Niruttidīpanī

2556

Visesavidhāna

Special Rules

Các quy tắc đặc biệt

2557

Idāni pubbe vuttāni avuttāni ca chasu samāsesu visesavidhānāni vuccante.

Now, special rules are stated for the six types of compounds, both those mentioned before and those not yet mentioned.

Bây giờ, các quy tắc đặc biệt đã được đề cập và chưa được đề cập trong sáu loại hợp chất sẽ được trình bày.

2558

Napuṃsakekattaṃ, samāsantarasso, pumbhāvātideso, samāsante ka, samāsante a, nānādeso, abyayo, saṅkhyā.

Neuter gender in singular, shortening at the end of compounds, attribution of masculine gender, ka at the end of compounds, a at the end of compounds, various transformations, indeclinable, numeral.

Giống trung tính số ít, rút ngắn cuối hợp chất, chuyển đổi giống đực, ‘ka’ ở cuối hợp chất, ‘a’ ở cuối hợp chất, thay đổi khác nhau, bất biến từ, số đếm.

2559

Napuṃsakekattarāsi

Section on Neuter Singular

Tập hợp giống trung tính số ít

2560

Tattha sabbo abyayībhāvo napuṃsakaliṅgo eva, samāhārabhūtā digu, dvandā napuṃsakā ca ekattasaṅkhyā ca.

Among these, all Abyayībhāva compounds are always in the neuter gender. Digu and Dvanda compounds that are Samāhāra (collective) are also neuter and singular.

Trong đó, tất cả các hợp chất bất biến (abyayībhāva) đều là giống trung tính, các hợp chất Digu và Dvanda dạng tập hợp cũng là giống trung tính và số ít.

2561

359. Kvacekattañca chaṭṭhiyā^* .

359. Sometimes singular and in the sixth case.

359. Đôi khi số ít và cách sáu.^*.

2562

Chaṭṭhīsamāse kvaci napuṃsakattaṃ ekattañca hoti.

In a Chaṭṭhīsamāsa, sometimes it is neuter and singular.

Trong hợp chất cách sáu, đôi khi là giống trung tính và số ít.

2563

Chāyā, sabhāsvevāyaṃ vidhi, salabhānaṃ chāyā salabhacchāyaṃ^* .

Shadow: this rule applies only to living beings. Shadow of moths: salabhacchāyaṃ.

Bóng (chāyā), quy tắc này chỉ áp dụng cho các từ chỉ bóng, bóng của châu chấu (salabhānaṃ chāyā) thành salabhacchāyaṃ^*.

Evaṃ sakaṭacchāyaṃ, gharacchāyaṃ.

Similarly, sakaṭacchāyaṃ (shadow of a cart), gharacchāyaṃ (shadow of a house).

Tương tự: bóng xe (sakaṭacchāyaṃ), bóng nhà (gharacchāyaṃ).

Idha na hoti, rukkhacchāyā, pabbatacchāyā.

Here it does not apply: rukkhacchāyā (shadow of a tree), pabbatacchāyā (shadow of a mountain).

Không áp dụng ở đây: bóng cây (rukkhacchāyā), bóng núi (pabbatacchāyā).

Sabhāsadde amanussasabhāsvevāyaṃ vidhi, brahmūnaṃ sabhā brahmasabhaṃ.

In the word sabhā (assembly), this rule applies only to non-human assemblies; the assembly of Brahmas is brahmasabhaṃ.

Trong từ "sabhā", quy tắc này chỉ áp dụng cho các hội của phi nhân. Hội của các vị Phạm thiên là brahmasabhaṃ.

Evaṃ devasabhaṃ, indasabhaṃ, yakkhasabhaṃ, rakkhasasataṃ.

Similarly, devasabhaṃ, indasabhaṃ, yakkhasabhaṃ, rakkhasasataṃ.

Tương tự, devasabhaṃ, indasabhaṃ, yakkhasabhaṃ, rakkhasasataṃ.

Manussasabhāsu natthi, khattiyasabhā, rājasabhā iccādi.

It does not apply to human assemblies, such as khattiyasabhā, rājasabhā, etc.

Không có trong các hội của loài người, như khattiyasabhā, rājasabhā, v.v.

2564

Kvacīti kiṃ?

What does 'sometimes' mean?

"Kvaci" nghĩa là gì?

Rājaparisā.

Rājaparisā (royal assembly).

Rājaparisā.

2565

Iti napuṃsakekattarāsi.

Thus ends the section on neuter singular.

Như vậy là sự rút ngắn nguyên âm trong giống trung.

2566

Samāsantarassarāsi

Section on Shortening at the End of Compounds

Sự rút ngắn nguyên âm trong samāsa khác

2567

‘Syādīsu rasso’ti suttena abyayībhāva, samāhāradigu, dvandānaṃ kassaci tappurisassa ca syādīsu rasso.

By the rule ‘syādīsu rasso’, a short vowel occurs at the end of abyayībhāva, samāhāradigu, dvanda compounds, and sometimes tappurisa compounds, when syādi suffixes follow.

Theo quy tắc ‘Syādīsu rasso’, nguyên âm cuối của abyayībhāva, samāhāradigu, dvanda và đôi khi cả tappurisa được rút ngắn khi syādi (các hậu tố biến cách) theo sau.

2568

Abyayībhāve –

In abyayībhāva:

Trong abyayībhāva –

2569

Upamaṇikaṃ adhitthi, upavadhu.

Upamaṇikaṃ, adhitthi, upavadhu.

Upamaṇikaṃ, adhitthi, upavadhu.

2570

Samāhāradigumhi –

In samāhāradigu:

Trong samāhāradigu –

2571

Catuddisaṃ, dasitthi, dasavadhu.

Catuddisaṃ, dasitthi, dasavadhu.

Catuddisaṃ, dasitthi, dasavadhu.

2572

Samāhāradvande –

In samāhāradvanda:

Trong samāhāradvanda –

2573

Mukhanāsikaṃ, hanugīvaṃ.

Mukhanāsikaṃ, hanugīvaṃ.

Mukhanāsikaṃ, hanugīvaṃ.

2574

Tappurise –

In tappurisa:

Trong tappurisa –

2575

Salabhacchāyaṃ, brahmasabhaṃ.

Salabhacchāyaṃ, brahmasabhaṃ.

Salabhacchāyaṃ, brahmasabhaṃ.

2576

360. Ghapassantassāppadhānassa^* .

360. For a gha vowel that is final and not principal.

360. Ghapassantassāppadhānassa.

2577

Syādīsu antabhūtassa appadhānabhūtassa ca ghapassa rasso hoti.

A gha vowel that is final and not principal is shortened when syādi suffixes follow.

Nguyên âm cuối của ghapha (ā, ī, ū) không phải là thành phần chính được rút ngắn khi syādi theo sau.

2578

Bahubbīhimhi –

In bahubbīhi:

Trong bahubbīhi –

2579

Bahukañño, poso, bahuitthi, kulaṃ, bahuvadhu, kulaṃ.

Bahukañño (man), bahuitthi (family), bahuvadhu (family).

Bahukañño, poso, bahuitthi, kulaṃ, bahuvadhu, kulaṃ.

2580

Abyayībhāve –

In abyayībhāva:

Trong abyayībhāva –

2581

Upamaṇikaṃ, adhitthi, upavadhu.

Upamaṇikaṃ, adhitthi, upavadhu.

Upamaṇikaṃ, adhitthi, upavadhu.

2582

Antassāti kiṃ?

What does 'final' mean?

"Antassa" (của nguyên âm cuối) nghĩa là gì?

Saddhādhano, puriso.

Saddhādhano, puriso (a man whose wealth is faith).

Saddhādhano, puriso.

2583

Appadhānassāti kiṃ?

What does 'not principal' mean?

"Appadhānassa" (của thành phần không chính) nghĩa là gì?

Rājakaññā, rājakumārī, brahmabandhū.

Rājakaññā (king's daughter), rājakumārī (king's princess), brahmabandhū (friend of Brahmas).

Rājakaññā, rājakumārī, brahmabandhū.

2584

361. Gossu^* .

361. For go (cow).

361. Gossu.

2585

Syādīsu antabhūtassa appadhānabhūtassa ca gossa u hoti.

The final go which is not principal becomes u when syādi suffixes follow.

Nguyên âm cuối của "go" không phải là thành phần chính được đổi thành "u" khi syādi theo sau.

2586

Tiṭṭhagu cittagu.

Tiṭṭhagu, cittagu.

Tiṭṭhagu, cittagu.

2587

Appadhānassāti kiṃ?

What does 'not principal' mean?

"Appadhānassa" nghĩa là gì?

Rājagavo.

Rājagavo (king's bull).

Rājagavo.

2588

Antassāti kiṃ?

What does 'final' mean?

"Antassa" nghĩa là gì?

Gokulaṃ.

Gokulaṃ (herd of cows).

Gokulaṃ.

2589

Iti samāsantarassarāsi.

Thus ends the section on shortening at the end of compounds.

Như vậy là sự rút ngắn nguyên âm trong samāsa khác.

2590

Pumbhāvātidesarāsi

Section on the Assignment of Masculine Gender

Sự chuyển đổi sang giống đực

2591

362. Itthiyaṃ bhāsitapumitthī pumāvekatthe^* .

362. A feminine word that has a corresponding masculine form, when occurring in the feminine and having the same meaning as another word, becomes masculine.

362. Itthiyaṃ bhāsitapumitthī pumāvekatthe.

2592

‘Ekatthe’ti tulyādhikaraṇe, itthiyaṃ vattamāne ekatthe uttarapade pare kadāci bhāsitapumo itthiliṅgasaddo pumā iva hoti.

‘Ekatthe’ (having the same meaning) refers to being in the same grammatical case; when a feminine word that has a corresponding masculine form is present, and an uttarapada (second word in a compound) having the same meaning follows, it sometimes becomes like a masculine word.

"Ekatthe" nghĩa là đồng nhất đối cách. Khi một từ giống cái có thể được dùng ở giống đực, và có một hậu tố giống cái theo sau, thì đôi khi nó trở thành giống đực.

Caturaṅgamidaṃ vidhānaṃ, pubbapadaṃ itthiliṅgañca bhāsitapumañca siyā, parapadaṃ niyatitthiliṅgañca pubbapadena ekatthañca siyāti.

This rule has four conditions: the first word must be feminine and have a corresponding masculine form; the second word must be invariably feminine and have the same meaning as the first word.

Quy tắc này có bốn yếu tố: tiền tố phải là giống cái và có thể được dùng ở giống đực; hậu tố phải là giống cái cố định và đồng nhất đối cách với tiền tố.

2593

Dīghā jaṅghā yassa so dīghajaṅgho, puriso, dīghajaṅghā, itthī, dīghajaṅghaṃ, kulaṃ.

He who has long shanks is dīghajaṅgho, puriso (a man with long shanks); dīghajaṅghā, itthī (a woman with long shanks); dīghajaṅghaṃ, kulaṃ (a family with long shanks).

Người có bắp chân dài là dīghajaṅgho, đàn ông; dīghajaṅghā, phụ nữ; dīghajaṅghaṃ, gia đình.

2594

Ettha ca ye saddā katthaci pulliṅgarūpā honti, katthaci itthipaccayayuttā itthiliṅgarūpā, te bhāsitapumā nāma.

Here, those words that sometimes appear in the masculine form and sometimes in the feminine form with feminine suffixes are called bhāsitapumā (having a corresponding masculine form).

Ở đây, những từ đôi khi có hình thức giống đực và đôi khi có hình thức giống cái với hậu tố giống cái, được gọi là bhāsitapumā.

Dīgho maggo, dīghā ratti, gato puriso, gatā itthī, kumāro, kumārī, brāhmaṇo, brāhmaṇī iccādi.

For example, dīgho maggo (a long path), dīghā ratti (a long night); gato puriso (a man who has gone), gatā itthī (a woman who has gone); kumāro (a youth), kumārī (a maiden); brāhmaṇo (a brahmin man), brāhmaṇī (a brahmin woman), etc.

Dīgho maggo (con đường dài), dīghā ratti (đêm dài), gato puriso (người đàn ông đã đi), gatā itthī (người phụ nữ đã đi), kumāro (chàng trai), kumārī (cô gái), brāhmaṇo (bà la môn nam), brāhmaṇī (bà la môn nữ), v.v.

2595

Ye pana itthipaccayayuttā niccaṃ itthiliṅgarūpā honti, te bhāsitapumā nāma na honti, kaññā, paññā, saddhā, nadī, itthī, pathavī iccādi.

However, those words that always appear in the feminine form with feminine suffixes are not called bhāsitapumā, such as kaññā (girl), paññā (wisdom), saddhā (faith), nadī (river), itthī (woman), pathavī (earth), etc.

Còn những từ luôn có hình thức giống cái với hậu tố giống cái thì không phải là bhāsitapumā, như kaññā (trinh nữ), paññā (trí tuệ), saddhā (đức tin), nadī (sông), itthī (phụ nữ), pathavī (đất), v.v.

Tathā sabhāvaitthiliṅgāpi niyatapunnapuṃsakaliṅgāpi bhāsitapumā na honti, devatā, ratti, dhenu, vadhū, sakko, devo, brahmā, ratanaṃ, saraṇaṃ iccādi.

Similarly, naturally feminine words and invariably masculine or neuter words are not bhāsitapumā, such as devatā (deity), ratti (night), dhenu (cow), vadhū (daughter-in-law), sakko (Sakka), devo (deva), brahmā (Brahma), ratanaṃ (gem), saraṇaṃ (refuge), etc.

Tương tự, những từ giống cái tự nhiên và những từ luôn là giống đực hoặc giống trung cũng không phải là bhāsitapumā, như devatā (chư thiên), ratti (đêm), dhenu (bò cái), vadhū (nàng dâu), sakko (Thích Ca), devo (chư thiên), brahmā (Phạm thiên), ratanaṃ (báu vật), saraṇaṃ (nơi nương tựa), v.v.

2596

Idha pana dīghasaddo ‘‘dīgho bālāna saṃsāro’’ti^* ādīsu bhāsitapumo, so visesyaliṅgānugatavasena idha itthipaccayayutto itthiliṅgasaddo nāma.

Here, the word dīgha is bhāsitapuma in phrases like ‘‘dīgho bālāna saṃsāro’’ (long is the wandering for fools), and here, being influenced by the gender of the qualified noun, it becomes a feminine word with a feminine suffix.

Ở đây, từ "dīgha" là bhāsitapuma trong các trường hợp như ‘‘dīgho bālāna saṃsāro’’ (Dhammapada 60), v.v. Nó là một từ giống cái với hậu tố giống cái theo giới tính của từ được bổ nghĩa.

Iminā suttena pumbhāvātidese kate tattha āpaccayo antaradhāyati, ‘ghapassantassāppadhānassā’ti suttena samāsantassa ākārassa rassattaṃ, kumārī bhariyā yassa so kumārabhariyo, īpaccayanivatti.

When the assignment of masculine gender is made by this rule, the feminine suffix ā disappears, and by the rule ‘ghapassantassāppadhānassā’, the long ā at the end of the compound is shortened. He whose wife is a maiden becomes kumārabhariyo, with the ī suffix removed.

Với quy tắc này, khi sự chuyển đổi sang giống đực được thực hiện, hậu tố "ā" biến mất; theo quy tắc ‘ghapassantassāppadhānassā’, nguyên âm "ā" cuối của samāsa được rút ngắn. Vợ của ai là kumārī thì người đó là kumārabhariyo; hậu tố "ī" bị loại bỏ.

Yuvati jāyā yassa so yuvajāyo, tipaccayanivatti.

He whose wife is a young woman becomes yuvajāyo, with the ti suffix removed.

Vợ của ai là yuvati thì người đó là yuvajāyo; hậu tố "ti" bị loại bỏ.

Brahmabandhū bhariyā yassa so brahmabandhubhariyo, ūpaccayanivatti.

He whose wife is a brahmabandhū becomes brahmabandhubhariyo, with the ū suffix removed.

Vợ của ai là brahmabandhū thì người đó là brahmabandhubhariyo; hậu tố "ū" bị loại bỏ.

2597

Itthiyanti kiṃ?

What does 'in the feminine' mean?

"Itthiyaṃ" (ở giống cái) nghĩa là gì?

Kumārī ratanaṃ yassa so kumārīratano, puriso, idha parapadaṃ itthiliṅgaṃ na hoti, tasmā pumbhāvātideso na kātabbo, yadi kareyya, kumāro ratanaṃ yassa kumāraratanoti evaṃ aniṭṭhattho bhaveyya.

He whose gem is a maiden is kumārīratano, puriso (a man whose gem is a maiden); here the second word is not feminine, therefore the assignment of masculine gender should not be made; if it were made, the unwanted form kumāro ratanaṃ yassa kumāraratano would result.

Người có báu vật là kumārī thì người đó là kumārīratano, đàn ông. Ở đây, hậu tố không phải là giống cái, do đó không cần thực hiện sự chuyển đổi sang giống đực. Nếu thực hiện, sẽ có nghĩa không mong muốn là kumāro ratanaṃ yassa kumāraratanoti.

2598

Ekattheti kiṃ?

What does 'having the same meaning' mean?

"Ekatthe" (đồng nhất đối cách) nghĩa là gì?

Kumārīsu bhatti yassa so kumārībhattiko.

He who has devotion for maidens is kumārībhattiko.

Người có lòng sùng mộ các kumārī thì người đó là kumārībhattiko.

Evaṃ samaṇībhattiko, brāhmaṇībhattiko, samāsante ko, idha parapadaṃ pubbapadena ekatthaṃ na hoti, tasmā pumbhāvātideso na kātabbo, yadi kareyya, kumāresu bhatti yassa so kumārabhattikoti evaṃ aniṭṭhattho bhaveyya.

Similarly, samaṇībhattiko, brāhmaṇībhattiko, with the suffix ko at the end of the compound. Here the second word does not have the same meaning as the first, therefore the assignment of masculine gender should not be made; if it were made, the unwanted form kumāresu bhatti yassa so kumārabhattikoti would result.

Tương tự, samaṇībhattiko, brāhmaṇībhattiko, với hậu tố "ko" trong samāsa. Ở đây, hậu tố không đồng nhất đối cách với tiền tố, do đó không cần thực hiện sự chuyển đổi sang giống đực. Nếu thực hiện, sẽ có nghĩa không mong muốn là kumāresu bhatti yassa so kumārabhattikoti.

2599

Itthīti kiṃ?

What does 'feminine' mean?

"Itthī" (giống cái) nghĩa là gì?

Daṭṭhabbaṭṭhena diṭṭhi, gāmaṇikulaṃ diṭṭhi yena so gāmaṇidiṭṭhi, idha gāmaṇisaddo bhāsitapumo hoti, idha pana kulavācakattā napuṃsakaliṅge tiṭṭhati, itthipaccayo natthi, tasmā pumbhāvātidesakiccaṃ natthi.

Diṭṭhi (view) in the sense of 'to be seen', gāmaṇidiṭṭhi (view of a leader) by whom the family of a village leader is seen; here the word gāmaṇi is bhāsitapuma, but here, referring to a family, it stands in the neuter gender, and there is no feminine suffix, therefore there is no need to assign masculine gender.

Cái thấy (diṭṭhi) theo nghĩa là cái cần được thấy. Người mà cái thấy của ông ta là gāmaṇikulaṃ thì người đó là gāmaṇidiṭṭhi. Ở đây, từ "gāmaṇi" là bhāsitapuma, nhưng ở đây nó ở giống trung vì chỉ một gia đình, không có hậu tố giống cái. Do đó, không có việc chuyển đổi sang giống đực.

2600

Bhāsitapumoti kiṃ?

What does 'having a corresponding masculine form' mean?

"Bhāsitapumo" (có thể được dùng ở giống đực) nghĩa là gì?

Saddhā pakati yassa so saddhāpakatiko.

He whose nature is faith is saddhāpakatiko.

Người có bản chất là saddhā thì người đó là saddhāpakatiko.

Evaṃ paññāpakatiko, idha pubbapadaṃ niyatitthiliṅgattā bhāsitapumaṃ na hotīti.

Similarly, paññāpakatiko; here the first word is not bhāsitapuma because it is invariably feminine.

Tương tự, paññāpakatiko. Ở đây, tiền tố là giống cái cố định nên không phải là bhāsitapuma.

Saddhādhano, paññādhano, saddhādhuro paññādhuro iccatra duvaṅgavekallaṃ hoti.

In saddhādhano, paññādhano, saddhādhuro, paññādhuro, there is a deficiency in two conditions.

Trong saddhādhano, paññādhano, saddhādhuro, paññādhuro, có hai điều thiếu sót.

2601

Kammadhārayamhi^* pana ‘ekatthe’ti padaṃ visuṃ ekaṃ aṅgaṃ na hoti anekatthassa idha asambhavato.

In kammadhāraya compounds, however, the word ‘ekatthe’ (having the same meaning) is not a separate condition, as the absence of common meaning is impossible here.

Trong kammadhāraya, từ "ekatthe" không phải là một yếu tố riêng biệt vì sự không đồng nhất đối cách không thể xảy ra ở đây.

Dīghā ca sā jaṅghā cāti dīghajaṅghā, kumārī ca sā bhariyā cāti kumārabhariyā.

That which is long and also a shank is dīghajaṅghā; that which is a maiden and also a wife is kumārabhariyā.

Dīghā ca sā jaṅghā cāti dīghajaṅghā. Kumārī ca sā bhariyā cāti kumārabhariyā.

Evaṃ khattiyakaññā, brāhmaṇakaññā, yuvati ca sā bhariyā cāti yuvabhariyā, brahmabandhū ca sā bhariyā cāti brahmabandhubhariyā.

Similarly, khattiyakaññā, brāhmaṇakaññā; that which is a young woman and also a wife is yuvabhariyā; that which is a brahmabandhū and also a wife is brahmabandhubhariyā.

Tương tự, khattiyakaññā, brāhmaṇakaññā. Yuvati ca sā bhariyā cāti yuvabhariyā. Brahmabandhū ca sā bhariyā cāti brahmabandhubhariyā.

2602

Itthiyanti kiṃ?

What does 'in the feminine' mean?

"Itthiyaṃ" nghĩa là gì?

Kumārī ca sā ratanañcāti kumārīratanaṃ.

That which is a maiden and also a gem is kumārīratanaṃ.

Kumārī ca sā ratanañcāti kumārīratanaṃ.

Evaṃ samaṇīpadumaṃ.

Similarly, samaṇīpadumaṃ (lotus-like ascetic woman).

Tương tự, samaṇīpadumaṃ.

2603

Itthīti kiṃ?

What does 'feminine' mean?

"Itthī" nghĩa là gì?

Gāmaṇikulañca taṃ diṭṭhi cāti gāmaṇidiṭṭhi.

That which is a village leader's family and also a view is gāmaṇidiṭṭhi.

Gāmaṇikulañca taṃ diṭṭhi cāti gāmaṇidiṭṭhi.

2604

Bhāsitapumoti kiṃ?

What does 'having a corresponding masculine form' mean?

"Bhāsitapumo" nghĩa là gì?

Saddhāpakati, gaṅgānadī, taṇhānadī, pathavīdhātu.

Saddhāpakati, gaṅgānadī, taṇhānadī, pathavīdhātu.

Saddhāpakati, gaṅgānadī, taṇhānadī, pathavīdhātu.

2605

Saññāsaddesu pana caturaṅgayuttepi vidhānaṃ na hoti, nandādevī, nandāpokkharaṇī, kāyagatāsati, paṭhamāvibhatti, dutiyāvibhatti, pañcamīvibhatti, chaṭṭhīvibhatti iccādi.

However, in proper nouns, even if all four conditions are met, the rule does not apply: nandādevī (the goddess Nandā), nandāpokkharaṇī (the Nandā pond), kāyagatāsati (mindfulness of the body), paṭhamāvibhatti (first case), dutiyāvibhatti (second case), pañcamīvibhatti (fifth case), chaṭṭhīvibhatti (sixth case), etc.

Tuy nhiên, trong các từ riêng, ngay cả khi có đủ bốn yếu tố, quy tắc này cũng không áp dụng, như nandādevī, nandāpokkharaṇī, kāyagatāsati, paṭhamāvibhatti, dutiyāvibhatti, pañcamīvibhatti, chaṭṭhīvibhatti, v.v.

2606

363. Kvaci paccaye^* .

363. Sometimes when a suffix follows.

363. Kvaci paccaye.

2607

Paccaye pare kadāci bhāsitapumo itthiliṅgasaddo kvaci pumāva hoti.

When a suffix follows, a feminine word that has a corresponding masculine form sometimes becomes masculine.

Khi một hậu tố theo sau, đôi khi một từ giống cái có thể được dùng ở giống đực sẽ trở thành giống đực.

2608

Byattatarā, byattatamā, ettha ca byattānaṃ itthīnaṃ atisayena byattāti byattatarā, byattatamāti attho.

Byattatarā, byattatamā; here it means byattatarā for byattānaṃ itthīnaṃ atisayena byattāti (women who are extremely skillful), and byattatamā (most skillful).

Byattatarā, byattatamā. Ở đây, nghĩa là những người phụ nữ thông minh hơn nhiều so với những người phụ nữ thông minh.

Evaṃ paṇḍitatarā, paṇḍitatamā iccādi.

Similarly, paṇḍitatarā, paṇḍitatamā, etc.

Tương tự, paṇḍitatarā, paṇḍitatamā, v.v.

2609

364. Sabbādayo vuttimatte^* .

364. All sabbādi words in a compound.

364. Sabbādayo vuttimatte.

2610

Vuttimatte ṭhāne sabbādināmakā sabbanāmasaddā pumāva honti.

In a compound, all pronominal words belonging to the sabbādi group become masculine.

Trong trường hợp "vutti", tất cả các đại từ bắt đầu bằng "sabba" đều trở thành giống đực.

2611

Sā pamukhā yassa so tappamukho.

She who is principal, tappamukho.

Người mà sā là chính thì người đó là tappamukho.

Evaṃ tappadhāno, tāya tāhi vā sampayutto taṃsampayutto.

Similarly, tappadhāno; associated with her or with them, taṃsampayutto.

Tương tự, tappadhāno. Được liên kết với tāya hoặc tāhi thì là taṃsampayutto.

Sā eva pamukhā tappamukhā.

She herself is principal, tappamukhā.

Sā chính là tappamukhā.

Evaṃ tappadhānā, tassā mukhaṃ tammukhaṃ, tassaṃ gāthāyaṃ tāsu gāthāsu vā tatra, tāya gāthato tāhi vā gāthāhi tato, tassaṃ velāyaṃ tadā iccādi.

Similarly, tappadhānā; her face, tammukhaṃ; in that verse or in those verses, tatra; from that verse or from those verses, tato; at that time, tadā, etc.

Tương tự, tappadhānā. Miệng của tassā là tammukhaṃ. Trong gāthā đó hoặc trong các gāthā đó là tatra. Từ gāthā đó hoặc từ các gāthā đó là tato. Vào thời điểm đó là tadā, v.v.

2612

Ettha ca vutti nāma samāsa, taddhitā’ yādidhātupaccayanta, vibhattipaccayantānaṃ nāmaṃ.

Here, vutti refers to compounds, derivative suffixes (like taddhita and āyādi), verbal suffixes, and case endings.

Ở đây, "vutti" là tên gọi của samāsa, taddhita, các từ kết thúc bằng hậu tố của gốc động từ "yā" và các từ kết thúc bằng hậu tố biến cách.

2613

Iti pumbhāvātidesarāsi.

Thus ends the section on the assignment of masculine gender.

Như vậy là sự chuyển đổi sang giống đực.

2614

Samāsantakapaccayarāsi

Section on `Samāsanta` Suffixes

Sự thêm hậu tố samāsa cuối

2615

365. Ltitthiyūhi ko^* .

365. The suffix ka after feminine ī and ū.

365. Ltitthiyūhi ko.

2616

Aññapadatthavisaye kattuiccādīhi ltupaccayantehi itthiyaṃ ī, ūkārantehi ca bahulaṃ kapaccayo hoti.

When referring to the meaning of another word, the suffix ka is abundantly applied after words ending in ī or ū which are feminine and are derived from agent nouns (kattu) etc., with the suffix ltu.

Trong trường hợp nghĩa của từ khác, hậu tố ka thường xuất hiện sau các từ kết thúc bằng hậu tố ltu (như kattu) và các từ kết thúc bằng ī hoặc ū trong giống cái.

2617

Bahavo kattāro yasmiṃ dese so bahukattuko.

The country where there are many agents (kattāro): bahukattuko.

Nơi nào có nhiều chủ thể, đó là bahukattuko. Tương tự, bahuvattuko. Nơi nào có nhiều sông, đó là bahunadiko.

Evaṃ bahuvattuko, bahukā nadiyo yasmiṃ dese so bahunadiko.

Similarly, bahuvattuko (many speakers); the country where there are many rivers: bahunadiko.

Tương tự, bahuitthiko (ngôi làng), bahuitthikā (hội trường), bahuitthikaṃ (gia đình).

Evaṃ bahuitthiko, gāmo, bahuitthikā, sabhā, bahuitthikaṃ, kulaṃ.

Similarly, bahuitthiko (many women) for a village (gāmo), bahuitthikā for an assembly (sabhā), bahuitthikaṃ for a family (kulaṃ).

Tương tự, bahukumārikaṃ, bahubrahmabandhuko.

Evaṃ bahukumārikaṃ, bahubrahmabandhuko.

Similarly, bahukumārikaṃ (many maidens); bahubrahmabandhuko (many brahmabandhus).

Tương tự: bahukumārikaṃ (nhiều thiếu nữ), bahubrahmabandhuko (nhiều bà la môn).

2618

Ettha ca ‘brahmabandhū’ti rassapadaṃ brāhmaṇaṃ vadati, dīghapadaṃ brāhmaṇiṃ vadati, kapaccaye pare dīghānaṃ mahāvuttinā rassattaṃ icchanti.

Here, the short word brahmabandhu refers to a brahmin man, while the long word refers to a brahmin woman. When the suffix ka follows, they desire the shortening of the long vowel by the general rule.

Ở đây, từ brahmabandhū (ngắn) chỉ một Bà-la-môn nam, từ (dài) chỉ một Bà-la-môn nữ. Khi hậu tố ka theo sau, họ muốn các từ dài được rút ngắn theo quy tắc mahāvutti.

2619

Bahulanti kiṃ?

Why 'abundantly'? (If not 'abundantly', then:)

Tại sao lại dùng bahulaṃ (thường)?

Bahukattā, gāmo.

A village with many agents: bahukattā, gāmo.

Bahukattā, gāmo (ngôi làng có nhiều chủ thể).

2620

366. Vāññato^* .

366. Vāññato.

2621

Aññapadatthavisaye ltitthiyūhi aññato avaṇṇivaṇṇuvaṇṇantehi bahulaṃ kapaccayo hoti vā.

In the context of the meaning of another word, the ka suffix frequently occurs, optionally, after words ending in a, i, or u from other sources.

Trong trường hợp nghĩa của từ khác, hậu tố ka thường hoặc đôi khi xuất hiện sau các từ khác ngoài các từ kết thúc bằng ī hoặc ū, tức là các từ kết thúc bằng a hoặc u.

2622

Avaṇṇantamhā tāva –

Firstly, from words ending in a:

Trước hết, từ các từ kết thúc bằng a:

2623

Agāmakaṃ, araññaṃ, bahugāmako, janapado, sasotako, asotako, salomako, sapakkhako, bahumālako, bahumālo, bahumāyako, bahumāyo.

Agāmakaṃ (without villages), araññaṃ (without forest), bahugāmako (having many villages), janapado (a region), sasotako (having ears), asotako (without ears), salomako (having hair), sapakkhako (having wings), bahumālako (having many garlands), bahumālo (having many garlands), bahumāyako (having much illusion), bahumāyo (having much illusion).

Agāmakaṃ, araññaṃ (không có làng, không có rừng), bahugāmako, janapado (quốc gia có nhiều làng), sasotako, asotako (có tai, không tai), salomako, sapakkhako (có lông, có cánh), bahumālako, bahumālo (có nhiều vòng hoa), bahumāyako, bahumāyo (có nhiều ảo ảnh).

2624

Ivaṇṇantamhā –

From words ending in i:

Từ các từ kết thúc bằng i:

2625

Sundarā diṭṭhi yassa so sammādiṭṭhiko, sammādiṭṭhi, micchādiṭṭhiko, micchādiṭṭhi, matapatikā, itthī, saddhāpakatiko, paññāpakatiko, bahuhatthiko, bahudaṇḍiko.

Sundarā diṭṭhi yassa so sammādiṭṭhiko (one whose view is beautiful, so one with right view), sammādiṭṭhi (right view), micchādiṭṭhiko (one with wrong view), micchādiṭṭhi (wrong view), matapatikā (one whose husband is dead), itthī (woman), saddhāpakatiko (of a trusting nature), paññāpakatiko (of a wise nature), bahuhatthiko (having many hands), bahudaṇḍiko (having many staffs).

Người có tà kiến đẹp là sammādiṭṭhiko, sammādiṭṭhi (chánh kiến), micchādiṭṭhiko, micchādiṭṭhi (tà kiến), matapatikā, itthī (người phụ nữ có chồng đã chết), saddhāpakatiko (có bản chất là đức tin), paññāpakatiko (có bản chất là trí tuệ), bahuhatthiko (có nhiều voi), bahudaṇḍiko (có nhiều gậy).

2626

Uvaṇṇantamhā –

From words ending in u:

Từ các từ kết thúc bằng u:

2627

Sahetuko, ahetuko, sacakkhuko, acakkhuko, sabhikkhuko, abhikkhuko, dīghāyuko, appāyuko, bahudhenuko, vajo, bahurattaññuko, bhikkhusaṅgho.

Sahetuko (having a cause), ahetuko (without a cause), sacakkhuko (having eyes), acakkhuko (without eyes), sabhikkhuko (having bhikkhus), abhikkhuko (without bhikkhus), dīghāyuko (long-lived), appāyuko (short-lived), bahudhenuko (having many milch cows), vajo (herd), bahurattaññuko (knowing many nights), bhikkhusaṅgho (community of bhikkhus).

Sahetuko, ahetuko (có nguyên nhân, không có nguyên nhân), sacakkhuko, acakkhuko (có mắt, không có mắt), sabhikkhuko, abhikkhuko (có tỳ-khưu, không có tỳ-khưu), dīghāyuko, appāyuko (tuổi thọ dài, tuổi thọ ngắn), bahudhenuko, vajo (đàn bò có nhiều bò cái), bahurattaññuko, bhikkhusaṅgho (tăng đoàn có nhiều tỳ-khưu thâm niên).

2628

Itthiliṅge kamhi pare akārassa mahāvuttinā vā ‘adhātussa ke…’ti suttena vā bahulaṃ ikārattaṃ hoti, bahuputtikā, itthī, bahuputtakā vā, ekaputtikā, ekaputtakā iccādi.

When the suffix ka is used in the feminine gender, the final a frequently becomes i by the rule of 'mahāvutti' or by the rule "adhātussa ke...", e.g., bahuputtikā (having many daughters), itthī (woman), or bahuputtakā; ekaputtikā (having one daughter), or ekaputtakā, and so on.

Khi hậu tố ka theo sau trong giống cái, nguyên âm a thường trở thành i theo quy tắc mahāvutti hoặc theo luật “adhātussa ke…”. Ví dụ: bahuputtikā, itthī (người phụ nữ có nhiều con gái) hoặc bahuputtakā, ekaputtikā, ekaputtakā, v.v.

2629

Iti samāsantakapaccayarāsi.

Thus, the collection of ka suffixes ending a compound.

Như vậy là phần hậu tố ka kết thúc từ ghép.

2630

Samāsantaapaccayarāsi

Collection of `a` suffixes ending a compound

Phần hậu tố `a` kết thúc từ ghép

2631

367. Samāsanta^* .

367. Samāsanta.

2632

‘Samāsanto+a’ iti dvipadamidaṃ, samāsanto hutvā apaccayo hotīti attho.

This is a compound of two words, 'samāsanto+a', meaning that the a suffix occurs at the end of a compound.

Đây là hai từ: samāsanto+a, nghĩa là hậu tố a xuất hiện ở cuối từ ghép.

Adhikārasuttamidaṃ.

This is an adhikāra Sutta.

Đây là một quy tắc chung.

2633

368. Pāpādīhi bhūmiyā^* .

368. Pāpādīhi bhūmiyā.

2634

Pāpādīhi parāya bhūmiyā samāsanto ahoti, ‘bhūmisaddassā’ti vattabbe niyatitthiliṅgadassanatthaṃ ‘bhūmiyā’ti vuttaṃ.

The a suffix occurs at the end of a compound when bhūmi (ground/state) follows pāpa (evil) and similar words. The term 'bhūmiyā' is used instead of 'bhūmisaddassa' to indicate its fixed feminine gender.

Hậu tố a xuất hiện ở cuối từ ghép bhūmi khi nó theo sau các từ pāpa và các từ tương tự. Thay vì nói bhūmisaddassā (của từ bhūmi), việc nói bhūmiyā (của đất) là để chỉ rõ giống cái cố định.

Evaṃ aññatthapi.

And so in other places.

Tương tự ở những nơi khác.

2635

Pāpānaṃ bhūmi pāpabhūmaṃ, pāpānaṃ uppattibhūmityattho, jātiyā bhūmi jātibhūmaṃ, satthujātaraṭṭhaṃ.

Pāpānaṃ bhūmi (ground of evils) becomes pāpabhūmaṃ, meaning the ground where evils arise. Jātiyā bhūmi (ground of birth) becomes jātibhūmaṃ, meaning the country where the Teacher was born.

Vùng đất của điều ác là pāpabhūmaṃ, nghĩa là vùng đất phát sinh điều ác. Vùng đất của sự sinh là jātibhūmaṃ, tức là quốc gia nơi Đức Phật đản sinh.

Evaṃ pacchābhūmaṃ, majjhimadese pacchābhāgaraṭṭhaṃ.

Similarly, pacchābhūmaṃ (the western region), meaning the western part of the middle country.

Tương tự, pacchābhūmaṃ (vùng đất phía sau), tức là vùng phía tây trong xứ Trung Ấn.

2636

369. Saṅkhyāhi^* .

369. Saṅkhyāhi.

2637

Saṅkhyāhi parāya bhūmiyā samāsanto a hoti.

The a suffix occurs at the end of a compound when bhūmi follows numbers.

Hậu tố a xuất hiện ở cuối từ ghép bhūmi khi nó theo sau các số đếm.

2638

Dve bhūmiyo etthāti dvibhūmo, dvibhūmako, pāsādo, dvibhūmiko vā, tisso bhūmiyo etesanti vā tīsu bhūmisu pariyāpannāti vā tebhūmakā, dhammā, catubhūmakā, dhammā, tebhūmikā, catubhūmikā vā.

Dve bhūmiyo etthāti (where there are two grounds) becomes dvibhūmo, or dvibhūmako (a two-storied palace), or dvibhūmiko. Tisso bhūmiyo etesanti vā (these have three grounds) or tīsu bhūmisu pariyāpannāti vā (contained within three grounds) becomes tebhūmakā (belonging to the three realms), dhammā (states), catubhūmakā (belonging to the four realms), dhammā, or tebhūmikā, or catubhūmikā.

Nơi có hai tầng là dvibhūmo, dvibhūmako, pāsādo (lâu đài hai tầng) hoặc dvibhūmiko. Các pháp nằm trong ba tầng là tebhūmakā, dhammā (các pháp ba cõi) hoặc tīsu bhūmisu pariyāpannāti. Các pháp nằm trong bốn tầng là catubhūmakā, dhammā (các pháp bốn cõi) hoặc tebhūmikā, catubhūmikā.

Digumhi-dve bhūmiyo dvibhūmaṃ, tisso bhūmiyo tibhūmaṃ, catasso bhūmiyo catubhūmaṃ iccādi.

In the digu compound: dve bhūmiyo (two grounds) becomes dvibhūmaṃ, tisso bhūmiyo (three grounds) becomes tibhūmaṃ, catasso bhūmiyo (four grounds) becomes catubhūmaṃ, and so on.

Trong digusamāsa: hai tầng là dvibhūmaṃ, ba tầng là tibūmaṃ, bốn tầng là catubhūmaṃ, v.v.

2639

370. Nadīgodhāvarīnaṃ^* .

370. Nadīgodhāvarīnaṃ.

2640

Saṅkhyāhi parāsaṃ nadī, godhāvarīnaṃ samāsanto a hoti.

The a suffix occurs at the end of a compound when nadī (river) and godhāvarī (Godhāvarī river) follow numbers.

Hậu tố a xuất hiện ở cuối từ ghép nadī và godhāvarī khi chúng theo sau các số đếm.

2641

Pañca nadiyo pañcanadaṃ, pañca vā nadiyo yasmiṃ padese so pañcanado, satta godhāvariyo sattagodhāvaraṃ.

Pañca nadiyo (five rivers) becomes pañcanadaṃ, or pañca vā nadiyo yasmiṃ padese so (the region where there are five rivers) becomes pañcanado. Satta godhāvariyo (seven Godhāvarī rivers) becomes sattagodhāvaraṃ.

Năm con sông là pañcanadaṃ. Nơi nào có năm con sông là pañcanado. Bảy sông Godhāvarī là sattagodhāvaraṃ.

2642

371. Asaṅkhyehi caṅgulyānaññāsaṅkhyatthesu^* .

371. Asaṅkhyehi caṅgulyānaññāsaṅkhyatthesu.

2643

Aññattho ca asaṅkhyattho ca aññāsaṅkhyatthā.

Aññattho (other meaning) and asaṅkhyattho (meaning of numerical indefiniteness) are aññāsaṅkhyatthā.

Aññattho và asaṅkhyattho là aññāsaṅkhyatthā.

Tattha ‘aññattho’ti aññapadattho bahubbīhisamāso, ‘asaṅkhyattho’ti asaṅkhyatthasamāso abyayībhāvasamāsoti vuttaṃ hoti, na aññāsaṅkhyatthā anaññāsaṅkhyatthā, aññāsaṅkhyatthavajjitesu samāsesu asaṅkhyehi upasaggehi ca saṅkhyāhi ca parāya aṅguliyā samāsanto a hoti.

Here, 'aññattho' refers to the Bahubbīhi compound with an external meaning, and 'asaṅkhyattho' refers to the Asaṅkhyatthasamāso, meaning the Abyayībhāva compound. Not aññāsaṅkhyatthā (other numerical indefinites) means anaññāsaṅkhyatthā (not other numerical indefinites). In compounds that exclude the meanings of 'other' and 'numerical indefiniteness', the a suffix occurs at the end of the compound aṅguli (finger/digit) when it follows prefixes indicating number or indefiniteness.

Ở đây, aññattho là bahubbīhisamāsa (từ ghép chỉ nghĩa khác), asaṅkhyattho là abyayībhāvasamāsa (từ ghép chỉ nghĩa bất biến) – đây là điều được nói. Na aññāsaṅkhyatthā là anaññāsaṅkhyatthā (không phải aññāsaṅkhyatthā). Trong các từ ghép không phải aññāsaṅkhyatthā, hậu tố a xuất hiện ở cuối từ ghép aṅguli khi nó theo sau các tiền tố asaṅkhya và các số đếm.

Casaddena ‘‘sugataṅgulena, pamāṇaṅgulena’’ iccādīni sijjhanti.

By the word ca, examples like "sugataṅgulena" and "pamāṇaṅgulena" are also formed.

Với từ ca, các từ như sugataṅgulena, pamāṇaṅgulena, v.v. được hình thành.

2644

Aṅgulīhi niggataṃ niraṅgulaṃ, aṅguliyo atikkantaṃ accaṅgulaṃ, ime dve amādisamāsā, dve aṅguliyo samāhaṭāti dvaṅgulaṃ.

Aṅgulīhi niggataṃ (issued from fingers) becomes niraṅgulaṃ (without fingers). Aṅguliyo atikkantaṃ (surpassing fingers) becomes accaṅgulaṃ (exceeding a digit). These two are amādi compounds. Dve aṅguliyo samāhaṭāti (a collection of two digits) becomes dvaṅgulaṃ (two digits).

Vượt ra ngoài ngón tay là niraṅgulaṃ. Vượt quá ngón tay là accaṅgulaṃ. Hai từ này là amādisamāsa. Hai ngón tay gộp lại là dvaṅgulaṃ.

2645

Anaññāsaṅkhyatthesūti kiṃ?

What is the purpose of 'anaññāsaṅkhyatthesu'?

Tại sao lại dùng anaññāsaṅkhyatthesu (trong các từ ghép không phải aññāsaṅkhyatthā)?

Pañca aṅguliyo asminti pañcaṅguli, hattho.

Pañca aṅguliyo asminti (this has five fingers) becomes pañcaṅguli (a hand).

Nơi có năm ngón tay là pañcaṅguli, hattho (bàn tay có năm ngón).

Aṅguliyā samīpaṃ upaṅguli.

Aṅguliyā samīpaṃ (near the finger) becomes upaṅguli.

Gần ngón tay là upaṅguli.

‘‘Caturaṅgulaṃ kaṇṇaṃ osāretvā^* , aṭṭhaṅgulaṃ dantakaṭṭhaṃ, dvaṅgulaparamaṃ, caturaṅgulaparamaṃ, aṭṭhaṅgulaparama’’ntiādīsu ‘aṅgula’nti akārantaṃ pamāṇavācīsaddantaraṃ.

In "caturaṅgulaṃ kaṇṇaṃ osāretvā (Mahāva. 66), aṭṭhaṅgulaṃ dantakaṭṭhaṃ, dvaṅgulaparamaṃ, caturaṅgulaparamaṃ, aṭṭhaṅgulaparama" and so on, 'aṅgula' is another word ending in a signifying a measure.

Trong các ví dụ như caturaṅgulaṃ kaṇṇaṃ osāretvā (kéo tai xuống bốn ngón), aṭṭhaṅgulaṃ dantakaṭṭhaṃ (cây tăm dài tám ngón), dvaṅgulaparamaṃ, caturaṅgulaparamaṃ, aṭṭhaṅgulaparamaṃ, v.v., từ aṅgula (kết thúc bằng a) là một từ chỉ đơn vị đo lường.

2646

372. Dārumhaṅgulyā^* .

372. Dārumhaṅgulyā.

2647

Dārusaṅkhāte aññapadatthe pavattāya aṅguliyā samāsanto ahoti.

The a suffix occurs at the end of the compound aṅguli when it is used in the meaning of another word, specifically dāru (wood).

Hậu tố a xuất hiện ở cuối từ ghép aṅguli khi nó theo sau dāru trong trường hợp nghĩa của từ khác.

2648

Pañca aṅguliyo assāti pañcaṅgulaṃ, dāru.

Pañca aṅguliyo assāti (this has five digits) becomes pañcaṅgulaṃ (a five-digit measure), dāru (wood).

Cái có năm ngón là pañcaṅgulaṃ, dāru (cây gỗ năm ngón).

Ettha ca aṅgulipamāṇāvayavo dhaññādīnaṃ mānaviseso ‘dārū’ti vuccati.

Here, a measure of grain and so forth, which is a component of an aṅguli (digit) measure, is called 'dārū'.

Ở đây, dārū được dùng để chỉ một loại đơn vị đo lường ngũ cốc, v.v., có kích thước bằng ngón tay.

2649

373. Dīghāhovassekadesehi ca ratyā^* .

373. Dīghāhovassekadesehi ca ratyā.

2650

Dīgho ca aho ca vasso ca ekadeso cāti dvando, ekadeso nāma pubba, parādi, anaññāsaṅkhyatthesu dīghādīhi ca asaṅkhyehi ca saṅkhyāhi ca parāya rattiyā samāsanto a hoti.

Dīgho (long), aho (day), vasso (year), and ekadeso (a part) form a dvanda compound. The a suffix occurs at the end of the compound ratti (night) when it follows dīgha and similar words, as well as indefinites and numbers, in contexts other than 'other meaning' and 'numerical indefiniteness'.

Dīgha, aho, vassa và ekadesa là một từ ghép dvanda. Ekadesa có nghĩa là pubba (trước), para (sau), v.v. Trong các từ ghép không phải aññāsaṅkhyatthā, hậu tố a xuất hiện ở cuối từ ghép ratti khi nó theo sau dīgha và các từ tương tự, cũng như các tiền tố asaṅkhya và các số đếm.

Casaddena ‘‘ciraratta’’nti sijjhati.

By the word ca, "ciraratta" (long night) is also formed.

Với từ ca, ciraratta được hình thành.

2651

Dīghā rattiyo dīgharattaṃ, dīghā rattidivaparaṃparātyattho.

Dīghā rattiyo (long nights) becomes dīgharattaṃ (long night), meaning a long succession of nights and days.

Nhiều đêm dài là dīgharattaṃ, nghĩa là một chuỗi ngày đêm dài.

Aho ca ratti ca ahorattaṃ, vassena temitā ratti vassarattaṃ, rattiyā pubbaṃ pubbarattaṃ, rattiyā paraṃ pararattaṃ, rattiyā aḍḍhaṃ aḍḍharattaṃ, rattiṃ atikkanto atiratto, dve rattiyo dvirattaṃ.

Aho ca ratti ca (day and night) becomes ahorattaṃ (day and night). Vassena temitā ratti (night soaked by rain) becomes vassarattaṃ (rainy night). Rattiyā pubbaṃ (early part of the night) becomes pubbarattaṃ (early night). Rattiyā paraṃ (late part of the night) becomes pararattaṃ (late night). Rattiyā aḍḍhaṃ (half of the night) becomes aḍḍharattaṃ (midnight). Rattiṃ atikkanto (one who has surpassed the night) becomes atiratto (one who has passed the night). Dve rattiyo (two nights) becomes dvirattaṃ (two nights).

Ban ngày và ban đêm là ahorattaṃ. Đêm bị mưa ướt là vassarattaṃ. Phần đầu của đêm là pubbarattaṃ. Phần cuối của đêm là pararattaṃ. Nửa đêm là aḍḍharattaṃ. Vượt quá đêm là atiratto. Hai đêm là dvirattaṃ.

Evaṃ tirattaṃ, caturattaṃ, pañcarattaṃ, chārattaṃ, vādhikārattā ‘‘ekarattaṃ, ekarattī’’ti sijjhati.

Similarly, tirattaṃ (three nights), caturattaṃ (four nights), pañcarattaṃ (five nights), chārattaṃ (six nights). Due to the optional nature, "ekarattaṃ" (one night) and "ekarattī" (one night) are also formed.

Tương tự, tirattaṃ (ba đêm), caturattaṃ (bốn đêm), pañcarattaṃ (năm đêm), chārattaṃ (sáu đêm). Do quy tắc vādhikārattā, ekarattaṃ và ekarattī cũng được hình thành.

2652

Anaññāsaṅkhyatthesūti kiṃ?

What is the purpose of 'anaññāsaṅkhyatthesu'?

Tại sao lại dùng anaññāsaṅkhyatthesu (trong các từ ghép không phải aññāsaṅkhyatthā)?

Dīghā ratti etthāti dīgharatti, hemanto.

Dīghā ratti etthāti (where the night is long) becomes dīgharatti (winter).

Nơi có đêm dài là dīgharatti, hemanto (mùa đông có đêm dài).

Rattiyā samīpaṃ uparatti.

Rattiyā samīpaṃ (near the night) becomes uparatti.

Gần đêm là uparatti.

2653

374. Go tvacatthe cālope^* .

374. Go tvacatthe cālope.

2654

Acatthe ca anaññā’saṅkhyatthesu ca pavattā gosaddamhā alopaṭṭhāne samāsanto a hoti.

The a suffix occurs at the end of the compound go (ox/cow), when it is used in the sense of 'skin' (tvaca), and not in the sense of 'ox' (a-catthe), and in contexts other than 'other meaning' and 'numerical indefiniteness', when the omission of go (alopaṭṭhāne) does not occur.

Hậu tố a xuất hiện ở cuối từ ghép go khi nó theo sau trong trường hợp không phải là nghĩa của da và không phải là anaññāsaṅkhyatthesu, nơi có sự lược bỏ.

2655

Rañño go rājagavo, attano go sagavo, paresaṃ go paragavo, pañcagavo, pañcagavaṃ.

Rañño go (king's ox) becomes rājagavo. Attano go (one's own ox) becomes sagavo. Paresaṃ go (other's ox) becomes paragavo. Pañcagavo (five oxen), pañcagavaṃ (five oxen).

Bò của vua là rājagavo. Bò của mình là sagavo. Bò của người khác là paragavo. Năm con bò là pañcagavo, pañcagavaṃ.

Evaṃ dasagavaṃ.

Similarly, dasagavaṃ (ten oxen).

Tương tự, dasagavaṃ (mười con bò).

2656

Alopeti kiṃ?

What is the purpose of 'alopa'?

Tại sao lại dùng alope (nơi có sự lược bỏ)?

Pañcahi gohi kīto pañcagu.

Pañcahi gohi kīto (bought with five oxen) becomes pañcagu.

Được mua bằng năm con bò là pañcagu.

Ettha ca tena kītoti etasmiṃ atthe taddhitapaccayassa lopo, tena ayaṃ apaccayo na hoti, ‘gossū’ti ossuttaṃ.

Here, there is an omission of the taddhita suffix in the sense of 'bought with that', hence this a suffix does not occur, and gossū becomes ossuttaṃ (change of vowel).

Ở đây, có sự lược bỏ hậu tố taddhita trong nghĩa "được mua bằng cái đó", do đó đây không phải là hậu tố a. Gossū là sự chuyển đổi sang ossutta.

2657

Acattheti kiṃ?

What is the purpose of 'Acatthe'?

Tại sao lại dùng acatthe (không phải nghĩa của da)?

Gavajā ca gāvo ca gavajagavo, yomhi gossa gavattaṃ.

Gavajā ca gāvo ca (wild cattle and domestic cattle) becomes gavajagavo, where go becomes gava in some places.

Bò đực và bò cái là gavajagavo, trong đó go trở thành gava.

2658

Anaññāsaṅkhyatthesūti kiṃ?

What is the purpose of 'Anaññāsaṅkhyatthesu'?

Anaññāsaṅkhyatthesū nghĩa là gì?

Cittagu, upagu.

Cittagu, upagu.

2659

375. Rattidiva dāragava caturassā^* .

375. Rattidiva dāragava caturassā.

375. Rattidiva dāragava caturassā^*.

2660

Ete tayo saddā aantā nipaccante.

These three words end in a by rule.

Ba từ này được hình thành mà không có hậu tố a.

2661

Ratti ca divā ca rattidivaṃ, dārā ca gāvo ca dāragavaṃ, catasso assiyo yassa so caturasso, apaccayo, assissa issa attaṃ.

Ratti ca divā ca (night and day) becomes rattidivaṃ. Dārā ca gāvo ca (wives and oxen) becomes dāragavaṃ. Catasso assiyo yassa so (one who has four mares) becomes caturasso, with the a suffix, and assissa becomes attaṃ (transformation of i to a).

Ratti ca divā ca (đêm và ngày) là rattidivaṃ (đêm ngày). Dārā ca gāvo ca (vợ và bò) là dāragavaṃ (vợ bò). Catasso assiyo yassa so (người có bốn con ngựa) là caturasso (người bốn ngựa), không có hậu tố, i của assi trở thành a.

2662

376. Āyāmenugavaṃ^* .

376. Āyāmenugavaṃ.

376. Āyāmenugavaṃ^* .

2663

Āyāme gamyamāne anugavanti nipaccate.

When length is implied, anugavaṃ is formed.

Khi đi theo, nó được gọi là anugava.

2664

Gohi anuṭṭhitaṃ sakaṭaṃ anugavaṃ.

Gohi anuṭṭhitaṃ sakaṭaṃ (a cart that followed the oxen) becomes anugavaṃ.

Cỗ xe đi theo đàn bò là anugavaṃ.

2665

Āyāmeti kiṃ?

What is the purpose of 'Āyāmeti'?

Āyāmeti là gì?

Gunnaṃ pacchā anugu.

Gunnaṃ pacchā (behind the oxen) becomes anugu.

Anugu là theo sau đàn bò.

2666

377. Akkhismāññatthe^* .

377. Akkhismāññatthe.

377. Akkhismāññatthe^* .

2667

Aññapadatthe pavattā akkhimhā samāsanto a hoti.

The suffix a occurs after akkhi in the sense of another word (bahuvrīhi compound).

Khi akkhi (mắt) được sử dụng với nghĩa của một từ khác, hậu tố a được thêm vào cuối hợp chất.

2668

Visālāni akkhīni yassa so visālakkho, virūpāni akkhīni yassa so virūpakkho, anekasahassāni akkhīni yassa so sahassakkho, lohitāni akkhīni yassa so lohitakkho.

He whose eyes are wide is visālakkha (wide-eyed). He whose eyes are deformed is virūpakkha (deformed-eyed). He whose eyes are many thousands is sahassakkha (thousand-eyed). He whose eyes are red is lohitakkha (red-eyed).

Người có đôi mắt rộng là visālakkho (mắt rộng); người có đôi mắt xấu là virūpakkho (mắt xấu); người có hàng ngàn con mắt là sahassakkho (ngàn mắt); người có đôi mắt đỏ là lohitakkho (mắt đỏ).

Evaṃ nīlakkho, nīlakkhi vā.

Similarly, nīlakkho or nīlakkhi.

Tương tự, nīlakkho hoặc nīlakkhi (mắt xanh).

Bahulādhikārā anaññatthepi, akkhīnaṃ paṭimukhaṃ paccakkhaṃ, akkhīnaṃ parabhāgo parokkhaṃ, akkhīnaṃ tirobhāgo tirokkhaṃ.

Due to the bahula (frequent/plural) rule, even in another sense: paccakkha means "facing the eyes," parokkha means "behind the eyes," and tirokkha means "hidden from the eyes."

Do có quy tắc "đa số", ngay cả khi không có nghĩa khác, paccakkhaṃ (trực tiếp) là đối diện với mắt; parokkhaṃ (gián tiếp) là phần sau của mắt; tirokkhaṃ (khuất mắt) là phần khuất của mắt.

Akkhisaddena cettha pañcindriyāni gayhanti.

Here, by the word akkhi (eye), the five sense faculties are understood.

Ở đây, từ akkhi được dùng để chỉ năm căn.

2669

Mahāvuttinā kvaci samāsanto a, ā, ipaccayā honti.

According to the Mahāvutti, sometimes the suffixes a, ā, and i occur at the end of a compound.

Theo Mahāvutti, đôi khi các hậu tố hợp chất a, ā, i được thêm vào.

2670

Tattha apaccaye –

There, with the suffix a –

Trong trường hợp hậu tố a –

2671

Vāyuno sakhā vāyusakho, vāyusaṅkhāto sakhā assāti vā vāyusakho, aggi, sabbesaṃ piyā’piyamajjhattānaṃ sakhāti sabbasakho, sabbe vā sakhāyo assāti sabbasakho, mettāvihārī.

A friend of the wind is vāyusakho (fire); or, that which has a friend known as wind is vāyusakho (fire); sabbasakho is a friend to all, whether liked, disliked, or neutral; or, one who has all as friends is sabbasakho, one who dwells in loving-kindness.

Bạn của gió là vāyusakho (bạn gió), hoặc người có gió là bạn là vāyusakho, tức là lửa; người là bạn của tất cả những người thân, không thân và trung tính là sabbasakho (bạn của tất cả), hoặc người có tất cả là bạn là sabbasakho, tức là người sống với tâm từ.

‘‘Sabbamitto sabbasakho’’ti^* pāḷi.

The Pāli passage is: "A friend to all, a companion to all."

Kinh điển nói: ‘‘Sabbamitto sabbasakho’’ (Bạn của tất cả, thân hữu của tất cả).

Pāpānaṃ sakhāti pāpasakho, pāpā sakhāro yassāti vā pāpasakho.

A friend of evil is pāpasakho; or, one whose companions are evil is pāpasakho.

Bạn của những điều ác là pāpasakho (bạn ác), hoặc người có bạn bè xấu là pāpasakho.

‘‘Pāpamitto pāpasakho’’ti^* pāḷi.

The Pāli passage is: "An evil friend, an evil companion."

Kinh điển nói: ‘‘Pāpamitto pāpasakho’’ (Bạn ác, thân hữu ác).

Pahito pesito attā yenāti pahitatto, majjhimo attā sabhāvo yassāti majjhatto, chātaṃ ajjhattasantānaṃ^* yassāti chātajjhatto, suhito attā yassāti suhitatto, yato saṃyato attā yassāti yatatto, ṭhito attā assāti ṭhitattoiccādi.

One whose self is sent forth or directed is pahitatto; one whose nature or self is moderate is majjhatto; one whose inner being (disposition) is lean is chātajjhatto; one whose self is content is suhitatto; one whose self is restrained is yatatto; one whose self is stable is ṭhitatto, and so on.

Người mà tự ngã được gửi đi, được phái đi là pahitatto (tự ngã đã gửi); người mà tự ngã, bản chất là trung bình là majjhatto (trung tính); người mà dòng tâm thức bên trong đã được làm dịu là chātajjhatto (tâm thức đã dịu); người mà tự ngã đã được nuôi dưỡng tốt là suhitatto (tự ngã đã no đủ); người mà tự ngã đã được kiềm chế là yatatto (tự ngã đã chế ngự); người mà tự ngã đã được an định là ṭhitatto, v.v.

2672

Āpaccaye –

With the suffix ā –

Trong trường hợp hậu tố ā –

2673

Paccakkho dhammo yassāti paccakkhadhammā, chādetīti chado, moho, vivaṭo chado yasminti vivaṭacchadā, sammāsambuddho.

One whose Dhamma is directly perceptible is paccakkhadhammā; that which covers is chado (delusion); those from whom the covering is removed are vivaṭacchadā, the Perfectly Self-Enlightened Buddhas.

Người mà Pháp là điều hiển nhiên là paccakkhadhammā (Pháp hiển nhiên); chado là che đậy, tức là si mê; người mà sự che đậy đã được mở ra là vivaṭacchadā (che đậy đã mở), tức là Đức Sammāsambuddha.

2674

Ipaccaye –

With the suffix i –

Trong trường hợp hậu tố i –

2675

Sundaro gandho yassāti sugandhi, kucchito gandho yassāti duggandhi, pūtino gandho yassāti pūtigandhi, surabhino gandho surabhigandhi.

That which has a pleasant smell is sugandhi; that which has an unpleasant smell is duggandhi; that which has a putrid smell is pūtigandhi; a pleasant smell is surabhigandhi.

Người có mùi hương dễ chịu là sugandhi (thơm); người có mùi hôi là duggandhi (hôi); người có mùi thối là pūtigandhi (thối); mùi hương dễ chịu là surabhigandhi (thơm ngát).

‘‘Sarīrassa sugandhino, guṇagandhiyutto aha’’nti pāḷi.

The Pāli passage is: "With a fragrant body, I am endowed with the fragrance of virtue."

Kinh điển nói: ‘‘Sarīrassa sugandhino, guṇagandhiyutto aha’’nti (Thân thể có mùi hương dễ chịu, tôi được trang bị mùi hương của đức hạnh).

2676

Iti samāsantaapaccayarāsi.

Thus ends the section on the suffix a at the end of compounds.

Kết thúc phần hậu tố hợp chất a.

2677

Nānādesarāsi

Section on various rules

Phần các trường hợp đặc biệt

2678

378. Uttarapade^* .

378. Regarding the latter member.

378. Uttarapade^* .

2679

Uttarapade pare pubbapade vidhi hotīti attho.

The meaning is that when the latter member follows, a rule applies to the former member.

Nghĩa là, khi có một từ đứng sau (uttarapada), một quy tắc được áp dụng cho từ đứng trước (pubbapada).

Adhikārasuttamidaṃ.

This is an adhikāra (governing) rule.

Đây là một quy tắc chung.

2680

‘‘Abrāhmaṇo, anariyo, abhikkhuko, ananto’’iccādīsu samāse uttarapade pare na-kārassa a, ana honti.

In compounds like abrāhmaṇo, anariyo, abhikkhuko, ananto, when the latter member follows, the letter na becomes a or ana.

Trong các trường hợp như abrāhmaṇo (không phải Bà la môn), anariyo (không phải bậc Thánh), abhikkhuko (không phải Tỳ khưu), ananto (không có giới hạn), v.v., khi có một từ đứng sau trong hợp chất, na-kāra (âm na) trở thành a hoặc ana.

2681

379. Nakhādayo^* .

379. Words like nakha.

379. Nakhādayo^* .

2682

Nakhādayo saddā napakatikā sijjhanti.

Words like nakha are formed from the base na.

Các từ như nakha được hình thành từ na (không) và prakati (tự nhiên).

2683

Nā’ssa khamatthīti nakho, ‘kha’nti sukhaṃ, dukkhañca, nā’ssa kulamatthīti nakulo, evaṃnāmako brāhmaṇo, pumassa sakaṃ puṃsakaṃ natthi puṃsakaṃ etasminti napuṃsako, khañjanaṃ vekallagamanaṃ khattaṃ, natthi khattaṃ etassāti nakkhattaṃ, kaṃ vuccati sukhaṃ, tabbiruddhattā akaṃ vuccati dukkhaṃ, natthi akaṃ etasminti nāko, saggo, na muñcatīti namuci, māro.

One who has no khama is nakho; kha means both pleasure and suffering. One who has no lineage is nakulo, a brahmin of such a name. puṃsakaṃ means masculine; napuṃsako is that which has no masculine. khañjana means moving defectively, a flaw; nakkhattaṃ is that which has no flaw. ka is said to be pleasure; aka is said to be suffering due to being opposed to it; nāko is that which has no suffering, heaven. One who does not release is namuci, Māra.

Người không có kham (hạnh phúc hoặc khổ đau) là nakho (móng tay); người không có kula (gia đình) là nakulo (chồn), tên của một vị Bà la môn; puṃsakaṃ (giống trung) là không có tính nam, không có tính nữ là napuṃsako (ái nam ái nữ); khatto là sự khập khiễng, đi lại khó khăn, không có sự khập khiễng là nakkhattaṃ (chòm sao); kaṃ được gọi là hạnh phúc, đối lập với nó là akaṃ được gọi là khổ đau, không có khổ đau là nāko (thiên giới); không buông bỏ là namuci (Ma vương).

Na galati na cavatīti nagaraṃ, gehe vattabbe ‘agāra’nti sijjhati.

nagaraṃ is that which does not flow or move. When referring to a house, agāra is formed.

Không chảy, không di chuyển là nagaraṃ (thành phố); khi nói về nhà, nó được hình thành là agāra.

2684

380. Nago vā pāṇini^* .

380. nago optionally in non-living things.

380. Nago vā pāṇini^* .

2685

Apāṇimhi nagoti sijjhati vā.

The word nago is optionally formed in the sense of non-living things.

Nago được hình thành khi không phải là sinh vật có hơi thở.

2686

Na gacchantīti nagā, rukkhā.

Those that do not move are nagā (trees).

Không di chuyển là nagā (cây).

Nagā, pabbatā.

nagā (mountains).

Nagā (núi).

Agā, rukkhā, agā, pabbatā.

agā (trees), agā (mountains).

Agā (cây), agā (núi).

2687

Apāṇinīti kiṃ?

What is meant by "non-living things"?

Tại sao lại là "không phải sinh vật có hơi thở"?

Ago vasalo kiṃ tena.

ago vasalo – a base person, what's the use of him?

Ago (kẻ hạ tiện) là một người thấp kém, có gì với anh ta?

Ettha ‘ago’ti duggatajano, ‘vasalo’ti lāmako, ‘kiṃ tenā’ti nindāvacanaṃ, ‘‘sītenā’’tipi pāṭho.

Here, ago means a wretched person, vasalo means a low person, kiṃ tenā is a phrase of reproach; "by the cold" is also a reading.

Ở đây, ago là người nghèo khổ, vasalo là kẻ hèn hạ, kiṃ tenā là lời chê bai, cũng có bản đọc là ‘‘sītenā’’ (với cái lạnh).

Evaṃ neke, aneke, nekāni, anekāni iccādi.

Similarly, neke, aneke, nekāni, anekāni, and so on.

Tương tự, neke, aneke, nekāni, anekāni, v.v.

2688

Iti na-rāsi.

Thus ends the section on na.

Kết thúc phần na.

2689

381. Sahassa soññatthe^* .

381. saha becomes so in another sense.

381. Sahassa soññatthe^* .

2690

Aññapadatthe samāse uttarapade pare sahassa so hoti vā.

In a compound referring to another meaning, saha optionally becomes so when the latter member follows.

Trong một hợp chất có nghĩa khác, khi có một từ đứng sau, saha có thể trở thành so.

2691

Puttena saha yo vattatīti saputto, sahaputto.

One who is with a son is saputto, sahaputto.

Người đi cùng với con trai là saputto (có con), sahaputto (có con).

2692

Aññattheti kiṃ?

What is meant by "in another sense"?

Tại sao lại là "nghĩa khác"?

Saha katvā, saha yujjhitvā.

Having done together, having fought together.

Saha katvā (cùng làm), saha yujjhitvā (cùng chiến đấu).

2693

382. Saññāyaṃ^* .

382. In a specific designation.

382. Saññāyaṃ^* .

2694

Saññāyaṃ uttarapade pare sahassa so hoti.

In a specific designation, saha becomes so when the latter member follows.

Trong một tên riêng, khi có một từ đứng sau, saha trở thành so.

2695

Saha āyattaṃ sāyattaṃ, saha palāsaṃ sapalāsaṃ, agarukārassetaṃ nāmaṃ.

That which is associated with āyatta (dependence) is sāyattaṃ; that which is associated with palāsa (malice) is sapalāsaṃ, which is the name of a certain heavy letter.

Saha āyattaṃ (cùng phụ thuộc) là sāyattaṃ (độc lập); saha palāsaṃ (cùng với lá) là sapalāsaṃ (có lá), đây là tên của một loại gỗ nhẹ.

2696

383. Apaccakkhe^* .

383. In what is not directly perceptible.

383. Apaccakkhe^* .

2697

Apaccakkhe gamyamāne uttarapade pare sahassa so hoti.

When something not directly perceptible is implied, saha becomes so when the latter member follows.

Khi có nghĩa là "không trực tiếp", khi có một từ đứng sau, saha trở thành so.

2698

Oḍḍiyati etāyāti oḍḍi, pāso.

That by which one is caught is oḍḍi, a snare.

Oḍḍi là thứ được giăng ra, tức là cái bẫy.

Oḍḍiyā saha yo vattatīti soḍḍi, kapoto.

One who is with a snare is soḍḍi, a pigeon.

Soḍḍi là người đi cùng với cái bẫy, tức là chim bồ câu.

Idha ‘oḍḍi’ apaccakkhā.

Here, oḍḍi is not directly perceptible.

Ở đây, oḍḍi là không trực tiếp.

‘‘Sāggi kapoto’’tipi pāṭho, picunā saha vattatīti sapicukā, vātamaṇḍalikā, sā ca apaccakkhā, uggantvā ākāse paribbhamantaṃ picusaṅghāṭaṃ disvā ñātabbā.

"A pigeon with fire" is also a reading. sapicukā is that which is with picu (cotton-wool), a whirlwind, and it is not directly perceptible, to be known by seeing the mass of cotton-wool whirling in the sky.

Cũng có bản đọc là ‘‘Sāggi kapoto’’ (bồ câu có lửa); sapicukā (có lông) là đi cùng với lông, tức là lốc xoáy, và nó cũng không trực tiếp, được biết khi nhìn thấy một đám lông bay lượn trên không trung.

‘‘Sapisācā vātamaṇḍalikā’’tipi pāṭho.

"A whirlwind with a pisāca (demon)" is also a reading.

Cũng có bản đọc là ‘‘Sapisācā vātamaṇḍalikā’’ (lốc xoáy có quỷ).

Evaṃ sarajā, vātā, sarakkhasī, ratti.

Similarly, sarajā (with dust), winds; sarakkhasī (with a female demon), night.

Tương tự, sarajā (có bụi), gió; sarakkhasī (có nữ quỷ), đêm.

2699

384. Akāle sakatthassa^* .

384. saka (itself) with saha when not referring to time.

384. Akāle sakatthassa^* .

2700

Sakatthappadhānassa sahasaddassa so hoti akāle uttarapade pare.

When the word saha has saka (itself) as its principal meaning, it becomes so when the latter member does not refer to time.

Khi không phải là thời gian, saha mang nghĩa chính của nó, và khi có một từ đứng sau, nó trở thành so.

2701

Sabrahmaṃ, sacakkaṃ.

sabrahmaṃ, sacakkaṃ.

Sabrahmaṃ (cùng với Phạm thiên), sacakkaṃ (cùng với bánh xe).

2702

Akāleti kiṃ?

What is meant by "when not referring to time"?

Tại sao lại là "không phải thời gian"?

Saha pubbaṇhaṃ, saha paraṇhaṃ, sunakkhattena saha pavattaṃ pubbaṇhaṃ, paraṇhanti attho.

saha pubbaṇhaṃ (with the forenoon), saha paraṇhaṃ (with the afternoon). The meaning is the forenoon and afternoon that occurred with a good constellation.

Saha pubbaṇhaṃ (cùng với buổi sáng), saha paraṇhaṃ (cùng với buổi chiều), nghĩa là buổi sáng, buổi chiều diễn ra cùng với một chòm sao tốt lành.

2703

385. Ganthantādhikye^* .

385. When referring to the end of a treatise or an excess.

385. Ganthantādhikye^* .

2704

Ganthassa anto ganthanto.

The end of a treatise is ganthanto.

Ganthanto là phần cuối của một tác phẩm.

Yathā taṃ kaccāyanaganthassa anto uṇādikappo, adhikabhāvo ādhikyaṃ, ganthante ca ādhikye ca vattamānassa sahasaddassa so hoti uttarapade pare.

For example, the Uṇādikappa is at the end of the Kaccāyana treatise. ādhikyaṃ is an excess. When saha refers to the end of a treatise or an excess, it becomes so when the latter member follows.

Ví dụ, trong tác phẩm Kaccāyana, uṇādikappo là phần cuối; ādhikyaṃ là sự vượt trội, sự thêm vào; khi saha mang nghĩa là phần cuối của một tác phẩm hoặc sự vượt trội, và có một từ đứng sau, nó trở thành so.

2705

Saha uṇādinā’ yaṃ adhiyateti taṃ soṇādi, sakalaṃ kaccāyanaṃ adhītetyattho.

One who has studied this with the Uṇādi is soṇādi, meaning one has studied the entire Kaccāyana.

Soṇādi là người đã học cùng với uṇādi, nghĩa là đã học toàn bộ Kaccāyana.

Saha muhuttena sakalaṃ jotiṃ adhīte samuhuttaṃ, jotīti nakkhattasatthaṃ.

One who has studied all astrology with a moment is samuhuttaṃ; joti refers to the science of constellations.

Samuhuttaṃ là đã học toàn bộ chiêm tinh học trong một khoảnh khắc, joti là chiêm tinh học.

2706

Ādhikye – sadoṇā, khārī, sakahāpaṇaṃ, nikkhaṃ, samāsakaṃ, kahāpaṇaṃ.

In the sense of excess – sadoṇā (a doṇa measure with more), a khārī (with more); sakahāpaṇaṃ (a kahāpaṇa with more), a nikkha (with more); samāsakaṃ (a māsaka with more), a kahāpaṇa (with more).

Trong trường hợp "vượt trội": sadoṇā (có doṇa - đơn vị đo lường), khārī (có khārī - đơn vị đo lường), sakahāpaṇaṃ (có kahāpaṇa - đơn vị tiền tệ), nikkhaṃ (có nikkha - đơn vị tiền tệ), samāsakaṃ (có māsaka - đơn vị tiền tệ), kahāpaṇaṃ (có kahāpaṇa - đơn vị tiền tệ).

Niccatthamidaṃ suttaṃ.

This rule is for nicca (always).

Đây là một quy tắc vĩnh viễn.

2707

386. Samānassa pakkhādīsu vā^* .

386. samāna optionally becomes sa before pakkha and other words.

386. Samānassa pakkhādīsu vā^* .

2708

Pakkhādīsu uttarapadesu samānassa so hoti vā.

samāna optionally becomes sa when words like pakkha follow as the latter member.

Khi có các từ như pakkha đứng sau, samāna (giống nhau) có thể trở thành so.

2709

Samāno pakkho sahāyo sapakkho, samāno pakkho yassāti vā sapakkho, samānapakkho vā.

One whose pakkha (side) is samāna (same) or a friend is sapakkho; or, one who has the same side is sapakkho; or samānapakkho.

Sapakkho là người có cùng phe cánh, bạn bè, hoặc người có cùng phe cánh là sapakkho, hoặc samānapakkho (cùng phe cánh).

Evaṃ sajāti, samānajāti, sajanapado, saratti.

Similarly, sajāti (of the same species), samānajāti (of the same birth), sajanapado (of the same country), saratti (of the same night).

Như vậy, cùng chủng loại, cùng dòng giống, cùng quốc độ, cùng thời gian.

2710

Samāno pati yassā sā sapati.

She who has the same husband is sapati.

Người có chồng giống nhau là sā sapati.

Evaṃ sanābhi, sabandhu, sabrahmacārī, sanāmo.

Similarly, sanābhi (of the same lineage), sabandhu (of the same kin), sabrahmacārī (of the same holy life), sanāmo (of the same name).

Như vậy, cùng huyết thống, cùng bà con, cùng phạm hạnh, cùng tên.

Avhayaṃ vuccati nāmaṃ, candena samānaṃ avhayaṃ yassa so candasavhayo, sagotto, indena samānaṃ gottaṃ yassa so indasagotto, sarūpaṃ, saṭṭhānaṃ.

avhayaṃ means name. One whose name is the same as the moon is candasavhayo. sagotto (of the same clan). One whose clan is the same as Indra is indasagotto. sarūpaṃ (of the same form), saṭṭhānaṃ (of the same place).

Avhayaṃ được gọi là nāmaṃ (tên). Người có tên giống như mặt trăng là candasavhayo. Cùng dòng họ. Người có dòng họ giống như chư Thiên (Inda) là indasagotto. Cùng hình dạng, cùng vị trí.

Hari vuccati suvaṇṇaṃ, harinā samāno vaṇṇo yassa so harissavaṇṇo, sassa dvittaṃ.

hari is said to be gold. One whose color is the same as gold is harissavaṇṇo, with doubling of sa.

Hari được gọi là vàng. Người có màu sắc giống như vàng là harissavaṇṇo, với sassa được lặp đôi.

Evaṃ siṅgīnikkhasavaṇṇo, savayo, sadhano, sadhammo, sajātiyo.

Similarly, siṅgīnikkhasavaṇṇo (of the color of gold coins), savayo (of the same age), sadhano (with wealth), sadhammo (of the same Dhamma), sajātiyo (of the same caste).

Như vậy, siṅgīnikkhasavaṇṇo (có màu vàng như vàng ròng), cùng tuổi, cùng tài sản, cùng Pháp, cùng chủng tộc.

2711

Pakkhādīsūti kiṃ?

What is meant by "before pakkha and other words"?

Tại sao nói “trong các từ pakkhādi (v.v.)”?

Samānasīlo.

samānasīlo (of the same virtue).

Samānasīlo (cùng giới hạnh).

2712

387. Udare iye^* .

387. In udara followed by iya.

387. Udare iye.

2713

Iyayutte udare pare samānassa so hoti vā.

samāna optionally becomes so when udara (womb) followed by iya occurs after it.

Khi udare đứng trước iya, samāna trở thành so tùy chọn.

2714

Samāne udare jāto sodariyo, samānodariyo.

Born from the same womb is sodariyo, samānodariyo.

Người sinh ra từ cùng một bụng mẹ là sodariyo, samānodariyo.

2715

Iyeti kiṃ?

What is meant by "followed by iya"?

Tại sao nói “iya”?

Samānodaratā.

samānodaratā (the state of being from the same womb).

Samānodaratā (tình trạng cùng bụng mẹ).

2716

Aññesupi samānassa so hoti, candena samānā sirī yassa taṃ candassasirīkaṃ, mukhaṃ.

In other cases too, samāna becomes so. That whose beauty is like the moon is candassasirīkaṃ (face).

Trong các trường hợp khác, samāna cũng trở thành so. Cái có vẻ đẹp giống như mặt trăng là candassasirīkaṃ (mặt).

Evaṃ padumassasirīkaṃ, vadanaṃ.

Similarly, padumassasirīkaṃ (face like a lotus).

Như vậy, padumassasirīkaṃ (mặt giống như hoa sen), vadanaṃ (mặt).

2717

Mahāvuttinā santādīnañca so hoti, saṃvijjati lomaṃ assāti salomako.

By the Great Rule, it refers to santa, etc. That which has hair is salomako.

Theo Mahāvutti, santādi (v.v.) cũng trở thành so. Người có lông là salomako.

Evaṃ sapakkhako, saṃvijjanti āsavā etesanti sāsavā, saṃvijjanti paccayā etesanti sappaccayā, saṃvijjanti attano uttaritarā dhammā etesanti sauttarā, santo puriso sappuriso.

Similarly, sapakkhako. Those for whom defilements exist are sāsavā. Those for whom conditions exist are sappaccayā. Those for whom there are higher states than their own are sauttarā. A good person is sappuriso.

Như vậy, sapakkhako (có cánh), những người có lậu hoặc là sāsavā, những người có duyên là sappaccayā, những người có các pháp cao hơn mình là sauttarā. Người hiền thiện là sappuriso.

Tathā sajjano, saddhammo, santassa bhāvo sabbhāvo iccādi.

Likewise, sajjano, saddhammo. The state of a good person is sabbhāvo, and so on.

Cũng vậy, sajjano (người tốt), saddhammo (Chánh pháp), sabbhāvo (bản chất của người hiền thiện), v.v.

2718

Iti sa-rāsi.

Thus, the collection of 'sa'.

Như vậy là sa-rāsi (phần về sa).

2719

388. Imassidaṃ^* .

388. Imassidaṃ.

2720

Uttarapade pare imassa idaṃ hoti.

When a subsequent word follows, imassa becomes idaṃ.

Khi một từ đứng sau, imassa trở thành idaṃ.

2721

Ayaṃ attho etassāti idamatthī, samāsante ī, idamatthino bhāvo idamatthitā.

This meaning is for this, hence idamatthī (this-meaning-ed); at the end of the compound, ī. The state of idamatthin is idamatthitā.

Ý nghĩa này thuộc về nó là idamatthī. ī ở cuối hợp chất. Bản chất của idamatthī là idamatthitā.

Ayaṃ paccayo etesanti idappaccayā, idappaccayānaṃ bhāvo idappaccayatā.

These are the conditions for these, hence idappaccayā (these-conditions); the state of idappaccayā is idappaccayatā.

Những duyên này là idappaccayā. Bản chất của idappaccayā là idappaccayatā.

‘‘Imesaṃ paccayā idappaccayā, idappaccayā eva idappaccayatā’’tipi yojenti.

They also connect it as: "The conditions of these are idappaccayā, idappaccayatā is precisely idappaccayā."

Cũng có người giải thích: “Những duyên này là idappaccayā. Idappaccayā chính là idappaccayatā”.

‘Ida’nti nipātapadampi atthi, ‘‘rūpañca hidaṃ bhikkhave attā abhavissā, vedanā ca hidaṃ.

There is also the indeclinable particle 'idaṃ': "And if, bhikkhus, form were self, and if feeling were self.

Cũng có từ tiểu từ idaṃ. “Này các tỳ khưu, nếu sắc này là tự ngã, nếu thọ này là tự ngã.

Saññā ca hidaṃ.

And if perception were self.

Nếu tưởng này là tự ngã.

Saṅkhārā ca hidaṃ bhikkhave attā abhavissaṃsu’’ iccādi^* .

And if, bhikkhus, formations were self," and so on.

Nếu các hành này, này các tỳ khưu, là tự ngã”, v.v.

2722

389. Puṃ pumassa vā^* .

389. Puṃ pumassa vā.

2723

Uttarapade pare pumassa puṃ hoti vā.

When a subsequent word follows, pumassa optionally becomes puṃ.

Khi một từ đứng sau, pumassa tùy chọn trở thành puṃ.

2724

Pumassa liṅgaṃ pulliṅgaṃ, pumassa bhāvo pumbhāvo, pumā ca so kokilo cāti puṅkokilo, pumā ca so go cāti puṅgavo, ‘go tvacatthe…’ti apaccayo, napuṃsako.

The gender of a male is pulliṅga (masculine gender). The state of being a male is pumbhāvo (maleness). A male and it is a cuckoo is puṅkokilo. A male and it is an ox is puṅgavo. The apa suffix in 'go tvacatthe...', and napuṃsako (neuter).

Giống của nam là pulliṅgaṃ. Bản chất của nam là pumbhāvo. Con chim cúc cu đó là nam là puṅkokilo. Con bò đó là nam là puṅgavo. apaccayo (hậu tố a) trong nghĩa thuộc về da. Napuṃsako (trung tính).

2725

Vāti kiṃ?

Why "optionally"?

Tại sao nói “tùy chọn”?

Pumitthī.

pumitthī (male-female).

Pumitthī (nam và nữ).

2726

390. Ṭa ntantūnaṃ^* .

390. Ṭa ntantūnaṃ.

2727

Uttarapade pare nta, ntūnaṃ ṭa hoti vā kvaci.

When a subsequent word follows, nta and ntūna optionally become ṭa in some cases.

Khi một từ đứng sau, nta và ntūnaṃ tùy chọn trở thành ṭa trong một số trường hợp.

2728

Bhavaṃ patiṭṭho yesaṃ te bhavaṃpatiṭṭhā, bindāgamo.

Those whose establishment is existence are bhavaṃpatiṭṭhā (existence-established ones); insertion of bindu.

Những người có sự hiện hữu là nơi nương tựa là bhavaṃpatiṭṭhā. bindāgamo (sự thêm vào bindu).

Bhagavā mūlaṃ yesaṃ te bhagavaṃmūlakā, dhammā.

Those whose root is the Blessed One are bhagavaṃmūlakā (Blessed-One-rooted ones), referring to Dhamma.

Những pháp có Đức Phật là căn bản là bhagavaṃmūlakā.

Evaṃ bhagavaṃpaṭisaraṇā, dhammā.

Similarly, bhagavaṃpaṭisaraṇā (Blessed-One-refuged ones), referring to Dhamma.

Như vậy, những pháp có Đức Phật là nơi nương tựa là bhagavaṃpaṭisaraṇā.

2729

Bahulādhikārā tarādīsu ca paresu, mahantīnaṃ atisayena mahāti mahattarī, rattaññūnaṃ mahantassa bhāvo rattaññumahattaṃ.

By the authority of bahulādhikāra, in the case of tara and others following: Exceedingly great among great ones is mahattari. The state of being great among those of long experience is rattaññumahattaṃ.

Do thẩm quyền của bahulādhikāra (quy tắc phổ biến), khi tarādi (v.v.) đứng sau, mahantīnaṃ (của những cái lớn) đặc biệt lớn là mahattarī. Bản chất của mahanta (lớn) của rattaññūnaṃ (những người có kinh nghiệm lâu năm) là rattaññumahattaṃ.

Evaṃ jātimahattaṃ, guṇamahattaṃ, puññamahattaṃ, arahantassa bhāvo arahattaṃ.

Similarly, jātimahattaṃ (greatness of birth), guṇamahattaṃ (greatness of virtue), puññamahattaṃ (greatness of merit). The state of being an arahant is arahattaṃ.

Như vậy, jātimahattaṃ (sự vĩ đại về dòng dõi), guṇamahattaṃ (sự vĩ đại về phẩm chất), puññamahattaṃ (sự vĩ đại về phước đức), bản chất của A-la-hán là arahattaṃ (A-la-hán quả).

2730

391. A^* .

391. A.

2731

Uttarapade pare nta, ntūnaṃ a hoti.

When a subsequent word follows, nta and ntūna become a.

Khi một từ đứng sau, nta và ntūnaṃ trở thành a.

2732

Bhavantapatiṭṭhā, mayaṃ, guṇavantapatiṭṭhā, mayaṃ.

We are bhavantapatiṭṭhā (established in existence). We are guṇavantapatiṭṭhā (established in virtue).

Chúng tôi là những người có sự hiện hữu là nơi nương tựa là bhavantapatiṭṭhā. Chúng tôi là những người có phẩm chất là nơi nương tựa là guṇavantapatiṭṭhā.

2733

392. Rīrikkhakesu^* .

392. Rīrikkhakesu.

2734

Rī, rikkha, kapaccayantesu paresu samānassa so hoti.

When rī, rikkha, or ka suffix-ended words follow, samāna becomes sa.

Khi rī, rikkha, và các từ kết thúc bằng hậu tố ka đứng sau, samāna trở thành so.

2735

Niccasamāsattā aññapadena viggaho, saṃvijjatīti samāno, paccakkhe viya citte upalabbhatīti attho.

Due to being a permanent compound, the analysis is with another word. That which exists is samāna (same); the meaning is that it is perceived in the mind as if directly present.

Do tính chất niccasamāsa (hợp chất vĩnh viễn), sự phân tích được thực hiện với một từ khác. Cái gì hiện hữu là samāno, nghĩa là nó được nhận thức trong tâm như một điều trực tiếp.

Samāno viya so dissatīti sadī, sadikkho, sadiso, samānā viya te dissantīti sadisā.

He appears like samāna, hence sadī (similar), sadikkho (similar-looking), sadiso (similar). They appear like samāna, hence sadisā (similar).

Cái gì trông giống như samāno là sadī, sadikkho, sadiso. Những cái gì trông giống như samānā là sadisā.

2736

393. Ntakimimānaṃ ṭākīṭī^* .

393. Ntakimimānaṃ ṭākīṭī.

2737

Tesu paresu ntapaccayantassa ca kiṃ, imasaddānañca kamena ṭā, kī, ṭī honti.

When those words follow, the nta-suffixed word, and the words kiṃ and ima respectively become ṭā, kī, and ṭī.

Khi những từ đó đứng sau, từ kết thúc bằng hậu tố nta, và các từ kiṃ, ima lần lượt trở thành ṭā, kī, ṭī.

2738

Bhavaṃ viya so dissatīti bhavādī, bhavādikkho, bhavādiso, ko viya so dissatīti kīdī, kīdikkho, kīdiso, ayaṃ viya so dissatīti īdī, īdikkho, īdiso.

He appears like the present (existent), hence bhavādī, bhavādikkho, bhavādiso. How does he appear? Hence kīdī, kīdikkho, kīdiso. He appears like this, hence īdī, īdikkho, īdiso.

Cái gì trông giống như bhavaṃ là bhavādī, bhavādikkho, bhavādiso. Cái gì trông giống như ko là kīdī, kīdikkho, kīdiso. Cái gì trông giống như ayaṃ là īdī, īdikkho, īdiso.

2739

394. Sabbādīnamā^* .

394. Sabbādīnamā.

2740

Tesu paresu sabbādināmakānaṃ ya, ta, eta, añña, amha, tumhasaddānaṃ anto ā hoti.

When those words follow, the ends of the sabbādi nouns — ya, ta, eta, añña, amha, tumha — become ā.

Khi những từ đó đứng sau, các từ ya, ta, eta, añña, amha, tumha của nhóm sabbādināma (các đại từ bắt đầu bằng sabba) có ā ở cuối.

2741

Yādī, yādikkho, yādiso, tādī, tādikkho, tādiso, etādī, etādikkho, etādiso.

yādī, yādikkho, yādiso. tādī, tādikkho, tādiso. etādī, etādikkho, etādiso.

Yādī, yādikkho, yādiso. Tādī, tādikkho, tādiso. Etādī, etādikkho, etādiso.

2742

395. Vetasseṭa^* .

395. Vetasseṭa.

2743

Tesu paresu etassa eṭa hoti vā.

When those words follow, eta optionally becomes eṭa.

Khi những từ đó đứng sau, eta tùy chọn trở thành eṭa.

2744

Edī, edikkho, ediso, aññādī, aññādikkho, aññādiso, amhādī, amhādikkho, amhādiso, tumhādī, tumhādikkho, tumhādiso.

edī, edikkho, ediso. aññādī, aññādikkho, aññādiso. amhādī, amhādikkho, amhādiso. tumhādī, tumhādikkho, tumhādiso.

Edī, edikkho, ediso. Aññādī, aññādikkho, aññādiso. Amhādī, amhādikkho, amhādiso. Tumhādī, tumhādikkho, tumhādiso.

2745

396. Tumhamhānaṃ tāmekasmiṃ^* .

396. Tumhamhānaṃ tāmekasmiṃ.

2746

Tesu paresu ekavacane pavattānaṃ tumha’ mhasaddānaṃ tā, mā honti vā.

When those words follow, tumha and amha words, when used in the singular, optionally become tā and mā.

Khi những từ đó đứng sau, các từ tumha và amha ở số ít tùy chọn trở thành tā và mā.

2747

Ahaṃ viya so dissatīti mādī, mādikkho, mādiso, tvaṃ viya so dissatīti tādī, tādikkho, tādiso.

He appears like me, hence mādī, mādikkho, mādiso. He appears like you, hence tādī, tādikkho, tādiso.

Người trông giống như tôi là mādī, mādikkho, mādiso. Người trông giống như bạn là tādī, tādikkho, tādiso.

2748

Ekasminti kiṃ?

Why "in the singular"?

Tại sao nói “ở số ít”?

Amhe viya te dissantīti amhādino, amhādikkhā, amhādisā, tumhe viya te dissantīti tumhādino, tumhādikkhā, tumhādisā.

They appear like us, hence amhādino, amhādikkhā, amhādisā. They appear like you (plural), hence tumhādino, tumhādikkhā, tumhādisā.

Những người trông giống như chúng tôi là amhādino, amhādikkhā, amhādisā. Những người trông giống như các bạn là tumhādino, tumhādikkhā, tumhādisā.

Ettha ca upamānatthasseva ekattaṃ icchīyati, tasmā ahaṃ viya te dissantīti mādisā tvaṃ viya te dissantīti tādino, tādisātipi yujjanti.

Here, the oneness of the object of comparison is intended. Therefore, "They appear like me" yields mādisā, and "They appear like you" yields tādino, tādisā, which are also appropriate.

Ở đây, chỉ có sự giống nhau của đối tượng so sánh được mong muốn. Do đó, “những người trông giống như tôi là mādisā”, “những người trông giống như bạn là tādino, tādisā” cũng hợp lý.

‘‘Mādisā ve jinā honti, ye pattā āsavakkhaya’’nti^* pāḷi, imāni padāni upari kitakaṇḍepi āgamissanti.

The Pali reads: "Indeed, those who have attained the destruction of defilements are like me," and so on. These words will also appear later in the section on kita.

Pāḷi có câu: “Thật vậy, những bậc Giina (người chiến thắng) là những vị đã đạt đến sự diệt trừ các lậu hoặc, giống như tôi” (Mādisā ve jinā honti, ye pattā āsavakkhaya). Những từ này cũng sẽ xuất hiện trong chương kitakaṇḍa ở phần trên.

2749

397. Taṃmamaññatra^* .

397. Taṃmamaññatra.

2750

Rī, rikkha, kapaccayehi aññasmiṃ uttarapade pare tumha’mhānaṃ taṃ, maṃādesā honti kvaci.

When a subsequent word other than rī, rikkha, or ka suffix follows, tumha and amha optionally become taṃ and maṃ respectively in some cases.

Trong một từ khác đứng sau, không phải rī, rikkha, kapaccaya, các từ tumha và amha tùy chọn trở thành taṃ và maṃ trong một số trường hợp.

2751

Tvaṃ leṇaṃ yesaṃ te taṃleṇā, ahaṃ leṇaṃ yesaṃ te maṃleṇā^* .

Those whose refuge you are are taṃleṇā. Those whose refuge I am are maṃleṇā.

Những người có bạn là nơi nương tựa là taṃleṇā. Những người có tôi là nơi nương tựa là maṃleṇā.

Evaṃ taṃdīpā, maṃdīpā^* , taṃpaṭisaraṇā, maṃpaṭisaraṇā.

Similarly, taṃdīpā, maṃdīpā. taṃpaṭisaraṇā, maṃpaṭisaraṇā.

Như vậy, taṃdīpā (bạn là hải đảo), maṃdīpā (tôi là hải đảo), taṃpaṭisaraṇā (bạn là nơi nương tựa), maṃpaṭisaraṇā (tôi là nơi nương tựa).

2752

398. Manādyāpādīnamo maye ca^* .

398. Manādyāpādīnamo maye ca.

2753

Uttarapade mayapaccaye ca pare manādīnaṃ āpādīnañca o hoti.

When a subsequent word or the suffix maya follows, manādi and āpādi become o.

Khi một từ đứng sau và khi hậu tố maya đứng sau, manādi (v.v. của mana) và āpādi (v.v. của āpa) trở thành o.

2754

Manoseṭṭhā, manomayā, rajojallaṃ, rajomayaṃ, sabbo manogaṇo idha vattabbo, āpodhātu, āpomayaṃ.

manoseṭṭhā (foremost by mind), manomayā (mind-made). rajojallaṃ (dust and dirt), rajomayaṃ (made of dust). All groups of mind are to be mentioned here. āpodhātu (water element), āpomayaṃ (water-made).

Manoseṭṭhā (tâm là tối thượng), manomayā (do tâm tạo ra), rajojallaṃ (bụi bẩn), rajomayaṃ (do bụi tạo ra). Tất cả các nhóm từ manogaṇa (nhóm từ về tâm) phải được nói ở đây. Āpodhātu (thủy đại), āpomayaṃ (do nước tạo ra).

Anuyanti disodisaṃ^* , jīva tvaṃ saradosataṃ^* .

They pursue in every direction. Live, you, for a hundred autumns.

Họ đi theo các hướng khác nhau. Bạn hãy sống đến một trăm năm mùa thu.

2755

399. Parassa saṅkhyāsu^* .

399. Parassa saṅkhyāsu.

2756

Saṅkhyāsu parāsu parassa o hoti.

When numbers follow, para becomes o.

Khi các số từ đứng sau, para trở thành o.

2757

Parosataṃ, parosahassaṃ, paropaṇṇāsa dhammā, idha parasaddo ‘‘indriyaparopariyatta’’nti ettha viya adhikatthavācisaddantaraṃ, na sabbanāmaṃ.

parosataṃ (above a hundred), parosahassaṃ (above a thousand), paropaṇṇāsa dhammā (above fifty Dhammas). Here, the word para is another word denoting "exceeding," as in "indriyaparopariyatta," and is not a pronoun.

Parosataṃ (hơn một trăm), parosahassaṃ (hơn một ngàn), paropaṇṇāsa dhammā (hơn năm mươi pháp). Ở đây, từ para là một từ khác mang nghĩa “hơn”, như trong “indriyaparopariyatta” (sự khác biệt về căn), không phải là một đại từ.

2758

400. Jane puthassu^* .

400. Jane puthassu.

2759

Jane pare puthassa u hoti.

When jana follows, putha becomes u.

Khi jana đứng sau, putha trở thành u.

2760

Ariyehi puthagevāyaṃ janoti puthujjano.

This person is separate from the noble ones, hence puthujjano (ordinary person).

Người này tách biệt với các bậc Thánh là puthujjano (phàm phu).

Api ca pāḷinaye puthusaddoyeva bahulaṃ dissati, puthu kilese janentīti puthujjanā, puthu nānāsatthārānaṃ mukhaṃ ullokentīti puthujjanā, puthu nānāoghehi vuyhantīti puthujjanā^* , saññānānāttaputhuttapabhedaṃ paṭicca taṇhānānāttaputhuttapabhedo hoti^* , iṅgha aññepi pucchassu, puthū samaṇabrāhmaṇe^* .

Moreover, in the Pāḷi tradition, only the word puthu is frequently seen. Because they generate various defilements, they are puthujjanā. Because they look to the faces of various different teachers, they are puthujjanā. Because they are carried away by various different floods, they are puthujjanā. Dependent on the distinction and diversity of perceptions, there is the distinction and diversity of craving. Come now, ask others too, various ascetics and brahmins.

Hơn nữa, trong cách dùng của tiếng Pali, chỉ có từ puthu là phổ biến, puthujjanā (phàm phu) vì họ sinh ra nhiều phiền não khác nhau (puthu kilesa), puthujjanā vì họ nhìn vào miệng của nhiều vị đạo sư khác nhau (puthu nānāsatthāra), puthujjanā vì họ bị cuốn trôi bởi nhiều dòng chảy khác nhau (puthu nānāogha)^*. Do sự khác biệt và đa dạng của các nhận thức, có sự khác biệt và đa dạng của các loại tham ái^*. Này, hãy hỏi những người khác nữa, nhiều vị Sa-môn và Bà-la-môn (puthū samaṇabrāhmaṇe)^*.

Gāmā gāmaṃ vicarissaṃ, sāvake vinayaṃ puthū, āyatāni puthūni ca, puthunā vijjuvaṇṇinā^* , puthukāyā puthubhūtā iccādi.

“I will wander from village to village,” “various disciples in discipline,” “and various extensive things,” “by a distinct, lightning-colored one,” “having varied bodies, become varied,” and so on.

Tôi sẽ đi từ làng này sang làng khác, nhiều đệ tử (sāvake vinayaṃ puthū), nhiều và đa dạng các xứ (āyatāni puthūni ca), với màu sắc sấm sét đa dạng (puthunā vijjuvaṇṇinā)^*, với thân thể to lớn (puthukāyā puthubhūtā) v.v.

Tasmā ‘‘puthageva, puthakkaraṇe’’ iccādīsu thussa ukārassa akāro^* yujjati.

Therefore, in phrases like ‘‘puthageva, puthakkaraṇe’’, the u of thu is replaced by a.

Do đó, trong các trường hợp như ‘‘puthageva, puthakkaraṇe’’ v.v., ukāra của thussa trở thành akāra^*.

2761

401. So chassāhāyatanesu vā^* .

401. So (becomes sa) in chassāyatanesu (in the six sense-bases) or.

401. So chassāhāyatanesu vā^*.

2762

Ahe ca āyatane ca pare chassa so hoti vā.

When aha and āyatana follow, cha becomes sa, optionally.

Khi aha và āyatana theo sau, cha trở thành so hoặc không.

2763

Cha ahāni sāhaṃ.

Six days is sāhaṃ.

Sáu ngày (cha ahāni) là sāhaṃ.

Atthi sāhassa jīvitaṃ^* , ‘sāhassā’ti sāhaṃ+assāti chedo.

Life for six days. The analysis of sāhassā is sāhaṃ + assā.

Sự sống của sāhaṃ (atthi sāhassa jīvitaṃ)^*, “sāhassā” là sāhaṃ + assā là sự phân chia.

Saḷāyatanaṃ.

The six sense-bases (saḷāyatanaṃ).

Sáu xứ (saḷāyatanaṃ).

2764

Vāti kiṃ?

Why vā (optionally)?

Tại sao có từ "hoặc" (vā)?

Chāhappaṭicchannā āpatti^* , cha āyatanāni.

An offense covered for six days, six sense-bases.

Phạm tội bị che giấu sáu lần (chāhappaṭicchannā āpatti)^*, sáu xứ (cha āyatanāni).

2765

402. Ltupitādīnamāraṅraṅa^* .

402. āraṅa, raṅa for words ending in ltu and for pitā and others.

402. Ltupitādīnamāraṅraṅa^*.

2766

Samāsuttarapade pare ltupaccayantānaṃ pitādīnañca kamena āraṅa, raṅa honti vā.

When a posterior component of a compound follows, words ending in the ltu suffix and pitā and others optionally become āraṅa and raṅa respectively.

Khi có một từ theo sau trong hợp chất, các từ kết thúc bằng ltupaccaya và các từ bắt đầu bằng pita v.v. lần lượt trở thành āraṅa và raṅa hoặc không.

2767

Satthuno dassanaṃ satthāradassanaṃ.

The sight of the Teacher is satthāradassanaṃ.

Sự thấy của Bậc Đạo Sư (Satthuno dassanaṃ) là satthāradassanaṃ.

Evaṃ kattāraniddeso.

Similarly, kattāraniddeso (designation of the doer).

Tương tự, sự chỉ định của người làm (kattāraniddeso).

Mātā ca pitā ca mātarapitaro, mātāpitūsu saṃvaḍḍho mātāpitarasaṃvaḍḍho.

Mother and father are mātarapitaro. One raised by mother and father is mātāpitarasaṃvaḍḍho.

Mẹ và cha (mātā ca pitā ca) là mātarapitaro. Được nuôi dưỡng bởi cha mẹ (mātāpitūsu saṃvaḍḍho) là mātāpitarasaṃvaḍḍho.

2768

Vāti kiṃ?

Why vā (optionally)?

Tại sao có từ "hoặc" (vā)?

Satthudassanaṃ, kattu niddeso, mātāpitaro.

Satthudassanaṃ (sight of the Teacher), kattu niddeso (designation of the doer), mātāpitaro (mother and father).

Sự thấy của Bậc Đạo Sư (satthudassanaṃ), sự chỉ định của người làm (kattu niddeso), cha mẹ (mātāpitaro).

2769

403. Vijjāyonisambandhīnamā tatra catthe^* .

403. ā for vijjāsambandhī and yonisambandhī in a cattha compound.

403. Vijjāyonisambandhīnamā tatra catthe^*.

2770

Catthasamāse vijjāsambandhīnaṃ yonisambandhīnañca ltupitādīnaṃ ā hoti tesveva paresu.

In a cattha compound, for words related to knowledge and lineage (vijjāsambandhī and yonisambandhī), and for those ending in ltu and pitā and others, ā occurs when they are followed by themselves.

Trong hợp chất cattha, các từ ltupitādīna liên quan đến kiến thức và liên quan đến dòng dõi trở thành ā khi chúng theo sau.

2771

Mātāpitā, mātāpitaro iccādi.

Mātāpitā (mother and father), mātāpitaro (mother and father), and so on.

Cha mẹ (mātāpitā, mātāpitaro) v.v.

2772

Tatrāti kiṃ?

Why tatrā (therein)?

Tại sao có từ "ở đó" (tatrāti)?

Mātuyā bhātā mātubhātā.

The mother's brother is mātubhātā.

Anh của mẹ (mātuyā bhātā) là mātubhātā.

2773

Ettha ca vijjāsippāni sikkhāpentā ācariyā sissānaṃ vijjāsambandhī mātāpitaro nāma.

Here, the teachers who impart knowledge and skills are called the mātāpitaro (parents) related to knowledge for their students.

Ở đây, các vị thầy dạy nghề và kỹ năng cho học trò được gọi là cha mẹ liên quan đến kiến thức (vijjāsambandhī mātāpitaro).

2774

404. Putte^* .

404. In putta.

404. Putte^*.

2775

Catte putte pare vijjāyonisambandhīnaṃ ltupitādīnaṃ ā hoti.

When putta follows in a cattha compound, ā occurs for words related to knowledge and lineage, and for those ending in ltu and pitā and others.

Khi putta theo sau trong catta, các từ ltupitādīna liên quan đến kiến thức và dòng dõi trở thành ā.

2776

Mātāputtā gacchanti, pitāputtā gacchanti.

Mother and son go (mātāputtā gacchanti), father and son go (pitāputtā gacchanti).

Mẹ và con trai đi (mātāputtā gacchanti), cha và con trai đi (pitāputtā gacchanti).

Mahāvuttinā tesañca i hoti, mātipakkho, pitipakkho.

According to the Mahāvuṭṭi, i also occurs for them: mātipakkho (mother's side), pitipakkho (father's side).

Theo Mahāvutti, chúng cũng trở thành i, phe mẹ (mātipakkho), phe cha (pitipakkho).

Mātigho labhate dukhaṃ^* , pitigho labhate dukhaṃ, māttikaṃ dhanaṃ, pettikaṃ dhanaṃ^* .

A matricide obtains suffering, a patricide obtains suffering, maternal wealth, paternal wealth.

Kẻ giết mẹ phải chịu khổ (mātigho labhate dukhaṃ)^*, kẻ giết cha phải chịu khổ (pitigho labhate dukhaṃ), tài sản của mẹ (māttikaṃ dhanaṃ), tài sản của cha (pettikaṃ dhanaṃ)^*.

Ettha ca mātuyā santakaṃ māttikaṃ, pituno santakaṃ pettikaṃ, dvittaṃ vuddhi ca.

Here, māttikaṃ means belonging to the mother, and pettikaṃ means belonging to the father, with doubling and lengthening of the vowel.

Ở đây, tài sản của mẹ là māttikaṃ, tài sản của cha là pettikaṃ, có sự lặp đôi và tăng trưởng (dvittaṃ vuddhi ca).

Mātito, pitito, bhātā eva bhātiko, bhātikarājā.

From the mother, from the father. A brother is bhātiko, bhātikarājā (brother king).

Từ mẹ (mātito), từ cha (pitito), chỉ là anh em (bhātā eva bhātiko), vua anh em (bhātikarājā).

2777

405. Jāyāya jāyaṃ patimhi^* .

405. jāyaṃ for jāyā when pati follows.

405. Jāyāya jāyaṃ patimhi^*.

2778

Patimhi pare jāyāsaddassa jāyaṃ hoti.

When pati follows, the word jāyā becomes jāyaṃ.

Khi pati theo sau, từ jāyā trở thành jāyaṃ.

2779

Puttaṃ janetīti jāyā, jāyā ca pati ca jāyampatī^* .

She who gives birth to a son is jāyā. Wife and husband are jāyampatī.

Người sinh con là vợ (puttaṃ janetīti jāyā), vợ và chồng (jāyā ca pati ca) là jāyampatī^*.

Atha vā ‘‘jāyampatī’’ti idaṃ sandhividhināva siddhaṃ, tasmā ‘‘jampatī’’tipāṭho siyā yathā ‘‘devarājā sujampatī’^* ’ti, yathā ca sakkataganthesu ‘‘dāro ca pati ca dampatī’’ti.

Alternatively, jāyampatī is established by the rules of sandhi. Therefore, the reading should be jampatī, as in ‘‘devarājā sujampatī’’, and as in Sanskrit texts where ‘‘dāro ca pati ca dampatī’’ (wife and husband are dampatī).

Hoặc, từ ‘‘jāyampatī’’ này được hình thành bằng quy tắc sandhi, do đó có thể là ‘‘jampatī’’ như trong ‘‘devarājā sujampatī’’^*, và như trong các văn bản tiếng Phạn ‘‘dāro ca pati ca dampatī’’.

Idha pana mahāvuttinā patimhi sujātāya sujaṃ hoti, dārassa ca daṃ hoti, tathā jāyā ca pati ca jampatīti niṭṭhaṃ gantabbaṃ.

Here, however, according to the Mahāvuṭṭi, when pati follows, sujātā becomes sujaṃ, and dāra becomes daṃ. Similarly, jāyā and pati should be concluded as jampatī.

Tuy nhiên, ở đây, theo Mahāvutti, khi pati theo sau, sujātā trở thành sujaṃ, và dāra trở thành daṃ, do đó, jāyā và pati được hiểu là jampatī.

2780

Yañca vuttiyaṃ ‘‘jānipatīti pakatyantarena siddhaṃ, tathā dampatī’’ti vuttaṃ.

And it is stated in the Vutti that ‘‘jānipatī is established by another nature, similarly dampatī.’’

Và trong Vutti có nói ‘‘jānipatī được hình thành bằng một cách khác, cũng như dampatī’’.

Tattha puttaṃ janetīti jānī.

Therein, she who gives birth to a son is jānī.

Ở đó, người sinh con là jānī.

Jānī ca pati ca jānīpatīti yujjati.

Jānī and pati are appropriately jānīpatī.

Vợ và chồng (jānī ca pati ca) là jānīpatī là hợp lý.

‘‘Tudampatī’’ti pāṭho.

The reading is ‘‘tudampatī’’.

Cách đọc là ‘‘tudampatī’’.

Kaccāyane ca ‘jāyāya tu daṃjāni patimhī’ti.

And in Kaccāyana, it is ‘jāyāya tu daṃjāni patimhi’.

Trong Kaccāyana cũng có ‘jāyāya tu daṃjāni patimhī’.

Tattha tusaddo padapūraṇamatte yujjati.

Therein, the word tu is used merely as a particle for filling out the phrase.

Ở đó, từ tu chỉ được dùng để điền vào câu.

2781

406. Saññāyamudodakassa^* .

406. udo for udaka when a specific designation is implied.

406. Saññāyamudodakassa^*.

2782

Saññāyaṃ gamyamānāyaṃ uttarapade pare udakassa udo hoti.

When a specific designation is implied and a posterior component follows, udaka becomes udo.

Khi có một từ theo sau trong ý nghĩa của một danh từ, udaka trở thành udo.

2783

Udakaṃ dhāretīti udadhi, mahantaṃ udakaṃ dhāretīti mahodadhi, udakaṃ pivanti etthāti udapānaṃ, udakaṃ pivanti etāyāti udapāti.

That which holds water is udadhi (ocean). That which holds much water is mahodadhi (great ocean). Where water is drunk is udapānaṃ (well). By which water is drunk is udapāti (drinking vessel).

Người giữ nước (udakaṃ dhāretīti) là udadhi (đại dương), người giữ nước lớn (mahantaṃ udakaṃ dhāretīti) là mahodadhi (đại dương lớn), nơi uống nước (udakaṃ pivanti etthāti) là udapānaṃ (giếng nước), vật dùng để uống nước (udakaṃ pivanti etāyāti) là udapāti (cái cốc).

2784

407. Kumbhādīsu vā^* .

407. Optionally in kumbha and others.

407. Kumbhādīsu vā^*.

2785

Kumbhādīsu paresu udakassa udo hoti vā.

When kumbha and others follow, udaka optionally becomes udo.

Khi kumbha v.v. theo sau, udaka trở thành udo hoặc không.

2786

Udakassa kumbho udakumbho, udakakumbho.

Pot of water is udakumbho or udakakumbho.

Bình nước (udakassa kumbho) là udakumbho, udakakumbho.

Evaṃ udapatto, udakapatto, udabindu, udakabindu.

Similarly, udapatto or udakapatto (water-bowl), udabindu or udakabindu (water-drop).

Tương tự, udapatto, udakapatto (bát nước), udabindu, udakabindu (giọt nước).

Mahāvuttinā syādīsupi, ‘‘nīlodā pokkharaṇī’’ti pāḷi.

According to the Mahāvuṭṭi, also in syā and others, the Pāḷi is ‘‘nīlodā pokkharaṇī’’ (a blue-watered lotus pond).

Theo Mahāvutti, cũng trong các từ bắt đầu bằng sya v.v., ‘‘nīlodā pokkharaṇī’’ là một đoạn Pali.

2787

408. Sotādīsu lopo^* .

408. Elision in sota and others.

408. Sotādīsu lopo^*.

2788

Sotādīsu paresu udakassa ussa lopo hoti.

When sota and others follow, the u of udaka is elided.

Khi sota v.v. theo sau, ussa của udaka bị lược bỏ.

2789

Udakassa sotaṃ dakasotaṃ, udake rakkhaso dakarakkhaso, udakaṃ āsayo yesaṃ te dakāsayā, pāṇā.

Stream of water is dakasotaṃ. A water-demon is dakarakkhaso. Beings whose abode is water are dakāsayā (aquatic animals).

Dòng nước (udakassa sotaṃ) là dakasotaṃ, quỷ nước (udake rakkhaso) là dakarakkhaso, những sinh vật mà nước là nơi ở của chúng (udakaṃ āsayo yesaṃ te) là dakāsayā, các loài vật.

Mahāvuttinā syādīsupi, ‘‘dake dakāsayā sentī’’ti^* pāḷi.

According to the Mahāvuṭṭi, also in syā and others, the Pāḷi is ‘‘dake dakāsayā sentī’’ (aquatic animals dwell in the water).

Theo Mahāvutti, cũng trong các từ bắt đầu bằng sya v.v., ‘‘dake dakāsayā sentī’’^* là một đoạn Pali.

2790

409. Pubbāparajjasāyamajjhehāhassa ṇho^* .

409. ṇha for aha when preceded by pubbāpara-ajja-sāya-majjha.

409. Pubbāparajjasāyamajjhehāhassa ṇho^*.

2791

Pubbādīhi parassa ahassa ṇho hoti.

When aha follows pubbā and others, it becomes ṇha.

Khi pubba v.v. theo sau, aha trở thành ṇho.

2792

Pubbaṇho, aparaṇho, ajjaṇho, sāyaṇho^* , majjhaṇho.

Forenoon (pubbaṇho), afternoon (aparaṇho), midday (ajjaṇho), evening (sāyaṇho), noon (majjhaṇho).

Buổi sáng (pubbaṇho), buổi chiều (aparaṇho), hôm nay (ajjaṇho), buổi tối (sāyaṇho)^*, giữa trưa (majjhaṇho).

2793

Nānādesarāsi niṭṭhito.

End of the section on various compounds.

Phần về các từ biến cách khác nhau đã kết thúc.

2794

Abyayarāsi

Section on Indeclinables

Phần về các từ bất biến

2795

410. Kupādayo niccamasyādividhimhi^* .

410. Ku and others are always combined, except in syādi formations.

410. Kupādayo niccamasyādividhimhi^*.

2796

Syādividhito aññattha kuādayo pādayo ca saddā syādyantena saha niccaṃ ekatthā honti.

Except for formations involving syā and its like, words like ku and pā (from pāda) are always combined with a word ending in syā and its like to form a single meaning.

Trong các trường hợp khác ngoài quy tắc syādividhi, các từ ku v.v. và pa v.v. luôn luôn hợp nhất với từ kết thúc bằng syādi.

2797

Kucchito brāhmaṇo kubrāhmaṇo, īsakaṃ uṇhaṃ kaduṇhaṃ, pākaṭo hutvā bhavatīti pātubhūto, āvī^* hutvā bhavatīti āvībhūto, tuṇhī bhavatīti tuṇhībhūto, pamukho nāyako panāyako, pakārena karitvā pakaritvā pakārena kataṃ pakataṃ, paṭhamaṃ vā kataṃ pakataṃ, virūpo puriso duppuriso.

An inferior brahmin is kubrāhmaṇo. Slightly hot is kaduṇhaṃ. Having appeared, he exists is pātubhūto. Having become manifest, he exists is āvībhūto. He remains silent is tuṇhībhūto. A prominent leader is panāyako. Having done it well is pakaritvā. Done well is pakataṃ. Or done first is pakataṃ. A deformed person is duppuriso.

Bà-la-môn xấu (kucchito brāhmaṇo) là kubrāhmaṇo, hơi nóng (īsakaṃ uṇhaṃ) là kaduṇhaṃ, trở nên hiển lộ (pākaṭo hutvā bhavatīti) là pātubhūto, trở nên rõ ràng (āvī^* hutvā bhavatīti) là āvībhūto, trở nên im lặng (tuṇhī bhavatīti) là tuṇhībhūto, người lãnh đạo chính (pamukho nāyako) là panāyako, đã làm một cách đặc biệt (pakārena karitvā) là pakaritvā, đã làm một cách đặc biệt (pakārena kataṃ) là pakataṃ, hoặc đã làm trước tiên (paṭhamaṃ vā kataṃ) là pakataṃ, người đàn ông xấu xí (virūpo puriso) là duppuriso.

Evaṃ dukkaṭaṃ, sobhaṇo puriso supuriso.

Similarly, dukkaṭaṃ (a bad deed). A good person is supuriso.

Tương tự, việc làm xấu (dukkaṭaṃ), người đàn ông tốt đẹp (sobhaṇo puriso) là supuriso.

Evaṃ sukataṃ, abhidhammo, abhitthuto, bhusaṃ kaḷāro ākaḷāro, bhusaṃ bandho ābandho iccādi.

Similarly, sukataṃ (a good deed), abhidhammo (special Dhamma), abhitthuto (highly praised), intensely dark is ākaḷāro, tightly bound is ābandho, and so on.

Tương tự, việc làm tốt (sukataṃ), Pháp tối thượng (abhidhammo), được ca ngợi (abhitthuto), rất đen (bhusaṃ kaḷāro) là ākaḷāro, sự ràng buộc mạnh mẽ (bhusaṃ bandho) là ābandho v.v.

2798

Pādayo pakatādyatthe paṭhamāya ekatthā honti, pakato ācariyo pācariyo.

Pā and others combine with the first case-ending to mean 'actual' and so on. An actual teacher is pācariyo.

Các từ pa v.v. hợp nhất với paṭhama trong nghĩa pakata v.v., vị thầy đã được làm (pakato ācariyo) là pācariyo.

Evaṃ payyako, paro antevāsī pantevāsī, paro putto paputto, paro nattā panattā.

Similarly, payyako (great-grandfather), a distant pupil is pantevāsī, a distant son is paputto, a distant grandson is panattā.

Tương tự, ông nội (payyako), người học trò khác (paro antevāsī) là pantevāsī, con trai khác (paro putto) là paputto, cháu khác (paro nattā) là panattā.

2799

Atyādayo atikkantādyatthe dutiyāya, mañcaṃ atikkanto atimañco.

Ati and others combine with the second case-ending to mean 'surpassed' and so on. One who has surpassed the couch is atimañco.

Các từ ati v.v. hợp nhất với dutiyā trong nghĩa vượt quá (atikkanta) v.v., vượt qua cái giường (mañcaṃ atikkanto) là atimañco.

Evaṃ atibālo, ativelā.

Similarly, atibālo (extremely foolish), ativelā (excessive time).

Tương tự, rất ngu dốt (atibālo), quá thời gian (ativelā).

2800

Avādayo kuṭṭhādyatthe tatiyāya, kokilāya avakuṭṭhaṃ vanaṃ avakokilaṃ, ‘avakuṭṭha’nti chaḍḍitanti vadanti.

Ava and others combine with the third case-ending to mean 'deprived' and so on. A forest deprived of cuckoos by a cuckoo is avakokilaṃ. They say avakuṭṭhaṃ means 'discarded'.

Các từ ava v.v. hợp nhất với tatiyā trong nghĩa bị phá hủy (kuṭṭha) v.v., khu rừng bị chim cu phá hủy (kokilāya avakuṭṭhaṃ vanaṃ) là avakokilaṃ, họ nói ‘‘avakuṭṭha’’ có nghĩa là bị bỏ rơi.

Evaṃ avamayūraṃ.

Similarly, avamayūraṃ (deprived of peacocks).

Tương tự, avamayūraṃ (bị chim công phá hủy).

2801

Pariyādayo gilānādyatthe catutthiyā, ajjhāyituṃ gilāno pariyajjheno.

Pari and others combine with the fourth case-ending to mean 'sick' and so on. One who is sick of studying is pariyajjheno.

Các từ pari v.v. hợp nhất với catutthiyā trong nghĩa bệnh tật (gilāna) v.v., bị bệnh để học (ajjhāyituṃ gilāno) là pariyajjheno.

2802

Nyādayo nikkhantādyatthe pañcamiyā, kosambiyā nikkhanto nikkosambi, vānato nikkhantaṃ nibbānaṃ.

Ni and others combine with the fifth case-ending to mean 'departed' and so on. One who has departed from Kosambi is nikkosambi. That which has departed from craving is nibbānaṃ.

Các từ ni v.v. hợp nhất với pañcamiyā trong nghĩa thoát ra (nikkhanta) v.v., thoát ra khỏi Kosambī (kosambiyā nikkhanto) là nikkosambi, thoát khỏi rừng (vānato nikkhantaṃ) là nibbānaṃ.

2803

Asyādividhimhīti kiṃ?

Why "except in syādi formations"?

Tại sao có từ "ngoài quy tắc syādividhi" (asyādividhimhīti)?

Rukkhaṃ pati vijjotate.

It shines forth towards the tree.

Nó chiếu sáng về phía cây (rukkhaṃ pati vijjotate).

2804

411. Cī kriyatthehi^* .

411. Cī kriyatthehi.

411. Cī với các từ chỉ hành động^* .

2805

Cīpaccayanto saddo kriyatthehi saddehi saha ekattho hoti.

A word ending in the suffix cī becomes one meaning with verbs.

Một từ có hậu tố Cī có cùng nghĩa với các từ chỉ hành động.

2806

Balasā kiriya balīkiriya, pākaṭīkiriya, pākaṭībhuyya, pākaṭībhaviya.

To make strong is balīkiriya. To make manifest is pākaṭīkiriya, pākaṭībhuyya, pākaṭībhaviya.

Chẳng hạn: Balasā kiriya thành balīkiriya (làm mạnh mẽ), pākaṭīkiriya (làm rõ ràng), pākaṭībhuyya (đã trở nên rõ ràng), pākaṭībhaviya (đã trở nên rõ ràng).

2807

412. Bhūsanādarānādarādīsvehi saha^* .

412. Bhūsanādarānādarādīsvehi saha.

412. Với các từ như bhūsana (trang sức), ādara (tôn kính), anādara (bất kính), v.v.^* .

2808

Alamādayo saddā bhūsanādīsu atthesu etehi kriyatthehi saha ekatthā honti.

Words like alaṃ (enough/adornment), etc., become one meaning with these verbs in the senses of adornment, respect, disrespect, and so on.

Các từ như alaṃ, v.v., có cùng nghĩa với các từ chỉ hành động này trong các ý nghĩa như trang sức, v.v.

2809

Bhūsanaṃ akāsīti alaṃkiriya, samaṃ ādaraṃ akāsīti sakkacca, asamaṃ anādaraṃ akāsīti asakkacca, binduno pararūpattaṃ.

He performed adornment, hence alaṃkiriya. He performed respect, hence sakkacca. He performed disrespect, hence asakkacca. Post-assimilation of bindu.

Bhūsanaṃ akāsi thành alaṃkiriya (đã trang sức); samaṃ ādaraṃ akāsi thành sakkacca (đã kính trọng đúng mức); asamaṃ anādaraṃ akāsi thành asakkacca (đã bất kính không đúng mức); bindu (m) biến thành pararūpa (c).

2810

Bhūsanādīsūti kiṃ?

Why "in the senses of adornment, etc."?

Tại sao lại nói “bhūsanādīsu” (trong các ý nghĩa như trang sức, v.v.)?

Alaṃ bhutvā gato, ‘ala’nti pariyattaṃ, sakkatvā gato, sobhaṇaṃ katvātyattho.

Having eaten enough, he went. alaṃ means sufficient. Having done it respectfully, he went, meaning having done it beautifully.

Alaṃ bhutvā gato (đã ăn đủ rồi thì đi), ‘alaṃ’ (đủ rồi) nghĩa là đã hoàn tất; sakkatvā gato (đã làm điều tốt rồi thì đi), nghĩa là đã làm điều tốt.

‘‘Kacca, kiriya’’ iccādinā saṃkhittarūpehi upapadena saha siddhehi eva ekatthasaññā, na ‘‘katvā’’ iccādinā asaṃkhittarūpehi visuṃ siddhehīti adhippāyo.

The intention is that the designation of 'one meaning' (ekattha) applies only to those formed with an upapada in concise forms like kacca, kiriya, etc., and not to those formed separately with non-concise forms like katvā, etc.

Ý nghĩa là: sự đồng nghĩa chỉ xảy ra với các từ được hình thành với upapada (tiền tố) ở dạng rút gọn như ‘‘kacca, kiriya’’, v.v., chứ không phải với các từ được hình thành riêng biệt ở dạng không rút gọn như ‘‘katvā’’, v.v.

2811

413. Aññe ca^* .

413. And others.

413. Và các từ khác^* .

2812

Aññe ca saddā kriyatthehi syādyantehi saha bahulaṃ ekatthā honti.

And other words, together with those ending in syā (etc.) which denote action, mostly have a single meaning.

Và các từ khác thường có cùng nghĩa với các từ chỉ hành động tận cùng bằng syā, v.v.

2813

Atirekaṃ abhavīti parobhuyya.

That which became excessive is parobhuyya.

Atirekaṃ abhavīti thành parobhuyya (đã trở nên vượt trội).

Evaṃ tirobhuyya, parokiriya, tirokiriya, urasikiriya, manasikiriya, majjhekiriya, tuṇhībhuyya.

Similarly, tirobhuyya, parokiriya, tirokiriya, urasikiriya, manasikiriya, majjhekiriya, tuṇhībhuyya.

Tương tự: tirobhuyya (đã trở nên ẩn khuất), parokiriya (làm vượt trội), tirokiriya (làm ẩn khuất), urasikiriya (đặt vào ngực), manasikiriya (chú ý), majjhekiriya (đặt vào giữa), tuṇhībhuyya (đã trở nên im lặng).

2814

Tyādisaddāpi saññābhāvaṃ pattā nipātarūpā honti, syādirūpā ca.

Even such words, having attained the state of a noun, become indeclinable particles (nipāta-rūpa) and words ending in syā (etc.).

Các từ như tyādi (v.v.) khi đạt đến trạng thái danh từ thì trở thành nipāta (trợ từ) và cũng có dạng syādi.

Tasmā tepi imasmiṃ sutte saṅgayhanti.

Therefore, these too are included in this rule.

Do đó, chúng cũng được bao gồm trong quy tắc này.

2815

Atthikhīrā gāvī, nasantiputtā itthī, atthi hutvā paccayo atthipaccayo.

A cow with milk is atthikhīrā gāvī. A woman with no children is nasantiputtā itthī. A condition that exists as a cause is atthipaccayo.

Atthikhīrā gāvī (con bò có sữa), nasantiputtā itthī (người phụ nữ không có con trai), atthi hutvā paccayo thành atthipaccayo (duyên có mặt).

Evaṃ natthipaccayo, ahosi eva kammaṃ ahosikammaṃ, ehi ca passa ca ehipassa, ehipassa iti vidhānaṃ arahatīti ehipassiko, ayaṃ taddhitantasamāso nāma.

Similarly, natthipaccayo. An action that simply occurred is ahosikammaṃ. "Come and see" is ehipassa. One who deserves the designation "come and see" is ehipassiko. This is called a taddhitanta-samāsa.

Tương tự: natthipaccayo (duyên không có mặt), ahosi eva kammaṃ thành ahosikammaṃ (nghiệp đã làm), ehi ca passa ca thành ehipassa (hãy đến mà thấy), ehipassa iti vidhānaṃ arahatīti thành ehipassiko (xứng đáng với lời mời "hãy đến mà thấy"), đây gọi là taddhitantasamāsa (hợp từ kết thúc bằng taddhita).

Evaṃ parattha.

Similarly elsewhere.

Tương tự ở những chỗ khác.

2816

Ehi bhaddanteti vuttopi na etīti naehibhaddantiko^* , tiṭṭha bhaddanteti vuttopi na tiṭṭhatīti natiṭṭhabhaddantiko, ehi svāgataṃ tuyhanti vadanasīlo ehisvāgatiko, ehisvāgatavādī^* vā, ehi bhikkhūti vacanena siddhā upasampadā ehibhikkhūpasampadā, evaṃ porāṇā āhaṃsu vā, evaṃ pure āsiṃsu vāti evaṃ pavattaṃ vidhānaṃ ettha atthīti itihāso^* , purāṇagantho, yaṃ pubbe anaññātaṃ, taṃ idāni ñassāmi iti pavattassa indriyaṃ anaññātaññassāmītindriyaṃ, asuko iti āha asuko iti āha, asukasmiṃvā ganthe iti āha asukasmiṃ ganthe iti āhāti evaṃ pavattavacanaṃ itihitihaṃ, aññāsi iti byākato koṇḍañño aññāsikoṇḍañño^* iccādi.

Even when told, "Come, reverend sir," one who does not come is naehibhaddantiko. Even when told, "Stand, reverend sir," one who does not stand is natiṭṭhabhaddantiko. One whose habit is to say, "Come, welcome to you," is ehisvāgatiko, or ehisvāgatavādī. Ordination accomplished by the saying "Come, bhikkhu" is ehibhikkhūpasampadā. Also, "The ancients said this" or "This existed in the past" means a tradition that has thus come about is itihāso, an ancient text. An indriya that is related to "what was formerly unknown, that I shall now know" is anaññātaññassāmītindriya. Such a statement as "So-and-so said this; so-and-so said this," or "It is said in such-and-such a text, it is said in such-and-such a text," is itihitihaṃ. Koṇḍañña, who was declared "He has known," is aññāsikoṇḍañño, and so on.

Ehi bhaddante iti vuttopi na etīti thành naehibhaddantiko^* (người dù được nói "Thưa ngài, hãy đến" nhưng không đến), tiṭṭha bhaddante iti vuttopi na tiṭṭhatīti thành natiṭṭhabhaddantiko (người dù được nói "Thưa ngài, hãy đứng" nhưng không đứng), ehi svāgataṃ tuyhanti vadanasīlo thành ehisvāgatiko (người có thói quen nói "Chào mừng bạn, hãy đến"), hoặc ehisvāgatavādī^* (người nói "Chào mừng bạn, hãy đến"), ehi bhikkhūti vacanena siddhā upasampadā thành ehibhikkhūpasampadā (lễ thọ giới tỳ-khưu được thành tựu bằng lời "Hãy đến, này tỳ-khưu"), evaṃ porāṇā āhaṃsu vā (những người xưa đã nói như vậy) hoặc evaṃ pure āsiṃsu vāti (đã có như vậy từ trước) thành evaṃ pavattaṃ vidhānaṃ ettha atthīti itihāso^* (lịch sử, một văn bản cổ, là nơi có những điều luật đã diễn ra như vậy), yaṃ pubbe anaññātaṃ, taṃ idāni ñassāmi iti pavattassa indriyaṃ thành anaññātaññassāmītindriyaṃ (căn "Ta sẽ biết điều chưa biết"), asuko iti āha asuko iti āha, asukasmiṃvā ganthe iti āha asukasmiṃ ganthe iti āhāti evaṃ pavattavacanaṃ thành itihitihaṃ (lời nói đã diễn ra như vậy: người này nói như vậy, người kia nói như vậy, hoặc trong cuốn sách này nói như vậy, trong cuốn sách kia nói như vậy), aññāsi iti byākato koṇḍañño thành aññāsikoṇḍañño^* (Kondañña đã tuyên bố "đã biết") v.v.

2817

Keci pana ‘‘sacchikaroti, manasikaroti, pākaṭīkaroti, āvīkaroti, pātukaroti, alaṅkaroti, sakkaroti, pabhavati, parābhavati’’ iccādīnampi ekatthībhāvaṃ vadanti.

Some, however, state that words like sacchikaroti, manasikaroti, pākaṭīkaroti, āvīkaroti, pātukaroti, alaṅkaroti, sakkaroti, pabhavati, parābhavati, etc., also have a single meaning.

Một số người cũng nói về sự đồng nghĩa của ‘‘sacchikaroti (chứng ngộ), manasikaroti (chú ý), pākaṭīkaroti (làm rõ ràng), āvīkaroti (làm hiển lộ), pātukaroti (làm xuất hiện), alaṅkaroti (trang sức), sakkaroti (tôn kính), pabhavati (phát sinh), parābhavati (suy tàn)’’ v.v.

Tumantatvantādikāpi ettha saṅgayhanti, gantuṃ kāmetīti gantukāmo, kattukāmo, daṭṭhukāmo, gantuṃ mano etassāti gantumano, saṃvidhāya avahāro saṃvidhāvahāro, yalopo.

Those ending in tum and tvā, etc., are also included here. One who desires to go is gantukāmo. One who desires to do is kattukāmo. One who desires to see is daṭṭhukāmo. One whose mind is on going is gantumano. A transaction made by arrangement is saṃvidhāvahāro, with ya elision.

Các từ tận cùng bằng tumanta, tvantādi cũng được bao gồm ở đây: gantuṃ kāmetīti thành gantukāmo (mong muốn đi), kattukāmo (mong muốn làm), daṭṭhukāmo (mong muốn thấy), gantuṃ mano etassāti thành gantumano (người có ý muốn đi), saṃvidhāya avahāro thành saṃvidhāvahāro (sự sắp xếp và mang đi), yalopo (lược bỏ âm y).

Evaṃ upādāya uppannaṃ rūpaṃ upādārūpaṃ, anupādāya vimutto anupādāvimutto, paṭiccasamuppādo, āhaccabhāsito, upahaccaparinibbāyī^* , aveccappasādo, chakkhattuparamaṃ, sattakkhattuparamo^* iccādi.

Similarly, form arisen dependent on clinging is upādārūpa. One freed without clinging is anupādāvimutto. Conditioned co-arising is paṭiccasamuppādo. Spoken spontaneously is āhaccabhāsito. One who attains final Nibbāna after a short time is upahaccaparinibbāyī. Unwavering confidence is aveccappasādo. Up to six times is chakkhattuparamaṃ. Up to seven times is sattakkhattuparamo, and so on.

Tương tự: upādāya uppannaṃ rūpaṃ thành upādārūpaṃ (sắc do chấp thủ sinh), anupādāya vimutto thành anupādāvimutto (giải thoát không chấp thủ), paṭiccasamuppādo (duyên khởi), āhaccabhāsito (được nói một cách bất ngờ), upahaccaparinibbāyī^* (người nhập Niết-bàn sau khi làm tổn hại), aveccappasādo (niềm tin bất động), chakkhattuparamaṃ (tối đa sáu lần), sattakkhattuparamo^* (tối đa bảy lần) v.v.

2818

Abyayarāsi niṭṭhito.

End of the section on indeclinable particles (Abyayarāsi).

Phần Abyayarāsi đã hoàn tất.

Table of Contents

Visesavidhāna

Special Rules

Các quy tắc đặc biệt

Napuṃsakekattarāsi

Section on Neuter Singular

Tập hợp giống trung tính số ít

Samāsantarassarāsi

Section on Shortening at the End of Compounds

Sự rút ngắn nguyên âm trong samāsa khác

Pumbhāvātidesarāsi

Section on the Assignment of Masculine Gender

Sự chuyển đổi sang giống đực

Samāsantakapaccayarāsi

Section on Samāsanta Suffixes

Sự thêm hậu tố samāsa cuối

Samāsantaapaccayarāsi

Collection of a suffixes ending a compound

Phần hậu tố a kết thúc từ ghép

Nānādesarāsi

Section on various rules

Phần các trường hợp đặc biệt

Abyayarāsi

Section on Indeclinables

Phần về các từ bất biến

Settings

Section on `Samāsanta` Suffixes

Collection of `a` suffixes ending a compound

Phần hậu tố `a` kết thúc từ ghép