Table of Contents

⮲

Visuddhimagga-2

Edit
1878

22. Ñāṇadassanavisuddhiniddeso

22. Exposition on the Purification of Knowledge and Vision

22. Phần Giải Thích Về Tri Kiến Thanh Tịnh

1879
Paṭhamamaggañāṇakathā
Account of the Knowledge of the First Path
Phần Thuyết Giảng Về Tri Kiến Đạo Thứ Nhất
1880
806. Ito paraṃ gotrabhuñāṇaṃ hoti, taṃ maggassa āvajjanaṭṭhāniyattā neva paṭipadāñāṇadassanavisuddhiṃ na ñāṇadassanavisuddhiṃ bhajati, antarā abbohārikameva hoti.
806. Beyond this, gotrabhū-ñāṇa arises. Since it functions as an adverting to the Path, it belongs neither to the Purification of Knowledge and Vision of the Way nor to the Purification of Knowledge and Vision; it is merely an intermediate, non-designable (abbohārika) state.
806. Kế tiếp đó là gotrabhū-ñāṇa (chuyển tánh trí), trí này không thuộc về paṭipadāñāṇadassanavisuddhi (thanh tịnh của tri kiến về con đường thực hành) cũng không thuộc về ñāṇadassanavisuddhi (thanh tịnh của tri kiến) vì nó ở vị trí của sự hướng tâm đến đạo, chỉ là một trạng thái không được gọi tên ở giữa.
Vipassanāsote patitattā pana vipassanāti saṅkhaṃ gacchati.
However, because it falls within the stream of vipassanā, it is counted as vipassanā.
Tuy nhiên, vì nó thuộc dòng chảy của tuệ quán, nên nó được gọi là tuệ quán.
Sotāpattimaggo sakadāgāmimaggo anāgāmimaggo arahattamaggoti imesu pana catūsu maggesu ñāṇaṃ ñāṇadassanavisuddhi nāma.
The knowledge in these four Paths—Stream-entry Path, Once-returner Path, Non-returner Path, and Arahant Path—is called ñāṇadassanavisuddhi (Purification of Knowledge and Vision).
Còn trí tuệ trong bốn đạo này—Sotāpatti-magga (đạo Nhập Lưu), Sakadāgāmi-magga (đạo Nhất Lai), Anāgāmi-magga (đạo Bất Hoàn), và Arahatta-magga (đạo A-la-hán)—được gọi là ñāṇadassanavisuddhi (thanh tịnh của tri kiến).
1881
Tattha paṭhamamaggañāṇaṃ tāva sampādetukāmena aññaṃ kiñci kātabbaṃ nāma natthi.
To accomplish the knowledge of the first Path, nothing further needs to be done.
Để đạt được trí tuệ đạo thứ nhất, không cần phải làm thêm điều gì khác.
Yañhi anena kātabbaṃ siyā, taṃ anulomāvasānaṃ vipassanaṃ uppādentena katameva.
Whatever was to be done by him has already been accomplished by generating vipassanā up to the anuloma-ñāṇa.
Bởi vì những gì cần làm đã được hoàn thành khi vị ấy phát sinh tuệ quán cho đến anuloma (thuận thứ).
Evaṃ uppannaanulomañāṇassa panassa tehi tīhipi anulomañāṇehi attano balānurūpena thūlathūle saccapaṭicchādake tamamhi antaradhāpite sabbasaṅkhāragatesu cittaṃ na pakkhandati, na santiṭṭhati, nādhimuccati, na sajjati, na laggati, na bajjhati.
When, by means of these three anuloma-ñāṇas, the grosser veils of the truths that conceal them have been removed according to their respective power, his mind no longer inclines towards, settles upon, clings to, is attached to, is fixed on, or bound by any formations.
Khi trí tuệ anuloma đã phát sinh như vậy, và ba trí tuệ anuloma đó đã loại bỏ bóng tối của phiền não che lấp các sự thật, từ thô đến tế, tùy theo sức mạnh của chúng, thì tâm của vị ấy không còn hướng vào, không còn an trú, không còn chấp thủ, không còn dính mắc, không còn bám víu, không còn bị trói buộc vào tất cả các hành.
Padumapalāsato udakaṃ viya patilīyati patikuṭati pativattati.
It shrinks back, recoils, and turns away, like water from a lotus leaf.
Nó co rút, nhăn nhó, và quay trở lại như nước trên lá sen.
Sabbaṃ nimittārammaṇampi sabbaṃ pavattārammaṇampi palibodhato upaṭṭhāti.
All sign-objects (nimittārammaṇa) and all continuity-objects (pavattārammaṇa) appear as obstructions.
Tất cả các đối tượng là tướng (nimitta) và tất cả các đối tượng là sự tiếp diễn (pavatta) đều hiện ra như chướng ngại.
Athassa sabbasmiṃ nimittapavattārammaṇe palibodhato upaṭṭhite anulomañāṇassa āsevanante animittaṃ appavattaṃ visaṅkhāraṃ nirodhaṃ nibbānaṃ ārammaṇaṃ kurumānaṃ puthujjanagottaṃ puthujjanasaṅkhaṃ puthujjanabhūmiṃ atikkamamānaṃ ariyagottaṃ ariyasaṅkhaṃ ariyabhūmiṃ okkamamānaṃ nibbānārammaṇe paṭhamāvaṭṭanapaṭhamābhogapaṭhamasamannāhārabhūtaṃ maggassa anantarasamanantarāsevanaupanissayanatthivigatavasena chahi ākārehi paccayabhāvaṃ sādhayamānaṃ sikhāppattaṃ vipassanāya muddhabhūtaṃ apunarāvaṭṭakaṃ uppajjati gotrabhuñāṇaṃ.
Then, when all sign-objects and continuity-objects appear to him as obstructions, at the culmination of the cultivation of anuloma-ñāṇa, gotrabhū-ñāṇa arises. It makes Nibbāna—which is signless (animitta), without continuity (appavatta), unconditioned (visaṅkhāra), cessation (nirodha)—its object; it transcends the lineage of ordinary people, the designation of ordinary people, the stage of ordinary people; it enters the lineage of noble ones, the designation of noble ones, the stage of noble ones; it is the first turning, the first advertence, the first complete attention directed towards Nibbāna as its object. It brings about the conditionality for the Path in six ways: as immediate contiguity (anantara), contiguity (samanantara), repeated practice (āsevana), decisive support (upanissaya), disappearance (natthi), and separation (vigata). It has reached its peak, is the culmination of vipassanā, and does not revolve again.
Sau đó, khi tất cả các đối tượng là tướng và sự tiếp diễn hiện ra như chướng ngại, ở cuối giai đoạn tu tập của trí tuệ anuloma, trí gotrabhū-ñāṇa (chuyển tánh trí) phát sinh, lấy vô tướng (animitta), vô hành (appavatta), vô hành (visaṅkhāra), sự diệt tận (nirodha), Nibbāna làm đối tượng, vượt qua dòng dõi phàm phu, danh xưng phàm phu, cảnh giới phàm phu, và bước vào dòng dõi Thánh, danh xưng Thánh, cảnh giới Thánh; là sự khởi đầu của sự hướng tâm, sự chú ý, sự quán sát đầu tiên vào Nibbāna làm đối tượng; tạo điều kiện hỗ trợ cho đạo theo sáu cách: vô gián (anantara), đẳng vô gián (samanantara), tu tập (āsevana), y chỉ (upanissaya), vô hữu (natthi), và ly khứ (vigata); đạt đến đỉnh điểm, là đỉnh cao của tuệ quán, không quay trở lại.
1882
Yaṃ sandhāya vuttaṃ –
It is with reference to this that it was said:
Liên quan đến điều này, đã được nói:
1883
‘‘Kathaṃ bahiddhā vuṭṭhānavivaṭṭane paññā gotrabhuñāṇaṃ?
"How is the wisdom that emerges and turns away from the external gotrabhū-ñāṇa?
‘‘Trí tuệ về sự xuất ly và quay lại bên ngoài là gotrabhū-ñāṇa như thế nào?
Uppādaṃ abhibhuyyatīti gotrabhu.
It overcomes origination (uppāda), thus it is gotrabhū.
Nó vượt qua sự phát sinh, nên là gotrabhū.
Pavattaṃ…pe… upāyāsaṃ abhibhuyyatīti gotrabhu.
It overcomes continuity (pavatta)... suffering (upāyāsa), thus it is gotrabhū.
Nó vượt qua sự tiếp diễn… sự phiền não, nên là gotrabhū.
Bahiddhā saṅkhāranimittaṃ abhibhuyyatīti gotrabhu.
It overcomes the sign of formations externally, thus it is gotrabhū.
Nó vượt qua tướng hành bên ngoài, nên là gotrabhū.
Anuppādaṃ pakkhandatīti gotrabhu.
It inclines towards non-origination (anuppāda), thus it is gotrabhū.
Nó hướng đến sự không phát sinh, nên là gotrabhū.
Appavattaṃ…pe… anupāyāsaṃ nirodhaṃ nibbānaṃ pakkhandatīti gotrabhu.
It inclines towards non-continuity (appavatta)... non-suffering (anupāyāsa), cessation (nirodha), Nibbāna, thus it is gotrabhū.
Nó hướng đến sự không tiếp diễn… sự không phiền não, sự diệt tận, Nibbāna, nên là gotrabhū.
Uppādaṃ abhibhuyyitvā anuppādaṃ pakkhandatīti gotrabhū’’ti (paṭi. ma. 1.59) sabbaṃ vitthāretabbaṃ.
Having overcome origination, it inclines towards non-origination, thus it is gotrabhū." All this should be elaborated.
Nó vượt qua sự phát sinh và hướng đến sự không phát sinh, nên là gotrabhū’’ — tất cả điều này cần được giải thích chi tiết.
1884
807. Tatrāyaṃ ekāvajjanena ekavīthiyaṃ pavattamānānampi anulomagotrabhūnaṃ nānārammaṇe pavattanākāradīpikā upamā – yathā hi mahāmātikaṃ laṅghitvā paratīre patiṭṭhātukāmo puriso vegena dhāvitvā mātikāya orimatīre rukkhasākhāya bandhitvā olambitaṃ rajjuṃ vā yaṭṭhiṃ vā gahetvā ullaṅghitvā paratīraninnapoṇapabbhārakāyo hutvā paratīrassa uparibhāgaṃ patto taṃ muñcitvā vedhamāno paratīre patitvā saṇikaṃ patiṭṭhāti, evamevāyaṃ yogāvacaropi bhavayonigatiṭṭhitinivāsānaṃ paratīrabhūte nibbāne patiṭṭhātukāmo udayabbayānupassanādinā vegena dhāvitvā attabhāvarukkhasākhāya bandhitvā olambitaṃ rūparajjuṃ vā vedanādīsu aññataradaṇḍaṃ vā aniccanti vā dukkhanti vā anattāti vāti anulomāvajjanena gahetvā taṃ amuñcamānova paṭhamena anulomacittena ullaṅghitvā dutiyena paratīraninnapoṇapabbhārakāyo viya nibbānaninnapoṇapabbhāramānaso hutvā tatiyena paratīrassa uparibhāgaṃ patto viya idāni pattabbassa nibbānassa āsanno hutvā tassa cittassa nirodhena taṃ saṅkhārārammaṇaṃ muñcitvā gotrabhucittena visaṅkhāre paratīrabhūte nibbāne patati.
807. Here is a simile illustrating the different objects of anuloma and gotrabhū, even though they occur in a single thought-process with a single advertence: Just as a man desirous of reaching the other bank, having leaped over a large ditch, runs swiftly, seizes a rope or a stick tied to a tree branch on the near bank of the ditch, and leaping over, with his body bent and inclined towards the other bank, reaches the upper part of the other bank, then releases what he held, and trembling, lands on the other bank and slowly takes a firm stand—similarly, this yogi, desirous of taking a firm stand in Nibbāna, which is like the other bank of existences, wombs, destinies, stances, and abodes, runs swiftly with the momentum of insight into rise and fall and so on, seizes the rope of rūpa (form) or the stick of any of the feelings and so on, which is tied to the branch of the tree of existence (attabhāva), with an anuloma advertence as "impermanent" or "suffering" or "non-self." Without releasing it, he leaps with the first anuloma-citta (conformity consciousness). With the second, he is like one whose body is bent and inclined towards the other bank, his mind bent and inclined towards Nibbāna. With the third, he is like one who has reached the upper part of the other bank, being now close to the Nibbāna to be attained. With the cessation of that consciousness, he releases that formation-object and with the gotrabhū-citta, he falls onto Nibbāna, the unconditioned (visaṅkhāra), which is like the other bank.
807. Ở đây, có một ví dụ minh họa cách thức mà anuloma và gotrabhū, mặc dù phát sinh trong cùng một lộ trình tâm với cùng một sự hướng tâm, lại hoạt động trên các đối tượng khác nhau: Giống như một người muốn vượt qua một con kênh lớn để đến bờ bên kia, anh ta chạy nhanh, nắm lấy sợi dây hoặc cây gậy được buộc vào cành cây ở bờ này của con kênh, nhảy qua, thân mình nghiêng về phía bờ bên kia, khi đến phần trên của bờ bên kia, anh ta buông sợi dây đó, chao đảo và rơi xuống bờ bên kia, rồi từ từ đứng vững. Tương tự như vậy, hành giả này, muốn an trú vào Nibbāna, là bờ bên kia của các cõi hữu, các đường tái sinh, các trạng thái an trú, và các nơi cư ngụ, đã chạy nhanh bằng sự quán chiếu về sinh diệt (udayabbayānupassanā) và các trí tuệ khác, nắm lấy sợi dây sắc (rūparajju) hoặc cây gậy của thọ (vedanā) hoặc một trong các uẩn khác, được buộc vào cành cây thân mình (attabhāvarukkhasākhā), bằng sự hướng tâm anuloma rằng đó là vô thường (anicca), khổ (dukkha), hoặc vô ngã (anatta), không buông đối tượng đó, nhảy qua bằng tâm anuloma thứ nhất, rồi với tâm thứ hai, giống như thân mình nghiêng về phía bờ bên kia, tâm của vị ấy nghiêng về phía Nibbāna, và với tâm thứ ba, giống như đã đến phần trên của bờ bên kia, vị ấy đã gần đến Nibbāna cần đạt được; với sự diệt của tâm đó, vị ấy buông đối tượng là các hành đó, và với tâm gotrabhū, vị ấy rơi vào Nibbāna, là vô hành (visaṅkhāra) và là bờ bên kia.
Ekārammaṇe pana aladdhāsevanatāya vedhamāno so puriso viya na tāva suppatiṭṭhito hoti, tato maggañāṇena patiṭṭhātīti.
However, because he has not yet had repeated practice with a single object, he is not yet firmly established, like that trembling man. After that, he becomes firmly established by the knowledge of the Path.
Tuy nhiên, vì chưa đạt được sự tu tập trên một đối tượng duy nhất, vị ấy chưa an trú vững chắc, giống như người đàn ông chao đảo đó; sau đó, vị ấy an trú vững chắc bằng trí tuệ đạo.
1885
808. Tattha anulomaṃ saccapaṭicchādakaṃ kilesatamaṃ vinodetuṃ sakkoti, na nibbānamārammaṇaṃ kātuṃ.
808. Among these, anuloma can dispel the defilement-darkness that conceals the truths, but it cannot make Nibbāna its object.
808. Ở đó, anuloma có thể xua tan bóng tối phiền não che lấp các sự thật, nhưng không thể lấy Nibbāna làm đối tượng.
Gotrabhu nibbānameva ārammaṇaṃ kātuṃ sakkoti, na saccapaṭicchādakaṃ tamaṃ vinodetuṃ.
Gotrabhū can make Nibbāna its object, but it cannot dispel the darkness that conceals the truths.
Gotrabhū chỉ có thể lấy Nibbāna làm đối tượng, nhưng không thể xua tan bóng tối che lấp các sự thật.
Tatrāyaṃ upamā – eko kira cakkhumā puriso ‘‘nakkhattayogaṃ jānissāmī’’ti rattibhāge nikkhamitvā candaṃ passituṃ uddhaṃ ullokesi, tassa valāhakehi paṭicchannattā cando na paññāyittha.
Here is a simile for this: Once, a man with good eyesight, wishing to know the conjunction of the stars, went out at night and looked up to see the moon. Since it was obscured by clouds, the moon was not visible.
Có một ví dụ về điều này: Một người đàn ông có mắt muốn biết về sự kết hợp của các vì sao, vào ban đêm, ông ta ra ngoài và nhìn lên trời để xem mặt trăng, nhưng mặt trăng không hiện rõ vì bị mây che phủ.
Atheko vāto uṭṭhahitvā thūlathūle valāhake viddhaṃseti.
Then, a wind arose and scattered the gross clouds.
Sau đó, một cơn gió nổi lên và xua tan những đám mây dày đặc.
Aparo majjhime, aparo sukhumeti.
Another wind scattered the medium clouds, and yet another scattered the subtle ones.
Một cơn gió khác xua tan những đám mây vừa, và một cơn gió khác xua tan những đám mây mỏng.
Tato so puriso vigatavalāhake nabhe candaṃ disvā nakkhattayogaṃ aññāsi.
Then, the man, seeing the moon in the cloudless sky, knew the conjunction of the stars.
Sau đó, người đàn ông đó nhìn thấy mặt trăng trên bầu trời không còn mây và biết được sự kết hợp của các vì sao.
1886
Tattha tayo valāhakā viya saccapaṭicchādakathūlamajjhimasukhumaṃ kilesandhakāraṃ, tayo vātā viya tīṇi anulomacittāni, cakkhumā puriso viya gotrabhuñāṇaṃ, cando viya nibbānaṃ, ekekassa vātassa yathākkamena valāhakaviddhaṃsanaṃ viya ekekassa anulomacittassa saccapaṭicchādakatamavinodanaṃ, vigatavalāhake nabhe tassa purisassa visuddhacandadassanaṃ viya vigate saccapaṭicchādake tame gotrabhuñāṇassa visuddhanibbānadassanaṃ.
In this simile, the three clouds are like the gross, medium, and subtle defilement-darkness that conceals the truths. The three winds are like the three anuloma-cittas. The man with good eyesight is like gotrabhū-ñāṇa. The moon is like Nibbāna. Just as each wind in sequence dispels the clouds, so too each anuloma-citta dispels the darkness that conceals the truths. And just as the man saw the clear moon in the cloudless sky, so too gotrabhū-ñāṇa sees the pure Nibbāna when the darkness concealing the truths has been dispelled.
Ở đây, ba đám mây ví như bóng tối phiền não dày, vừa, mỏng che lấp các sự thật; ba cơn gió ví như ba tâm anuloma; người đàn ông có mắt ví như gotrabhū-ñāṇa; mặt trăng ví như Nibbāna; việc mỗi cơn gió lần lượt xua tan đám mây ví như việc mỗi tâm anuloma xua tan bóng tối che lấp các sự thật; việc người đàn ông đó nhìn thấy mặt trăng trong sáng trên bầu trời không còn mây ví như việc gotrabhū-ñāṇa nhìn thấy Nibbāna thanh tịnh khi bóng tối che lấp các sự thật đã biến mất.
1887
Yatheva hi tayo vātā candapaṭicchādake valāhakeyeva viddhaṃsetuṃ sakkonti, na candaṃ daṭṭhuṃ, evaṃ anulomāni saccapaṭicchādakaṃ tamaññeva vinodetuṃ sakkonti, na nibbānaṃ daṭṭhuṃ.
Just as the three winds could only dispel the clouds that obscured the moon, but could not see the moon, so too the anuloma-cittas can only dispel the darkness that conceals the truths, but cannot see Nibbāna.
Cũng như ba cơn gió chỉ có thể xua tan những đám mây che khuất mặt trăng, chứ không thể nhìn thấy mặt trăng, thì các tâm anuloma cũng chỉ có thể xua tan bóng tối che khuất các sự thật, chứ không thể nhìn thấy Nibbāna.
Yathā so puriso candameva daṭṭhuṃ sakkoti, na valāhake viddhaṃsetuṃ, evaṃ gotrabhuñāṇaṃ nibbānameva daṭṭhuṃ sakkoti, na kilesatamaṃ vinodetuṃ.
As that man is able to see the moon itself, but not able to dispel the clouds, so too, gotrabhū-ñāṇa is able to see Nibbāna itself, but not able to dispel the darkness of defilements.
Giống như người đó chỉ có thể nhìn thấy mặt trăng, chứ không thể xua tan những đám mây, thì Gotrabhuñāṇa (Chuyển tánh trí) cũng chỉ có thể thấy Nibbāna (Niết Bàn), chứ không thể xua tan bóng tối phiền não.
Teneva cetaṃ maggassa āvajjananti vuccati.
Therefore, it is called the advertence for the path.
Chính vì thế mà trí này được gọi là "khai triển hướng đến đạo lộ" (maggassa āvajjanā).
Tañhi anāvajjanampi samānaṃ āvajjanaṭṭhāne ṭhatvā ‘‘evaṃ nibbattāhī’’ti maggassa saññaṃ datvā viya nirujjhati.
Indeed, although it is not advertence, that gotrabhū-ñāṇa, having stood in the place of advertence, and as if giving a signal to the path, saying, "Thus, arise!", ceases.
Thật vậy, dù không phải là āvajjana (khai triển), nhưng trí này vẫn đứng ở vị trí của āvajjana, như thể ban một dấu hiệu cho đạo lộ rằng: “Hãy sanh khởi như thế này!”, rồi diệt đi.
Maggopi tena dinnasaññaṃ amuñcitvāva avīcisantativasena taṃ ñāṇaṃ anuppabandhamāno anibbiddhapubbaṃ apadālitapubbaṃ lobhakkhandhaṃ dosakkhandhaṃ mohakkhandhaṃ nibbijjhamānova padālayamānova nibbattati.
And the path, not letting go of the signal given by it, following that knowledge continuously without interval, arises as if piercing and splitting the aggregates of greed, hatred, and delusion, which had never been pierced or split before.
Đạo lộ (magga) cũng không rời bỏ dấu hiệu đã được ban bởi trí Gotrabhuñāṇa ấy, mà tiếp nối trí ấy không gián đoạn, sanh khởi như thể đang đâm thủng, đang phá vỡ các khối tham, khối sân, khối si chưa từng bị đâm thủng, chưa từng bị phá vỡ trước đây.
1888
809. Tatrāyaṃ upamā – eko kira issāso aṭṭhausabhamatte padese phalakasataṃ ṭhapāpetvā vatthena mukhaṃ veṭhetvā saraṃ sannahitvā cakkayante aṭṭhāsi.
809. Here is an illustration: A certain archer, having set up a hundred planks in a space of eight oxen's length, having veiled his face with a cloth, and having prepared an arrow, stood at a turning wheel.
809. Ở đây có một ví dụ: Nghe nói có một cung thủ đã đặt một trăm tấm ván trong một khu vực rộng tám usabha, rồi quấn vải che mặt, chuẩn bị mũi tên và đứng trên một cỗ máy quay.
Añño puriso cakkayantaṃ āvijjhitvā yadā issāsassa phalakaṃ abhimukhaṃ hoti, tadā tattha daṇḍakena saññaṃ deti.
Another person, turning the wheel, when a plank faced the archer, gave a signal to it with a stick.
Một người khác quay cỗ máy, khi tấm ván hướng về phía cung thủ, người đó dùng gậy ra hiệu vào đó.
Issāso daṇḍakasaññaṃ amuñcitvāva saraṃ khipitvā phalakasataṃ nibbijjhati.
The archer, without letting go of the signal from the stick, shot an arrow and pierced the hundred planks.
Cung thủ không rời bỏ dấu hiệu của gậy, bắn mũi tên xuyên thủng một trăm tấm ván.
Tattha daṇḍakasaññaṃ viya gotrabhuñāṇaṃ, issāso viya maggañāṇaṃ.
In this, the gotrabhū-ñāṇa is like the signal from the stick, and the magga-ñāṇa (path-knowledge) is like the archer.
Ở đây, Gotrabhuñāṇa (Chuyển tánh trí) ví như dấu hiệu của gậy, Maggañāṇa (Đạo trí) ví như cung thủ.
Issāsassa daṇḍakasaññaṃ amuñcitvāva phalakasatanibbijjhanaṃ viya maggañāṇassa gotrabhuñāṇena dinnasaññaṃ amuñcitvāva nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā anibbiddhapubbānaṃ apadālitapubbānaṃ lobhadosamohakkhandhānaṃ nibbijjhanapadālanaṃ.
The archer's piercing of a hundred planks without letting go of the signal from the stick is like the magga-ñāṇa, having Nibbāna as its object, and without letting go of the signal given by the gotrabhū-ñāṇa, piercing and splitting the aggregates of greed, hatred, and delusion, which had never been pierced or split before.
Việc đạo trí lấy Nibbāna làm đối tượng, không rời bỏ dấu hiệu được ban bởi Gotrabhuñāṇa, đâm thủng và phá vỡ các khối tham, sân, si chưa từng bị đâm thủng, chưa từng bị phá vỡ trước đây, ví như việc cung thủ không rời bỏ dấu hiệu của gậy mà xuyên thủng một trăm tấm ván.
1889
810. Na kevalañcesa maggo lobhakkhandhādīnaṃ nibbijjhanameva karoti, apica kho anamataggasaṃsāravaṭṭadukkhasamuddaṃ soseti, sabbaapāyadvārāni pidahati, sattannaṃ ariyadhanānaṃ sammukhībhāvaṃ karoti, aṭṭhaṅgikaṃ micchāmaggaṃ pajahati, sabbaverabhayāni vūpasameti, sammāsambuddhassa orasaputtabhāvaṃ upaneti, aññesañca anekasatānaṃ ānisaṃsānaṃ paṭilābhāya saṃvattatīti evaṃ anekānisaṃsadāyakena sotāpattimaggena sampayuttaṃ ñāṇaṃ sotāpattimagge ñāṇanti.
810. Moreover, this path does not merely pierce the aggregates of greed, etc.; it also dries up the ocean of suffering in the beginningless cycle of transmigration (saṃsāra), closes all doors to the lower realms, brings about the direct experience of the seven noble treasures, abandons the eight-fold wrong path, calms all dangers and fears, leads to the state of being a true son of the Perfectly Self-Enlightened One, and contributes to the attainment of hundreds of other benefits. The knowledge associated with this Sotāpatti-magga (Stream-entry Path), which bestows numerous benefits in this way, is called Sotāpatti-magga-ñāṇa (knowledge of the Stream-entry Path).
810. Đạo lộ này không chỉ đâm thủng các khối tham, v.v., mà còn làm khô cạn đại dương khổ đau của luân hồi vô thủy, đóng tất cả các cánh cửa ác đạo, làm cho bảy thánh tài hiện tiền, từ bỏ tà đạo tám chi, làm lắng dịu mọi sợ hãi và oán thù, đưa đến địa vị con ruột của Đức Chánh Đẳng Giác, và dẫn đến sự thành tựu hàng trăm lợi ích khác nữa. Trí tuệ tương ưng với Sơ đạo (Sotāpattimagga), vốn mang lại vô số lợi ích như vậy, được gọi là "trí tuệ trong Sơ đạo" (Sotāpattimagge ñāṇa).
1890
Paṭhamamaggañāṇaṃ niṭṭhitaṃ.
The First Path-Knowledge is concluded.
Sơ đạo trí đã hoàn tất.
1891
Sotāpannapuggalakathā
Account of the Stream-Enterer (Sotāpanna Puggalakathā)
Câu chuyện về bậc Nhập Lưu (Sotāpanna)
1892
811. Imassa pana ñāṇassa anantaraṃ tasseva vipākabhūtāni dve tīṇi vā phalacittāni uppajjanti.
811. Immediately after this knowledge, two or three fruitions, which are its results, arise.
811. Ngay sau trí tuệ này, hai hoặc ba tâm quả (phalacitta) là kết quả của nó sẽ sanh khởi.
Anantaravipākattāyeva hi lokuttarakusalānaṃ ‘‘samādhimānantarikaññamāhū’’ti (khu. pā. 6.5) ca ‘‘dandhaṃ ānantarikaṃ pāpuṇāti āsavānaṃ khayāyā’’ti (a. ni. 4.162) ca ādi vuttaṃ.
It is precisely because of the immediate fruition of supramundane wholesome consciousness that statements like "they declare concentration to be of immediate fruition" and "one slowly attains immediate fruition for the destruction of the taints" are made.
Chính vì các thiện pháp siêu thế có quả báo ngay lập tức, nên đã có lời dạy như: “Họ nói rằng sự định đó có quả báo ngay lập tức” và “Người đó từ từ đạt được quả báo ngay lập tức để diệt trừ các lậu hoặc”.
Keci pana ekaṃ dve tīṇi cattāri vā phalacittānīti vadanti, taṃ na gahetabbaṃ.
Some say one, two, three, or four fruition-moments arise, but this should not be accepted.
Một số người nói rằng có một, hai, ba hoặc bốn tâm quả, nhưng điều đó không nên chấp nhận.
1893
Anulomassa hi āsevanante gotrabhuñāṇaṃ uppajjati.
For gotrabhū-ñāṇa arises immediately after the āsevana (repetition) of anuloma.
Thật vậy, Gotrabhuñāṇa (Chuyển tánh trí) sanh khởi ngay sau sự thực hành của Anuloma (Thuận thứ trí).
Tasmā sabbantimena paricchedena dvīhi anulomacittehi bhavitabbaṃ.
Therefore, at the very end, there must be two anuloma-cittas.
Do đó, theo phân loại cuối cùng, phải có hai tâm Anuloma.
Na hi ekaṃ āsevanapaccayaṃ labhati, sattacittaparamā ca ekāvajjanavīthi.
For one anuloma does not receive āsevana-paccaya (condition of repetition), and a single thought-process with one advertence has a maximum of seven thought-moments.
Thật vậy, một tâm không nhận được duyên āsevana (thực hành), và một lộ trình tâm có một āvajjana (khai triển) tối đa là bảy tâm.
Tasmā yassa dve anulomāni, tassa tatiyaṃ gotrabhu catutthaṃ maggacittaṃ tīṇi phalacittāni honti.
Therefore, for one who has two anulomas, the third is gotrabhū, the fourth is magga-citta, and there are three phala-cittas.
Do đó, đối với người có hai tâm Anuloma, tâm thứ ba là Gotrabhu, tâm thứ tư là Magga, và có ba tâm quả.
Yassa tīṇi anulomāni, tassa catutthaṃ gotrabhu pañcamaṃ maggacittaṃ dve phalacittāni honti.
For one who has three anulomas, the fourth is gotrabhū, the fifth is magga-citta, and there are two phala-cittas.
Đối với người có ba tâm Anuloma, tâm thứ tư là Gotrabhu, tâm thứ năm là Magga, và có hai tâm quả.
Tena vuttaṃ ‘‘dve tīṇi vā phalacittāni uppajjantī’’ti.
It is for this reason that it is said, "two or three phala-cittas arise."
Vì thế, đã nói rằng: “Hai hoặc ba tâm quả sanh khởi.”
1894
Keci pana yassa cattāri anulomāni, tassa pañcamaṃ gotrabhu chaṭṭhaṃ maggacittaṃ ekaṃ phalacittanti vadanti, taṃ pana yasmā catutthaṃ pañcamaṃ vā appeti, na tato paraṃ āsannabhavaṅgattāti paṭikkhittaṃ.
Some say that for one who has four anulomas, the fifth is gotrabhū, the sixth is magga-citta, and there is one phala-citta, but this is rejected because it relates to the fourth or fifth (javana), and not beyond that, due to being close to the bhavaṅga.
Một số người nói rằng đối với người có bốn tâm Anuloma, tâm thứ năm là Gotrabhu, tâm thứ sáu là Magga, và có một tâm quả, nhưng điều đó đã bị bác bỏ vì nó chỉ đạt đến tâm thứ tư hoặc thứ năm, không hơn nữa, do gần với Bhavanga (Hộ kiếp tâm).
Tasmā na sārato paccetabbaṃ.
Therefore, it should not be essentially believed.
Do đó, không nên tin vào điều đó một cách cốt yếu.
1895
812. Ettāvatā ca panesa sotāpanno nāma dutiyo ariyapuggalo hoti.
812. Thus far, this person is called a Stream-Enterer (Sotāpanna), the second type of noble person (ariya-puggala).
812. Cho đến đây, vị này được gọi là Sotāpanna (Nhập Lưu), là bậc Thánh thứ hai.
Bhusaṃ pamattopi hutvā sattakkhattuṃ devesu ca manussesu ca sandhāvitvā saṃsaritvā dukkhassantassa karaṇasamattho hoti.
Even if he is very heedless, he is capable of making an end to suffering after transmigrating and wandering seven times among devas and humans.
Dù rất phóng dật, vị ấy vẫn có khả năng chấm dứt khổ đau sau khi luân chuyển và tái sanh bảy lần trong cõi trời và cõi người.
Phalapariyosāne panassa cittaṃ bhavaṅgaṃ otarati, tato bhavaṅgaṃ upacchinditvā maggapaccavekkhaṇatthāya uppajjati manodvārāvajjanaṃ, tasmiṃ niruddhe paṭipāṭiyā satta maggapaccavekkhaṇajavanānīti.
At the end of the fruition, his mind descends into the life-continuum (bhavaṅga); then, after interrupting the bhavaṅga, mano-dvārāvajjana (mind-door advertence) arises for the purpose of reviewing the path, and when it ceases, seven javana-moments of path-reviewing arise in succession.
Sau khi quả tâm chấm dứt, tâm vị ấy trở về Bhavanga (Hộ kiếp tâm). Sau đó, để quán xét đạo lộ, Bhavanga bị gián đoạn và Manodvārāvajjana (ý môn khai triển) sanh khởi. Khi tâm này diệt, bảy javana (tốc hành tâm) quán xét đạo lộ nối tiếp nhau sanh khởi.
Puna bhavaṅgaṃ otaritvā teneva nayena phalādīnaṃ paccavekkhaṇatthāya āvajjanādīni uppajjanti.
Again, having descended into the bhavaṅga, advertence and so forth arise in the same manner for the purpose of reviewing the fruition and so on.
Sau khi trở về Bhavanga, theo cách tương tự, āvajjana (khai triển) và các tâm khác sanh khởi để quán xét quả, v.v.
Yesaṃ uppattiyā esa maggaṃ paccavekkhati, phalaṃ paccavekkhati, pahīnakilese paccavekkhati, avasiṭṭhakilese paccavekkhati, nibbānaṃ paccavekkhati.
By the arising of these, this person reviews the path, reviews the fruition, reviews the abandoned defilements, reviews the remaining defilements, and reviews Nibbāna.
Nhờ sự sanh khởi của các tâm đó, vị ấy quán xét đạo lộ, quán xét quả, quán xét các phiền não đã đoạn trừ, quán xét các phiền não còn lại, và quán xét Nibbāna.
1896
So hi ‘‘iminā vatāhaṃ maggena āgato’’ti maggaṃ paccavekkhati, tato ‘‘ayaṃ me ānisaṃso laddho’’ti phalaṃ paccavekkhati.
He reviews the path, thinking, "By this path, indeed, I have come"; then he reviews the fruition, thinking, "This benefit I have attained."
Vị ấy quán xét đạo lộ: “Ta đã đến bằng đạo lộ này.” Sau đó, vị ấy quán xét quả: “Đây là lợi ích mà ta đã đạt được.”
Tato ‘‘ime nāma me kilesā pahīnā’’ti pahīnakilese paccavekkhati.
Then he reviews the abandoned defilements, thinking, "These defilements, indeed, have been abandoned by me."
Sau đó, vị ấy quán xét các phiền não đã đoạn trừ: “Những phiền não này đã được ta đoạn trừ.”
Tato ‘‘ime nāma me kilesā avasiṭṭhā’’ti uparimaggattayavajjhe kilese paccavekkhati.
Then he reviews the remaining defilements, thinking, "These defilements, indeed, remain for me," referring to the defilements to be eradicated by the three higher paths.
Sau đó, vị ấy quán xét các phiền não còn lại, tức là những phiền não sẽ bị đoạn trừ bởi ba đạo lộ cao hơn: “Những phiền não này vẫn còn lại trong ta.”
Avasāne ca ‘‘ayaṃ me dhammo ārammaṇato paṭividdho’’ti amataṃ nibbānaṃ paccavekkhati.
And finally, he reviews the deathless Nibbāna, thinking, "This Dhamma has been penetrated by me as an object."
Cuối cùng, vị ấy quán xét Nibbāna bất tử: “Pháp này đã được ta chứng ngộ như là đối tượng.”
Iti sotāpannassa ariyasāvakassa pañca paccavekkhaṇāni honti.
Thus, there are five reviews for the noble disciple who is a Sotāpanna.
Như vậy, vị Thánh đệ tử Sotāpanna có năm sự quán xét.
Yathā ca sotāpannassa, evaṃ sakadāgāmianāgāmīnampi.
And just as for the Sotāpanna, so too for the Sakadāgāmī and Anāgāmī.
Giống như Sotāpanna, Sakadāgāmī (Nhất Lai) và Anāgāmī (Bất Lai) cũng vậy.
Arahato pana avasiṭṭhakilesapaccavekkhaṇaṃ nāma natthīti.
However, for an Arahant, there is no reviewing of remaining defilements.
Tuy nhiên, đối với Arahant (A La Hán), không có sự quán xét các phiền não còn lại.
Evaṃ sabbānipi ekūnavīsati paccavekkhaṇāni nāma.
Thus, all these are called nineteen reviews.
Như vậy, tất cả có mười chín sự quán xét.
1897
Ukkaṭṭhaparicchedoyeva ceso.
And this is the highest classification.
Đây là sự phân loại tối thượng.
Pahīnāvasiṭṭhakilesapaccavekkhaṇañhi sekkhānampi hoti vā na vā.
For the reviewing of abandoned and remaining defilements may or may not occur even for trainees (sekkhā).
Thật vậy, sự quán xét các phiền não đã đoạn trừ và các phiền não còn lại có thể có hoặc không đối với các bậc Sekkha (Hữu học).
Tassa hi paccavekkhaṇassa abhāveneva mahānāmo bhagavantaṃ pucchi ‘‘kosu nāma me dhammo ajjhattaṃ appahīno, yena me ekadā lobhadhammāpi cittaṃ pariyādāya tiṭṭhantī’’ti (ma. ni. 1.175) sabbaṃ vitthārato veditabbaṃ.
It was due to the absence of such a review that Mahānāma asked the Blessed One, "What kind of Dhamma, indeed, remains unabandoned within me, by which at times the states of greed also overwhelm my mind?" Everything should be understood in detail.
Chính vì không có sự quán xét đó mà Mahānāma đã hỏi Đức Thế Tôn: “Bạch Thế Tôn, những pháp nào chưa được đoạn trừ trong nội tâm con, mà đôi khi các pháp tham vẫn chiếm hữu tâm con?” Tất cả nên được hiểu chi tiết.
1898
Dutiyamaggañāṇakathā
Account of the Second Path-Knowledge
Câu chuyện về Nhị đạo trí
1899
813. Evaṃ paccavekkhitvā pana so sotāpanno ariyasāvako tasmiññeva vā āsane nisinno, aparena vā samayena kāmarāgabyāpādānaṃ tanubhāvāya dutiyāya bhūmiyā pattiyā yogaṃ karoti.
813. After reviewing in this manner, that noble disciple who is a Sotāpanna, either while still seated in that very seat or at a later time, exerts himself for the attenuation of sensual craving (kāmarāga) and ill-will (byāpāda), and for the attainment of the second stage.
813. Sau khi quán xét như vậy, vị Thánh đệ tử Sotāpanna đó, hoặc đang ngồi trên chính chỗ đó, hoặc vào một thời điểm khác, thực hành để làm giảm thiểu dục ái và sân hận, và để đạt được quả vị thứ hai.
So indriyabalabojjhaṅgāni samodhānetvā tadeva rūpavedanāsaññāsaṅkhāraviññāṇabhedaṃ saṅkhāragataṃ aniccaṃ dukkhamanattāti ñāṇena parimaddati, parivatteti, vipassanāvīthiṃ ogāhati.
He integrates the faculties (indriya), powers (bala), and factors of enlightenment (bojjhaṅga), and with knowledge (ñāṇa), he thoroughly scrutinizes and turns over those same aggregates (saṅkhāragata) differentiated as form, feeling, perception, mental formations, and consciousness, as impermanent, suffering, and non-self, and enters the vipassanā process.
Vị ấy kết hợp các căn, lực và giác chi, rồi dùng trí tuệ quán xét, xoay chuyển, và thâm nhập vào lộ trình tuệ quán, thấy rằng các hành uẩn (sankhāragata) gồm sắc, thọ, tưởng, hành, thức là vô thường, khổ, vô ngã.
Tassevaṃ paṭipannassa vuttanayeneva saṅkhārupekkhāvasāne ekāvajjanena anulomagotrabhuñāṇesu uppannesu gotrabhuanantaraṃ sakadāgāmimaggo uppajjati.
For him, thus practicing, in the manner described, at the end of equanimity regarding formations (saṅkhārupekkhā), when the anuloma and gotrabhū-ñāṇas have arisen through a single advertence, immediately after the gotrabhū, the Sakadāgāmī-magga (Once-Returner Path) arises.
Khi vị ấy thực hành như vậy, theo cách đã nói, sau khi đạt đến Saṅkhārupekkhā (xả hành trí), và sau khi các tâm āvajjana, anuloma và gotrabhuñāṇa sanh khởi, ngay sau Gotrabhuñāṇa, Sakadāgāmimagga (Nhị đạo) sanh khởi.
Tena sampayuttaṃ ñāṇaṃ sakadāgāmimagge ñāṇanti.
The knowledge associated with it is called Sakadāgāmī-magge ñāṇa (Knowledge of the Once-Returner Path).
Trí tuệ tương ưng với đạo lộ đó được gọi là Sakadāgāmimagge ñāṇa (trí tuệ trong Nhị đạo).
1900
Dutiyañāṇaṃ niṭṭhitaṃ.
The Second Knowledge is concluded.
Nhị đạo trí đã hoàn tất.
1901
Tatiyamaggañāṇakathā
Account of the Third Path-Knowledge
Câu chuyện về Tam đạo trí
1902
814. Imassāpi ñāṇassa anantaraṃ vuttanayeneva phalacittāni veditabbāni.
814. Immediately after this knowledge too, the fruition-moments should be understood in the manner described.
814. Ngay sau trí tuệ này, các tâm quả cũng nên được hiểu theo cách đã nói.
Ettāvatā cesa sakadāgāmī nāma catuttho ariyapuggalo hoti sakiṃdeva imaṃ lokaṃ āgantvā dukkhassantakaraṇasamattho.
Thus far, this person is called a Sakadāgāmī, the fourth type of noble person, capable of making an end to suffering by coming to this world only once more.
Cho đến đây, vị này được gọi là Sakadāgāmī (Nhất Lai), là bậc Thánh thứ tư, có khả năng chấm dứt khổ đau sau khi chỉ đến thế giới này một lần nữa.
Tato paraṃ paccavekkhaṇaṃ vuttanayameva.
Thereafter, the review is as described.
Sau đó, sự quán xét cũng theo cách đã nói.
1903
Evaṃ paccavekkhitvā ca so sakadāgāmī ariyasāvako tasmiññeva vā āsane nisinno aparena vā samayena kāmarāgabyāpādānaṃ anavasesappahānāya tatiyāya bhūmiyā pattiyā yogaṃ karoti, so indriyabalabojjhaṅgāni samodhānetvā tadeva saṅkhāragataṃ aniccaṃ dukkhamanattāti ñāṇena parimaddati, parivatteti, vipassanāvīthiṃ ogāhati.
Having thus reviewed, that noble disciple, a once-returner (Sakadāgāmī), sitting on that very seat or at another time, endeavors for the complete abandonment of sensual craving (kāmarāga) and ill-will (byāpāda) in order to attain the third stage (Anāgāmī). Having harmonized the faculties, powers, and factors of enlightenment (indriyabalabojjhaṅga), he thoroughly examines, turns over, and enters the path of insight (vipassanā-vīthi) into that very conditioned state (saṅkhāragata) as impermanent, suffering, and non-self with wisdom.
Sau khi quán xét như vậy, vị Thánh đệ tử Nhất Lai (Sakadāgāmī) ấy, hoặc ngồi trên chính chỗ ngồi đó, hoặc vào một lúc khác, nỗ lực để đạt được tầng địa vị thứ ba, nhằm đoạn trừ hoàn toàn tham dục và sân hận, vốn đã được làm yếu đi bởi Đạo Nhất Lai (Sakadāgāmī). Vị ấy hòa hợp các căn, lực, và chi phần giác ngộ, và với tuệ quán, vị ấy quán sát, xem xét kỹ lưỡng chính những hành pháp đó là vô thường, khổ, vô ngã, rồi đi sâu vào con đường tuệ quán (vipassanā).
Tassevaṃ paṭipannassa vuttanayeneva saṅkhārupekkhāvasāne ekāvajjanena anulomagotrabhuñāṇesu uppannesu gotrabhuanantaraṃ anāgāmimaggo uppajjati, tena sampayuttaṃ ñāṇaṃ anāgāmimagge ñāṇanti.
For such a practitioner, at the culmination of saṅkhārupekkhā, following the method already explained, when the anuloma and gotrabhuñāṇa arise with a single advertence, immediately after the gotrabhu, the Anāgāmi Path arises, and the knowledge associated with it is called knowledge in the Anāgāmi Path.
Đối với vị ấy đang thực hành như vậy, vào cuối giai đoạn xả hành, khi các tuệ thuận thứ và chuyển tánh (gotrabhū) khởi lên theo cách đã nói, ngay sau chuyển tánh (gotrabhū) thì Đạo Bất Lai (Anāgāmimagga) khởi lên. Tuệ hợp với đạo ấy được gọi là tuệ trong Đạo Bất Lai (Anāgāmimagge ñāṇa).
1904
Tatiyañāṇaṃ niṭṭhitaṃ.
The Third Knowledge is completed.
Tuệ thứ ba đã hoàn tất.
1905
Catutthamaggañāṇakathā
Account of the Fourth Path-Knowledge
Luận về Tuệ Đạo Thứ Tư
1906
815. Imassapi ñāṇassa anantaraṃ vuttanayeneva phalacittāni veditabbāni.
Immediately after this knowledge, the resultant thoughts are to be understood in the manner already explained.
815. Ngay sau tuệ này, các tâm quả cũng nên được hiểu theo cách đã nói.
Ettāvatā cesa anāgāmī nāma chaṭṭho ariyapuggalo hoti opapātiko tatthaparinibbāyī anāvattidhammo paṭisandhivasena imaṃ lokaṃ puna anāgantā.
By this much, this person becomes the sixth Noble One, an Anāgāmī, one who is an opapātiko (spontaneously reborn), one who attains parinibbāna there (in a Brahma world), one whose nature is not to return, one who will not come back to this world through rebirth.
Cho đến đây, vị Bất Lai (Anāgāmī) là Thánh nhân thứ sáu, là người hóa sinh, sẽ nhập Niết Bàn tại đó, không còn trở lại, sẽ không tái sinh vào cõi này nữa theo cách tái tục.
Tato paraṃ paccavekkhaṇaṃ vuttanayameva.
Beyond this, the review is as already explained.
Sau đó, sự quán xét cũng theo cách đã nói.
1907
Evaṃ paccavekkhitvā ca so anāgāmī ariyasāvako tasmiññeva vā āsane nisinno, aparena vā samayena rūpārūparāgamānauddhaccaavijjānaṃ anavasesappahānāya catutthāya bhūmiyā pattiyā yogaṃ karoti, so indriyabalabojjhaṅgāni samodhānetvā tadeva saṅkhāragataṃ aniccaṃ dukkhamanattāti ñāṇena parimaddati, parivatteti, vipassanāvīthiṃ ogāhati.
Having thus reviewed, that noble disciple, the Anāgāmī, whether seated in that same seat or at a later time, strives for the attainment of the fourth plane (of Arahantship) for the complete abandonment of sensual lust, lust for fine-material existence, lust for immaterial existence, conceit, restlessness, and ignorance. Having harmonized the faculties, powers, and factors of enlightenment, he contemplates, turns over, and enters the path of insight by means of knowledge, seeing that same aggregate of formations as impermanent, suffering, and not-self.
Sau khi quán xét như vậy, vị Thánh đệ tử Bất Lai (Anāgāmī) ấy, hoặc ngồi trên chính chỗ ngồi đó, hoặc vào một lúc khác, nỗ lực để đạt được tầng địa vị thứ tư, nhằm đoạn trừ hoàn toàn tham ái sắc giới, tham ái vô sắc giới, mạn, trạo cử, và vô minh. Vị ấy hòa hợp các căn, lực, và chi phần giác ngộ, và với tuệ quán, vị ấy quán sát, xem xét kỹ lưỡng chính những hành pháp đó là vô thường, khổ, vô ngã, rồi đi sâu vào con đường tuệ quán (vipassanā).
Tassevaṃ paṭipannassa vuttanayeneva saṅkhārupekkhāvasāne ekāvajjanena anulomagotrabhuñāṇesu uppannesu gotrabhuanantaraṃ arahattamaggo uppajjati, tena sampayuttaṃ ñāṇaṃ arahattamagge ñāṇanti.
For such a practitioner, following the method already explained, at the culmination of saṅkhārupekkhā, when the anuloma and gotrabhuñāṇa arise with a single advertence, immediately after the gotrabhu, the Arahantship Path arises, and the knowledge associated with it is called knowledge in the Arahantship Path.
Đối với vị ấy đang thực hành như vậy, vào cuối giai đoạn xả hành, khi các tuệ thuận thứ và chuyển tánh (gotrabhū) khởi lên theo cách đã nói, ngay sau chuyển tánh (gotrabhū) thì Đạo A-la-hán (Arahattamaggo) khởi lên. Tuệ hợp với đạo ấy được gọi là tuệ trong Đạo A-la-hán (Arahattamagge ñāṇa).
1908
Catutthañāṇaṃ niṭṭhitaṃ.
The Fourth Knowledge is completed.
Tuệ thứ tư đã hoàn tất.
1909
Arahantapuggalakathā
Account of the Arahant Individual
Luận về Bậc A-la-hán
1910
816. Imassapi ñāṇassa anantaraṃ vuttanayeneva phalacittāni veditabbāni.
Immediately after this knowledge too, the resultant thoughts are to be understood in the manner already explained.
816. Ngay sau tuệ này, các tâm quả cũng nên được hiểu theo cách đã nói.
Ettāvatā cesa arahā nāma aṭṭhamo ariyapuggalo hoti mahākhīṇāsavo antimadehadhārī ohitabhāro anuppattasadattho parikkhīṇabhavasaṃyojano sammādaññā vimutto sadevakassa lokassa aggadakkhiṇeyyoti.
By this much, this person becomes the eighth Noble One, an Arahant, a great one whose āsavas are destroyed, who bears the final body, whose burden is laid down, who has attained their own true goal, whose fetters of existence are utterly destroyed, who is rightly freed by perfect knowledge, and who is the foremost recipient of offerings in the world of devas and humans.
Cho đến đây, vị A-la-hán (Arahā) là Thánh nhân thứ tám, là vị lậu tận (khīṇāsava) vĩ đại, mang thân cuối cùng, đã đặt gánh nặng xuống, đã đạt được mục đích của mình, đã đoạn trừ các kiết sử hữu, đã giải thoát hoàn toàn bằng thắng trí (sammādaññā), là bậc đáng thọ nhận cúng dường tối thượng của thế gian cùng với chư thiên.
1911
Iti yaṃ taṃ vuttaṃ ‘‘sotāpattimaggo sakadāgāmimaggo anāgāmimaggo arahattamaggoti imesu pana catūsu maggesu ñāṇaṃ ñāṇadassanavisuddhi nāmā’’ti, taṃ imāni iminā anukkamena pattabbāni cattāri ñāṇāni sandhāya vuttaṃ.
Thus, what was said: "Knowledge in these four paths—the path of stream-entry, the path of once-returning, the path of non-returning, and the path of Arahantship—is called purification of knowledge and vision," was stated with reference to these four knowledges to be attained in this sequence.
Như vậy, điều đã nói rằng: "Tuệ trong bốn đạo này, tức là Đạo Nhập Lưu (Sotāpattimagga), Đạo Nhất Lai (Sakadāgāmimagga), Đạo Bất Lai (Anāgāmimagga), Đạo A-la-hán (Arahattamaggoti), được gọi là Tuệ Tri Kiến Thanh Tịnh (ñāṇadassanavisuddhi)" là nhằm chỉ bốn tuệ này cần được đạt đến theo thứ tự này.
1912
Bodhipakkhiyakathā
Account of the Bodhipakkhiyā Dhammā
Luận về Bồ-đề phần
1913
817. Idāni imissāyeva catuñāṇāya ñāṇadassanavisuddhiyā ānubhāvavijānanatthaṃ –
Now, in order to understand the efficacy of this purification of knowledge and vision with its four knowledges—
817. Bây giờ, để hiểu được năng lực của chính Tuệ Tri Kiến Thanh Tịnh gồm bốn tuệ này:
1914
Paripuṇṇabodhipakkhiya, bhāvo vuṭṭhānabalasamāyogo;
The completeness of the Bodhipakkhiyā Dhammā, the combination of strength for emergence,
Sự viên mãn của các Bồ-đề phần,
1915
Ye yena pahātabbā, dhammā tesaṃ pahānañca.
The abandonment of those defilements that are to be abandoned by each (path),
Sự hợp nhất của lực xuất ly, và sự đoạn trừ các pháp cần được đoạn trừ bởi đạo nào.
1916
Kiccāni pariññādīni, yāni vuttāni abhisamayakāle;
And the duties, such as full understanding, that were spoken of at the time of realization (of the Noble Truths)—
Và các phận sự như biến tri, v.v.,
1917
Tāni ca yathāsabhāvena, jānitabbāni sabbānīti.
All these should be known according to their true nature.
Đã được nói trong thời gian chứng ngộ,
1918
818. Tattha paripuṇṇabodhipakkhiya, bhāvoti bodhipakkhiyānaṃ paripuṇṇabhāvo.
Among these, completeness of the Bodhipakkhiyā Dhammā refers to the completeness of the factors of enlightenment.
Tất cả những điều đó cần được biết theo bản chất của chúng.
Cattāro satipaṭṭhānā, cattāro sammappadhānā, cattāro iddhipādā, pañcindriyāni, pañca balāni, satta bojjhaṅgā, ariyo aṭṭhaṅgiko maggoti hi ime sattatiṃsa dhammā bujjhanaṭṭhena bodhoti laddhanāmassa ariyamaggassa pakkhe bhavattā bodhipakkhiyā nāma.
Indeed, these thirty-seven factors — the four foundations of mindfulness, the four right exertions, the four bases of psychic power, the five faculties, the five powers, the seven factors of enlightenment, and the Noble Eightfold Path — are called Bodhipakkhiyā (factors of enlightenment) because they belong to the side of the Noble Path, which is called Bodhi (enlightenment) due to its nature of awakening.
818. Trong đó, sự viên mãn của các Bồ-đề phần (paripuṇṇabodhipakkhiya-bhāvo) là sự viên mãn của các pháp Bồ-đề phần.
Pakkhe bhavattāti upakārabhāve ṭhitattā.
Belonging to the side of means existing in the capacity of an assistant.
Bốn niệm xứ, bốn chánh cần, bốn thần túc, năm căn, năm lực, bảy chi phần giác ngộ, và Bát chánh đạo cao thượng—ba mươi bảy pháp này được gọi là Bồ-đề phần (bodhipakkhiyā) vì chúng thuộc về Bồ-đề (bodho), tức là Thánh đạo, được gọi như vậy vì có khả năng giác ngộ (bujjhanaṭṭhena).
1919
819. Tesu tesu ārammaṇesu okkhanditvā pakkhanditvā upaṭṭhānato paṭṭhānaṃ.
It is a foundation because it attends by penetrating and immersing into those respective objects.
Vì thuộc về (pakkhe bhavattā) có nghĩa là vì chúng hiện hữu trong vai trò hỗ trợ (upakārabhāve ṭhitattā).
Satiyeva paṭṭhānaṃ satipaṭṭhānaṃ.
Mindfulness itself is the foundation, hence satipaṭṭhāna (foundation of mindfulness).
819. Trong số đó, niệm xứ (satipaṭṭhāna) là sự thiết lập niệm, do sự chú tâm và thâm nhập vào các đối tượng (ārammaṇa) khác nhau.
Kāyavedanācittadhammesu panassā asubha-dukkha-anicca-anattākāragahaṇavasena subha-sukha-nicca-atta-saññāpahānakiccasādhanavasena ca pavattito catudhā bhedo hoti.
However, its fourfold division arises from its operation on body, feelings, mind, and mental phenomena, by grasping the aspects of impurity, suffering, impermanence, and not-self, and by accomplishing the task of abandoning the perceptions of beauty, pleasure, permanence, and self.
Chính niệm là sự thiết lập niệm, nên gọi là niệm xứ (satipaṭṭhāna).
Tasmā cattāro satipaṭṭhānāti vuccanti.
Therefore, they are called the four foundations of mindfulness.
Niệm này có bốn loại khác biệt do sự vận hành của nó trong thân (kāya), thọ (vedanā), tâm (citta), và pháp (dhamma), bằng cách nắm bắt các khía cạnh bất tịnh, khổ, vô thường, và vô ngã, và bằng cách hoàn thành nhiệm vụ đoạn trừ các tưởng tịnh, lạc, thường, và ngã.
1920
820. Padahanti etenāti padhānaṃ.
One strives by it, hence padhāna (exertion).
Do đó, chúng được gọi là bốn niệm xứ (cattāro satipaṭṭhānā).
Sobhanaṃ padhānaṃ sammappadhānaṃ.
Wholesome exertion is sammappadhāna (right exertion).
820. Pháp mà nhờ đó người ta tinh tấn được gọi là cần (padhāna).
Sammā vā padahanti etenāti sammappadhānaṃ.
Or, one strives rightly by it, hence sammappadhāna.
Sự tinh tấn tốt đẹp là chánh cần (sammappadhāna).
Sobhanaṃ vā taṃ kilesavirūpattavirahato padhānañca hitasukhanipphādakattena seṭṭhabhāvāvahanato padhānabhāvakāraṇato cāti sammappadhānaṃ.
Or, it is wholesome because it is free from defilement and perversion, and it is exertion because it brings about auspiciousness and well-being, leading to an excellent state, and it is the cause of being foremost, hence sammappadhāna.
Hoặc pháp mà nhờ đó người ta tinh tấn đúng đắn là chánh cần (sammappadhāna).
Vīriyassetaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for energy (vīriya).
Hoặc pháp đó là tốt đẹp vì không có sự biến dạng của phiền não, và cũng là sự tinh tấn vì mang lại sự tối thượng do tạo ra lợi ích và hạnh phúc, và vì là nguyên nhân của sự tối thượng, nên gọi là chánh cần (sammappadhāna).
Tayidaṃ uppannānuppannānaṃ akusalānaṃ pahānānuppattikiccaṃ anuppannuppannānañca kusalānaṃ uppattiṭṭhitikiccaṃ sādhayatīti catubbidhaṃ hoti, tasmā cattāro sammappadhānāti vuccanti.
And this, by accomplishing the task of abandoning unarisen unwholesome states, preventing the arising of unarisen unwholesome states, bringing about the arising of unarisen wholesome states, and maintaining arisen wholesome states, is fourfold; therefore, they are called the four right exertions.
Đây là tên gọi của tinh tấn (vīriya).
1921
821. Pubbe vuttena ijjhanaṭṭhena iddhi.
Iddhi (psychic power) by the meaning of "accomplishing" as stated before.
Pháp này có bốn loại vì nó hoàn thành nhiệm vụ đoạn trừ và không cho khởi lên các bất thiện đã sinh và chưa sinh, và nhiệm vụ khởi lên và duy trì các thiện pháp chưa sinh và đã sinh. Do đó, chúng được gọi là bốn chánh cần (cattāro sammappadhānā).
Tassā sampayuttāya pubbaṅgamaṭṭhena phalabhūtāya pubbabhāgakāraṇaṭṭhena ca iddhiyā pādoti iddhipādo.
A base (pāda) for that iddhi by being its forerunner when associated, or by being a cause in its prior aspect as a result, hence iddhipāda (base of psychic power).
821. Thần túc (iddhi) là sự thành tựu theo nghĩa đã nói trước đây.
So chandādivasena catubbidho hoti, tasmā cattāro iddhipādāti vuccanti.
This is fourfold based on desire (chanda), etc.; therefore, they are called the four bases of psychic power.
Thần túc (iddhipādo) là nền tảng của thần túc đó, theo nghĩa là tiền đạo của thần túc tương ưng, là quả, và là nguyên nhân của phần trước.
Yathāha – ‘‘cattāro iddhipādā chandiddhipādo cittiddhipādo vīriyiddhipādo vīmaṃsiddhipādo’’ti (vibha. 457).
As it is said: "The four bases of psychic power are: the base of psychic power of desire, the base of psychic power of mind, the base of psychic power of energy, the base of psychic power of investigation."
Nó có bốn loại theo ý muốn, v.v. Do đó, chúng được gọi là bốn thần túc (cattāro iddhipādā).
Ime lokuttarāva.
These are supra-mundane only.
Như đã nói: "Bốn thần túc là: thần túc dục, thần túc tâm, thần túc tinh tấn, thần túc tư duy" (Vibh. 457).
Lokiyā pana ‘‘chandañce bhikkhu adhipatiṃ karitvā labhati samādhiṃ, labhati cittassa ekaggataṃ.
However, mundane ones also exist as qualities obtained by means of desire (chanda) as a dominant factor, etc., as stated in the passage: "If a monk, making desire the dominant factor, attains concentration, attains one-pointedness of mind.
Những điều này là siêu thế.
Ayaṃ vuccati chandasamādhī’’tiādivacanato (vibha. 432) chandādiadhipativasena paṭiladdhadhammāpi honti.
This is called the concentration of desire."
Tuy nhiên, các pháp thế gian cũng có thể là những pháp đạt được nhờ sự chi phối của dục, v.v., như đã nói: "Này các Tỳ-kheo, nếu một Tỳ-kheo lấy dục làm chủ tể, đạt được định, đạt được nhất tâm. Định này được gọi là dục định" (Vibh. 432).
1922
822. Assaddhiyakosajjapamādavikkhepasammohānaṃ abhibhavanato abhibhavanasaṅkhātena adhipatiyaṭṭhena indriyaṃ.
Indriya (faculty) by the meaning of dominating, that is, overcoming unfaith, laziness, heedlessness, distraction, and delusion.
822. Căn (indriya) theo nghĩa thống trị (adhipatiyaṭṭhena) được gọi là sự chế ngự, vì nó chế ngự sự vô tín, biếng nhác, phóng dật, tán loạn, và si mê.
Assaddhiyādīhi ca anabhibhavanīyato akampiyaṭṭhena balaṃ.
Bala (power) by the meaning of unshakeable, that is, not being overcome by unfaith, etc.
Lực (bala) theo nghĩa không lay chuyển (akampiyaṭṭhena) vì không bị vô tín, v.v., chế ngự.
Tadubhayampi saddhādivasena pañcavidhaṃ hoti, tasmā pañcindriyāni pañca balānīti vuccanti.
Both of these are fivefold based on faith, etc.; therefore, they are called the five faculties and the five powers.
Cả hai điều đó đều có năm loại theo tín, v.v. Do đó, chúng được gọi là năm căn (pañcindriyāni) và năm lực (pañca balāni).
1923
823. Bujjhanakasattassa pana aṅgabhāvena satiādayo satta bojjhaṅgā.
However, the seven factors of enlightenment (bojjhaṅgā) are mindfulness, etc., as constituents for the one who awakens.
823. Còn bảy chi phần giác ngộ (satta bojjhaṅgā) là niệm, v.v., theo nghĩa là chi phần của chúng sinh giác ngộ.
Niyyānikaṭṭhena ca sammādiṭṭhiādayo aṭṭha maggaṅgā honti.
And the eight factors of the path are right view, etc., by the meaning of leading to liberation.
Và tám chi phần đạo (aṭṭha maggaṅgā) là chánh kiến, v.v., theo nghĩa là con đường dẫn đến sự giải thoát.
Tena vuttaṃ ‘‘satta bojjhaṅgā ariyo aṭṭhaṅgiko maggo’’ti.
Therefore, it is said: "the seven factors of enlightenment and the Noble Eightfold Path."
Do đó, đã nói: "Bảy chi phần giác ngộ, Bát chánh đạo cao thượng".
1924
824. Iti ime sattatiṃsa bodhipakkhiyadhammā pubbabhāge lokiyavipassanāya vattamānāya cuddasavidhena kāyaṃ pariggaṇhato ca kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ, navavidhena vedanaṃ pariggaṇhato ca vedanānupassanāsatipaṭṭhānaṃ, soḷasavidhena cittaṃ pariggaṇhato ca cittānupassanāsatipaṭṭhānaṃ, pañcavidhena dhamme pariggaṇhato ca dhammānupassanāsatipaṭṭhānaṃ.
824. In this manner, these thirty-seven Bodhipakkhiya-dhammas are attained, in the earlier stage of mundane Vipassanā as it occurs: the contemplation of the body (kāyānupassanāsatipaṭṭhāna) for one who comprehends the body in fourteen ways; the contemplation of feelings (vedanānupassanāsatipaṭṭhāna) for one who comprehends feelings in nine ways; the contemplation of consciousness (cittānupassanāsatipaṭṭhāna) for one who comprehends consciousness in sixteen ways; and the contemplation of phenomena (dhammānupassanāsatipaṭṭhāna) for one who comprehends phenomena in five ways, namely the section on hindrances, the section on aggregates of clinging, the section on sense bases, the section on factors of awakening, and the section on truths.
824. Như vậy, ba mươi bảy pháp Bồ-đề phần này, trong giai đoạn đầu, khi tuệ quán thế gian đang vận hành, thì niệm xứ quán thân (kāyānupassanāsatipaṭṭhāna) được đạt được khi quán thân theo mười bốn cách; niệm xứ quán thọ (vedanānupassanāsatipaṭṭhāna) được đạt được khi quán thọ theo chín cách; niệm xứ quán tâm (cittānupassanāsatipaṭṭhāna) được đạt được khi quán tâm theo mười sáu cách; niệm xứ quán pháp (dhammānupassanāsatipaṭṭhāna) được đạt được khi quán pháp theo năm cách.
Imasmiṃ attabhāve anuppannapubbaṃ parassa uppannaṃ akusalaṃ disvā ‘‘yathā paṭipannassetaṃ uppannaṃ, na tathā paṭipajjissāmi evaṃ me etaṃ nuppajjissatī’’ti, tassa anuppādāya vāyamanakāle paṭhamaṃ sammappadhānaṃ.
Seeing unwholesome states that had not previously arisen in oneself but had arisen in others in this present existence, and thinking, "These arose in them because of their conduct; I will not conduct myself in that way, and thus these will not arise in me," the first Right Exertion (sammappadhāna) is when one strives for their non-arising.
Chánh cần thứ nhất được đạt được khi một người thấy một bất thiện chưa từng khởi lên trong đời sống này của mình, nhưng đã khởi lên ở người khác, và nghĩ rằng: "Ta sẽ không thực hành theo cách mà bất thiện này đã khởi lên ở người đó; như vậy, bất thiện này sẽ không khởi lên ở ta," rồi nỗ lực để bất thiện đó không khởi lên.
Attano samudācārappattaṃ akusalaṃ disvā tassa pahānāya vāyamanakāle dutiyaṃ.
Seeing one's own unwholesome states that have become habitual, the second* is when one strives for their abandonment.
Chánh cần thứ hai được đạt được khi một người thấy một bất thiện đã khởi lên trong hành vi của mình và nỗ lực để đoạn trừ nó.
Imasmiṃ attabhāve anuppannapubbaṃ jhānaṃ vā vipassanaṃ vā uppādetuṃ vāyamantassa tatiyaṃ.
The third* is for one striving to generate jhāna or vipassanā that has not previously arisen in this present existence.
Đối với người tinh tấn để làm phát sinh thiền định hoặc tuệ quán chưa từng phát sinh trong đời này, đó là Chánh cần thứ ba.
Uppannaṃ yathā na parihāyati, evaṃ punappunaṃ uppādentassa catutthaṃ sammappadhānaṃ.
The fourth Right Exertion (sammappadhāna) is for one who repeatedly generates what has arisen, so that it does not decline.
Đối với người làm phát sinh trở lại thiền định hoặc tuệ quán đã phát sinh, để nó không bị suy giảm, đó là Chánh cần thứ tư.
Chandaṃ dhuraṃ katvā kusaluppādanakāle chandiddhipādo.
When generating wholesome states with aspiration (chanda) as the leading factor, there is the base of spiritual power of aspiration (chandiddhipādo).
Khi làm phát sinh thiện pháp, lấy dục (chanda) làm chủ, thì đó là Dục như ý túc (chandiddhipāda).
Micchāvācāya viramaṇakāle sammāvācāti evaṃ nānācittesu labbhanti.
When abstaining from wrong speech, there is right speech (sammāvācā). Thus, these are attained in various minds.
Khi đoạn trừ tà ngữ (micchāvācā), thì đó là Chánh ngữ (sammāvācā) – như vậy chúng được tìm thấy trong các tâm khác nhau.
Imesaṃ pana catunnaṃ ñāṇānaṃ uppattikāle ekacitte labbhanti.
However, these* are attained in a single mind at the moment of the arising of these four knowledges (ñāṇāni).
Tuy nhiên, khi bốn trí này phát sinh, chúng được tìm thấy trong một tâm duy nhất.
Phalakkhaṇe ṭhapetvā cattāro sammappadhāne avasesā tettiṃsa labbhanti.
Excluding the four Right Exertions, the remaining thirty-three are attained at the moment of fruition (phalakkhaṇa).
Ngoại trừ bốn Chánh cần vào khoảnh khắc quả, ba mươi ba pháp còn lại đều hiện hữu.
1925
825. Evaṃ ekacitte labbhamānesu cetesu ekāva nibbānārammaṇā sati kāyādīsu subhasaññādippahānakiccasādhanavasena cattāro satipaṭṭhānāti vuccati.
825. Thus, among these* attained in a single mind, the single mindfulness (sati) which has Nibbāna as its object is called the four applications of mindfulness (satipaṭṭhāna) by way of accomplishing the task of abandoning notions of beauty and so forth regarding body, feelings, mind, and phenomena.
825. Như vậy, trong số các pháp này, khi chúng hiện hữu trong một tâm duy nhất, chỉ có một niệm (sati) với Niết Bàn làm đối tượng, được gọi là bốn niệm xứ (satipaṭṭhāna) theo cách hoàn thành nhiệm vụ từ bỏ các tưởng về sự tốt đẹp (subhasaññā) và các tưởng khác trong thân, v.v.
Ekameva ca vīriyaṃ anuppannānaṃ anuppādādikiccasādhanavasena cattāro sammappadhānāti vuccati.
And the single effort (vīriya) is called the four Right Exertions (sammappadhāna) by way of accomplishing the tasks of non-arising of unarisen unwholesome states, and so forth.
Và chỉ một tinh tấn (vīriya) duy nhất được gọi là bốn Chánh cần (sammappadhāna) theo cách hoàn thành nhiệm vụ không cho các pháp bất thiện chưa sinh khởi phát sinh, v.v.
Sesesu pana hāpanavaḍḍhanaṃ natthi.
In the remaining*, however, there is no decrease or increase.
Còn đối với các pháp khác thì không có sự giảm bớt hay gia tăng.
1926
826. Apica tesu –
826. Furthermore, among these—
826. Hơn nữa, trong số đó –
1927
Nava ekavidhā eko, dvedhātha catu pañcadhā;
Nine are of one kind, one is of two kinds;
Chín pháp là một loại, một pháp là hai loại, rồi bốn và năm loại;
1928
Aṭṭhadhā navadhā ceva, iti chaddhā bhavanti te.
Then four and five kinds, and eight and nine kinds; thus they are of six kinds.
Tám loại và chín loại, như vậy chúng có sáu loại.
1929
Nava ekavidhāti chando, cittaṃ, pīti, passaddhi, upekkhā, saṅkappo, vācā, kammanto, ājīvoti ime nava chandiddhipādādivasena ekavidhāva honti, na aññaṃ koṭṭhāsaṃ bhajanti.
"Nine are of one kind" means that these nine—aspiration (chanda), mind (citta), joy (pīti), tranquillity (passaddhi), equanimity (upekkhā), thought (saṅkappa), speech (vācā), action (kammanta), livelihood (ājīva)—are of one kind only, by way of being the base of spiritual power of aspiration (chandiddhipāda), etc., and do not share any other category.
Chín pháp là một loại (nava ekavidhā) là: dục (chanda), tâm (citta), hỷ (pīti), khinh an (passaddhi), xả (upekkhā), tư duy (saṅkappa), ngữ (vācā), nghiệp (kammanta), mạng (ājīva) – chín pháp này chỉ có một loại theo cách Dục như ý túc (chandiddhipāda), v.v., và không phân chia thành các phần khác.
Eko dvedhāti saddhā indriya, balavasena dvedhā ṭhitā.
"One is of two kinds" means that faith (saddhā) stands in two ways, as faculty (indriya) and power (bala).
Một pháp là hai loại (eko dvedhā) là: Tín (saddhā) tồn tại dưới hai dạng là quyền (indriya) và lực (bala).
Atha catu pañcadhāti athañño eko catudhā, añño pañcadhā ṭhitoti attho.
"Then four and five kinds" means that another one stands in four ways, and another in five ways, this is the meaning.
Rồi bốn và năm loại (atha catu pañcadhā) có nghĩa là: rồi một pháp khác có bốn loại, và một pháp khác có năm loại.
Tattha samādhi eko indriya, bala, bojjhaṅga, maggaṅgavasena catudhā ṭhito.
Among these, concentration (samādhi) stands in four ways, as faculty, power, factor of awakening (bojjhaṅga), and factor of the path (maggaṅga).
Trong đó, Định (samādhi) là một pháp, tồn tại dưới bốn dạng là quyền, lực, giác chi (bojjhaṅga), và đạo chi (maggaṅga).
Paññā tesañca catunnaṃ iddhipādakoṭṭhāsassa ca vasena pañcadhā.
Wisdom (paññā) stands in five ways, as those four, and also as the factor of the base of spiritual power of investigation (vīmaṃsiddhipāda).
Tuệ (paññā) có năm dạng theo bốn loại đó và phần như ý túc.
Aṭṭhadhā navadhā cevāti aparo eko aṭṭhadhā, eko navadhā ṭhitoti attho.
"Eight and nine kinds" means that another one stands in eight ways, and another in nine ways, this is the meaning.
Tám loại và chín loại (aṭṭhadhā navadhā cevā) có nghĩa là: một pháp khác có tám loại, và một pháp khác có chín loại.
Catusatipaṭṭhāna, indriya, bala, bojjhaṅga, maggaṅgavasena sati aṭṭhadhā ṭhitā.
Mindfulness (sati) stands in eight ways, as the four applications of mindfulness, and as faculty, power, factor of awakening, and factor of the path.
Niệm (sati) tồn tại dưới tám dạng là bốn niệm xứ (satipaṭṭhāna), quyền, lực, giác chi, và đạo chi.
Catusammappadhāna, iddhipāda, indriya, bala, bojjhaṅga, maggaṅgavasena vīriyaṃ navadhāti.
Effort (vīriya) stands in nine ways, as the four Right Exertions, and as the base of spiritual power, faculty, power, factor of awakening, and factor of the path.
Tinh tấn (vīriya) có chín dạng là bốn Chánh cần (sammappadhāna), như ý túc (iddhipāda), quyền, lực, giác chi, và đạo chi.
Evaṃ –
Thus—
Như vậy –
1930
Cuddaseva asambhinnā, hontete bodhipakkhiyā;
These factors of awakening, when taken as distinct entities, are indeed fourteen.
Mười bốn pháp giác chi này không bị lẫn lộn;
1931
Koṭṭhāsato sattavidhā, sattatiṃsappabhedato.
By way of categories, they are seven kinds; by way of subdivisions, thirty-seven.
Theo phần thì có bảy loại, theo phân loại thì có ba mươi bảy loại.
1932
Sakiccanipphādanato, sarūpena ca vuttito;
Through the accomplishment of their respective functions, and being described according to their intrinsic nature;
Do hoàn thành nhiệm vụ của chính mình, và do được nói đến theo tự tánh của chúng;
1933
Sabbeva ariyamaggassa, sambhave sambhavanti teti.
All of them arise when the noble path arises.
Tất cả đều phát sinh khi Thánh đạo phát sinh.
1934
Evaṃ tāvettha paripuṇṇabodhipakkhiyabhāvo jānitabbo.
Thus, in this context, the complete nature of the Bodhipakkhiya-dhammas should be understood.
Như vậy, ở đây cần biết về sự đầy đủ của các pháp giác chi.
1935
Vuṭṭhānabalasamāyogakathā
Section on Arising and Conjunction of Powers
Câu chuyện về sự xuất ly và sự kết hợp của các lực
1936
827. Vuṭṭhānabalasamāyogoti vuṭṭhānañceva balasamāyogo ca.
827. Vuṭṭhānabalasamāyoga means both the arising (vuṭṭhāna) and the conjunction of powers (balasamāyoga).
827. Sự xuất ly và sự kết hợp của các lực (vuṭṭhānabalasamāyogo) là sự xuất ly (vuṭṭhāna) và sự kết hợp của các lực (balasamāyogo).
Lokiyavipassanā hi nimittārammaṇattā ceva pavattikāraṇassa ca samudayassa asamucchindanato neva nimittā na pavattā vuṭṭhāti.
Mundane vipassanā, being focused on signs (nimitta) and not eradicating the cause of renewed existence (pavatti), does not arise from signs nor from renewed existence.
Thật vậy, tuệ quán thế gian không xuất ly khỏi tướng (nimitta) và không xuất ly khỏi sự vận hành (pavatta) vì nó có tướng làm đối tượng và vì nó không đoạn trừ sự phát sinh (samudaya) là nguyên nhân của sự vận hành.
Gotrabhuñāṇaṃ samudayassa asamucchindanato pavattā na vuṭṭhāti.
Gotrabhu-ñāṇa does not arise from renewed existence because it does not eradicate the cause of renewed existence.
Tâm chuyển tộc (gotrabhuñāṇa) không xuất ly khỏi sự vận hành vì nó không đoạn trừ sự phát sinh.
Nibbānārammaṇato pana nimittā vuṭṭhātīti ekato vuṭṭhānaṃ hoti.
But because it has Nibbāna as its object, it arises from signs; thus, it is an arising from one aspect.
Tuy nhiên, nó xuất ly khỏi tướng vì nó có Niết Bàn làm đối tượng, nên chỉ có sự xuất ly từ một phương diện.
Tenāha ‘‘bahiddhāvuṭṭhānavivaṭṭane paññā gotrabhuñāṇa’’nti (paṭi. ma. mātikā 1.10).
Therefore, it is said: "The wisdom that turns away from and arises from external signs is gotrabhu-ñāṇa."
Do đó, có lời dạy: “Trí tuệ trong sự xuất ly và xoay chuyển khỏi bên ngoài là tâm chuyển tộc” (Paṭi. Ma. Mātika 1.10).
Tathā ‘‘uppādā vivaṭṭitvā anuppādaṃ pakkhandatīti gotrabhu, pavattā vivaṭṭitvā’’ti (paṭi. ma. 1.59) sabbaṃ veditabbaṃ.
Likewise, "turning away from arising and inclining towards non-arising is gotrabhu, turning away from renewed existence" and all that should be understood.
Cũng vậy, tất cả những gì được nói là “chuyển từ sự phát sinh đến sự không phát sinh là tâm chuyển tộc, chuyển từ sự vận hành” đều phải được hiểu (Paṭi. Ma. 1.59).
Imāni pana cattāripi ñāṇāni animittārammaṇattā nimittato vuṭṭhahanti, samudayassa samucchindanato pavattā vuṭṭhahantīti dubhato vuṭṭhānāni honti.
However, these four knowledges (ñāṇāni) arise from signs because their object is signless (animitta), and they arise from renewed existence because they eradicate its cause. Thus, they are arisings from both aspects.
Tuy nhiên, bốn trí này đều xuất ly khỏi tướng vì chúng có đối tượng là vô tướng (animitta), và chúng xuất ly khỏi sự vận hành vì chúng đoạn trừ sự phát sinh, nên chúng có sự xuất ly từ hai phương diện.
1937
Tena vuttaṃ –
Therefore, it is said:
Do đó, có lời dạy:
1938
‘‘Kathaṃ dubhato vuṭṭhānavivaṭṭane paññā magge ñāṇaṃ?
"How is wisdom, which turns away from and arises from both aspects, the knowledge of the path (magga-ñāṇa)?"
“Làm thế nào trí tuệ trong sự xuất ly và xoay chuyển từ hai phương diện là trí tuệ trong đạo?
1939
‘‘Sotāpattimaggakkhaṇe dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi micchādiṭṭhiyā vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti.
"At the moment of the stream-entry path (sotāpatti-magga), right view (sammā-diṭṭhi), by way of seeing, arises from wrong view (micchā-diṭṭhi), and it arises from the defilements and aggregates that follow it, and it arises from all external signs. Therefore, it is called 'wisdom, which turns away from and arises from both aspects, is the knowledge of the path.'
Vào khoảnh khắc của Sơ đạo (Sotāpattimagga), Chánh kiến (sammādiṭṭhi) xuất ly khỏi tà kiến (micchādiṭṭhi) theo nghĩa thấy; nó xuất ly khỏi các phiền não và uẩn tùy thuộc vào đó; và nó xuất ly khỏi tất cả các tướng bên ngoài.
Tena vuccati dubhato vuṭṭhānavivaṭṭane paññā magge ñāṇaṃ.
Right intention (sammā-saṅkappa), by way of application, arises from wrong intention (micchā-saṅkappa)...
Do đó, được gọi là ‘trí tuệ trong sự xuất ly và xoay chuyển từ hai phương diện là trí tuệ trong đạo’.
Abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappo micchāsaṅkappā…pe… pariggahaṭṭhena sammāvācā micchāvācāya.
Right speech (sammā-vācā), by way of discernment, arises from wrong speech (micchā-vācā).
Chánh tư duy (sammāsaṅkappa) xuất ly khỏi tà tư duy (micchāsaṅkappa) theo nghĩa đặt để… Chánh ngữ (sammāvācā) xuất ly khỏi tà ngữ (micchāvācā) theo nghĩa nắm giữ.
Samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanto.
Right action (sammā-kammanta) by way of origination.
Chánh nghiệp (sammākammanta) theo nghĩa phát sinh.
Vodānaṭṭhena sammāājīvo.
Right livelihood (sammā-ājīva) by way of purification.
Chánh mạng (sammāājīva) theo nghĩa thanh tịnh.
Paggahaṭṭhena sammāvāyāmo.
Right effort (sammā-vāyāma) by way of support.
Chánh tinh tấn (sammāvāyāma) theo nghĩa nâng đỡ.
Upaṭṭhānaṭṭhena sammāsati.
Right mindfulness (sammā-sati) by way of presence.
Chánh niệm (sammāsati) theo nghĩa hiện tiền.
Avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi micchāsamādhito vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti.
Right concentration (sammā-samādhi), by way of non-distraction, arises from wrong concentration (micchā-samādhi), and it arises from the defilements and aggregates that follow it, and it arises from all external signs.
Chánh định (sammāsamādhi) xuất ly khỏi tà định (micchāsamādhi) theo nghĩa không tán loạn; nó xuất ly khỏi các phiền não và uẩn tùy thuộc vào đó; và nó xuất ly khỏi tất cả các tướng bên ngoài.
Tena vuccati ‘dubhato vuṭṭhānavivaṭṭane paññā magge ñāṇa’nti.
Therefore, it is said, 'wisdom, which turns away from and arises from both aspects, is the knowledge of the path.'"
Do đó, được gọi là ‘trí tuệ trong sự xuất ly và xoay chuyển từ hai phương diện là trí tuệ trong đạo’.”
1940
‘‘Sakadāgāmimaggakkhaṇe dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi…pe… avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi oḷārikā kāmarāgasaṃyojanā paṭighasaṃyojanā oḷārikā kāmarāgānusayā paṭighānusayā vuṭṭhāti…pe….
"At the moment of the once-return path (sakadāgāmi-magga), right view, by way of seeing... right concentration, by way of non-distraction, arises from gross sensual passion fetters (oḷārikā kāmarāga-saṃyojanā), gross aversion fetters (paṭigha-saṃyojanā), gross underlying tendencies of sensual passion (oḷārikā kāmarāgānusayā), and gross underlying tendencies of aversion (paṭighānusayā)...
“Vào khoảnh khắc của Nhị đạo (Sakadāgāmimagga), Chánh kiến theo nghĩa thấy… Chánh định theo nghĩa không tán loạn xuất ly khỏi các kiết sử dục ái thô (oḷārikā kāmarāgasaṃyojanā) và sân hận thô (paṭighasaṃyojanā), các tùy miên dục ái thô (oḷārikā kāmarāgānusayā) và sân hận thô (paṭighānusayā)….
1941
‘‘Anāgāmimaggakkhaṇe dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi…pe… avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi anusahagatā kāmarāgasaṃyojanā paṭighasaṃyojanā anusahagatā kāmarāgānusayā paṭighānusayā vuṭṭhāti…pe….
"At the moment of the non-return path (anāgāmi-magga), right view, by way of seeing... right concentration, by way of non-distraction, arises from subtle sensual passion fetters (anusahagatā kāmarāga-saṃyojanā), subtle aversion fetters (paṭigha-saṃyojanā), subtle underlying tendencies of sensual passion (anusahagatā kāmarāgānusayā), and subtle underlying tendencies of aversion (paṭighānusayā)...
“Vào khoảnh khắc của Tam đạo (Anāgāmimagga), Chánh kiến theo nghĩa thấy… Chánh định theo nghĩa không tán loạn xuất ly khỏi các kiết sử dục ái vi tế (anusahagatā kāmarāgasaṃyojanā) và sân hận vi tế (paṭighasaṃyojanā), các tùy miên dục ái vi tế (anusahagatā kāmarāgānusayā) và sân hận vi tế (paṭighānusayā)….
1942
‘‘Arahattamaggakkhaṇe dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi…pe… avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi rūparāgā arūparāgā mānā uddhaccā avijjāya mānānusayā bhavarāgānusayā avijjānusayā vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti.
"At the moment of the Arahantship path (arahatta-magga), right view, by way of seeing... right concentration, by way of non-distraction, arises from craving for form (rūparāga), craving for formless existence (arūparāga), conceit (māna), restlessness (uddhacca), ignorance (avijjā), the underlying tendency of conceit (mānānusayā), the underlying tendency of craving for existence (bhavarāgānusayā), and the underlying tendency of ignorance (avijjānusayā); and it arises from the defilements and aggregates that follow it, and it arises from all external signs.
Vào khoảnh khắc của Tứ đạo (Arahattamaggakkhaṇa), Chánh kiến theo nghĩa thấy… Chánh định theo nghĩa không tán loạn xuất ly khỏi sắc ái (rūparāga), vô sắc ái (arūparāga), mạn (māna), trạo cử (uddhacca), vô minh (avijjā), tùy miên mạn (mānānusaya), tùy miên hữu ái (bhavarāgānusaya), tùy miên vô minh (avijjānusaya); nó xuất ly khỏi các phiền não và uẩn tùy thuộc vào đó; và nó xuất ly khỏi tất cả các tướng bên ngoài.
Tena vuccati ‘dubhato vuṭṭhānavivaṭṭane paññā magge ñāṇa’’’nti (paṭi. ma. 1.61).
Therefore, it is said, 'wisdom, which turns away from and arises from both aspects, is the knowledge of the path.'"
Do đó, được gọi là ‘trí tuệ trong sự xuất ly và xoay chuyển từ hai phương diện là trí tuệ trong đạo’.”
1943
828. Lokiyānañca aṭṭhannaṃ samāpattīnaṃ bhāvanākāle samathabalaṃ adhikaṃ hoti.
828. And during the cultivation of the eight mundane attainments (lokiya samāpatti), the power of tranquility (samatha-bala) is predominant.
828. Khi tu tập tám thiền chứng thế gian, lực chỉ (samatha) là trội hơn.
Aniccānupassanādīnaṃ bhāvanākāle vipassanābalaṃ.
During the cultivation of the contemplation of impermanence (aniccānupassanā) and so forth, the power of insight (vipassanā-bala) is*.
Khi tu tập các pháp như quán vô thường, lực tuệ quán (vipassanā) là trội hơn.
Ariyamaggakkhaṇe pana yuganaddhā te dhammā pavattanti aññamaññaṃ anativattanaṭṭhena.
But at the moment of the noble path (ariya-magga), these phenomena proceed conjointly (yuganaddha), by way of not surpassing each other.
Tuy nhiên, vào khoảnh khắc của Thánh đạo, các pháp đó vận hành song hành, không vượt quá nhau.
Tasmā imesu catūsupi ñāṇesu ubhayabalasamāyogo hoti.
Therefore, in all four of these knowledges (ñāṇāni), there is a conjunction of both powers.
Do đó, trong cả bốn trí này, đều có sự kết hợp của cả hai lực.
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói:
1944
‘‘Uddhaccasahagatakilesehi ca khandhehi ca vuṭṭhahato cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi nirodhagocaro, avijjāsahagatakilesehi ca khandhehi ca vuṭṭhahato anupassanaṭṭhena vipassanā nirodhagocarā.
"The one-pointedness of mind (ekaggatā), non-distraction, and concentration (samādhi) that arises from defilements accompanied by restlessness and from aggregates, has cessation as its object; the insight (vipassanā) that arises from defilements accompanied by ignorance and from aggregates, by way of contemplation, has cessation as its object.
“Khi tâm xuất ly khỏi các phiền não và uẩn đi kèm với trạo cử, sự nhất tâm, sự không tán loạn, định (samādhi) có Niết Bàn làm đối tượng; khi tâm xuất ly khỏi các phiền não và uẩn đi kèm với vô minh, tuệ quán (vipassanā) có Niết Bàn làm đối tượng theo nghĩa quán sát.
Iti vuṭṭhānaṭṭhena samathavipassanā ekarasā honti, yuganaddhā honti, aññamaññaṃ nātivattantīti.
Thus, tranquility (samatha) and insight (vipassanā), by way of arising, are of one taste, they are conjoint, and they do not surpass each other.
Như vậy, chỉ và tuệ quán có cùng một vị (ekarasā) theo nghĩa xuất ly, chúng song hành (yuganaddhā), không vượt quá nhau.
Tena vuccati vuṭṭhānaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāvetī’’ti (paṭi. ma. 2.5).
Therefore, it is said, 'one cultivates tranquility and insight conjointly by way of arising.'"
Do đó, được gọi là ‘tu tập chỉ và tuệ quán song hành theo nghĩa xuất ly’.”
1945
Evamettha vuṭṭhānabalasamāyogo veditabbo.
Thus, in this context, the arising and conjunction of powers should be understood.
Như vậy, ở đây cần biết về sự xuất ly và sự kết hợp của các lực.
1946
Pahātabbadhammapahānakathā
Section on the Abandonment of Phenomena to be Abandoned
Câu chuyện về sự đoạn trừ các pháp cần đoạn trừ
1947
829. Ye yena pahātabbā dhammā, tesaṃ pahānañcāti imesu pana catūsu ñāṇesu ye dhammā yena ñāṇena pahātabbā, tesaṃ pahānañca jānitabbaṃ.
829. And the abandonment of those phenomena which are to be abandoned by which* means that, among these four knowledges, the abandonment of those phenomena which are to be abandoned by which knowledge should be understood.
829. Các pháp cần đoạn trừ bởi pháp nào, và sự đoạn trừ chúng (ye yena pahātabbā dhammā, tesaṃ pahānañcā) – trong bốn trí này, cần biết các pháp nào cần được đoạn trừ bởi trí nào, và sự đoạn trừ chúng.
Etāni hi yathāyogaṃ saṃyojanakilesamicchattalokadhammamacchariyavipallāsaganthaagatiāsavaoghayoganīvaraṇaparāmāsaupādānaanusayamalaakusalakammapathacittuppādasaṅkhātānaṃ dhammānaṃ pahānakarāni.
Indeed, these*, as is fitting, effect the abandonment of those dhammas designated as fetters, defilements, wrongness, worldly dhammas, avarice, perversions, knots, wrong paths, cankers, floods, yokes, hindrances, grasping, clinging, latent tendencies, stains, unwholesome courses of action, and unwholesome thoughts.
Thật vậy, những trí này, tùy theo sự thích hợp, thực hiện việc đoạn trừ các pháp được gọi là kiết sử (saṃyojana), phiền não (kilesa), tà kiến (micchatta), thế gian pháp (lokadhamma), xan tham (macchariya), điên đảo (vipallāsa), triền cái (gantha), ác thú (agati), lậu hoặc (āsava), bộc lưu (ogha), phược (yoga), triền cái (nīvaraṇa), thủ (parāmāsa), chấp thủ (upādāna), tùy miên (anusaya), cấu uế (mala), ác nghiệp đạo (akusalakammapatha), và tâm bất thiện (cittuppāda).
1948
Tattha saṃyojanānīti khandhehi khandhānaṃ phalena kammassa dukkhena vā sattānaṃ saṃyojakattā rūparāgādayo dasa dhammā vuccanti.
Among these unwholesome dhammas such as fetters, the term saṃyojanāni (fetters) refers to the ten dhammas such as rūparāga, because they bind, connect, and tie beings to the aggregates of the present visible world with the aggregates of the next world, and to the cause (kamma) with the result, and to the mass of suffering with beings caught in saṃsāra.
Trong đó, kiết sử (saṃyojanāni) là mười pháp như sắc ái (rūparāga), v.v., được gọi như vậy vì chúng trói buộc chúng sinh với các uẩn, với nghiệp qua quả, hoặc với khổ.
Yāvañhi te, tāva etesaṃ anuparamoti.
For as long as these exist, there is no cessation of these*.
Vì chừng nào các kiết sử đó còn tồn tại, chừng đó sự không ngừng nghỉ của các uẩn này vẫn còn.
Tatrāpi rūparāgo arūparāgo māno uddhaccaṃ avijjāti ime pañca uddhaṃnibbattanakakhandhādisaṃyojakattā uddhaṃbhāgiyasaṃyojanāni nāma.
Among these, rūparāga, arūparāga, māna, uddhacca, and avijjā—these five are called uddhambhāgiyasaṃyojanāni (upper fetters) because they connect one with aggregates and so forth that bring about rebirth in the higher realms.
Trong số đó, sắc ái (rūparāga), vô sắc ái (arūparāga), mạn (māna), trạo cử (uddhacca) và vô minh (avijjā) — năm pháp này được gọi là thượng phần kiết sử (uddhambhāgiyasaṃyojanāni) vì chúng trói buộc các uẩn, v.v., phát sinh ở các cõi trên.
Sakkāyadiṭṭhi vicikicchā sīlabbataparāmāso kāmarāgo paṭighoti ime pañca adhonibbattanakakhandhādisaṃyojakattā adhobhāgiyasaṃyojanāni nāma.
Sakkāyadiṭṭhi, vicikicchā, sīlabbataparāmāsa, kāmarāga, and paṭigha—these five are called adhobhāgiyasaṃyojanāni (lower fetters) because they connect one with aggregates and so forth that bring about rebirth in the lower realms (the sense-sphere).
Thân kiến (sakkāyadiṭṭhi), hoài nghi (vicikicchā), giới cấm thủ (sīlabbataparāmāsa), dục ái (kāmarāga) và sân hận (paṭigha) — năm pháp này được gọi là hạ phần kiết sử (adhobhāgiyasaṃyojanāni) vì chúng trói buộc các uẩn, v.v., phát sinh ở các cõi thấp.
1949
Kilesāti sayaṃ saṃkiliṭṭhattā sampayuttadhammānañca saṃkilesikattā lobho doso moho māno diṭṭhi vicikicchā thinaṃ uddhaccaṃ ahirikaṃ anottappanti ime dasa dhammā.
Kilesā (defilements) are these ten dhammas: lobha, dosa, moha, māna, diṭṭhi, vicikicchā, thīna, uddhacca, ahirika, and anottappa, because they are defiled themselves and cause the associated dhammas to be defiled.
Phiền não (kilesā) là mười pháp này: tham (lobha), sân (dosa), si (moha), mạn (māna), tà kiến (diṭṭhi), hoài nghi (vicikicchā), hôn trầm (thina), trạo cử (uddhacca), vô tàm (ahirika), vô quý (anottappa), vì tự chúng ô nhiễm và làm ô nhiễm các pháp tương ưng.
1950
Micchattāti micchāpavattanato micchādiṭṭhi micchāsaṅkappo micchāvācā micchākammanto micchāājīvo micchāvāyāmo micchāsati micchāsamādhīti ime aṭṭha dhammā.
Micchattā (wrongnesses) are these eight dhammas: micchādiṭṭhi, micchāsaṅkappa, micchāvācā, micchākammanta, micchāājīva, micchāvāyāma, micchāsati, and micchāsamādhi, due to their wrong performance.
Tà pháp (micchattā) là tám pháp này: tà kiến (micchādiṭṭhi), tà tư duy (micchāsaṅkappa), tà ngữ (micchāvācā), tà nghiệp (micchākammanta), tà mạng (micchāājīva), tà tinh tấn (micchāvāyāma), tà niệm (micchāsati), tà định (micchāsamādhi), vì chúng vận hành sai lệch.
Micchāvimuttimicchāñāṇehi vā saddhiṃ dasa.
Or, including micchāvimutti and micchāñāṇa, they are ten.
Hoặc mười pháp nếu thêm tà giải thoát (micchāvimutti) và tà trí (micchāñāṇa).
1951
Lokadhammāti lokappavattiyā sati anuparamadhammakattā lābho alābho yaso ayaso sukhaṃ dukkhaṃ nindā pasaṃsāti ime aṭṭha.
Lokadhammā (worldly conditions) are these eight: lābha, alābha, yasa, ayasa, sukha, dukkha, nindā, and pasaṃsā, because they are phenomena that do not cease when worldly existence occurs.
Pháp thế gian (lokadhammā) là tám pháp này: lợi đắc (lābha), bất lợi (alābha), danh vọng (yasa), vô danh (ayasa), lạc (sukha), khổ (dukkha), chê bai (nindā), tán thán (pasaṃsā), vì chúng là những pháp không ngừng nghỉ khi thế gian vận hành.
Idha pana kāraṇopacārena lābhādivatthukassa anunayassa alābhādivatthukassa paṭighassa cetaṃ lokadhammaggahaṇena gahaṇaṃ katanti veditabbaṃ.
Here, however, it should be understood that by the term lokadhammā, anunaya (greed/attachment) rooted in lābha and so forth, and paṭigha (aversion) rooted in alābha and so forth, are taken by way of cause as a figure of speech.
Tuy nhiên, ở đây cần hiểu rằng việc thâu tóm các pháp thế gian này là để chỉ sự tham ái (anunaya) đối với lợi đắc, v.v., và sự sân hận (paṭigha) đối với bất lợi, v.v., theo cách ẩn dụ nhân quả.
1952
Macchariyānīti āvāsamacchariyaṃ kulamacchariyaṃ lābhamacchariyaṃ dhammamacchariyaṃ vaṇṇamacchariyanti imāsu āvāsādīsu aññesaṃ sādhāraṇabhāvaṃ asahanākārena pavattāni pañca macchariyāni.
Macchariyānī (envy/stinginess) are these five macchariyas that arise from the inability to tolerate the common possession by others of dwelling places and so forth: āvāsamacchariya (envy regarding dwellings), kulamacchariya (envy regarding families/supporters), lābhamacchariya (envy regarding gains), dhammamacchariya (envy regarding teachings/ Dhamma), and vaṇṇamacchariya (envy regarding beauty/qualities).
Keo kiệt (macchariyāni) là năm pháp keo kiệt này, vận hành dưới hình thức không thể chịu đựng được việc người khác có chung quyền sở hữu đối với chỗ ở, v.v.: keo kiệt chỗ ở (āvāsamacchariya), keo kiệt gia đình (kulamacchariya), keo kiệt lợi lộc (lābhamacchariya), keo kiệt pháp (dhammamacchariya), keo kiệt sắc đẹp hay phẩm chất (vaṇṇamacchariya).
1953
Vipallāsāti aniccadukkhaanattaasubhesuyeva vatthūsu ‘‘niccaṃ sukhaṃ attā subha’’nti evaṃ pavatto saññāvipallāso cittavipallāso diṭṭhivipallāsoti ime tayo.
Vipallāsā (perversions) are these three: saññāvipallāsa (perversion of perception), cittavipallāsa (perversion of thought), and diṭṭhivipallāsa (perversion of view), which arise with regard to things that are impermanent, suffering, non-self, and unattractive as "permanent, happiness, self, and attractive."
Điên đảo (vipallāsā) là ba pháp này: tưởng điên đảo (saññāvipallāsa), tâm điên đảo (cittavipallāsa), kiến điên đảo (diṭṭhivipallāsa), vận hành dưới hình thức nhận thức "thường, lạc, ngã, tịnh" trên những đối tượng thực sự là vô thường, khổ, vô ngã, bất tịnh.
1954
Ganthāti nāmakāyassa ceva rūpakāyassa ca ganthanato abhijjhādayo cattāro.
Ganthā (bodily fetters) are the four, beginning with abhijjhā, because they bind the mind-body (nāmakāya) and the material body (rūpakāya).
Trói buộc (ganthā) là bốn pháp tham ái, v.v., vì chúng trói buộc danh thân (nāmakāya) và sắc thân (rūpakāya).
Tathā hi te abhijjhā kāyagantho, byāpādo kāyagantho, sīlabbataparāmāso kāyagantho, idaṃsaccābhiniveso kāyagantho icceva vuttā.
Indeed, they are called abhijjhā kāyagantha, byāpāda kāyagantha, sīlabbataparāmāsa kāyagantha, and idaṃsaccābhinivesa kāyagantha.
Quả thật, chúng được gọi là: tham ái là thân trói buộc (abhijjhā kāyagantho), sân hận là thân trói buộc (byāpādo kāyagantho), giới cấm thủ là thân trói buộc (sīlabbataparāmāso kāyagantho), chấp thủ "đây là sự thật" là thân trói buộc (idaṃsaccābhiniveso kāyagantho).
1955
Agatīti chandadosamohabhayehi akattabbakaraṇassa, kattabbākaraṇassa ca adhivacanaṃ.
Agati (wrong course) is the designation for doing what should not be done and not doing what should be done, due to chanda (desire), dosa (hatred), moha (delusion), and bhaya (fear).
Bất thiện lộ (agatī) là danh từ chỉ việc làm điều không nên làm, và không làm điều nên làm, do tham ái (chanda), sân hận (dosa), si mê (moha) và sợ hãi (bhaya).
Tañhi ariyehi agantabbattā agatīti vuccati.
For it is called agati because it is not traversed by the Noble Ones.
Quả thật, điều đó được gọi là bất thiện lộ vì các bậc Thánh không đi theo con đường đó.
1956
Āsavāti ārammaṇavasena āgotrabhuto, ābhavaggato ca savanā, asaṃvutehi vā dvārehi ghaṭachiddehi udakaṃ viya savanato niccapaggharaṇaṭṭhena saṃsāradukkhassa vā savanato kāmarāgabhavarāgamicchādiṭṭhiavijjānametaṃ adhivacanaṃ.
Āsavā (cankers/influxes) is the designation for kāmarāga, bhavarāga, micchādiṭṭhi, and avijjā, because they flow from the realm of objects up to the gotrabhu (family) stage in terms of dhamma and up to the bhavagga (peak of existence) in terms of planes of existence; or because they flow out through unprotected doors like water from holes in a pot; or by way of continuously flowing, or by causing the suffering of saṃsāra to flow forth.
Lậu hoặc (āsavā) là danh từ chỉ dục lậu (kāmarāga), hữu lậu (bhavarāga), tà kiến lậu (micchādiṭṭhi) và vô minh lậu (avijjā), vì chúng chảy ra từ cõi gốc đến đỉnh hữu theo đối tượng, hoặc vì chúng chảy ra như nước từ lỗ bình qua các cửa không được che chắn, hoặc vì chúng làm cho khổ đau trong luân hồi chảy tràn liên tục.
1957
Bhavasāgare ākaḍḍhanaṭṭhena duruttaraṇaṭṭhena ca oghātipi, ārammaṇaviyogassa ceva dukkhaviyogassa ca appadānato yogātipi tesaññeva adhivacanaṃ.
The terms oghā (floods) and yogā (yokes) are also designations for these same*, because they drag one into the ocean of existence and are difficult to cross, and because they do not release one from the separation from objects and the separation from suffering, respectively.
Cũng chính là danh từ chỉ ách (oghā) vì chúng kéo xuống biển hữu và khó vượt qua, và chỉ kiết phược (yogā) vì chúng không cho thoát khỏi đối tượng và không cho thoát khỏi khổ đau.
1958
Nīvaraṇānīti cittassa āvaraṇanīvaraṇapaṭicchādanaṭṭhena kāmacchandādayo pañca.
Nīvaraṇāni (hindrances) are the five, beginning with kāmacchanda, because they cover, hinder, and obstruct the mind.
Triền cái (nīvaraṇāni) là năm pháp dục tham, v.v., vì chúng che lấp, ngăn che và bao phủ tâm.
1959
Parāmāsoti tassa tassa dhammassa sabhāvaṃ atikkamma parato abhūtaṃ sabhāvaṃ āmasanākārena pavattanato micchādiṭṭhiyā etaṃ adhivacanaṃ.
Parāmāsa (clinging/grasping) is a designation for micchādiṭṭhi (wrong view), as it arises from clinging to an unreal nature (such as beauty, happiness, permanence, self) as ultimate, surpassing the true nature of each phenomenon (such as unattractiveness, suffering, impermanence, non-self).
Chấp thủ (parāmāso) là danh từ chỉ tà kiến (micchādiṭṭhi), vì nó vận hành dưới hình thức nắm giữ một bản chất không có thật, vượt quá bản chất thực sự của các pháp đó.
1960
Upādānānīti sabbākārena paṭiccasamuppādaniddese vuttāni kāmupādānādīni cattāri.
Upādānāni (clingings) are the four, beginning with kāmupādāna, mentioned in the explanation of Paṭiccasamuppāda in every aspect.
Thủ (upādānāni) là bốn pháp dục thủ, v.v., đã được nói đến trong phần giải thích về Duyên khởi (Paṭiccasamuppāda) dưới mọi khía cạnh.
1961
Anusayāti thāmagataṭṭhena kāmarāgānusayo, paṭigha, māna, diṭṭhi, vicikicchā, bhavarāga, avijjānusayoti evaṃ vuttā kāmarāgādayo satta.
Anusayā (latent tendencies) are the seven, beginning with kāmarāgānusaya, such as kāmarāgānusaya, paṭighānusaya, mānānusaya, diṭṭhānusaya, vicikicchānusaya, bhavarāgānusaya, and avijjānusaya, due to their deep-rootedness.
Tùy miên (anusayā) là bảy pháp dục ái, v.v., được nói đến như dục ái tùy miên (kāmarāgānusaya), sân tùy miên (paṭighānusaya), mạn tùy miên (mānānusaya), tà kiến tùy miên (diṭṭhānusaya), hoài nghi tùy miên (vicikicchānusaya), hữu ái tùy miên (bhavarāgānusaya), vô minh tùy miên (avijjānusaya), vì chúng đã đạt đến sức mạnh.
Te hi thāmagatattā punappunaṃ kāmarāgādīnaṃ uppattihetubhāvena anusentiyevāti anusayā.
For, being deep-rooted, they lie latent again and again as causes for the arising of kāmarāga and so forth, and thus are called anusayā.
Quả thật, chúng được gọi là tùy miên vì chúng đã đạt đến sức mạnh và cứ tiếp tục tiềm ẩn, là nguyên nhân cho sự tái sinh của dục ái, v.v.
1962
Malāti telañjanakalalaṃ viya sayañca asuddhattā, aññesañca asuddhabhāvakaraṇato lobhadosamohā tayo.
Malā (stains) are the three: lobha, dosa, and moha, because they are impure themselves and make others impure, like the muddy sediment from oil.
Cấu uế (malā) là ba pháp tham (lobha), sân (dosa), si (moha), vì tự chúng bất tịnh và làm cho các pháp khác bất tịnh, giống như bã dầu hay bùn.
1963
Akusalakammapathāti akusalakammabhāvena ceva duggatīnañca pathabhāvena pāṇātipāto adinnādānaṃ kāmesumicchācāro musāvādo pisuṇavācā pharusavācā samphappalāpo abhijjhā byāpādo micchādiṭṭhīti ime dasa.
Akusalakammapathā (unwholesome courses of action) are these ten: pāṇātipāta, adinnādāna, kāmesumicchācāra, musāvāda, pisuṇavācā, pharusavācā, samphappalāpa, abhijjhā, byāpāda, and micchādiṭṭhi, due to their nature as unwholesome kamma and as paths to lower realms.
Ác nghiệp đạo (akusalakammapathā) là mười pháp này: sát sinh (pāṇātipāta), trộm cắp (adinnādāna), tà dâm (kāmesumicchācāra), nói dối (musāvāda), nói hai lưỡi (pisuṇavācā), nói lời thô ác (pharusavācā), nói lời vô ích (samphappalāpa), tham lam (abhijjhā), sân hận (byāpāda), tà kiến (micchādiṭṭhi), vì chúng là nghiệp bất thiện và là con đường dẫn đến các ác đạo.
1964
Akusalacittuppādāti lobhamūlā aṭṭha dosamūlā dve mohamūlā dveti ime dvādasa.
Akusalacittuppādā (unwholesome consciousness-arising) are these twelve: eight rooted in lobha, two rooted in dosa, and two rooted in moha.
Tâm bất thiện (akusalacittuppādā) là mười hai pháp này: tám tâm gốc tham (lobhamūlā), hai tâm gốc sân (dosamūlā), và hai tâm gốc si (mohamūlā).
1965
830. Iti etesaṃ saṃyojanādīnaṃ dhammānaṃ etāni yathāyogaṃ pahānakarāni.
830. These knowledges, as appropriate, are the removers of these dhammas such as saṃyojana and so forth.
830. Như vậy, các trí tuệ này đoạn trừ các pháp kiết sử, v.v., một cách thích hợp.
Kathaṃ?
How?
Bằng cách nào?
Saṃyojanesu tāva sakkāyadiṭṭhi vicikicchā sīlabbataparāmāso apāyagamanīyā ca kāmarāgapaṭighāti ete pañca dhammā paṭhamañāṇavajjhā, sesā kāmarāgapaṭighā oḷārikā dutiyañāṇavajjhā, sukhumā tatiyañāṇavajjhā, rūparāgādayo pañcapi catutthañāṇavajjhā eva.
Among the saṃyojanas, sakkāyadiṭṭhi, vicikicchā, sīlabbataparāmāsa, and the kāmarāga and paṭigha that lead to the lower realms—these five dhammas are to be eliminated by the first knowledge. The remaining gross kāmarāga and paṭigha (that do not lead to lower realms) are to be eliminated by the second knowledge. The subtle ones are to be eliminated by the third knowledge. The five rūparāga and so forth are to be eliminated only by the fourth knowledge.
Trong số các kiết sử, thân kiến (sakkāyadiṭṭhi), hoài nghi (vicikicchā), giới cấm thủ (sīlabbataparāmāsa), và dục ái (kāmarāga) cùng sân hận (paṭigha) dẫn đến ác đạo — năm pháp này bị diệt trừ bởi trí tuệ đầu tiên (Nhập Lưu Đạo). Dục ái và sân hận thô thiển còn lại bị diệt trừ bởi trí tuệ thứ hai (Nhất Lai Đạo), vi tế bởi trí tuệ thứ ba (Bất Hoàn Đạo). Năm pháp sắc ái (rūparāga), v.v., bị diệt trừ bởi trí tuệ thứ tư (A-la-hán Đạo).
Paratopi ca yattha yattha evasaddena niyamaṃ na karissāma.
Furthermore, wherever we do not specify with the word "eva" (only) in later sections,
Hơn nữa, ở những chỗ mà chúng ta không dùng từ "chỉ" (eva) để xác định.
Tattha tattha yaṃ yaṃ ‘‘upariñāṇavajjho’’ti vakkhāma, so so purimañāṇehi hatāpāyagamanīyādibhāvova hutvā upariñāṇavajjho hotīti veditabbo.
wherever we say "to be eliminated by a higher knowledge," it should be understood that such and such, having been divested of the state of leading to lower realms (which was eliminated by earlier knowledges), is then eliminated by the higher knowledge.
Ở những chỗ đó, bất cứ điều gì chúng ta nói là "bị diệt trừ bởi trí tuệ cao hơn" thì cần hiểu rằng nó đã bị diệt trừ khỏi trạng thái dẫn đến ác đạo, v.v., bởi các trí tuệ trước đó, rồi mới bị diệt trừ bởi trí tuệ cao hơn.
1966
Kilesesu diṭṭhivicikicchā paṭhamañāṇavajjhā, doso tatiyañāṇavajjho, lobhamohamānathinauddhaccaahirikaanottappāni catutthañāṇavajjhāni.
Among the kilesas, diṭṭhi and vicikicchā are to be eliminated by the first knowledge. Dosa is to be eliminated by the third knowledge. Lobha, moha, māna, thīna, uddhacca, ahirika, and anottappa are to be eliminated by the fourth knowledge.
Trong số các phiền não, tà kiến (diṭṭhi) và hoài nghi (vicikicchā) bị diệt trừ bởi trí tuệ đầu tiên. Sân (dosa) bị diệt trừ bởi trí tuệ thứ ba. Tham (lobha), si (moha), mạn (māna), hôn trầm (thina), trạo cử (uddhacca), vô tàm (ahirika), vô quý (anottappa) bị diệt trừ bởi trí tuệ thứ tư.
1967
Micchattesu micchādiṭṭhi musāvādo micchākammanto micchāājīvoti ime paṭhamañāṇavajjhā, micchāsaṅkappo pisuṇavācā pharusavācāti ime tatiyañāṇavajjhā, cetanāyeva cettha vācāti veditabbā.
Among the micchattas, micchādiṭṭhi, musāvāda, micchākammanta, and micchāājīva are to be eliminated by the first knowledge. Micchāsaṅkappa, pisuṇavācā, and pharusavācā are to be eliminated by the third knowledge. Here, it is volition itself that should be understood as vācā.
Trong số các tà pháp, tà kiến (micchādiṭṭhi), nói dối (musāvāda), tà nghiệp (micchākammanta), tà mạng (micchāājīva) bị diệt trừ bởi trí tuệ đầu tiên. Tà tư duy (micchāsaṅkappa), nói hai lưỡi (pisuṇavācā), nói lời thô ác (pharusavācā) bị diệt trừ bởi trí tuệ thứ ba; ở đây, cần hiểu "ngữ" (vācā) là ý chí (cetanā).
Samphappalāpamicchāvāyāmasatisamādhivimuttiñāṇāni catutthañāṇavajjhāni.
Samphappalāpa, micchāvāyāma, micchāsati, micchāsamādhi, micchāvimutti, and micchāñāṇa are to be eliminated by the fourth knowledge.
Nói lời vô ích (samphappalāpa), tà tinh tấn (micchāvāyāma), tà niệm (micchāsati), tà định (micchāsamādhi), tà giải thoát (micchāvimutti) và tà trí (micchāñāṇa) bị diệt trừ bởi trí tuệ thứ tư.
1968
Lokadhammesu paṭigho tatiyañāṇavajjho, anunayo catutthañāṇavajjho, yase ca pasaṃsāya ca anunayo catutthañāṇavajjhoti eke.
Among the lokadhammas, paṭigha is to be eliminated by the third knowledge. Anunaya is to be eliminated by the fourth knowledge. Some say that anunaya regarding yasa and pasaṃsā is to be eliminated by the fourth knowledge.
Trong số các pháp thế gian, sân hận (paṭigha) bị diệt trừ bởi trí tuệ thứ ba. Tham ái (anunaya) bị diệt trừ bởi trí tuệ thứ tư. Một số người nói rằng tham ái đối với danh vọng và tán thán cũng bị diệt trừ bởi trí tuệ thứ tư.
Macchariyāni paṭhamañāṇavajjhāneva.
The macchariyas are to be eliminated only by the first knowledge.
Năm pháp keo kiệt (macchariyāni) chỉ bị diệt trừ bởi trí tuệ đầu tiên.
1969
Vipallāsesu anicce niccaṃ, anattani attāti ca saññācittadiṭṭhivipallāsā, dukkhe sukhaṃ, asubhe subhanti diṭṭhivipallāso cāti ime paṭhamañāṇavajjhā, asubhe subhanti saññācittavipallāsā tatiyañāṇavajjhā, dukkhe sukhanti saññācittavipallāsā catutthañāṇavajjhā.
Among the vipallāsas, the saññā-, citta-, and diṭṭhi-vipallāsas of "permanent" in the impermanent and "self" in the non-self, and the diṭṭhi-vipallāsa of "happiness" in suffering and "attractive" in the unattractive—these are to be eliminated by the first knowledge. The saññā- and citta-vipallāsas of "attractive" in the unattractive are to be eliminated by the third knowledge. The saññā- and citta-vipallāsas of "happiness" in suffering are to be eliminated by the fourth knowledge.
Trong số các điên đảo, tưởng điên đảo, tâm điên đảo, kiến điên đảo về "thường" trong vô thường, "ngã" trong vô ngã, và kiến điên đảo về "lạc" trong khổ, "tịnh" trong bất tịnh, bị diệt trừ bởi trí tuệ đầu tiên. Tưởng điên đảo và tâm điên đảo về "tịnh" trong bất tịnh bị diệt trừ bởi trí tuệ thứ ba. Tưởng điên đảo và tâm điên đảo về "lạc" trong khổ bị diệt trừ bởi trí tuệ thứ tư.
1970
Ganthesu sīlabbataparāmasaidaṃsaccābhinivesakāyaganthā paṭhamañāṇavajjhā, byāpādakāyagantho tatiyañāṇavajjho, itaro catutthañāṇavajjho.
Among the ganthas, sīlabbataparāmāsa kāyagantha and idaṃsaccābhinivesa kāyagantha are to be eliminated by the first knowledge. Byāpāda kāyagantha is to be eliminated by the third knowledge. The other* is to be eliminated by the fourth knowledge.
Trong số các trói buộc, giới cấm thủ thân trói buộc (sīlabbataparāmasa kāyagantho) và chấp thủ "đây là sự thật" thân trói buộc (idaṃsaccābhinivesa kāyagantho) bị diệt trừ bởi trí tuệ đầu tiên. Sân hận thân trói buộc (byāpāda kāyagantho) bị diệt trừ bởi trí tuệ thứ ba. Tham ái thân trói buộc (abhijjhā kāyagantho) còn lại bị diệt trừ bởi trí tuệ thứ tư.
1971
Agati paṭhamañāṇavajjhāva.
Agati is to be eliminated only by the first knowledge.
Bốn pháp bất thiện lộ (agati) chỉ bị diệt trừ bởi trí tuệ đầu tiên.
1972
Āsavesu diṭṭhāsavo paṭhamañāṇavajjho, kāmāsavo tatiyañāṇavajjho, itare dve catutthañāṇavajjhā.
Among the āsavas, diṭṭhāsava is to be eliminated by the first knowledge. Kāmāsava is to be eliminated by the third knowledge. The other two* are to be eliminated by the fourth knowledge.
Trong số các lậu hoặc, tà kiến lậu (diṭṭhāsava) bị diệt trừ bởi trí tuệ đầu tiên. Dục lậu (kāmāsava) bị diệt trừ bởi trí tuệ thứ ba. Hai lậu hoặc còn lại (hữu lậu và vô minh lậu) bị diệt trừ bởi trí tuệ thứ tư.
Oghayogesupi eseva nayo.
The same method applies to oghas and yogas.
Đối với các ách và kiết phược cũng theo cách tương tự.
1973
Nīvaraṇesu vicikicchānīvaraṇaṃ paṭhamañāṇavajjhaṃ, kāmacchando byāpādo kukkuccanti tīṇi tatiyañāṇavajjhāni, thinamiddhauddhaccāni catutthañāṇavajjhāni.
Among the nīvaraṇas, vicikicchānīvaraṇa is to be eliminated by the first knowledge. The three: kāmacchanda, byāpāda, and kukkucca, are to be eliminated by the third knowledge. Thīna, middha, and uddhacca are to be eliminated by the fourth knowledge.
Trong số các triền cái, hoài nghi triền cái (vicikicchānīvaraṇa) bị diệt trừ bởi trí tuệ đầu tiên. Ba pháp dục tham (kāmacchanda), sân hận (byāpāda), hối hận (kukkucca) bị diệt trừ bởi trí tuệ thứ ba. Hôn trầm (thina), thụy miên (middha) và trạo cử (uddhacca) bị diệt trừ bởi trí tuệ thứ tư.
1974
Parāmāso paṭhamañāṇavajjhova.
Parāmāsa is to be eliminated only by the first knowledge.
Chấp thủ (parāmāso) chỉ bị diệt trừ bởi trí tuệ đầu tiên.
1975
Upādānesu sabbesampi lokiyadhammānaṃ vatthukāmavasena kāmāti āgatattā rūpārūparāgopi kāmupādāne patati, tasmā taṃ catutthañāṇavajjhaṃ, sesāni paṭhamañāṇavajjhāni.
Among the upādānas, since all worldly dhammas are spoken of as kāma by way of their object-desire, rūparāga and arūparāga also fall under kāmupādāna. Therefore, that* is to be eliminated by the fourth knowledge. The remaining* are to be eliminated by the first knowledge.
Trong số các thủ, vì tất cả các pháp thế gian đều được bao gồm dưới danh nghĩa "dục" theo nghĩa dục đối tượng, nên sắc ái và vô sắc ái cũng thuộc về dục thủ. Do đó, dục thủ bị diệt trừ bởi trí tuệ thứ tư. Các thủ còn lại bị diệt trừ bởi trí tuệ đầu tiên.
1976
Anusayesu diṭṭhivicikicchānusayā paṭhamañāṇavajjhāva, kāmarāgapaṭighānusayā tatiyañāṇavajjhā, mānabhavarāgāvijjānusayā catutthañāṇavajjhā.
Among the anusayas, diṭṭhānusaya and vicikicchānusaya are to be eliminated only by the first knowledge. Kāmarāgānusaya and paṭighānusaya are to be eliminated by the third knowledge. Mānānusaya, bhavarāgānusaya, and avijjānusaya are to be eliminated by the fourth knowledge.
Trong số các tùy miên, tà kiến tùy miên (diṭṭhānusaya) và hoài nghi tùy miên (vicikicchānusaya) chỉ bị diệt trừ bởi trí tuệ đầu tiên. Dục ái tùy miên (kāmarāgānusaya) và sân tùy miên (paṭighānusaya) bị diệt trừ bởi trí tuệ thứ ba. Mạn tùy miên (mānānusaya), hữu ái tùy miên (bhavarāgānusaya) và vô minh tùy miên (avijjānusaya) bị diệt trừ bởi trí tuệ thứ tư.
1977
Malesu dosamalaṃ tatiyañāṇavajjhaṃ, itarāni catutthañāṇavajjhāni.
Among the defilements, the stain of hatred is to be eradicated by the third knowledge; the others are to be eradicated by the fourth knowledge.
Trong các ô nhiễm (mala), ô nhiễm sân hận (dosamala) bị đoạn trừ bởi tuệ thứ ba (A-na-hàm Đạo Tuệ), còn các ô nhiễm khác (tham, si) bị đoạn trừ bởi tuệ thứ tư (A-la-hán Đạo Tuệ).
1978
Akusalakammapathesu pāṇātipāto adinnādānaṃ micchācāro musāvādo micchādiṭṭhīti ime paṭhamañāṇavajjhā, pisuṇavācā pharusavācā byāpādoti tayo tatiyañāṇavajjhā, samphappalāpābhijjhā catutthañāṇavajjhā.
Among the unwholesome courses of action, taking life, taking what is not given, sexual misconduct, false speech, and wrong view – these five are to be eradicated by the first knowledge; divisive speech, harsh speech, and ill will – these three are to be eradicated by the third knowledge; frivolous talk and covetousness are to be eradicated by the fourth knowledge.
Trong các ác nghiệp đạo (akusalakammapatha), sát sinh (pāṇātipāta), trộm cắp (adinnādāna), tà dâm (micchācāra), nói dối (musāvāda) và tà kiến (micchādiṭṭhi) – năm điều này bị đoạn trừ bởi tuệ thứ nhất (Dòng Nhập Lưu Đạo Tuệ). Lời nói chia rẽ (pisuṇavācā), lời nói thô ác (pharusavācā) và ác ý (byāpāda) – ba điều này bị đoạn trừ bởi tuệ thứ ba (A-na-hàm Đạo Tuệ). Lời nói phù phiếm (samphappalāpa) và tham lam (abhijjhā) bị đoạn trừ bởi tuệ thứ tư (A-la-hán Đạo Tuệ).
1979
Akusalacittuppādesu cattāro diṭṭhigatasampayuttā vicikicchāsampayutto cāti pañca paṭhamañāṇavajjhāva, dve paṭighasampayuttā tatiyañāṇavajjhā, sesā catutthañāṇavajjhāti.
Among the unwholesome mind-states, the four associated with wrong view and the one associated with doubt – these five are to be eradicated by the first knowledge; the two associated with aversion are to be eradicated by the third knowledge; the remaining ones are to be eradicated by the fourth knowledge.
Trong các tâm sinh bất thiện (akusalacittuppāda), bốn tâm tương ưng với tà kiến (diṭṭhigatasampayutta) và tâm tương ưng với hoài nghi (vicikicchāsampayutta) – năm tâm này bị đoạn trừ bởi tuệ thứ nhất. Hai tâm tương ưng với sân hận (paṭighasampayutta) bị đoạn trừ bởi tuệ thứ ba. Các tâm còn lại bị đoạn trừ bởi tuệ thứ tư.
1980
Yañca yena vajjhaṃ, taṃ tena pahātabbaṃ nāma.
Whatever is to be eradicated by which knowledge is to be abandoned by that knowledge.
Pháp nào bị đoạn trừ bởi tuệ nào, pháp ấy được gọi là phải được đoạn trừ bởi tuệ đó.
Tena vuttaṃ ‘‘iti etesaṃ saṃyojanādīnaṃ dhammānaṃ etāni yathāyogaṃ pahānakarānī’’ti.
Thus it was said: "Thus these* are the abandoners of these phenomena such as the fetters, as appropriate."
Vì vậy đã nói: “Như vậy, những tuệ này là những phương tiện đoạn trừ các pháp như kiết sử (saṃyojana) v.v… một cách thích hợp.”
1981
831. Kiṃ panetāni ete dhamme atītānāgate pajahanti udāhu paccuppanneti.
Do these* abandon those phenomena in the past and future, or in the present?
831. Nhưng liệu những tuệ này đoạn trừ những pháp ấy trong quá khứ và vị lai, hay trong hiện tại?
Kiṃ panettha yadi tāva atītānāgate, aphalo vāyāmo āpajjati.
For if they abandon those in the past and future, the effort would be fruitless.
Nếu là quá khứ và vị lai, thì sự tinh tấn trở nên vô ích.
Kasmā?
Why?
Vì sao?
Pahātabbānaṃ natthitāya.
Because the abandonable things do not exist.
Vì những pháp cần đoạn trừ không tồn tại.
Atha paccuppanne, tathāpi aphalo, vāyāmena saddhiṃ pahātabbānaṃ atthitāya, saṃkilesikā ca maggabhāvanā āpajjati, vippayuttatā vā kilesānaṃ, na ca paccuppannakileso cittavippayutto nāma atthīti.
If in the present, then too it is fruitless, because the abandonable things exist simultaneously with the effort, and the development of the path would be defiled, or there would be a dissociation of defilements, and there is no present defilement that is dissociated from the mind.
Nếu là hiện tại, thì cũng vô ích, vì những pháp cần đoạn trừ tồn tại cùng lúc với sự tinh tấn, và sự tu tập đạo lộ sẽ trở nên ô nhiễm, hoặc các phiền não sẽ trở nên không tương ưng với tâm, và không có phiền não hiện tại nào được gọi là không tương ưng với tâm.
Nāyaṃ āveṇikā codanā.
This is not a unique question.
Đây không phải là một sự chất vấn đặc biệt.
Pāḷiyaṃyeva hi ‘‘svāyaṃ kilese pajahati, atīte kilese pajahati, anāgate kilese pajahati, paccuppanne kilese pajahatī’’ti vatvā, puna ‘‘hañci atīte kilese pajahati, tenahi khīṇaṃ khepeti, niruddhaṃ nirodheti, vigataṃ vigameti, atthaṅgataṃ atthaṅgameti.
For it is said in the Pāḷi itself: "He abandons defilements. Does he abandon past defilements? Does he abandon future defilements? Does he abandon present defilements?" Having said this, it is then said: "If he abandons past defilements, then he destroys what is already destroyed, he stops what is already stopped, he makes to disappear what has disappeared, he makes to set what has set. He abandons what is past, which does not exist."
Thật vậy, trong Pāḷi, sau khi nói: “Người ấy đoạn trừ các phiền não, đoạn trừ các phiền não quá khứ, đoạn trừ các phiền não vị lai, đoạn trừ các phiền não hiện tại,” và rồi lại nói: “Nếu người ấy đoạn trừ các phiền não quá khứ, thì người ấy làm cho cái đã diệt tận diệt tận, làm cho cái đã chấm dứt chấm dứt, làm cho cái đã biến mất biến mất, làm cho cái đã lặn mất lặn mất. Người ấy đoạn trừ cái quá khứ không tồn tại,”
Atītaṃ yaṃ natthi, taṃ pajahatī’’ti (paṭi. ma. 3.21) ca vatvā, ‘‘na atīte kilese pajahatī’’ti paṭikkhittaṃ.
And having said this, it is rejected: "He does not abandon past defilements."
thì đã phủ nhận rằng “không đoạn trừ các phiền não quá khứ.”
1982
Tathā ‘‘hañci anāgate kilese pajahati, tenahi ajātaṃ pajahati, anibbattaṃ pajahati, anuppannaṃ pajahati, apātubhūtaṃ pajahati.
Likewise, having said: "If he abandons future defilements, then he abandons what is not yet born, he abandons what is not yet arisen, he abandons what is not yet produced, he abandons what is not yet manifested.
Tương tự, sau khi nói: “Nếu người ấy đoạn trừ các phiền não vị lai, thì người ấy đoạn trừ cái chưa sinh, đoạn trừ cái chưa khởi lên, đoạn trừ cái chưa xuất hiện, đoạn trừ cái chưa hiển lộ. Người ấy đoạn trừ cái vị lai không tồn tại,”
Anāgataṃ yaṃ natthi, taṃ pajahatī’’ti ca vatvā, ‘‘na anāgate kilese pajahatī’’ti paṭikkhittaṃ.
He abandons what is future, which does not exist," it is rejected: "He does not abandon future defilements."
thì đã phủ nhận rằng “không đoạn trừ các phiền não vị lai.”
1983
Tathā ‘‘hañci paccuppanne kilese pajahati, tenahi ratto rāgaṃ pajahati.
Likewise, having said: "If he abandons present defilements, then one who is impassioned abandons passion.
Tương tự, sau khi nói: “Nếu người ấy đoạn trừ các phiền não hiện tại, thì người ấy đang tham luyến đoạn trừ tham luyến.
Duṭṭho dosaṃ, mūḷho mohaṃ, vinibaddho mānaṃ, parāmaṭṭho diṭṭhiṃ, vikkhepagato uddhaccaṃ, aniṭṭhaṅgato vicikicchaṃ, thāmagato anusayaṃ pajahati.
One who is angry abandons anger, one who is deluded abandons delusion, one who is bound abandons conceit, one who is obsessed abandons wrong view, one who is distracted abandons restlessness, one who is unsettled abandons doubt, one who is persistent abandons latent tendencies (anusaya).
Đang sân hận đoạn trừ sân hận, đang si mê đoạn trừ si mê, đang bị trói buộc đoạn trừ kiêu mạn, đang bị chấp thủ đoạn trừ tà kiến, đang bị phóng dật đoạn trừ trạo cử, đang bị bất định đoạn trừ hoài nghi, đang bị kiên cố đoạn trừ tùy miên.
Kaṇhasukkā dhammā yuganaddhāva vattanti.
Black and white phenomena occur in pairs, as if yoked together.
Các pháp đen và trắng diễn ra song song như một cặp bò kéo xe.
Saṃkilesikā maggabhāvanā hotī’’ti ca vatvā, ‘‘na atīte kilese pajahati, na anāgate, na paccuppanne kilese pajahatī’’ti sabbaṃ paṭikkhipitvā, ‘‘tenahi natthi maggabhāvanā, natthi phalasacchikiriyā, natthi kilesappahānaṃ, natthi dhammābhisamayo’’ti pañhāpariyosāne ‘‘na hi natthi maggabhāvanā…pe… natthi dhammābhisamayo’’ti paṭijānitvā ‘‘yathā kathaṃ viyā’’ti vutte idaṃ vuttaṃ –
The development of the path would be defiled." And having rejected all of this by saying: "He does not abandon past defilements, nor future, nor present defilements," at the conclusion of the question, having admitted: "Indeed, the development of the path is not non-existent... up to... the realization of the Dhamma is not non-existent," when asked "How so?" this was said:
Sự tu tập đạo lộ sẽ trở nên ô nhiễm,” và sau khi phủ nhận tất cả rằng “không đoạn trừ các phiền não quá khứ, không đoạn trừ các phiền não vị lai, không đoạn trừ các phiền não hiện tại,” thì khi câu hỏi kết thúc với “Vậy thì không có sự tu tập đạo lộ, không có sự chứng đắc quả, không có sự đoạn trừ phiền não, không có sự giác ngộ các pháp,” và sau khi thừa nhận rằng “Không phải là không có sự tu tập đạo lộ… v.v… không phải là không có sự giác ngộ các pháp,” thì khi được hỏi “Như thế nào?” thì điều này đã được nói:
1984
‘‘Seyyathāpi taruṇo rukkho ajātaphalo, tamenaṃ puriso mūle chindeyya, ye tassa rukkhassa ajātaphalā, te ajātāyeva na jāyanti, anibbattāyeva na nibbattanti, anuppannāyeva na uppajjanti, apātubhūtāyeva na pātubhavanti, evameva uppādo hetu uppādo paccayo kilesānaṃ nibbattiyāti uppāde ādīnavaṃ disvā anuppāde cittaṃ pakkhandati, anuppāde cittassa pakkhandattā ye āyūhanapaccayā kilesā nibbatteyyuṃ, te ajātāyeva na jāyanti…pe… apātubhūtāyeva na pātubhavanti, evaṃ hetunirodhā dukkhanirodho.
"Just as a young tree that has not yet borne fruit, if a man were to cut it at the root, the fruits of that tree which are not yet born, they are not born as they are unborn, they do not arise as they are unarisen, they do not come into being as they are unproduced, they do not manifest as they are unmanifested. Even so, seeing the danger in origination, for origination is the cause, origination is the condition for the arising of defilements, the mind inclines towards non-origination. Due to the mind inclining towards non-origination, those defilements that would arise due to the condition of accumulation, they are not born as they are unborn... up to... they do not manifest as they are unmanifested. Thus, with the cessation of the cause, there is the cessation of suffering.
“Ví như một cây non chưa có quả, một người chặt nó từ gốc rễ, thì những quả chưa sinh của cây đó sẽ không sinh khởi, không phát triển, không xuất hiện, không hiển lộ. Cũng vậy, sự sinh khởi là nguyên nhân, sự sinh khởi là duyên cho sự phát sinh của các phiền não. Khi thấy sự nguy hiểm trong sự sinh khởi, tâm hướng về sự không sinh khởi. Do tâm hướng về sự không sinh khởi, những phiền não mà lẽ ra sẽ phát sinh do các duyên tích lũy, thì chúng sẽ không sinh khởi… v.v… không hiển lộ. Như vậy, do sự diệt tận của nguyên nhân, sự diệt tận của khổ đau.
Pavattaṃ hetu…pe… nimittaṃ hetu…pe… āyūhanā hetu…pe… anāyūhane cittassa pakkhandattā ye āyūhanapaccayā kilesā nibbatteyyuṃ, te ajātāyeva…pe… apātubhūtāyeva na pātubhavanti, evaṃ hetunirodhā dukkhanirodho.
Existence is a cause... up to... signs are a cause... up to... accumulation is a cause... up to... due to the mind inclining towards non-accumulation, those defilements that would arise due to the condition of accumulation, they are not born as they are unborn... up to... they do not manifest as they are unmanifested. Thus, with the cessation of the cause, there is the cessation of suffering.
Sự tiếp diễn là nguyên nhân… v.v… tướng là nguyên nhân… v.v… sự tích lũy là nguyên nhân… v.v… do tâm hướng về sự không tích lũy, những phiền não mà lẽ ra sẽ phát sinh do các duyên tích lũy, thì chúng sẽ không sinh khởi… v.v… không hiển lộ. Như vậy, do sự diệt tận của nguyên nhân, sự diệt tận của khổ đau.
Evaṃ atthi maggabhāvanā, atthi phalasacchikiriyā, atthi kilesappahānaṃ, atthi dhammābhisamayo’’ti (paṭi. ma. 3.21).
Thus, there is the development of the path, there is the realization of the fruit, there is the abandonment of defilements, there is the comprehension of the Dhamma."
Như vậy, có sự tu tập đạo lộ, có sự chứng đắc quả, có sự đoạn trừ phiền não, có sự giác ngộ các pháp.”
1985
832. Etena kiṃ dīpitaṃ hoti?
What is indicated by this?
832. Điều này cho thấy điều gì?
Bhūmiladdhānaṃ kilesānaṃ pahānaṃ dīpitaṃ hoti.
The abandonment of defilements that have a basis (bhūmiladdha) is indicated.
Điều này cho thấy sự đoạn trừ các phiền não đã đạt được nền tảng.
Bhūmiladdhā pana kiṃ atītānāgatā udāhu paccuppannāti.
Are these basis-possessing defilements past, future, or present?
Nhưng các phiền não đã đạt được nền tảng là quá khứ, vị lai hay hiện tại?
Bhūmiladdhuppannā eva nāma te.
They are indeed called 'basis-possessing arisen' (bhūmiladdhuppanna).
Những phiền não đó được gọi là đã đạt được nền tảng và đã sinh khởi.
1986
833. Uppannaṃ hi vattamānabhūtāpagatokāsakatabhūmiladdhavasena anekappabhedaṃ.
For what has arisen (uppanna) is of many kinds, due to being present, having passed away, having created opportunity, and having a basis.
833. Thật vậy, cái đã sinh khởi (uppanna) có nhiều loại khác nhau tùy theo hiện tại, đã qua, đã tạo cơ hội và đã đạt được nền tảng.
Tattha sabbampi uppādajarābhaṅgasamaṅgisaṅkhātaṃ vattamānuppannaṃ nāma.
Among these, all conditioned phenomena, consisting of arising, aging, and dissolution, are called presently arisen (vattamānuppanna).
Trong đó, tất cả các pháp hữu vi (saṅkhata) đang trải qua ba sát-na sinh, trụ, diệt được gọi là hiện tại đã sinh khởi (vattamānuppanna).
Ārammaṇarasaṃ anubhavitvā niruddhaṃ anubhūtāpagatasaṅkhātaṃ kusalākusalaṃ uppādādittayaṃ anuppatvā niruddhaṃ bhūtāpagatasaṅkhātaṃ sesasaṅkhatañca bhūtāpagatuppannaṃ nāma.
Wholesome and unwholesome actions that have experienced the taste of an object and then ceased, referred to as 'having experienced and passed away,' and other conditioned phenomena that have not yet reached the three moments of arising, etc., and then ceased, referred to as 'having arisen and passed away,' are called arisen and passed away (bhūtāpagatuppanna).
Các pháp thiện và bất thiện đã kinh nghiệm hương vị đối tượng và đã diệt, được gọi là đã kinh nghiệm và đã qua (anubhūtāpagata), cùng với các pháp hữu vi còn lại đã diệt sau khi trải qua ba sát-na sinh, trụ, diệt được gọi là đã sinh khởi và đã qua (bhūtāpagatuppanna).
‘‘Yānissa tāni pubbekatāni kammānī’’ti (ma. ni. 3.248) evamādinā nayena vuttaṃ kammaṃ atītampi samānaṃ aññaṃ vipākaṃ paṭibāhitvā attano vipākassokāsaṃ katvā ṭhitattā tathā katokāsañca vipākaṃ anuppannampi samānaṃ evaṃ kate okāse ekantena uppajjanato okāsakatuppannaṃ nāma.
Kamma, mentioned in ways such as "those actions he performed in the past," even though it is past, having prevented other results and having created an opportunity for its own result, remains in that state, and so is called opportunity-created arisen (okāsakatuppanna); likewise, results (vipāka), though not yet arisen, are also called opportunity-created arisen because they will definitely arise when such an opportunity is created.
Nghiệp (kamma) đã được nói theo cách như “những nghiệp đã làm trước đây của người ấy” v.v… dù là quá khứ, nhưng vì đã ngăn cản các quả khác và tạo cơ hội cho quả của chính nó, nên được gọi là đã tạo cơ hội và đã sinh khởi (okāsakatuppanna); và quả (vipāka) đã được tạo cơ hội như vậy, dù chưa sinh khởi, nhưng vì chắc chắn sẽ sinh khởi trong cơ hội đã tạo, nên cũng được gọi là đã tạo cơ hội và đã sinh khởi (okāsakatuppanna).
Tāsu tāsu bhūmīsu asamūhataṃ akusalaṃ bhūmiladdhuppannaṃ nāma.
Unwholesome actions that have not been uprooted in various realms are called basis-possessing arisen (bhūmiladdhuppanna).
Bất thiện (akusala) chưa bị nhổ tận gốc trong các nền tảng (bhūmi) khác nhau được gọi là đã đạt được nền tảng và đã sinh khởi (bhūmiladdhuppanna).
1987
834. Ettha ca bhūmiyā bhūmiladdhassa ca nānattaṃ veditabbaṃ.
Herein, the distinction between 'basis' (bhūmi) and 'basis-possessing' (bhūmiladdha) should be understood.
834. Ở đây, cần biết sự khác biệt giữa nền tảng (bhūmi) và cái đã đạt được nền tảng (bhūmiladdha).
Bhūmīti hi vipassanāya ārammaṇabhūtā tebhūmakā pañcakkhandhā.
Basis refers to the five aggregates of the three realms, which are objects of insight meditation.
Nền tảng (bhūmi) là năm uẩn (pañcakkhandha) thuộc ba cõi (tebhūmaka) là đối tượng của tuệ quán (vipassanā).
Bhūmiladdhaṃ nāma tesu khandhesu uppattirahaṃ kilesajātaṃ.
Basis-possessing refers to the mass of defilements that are fit to arise in those aggregates.
Cái đã đạt được nền tảng (bhūmiladdha) là tập hợp các phiền não có khả năng sinh khởi trong những uẩn đó.
Tenahi sā bhūmi laddhā nāma hotīti tasmā bhūmiladdhanti vuccati, sā ca kho na ārammaṇavasena.
Since that basis is obtained by those defilements, it is therefore called 'basis-possessing'; however, it is not in the sense of an object.
Vì nền tảng đó được đạt đến bởi những phiền não đó, nên nó được gọi là bhūmiladdha, nhưng không phải theo nghĩa đối tượng.
Ārammaṇavasena hi sabbepi atītānāgate pariññātepi ca khīṇāsavānaṃ khandhe ārabbha kilesā uppajjanti mahākaccānauppalavaṇṇādīnaṃ khandhe ārabbha soreyyaseṭṭhi nandamāṇavakādīnaṃ viya.
For in the sense of an object, defilements arise even with reference to the aggregates of Arahants, which are past and future, and even though they are fully understood; for example, as defilements arose in Soreyya the Treasurer and the young Nanda with reference to the aggregates of the Venerable Mahākaccāna and Uppalavaṇṇā.
Thật vậy, theo nghĩa đối tượng, tất cả các phiền não đều sinh khởi khi lấy các uẩn quá khứ và vị lai làm đối tượng, ngay cả khi chúng đã được các vị A-la-hán biết rõ, giống như các phiền não của Soreyyaseṭṭhi và Nandamāṇavaka v.v… sinh khởi khi lấy các uẩn của Mahākaccāna và Uppalavaṇṇā v.v… làm đối tượng.
Yadi ca taṃ bhūmiladdhaṃ nāma siyā, tassa appaheyyato na koci bhavamūlaṃ pajaheyya.
If such were to be called 'basis-possessing,' then no one would be able to abandon the root of existence, because it would be impossible to abandon.
Nếu điều đó được gọi là bhūmiladdha, thì không ai có thể đoạn trừ gốc rễ của sự tái sinh (bhavamūla) vì nó không thể bị đoạn trừ.
Vatthuvasena pana bhūmiladdhaṃ veditabbaṃ.
Rather, 'basis-possessing' should be understood in the sense of a foundation (vatthu).
Tuy nhiên, bhūmiladdha cần được hiểu theo nghĩa căn cứ (vatthu).
Yattha yattha hi vipassanāya apariññātā khandhā uppajjanti, tattha tattha uppādato pabhuti tesu vaṭṭamūlaṃ kilesajātaṃ anuseti.
Wherever the aggregates, not fully understood by insight, arise, from the moment of their arising, the mass of defilements, the root of the cycle of existence, lies latent in them.
Thật vậy, ở bất cứ nơi nào các uẩn chưa được tuệ quán biết rõ sinh khởi, thì tập hợp các phiền não là gốc rễ của luân hồi (vaṭṭamūla) tiềm ẩn trong những uẩn đó kể từ khi chúng sinh khởi.
Taṃ appahīnaṭṭhena bhūmiladdhanti veditabbaṃ.
That mass of defilements should be understood as 'basis-possessing' in the sense of not being abandoned.
Điều đó cần được hiểu là bhūmiladdha theo nghĩa chưa bị đoạn trừ.
1988
835. Tattha ca yassa yesu khandhesu appahīnaṭṭhena anusayitā kilesā, tassa te eva khandhā tesaṃ kilesānaṃ vatthu, na aññesaṃ santakā khandhā.
And therein, for whomsoever the defilements lie latent in which aggregates in the sense of not being abandoned, those very aggregates are the foundation (vatthu) for those defilements, not the aggregates belonging to others.
Và trong đó, đối với người mà các phiền não tiềm ẩn trong những uẩn nào theo nghĩa chưa bị đoạn trừ, thì chính những uẩn đó là căn cứ cho những phiền não đó, chứ không phải các uẩn thuộc về người khác. Và đối với các phiền não tiềm ẩn chưa bị đoạn trừ trong các uẩn quá khứ, thì chính các uẩn quá khứ là căn cứ, chứ không phải các uẩn khác.
Atītakkhandhesu ca appahīnānusayitānaṃ kilesānaṃ atītakkhandhāva vatthu, na itare.
And for the defilements that lie latent, not abandoned, in past aggregates, the past aggregates themselves are the foundation, not others.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho các uẩn vị lai v.v…
Esa nayo anāgatādīsu.
The same method applies to future, etc.
Tương tự, đối với các phiền não tiềm ẩn chưa bị đoạn trừ trong các uẩn cõi dục (kāmāvacarakkhandha), thì chính các uẩn cõi dục là căn cứ, chứ không phải các uẩn khác.
Tathā kāmāvacarakkhandhesu appahīnānusayitānaṃ kilesānaṃ kāmāvacarakkhandhāva vatthu, na itare.
Likewise, for the defilements that lie latent, not abandoned, in kāma-realm aggregates, the kāma-realm aggregates themselves are the foundation, not others.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho các uẩn cõi sắc (rūpāvacara) và cõi vô sắc (arūpāvacara).
Esa nayo rūpārūpāvacaresu.
The same method applies to rūpa and arūpa realms.
Phương pháp này cũng áp dụng cho các pháp thuộc Sắc giới và Vô sắc giới.
Sotāpannādīsu pana yassa yassa ariyapuggalassa khandhesu taṃ taṃ vaṭṭamūlaṃ kilesajātaṃ tena tena maggena pahīnaṃ, tassa tassa te te khandhā pahīnānaṃ tesaṃ tesaṃ vaṭṭamūlakilesānaṃ avatthuto bhūmīti saṅkhaṃ na labhanti.
But in the case of stream-enterers and so forth, for whichever noble person, the specific defilements, being the root of the round of existence, have been abandoned by means of that specific path in their respective aggregates, for that noble person, those aggregates do not attain the designation of a "ground" (bhūmi), because they are not the basis for those abandoned defilements, the roots of the round of existence.
Tuy nhiên, trong trường hợp của các bậc Thánh như Sotāpanna (Tu-đà-hoàn) và các bậc khác, khi tập hợp các phiền não là cội rễ của luân hồi đã được đoạn trừ trong các uẩn của bậc Thánh nhân nào đó bằng đạo (magga) tương ứng, thì các uẩn đó không còn được gọi là bhūmi (nền tảng) vì chúng không còn là nơi nương tựa cho các phiền não là cội rễ của luân hồi đã được đoạn trừ đó nữa.
Puthujjanassa sabbasova vaṭṭamūlakilesānaṃ appahīnattā yaṃkiñci kariyamānaṃ kammaṃ kusalaṃ akusalaṃ vā hoti.
For a puthujjana (ordinary person), because the defilements that are the root of the round of existence are entirely unabandoned, any action performed, whether wholesome or unwholesome, arises.
Đối với phàm phu, vì các phiền não là cội rễ của luân hồi chưa được đoạn trừ hoàn toàn, nên bất cứ hành động nào được thực hiện, dù là thiện hay bất thiện, đều là nghiệp.
Iccassa kammakilesapaccayā vaṭṭaṃ vaṭṭati.
Thus, for that person, the round of existence revolves, conditioned by kamma and defilements.
Như vậy, luân hồi tiếp diễn đối với người đó do nghiệp và phiền não làm duyên.
Tassetaṃ vaṭṭamūlaṃ rūpakkhandheyeva, na vedanākkhandhādīsu.
It should not be said that this root of the round of existence in that person is only in the rūpakkhandha and not in the vedanākkhandha and others,
Không thể nói rằng cội rễ luân hồi này chỉ nằm trong sắc uẩn (rūpakkhandha), chứ không nằm trong thọ uẩn (vedanākkhandha) và các uẩn khác.
Viññāṇakkhandheyeva vā, na rūpakkhandhādīsūti na vattabbaṃ.
or only in the viññāṇakkhandha and not in the rūpakkhandha and others.
Cũng không thể nói rằng nó chỉ nằm trong thức uẩn (viññāṇakkhandha), chứ không nằm trong sắc uẩn (rūpakkhandha) và các uẩn khác.
Kasmā?
Why?
Tại sao?
Avisesena pañcasupi khandhesu anusayitattā.
Because it is inherent in all five aggregates indiscriminately.
Vì nó tiềm ẩn trong cả năm uẩn một cách không phân biệt.
1989
836. Kathaṃ?
836. How?
836. Như thế nào?
Pathavīrasādi viya rukkhe.
Like the sap of the earth in a tree.
Giống như nhựa đất trong cây.
Yathā hi mahārukkhe pathavītalaṃ adhiṭṭhāya pathavīrasañca āporasañca nissāya tappaccayā mūlakhandhasākhapasākhapallavapalāsapupphaphalehi vaḍḍhitvā nabhaṃ pūretvā yāva kappāvasānā bījaparamparāya rukkhapaveṇiṃ santānayamāne ṭhite taṃ pathavīrasādi mūleyeva, na khandhādīsu…pe… phaleyeva vā, na mūlādīsūti na vattabbaṃ.
Just as when a great tree, having established itself on the surface of the earth, relying on the sap of the earth and the sap of water, grows through its roots, trunk, branches, twigs, leaves, flowers, and fruits, filling the sky, and maintaining the lineage of trees through a succession of seeds until the end of a world-cycle, it should not be said that the earth-sap and so forth are only in the root and not in the trunk and others… nor only in the fruit and not in the root and others.
Ví như, khi một cây đại thụ nương vào mặt đất, dựa vào nhựa đất và nhựa nước, do duyên đó mà lớn lên với rễ, thân, cành, nhánh, chồi, lá, hoa, quả, lấp đầy bầu trời, và tiếp nối dòng cây bằng sự kế thừa hạt giống cho đến khi kết thúc kiếp trái đất, thì không thể nói rằng nhựa đất đó chỉ nằm ở rễ chứ không ở thân cây và các bộ phận khác, hoặc chỉ ở quả chứ không ở rễ và các bộ phận khác.
Kasmā?
Why?
Tại sao?
Avisesena sabbesu mūlādīsu anugatattāti.
Because it pervades all the roots and so forth indiscriminately.
Vì nó thấm nhuần khắp tất cả các bộ phận từ rễ trở đi một cách không phân biệt.
1990
Yathā pana tasseva rukkhassa pupphaphalādīsu nibbinno koci puriso catūsu disāsu maṇḍūkakaṇṭakaṃ nāma visakaṇṭakaṃ ākoṭeyya, atha so rukkho tena visasamphassena phuṭṭho pathavīrasaāporasānaṃ pariyādiṇṇattā appasavanadhammataṃ āgamma puna santānaṃ nibbattetuṃ na sakkuṇeyya, evameva khandhapavattiyaṃ nibbinno kulaputto tassa purisassa catūsu disāsu rukkhe visayojanaṃ viya attano santāne catumaggabhāvanaṃ ārabhati.
However, just as a certain person, becoming disgusted with the flowers, fruits, and so forth of that very tree, might drive a poisonous thorn called a maṇḍūkakaṇṭaka into the tree on all four sides, and then that tree, afflicted by the touch of that poison, due to the exhaustion of the earth-sap and water-sap, and due to its nature of not being able to sprout, would not be able to produce a new succession; even so, a noble son, disgusted with the continuation of aggregates, endeavors to cultivate the four paths in his own continuum, just as that person applied poison to the tree on all four sides.
Tuy nhiên, ví như có một người đàn ông nào đó chán ghét hoa quả của chính cái cây đó, bèn đóng gai độc tên là maṇḍūkakaṇṭaka vào bốn phía của cây. Rồi cái cây đó, bị chạm bởi chất độc ấy, do nhựa đất và nhựa nước đã cạn kiệt, trở nên không còn khả năng sinh sôi nảy nở, không thể tiếp tục dòng giống nữa. Cũng vậy, một thiện nam tử chán ghét sự tiếp diễn của các uẩn, bèn bắt đầu tu tập Tứ Thánh Đạo trong dòng tương tục của mình, giống như người đàn ông kia đã bôi độc vào cây ở bốn phía.
Athassa so khandhasantāno tena catumaggavisasamphassena sabbaso vaṭṭamūlakakilesānaṃ pariyādiṇṇattā kiriyabhāvamattaupagatakāyakammādisabbakammappabhedo hutvā āyatiṃ punabbhavānabhinibbattanadhammataṃ āgamma bhavantarasantānaṃ nibbattetuṃ na sakkoti.
Then, due to the touch of that poison of the four paths, that continuum of aggregates, having completely exhausted the defilements that are the root of the round of existence, becomes merely functional in all its kamma-forms such as bodily kamma, having attained the nature of not arising again in a new existence in the future, and is unable to produce a continuum of another existence.
Khi đó, dòng tương tục của các uẩn của người ấy, do bị chạm bởi chất độc của Tứ Thánh Đạo, khiến cho tất cả các loại phiền não là cội rễ của luân hồi hoàn toàn cạn kiệt, trở thành các hành động chỉ mang tính chất tác ý (kriyā), như thân nghiệp v.v., và không còn khả năng sinh khởi dòng tương tục của kiếp sống khác trong tương lai, vì đã đạt đến trạng thái không còn tái sinh nữa.
Kevalaṃ carimaviññāṇanirodhena nirindhano viya jātavedo anupādāno parinibbāyati, evaṃ bhūmiyā bhūmiladdhassa ca nānattaṃ veditabbaṃ.
It simply attains parinibbāna, without fuel, like a fire, by the cessation of the final consciousness, ungrasped. Thus, the distinction between the ground and what has attained the ground should be understood.
Chỉ bằng sự diệt tận của thức cuối cùng, như ngọn lửa không còn nhiên liệu, người ấy nhập Niết Bàn không còn chấp thủ. Như vậy, cần phải hiểu sự khác biệt giữa bhūmi và bhūmiladdha.
1991
837. Apica aparampi samudācāraārammaṇādhiggahitaavikkhambhitaasamūhatavasena catubbidhaṃ uppannaṃ.
837. Furthermore, there is another type of arising, fourfold, based on active manifestation (samudācāra), object-grasped (ārammaṇādhiggahita), unsuppressed (avikkhambhita), and uneradicated (asamūhata).
837. Hơn nữa, còn có một loại uppanna (sự sinh khởi) khác gồm bốn loại theo cách samudācāra (hiện hành), ārammaṇādhiggahita (nắm giữ đối tượng), avikkhambhita (chưa bị trấn áp), và asamūhata (chưa bị nhổ tận gốc).
Tattha vattamānuppannameva samudācāruppannaṃ.
Among these, active manifestation-arising (samudācāruppanna) is precisely the present arising.
Trong đó, uppanna hiện tại chính là samudācāruppanna (sự sinh khởi hiện hành).
Cakkhādīnaṃ pana āpāthagate ārammaṇe pubbabhāge anuppajjamānampi kilesajātaṃ ārammaṇassa adhiggahitattā eva aparabhāge ekantena uppattito ārammaṇādhiggahituppannanti vuccati, kalyāṇigāme piṇḍāya carato mahātissattherassa visabhāgarūpadassanena uppannakilesajātaṃ viya.
But the object-grasped arising (ārammaṇādhiggahituppanna) is so called because even though the defilement-type might not arise in the initial stage when an object comes into the range of the eye and other faculties, it is certain to arise in the latter stage due to the object being grasped, like the defilement-type that arose in the Venerable Mahātissatthera when he saw an inappropriate form while seeking alms in Kalyāṇigāma.
Tuy nhiên, tập hợp phiền não dù chưa sinh khởi ở giai đoạn đầu khi đối tượng đi vào tầm nhìn của mắt và các giác quan khác, nhưng do sự nắm giữ đối tượng, nó chắc chắn sẽ sinh khởi ở giai đoạn sau, nên được gọi là ārammaṇādhiggahituppanna (sự sinh khởi do nắm giữ đối tượng), ví dụ như tập hợp phiền não sinh khởi ở Đại Trưởng Lão Mahātissa khi ngài đi khất thực ở làng Kalyāṇi và thấy một hình sắc không tương thích.
Samathavipassanānaṃ aññataravasena avikkhambhitaṃ kilesajātaṃ cittasantatimanārūḷhampi uppattinivārakassa hetuno abhāvā avikkhambhituppannaṃ nāma.
The defilement-type that is unsuppressed by any of samatha or vipassanā, even if it has not yet ascended into the mental continuum, is called unsuppressed arising (avikkhambhituppanna) due to the absence of any cause preventing its arising.
Tập hợp phiền não chưa bị trấn áp bởi một trong hai phương pháp samatha (tịnh chỉ) hoặc vipassanā (quán chiếu), dù chưa đi vào dòng tâm thức, nhưng vì không có nguyên nhân ngăn cản sự sinh khởi, nên được gọi là avikkhambhituppanna (sự sinh khởi chưa bị trấn áp).
Samathavipassanāvasena pana vikkhambhitampi ariyamaggena asamūhatattā uppattidhammataṃ anatītatāya asamūhatuppannanti vuccati, ākāsena gacchantassa aṭṭhasamāpattilābhino therassa kusumitarukkhe upavane pupphāni uccinantassa madhurena sarena gāyato mātugāmassa gītasavanena uppannakilesajātaṃ viya.
However, even if a defilement-type has been suppressed by samatha or vipassanā, it is called uneradicated arising (asamūhatuppanna) because it has not been eradicated by the noble path and thus has not transcended the nature of arising again, like the defilement-type that arose in the Thera who had attained the eight attainments, while he was traveling through the sky, when he heard the sweet song of a woman gathering flowers in a blossoming garden.
Tuy nhiên, tập hợp phiền não dù đã bị trấn áp bởi samatha và vipassanā, nhưng vì chưa bị nhổ tận gốc bằng Thánh Đạo, nên chưa vượt qua bản chất của sự sinh khởi, do đó được gọi là asamūhatuppanna (sự sinh khởi chưa bị nhổ tận gốc), ví dụ như tập hợp phiền não sinh khởi ở vị Trưởng Lão đã chứng được tám thiền định, đang đi trên không trung, khi nghe tiếng hát ngọt ngào của một người phụ nữ đang hái hoa trong vườn cây nở hoa.
Tividhampi cetaṃ ārammaṇādhiggahitāvikkhambhitaasamūhatuppannaṃ bhūmiladdheneva saṅgahaṃ gacchatīti veditabbaṃ.
It should be understood that these three types — object-grasped, unsuppressed, and uneradicated arising — are all included under the category of "that which has attained the ground" (bhūmiladdha).
Cần phải hiểu rằng ba loại uppanna này—ārammaṇādhiggahita, avikkhambhita, và asamūhata—đều được bao gồm trong bhūmiladdha.
1992
838. Iccetasmiṃ vuttappabhede uppanne yadetaṃ vattamānabhūtāpagatokāsakatasamudācārasaṅkhātaṃ catubbidhaṃ uppannaṃ, taṃ amaggavajjhattā kenacipi ñāṇena pahātabbaṃ na hoti.
838. Among the aforementioned types of arising, the fourfold arising described as active manifestation which has passed, become absent, and made vacant, is not to be abandoned by any knowledge, because it is not punishable by the path.
838. Trong các loại uppanna đã nói ở trên, bốn loại uppanna được gọi là samudācāra (hiện hành), bhūtāpagata (đã qua), okāsakata (đã tạo cơ hội), và samudācāra (hiện hành) không cần phải đoạn trừ bằng bất kỳ loại trí tuệ nào vì chúng không phải là đối tượng của đạo.
Yaṃ panetaṃ bhūmiladdhārammaṇādhiggahitaavikkhambhitaasamūhatasaṅkhātaṃ uppannaṃ, tassa taṃ uppannabhāvaṃ vināsayamānaṃ yasmā taṃ taṃ lokiyalokuttarañāṇaṃ uppajjati, tasmā taṃ sabbampi pahātabbaṃ hotīti.
However, for that arising which is designated as "that which has attained the ground," object-grasped, unsuppressed, and uneradicated, because the respective mundane and supramundane knowledge arises to destroy that state of arising, all of it is to be abandoned.
Tuy nhiên, đối với các loại uppanna được gọi là bhūmiladdha (đã có nền tảng), ārammaṇādhiggahita (đã nắm giữ đối tượng), avikkhambhita (chưa bị trấn áp), và asamūhata (chưa bị nhổ tận gốc), vì trí tuệ thế gian và siêu thế tương ứng sinh khởi để hủy diệt trạng thái uppanna của chúng, nên tất cả chúng đều cần phải được đoạn trừ.
Evamettha ye yena pahātabbā dhammā, tesaṃ pahānañca jānitabbaṃ.
Thus, in this context, the dhammas to be abandoned by which path, and their abandonment, should be understood.
Như vậy, ở đây cần phải hiểu những pháp nào cần được đoạn trừ bởi cái gì và sự đoạn trừ của chúng.
Next Page →

Settings