Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā aṅguttarāpesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ aḍḍhateḷasehi bhikkhusatehi yena āpaṇaṃ nāma aṅguttarāpānaṃ nigamo tadavasari.
Thus have I heard: On one occasion the Blessed One was wandering through the Anguttarāpa country with a large community of bhikkhus, twelve hundred and fifty bhikkhus, and arrived at a market town of the Anguttarāpas called Āpaṇa.
Tôi nghe như vầy: Một thời Thế Tôn đang du hành trong xứ Aṅguttarāpa cùng với một đại chúng Tỳ-kheo gồm mười hai trăm năm mươi vị Tỳ-kheo, Ngài đến thị trấn Āpaṇa của xứ Aṅguttarāpa.
Assosi kho keṇiyo jaṭilo ‘‘samaṇo khalu, bho, gotamo sakyaputto sakyakulā pabbajito aṅguttarāpesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ aḍḍhateḷasehi bhikkhusatehi āpaṇaṃ anuppatto.
Then Keṇiya the ascetic heard: “Indeed, good sirs, the ascetic Gotama, a Sakyan son who has gone forth from the Sakyan clan, is wandering through the Anguttarāpa country with a large community of bhikkhus, twelve hundred and fifty bhikkhus, and has arrived at Āpaṇa.
Trưởng lão Keṇiya nghe rằng: “Thưa chư vị, Sa-môn Gotama, con của dòng Sakya, xuất gia từ gia tộc Sakya, đang du hành trong xứ Aṅguttarāpa, đã đến Āpaṇa cùng với một đại Tăng đoàn gồm một ngàn hai trăm năm mươi vị Tỳ-khưu.”
Taṃ kho pana bhavantaṃ gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’ti* .
Indeed, such a good report has spread about that Blessed Gotama: ‘That Blessed One is indeed Arahant, Perfectly Self-Enlightened, accomplished in knowledge and conduct, fortunate, knower of the world, unsurpassed leader of persons to be tamed, teacher of devas and humans, the Buddha, the Blessed One.’
Tiếng đồn tốt đẹp về Đức Thế Tôn Gotama ấy đã lan rộng như sau: ‘Đức Thế Tôn ấy là bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, đầy đủ Minh Hạnh, Thiện Thệ, bậc am hiểu thế gian, bậc Vô Thượng điều ngự những người đáng được điều phục, bậc Thầy của chư Thiên và loài người, là Đức Phật, là Đức Thế Tôn’.
So imaṃ lokaṃ sadevakaṃ samārakaṃ sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedeti.
He proclaims this world with its devas, Māras, and Brahmās, this generation with its ascetics and brahmins, its devas and humans, having realized it for himself with direct knowledge.
Ngài tự mình chứng ngộ, thấu rõ thế giới này cùng với chư Thiên, Ma-vương, Phạm Thiên, cùng với hàng Sa-môn, Bà-la-môn, chư Thiên và loài người, rồi Ngài tuyên thuyết.
So dhammaṃ desati ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ, kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti.
He teaches the Dhamma that is good in the beginning, good in the middle, and good in the end, with its meaning and its letter, and he makes known the utterly complete and purified holy life.
Ngài thuyết giảng giáo pháp tốt đẹp ở phần đầu, tốt đẹp ở phần giữa, tốt đẹp ở phần cuối, với ý nghĩa và văn từ đầy đủ, Ngài công bố đời sống Phạm hạnh hoàn toàn viên mãn và thanh tịnh.
Sādhu kho pana tathārūpānaṃ arahataṃ dassanaṃ hotī’’ti.
Indeed, it is good to see such Arahants.”
Thật tốt lành thay khi được chiêm ngưỡng những bậc A-la-hán như vậy.”
Atha kho keṇiyo jaṭilo yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi.
Then Keṇiya the ascetic approached the Blessed One; having approached, he exchanged greetings with the Blessed One.
Rồi trưởng lão Keṇiya đi đến chỗ Đức Thế Tôn; sau khi đến, ông chào hỏi Đức Thế Tôn.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
Having concluded the courteous and amiable talk, he sat down to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật, ông ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinnaṃ kho keṇiyaṃ jaṭilaṃ bhagavā dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi.
The Blessed One then instructed, urged, inspired, and gladdened Keṇiya the ascetic, as he sat to one side, with a Dhamma talk.
Khi trưởng lão Keṇiya ngồi xuống một bên, Đức Thế Tôn đã khai thị, khích lệ, làm phấn khởi và hoan hỷ ông bằng bài pháp.
Atha kho keṇiyo jaṭilo bhagavatā dhammiyā kathāya sandassito samādapito samuttejito sampahaṃsito bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘adhivāsetu me bhavaṃ gotamo svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghenā’’ti.
Then Keṇiya the ascetic, having been instructed, urged, inspired, and gladdened by the Blessed One with a Dhamma talk, said to the Blessed One: “May the Venerable Gotama consent to accept a meal from me tomorrow, together with the community of bhikkhus.”
Rồi trưởng lão Keṇiya, sau khi được Đức Thế Tôn khai thị, khích lệ, làm phấn khởi và hoan hỷ bằng bài pháp, đã thưa với Đức Thế Tôn rằng: “Mong Ngài Gotama cùng với Tăng đoàn Tỳ-khưu hoan hỷ thọ trai của con vào ngày mai.”
Evaṃ vutte, bhagavā keṇiyaṃ jaṭilaṃ etadavoca – ‘‘mahā kho, keṇiya, bhikkhusaṅgho aḍḍhateḷasāni bhikkhusatāni; tvañca brāhmaṇesu abhippasanno’’ti.
When this was said, the Blessed One said to Keṇiya the ascetic: “Keṇiya, the community of bhikkhus is large, twelve hundred and fifty bhikkhus; and you are very devoted to brahmins.”
Khi được thưa như vậy, Đức Thế Tôn nói với trưởng lão Keṇiya rằng: “Này Keṇiya, Tăng đoàn Tỳ-khưu đông đảo, gồm một ngàn hai trăm năm mươi vị Tỳ-khưu; còn ông thì lại rất tin tưởng vào hàng Bà-la-môn.”
Dutiyampi kho keṇiyo jaṭilo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘kiñcāpi, bho gotama, mahā bhikkhusaṅgho aḍḍhateḷasāni bhikkhusatāni, ahañca brāhmaṇesu abhippasanno; adhivāsetu me bhavaṃ gotamo svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghenā’’ti.
A second time Keṇiya the ascetic said to the Blessed One: “Even though, Venerable Gotama, the community of bhikkhus is large, twelve hundred and fifty bhikkhus, and I am very devoted to brahmins, may the Venerable Gotama consent to accept a meal from me tomorrow, together with the community of bhikkhus.”
Lần thứ hai, trưởng lão Keṇiya lại thưa với Đức Thế Tôn: “Thưa Ngài Gotama, dù Tăng đoàn Tỳ-khưu đông đảo, gồm một ngàn hai trăm năm mươi vị Tỳ-khưu, và con cũng rất tin tưởng vào hàng Bà-la-môn; nhưng mong Ngài Gotama cùng với Tăng đoàn Tỳ-khưu hoan hỷ thọ trai của con vào ngày mai.”
Dutiyampi kho bhagavā keṇiyaṃ jaṭilaṃ etadavoca – ‘‘mahā kho, keṇiya, bhikkhusaṅgho aḍḍhateḷasāni bhikkhusatāni; tvañca brāhmaṇesu abhippasanno’’ti.
A second time the Blessed One said to Keṇiya the ascetic: “Keṇiya, the community of bhikkhus is large, twelve hundred and fifty bhikkhus; and you are very devoted to brahmins.”
Lần thứ hai, Đức Thế Tôn lại nói với trưởng lão Keṇiya rằng: “Này Keṇiya, Tăng đoàn Tỳ-khưu đông đảo, gồm một ngàn hai trăm năm mươi vị Tỳ-khưu; còn ông thì lại rất tin tưởng vào hàng Bà-la-môn.”
Tatiyampi kho keṇiyo jaṭilo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘kiñcāpi, bho gotama, mahā bhikkhusaṅgho aḍḍhateḷasāni bhikkhusatāni, ahañca brāhmaṇesu abhippasanno, adhivāsetu* me bhavaṃ gotamo svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghenā’’ti.
A third time Keṇiya the ascetic said to the Blessed One: “Even though, Venerable Gotama, the community of bhikkhus is large, twelve hundred and fifty bhikkhus, and I am very devoted to brahmins, may the Venerable Gotama consent to accept a meal from me tomorrow, together with the community of bhikkhus.”
Lần thứ ba, trưởng lão Keṇiya lại thưa với Đức Thế Tôn: “Thưa Ngài Gotama, dù Tăng đoàn Tỳ-khưu đông đảo, gồm một ngàn hai trăm năm mươi vị Tỳ-khưu, và con cũng rất tin tưởng vào hàng Bà-la-môn, nhưng mong Ngài Gotama cùng với Tăng đoàn Tỳ-khưu hoan hỷ thọ trai của con vào ngày mai.”
Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena.
The Blessed One consented by remaining silent.
Đức Thế Tôn đã chấp thuận bằng cách im lặng.
Atha kho keṇiyo jaṭilo bhagavato adhivāsanaṃ viditvā uṭṭhāyāsanā yena sako assamo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā mittāmacce ñātisālohite āmantesi – ‘‘suṇantu me bhavanto mittāmaccā ñātisālohitā, samaṇo me gotamo nimantito svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghena, yena me kāyaveyyāvaṭikaṃ kareyyāthā’’ti.
Then, Keṇiya the ascetic, having understood the Blessed One's acceptance, rose from his seat and approached his own hermitage. Having approached, he addressed his friends, acquaintances, and relatives: "May my friends, acquaintances, and relatives listen. I have invited the recluse Gotama, together with the Saṅgha of bhikkhus, for tomorrow's meal. Therefore, please perform the bodily services for me."
Rồi trưởng lão Keṇiya, biết được sự chấp thuận của Đức Thế Tôn, liền đứng dậy khỏi chỗ ngồi và đi đến trú xứ của mình; sau khi đến, ông mời bạn bè, thân quyến, bà con ruột thịt rằng: “Thưa chư vị bạn bè, thân quyến, bà con ruột thịt, xin hãy lắng nghe con, Sa-môn Gotama đã được con mời thọ trai vào ngày mai cùng với Tăng đoàn Tỳ-khưu, vậy xin chư vị hãy giúp con chuẩn bị công việc chân tay.”
‘‘Evaṃ, bho’’ti kho keṇiyassa jaṭilassa mittāmaccā ñātisālohitā keṇiyassa jaṭilassa paṭissutvā appekacce uddhanāni khaṇanti, appekacce kaṭṭhāni phālenti, appekacce bhājanāni dhovanti, appekacce udakamaṇikaṃ patiṭṭhāpenti, appekacce āsanāni paññāpenti.
"So be it, sir," Keṇiya the ascetic's friends, acquaintances, and relatives replied to Keṇiya the ascetic, and some dug ovens, some split firewood, some washed dishes, some set up water pots, and some arranged seats.
“Vâng, thưa ông,” bạn bè, thân quyến, bà con ruột thịt của trưởng lão Keṇiya đã đáp lời ông, rồi một số người đào lò, một số người chẻ củi, một số người rửa bát đĩa, một số người đặt bình nước, một số người sắp đặt chỗ ngồi.
Keṇiyo pana jaṭilo sāmaṃyeva maṇḍalamāḷaṃ paṭiyādeti.
Keṇiya the ascetic himself prepared the circular pavilion.
Còn trưởng lão Keṇiya thì tự mình chuẩn bị một ngôi nhà tròn.
Tena kho pana samayena selo brāhmaṇo āpaṇe paṭivasati, tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṃ sākkharappabhedānaṃ itihāsapañcamānaṃ padako veyyākaraṇo lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo, tīṇi ca māṇavakasatāni mante vāceti.
Now at that time, Sela the brahmin was residing in Āpaṇa, a master of the three Vedas—with their lexicons and rituals, with their phonology and etymology, and as the fifth, the Itihāsa—skilled in grammar, flawless in the Lokāyata and the marks of a Great Man, and he taught the mantras to three hundred young brahmins.
Vào lúc ấy, Bà-la-môn Sela đang cư trú tại Āpaṇa, là bậc thông suốt ba bộ Veda cùng với các từ điển (Nighaṇḍu), các nghi thức tế lễ (Keṭubha), các phân tích ngữ pháp (Akkarappabheda), và lịch sử là thứ năm, là bậc thuần thục về ngữ pháp (padaka) và phân tích ngữ pháp (veyyākaraṇa), là bậc không hề thiếu sót về các dấu hiệu của đại nhân (mahāpurisalakkhaṇa) trong môn Luận lý học (Lokāyata), và đang dạy tụng kinh cho ba trăm thanh niên Bà-la-môn.
Tena kho pana samayena keṇiyo jaṭilo sele brāhmaṇe abhippasanno hoti.
At that time, Keṇiya the ascetic was greatly devoted to Sela the brahmin.
Vào lúc ấy, trưởng lão Keṇiya rất tin tưởng Bà-la-môn Sela.
Atha kho selo brāhmaṇo tīhi māṇavakasatehi parivuto jaṅghāvihāraṃ anucaṅkamamāno anuvicaramāno yena keṇiyassa jaṭilassa assamo tenupasaṅkami.
Then Sela the brahmin, surrounded by three hundred young brahmins, walking about and wandering, approached Keṇiya the ascetic's hermitage.
Rồi Bà-la-môn Sela, được ba trăm thanh niên Bà-la-môn vây quanh, đang đi dạo và du hành đến trú xứ của trưởng lão Keṇiya.
Addasā kho selo brāhmaṇo keṇiyassa jaṭilassa assame* appekacce uddhanāni khaṇante…pe… appekacce āsanāni paññapente, keṇiyaṃ pana jaṭilaṃ sāmaṃyeva maṇḍalamāḷaṃ paṭiyādentaṃ.
Sela the brahmin saw some digging ovens in Keṇiya the ascetic's hermitage… some arranging seats, and Keṇiya the ascetic himself preparing the circular pavilion.
Bà-la-môn Sela thấy trong trú xứ của trưởng lão Keṇiya, một số người đang đào lò… một số người đang sắp đặt chỗ ngồi, còn trưởng lão Keṇiya thì tự mình chuẩn bị một ngôi nhà tròn.
Disvāna keṇiyaṃ jaṭilaṃ etadavoca – ‘‘kiṃ nu kho bhoto keṇiyassa āvāho vā bhavissati, vivāho vā bhavissati, mahāyañño vā paccupaṭṭhito, rājā vā māgadho seniyo bimbisāro nimantito svātanāya saddhiṃ balakāyenā’’ti?
Having seen this, he said to Keṇiya the ascetic: "Is there going to be a wedding for you, Master Keṇiya, or a marriage of your daughter, or is a great sacrifice at hand, or has King Seniya Bimbisāra of Magadha been invited for tomorrow with his army?"
Sau khi thấy, ông nói với trưởng lão Keṇiya rằng: “Này ông Keṇiya, có phải ông sắp cưới vợ hay gả con gái, hay một đại lễ tế tự đã được chuẩn bị, hay vua Magadha Seniya Bimbisāra đã được mời thọ thực vào ngày mai cùng với quân đội?”
‘‘Na me, bho sela, āvāho vā bhavissati vivāho vā, nāpi rājā māgadho seniyo bimbisāro nimantito svātanāya saddhiṃ balakāyena; api ca kho me mahāyañño paccupaṭṭhito.
"No, Master Sela, there will be no wedding for me, nor a marriage of my daughter, nor has King Seniya Bimbisāra of Magadha been invited for tomorrow with his army; but a great sacrifice is at hand for me.
“Này Sela, con không cưới vợ hay gả con gái, cũng không phải vua Magadha Seniya Bimbisāra được mời thọ thực vào ngày mai cùng với quân đội; nhưng quả thật, một đại lễ tế tự đã được chuẩn bị cho con.
Atthi samaṇo gotamo sakyaputto sakyakulā pabbajito aṅguttarāpesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ aḍḍhateḷasehi bhikkhusatehi āpaṇaṃ anuppatto.
The recluse Gotama, a Sakyaputta who has gone forth from the Sakya clan, is wandering in Aṅguttarāpa with a large Saṅgha of bhikkhus, twelve hundred and fifty bhikkhus, and has arrived in Āpaṇa.
Có Sa-môn Gotama, con của dòng Sakya, xuất gia từ gia tộc Sakya, đang du hành trong xứ Aṅguttarāpa, đã đến Āpaṇa cùng với một đại Tăng đoàn gồm một ngàn hai trăm năm mươi vị Tỳ-khưu.
Taṃ kho pana bhavantaṃ gotamaṃ…pe… buddho bhagavāti.
That Master Gotama… is the Buddha, the Blessed One.
Tiếng đồn tốt đẹp về Đức Thế Tôn Gotama ấy đã lan rộng như sau: ‘…là Đức Phật, là Đức Thế Tôn’.
So me nimantito svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghenā’’ti.
He has been invited by me for tomorrow's meal, together with the Saṅgha of bhikkhus."
Ngài đã được con mời thọ trai vào ngày mai cùng với Tăng đoàn Tỳ-khưu.”
‘‘Buddhoti, bho keṇiya, vadesi’’?
"You say 'Buddha,' Master Keṇiya?"
“Này Keṇiya, ông nói ‘Phật’ ư?”
‘‘Buddhoti, bho sela, vadāmi’’.
"I say 'Buddha,' Master Sela."
“Này Sela, con nói ‘Phật’.”
‘‘Buddhoti, bho keṇiya, vadesi’’?
"You say 'Buddha,' Master Keṇiya?"
“Này Keṇiya, ông nói ‘Phật’ ư?”
‘‘Buddhoti, bho sela, vadāmī’’ti.
"I say 'Buddha,' Master Sela."
“Này Sela, con nói ‘Phật’,” ông đáp.
Atha kho selassa brāhmaṇassa etadahosi – ‘‘ghosopi kho eso dullabho lokasmiṃ yadidaṃ buddhoti.
Then it occurred to Sela the brahmin: "Indeed, this sound, 'Buddha,' is rare in the world.
Rồi Bà-la-môn Sela nghĩ rằng: “Quả thật, danh hiệu ‘Phật’ thật hiếm có trên thế gian này.
Āgatāni kho panamhākaṃ mantesu dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni, yehi samannāgatassa mahāpurisassa dveva gatiyo bhavanti anaññā.
Moreover, the thirty-two marks of a Great Man have come down to us in the mantras, and for a Great Man endowed with these, there are only two destinies, no other.
Trong các kinh Veda của chúng ta, có ba mươi hai tướng đại nhân, người nào có đủ những tướng ấy thì chỉ có hai con đường, không có con đường thứ ba.
Sace agāraṃ ajjhāvasati rājā hoti cakkavatti dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī janapadatthāvariyappatto sattaratanasamannāgato.
If he lives in a house, he becomes a Wheel-turning Monarch, a righteous king of Dhamma, a conqueror of the four quarters, established in the stability of the country, endowed with the seven treasures.
Nếu sống tại gia, người ấy sẽ là một vị Chuyển Luân Thánh Vương, một vị vua Chánh pháp, trị vì bốn phương, chinh phục thiên hạ, đạt được sự ổn định trong các quốc độ, đầy đủ bảy báu.
Tassimāni satta ratanāni bhavanti, seyyathidaṃ – cakkaratanaṃ, hatthiratanaṃ, assaratanaṃ, maṇiratanaṃ, itthiratanaṃ, gahapatiratanaṃ, pariṇāyakaratanameva sattamaṃ.
These seven treasures are his: the Wheel-treasure, the Elephant-treasure, the Horse-treasure, the Gem-treasure, the Woman-treasure, the Householder-treasure, and the seventh, the Counsellor-treasure.
Bảy báu ấy là: bánh xe báu, voi báu, ngựa báu, ngọc báu, nữ báu, gia chủ báu, và vị tướng quân báu là thứ bảy.
Parosahassaṃ kho panassa puttā bhavanti sūrā vīraṅgarūpā parasenappamaddanā.
He has more than a thousand sons, brave and heroic, crushers of enemy armies.
Vị ấy có hơn một ngàn người con, dũng cảm, có hình tướng anh hùng, có khả năng nghiền nát quân thù.
So imaṃ pathaviṃ sāgarapariyantaṃ adaṇḍena asatthena dhammena abhivijiya ajjhāvasati.
He conquers this earth, bounded by the ocean, without rod or weapon, but by Dhamma, and dwells therein.
Vị ấy chinh phục và cai trị trái đất này, cho đến tận bờ biển, bằng Chánh pháp, không dùng gậy, không dùng kiếm.
Sace kho pana agārasmā anagāriyaṃ pabbajati, arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivaṭṭacchado* .
But if he goes forth from the home life into homelessness, he becomes an Arahant, a Perfectly Self-Enlightened One, with the veil removed from the world.
Nếu xuất gia từ bỏ đời sống gia đình, người ấy sẽ là một bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, bậc đã vén màn che chướng trong thế gian.
Kahaṃ pana, bho keṇiya, etarahi so bhavaṃ gotamo viharati arahaṃ sammāsambuddho’’ti?
Where, then, Master Keṇiya, does that Master Gotama, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, now reside?"
Vậy, này Keṇiya, hiện giờ Đức Thế Tôn A-la-hán, Chánh Đẳng Giác ấy đang trú ngụ ở đâu?”
Evaṃ vutte, keṇiyo jaṭilo dakkhiṇaṃ bāhuṃ paggahetvā selaṃ brāhmaṇaṃ etadavoca – ‘‘yenesā, bho sela, nīlavanarājī’’ti.
When this was said, Keṇiya the ascetic, raising his right arm, said to Sela the brahmin: “Venerable Sela, where that blue forest line is, there he dwells.”
Khi được thưa như vậy, trưởng lão Keṇiya giơ cánh tay phải lên và nói với Bà-la-môn Sela rằng: “Này Sela, ở phía có hàng cây xanh ấy.”
Atha kho selo brāhmaṇo tīhi māṇavakasatehi saddhiṃ yena bhagavā tenupasaṅkami.
Then Sela the brahmin, together with three hundred young men, approached the Blessed One.
Rồi Bà-la-môn Sela cùng với ba trăm thanh niên Bà-la-môn đi đến chỗ Đức Thế Tôn.
Atha kho selo brāhmaṇo te māṇavake āmantesi – ‘‘appasaddā bhonto āgacchantu, pade padaṃ nikkhipantā.
Then Sela the brahmin addressed those young men: “Venerable sirs, come quietly, stepping foot by foot.
Rồi Bà-la-môn Sela gọi các thanh niên ấy và nói: “Thưa chư vị, hãy đi thật yên lặng, bước từng bước nhẹ nhàng.
Durāsadā hi te bhagavanto* sīhāva ekacarā.
For those Blessed Ones are difficult to approach, solitary like lions.
Vì những Đức Thế Tôn ấy khó tiếp cận, như sư tử sống đơn độc.
Yadā cāhaṃ, bho, samaṇena gotamena saddhiṃ manteyyuṃ, mā me bhonto antarantarā kathaṃ opātetha; kathāpariyosānaṃ me bhavanto āgamentū’’ti.
And when I, venerable sirs, speak with the recluse Gotama, do not interrupt my conversation; venerable sirs, await the conclusion of my talk.”
Và này chư vị, khi tôi nói chuyện với Sa-môn Gotama, xin chư vị đừng xen vào giữa câu chuyện; xin chư vị hãy đợi cho đến khi câu chuyện của tôi kết thúc.”
Atha kho selo brāhmaṇo yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi.
Then Sela the brahmin approached the Blessed One; having approached, he exchanged greetings with the Blessed One.
Rồi Bà-la-môn Sela đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, ông cùng Thế Tôn nói lời chào hỏi thân mật.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
Having concluded the courteous and memorable talk, he sat down to one side.
Sau khi nói xong những lời chào hỏi thân mật và đáng ghi nhớ, ông ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho selo brāhmaṇo bhagavato kāye dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni samannesi* .
As Sela the brahmin sat to one side, he examined the thirty-two marks of a Great Man on the body of the Blessed One.
Ngồi xuống một bên, Bà-la-môn Sela đã xem xét ba mươi hai tướng Đại nhân trên thân Thế Tôn.
Addasā kho selo brāhmaṇo bhagavato kāye dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni yebhuyyena ṭhapetvā dve.
Sela the brahmin saw the thirty-two marks of a Great Man on the body of the Blessed One, mostly, except for two.
Bà-la-môn Sela đã thấy hầu hết ba mươi hai tướng Đại nhân trên thân Thế Tôn, ngoại trừ hai tướng.
Dvīsu mahāpurisalakkhaṇesu kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati – kosohite ca vatthaguyhe, pahūtajivhatāya cāti.
Concerning the two marks of a Great Man—the male organ being enclosed in a sheath, and the large tongue—he was doubtful, he wavered, he was not convinced, he was not confident.
Đối với hai tướng Đại nhân, ông còn nghi ngờ, phân vân, chưa tin tưởng, chưa được tịnh tín – đó là tướng bộ phận kín được che giấu trong vỏ bọc và tướng lưỡi rộng dài.
Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘passati kho me ayaṃ selo brāhmaṇo dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni yebhuyyena ṭhapetvā dve.
Then it occurred to the Blessed One: “This brahmin Sela sees the thirty-two marks of a Great Man on me, mostly, except for two.
Rồi Thế Tôn nghĩ: “Bà-la-môn Sela này đã thấy hầu hết ba mươi hai tướng Đại nhân trên thân Ta, ngoại trừ hai tướng.
Dvīsu mahāpurisalakkhaṇesu kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati – kosohite ca vatthaguyhe, pahūtajivhatāya cā’’ti.
Concerning the two marks of a Great Man—the male organ being enclosed in a sheath, and the large tongue—he is doubtful, he wavers, he is not convinced, he is not confident.”
Đối với hai tướng Đại nhân, ông còn nghi ngờ, phân vân, chưa tin tưởng, chưa được tịnh tín – đó là tướng bộ phận kín được che giấu trong vỏ bọc và tướng lưỡi rộng dài.”
Atha kho bhagavā tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkhāsi* , yathā addasa selo brāhmaṇo bhagavato kosohitaṃ vatthaguyhaṃ.
Then the Blessed One performed such a feat of psychic power that Sela the brahmin saw the male organ of the Blessed One enclosed in a sheath.
Rồi Thế Tôn đã thực hiện thần thông biến hóa sao cho Bà-la-môn Sela thấy được bộ phận kín được che giấu trong vỏ bọc của Thế Tôn.
Atha kho bhagavā jivhaṃ ninnāmetvā ubhopi kaṇṇasotāni anumasi paṭimasi, ubhopi nāsikasotāni anumasi paṭimasi, kevalampi nalāṭamaṇḍalaṃ jivhāya chādesi.
Then the Blessed One extended his tongue and touched and stroked both ear-holes, touched and stroked both nostril-holes, and completely covered his forehead with his tongue.
Rồi Thế Tôn thè lưỡi ra, chạm và xoa cả hai lỗ tai, chạm và xoa cả hai lỗ mũi, và che kín cả vầng trán bằng lưỡi.
Atha kho selassa brāhmaṇassa etadahosi – ‘‘samannāgato kho samaṇo gotamo dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi paripuṇṇehi, no apuripuṇṇehi.
Then it occurred to Sela the brahmin: “The recluse Gotama is endowed with the thirty-two marks of a Great Man, complete, not incomplete.
Rồi Bà-la-môn Sela nghĩ: “Sa-môn Gotama đã đầy đủ ba mươi hai tướng Đại nhân, không thiếu sót.
No ca kho naṃ jānāmi buddho vā no vā.
But I do not know whether he is a Buddha or not.
Nhưng ta không biết Ngài có phải là Phật hay không.
Sutaṃ kho pana metaṃ brāhmaṇānaṃ vuḍḍhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ – ‘ye te bhavanti arahanto sammāsambuddhā, te sake vaṇṇe bhaññamāne attānaṃ pātukarontī’ti.
I have heard this from brahmins, old and venerable, teachers and lineage-teachers, speaking thus: ‘Those who are Arahants, Perfectly Self-Enlightened Ones, reveal themselves when their qualities are praised.’
Ta đã nghe các Bà-la-môn lớn tuổi, trưởng lão, các vị thầy và tổ sư của ta nói rằng: ‘Những vị A-la-hán, Chánh Đẳng Giác ấy, khi phẩm hạnh của mình được ca ngợi, sẽ tự hiển lộ mình.’
Yaṃnūnāhaṃ samaṇaṃ gotamaṃ sammukhā sāruppāhi gāthāhi abhitthaveyya’’nti.
What if I were to praise the recluse Gotama with suitable verses in his presence?”
Vậy thì ta hãy đích thân tán thán Sa-môn Gotama bằng những bài kệ thích hợp.”
Atha kho selo brāhmaṇo bhagavantaṃ sammukhā sāruppāhi gāthāhi abhitthavi –
Then Sela the brahmin praised the Blessed One with suitable verses in his presence:
Rồi Bà-la-môn Sela đích thân tán thán Thế Tôn bằng những bài kệ thích hợp:
Alattha kho selo brāhmaṇo sapariso bhagavato santike pabbajjaṃ, alattha upasampadaṃ.
Then the brahmin Sela, together with his company, received the going forth from the Blessed One, and received the higher ordination.
Rồi Bà-la-môn Sela cùng đoàn tùy tùng được xuất gia dưới chân Thế Tôn, và được thọ giới Tỳ-kheo.
Atha kho keṇiyo jaṭilo tassā rattiyā accayena sake assame paṇītaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ paṭiyādāpetvā bhagavato kālaṃ ārocāpesi – ‘‘kālo, bho gotama, niṭṭhitaṃ bhatta’’nti.
Then, when that night had passed, Keṇiya the ascetic had excellent hard and soft food prepared in his hermitage and announced the time to the Blessed One: “It is time, good Gotama, the meal is ready.”
Rồi, sau đêm ấy, đạo sĩ Keṇiya đã chuẩn bị món ăn và thức uống ngon lành tại am thất của mình, rồi báo giờ cho Thế Tôn: “Bạch Gotama, đã đến giờ, bữa ăn đã sẵn sàng.”
Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya yena keṇiyassa jaṭilassa assamo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi saddhiṃ bhikkhusaṅghena.
Then the Blessed One, having dressed in the morning, took his bowl and robe and went to the hermitage of Keṇiya the ascetic; having gone there, he sat down on the seat prepared, together with the Saṅgha of bhikkhus.
Rồi Thế Tôn, vào buổi sáng, đắp y, mang bát và y, đến am thất của đạo sĩ Keṇiya; sau khi đến, Ngài ngồi xuống chỗ đã được sắp đặt cùng với Tăng đoàn Tỳ-kheo.
Atha kho keṇiyo jaṭilo buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ paṇītena khādanīyena bhojanīyena sahatthā santappesi sampavāresi.
Then Keṇiya the ascetic personally satisfied and served the community of bhikkhus headed by the Buddha with excellent hard and soft food.
Rồi đạo sĩ Keṇiya đã tự tay cúng dường và làm cho Tăng đoàn Tỳ-kheo do Đức Phật đứng đầu được thỏa mãn với món ăn và thức uống ngon lành.
Atha kho keṇiyo jaṭilo bhagavantaṃ bhuttāviṃ onītapattapāṇiṃ aññataraṃ nīcaṃ āsanaṃ gahetvā ekamantaṃ nisīdi.
Then Keṇiya the ascetic, seeing that the Blessed One had finished his meal and removed his hand from the bowl, took a certain low seat and sat down to one side.
Rồi đạo sĩ Keṇiya, sau khi Thế Tôn đã dùng bữa và cất bát, đã lấy một chỗ ngồi thấp hơn và ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinnaṃ kho keṇiyaṃ jaṭilaṃ bhagavā imāhi gāthāhi anumodi –
To Keṇiya the ascetic, sitting to one side, the Blessed One gave his approval with these verses:
Ngồi xuống một bên, đạo sĩ Keṇiya đã được Thế Tôn tán thán bằng những bài kệ sau:
Atha kho bhagavā keṇiyaṃ jaṭilaṃ imāhi gāthāhi anumoditvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi.
Then the Blessed One, having given his approval to Keṇiya the ascetic with these verses, rose from his seat and departed.
Rồi Thế Tôn, sau khi tán thán đạo sĩ Keṇiya bằng những bài kệ này, đã đứng dậy rời chỗ ngồi và ra đi.
Atha kho āyasmā selo sapariso eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto viharanto nacirasse …pe… aññataro kho panāpasmā selo sapariso arahataṃ ahosi.
Then, not long after, Venerable Sela, together with his company, dwelling alone, secluded, diligent, ardent, and resolute… he became one of the Arahants.
Rồi Tôn giả Sela cùng đoàn tùy tùng, sống một mình, xa lánh, không phóng dật, tinh tấn, với tâm kiên định, không lâu sau… (vân vân)… Tôn giả Sela cùng đoàn tùy tùng đã trở thành một trong các vị A-la-hán.