānaṃ.
Bodily seclusion is for those whose bodies are secluded and who delight in renunciation.
Viễn ly thân dành cho những ai có thân viễn ly, ưa thích sự xuất ly.
Cittaviveko ca adhicittamanuyuttānaṃ.
Mental seclusion is for those who are devoted to higher consciousness (adhicitta).
Viễn ly tâm dành cho những ai chuyên tâm vào thiền định cao hơn (adhicitta).
Upadhiviveko ca nirupadhīnaṃ puggalānaṃ visaṅkhāragatānaṃ, nissaraṇavivekasaṅkhātanibbānaninnaṃ vā.
And upadhiviveka (detachment from defilements) belongs to persons who are free from defilements and have reached Nibbāna through the attainment of fruition, or it is inclined towards Nibbāna, which is called nissaraṇaviveka (detachment as escape).
Viễn ly cấu uế dành cho những người không còn cấu uế, đã đạt đến sự giải thoát cấu uế, hoặc hướng về Nibbāna, tức là viễn ly sự thoát ly (nissaraṇaviveka).
Pañca hi vivekā – vikkhambhanaviveko tadaṅgaviveko samucchedaviveko paṭippassaddhiviveko nissaraṇavivekoti.
Indeed, there are five kinds of detachment: vikkhambhanaviveka (detachment by suppression), tadaṅgaviveka (detachment by substitution of opposites), samucchedaviveka (detachment by cutting off), paṭippassaddhiviveka (detachment by tranquillization), and nissaraṇaviveka (detachment as escape).
Có năm loại viễn ly: viễn ly bằng cách trấn áp (vikkhambhanaviveko), viễn ly từng phần (tadaṅgaviveko), viễn ly bằng cách đoạn trừ (samucchedaviveko), viễn ly bằng cách an tịnh (paṭippassaddhiviveko), và viễn ly bằng sự thoát ly (nissaraṇaviveko).
Vivekaninnanti viveke ninnaṃ.
Vivekaninna means inclined towards upadhiviveka or nissaraṇaviveka.
“Vivekaninnaṃ” có nghĩa là hướng về viễn ly.
Vivekapoṇanti viveke nataṃ.
Vivekapoṇa means bent towards or associated with detachment.
“Vivekapoṇaṃ” có nghĩa là nghiêng về viễn ly.
Vivekapabbhāranti vivekasīsabhāraṃ.
Vivekapabbhāra means having detachment as its summit.
“Vivekapabbhāraṃ” có nghĩa là có đỉnh hướng về viễn ly.
Dvepi purimasseva vevacanāni.
The latter two are synonyms of the former.
Hai từ sau là từ đồng nghĩa của từ đầu tiên.
Vivekaṭṭhanti kilesehi vajjitaṃ, dūrībhūtaṃ vā.
Vivekaṭṭha means free from defilements, or far removed from them.
“Vivekaṭṭhaṃ” có nghĩa là không có phiền não, hoặc đã xa lìa phiền não.
Nekkhammābhiratanti nibbāne abhirataṃ, pabbajjāya abhirataṃ vā.
Nekkhammābhirata means delighting in Nibbāna, or delighting in renunciation.
“Nekkhammābhirataṃ” có nghĩa là hoan hỷ trong Nibbāna, hoặc hoan hỷ trong sự xuất gia.
Byantībhūtanti vigatantībhūtaṃ, ekadesenāpi anallīnaṃ vippamuttaṃ visaṃsaṭṭhaṃ.
Byantībhūta means having its end gone, not clinging even in one part, liberated, unmixed.
“Byantībhūtaṃ” có nghĩa là đã thoát khỏi sự ràng buộc, không dính mắc dù chỉ một phần nhỏ, đã giải thoát, không bị pha trộn.
Sabbasoti sabbathā.
Sabbaso means in every way.
“Sabbaso” có nghĩa là hoàn toàn, bằng mọi cách.
Āsavaṭṭhāniyehi dhammehīti saṃyogavasena āsavānaṃ kāraṇabhūtehi kilesadhammehīti attho.
Āsavaṭṭhāniyehi dhammehi means from the defilement-dhamma that are causes of the āsavas by way of conjunction.
“Āsavaṭṭhāniyehi dhammehi” có nghĩa là từ các pháp phiền não là nguyên nhân của lậu hoặc theo cách thức của sự trói buộc.
Atha vā byantībhūtanti vigatanikantibhūtaṃ, nittaṇhanti attho.
Alternatively, byantībhūta means having evil gone, meaning free from craving.
Hoặc, “byantībhūtaṃ” có nghĩa là đã thoát khỏi sự ham muốn, không còn ái dục.
Sabbaso āsavaṭṭhāniyehi dhammehi sabbehi tebhūmakadhammehīti attho.
Sabbaso āsavaṭṭhāniyehi dhammehi means from all the three-realm dhammas.
“Sabbaso āsavaṭṭhāniyehi dhammehi” có nghĩa là từ tất cả các pháp thuộc ba cõi.
Idha dasahi khīṇāsavabalehi khīṇāsavassa lokiyalokuttaro maggo kathito.
Here, the worldly and supramundane path of the Arahant is described by the ten powers of the Arahant.
Ở đây, mười lực của bậc A-la-hán đã nói về con đường thế gian và siêu thế của bậc A-la-hán.
‘‘Aniccato sabbe saṅkhārā’’ti dukkhapariññābalaṃ, ‘‘aṅgārakāsūpamā kāmā’’ti samudayapahānabalaṃ, ‘‘vivekaninnaṃ cittaṃ hotī’’ti nirodhasacchikiriyābalaṃ, ‘‘cattāro satipaṭṭhānā’’tiādi sattavidhaṃ maggabhāvanābalantipi vadanti.
Some say that "all formations are impermanent" is the power of comprehending suffering; "sensual pleasures are like a pit of glowing embers" is the power of abandoning the origin; "the mind is inclined towards detachment" is the power of realizing cessation; and "the four foundations of mindfulness" and so forth, is the sevenfold power of developing the path.
Một số vị cũng nói rằng: “Tất cả các hành là vô thường” là lực của sự liễu tri khổ (dukkhapariññābala); “Các dục ví như hố than hồng” là lực của sự đoạn trừ tập khởi (samudayapahānabala); “Tâm hướng về viễn ly” là lực của sự chứng ngộ diệt đế (nirodhasacchikiriyābala); và “Bốn niệm xứ” v.v. là bảy loại lực tu tập đạo (maggabhāvanābala).
Dasa iddhibalāni iddhikathāya āvi bhavissanti.
The ten powers of psychic potency will become evident in the discourse on psychic potency.
Mười lực thần thông sẽ được trình bày trong phần nói về thần thông.
Imāni dasa hatthikulāni.
These are the ten elephant lineages.
Đây là mười dòng voi.
Tattha kāḷāvakanti pakatihatthikulaṃ daṭṭhabbaṃ.
Among these, Kāḷāvaka should be understood as a normal elephant lineage.
Trong số đó, Kāḷāvaka cần được xem là dòng voi bình thường.
Yaṃ dasannaṃ purisānaṃ kāyabalaṃ, taṃ ekassa kāḷāvakassa hatthino balaṃ.
The bodily strength of ten men is the strength of one Kāḷāvaka elephant.
Sức mạnh thân thể của mười người bằng sức mạnh của một con voi Kāḷāvaka.
Yaṃ dasannaṃ kāḷāvakānaṃ balaṃ, taṃ ekassa gaṅgeyyassa balaṃ.
The strength of ten Kāḷāvaka elephants is the strength of one Gaṅgeyya elephant.
Sức mạnh của mười con voi Kāḷāvaka bằng sức mạnh của một con voi Gaṅgeyya.
Yaṃ dasannaṃ gaṅgeyyānaṃ, taṃ ekassa paṇḍarassa.
The strength of ten Gaṅgeyya elephants is the strength of one Paṇḍara elephant.
Sức mạnh của mười con voi Gaṅgeyya bằng sức mạnh của một con voi Paṇḍara.
Yaṃ dasannaṃ paṇḍarānaṃ, taṃ ekassa tambassa.
The strength of ten Paṇḍara elephants is the strength of one Tamba elephant.
Sức mạnh của mười con voi Paṇḍara bằng sức mạnh của một con voi Tamba.
Yaṃ dasannaṃ tambānaṃ, taṃ ekassa piṅgalassa.
The strength of ten Tamba elephants is the strength of one Piṅgala elephant.
Sức mạnh của mười con voi Tamba bằng sức mạnh của một con voi Piṅgala.
Yaṃ dasannaṃ piṅgalānaṃ, taṃ ekassa gandhahatthino.
The strength of ten Piṅgala elephants is the strength of one Gandha elephant.
Sức mạnh của mười con voi Piṅgala bằng sức mạnh của một con voi Gandha.
Yaṃ dasannaṃ gandhahatthīnaṃ, taṃ ekassa maṅgalahatthino.
The strength of ten Gandha elephants is the strength of one Maṅgala elephant.
Sức mạnh của mười con voi Gandha bằng sức mạnh của một con voi Maṅgala.
Yaṃ dasannaṃ maṅgalahatthīnaṃ, taṃ ekassa hemavatassa.
The strength of ten Maṅgala elephants is the strength of one Hemavata elephant.
Sức mạnh của mười con voi Maṅgala bằng sức mạnh của một con voi Hemavata.
Yaṃ dasannaṃ hemavatānaṃ, taṃ ekassa uposathassa.
The strength of ten Hemavata elephants is the strength of one Uposatha elephant.
Sức mạnh của mười con voi Hemavata bằng sức mạnh của một con voi Uposatha.
Yaṃ dasannaṃ uposathānaṃ, taṃ ekassa chaddantassa.
The strength of ten Uposatha elephants is the strength of one Chaddanta elephant.
Sức mạnh của mười con voi Uposatha bằng sức mạnh của một con voi Chaddanta.
Yaṃ dasannaṃ chaddantānaṃ, taṃ ekassa tathāgatassa balaṃ.
The strength of ten Chaddanta elephants is the strength of one Tathāgata.
Sức mạnh của mười con voi Chaddanta bằng sức mạnh của một vị Như Lai.
Nārāyanasaṅghātabalantipi idameva vuccati.
This is also called the strength of Nārāyaṇa's assemblage.
Sức mạnh tổng hợp của Nārāyaṇa cũng được gọi là điều này.
Tadetaṃ pakatihatthino gaṇanāya hatthīnaṃ koṭisahassassa, purisagaṇanāya dasannaṃ purisakoṭisahassānaṃ balaṃ hoti.
This Tathāgata's strength amounts to the strength of a thousand crores of elephants by counting normal elephants, or the strength of ten thousand crores of men by counting men.
Sức mạnh đó, tính theo số lượng voi bình thường, là sức mạnh của một ngàn vạn con voi; tính theo số lượng người, là sức mạnh của mười ngàn vạn người.
Idaṃ tāva tathāgatassa kāyabalaṃ.
This is the Tathāgata's bodily strength.
Đây là thân lực của Như Lai.
Ṭhānañca ṭhānatoti kāraṇañca kāraṇato.
Ṭhānañca ṭhānato means the cause as a cause.
“Ṭhānañca ṭhānato” có nghĩa là nguyên nhân và từ nguyên nhân.
Kāraṇañhi yasmā tattha phalaṃ tiṭṭhati tadāyattavuttitāya uppajjati ceva pavattati ca, tasmā ṭhānanti vuccati.
Because the result arises and continues there, dependent on that cause, it is called a "basis" (ṭhāna).
Vì quả dựa vào nguyên nhân mà tồn tại, phát sinh và tiếp diễn, nên nguyên nhân được gọi là ṭhāna (căn cứ).
Taṃ bhagavā ye ye dhammā yesaṃ yesaṃ dhammānaṃ hetū paccayā uppādāya, taṃ taṃ ṭhānanti, ye ye dhammā yesaṃ yesaṃ dhammānaṃ na hetū na paccayā uppādāya, taṃ taṃ aṭṭhānanti pajānanto ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato yathābhūtaṃ pajānāti.
The Blessed One, understanding that whatever phenomena are causes and supporting conditions for the arising of whatever phenomena are such a basis (ṭhāna), and whatever phenomena are neither causes nor supporting conditions for the arising of whatever phenomena are such a non-basis (aṭṭhāna), knows that basis as a basis and that non-basis as a non-basis, as it truly is.
Đức Thế Tôn, khi biết rõ rằng các pháp là nhân duyên cho sự phát sinh của các pháp khác là ṭhāna (căn cứ), và các pháp không phải là nhân duyên cho sự phát sinh của các pháp khác là aṭṭhāna (phi căn cứ), Ngài biết rõ ṭhāna là ṭhāna và aṭṭhāna là aṭṭhāna như thật.
Yampīti yena ñāṇena.
Yampīti: by which knowledge.
“Yampī” có nghĩa là bằng trí tuệ nào.
Idampīti idampi ṭhānāṭṭhānañāṇaṃ, tathāgatassa tathāgatabalaṃ nāma hotīti attho.
Idampīti: This ṭhānāṭṭhāna-ñāṇa (knowledge of basis and non-basis) is also called a Tathāgata’s power; this is the meaning.
“Idampī” có nghĩa là trí tuệ về căn cứ và phi căn cứ này cũng là lực của Như Lai, được gọi là Tathāgatabala.
Evaṃ sesapadesupi yojanā veditabbā.
Thus, the explanation should be understood for the remaining terms as well.
Cũng cần hiểu cách kết hợp này trong các đoạn văn còn lại.
Āsabhaṃ ṭhānanti seṭṭhaṭṭhānaṃ uttamaṭṭhānaṃ, āsabhā vā pubbabuddhā, tesaṃ ṭhānanti attho.
Āsabhaṃ ṭhānanti means a supreme position, an excellent position, or it means that the former Buddhas are called āsabha, and this is their position.
“Āsabhaṃ ṭhānaṃ” có nghĩa là vị trí tối thượng, vị trí cao quý nhất; hoặc, chư Phật quá khứ là āsabha, và vị trí của các Ngài là ṭhāna.
Apica gavasatajeṭṭhako usabho, gavasahassajeṭṭhako vasabho, vajasatajeṭṭhako vā usabho, vajasahassajeṭṭhako vasabho, sabbagavaseṭṭho sabbaparissayasaho seto pāsādiko mahābhāravaho asanisatasaddehipi asantasanīyo nisabho, so idha usabhoti adhippeto.
Furthermore, a bull that is the chief of a hundred cows is called usabha; a bull that is the chief of a thousand cows is called vasabha; or a bull that is the chief of a hundred cowherds is called usabha, and the chief of a thousand cowherds is called vasabha. The nisabha, which is the best of all bulls, endures all dangers, is white, pleasing, carries great burdens, and is not terrified even by the sound of a hundred thunderbolts, is here intended as usabha.
Hơn nữa, con bò đực đứng đầu trăm con bò cái là usabha (bò chúa), con bò đực đứng đầu ngàn con bò cái là vasabha; hoặc con bò đực đứng đầu trăm chuồng bò là usabha, con bò đực đứng đầu ngàn chuồng bò là vasabha; con bò đực nisabha là con bò tốt nhất trong tất cả các loài bò, có thể chịu đựng mọi nguy hiểm, màu trắng, đáng kính, có thể mang vác nặng, không hề sợ hãi dù có tiếng sét đánh trăm lần. Ở đây, từ usabha được hiểu là nisabha đó.
Idampi hi tassa pariyāyavacanaṃ.
This is also a synonym for it.
Đây cũng là một từ đồng nghĩa của nó.
Usabhassa idanti āsabhaṃ.
Āsabhaṃ means belonging to the usabha.
Điều này thuộc về usabha, nên gọi là āsabhaṃ.
Ṭhānanti catūhi pādehi pathaviṃ uppīḷetvā avaṭṭhānaṃ.
Ṭhānanti means standing firm by pressing the earth with four feet.
“Ṭhānaṃ” có nghĩa là đứng vững bằng bốn chân, nén chặt mặt đất.
Idaṃ pana āsabhaṃ viyāti āsabhaṃ yatheva hi nisabhasaṅkhāto usabho usabhabalena samannāgato catūhi pādehi pathaviṃ uppīḷetvā acalaṭṭhānena tiṭṭhati, evaṃ tathāgatopi dasahi tathāgatabalehi samannāgato catūhi vesārajjapādehi aṭṭhaparisapathaviṃ uppīḷetvā sadevake loke kenaci paccatthikena paccāmittena akampiyo acalaṭṭhānena tiṭṭhati, evaṃ tiṭṭhamāno ca taṃ āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti upagacchati na paccakkhāti, attani āropeti.
This is like the āsabha: just as the usabha, known as nisabha, endowed with the strength of a bull, stands in an unshakeable position by pressing the earth with its four feet, so too the Tathāgata, endowed with the ten Tathāgata powers, stands in an unshakeable position, unshakeable by any adversary or enemy in the world with its devas, by pressing the earth of the eight assemblies with the four feet of His self-confidence (vesārajja). And standing thus, He proclaims that āsabhaṃ ṭhānaṃ, He accepts it, does not reject it, and takes it upon Himself.
Và đây, giống như vị āsabha (ngưu vương), như con bò đực được gọi là nisabha, có sức mạnh của bò đực, đứng vững không lay chuyển bằng cách ấn chặt đất bằng bốn chân, thì cũng vậy, Đức Tathāgata, được trang bị mười năng lực của Như Lai (Tathāgatabala), đứng vững không lay chuyển trên mặt đất của tám hội chúng (aṭṭhaparisā) bằng bốn chân của sự vô úy (vesārajja), không bị bất kỳ kẻ thù hay đối thủ nào trong thế giới chư thiên và loài người lay chuyển. Và khi đứng vững như vậy, Ngài tuyên bố (paṭijānāti) vị trí tối thượng đó, chấp nhận nó, không từ bỏ nó, mà tự gánh vác nó.
Tena vuttaṃ – ‘‘āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānātī’’ti (saṃ. ni. aṭṭha. 2.2.22; ma. ni. aṭṭha. 1.148).
Therefore it is said: ‘‘He proclaims the āsabhaṃ ṭhānaṃ.’’
Do đó, đã nói: “Tuyên bố vị trí tối thượng (āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti)”.
Parisāsūti khattiyabrāhmaṇagahapatisamaṇacātumahārājikatāvatiṃsamārabrahmānaṃ vasena aṭṭhasu parisāsu.
Parisāsuti: in the eight assemblies, namely, those of khattiyas, brahmins, householders, recluses, the Cātumahārājika devas, the Tāvatiṃsa devas, Māra, and Brahmā.
Trong các hội chúng (Parisāsū) là trong tám hội chúng: hội chúng vua chúa, Bà-la-môn, gia chủ, Sa-môn, Tứ Đại Thiên Vương, chư thiên cõi Đao Lợi, Ma vương và Phạm thiên.
Sīhanādaṃ nadatīti seṭṭhanādaṃ achambhitanādaṃ nadati, sīhanādasadisaṃ vā nādaṃ nadati.
Sīhanādaṃ nadatīti: He utters a supreme roar, a fearless roar, or He utters a roar like a lion's roar.
Thực hiện tiếng rống sư tử (Sīhanādaṃ nadati) là thực hiện tiếng rống tối thượng, tiếng rống không sợ hãi, hoặc thực hiện tiếng rống giống tiếng rống sư tử.
Ayamattho sīhanādasuttena (ma. ni. 1.146 ādayo; dī. ni. 1.381 ādayo) dīpetabbo.
This meaning should be clarified by the Sīhanāda Sutta.
Ý nghĩa này cần được trình bày rõ qua Kinh Sīhanāda.
Yathā vā sīho sahanato hananato ca sīhoti vuccati, evaṃ tathāgato lokadhammānaṃ sahanato parappavādānaṃ hananato sīhoti vuccati.
Just as a lion is called sīha because of its endurance (sahanato) and its ability to crush (hananato), so too the Tathāgata is called sīha because of His endurance of worldly conditions and His crushing of others' doctrines.
Hoặc, như sư tử được gọi là sīha vì khả năng chịu đựng (sahanato) và khả năng tiêu diệt (hananato), thì cũng vậy, Đức Tathāgata được gọi là sīha vì khả năng chịu đựng các pháp thế gian (lokadhamma) và khả năng tiêu diệt các giáo lý đối nghịch (parappavāda).
Evaṃ vuttassa sīhassa nādaṃ sīhanādaṃ.
The roar of such a lion is a sīhanāda.
Tiếng rống của vị sư tử được nói đến như vậy là tiếng rống sư tử (sīhanāda).
Tattha yathā sīho sīhabalena samannāgato sabbattha visārado vigatalomahaṃso sīhanādaṃ nadati, evaṃ tathāgatasīhopi tathāgatabalehi samannāgato aṭṭhasu parisāsu visārado vigatalomahaṃso ‘‘iti rūpa’’ntiādinā (saṃ. ni. 3.78) nayena nānāvidhadesanāvilāsasampannaṃ sīhanādaṃ nadati.
There, just as a lion, endowed with a lion's strength, fearless everywhere and without bristling hair, utters a lion's roar, so too the Tathāgata-lion, endowed with the Tathāgata powers, fearless in the eight assemblies and without bristling hair, utters a sīhanāda, endowed with various delightful ways of teaching, in the manner of "such is form" and so on.
Ở đây, như sư tử, được trang bị sức mạnh sư tử, không sợ hãi và không nổi da gà ở mọi nơi, thực hiện tiếng rống sư tử, thì cũng vậy, Đức Tathāgata sư tử, được trang bị các năng lực của Như Lai, không sợ hãi và không nổi da gà trong tám hội chúng, thực hiện tiếng rống sư tử với nhiều phong cách thuyết pháp đa dạng theo cách “đây là sắc” (iti rūpa) và tương tự.
Tena vuttaṃ – ‘‘parisāsu sīhanādaṃ nadatī’’ti.
Therefore it is said: ‘‘He utters a lion's roar in the assemblies.’’
Do đó, đã nói: “Thực hiện tiếng rống sư tử trong các hội chúng (parisāsu sīhanādaṃ nadati)”.
‘‘Cattārimāni, bhikkhave, cakkāni, yehi samannāgatānaṃ devamanussāna’’ntiādīsu (a. ni. 4.31) hi ayaṃ sampattiyaṃ dissati.
Indeed, in phrases like ‘‘Bhikkhus, there are these four wheels, by which devas and humans, being endowed…,’’ this refers to accomplishment.
Trong các câu như: “Này các tỳ-khưu, có bốn bánh xe này, mà nhờ chúng, chư thiên và loài người…” thì từ này được thấy trong ý nghĩa thành tựu.
‘‘Heṭṭhā pādatalesu cakkāni jātāni hontī’’ti (dī. ni. 2.35) ettha lakkhaṇe.
In ‘‘Wheels appear on the soles of the feet below,’’ this refers to a mark.
Trong câu: “Ở dưới lòng bàn chân có các bánh xe hiện ra”, thì trong ý nghĩa tướng.
‘‘Cakkaṃva vahato pada’’nti (dha. pa. 1) ettha rathaṅge.
In ‘‘Like the wheel following the foot of the draught-ox,’’ this refers to a chariot-wheel.
Trong câu: “Dấu chân của người kéo xe như bánh xe”, thì trong ý nghĩa bộ phận xe.
‘‘Catucakkaṃ navadvāra’’nti (saṃ. ni. 1.29) ettha iriyāpathe.
In ‘‘Four-wheeled, nine-doored,’’ this refers to posture.
Trong câu: “Bốn bánh xe, chín cửa”, thì trong ý nghĩa oai nghi.
‘‘Dadaṃ bhuñja mā ca pamādo, cakkaṃ vattaya kosalādhipā’’ti (jā. 1.7.149) ettha dāne.
In ‘‘Give and enjoy, and be not heedless, O Kosala lord, turn the wheel,’’ this refers to giving.
Trong câu: “Hãy bố thí, hãy thọ hưởng, chớ buông lung, hỡi vua xứ Kosala, hãy xoay chuyển bánh xe”, thì trong ý nghĩa bố thí.
‘‘Dibbaṃ cakkaratanaṃ pāturahosī’’ti (dī. ni. 2.243) ettha ratanacakke.
In ‘‘A divine wheel-jewel appeared,’’ this refers to a jewel-wheel.
Trong câu: “Bánh xe báu trời hiện ra”, thì trong ý nghĩa bánh xe báu.
‘‘Mayā pavattitaṃ cakka’’nti (su. ni. 562) ettha dhammacakke.
In the phrase ‘‘The Dhamma-wheel has been set in motion by me,’’ it refers to the Dhamma-wheel.
Trong câu: “Bánh xe do Ta xoay chuyển”, thì trong ý nghĩa bánh xe pháp.
‘‘Icchāhatassa posassa, cakkaṃ bhamati matthake’’ti (jā. 1.1.104; 1.5.103) ettha uracakke.
In the phrase ‘‘For a person struck by craving, a wheel revolves on his head,’’ it refers to a razor-wheel.
Trong câu: “Trên đỉnh đầu của người bị dục vọng đánh bại, bánh xe quay”, thì trong ý nghĩa bánh xe dao cạo.
‘‘Khurapariyantena cepi cakkenā’’ti (dī. ni. 1.166) ettha paharaṇacakke.
In the phrase ‘‘Even with a wheel edged like a razor,’’ it refers to a weapon-wheel.
Trong câu: “Dù với bánh xe có lưỡi dao bén”, thì trong ý nghĩa bánh xe vũ khí.
‘‘Asanivicakka’’nti (dī. ni. 3.61; saṃ. ni. 2.162) ettha asanimaṇḍale.
In the phrase ‘‘Asanivicakka (a thunderbolt-wheel),’’ it refers to a thunderbolt-disk.
Trong câu: “Bánh xe sét”, thì trong ý nghĩa vòng tròn sét.
Idha panāyaṃ dhammacakke mato.
Here, however, this word ‘cakka’ is understood in the sense of the Dhamma-wheel.
Ở đây, từ này được hiểu là bánh xe pháp (Dhammacakka).
Taṃ panetaṃ dhammacakkaṃ duvidhaṃ hoti paṭivedhañāṇañca desanāñāṇañca.
This Dhamma-wheel is twofold: the knowledge of penetration (paṭivedhañāṇa) and the knowledge of exposition (desanāñāṇa).
Bánh xe pháp này có hai loại: trí tuệ thâm nhập (paṭivedhañāṇa) và trí tuệ thuyết pháp (desanāñāṇa).
Tattha paññāpabhāvitaṃ attano ariyaphalāvahaṃ paṭivedhañāṇaṃ, karuṇāpabhāvitaṃ sāvakānaṃ ariyaphalāvahaṃ desanāñāṇaṃ.
Among these, the knowledge of penetration is the path-knowledge, developed by wisdom, that brings about one’s own noble fruits; the knowledge of exposition is the knowledge, developed by compassion, that brings about the noble fruits for disciples.
Trong đó, trí tuệ thâm nhập (paṭivedhañāṇa) là trí tuệ được phát sinh bởi tuệ, mang lại quả thánh cho chính mình; trí tuệ thuyết pháp (desanāñāṇa) là trí tuệ được phát sinh bởi lòng bi mẫn, mang lại quả thánh cho các đệ tử.
Tattha paṭivedhañāṇaṃ uppajjamānaṃ uppannanti duvidhaṃ.
Among these, the knowledge of penetration is twofold: that which is arising and that which has arisen.
Trong đó, trí tuệ thâm nhập có hai loại: đang phát sinh và đã phát sinh.
Tañhi abhinikkhamanato yāva arahattamaggā uppajjamānaṃ nāma, phalakkhaṇe uppannaṃ nāma.
That (knowledge) is called ‘arising’ from the time of the Great Renunciation up to the Arahant-path, and ‘arisen’ at the moment of fruition.
Thật vậy, nó được gọi là đang phát sinh từ khi xuất gia cho đến đạo A-la-hán, và được gọi là đã phát sinh vào khoảnh khắc quả vị.
Tusitabhavanato vā yāva bodhipallaṅke arahattamaggā uppajjamānaṃ nāma, phalakkhaṇe uppannaṃ nāma.
Or, it is called ‘arising’ from the Tusita heaven up to the Arahant-path at the Bodhi-seat, and ‘arisen’ at the moment of fruition.
Hoặc, nó được gọi là đang phát sinh từ cõi trời Tusita cho đến đạo A-la-hán dưới cội Bồ-đề, và được gọi là đã phát sinh vào khoảnh khắc quả vị.
Dīpaṅkaradasabalato vā paṭṭhāya yāva arahattamaggā uppajjamānaṃ nāma, phalakkhaṇe uppannaṃ nāma.
Or, it is called ‘arising’ from the time of receiving the prophecy from Dīpaṅkara Buddha up to the Arahant-path, and ‘arisen’ at the moment of fruition.
Hoặc, nó được gọi là đang phát sinh từ khi nhận lời thọ ký của Đức Phật Dīpaṅkara cho đến đạo A-la-hán, và được gọi là đã phát sinh vào khoảnh khắc quả vị.
Desanāñāṇampi pavattamānaṃ pavattanti duvidhaṃ.
The knowledge of exposition is also twofold: that which is proceeding and that which has proceeded.
Trí tuệ thuyết pháp cũng có hai loại: đang vận hành và đã vận hành.
Tañhi yāva aññātakoṇḍaññattherassa arahattamaggā pavattamānaṃ nāma, phalakkhaṇe pavattaṃ nāma.
That (knowledge) is called ‘proceeding’ up to the Arahant-path of the Elder Aññāta Koṇḍañña, and ‘proceeded’ at the moment of fruition.
Thật vậy, nó được gọi là đang vận hành cho đến đạo A-la-hán của Trưởng lão Aññāta-Koṇḍañña, và được gọi là đã vận hành vào khoảnh khắc quả vị.
Tattha paṭivedhañāṇaṃ lokuttaraṃ, desanāñāṇaṃ lokiyaṃ.
Among these, the knowledge of penetration is supramundane (lokuttara), and the knowledge of exposition is mundane (lokiya).
Trong đó, trí tuệ thâm nhập là siêu thế (lokuttara), trí tuệ thuyết pháp là thế gian (lokiya).
Ubhayampi panetaṃ aññehi asādhāraṇaṃ, buddhānaṃyeva orasañāṇaṃ.
Both of these are not common to others; they are the unique knowledge of the Buddhas.
Cả hai loại trí tuệ này đều không chung với người khác, mà là trí tuệ chính tông chỉ thuộc về chư Phật.
Tena vuttaṃ – ‘‘brahmacakkaṃ pavattetī’’ti.
Therefore, it is said: ‘‘He sets in motion the Brahma-wheel.’’
Do đó, đã nói: “Xoay chuyển bánh xe Phạm thiên (brahmacakkaṃ pavatteti)”.
Jhānavimokkhasamādhisamāpattīnanti paṭhamādīnaṃ catunnaṃ jhānānaṃ, ‘‘rūpī rūpāni passatī’’tiādīnaṃ (paṭi. ma. 1.209) aṭṭhannaṃ vimokkhānaṃ, savitakkasavicārādīnaṃ tiṇṇaṃ samādhīnaṃ, paṭhamajjhānasamāpattiādīnañca navannaṃ anupubbasamāpattīnaṃ.
Of the jhānas, liberations, concentrations, and attainments means of the four jhānas beginning with the first, of the eight liberations beginning with ‘‘one having form sees forms,’’ of the three concentrations beginning with initial application and sustained application, and of the nine successive attainments beginning with the attainment of the first jhāna.
Về các thiền, giải thoát, định và các thành tựu định (Jhānavimokkhasamādhisamāpattīnaṃ) là về bốn thiền từ sơ thiền v.v., về tám giải thoát từ “người có sắc thấy các sắc” v.v., về ba định từ có tầm có tứ v.v., và về chín thành tựu định tuần tự như thành tựu sơ thiền v.v.
Saṃkilesanti hānabhāgiyadhammaṃ.
Defilement means a phenomenon tending to decline.
Sự ô nhiễm (Saṃkilesaṃ) là pháp thuộc phần thoái hóa.
Vodānanti visesabhāgiyadhammaṃ.
Purification means a phenomenon tending to distinction.
Sự thanh tịnh (Vodānaṃ) là pháp thuộc phần đặc biệt.
Vuṭṭhānanti yena kāraṇena jhānādīhi vuṭṭhahanti, taṃ kāraṇaṃ.
Emergence means the reason by which one emerges from the jhānas and so on.
Sự xuất khởi (Vuṭṭhānaṃ) là lý do mà nhờ đó người ta xuất khởi khỏi các thiền định v.v.
Taṃ pana ‘‘vodānampi vuṭṭhānaṃ, tamhā tamhā samādhimhā vuṭṭhānampi vuṭṭhāna’’nti (vibha. 828) evaṃ vuttaṃ paguṇajjhānañceva bhavaṅgaphalasamāpattiyo ca.
This is stated as ‘‘purification is also emergence, and emergence from this and that concentration is also emergence,’’ referring to well-practiced jhānas and the bhavanga and fruition attainments.
Điều đó đã được nói như sau: “Sự thanh tịnh cũng là sự xuất khởi; sự xuất khởi khỏi từng định đó cũng là sự xuất khởi”. Đó là thiền đã thuần thục và các thành tựu định quả vị trong dòng hữu phần.
Heṭṭhimaṃ heṭṭhimañhi paguṇajjhānaṃ uparimassa uparimassa padaṭṭhānaṃ hoti, tasmā ‘‘vodānampi vuṭṭhāna’’nti vuttaṃ.
Indeed, each lower well-practiced jhāna becomes the proximate cause for each higher one; therefore, it is said, ‘‘purification is also emergence.’’
Vì thiền đã thuần thục ở cấp thấp hơn là nền tảng cho thiền ở cấp cao hơn, nên đã nói: “Sự thanh tịnh cũng là sự xuất khởi”.
Bhavaṅgena pana sabbajjhānehi vuṭṭhānaṃ hoti, nirodhasamāpattito phalasamāpattiyā vuṭṭhānaṃ hoti.
However, emergence from all jhānas occurs through the bhavaṅga, and emergence from the attainment of cessation (nirodhasamāpatti) occurs through the attainment of fruition (phalasamāpatti).
Sự xuất khởi khỏi tất cả các thiền xảy ra bởi dòng hữu phần; sự xuất khởi khỏi diệt tận định xảy ra bởi quả định.
Taṃ sandhāya ‘‘tamhā tamhā samādhimhā vuṭṭhānampi vuṭṭhāna’’nti vuttaṃ.
With reference to that, it was said: “Emergence from each and every samādhi is also emergence.”
Liên quan đến điều đó, đã nói: “Sự xuất khởi khỏi từng định đó cũng là sự xuất khởi”.
Tattha āsavānaṃ khayāti arahattamaggena sabbakilesānaṃ khayā.
Here, “through the destruction of the āsavas” means through the destruction of all defilements by the path of Arahantship.
Trong đó, sự diệt trừ các lậu hoặc (Āsavānaṃ khayā) là sự diệt trừ tất cả các phiền não bằng đạo A-la-hán.
Anāsavanti āsavavirahitaṃ.
“Without āsavas” means free from āsavas.
Vô lậu (Anāsavaṃ) là không có lậu hoặc.
Cetovimuttiṃ paññāvimuttinti ettha cetovacanena arahattaphalasampayutto samādhi, paññāvacanena taṃsampayuttā ca paññā vuttā.
In the phrase “liberation of mind, liberation by wisdom,” the word ‘mind’ (ceto) refers to the samādhi associated with the fruition of Arahantship, and the word ‘wisdom’ (paññā) refers to the wisdom associated with it.
Trong tâm giải thoát, tuệ giải thoát (Cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ), từ ceto (tâm) chỉ định sự định tâm đi kèm với quả A-la-hán, và từ paññā (tuệ) chỉ định tuệ đi kèm với điều đó.
Tattha ca samādhi rāgato vimuttattā cetovimutti, paññā avijjāya vimuttattā paññāvimuttīti veditabbā.
Here, samādhi should be understood as cetovimutti because it is liberated from lust (rāga), and wisdom as paññāvimutti because it is liberated from ignorance (avijjā).
Trong đó, định tâm được biết là tâm giải thoát vì được giải thoát khỏi tham ái, và tuệ được biết là tuệ giải thoát vì được giải thoát khỏi vô minh.
Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘yo hissa, bhikkhave, samādhi, tadassa samādhindriyaṃ.
For this was said by the Blessed One: “Monks, whatever samādhi there is for him, that is his faculty of samādhi.
Điều này đã được Đức Thế Tôn nói: “Này các tỳ-khưu, định của người đó chính là định căn của người đó.
Yā hissa, bhikkhave, paññā, tadassa paññindriyaṃ.
Monks, whatever wisdom there is for him, that is his faculty of wisdom.
Này các tỳ-khưu, tuệ của người đó chính là tuệ căn của người đó.
Iti kho, bhikkhave, rāgavirāgā cetovimutti avijjāvirāgā paññāvimuttī’’ti (saṃ. ni. 5.516; 520).
Thus, monks, the liberation of mind is through the fading away of lust, and the liberation by wisdom is through the fading away of ignorance.”
Như vậy, này các tỳ-khưu, tâm giải thoát là do sự ly tham ái, tuệ giải thoát là do sự ly vô minh”.
Apicettha samathabalaṃ cetovimutti, vipassanābalaṃ paññāvimuttīti veditabbaṃ.
Moreover, here, the power of tranquility (samatha) should be understood as cetovimutti, and the power of insight (vipassanā) as paññāvimutti.
Hơn nữa, ở đây, sức mạnh chỉ tịnh (samatha-bala) được biết là tâm giải thoát, sức mạnh quán tuệ (vipassanā-bala) là tuệ giải thoát.
Diṭṭheva dhammeti imasmiṃyeva attabhāve.
“In this very life” means in this very existence.
Ngay trong đời này (Diṭṭheva dhamme) là ngay trong kiếp sống hiện tại này.
Sayaṃ abhiññā sacchikatvāti adhikāya paññāya attanāyeva paccakkhaṃ katvā, aparappaccayena ñatvāti attho.
“Having realized it for oneself through direct knowledge” means having made it manifest for oneself through higher wisdom, having known it without reliance on others.
Tự mình chứng ngộ bằng thắng trí (Sayaṃ abhiññā sacchikatvā) có nghĩa là tự mình chứng kiến bằng tuệ siêu việt, tức là biết mà không cần sự hướng dẫn của người khác.
Upasampajjāti adhigantvā, nipphādetvā vā.
“Having attained” means having acquired or having accomplished.
Đạt được (Upasampajjā) là đạt đến, hoặc hoàn thành.
Imesaṃ pana dasannaṃ dasabalañāṇānaṃ vitthāro abhidhamme (vibha. 809 ādayo) vuttanayena veditabbo.
The detailed explanation of these ten knowledges, the ten powers, should be understood according to the method stated in the Abhidhamma.
Tuy nhiên, sự giải thích chi tiết về mười Thập Lực (dasabalañāṇa) này cần được hiểu theo phương pháp đã nêu trong Abhidhamma (Vibh. 809 trở đi).
Tattha paravādikathā hoti – dasabalañāṇaṃ nāma pāṭiyekkaṃ ñāṇaṃ natthi, sabbaññutaññāṇassevāyaṃ pabhedoti.
Here, there is a statement by other schools (paravādī) that there is no separate knowledge called the ten powers; rather, this is merely a classification of the Omniscient Knowledge.
Trong đó, có lời nói của người khác phái rằng: "Không có trí Thập Lực (dasabalañāṇa) riêng biệt; đây chỉ là một sự phân loại của Trí Toàn Tri (sabbaññutaññāṇa)."
Na taṃ tathā daṭṭhabbaṃ.
That should not be seen as such.
Điều đó không nên được xem là đúng.
Aññameva hi dasabalañāṇaṃ, aññaṃ sabbaññutaññāṇaṃ.
For the knowledge of the ten powers is one thing, and the Omniscient Knowledge is another.
Thật vậy, Thập Lực (dasabalañāṇa) là một loại trí khác, và Trí Toàn Tri (sabbaññutaññāṇa) là một loại trí khác.
Dasabalañāṇañhi sakasakakiccameva jānāti, sabbaññutaññāṇaṃ tampi, tato avasesampi jānāti.
The knowledge of the ten powers knows only its own specific function, while the Omniscient Knowledge knows that as well as all other remaining things.
Vì Thập Lực (dasabalañāṇa) chỉ biết công việc riêng của mình, còn Trí Toàn Tri (sabbaññutaññāṇa) thì biết cả công việc đó và những gì còn lại.
Dasabalañāṇesu hi paṭhamaṃ kāraṇākāraṇameva jānāti, dutiyaṃ kammantaravipākantarameva, tatiyaṃ kammaparicchedameva, catutthaṃ dhātunānattakāraṇameva, pañcamaṃ sattānaṃ ajjhāsayādhimuttimeva, chaṭṭhaṃ indriyānaṃ tikkhamudubhāvameva, sattamaṃ jhānādīhi saddhiṃ tesaṃ saṃkilesādimeva, aṭṭhamaṃ pubbenivutthakhandhasantatimeva, navamaṃ sattānaṃ cutipaṭisandhimeva, dasamaṃ saccaparicchedameva.
Among the ten powers, the first knows only what is possible and what is impossible; the second, only the differences in karma and its results; the third, only the determination of karma; the fourth, only the cause of the diversity of elements; the fifth, only the inclinations and dispositions of beings; the sixth, only the keenness and dullness of the faculties; the seventh, only their defilement, purification, and emergence in relation to jhānas and so forth; the eighth, only the continuum of aggregates of past existences; the ninth, only the passing away and rebirth of beings; the tenth, only the discernment of the truths.
Trong các Thập Lực, trí thứ nhất chỉ biết điều có thể và không thể (kāraṇākāraṇa), trí thứ hai chỉ biết sự khác biệt của nghiệp và quả dị thục (kammantaravipākantara), trí thứ ba chỉ biết sự phân biệt nghiệp (kammapariccheda), trí thứ tư chỉ biết nguyên nhân của sự đa dạng các giới (dhātunānattakāraṇa), trí thứ năm chỉ biết khuynh hướng và sở thích của chúng sanh (ajjhāsayādhimutti), trí thứ sáu chỉ biết sự sắc bén và mềm yếu của các căn (indriyānaṃ tikkhamudubhāva), trí thứ bảy chỉ biết sự ô nhiễm (saṃkilesa) v.v. của chúng cùng với thiền định (jhāna) v.v., trí thứ tám chỉ biết dòng chảy của các uẩn đã trú ngụ trong quá khứ (pubbenivutthakhandhasantati), trí thứ chín chỉ biết sự chết và tái sanh của chúng sanh (cutipaṭisandhi), trí thứ mười chỉ biết sự phân biệt các Chân lý (sacca).
Sabbaññutaññāṇaṃ pana etehi jānitabbañca, tato uttariñca pajānāti.
The Omniscient Knowledge, however, knows what is to be known by these, and also what is beyond that.
Còn Trí Toàn Tri (sabbaññutaññāṇa) thì biết cả những điều cần được biết bởi mười trí này và những điều vượt trội hơn thế nữa.
Etesaṃ pana kiccaṃ na sabbaṃ karoti.
But it does not perform all the functions of these.
Tuy nhiên, nó không thực hiện tất cả các chức năng của những trí này.
Tañhi jhānaṃ hutvā appetuṃ na sakkoti, iddhi hutvā vikubbituṃ na sakkoti, maggo hutvā kilese khepetuṃ na sakkoti.
For it cannot become jhāna and enter into it, nor can it become psychic power and perform transformations, nor can it become the path and eradicate defilements.
Vì nó không thể trở thành thiền định để nhập vào, không thể trở thành thần thông để biến hóa, không thể trở thành con đường để diệt trừ phiền não.
Apica paravādī evaṃ pucchitabbo ‘‘dasabalañāṇaṃ nāmetaṃ savitakkasavicāraṃ avitakkavicāramattaṃ avitakkāvicāraṃ kāmāvacaraṃ rūpāvacaraṃ arūpāvacaraṃ lokiyaṃ lokuttara’’nti.
Moreover, the proponent of other views should be asked thus: “Is this knowledge of the ten powers accompanied by initial and sustained application (savitakkasavicāra), or only accompanied by sustained application (vicāramattaṃ), or without initial and sustained application (avitakkāvicāra)? Is it of the sense-sphere (kāmāvacara), or of the fine-material sphere (rūpāvacara), or of the immaterial sphere (arūpāvacara)? Is it mundane (lokiya) or supramundane (lokuttara)?”
Hơn nữa, người khác phái nên được hỏi như sau: "Trí Thập Lực (dasabalañāṇa) này là hữu tầm hữu tứ (savitakkasavicāra), hay chỉ là vô tầm hữu tứ (avitakkavicāramatta), hay vô tầm vô tứ (avitakkāvicāra)? Nó là cõi dục (kāmāvacara), cõi sắc (rūpāvacara), cõi vô sắc (arūpāvacara)? Nó là thế gian (lokiya) hay siêu thế (lokuttara)?"
Jānanto ‘‘paṭipāṭiyā satta ñāṇāni savitakkasavicārānī’’ti vakkhati.
If he knows, he will say: “The first seven knowledges are savitakkasavicāra in sequence.”
Nếu biết, người đó sẽ nói: "Bảy trí đầu tiên theo thứ tự là hữu tầm hữu tứ (savitakkasavicāra)."
‘‘Tato parāni dve avitakkaavicārānī’’ti vakkhati.
He will say: “The next two are avitakkaavicāra.”
Người đó sẽ nói: "Hai trí tiếp theo là vô tầm vô tứ (avitakkaavicāra)."
‘‘Āsavakkhayañāṇaṃ siyā savitakkasavicāraṃ, siyā avitakkavicāramattaṃ, siyā avitakkaavicāra’’nti vakkhati.
He will say: “The knowledge of the destruction of the āsavas may be savitakkasavicāra, or it may be avitakkavicāramattaṃ, or it may be avitakkaavicāra.”
Người đó sẽ nói: "Trí diệt tận các lậu hoặc (āsavakkhayañāṇa) có thể là hữu tầm hữu tứ (savitakkasavicāra), có thể là vô tầm hữu tứ (avitakkavicāramatta), có thể là vô tầm vô tứ (avitakkaavicāra)."
Tathā ‘‘paṭipāṭiyā satta kāmāvacarāni, tato parāni dve rūpāvacarāni, tato avasāne ekaṃ lokuttara’’nti vakkhati.
Similarly, he will say: “In sequence, seven are kāmāvacara, the next two are rūpāvacara, and the last one is lokuttara.”
Cũng vậy, người đó sẽ nói: "Bảy trí đầu tiên theo thứ tự là cõi dục (kāmāvacara), hai trí tiếp theo là cõi sắc (rūpāvacara), và trí cuối cùng là siêu thế (lokuttara)."
‘‘Sabbaññutaññāṇaṃ pana savitakkasavicārameva kāmāvacarameva lokiyamevā’’ti vakkhati.
But he will say: “The Omniscient Knowledge is only savitakkasavicāra, only kāmāvacara, and only lokiya.”
Còn Trí Toàn Tri (sabbaññutaññāṇa) thì chỉ là hữu tầm hữu tứ (savitakkasavicāra), chỉ là cõi dục (kāmāvacara), chỉ là thế gian (lokiya)."
Evamettha apubbatthānuvaṇṇanaṃ ñatvā idāni yasmā tathāgato paṭhamaṃyeva ṭhānāṭṭhānañāṇena veneyyasattānaṃ āsavakkhayādhigamassa ceva anadhigamassa ca ṭhānāṭṭhānabhūtaṃ kilesāvaraṇābhāvaṃ passati lokiyasammādiṭṭhiṭṭhānadassanato niyatamicchādiṭṭhiṭṭhānābhāvadassanato ca.
Having understood this unprecedented explanation of meaning here, now, since the Tathāgata first sees, with the knowledge of possibility and impossibility, the absence of the defilement-obstruction that is the possibility or impossibility for trainable beings to attain or not attain the destruction of the āsavas—this is due to seeing the ground of mundane right view and seeing the absence of the ground of fixed wrong view.
Khi đã hiểu sự giải thích ý nghĩa chưa từng có này, bây giờ, vì Như Lai trước tiên thấy sự không có chướng ngại phiền não, là điều kiện có thể và không thể cho sự chứng đắc và không chứng đắc sự diệt tận các lậu hoặc của chúng sanh cần được giáo hóa, do thấy điều kiện của chánh kiến thế gian và thấy sự không có điều kiện của tà kiến cố định.
Atha nesaṃ kammavipākañāṇena vipākāvaraṇābhāvaṃ passati tihetukapaṭisandhidassanato.
Then, with the knowledge of karma and its results, he sees the absence of the result-obstruction, due to seeing rebirth with three roots.
Sau đó, Ngài thấy sự không có chướng ngại quả dị thục của họ bằng trí nghiệp quả (kammavipākañāṇa), do thấy sự tái sanh có ba nhân (tihetukapaṭisandhi).
Sabbatthagāminipaṭipadāñāṇena kammāvaraṇābhāvaṃ passati ānantarikakammābhāvadassanato.
By the knowledge of the path leading everywhere, he sees the absence of kamma-obstruction, because he sees the absence of anantarika kamma.
Ngài thấy sự không có chướng ngại nghiệp bằng trí đạo lộ đi đến mọi nơi (sabbatthagāminipaṭipadāñāṇa), do thấy sự không có nghiệp vô gián (ānantarikakamma).
Evaṃ anāvaraṇānaṃ anekadhātunānādhātuñāṇena anukūladhammadesanatthaṃ cariyāvisesaṃ passati dhātuvemattadassanato.
Thus, by the knowledge of many elements and various elements, he sees the distinct character of beings free from obstructions, in order to teach a suitable Dhamma, because he sees the difference in elements.
Như vậy, đối với những chúng sanh không có chướng ngại, Ngài thấy sự đặc biệt của hạnh (cariyāvisesa) để thuyết pháp phù hợp bằng trí đa giới đa tính (anekadhātunānādhātuñāṇa), do thấy sự khác biệt của các giới (dhātuvemattadassana).
Atha nesaṃ nānādhimuttikatāñāṇena adhimuttiṃ passati payogaṃ anādiyitvāpi adhimuttivasena dhammadesanatthaṃ.
Then, by the knowledge of various inclinations, he sees their inclination, in order to teach the Dhamma according to their inclination, even without taking into account their application or character.
Sau đó, Ngài thấy sự khuynh hướng (adhimutti) của họ bằng trí đa khuynh hướng (nānādhimuttikatāñāṇa), để thuyết pháp theo khuynh hướng của họ mà không cần quan tâm đến sự nỗ lực.
Athevaṃ diṭṭhaadhimuttīnaṃ yathāsatti yathābalaṃ dhammaṃ desetuṃ indriyaparopariyattañāṇena indriyaparopariyattaṃ passati saddhādīnaṃ tikkhamudubhāvadassanato.
Then, in order to teach the Dhamma to those whose inclinations have thus been seen, according to their capacity and strength, he sees the superiority and inferiority of their faculties by the knowledge of the superiority and inferiority of the faculties, because he sees the sharpness and dullness of faith and so on.
Và như vậy, để thuyết pháp cho những người đã được thấy khuynh hướng của họ, tùy theo khả năng và sức mạnh, Ngài thấy sự hơn kém của các căn (indriyaparopariyatta) bằng trí biết sự hơn kém của các căn (indriyaparopariyattañāṇa), do thấy sự sắc bén và mềm yếu của tín căn v.v. (saddhādīnaṃ tikkhamudubhāva).
Evaṃ pariññātindriyaparopariyattāpi panete sace dūre honti, atha jhānādiñāṇena jhānādīsu vasībhūtattā iddhivisesena khippaṃ upagacchati.
Even if these beings, whose faculties have thus been fully understood, are far away, then, by the knowledge of jhāna and so on, due to his mastery in jhānas and so on, he quickly approaches them by means of special psychic powers.
Và nếu những người đã được biết rõ sự hơn kém của các căn này ở xa, thì Ngài nhanh chóng đến gần bằng thần thông đặc biệt, do sự thành thạo trong thiền định v.v. (jhānādīsu vasībhūtattā) bằng trí thiền định v.v. (jhānādiñāṇa).
Upagantvā ca nesaṃ pubbenivāsānussatiñāṇena pubbajātivibhāvanaṃ dibbacakkhānubhāvato pattabbena cetopariyañāṇena sampati cittavisesaṃ passanto āsavakkhayañāṇānubhāvena āsavakkhayagāminiyā paṭipadāya vigatasammohattā āsavakkhayāya dhammaṃ deseti.
Having approached them, the Blessed One, seeing their past existences by the knowledge of previous abodes, and their present mental states by the knowledge of discerning others' minds, which is to be attained through the power of the divine eye, teaches the Dhamma for the destruction of the asavas, being free from delusion regarding the path that leads to the destruction of the asavas, by the power of the knowledge of the destruction of the asavas.
Và khi đã đến gần, Ngài thuyết pháp để diệt tận các lậu hoặc (āsavakkhaya) cho họ, do sự không còn mê muội trong đạo lộ dẫn đến diệt tận các lậu hoặc (āsavakkhayagāminiyā paṭipadāya vigatasammohattā) bằng năng lực của trí diệt tận các lậu hoặc (āsavakkhayañāṇānubhāvena), khi Ngài thấy sự phân biệt các kiếp sống trước của họ bằng trí Túc Mạng Minh (pubbenivāsānussatiñāṇa) và thấy sự đặc biệt của tâm hiện tại bằng trí Tha Tâm Thông (cetopariyañāṇa) có được nhờ năng lực của Thiên Nhãn (dibbacakkhānubhāva).
Tasmā iminānukkamena imāni dasa balāni vuttānīti veditabbānīti.
Therefore, it should be understood that these ten powers have been stated in this sequence.
Vì vậy, cần phải hiểu rằng mười lực này đã được nói theo thứ tự này.
45. Idāni sabbabalāni lakkhaṇato niddisitukāmo kenaṭṭhena saddhābalantiādinā nayena pucchaṃ katvā assaddhiye akampiyaṭṭhenātiādinā nayena vissajjanaṃ akāsi.
45. Now, wishing to describe all the powers by their characteristics, the teacher posed the question in the manner of "In what sense is it the power of faith?" and answered in the manner of "It is unshakeable in unbelief."
45. Bây giờ, vị thầy muốn trình bày tất cả các Ba-la-mật (bala) theo đặc tính, đã đặt câu hỏi theo kiểu "Tín lực (saddhābala) là gì?" và đã trả lời theo kiểu "Là sự bất động trong sự không có đức tin (assaddhiye akampiyaṭṭhena)."
Tattha hirīyatītiādi puggalādhiṭṭhānā desanā.
There, "is ashamed" and so on is a teaching based on individuals.
Trong đó, lời dạy "hirīyati" v.v. là lời dạy dựa trên cá nhân.
Bhāvanābalādīsu adhiṭṭhānabalapariyantesu ‘‘tatthā’’ti ca, ‘‘tenā’’ti ca, ‘‘ta’’nti ca nekkhammādikameva sandhāya vuttanti veditabbaṃ.
It should be understood that in the powers beginning with the power of development and ending with the power of resolution, "there," "by that," and "that" refer only to renunciation and so on.
Trong các từ bắt đầu bằng "bhāvanābala" và kết thúc bằng "adhiṭṭhānabala", cần hiểu rằng "tattha", "tena", và "taṃ" đều được nói để chỉ sự xuất ly (nekkhamma) v.v. mà thôi.
Tena cittaṃ ekagganti tena samādhinā cittaṃ ekaggaṃ hotīti vuttaṃ hoti.
"By that, the mind is one-pointed" means that by that samādhi, the mind becomes one-pointed.
"Tena cittaṃ ekaggaṃ" có nghĩa là tâm trở nên nhất tâm nhờ định đó.
Tattha jāteti tattha samathe sampayogavasena jāte, tasmiṃ vā vipassanārammaṇaṃ hutvā jāte.
"Arisen there" means arisen in that samatha in conjunction, or arisen in that samatha as an object of vipassanā.
"Tattha jāte" có nghĩa là phát sinh trong sự tịnh chỉ đó do sự phối hợp, hoặc phát sinh trong sự tịnh chỉ đó khi trở thành đối tượng của tuệ quán.
Tattha sikkhatīti tattha sekhabale sekho sikkhatīti sekhabalanti attho.
"Trains there" means that a Sekha trains in that Sekha-power, thus it is Sekha-power.
"Tattha sikkhati" có nghĩa là trong lực hữu học (sekhabala), người hữu học (sekha) thực hành, đó là ý nghĩa của lực hữu học (sekhabala).
Tattha sikkhitattāti tattha asekhabale asekhassa sikkhitattā asekhabalaṃ.
"Because of having trained there" means that because an Asekha has trained in that Asekha-power, it is Asekha-power.
"Tattha sikkhitattā" có nghĩa là trong lực vô học (asekhabala), do sự thực hành của người vô học (asekha), nên đó là lực vô học (asekhabala).
Tena āsavā khīṇāti tena lokiyalokuttarena ñāṇena āsavā khīṇāti taṃ ñāṇaṃ khīṇāsavabalaṃ.
"By that, the asavas are exhausted" means that by that mundane and supramundane knowledge, the asavas are exhausted; thus, that knowledge is the power of the one whose asavas are exhausted.
"Tena āsavā khīṇā" có nghĩa là các lậu hoặc được diệt trừ bằng trí thế gian và siêu thế đó, nên trí đó là lực lậu tận (khīṇāsavabala).
Lokiyenāpi hi ñāṇena āsavā khīṇā nāma vipassanāya abhāve lokuttaramaggābhāvato.
For, even by mundane knowledge, the asavas are said to be exhausted, because without vipassanā, there is no supramundane path.
Thật vậy, ngay cả bằng trí thế gian, các lậu hoặc cũng được gọi là đã diệt trừ, vì nếu không có tuệ quán (vipassanā) thì không có đạo siêu thế (lokuttaramagga).
Evaṃ khīṇāsavassa balanti khīṇāsavabalaṃ.
Thus, the power of the one whose asavas are exhausted is the power of the one whose asavas are exhausted.
Như vậy, lực của bậc lậu tận là "lực lậu tận" (khīṇāsavabala).
Tassa ijjhatīti iddhibalanti tassa iddhimato ijjhatīti iddhiyeva balaṃ iddhibalaṃ.
"It succeeds for him, thus it is the power of psychic power" means that for that person possessing psychic power, it succeeds; thus, psychic power itself is the power of psychic power.
"Tassa ijjhatīti iddhibalaṃ" có nghĩa là nó thành tựu cho người có thần thông đó, nên thần thông chính là lực thần thông (iddhibala).
Appameyyaṭṭhenāti yasmā sāvakā ṭhānāṭṭhānādīni ekadesena jānanti, sabbākārena pajānanaṃyeva sandhāya ‘‘yathābhūtaṃ pajānātī’’ti vuttaṃ.
"In the sense of immeasurable" means that because disciples know the proper and improper and so on only in part, "knows as it really is" is stated with reference to knowing in all aspects.
"Appameyyaṭṭhena" có nghĩa là vì các Thanh văn chỉ biết một phần của các điều kiện có thể và không thể v.v., nên việc nói "biết đúng như thật" (yathābhūtaṃ pajānāti) là để chỉ sự biết tất cả các phương diện.
Kiñcāpi tīsu vijjāsu ‘‘yathābhūtaṃ pajānātī’’ti na vuttaṃ, aññattha pana vuttattā tāsupi vuttameva hoti.
Although "knows as it really is" is not stated in the three knowledges, it is implied in them because it is stated elsewhere.
Mặc dù trong ba minh (vijjā) không nói "biết đúng như thật", nhưng vì đã được nói ở chỗ khác, nên trong ba minh đó cũng được xem là đã nói.
Aññatthāti sesesu sattasu ñāṇabalesu ca abhidhamme (vibha. 760) ca dasasupi balesu.
"Elsewhere" refers to the remaining seven powers of knowledge, and also to all ten powers in the Abhidhamma.
"Aññattha" có nghĩa là trong bảy trí lực còn lại và trong tất cả mười lực trong Abhidhamma (Vibh. 760).
Indriyaparopariyattañāṇaṃ pana sabbathāpi sāvakehi asādhāraṇameva.
However, the knowledge of the superiority and inferiority of the faculties is absolutely exclusive to the Buddhas.
Tuy nhiên, trí biết sự hơn kém của các căn (indriyaparopariyattañāṇa) thì hoàn toàn không chung với các Thanh văn.
Tasmā dasapi balāni sāvakehi asādhāraṇānīti.
Therefore, all ten powers are exclusive to the Buddhas.
Vì vậy, cả mười lực đều không chung với các Thanh văn.
Adhimattaṭṭhena atuliyaṭṭhena appameyyāni, tasmāyeva ca ‘‘appameyyaṭṭhena tathāgatabala’’nti vuttanti.
They are immeasurable in the sense of being supreme, in the sense of being incomparable, and therefore it is said, "the power of the Tathāgata in the sense of immeasurable."
Chúng là vô lượng (appameyya) do ý nghĩa siêu việt (adhimatta) và không thể so sánh (atuliya), và chính vì lý do đó mà được nói là "lực của Như Lai (tathāgatabala) do ý nghĩa vô lượng (appameyyaṭṭhena)".