Niruttidīpanī

1859

Paṭhamāvibhattirāsi

Section on the First Case Ending

Tập hợp biến cách thứ nhất

1860

Atha nāmavibhattīnaṃ atthabhedā vuccante.

Now the different meanings of the nominal case endings are stated.

Bây giờ, các ý nghĩa khác nhau của các biến cách danh từ sẽ được nói đến.

1861

Kasmiṃ atthe paṭhamā?

In what sense is the first case ending used?

Biến cách thứ nhất được dùng trong nghĩa nào?

1862

289. Paṭhamatthamatte^* .

289. Only in the sense of the primary meaning.

289. Chỉ trong nghĩa của biến cách thứ nhất^*.

1863

Nāmassa abhidheyyamatte paṭhamāvibhatti hoti.

The first case ending occurs only in the primary meaning of a noun.

Biến cách thứ nhất (paṭhamāvibhatti) được dùng chỉ trong nghĩa biểu thị của danh từ.

1864

Rukkho, mālā, dhanaṃ.

Tree, garland, wealth.

Rukkho (cây), mālā (vòng hoa), dhanaṃ (của cải).

1865

Ettha ca mattasaddena kattu, kammādike vibhatyatthe nivatteti.

Here, the word 'only' excludes case meanings like agent, object, etc.

Ở đây, từ "matta" (chỉ) loại bỏ các ý nghĩa biến cách khác như chủ cách (kattu) và tân cách (kamma).

Tasmā atthamattanti liṅgatthoyeva vuccati.

Therefore, 'only in the meaning' refers to the meaning of the gender (liṅga) itself.

Do đó, "atthamatta" (chỉ ý nghĩa) được gọi là "liṅgattha" (ý nghĩa của giống).

1866

Tattha anuccārite sati suṇantassa avidito attho līnattho nāma.

In this context, the meaning unknown to the listener when not expressed is called the latent meaning.

Trong đó, ý nghĩa không được biết đến bởi người nghe khi không được phát âm được gọi là "līnattha" (ý nghĩa ẩn).

Taṃ līnamatthaṃ gameti bodhetīti liṅgaṃ, uccāritapadaṃ.

That which conveys or clarifies that latent meaning is gender (liṅga), which is the expressed word.

Cái gì truyền đạt, làm cho hiểu rõ ý nghĩa ẩn đó được gọi là liṅga (giống), tức là từ đã được phát âm.

1867

Taṃ pana pakatiliṅgaṃ, nipphannaliṅganti duvidhaṃ.

This is of two kinds: natural gender and derived gender.

Giống đó có hai loại: pakatiliṅga (giống nguyên thủy) và nipphannaliṅga (giống đã hoàn thành).

Tattha vibhattirahitaṃ pakatiliṅgaṃ idhādhippetaṃ liṅga, vibhattīnaṃ visuṃ visuṃ vibhāgaṭṭhānattā.

Here, the natural gender, which is without a case ending, is intended as the gender, because the genders and case endings are distinct categories.

Trong đó, pakatiliṅga (giống nguyên thủy) không có biến cách là giống được đề cập ở đây, vì giống và biến cách là những nơi phân biệt riêng biệt.

1868

Līnaṃ aṅganti liṅgaṃ.

Latent part is gender (liṅga).

Līnaṃ aṅgaṃ (thành phần ẩn) là liṅga (giống).

Tattha ‘līna’nti apākaṭaṃ.

Here, 'latent' means unmanifested.

Trong đó, ‘līnaṃ’ có nghĩa là không rõ ràng.

‘Aṅga’nti avayavo.

'Part' means component.

‘Aṅgaṃ’ có nghĩa là thành phần.

Liṅgaṃ, nāmaṃ, pāṭipadikanti atthato ekaṃ.

Liṅga (gender), nāma (noun), pāṭipadika (stem) are one in meaning.

Liṅga (giống), nāma (danh từ), pāṭipadika (nguyên căn) có cùng một ý nghĩa.

1869

Liṅgassa attho paramattho, paññattiatthoti duvidho.

The meaning of liṅga is twofold: ultimate meaning and conventional meaning.

Ý nghĩa của giống có hai loại: paramattha (ý nghĩa tối hậu) và paññattiattha (ý nghĩa quy ước).

Tathā visesanattho, visesyatthoti.

Similarly, attributive meaning and substantive meaning.

Tương tự, visesanattha (ý nghĩa bổ nghĩa) và visesyatthoti (ý nghĩa được bổ nghĩa).

1870

Tattha visesanattho nāma sakattho, tassa tassa saddassa paṭiniyato pāṭipuggalikatthoti vuttaṃ hoti.

Among these, attributive meaning is its own meaning, which is to say, the particular, individual meaning of each word.

Trong đó, visesanattha (ý nghĩa bổ nghĩa) là sakattha (ý nghĩa riêng), tức là ý nghĩa riêng biệt được quy định cho từng từ cụ thể.

Soyeva tasmiṃ tasmiṃ atthe ādimhi sadduppattiyā cirakālañca saddapavattiyā nibaddhakāraṇattā nimittatthoti ca vuccati.

This is also called the causal meaning (nimittattha) because it is the inherent cause for the initial appearance of a word and its long-term prevalence in that particular meaning.

Chính nó cũng được gọi là nimittattha (ý nghĩa dấu hiệu) vì nó là nguyên nhân cố định cho sự xuất hiện ban đầu và sự tồn tại lâu dài của từ trong ý nghĩa đó.

So suti, jāti, guṇa, dabba, kriyā, nāma, sambandhavasena sattavidho hoti.

It is sevenfold: by sound, by class, by quality, by substance, by action, by name, and by relation.

Nó có bảy loại theo âm thanh (suti), chủng loại (jāti), phẩm chất (guṇa), vật chất (dabba), hành động (kriyā), tên gọi (nāma) và mối quan hệ (sambandha).

1871

Visesyattho nāma sāmaññattho, bahunimittānaṃ sādhāraṇatthoti vuttaṃ hoti, soyeva taṃtaṃnimittayogā nemittakatthoti ca vuccati, so jāti, guṇa, dabba, kriyā, nāmavasena pañcavidho.

Substantive meaning is general meaning, which is to say, the meaning common to many attributes. This is also called the derivative meaning (nemittakatthoti) due to its association with those attributes. It is fivefold: by class, by quality, by substance, by action, by name.

Visesyatthoti (ý nghĩa được bổ nghĩa) là sāmaññattha (ý nghĩa chung), tức là ý nghĩa chung cho nhiều dấu hiệu, và chính nó cũng được gọi là nemittakatthoti (ý nghĩa do dấu hiệu) vì nó liên quan đến các dấu hiệu đó. Nó có năm loại theo chủng loại (jāti), phẩm chất (guṇa), vật chất (dabba), hành động (kriyā), tên gọi (nāma).

Go, sukko, daṇḍī, pācako, tissoti.

Cow, white, staff-bearer, cook, Tissa.

Go (bò), sukko (trắng), daṇḍī (người cầm gậy), pācako (người nấu ăn), tisso (Tissa).

1872

Tattha gosaddo yadā jātimattaṃ vadati go jātīti, tadā suti visesanaṃ.

When the word 'go' speaks only of class, as in 'cow-class', then sound is the attribute.

Trong đó, khi từ “go” chỉ riêng chủng loại, như trong “go jāti” (chủng loại bò), thì âm thanh là bổ nghĩa.

Yadā dabbaṃ vadati go gacchatīti, tadā suti ca jāti ca visesanaṃ.

When it speaks of substance, as in 'the cow walks', then sound and class are the attributes.

Khi nó chỉ vật chất, như trong “go gacchati” (bò đi), thì âm thanh và chủng loại đều là bổ nghĩa.

1873

Sukkasaddo yadā guṇamattaṃ vadati sukko guṇoti, tadā suti visesanaṃ.

When the word 'sukka' speaks only of quality, as in 'white quality', then sound is the attribute.

Khi từ “sukka” chỉ riêng phẩm chất, như trong “sukko guṇo” (phẩm chất trắng), thì âm thanh là bổ nghĩa.

Yadā guṇavisesaṃ vadati gossa sukkoti, tadā suti ca guṇajāti ca visesanaṃ.

When it speaks of a specific quality, as in 'the whiteness of the cow', then sound and the quality-class are the attributes.

Khi nó chỉ phẩm chất đặc biệt, như trong “gossa sukko” (cái trắng của bò), thì âm thanh và chủng loại phẩm chất đều là bổ nghĩa.

Yadā guṇavantaṃ dabbaṃ vadati sukko goti, tadā suti ca guṇajāti ca guṇaviseso ca sambandho ca visesanaṃ.

When a substance possessing a quality is referred to as 'white cow', then the sound, the class of quality, the specific quality, and the connection are the qualifier.

Khi^* “trắng” nói đến một vật có thuộc tính^*, thì ngữ âm, loại thuộc tính, đặc tính thuộc tính và mối quan hệ là những yếu tố phân biệt.

1874

Daṇḍīsaddo yadā jātimattaṃ vadati daṇḍī jātīti, tadā suti ca dabbañca visesanaṃ.

When the word 'daṇḍī' expresses merely a class, saying "Daṇḍī is a class," then the sound and the substance are the qualifier.

Khi từ “Daṇḍī” nói đến chỉ một loại^* là “loại Daṇḍī”, thì ngữ âm và vật là những yếu tố phân biệt.

Yadā dabbavantaṃ dabbaṃ vadati daṇḍī purisoti, tadā suti ca dabbañca jāti ca sambandho ca visesanaṃ.

When a substance possessing a substance (or attribute) is referred to as 'a man with a staff', then the sound, the substance, the class, and the connection are the qualifier.

Khi^* “Daṇḍī” nói đến một vật có thuộc tính^* là “người Daṇḍī”, thì ngữ âm, vật, loại^* và mối quan hệ là những yếu tố phân biệt.

1875

Pācakasaddo yadā jātimattaṃ vadati pācako jātīti, tadā suti ca kriyā ca visesanaṃ.

When the word 'pācaka' (cook) expresses merely a class, saying "Pācaka is a class," then the sound and the action are the qualifier.

Khi từ “Pācaka” nói đến chỉ một loại^* là “loại Pācaka”, thì ngữ âm và hành động là những yếu tố phân biệt.

Yadā kriyānipphādakaṃ dabbaṃ vadati pācako purisoti, tadā suti ca kriyā ca jāti ca kriyākārakasambandho ca visesanaṃ.

When a substance that performs an action is referred to as 'a man who cooks', then the sound, the action, the class, and the agent-action connection are the qualifier.

Khi^* “Pācaka” nói đến một vật tạo tác hành động là “người Pācaka”, thì ngữ âm, hành động, loại^* và mối quan hệ giữa hành động và tác nhân là những yếu tố phân biệt.

1876

Tissasaddo yadā nāmamattaṃ vadati tisso nāmanti, tadā suti visesanaṃ.

When the word 'Tissa' expresses merely a name, saying "Tissa is a name," then the sound is the qualifier.

Khi từ “Tissa” nói đến chỉ một tên gọi là “tên Tissa”, thì ngữ âm là yếu tố phân biệt.

Yadā nāmavantaṃ dabbaṃ vadati, tisso bhikkhūti, tadā suti ca nāmajāti ca sambandho ca visesanaṃ.

When a substance possessing a name is referred to as 'the monk Tissa', then the sound, the class of name, and the connection are the qualifier.

Khi^* “Tissa” nói đến một vật có tên gọi là “Tỳ-kheo Tissa”, thì ngữ âm, loại tên gọi và mối quan hệ là những yếu tố phân biệt.

1877

Sabbattha yaṃ yaṃ vadatīti vuttaṃ, taṃ taṃ visesyanti ca dabbanti ca veditabbaṃ.

In all cases, what is said to be "expressed" should be understood as the qualified (visesya) and the substance (dabba).

Ở mọi nơi, những gì được nói là “nói đến cái gì”, thì cái đó phải được hiểu là đối tượng được xác định và là vật.

Ettha ca suti nāma saddasabhāvā eva hoti, saddapakkhikā eva.

Here, 'suti' (sound or existence) is simply the nature of the word itself, pertaining solely to the word.

Ở đây, ngữ âm chỉ là bản chất của từ, chỉ thuộc về mặt từ ngữ.

Sabbo saddo paṭhamaṃ sattābhidhāyakoti ca ñāse vuttaṃ.

It is also stated in the commentary (ñāse) that every word primarily denotes existence (sattā).

Cũng được nói trong phần chú giải rằng “mọi từ ngữ trước hết đều là cái biểu thị sự tồn tại”.

Tasmā sabbattha sutiṭṭhāne sattā eva yuttā vattunti.

Therefore, it is appropriate to say that in all instances where 'suti' is mentioned, it refers to existence itself.

Do đó, ở mọi nơi, tại vị trí ngữ âm, chỉ có sự tồn tại là phù hợp để nói đến.

Sattāti ca tassa tassa atthassa vohāramattenapi loke vijjamānatā vuccati, taṃ taṃ saddaṃ suṇantassa ca ñāṇaṃ taṃtadatthassa atthitāmattaṃ sabbapaṭhamaṃ jānāti, tato paraṃ jātisadde jātiṃ jānāti.

And 'existence' (sattā) refers to the presence of that particular meaning in common usage, even if only by designation; and when one hears that particular word, one's knowledge first perceives the mere existence of that particular meaning, and then, for a word denoting class, one knows the class.

Và “sự tồn tại” được nói đến là sự hiện hữu trong thế gian chỉ bằng cách gọi tên của từng nghĩa, và khi nghe từ ngữ đó, trí tuệ trước hết nhận biết sự hiện hữu của nghĩa đó, sau đó đối với từ chỉ loại thì nhận biết loại.

Guṇasadde guṇanti evamādi sabbaṃ vattabbaṃ.

For a word denoting quality, one knows the quality, and so on; all this should be stated.

Đối với từ chỉ thuộc tính thì nhận biết thuộc tính, và cứ thế tất cả phải được nói đến.

Liṅga, saṅkhyā, parimāṇānipi visesanatthe saṅgayhanti.

Gender (liṅga), number (saṅkhyā), and measure (parimāṇa) are also included in the meaning of qualifier.

Giống, số lượng, và kích thước cũng được bao gồm trong ý nghĩa của yếu tố phân biệt.

1878

Tattha liṅgaṃ nāma ye itthi, purisānaṃ liṅga, nimitta, kuttā’kappā nāma abhidhamme vuttā, ye ca napuṃsakānaṃ liṅga, nimitta, kuttā’kappā nāma avuttasiddhā, ye ca saddesu ceva atthesu ca visadā’visadākāra, majjhimākārā sandissanti, sabbametaṃ liṅgaṃ nāma.

Among these, 'liṅga' (gender) refers to the genders, signs, forms, and modes of women and men mentioned in the Abhidhamma, and the implied genders, signs, forms, and modes of neuter nouns, and the distinct, indistinct, and intermediate forms that appear in both words and meanings; all this is called gender.

Trong đó, giống là những dấu hiệu, biểu tượng, cử chỉ, dáng điệu của phụ nữ và đàn ông được nói đến trong Abhidhamma, và những dấu hiệu, biểu tượng, cử chỉ, dáng điệu của phi giới tính được ngụ ý mà không nói đến, và những hình thái rõ ràng, không rõ ràng, và trung gian xuất hiện trong cả từ ngữ và ý nghĩa, tất cả những điều này được gọi là giống.

1879

Evaṃ visesana, visesyavasena duvidho attho pubbe vuttassa saddaliṅgassa attho nāma, so saliṅgo, sasaṅkhyo, saparimāṇo cāti tividho hoti.

Thus, the meaning of the word-gender mentioned previously is twofold, as qualifier and qualified, and this meaning is threefold: with its own gender, with its own number, and with its own measure.

Như vậy, ý nghĩa của giống từ ngữ đã nói ở trên là hai loại theo cách phân biệt và đối tượng được phân biệt, ý nghĩa đó có ba loại: có giống, có số lượng và có kích thước.

1880

Tattha saliṅgo yathā?

Among these, how is 'with its own gender' (saliṅgo)?

Trong đó, có giống là như thế nào?

Saññā, phasso, cittaṃ.

Saññā (perception), phasso (contact), cittaṃ (mind).

Saññā (tưởng), phasso (xúc), cittaṃ (tâm).

Kaññā, puriso, kulaṃ.

Kaññā (girl), puriso (man), kulaṃ (family).

Kaññā (thiếu nữ), puriso (người đàn ông), kulaṃ (gia đình).

Mālā, rukkho, dhananti.

Mālā (garland), rukkho (tree), dhanaṃ (wealth).

Mālā (vòng hoa), rukkho (cây), dhanaṃ (của cải).

1881

Sasaṅkhyo yathā?

How is 'with its own number' (sasaṅkhyo)?

Có số lượng là như thế nào?

Eko, dve, tayo, bahū iccādi.

One, two, three, many, etc.

Eko (một), dve (hai), tayo (ba), bahū (nhiều) v.v.

1882

Saparimāṇo yathā?

How is 'with its own measure' (saparimāṇo)?

Có kích thước là như thế nào?

Vidatthi, hattho, doṇo, āḷhakaṃ iccādi.

A span, a cubit, a measure (doṇa), an āḷhaka, etc.

Vidatthi (gang tay), hattho (khuỷu tay), doṇo (đoṇa), āḷhakaṃ (āḷhaka) v.v.

1883

Api ca suddho, saṃsaṭṭhoti duvidho liṅgattho.

Furthermore, the meaning of gender is twofold: pure (suddho) and mixed (saṃsaṭṭho).

Hơn nữa, ý nghĩa của giống có hai loại: thuần túy và kết hợp.

Tattha kammādisaṃsaggarahito suddho nāma.

Among these, 'pure' refers to that which is free from connection with cases (kamma, etc.).

Trong đó, thuần túy là không liên quan đến các cách thức như nghiệp.

So saliṅgo, sasaṅkhyo, saparimāṇo, upasaggattho, nipātattho, pāṭi-padikatthoti chabbidho.

It is sixfold: with its own gender, with its own number, with its own measure, the meaning of a prefix (upasagga), the meaning of a particle (nipāta), and the meaning of a stem (pāṭipadika).

Nó có sáu loại: có giống, có số lượng, có kích thước, ý nghĩa của tiền tố, ý nghĩa của tiểu từ, và ý nghĩa của căn từ.

Atthi, sakkā, labbhāiccādi idha pāṭipadikaṃ nāma.

atthi, sakkā, labbhā, etc., here are called stems (pāṭipadika).

Ở đây, atthi (có), sakkā (có thể), labbhā (có thể đạt được) v.v. được gọi là căn từ.

Tuna, tvāna, tvā, tave, tuṃ, khattuṃpaccayantāpi nipātesu gayhanti.

Words ending in tuna, tvāna, tvā, tave, tuṃ, khattuṃ suffixes are also included among particles.

Các từ tận cùng bằng hậu tố tuna, tvāna, tvā, tave, tuṃ, khattuṃ cũng được bao gồm trong các tiểu từ.

1884

Saṃsaṭṭho vuttasaṃsaṭṭho, avuttasaṃsaṭṭhoti duvidho.

The 'mixed' is twofold: explicitly mixed (vuttasaṃsaṭṭho) and implicitly mixed (avuttasaṃsaṭṭho).

Kết hợp có hai loại: kết hợp đã nói và kết hợp chưa nói.

Tattha vuttasaṃsaṭṭho catubbidho samāsena vuttasaṃsaṭṭho, taddhitena, ākhyātena, kitenāti.

Among these, the 'explicitly mixed' is fourfold: mixed by means of a compound (samāsa), by means of a secondary derivative (taddhita), by means of a verb (ākhyāta), and by means of a participle (kita).

Trong đó, kết hợp đã nói có bốn loại: kết hợp đã nói bằng từ ghép, bằng taddhita, bằng ākhyāta, và bằng kiti.

Tattha samāsena vutto chakārakasambandhavasena sattavidho, bhāvena saddhiṃ aṭṭhavidho vā, tathā taddhitena vutto.

Among these, that expressed by a compound is sevenfold by way of connection with the six cases, or eightfold including the sense of state (bhāva); likewise that expressed by a secondary derivative.

Trong đó, cái được nói bằng từ ghép có bảy loại theo mối quan hệ của sáu cách thức, hoặc tám loại cùng với trạng thái, và cái được nói bằng taddhita cũng vậy.

Ākhyātena vutto kattu, kamma, bhāvavasena tividho.

That expressed by a verb is threefold: by way of agent, object, and state.

Cái được nói bằng ākhyāta có ba loại theo tác nhân, đối tượng và trạng thái.

Kitena vutto chakāraka, bhāvavasena sattavidho.

That expressed by a participle is sevenfold: by way of the six cases and state.

Cái được nói bằng kiti có bảy loại theo sáu cách thức và trạng thái.

Sabbo suddho ceva vuttasaṃsaṭṭho ca paṭhamāya visayo.

All pure and explicitly mixed meanings are the domain of the nominative (paṭhamā).

Tất cả những gì thuần túy và kết hợp đã nói đều là phạm vi của cách thứ nhất (Paṭhamā).

1885

Avuttasaṃsaṭṭhopi kattusaṃsaṭṭho, kammasaṃsaṭṭhotiādinā anekavidho.

The implicitly mixed is also manifold, such as implicitly mixed with the agent, implicitly mixed with the object, and so on.

Kết hợp chưa nói cũng có nhiều loại, như kết hợp tác nhân, kết hợp đối tượng v.v.

So dutiyādīnaṃ eva visayoti.

This is the domain of the accusative (dutiyā) and other cases.

Nó là phạm vi của cách thứ hai (Dutiyā) và các cách khác.

Ettha ca vibhattiyā vinā kevalo saddo payogaṃ nārahatīti katvā payogārahatthameva chabbidhe suddhe catubbidhe ca vuttasaṃsaṭṭhe paṭhamā payujjati, na atthajotanatthaṃ.

Here, since a mere word without a case ending (vibhatti) is not fit for use, the nominative (paṭhamā) is used for the sixfold pure and fourfold explicitly mixed meanings that are fit for use, not for denoting a specific meaning.

Ở đây, vì một từ đơn độc không thể được sử dụng mà không có biến cách, nên cách thứ nhất được sử dụng trong sáu loại thuần túy và bốn loại kết hợp đã nói để làm cho từ đó có thể sử dụng được, chứ không phải để biểu thị ý nghĩa.

1886

Kenaci vācakena avuttāni pana kammādīni vibhattīhi vinā viditāni na hontītikatvā atthajotanatthampi kammādīsu dutiyādayo payujjanti.

However, since the object (kamma), etc., not expressed by any word-agent, are not known without case endings, the accusative (dutiyā), etc., are used in cases like object (kamma) also for denoting specific meanings.

Tuy nhiên, vì các đối tượng v.v. không được nói đến bởi bất kỳ từ nào, không thể được biết nếu không có biến cách, nên cách thứ hai và các cách khác được sử dụng trong các đối tượng v.v. để biểu thị ý nghĩa.

Tasmā atthamatteti idha desantarāvacchedake visayamatte bhummaṃ.

Therefore, in "atthamatte" (in mere meaning) here, it is a locative (bhumma) denoting mere domain, which delimits a different scope.

Do đó, atthamatteti (chỉ ý nghĩa) ở đây là cách sở thuộc chỉ phạm vi, giới hạn của một vùng khác.

Kamme dutiyāiccādīsu pana nipphādetabbe payojane bhummanti evaṃ dvinnaṃ bhummānaṃ nānattaṃ veditabbanti.

But in "kamme dutiyā" (the accusative in the object), etc., it is a locative (bhumma) denoting a task to be accomplished; thus, the distinction between the two locatives should be understood.

Còn trong Kamme dutiyā (Cách thứ hai trong đối tượng) v.v., là cách sở thuộc chỉ mục đích cần thực hiện. Như vậy, sự khác biệt của hai cách sở thuộc cần được biết.

1887

290. Āmantane^* .

290. In addressing (āmantane).

290. Trong sự gọi mời.

1888

Pageva siddhassa vatthuno nāmena vā nipātena vā attano abhimukhīkaraṇaṃ āmantanaṃ nāma.

'Addressing' (āmantana) is the act of directing towards oneself a previously established entity, either by its name or by a particle.

Sự gọi mời là việc hướng một sự vật đã hiện hữu từ trước về phía mình bằng tên gọi hoặc bằng tiểu từ.

Adhikāmantane atthamatte paṭhamā hoti.

When primarily addressing, the nominative (paṭhamā) is used for the mere meaning.

Cách thứ nhất được dùng trong ý nghĩa chỉ sự gọi mời.

Ettha ca āmantanapadaṃ nāma kriyāpekkhaṃ na hoti, tasmā kārakasaññaṃ na labhati.

Here, the word 'āmantana' is not dependent on an action (kriyā), therefore it does not receive the designation of a kāraka.

Ở đây, từ gọi mời không phụ thuộc vào động từ, do đó nó không nhận được tên gọi là cách thức.

1889

Taṃ pana duvidhaṃ sādarā’nādaravasena.

It is, however, twofold: with deference (sādara) and without deference (anādara).

Nó có hai loại: có sự tôn trọng và không có sự tôn trọng.

Ehi samma, ehi jeti.

"Come, friend," "Come, sir!"

Hãy đến, bạn hiền! Hãy đến, hỡi người chiến thắng!

1890

Tathā sajīva, nijjīvavasena, bho purisa, vadehi bho saṅkha, vadehi bho saṅkha^* .

Likewise, twofold as 'animate' and 'inanimate': "Ho, man!", "Speak, ho, conch! Speak, ho, conch!"

Cũng vậy, có sinh vật và không có sinh vật: Hỡi người đàn ông, hãy nói! Hỡi vỏ ốc, hãy nói!

Ummujja bho puthusile, ummujja bho puthusileti^* .

"Emerge, ho, broad rock! Emerge, ho, broad rock!"

Hỡi phiến đá lớn, hãy nổi lên! Hỡi phiến đá lớn, hãy nổi lên!

1891

Tathā paccakkhā’paccakkhavasena, bho purisa, kahaṃ ekaputtaka, kahaṃ ekaputtakāti^* .

Likewise, twofold as 'present' and 'absent': "Ho, man!", "Where is the only son? Where is the only son?"

Cũng vậy, trực tiếp và gián tiếp: Hỡi người đàn ông, con trai duy nhất ở đâu? Con trai duy nhất ở đâu?

1892

Tathā niyamā’niyamavasena, bho purisa, acchariyaṃ vata bho abbhutaṃ vata bho^* .

Likewise, twofold as 'definite' and 'indefinite': "Ho, man! Wonderful, indeed, ho! Marvellous, indeed, ho!"

Cũng vậy, có quy định và không có quy định: Hỡi người đàn ông, thật kỳ lạ thay! Thật phi thường thay!

Yatra hi nāma saññī samānotiādi^* .

"Where, indeed, is the sentient being...?"

Nơi mà một người có ý thức v.v.

Idaṃ āmantanaṃ nāma pageva siddhe eva hoti, na vidhātabbe, na hi pageva rājabhāvaṃ vā bhikkhubhāvaṃ vā appattaṃ janaṃ ‘‘bho rājā’’ti vā ‘‘bho bhikkhū’’ti vā āmantentīti.

This addressing (āmantana) always applies to what is already established, not to what is yet to be established. For indeed, one does not address a person who has not yet attained kingship or monkhood as "Ho, king!" or "Ho, monk!"

Sự gọi mời này chỉ xảy ra đối với những gì đã hiện hữu từ trước, không phải đối với những gì cần được thiết lập, vì người ta không gọi một người chưa đạt đến địa vị vua chúa hay tỳ-kheo là “Hỡi vua!” hay “Hỡi tỳ-kheo!”

1893

Paṭhamāvibhattirāsi niṭṭhito.

End of the section on the nominative case (paṭhamāvibhatti).

Phần Cách Thứ Nhất đã kết thúc.

1894

Dutiyāvibhattirāsi

Section on the Accusative Case (Dutiyāvibhatti)

Phần Cách Thứ Hai

1895

Kasmiṃ atthe dutiyā?

In what meaning is the accusative (dutiyā) used?

Cách thứ hai được dùng trong ý nghĩa nào?

1896

291. Kamme dutiyā^* .

291. The accusative in the object (kamme dutiyā).

291. Cách thứ hai trong đối tượng.

1897

Kammatthe dutiyā hoti.

The accusative (dutiyā) is used in the meaning of the object (kamma).

Cách thứ hai được dùng trong ý nghĩa đối tượng.

Kariyateti kammaṃ, taṃ nibbattikammaṃ, vikatikammaṃ, pattikammanti tividhaṃ hoti.

That which is done is the object (kamma); it is threefold: created object (nibbattikamma), modified object (vikatikamma), and attained object (pattikamma).

Cái được làm gọi là đối tượng (kamma), nó có ba loại: đối tượng tạo tác, đối tượng biến đổi, và đối tượng đạt được.

1898

Tattha nibbattikammaṃ yathā?

Among these, how is the created object?

Trong đó, đối tượng tạo tác là như thế nào?

Iddhimā hatthivaṇṇaṃ māpeti, rājā nagaraṃ māpeti, mātā puttaṃ vijāyati, bījaṃ rukkhaṃ janeti, kammaṃ vipākaṃ janeti, āhāro balaṃ janeti, jano puññaṃ karoti, pāpaṃ karoti, buddho dhammaṃ desesi, vinayaṃ paññapesi, bhikkhu jhānaṃ uppādeti, maggaṃ uppādeti iccādi.

A powerful being creates an elephant form; a king builds a city; a mother gives birth to a son; a seed produces a tree; kamma generates a result; food generates strength; people do merit, do evil; the Buddha taught the Dhamma, laid down the Vinaya; a bhikkhu generates jhāna, generates the path, etc.

Người có thần thông tạo ra hình dáng con voi, vua xây dựng thành phố, mẹ sinh con, hạt giống tạo ra cây, nghiệp tạo ra quả báo, thức ăn tạo ra sức mạnh, người làm phước, làm ác, Đức Phật thuyết pháp, chế định giới luật, tỳ-kheo phát sinh thiền, phát sinh con đường v.v.

1899

Vikatikammaṃ yathā?

How is the modified object?

Đối tượng biến đổi là như thế nào?

Gehaṃ karoti, rathaṃ karoti, ghaṭaṃ karoti, paṭaṃ vāyati, odanaṃ pacati, bhattaṃ pacati, kaṭṭhaṃ aṅgāraṃ karoti, suvaṇṇaṃ kaṭakaṃ karoti, gehaṃ jhāpeti, rukkhaṃ chindati, pākāraṃ bhindati, vihayo lunāti, pāṇaṃ hanati, bhattaṃ bhuñjati iccādi.

He builds a house, makes a chariot, makes a pot, weaves cloth, cooks rice, cooks food, makes wood into charcoal, makes gold into a bracelet, burns a house, cuts a tree, breaks down a wall, harvests grains, kills a living being, eats food, etc.

Làm nhà, làm xe, làm bình, dệt vải, nấu cơm, nấu cháo, biến gỗ thành than, biến vàng thành vòng tay, đốt nhà, chặt cây, phá tường, gặt lúa, giết sinh vật, ăn cơm v.v.

1900

Pattikammaṃ yathā?

How is the attained object?

Đối tượng đạt được là như thế nào?

Gāmaṃ gacchati, gehaṃ pavisati, rukkhaṃ ārohati, nadiṃ tarati, ādiccaṃ passati, dhammaṃ suṇāti, buddhaṃ vandati payirupāsati iccādi.

He goes to the village, enters the house, climbs the tree, crosses the river, sees the sun, listens to the Dhamma, bows to the Buddha, attends upon him, etc.

Đi đến làng, vào nhà, trèo cây, vượt sông, nhìn mặt trời, nghe pháp, đảnh lễ và phụng sự Đức Phật v.v.

1901

Pakatikammaṃ, vikatikammanti duvidhaṃ.

Action (kamma) is of two kinds: pakatikamma (primary action) and vikatikamma (secondary action).

Nghiệp tự nhiên (pakatikamma) và nghiệp biến đổi (vikatikamma) có hai loại.

Suvaṇṇaṃ kaṭakaṃ karoti, kaṭṭhaṃ aṅgāraṃ karoti, purisaṃ ṭhitaṃ passati, purisaṃ gacchantaṃ passati, bhikkhuṃ passati sataṃ, sampajānaṃ, abhikkamantaṃ, paṭikkamantaṃ, ālokentaṃ, vilokentaṃ, samiñjentaṃ, pasārentaṃ.

One makes gold into a bracelet, wood into charcoal. One sees a man standing, a man walking. One sees a bhikkhu mindful, fully aware, advancing, retreating, looking forward, looking around, bending (a limb), stretching (a limb).

Làm vàng thành vòng đeo tay, làm gỗ thành than, thấy người đàn ông đang đứng, thấy người đàn ông đang đi, thấy vị Tỳ-khưu đang chánh niệm, tỉnh giác, đang đi tới, đang đi lui, đang nhìn tới, đang nhìn lui, đang co (tay chân), đang duỗi (tay chân).

1902

Ettha ‘purisaṃ, bhikkhu’nti pakatikammaṃ, ‘ṭhitaṃ, sataṃ’iccādīni vikatikammāni.

Here, 'man' (purisaṃ) and 'bhikkhu' (bhikkhuṃ) are pakatikamma, while 'standing' (ṭhitaṃ), 'mindful' (sataṃ), etc., are vikatikamma.

Ở đây, ‘purisaṃ, bhikkhu’ (người đàn ông, Tỳ-khưu) là nghiệp tự nhiên (pakatikamma), còn ‘ṭhitaṃ, sataṃ’ (đang đứng, chánh niệm) v.v… là nghiệp biến đổi (vikatikamma).

1903

Dhātukammaṃ, kāritakammanti duvidhaṃ.

Action of the root (dhātukamma) and causative action (kāritakamma) are of two kinds.

Nghiệp gốc (dhātukamma) và nghiệp sai khiến (kāritakamma) có hai loại.

Gāmaṃ gacchati, purisaṃ gāmaṃ gameti.

He goes to the village, he makes a man go to the village.

Đi đến làng, khiến người đàn ông đi đến làng.

1904

Dhātukammañca dvikammikadhātūnaṃ duvidhaṃ padhānakammaṃ, appadhānakammanti.

The action of the root (dhātukamma) for ditransitive verbs (dvikammikadhātu) is also of two kinds: primary object (padhānakamma) and secondary object (appadhānakamma).

Và nghiệp gốc (dhātukamma) của các động từ hai túc từ (dvikammikadhātu) có hai loại: nghiệp chính (padhānakamma) và nghiệp phụ (appadhānakamma).

Ajapālo ajaṃ gāmaṃ neti, puriso bhāraṃ gāmaṃ vahati, harati, gāmaṃ sākhaṃ kaḍḍhati, gāviṃ khīraṃ dohati, brāhmaṇaṃ kambalaṃ yācati, brāhmaṇaṃ bhattaṃ bhikkhati, gāviyo vajaṃ avarundhati, bhagavantaṃ pañhaṃ pucchati, rukkhaṃ phalāni ocināti, sissaṃ dhammaṃ bravīti, bhagavā bhikkhū etadavoca^* , sissaṃ dhammaṃ anusāsati iccādi.

A goatherd leads a goat to the village. A man carries a load to the village, brings it. He pulls a branch to the village. He milks a cow for milk. He begs a brahmin for a blanket. He begs a brahmin for food. He confines cows to the pen. He asks the Blessed One a question. He gathers fruits from a tree. He speaks the Dhamma to a pupil. The Blessed One said this to the bhikkhus. He instructs a pupil in the Dhamma, and so on.

Người chăn dê dắt dê về làng, người đàn ông gánh vật nặng về làng, mang về, kéo cành cây về làng, vắt sữa bò, xin tấm chăn từ Bà-la-môn, khất thực cơm từ Bà-la-môn, nhốt bò vào chuồng, hỏi Đức Phật một câu hỏi, hái trái cây từ cây, dạy Pháp cho học trò, Đức Thế Tôn đã nói điều này với các Tỳ-khưu, dạy Pháp cho học trò v.v….

1905

Ettha ca ‘ajaṃ, khīraṃ’ iccādi padhānakammaṃ nāma kattārā pariggahetuṃ iṭṭhatarattā.

Here, 'goat' (ajaṃ), 'milk' (khīraṃ), etc., are called padhānakamma (primary object) because they are most desired by the agent to be seized.

Ở đây, ‘ajaṃ, khīraṃ’ (dê, sữa) v.v… được gọi là nghiệp chính (padhānakamma) vì được chủ thể mong muốn nắm giữ hơn.

‘Gāmaṃ, gāviṃ’iccādi appadhānakammaṃ nāma tathā aniṭṭhatarattā.

'Village' (gāmaṃ), 'cow' (gāviṃ), etc., are called appadhānakamma (secondary object) because they are not so much desired.

‘Gāmaṃ, gāviṃ’ (làng, bò) v.v… được gọi là nghiệp phụ (appadhānakamma) vì không được mong muốn bằng.

1906

Tattha padhānakammaṃ kathinakammaṃ nāma, kammabhāve thirakammanti vuttaṃ hoti.

Among these, the primary object (padhānakamma) is called kathinakamma, meaning it is a firm object.

Trong đó, nghiệp chính (padhānakamma) được gọi là nghiệp vững chắc (kathinakamma), tức là nghiệp kiên cố (thirakamma).

Appadhānakammaṃ akathinakammaṃ nāma, athirakammanti vuttaṃ hoti.

The secondary object (appadhānakamma) is called akathinakamma, meaning it is an unfirm object.

Nghiệp phụ (appadhānakamma) được gọi là nghiệp không vững chắc (akathinakamma), tức là nghiệp không kiên cố (athirakamma).

Tañhi kadāci sampadānaṃ hoti, kadāci apādānaṃ, kadāci sāmi, kadāci okāso.

For sometimes it is dative, sometimes ablative, sometimes genitive, sometimes locative.

Vì đôi khi nó là túc từ tặng cách (sampadāna), đôi khi là túc từ xuất xứ cách (apādāna), đôi khi là túc từ sở hữu cách (sāmi), đôi khi là túc từ vị trí cách (okāsa).

Yathā – so maṃ dakāya neti, gāvito khīraṃ dohati, gāviyā khīraṃ dohahi, gāviyaṃ khīraṃ dohati iccādi.

For example: He leads me to water (dakāya - dative), he milks milk from the cow (gāvito - ablative), milk the cow (gāviyā - genitive/dative), he milks milk in the cow (gāviyaṃ - locative), and so on.

Ví dụ – anh ta dắt tôi đi lấy nước, vắt sữa từ bò cái, hãy vắt sữa cho bò cái, vắt sữa trong bò cái v.v….

1907

Kamme dutiyāti vattate.

The accusative case (dutiyā) is used for the object (kamma).

Túc từ đối cách (dutiyā) trong nghiệp (kamma) vẫn còn tiếp diễn.

1908

292. Gatibodhāhārasaddatthā kammaka bhajjādīnaṃ payojje^* .

292. The accusative case is used for the object when causative verbs of motion, knowledge, eating, sound, bhaj and others are employed.

292. Gatibodhāhārasaddatthā kammaka bhajjādīnaṃ payojje

1909

Niccavidhisuttamidaṃ.

This is a rule for invariable application.

Đây là một quy tắc thường xuyên (niccavidhisutta).

Gamanatthānaṃ bodhanatthānaṃ āhāratthānaṃ saddatthānaṃ akammakānaṃ bhajjādīnañca dhātūnaṃ payojje kammani dutiyā hoti.

The accusative case (dutiyā) occurs in the object when causative verbs (payojje) of roots meaning 'to go', 'to know', 'to eat', 'to sound', and roots like bhaj (to divide) and others are employed.

Trong nghiệp sai khiến (payojjakamma) của các động từ có nghĩa đi, có nghĩa hiểu biết, có nghĩa ăn, có nghĩa âm thanh, và các động từ bhajjā v.v…, thì dùng túc từ đối cách (dutiyā).

Ettha ca payojjakammaṃ nāma kāritakammaṃ vuccati.

Here, 'causative object' (payojjakamma) refers to the object of a causative verb (kāritakamma).

Ở đây, nghiệp sai khiến (payojjakamma) được gọi là nghiệp tác động (kāritakamma).

1910

Puriso purisaṃ gāmaṃ gamayati, sāmiko ajapālaṃ ajaṃ gāmaṃ nayāpeti, ācariyo sissaṃ dhammaṃ bodheti, puriso purisaṃ bhattaṃ bhojeti, ācariyo sissaṃ dhammaṃ pāṭheti, puriso purisaṃ sayāpeti, acchāpeti, uṭṭhāpeti, puriso purisaṃ dhaññaṃ bhajjāpeti, koṭṭāpeti, uddharāpeti.

A man makes a man go to the village. A master makes a goatherd lead a goat to the village. A teacher makes a pupil understand the Dhamma. A man makes a man eat food. A teacher makes a pupil recite the Dhamma. A man makes a man sleep, sit, stand up. A man makes a man roast grain, pound it, take it out.

Người đàn ông khiến người đàn ông đi đến làng, chủ khiến người chăn dê dắt dê đến làng, thầy giáo khiến học trò hiểu Pháp, người đàn ông khiến người đàn ông ăn cơm, thầy giáo khiến học trò đọc Pháp, người đàn ông khiến người đàn ông ngủ, khiến ngồi, khiến đứng dậy, người đàn ông khiến người đàn ông rang thóc, giã thóc, nhổ thóc.

1911

Etesamīti kiṃ?

Why 'of these'?

Nếu không phải là những điều này thì sao?

Puriso purisena odanaṃ pāceti.

A man makes rice cooked by a man.

Người đàn ông nấu cơm bằng người đàn ông (tức là nhờ người đàn ông nấu cơm).

1912

Ettha ca gamanatthādīnaṃ payojje tatiyāpi rūpasiddhiyaṃ^* saddanītiyañca^* vuttā.

Here, the instrumental case (tatiyā) for the causative object of verbs of motion, etc., is also mentioned in Rūpasiddhi and Saddanīti.

Ở đây, trong trường hợp sai khiến của các động từ có nghĩa đi v.v…, túc từ công cụ cách (tatiyā) cũng được đề cập trong Rūpasiddhi và Saddanīti.

Saddanītiyaṃ tatiyāpayogepi kammatthameva icchati.

In Saddanīti, even with the instrumental case, the meaning of 'object' is desired.

Trong Saddanīti, ngay cả khi dùng túc từ công cụ cách (tatiyā), người ta vẫn muốn nó có nghĩa là nghiệp (kamma).

Ñāsādīsu katvatthaṃ icchanti.

In Ñāsa and other texts, the meaning of 'agent' is desired.

Trong Ñāsā v.v…, người ta muốn nó có nghĩa là chủ thể (kattu).

1913

Yadā pana paṭhamaṃ payojakaṃ añño dutiyo payojeti, tadā paṭhamo payojjo nāma.

When a first agent (payojaka) is caused to act by another second agent, then the first is called the 'caused agent' (payojja).

Tuy nhiên, khi một chủ thể sai khiến thứ nhất được một chủ thể sai khiến thứ hai tác động, thì chủ thể sai khiến thứ nhất được gọi là đối tượng bị sai khiến (payojja).

Tasmiṃ tatiyāevāti vuttiyaṃ vuttaṃ.

In this case, only the instrumental case (tatiyā) is used, as stated in the Vutti.

Trong trường hợp đó, chỉ dùng túc từ công cụ cách (tatiyā) như đã nói trong Vutti.

Attanā vippakataṃ kuṭiṃ parehi pariyosāpeti^* .

He causes others to complete a hut that he himself has begun.

Khiến người khác hoàn thành túp lều mà mình đã bắt đầu.

1914

293. Harādīnaṃ vā^* .

293. Alternatively, for har and others.

293. Harādīnaṃ vā

1915

Harādīnaṃ payojje kammani vikappena dutiyā hoti.

For causative verbs of har and others, the accusative case (dutiyā) for the object is optionally used.

Trong nghiệp sai khiến (payojjakamma) của các động từ harā v.v…, túc từ đối cách (dutiyā) được dùng tùy chọn.

1916

Sāmiko purisaṃ bhāraṃ hāreti purisena vā, purisaṃ āhāraṃ ajjhohāreti purisena vā, purisaṃ kammaṃ kāreti purisena vā, rājā purisaṃ attānaṃ dasseti purisena vā, purisaṃ buddhaṃ vandāpeti purisena vā.

The master makes the man carry the load, or by the man. He makes the man eat food, or by the man. He makes the man do work, or by the man. The king makes the man show himself, or by the man. He makes the man venerate the Buddha, or by the man.

Chủ khiến người đàn ông mang vật nặng, hoặc bằng người đàn ông; khiến người đàn ông ăn thức ăn, hoặc bằng người đàn ông; khiến người đàn ông làm việc, hoặc bằng người đàn ông; vua khiến người đàn ông nhìn thấy mình, hoặc bằng người đàn ông; khiến người đàn ông đảnh lễ Đức Phật, hoặc bằng người đàn ông.

1917

194. Na khādādīnaṃ^* .

194. Not for khād and others.

194. Na khādādīnaṃ

1918

Khādādīnaṃ payojje kammani na dutiyā hoti.

For causative verbs of khād and others, the accusative case (dutiyā) is not used for the object.

Trong nghiệp sai khiến (payojjakamma) của các động từ khādā v.v…, không dùng túc từ đối cách (dutiyā).

1919

Sāmiko purisena khajjaṃ khādāpeti, ada-bhakkhane, bhattaṃ ādeti, sāmiko dāsena purisaṃ avhāpeti, saddāyāpeti, kandayati, nādayati.

The master makes the man eat edibles. From ada (to eat), 'to eat', he eats food. The master makes the servant call the man, shout to him, cry out, make a sound.

Chủ khiến người đàn ông ăn bánh kẹo, (ada-bhakkhane) ăn cơm, chủ khiến người đầy tớ gọi người đàn ông, khiến gọi, khóc, khiến kêu.

Ettha ca ‘saddāyāpetī’ti saddaṃ kārāpeti, nāmadhātu cesā.

Here, 'saddāyāpetī' means 'causes to make a sound', and it is a denominative verb.

Ở đây, ‘saddāyāpetī’ có nghĩa là khiến tạo ra âm thanh, và đây là một danh từ động từ (nāmadhātu).

Kanda, nadāpi saddatthāyeva.

Kanda and nada also mean 'to sound'.

Kanda, nadā cũng có nghĩa là âm thanh.

1920

295. Vahissāniyantuke^* .

295. For vah when uncontrolled.

295. Vahissāniyantuke

1921

Vahissāti dhātuniddeso i-kāro, niyāmeti payojetīti niyantā, natthi niyantā etassāti aniyantuko.

'Vahissa' is the designation of the root, with the vowel 'i'. Niyantā is one who controls, who directs. Aniyantuko means 'one for whom there is no controller'.

Vahissā là chỉ động từ với chữ i, niyantā là người điều khiển, người sai khiến, aniyantuko là người không có người điều khiển.

Yassa aññena payojakena kiccaṃ natthi, sayameva ñatvā vahati, so aniyantuko nāma, vahadhātussa tādise aniyantuke payojje kammani dutiyā na hoti.

One who needs no other agent to cause him to act, who carries knowing by himself, is called aniyantuko. For the causative object of the root vah when such an agent is uncontrolled, the accusative case (dutiyā) is not used.

Người mà không cần người sai khiến khác, tự mình biết mà chở, thì gọi là aniyantuko. Trong nghiệp sai khiến (payojjakamma) của động từ vahā, khi đối tượng bị sai khiến là aniyantuka như vậy, thì không dùng túc từ đối cách (dutiyā).

1922

Sāmiko dāsena bhāraṃ vāheti.

The master makes the servant carry the load.

Chủ khiến người đầy tớ chở vật nặng.

1923

Aniyantuketi kiṃ?

Why 'uncontrolled'?

Nếu không phải là aniyantuka thì sao?

Balībadde bhāraṃ vāheti.

He makes the oxen carry the load.

Khiến con bò đực chở vật nặng.

1924

296. Bhakkhissāhiṃsāyaṃ^* .

296. For bhakkh when there is no harm.

296. Bhakkhissāhiṃsāyaṃ

1925

Bhakkhituṃ icchantassa bhakkhāpanaṃ hiṃsā nāma na hoti, anicchantassa bhakkhāpanaṃ hiṃsā nāma, bhakkhadhātussa payojje kammani ahiṃsāvisaye dutiyā na hoti.

Causing one who wishes to eat to eat is not considered harm. Causing one who does not wish to eat to eat is considered harm. For the causative object of the root bhakkh (to eat) in a context where there is no harm, the accusative case (dutiyā) is not used.

Việc khiến một người muốn ăn ăn không phải là gây hại (hiṃsā), nhưng việc khiến một người không muốn ăn ăn thì là gây hại (hiṃsā). Trong nghiệp sai khiến (payojjakamma) của động từ bhakkhā, khi không phải là trường hợp gây hại (ahiṃsā), thì không dùng túc từ đối cách (dutiyā).

1926

Sāmiko purisena modake bhakkhāpeti.

The master makes the man eat sweets.

Chủ khiến người đàn ông ăn bánh kẹo.

1927

Ahiṃsāyanti kiṃ?

Why 'when there is no harm'?

Nếu là trường hợp gây hại (hiṃsā) thì sao?

Balībadde sassaṃ bhakkhāpeti.

He makes the oxen eat the field of grain.

Khiến con bò đực ăn lúa.

Ettha ‘sassa’nti thūlataraṃ sassanti vadanti.

Here, 'field of grain' (sassa) refers to a coarse grain field, they say.

Ở đây, ‘sassa’ có nghĩa là lúa thô, như người ta nói.

1928

Pāḷiyaṃ ‘‘sabbesaṃ viññāpetvāna^* , tosenti sabbapāṇinaṃ^* .

In the Pali texts, the genitive case (chaṭṭhī) for the causative object is also seen, as in: "having made all understand," "they please all beings."

Trong Pāḷi, túc từ sở hữu cách (chaṭṭhī) cũng được thấy trong nghiệp sai khiến (payojja) qua các câu như: ‘‘sau khi khiến tất cả biết’’, ‘‘làm hài lòng tất cả chúng sinh’’.

Therassa patto dutiyassa gāhetabbo’’ iccādinā^* payojje chaṭṭhīpi dissati.

"The bowl of the elder should be taken by the second one," and so on.

‘‘Bát của vị Trưởng lão phải được lấy cho vị thứ hai’’ v.v….

1929

297. Jhādīhi yuttā^* .

297. Accompanied by dhī and others.

297. Jhādīhi yuttā

1930

Dhīiccādīhi nipātopasaggehi yuttā liṅgamhā dutiyā hoti.

From a noun base (liṅgamhā), the accusative case (dutiyā) is used when accompanied by particles (nipāta) and prefixes (upasagga) like dhī and others.

Túc từ đối cách (dutiyā) được dùng sau một danh từ (liṅga) khi nó đi kèm với các tiểu từ (nipāta) và tiền tố (upasagga) như dhī v.v….

1931

Dhī brāhmaṇassa hantāraṃ^* , dhīratthu’maṃ pūtikāyaṃ^* , dhīratthu taṃ dhanalābhaṃ^* , dhīratthu bahuke kāme.

Shame on the killer of a brahmin! Shame on this putrid body! Shame on that gain of wealth! Shame on many sensual pleasures!

Dhī (khốn thay) cho kẻ giết Bà-la-môn, khốn thay cho cái thân thối rữa này, khốn thay cho sự lợi lộc tài sản đó, khốn thay cho nhiều dục lạc.

Tatiyāpi dissati, dhīratthu jīvitena me^* .

The instrumental case (tatiyā) is also seen: Shame on my life!

Túc từ công cụ cách (tatiyā) cũng được thấy: khốn thay cho cuộc đời của tôi.

Antarā ca rājagahaṃ antarā ca nāḷandaṃ^* , abhito gāmaṃ vasati, paritogāmaṃ vasati, nadiṃ nerañjaraṃ pati^* , etesu chaṭṭhyatthe dutiyā.

Between Rājagaha and Nāḷandā. Dwelling near the village, dwelling around the village. Towards the river Nerañjarā. In these instances, the accusative case (dutiyā) is used in the sense of the genitive (chaṭṭhī).

Giữa Rājagaha và giữa Nāḷanda, sống gần làng, sống quanh làng, về phía sông Nerañjarā, trong những trường hợp này, túc từ đối cách (dutiyā) mang ý nghĩa của túc từ sở hữu cách (chaṭṭhī).

1932

Tathā paṭibhāti maṃ bhagavā^* , apissu maṃ tisso upamāyo paṭibhaṃsu^* , paṭibhātu taṃ bhikkhu dhammo bhāsituṃ^* .

Similarly: The Blessed One appears to me. Moreover, three similes appeared to me. May the Dhamma be clear to you, bhikkhu, to be spoken. May the factors of enlightenment be clear to you, Cunda.

Cũng vậy, Đức Thế Tôn hiện ra với tôi, ba ví dụ đã hiện ra với tôi, này Tỳ-khưu, Pháp hãy hiện ra để ông thuyết giảng.

Paṭibhantu taṃ cunda bojjhaṅgā^* – ‘ma’nti mama, ‘ta’nti tava, sampadānatthe dutiyā.

'Me' (maṃ) means 'to me' (mama), 'you' (taṃ) means 'to you' (tava); the accusative case (dutiyā) is used in the sense of the dative (sampadāna).

Này Cunda, các Chi phần Giác ngộ hãy hiện ra với ông – ‘ma’ có nghĩa là của tôi, ‘ta’ có nghĩa là của ông, túc từ đối cách (dutiyā) mang ý nghĩa của túc từ tặng cách (sampadāna).

‘Ma’nti mamañāṇe, ‘ta’nti tavañāṇetipi vaṇṇesuṃ.

Some commentators also explain 'me' (maṃ) as 'in my knowledge', and 'you' (taṃ) as 'in your knowledge'.

‘Ma’ có nghĩa là trong trí tuệ của tôi, ‘ta’ có nghĩa là trong trí tuệ của ông, cũng được giải thích.

Na upāyamantarena atthassa siddhi, natthi samādānamantarena sikkhāpaṭilābho, nevidha na huraṃ na ubhayamantarena, esevanto dukkhassa^* .

Without a means, there is no achievement of purpose. Without undertaking, there is no acquisition of training. Neither here nor beyond nor between the two. This is the end of suffering.

Không có sự thành tựu mục đích nếu không có phương tiện, không có sự đạt được giới học nếu không có sự thực hành, không phải ở đây cũng không phải ở kia cũng không phải ở cả hai nếu không có, đây là sự chấm dứt khổ đau.

Tattha ‘antarenā’ti nipātapadametaṃ, vajjetvātyattho.

Here, 'antarena' is a particle, meaning 'except for'.

Ở đây, ‘antarenā’ là một tiểu từ (nipātapada), có nghĩa là ‘ngoại trừ’.

Pubbena gāmaṃ, dakkhiṇena gāmaṃ, uttarena gāmaṃ, gāmassa pubbeti attho.

To the east of the village, to the south of the village, to the north of the village; meaning, to the east of the village.

Phía đông làng, phía nam làng, phía bắc làng, nghĩa là phía đông của làng.

1933

Upasaggapubbānaṃ akammakadhātūnaṃ payoge ādhāre dutiyā, pathaviṃ adhisessati, gāmaṃ adhitiṭṭhati, rukkhaṃ ajjhāvasati, mañcaṃ vā pīṭhaṃ vā abhinisīdeyya vā abhinipajjeyya vā^* , gāmaṃ upavasati, gāmaṃ anuvasati, pabbataṃ adhivasati, gharaṃ āvasati, agāraṃ ajjhāvasati^* , uposathaṃ upavasati, kāmāvacaraṃ upapajjati, rūpāvacaraṃ upapajjati, arūpāvacaraṃ upapajjati, sakkassa sahabyataṃ upapajjati, nipannaṃ vā upanipajjeyya^* , nisinnaṃ vā upanisīdeyya^* , ṭhitaṃ vā upatiṭṭheyya^* iccādi.

When prepositions (upasagga) precede verbs denoting location (adhikaraṇa-dhātu), the accusative case (dutiyā) is used for the base (ādhāra): one lies on the ground (pathaviṃ adhisessati), one stands in the village (gāmaṃ adhitiṭṭhati), one dwells in the tree (rukkhaṃ ajjhāvasati), one may sit down or lie down on a couch or a chair (mañcaṃ vā pīṭhaṃ vā abhinisīdeyya vā abhinipajjeyya vā), one dwells in the village (gāmaṃ upavasati), one dwells along the village (gāmaṃ anuvasati), one dwells on the mountain (pabbataṃ adhivasati), one dwells in the house (gharaṃ āvasati), one dwells in the dwelling (agāraṃ ajjhāvasati), one observes the Uposatha (uposathaṃ upavasati), one is reborn in the sense-sphere (kāmāvacaraṃ upapajjati), one is reborn in the form-sphere (rūpāvacaraṃ upapajjati), one is reborn in the formless-sphere (arūpāvacaraṃ upapajjati), one is reborn in Sakka's companionship (sakkassa sahabyataṃ upapajjati), one may lie down beside one who is lying down (nipannaṃ vā upanipajjeyya), one may sit down beside one who is seated (nisinnaṃ vā upanisīdeyya), one may stand beside one who is standing (ṭhitaṃ vā upatiṭṭheyya), and so on.

Khi sử dụng các động từ có nhiều nghĩa, đứng trước là tiền tố (upasagga), thì biến cách nhị (dutiya) được dùng cho ý nghĩa nơi chốn (ādhāra), như: nằm trên đất (pathaviṃ adhisessati), đứng trên làng (gāmaṃ adhitiṭṭhati), sống trong cây (rukkhaṃ ajjhāvasati), có thể ngồi hoặc nằm trên giường hoặc ghế (mañcaṃ vā pīṭhaṃ vā abhinisīdeyya vā abhinipajjeyya vā), sống gần làng (gāmaṃ upavasati), sống theo làng (gāmaṃ anuvasati), sống trên núi (pabbataṃ adhivasati), sống trong nhà (gharaṃ āvasati), sống trong nhà (agāraṃ ajjhāvasati), giữ giới Uposatha (uposathaṃ upavasati), tái sanh vào cõi dục giới (kāmāvacaraṃ upapajjati), tái sanh vào cõi sắc giới (rūpāvacaraṃ upapajjati), tái sanh vào cõi vô sắc giới (arūpāvacaraṃ upapajjati), tái sanh làm bạn với Sakka (sakkassa sahabyataṃ upapajjati), có thể nằm gần người đang nằm (nipannaṃ vā upanipajjeyya), có thể ngồi gần người đang ngồi (nisinnaṃ vā upanisīdeyya), có thể đứng gần người đang đứng (ṭhitaṃ vā upatiṭṭheyya), v.v.

1934

Tappāna, cārepi dutiyā, nadiṃ pivati, samuddaṃ pivati, gāmaṃ carati, araññaṃ carati, nadiyaṃ, gāmeti attho.

For verbs of drinking and moving, the accusative case is also used: one drinks the river (nadiṃ pivati), one drinks the ocean (samuddaṃ pivati), one moves about in the village (gāmaṃ carati), one moves about in the forest (araññaṃ carati); meaning, one drinks in the river, one moves about in the village.

Trong ý nghĩa của sự bao phủ (tappāna) và sự đi lại (cārepi) cũng dùng biến cách nhị (dutiya), như: uống nước sông (nadiṃ pivati), uống nước biển (samuddaṃ pivati), đi trong làng (gāmaṃ carati), đi trong rừng (araññaṃ carati), nghĩa là đi trong sông, trong làng.

1935

Kāla, disāsupi ādhāre eva dutiyā, taṃ khaṇaṃ, taṃ muhuttaṃ, taṃ kālaṃ, ekamantaṃ^* , ekaṃ samayaṃ^* , pubbaṇhasamayaṃ^* , sāyanhasamayaṃ, taṃ divasaṃ, imaṃ rattiṃ^* , dutiyampi, tatiyampi, catutthaṃ vā pañcamaṃ vā appeti, tato pubbaṃ, tato paraṃ, purimaṃ disaṃ^* , dakkhiṇaṃ disaṃ^* , pacchimaṃ disaṃ^* , uttaraṃ disaṃ^* , imā dasa disāyo, katamaṃ disaṃ tiṭṭhati nāgarājā^* , imāsu disāsu katamāya disāya tiṭṭhati chaddantanāgarājāti atthoiccādi.

Also, for time and direction, the accusative case is used in the sense of location: that moment (taṃ khaṇaṃ), that instant (taṃ muhuttaṃ), that time (taṃ kālaṃ), at one side (ekamantaṃ), at one time (ekaṃ samayaṃ), in the forenoon (pubbaṇhasamayaṃ), in the evening (sāyanhasamayaṃ), that day (taṃ divasaṃ), this night (imaṃ rattiṃ), a second time (dutiyampi), a third time (tatiyampi), a fourth or fifth time (catutthaṃ vā pañcamaṃ vā), before that (tato pubbaṃ), after that (tato paraṃ), to the eastern direction (purimaṃ disaṃ), to the southern direction (dakkhiṇaṃ disaṃ), to the western direction (pacchimaṃ disaṃ), to the northern direction (uttaraṃ disaṃ), these ten directions (imā dasa disāyo), "in which direction does the Naga King stand?" (katamaṃ disaṃ tiṭṭhati nāgarājā); meaning, in which of these directions does the Chaddanta Naga King stand? and so on.

Trong ý nghĩa thời gian (kāla) và phương hướng (disāsu) cũng dùng biến cách nhị (dutiya) cho ý nghĩa nơi chốn, như: khoảnh khắc đó (taṃ khaṇaṃ), giây phút đó (taṃ muhuttaṃ), thời gian đó (taṃ kālaṃ), một bên (ekamantaṃ), một thời (ekaṃ samayaṃ), buổi sáng (pubbaṇhasamayaṃ), buổi chiều (sāyanhasamayaṃ), ngày đó (taṃ divasaṃ), đêm nay (imaṃ rattiṃ), lần thứ hai (dutiyampi), lần thứ ba (tatiyampi), lần thứ tư hoặc thứ năm (catutthaṃ vā pañcamaṃ vā appeti), trước đó (tato pubbaṃ), sau đó (tato paraṃ), phương đông (purimaṃ disaṃ), phương nam (dakkhiṇaṃ disaṃ), phương tây (pacchimaṃ disaṃ), phương bắc (uttaraṃ disaṃ), mười phương này (imā dasa disāyo), nghĩa là: Vua Rắn Nāga đứng ở phương nào trong các phương này? (katamaṃ disaṃ tiṭṭhati nāgarājā), nghĩa là: Vua Rắn Nāga Chaddanta đứng ở phương nào trong các phương này? v.v.

1936

298. Lakkhaṇitthambhūtavicchāsvabhinā^* .

298. Due to the use of abhi in the sense of a sign, being in such a state, or desire.

298. Lakkhaṇitthambhūtavicchāsvabhinā.

1937

Lakkhaṇādīsu atthesu pavattena abhinā yuttā liṅgamhā dutiyā hoti.

When abhi is used in the sense of a sign (lakkhaṇa), being in such a state (itthambhūta), or desire (vicchā), the noun takes the accusative case.

Biến cách nhị (dutiya) được dùng cho danh từ khi đi kèm với tiền tố abhi trong các ý nghĩa như dấu hiệu (lakkhaṇa), trạng thái đã đạt được (itthambhūta) và sự mong muốn bao trùm (vicchā).

1938

Lakkhīyati lakkhitabbaṃ anenāti lakkhaṇaṃ.

That by which something is marked or indicated is lakkhaṇa (a sign).

Cái được dùng để nhận biết, cái cần được nhận biết, đó là lakkhaṇaṃ (dấu hiệu).

Ayaṃ pakāro itthaṃ, īdiso visesoti attho.

Meaning, this is a certain kind, a specific distinction.

Loại này là như vậy, nghĩa là một đặc điểm như thế.

Itthaṃ bhūto pattoti itthambhūto.

One who has reached such a state is itthambhūto (being in such a state).

Cái đã đạt được trạng thái như vậy, đó là itthambhūto (đã đạt được trạng thái như vậy).

Bhinne atthe byāpituṃ icchā vicchā.

The desire to encompass different meanings is vicchā.

Sự mong muốn bao trùm các ý nghĩa khác nhau, đó là vicchā (sự mong muốn bao trùm).

1939

Tattha lakkhaṇe –

In the sense of a sign (lakkhaṇa):

Trong ý nghĩa dấu hiệu (lakkhaṇa) –

1940

Rukkhamabhi vijjotate vijju, rukkhaṃ abhi byāpetvā vijjotateti attho, vijjobhāsena byāpito rukkho vijjuppādassa lakkhaṇaṃ saññāṇaṃ hoti.

Lightning flashes towards the tree (rukkhamabhi vijjotate vijju); meaning, the lightning flashes, encompassing the tree. The tree, encompassed by the lightning's glow, becomes a sign or indicator of the lightning's appearance.

Chớp lóe sáng bao trùm cây (Rukkhamabhi vijjotate vijju), nghĩa là chớp lóe sáng bao trùm cây. Cái cây bị chớp sáng bao trùm trở thành dấu hiệu, dấu hiệu của sự xuất hiện của chớp.

1941

Itthambhūte –

In the sense of being in such a state (itthambhūta):

Trong ý nghĩa trạng thái đã đạt được (itthambhūta) –

1942

Sādhu devadatto mātaramabhi, mātaraṃ abhi visiṭṭhaṃ katvā sādhūti attho, devadatto sakkaccaṃ mātupaṭṭhāne aggapurisoti vuttaṃ hoti.

Devadatta is good towards his mother (sādhu devadatto mātaramabhi); meaning, Devadatta is excellent, making his mother special. It is said that Devadatta is the foremost person in diligently attending to his mother.

Devadatta thật tốt đối với mẹ (Sādhu devadatto mātaramabhi), nghĩa là Devadatta làm mẹ trở nên đặc biệt tốt. Điều đó có nghĩa là Devadatta là người đứng đầu trong việc phụng dưỡng mẹ một cách cẩn trọng.

Taṃ kho pana bhavantaṃ gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato^* .

Indeed, such a good report has arisen concerning the Venerable Gotama.

Tiếng tăm tốt đẹp như vậy đã vang dội về Thế Tôn Gotama ấy.

Ettha ca ‘abbhuggato’ti abhi visiṭṭhaṃ katvā uggatoti attho, ayaṃ kittisaddo bhoto gotamassa sakalalokaggabhāvaṃ pakāsetvā uggatoti vuttaṃ hoti, kittisaddasambandhe pana tassa kho pana bhoto gotamassāti attho.

Here, 'abbhuggato' means 'arisen, making^* special'. It means that this good report has arisen, proclaiming the Venerable Gotama's supremacy in the entire world. In the context of the good report, it means "concerning the Venerable Gotama."

Ở đây, ‘abbhuggato’ nghĩa là đã vượt trội lên một cách đặc biệt. Điều này có nghĩa là tiếng tăm này đã vang dội lên, tuyên bố sự tối thượng của Thế Tôn Gotama trong toàn cõi thế gian. Còn trong mối quan hệ với tiếng tăm, nghĩa là tiếng tăm của Thế Tôn Gotama ấy.

1943

Vicchāyaṃ –

In the sense of desire (vicchā):

Trong ý nghĩa sự mong muốn bao trùm (vicchā) –

1944

Rukkhaṃ rukkhaṃ abhi vijjotate cando, byāpetvā vijjotatetyattho.

The moon shines upon tree after tree (rukkhaṃ rukkhaṃ abhi vijjotate cando); meaning, it shines, encompassing them.

Mặt trăng chiếu sáng bao trùm khắp cây, khắp cây (Rukkhaṃ rukkhaṃ abhi vijjotate cando), nghĩa là chiếu sáng bao trùm.

1945

Ettha ca lakkhaṇādiatthā abhisaddena jotanīyā piṇḍatthā eva, na vacanīyatthā, byāpanādiatthā eva vacanīyatthāti.

Here, the meanings of a sign and so on are the general meanings indicated by the word abhi, not the specifically stated meanings. The meanings of encompassing and so on are the stated meanings.

Ở đây, các ý nghĩa như dấu hiệu (lakkhaṇa) là những ý nghĩa tổng thể được tiền tố abhi làm rõ, không phải là ý nghĩa được diễn đạt trực tiếp bằng lời. Còn các ý nghĩa như bao trùm là ý nghĩa được diễn đạt trực tiếp bằng lời.

1946

299. Patiparīhi bhāge ca^* .

299. And pati and pari in the sense of a share.

299. Patiparīhi bhāge ca.

1947

Lakkhaṇi’tthambhūta, vicchāsu ca bhāge ca pavattehi pati, parīhi yuttā liṅgamhā dutiyā hoti.

When pati and pari are used in the sense of a sign (lakkhaṇa), being in such a state (itthambhūta), desire (vicchā), and a share (bhāga), the noun takes the accusative case.

Biến cách nhị (dutiya) được dùng cho danh từ khi đi kèm với pati và pari trong các ý nghĩa dấu hiệu (lakkhaṇa), trạng thái đã đạt được (itthambhūta), sự mong muốn bao trùm (vicchā) và phần (bhāga).

1948

Lakkhaṇe –

In the sense of a sign (lakkhaṇa):

Trong ý nghĩa dấu hiệu (lakkhaṇa) –

1949

Rukkhaṃ pati vijjotate vijju, rukkhaṃ pari vijjotate vijju.

Lightning flashes towards the tree (rukkhaṃ pati vijjotate vijju), lightning flashes around the tree (rukkhaṃ pari vijjotate vijju).

Chớp lóe sáng theo cây (Rukkhaṃ pati vijjotate vijju), chớp lóe sáng bao quanh cây (rukkhaṃ pari vijjotate vijju).

Tattha ‘patī’ti paṭicca, ‘parī’ti pharitvā.

Here, 'pati' means 'on account of', and 'pari' means 'encompassing'.

Ở đây, ‘pati’ nghĩa là dựa vào, ‘pari’ nghĩa là bao trùm.

1950

Itthambhūte –

In the sense of being in such a state (itthambhūta):

Trong ý nghĩa trạng thái đã đạt được (itthambhūta) –

1951

Sādhu devadatto mātaraṃ pati, sādhu devadatto mātaraṃ pari.

Devadatta is good towards his mother (sādhu devadatto mātaraṃ pati), Devadatta is good towards his mother (sādhu devadatto mātaraṃ pari).

Devadatta tốt đối với mẹ (Sādhu devadatto mātaraṃ pati), Devadatta tốt đối với mẹ (sādhu devadatto mātaraṃ pari).

1952

Vicchāyaṃ –

In the sense of desire (vicchā):

Trong ý nghĩa sự mong muốn bao trùm (vicchā) –

1953

Rukkhaṃ rukkhaṃ pati vijjotate cando, rukkhaṃ rukkhaṃ pari vijjotate cando.

The moon shines upon tree after tree (rukkhaṃ rukkhaṃ pati vijjotate cando), the moon shines around tree after tree (rukkhaṃ rukkhaṃ pari vijjotate cando).

Mặt trăng chiếu sáng theo khắp cây, khắp cây (Rukkhaṃ rukkhaṃ pati vijjotate cando), mặt trăng chiếu sáng bao quanh khắp cây, khắp cây (rukkhaṃ rukkhaṃ pari vijjotate cando).

1954

Bhāge –

In the sense of a share (bhāga):

Trong ý nghĩa phần (bhāga) –

1955

Taṃ dīyatu, yadettha maṃ pati siyā, taṃ dīyatu, yadettha maṃ pari siyā.

Let that be given which would be my share here (taṃ dīyatu, yadettha maṃ pati siyā), let that be given which would be my share here (taṃ dīyatu, yadettha maṃ pari siyā).

Hãy trao cái gì thuộc về tôi ở đây (Taṃ dīyatu, yadettha maṃ pati siyā), hãy trao cái gì thuộc về tôi ở đây (taṃ dīyatu, yadettha maṃ pari siyā).

Tattha ‘patī’ti paṭicca, ‘parī’ti paricca, uddissāti attho, ‘ṭhapita’nti pāṭhaseso.

Here, 'pati' means 'on account of', and 'pari' means 'concerning' or 'for the purpose of'. The rest of the sentence is implicitly "set aside".

Ở đây, ‘pati’ nghĩa là dựa vào, ‘pari’ nghĩa là bao quanh, nghĩa là nhằm vào, ‘ṭhapitaṃ’ là phần còn lại của câu.

Ettha maṃ uddissa yaṃ vatthu ṭhapitaṃ siyā, taṃ me dīyatūtyattho, etesu bahūsu bhāgesu yo mama bhāgo, so mayhaṃ dīyatūti vuttaṃ hotīti.

Meaning, "Let that thing be given to me which would be set aside here for me." It is said, "Among these many portions, let the portion that is mine be given to me."

Ở đây, nghĩa là: Cái gì đã được đặt ra cho tôi, hãy trao cho tôi. Điều đó có nghĩa là: Trong số nhiều phần này, phần nào là của tôi, hãy trao cho tôi.

1956

300. Anunā^* .

300. Due to anu.

300. Anunā.

1957

Lakkhaṇi’tthambhūta, vicchāsu ca bhāge ca pavattena anunā yuttā liṅgamhā dutiyā hoti.

When anu is used in the sense of a sign (lakkhaṇa), being in such a state (itthambhūta), desire (vicchā), and a share (bhāga), the noun takes the accusative case.

Biến cách nhị (dutiya) được dùng cho danh từ khi đi kèm với anu trong các ý nghĩa dấu hiệu (lakkhaṇa), trạng thái đã đạt được (itthambhūta), sự mong muốn bao trùm (vicchā) và phần (bhāga).

1958

Lakkhaṇe –

In the sense of a sign (lakkhaṇa):

Trong ý nghĩa dấu hiệu (lakkhaṇa) –

1959

Rukkhaṃ anu vijjotate vijju, rukkhaṃ anu pharitvāti attho.

Lightning flashes following the tree (rukkhaṃ anu vijjotate vijju); meaning, it flashes encompassing the tree.

Chớp lóe sáng theo cây (Rukkhaṃ anu vijjotate vijju), nghĩa là chớp lóe sáng bao trùm cây.

Caturāsītisahassāni, sambuddhamanupabbajuṃ^* , ‘sambuddha’nti bodhisattaṃ, anu gantvā pabbajiṃsūti attho, vipassibodhisatte pabbajite sati tānipi caturāsītikulaputtasahassāni pabbajiṃsūti vuttaṃ hoti.

Eighty-four thousand followed the Sambuddha into homelessness (caturāsītisahassāni, sambuddhamanupabbajuṃ); 'Sambuddha' means Bodhisatta. Meaning, they went forth into homelessness, following him. It is said that when the Vipassi Bodhisatta went forth, those eighty-four thousand sons of clansmen also went forth.

Tám mươi bốn ngàn người đã xuất gia theo Đức Phật (Caturāsītisahassāni, sambuddhamanupabbajuṃ), ‘sambuddha’ nghĩa là Bồ tát, nghĩa là đã đi theo và xuất gia. Điều đó có nghĩa là khi Bồ tát Vipassī xuất gia, tám mươi bốn ngàn gia đình con trai ấy cũng đã xuất gia.

Saccakriyamanu vuṭṭhi pāvassi, ‘anū’ti anvāya, paṭiccāti attho, saccakriyāya sati saccakriyahetu devo pāvassīti vuttaṃ hoti.

Rain fell following the act of truth (saccakriyamanu vuṭṭhi pāvassi); 'anu' means 'following', 'on account of'. It is said that the rain fell because of the act of truth, due to the act of truth.

Mưa đã rơi theo sự thật (Saccakriyamanu vuṭṭhi pāvassi), ‘anu’ nghĩa là theo sau, dựa vào. Điều đó có nghĩa là khi có sự thật, vì sự thật mà trời đã mưa.

‘‘Hetu ca lakkhaṇaṃ bhavatī’’ti vuttiyaṃ vuttaṃ.

It is stated in the commentary, "A cause is also a sign."

Trong chú giải đã nói: “Nguyên nhân cũng là dấu hiệu.”

Saccakriyāya sahevātipi yujjati.

It is also appropriate with "together with the act of truth."

Cũng hợp lý khi nói “cùng với sự thật.”

‘‘Saha sacce kate mayha’’nti^* hi vuttaṃ.

Indeed, it is said, "When the truth was made by me."

Vì đã nói: “Khi tôi đã làm sự thật.”

1960

Itthambhūte –

In the sense of being in such a state (itthambhūta):

Trong ý nghĩa trạng thái đã đạt được (itthambhūta) –

1961

Sādhu devadatto mātaramanu.

Devadatta is good towards his mother (sādhu devadatto mātaramanu).

Devadatta tốt đối với mẹ (Sādhu devadatto mātaramanu).

Tattha ‘anū’ti anvāya paṭicca.

Here, 'anu' means 'following' or 'on account of'.

Ở đây, ‘anu’ nghĩa là theo sau, dựa vào.

1962

Vicchāyaṃ –

In the sense of desire (vicchā):

Trong ý nghĩa sự mong muốn bao trùm (vicchā) –

1963

Rukkhaṃ rukkhaṃ anu vijjotate cando.

The moon shines upon tree after tree (rukkhaṃ rukkhaṃ anu vijjotate cando).

Mặt trăng chiếu sáng theo khắp cây, khắp cây (Rukkhaṃ rukkhaṃ anu vijjotate cando).

Tattha ‘anū’ti anu pharitvā.

Here, 'anu' means 'encompassing'.

Ở đây, ‘anu’ nghĩa là bao trùm.

1964

Bhāge –

In the sense of a share (bhāga):

Trong ý nghĩa phần (bhāga) –

1965

Yadettha maṃ anu siyā, taṃ dīyatu.

Let that be given which would be my share here (yadettha maṃ anu siyā, taṃ dīyatu).

Hãy trao cái gì thuộc về tôi ở đây (Yadettha maṃ anu siyā, taṃ dīyatu).

Tattha ‘anū’ti anvāya.

Here, 'anu' means 'following'.

Ở đây, ‘anu’ nghĩa là theo sau.

Sesaṃ vuttanayameva.

The rest is as explained.

Phần còn lại theo cách đã nói.

1966

301. Sahatthe^* .

301. In its own meaning.

301. Sahatthe.

1967

Sahatthe anunā yuttā liṅgamhā dutiyā hoti.

When anu is used in its own meaning (sahatthe), the noun takes the accusative case.

Biến cách nhị (dutiya) được dùng cho danh từ khi đi kèm với anu trong ý nghĩa cùng với (sahattha).

1968

Pabbataṃ anu tiṭṭhati^* .

One stands along the mountain (pabbataṃ anu tiṭṭhati).

Đứng dọc theo núi (Pabbataṃ anu tiṭṭhati).

Nadiṃ anvāvasitā bārāṇasī.

Bārāṇasī is situated along the river (nadiṃ anvāvasitā bārāṇasī).

Bārāṇasī nằm dọc theo sông.

‘Anū’ti anugantvā, nadiyā saha ābaddhā tiṭṭhatīti vuttaṃ hoti.

'Anu' means 'following'. It is said, "It stands connected with the river."

‘Anu’ nghĩa là đi theo, nghĩa là nằm liền kề với sông.

1969

302. Hīne^* .

302. In the sense of inferiority.

302. Hīne.

1970

Hīne pavattena anunā yuttā liṅgamhā dutiyā hoti.

When anu is used in the sense of inferiority (hīne), the noun takes the accusative case.

Biến cách nhị (dutiya) được dùng cho danh từ khi đi kèm với anu trong ý nghĩa thấp kém (hīna).

1971

Anu sāriputtaṃ paññavanto, anugatā pacchato gatāti attho, sabbe paññavanto sāriputtato hīnāti vuttaṃ hoti.

The wise ones are inferior to Sāriputta (anu sāriputtaṃ paññavanto); meaning, they follow behind, they come after. It is said that all wise ones are inferior to Sāriputta.

Những người trí tuệ kém hơn Sāriputta (Anu sāriputtaṃ paññavanto), nghĩa là những người đi theo sau, đi phía sau. Điều đó có nghĩa là tất cả những người trí tuệ đều thấp kém hơn Sāriputta.

1972

303. Upena^* .

303. Due to upa.

303. Upena.

1973

Hīne upena yuttā liṅgamhā dutiyā hoti.

When upa is used in the sense of inferiority (hīne), the noun takes the accusative case.

Biến cách nhị (dutiya) được dùng cho danh từ khi đi kèm với upa trong ý nghĩa thấp kém (hīna).

1974

Upa sāriputtaṃ paññavanto, upecca gatā samīpe gatāti attho, hīnātveva vuttaṃ hoti.

The wise ones are inferior to Sāriputta (upa sāriputtaṃ paññavanto); meaning, they come near, they come close. It is said that they are inferior.

Những người trí tuệ gần Sāriputta (Upa sāriputtaṃ paññavanto), nghĩa là những người đã đến gần, đã đến gần. Điều đó có nghĩa là họ thấp kém hơn.

1975

Ettha ca abhiiccādayo kammappavacanīyāti saddasatthesu vuttā.

Here, abhi and so on are called kammappavacanīya in the grammars.

Ở đây, các từ như abhi được gọi là kammappavacanīya trong các sách ngữ pháp.

Tattha pakārena vuccatīti pavacanīyaṃ, pakāro ca lakkhaṇi’tthambhūta, vicchādiko piṇḍattho vuccati, kammanti byāpanādikriyā, kammaṃ pavacanīyaṃ yehi te kammappavacanīyā.

There, that which is spoken of in a particular way is pavacanīyaṃ (that which is to be spoken of); and a particular way is called a characteristic, a state-of-being, a covering, or a general meaning. Kamma means an action like pervading, and those by whom kamma is to be spoken of are kammappavacanīyā.

Ở đây, điều được nói đến bằng cách thức (pakāra) được gọi là pavacanīyaṃ (được nói đến). Pakāra (cách thức) được gọi là ý nghĩa tổng thể (piṇḍattha) của đặc tính (lakkhaṇa), sự tồn tại (itthambhūta) và sự bao phủ (vicchādika). Kamma (hành động) là những hành động như sự lan tỏa (byāpanādi). Những gì có hành động (kamma) được nói đến (pavacanīya) thì được gọi là kammappavacanīyā (những điều được nói đến bằng hành động).

1976

Tattha byāpanādikriyāvisesavācīhi upasaggehi sambandhesati kammatthe dutiyā hoti, asambandhe pana ādhāra, sāmyādiatthesu hoti, lakkhaṇādayo pana sāmatthiyasiddhā piṇḍatthā evāti.

There, when connected with prefixes that denote specific actions like pervading, the accusative case (dutiya) occurs in the sense of an object (kamma). But when not connected, it occurs in the sense of a basis (ādhāra), ownership (sāmi), and so on. Characteristics, however, are merely general meanings established by context.

Ở đây, khi có sự liên hệ (sambandha) với các tiền tố (upasagga) chỉ rõ các hành động đặc biệt như sự lan tỏa (byāpanādi), thì cách hai (dutiyā) được dùng với nghĩa hành động (kammattha). Còn khi không có sự liên hệ (asambandha), thì cách hai được dùng với các nghĩa như nơi chốn (ādhāra) và sở hữu (sāmya). Tuy nhiên, các đặc tính (lakkhaṇa) và những thứ tương tự chỉ là những ý nghĩa tổng thể (piṇḍattha) được thiết lập một cách tự nhiên (sāmatthiyasiddhā).

1977

304. Kāladdhānamaccantasaṃyoge^*

304. In continuous connection with time and distance

304. Khi có sự liên hệ tuyệt đối với thời gian và đường đi (Kāladdhānamaccantasaṃyoge)

1978

Kālassa vā addhuno vā dabba, guṇa, kriyāhi accantaṃ nirantaraṃ saṃyoge kāla’ddhānavācīhi liṅgehi paraṃ dutiyā hoti.

When there is an absolutely continuous connection of time or distance with substance, quality, or action, the accusative case (dutiya) occurs after nouns denoting time or distance.

Khi có sự liên hệ tuyệt đối (accantaṃ nirantaraṃ saṃyoge) với vật thể (dabba), phẩm chất (guṇa) hoặc hành động (kriyā) của thời gian (kāla) hoặc đường đi (addhā), thì cách hai (dutiyā) được dùng sau các từ chỉ thời gian và đường đi.

1979

Kāle –

In the case of time –

Về thời gian:

1980

Sattāhaṃ gavapānaṃ, māsaṃ maṃsodanaṃ, saradaṃ ramaṇīyā nadī, sabbakālaṃ ramaṇīyaṃ nandanaṃ, māsaṃ sajjhāyati, vassasataṃ jīvati, tayo māse abhidhammaṃ deseti.

Seven days of cow-milking; a month of meat-and-rice; the river is pleasant for autumn; the Nandana grove is pleasant at all times; he recites for a month; he lives for a hundred years; he teaches Abhidhamma for three months.

Bảy ngày cho bò uống sữa, một tháng ăn cơm thịt, mùa thu sông đẹp, mọi lúc Nandana đều đẹp, một tháng học thuộc lòng, sống một trăm năm, ba tháng thuyết Abhidhamma.

1981

Addhāne –

In the case of distance –

Về đường đi:

1982

Yojanaṃ vanarāji, yojanaṃ dīgho pabbato, kosaṃ sajjhāyati.

A row of trees for a league; a mountain a league long; he recites for a kos.

Một dojana là hàng cây rừng, một dojana là ngọn núi dài, một kosa học thuộc lòng.

1983

Accantasaṃyogeti kiṃ?

What if "continuous connection" (accantasaṃyoga) is not present?

Tại sao lại nói “liên hệ tuyệt đối (accantasaṃyoge)”?

Māse māse bhuñjati, yojane yojane vihāro.

He eats month by month; a monastery every league.

Cứ mỗi tháng lại ăn, cứ mỗi dojana lại có một tu viện.

1984

Ettha ca kriyāvisesanampi kattārā sādhetabbattā kammagatikaṃ hoti, tasmā tampi ‘kamme dutiyā’ti ettha kammasaddena gayhati.

And here, even an adverbial qualification of an action (kriyāvisesanampi) is considered to have the nature of an object (kammagatikaṃ) because it is accomplished by an agent. Therefore, this too is included by the word kamma in "kamme dutiyā" (accusative in the sense of object).

Ở đây, ngay cả các trạng từ chỉ hành động cũng thuộc về hành động (kammagatikaṃ) vì chúng được thực hiện bởi chủ thể (kattā), do đó chúng cũng được bao gồm bởi từ “hành động” (kamma) trong “cách hai trong hành động” (kamme dutiyā).

1985

Sukhaṃ seti, dukkhaṃ seti, sīghaṃ gacchati, khippaṃ gacchati, dandhaṃ gacchati, muduṃ pacati, garuṃ essati, lahuṃ essati, sannidhikārakaṃ bhuñjati, samparivattakaṃ otāpeti, kāyappacālakaṃ gacchati^* , hatthappacālakaṃ gacchati, sīsappacālakaṃ gacchati^* , surusurukārakaṃ bhuñjati^* , avagaṇḍakārakaṃ bhuñjati^* , piṇḍukkhepakaṃ bhuñjati^* , hatthaniddhunakaṃ bhuñjati^* , hatthanillehakaṃ bhuñjati^* , candimasūriyā samaṃ pariyāyanti, visamaṃ pariyāyanti iccādi.

He sleeps happily; he sleeps unhappily; he walks quickly; he goes swiftly; he walks slowly; she cooks gently; he will come heavily; he will come lightly; he eats with intention; he turns over completely; he walks swaying his body; he walks swinging his arms; he walks swaying his head; he eats slurping; he eats with a full mouth; he eats throwing up lumps; he eats flicking his hand; he eats licking his hand; the sun and moon orbit evenly; they orbit unevenly, and so on.

Ngủ an lành (sukhaṃ seti), ngủ khổ sở (dukkhaṃ seti), đi nhanh (sīghaṃ gacchati), đi vội (khippaṃ gacchati), đi chậm (dandhaṃ gacchati), nấu mềm (muduṃ pacati), sẽ đi nặng nề (garuṃ essati), sẽ đi nhẹ nhàng (lahuṃ essati), ăn khi có sẵn (sannidhikārakaṃ bhuñjati), phơi khô bằng cách lăn qua lăn lại (samparivattakaṃ otāpeti), đi bằng cách lắc thân (kāyappacālakaṃ gacchati), đi bằng cách lắc tay (hatthappacālakaṃ gacchati), đi bằng cách lắc đầu (sīsappacālakaṃ gacchati), ăn kêu sột soạt (surusurukārakaṃ bhuñjati), ăn bằng cách phồng má (avagaṇḍakārakaṃ bhuñjati), ăn bằng cách ném từng viên cơm (piṇḍukkhepakaṃ bhuñjati), ăn bằng cách vẩy tay (hatthaniddhunakaṃ bhuñjati), ăn bằng cách liếm tay (hatthanillehakaṃ bhuñjati), mặt trăng và mặt trời đi đều (samaṃ pariyāyanti), đi không đều (visamaṃ pariyāyanti) v.v.

1986

Dutiyāvibhattirāsi niṭṭhito.

The section on the Accusative Case (Dutiya-vibhatti) is finished.

Phần cách hai đã hoàn tất.

1987

Tatiyāvibhattirāsi

The section on the Instrumental Case (Tatiya-vibhatti)

Phần cách ba

1988

Kasmiṃ atthe tatiyā?

In what sense is the instrumental case (tatiya) used?

Cách ba được dùng trong nghĩa nào?

1989

305. Kattukaraṇesu tatiyā^* .

305. The instrumental case (tatiya) in the sense of agent and instrument.

305. Cách ba được dùng cho chủ thể và công cụ (Kattukaraṇesu tatiyā).

1990

Kattari karaṇe ca tatiyā hoti.

The instrumental case occurs in the sense of agent (kattari) and instrument (karaṇe).

Cách ba được dùng cho chủ thể (kattari) và công cụ (karaṇe).

Kattāti ca kārakoti ca atthato ekaṃ ‘‘karotīti kattā, karotīti kārako’’ti, tasmā ‘‘kattukārako’’ti vutte dvinnaṃ pariyāyasaddānaṃ vasena ayameva kriyaṃ ekantaṃ karoti, sāmī hutvā karoti, attappadhāno hutvā karotīti viññāyati, tato kriyā nāma kattuno eva byāpāro, na aññesanti ca, aññe pana kriyāsādhane kattuno upakārakattā kārakā nāmāti ca, tathā anupakārakattā akārakā nāmāti ca viññāyantīti.

Agent (kattā) and factor (kāraka) are one in meaning: "He who does is the agent (kattā); he who does is the factor (kāraka)." Therefore, when "kattukārako" is said, it is understood by these two synonymous words that this one exclusively performs the action, acts as the master, acts as the primary one, and from this, action is indeed the agent's (kattu) operation, not that of others. And others, being helpers of the agent in accomplishing the action, are called factors (kārakā); and similarly, by not being helpers, they are understood as non-factors (akārakā).

Chủ thể (kattā) và tác nhân (kāraka) về nghĩa là một, như “người làm thì là chủ thể (kattā), người làm thì là tác nhân (kāraka)”. Do đó, khi nói “chủ thể và tác nhân” (kattukārako), qua hai từ đồng nghĩa này, có thể hiểu rằng đây là người thực hiện hành động một cách tuyệt đối, thực hiện hành động với tư cách là chủ nhân, thực hiện hành động với tư cách là người chính yếu. Từ đó, hành động (kriyā) là sự hoạt động của chính chủ thể, chứ không phải của người khác. Còn những người khác, vì là những người hỗ trợ chủ thể trong việc hoàn thành hành động, nên được gọi là tác nhân (kāraka). Tương tự, những người không hỗ trợ được hiểu là không phải tác nhân (akāraka).

1991

Tattha kattā tividho sayaṃkattā, payojakakattā, kammakattāti.

Therein, the agent (kattā) is threefold: the self-agent (sayaṃkattā), the impelling agent (payojakakattā), and the object-agent (kammakattā).

Ở đây, chủ thể có ba loại: tự chủ thể (sayaṃkattā), chủ thể sai khiến (payojakakattā), và chủ thể hành động (kammakattā).

1992

Tattha dhātvatthaṃ sayaṃ karonto sayaṃkattā nāma, puriso kammaṃ karoti.

Therein, one who performs the meaning of the root by oneself is called the self-agent (sayaṃkattā): "The man does the work."

Ở đây, người tự mình thực hiện ý nghĩa của động từ được gọi là tự chủ thể (sayaṃkattā), ví dụ: người đàn ông làm việc (puriso kammaṃ karoti).

1993

Paraṃ niyojento payojakakattā nāma, puriso dāsaṃ kammaṃ kāreti.

One who directs another is called the impelling agent (payojakakattā): "The man makes the servant do the work."

Người sai khiến người khác được gọi là chủ thể sai khiến (payojakakattā), ví dụ: người đàn ông sai người hầu làm việc (puriso dāsaṃ kammaṃ kāreti).

1994

Kammakattā nāma payojjakakattāpi vuccati, puriso dāsena kammaṃ kāreti dāsassa vā, yo ca aññena kataṃ payogaṃ paṭicca kammabhūtopi sukarattā vā kammabhāvena avattukāmatāya vā ajānanatāya vā vañcetukāmatāya vā kattubhāvena voharīyati, so kammakattā nāma, kusūlo sayameva bhijjati, ghaṭo sayameva bhijjati.

The object-agent (kammakattā) is also called the impelling agent (payojjakakattā): "The man makes the servant do the work" or "for the servant." And one who, being an object in reliance on an action done by another, is referred to as an agent either because it is easy, or because it does not wish to act as an object, or because of ignorance, or because of a wish to deceive, is called the object-agent (kammakattā): "The granary itself breaks," "The pot itself breaks."

Chủ thể hành động (kammakattā) cũng được gọi là chủ thể sai khiến (payojjakakattā), ví dụ: người đàn ông sai người hầu làm việc (puriso dāsena kammaṃ kāreti) hoặc cho người hầu (dāsassa vā). Và người mà, mặc dù là đối tượng hành động (kammabhūta) do một hành động được người khác thực hiện (aññena kataṃ payogaṃ paṭicca), nhưng lại được gọi là chủ thể (kattubhāvena voharīyati) vì dễ thực hiện (sukarattā), hoặc vì không muốn trở thành đối tượng hành động (kammabhāvena avattukāmatāya), hoặc vì không biết (ajānanatāya), hoặc vì muốn lừa dối (vañcetukāmatāya), thì người đó được gọi là chủ thể hành động (kammakattā), ví dụ: cái bồ tự vỡ (kusūlo sayameva bhijjati), cái bình tự vỡ (ghaṭo sayameva bhijjati).

Apica sukaro vā hotu dukkaro vā, yo kammarūpakriyāpade paṭhamanto kattā, so kammakattāti vuccati.

Furthermore, whether easy or difficult, the agent which is in the nominative case in an action-verb (kammarūpakriyāpade) is called the object-agent (kammakattā).

Hơn nữa, dù dễ hay khó, chủ thể (kattā) ở cách một (paṭhamanta) trong động từ chỉ hành động (kammarūpakriyāpade) được gọi là chủ thể hành động (kammakattā).

Saddarūpena kammañca taṃ attharūpena kattā cāti kammakattā, kusūlo bhijjati, ghaṭo bhijjati, paccati munino bhattaṃ, thokaṃ thokaṃ ghare ghare iccādi.

It is both an object in terms of sound and an agent in terms of meaning, hence object-agent (kammakattā): "The granary breaks," "The pot breaks," "The monk's food is cooked," "little by little in house after house," and so on.

Về mặt ngữ pháp là hành động (kammañca), và về mặt ý nghĩa là chủ thể (kattā cāti), nên gọi là chủ thể hành động (kammakattā), ví dụ: cái bồ vỡ (kusūlo bhijjati), cái bình vỡ (ghaṭo bhijjati), cơm được nấu cho vị ẩn sĩ (paccati munino bhattaṃ), từng chút một trong mỗi nhà (thokaṃ thokaṃ ghare ghare) v.v.

1995

Ettha ca saddattho duvidho paramattho, paññattatthoti.

And here, the meaning of a word is twofold: ultimate meaning (paramattha) and conventional meaning (paññattattha).

Ở đây, ý nghĩa của từ có hai loại: ý nghĩa tối hậu (paramattha) và ý nghĩa chế định (paññattattha).

Tattha paramattho ekantena vijjamānoyeva.

Therein, the ultimate meaning (paramattha) is that which exists absolutely.

Trong đó, ý nghĩa tối hậu (paramattho) là cái đang tồn tại một cách tuyệt đối.

Paññattattho pana koci vijjamānoti sammato.

The conventional meaning (paññattattha), however, is sometimes considered existent.

Còn ý nghĩa chế định (paññattattho) thì có cái được xem là đang tồn tại.

Yathā?

How so?

Ví dụ như thế nào?

Rājaputto, govisāṇaṃ, campakapupphanti.

"Son of a king," "cow's horn," "champak flower."

Con của vua (rājaputto), sừng bò (govisāṇaṃ), hoa champaka (campakapupphaṃ).

Koci avijjamānoti sammato.

Sometimes it is considered non-existent.

Có cái được xem là không tồn tại.

Yathā?

How so?

Ví dụ như thế nào?

Vañjhāputto, sasavisāṇaṃ, udumbarapupphanti.

"Son of a barren woman," "rabbit's horn," "udumbara flower."

Con của người phụ nữ hiếm muộn (vañjhāputto), sừng thỏ (sasavisāṇaṃ), hoa sung (udumbarapupphaṃ).

Saddo ca nāma vatticchāpaṭibaddhavuttī hoti, vattamāno ca saddo atthaṃ na dīpetīti natthi, saṅkete sati suṇantassa atthavisayaṃ buddhiṃ na janetīti natthīti adhippāyo.

And a word's usage (saddo) is bound by the speaker's intention (vatticchāpaṭibaddhavuttī). And it is not that a word being uttered does not reveal meaning; it is not that when there is a convention, it does not generate knowledge of the meaning in the listener – this is the intention.

Từ ngữ (saddo) có sự vận hành tùy thuộc vào ý muốn nói (vatticchāpaṭibaddhavuttī). Và không có chuyện từ ngữ đang được nói mà không biểu lộ ý nghĩa (atthaṃ na dīpetīti natthi), không có chuyện khi có quy ước (saṅkete sati) mà không tạo ra nhận thức về đối tượng ý nghĩa cho người nghe (suṇantassa atthavisayaṃ buddhiṃ na janetīti natthi), đó là ý nghĩa.

Iti avijjamānasammatopi attho saddabuddhīnaṃ visayabhāvena vijjamāno eva hoti.

Thus, even a meaning considered non-existent exists as the object of words and understanding.

Như vậy, ngay cả ý nghĩa được xem là không tồn tại (avijjamānasammatopi) cũng tồn tại với tư cách là đối tượng của từ ngữ và nhận thức (saddabuddhīnaṃ visayabhāvena vijjamāno eva hoti).

Itarathā ‘vañjhāputto’ti padaṃ suṇantassa tadatthavisayaṃ cittaṃ nāma na pavatteyyāti, saddabuddhīnañca visayabhāvena vijjamāno nāma attho saddanānātte buddhinānātte ca sati nānā hoti, visuṃ visuṃ vijjamāno nāma hotīti adhippāyo.

Otherwise, upon hearing the phrase "son of a barren woman," a thought regarding its meaning would not arise. And a meaning that exists as the object of words and understanding becomes manifold when there is a diversity of words and a diversity of understanding; it exists distinctly – this is the intention.

Nếu không, khi nghe từ ‘con của người phụ nữ hiếm muộn’ (vañjhāputto), tâm trí về ý nghĩa đó sẽ không khởi lên. Và ý nghĩa tồn tại với tư cách là đối tượng của từ ngữ và nhận thức, khi có sự khác biệt về từ ngữ và sự khác biệt về nhận thức, thì sẽ khác biệt (nānā hoti), có nghĩa là nó tồn tại riêng biệt từng cái một (visuṃ visuṃ vijjamāno nāma hotīti adhippāyo).

Evaṃ saddabuddhivisayabhāvena vijjamānañca nānābhūtañca atthaṃ paṭicca kārakanānāttaṃ kriyākārakanānāttañca hoti, na pana sabhāvato vijjamānameva nānābhūtameva ca atthanti niṭṭhamettha gantabbaṃ.

Thus, based on a meaning that exists as the object of words and understanding and is manifold, there arises a diversity of factors and a diversity of actions and factors. It should be concluded here that this is not merely an existent and manifold meaning in its inherent nature.

Như vậy, sự khác biệt của tác nhân (kārakanānāttaṃ) và sự khác biệt của hành động và tác nhân (kriyākārakanānāttañca) xảy ra tùy thuộc vào ý nghĩa tồn tại và khác biệt với tư cách là đối tượng của từ ngữ và nhận thức, chứ không phải chỉ là ý nghĩa tồn tại và khác biệt một cách tự nhiên (sabhāvato vijjamānameva nānābhūtameva ca atthanti niṭṭhamettha gantabbaṃ), đây là điều cần phải kết luận ở đây.

Tasmā ‘‘saṃyogo jāyate’’ iccādīsu saddabuddhīnaṃ nānāttasiddhena atthanānāttena dvinnaṃ saddānaṃ dvinnaṃ atthānañca kriyākārakatāsiddhi veditabbāti.

Therefore, in phrases like "a connection arises," the establishment of action and factor for two words and two meanings, due to the diversity of meaning established by the diversity of words and understanding, should be understood.

Do đó, trong các trường hợp như “sự kết hợp phát sinh” (saṃyogo jāyate), sự thành tựu của hành động và tác nhân của hai từ và hai ý nghĩa được biết đến thông qua sự khác biệt của ý nghĩa được thiết lập bởi sự khác biệt của từ ngữ và nhận thức.

1996

Kayirate anenāti karaṇaṃ, kriyāsādhane kattuno sahakārīkāraṇanti vuttaṃ hoti.

That by which something is done is the instrument (karaṇaṃ); it is said to be the helping cause for the agent in accomplishing an action.

Cái mà nhờ đó hành động được thực hiện thì là công cụ (karaṇaṃ), có nghĩa là yếu tố hỗ trợ chủ thể trong việc hoàn thành hành động.

Taṃ duvidhaṃ ajjhattikakaraṇaṃ, bāhirakaraṇanti.

It is twofold: internal instrument (ajjhattikakaraṇaṃ) and external instrument (bāhirakaraṇaṃ).

Nó có hai loại: công cụ nội tại (ajjhattikakaraṇaṃ) và công cụ bên ngoài (bāhirakaraṇaṃ).

1997

Tattha kattuno aṅgabhūtaṃ karaṇaṃ ajjhattikaṃ nāma, puriso cakkhunā rūpaṃ passati, manasā dhammaṃ vijānāti, hatthena kammaṃ karoti, pādena maggaṃ gacchati, rukkho phalabhārena oṇamati.

Therein, an instrument that is a part of the agent is called internal (ajjhattikaṃ): "The man sees a form with his eye," "He understands a phenomenon with his mind," "He does work with his hand," "He walks on the path with his foot," "The tree bends with the weight of its fruit."

Trong đó, công cụ là một bộ phận của chủ thể được gọi là nội tại (ajjhattikaṃ), ví dụ: người đàn ông nhìn thấy hình sắc bằng mắt (puriso cakkhunā rūpaṃ passati), nhận biết pháp bằng tâm (manasā dhammaṃ vijānāti), làm việc bằng tay (hatthena kammaṃ karoti), đi đường bằng chân (pādena maggaṃ gacchati), cây oằn xuống vì nặng quả (rukkho phalabhārena oṇamati).

1998

Kattuno bahibhūtaṃ bāhiraṃ nāma, puriso yānena gacchati, pharasunā^* chindati, rukkho vātena oṇamati.

That which is external to the agent is called external (bāhiraṃ): "The man goes by vehicle," "He cuts with an axe," "The tree bends in the wind."

Cái nằm bên ngoài chủ thể được gọi là bên ngoài (bāhiraṃ), ví dụ: người đàn ông đi bằng xe (puriso yānena gacchati), chặt bằng rìu (pharasunā chindati), cây oằn xuống vì gió (rukkho vātena oṇamati).

1999

306. Sahatthena^* .

306. With saha (with).

306. Với từ Saha (Sahatthena).

2000

Sahasaddassa attho yassa soti sahattho, sahatthena saddena yuttā liṅgamhā tatiyā hoti.

The meaning of the word saha is "whose with" (yassa soti sahattho). The instrumental case (tatiya) occurs after a noun (liṅgamhā) connected with the word sahattha.

Ý nghĩa của từ saha là cái có nó (yassa so), đó là sahattha. Cách ba được dùng sau từ ngữ khi có từ sahattha.

Sahasaddassa attho nāma samavāyattho.

The meaning of the word saha is the meaning of accompaniment (samavāyattho).

Ý nghĩa của từ saha là ý nghĩa của sự đồng hành (samavāyattho).

2001

So tividho dabbasamavāyo, guṇasamavāyo, kriyāsamavāyoti.

It is threefold: accompaniment of substance (dabbasamavāyo), accompaniment of quality (guṇasamavāyo), accompaniment of action (kriyāsamavāyo).

Nó có ba loại: sự đồng hành về vật thể (dabbasamavāyo), sự đồng hành về phẩm chất (guṇasamavāyo), sự đồng hành về hành động (kriyāsamavāyo).

Puttena saha dhanavā pitā, puttena saha thūlo pitā, puttena saha āgato pitā.

"The father is wealthy with his son," "The father is fat with his son," "The father came with his son."

Người cha giàu có cùng với con trai (puttena saha dhanavā pitā), người cha mập cùng với con trai (puttena saha thūlo pitā), người cha đã đến cùng với con trai (puttena saha āgato pitā).

Saha, saddhiṃ, samaṃ, nānā, vināiccādiko sahatthasaddo nāma.

The word sahattha includes saha, saddhiṃ, samaṃ, nānā, vinā, and so on.

Các từ như saha, saddhiṃ, samaṃ, nānā, vinā v.v. được gọi là từ sahattha (chỉ sự đồng hành).

2002

Nisīdi bhagavā saddhiṃ bhikkhusaṅghena^* , sahassena samaṃ mitā^* , piyehi nānābhāvo vinābhāvo^* , saṅgho saha vā gaggena vinā vā gaggena uposathaṃ kareyya^* .

The Blessed One sat together with the community of bhikkhus, measured equal to a thousand, separation from loved ones is sorrow, the Saṅgha may perform the Uposatha with or without the elder.

Đức Thế Tôn ngồi cùng với Tăng đoàn Tỳ-kheo, được đo lường bằng một ngàn (vị), sự chia ly, sự xa cách với những người thân yêu, Tăng đoàn nên thực hiện lễ Uposatha dù có hay không có Gaggā.

2003

307. Lakkhaṇe^* .

307. In the sense of characteristic.

307. Trong ý nghĩa đặc điểm.

2004

Lakkhaṇaṃ vuccati itthambhūtalakkhaṇaṃ, tasmiṃ tatiyā hoti.

A characteristic is called a characteristic of being in such a state; in this, the third case is used.

Lakkhaṇa (đặc điểm) được gọi là itthambhūtalakkhaṇa (đặc điểm của một trạng thái như vậy), trong trường hợp đó, túc từ cách (tatiyā) được sử dụng.

2005

Assupuṇṇehi nettehi, pitaraṃ so udikkhati^* .

With eyes full of tears, he looks at his father.

Với đôi mắt đẫm lệ, người ấy nhìn cha.

Brahmabhūtena attanā viharati^* , asambhinnena vilepanena rājānamadakkhi, tidaṇḍakena paribbājakamadakkhi, ūnapañcabandhanena pattena aññaṃ pattaṃ cetāpeti^* , bhikkhu pāsādikena abhikkantena paṭikkantena ālokitena vilokitena samiñjitena pasāritena gāmaṃ piṇḍāya pāvisi, sā kāḷī dāsī bhinnena sīsena lohitena galantena pativissakānaṃ ujjhāpesi^* , ukkhittakāya antaraghare gacchanti^* , pallatthikāya antaraghare nisīdanti^* .

He dwells with an attitude that is like Brahmā; he saw the king with unmixed ointment; he saw the wandering ascetic with a triple staff; with a bowl that is less than five-banded, he purchases another bowl; the bhikkhu entered the village for alms with a pleasing manner in his going forward, retreating, looking around, bending, and stretching; that dark-skinned slave woman complained to her neighbors with a broken head and blood flowing; they go into a house with a raised body; they sit in a house with crossed legs.

Vị ấy sống với tự ngã đã thành Phạm thiên, với thuốc bôi không bị trộn lẫn, vị ấy đã thấy đức vua, với cây gậy ba chạc, vị ấy đã thấy người du sĩ, với bình bát thiếu năm dây buộc, vị ấy mua một bình bát khác, vị Tỳ-kheo đi vào làng khất thực với dáng đi, đứng, nhìn, ngó, co tay, duỗi chân đoan trang, người nữ tỳ Kāḷī đó đã than phiền với những người hàng xóm với cái đầu bị bể và máu chảy ra, họ đi trong nhà với thân thể bị nhấc lên, họ ngồi trong nhà với tư thế ngồi xếp bằng.

2006

Aṅgavikāropi idha saṅgayhati^* , akkhinā kāṇaṃ passati, ‘akkhī’ti idaṃ ‘kāṇa’nti pade visesanaṃ, vikalena cakkhuaṅgena so kāṇo nāma hoti.

Physical defect is also included here: he sees one blind in one eye (lit. 'by the eye'). This word 'by the eye' is an adjective for the word 'blind'; he is called blind due to a defective eye limb.

Sự dị dạng của các chi cũng được bao gồm ở đây, với con mắt, vị ấy thấy người mù một mắt, từ ‘akkhī’ (mắt) là tính từ cho từ ‘kāṇa’ (mù một mắt), với chi mắt bị khiếm khuyết, người ấy được gọi là mù một mắt.

Hatthena kuṇiṃ passati, pādena khañjaṃ passati.

He sees one crippled in a hand (lit. 'by the hand'); he sees one lame in a leg (lit. 'by the leg').

Với bàn tay, vị ấy thấy người cụt tay, với bàn chân, vị ấy thấy người què.

2007

308. Hetumhi^* .

308. In the sense of cause.

308. Trong ý nghĩa nguyên nhân.

2008

Hinoti pavattati phalaṃ etenāti hetu, tasmiṃ tatiyā hoti.

Hetu (cause) is that by which a result arises or proceeds; in this, the third case is used.

Cái gì thúc đẩy, khiến quả vị phát sinh thì đó là hetu (nguyên nhân), trong trường hợp đó, túc từ cách (tatiyā) được sử dụng.

2009

Annena vasati, vijjāya sādhu, kammunā vattati loko, kammunā vattati pajā^* .

He lives by food; he is good through knowledge; the world exists by kamma; beings exist by kamma.

Sống nhờ thức ăn, giỏi về học vấn, thế gian vận hành nhờ nghiệp, chúng sinh vận hành nhờ nghiệp.

Kammunā vasalo hoti, kammunā hoti brāhmaṇo^* .

One is an outcast by kamma; one is a brāhmaṇa by kamma.

Nhờ nghiệp mà trở thành tiện dân, nhờ nghiệp mà trở thành Bà-la-môn.

Kenaṭṭhena^* , kena nimittena, kena vaṇṇena^* kena paccayena, kena hetunā^* , kena kāraṇena^* iccādi.

By what purpose, by what sign, by what appearance, by what condition, by what cause, by what reason, etc.

Bằng lý do gì, bằng dấu hiệu gì, bằng màu sắc gì, bằng duyên gì, bằng nguyên nhân gì, bằng lý do gì v.v.

2010

Ettha ca karaṇaṃ tividhaṃ kriyāsādhakakaraṇaṃ, visesanakaraṇaṃ, nānāttakaraṇanti.

Here, the instrumental case is of three kinds: instrumental case as agent of action, instrumental case as specification, and instrumental case of difference.

Ở đây, karaṇa (công cụ) có ba loại: kriyāsādhakakaraṇa (công cụ thực hiện hành động), visesanakaraṇa (công cụ đặc điểm), nānāttakaraṇa (công cụ đa dạng).

2011

Tattha kriyāsādhakaṃ pubbe vuttameva.

Among these, the instrumental case as agent of action is as stated before.

Trong đó, kriyāsādhaka đã được nói đến trước đây.

2012

Visesanakaraṇaṃ yathā?

How is the instrumental case as specification?

Visesanakaraṇa (công cụ đặc điểm) như thế nào?

Ādicco nāma gottena, sākiyo nāma jātiyā^* .

He is named Ādicca by clan; he is a Sākiyan by birth.

Tên là Ādicca theo họ, là người Sakya theo dòng dõi.

Gottena gotamo nātho^* , sāriputtoti nāmena^* , vissuto paññavā ca so, jātiyā khattiyo buddho^* , jātiyā sattavassiko^* , sippena naḷakāro so, ekūnatiṃso vayasā^* , vijjāya sādhu, tapasā uttamo, suvaṇṇena abhirūpo, pakatiyā abhirūpo, pakatiyā bhaddako, yebhuyyena mattikā^* , dhammena samena rajjaṃ kāreti, samena dhāvati, visamena dhāvati, sukhena sukhito homi, pāmojjena pamudito^* .

The protector is Gotama by clan; Sāriputta by name, renowned and wise; the Buddha is a Khattiya by birth; he is seven years old by birth; he is a reed-worker by craft; he is twenty-nine years old by age; good through knowledge; supreme through asceticism; handsome by gold; handsome by nature; good-natured by nature; mostly earth; he rules the kingdom righteously and fairly; he runs evenly; he runs unevenly; I am happy with happiness; I am delighted with joy.

Bậc Đạo Sư Gotama theo họ, tên là Sāriputta, vị ấy nổi tiếng và trí tuệ, Đức Phật là Sát-đế-lợi theo dòng dõi, bảy tuổi theo tuổi tác, vị ấy là người làm nghề đan tre theo nghề nghiệp, hai mươi chín tuổi theo tuổi đời, giỏi về học vấn, tối thượng về khổ hạnh, đẹp trai nhờ vàng, đẹp trai tự nhiên, tốt bụng tự nhiên, chủ yếu là đất sét, trị vì vương quốc bằng pháp công bằng, chạy một cách công bằng, chạy một cách không công bằng, tôi hạnh phúc nhờ hạnh phúc, tôi vui mừng nhờ sự vui mừng.

Dvidoṇena dhaññaṃ kiṇāti, sahassena asse vikkiṇāti, attanāva attānaṃ sammannati^* iccādi.

He buys grain for two doṇa; he sells horses for a thousand; he himself appoints himself, etc.

Mua lúa bằng hai đấu, bán ngựa bằng một ngàn, tự mình chấp thuận cho chính mình v.v.

2013

Nānāttakaraṇaṃ yathā?

How is the instrumental case of difference?

Nānāttakaraṇa (công cụ đa dạng) như thế nào?

Kiṃ me ekena tiṇṇena, purisena thāmadassinā^* .

What do I care for one, a strong man?

Một người mạnh mẽ thì có ích gì cho tôi?

Kiṃ te jaṭāhi dummedha, kiṃ te ajinasāṭiyā^* .

What use are your matted locks, foolish one? What use is your antelope-skin garment?

Hỡi kẻ ngu si, râu tóc của ngươi có ích gì, tấm da thú của ngươi có ích gì?

Alaṃ te idha vāsena^* , alaṃ me buddhena^* , kinnumebuddhena^* , na mamattho buddhena^* , maṇinā me attho^* , vadeyyātha bhante yenattho, pānīyena^* attho, mūlehi bhesajjehi attho^* , seyyena atthiko, mahagghena atthiko, māsena pubbo, pitarā sadiso, mātarā samo, kahāpaṇena ūno, dhanena vikalo, asinā kalaho, vācāya kalaho, ācārena nipuṇo, vācāya nipuṇo, guḷena missako, tilena missako, vācāya sakhilo iccādi.

Enough of your dwelling here; I have enough with the Buddha; what do I care for the Buddha; I have no need of the Buddha; I have need of a gem; venerable sir, say what is needed; water is needed; roots and medicines are needed; he is desirous of excellent things; he is desirous of expensive things; prior by a month; similar to his father; equal to his mother; deficient by a kahāpaṇa; lacking in wealth; quarrel by sword; quarrel by speech; skillful in conduct; skillful in speech; mixed with jaggery; mixed with sesame; friendly in speech, etc.

Đủ rồi cho ngươi ở đây, đủ rồi cho tôi với Đức Phật, Đức Phật có ích gì cho tôi, tôi không cần Đức Phật, tôi cần viên ngọc, thưa ngài, xin hãy nói điều gì cần thiết, cần nước, cần rễ cây thuốc, cần những gì tốt đẹp hơn, cần những gì quý giá, cũ hơn một tháng, giống cha, bằng mẹ, thiếu một đồng tiền kahāpaṇa, thiếu tài sản, cãi vã bằng gươm, cãi vã bằng lời nói, khéo léo trong hành vi, khéo léo trong lời nói, trộn với đường, trộn với mè, thân thiện trong lời nói v.v.

2014

Tathā kammā’vadhi, ādhāra’ccantasaṃyoga, kriyāpavaggāpi nānāttakaraṇe saṅgayhanti.

Likewise, the instrumental case is used for agent, extent of space/time, and completion of action, which are also included under the instrumental case of difference.

Tương tự, kammā’vadhi (giới hạn của nghiệp), ādhāra’ccantasaṃyoga (sự liên kết liên tục của nền tảng), kriyāpavaggāpi (sự hoàn thành hành động) cũng được bao gồm trong nānāttakaraṇa.

2015

Kamme tāva –

First, in the sense of agent:

Trước hết trong nghiệp –

2016

Tilehi khette vappati, tantavāyehi cīvaraṃ vāyāpeti, sunakhehi khādāpenti iccādi.

He sows the field with sesame seeds; he causes the robe to be woven by weavers; they cause (food) to be eaten by dogs, etc.

Gieo hạt vừng trên cánh đồng, thợ dệt dệt y, chó ăn v.v.

2017

Avadhimhi –

In the sense of boundary:

Trong giới hạn –

2018

Sumuttā mayaṃ tena mahāsamaṇena^* , muttomhi kāsirājena, cakkhu suññaṃ attena vā attaniyena vā^* , ottappati kāyaduccaritena^* , hirīyati kāyaduccaritena^* , jigucchati sakena kāyena, pathabyā ekarajjena, saggassa gamanena vā.

We are released from that great ascetic; I am released by the king of Kāsi; the eye is empty of self or what belongs to self; he is ashamed of misconduct in body; he is afraid of misconduct in body; he is disgusted with his own body; with sole sovereignty over the earth, or by going to heaven.

Chúng tôi đã hoàn toàn thoát khỏi vị Đại Sa-môn đó, tôi đã được giải thoát khỏi vua Kāsi, con mắt trống rỗng với tự ngã hoặc với những gì thuộc về tự ngã, hổ thẹn với thân ác hạnh, ghê tởm với thân ác hạnh, ghê tởm với thân mình, với quyền cai trị duy nhất trên trái đất, hoặc với việc đi về cõi trời.

Sabbalokādhipaccena, sotāpattiphalaṃ varaṃ^* iccādi.

The fruit of stream-entry is superior to sovereignty over the entire world, etc.

Với quyền tối thượng trên tất cả thế gian, quả vị Nhập Lưu là tối thượng v.v.

2019

Ādhāre –

In the sense of location:

Trong nền tảng –

2020

Tena khaṇena tena layena tena muhuttena^* , tena samayena^* , kālena dhammassavanaṃ^* .

At that moment, at that instant, at that short time; at that time; listening to the Dhamma at the right time.

Vào khoảnh khắc đó, vào thời điểm đó, vào giây phút đó, vào thời gian đó, nghe pháp đúng lúc.

So vo mamaccayena satthā^* , tiṇṇaṃ māsānaṃ accayena^* , pubbena gāmaṃ, dakkhiṇena gāmaṃ, puratthimena dhataraṭṭho, dakkhiṇena virūḷhako pacchimena virūpakkho^* , yena bhagavā tenupasaṅkami^* iccādi.

He will be your Teacher after my passing; after the lapse of three months; to the east of the village; to the south of the village; Dhataraṭṭha in the east, Virūḷhaka in the south, Virūpakkha in the west; he approached where the Blessed One was, etc.

Sau khi tôi qua đời, Ngài sẽ là Đạo Sư của các ông, sau ba tháng, về phía đông của làng, về phía nam của làng, về phía đông là Dhataraṭṭha, về phía nam là Virūḷhaka, về phía tây là Virūpakkha, đi đến nơi Đức Thế Tôn ở v.v.

2021

Accantasaṃyoge –

In the sense of continuous connection:

Trong sự liên kết liên tục –

2022

Māsena bhuñjati, yojanena dhāvati iccādi.

He eats for a month; he runs for a league, etc.

Ăn trong một tháng, chạy trong một dojana v.v.

2023

Kriyāpavaggo nāma kriyāya sīghataraṃ niṭṭhāpanaṃ, tasmiṃ jotetabbe tatiyā, ekāheneva bārāṇasiṃ pāpuṇi, tīhi māsehi abhidhammaṃ desesi, navahi māsehi vihāraṃ niṭṭhāpesi, gamanamattena labhati, oṭṭhapahaṭamattena paguṇaṃ akāsi.

Kriyāpavaggo means the swift completion of an action; when this is indicated, the third case is used: he reached Bārāṇasī in just one day; he taught the Abhidhamma in three months; he completed the monastery in nine months; he obtains by merely going; he made it ready by merely a touch of the lips.

Kriyāpavagga là sự hoàn thành hành động một cách nhanh chóng, khi muốn chỉ ra điều đó thì túc từ cách (tatiyā) được sử dụng, chỉ trong một ngày đã đến Bārāṇasī, trong ba tháng đã thuyết Abhidhamma, trong chín tháng đã hoàn thành tu viện, đạt được chỉ bằng việc đi, đã làm cho thành thạo chỉ bằng việc chạm môi.

2024

Tatiyāvibhattirāsi niṭṭhito.

The section on the third case ending is completed.

Phần túc từ cách (tatiyā vibhatti) đã kết thúc.

2025

Catutthīvibhattirāsi

The Section on the Fourth Case Ending

Phần định sở cách (catutthī vibhatti)

2026

Kasmiṃ atthe catutthī?

In what sense is the fourth case?

Trong ý nghĩa nào thì định sở cách (catutthī) được sử dụng?

2027

309. Sampadāne catutthī^* .

309. The fourth case is used for the recipient.

309. Trong ý nghĩa người nhận (sampadāna) thì định sở cách được sử dụng.

2028

Sampadāne catutthī hoti.

The fourth case is used for the recipient.

Trong ý nghĩa người nhận (sampadāna) thì định sở cách (catutthī) được sử dụng.

Sammā padīyate assāti sampadānaṃ, sampaṭicchakanti vuttaṃ hoti.

Sampadāna is that to which something is properly given; it means the receiver.

Sampadāna là cái được trao tặng một cách đúng đắn, nghĩa là người nhận.

2029

Taṃ vatthusampaṭicchakaṃ, kriyāsampaṭicchakanti duvidhaṃ.

This is twofold: recipient of an object and recipient of an action.

Nó có hai loại: vật nhận và hành động nhận.

Bhikkhussa cīvaraṃ deti, buddhassa silāghate.

He gives a robe to the bhikkhu; he praises the Buddha.

Dâng y cho Tỳ-kheo, ca ngợi Đức Phật.

2030

Puna anirākaraṇaṃ, anumati, ārādhananti tividhaṃ hoti.

Again, it is threefold: non-rejection, assent, and invitation.

Lại nữa, nó có ba loại: không từ chối, chấp thuận, và thỉnh cầu.

Tattha na nirākaroti na nivāretīti anirākaraṇaṃ, diyyamānaṃ na paṭikkhipatīti attho.

Among these, non-rejection means not rejecting, not preventing; the meaning is not refusing what is being given.

Trong đó, không từ chối, không ngăn cản là anirākaraṇa, nghĩa là không bác bỏ những gì được trao tặng.

Asati hi paṭikkhipane sampaṭicchanaṃ nāma hotīti.

For in the absence of refusal, it is called acceptance.

Vì khi không có sự bác bỏ thì đó được gọi là sự chấp nhận.

Kāyacittehi sampaṭicchanākāraṃ dassetvā paṭiggaṇhantaṃ sampadānaṃ anumati nāma.

The recipient who receives after showing the manner of acceptance with body and mind is called anumati (assent/permission).

Sampadāna (người nhận) chấp nhận bằng cách thể hiện sự chấp nhận qua thân và tâm được gọi là chấp thuận (anumati).

Vividhehi āyācanavacanehi parassa cittaṃ ārādhetvā sampaṭicchantaṃ ārādhanaṃ nāma.

Accepting after pleasing the mind of another with various words of request is called ārādhana (propitiation/winning over).

Chấp nhận bằng cách làm cho tâm của người khác hài lòng với nhiều lời thỉnh cầu khác nhau được gọi là thỉnh cầu (ārādhana).

Bodhirukkhassa jalaṃ deti, bhikkhussa annaṃ deti, yācakassa annaṃ deti.

He gives water to the Bodhi tree; he gives food to the monk; he gives food to the beggar.

Cho nước cây Bồ đề, cho thức ăn vị Tỳ-kheo, cho thức ăn người khất thực.

2031

Kriyāsampaṭicchakaṃ nānākriyāvasena bahuvidhaṃ.

The recipient of an action is of many kinds according to various actions.

Người nhận hành động có nhiều loại tùy theo các hành động khác nhau.

2032

Tattha rocanakriyāyoge –

Therein, in the usage of the verb of liking:

Trong đó, trong trường hợp hành động làm hài lòng –

2033

Tañca amhākaṃ ruccati ceva khamati ca^* , pabbajjā mama ruccati^* , kassa sāduṃ na ruccati, na me ruccati bhaddante, ulūkassābhisecanaṃ^* .

And that is agreeable and acceptable to us; renunciation is agreeable to me; to whom is the delicious not agreeable? It is not agreeable to me, Venerable sir, the anointing of the owl.

Điều đó vừa làm chúng tôi hài lòng vừa chấp nhận được, sự xuất gia làm tôi hài lòng, ai lại không thích vị ngon, bạch Đại đức, tôi không thích sự tấn phong của con cú.

Gamanaṃ mayhaṃ ruccati, māyasmantānampi saṅghabhedo ruccittha^* , yassāyasmato na khamati, khamati saṅghassa^* , bhattaṃ mayhaṃ chādeti, bhattamassa nacchādeti^* , tesaṃ bhikkhūnaṃ lūkhāni bhojanāni nacchādenti^* .

Going is agreeable to me; may the schism of the Sangha also be agreeable to Your Reverences; to whichever venerable one it is not acceptable, it is acceptable to the Sangha; food covers me (i.e., satisfies me); food does not cover him; rough foods do not cover those bhikkhus.

Việc đi lại làm tôi hài lòng, các Tôn giả cũng đã chấp thuận việc chia rẽ Tăng đoàn, điều gì vị Tôn giả nào không chấp nhận, Tăng đoàn chấp nhận, thức ăn làm tôi vừa ý, thức ăn không làm người đó vừa ý, những món ăn thô sơ không làm các vị Tỳ-kheo đó vừa ý.

Tattha ‘chādetī’ti icchaṃ uppādetīti attho.

Therein, ‘chādeti’ means ‘produces desire’.

Trong đó, ‘chādeti’ có nghĩa là làm phát sinh sự mong muốn.

2034

Dhāraṇappayoge –

In the usage of holding:

Trong trường hợp sử dụng dhāraṇa (giữ, mang) –

2035

Chattaggāho rañño chattaṃ dhāreti, sampatijātassa bodhisattassa devā chattaṃ dhārayiṃsu.

The parasol-bearer holds the parasol for the king; the devas held the parasol for the recently born Bodhisatta.

Người cầm lọng che lọng cho vua, chư thiên đã che lọng cho Bồ tát vừa đản sinh.

2036

Buddhassa silāghate, thometīti attho, tuyhaṃ hanute, tuṇhibhāvena vañcetīti attho, bhikkhunī bhikkhussa bhuñjamānassa pānīyena vā vidhūpanena vā upaṭṭhāti^* .

He praises the Buddha (slāghati), meaning he extols; he reproaches you (hanute), meaning he deceives by silence; a bhikkhunī attends a bhikkhu who is eating with water or a fan.

Khen ngợi Đức Phật, có nghĩa là tán thán, giễu cợt bạn, có nghĩa là lừa dối bằng sự im lặng, Tỳ-kheo-ni hầu hạ Tỳ-kheo đang thọ thực bằng nước uống hoặc quạt.

Dutiyāpi hoti, rañño upaṭṭhāti, rājānaṃ upaṭṭhāti, ahaṃ bhotiṃ upaṭṭhissaṃ^* , ahaṃ taṃ upaṭṭhissāmi, mātāpituupaṭṭhānaṃ^* , tuyhaṃ sapate, sapassu me vepacitti^* , sapathampi te samma ahaṃ karomi^* , tava mayi saddahanatthaṃ saccaṃ karomīti attho, rañño sataṃ dhāreti, idha kulaputto na kassaci kiñci dhāreti^* , tassa rañño mayaṃ nāgaṃ dhārayāma.

There is also the accusative case: He attends the king, he attends upon the king; I shall attend upon you, lady; I shall attend upon you; service to mother and father; he swears to you; swear to me, Vepacitti; I also make an oath to you, friend, meaning I make it true for you to believe me; he owes the king a hundred; here a young man of good family owes nothing to anyone; we owe that king the elephant.

Cũng có cách dùng đối cách (dutiyā), hầu hạ vua, hầu hạ vua, tôi sẽ hầu hạ cô, tôi sẽ hầu hạ bạn, sự phụng dưỡng cha mẹ, bạn thề với tôi, Vepacitti, tôi cũng thề với bạn, có nghĩa là tôi nói thật để bạn tin tôi, giữ một trăm cho vua, ở đây thiện nam tử không giữ bất cứ thứ gì cho ai, chúng tôi giữ con voi đó cho vua.

Tattha ‘rañño sataṃ dhāretī’ti sataṃ balidhanaṃ vā daṇḍadhanaṃ vā nidetīti^* attho, ‘‘iṇaṃ katvā gaṇhātī’’ti ca vadanti.

Therein, ‘rañño sataṃ dhāreti’ means ‘he deposits a hundred in tribute money or fine money’; some also say, ‘‘he takes a loan’’.

Trong đó, ‘rañño sataṃ dhāreti’ có nghĩa là gửi một trăm tiền thuế hoặc tiền phạt, và cũng nói là ‘‘vay nợ rồi nhận’’.

‘Dhārayāmā’ti puna nidema^* , tuyhaṃ saddahati, mayhaṃ saddahati, saddahāsi siṅgālassa, surāpītassa brāhmaṇa^* .

‘Dhārayāmā’ again means ‘we deposit’; he believes you; he believes me; do you believe the jackal, O brahmin who has drunk liquor?

‘Dhārayāmā’ lại có nghĩa là chúng tôi gửi, tin bạn, tin tôi, bạn tin con chó rừng, hỡi Bà-la-môn say rượu.

2037

Devāpi te pihayanti tādino^* , devāpi tesaṃ pihayanti, sambuddhānaṃ satīmataṃ^* , ‘pihayantī’ti punappunaṃ daṭṭhuṃ patthentīti attho.

Even devas desire such a steadfast one; even devas desire those who are fully enlightened and mindful; ‘pihayantī’ means ‘they long to see again and again’.

Chư thiên cũng khao khát những bậc như vậy, chư thiên cũng khao khát những bậc giác ngộ có chánh niệm, ‘pihayanti’ có nghĩa là mong muốn được thấy đi thấy lại.

Dutiyāpi hoti, sace maṃ pihayasi, dhanaṃ piheti, hiraññaṃ piheti, suvaṇṇaṃ piheti.

There is also the accusative case: If you desire me; he desires wealth; he desires gold; he desires precious metals.

Cũng có cách dùng đối cách (dutiyā), nếu bạn khao khát tôi, khao khát tài sản, khao khát vàng bạc, khao khát vàng.

Tatiyāpi dissati, rūpena piheti, saddena piheti iccādi.

The instrumental case is also seen: he desires by form, he desires by sound, and so on.

Cũng thấy cách dùng công cụ cách (tatiyā), khao khát sắc, khao khát tiếng, v.v.

2038

Tassa kujjha mahāvīra^* , mā me kujjha rathesabha^* , yadihaṃ tassa kuppeyyaṃ, mātu kuppati, pitu kuppati, yo appaduṭṭhassa narassa dussati^* , duhayati disānaṃ megho, pūreti vināseti vāti attho, akāle vassanto hi vināseti nāma, yo mittānaṃ na dubbhati^* , aduṭṭhassa tuvaṃ dubbhi^* , mittānaṃ na dubbheyya, titthiyā issanti samaṇānaṃ, ussūyanti dujjanā guṇavantānaṃ, pativissakānaṃ ujjhāpesi^* , mā tumhe tassa ujjhāyittha^* , mahārājānaṃ ujjhāpetabbaṃ viravitabbaṃ vikkanditabbaṃ, kyāhaṃ ayyānaṃ aparajjhāmi^* ayye vā, rañño aparajjhati rājānaṃ vā, ārādho me rājā hoti.

Be angry at him, great hero; do not be angry with me, bull among chariots; if I were to be angry at him; he is angry with his mother, he is angry with his father; whoever harms a person who is not defiled; the cloud harms the directions, meaning it fills and destroys; for raining out of season is called destroying; whoever does not harm his friends; you harm the undefiled; he should not harm his friends; sectarians envy recluses; wicked people envy the virtuous; he caused the neighbors to complain; may you not complain against him; one should cause the great kings to complain, to lament, to wail; what offence have I committed against the venerables? Or against the venerable one; he offends the king or the king; the king becomes angry with me.

Hỡi đại anh hùng, hãy giận người đó, hỡi người đứng đầu đoàn xe, đừng giận tôi, nếu tôi giận người đó, giận mẹ, giận cha, kẻ nào làm hại người vô tội, mây làm hại các phương hướng, có nghĩa là làm đầy và hủy hoại, vì mưa trái mùa thì hủy hoại, kẻ nào không làm hại bạn bè, bạn đã làm hại người vô tội, không nên làm hại bạn bè, các ngoại đạo ganh tị các Sa-môn, kẻ ác ganh tị người có đức, đã than phiền với hàng xóm, các bạn đừng than phiền người đó, cần phải than phiền, kêu la, la hét với các đại vương, tôi đã làm lỗi gì với các bậc Tôn giả, hoặc với các bậc Tôn giả, làm lỗi với vua hoặc với vua, vua trở thành kẻ thù của tôi.

2039

Pati, āpubbassa su-dhātussa anu, patipubbassa ca gī-dhātussa yoge sampadāne catutthī.

In the usage of the root su- with pati and anu, and the root gī- with pati and anu, the dative case is used for the recipient.

Khi động từ su- với tiền tố pati, ā và động từ gī- với tiền tố pati được sử dụng, người nhận (sampadāna) ở cách thứ tư.

Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi ‘‘bhikkhavo’’ti, ‘‘bhaddante’’ti te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ^* .

There, the Blessed One addressed the bhikkhus: “Bhikkhus,” “Venerable sir,” those bhikkhus replied to the Blessed One.

Tại đó, Đức Thế Tôn gọi các Tỳ-kheo ‘‘Này các Tỳ-kheo’’, các Tỳ-kheo đó đã đáp lại Đức Thế Tôn ‘‘Bạch Đại đức’’.

Ettha ca pubbavākye āmantanakriyāya kattā bhagavā, so paravākye paccāsuyoge sampadānaṃ hoti, ‘paccassosu’nti bhaddanteti paṭivacanaṃ adaṃsūti attho.

Here, in the preceding sentence, the agent of the addressing action is the Blessed One; in the following sentence, he becomes the recipient in the context of replying; ‘paccassosuṃ’ means ‘they gave the reply “Bhaddante”’.

Trong câu trước, Đức Thế Tôn là chủ ngữ của hành động gọi (āmantana), trong câu sau, Ngài trở thành người nhận (sampadāna) trong trường hợp đáp lại (paccāsu), ‘paccassosuṃ’ có nghĩa là đã đáp lại bằng lời ‘Bạch Đại đức’.

Bhikkhū buddhassa āsuṇanti, rājā bimbisāro pilindavacchattherassa ārāmikaṃ paṭissutvā^* , amacco rañño bimbisārassa paṭissutvā^* , sampaṭicchitvāti attho, bhikkhu janaṃ dhammaṃ sāveti, jano tassa bhikkhuno anugiṇāti paṭigiṇāti, sādhukāraṃ detīti attho.

Bhikkhus listen to the Buddha; King Bimbisāra, having promised an ārāmika to Elder Pilindavaccha; the minister, having promised King Bimbisāra, meaning having accepted; the bhikkhu proclaims the Dhamma to the people; the people applaud (anugiṇāti, paṭigiṇāti) that bhikkhu, meaning they give approval.

Các Tỳ-kheo nghe Đức Phật, vua Bimbisāra đã hứa với Trưởng lão Pilindavaccha một người làm vườn, vị quan đã hứa với vua Bimbisāra, có nghĩa là đã chấp nhận, Tỳ-kheo thuyết pháp cho mọi người, mọi người tán thành Tỳ-kheo đó, có nghĩa là tán thán.

2040

Ārocanatthayoge –

In the usage of announcing:

Trong trường hợp có nghĩa là thông báo –

2041

Ārocayāmi vo bhikkhave^* , paṭivedayāmi vo bhikkhave^* , āmantayāmi vo bhikkhave^* , dhammaṃ vo desessāmi^* , bhikkhūnaṃ dhammaṃ deseti, yathā no bhagavā byākareyya, niruttiṃ te pavakkhāmi, ahaṃ te ācikkhissāmi, ahaṃ te kittayissāmi, bhikkhūnaṃ etadavoca.

I announce to you, bhikkhus; I declare to you, bhikkhus; I address you, bhikkhus; I shall teach you the Dhamma; he teaches the Dhamma to the bhikkhus; so that the Blessed One may declare to us; I shall explain the etymology to you; I shall tell you; I shall praise you; he said this to the bhikkhus.

Này các Tỳ-kheo, tôi thông báo cho các bạn, này các Tỳ-kheo, tôi báo cáo cho các bạn, này các Tỳ-kheo, tôi gọi các bạn, tôi sẽ thuyết pháp cho các bạn, như Đức Thế Tôn đã giải thích cho chúng tôi, tôi sẽ nói cho bạn về ngữ pháp, tôi sẽ chỉ cho bạn, tôi sẽ kể cho bạn, đã nói điều này với các Tỳ-kheo.

2042

310. Tadatthe^* .

310. For the sake of that.

310. Tadatthe.

2043

Tassā tassā kriyāya atthoti tadattho, tadatthe sampadāne catutthī hoti.

The purpose of that particular action is ‘for the sake of that’; the dative case is used for the recipient for the sake of that.

Tadattha là mục đích của hành động đó, cách thứ tư được dùng cho tadattha.

2044

311. Sassāya catutthiyā^* .

311. Of the dative sa.

311. Sassāya catutthiyā.

2045

Akārantato catutthībhūtassa sassa āyo hoti vā.

The sa of the dative case from an a-ending stem optionally becomes āya.

Từ một từ kết thúc bằng a, sa của cách thứ tư có thể trở thành āya.

2046

Vinayo saṃvaratthāya, saṃvaro avippaṭisāratthāya, avippaṭisāro pāmujjatthāya, pāmujjaṃ pītatthāya, pīti passaddhatthāya, passaddhi sukhatthāya, sukhaṃ samādhatthāya, samādhi yathābhūtañāṇadassanatthāya, yathābhūtañāṇadassanaṃ nibbidatthāya, nibbidā virāgatthāya, virāgo vimuttatthāya, vimutti vimuttiñāṇadassanatthāya, vimuttiñāṇadassanaṃ anupādāparinibbānatthāya^* , atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ^* , alaṃ kukkuccāya^* , alaṃ sammohāya, pākāya vajati, yuddhāya gacchati, gāmaṃ piṇḍāya pāvisiṃ^* .

Discipline is for restraint; restraint is for freedom from remorse; freedom from remorse is for joy; joy is for rapture; rapture is for tranquility; tranquility is for happiness; happiness is for concentration; concentration is for knowledge and vision of things as they are; knowledge and vision of things as they are is for disenchantment; disenchantment is for dispassion; dispassion is for liberation; liberation is for knowledge and vision of liberation; knowledge and vision of liberation is for unattached nibbāna; for the welfare, for the benefit, for the happiness of devas and humans; enough for remorse; enough for delusion; it goes to ripening; he goes to war; I entered the village for alms.

Giới luật vì mục đích chế ngự, chế ngự vì mục đích không hối tiếc, không hối tiếc vì mục đích hoan hỷ, hoan hỷ vì mục đích hỷ lạc, hỷ lạc vì mục đích khinh an, khinh an vì mục đích an lạc, an lạc vì mục đích định, định vì mục đích tri kiến như thật, tri kiến như thật vì mục đích yếm ly, yếm ly vì mục đích ly tham, ly tham vì mục đích giải thoát, giải thoát vì mục đích giải thoát tri kiến, giải thoát tri kiến vì mục đích Niết bàn không chấp thủ, vì lợi ích, vì hạnh phúc, vì an lạc của chư thiên và loài người, đủ cho sự hối hận, đủ cho sự mê muội, đi đến sự chín muồi, đi đến chiến tranh, tôi vào làng để khất thực.

2047

Tumatthopi tadatthe saṅgayhati, alaṃ mitte sukhāpetuṃ, amittānaṃ dukhāya ca^* .

The infinitive tu also is included in ‘for the sake of that’: enough to gladden friends, and to distress enemies.

Tumattha cũng được bao gồm trong tadattha, đủ để làm bạn bè hạnh phúc, và làm kẻ thù đau khổ.

Lokānukampāya buddho loke uppajjati, alaṃ phāsuvihārāya, abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattati^* .

The Buddha appears in the world out of compassion for the world; enough for comfortable dwelling; it conduces to higher knowledge, to full enlightenment, to Nibbāna.

Vì lòng từ bi với thế gian, Đức Phật xuất hiện trong thế gian, đủ để sống an lạc, dẫn đến thắng trí, giác ngộ và Niết bàn.

2048

Alamatthayoge –

In the usage of 'enough':

Trong trường hợp có nghĩa là đủ –

2049

Alaṃ mallo mallassa, arahati mallo mallassa, alaṃ te idha vāsena^* , alaṃ te hiraññasuvaṇṇena, kiṃ me ekena tiṇṇena^* , kiṃ te jaṭāhi dummedha, kiṃ te ajinasāṭiyā^* .

One wrestler is enough for another wrestler, one wrestler is suitable for another wrestler, enough of your dwelling here, enough of your gold and silver, what good is one crossed over for me? What use are your matted locks, foolish one? What use is your antelope skin cloak?

Một lực sĩ đủ sức đối phó với một lực sĩ khác, một lực sĩ xứng đáng với một lực sĩ khác, ngươi đủ ở đây rồi, ngươi đủ vàng bạc rồi, một người đã vượt qua thì có ích gì cho tôi? Hỡi kẻ ngu si, râu tóc bện của ngươi có ích gì? Áo da thú của ngươi có ích gì?

2050

Maññanāpayoge anādare apāṇismimeva catutthī, kaṭṭhassa tuvaṃ maññe, kaliṅgarassa^* tuvaṃ maññe, jīvitaṃ tiṇāyapi na maññati.

In the use of ‘maññanā’ (thinking/deeming), when disrespecting inanimate objects, the fourth case (dative) is used: You consider yourself (to be) a log, you consider yourself (to be) a piece of wood, he does not value life even as a blade of grass.

Trong việc sử dụng động từ "maññati" (nghĩ, xem xét) với ý nghĩa khinh thường và không phải là sinh vật, thì dùng cách thứ tư: Ngươi xem ngươi như khúc gỗ, ngươi xem ngươi như cành cây khô, không xem mạng sống như cỏ rác.

2051

Anādareti kiṃ?

What (is meant by) 'in disrespect'?

"Khinh thường" là gì?

Suvaṇṇaṃ taṃ maññe.

He considers that to be gold.

Ngươi xem đó là vàng.

2052

Apāṇisminti kiṃ?

What (is meant by) 'inanimate objects'?

"Không phải là sinh vật" là gì?

Gadrabhaṃ tuvaṃ maññe.

You consider yourself (to be) a donkey.

Ngươi xem ngươi như con lừa.

2053

Gatyatthānaṃ nayanatthānañca dhātūnaṃ kammani catutthī, appo saggāya gacchati^* , yo maṃ dakāya neti^* , nirayāyupakaḍḍhati^* , mūlāya paṭikasseyya^* .

The fourth case (dative) is used for the object of verbs of going and leading: Few go to heaven, who leads me to water, drags down to hell, would drag back to the root.

Trong nghiệp của các động từ chỉ sự đi lại và chỉ sự dẫn dắt thì dùng cách thứ tư: Ít người đi đến cõi trời, người nào dẫn tôi đến nước, kéo xuống địa ngục, kéo trở lại gốc.

2054

Āsīsanakriyāyoge –

In conjunction with verbs of wishing —

Trong việc cầu nguyện –

2055

Āyu bhavato hotu, bhaddaṃ te hotu, bhaddamatthu te^* , kusalaṃ te hotu, anāmayaṃ te hotu, sukhaṃ te hotu, atthaṃ te hotu, hitaṃ te hotu, kalyāṇaṃ te hotu, svāgataṃ te hotu, sotthi te hotu sotthi gabbhassa^* , maṅgalaṃ te hotu.

May you have long life, may you have welfare, may there be welfare for you, may you have skill, may you have freedom from disease, may you have happiness, may you have success, may you have benefit, may you have auspiciousness, may you have a good welcome, may you have safety, safety for the embryo, may you have blessings.

Nguyện cho ngài được sống lâu, nguyện cho ngài được an lành, nguyện cho ngài được tốt lành, nguyện cho ngài được khéo léo, nguyện cho ngài được khỏe mạnh, nguyện cho ngài được an lạc, nguyện cho ngài được lợi ích, nguyện cho ngài được điều thiện, nguyện cho ngài được tốt đẹp, nguyện cho ngài được hoan nghênh, nguyện cho ngài được an toàn, an toàn cho thai nhi, nguyện cho ngài được cát tường.

2056

Sammutiyoge kammatthe^*, itthannāmassa bhikkhuno rūpiyachaḍḍakassa sammuti^* , pattagāhāpakassa sammutiiccādi^* .

In conjunction with conventions, concerning the object (of the convention): The convention for the monk named so-and-so who discards silver, the convention for the one who causes a bowl to be taken, etc.

Trong việc chấp thuận (sammuti) với ý nghĩa nghiệp: sự chấp thuận cho tỳ khưu tên là như vậy, người bỏ bạc, sự chấp thuận cho người nhận bát, v.v...

2057

Āvikaraṇādiyoge –

In conjunction with verbs of making manifest, etc. —

Trong việc biểu lộ, v.v...

2058

Tuyhañcassa āvi karomi, tassa me sakko pāturahosi, tassa pahiṇeyya, bhikkhūnaṃ dūtaṃ pāhesi, kappati bhikkhūnaṃ āyogo, vaṭṭati bhikkhūnaṃ āyogo, patthodano dvinnaṃ tiṇṇaṃ nappahoti, ekassa pahoti, ekassa pariyatto, upamaṃ te karissāmi^* , añjaliṃ te paggaṇhāmi^* , tathāgatassa phāsu hoti, āvikatā hissa phāsu^* , lokassa attho, lokassa hitaṃ, maṇinā me attho^* , na mamattho buddhena^* , namatthu buddhānaṃ namatthu bodhiyā^* , vipassissa ca namatthu^* , namo karohi nāgassa^* , namo te purisājañña, namo te purisuttama^* .

I make it manifest to you, Sakka appeared to me, he would send to him, he sent a messenger to the bhikkhus, it is appropriate for the bhikkhus to exert themselves, it is proper for the bhikkhus to exert themselves, the rice meal is not sufficient for two or three, it is sufficient for one, it is enough for one, I will give you a simile, I raise my hands in salutation to you, it is comfortable for the Tathāgata, for indeed his comfort is manifest, the welfare of the world, the benefit of the world, I have need of a jewel, I have no need of the Buddha, homage to the Buddhas, homage to the awakening, and homage to Vipassī, pay homage to the Nāga, homage to you, noble man, homage to you, supreme man.

Tôi sẽ biểu lộ cho ngài, thần Sakka đã hiện ra cho tôi, nên phái người đến cho người ấy, đã sai sứ giả đến cho các tỳ khưu, sự cố gắng là thích hợp cho các tỳ khưu, sự cố gắng là đáng làm cho các tỳ khưu, cơm nắm không đủ cho hai ba người, đủ cho một người, vừa đủ cho một người, tôi sẽ làm ví dụ cho ngài, tôi chắp tay chào ngài, điều đó là thuận tiện cho Như Lai, quả thật điều đó là thuận tiện cho người ấy, lợi ích cho thế gian, điều thiện cho thế gian, tôi có việc với viên ngọc, tôi không có việc gì với đức Phật, xin đảnh lễ các đức Phật, xin đảnh lễ Bồ-đề, xin đảnh lễ cả đức Vipassī, hãy đảnh lễ Long vương, xin đảnh lễ ngài, bậc trượng phu cao quý, xin đảnh lễ ngài, bậc tối thắng trong loài người.

Sotthi pajānaṃ^* , suvatthi pajānaṃ iccādi.

Safety for beings, welfare for beings, etc.

Sự an toàn cho chúng sinh, sự tốt lành cho chúng sinh, v.v...

2059

Catutthīvibhattirāsi niṭṭhito.

The chapter on the Fourth Case has ended.

Phần cách thứ tư đã hoàn tất.

2060

Pañcamīvibhattirāsi

The Chapter on the Fifth Case

Phần cách thứ năm

2061

Kasmiṃ atthe pañcamī?

In what sense is the fifth case used?

Cách thứ năm dùng trong ý nghĩa nào?

2062

312. Pañcamyāvadhismiṃ^* .

312. The fifth case is for the boundary.

312. Cách thứ năm dùng trong giới hạn.

2063

Avadhiyati vavatthiyati padattho etasmāti avadhi, tasmiṃ pañcamī hoti, avadhīti ca apādānaṃ vuccati.

That from which the meaning of a word is limited and distinguished is 'avadhi' (boundary/limit); in that, the fifth case is used. And 'avadhi' is called 'apādāna'.

Cái mà từ đó ý nghĩa của từ được giới hạn, được phân định gọi là avadhi (giới hạn), trong đó dùng cách thứ năm. Avadhi cũng được gọi là apādāna (nguồn gốc).

2064

Apanetvā ito aññaṃ ādadāti gaṇhātīti apādānaṃ.

That from which something is taken away, or grasped, after removing something else, is apādāna.

Cái mà từ đó người ta lấy đi, nhận lấy cái khác, gọi là apādāna.

Taṃ tividhaṃ niddiṭṭhavisayaṃ, uppāṭavisayaṃ, anumeyyavisayanti.

This is of three kinds: explicitly stated, inferred, and estimable.

Nó có ba loại: niddiṭṭhavisaya (phạm vi được chỉ rõ), uppāṭavisaya (phạm vi được suy ra), anumeyyavisaya (phạm vi được suy luận).

2065

Tattha yasmiṃ apādānavisayabhūto kriyāviseso sarūpato niddiṭṭho hoti, taṃ niddiṭṭhavisayaṃ.

Among these, when the specific action (kriyāvisesa) related to the 'apādāna' is explicitly stated in its form, it is explicitly stated (niddiṭṭhavisayaṃ).

Trong đó, cái mà hành động đặc biệt thuộc phạm vi apādāna được chỉ rõ về hình thức, đó là niddiṭṭhavisaya.

Yathā?

For example?

Ví dụ?

Gāmā apenti munayo, nagarā niggato rājā.

The sages depart from the village, the king left the city.

Các ẩn sĩ rời làng, vua ra khỏi thành.

2066

Yasmiṃ pana so pāṭhasesaṃ katvā ajjhāharitabbo hoti, taṃ uppāṭavisayaṃ.

But when that must be supplied by inference, leaving the remaining part of the text, it is inferred (uppāṭavisayaṃ).

Cái mà phần còn lại của câu phải được suy ra, đó là uppāṭavisaya.

Yathā?

For example?

Ví dụ?

Valāhakā vijjotate vijju, agārasmā anagāriyaṃ pabbajitoti^* .

Lightning flashes from the clouds, he went forth from home into homelessness.

Từ đám mây, sét lóe lên, từ bỏ gia đình để xuất gia không gia đình.

Ettha hi ‘nikkhamitvā’ti padaṃ ajjhāharitabbaṃ.

Here, the word ‘nikkhamitvā’ (having departed) must be supplied.

Ở đây, từ ‘nikkhamitvā’ (rời bỏ) phải được suy ra.

2067

Yasmiṃ pana so niddiṭṭho ca na hoti, ajjhāharituñca na sakkā, atha kho atthato anumānavasena so viññeyyo hoti, taṃ anumeyyavisayaṃ.

But when it is neither explicitly stated, nor can it be supplied by inference, but rather it must be understood conceptually through estimation, it is estimable (anumeyyavisayaṃ).

Cái mà không được chỉ rõ, cũng không thể suy ra, nhưng phải được hiểu theo nghĩa suy luận, đó là anumeyyavisaya.

Yathā?

For example?

Ví dụ?

Māthurā pāṭaliputtakehi abhirūpatarā, sīlameva sutā seyyo^* , mayā bhiyyo na vijjati, aggohamasmi lokassa, jeṭṭhohamasmi lokassa, seṭṭhohamasmi lokassa iccādi^* .

Those from Mathura are more handsome than those from Pāṭaliputta, good conduct is better than learning, there is no one superior to me, I am the chief of the world, I am the eldest of the world, I am the best of the world, etc.

Người Mathurā đẹp hơn người Pāṭaliputta, giới hạnh tốt hơn sự học, không ai hơn tôi, tôi là bậc tối thượng của thế gian, tôi là bậc trưởng thượng của thế gian, tôi là bậc tối thắng của thế gian, v.v...

Kriyaṃ vinā kārakaṃ nāma na sijjhatītikatvā ukkaṃsanakriyā ettha anumetabbā hoti.

Because a kāraka (case relation) cannot be established without a verb, the action of 'excelling' must be inferred here.

Vì không có hành động thì không có tác nhân, nên hành động "nổi trội" (ukkaṃsanakriyā) phải được suy ra ở đây.

Evaṃ kriyāpadarahitesu dūrayogādīsupi avinābhāvikriyānumānaṃ veditabbaṃ.

Similarly, in cases like 'dūrayoga' (distance relation) that lack a verb, the implicit verb must be understood.

Tương tự, trong các trường hợp không có động từ như dūrayoga (liên hệ khoảng cách), v.v..., cần phải hiểu sự suy luận về hành động không thể thiếu.

2068

Puna calā’calavasena duvidhaṃ.

Again, it is of two kinds: moving and unmoving.

Lại nữa, có hai loại theo sự di động và bất di động.

2069

Calaṃ yathā?

Moving (calaṃ), for example?

Di động như thế nào?

Puriso dhāvatā assā patati, dve meṇḍā yujjhitvā aññamaññato apasakkanti.

A man falls from a running horse, two rams, having fought, move away from each other.

Người đàn ông ngã từ con ngựa đang chạy, hai con cừu đánh nhau rồi tách ra khỏi nhau.

Ettha ca yadi calaṃ siyā, kathaṃ avadhi nāma bhaveyya.

And here, if it is moving, how could it be a boundary (avadhi) called?

Ở đây, nếu là di động, thì làm sao có thể gọi là giới hạn?

Accutilakkhaṇo hi avadhīti?

For 'avadhi' is characterized by immobility, isn't it?

Vì giới hạn có đặc tính là không di chuyển?

Vuccate-dve meṇḍā sakasakakriyāya calanti, itarītarakriyāya avadhī hontīti natthi ettha avadhilakkhaṇavirodhoti.

It is said: The two rams move with their own actions, and become the boundary for the action of the other; thus, there is no contradiction with the characteristic of 'avadhi' here.

Được nói rằng: hai con cừu di chuyển bằng hành động riêng của chúng, chúng trở thành giới hạn cho hành động của nhau, nên không có sự mâu thuẫn với đặc tính của giới hạn ở đây.

2070

Acalaṃ yathā?

Unmoving (acalaṃ), for example?

Bất di động như thế nào?

Gāmā apenti munayo, nagarā niggato rājā.

The sages depart from the village, the king left the city.

Các ẩn sĩ rời làng, vua ra khỏi thành.

2071

Puna kāyasaṃsaggapubbakaṃ, cittasaṃsaggapubbakanti duvidhaṃ hoti, gāmā apenti munayo, corā bhayaṃ jāyate.

Again, it is of two kinds: preceded by physical contact and preceded by mental contact, as in: The sages depart from the village, fear arises from thieves.

Lại nữa, có hai loại: có sự tiếp xúc thân thể trước và có sự tiếp xúc tâm ý trước, như các ẩn sĩ rời làng, sự sợ hãi phát sinh từ bọn cướp.

Ettha ca ‘‘kiṃva dūro ito gāmo, ito sā dakkhiṇā disā^* .

And here, 'How far is the village from here, that is the southern direction from here.'

Ở đây, trong các trường hợp như ‘‘Ngôi làng này cách đây bao xa? Từ đây là hướng nam. Từ đây một trăm chín mươi mốt kiếp,’’

Ito ekanavutikappe’’ti^* ādīsu vadantassa cittasaṃsaggapubbakampi veditabbaṃ.

'From here, ninety-one kappas ago,' etc., also imply that which is preceded by mental contact, as understood by one who speaks (such phrases).

cũng cần phải hiểu là có sự tiếp xúc tâm ý trước khi nói như vậy.

‘‘Na mātā puttato bhāyati, na ca putto mātito bhāyati, bhayā bhīto na bhāsasī’’ti^* pāḷi.

The Pāli text is: ‘The mother does not fear the son, nor does the son fear the mother; you do not speak, being afraid of fear.’

Bài kệ là: ‘‘Mẹ không sợ con, con cũng không sợ mẹ, ngươi sợ hãi nên không nói.’’

Atthi te ito bhayaṃ^* , natthi te ito bhayaṃ, yato khemaṃ tato bhayaṃ^* , corā bhāyati, corā bhīto.

Is there fear for you from this? There is no fear for you from this, from where there is safety, from there is fear, he fears thieves, he is afraid of thieves.

Ngươi có nỗi sợ hãi từ đây không? Ngươi không có nỗi sợ hãi từ đây. Từ nơi an toàn, nỗi sợ hãi phát sinh. Sợ bọn cướp, sợ hãi bọn cướp.

Chaṭṭhī ca, corassa bhāyati, corassa bhīto.

And the sixth case (genitive): He fears the thief, he is afraid of the thief.

Và cách thứ sáu: sợ bọn cướp, sợ hãi bọn cướp.

Dutiyā ca, ‘‘kathaṃ paralokaṃ na bhāyeyya, evaṃ paralokaṃ na bhāyeyya, bhāyasi maṃ samaṇa^* , nāhaṃ taṃ bhāyāmi^* , bhāyitabbaṃ na bhāyati, nāhaṃ bhāyāmi bhoginaṃ^* , na maṃ migā uttasantī’’ti^* pāḷipadāni dissanti.

And the second case (accusative): ‘How should one not fear the other world? One should not fear the other world thus; do you fear me, ascetic? I do not fear you. He does not fear what should be feared, I do not fear the wealthy, the wild animals do not flee from me in terror.’ Such Pāli phrases are seen.

Và cách thứ hai: ‘‘Làm sao mà không sợ đời sau? Sẽ không sợ đời sau như vậy. Này sa-môn, ngươi sợ ta? Ta không sợ ngươi. Không sợ điều đáng sợ. Ta không sợ những kẻ sở hữu tài sản. Các loài thú không kinh hãi ta.’’ Các từ trong Pāḷi được thấy.

Tattha ‘‘bhogina’nti nāgaṃ, corā tasati uttasati corassa vā, sabbe tasanti daṇḍassa^* , pāpato ottappati jigucchati harāyati pāpena vā.

There, ‘bhogina’ means a nāga (serpent). He trembles, is terrified of thieves, or of a thief. All tremble at punishment. He is ashamed of evil, he is disgusted, he abhors, or by evil.

Trong đó, ‘‘bhogina’’ (kẻ sở hữu tài sản) là rắn. Run rẩy vì bọn cướp, kinh hãi vì bọn cướp, hoặc của bọn cướp. Tất cả đều run rẩy vì hình phạt. Hổ thẹn vì điều ác, ghê tởm, xấu hổ, hoặc vì điều ác.

2072

Yato kiñci sippaṃ vā vijjaṃ vā dhammaṃ vā gaṇhāti, tasmiṃ akkhātari pañcamī, upajjhāyā adhīte, upajjhāyā sippaṃ gaṇhāti, dvāsīti buddhato gaṇhiṃ, dve sahassāni bhikkhuto.

That from whom one learns any art, knowledge, or Dhamma, in that teacher (akkhātari), the fifth case is used: He studies from the preceptor, he learns an art from the preceptor, I learned eighty-two from the Buddha, two thousand from the bhikkhus.

Cái mà từ đó người ta học được bất kỳ nghề nghiệp, kiến thức hay giáo pháp nào, trong người thầy đó dùng cách thứ năm: học từ thầy tế độ, học nghề từ thầy tế độ, tôi đã học tám mươi hai từ đức Phật, hai ngàn từ các tỳ khưu.

Caturāsītisahassāni, yeme dhammā pavattino^* .

Eighty-four thousand, these Dhammas that are propagated by me.

Tám mươi bốn ngàn pháp môn, những pháp môn đó do tôi thuyết giảng.

2073

Yato suṇāti, tasmiṃ pañcamī, chaṭṭhī ca, ito sutvā, imassa sutvā vā, yamhā dhammaṃ vijāneyya, sammāsambuddhadesitaṃ^* .

That from whom one hears, in that, the fifth case and the sixth case (genitive) are used: Having heard from this, or having heard of this, from whom one should understand the Dhamma, taught by the Perfectly Enlightened One.

Cái mà từ đó người ta nghe, trong đó dùng cách thứ năm, và cách thứ sáu: nghe từ đây, hoặc nghe của người này, từ ai mà người ta hiểu được giáo pháp, do Đức Chánh Đẳng Giác thuyết giảng.

2074

Yato labhati, tasmiṃ pañcamī, saṅghato labhati, gaṇato labhati.

That from whom one receives, in that, the fifth case is used: He receives from the Saṅgha, he receives from the group.

Cái mà từ đó người ta nhận được, trong đó dùng cách thứ năm: nhận từ Tăng, nhận từ đoàn thể.

2075

Yato parājayati, yato pabhavati, yato jāyati, tasmiṃ pañcamī, buddhasmā parājayanti aññatitthiyā, pāḷiyaṃ pana parājiyoge apādānaṃ pāṭhasesavasena labbhati, tasmiṃ kho pana saṅgāme devā jiniṃsu, asurā parājiniṃsu.

The fifth case (ablative) is used for that from which one is defeated, from which one originates, from which one is born. The followers of other doctrines are defeated by the Buddha. In the Pāli, the ablative is used with parāji (to be defeated) by way of textual ellipsis. In that battle, the devas were victorious, the asuras were defeated.

Khi bị đánh bại, khi phát sinh, khi sinh ra, trong những trường hợp đó dùng cách ngữ thứ năm (Pañcamī). Các ngoại đạo bị đức Phật đánh bại. Trong Pāḷi, khi dùng với động từ "parāji" (thua), cách ngữ Apādāna (cách ngữ thứ năm) được dùng theo cách rút gọn văn bản. Trong trận chiến đó, chư thiên đã thắng, các A-tu-la đã thua.

Ettha devehi parājiniṃsūti pāṭhaseso.

Here, "They were defeated by the devas" is an ellipsis in the text.

Ở đây, "bị chư thiên đánh bại" là phần văn bản bị lược bỏ.

‘‘Mayaṃ jitāmhā ambakāya.

"We are defeated, O Ambakā."

“Chúng tôi đã thắng, hỡi Ambakā.”

Himavantā pabhavanti pañca mahānadiyo^* , ayaṃ bhāgīrathī gaṅgā, himavantā pabhāvitā’’ti pāḷi^* , corā bhayaṃ jāyate, kāmato jāyate bhayaṃ^* , jātaṃ saraṇato bhayaṃ^* , yaṃkiñci bhayaṃ vā veraṃ vā upaddavo vā upasaggo vā jāyati, sabbaṃ taṃ bālato jāyati, no paṇḍitato, kāmato jāyatī soko^* , ubhato sujāto putto^* , urasmā jāto, ure jāto vā, cīvaraṃ uppajjeyya saṅghato vā gaṇato vā ñātimittato vā^* .

"Five great rivers originate from the Himalayas," "This Bhāgīrathī Gaṅgā originated from the Himalayas" is the Pāli. Fear arises from thieves. Fear arises from desires. Fear arises from dependence. Whatever fear, hatred, misfortune, or calamity arises, all that arises from the foolish, not from the wise. Sorrow arises from desires. A son well-born from both sides. Born from the chest, or born in the chest. A robe may arise from the Saṅgha, or from the community, or from relatives and friends.

“Năm con sông lớn khởi nguồn từ Hy Mã Lạp Sơn^*, sông Gaṅgā Bhāgīrathī này được khởi nguồn từ Hy Mã Lạp Sơn” là Pāḷi^*. Nỗi sợ hãi sinh ra từ kẻ trộm. Nỗi sợ hãi sinh ra từ dục vọng^*. Nỗi sợ hãi sinh ra từ nơi ẩn náu^*. Bất kỳ nỗi sợ hãi, thù hận, tai họa hay chướng ngại nào sinh ra, tất cả đều sinh ra từ kẻ ngu, không phải từ người trí. Sầu muộn sinh ra từ dục vọng^*. Con trai sinh ra tốt đẹp từ cả hai phía^*. Sinh ra từ ngực, hoặc sinh ra trong ngực. Y phục có thể phát sinh từ Tăng-già, từ hội chúng, hoặc từ bà con bạn bè^*.

2076

Aññatthānaṃ yoge pañcamī, tato aññaṃ, tato paraṃ^* , tato aparena samayena^* .

The fifth case is used with words meaning "other". Other than that, beyond that, after some time after that.

Khi dùng với các từ mang nghĩa "khác", dùng cách ngữ thứ năm: khác với điều đó, sau điều đó^*, sau một thời gian đó^*.

2077

Upasaggānaṃ yoge pana –

However, with the use of prefixes—

Khi dùng với các tiền tố:

2078

313. Apaparīhi vajjane^* .

313. When avoiding, with apa and pari.

313. Khi tránh né, dùng với apa và pari^*.

2079

Vajjane pavattehi apa, parīhi yoge pañcamī hoti.

When apa and pari are used in the sense of avoiding, the fifth case occurs.

Khi có các từ apa và pari mang nghĩa tránh né, dùng cách ngữ thứ năm.

2080

Apapabbatā vassati devo, paripabbatā vassati devo, apasālāya āyanti vāṇijā, parisālāya āyanti vāṇijā, pabbataṃ sālaṃ vajjetvāti attho.

It rains from the side of the mountain (avoiding the mountain), it rains around the mountain (avoiding the mountain); traders come from the side of the hall (avoiding the hall), traders come around the hall (avoiding the hall)—the meaning is "avoiding the mountain, avoiding the hall."

Trời mưa ngoài núi (apasabbatā vassati devo), trời mưa quanh núi (paripabbatā vassati devo). Thương nhân đến từ ngoài sảnh (apasālāya āyanti vāṇijā), thương nhân đến từ quanh sảnh (parisālāya āyanti vāṇijā). Nghĩa là tránh núi, tránh sảnh.

Kaccāyane pana ‘‘uparipabbatā devo vassatī’’ti pāṭho^* , paripabbatāti yutto.

In Kaccāyana's grammar, however, the reading is "it rains from above the mountain"; "around the mountain" is appropriate.

Trong Kaccāyana, lại có câu “Trời mưa trên núi” (uparipabbatā devo vassatī)^*, “quanh núi” (paripabbatā) là đúng.

Upariyoge pana sattamīyeva dissati – ‘‘tasmiṃ uparipabbate^* , uparipāsāde^* , uparivehāse, uparivehāsakuṭiyā’’ti,^* tattha pabbatassa upari uparipabbatanti attho.

With upari, however, only the seventh case is seen—"on that mountain," "on the upper story of the palace," "in the air," "in the aerial chamber." Here, the meaning is "above the mountain."

Tuy nhiên, khi dùng với upari, chỉ thấy cách ngữ thứ bảy: “trên ngọn núi đó^*, trên lầu^*, trên không trung, trong căn phòng trên không trung”^*. Ở đó, “uparipabbatā” có nghĩa là trên đỉnh núi.

2081

314. Paṭinidhipaṭidānesu patinā^* .

314. With paṭi in the sense of substitution and reciprocation.

314. Với paṭi trong paṭinidhi và paṭidāna^*.

2082

Paṭinidhi nāma paṭibimbaṭṭhapanaṃ, paṭidānaṃ nāma paṭibhaṇḍadānaṃ tesu pavattena patinā yoge pañcamī hoti.

Substitution means placing an image. Reciprocation means giving a return gift. When paṭi is used in these senses, the fifth case occurs.

Paṭinidhi là sự đặt một vật thay thế, paṭidāna là sự cho một vật đổi lại. Khi có paṭi mang nghĩa đó, dùng cách ngữ thứ năm.

2083

Buddhasmā pati sāriputto dhammaṃ deseti, telasmā pati ghataṃ deti.

Sāriputta teaches the Dhamma in place of the Buddha. He gives ghee in return for oil.

Sāriputta thuyết pháp thay cho đức Phật. Cho bơ thay cho dầu.

2084

315. Rite dutiyā ca^* .

315. With rite, also the second case.

315. Với rite, cũng dùng cách ngữ thứ hai^*.

2085

Ritesaddena yoge pañcamī hoti dutiyā ca.

With the word rite, the fifth case occurs, and also the second case.

Khi dùng với từ rite, dùng cách ngữ thứ năm và cũng dùng cách ngữ thứ hai.

2086

Rite saddhammā, rite saddhammaṃ.

Without the Saddhamma (ablative), without the Saddhamma (accusative).

Không có Chánh pháp (rite saddhammā), không có Chánh pháp (rite saddhammaṃ).

2087

316. Vināññatrehi tatiyā ca^* .

316. With vinā and aññatra, also the third case.

316. Với vinā và aññatra, cũng dùng cách ngữ thứ ba^*.

2088

Vajjane pavattehi vinā, aññatrasaddehi yoge pañcamī, dutiyā, tatiyā ca honti.

When vinā and aññatra are used in the sense of exclusion, the fifth, second, and third cases occur.

Khi có vinā và aññatra mang nghĩa tránh né, dùng cách ngữ thứ năm, cách ngữ thứ hai và cách ngữ thứ ba.

2089

Vinā saddhammā, vinā saddhammaṃ, vinā saddhammena, aññatra saddhammā, aññatra saddhammaṃ, aññatra saddhammena.

Without the Saddhamma (ablative), without the Saddhamma (accusative), without the Saddhamma (instrumental); apart from the Saddhamma (ablative), apart from the Saddhamma (accusative), apart from the Saddhamma (instrumental).

Không có Chánh pháp (vinā saddhammā), không có Chánh pháp (vinā saddhammaṃ), không có Chánh pháp (vinā saddhammena). Khác với Chánh pháp (aññatra saddhammā), khác với Chánh pháp (aññatra saddhammaṃ), khác với Chánh pháp (aññatra saddhammena).

2090

317. Puthunānāhi ca^* .

317. Also with puthu and nānā.

317. Cũng với puthu và nānā^*.

2091

Vajjane pavattehi puthu, nānāsaddehi ca yoge pañcamī, tatiyā ca honti.

When puthu and nānā are used in the sense of exclusion, the fifth and third cases occur.

Khi có puthu và nānā mang nghĩa tránh né, dùng cách ngữ thứ năm và cách ngữ thứ ba.

2092

Puthageva janasmā, puthageva janena, nānā saddhammā, nānā saddhammena, piyehi manāpehi nānābhāvo vinābhāvo^* .

Separately from people (ablative), separately from people (instrumental); apart from the Saddhamma (ablative), apart from the Saddhamma (instrumental). "Separation from dear and pleasing ones is disunion."

Tách biệt khỏi người (puthageva janasmā), tách biệt khỏi người (puthageva janena). Khác với Chánh pháp (nānā saddhammā), khác với Chánh pháp (nānā saddhammena). Sự chia lìa, sự xa cách khỏi những điều thân ái và dễ chịu^*.

‘‘Te bhikkhū nānākulā pabbajitā’’ti ettha pana nānāppakārattho nānāsaddo, na vajjanattho, ettha ca vajjanattho nāma viyogattho asammissattho.

Here, however, the word nānā means "of various kinds," not "exclusion." In this context, exclusion means separation or non-mixing.

Tuy nhiên, trong câu “Những Tỳ-kheo đó xuất gia từ nhiều gia đình khác nhau” (Te bhikkhū nānākulā pabbajitā), từ nānā ở đây có nghĩa là nhiều loại, không phải nghĩa tránh né. Ở đây, nghĩa tránh né là nghĩa chia lìa, nghĩa không trộn lẫn.

2093

Mariyādā’bhividhīsu pavattehi āsadda, yāvasaddehi yogepi pañcamī, dutiyā ca.

When ā and yāva are used in the sense of limitation and pervasion, the fifth case and also the second case occur.

Khi có các từ ā và yāva mang nghĩa giới hạn (mariyādā) và bao gồm (abhividhi), cũng dùng cách ngữ thứ năm và cách ngữ thứ hai.

2094

Tattha yassa avadhino sambandhinī kriyā, taṃ bahikatvā pavattati, so mariyādo.

There, limitation (mariyādā) is when the action related to a boundary occurs excluding that boundary.

Trong đó, mariyādā là khi hành động liên quan đến một giới hạn nào đó diễn ra bên ngoài giới hạn đó.

Yathā?

For example?

Ví dụ?

Āpabbatā khettaṃ tiṭṭhati āpabbataṃ vā, yāvapabbatā khettaṃ tiṭṭhati yāvapabbataṃ vā.

The field extends up to the mountain (ablative) or up to the mountain (accusative). The field extends as far as the mountain (ablative) or as far as the mountain (accusative).

Cánh đồng kéo dài đến tận chân núi (āpabbatā khettaṃ tiṭṭhati) hoặc cánh đồng kéo dài đến tận chân núi (āpabbataṃ vā); cánh đồng kéo dài đến tận núi (yāvapabbatā khettaṃ tiṭṭhati) hoặc cánh đồng kéo dài đến tận núi (yāvapabbataṃ vā).

2095

Yassa sambandhinī kriyā, taṃ antokatvā byāpetvā pavattati, so abhividhi.

Pervasion (abhividhi) is when the action related to something occurs including and pervading that thing.

Abhividhi là khi hành động liên quan đến một điều gì đó diễn ra bao trùm, bao gồm cả điều đó.

Yathā?

For example?

Ví dụ?

Ābhavaggā bhagavato kittisaddo abbhuggato ābhavaggaṃ vā, bhavato ābhavaggaṃ dhammato āgotrabhuṃ savantīti āsavā, yāvabhavaggā yāvabhavaggaṃ vā, tāvadeva yāvabrahmalokā saddo abbhuggato.

The Buddha's fame rose up to the highest existence (ablative) or up to the highest existence (accusative). From existence up to the highest existence, from Dhamma up to the gotrabhu. Thus, āsavā (influxes) flow. As far as the highest existence (ablative), as far as the highest existence (accusative). The sound rose as far as the Brahma-world.

Tiếng tăm của Thế Tôn vang dội đến tận cõi Hữu Đỉnh (ābhavaggā bhagavato kittisaddo abbhuggato) hoặc đến tận cõi Hữu Đỉnh (ābhavaggaṃ vā). Từ Hữu (bhava) đến Hữu Đỉnh (ābhavaggaṃ), từ Pháp (dhamma) đến Gotrabhu (āgotrabhuṃ), chúng chảy (savantīti) nên gọi là lậu hoặc (āsavā). Hoặc đến tận cõi Hữu Đỉnh (yāvabhavaggā) hoặc đến tận cõi Hữu Đỉnh (yāvabhavaggaṃ vā). Tiếng tăm vang dội đến tận cõi Phạm thiên (tāvadeva yāvabrahmalokā saddo abbhuggato).

2096

Ārabbhe, sahatthe ca pañcamī, yatohaṃ bhagini ariyāya jātiyā jāto^* , yato paṭṭhāyāti attho.

The fifth case is used in the sense of beginning and in its own meaning. "Since I was born, sister, with an Ariyan birth"—this means "from which time onwards."

Trong nghĩa khởi đầu (ārabbha) và nghĩa tự thân (sahatthā), dùng cách ngữ thứ năm. “Này chị, từ khi tôi sinh ra với sự sinh của bậc Thánh”^*, nghĩa là “từ khi bắt đầu”.

Yato sarāmi attānaṃ, yato pattosmi viññutaṃ^* .

"Since I remember myself, since I attained understanding."

“Từ khi tôi nhớ về bản thân, từ khi tôi đạt được sự hiểu biết”^*.

Yato paṭṭhāya, yato pabhuti.

"From which time onwards," "from which time."

Từ khi bắt đầu, từ lúc đó.

2097

Sahatthe –

In its own meaning—

Trong nghĩa tự thân:

2098

Saha sabbaññutaññāṇappaṭilābhā, saha parinibbānā^* , saha dassanuppādā.

Together with the attainment of omniscience, together with the Parinibbāna, together with the arising of insight.

Cùng với sự chứng đắc Toàn tri trí, cùng với sự nhập Niết-bàn^*, cùng với sự phát sinh của cái thấy.

2099

‘‘Uppādā vā tathāgatānaṃ anuppādā vā tathāgatāna’’nti^* , ettha bhāvalakkhaṇe pañcamī.

"Whether Tathāgatas arise or Tathāgatas do not arise," here the fifth case is in the sense of bhāvalakkhaṇa (characteristic of state).

“Dù các Như Lai có xuất hiện hay không xuất hiện”^*, ở đây là cách ngữ thứ năm trong nghĩa trạng thái (bhāvalakkhaṇa).

2100

‘‘Sahatthā dānaṃ deti, sahatthā paṭiggaṇhātī’’ti ettha karaṇe.

"He gives a gift by his own hand, he receives by his own hand"—here, in the sense of an instrument.

“Cho bằng tay mình, nhận bằng tay mình” ở đây là cách ngữ công cụ (karaṇa).

2101

‘‘Ajjatagge pāṇupetaṃ^* , tadagge kho vāseṭṭha’’iccādīsu^* , ārabbhe sattamī.

"From today, having life," "from that day onwards, O Vāseṭṭha," and so on—here, the seventh case is used in the sense of beginning.

“Từ hôm nay trở đi, với sinh mạng”^*, “Này Vāseṭṭha, từ đó trở đi” v.v.^*, là cách ngữ thứ bảy trong nghĩa khởi đầu (ārabbha).

2102

‘‘Yatvādhikaraṇaṃ^* , yatonidānaṃ^* , tatonidānaṃ’’ iccādīsu^* vākye icchite sati hetvatthe pañcamī, samāse icchite sati atthamatte pañcamī.

"From what basis," "from what cause," "from that cause," and so on—in these sentences, if desired, the fifth case is in the sense of cause; if desired in a compound, the fifth case is merely for the meaning.

“Do sự kiện nào^*, do nguyên nhân nào^*, do nguyên nhân đó” v.v.^*, nếu muốn trong câu, là cách ngữ thứ năm trong nghĩa nguyên nhân (hetu). Nếu muốn trong từ ghép, là cách ngữ thứ năm chỉ ý nghĩa.

2103

Dvinnaṃ kārakānaṃ kriyānañca majjhe pavattakāladdhānavācīhi pañcamī, luddako pakkhasmā migaṃ vijjhati, kosā kuñjaraṃ vijjhati.

The fifth case is used with words indicating a period of time occurring between two agents or actions. The hunter shoots the deer after a fortnight. He shoots the elephant after a fortnight.

Giữa hai tác nhân (kāraka) và hành động (kriyā), cách ngữ thứ năm được dùng với các từ chỉ khoảng thời gian diễn ra. Người thợ săn bắn con nai từ khoảng thời gian giữa hai lần bắn, người thợ săn bắn con voi từ khoảng thời gian giữa hai lần bắn.

Ettha ca luddako sakiṃ migaṃ vijjhitvā pakkhabbhantaramhi na vijjhi, pakkhe paripuṇṇe puna vijjhati, pakkhasaddo dvinnaṃ vijjhanavārānaṃ majjhe kālavācī hoti, dvepi vijjhanakriyā kārakehi saheva sijjhantīti kārakānañca majjheti vuccati.

Here, the hunter, having shot the deer once, does not shoot it during the fortnight; he shoots again when the fortnight is complete. The word "fortnight" indicates the time between the two acts of shooting. It is said "between agents and actions" because both shooting actions occur together with the agents.

Ở đây, người thợ săn bắn con nai một lần rồi không bắn trong khoảng thời gian giữa hai lần bắn, khi khoảng thời gian giữa hai lần bắn kết thúc, anh ta lại bắn. Từ pakkhā (khoảng thời gian) ở đây chỉ thời gian giữa hai lần bắn. Cả hai hành động bắn đều hoàn thành cùng với các tác nhân, nên được gọi là “giữa các tác nhân”.

Vuttiyaṃ pana ‘‘ajja bhutvā devadatto dvihe bhuñjissati, dvihā bhuñjissati, atraṭṭho’yamissāso kose lakkhaṃ vijjhati, kosā lakkhaṃ vijjhatī’’ti^* evaṃ sattamīvasena paripuṇṇavākyampi vuttaṃ.

In the commentary, however, a complete sentence in the seventh case is also stated: "Devadatta, having eaten today, will eat again after two days (dvihe), will eat after two days (dvihā). The meaning here is that the arrow hits the target within a fortnight, or hits the target after a fortnight."

Trong Vutti, câu đầy đủ cũng được nói bằng cách ngữ thứ bảy: “Devadatta ăn hôm nay và sẽ ăn sau hai ngày, sẽ ăn trong hai ngày. Ý nghĩa ở đây là người thợ săn bắn trúng mục tiêu trong khoảng thời gian giữa hai lần bắn, bắn trúng mục tiêu từ khoảng thời gian giữa hai lần bắn”^*.

Pāḷiyaṃ ‘‘anāpatti chabbassā karoti^* , atirekachabbassā karotī’’ti^* , ‘‘chabbassānī’’tipi pāṭho.

In the Pāli, "He acts for six years (anāpatti chabbassā karoti), he acts for more than six years (atirekachabbassā karoti)." There is also the reading "for six years (chabbassānī)."

Trong Pāḷi, “không có tội nếu làm trong sáu năm^*, làm quá sáu năm”^*, cũng có bản là “sáu năm”.

2104

Rakkhanatthānaṃ yoge –

With words meaning protection—

Khi dùng với các từ có nghĩa bảo vệ:

2105

Yañca vatthuṃ guttaṃ icchiyate, yato ca guttaṃ icchiyate, tattha pañcamī, yavehi gāvo rakkhati vāreti, taṇḍulā kāke rakkhati vāreti, taṃ maṃ puññā nivāresi, pāpā cittaṃ nivāraye^* , na naṃ jāti nivāreti, duggatyā garahāya vā^* .

And concerning that from which protection is desired, or that thing which is desired to be protected, there is the ablative case (pañcamī). (For example:) He protects or wards off the cows from barley; he protects or wards off the crows from the rice grains; that merit prevented me; one should prevent the mind from evil; birth does not prevent him from a bad destination or from censure.

Đối với vật được bảo vệ và nơi từ đó muốn bảo vệ, giới từ cách thứ năm (pañcamī) được dùng. Bảo vệ bò khỏi lúa mạch (ngăn bò khỏi lúa mạch), bảo vệ gạo khỏi quạ (ngăn quạ khỏi gạo), phước đã ngăn tôi khỏi điều đó, hãy ngăn tâm khỏi điều ác (Dhp. 116), sự sanh không ngăn cản người ấy khỏi khổ cảnh hay sự chê trách (Sn. 141).

Rājato vā corato vā ārakkhaṃ gaṇhantu.

Let them take protection from the king or from thieves.

Hãy nhận sự bảo vệ khỏi vua hoặc khỏi trộm cướp.

2106

Antaradhānatthayoge –

In the context of disappearance –

Trong trường hợp có ý nghĩa biến mất –

2107

Yassa adassanaṃ icchiyati, tasmiṃ pañcamī, upajjhāyā antaradhāyati sisso, nilīyatīti attho.

In that from which disappearance is desired, there is the ablative case. (For example:) The student disappears from the preceptor; this means he conceals himself.

Đối với người mà sự không thấy được mong muốn, giới từ cách thứ năm (pañcamī) được dùng. Đệ tử biến mất khỏi thầy tế độ, nghĩa là ẩn mình.

Pāḷiyaṃ pana yassa adassanaṃ icchiyati, tasmiṃ chaṭṭhī eva- ‘‘antaradhāyissāmi samaṇassa gotamassa, antaradhāyissāmi samaṇassa gotamassā’’ti.

However, in the Pāḷi, in that from which disappearance is desired, the genitive case (chaṭṭhī) is used: "I shall disappear from the recluse Gotama, I shall disappear from the recluse Gotama."

Tuy nhiên, trong Pāḷi, đối với người mà sự không thấy được mong muốn, giới từ cách thứ sáu (chaṭṭhī) được dùng: “Tôi sẽ biến mất khỏi Sa-môn Gotama, tôi sẽ biến mất khỏi Sa-môn Gotama.”

‘‘Na sakkhi me antaradhāyitu’’nti pāḷi, ‘antaradhāyissāmī’ti antarite acakkhuvisaye ṭhāne attānaṃ ṭhapessāmītyattho, nilīyissāmīti vuttaṃ hoti.

The Pāḷi reads: "I could not disappear from him." The meaning of "I shall disappear" is "I shall place myself in an unseen place, out of sight"; it means "I shall conceal myself."

Pāḷi là “Tôi không thể biến mất”, ‘antaradhāyissāmi’ có nghĩa là tôi sẽ đặt mình vào một nơi ẩn khuất, ngoài tầm mắt, tức là tôi sẽ ẩn mình.

2108

Yasmiṃ ṭhāne antaradhāyati, tasmiṃ sattamī eva dissati, atikhippaṃ loke cakkhu antaradhāyissati^* , jetavane antaradhāyitvā, brahmaloke antaradhāyitvā, maddakucchismiṃ antaradhāyitvā, tatthevantaradhāyī^* iccādi.

In that place where one disappears, only the locative case (sattamī) is seen. (For example:) Very quickly, the eye will disappear from the world; having disappeared in Jetavana; having disappeared in the Brahmā world; having disappeared in Maddakucchi; he disappeared right there, and so forth.

Ở nơi mà sự biến mất xảy ra, giới từ cách thứ bảy (sattamī) được thấy: “Chẳng bao lâu, mắt sẽ biến mất khỏi thế gian” (Dī. Ni. 2.224), “biến mất ở Jetavana”, “biến mất ở Brahmaloka”, “biến mất ở Maddakucchi”, “biến mất ngay tại đó” (Saṃ. Ni. 1.1), v.v.

‘‘Bhagavato purato antaradhāyitvā’’ti etthapi tosaddo sattamyatthe eva.

Even in "having disappeared before the Blessed One," that word (purato) is in the sense of the locative case.

Ngay cả trong “biến mất trước mặt Đức Thế Tôn”, từ ‘-to’ cũng có nghĩa là giới từ cách thứ bảy.

‘‘Sakko nimissa rañño sammukhe antarahito’’ti pāḷi.

The Pāḷi reads: "Sakka disappeared before King Nimī."

Pāḷi là “Sakka biến mất trước mặt vua Nimī”.

‘Dhajatavane antaradhāyitvā’ti jetavane aññesaṃ adassanaṃ katvā, aññesaṃ acakkhuvisayaṃ katvāti attho.

"Having disappeared in Jetavana" means having made oneself unseen by others in Jetavana, having made oneself out of sight for others.

‘Biến mất ở Dhajatavana’ có nghĩa là làm cho người khác không nhìn thấy ở Jetavana, làm cho người khác ngoài tầm mắt.

‘‘Andhakāro antaradhāyati, āloko antaradhāyati, saddhammo antaradhāyati, sāsanaṃ antaradhāyati’’ iccādīsu pana chaṭṭhī, sattamiyo yathāsambhavaṃ veditabbā.

However, in phrases like "darkness disappears, light disappears, the True Dhamma disappears, the Dispensation disappears," etc., the genitive (chaṭṭhī) and locative (sattamī) cases should be understood as appropriate.

Tuy nhiên, trong các trường hợp như “bóng tối biến mất, ánh sáng biến mất, Chánh Pháp biến mất, Giáo Pháp biến mất”, giới từ cách thứ sáu và thứ bảy nên được hiểu tùy theo trường hợp.

2109

Dūratthayoge –

In the context of distance –

Trong trường hợp có ý nghĩa xa cách –

2110

Kiṃva dūro ito gāmo, kacci ārā pamādamhā^* , atho ārā pamādamhā^* , gāmato avidūre, ārakā te moghapurisā imasmā dhammavinayā, ārakā tehi bhagavā, kilesehi ārakāti arahaṃ, ārā so āsavakkhayā^* .

How far is the village from here? Are we far from heedlessness? Yes, we are far from heedlessness; not far from the village; those foolish men are far from this Dhamma and Discipline; the Blessed One is far from them; the Arahant is far from defilements; he is far from the destruction of the asavas.

Làng này cách đây bao xa? Chúng ta có xa sự phóng dật không? (Sn. 156), rồi chúng ta xa sự phóng dật (Sn. 157), không xa làng, hỡi những người ngu dốt, các ông xa Pháp và Luật này, Đức Thế Tôn xa các ông, bậc A-la-hán là người xa các phiền não, người ấy xa sự đoạn tận các lậu hoặc (Dhp. 253).

Dutiyā ca tatiyā ca chaṭṭhī ca, ārakā imaṃ dhammavinayaṃ iminā dhammavinayena vā, ārakā mandabuddhīnaṃ^* .

Also the accusative (dutiyā), instrumental (tatiyā), and genitive (chaṭṭhī) cases: far from this Dhamma and Discipline, or by this Dhamma and Discipline, or far from the slow-witted.

Giới từ cách thứ hai (dutiyā), thứ ba (tatiyā) và thứ sáu (chaṭṭhī) cũng được dùng: xa Pháp và Luật này, hoặc xa Pháp và Luật này, xa những người trí tuệ kém cỏi (Visuddhi Ṭī. 1.130).

2111

Dūratthe –

In the sense of distance –

Trong ý nghĩa xa cách –

2112

Dūratova namassanti, addasā kho bhagavantaṃ dūratova āgacchantaṃ^* , kinnu tiṭṭhatha ārakā, tasmā tiṭṭhāma ārakā.

They worship from afar; indeed, he saw the Blessed One coming from afar; why do you stand afar? Therefore, we stand afar.

Họ đảnh lễ từ xa, Đức Thế Tôn thấy người ấy đến từ xa (Dī. Ni. 1.409), sao các người đứng xa thế? Vì vậy chúng tôi đứng xa.

Dutiyā ca tatiyā ca, dūraṃ gāmaṃ āgato, dūrena gāmena āgato, dūrā gāmā āgato iccevattho, dūraṃ gāmena vā.

Also the accusative (dutiyā) and instrumental (tatiyā) cases, meaning: arrived at a distant village, arrived by a distant village, arrived from a distant village; or by a distant village.

Giới từ cách thứ hai và thứ ba cũng được dùng: đến làng xa, đến bằng làng xa, cũng có nghĩa là đến từ làng xa, hoặc bằng làng xa.

2113

Antikatthayoge –

In the context of nearness –

Trong trường hợp có ý nghĩa gần gũi –

2114

Antikaṃ gāmā, āsannaṃ gāmā, samīpaṃ gāmā.

Near the village, close to the village, proximate to the village (all using ablative).

Gần làng, kề làng, sát làng.

Dutiyā ca tatiyā ca chaṭṭhī ca, antikaṃ gāmaṃ, antikaṃ gāmena, antikaṃ gāmassa.

Also the accusative (dutiyā), instrumental (tatiyā), and genitive (chaṭṭhī) cases: near to the village, by the village, of the village.

Giới từ cách thứ hai, thứ ba và thứ sáu cũng được dùng: gần làng, gần bằng làng, gần của làng.

2115

Kāladdhānaṃ parimāṇavacane –

In stating the measure of time and distance –

Trong việc nói về số lượng thời gian và đường đi –

2116

Ito mathurāya catūsu yojanesu saṅkassaṃ, rājagahato pañcacattālīsayojane sāvatthi, ito ekanavutikappe^* , ito ekatiṃse kappe^* , ito sattame divase, ito tiṇṇaṃ māsānaṃ accayena parinibbāyissāmi^* iccādi.

Saṅkassa is four yojanas from Mathurā; Sāvatthī is forty-five yojanas from Rājagaha; ninety-one kappas from now; thirty-one kappas from now; on the seventh day from now; I shall attain Parinibbāna after three months from now, and so forth.

Từ đây đến Mathurā là Saṅkassa ở bốn dojana, từ Rājagaha đến Sāvatthī là bốn mươi lăm dojana, từ đây một trăm chín mươi mốt kiếp (Dī. Ni. 2.4), từ đây ba mươi mốt kiếp (Dī. Ni. 2.4), từ đây bảy ngày, từ đây sau ba tháng tôi sẽ nhập Niết-bàn (Dī. Ni. 2.168; Udā. 51), v.v.

2117

Pamāṇatthe –

In the sense of measure –

Trong ý nghĩa đo lường –

2118

Āyāmato ca vitthārato ca yojanaṃ, parikkhepato navayojanasataparimāṇo majjhimadeso parikkhepena vā, dīghaso navavidatthiyo^* , yojanaṃ āyāmena yojanaṃ vitthārena yojanaṃ ubbedhena sāsaparāsi^* iccādi.

One yojana in length and one yojana in breadth; the Middle Country, measuring nine hundred yojanas in circumference, or by circumference; nine spans in length; a heap of mustard seeds one yojana in length, one yojana in breadth, and one yojana in height, and so forth.

Một dojana về chiều dài và chiều rộng, xứ Trung bộ có chu vi chín trăm dojana hoặc bằng chu vi, chín gang về chiều dài (Pāci. 548), một dojana chiều dài, một dojana chiều rộng, một dojana chiều cao là đống hạt cải (Saṃ. Ni. 2.129), v.v.

2119

Tvālopepi pañcamī.

Even when the suffix -tvā is omitted (tvālopepi), the ablative case (pañcamī) is used.

Trong trường hợp tvālope (sự bỏ qua tiếp vị ngữ -tvā) cũng dùng giới từ cách thứ năm.

Ettha ca tvālopo nāma paripuṇṇavākye laddhabbassa tvāntapadassa aparipuṇṇavākye natthi bhāvo, yañca padaṃ tvāntapade sati kammaṃ vā hoti adhikaraṇaṃ vā.

Here, the omission of -tvā means the absence in an incomplete sentence of a -tvā ending word that would be present in a complete sentence, and that word, if present, would be either an object or an adverbial modifier.

Ở đây, tvālopa là sự không tồn tại của một từ có tiếp vị ngữ -tvā trong một câu không đầy đủ, mà từ đó lẽ ra phải có trong một câu đầy đủ; và từ đó, khi có từ có tiếp vị ngữ -tvā, sẽ là đối cách (kamma) hoặc sở cách (adhikaraṇa).

Taṃ tvāntapade asati padantare avadhi hoti, tasmiṃ pañcamī, pāsādā vā pāsādaṃ saṅkameyya^* , hatthikkhandhā vā hatthikkhandhaṃ saṅkameyya^* iccādi.

When that -tvā ending word is absent, the other word becomes the limit (avadhi), and in that, the ablative case is used. (For example:) One might cross from one palace to another palace; one might cross from one elephant's shoulder to another elephant's shoulder, and so forth.

Khi không có từ có tiếp vị ngữ -tvā, từ đó trở thành giới hạn trong một từ khác, và giới từ cách thứ năm được dùng cho từ đó: từ cung điện này sang cung điện kia (Saṃ. Ni. 1.132), từ lưng voi này sang lưng voi kia (Saṃ. Ni. 1.132), v.v.

Ettha ca paṭhamaṃ ekaṃ pāsādaṃ abhirūhitvā puna aññaṃ pāsādaṃ saṅkameyyāti vā paṭhamaṃ ekasmiṃ pāsāde nisīditvā puna aññaṃ pāsādaṃ saṅkameyyāti vā evaṃ paripuṇṇavākyaṃ veditabbaṃ.

Here, the complete sentence should be understood as: first having ascended one palace, then crossing to another palace; or first having sat in one palace, then crossing to another palace.

Ở đây, câu đầy đủ nên được hiểu là: trước hết leo lên một cung điện rồi chuyển sang cung điện khác, hoặc trước hết ngồi trong một cung điện rồi chuyển sang cung điện khác.

‘‘Andhakārā vā andhakāraṃ gaccheyya, tamā vā tamaṃ gaccheyyā’’ti^* pāḷi.

The Pāḷi reads: "One might go from darkness to darkness, or from gloom to gloom."

Pāḷi là “từ bóng tối này sang bóng tối kia, từ mờ mịt này sang mờ mịt kia” (Saṃ. Ni. 1.132).

Tathā raṭṭhā raṭṭhaṃ vicarati, gāmā gāmaṃ vicarati, vanā vanaṃ vicarati, vihārato vihāraṃ gacchati, pariveṇato pariveṇaṃ gacchati, bhavato bhavaṃ gacchati, kulato kulaṃ gacchati iccādi.

Similarly: one wanders from country to country, from village to village, from forest to forest, goes from monastery to monastery, from cell to cell, from existence to existence, from family to family, and so forth.

Tương tự: đi từ nước này sang nước khác, đi từ làng này sang làng khác, đi từ rừng này sang rừng khác, đi từ tu viện này sang tu viện khác, đi từ tịnh xá này sang tịnh xá khác, đi từ đời này sang đời khác, đi từ gia đình này sang gia đình khác, v.v.

Tathā vinayā vinayaṃ pucchati, abhidhammā abhidhammaṃ pucchati, vinayā vinayaṃ katheti, abhidhammā abhidhammaṃ katheti.

Similarly: one asks about Vinaya from Vinaya, asks about Abhidhamma from Abhidhamma; speaks about Vinaya from Vinaya, speaks about Abhidhamma from Abhidhamma.

Tương tự: hỏi từ Vinaya này sang Vinaya khác, hỏi từ Abhidhamma này sang Abhidhamma khác, giảng từ Vinaya này sang Vinaya khác, giảng từ Abhidhamma này sang Abhidhamma khác.

Etthapi paṭhamaṃ ekaṃ vinayavacanaṃ pucchitvā vā ekasmiṃ vinayavacane ṭhatvā vā puna aññaṃ vinayavacanaṃ pucchatīti paripuṇṇavākyaṃ veditabbaṃ.

Here too, the complete sentence should be understood as: first having asked a Vinaya passage or having stood in a Vinaya passage, then asks another Vinaya passage.

Ở đây, câu đầy đủ nên được hiểu là: trước hết hỏi một lời dạy Vinaya hoặc ở trong một lời dạy Vinaya rồi hỏi một lời dạy Vinaya khác.

Vuttiyaṃ pana ‘‘pāsādaṃ āruyha pekkhati, pāsādā pekkhati, āsane pavisitvā pekkhati, āsanā pekkhatī’’ti vuttaṃ.

However, in the commentary (Vutti), it is said: "Having climbed the palace, one looks; one looks from the palace. Having entered the seat, one looks; one looks from the seat."

Tuy nhiên, trong Vutti (chú giải), có nói: “leo lên cung điện rồi nhìn, nhìn từ cung điện; vào chỗ ngồi rồi nhìn, nhìn từ chỗ ngồi.”

2120

Disatthayoge disatthe ca pañcamī, ito sā purimā disā^* , ito sā dakkhiṇā disā^* , avīcito upari, uddhaṃ pādatalā, adho kesamatthakā^* .

In the context of direction, and in the sense of direction, the ablative case (pañcamī) is used. (For example:) This is the eastern direction from here; this is the southern direction from here; above Avīci; upwards from the soles of the feet; downwards from the top of the head.

Trong trường hợp có ý nghĩa phương hướng và trong ý nghĩa phương hướng, giới từ cách thứ năm được dùng: đây là phương đông (Dī. Ni. 3.278), đây là phương nam (Dī. Ni. 3.278), trên khỏi Avīci, trên khỏi lòng bàn chân, dưới khỏi đỉnh đầu (Dī. Ni. 2.377; Ma. Ni. 1.110).

2121

Disatthe –

In the sense of direction –

Trong ý nghĩa phương hướng –

2122

Purimato gāmassa, dakkhiṇato gāmassa, uparito pabbatassa, heṭṭhato pāsādassa, puratthimato, dakkhiṇato, yato khemaṃ, tato bhayaṃ^* , yato yato sammasati, khandhānaṃ udayabbayaṃ^* iccādi.

To the east of the village; to the south of the village; above the mountain; below the palace; from the east; from the south; from wherever there is safety, from there is danger; from wherever one comprehends the arising and passing away of the aggregates, and so forth.

Phía đông của làng, phía nam của làng, phía trên của núi, phía dưới của cung điện, phía đông, phía nam, nơi nào an toàn, nơi đó có sợ hãi (Jā. 1.9.58), bất cứ nơi nào quán xét sự sanh diệt của các uẩn (Dhp. 374), v.v.

2123

Pubbādiyogepi pañcamī, pubbeva me sambodhā^* , ito pubbe, tato pubbe, ito parā paccantimā janapadā^* , tato pure, tato pacchā, tato uttari^* iccādi.

Even in the context of words like "pubba" (before), the ablative case (pañcamī) is used. (For example:) Before my enlightenment; before this; before that; beyond this are the border regions; before that; after that; further than that, and so forth.

Trong trường hợp có từ ‘pubba’ (trước) và các từ tương tự cũng dùng giới từ cách thứ năm: trước khi tôi giác ngộ (A. Ni. 3.104), trước đây, trước đó, từ đây về phía các vùng biên địa (Mahāva. 259), trước đó, sau đó, trên đó (Pārā. 499), v.v.

2124

Vibhattatthe ca pañcamī chaṭṭhī ca.

And in the sense of case-endings, the ablative (pañcamī) and genitive (chaṭṭhī) cases are used.

Trong ý nghĩa của các cách, giới từ cách thứ năm và thứ sáu cũng được dùng.

Vibhatti nāma pageva visuṃbhūtassa atthassa kenaci adhikena vā hīnena vā bhāgena tadaññato puthakkaraṇaṃ, māthurā pāṭaliputtakehi abhirūpatarā, yato paṇītataro vā visiṭṭhataro vā natthi, attadanto tato varaṃ^* , channavutīnaṃ pāsaṇḍānaṃ pavaraṃ yadidaṃ sugatavinayo, sadevakassa lokassa, satthā loke anuttaro, aggohamasmi lokassa^* , jeṭṭhohamasmi lokassa^* , seṭṭhohamasmi lokassa^* , paññavantā nāma sāriputtato hīnā sāriputtassa vā, tato adhikaṃ vā ūnaṃ vā na vaṭṭati iccādi.

Vibhatti is the separation of an already distinct entity from another due to some superior or inferior aspect, for example, the people of Mathura are more handsome than those of Pāṭaliputta; there is nothing more excellent or distinguished than that; one who is self-restrained is better than that; this Discipline of the Sugata is the best of the ninety-six sects; of the world with its devas; the Teacher is unsurpassed in the world; I am foremost in the world; I am chief in the world; I am supreme in the world; the wise are inferior to Sāriputta or Sāriputta's (wisdom); more or less than that is not fitting, and so on.

Vibhatti (cách) là sự phân biệt một sự vật đã riêng biệt với một sự vật khác bằng một phần hơn hoặc kém, như: Người Mathurā đẹp hơn người Pāṭaliputta; không có gì cao quý hơn hoặc đặc biệt hơn; người tự điều phục còn tốt hơn thế; giáo pháp của Sugata là tối thượng trong chín mươi sáu tà giáo; Bậc Đạo Sư vô thượng của thế gian chư thiên và loài người; tôi là bậc tối thượng của thế gian; tôi là bậc trưởng thượng của thế gian; tôi là bậc tối thắng của thế gian; những người có trí tuệ thua Sāriputta hoặc là của Sāriputta; không được hơn hoặc kém thế, v.v.

2125

Viramaṇatthayoge –

In the sense of abstaining:

Trong ý nghĩa từ bỏ –

2126

Āratī viratī pāpā^* , pāṇātipātā veramaṇi^* iccādi.

Abstinence, refraining from evil; abstaining from the destruction of life, and so on.

Tránh xa, từ bỏ điều ác; từ bỏ sát sinh, v.v.

2127

Suddhatthayoge –

In the sense of purity:

Trong ý nghĩa thanh tịnh –

2128

Lobhanīyehi dhammehi suddho iccādi.

Pure from defiling mental states, and so on.

Thanh tịnh khỏi các pháp tham ái, v.v.

2129

Mocanatthayoge pañcamī tatiyā ca, so parimuccati jātiyā jarāya maraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi, parimutto so dukkhasmāti vadāmi^* , mokkhanti mārabandhanā^* , na te muccanti maccunā iccādi, sabbattha avadhiattho veditabbo.

In the sense of release, the fifth and third cases are used: he is released from birth, old age, death, sorrows, lamentations, pains, griefs, and despair; "I declare that he is released from suffering"; they are freed from Māra's bondage; they are not released from death, and so on. In all these, the meaning of "boundary" or "origin" should be understood.

Trong ý nghĩa giải thoát, dùng cách thứ năm và thứ ba: Người ấy được giải thoát khỏi sinh, già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não; tôi nói rằng người ấy đã được giải thoát khỏi khổ đau; họ thoát khỏi sự trói buộc của Māra; họ không thoát khỏi tử thần, v.v. Trong tất cả các trường hợp, ý nghĩa giới hạn cần được hiểu.

2130

Hetvatthe –

In the sense of cause:

Trong ý nghĩa nguyên nhân –

2131

Kasmā hetunā, kena hetunā, kasmā nu tumhaṃ kule daharā na miyyare^* , tasmātiha bhikkhave^* .

For what reason? Due to what cause? Why do young ones not die in your family? Therefore, O bhikkhus,

Vì nguyên nhân gì? Do nguyên nhân gì? Tại sao những đứa trẻ trong gia đình các ngươi không chết? Do đó, này các Tỳ-kheo.

Dutiyā tatiyā chaṭṭhī ca, kiṃkāraṇaṃ^* , yatvādhikaraṇaṃ^* , yatonidānaṃ^* , tatonidānaṃ^* , kena kāraṇena^* , taṃ kissahetu^* , kissa tumhe kilamatha iccādi.

The second, third, and sixth cases are also used: for what cause? Due to what ground? From what origin? From that origin. For what reason? What is the reason for this? Why do you toil? And so on.

Dùng cách thứ hai, thứ ba và thứ sáu: Vì lý do gì? Do căn cứ nào? Từ nguyên nhân nào? Từ nguyên nhân đó? Do lý do nào? Vì sao việc đó? Tại sao các ngươi mệt mỏi, v.v.

2132

Vivecanatthayoge –

In the sense of seclusion:

Trong ý nghĩa viễn ly –

2133

Vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi^* , vivitto pāpakā dhammā.

Secluded from sensual pleasures, secluded from unwholesome mental states; secluded from evil mental states.

Viễn ly các dục, viễn ly các pháp bất thiện; viễn ly các pháp ác.

2134

Bandhanatthayoge –

In the sense of bondage:

Trong ý nghĩa trói buộc –

2135

318. Pañcamīṇe vā^* .

318. The fifth case may be used for debt.

318. Hoặc cách thứ năm (dùng cho) nợ.

2136

Iṇabhūte hetumhi pañcamī hoti vā.

When the cause is debt, the fifth case may be used.

Trong nguyên nhân là nợ, dùng cách thứ năm hoặc.

2137

Satasmā bandho naro satena vā.

A man is bound by a hundred (coins) or by a hundred.

Người bị trói buộc vì một trăm (đồng) hoặc bằng một trăm (đồng).

2138

319. Guṇe^* .

319. In the sense of quality.

319. (Dùng cho) phẩm chất.

2139

Ajjhattabhūto hetu guṇo nāma, aguṇopi idha guṇotveva vuccati, tasmiṃ pañcamī hoti vā.

An inherent cause is called a quality (guṇa); even a non-quality is called a quality here. In this sense, the fifth case may be used.

Nguyên nhân nội tại được gọi là phẩm chất (guṇa), ngay cả điều không phải phẩm chất cũng được gọi là phẩm chất ở đây, trong đó dùng cách thứ năm hoặc.

2140

Jaḷattā bandho naro jaḷattena vā, attano bālattāyeva bandhoti attho, paññāya bandhanā mutto, vācāya marati, vācāya muccati, vācāya piyo hoti, vācāya desso, issariyā janaṃ rakkhati rājā issariyena vā, sīlato naṃ pasaṃsanti^* sīlena vā, hutvā abhāvato aniccā, udayabbayapīḷanato dukkhā, avijjānirodhā saṅkhāranirodho^* , saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho^* , catunnaṃ ariyasaccānaṃ anaññā appaṭivedhā dīghamaddhānaṃ saṃsaranti^* iccādi.

A man is bound by foolishness or by foolishness, meaning he is bound by his own foolishness; freed from bondage by wisdom; dies by speech; is released by speech; becomes dear by speech; is hated by speech; the king protects the people from authority or by authority; they praise him for his virtue or by his virtue; impermanent due to non-existence after having come into being; suffering due to being oppressed by arising and ceasing; with the cessation of ignorance, there is the cessation of mental formations; with the cessation of mental formations, there is the cessation of consciousness; for not fully understanding and not penetrating the four Noble Truths, they wander on for a long time, and so on.

Người bị trói buộc vì sự ngu dốt hoặc bằng sự ngu dốt, nghĩa là bị trói buộc vì sự ngu dốt của chính mình; được giải thoát khỏi sự trói buộc bằng trí tuệ; chết vì lời nói; được giải thoát vì lời nói; được yêu mến vì lời nói; bị ghét bỏ vì lời nói; vua bảo vệ dân chúng bằng quyền lực hoặc vì quyền lực; họ khen ngợi người ấy vì giới hạnh hoặc bằng giới hạnh; các pháp vô thường vì không tồn tại sau khi đã có; khổ đau vì bị bức bách bởi sự sinh diệt; sự diệt của các hành do sự diệt của vô minh; sự diệt của thức do sự diệt của các hành; chúng sinh luân hồi lâu dài vì không hiểu rõ, không thâm nhập Tứ Diệu Đế, v.v.

2141

Pañhā, kathanesupi pañcamī, kuto bhavaṃ, ahaṃ pāṭaliputtato iccādi.

In questions and statements, the fifth case is also used: "Whence are you, sir?" "I am from Pāṭaliputta," and so on.

Trong câu hỏi và lời nói cũng dùng cách thứ năm: Ngài từ đâu đến? Tôi từ Pāṭaliputta, v.v.

2142

Thokatthepi asatvavacane pañcamī, satvaṃ vuccati dabbaṃ, thokā muccati thokena vā, muccanamattaṃ hotīti vuttaṃ hoti ‘‘nadiṃ taranto manaṃ vuḷho’’ti^* ettha viya.

In the sense of 'a little' (thoka) when not referring to a substance, the fifth case is used. "Substance" refers to a tangible thing. He is released a little (thokā) or by a little (thokena). It means only a little release occurs, as in "While crossing the river, he was carried away by a measure (manaṃ),"

Trong ý nghĩa "một chút" đối với từ không chỉ vật chất, dùng cách thứ năm: Thoát một chút hoặc bằng một chút, nghĩa là chỉ thoát được một chút, như trong câu "người đàn ông bị cuốn trôi khi băng qua sông".

Appamattakā muccati appamattakena vā, kicchā muccati kicchena vā, kicchā laddho piyo putto^* , kicchā muttā’mha dukkhasmā, yāma dāni mahosadha^* .

He is released a very little (appamattakā) or by a very little (appamattakena); he is released with difficulty (kicchā) or by difficulty (kicchena); "A beloved son obtained with difficulty"; "We are freed from suffering with difficulty; now let us go, Mahosadha."

Thoát một chút hoặc bằng một chút; thoát khỏi khó khăn hoặc bằng khó khăn; con trai yêu quý khó khăn lắm mới có được; chúng ta đã thoát khỏi khổ đau một cách khó khăn, bây giờ chúng ta hãy đi, Mahosadha.

2143

Asatvavacaneti kiṃ?

What is meant by "when not referring to a substance"?

"Asatvavacane" nghĩa là gì?

Paccati munino bhattaṃ, thokaṃ thokaṃ ghare ghareti^* .

The bhikkhu's meal is cooked; he collects alms a little by little from house to house.

Cơm của vị ẩn sĩ được nấu, một chút một chút được giữ trong mỗi nhà.

2144

‘‘Anupubbena medhāvī, thokaṃ thokaṃ khaṇe khaṇe^* ’’ iccādīsu kriyāvisesane dutiyā.

In phrases like "A wise person little by little, moment by moment," the second case is used as an adverbial modifier of the verb.

Trong các câu như "Người trí tuệ dần dần, từng chút từng chút, từng khoảnh khắc từng khoảnh khắc", dùng cách thứ hai cho trạng từ chỉ cách thức.

2145

Akattaripi pañcamī, tassa kammassa katattā upacitattā ussannattā vipulattā tathāgato suppatiṭṭhitapādo hoti^* .

The fifth case is also used for a non-agent: the Tathāgata has well-established feet due to the performance, accumulation, abundance, and vastness of that kamma.

Trong trường hợp không phải chủ thể cũng dùng cách thứ năm: Do nghiệp ấy đã được tạo, đã được tích lũy, đã được tăng trưởng, đã được mở rộng, nên Đức Như Lai có bàn chân vững chắc.

Ettha ca ‘akattarī’ti akārake ñāpakahetumhīti vadanti.

Here, by "non-agent," they mean in the sense of a cognitive cause.

Ở đây, "akattarī" (không phải chủ thể) được hiểu là trong nguyên nhân chỉ dấu.

Ñāse pana ‘‘akattarīti hetvatthe saṅgaṇhāti.

But in Nyāsa, it is stated: "By 'non-agent,' it includes the causal sense.

Tuy nhiên, trong Ñāsa có nói: "akattarī" bao gồm ý nghĩa nguyên nhân.

Yattha hi kattubuddhi sañjāyate, sova kattā na hotīti vattuṃ sakkā’’ti vuttaṃ.

For where the notion of an agent arises, it is possible to say that it is not truly an agent."

Nơi nào có ý niệm về chủ thể phát sinh, thì không thể nói rằng đó không phải là chủ thể."

Etena kattusadiso janakahetu akattā nāmāti dīpeti, kammassa katattāiccādi ca janakahetu evāti.

By this, it implies that a generative cause, similar to an agent, is called a non-agent, and "due to the performance of kamma," and so on, are indeed generative causes.

Điều này chỉ ra rằng nguyên nhân phát sinh giống như chủ thể được gọi là không phải chủ thể, và "do nghiệp ấy đã được tạo" v.v. cũng là nguyên nhân phát sinh.

2146

Bhiyyatthayoge –

In the sense of "more than" (bhiyyo):

Trong ý nghĩa "hơn" –

2147

Yodha sītañca uṇhañca, tiṇā bhiyyo na maññati^* , sukhā bhiyyo somanassaṃ^* , khantyā bhiyyo na vijjati^* , mayā bhiyyo na vijjati, sotukāmāttha tumhe bhikkhave bhiyyosomattāya pubbenivāsakathaṃ, attamano tvaṃ hohi paraṃ viya mattāya, ahampi attamano homi paraṃ viya mattāya.

He who here considers cold and heat no more than a blade of grass; joy is more than happiness; there is nothing more than patience; there is nothing more than me; "Do you wish to hear the account of past lives, O bhikkhus, to a greater extent (bhiyyo)?" "Be you delighted, as if to a greater extent; I too am delighted, as if to a greater extent."

Ai ở đây không xem lạnh và nóng hơn cỏ; hoan hỷ hơn hạnh phúc; không có gì hơn sự nhẫn nại; không có gì hơn tôi; này các Tỳ-kheo, các ngươi có muốn nghe câu chuyện về tiền kiếp để tăng thêm sự hoan hỷ không? Ngươi hãy hoan hỷ như người khác vậy; ta cũng hoan hỷ như người khác vậy.

2148

Pañcamīvibhattirāsi niṭṭhito.

The section on the Fifth Case is concluded.

Phần cách thứ năm đã hoàn tất.

Table of Contents

Paṭhamāvibhattirāsi

Section on the First Case Ending

Tập hợp biến cách thứ nhất

Dutiyāvibhattirāsi

Section on the Accusative Case (Dutiyāvibhatti)

Phần Cách Thứ Hai

Tatiyāvibhattirāsi

The section on the Instrumental Case (Tatiya-vibhatti)

Phần cách ba

Catutthīvibhattirāsi

The Section on the Fourth Case Ending

Phần định sở cách (catutthī vibhatti)

Pañcamīvibhattirāsi

The Chapter on the Fifth Case

Phần cách thứ năm

Settings