Table of Contents

⮲

Niruttidīpanī

Edit
3177
Parimāṇarāsi
The chapter on Measure
Phần Parimāṇarāsi (tập hợp các từ chỉ lượng)
3178
495. Tamassa parimāṇaṃ ṇiko ca* .
495. ṇika and ka are used for 'that is its measure'.
495. Tamassa parimāṇaṃ ṇiko ca.
3179
Taṃ assa parimāṇanti atthe paṭhamantā ṇiko hoti ko ca.
In the sense of "that is its measure," from the first case ending, ṇika and ka occur.
Trong ý nghĩa ‘đó là lượng của nó’, từ ở cách thứ nhất sẽ có hậu tố ṇika và ka.
Parimīyate anenāti parimāṇaṃ.
That by which something is measured is parimāṇa (measure).
Cái mà nhờ đó người ta đo lường là parimāṇaṃ (lượng).
3180
Doṇo parimāṇamassāti doṇiko.
That of which a doṇa is the measure is doṇika (a doṇa-measure).
Cái có lượng là một doṇa là doṇiko.
Evaṃ khāriko, kumbhiko, asītivassāni parimāṇamassāti āsītiko, vayo.
Likewise, khārika (a khāri-measure), kumbhika (a kumbha-measure); that of which eighty years is the measure is āsītika (eighty years old), referring to age (vayo).
Tương tự, khāriko, kumbhiko; cái có lượng là tám mươi năm là āsītiko, (chỉ) tuổi thọ.
Evaṃ nāvutiko, upaḍḍhakāyo parimāṇamassāti upaḍḍhakāyikaṃ, bimbohanaṃ, dve parimāṇamassāti dukaṃ.
Likewise, nāvutika (ninety years old); that of which half a body is the measure is upaḍḍhakāyikaṃ (half-body-sized), referring to a pillow (bimbohanaṃ); that of which two is the measure is dukaṃ (a pair).
Tương tự, nāvutiko; cái có lượng là nửa thân là upaḍḍhakāyikaṃ, (chỉ) cái gối; cái có lượng là hai là dukaṃ.
Evaṃ tikaṃ, catukkaṃ, pañcakaṃ, chakkaṃ, dvittaṃ.
Likewise, tikaṃ (a trio), catukkaṃ (a quartet), pañcakaṃ (a quintet), chakkaṃ (a sextet), dvittaṃ (a duality).
Tương tự, tikaṃ, catukkaṃ, pañcakaṃ, chakkaṃ, dvittaṃ.
Dasakaṃ, satakaṃ.
A group of ten (dasakaṃ), a group of one hundred (satakaṃ).
Dasakaṃ, satakaṃ.
3181
496. Yatetehi ttako*
496. ttaka from ya, ta, eta.
496. Yatetehi ttako.
3182
Tamassa parimāṇanti atthe ya, ta, etasaddehi sadisadvibhūto ttako hoti.
In the sense of "that is its measure," the suffix ttaka which is doubled occurs after the words ya, ta, and eta.
Trong ý nghĩa ‘đó là lượng của nó’, từ các từ ya, ta, eta sẽ có hậu tố ttaka, được lặp lại.
3183
Yaṃ parimāṇamassāti yattakaṃ.
Of which what is the measure is yattakaṃ (as much as).
Cái có lượng là bao nhiêu là yattakaṃ.
Evaṃ tattakaṃ.
Likewise, tattakaṃ (that much).
Tương tự, tattakaṃ.
3184
497. Etasseṭa ttake* .
497. eṭa for eta before ttaka.
497. Etasseṭa ttake.
3185
Ttake pare etasaddassa eṭa hoti.
Before the suffix ttaka, eta becomes eṭa.
Khi hậu tố ttaka theo sau, từ eta trở thành eṭa.
3186
Etaṃ parimāṇamassāti ettakaṃ, yāva parimāṇamassāti yāvattakaṃ.
Of which this is the measure is ettakaṃ (this much); of which how far is the measure is yāvattakaṃ (as far as).
Cái có lượng là bấy nhiêu là ettakaṃ; cái có lượng là bao xa là yāvattakaṃ.
Evaṃ tāvattakaṃ, etāvattakaṃ.
Likewise, tāvattakaṃ (so far), etāvattakaṃ (this far).
Tương tự, tāvattakaṃ, etāvattakaṃ.
‘Yatetehī’ti vacanena yāva, tāva, etāvāpi gayhanti.
By the rule "from ya, ta, eta," yāva, tāva, etāva are also taken.
Theo quy tắc ‘Yatetehi’, các từ yāva, tāva, etāva cũng được chấp nhận.
3187
498. Sabbā ca ṭāvantu* .
498. All ṭāvantu.
498. Sabbā ca ṭāvantu.
3188
Tamassa parimāṇanti atthe ya, te’tehi ca sabbato ca ṭāvantu hoti, etassa dvittaṃ.
In the sense of "that is its measure," the suffix ṭāvantu comes after ya, ta, eta, and sabba; eta is doubled.
Trong ý nghĩa ‘đó là lượng của nó’, từ ya, ta, eta và từ sabba sẽ có hậu tố ṭāvantu, và từ eta được lặp lại.
3189
Sabbaṃ parimāṇaṃ assāti sabbāvantaṃ, sabbāvā, attho, sabbāvanto, sabbāvantā, atthā, sabbāvati, atthe, sabbāvantesu, atthesu, itthiyaṃ sabbāvatī, sabbāvantī, parisā.
Of which all is the measure is sabbāvantaṃ (all-measure), sabbāvā (all, masc. pl. for 'meaning' or 'things'), sabbāvanto (all, masc. pl. for 'meaning' or 'things'), sabbāvantā (all, masc. pl. for 'meaning' or 'things'), sabbāvati (all, loc. for 'meaning' or 'things'), sabbāvantesu (all, loc. pl. for 'meaning' or 'things'); in the feminine, sabbāvatī or sabbāvantī (all, for 'assembly' - parisā).
Tất cả lượng của nó là sabbāvantaṃ, sabbāvā (nghĩa), sabbāvanto, sabbāvantā (nghĩa), sabbāvati (trong nghĩa), sabbāvantesu (trong các nghĩa); ở giống cái là sabbāvatī, sabbāvantī (hội chúng).
Evaṃ yāvā, yāvantā, yāvanto, tāvā, tāvantā, tāvanto, ettāvā, ettāvantā, ettāvanto iccādi.
Likewise, yāvā, yāvantā, yāvanto, ettāvā, ettāvantā, ettāvanto, and so on.
Tương tự, yāvā, yāvantā, yāvanto, tāvā, tāvantā, tāvanto, ettāvā, ettāvantā, ettāvanto, v.v.
3190
Kvaci mahāvuttinā ekassa ta-kārassa lopo, yāvatako kāyo, tāvatako byāmo* , yāvatikā yānassa bhūmi.
Sometimes, according to the great tradition, there is a deletion of one ta syllable, as in yāvatako kāyo (as much as the body), tāvatako byāmo (so much as an arm's length), yāvatikā yānassa bhūmi (as much as the ground for the vehicle).
Đôi khi, theo cách nói thông thường, một chữ ta bị lược bỏ: yāvatako kāyo (thân thể bao nhiêu), tāvatako byāmo (sải tay bấy nhiêu), yāvatikā yānassa bhūmi (đất của cỗ xe bao nhiêu).
3191
499. Kiṃmhā rati rīva rīvataka rittakā* .
499. From kiṃ come rati, rīva, rīvataka, rittakā.
499. Kiṃmhā rati rīva rīvataka rittakā.
3192
Taṃ assa parimāṇanti atthe kiṃsaddato ete cattāro paccayā bhavanti.
In the sense of "that is its measure," these four suffixes come after the word kiṃ.
Trong ý nghĩa ‘đó là lượng của nó’, từ kiṃ sẽ có bốn hậu tố này.
3193
500. Rānubandhentasarādissa* .
500. Deletion of the final vowel, etc., of a stem before suffixes with ra as an anubandha.
500. Rānubandhentasarādissa.
3194
Rānubandhe paccaye pare padantasarādissa lopo hoti.
Before suffixes having ra as an anubandha, the final vowel, etc., of the stem is deleted.
Khi các hậu tố có ‘ra’ làm phụ âm theo sau, nguyên âm cuối của từ gốc sẽ bị lược bỏ.
Ādisaddena padantabyañjanaṃ gayhati, suttavibhattena rīvantu, rittāvantupaccayā ca honti.
By "etc." the final consonant of the stem is taken; by the division of the rule, rīvantu and rittāvantupaccayā also occur.
Với từ ‘ādi’, phụ âm cuối của từ gốc cũng được chấp nhận; theo cách chia của kinh điển, các hậu tố rīvantu và rittāvantu cũng được sử dụng.
3195
Kiṃ parimāṇamassāti kati.
Of which what is the measure is kati (how many).
Lượng của nó là bao nhiêu là kati.
Pañcakkhandhā kati kusalā, kati akusalā* , kativassosi tvaṃ bhikkhu, ekavasso ahaṃ bhagavā* , kiṃ parimāṇaṃ assāti kīvaṃ, kiṃva dūro ito gāmo.
"How many groups are wholesome, how many are unwholesome?" "How many years are you, bhikkhu?" "I am one year, Blessed One." Of which what is the measure is kīvaṃ (how much), "How far is the village from here?"
Năm uẩn có bao nhiêu là thiện, bao nhiêu là bất thiện? Ngài là bao nhiêu hạ lạp, thưa Tôn giả? Bạch Thế Tôn, tôi là một hạ lạp; lượng của nó là bao nhiêu là kīvaṃ, ngôi làng này cách đây bao xa?
Evaṃ kīvatakaṃ, kittakaṃ.
Likewise, kīvatakaṃ (how much), kittakaṃ (how much).
Tương tự, kīvatakaṃ, kittakaṃ.
3196
Rīvantumhi – kīvanto hontu yācakā* ti.
With rīvantu: "How many supplicants are there?"
Với rīvantu – Kīvanto hontu yācakā (những người khất thực là bao nhiêu).
3197
Rittāvantumhi – kittāvatā khandhānaṃ khandhapaññatti* , kittāvatā nu kho bhante rūpanti vuccati, kittāvatā nu kho bhante māroti vuccati* .
With rittāvantumhi: "To what extent, Bhante, is there the designation of aggregates as aggregates?" "To what extent, Bhante, is it called rūpa?" "To what extent, Bhante, is it called Māra?"
Với rittāvantu – Kittāvatā khandhānaṃ khandhapaññatti (sự thiết lập danh hiệu uẩn của các uẩn là bao nhiêu), bạch Thế Tôn, bao nhiêu thì được gọi là sắc, bạch Thế Tôn, bao nhiêu thì được gọi là Ma-ra?
3198
Pubbasuttena ṭāvantumhi – ettāvatā khandhānaṃ khandhapaññatti, ettāvatā rūpanti vuccati, ettāvatā māroti vuccati.
With ṭāvantu from the previous rule: "To this extent is there the designation of aggregates as aggregates," "To this extent is it called rūpa," "To this extent is it called Māra."
Với ṭāvantu theo quy tắc trước – Ettāvatā khandhānaṃ khandhapaññatti (sự thiết lập danh hiệu uẩn của các uẩn là bấy nhiêu), ettāvatā rūpanti vuccati (bấy nhiêu thì được gọi là sắc), ettāvatā māroti vuccati (bấy nhiêu thì được gọi là Ma-ra).
3199
501. Māne matto* .
501. matta for measure.
501. Māne matto.
3200
Mīyate etenāti mānaṃ, taṃ ummānaṃ, parimāṇanti duvidhaṃ, uddhaṃ mānaṃ ummānaṃ, tadaññaṃ mānaṃ parimāṇaṃ, imasmiṃ sutte pana sāmaññavacanattā duvidhampi labbhati, duvidhe māne pavattā hatthādisaddamhā tamassa parimāṇanti atthe mattapaccayo hoti.
That by which something is measured is māna (measure); this māna is twofold: ummāna (vertical measure) and parimāṇa (horizontal measure). In this rule, however, since it is a general term, both types are included. The suffix matta occurs in the sense of "that is its measure" after words like hattha etc., which refer to either of the two types of measure.
Cái mà nhờ đó người ta đo lường là mānaṃ (đo lường), nó có hai loại: ummānaṃ (đo lường chiều cao) và parimāṇaṃ (đo lường thông thường); tuy nhiên, trong quy tắc này, vì là từ chung, cả hai loại đều được chấp nhận; từ các từ như hattha (cánh tay), v.v., được dùng để chỉ hai loại đo lường, hậu tố matta sẽ được thêm vào trong ý nghĩa ‘đó là lượng của nó’.
3201
Hattho parimāṇaṃ assāti hatthamattaṃ, dve hatthā parimāṇaṃ assāti dvihatthamattaṃ, dve aṅguliyo parimāṇaṃ assāti dvaṅgulamattaṃ.
That of which a cubit (hattha) is the measure is hatthamattaṃ (a cubit's length); that of which two cubits are the measure is dvihatthamattaṃ (two cubits' length); that of which two fingers are the measure is dvaṅgulamattaṃ (two fingers' breadth).
Cái có lượng là một cánh tay là hatthamattaṃ; cái có lượng là hai cánh tay là dvihatthamattaṃ; cái có lượng là hai ngón tay là dvaṅgulamattaṃ.
Evaṃ caturaṅgulamattaṃ, vidatthimattaṃ, yojanamattaṃ, tīṇi yojanāni parimāṇaṃ assāti tiyojanamattaṃ, nāḷimattaṃ, patthamattaṃ, doṇamattaṃ, palaṃ vuccati ummānasaṅkhāto pātiviseso, palaṃ parimāṇaṃ assāti palamattaṃ, pañcamattaṃ, pañcamattehi bhikkhusatehi saddhiṃ* , tiṃsamattaṃ, saṭṭhimattaṃ, satamattaṃ, sahassamattaṃ, koṭimattaṃ, kumbhamattaṃ, cāṭimattaṃ, hatthimattaṃ, pabbatamattaṃ iccādi.
Likewise, caturaṅgulamattaṃ (four fingers' breadth), vidatthimattaṃ (a span's length), yojanamattaṃ (a league's length); that of which three leagues are the measure is tiyojanamattaṃ (three leagues' length), nāḷimattaṃ (a nāḷi's measure), patthamattaṃ (a pattha's measure), doṇamattaṃ (a doṇa's measure); pala is a special type of measure called ummānasaṅkhāta; that of which a pala is the measure is palamattaṃ (a pala's measure), pañcamattaṃ (five-fold); "accompanied by five hundred bhikkhus." tiṃsamattaṃ (thirty-fold), saṭṭhimattaṃ (sixty-fold), satamattaṃ (a hundred-fold), sahassamattaṃ (a thousand-fold), koṭimattaṃ (a crore-fold), kumbhamattaṃ (a kumbha's measure), cāṭimattaṃ (a cāṭi's measure), hatthimattaṃ (elephant-sized), pabbatamattaṃ (mountain-sized), and so on.
Tương tự, caturaṅgulamattaṃ, vidatthimattaṃ, yojanamattaṃ; cái có lượng là ba dojana là tiyojanamattaṃ, nāḷimattaṃ, patthamattaṃ, doṇamattaṃ; pala là một loại vật chứa được dùng để đo lường chiều cao; cái có lượng là một pala là palamattaṃ, pañcamattaṃ (năm trăm), saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi (cùng với năm trăm vị tỳ khưu), tiṃsamattaṃ (ba mươi), saṭṭhimattaṃ (sáu mươi), satamattaṃ (một trăm), sahassamattaṃ (một ngàn), koṭimattaṃ (một vạn), kumbhamattaṃ, cāṭimattaṃ, hatthimattaṃ (lượng voi), pabbatamattaṃ (lượng núi), v.v.
3202
‘Mattā’ti vā parimāṇavācisaddantaraṃ, hattho mattā etassāti hatthamattaṃ.
Alternatively, mattā is another word for measure. That of which a cubit (hattha) is the measure is hatthamattaṃ.
Hoặc ‘mattā’ là một từ khác chỉ lượng; cái mà lượng của nó là một cánh tay là hatthamattaṃ.
Evaṃ dvihatthamattaṃ, iccādinā samāsopi yujjati.
Likewise, dvihatthamattaṃ, and so on, compounds are also appropriate.
Tương tự, dvihatthamattaṃ, v.v., cũng có thể được ghép lại.
Abhedūpacārena pana hatthaparimāṇaṃ hatthoti katvā ‘‘dvihatthaṃ vatthaṃ, doṇo vīhi, doṇo māso’’ti sijjhati.
However, by a metaphorical application of non-differentiation, by making a cubit's measure into a cubit, it is established as "a two-cubit cloth," "a doṇa of rice," "a doṇa of beans."
Tuy nhiên, bằng cách xem lượng của một cánh tay là một cánh tay thông qua phép ẩn dụ không phân biệt, ta có thể nói ‘‘dvihatthaṃ vatthaṃ (vải hai cánh tay), doṇo vīhi (một doṇa lúa), doṇo māso (một doṇa đậu đen)’’.
3203
502. Taggho cuddhaṃ* .
502. taggha for vertical measure.
502. Taggho cuddhaṃ.
3204
Uddhaṃmāne pavattā saddā tamassa parimāṇanti atthe tagghapaccayo hoti matto ca.
The suffix taggha and matta occur in the sense of "that is its measure" after words referring to vertical measure (uddhaṃmāna).
Các từ được sử dụng để đo lường chiều cao sẽ có hậu tố taggha và matta trong ý nghĩa ‘đó là lượng của nó’.
3205
Jaṇṇu parimāṇamassāti jaṇṇutagghaṃ, jaṇṇumattaṃ.
That of which the knee (jaṇṇu) is the measure is jaṇṇutagghaṃ (knee-high), jaṇṇumattaṃ (knee-high).
Cái có lượng là đầu gối là jaṇṇutagghaṃ, jaṇṇumattaṃ.
3206
503. Ṇo ca purisā* .
503. ṇa also from purisa.
503. Ṇo ca purisā.
3207
Uddhaṃmāne pavattā purisamhā ṇo ca hoti taggho ca matto ca.
From purisa (man) referring to vertical measure, ṇa also occurs, as do taggha and matta.
Từ purisa (người) được dùng để đo lường chiều cao sẽ có hậu tố ṇa, taggha và matta.
3208
Catuhattho puriso parimāṇamassāti porisaṃ, tiporisaṃ, sataporisaṃ, gambhīraṃ.
That of which a four-cubit man is the measure is porisaṃ (a man's height), tiporisaṃ (three men's height), sataporisaṃ (a hundred men's height), referring to depth (gambhīraṃ).
Cái có lượng là một người cao bốn cánh tay là porisaṃ, tiporisaṃ (ba người), sataporisaṃ (một trăm người), (chỉ) độ sâu.
Evaṃ purisatagghaṃ, purisamattaṃ, uddhaṃ pasāritahatthena saddhiṃ pañcahatthaṃ purisapamāṇaṃ porisanti vadanti, ‘‘ekūnatīso vayasā’’ti* ettha ekūnatīsa vassāni āyuparimāṇaṃ assāti ekūnatīso.
Likewise, purisatagghaṃ (man-high), purisamattaṃ (man-high). They say that a man's height (porisa) is five cubits, including the hand extended upwards. In "he was twenty-nine years old," that of which twenty-nine years is the measure of life is ekūnatīso (twenty-nine years old).
Tương tự, purisatagghaṃ, purisamattaṃ; người ta nói rằng một người có chiều cao bằng năm cánh tay khi duỗi tay lên là porisa; trong câu ‘‘ekūnatīso vayasā’’ (hai mươi chín tuổi), ekūnatīso có nghĩa là cái có lượng tuổi thọ là hai mươi chín năm.
Evaṃ vīso, tīso, cattālīso, paññāso, sahasso brahmā, dvisahasso brahmā, dasasahasso brahmā.
Likewise, vīso (twenty years old), tīso (thirty years old), cattālīso (forty years old), paññāso (fifty years old), sahasso brahmā (a thousand-world-system Brahma), dvisahasso brahmā (a two-thousand-world-system Brahma), dasasahasso brahmā (a ten-thousand-world-system Brahma).
Tương tự, vīso (hai mươi), tīso (ba mươi), cattālīso (bốn mươi), paññāso (năm mươi), sahasso brahmā (một ngàn Phạm thiên), dvisahasso brahmā (hai ngàn Phạm thiên), dasasahasso brahmā (mười ngàn Phạm thiên).
Ettha ca ‘‘sahassaparimāṇaṃ cakkavāḷaṃ assāti sahasso’’-iccādinā ṇapaccayena sijjhati.
Here, sahasso (a thousand-fold) etc., is formed by the ṇa suffix, as in "that of which a thousand is the measure of the world-system is sahasso."
Ở đây, nó được hình thành với hậu tố ṇa theo cách ‘‘sahassaparimāṇaṃ cakkavāḷaṃ assāti sahasso’’ (cái có lượng một ngàn thế giới là sahasso), v.v.
3209
Parimāṇarāsi niṭṭhito.
End of the section on Quantity.
Phần về số lượng đã hoàn tất.
3210
Saṅkhyārāsi
Section on Numbers
Phần về số đếm
3211
504. Ekā kākyasahāye* .
504. Ekā kākyasahāye .
504. Ekā kākyasahāye .
3212
Asahāyatthe ekamhā ka, ākī honti vā.
From eka, in the sense of being alone, the suffixes ka and ākī are sometimes added.
Trong ý nghĩa "không có bạn đồng hành" (một mình), từ eka (một) có thể có các hậu tố ka hoặc ākī.
3213
Asahāyo eko, ekako, ekākī, eko vā.
Alone is eko, ekako, ekākī, or eko.
Người một mình là eko, ekako, ekākī, hoặc eko.
3214
Itthiyaṃ ekikā, ekākinī, ekā vā, ‘adhātussa ke’ti suttena itthiyaṃ kamhi pare assa ittaṃ.
In the feminine, ekikā, ekākinī, or ekā; according to the rule ‘adhātussa ke,’ when ka follows, the a of a non-root becomes i in the feminine.
Trong giống cái là ekikā, ekākinī, hoặc ekā, theo quy tắc ‘adhātussa ke’, khi ka theo sau trong giống cái, có sự biến đổi thành ittaṃ.
3215
505. Dviti catūhi tīyatthā* .
505. Dviti catūhi tīyatthā .
505. Dviti catūhi tīyatthā .
3216
Tehi tassa pūraṇanti atthe tīyo ca ttho ca honti.
From these, in the sense of ‘its completion,’ tīya and ttha are added.
Khi có ý nghĩa "thứ tự của chúng", các hậu tố tīya và ttha xuất hiện.
3217
506. Dvitīnaṃ dutā tīye* .
506. Dvitīnaṃ dutā tīye .
506. Dvitīnaṃ dutā tīye .
3218
Tīye pare dvi, tisaddānaṃ du, tādesā honti.
When tīya follows, dvi and ti words become du and tā respectively.
Khi tīya theo sau, các từ dvi và ti biến đổi thành du và ta.
3219
Dvinnaṃ pūraṇo dutīyo* , dvinnaṃ pūraṇī dutīyā, dvinnaṃ pūraṇaṃ dutīyaṃ.
Dutīyo is the one who completes two (seen as dutīyo etc. in the Chaṭṭhasaṅgīti texts), dutīyā is the one who completes two, dutīyaṃ is that which completes two.
Người thứ hai của hai là dutīyo, người nữ thứ hai của hai là dutīyā, cái thứ hai của hai là dutīyaṃ.
Evaṃ tatīyo, tatīyā, tatīyaṃ.
Similarly, tatīyo, tatīyā, tatīyaṃ.
Tương tự, tatīyo, tatīyā, tatīyaṃ.
Catunnaṃ pūraṇo catuttho, catutthī, catutthaṃ.
Fourth among four, fourth (feminine), fourth (neuter).
Người thứ tư của bốn là catuttho, người nữ thứ tư là catutthī, cái thứ tư là catutthaṃ.
3220
507. Ma pañcādikatihi* .
507. Ma (is used after) pañca and others (and) kati.
507. Ma pañcādikatihi .
3221
Pañcādīhi ca katimhā ca tassa pūraṇanti atthe mo hoti.
The suffix mo occurs in the sense of 'the fulfilling of that' after pañca and others, and kati.
Từ pañca (năm) trở đi và từ kati (bao nhiêu), khi có ý nghĩa "thứ tự của chúng", hậu tố ma xuất hiện.
3222
Pañcamo, pañcamī, pañcamaṃ.
Fifth (masculine), fifth (feminine), fifth (neuter).
Pañcamo, pañcamī, pañcamaṃ.
Evaṃ sattama, aṭṭhama, navama, dasama, ekādasamādi.
Similarly, seventh, eighth, ninth, tenth, eleventh, and so on.
Tương tự, sattama, aṭṭhama, navama, dasama, ekādasama v.v.
Katinnaṃ pūraṇo katimo, katimī, tithī.
Which one is the fulfiller of how many (masculine), which one (feminine), which one (neuter).
Người thứ bao nhiêu là katimo, người nữ thứ bao nhiêu là katimī, cái thứ bao nhiêu là katimaṃ.
3223
508. Tassa pūraṇekādasādito vā* .
508. Or after ekādasa and others in the sense of 'the fulfilling of that'.
508. Tassa pūraṇekādasādito vā .
3224
Pūrate anenāti pūraṇaṃ, ekādasādito tassa pūraṇanti atthe ṭānubandho apaccayo hoti vā.
Pūraṇa means 'that by which it is filled'. In the sense of 'the fulfilling of that' after ekādasa and others, the suffix a with ṭa as an anubandha, occurs optionally.
Pūraṇa là cái được làm đầy đủ. Từ ekādasa (mười một) trở đi, khi có ý nghĩa "thứ tự của chúng", hậu tố a với ṭa làm dấu hiệu có thể xuất hiện.
3225
Ekādasannaṃ pūraṇo ekādaso, ekādasī, ekādasaṃ, ekādasamo vā.
The fulfiller of eleven is eleventh (masculine), eleventh (feminine), eleventh (neuter), or ekādasamo.
Người thứ mười một của mười một là ekādaso, người nữ thứ mười một là ekādasī, cái thứ mười một là ekādasaṃ, hoặc ekādasamo.
Evaṃ dvādaso, dvādasamo, teraso, terasamo, cuddaso, cuddasamo, pañcadaso, pañcadasamo, pannaraso, pannarasamo, soḷaso, soḷasamo, sattaraso, sattarasamo, aṭṭhāraso, aṭṭhārasamo.
Similarly, twelfth, dvādasamo; thirteenth, terasamo; fourteenth, cuddasamo; fifteenth, pañcadasamo, pannarasamo; sixteenth, soḷasamo; seventeenth, sattarasamo; eighteenth, aṭṭhārasamo.
Tương tự, dvādaso, dvādasamo, teraso, terasamo, cuddaso, cuddasamo, pañcadaso, pañcadasamo, pannaraso, pannarasamo, soḷaso, soḷasamo, sattaraso, sattarasamo, aṭṭhāraso, aṭṭhārasamo.
3226
509. Ṭe satissa tissa* .
509. When ṭa follows, sati becomes tissa.
509. Ṭe satissa tissa .
3227
Ṭe pare satissa ti-kārassa lopo hotīti vīsati, tīsatīnaṃ tissa lopo.
When ṭa follows, the ti of sati is dropped. Thus, the ti is dropped in vīsati and tīsatī.
Khi ṭa theo sau, âm ti của sati bị lược bỏ, do đó ti của vīsati và tīsati bị lược bỏ.
3228
Ekūnavīso, ekūnavīsatimo, vīso, vīsatimo, tīso, tīsatimo, cattālīso, cattālīsamo, paññāso, paññāsamo.
Nineteenth (masculine), ekūnavīsatimo; twentieth (masculine), vīsatimo; thirtieth (masculine), tīsatimo; fortieth (masculine), cattālīsamo; fiftieth (masculine), paññāsamo.
Ekūnavīso, ekūnavīsatimo, vīso, vīsatimo, tīso, tīsatimo, cattālīso, cattālīsamo, paññāso, paññāsamo.
Saṭṭhyādito purimasuttena mo, saṭṭhimo, sattatimo, asītimo, navutimo.
From sixty onwards, mo is applied by the preceding rule: saṭṭhimo, sattatimo, asītimo, navutimo.
Từ saṭṭhi (sáu mươi) trở đi, mo xuất hiện theo quy tắc trước, saṭṭhimo, sattatimo, asītimo, navutimo.
3229
510. Satādīnami ca* .
510. And of sata and others.
510. Satādīnami ca .
3230
Satādito tassa pūraṇatthe mo hoti, satādīnaṃ antassa ittañca hoti.
After sata and others, mo occurs in the sense of 'the fulfilling of that', and the final vowel of sata and others becomes i.
Từ sata (một trăm) trở đi, khi có ý nghĩa "thứ tự của chúng", hậu tố mo xuất hiện, và nguyên âm cuối của sata v.v. biến thành i.
3231
Satassa pūraṇo satimo, dvisatimo, tisatimo, sahassimo.
The fulfiller of a hundred is satimo, dvisatimo, tisatimo, sahassimo.
Người thứ một trăm của một trăm là satimo, thứ hai trăm là dvisatimo, thứ ba trăm là tisatimo, thứ một ngàn là sahassimo.
3232
511. Chā ṭṭhaṭṭhamā* .
511. Cha (becomes) ṭṭha, ṭṭhamā.
511. Chā ṭṭhaṭṭhamā .
3233
Chamhā tassa pūraṇanti atthe ṭṭha, ṭṭhamā honti.
After cha, ṭṭha and ṭṭhamā occur in the sense of 'the fulfilling of that'.
Từ cha (sáu), khi có ý nghĩa "thứ tự của chúng", các hậu tố ṭṭha và ṭṭhama xuất hiện.
3234
Chaṭṭho, chaṭṭhī, chaṭṭhaṃ, chaṭṭhamo, chaṭṭhamī, chaṭṭhamaṃ.
Sixth (masculine), sixth (feminine), sixth (neuter); chaṭṭhamo, chaṭṭhamī, chaṭṭhamaṃ.
Chaṭṭho, chaṭṭhī, chaṭṭhaṃ, chaṭṭhamo, chaṭṭhamī, chaṭṭhamaṃ.
3235
512. Saṅkhyāya saccutīsāsadasantāyādhikāsmiṃ satasahasse ṭa* .
512. Ṭa (is used) after numerals ending in sati, uti, īsa, āsa, dasa when (they are) in sata or sahassa (sense), (or) in adhika (sense).
512. Saṅkhyāya saccutīsāsadasantāyādhikāsmiṃ satasahasse ṭa .
3236
Sati, uti, īsa, āsa, dasantāhi saṅkhyāhi te adhikā asmiṃ satasahasseti atthe ṭānubandho apaccayo hoti.
The suffix a with ṭa as an anubandha occurs in the sense of 'these are more than a hundred or a thousand by numbers ending in sati, uti, īsa, āsa, dasa'.
Khi có ý nghĩa "có nhiều hơn bởi các số kết thúc bằng sati, uti, īsa, āsa, dasa trong một trăm hoặc một ngàn", hậu tố a với ṭa làm dấu hiệu xuất hiện.
3237
Ettha ca ‘satasahasse’ti sate vā sahasse vāti attho.
Here, 'in satasahassa' means 'in sata or in sahassa'.
Ở đây, ‘satasahasse’ có nghĩa là trong một trăm hoặc trong một ngàn.
3238
Tattha sahassasaddena sahassaṃ dasasahassaṃ satasahassaṃ dasasatasahassañca gayhati.
Here, the word sahassa implies sahassa (thousand), dasasahassa (ten thousand), satasahassa (hundred thousand), and dasasatasahassa (million).
Trong đó, từ sahassa bao gồm một ngàn, mười ngàn, một trăm ngàn và mười trăm ngàn.
3239
Dasanta, satyanta, īsanta, āsanta, utyantāti evaṃ anukkamo veditabbo.
Thus, the sequence dasanta, satyanta, īsanta, āsanta, utyanta should be understood.
Thứ tự phải được hiểu là các số kết thúc bằng dasa, kết thúc bằng sati, kết thúc bằng īsa, kết thúc bằng āsa, kết thúc bằng uti.
3240
Tattha dasa, ekādasato paṭṭhāya yāva aṭṭhārasā navasaṅkhyā dasantā nāma.
Among these, the nine numbers from ten, eleven, up to eighteen are called dasantā.
Trong đó, chín số từ dasa (mười) đến aṭṭhārasa (mười tám) được gọi là dasantā (kết thúc bằng mười).
3241
Vīsati, ekavīsatito paṭṭhāya yāva aṭṭhavīsatiyā navasaṅkhyā ca tīsati, ekatīsatito paṭṭhāya yāva aṭṭhatīsatiyā navasaṅkhyā ca satyantā nāma.
The nine numbers from twenty, twenty-one, up to twenty-eight, and the nine numbers from thirty, thirty-one, up to thirty-eight, are called satyantā.
Chín số từ vīsati (hai mươi) đến aṭṭhavīsati (hai mươi tám), và chín số từ tīsati (ba mươi) đến aṭṭhatīsati (ba mươi tám) được gọi là satyantā (kết thúc bằng sati).
3242
Cattālīsa, ekacattālīsato paṭṭhāya yāva aṭṭhacattālīsāya navasaṅkhyā īsantā nāma.
The nine numbers from forty, forty-one, up to forty-eight, are called īsantā.
Chín số từ cattālīsa (bốn mươi) đến aṭṭhacattālīsa (bốn mươi tám) được gọi là īsantā (kết thúc bằng īsa).
3243
Paññāsa, ekapaññāsato paṭṭhāya yāva aṭṭhapaññāsāya navasaṅkhyā āsantā nāma.
The nine numbers from fifty, fifty-one, up to fifty-eight, are called āsantā.
Chín số từ paññāsa (năm mươi) đến aṭṭhapaññāsa (năm mươi tám) được gọi là āsantā (kết thúc bằng āsa).
3244
Navuti, ekanavutito paṭṭhāya yāva aṭṭhanavutiyā nava saṅkhyā utyantā nāma.
The nine numbers from ninety, ninety-one, up to ninety-eight, are called utyantā.
Chín số từ navuti (chín mươi) đến aṭṭhanavuti (chín mươi tám) được gọi là utyantā (kết thúc bằng uti).
3245
Sesā ṭṭhunta, tyantāpi idha saṅgayhanti.
The remaining ṭṭhunta and tyantā are also included here.
Các số còn lại kết thúc bằng ṭṭhu và tya cũng được bao gồm ở đây.
Ṭṭhuntā nāma saṭṭhi,-ekasaṭṭhyādikā navasaṅkhyā.
Ṭṭhuntā are the nine numbers starting with sixty, sixty-one, and so on.
Ṭṭhuntā là chín số từ saṭṭhi (sáu mươi), ekasaṭṭhi (sáu mươi mốt) v.v.
Tyantā nāma sattati, ekasattatyādikā navasaṅkhyā ca asīti, ekāsītyādikā navasaṅkhyā ca.
Tyantā are the nine numbers starting with seventy, seventy-one, and so on, and the nine numbers starting with eighty, eighty-one, and so on.
Tyantā là chín số từ sattati (bảy mươi), ekasattati (bảy mươi mốt) v.v., và chín số từ asīti (tám mươi), ekāsīti (tám mươi mốt) v.v.
3246
Dasantāsu tāva – dasa adhikā yasmiṃ sate tayidaṃ dasasataṃ.
Among dasantā first – that hundred in which ten are in excess is dasasataṃ (one hundred and ten).
Trong các số dasantā – một trăm mà mười là số dư, đó là dasasataṃ (một trăm mười).
Evaṃ dasasahassaṃ, dasasatasahassaṃ, ekādasa adhikā yasmiṃ sate tayidaṃ ekādasasataṃ.
Similarly, dasasahassaṃ (ten thousand), dasasatasahassaṃ (a million); that hundred in which eleven are in excess is ekādasasataṃ (one hundred and eleven).
Tương tự, dasasahassaṃ (một ngàn mười), dasasatasahassaṃ (một trăm ngàn mười), một trăm mà mười một là số dư, đó là ekādasasataṃ (một trăm mười một).
Evaṃ ekādasasahassaṃ, ekādasasatasahassaṃ.
Similarly, ekādasasahassaṃ (eleven thousand), ekādasasatasahassaṃ (one million one hundred thousand).
Tương tự, ekādasasahassaṃ (một ngàn mười một), ekādasasatasahassaṃ (một trăm ngàn mười một).
Evaṃ dvādasasatamiccādīni.
And so on, dvādasasataṃ (one hundred and twelve), etc.
Tương tự dvādasasataṃ (một trăm mười hai) v.v.
3247
Satyantāsu – ṭamhi ti-kāralopo, vīsati adhikā yasmiṃ sate tayidaṃ vīsasataṃ.
Among satyantā – the ti syllable is dropped when ṭa is present. That hundred in which twenty are in excess is vīsasataṃ (one hundred and twenty).
Trong các số satyantā – âm ti bị lược bỏ khi ṭa theo sau, một trăm mà hai mươi là số dư, đó là vīsasataṃ (một trăm hai mươi).
Evaṃ ekavīsasataṃ, dvāvīsasataṃ iccādi, tīsati adhikā yasmiṃ sate tayidaṃ tīsasataṃ.
Similarly, ekavīsasataṃ (one hundred and twenty-one), dvāvīsasataṃ (one hundred and twenty-two), etc.; that hundred in which thirty are in excess is tīsasataṃ (one hundred and thirty).
Tương tự, ekavīsasataṃ (một trăm hai mươi mốt), dvāvīsasataṃ (một trăm hai mươi hai) v.v., một trăm mà ba mươi là số dư, đó là tīsasataṃ (một trăm ba mươi).
Evaṃ ekatīsasataṃ, dvattīsasataṃ iccādi.
Similarly, ekatīsasataṃ (one hundred and thirty-one), dvattīsasataṃ (one hundred and thirty-two), etc.
Tương tự, ekatīsasataṃ (một trăm ba mươi mốt), dvattīsasataṃ (một trăm ba mươi hai) v.v.
Esa nayo sahassepi.
This method applies also to sahassa.
Quy tắc này cũng áp dụng cho sahassa (ngàn).
3248
Īsantāsu – cattālīsaṃ adhikā yasmiṃ sate tayidaṃ cattālīsasataṃ.
Among īsantā – that hundred in which forty are in excess is cattālīsasataṃ (one hundred and forty).
Trong các số īsantā – một trăm mà bốn mươi là số dư, đó là cattālīsasataṃ (một trăm bốn mươi).
Evaṃ ekacattālīsasataṃ, dvecattālīsasataṃ iccādi.
Similarly, ekacattālīsasataṃ (one hundred and forty-one), dvecattālīsasataṃ (one hundred and forty-two), etc.
Tương tự, ekacattālīsasataṃ (một trăm bốn mươi mốt), dvecattālīsasataṃ (một trăm bốn mươi hai) v.v.
Esa nayo sahassepi.
This method applies also to sahassa.
Quy tắc này cũng áp dụng cho sahassa (ngàn).
3249
Āsantāsu – paññāsaṃ adhikā yasmiṃ sate tayidaṃ paññāsasataṃ.
Among āsantā – that hundred in which fifty are in excess is paññāsasataṃ (one hundred and fifty).
Trong các số āsantā – một trăm mà năm mươi là số dư, đó là paññāsasataṃ (một trăm năm mươi).
Evaṃ ekapaññāsasataṃ, dvepaññāsasataṃ iccādi.
Similarly, ekapaññāsasataṃ (one hundred and fifty-one), dvepaññāsasataṃ (one hundred and fifty-two), etc.
Tương tự, ekapaññāsasataṃ (một trăm năm mươi mốt), dvepaññāsasataṃ (một trăm năm mươi hai) v.v.
Esa nayo sahassepi.
This method applies also to sahassa.
Quy tắc này cũng áp dụng cho sahassa (ngàn).
3250
Ṭṭhuntāsu – saṭṭhi adhikā yasmiṃ sate tayidaṃ saṭṭhisataṃ.
Among ṭṭhuntā – that hundred in which sixty are in excess is saṭṭhisataṃ (one hundred and sixty).
Trong các số ṭṭhuntā – một trăm mà sáu mươi là số dư, đó là saṭṭhisataṃ (một trăm sáu mươi).
Evaṃ ekasaṭṭhisataṃ, dvāsaṭṭhisataṃ iccādi.
Similarly, ekasaṭṭhisataṃ (one hundred and sixty-one), dvāsaṭṭhisataṃ (one hundred and sixty-two), etc.
Tương tự, ekasaṭṭhisataṃ (một trăm sáu mươi mốt), dvāsaṭṭhisataṃ (một trăm sáu mươi hai) v.v.
Esa nayo sahassepi.
This method applies also to sahassa.
Quy tắc này cũng áp dụng cho sahassa (ngàn).
3251
Tyantāsu – sattati adhikā, ekasattati adhikā, asīti adhikā, ekāsīti adhikā iccādinā vattabbā.
Among tyantā – they should be stated as sattati adhikā (seventy in excess), ekasattati adhikā (seventy-one in excess), asīti adhikā (eighty in excess), ekāsīti adhikā (eighty-one in excess), and so on.
Trong các số tyantā – phải nói là có bảy mươi là số dư, có bảy mươi mốt là số dư, có tám mươi là số dư, có tám mươi mốt là số dư v.v.
3252
Utyantāsu – navuti adhikā yasmiṃ sate tayidaṃ navutisataṃ.
Among utyantā – that hundred in which ninety are in excess is navutisataṃ (one hundred and ninety).
Trong các số utyantā – một trăm mà chín mươi là số dư, đó là navutisataṃ (một trăm chín mươi).
Evaṃ ekanavutisataṃ, dvenavutisataṃ iccādi.
Similarly, ekanavutisataṃ (one hundred and ninety-one), dvenavutisataṃ (one hundred and ninety-two), etc.
Tương tự, ekanavutisataṃ (một trăm chín mươi mốt), dvenavutisataṃ (một trăm chín mươi hai) v.v.
Esa nayo sahassepi.
This method applies also to sahassa.
Quy tắc này cũng áp dụng cho sahassa (ngàn).
3253
Atha vā dasantā nāma ekato paṭṭhāya dasasaṅkhyā.
Or, dasantā are the numbers from one to ten.
Hoặc là, dasantā là các số từ một đến mười.
3254
Satyantā nāma ekādasato paṭṭhāya vīsasaṅkhyā.
Satyantā are the numbers from eleven to twenty.
Satyantā là các số từ mười một đến hai mươi.
3255
Īsantā nāma ekatīsato paṭṭhāya dasasaṅkhyā.
Īsantā are the numbers from thirty-one to forty.
Īsantā là các số từ ba mươi mốt đến bốn mươi.
3256
Āsantā nāma ekacattālīsato paṭṭhāya dasasaṅkhyā.
Āsantā are the numbers from forty-one to fifty.
Āsantā là các số từ bốn mươi mốt đến năm mươi.
3257
Evaṃ ṭṭhunta, tyanta, utyantāpi veditabbā.
Similarly, ṭṭhunta, tyanta, utyantā should be understood.
Tương tự, ṭṭhunta, tyanta, utyantā cũng phải được hiểu như vậy.
3258
Eko adhiko yasmiṃ sate tayidaṃ ekasataṃ, ‘‘athetthekasataṃ khatyā, anuyantā yasassino’’ti* pāḷi.
That hundred in which one is in excess is ekasataṃ. The Pāḷi text is: "Here, one hundred of renowned ones, always vigilant, always united."
Một trăm mà một là số dư, đó là ekasataṃ (một trăm lẻ một), như trong câu Pāḷi: ‘‘athetthekasataṃ khatyā, anuyantā yasassino’’.
‘‘Dve adhikā yasmiṃ sate tayidaṃ dvisataṃ’’ iccādinā sabbaṃ vattabbaṃ, suvicittamidaṃ vidhānanti.
"That hundred in which two are in excess is dvisataṃ," and so on, everything should be stated. This provision is very elaborate.
‘‘Hai trăm mà hai là số dư, đó là dvisataṃ’’ v.v., tất cả phải được nói như vậy, đây là một quy định rất đa dạng.
3259
Yathā pana ‘‘eko ca dasa ca ekādasa, ekādhikā vā dasa ekādasā’’ti sijjhati, tathā idhapi ‘‘dasa ca satañca dasasataṃ, dasādhikaṃ vā sataṃ dasasata’’ntiādinā vutte sabbaṃ taṃ vidhānaṃ samāsavasena sijjhati.
Just as "one and ten are eleven, or ten with one in excess is eleven" is formed, so here too, if "ten and a hundred are dasasataṃ, or a hundred with ten in excess is dasasataṃ" and so on, are stated, all that formation is accomplished by means of a compound.
Cũng như ‘‘eko ca dasa ca ekādasa (một và mười là mười một), ekādhikā vā dasa ekādasā (mười hơn một là mười một)’’ được thành lập, tương tự ở đây, khi nói ‘‘dasa ca satañca dasasataṃ (mười và một trăm là một trăm mười), dasādhikaṃ vā sataṃ dasasataṃ (một trăm hơn mười là một trăm mười)’’ v.v., tất cả các quy định đó được thành lập theo cách thức hợp từ.
3260
Tattha pana ‘‘dve satāni dvisataṃ, tīṇi satāni tisata’’miccādīni ca ‘‘dve sahassāni dvisahassaṃ, tīṇi sahassāni tisahassa’’miccādīni ca ‘‘dve satasahassāni dvisatasahassaṃ, tīṇi satasahassāni tisatasahassa’’miccādīni ca digusamāse sijjhanti.
There, "two hundreds are dvisataṃ, three hundreds are tisataṃ," and so on, and "two thousands are dvisahassaṃ, three thousands are tisahassaṃ," and so on, and "two hundred thousands are dvisatasahassaṃ, three hundred thousands are tisatasahassaṃ," and so on, are formed by means of a digusamāsa (numerical compound).
Trong đó, các từ như “dve satāni dvisataṃ, tīṇi satāni tisata” (hai trăm, ba trăm), “dve sahassāni dvisahassaṃ, tīṇi sahassāni tisahassa” (hai ngàn, ba ngàn), và “dve satasahassāni dvisatasahassaṃ, tīṇi satasahassāni tisatasahassa” (hai trăm ngàn, ba trăm ngàn) được hình thành trong loại digusamāsa.
3261
513. Vārasaṅkhyāyakkhattuṃ* .
513. Kkhattuṃ (is used after) numbers of times.
513. Vārasaṅkhyāyakkhattuṃ.
3262
Vārasambandhibhūtā saṅkhyāsaddā kkhattuṃpaccayo hoti.
The suffix kkhattuṃ occurs after numerical words related to times.
Các từ số liên quan đến vāra (lần) trở thành hậu tố kkhattuṃ.
3263
Dve vārā dvikkhattuṃ.
Two times: dvikkhattuṃ.
Hai lần là dvikkhattuṃ.
Evaṃ tikkhattuṃ, catukkhattuṃ, pañcakkhattuṃ, dasakkhattuṃ, satakkhattuṃ, sahassakkhattuṃ.
Similarly, tikkhattuṃ (thrice), catukkhattuṃ (four times), pañcakkhattuṃ (five times), dasakkhattuṃ (ten times), satakkhattuṃ (a hundred times), sahassakkhattuṃ (a thousand times).
Tương tự, ba lần là tikkhattuṃ, bốn lần là catukkhattuṃ, năm lần là pañcakkhattuṃ, mười lần là dasakkhattuṃ, một trăm lần là satakkhattuṃ, một ngàn lần là sahassakkhattuṃ.
3264
514. Katimhā* .
514. After kati.
514. Katimhā.
3265
Vārasambandhibhūtā katisaddā kkhattuṃ hoti.
The suffix kkhattuṃ occurs after the word kati when it is related to times.
Từ kati (bao nhiêu) liên quan đến vāra (lần) trở thành kkhattuṃ.
Kati vārā katikkhattuṃ.
How many times: katikkhattuṃ.
Bao nhiêu lần là katikkhattuṃ.
3266
515. Bahumhā dhā ca paccāsattiyā* .
515. Dhā and (ca) (are used) with bahu (many) and with close proximity (paccāsattiyā).
515. Bahumhā dhā ca paccāsattiyā.
3267
Vārasambandhibhūtā bahusaddā paccāsattiyā sati dhā ca hoti kkhattuñca.
When the word bahu, relating to occurrences (vāra), exists in close proximity (paccāsattiyā), dhā and khattuṃ also occur.
Khi có sự gần gũi (paccāsattiyā), từ bahu (nhiều) liên quan đến vāra (lần) trở thành dhā và kkhattuṃ.
3268
Bahuvārā bahukkhattuṃ, bahusaddena anekavāraṃ upalakkheti, anekavārā anekakkhattuṃ.
Many times (bahuvārā) becomes bahukkhattuṃ; by the word bahu, it indicates many occurrences (anekavāraṃ); many occurrences (anekavārā) becomes anekakkhattuṃ.
Nhiều lần là bahukkhattuṃ. Từ bahu chỉ nhiều lần, nhiều lần là anekakkhattuṃ.
Evaṃ bahuvārā bahudhā, anekavārā anekadhā.
Thus, many times (bahuvārā) becomes bahudhā, many occurrences (anekavārā) becomes anekadhā.
Tương tự, nhiều lần là bahudhā, nhiều lần là anekadhā.
Paccāsatti nāma vārānaṃ accāsannatā vuccati, divasassa bahukkhattuṃ bhuñjati, bahudhā bhuñjati, vārānaṃ dūrabhāve sati te paccayā na honti, māsassa bahuvāre bhuñjati.
Paccāsatti means the extreme closeness of occurrences. One eats many times (bahukkhattuṃ) in a day, one eats in many ways (bahudhā). When the occurrences are distant, these suffixes do not apply; for example, one eats many times (bahuvāre) in a month.
Paccāsatti được gọi là sự rất gần gũi của các lần. Ăn nhiều lần trong ngày (divasassa bahukkhattuṃ bhuñjati), ăn nhiều cách (bahudhā bhuñjati). Khi các lần ở xa nhau, các hậu tố đó không được dùng, ví dụ: ăn nhiều lần trong tháng (māsassa bahuvāre bhuñjati).
3269
516. Sakiṃ vā* .
516. Or sakiṃ (once).
516. Sakiṃ vā.
3270
Ekavāranti atthe sakinti nipaccate vā.
In the sense of "one time" (ekavāraṃ), sakiṃ is optionally employed.
Trong ý nghĩa "một lần" (ekavāraṃ), từ sakiṃ được dùng tùy chọn.
3271
Sakiṃ bhuñjati, ekavāraṃ bhuñjati.
One eats once (sakiṃ bhuñjati), one eats one time (ekavāraṃ bhuñjati).
Ăn một lần (sakiṃ bhuñjati), hoặc ăn một lần (ekavāraṃ bhuñjati).
3272
Saṅkhyārāsi niṭṭhito.
Thus ends the chapter on Numbers.
Phần Saṅkhyārāsi (Nhóm số đếm) kết thúc.
3273
Khuddakarāsi
Minor Chapter
Khuddakarāsi (Nhóm nhỏ)
3274
Pakārarāsi
Chapter on Modes
Pakārarāsi (Nhóm loại)
3275
517. Dhā saṅkhyāhi* .
517. Dhā with numerals.
517. Dhā saṅkhyāhi.
3276
Saṅkhyāvācīhi pakāre dhā hoti.
Dhā is used in the sense of 'modes' (pakāre) with words denoting numbers (saṅkhyā).
Từ các từ số, hậu tố dhā được dùng để chỉ loại.
3277
Dvīhi pakārehi dvidhā.
In two modes, dvidhā.
Bằng hai loại là dvidhā.
Evaṃ tidhā, catudhā, pañcadhā, dasadhā, satadhā, sahassadhā, bahudhā, ekadhā, anekadhā.
Similarly, tidhā (in three modes), catudhā (in four modes), pañcadhā (in five modes), dasadhā (in ten modes), satadhā (in a hundred modes), sahassadhā (in a thousand modes), bahudhā (in many modes), ekadhā (in one mode), anekadhā (in various modes).
Tương tự, tidhā, catudhā, pañcadhā, dasadhā, satadhā, sahassadhā, bahudhā, ekadhā, anekadhā.
3278
518. Vekā jjhaṃ* .
518. Jjhaṃ with eka.
518. Vekā jjhaṃ.
3279
Ekamhā pakāre jjhaṃ hoti vā.
Jjhaṃ optionally occurs with eka in the sense of 'mode'.
Từ từ eka (một), hậu tố jjhaṃ được dùng tùy chọn để chỉ loại.
3280
Ekena pakārena ekajjhaṃ, ekadhā vā.
In one mode, ekajjhaṃ, or ekadhā.
Bằng một loại là ekajjhaṃ, hoặc ekadhā.
3281
519. Dvitīhedhā* .
519. Edhā with dvi and ti.
519. Dvitīhedhā.
3282
Dvitisaddehi pakāre edhā hoti vā.
Edhā optionally occurs with the words dvi and ti in the sense of 'mode'.
Từ các từ dvi (hai) và ti (ba), hậu tố edhā được dùng tùy chọn để chỉ loại.
3283
Dvedhā, tedhā, dvidhā, tidhā vā.
In two modes, dvedhā or dvidhā; in three modes, tedhā or tidhā.
Hai cách (dvedhā), ba cách (tedhā), hoặc hai cách (dvidhā), ba cách (tidhā).
3284
520. Sabbādīhi pakāre thā* .
520. Thā with sabbādi (sabba, etc.) in the sense of 'mode'.
520. Sabbādīhi pakāre thā.
3285
Bahubhedo vā sāmaññassa bhedako viseso vā pakāro, sabbādīhi pakāre thā hoti.
Pakāra (mode) is a multitude of divisions or a special characteristic that differentiates a general category. Thā occurs in the sense of 'mode' with sabbādi (words like sabba).
Pakāra (loại) là nhiều loại khác nhau, hoặc là một đặc điểm phân biệt của cái chung. Từ các từ bắt đầu bằng sabba (tất cả), hậu tố thā được dùng để chỉ loại.
3286
Sabbena pakārena sabbathā, sabbehi pakārehi sabbathā, yādisena pakārena yathā, yādisehi pakārehi yathā.
In every mode, sabbathā; by all modes, sabbathā; in what mode, yathā; by what modes, yathā.
Bằng mọi cách là sabbathā, bằng tất cả các cách là sabbathā. Bằng cách nào là yathā, bằng những cách nào là yathā.
Evaṃ tathā, aññathā, ubhayathā, itarathā.
Similarly, tathā (in that mode), aññathā (in another mode), ubhayathā (in both modes), itarathā (in the other mode).
Tương tự, tathā, aññathā, ubhayathā, itarathā.
3287
521. Kathamitthaṃ* .
521. Kathaṃ, itthaṃ (how, thus).
521. Kathamitthaṃ.
3288
Ete saddā pakāre nipaccanti.
These words are indeclinable in the sense of 'mode'.
Những từ này được dùng để chỉ loại.
3289
Kena pakārena kathaṃ, iminā pakārena itthaṃ.
By what mode, kathaṃ; by this mode, itthaṃ.
Bằng cách nào là kathaṃ, bằng cách này là itthaṃ.
Iminā suttena kiṃ, imasaddehi thaṃ, tthaṃpaccaye katvā kiṃssa kattaṃ, imassa ittañca kariyati.
What (is done) by this rule? From the word ima, the suffix thaṃ (or tthaṃ) is made, and kissa (of kiṃ) becomes ka, and imassa becomes itta.
Theo quy tắc này, từ kiṃ (cái gì) và ima (cái này) được dùng với hậu tố thaṃ và tthaṃ, và kiṃ được biến đổi thành ka và ima thành itta.
3290
522. Tabbati jātiyo* .
522. Jātiya (suffix) with tabba.
522. Tabbati jātiyo.
3291
So pakāro assa atthīti tabbā, tasmiṃ tabbati, pakāravante dabbeti attho.
That mode exists for him, thus tabbā; in that tabba, it is said to have qualities. The meaning is 'possessing a mode'.
"Cái loại đó có ở nó" là tabbā, "trong đó là tabbati", nghĩa là "nó chứa đựng loại".
Taṃsāmaññavācimhā tabbati jātiyapaccayo hoti.
From a word denoting that general quality, the suffix jātiya occurs.
Từ từ chỉ cái chung đó, hậu tố jātiya được dùng.
3292
Visesena paṭurūpo paṇḍito paṭujātiyo.
One exceptionally intelligent (paṭurūpo) is paṭujātiyo (one of clever nature).
Người khéo léo đặc biệt là paṭujātiyo (người có bản chất khéo léo).
Visesena mudurūpaṃ vatthu mudujātiyaṃ.
A cloth that is exceptionally soft (mudurūpaṃ) is mudujātiyaṃ (of soft nature).
Vật liệu mềm đặc biệt là mudujātiyaṃ (vật có bản chất mềm).
3293
523. So vīcchāppakāresu* .
523. So in the sense of distribution (vīcchā) and mode (pakāra).
523. So vīcchāppakāresu.
3294
Vīcchāyaṃ pakāre ca sopaccayo hoti.
The suffix so occurs in the sense of distribution (vīcchā) and mode (pakāra).
Hậu tố so được dùng trong ý nghĩa phân phối (vīcchāyaṃ) và loại (pakāre) .
3295
Vīcchāyaṃ –
In the sense of distribution (vīcchāyaṃ) –
Trong ý nghĩa phân phối:
3296
Padaṃ padaṃ vāceti padaso vāceti.
He recites word by word (padaṃ padaṃ vāceti), he recites padaso.
Dạy từng từ (padaṃ padaṃ vāceti) là dạy theo từ (padaso vāceti).
Khaṇḍaṃ khaṇḍaṃ karoti khaṇḍaso karoti, bilaṃ bilaṃ vibhajjati bilaso vibhajjati iccādi.
He cuts piece by piece (khaṇḍaṃ khaṇḍaṃ karoti), he cuts khaṇḍaso; he divides hole by hole (bilaṃ bilaṃ vibhajjati), he divides bilaso, and so on.
Làm từng mảnh (khaṇḍaṃ khaṇḍaṃ karoti) là làm theo mảnh (khaṇḍaso karoti). Chia từng lỗ (bilaṃ bilaṃ vibhajjati) là chia theo lỗ (bilaso vibhajjati), v.v.
Ettha ca ‘padaṃ padaṃ’ iccādīsu kriyāvisesane dutiyā.
Here, in phrases like ‘padaṃ padaṃ’, the accusative case is used as an adverb of manner.
Ở đây, trong các trường hợp như ‘padaṃ padaṃ’, thì là đối cách (dutiyā) của trạng từ (kriyāvisesane).
3297
Pakāre –
In the sense of mode (pakāre) –
Trong ý nghĩa loại:
3298
Bahūhi pakārehi puthuso, sabbehi pakārehi sabbaso iccādi.
By many modes, puthuso; by all modes, sabbaso, and so on.
Bằng nhiều loại là puthuso, bằng tất cả các loại là sabbaso, v.v.
3299
‘‘Yoniso upāyaso, ṭhānaso, hetuso, atthaso, dhammaso, suttaso, anubyañjanaso’’ iccādīsu pana mahāvuttinā tatiyekavacanassa sottaṃ.
However, in yoniso (wisely), upāyaso (skillfully), ṭhānaso (rightly), hetuso (causally), atthaso (meaningfully), dhammaso (according to Dhamma), suttaso (according to Suttas), anubyañjanaso (by minor characteristics), according to the mahā-vutti, so is (the ending for) the singular instrumental case.
Trong các trường hợp như “yoniso (theo cách đúng đắn), upāyaso (theo phương tiện), ṭhānaso (theo chỗ), hetuso (theo nguyên nhân), atthaso (theo ý nghĩa), dhammaso (theo pháp), suttaso (theo kinh), anubyañjanaso (theo chi tiết)” thì theo Mahāvutti, đó là sottaṃ (hậu tố so) của số ít cách công cụ (tatiyekavacanassa).
Tathā dīghaso, oraso iccādi.
Similarly, dīghaso (lengthwise), oraso (from the breast), and so on.
Tương tự, dīghaso (theo chiều dài), oraso (từ ngực), v.v.
3300
Iti pakārarāsi.
Thus ends the chapter on Modes.
Như vậy là Pakārarāsi (Nhóm loại) kết thúc.
3301
Kularāsi
Chapter on Family
Kularāsi (Nhóm gia đình)
3302
524. Pitito bhātari reyyaṇa* .
524. Reyyaṇa (suffix) with pitu (father) for a brother.
524. Pitito bhātari reyyaṇa.
3303
Pitusaddamhā tassa bhātāti atthe reyyaṇa hoti.
From the word pitu, in the sense of 'his brother', reyyaṇa occurs.
Từ từ pitu (cha), hậu tố reyyaṇa được dùng trong ý nghĩa "anh/em của người đó".
3304
Pitu bhātā petteyyo* .
Father’s brother is petteyyo.
Anh/em của cha là petteyyo.
‘Rānubandhentasarādissā’ti ussa lopo, tassa dvittaṃ.
Due to ‘rānubandhentasarādissā’, the u (of pitu) is dropped, and the t (of pitu) is doubled.
Theo quy tắc ‘Rānubandhentasarādissā’, u được bỏ đi và t được gấp đôi.
3305
525. Mātito ca bhaginiyaṃ cho* .
525. And cha (suffix) with mātu (mother) for a sister.
525. Mātito ca bhaginiyaṃ cho.
3306
Mātito pitito ca bhaginiyaṃ cho hoti.
Cha occurs with mātu and pitu in the sense of 'sister'.
Từ từ mātu (mẹ) và pitu (cha), hậu tố cho được dùng trong ý nghĩa "chị/em gái".
3307
Mātu bhaginī mātucchā* , pitu bhaginī pitucchā* .
Mother’s sister is mātucchā, father’s sister is pitucchā.
Chị/em gái của mẹ là mātucchā, chị/em gái của cha là pitucchā.
3308
526. Mātāpitūsvāmaho* .
526. Āmaha (suffix) with mātāpitu (mother and father).
526. Mātāpitūsvāmaho.
3309
Mātāpitūhi tesaṃ mātāpitūsu āmaho hoti.
Āmaha occurs with mātāpitu in the sense of 'their mothers and fathers'.
Từ mātāpitu (cha mẹ), hậu tố āmaha được dùng trong ý nghĩa "cha mẹ của họ".
3310
Mātu mātā mātāmahī, mātu pitā mātāmaho* , pitu mātā pitāmahī, pitu pitā pitāmaho.
Mother’s mother is mātāmahī, mother’s father is mātāmaho; father’s mother is pitāmahī, father’s father is pitāmaho.
Mẹ của mẹ là mātāmahī, cha của mẹ là mātāmaho. Mẹ của cha là pitāmahī, cha của cha là pitāmaho.
3311
Iti kularāsi.
Thus ends the chapter on Family.
Như vậy là Kularāsi (Nhóm gia đình) kết thúc.
3312
Hita, sādhu, araharāsi
Chapter on hita (beneficial), sādhu (good), araha (deserving)
Hita, sādhu, araharāsi (Nhóm có lợi, tốt, xứng đáng)
3313
527. Hite reyyaṇa* .
527. Reyyaṇa (suffix) for hita (beneficial).
527. Hite reyyaṇa.
3314
Mātāpitūhi tesaṃ hite reyyaṇa hoti.
Reyyaṇa occurs with mātāpitu in the sense of 'beneficial to them'.
Từ mātāpitu (cha mẹ), hậu tố reyyaṇa được dùng trong ý nghĩa "có lợi cho họ".
3315
Mātu hito metteyyo, pitu hito petteyyo.
Beneficial to mother is metteyyo, beneficial to father is petteyyo.
Có lợi cho mẹ là metteyyo, có lợi cho cha là petteyyo.
Mātāpitūsu suppaṭipanno.
One who is well-behaved towards parents.
Người đối xử tốt với cha mẹ.
3316
528. Iyo hite* .
528. Iyo (suffix) for hita (beneficial).
528. Iyo hite.
3317
Tassa hitanti atthe iyo hoti.
Iyo occurs in the sense of 'beneficial to it'.
Trong ý nghĩa "có lợi cho người đó", hậu tố iyo được dùng.
3318
Upādānānaṃ hitaṃ upādāniyaṃ.
Beneficial to upādāna is upādāniyaṃ.
Có lợi cho sự chấp thủ (upādāna) là upādāniyaṃ.
Evaṃ oghaniyaṃ, yoganiyaṃ, ganthaniyaṃ, nīvaraṇiyaṃ, suttavibhattiyā aññatthesupi iyo, samānodare sayito sodariyo.
Similarly, oghaniyaṃ (beneficial to floods), yoganiyaṃ (beneficial to yokes), ganthaniyaṃ (beneficial to fetters), nīvaraṇiyaṃ (beneficial to hindrances). In other contexts also, according to the Suttavibhatti, iyo occurs, as in sodariyo (born of the same womb) from samānodare sayito (one who lies in the same womb).
Tương tự, oghaniyaṃ (có lợi cho dòng nước), yoganiyaṃ (có lợi cho sự ràng buộc), ganthaniyaṃ (có lợi cho nút thắt), nīvaraṇiyaṃ (có lợi cho chướng ngại). Trong các ý nghĩa khác của Suttavibhatti, cũng dùng iyo: người nằm chung bụng là sodariyo (anh/em ruột).
3319
529. Cakkhvādito sso* .
529. Ssa (suffix) from cakkhu (eye) and so on.
529. Cakkhvādito sso.
3320
Tassa hitanti atthe cakkhvādīhi sso hoti.
Ssa occurs from cakkhu and so on, in the sense of 'beneficial to it'.
Trong ý nghĩa "có lợi cho người đó", từ cakkhu (mắt) và các từ tương tự, hậu tố sso được dùng.
3321
Cakkhussa hitaṃ cakkhussaṃ* , subharūpaṃ cakkhubhesajjañca.
Beneficial to the eye is cakkhussaṃ, which is a beautiful form or eye medicine.
Có lợi cho mắt là cakkhussaṃ (thuốc bổ mắt), hình dáng đẹp và thuốc cho mắt.
Āyuno hitaṃ āyussaṃ* , āyuvaḍḍhanavidhi.
Beneficial to life is āyussaṃ, which is a method for increasing life.
Có lợi cho tuổi thọ là āyussaṃ (thuốc tăng tuổi thọ), phương pháp tăng tuổi thọ.
3322
530. Ṇyo tattha sādhu* .
530. Ṇya (suffix) for sādhu (good) in that context.
530. Ṇyo tattha sādhu.
3323
Tasmiṃ sādhūti atthe ṇyo hoti.
Ṇya occurs in the sense of 'good in that'.
Trong ý nghĩa "tốt trong điều đó", hậu tố ṇyo được dùng.
3324
Sabhāyaṃ sādhu sabbho, ‘sādhū’ti kusalo yogyo hito vā.
Good in the assembly is sabbho; 'good' (sādhu) means skilled, suitable, or beneficial.
Tốt trong hội đồng (sabhā) là sabbho. ‘Sādhu’ có nghĩa là khéo léo, phù hợp, hoặc có lợi.
Mittānaṃ hitaṃ mettaṃ.
Beneficial to friends is mettaṃ.
Có lợi cho bạn bè là mettaṃ.
Suttavibhāgā aññatrapi ṇyo, rathaṃ vahatīti racchā, rathavīthi.
Beyond the Suttavibhāga, ṇya also occurs elsewhere, as in racchā (street) from rathaṃ vahati (it carries a chariot), meaning a chariot-path.
Ngoài Suttavibhāga, ṇyo cũng được dùng: cái chở xe là racchā (đường xe), con đường xe.
3325
531. Kammāniyaññā* .
531. Niya and ñña (suffixes) with kamma.
531. Kammāniyaññā.
3326
Tasmiṃ sādhūti atthe kammamhā niya, ññā honti.
Niya and ñña occur from kamma in the sense of 'good in that'.
Trong ý nghĩa "tốt trong điều đó", từ kamma (hành động), hậu tố niya và ññā được dùng.
3327
Kamme sādhu kammaniyaṃ, kammaññaṃ.
Good in work is kammaniyaṃ, kammaññaṃ.
Tốt trong hành động là kammaniyaṃ, kammaññaṃ.
3328
532. Kathāditiko* .
532. Ika (suffix) from kathā (discourse) and so on.
532. Kathāditiko.
3329
Tattha sādhūti atthe kathādīhi iko hoti.
Ika occurs from kathā and so on, in the sense of 'good in that'.
Trong ý nghĩa "tốt trong điều đó", từ kathā (lời nói) và các từ tương tự, hậu tố iko được dùng.
3330
Kathāyaṃ sādhu kathiko, dhammakathāyaṃ sādhu dhammakathiko, saṅgāme sādhu saṅgāmiko, gāmavāse sādhu gāmavāsiko, upavāse sādhu upavāsiko.
Good in discourse is kathiko, good in Dhamma discourse is dhammakathiko, good in battle is saṅgāmiko, good in village dwelling is gāmavāsiko, good in fasting is upavāsiko.
Người giỏi nói chuyện là bậc thiện thuyết, người giỏi nói pháp là bậc thiện thuyết pháp, người giỏi chiến trận là bậc thiện chiến, người giỏi ở làng là bậc thiện cư làng, người giỏi giữ giới là bậc thiện giữ giới.
3331
533. Pathādīhi ṇeyyo* .
533. Ṇeyya (suffix) from patha (path) and so on.
533. (Tiếp vĩ ngữ) ṇeyya (được thêm vào) sau (các từ) patha, v.v.
3332
Tattha sādhūti atthe pathādīhi ṇeyyo hoti.
Ṇeyya occurs from patha and so on, in the sense of 'good in that'.
Trong trường hợp đó, với ý nghĩa ‘sādhu’ (thích hợp), (tiếp vĩ ngữ) ṇeyya được thêm vào sau (các từ) patha, v.v.
3333
Pathe sādhu pātheyyaṃ, saṃ vuccati dhanaṃ, tassa pati sapati, sapatimhi sādhu sāpateyyaṃ.
Good on the path is pātheyyaṃ (provisions for a journey). Saṃ is said to be wealth; its owner is sāpati; good in sāpati is sāpateyyaṃ (property, wealth).
Thích hợp cho con đường là pātheyyaṃ (lương thực đi đường). Saṃ được gọi là tài sản, chủ của nó là sapati (chủ tài sản). Thích hợp cho sapati là sāpateyyaṃ (tài sản).
3334
534. Dakkhiṇāyārahe* .
534. Ṇeyya (suffix) with dakkhiṇā for deserving.
534. (Tiếp vĩ ngữ) ṇeyya (được thêm vào) sau (từ) dakkhiṇā với ý nghĩa ‘xứng đáng’.
3335
Dakkhiṇāsaddamhā arahatthe ṇeyyo hoti.
Ṇeyya occurs from the word dakkhiṇā in the sense of 'deserving'.
(Tiếp vĩ ngữ) ṇeyya được thêm vào sau từ dakkhiṇā với ý nghĩa ‘xứng đáng’.
3336
Dakkhiṇaṃ arahatīti dakkhiṇeyyo.
One who deserves a gift (dakkhiṇaṃ) is dakkhiṇeyyo.
Xứng đáng dakkhiṇā (lễ vật cúng dường) là dakkhiṇeyyo (bậc đáng thọ nhận lễ vật cúng dường).
3337
535. Āyo tumantā* .
535. Āya (suffix) after tumanta (infinitives ending in tuṃ).
535. (Tiếp vĩ ngữ) āya (được thêm vào) sau (các từ tận cùng bằng) tum.
3338
Tumantamhā arahatthe āyo hoti.
Āya occurs after a tumanta (infinitive) in the sense of 'deserving'.
(Tiếp vĩ ngữ) āya được thêm vào sau (các từ tận cùng bằng) tum với ý nghĩa ‘xứng đáng’.
3339
Ghātetuṃ arahatīti ghātetāyo, jāpetuṃ arahatīti jāpetāyo, ‘jāpetu’nti hāpetuṃ, pabbājetuṃ arahatīti pabbājetāyo, mahāvuttinā āyamhi sabinduno ussa lopo.
Those worthy of killing are ghātetāyo; those worthy of causing to be born are jāpetāyo; 'jāpetu' means to cause to diminish; those worthy of expelling are pabbājetāyo. According to Mahāvutti, in āyamhi, the 'u' of 'us' along with the bindu is elided.
Xứng đáng để giết là ghātetāyo (người đáng bị giết), xứng đáng để làm cho cháy là jāpetāyo. ‘Jāpetuṃ’ có nghĩa là làm cho héo tàn. Xứng đáng để trục xuất là pabbājetāyo. Theo Mahāvutti, trong trường hợp āya, nguyên âm u của sabinduno (từ có dấu chấm trên đầu) bị lược bỏ.
3340
Iti hita, sādhu, araharāsi.
Thus, beneficial, excellent, the chapter on 'araha'.
Như vậy là xong phần hita, sādhu, araha.
3341
Vikatirāsi
Chapter on Transformations
Phần Vikati (Sự biến đổi)
3342
536. Tassa vikārāvayavesu ṇa ṇika ṇeyyamayā* .
536. The suffixes ṇa, ṇika, ṇeyya, maya (occur) in relation to its transformations and parts.
536. Với ý nghĩa ‘sự biến đổi của nó’ và ‘bộ phận của nó’, (các tiếp vĩ ngữ) ṇa, ṇika, ṇeyya, maya (được thêm vào).
3343
Tassa vikāro, tassa avayavoti atthesu ṇādayo honti, pakatiyā uttari avatthantarāpatti vikāro.
In the meanings 'its transformation' and 'its part', the suffixes beginning with ṇa occur. A transformation (vikāra) is the occurrence of another state beyond the natural state.
Với ý nghĩa ‘sự biến đổi của nó’, ‘bộ phận của nó’, các tiếp vĩ ngữ ṇa, v.v. được thêm vào. Sự biến đổi là sự thay đổi trạng thái vượt ngoài bản chất tự nhiên.
3344
Udumbarassa vikati odumbaraṃ, bhasmā, udumbarassa avayavo odumbaraṃ, paṇṇādi.
The transformation of an udumbara tree is odumbaraṃ (ashes); a part of an udumbara tree is odumbaraṃ (leaves, etc.).
Sự biến đổi của cây udumbara là odumbaraṃ (quả sung). Tro. Bộ phận của cây udumbara là odumbaraṃ (lá), v.v.
Kapotāvayavo kāpotaṃ, maṃsalohitapattādi.
A part of a pigeon (kapota) is kāpotaṃ (flesh, blood, feathers, etc.).
Bộ phận của chim bồ câu là kāpotaṃ (thịt, máu, lông, v.v.).
3345
Ṇikamhi-kappāsassa vikati kappāsikaṃ, suttaṃ vatthañca.
In the case of ṇika: The transformation of cotton (kappāsa) is kappāsikaṃ (thread and cloth).
Trong trường hợp ṇika: Sự biến đổi của cây bông là kappāsikaṃ (sợi chỉ và vải).
3346
Ṇeyyamhi-eṇissa avayavo eṇeyyaṃ, maṃsaṃ.
In the case of ṇeyya: A part of an eṇi deer is eṇeyyaṃ (meat).
Trong trường hợp ṇeyya: Bộ phận của con nai là eṇeyyaṃ (thịt).
Kosakimīnaṃ vikati koseyyaṃ, suttaṃ vatthañca.
The transformation of silkworms is koseyyaṃ (thread and cloth).
Sự biến đổi của sâu bướm là koseyyaṃ (sợi tơ và vải lụa).
3347
Mayamhi-tiṇānaṃ vikati tiṇamayaṃ.
In the case of maya: The transformation of grasses (tiṇa) is tiṇamayaṃ.
Trong trường hợp maya: Sự biến đổi của cỏ là tiṇamayaṃ (làm bằng cỏ).
Evaṃ dārumayaṃ, naḷamayaṃ, mattikāmayaṃ, gunnaṃ vikati gomayaṃ, karīsaṃ.
Similarly, dārumayaṃ, naḷamayaṃ, mattikāmayaṃ. The transformation of cows (gu) is gomayaṃ (dung).
Tương tự, dārumayaṃ (làm bằng gỗ), naḷamayaṃ (làm bằng sậy), mattikāmayaṃ (làm bằng đất sét). Sự biến đổi của bò là gomayaṃ (phân bò).
3348
537. Jatuto mayaṇa vā* .
537. From resin (jatu), mayaṇa optionally (occurs).
537. (Tiếp vĩ ngữ) mayaṇa (được thêm vào) sau (từ) jatu, hoặc không.
3349
Tassa vikārāvayavesu jatuto mayaṇa hoti vā.
From resin (jatu), mayaṇa optionally occurs in the meanings 'its transformation' and 'its parts'.
Với ý nghĩa ‘sự biến đổi của nó’ và ‘bộ phận của nó’, (tiếp vĩ ngữ) mayaṇa được thêm vào sau (từ) jatu, hoặc không.
3350
Jatuno vikāro jatumayaṃ.
The transformation of resin is jatumayaṃ.
Sự biến đổi của sáp là jatumayaṃ (làm bằng sáp).
3351
Iti vikatirāsi.
Thus, the chapter on transformations.
Như vậy là xong phần vikatirāsi.
3352
Visesarāsi
Chapter on Distinctions
Phần Visesarāsi (Sự so sánh)
3353
538. Taratamissikiyiṭṭhātisaye* .
538. Taratamissikiyiṭṭhātisaye (suffixes for comparison and superlative).
538. (Các tiếp vĩ ngữ) tara, tama, issika, iya, iṭṭha (được thêm vào) với ý nghĩa ‘vượt trội’.
3354
Atisayatthe ete paccayā bhavanti.
These suffixes occur in the meaning of excellence or superiority.
Các tiếp vĩ ngữ này được thêm vào với ý nghĩa ‘vượt trội’.
3355
Pāpānaṃ atisayena pāpoti pāpataro, pāpatamo, pāpissiko, pāpiyo, pāpiṭṭho, itthiyaṃ pāpatarā, atisayatopi atisayapaccayo hoti, atisayena pāpiṭṭho pāpiṭṭhataro.
More evil than evils is pāpataro; most evil is pāpatamo; pāpissiko, pāpiyo, pāpiṭṭho. In the feminine, pāpatarā. Even from the superlative, a superlative suffix occurs; most excellent of the most evil is pāpiṭṭhataro.
Vượt trội hơn trong các điều ác là pāpataro (ác hơn), pāpatamo (ác nhất), pāpissiko (rất ác), pāpiyo (ác hơn), pāpiṭṭho (ác nhất). Đối với giống cái là pāpatarā. Ngay cả khi đã có ý nghĩa vượt trội, tiếp vĩ ngữ vượt trội vẫn được thêm vào: pāpiṭṭhataro (cực kỳ ác nhất).
3356
539. Vacchādīhi tanutte taro* .
539. From vacchādi, taro (occurs) in the meaning of youthfulness.
539. (Tiếp vĩ ngữ) tara (được thêm vào) sau (các từ) vaccha, v.v. với ý nghĩa ‘còn non’.
3357
Vacchādīhi sabbatanubhāve taro hoti.
From vacchādi, taro occurs in the meaning of complete youthfulness.
(Tiếp vĩ ngữ) tara được thêm vào sau (các từ) vaccha, v.v. với ý nghĩa ‘còn rất non’.
3358
Atitaruṇo vaccho vacchataro, itthiyaṃ vacchatarī.
A very young calf is vacchataro. In the feminine, vacchatarī.
Con bê còn rất non là vacchataro (bê con), đối với giống cái là vacchatarī (bê cái con).
Yobbanassa tanutte yobbanapattānaṃ susuttassa tanutte atitaruṇo usabho ukkhataro, assabhāvassa tanutte taruṇaasso assataro, itthiyaṃ assatarī.
In the meaning of youthful vigor of youth, of the ripeness of youth, a very young bull is ukkhataro. In the meaning of the youthfulness of a horse, a young horse is assataro. In the feminine, assatarī.
Với ý nghĩa ‘còn non’ của tuổi trẻ, ‘còn non’ của những con bò đực non, con bò đực còn rất non là ukkhataro (bò đực con). Với ý nghĩa ‘còn non’ của tính chất ngựa, con ngựa non là assataro (ngựa con), đối với giống cái là assatarī (ngựa cái con).
Sāmatthiyassa tanutte taruṇausabho usabhataro.
In the meaning of youthful strength, a young bull is usabhataro.
Với ý nghĩa ‘còn non’ của sức mạnh, con bò đực non là usabhataro (bò đực con).
3359
540. Kiṃmhā niddhāraṇe taratamā* .
540. From kiṃ (what?), taratama (occur) in the meaning of determination.
540. (Các tiếp vĩ ngữ) tara, tama (được thêm vào) sau (từ) kiṃ với ý nghĩa ‘phân biệt’.
3360
Kiṃsaddā niddhāraṇe gamyamāne tara, tamā honti.
When determination is implied from the word kiṃ, tara and tama occur.
Khi ý nghĩa ‘phân biệt’ được thể hiện, các tiếp vĩ ngữ tara, tama được thêm vào sau từ kiṃ.
3361
Kataro bhavataṃ devadatto, kataro bhavataṃ yaññadatto, katamo bhavataṃ devadatto, katamo bhavataṃ yaññadatto, ‘kissa ko’ti suttena tara, tamesu kissa kattaṃ.
Which of you is Devadatta? Which of you is Yaññadatta? Which of you is Devadatta? Which of you is Yaññadatta? According to the rule 'kissa ko', 'kissa' becomes 'ka' in tara and tama.
Trong số quý vị, ai là Devadatta? Trong số quý vị, ai là Yajñadatta? Trong số quý vị, ai là Devadatta? Trong số quý vị, ai là Yajñadatta? Theo quy tắc ‘kissa ko’, kissa được thay thế bằng kattaṃ trong trường hợp tara, tama.
3362
Iti visesarāsi.
Thus, the chapter on distinctions.
Như vậy là xong phần visesarāsi.
3363
Samūharāsi
Chapter on Collectives
Phần Samūharāsi (Tập hợp)
3364
541. Samūhe kaṇaṇaṇikā* .
541. In the meaning of collection, kaṇa, ṇa, ṇikā (occur).
541. (Các tiếp vĩ ngữ) kaṇa, ṇa, ṇikā (được thêm vào) với ý nghĩa ‘tập hợp’.
3365
Tassa samūhoti atthe kaṇa, ṇa, ṇikā honti.
In the meaning 'its collection', kaṇa, ṇa, ṇikā occur.
Với ý nghĩa ‘tập hợp của nó’, các tiếp vĩ ngữ kaṇa, ṇa, ṇikā được thêm vào.
3366
Gottapaccayantehi tāva – rājaññānaṃ samūho rājaññakaṃ, mānussakaṃ.
Firstly, from words ending in gottapaccaya: A collection of kṣatriyas is rājaññakaṃ, mānussakaṃ.
Trước hết, sau các từ tận cùng bằng gottapaccaya: Tập hợp của các rājañña là rājaññakaṃ (tập hợp của các vương tử), mānussakaṃ (tập hợp của loài người).
3367
Ukkhādīhi-ukkhānaṃ usabhānaṃ samūho okkhakaṃ, oṭṭhānaṃ samūho oṭṭhakaṃ, urabbhānaṃ samūho orabbhakaṃ.
From ukkhādi: A collection of ukkha (bulls) or usabha (bulls) is okkhakaṃ. A collection of camels (oṭṭha) is oṭṭhakaṃ. A collection of sheep (urabbha) is orabbhakaṃ.
Sau các từ ukkha, v.v.: Tập hợp của các con bò đực là okkhakaṃ (bầy bò đực). Tập hợp của các con lạc đà là oṭṭhakaṃ (bầy lạc đà). Tập hợp của các con cừu là orabbhakaṃ (bầy cừu).
Evaṃ rājakaṃ, rājaputtakaṃ, hatthikaṃ, dhenukaṃ, sasaṃ adenti bhakkhantīti sasādakā, tesaṃ samūho sasādakakaṃ.
Similarly, rājakaṃ, rājaputtakaṃ, hatthikaṃ, dhenukaṃ. Those who do not give hares (sasaṃ) but eat them are sasādakā; their collection is sasādakakaṃ.
Tương tự, rājakaṃ (tập hợp của các vị vua), rājaputtakaṃ (tập hợp của các vương tử), hatthikaṃ (tập hợp của các con voi), dhenukaṃ (tập hợp của các con bò cái). Những người không cho hoặc ăn thịt thỏ là sasādakā, tập hợp của họ là sasādakakaṃ (tập hợp của những người ăn thịt thỏ).
Ikkhaṇikaṃ.
Ikkhaṇikaṃ.
Ikkhaṇikaṃ (tập hợp của những người xem).
3368
Ṇamhi-amittānaṃ samūho amittaṃ.
In the case of ṇa: A collection of enemies (amitta) is amittaṃ.
Trong trường hợp ṇa: Tập hợp của các kẻ thù là amittaṃ (tập hợp kẻ thù).
3369
Ṇikamhi-apūpānaṃ samūho āpūpikaṃ, sakuṇānaṃ samūho sākuṇiko* .
In the case of ṇika: A collection of cakes (apūpa) is āpūpikaṃ. A collection of birds (sakuṇa) is sākuṇiko.
Trong trường hợp ṇika: Tập hợp của các loại bánh là āpūpikaṃ (tập hợp bánh). Tập hợp của các loài chim là sākuṇiko (tập hợp chim).
3370
542. Janādīhi tā* .
542. From janādi, tā (occurs).
542. (Tiếp vĩ ngữ) tā (được thêm vào) sau (các từ) jana, v.v.
3371
Tassa samūhoti atthe tā hoti.
In the meaning 'its collection', tā occurs.
Với ý nghĩa ‘tập hợp của nó’, (tiếp vĩ ngữ) tā được thêm vào.
3372
Janatā, rājatā, bandhutā, gāmatā, sahāyatā, nagaravāsīnaṃ samūho nāgaratā iccādi.
Janatā, rājatā, bandhutā, gāmatā, sahāyatā. A collection of city dwellers is nāgaratā, etc.
Janatā (quần chúng), rājatā (tập hợp các vị vua), bandhutā (tập hợp bà con), gāmatā (tập hợp làng xã), sahāyatā (tập hợp bạn bè). Tập hợp của những người sống trong thành phố là nāgaratā, v.v.
3373
543. Ayūbhadvitīhaṃse* .
543. Ayo (occurs) in the meaning of parts (aṃsa) for ubha, dvi, tīhi.
543. (Tiếp vĩ ngữ) ayu (được thêm vào) sau (các từ) ubha, dvi, tī với ý nghĩa ‘phần’.
3374
Ubha, dvi, tīhi tassa aṃsatthe ayo hoti.
For ubha, dvi, tīhi, ayo occurs in the meaning 'its part'.
Sau (các từ) ubha, dvi, tī, (tiếp vĩ ngữ) ayo được thêm vào với ý nghĩa ‘phần của nó’.
3375
Ubho aṃsā bhāgā assāti ubhayaṃ, dve aṃsā assāti dvayaṃ, tayo aṃsā assāti tayaṃ, vatthuttayaṃ, ratanattayaṃ, dve vā tayo vā aṃsā assāti dvattayaṃ.
That which has both parts (aṃsa) is ubhayaṃ. That which has two parts is dvayaṃ. That which has three parts is tayaṃ (e.g., vatthuttayaṃ, ratanattayaṃ). That which has two or three parts is dvattayaṃ.
Cái có hai phần là ubhayaṃ (cả hai). Cái có hai phần là dvayaṃ (cặp đôi). Cái có ba phần là tayaṃ (bộ ba). Vatthuttayaṃ (ba đối tượng), ratanattayaṃ (ba ngôi báu). Cái có hai hoặc ba phần là dvattayaṃ (hai hoặc ba phần).
3376
Iti samūharāsi.
Thus, the chapter on collectives.
Như vậy là xong phần samūharāsi.
3377
Datta, nibbattarāsi
Chapter on 'Given' and 'Produced'
Phần Datta, Nibbattarāsi (Được ban, được tạo ra)
3378
544. Tena datte liyā* .
544. By that given, liyā (occur).
544. (Các tiếp vĩ ngữ) la, iyā (được thêm vào) với ý nghĩa ‘được ban bởi nó’.
3379
Tena dattoti atthe la, iyā honti.
In the meaning 'given by that', la and iyā occur.
Với ý nghĩa ‘được ban bởi nó’, các tiếp vĩ ngữ la, iyā được thêm vào.
Mahāvuttinā dinnasaddassa dattattaṃ.
According to Mahāvutti, 'dinna' becomes 'datta'.
Theo Mahāvutti, từ dinnassa (được ban) trở thành dattattaṃ (sự được ban).
3380
Devena dattoti devalo* .
Given by a deity (deva) is devalo.
Được ban bởi chư thiên là devalo (người được chư thiên ban).
‘Devilo’tipi* pāḷi.
Also 'devilo' is a reading.
Cũng có pāḷi là ‘devilo’.
Deviyo, devadatto vā.
Deviyo, or Devadatta.
Deviyo, hoặc Devadatta.
3381
Evaṃ brahmalo, brahmiyo, brahmadatto, sivena bissanudevarājena datto sīvalo, sīviyo, itthiyaṃ sīvali, sīviyi, sissa dīgho.
Similarly, brahmalo, brahmiyo, brahmadatto. Given by Siva, the deity-king Bissanuda, is sīvalo, sīviyo. In the feminine, sīvali, sīviyi. The 'i' of 'si' is lengthened.
Tương tự, brahmalo, brahmiyo, brahmadatto. Được ban bởi vua trời Siva (Bissanudeva) là sīvalo, sīviyo. Đối với giống cái là sīvali, sīviyi. Nguyên âm i được kéo dài.
3382
545. Tena nibbatte* .
545. In the meaning 'produced by that'.
545. (Tiếp vĩ ngữ) ima (được thêm vào) với ý nghĩa ‘được tạo ra bởi nó’.
3383
Tena nibbatte imo hoti.
In the meaning 'produced by that', 'ima' occurs.
Với ý nghĩa ‘được tạo ra bởi nó’, (tiếp vĩ ngữ) ima được thêm vào.
3384
Pākena nibbattaṃ pākimaṃ, pheṇena nibbattaṃ pheṇimaṃ, veṭhanena nibbattaṃ veṭhimaṃ.
Produced by cooking (pāka) is pākimaṃ. Produced by foam (pheṇa) is pheṇimaṃ. Produced by wrapping (veṭhana) is veṭhimaṃ.
Được tạo ra bởi sự nấu chín là pākimaṃ (đồ ăn đã nấu). Được tạo ra bởi bọt là pheṇimaṃ (bọt). Được tạo ra bởi sự quấn là veṭhimaṃ (vật được quấn).
Evaṃ vedhimaṃ, gopphanena nibbattaṃ gopphimaṃ* , pupphadāmaṃ, karaṇena nibbattaṃ kittimaṃ, kuttimaṃ vā, mahāvuttinā karaṇassa kittaṃ kuttañca.
Similarly, vedhimaṃ. Produced by a sling (gopphana) is gopphimaṃ (a flower garland). Produced by doing (karaṇa) is kittimaṃ, or kuttimaṃ. According to Mahāvutti, 'karaṇa' becomes 'kitta' and 'kutta'.
Tương tự, vedhimaṃ (vật được đâm), được tạo ra bởi sự đan là gopphimaṃ (vật đan), vòng hoa. Được tạo ra bởi sự làm là kittimaṃ, hoặc kuttimaṃ. Theo Mahāvutti, karaṇa trở thành kittaṃ và kuttaṃ.
Suttavibhattena saṃhārimaṃ, āhārimaṃ iccādīni sijjhanti.
By the suttavibhatta, saṃhārimaṃ, āhārimaṃ, etc., are accomplished.
Với suttavibhatta, saṃhārimaṃ (vật được thu thập), āhārimaṃ (vật được mang đến), v.v. được hình thành.
3385
Iti datta, nibbattarāsi.
Thus, the chapter on 'given' and 'produced'.
Như vậy là xong phần datta, nibbattarāsi.
3386
La, ita, karāsi
Chapter on La, Ita, Kara
Phần La, Ita, Karāsi
3387
546. Tannissite lo* .
546. Lo (occurs) in the meaning 'dependent on that'.
546. (Tiếp vĩ ngữ) la (được thêm vào) với ý nghĩa ‘nương tựa vào nó’.
3388
Tannissitatthe lo hoti.
In the meaning 'dependent on that', lo occurs.
Với ý nghĩa ‘nương tựa vào nó’, (tiếp vĩ ngữ) la được thêm vào.
3389
Vedaṃ ñāṇaṃ nissitaṃ vedallaṃ, lassa dvittaṃ, duṭṭhu nissitaṃ duṭṭhullaṃ.
That which is dependent on Veda (knowledge) is vedallaṃ (the 'l' is doubled). That which is poorly dependent is duṭṭhullaṃ.
Nương tựa vào trí tuệ Veda là vedallaṃ (sự hiểu biết sâu sắc). Nguyên âm l được nhân đôi. Nương tựa vào sự ác là duṭṭhullaṃ (điều ác).
‘‘Madanīyaṃ, bandhanīyaṃ, mucchanīyaṃ, rajanīyaṃ, gamanīyaṃ, dassanīyaṃ’’ iccādīni karaṇe vā adhikaraṇe vā anīyapaccayena sijjhanti.
‘‘Madanīyaṃ, bandhanīyaṃ, mucchanīyaṃ, rajanīyaṃ, gamanīyaṃ, dassanīyaṃ’’ etc., are accomplished by the suffix anīya, either in the meaning of instrument or location.
“Madanīyaṃ (đáng say mê), bandhanīyaṃ (đáng trói buộc), mucchanīyaṃ (đáng mê muội), rajanīyaṃ (đáng làm cho say đắm), gamanīyaṃ (đáng đi), dassanīyaṃ (đáng thấy)” v.v. được hình thành bằng tiếp vĩ ngữ anīya với ý nghĩa ‘công cụ’ hoặc ‘nơi chốn’.
3390
‘Dhūmāyitatta’ntiādīsu dhūmo viya attānaṃ ācaratīti dhūmāyitaṃ, gaganaṃ, dhūmāyitaṃ eva dhūmāyitattaṃ, sakatthe tta.
In expressions like 'dhūmāyitatta': That which behaves like smoke (dhūma) is dhūmāyitaṃ (the sky). Dhūmāyitaṃ itself is dhūmāyitattaṃ; 'tta' is in its own sense.
Trong các trường hợp như ‘dhūmāyitattaṃ’, ‘dhūmāyitaṃ’ có nghĩa là hành xử như khói, bầu trời. ‘Dhūmāyitaṃ eva dhūmāyitattaṃ’ có nghĩa là chính sự hành xử như khói là dhūmāyitattaṃ. Tiếp vĩ ngữ tta được thêm vào với ý nghĩa ‘chính nó’.
Evaṃ timirāyitattaṃ, nāmadhātuto* āyapaccayena siddhaṃ.
Similarly, timirāyitattaṃ, accomplished by the suffix āya from a nominal root.
Tương tự, timirāyitattaṃ (tối tăm) được hình thành từ danh từ gốc với hậu tố āya.
3391
547. Sañjātā tārakādvitvito* .
547. From tārakādi, (ita occurs in the meaning) 'born from that'.
547. Sañjātā tārakādvitvito (đã sinh ra từ hai ngôi sao, v.v.).
3392
Tārakādīhi te assa sañjātāti atthe ito hoti.
For tārakādi, ita occurs in the meaning 'born from that'.
Trong nghĩa "chúng đã sinh ra từ những ngôi sao, v.v. của nó", hậu tố ito được sử dụng.
3393
Tārakā sañjātā assāti tārakitaṃ, gaganaṃ.
That which has stars (tārakā) born in it is tārakitaṃ (the sky).
"Những ngôi sao đã sinh ra của nó" là tārakitaṃ (có sao), như bầu trời.
Pupphāni sañjātāni assāti pupphito.
That which has flowers (puppha) born in it is pupphito (e.g., a tree).
"Những bông hoa đã sinh ra của nó" là pupphito (có hoa).
Evaṃ phalito, rukkho.
Similarly, phalito (a tree).
Tương tự, phalito (có quả), như cây.
Pallavāni sañjātāni assāti pallavitā, latā.
That which has shoots (pallava) born in it is pallavitā (a creeper).
"Những chồi non đã sinh ra của nó" là pallavitā (có chồi), như cây leo.
Dukkhaṃ sañjātaṃ assāti dukkhito, sukhaṃ sañjātaṃ assāti sukhito.
That which has suffering (dukkha) born in it is dukkhito. That which has happiness (sukha) born in it is sukhito.
"Khổ đã sinh ra của nó" là dukkhito (đau khổ); "lạc đã sinh ra của nó" là sukhito (an lạc).
3394
Paṇḍā vuccati paññā, paṇḍā sañjātā assāti paṇḍito, daṇḍo sañjāto assāti daṇḍito.
Paṇḍā is said to be wisdom (paññā); that which has wisdom (paṇḍā) born in it is paṇḍito. That which has a staff (daṇḍa) born in it is daṇḍito.
Paṇḍā được gọi là paññā (trí tuệ); "trí tuệ đã sinh ra của nó" là paṇḍito (người trí); "gậy đã sinh ra của nó" là daṇḍito (có gậy).
Mahāvuttinā tassa natte malaṃ sañjātaṃ assāti malinaṃ.
According to Mahāvutti, in the sense of 'that which has dirt (mala) born in it', it becomes malinaṃ.
Theo Mahāvutti, "vết nhơ đã sinh ra trên nó" là malinaṃ (có vết nhơ).
Tathā pipāsā sañjātā assāti pipāsito, jighacchā sañjātā assāti jighacchito, bubhukkhā sañjātā assāti bubhukkhito, mucchā sañjātā assāti mucchito, visaññā sañjātā assāti visaññito, nindā sañjātā assāti nindito.
Similarly, for one in whom thirst has arisen, one is 'thirsty' (pipāsito); for one in whom hunger has arisen, one is 'hungry' (jighacchito); for one in whom intense hunger has arisen, one is 'intensely hungry' (bubhukkhito); for one in whom faintness has arisen, one is 'fainting' (mucchito); for one in whom unconsciousness has arisen, one is 'unconscious' (visaññito); for one in whom sleep has arisen, one is 'sleepy' (nindito).
Tương tự, "khát đã sinh ra của nó" là pipāsito (khát); "đói đã sinh ra của nó" là jighacchito (đói); "đói bụng đã sinh ra của nó" là bubhukkhito (đói bụng); "ngất xỉu đã sinh ra của nó" là mucchito (ngất xỉu); "mất ý thức đã sinh ra của nó" là visaññito (mất ý thức); "chỉ trích đã sinh ra của nó" là nindito (bị chỉ trích).
3395
Evaṃ gabba-thambhe gabbito.
Thus, 'gabbito' (proud) in the sense of pride (gabba-thambha) having arisen.
Tương tự, trong nghĩa kiêu ngạo và cứng nhắc là gabbito (kiêu ngạo).
Dabba-pāṭave dabbito.
'Dabbito' (skilled) in the sense of skillfulness (dabba-pāṭava) having arisen.
Trong nghĩa khéo léo và thành thạo là dabbito (khéo léo).
Antaraṃ sañjātaṃ assāti antarito, vaccaṃ sañjātaṃ assāti vaccito.
For one in whom an interval has arisen, one is 'separated' (antarito); for one in whom excrement has arisen, one is 'having excrement' (vaccito).
"Khoảng cách đã sinh ra của nó" là antarito (có khoảng cách); "chất thải đã sinh ra của nó" là vaccito (có chất thải).
3396
548. Nindāññātappapaṭibhāgarassadayāsaññāsu ko* .
548. The suffix ‘ko’ for censure, unknown, small, likeness, short, compassion, and mere name.
548. Nindāññātappapaṭibhāgarassadayāsaññāsu ko (hậu tố ko trong nghĩa chỉ trích, không rõ, ít, tương đồng, ngắn, lòng trắc ẩn, nhận biết).
3397
Nindādīsu jotaniyesu nāmasmā ko hoti.
The suffix 'ko' occurs after a noun when indicating censure and so forth.
Hậu tố ko được sử dụng từ danh từ khi chỉ trích, v.v. được biểu thị.
3398
Nindāyaṃ – kucchito samaṇo samaṇako.
In the sense of censure: 'samaṇako' (a despicable monk) for 'kucchito samaṇo' (a censured monk).
Trong nghĩa chỉ trích – samaṇako (tiểu Sa-môn) là một Sa-môn đáng khinh.
Evaṃ muṇḍako, assako, uddhumātakaṃ, vinīlakaṃ, vipubbakaṃ, aṭṭhikaṃ iccādi.
Similarly, 'muṇḍako' (despicable shaven-head), 'assako' (despicable horse), 'uddhumātakaṃ' (bloated*), 'vinīlakaṃ' (bluish-black*), 'vipubbakaṃ' (putrid*), 'aṭṭhikaṃ' (bony*), etc.
Tương tự, muṇḍako (người cạo đầu), assako (ngựa con), uddhumātakaṃ (sưng phồng), vinīlakaṃ (thâm tím), vipubbakaṃ (sưng mủ), aṭṭhikaṃ (xương nhỏ), v.v.
3399
Aññāte – aññāto asso assako, kassa ayaṃ assoti vā assako iccādi.
In the sense of 'unknown': 'assako' for 'aññāto asso' (an unknown horse), or 'assako' for 'kassa ayaṃ asso' (whose horse is this?), etc.
Trong nghĩa không rõ – assako (ngựa con) là một con ngựa không rõ; hoặc assako (ngựa con) là "con ngựa này của ai?", v.v.
3400
Appatthe – appakaṃ telaṃ telakaṃ.
In the sense of 'small': 'telakaṃ' for 'appakaṃ telaṃ' (a little oil).
Trong nghĩa ít – telakaṃ (ít dầu) là ít dầu.
Evaṃ ghatakaṃ, khuddakaṃ dhanu dhanukaṃ, rathakaṃ, gāmakaṃ iccādi.
Similarly, 'ghatakaṃ' (a little ghee), 'dhanukaṃ' for 'khuddakaṃ dhanu' (a small bow), 'rathakaṃ' (a small cart), 'gāmakaṃ' (a small village), etc.
Tương tự, ghatakaṃ (ít bơ), dhanukaṃ (cung nhỏ) là cây cung nhỏ, rathakaṃ (xe nhỏ), gāmakaṃ (làng nhỏ), v.v.
3401
Paṭibhāgatthe – hatthirūpakaṃ hatthikaṃ.
In the sense of 'likeness': 'hatthikaṃ' (a toy elephant) for 'hatthirūpakaṃ' (an elephant-like figure).
Trong nghĩa tương đồng – hatthikaṃ (tượng con) là một hình voi.
Evaṃ assakaṃ, balībaddako iccādi.
Similarly, 'assakaṃ' (a toy horse), 'balībaddako' (a toy ox), etc.
Tương tự, assakaṃ (ngựa con), balībaddako (bò con), v.v.
3402
Rasse-rasso manusso manussako.
In the sense of 'short': 'manussako' (a short man) for 'rasso manusso' (a short human).
Trong nghĩa ngắn – manussako (người lùn) là một người đàn ông thấp bé.
Evaṃ rukkhako, pilakkhako iccādi.
Similarly, 'rukkhako' (a short tree), 'pilakkhako' (a short fig tree), etc.
Tương tự, rukkhako (cây nhỏ), pilakkhako (cây đa nhỏ), v.v.
3403
Dayāyaṃ-anukampito putto puttako.
In the sense of 'compassion': 'puttako' (dear little son) for 'anukampito putto' (a pitied son).
Trong nghĩa lòng trắc ẩn – puttako (con trai nhỏ) là một người con được thương xót.
Evaṃ vacchako, itthikā, ambakā, kumārikā iccādi.
Similarly, 'vacchako' (dear little calf), 'itthikā' (dear little woman), 'ambakā' (dear little mango tree), 'kumārikā' (dear little girl), etc.
Tương tự, vacchako (bê con), itthikā (phụ nữ nhỏ), ambakā (xoài nhỏ), kumārikā (thiếu nữ nhỏ), v.v.
3404
Saññāyaṃ-nāmamattena moro viya morako iccādi.
In the sense of 'mere name/recognition': 'morako' (peacock-like) in the sense of 'nāmamattena moro viya' (just by name, like a peacock), etc.
Trong nghĩa nhận biết – morako (chim công con) là một con công chỉ bằng tên, v.v.
3405
Iti la, ita, ka rāsi.
Thus ends the section on 'la', 'ita', 'ka'.
Như vậy là phần la, ita, ka.
3406
Abhūtatabbhāvarāsi
Section on Non-existence Becoming Existence
Phần Abhūtatabbhāva (trở thành cái chưa từng có)
3407
549. Abhūtatabbhāve karāsabhūyoge vikārācī* .
549. The suffix ‘ī’ occurs after nouns denoting transformation, when combined with 'kara', 'asa', or 'bhū' verbs, to indicate non-existence becoming existence.
549. Abhūtatabbhāve karāsabhūyoge vikārācī (hậu tố ī đối với sự biến đổi khi có kar, as, bhū trong nghĩa trở thành cái chưa từng có).
3408
Pubbe tassa abhūtassa vatthuno kadāci tathā bhavanaṃ abhūtatabbhāvo, tasmiṃ abhūtatabbhāve jotaniye sati karā’sa, bhūdhātūnaṃ yoge vikāravācimhā nāmasmā cānubandho īpaccayo hoti.
Abhūtatabbhāva (non-existence becoming existence) means that a previously non-existent thing sometimes comes to exist as such. When this 'non-existence becoming existence' is to be indicated, and there is a combination with the roots 'kara', 'asa', or 'bhū', the suffix 'ī' (with the anubandha 'ca') occurs after a noun expressing transformation.
Abhūtatabbhāva là việc một vật chưa từng có trước đây trở thành như vậy vào một lúc nào đó. Khi abhūtatabbhāva được biểu thị, và khi các động từ gốc kar, as, bhū được sử dụng, thì hậu tố ī kèm theo cānubandha được thêm vào danh từ chỉ sự biến đổi.
3409
Adhavalaṃ dhavalaṃ karoti dhavalīkaroti, adhavalo dhavalo siyā dhavalīsiyā, adhavalo dhavalo bhavati dhavalībhavati.
He makes what is not white, white: 'dhavalīkaroti'. What is not white, may it be white: 'dhavalīsiyā'. What is not white, becomes white: 'dhavalībhavati'.
Làm cho cái không trắng thành trắng là dhavalīkaroti; cái không trắng có thể thành trắng là dhavalīsiyā; cái không trắng trở thành trắng là dhavalībhavati.
Evaṃ dhavalīkāro, dhavalībhūto.
Similarly, 'dhavalīkāro' (the act of making white), 'dhavalībhūto' (having become white).
Tương tự, dhavalīkāro (sự làm cho trắng), dhavalībhūto (đã trở nên trắng).
3410
Abhūtatabbhāveti kiṃ?
Why "abhūtatabbhāve" (non-existence becoming existence)?
"Abhūtatabbhāve" (trong nghĩa trở thành cái chưa từng có) là gì?
Ghaṭaṃ karoti, ghaṭo atthi, ghaṭo bhavati.
He makes a pot, there is a pot, a pot comes into being (these are natural occurrences, not transformations from non-existence).
Làm cái bình, có cái bình, cái bình trở thành.
3411
Karāsabhūyogeti kiṃ?
Why "karāsabhūyoge" (when combined with 'kara', 'asa', or 'bhū')?
"Karāsabhūyoge" (khi có kar, as, bhū) là gì?
Adhavalo dhavalo jāyate.
What is not white, becomes white (using 'jāyate', not one of the specified verbs).
Cái không trắng sinh ra thành trắng.
3412
Vikārāti kiṃ?
Why "vikārā" (transformation)?
"Vikārāti" (sự biến đổi) là gì?
Pakatiyā mā hotu, suvaṇṇaṃ kuṇḍalaṃ karoti, suvaṇṇassa kuṇḍalakaraṇaṃ nāma loke pakatirūpanti vuttaṃ hoti.
Lest it be for natural states; when one makes a golden earring, the making of an earring from gold is said to be a natural state in the world.
Không phải là tự nhiên; làm một chiếc vòng vàng, việc làm chiếc vòng từ vàng được gọi là một hình thức tự nhiên trên thế gian. Điều này được nói đến.
Evaṃ suvaṇṇaṃ kuṇḍalaṃ siyā, suvaṇṇaṃ kuṇḍalaṃ bhavatīti.
Similarly, gold may become an earring, gold becomes an earring (these are natural, not 'transformations' in the technical sense here).
Tương tự, vàng có thể là chiếc vòng, vàng trở thành chiếc vòng.
3413
Iti abhūtatabbhāvarāsi.
Thus ends the section on non-existence becoming existence.
Như vậy là phần abhūtatabbhāva.
3414
Sakattharāsi
Section on Intrinsic Meaning
Phần Sakattha (tự nghĩa)
3415
550. Sakatthe* .
550. In intrinsic meaning.
550. Sakatthe (trong tự nghĩa).
3416
Sakatthepi paccayā dissanti.
Suffixes are also seen in their intrinsic meaning.
Các hậu tố cũng được thấy trong tự nghĩa.
‘Sakattho’ti sakapadattho, pakatiliṅgapadatthoti vuttaṃ hoti.
'Intrinsic meaning' (sakattha) means the meaning of the word itself, or the meaning of the word in its natural gender, it is said.
"Sakattha" có nghĩa là nghĩa của chính từ đó, được gọi là nghĩa của từ với giống tự nhiên.
3417
Hīno eva hīnako, poto eva potako, devo eva devatā, yathābhūtameva yathābhuccaṃ, karuṇā eva kāruññaṃ, pattakālameva pattakallaṃ, ākāsānantameva ākāsānañcaṃ, pāguññameva pāguññatā, kammaññameva kammaññatā, dānaṃ eva dānamayaṃ, sīlaṃ eva sīlamayaṃ.
'Hīnako' for 'hīno eva' (just low), 'potako' for 'poto eva' (just a sprout), 'devatā' for 'devo eva' (just a deity), 'yathābhuccaṃ' for 'yathābhūtameva' (just as it really is), 'kāruññaṃ' for 'karuṇā eva' (just compassion), 'pattakallaṃ' for 'pattakālameva' (just the proper time), 'ākāsānañcaṃ' for 'ākāsānantameva' (just infinite space), 'pāguññatā' for 'pāguññameva' (just skillfulness), 'kammaññatā' for 'kammaññameva' (just fitness for work), 'dānamayaṃ' for 'dānaṃ eva' (just giving), 'sīlamayaṃ' for 'sīlaṃ eva' (just virtue).
Chỉ hīnako (kẻ thấp kém) là hīno; chỉ potako (con non) là poto; chỉ devatā (vị trời) là devo; chỉ yathābhuccaṃ (chân thật) là yathābhūtameva; chỉ kāruññaṃ (lòng bi mẫn) là karuṇā; chỉ pattakallaṃ (thích hợp) là pattakālameva; chỉ ākāsānañcaṃ (vô biên không gian) là ākāsānantameva; chỉ pāguññatā (sự thành thạo) là pāguññameva; chỉ kammaññatā (sự thích hợp) là kammaññameva; chỉ dānamayaṃ (gồm sự bố thí) là dānaṃ; chỉ sīlamayaṃ (gồm giới) là sīlaṃ.
Evaṃ bhāvanāmayaṃ iccādi.
Similarly, 'bhāvanāmayaṃ' (just development), etc.
Tương tự, bhāvanāmayaṃ (gồm sự tu tập), v.v.
3418
Yathā ca amaccaputtā eva ‘amaccaputtiyā’ti vuccanti, evaṃ ‘‘sakyaputto eva sakyaputtiyo, asamaṇo hoti asakyaputtiyo* , evaṃ nāṭaputtiyo, dāsaputtiyo’’tipi yujjati.
And just as sons of ministers are called 'amaccaputtiyā', similarly 'sakyaputtiyo' for 'sakyaputto eva' (just a Sakyan son), 'asakyaputtiyo' (not a Sakyan son) for 'asamaṇo hoti' (he is not a recluse). Similarly, 'nāṭaputtiyo' (son of a Nāṭa), 'dāsaputtiyo' (son of a slave) are also appropriate.
Cũng như con trai của một vị bộ trưởng được gọi là "amaccaputtiyā", tương tự, "sakyaputtiyo (con trai dòng Sakya) là chỉ sakyaputto; asakyaputtiyo (không phải con trai dòng Sakya) là người không phải Sa-môn; tương tự, nāṭaputtiyo (con trai dòng Nāṭa), dāsaputtiyo (con trai của người hầu)" cũng hợp lý.
3419
‘Bhayadassivā, atthadassimā’ti vantu, mantupaccayāsakatthepi yujjanti.
The suffixes 'vantu' and 'mantu' are also appropriate in their intrinsic meaning in 'bhayadassivā' (just seeing fear) and 'atthadassimā' (just seeing meaning).
Các hậu tố vantu, mantu cũng được dùng trong tự nghĩa, như 'bhayadassivā (người thấy nguy hiểm), atthadassimā (người thấy lợi ích)'.
‘Brahmavaṇṇī, devavaṇṇī’ti ettha brahmuno vaṇṇo brahmavaṇṇo, brahmavaṇṇo viya vaṇṇo assa atthīti atthe sati īpaccayo paccayattho eva hoti, na sakattho.
In 'brahmavaṇṇī' and 'devavaṇṇī', if the meaning is 'brahmuno vaṇṇo brahmavaṇṇo' (the color of Brahmā is Brahmā-color) and 'brahmavaṇṇo viya vaṇṇo assa atthīti' (he has a color like Brahmā-color), then the suffix 'ī' is merely for the suffix-meaning, not for the intrinsic meaning.
Trong 'brahmavaṇṇī (có màu sắc của Phạm thiên), devavaṇṇī (có màu sắc của chư thiên)', brahmavaṇṇo (màu sắc của Phạm thiên) là màu sắc của Phạm thiên; khi có nghĩa "người có màu sắc như màu sắc của Phạm thiên", hậu tố ī chỉ là hậu tố, không phải tự nghĩa.
Brahmavaṇṇo viya vaṇṇo yassa soyaṃ brahmavaṇṇīti atthe sati sakatthoyeva.
But if the meaning is 'brahmavaṇṇo viya vaṇṇo yassa soyaṃ brahmavaṇṇīti' (he whose color is like Brahmā-color, he is 'brahmavaṇṇī'), then it is indeed in the intrinsic meaning.
Khi có nghĩa "người có màu sắc như màu sắc của Phạm thiên" thì đó chính là tự nghĩa.
Api ca ekasmiṃ aññapadatthe dve samāsa, taddhitā vattantītipi yujjati, tathā ‘paguṇassa bhāvo pāguññatā’tiādīsu dve taddhitapaccayā bhāvattheti.
Moreover, it is also appropriate for two compounds or taddhita suffixes to occur in the meaning of another word, as in 'pāguññatā' for 'paguṇassa bhāvo' (the state of being skilled), where two taddhita suffixes are for the meaning of 'state'.
Hơn nữa, cũng hợp lý khi hai samāsa và taddhita được dùng trong một aññapadattha; tương tự, trong 'paguṇassa bhāvo pāguññatā (sự thành thạo là trạng thái của người thành thạo)', hai hậu tố taddhita được dùng trong nghĩa bhāva.
3420
Iti sakattharāsi.
Thus ends the section on intrinsic meaning.
Như vậy là phần sakattha.
3421
Niddiṭṭhapaccayarāsi
Section on Specified Suffixes
Phần Niddiṭṭhapaccaya (hậu tố đã chỉ định)
3422
551. Aññasmiṃ* .
551. In other meanings.
551. Aññasmiṃ (trong các nghĩa khác).
3423
Pubbe niddiṭṭhā ṇādayo paccayā niddiṭṭhatthato aññesupi atthesu dissanti.
The suffixes beginning with 'ṇa', previously specified for certain meanings, are also seen in other meanings than those specified.
Các hậu tố ṇa, v.v. đã được chỉ định trước đây cũng được thấy trong các nghĩa khác ngoài nghĩa đã chỉ định.
3424
Magadhesu jāto māgadho, magadhesu saṃvaḍḍhito māgadho, magadhesu nivuttho māgadho, magadhānaṃ magadhesu vā issaro māgadho iccādi, ṇo.
'Māgadho' (a Magadhan) for 'Magadhesu jāto' (born in Magadha), 'Māgadho' for 'Magadhesu saṃvaḍḍhito' (raised in Magadha), 'Māgadho' for 'Magadhesu nivuttho' (residing in Magadha), 'Māgadho' for 'Magadhānaṃ magadhesu vā issaro' (lord of Magadha or in Magadha), etc. (suffix ṇa).
Māgadho (người Ma-kiệt-đà) là người sinh ra ở Magadha; Māgadho là người được nuôi dưỡng ở Magadha; Māgadho là người sống ở Magadha; Māgadho là chúa tể của Magadha hoặc ở Magadha, v.v., hậu tố ṇa.
3425
Kāsiṃ agghatīti kāsiyo* , ‘kāsī’ti sataṃ vā sahassaṃ vā vuccati, iyo.
'Kāsiyo' (a Kasi coin/garment) for 'Kāsiṃ agghatīti' (that which is worth a Kasi). 'Kāsī' is said to be worth one hundred or one thousand. (Suffix iyo).
Kāsiyo (người Kāsi) là người có giá trị Kāsi; 'Kāsī' được gọi là một trăm hoặc một ngàn, hậu tố iyo.
3426
Evamaññepi paccayā yathānurūpaṃ veditabbā.
Similarly, other suffixes should be understood appropriately.
Tương tự, các hậu tố khác cũng nên được hiểu theo cách phù hợp.
3427
552. Dissantaññepi paccayā* .
552. Other suffixes are also seen.
552. Dissantaññepi paccayā (các hậu tố khác cũng được thấy).
3428
Pubbe niddiṭṭhapaccayehi aññepi paccayā niddiṭṭhesu aniddiṭṭhesu ca atthesu dissanti.
Other suffixes, different from those specified before, are also seen in specified and unspecified meanings.
Các hậu tố khác ngoài những hậu tố đã được chỉ định trước đây cũng được thấy trong các nghĩa đã chỉ định và chưa chỉ định.
3429
Visadisā* mātaro vimātaro, tāsaṃ puttā vemātikā* , ikaṇa.
Mothers who are 'visadisā' (different, diverse) are 'vimātaro' (stepmothers); their sons are 'vemātikā' (sons of different mothers). (Suffix ikaṇa).
Vimātaro (mẹ kế) là những người mẹ khác nhau; vemātikā (anh/em cùng cha khác mẹ) là con của họ, hậu tố ikaṇa.
3430
Pathe gacchantīti pathāvino* , aghaṃ dukkhaṃ pāpaṃ vā gacchatīti aghāvī, āvī.
Those who go on the path are 'pathāvino' (travelers). One who goes to 'aghaṃ' (suffering, difficulty, or evil) is 'aghāvī' (one who experiences suffering/evil). (Suffix āvī).
Pathāvino (người đi đường) là những người đi trên đường; aghāvī (người có khổ) là người đi đến khổ, đau khổ hoặc ác nghiệp, hậu tố āvī.
3431
Issā assa atthīti issukī* , ukī.
One who has envy (issā) is 'issukī' (envious). (Suffix ukī).
Issukī (người đố kỵ) là người có sự đố kỵ, hậu tố ukī.
3432
Dhuraṃ vahantīti dhorayhā* , yhaṇa.
Those who bear a burden (dhuraṃ) are 'dhorayhā' (burden-bearers). (Suffix yhaṇa).
Dhorayhā (người mang gánh nặng) là người gánh vác trách nhiệm, hậu tố yhaṇa.
3433
Lobhassa hitā lobhaneyyā.
What is beneficial (hita) for greed (lobha) is 'lobaneyyā' (conducive to greed).
Lobhaneyyā (đáng tham) là những gì có lợi cho lòng tham.
Evaṃ dosaneyyā, mohaneyyā, aneyyo.
Similarly, 'dosaneyyā' (conducive to hatred), 'mohaneyyā' (conducive to delusion). (Suffix aneyyo).
Tương tự, dosaneyyā (đáng sân), mohaneyyā (đáng si), hậu tố aneyyo.
3434
Dassanaṃ arahatīti dassaneyyo.
One who is worthy of sight (dassanaṃ arahati) is 'dassaneyyo' (worth seeing).
Dassaneyyo (đáng thấy) là người đáng được nhìn thấy.
Evaṃ vandaneyyo, pūjaneyyo, namassaneyyo, eyyo.
Similarly, 'vandaneyyo' (worthy of veneration), 'pūjaneyyo' (worthy of homage), 'namassaneyyo' (worthy of bowing down to). (Suffix eyyo).
Tương tự, vandaneyyo (đáng đảnh lễ), pūjaneyyo (đáng cúng dường), namassaneyyo (đáng cung kính), hậu tố eyyo.
3435
Oghānaṃ hitā oghaniyā, yoganiyā, ganthaniyā, kammaniyaṃ, attaniyaṃ, dassaniyaṃ, pūjaniyo, namassaniyo iccādi, aniyo.
What is beneficial (hita) for floods (ogha) is 'oghaniyā' (conducive to floods), 'yoganiyā' (conducive to yokes), 'ganthaniyā' (conducive to fetters), 'kammaniyaṃ' (fit for action), 'attaniyaṃ' (one's own), 'dassaniyaṃ' (pleasant to see), 'pūjaniyo' (worthy of honor), 'namassaniyo' (worthy of respect), etc. (Suffix aniyo).
Oghaniyā (thuộc về dòng lũ) là những gì có lợi cho các dòng lũ; yoganiyā (thuộc về sự ràng buộc), ganthaniyā (thuộc về sự trói buộc), kammaniyaṃ (thuộc về hành động), attaniyaṃ (thuộc về tự ngã), dassaniyaṃ (đáng thấy), pūjaniyo (đáng cúng dường), namassaniyo (đáng cung kính), v.v., hậu tố aniyo.
3436
Yaṃ parimāṇaṃ assāti yāvaṃ, yāvantassa bhāvo yāvatvaṃ.
That which has 'yaṃ parimāṇaṃ' (whatever measure) is 'yāvaṃ' (as much). The state of being 'yāvantassa' (of such a measure) is 'yāvatvaṃ'.
Yāvaṃ (bao nhiêu) là số lượng của nó; yāvatvaṃ (sự bao nhiêu) là trạng thái của sự bao nhiêu.
Evaṃ tāvatvaṃ, tva.
Similarly, 'tāvatvaṃ' (the state of being that much). (Suffix tva).
Tương tự, tāvatvaṃ (sự bấy nhiêu), hậu tố tva.
3437
Paramānaṃ uttamapurisānaṃ bhāvo kammaṃ vā pāramī, samaggānaṃ bhāvo kammaṃ vā sāmaggī, ṇī.
The state or action of the highest beings (paramānaṃ uttamapurisānaṃ) is 'pāramī' (perfection). The state or action of being united (samaggānaṃ) is 'sāmaggī' (unity). (Suffix ṇī).
Pāramī (ba-la-mật) là trạng thái hoặc hành động của những bậc tối thượng; sāmaggī (sự hòa hợp) là trạng thái hoặc hành động của những người hòa hợp, hậu tố ṇī.
3438
‘‘Nāgavatā, sīhavatā, ājaññavatā’’ iccādīsu bhāve vantupaccayaṃ icchanti.
In 'nāgavatā' (having the qualities of an elephant), 'sīhavatā' (having the qualities of a lion), 'ājaññavatā' (having the qualities of a noble steed), etc., they desire the suffix 'vantu' in the sense of 'state' (bhāva).
Trong ‘‘Nāgavatā (có voi), sīhavatā (có sư tử), ājaññavatā (có ngựa thuần chủng)’’, họ muốn hậu tố vantu trong nghĩa bhāva (trạng thái).
3439
Mātu bhātā mātulo, ulo.
The brother of a mother (mātu bhātā) is 'mātulo' (maternal uncle). (Suffix ulo).
Mātulo (cậu) là anh trai của mẹ, hậu tố ulo.
3440
Iti niddiṭṭhapaccayarāsi.
Thus ends the section on specified suffixes.
Như vậy là phần niddiṭṭhapaccaya.
3441
Vuddhirāsi
Section on Vowel Lengthening (Vuddhi)
Phần Vuddhi (tăng trưởng)
3442
‘Padānamādissāyuvaṇṇassāeo ṇānubandhe’ti padādibhūtānaṃ akāra, ivaṇṇu’vaṇṇānaṃ ā, e, ovuddhi.
"The initial 'a', 'i', 'u' of a word become 'ā', 'e', 'o' respectively when the anubandha 'ṇa' is present." (This rule refers to the lengthening of vowels).
‘Padānamādissāyuvaṇṇassāeo ṇānubandhe’ (sự tăng trưởng ā, e, o của các nguyên âm a, i, u ở đầu từ khi có hậu tố ṇa) là sự tăng trưởng ā, e, o của các nguyên âm a, i, u đứng đầu từ.
3443
Ādicco, vāsiṭṭho, venateyyo, meniko, pettikaṃ, odumbaraṃ, oḷumpiko, odagyaṃ, dobhaggaṃ, sobhaggaṃ iccādi.
Ādicca, Vāsiṭṭha, Venateyya, Menika, pettika, odumbara, oḷumpika, odagya, dobhagga, sobhagga, etc.
Ādicco, vāsiṭṭho, venateyyo, meniko, pettikaṃ, odumbaraṃ, oḷumpiko, odagyaṃ, dobhaggaṃ, sobhaggaṃ, v.v.
3444
Ṇānubandheti kiṃ?
What is meant by 'ṇā' as an anubandha?
Điều gì xảy ra khi không có hậu tố ṇa?
Nāmako, padako, purātano.
Nāmaka, padaka, purātana.
Nāmako, padako, purātano.
3445
‘Majjhe’ti suttena padamajjhepi vuddhi, vāseṭṭho, aḍḍhateyyo iccādi.
By the Sutta 'Majjhe', there is vuddhi even in the middle of a word, as in Vāseṭṭha, aḍḍhateyya, etc.
Theo kinh ‘Majjhe’, sự tăng trưởng (vuddhi) cũng xảy ra ở giữa từ, ví dụ: vāseṭṭho, aḍḍhateyyo, v.v.
3446
553. Saṃyogepi kvaci* .
553. Sometimes even in a conjunction.
553. Saṃyogepi kvaci* .
3447
Ṇānubandhe paccaye pare saṃyogepi kvaci vuddhi hoti.
When a suffix with 'ṇā' as an anubandha follows, there is sometimes vuddhi even in a conjunction.
Khi hậu tố ṇa không có mặt, đôi khi sự tăng trưởng (vuddhi) cũng xảy ra trong phụ âm kép (saṃyoga).
3448
Petteyyo, pettikaṃ, decco, pamukhe sādhu pāmokkhaṃ, pamuditassa bhāvo pāmojjaṃ, vattabbanti vākyaṃ, bhajitabbanti bhāgyaṃ, bhoggaṃ, yoggaṃ iccādi.
Petteyya, pettika, decca. That which is good in front is pāmokkha. The state of being delighted is pāmojja. That which is spoken is vākya. That which is to be divided is bhāgya. Bhogga, yogga, etc.
Petteyyo, pettikaṃ, decco, điều tốt đẹp ở vị trí đứng đầu là pāmokkhaṃ, trạng thái hoan hỷ là pāmojjaṃ, điều được nói là vākyaṃ, điều được chia là bhāgyaṃ, bhoggaṃ, yoggaṃ, v.v.
3449
Iti vuddhirāsi.
Thus ends the section on Vuddhi.
Như vậy là phần về sự tăng trưởng (vuddhi) đã xong.
3450
Loparāsi
Section on Lopa (Elision)
Phần về sự lược bỏ (lopa)
3451
‘Lopovaṇṇivaṇṇāna’nti suttena ṇyamhi pare avaṇṇi’vaṇṇānaṃ lopo.
By the Sutta 'Lopovaṇṇivaṇṇāna', when ṇya follows, there is lopa of 'a' and 'i' vowels.
Theo kinh ‘Lopovaṇṇivaṇṇānaṃ’, khi ṇya đứng sau, các nguyên âm a và i bị lược bỏ.
3452
Tattha avaṇṇe-paṇḍiccaṃ, tacchaṃ, dāyajjaṃ, dvidhā bhāvo dvejjhaṃ, karuṇāyeva kāruññaṃ iccādi.
Among them, for 'a' vowels: paṇḍicca, taccha, dāyajja. The state of being twofold is dvejjha. Compassion itself is kāruñña, etc.
Trong đó, đối với nguyên âm a: paṇḍiccaṃ, tacchaṃ, dāyajjaṃ, trạng thái hai phần là dvejjhaṃ, lòng từ bi là kāruññaṃ, v.v.
3453
Ivaṇṇe-adhipatissa bhāvo ādhipaccaṃ.
For 'i' vowels: The state of being a ruler is ādhipacca.
Đối với nguyên âm i: trạng thái của người đứng đầu là ādhipaccaṃ.
Evaṃ ādicco, koṇḍañño iccādi.
Similarly, ādicca, koṇḍañña, etc.
Tương tự: ādicco, koṇḍañño, v.v.
3454
‘Uvaṇṇassāvaṅa sare’ti sare pare uvaṇṇassa avaṅa hoti.
By 'Uvaṇṇassāvaṅa sare', when a vowel follows, the 'u' vowel becomes avaṅa.
Theo kinh ‘Uvaṇṇassāvaṅa sare’, khi một nguyên âm đứng sau, nguyên âm u trở thành avaṅa.
3455
Ṇamhi-lahuno bhāvo lāghavaṃ, rāghavaṃ, jamburukkhe bhavaṃ jambavaṃ.
When ṇa follows: The state of being light is lāghava. Rāghava. That which grows on a rose-apple tree is jambava.
Khi ṇa đứng sau: trạng thái nhẹ nhàng là lāghavaṃ, rāghavaṃ, điều sinh ra từ cây jambu là jambavaṃ.
Tathā kapilavatthumhi bhavaṃ kāpilavatthavaṃ, vanaṃ.
Similarly, that which is in Kapilavatthu is Kāpilavatthava, vana.
Tương tự, điều sinh ra ở Kapilavatthu là kāpilavatthavaṃ, vanaṃ.
Bhātuno apaccaṃ bhātabyo, gabyaṃ, dabyaṃ.
The offspring of a brother is bhātabya. Gabya, dabya.
Con cháu của người anh em là bhātabyo, gabyaṃ, dabyaṃ.
3456
‘Ṭe satissā…’ti ṭamhi paccaye vīsati, tīsatīnaṃ tilopo.
By 'Ṭe satissā...', when the suffix ṭa follows, there is lopa of 'ti' in vīsati and tīsatī.
Theo kinh ‘Ṭe satissā…’, khi hậu tố ṭa đứng sau, vīsati và tīsatīnaṃ bị lược bỏ ba âm.
3457
Vīsatiyā pūraṇo vīso, ekūnavīso.
One completing twenty is vīsa, ekūnavīsa.
Người thứ hai mươi là vīso, người thứ mười chín là ekūnavīso.
Evaṃ tīso, ekūnatīso.
Similarly, tīsa, ekūnatīsa.
Tương tự: tīso, ekūnatīso.
3458
‘Rānubandhentasarādissā’ti rānubandhe paccaye padantasarādīnaṃ lopo.
By 'Rānubandhentasarādissā', when a suffix with 'rā' as an anubandha follows, there is lopa of the initial vowels of word-endings.
Theo kinh ‘Rānubandhentasarādissā’, khi hậu tố rānu đứng sau, các nguyên âm cuối từ và đầu từ bị lược bỏ.
3459
Metteyyo, petteyyo, kivaṃ, kittakaṃ, īdī, īdikkho, īdiso, āhacca, upahacca, sakkacca, adhikicca, kiriyā, vedagū, pāragū iccādi.
Metteyya, Petteyya, kiva, kittaka, īdī, īdikkha, īdisa, āhacca, upahacca, sakkacca, adhikicca, kiriyā, vedagū, pāragū, etc.
Metteyyo, petteyyo, kivaṃ, kittakaṃ, īdī, īdikkho, īdiso, āhacca, upahacca, sakkacca, adhikicca, kiriyā, vedagū, pāragū, v.v.
3460
554. Paccayānaṃ lopo* .
554. Lopa of suffixes.
554. Paccayānaṃ lopo* .
3461
Paccayānaṃ kvaci lopo hoti.
Sometimes there is lopa of suffixes.
Đôi khi các hậu tố bị lược bỏ.
3462
Buddhe ratanaṃ paṇītaṃ, cakkhu suññaṃ attena vā attaniyena vā* .
A jewel (ratanaṃ) in the Buddha, the eye (cakkhu) is empty of self or of what belongs to self.
Bảo vật quý báu nơi Đức Phật, con mắt trống rỗng không có tự ngã hoặc cái thuộc về tự ngã.
Ettha ca ratanassa bhāvo ratanaṃ, attano bhāvo attā, attano sakassa bhāvo attaniyanti evaṃ bhāvapaccayalopo.
Here, the state of being a jewel is ratanaṃ, the state of self is attā, the state of one's own property is attaniyanti; thus, there is lopa of the bhāva suffix.
Ở đây, trạng thái của bảo vật là ratanaṃ, trạng thái của tự ngã là attā, trạng thái của cái thuộc về tự ngã là attaniyanti, như vậy là sự lược bỏ hậu tố trạng thái.
3463
‘‘Buddhānussati dhammānussati’’ādīsu ‘‘buddhassa bhāvo buddho, buddhassa ayaṃ guṇo buddho’’tiādinā nayena paccayalopo veditabbo.
In "Buddhānussati dhammānussati" and so on, the lopa of the suffix should be understood by the method of "the state of the Buddha is buddha, this quality of the Buddha is buddha," etc.
Trong ‘‘Buddhānussati dhammānussati’’ v.v., sự lược bỏ hậu tố cần được hiểu theo cách: ‘‘trạng thái của Đức Phật là buddho, phẩm chất này của Đức Phật là buddho’’, v.v.
3464
555. Lopo vīmantuvantūnaṃ* .
555. Lopa of vī, mantu, and vantu.
555. Lopo vīmantuvantūnaṃ* .
3465
Iyi’ṭṭhesu paresu vī, mantu, vantūnaṃ lopo hoti.
When the suffixes iyi and iṭṭha follow, there is lopa of vī, mantu, and vantu.
Khi iyī và iṭṭha đứng sau, vī, mantu, vantūnaṃ bị lược bỏ.
3466
Medhāvīnaṃ atisayena medhāvīti medhiyo, medhiṭṭho, satimantānaṃ atisayena satimāti satiyo, satiṭṭho, guṇavantānaṃ atisayena guṇavāti guṇiyo, guṇiṭṭho.
One who is exceedingly intelligent among the intelligent (medhāvīnaṃ atisayena medhāvī) is medhiya, medhiṭṭha. One who is exceedingly mindful among the mindful (satimantānaṃ atisayena satimā) is satiya, satiṭṭha. One who is exceedingly virtuous among the virtuous (guṇavantānaṃ atisayena guṇavā) is guṇiya, guṇiṭṭha.
Người có trí tuệ vượt trội là medhiyo, medhiṭṭho; người có niệm vượt trội trong số những người có niệm là satiyo, satiṭṭho; người có phẩm chất vượt trội trong số những người có phẩm chất là guṇiyo, guṇiṭṭho.
3467
Iti loparāsi.
Thus ends the section on Lopa.
Như vậy là phần về sự lược bỏ (lopa) đã xong.
3468
Khuddakarāsi niṭṭhito.
The Minor Section is completed.
Phần Khuddakarāsi đã hoàn tất.
Next Page →

Settings