Table of Contents

⮲

Visuddhimagga-2

Edit
539

15. Āyatanadhātuniddeso

15. Exposition of Āyatanas and Dhātus

15. Chương về Xứ và Giới

540
Āyatanavitthārakathā
Discourse on the Detailed Explanation of Āyatanas
Giải thích chi tiết về Xứ
541
510. Āyatanānīti dvādasāyatanāni – cakkhāyatanaṃ, rūpāyatanaṃ, sotāyatanaṃ, saddāyatanaṃ, ghānāyatanaṃ, gandhāyatanaṃ, jivhāyatanaṃ, rasāyatanaṃ, kāyāyatanaṃ, phoṭṭhabbāyatanaṃ, manāyatanaṃ, dhammāyatananti.
510. Āyatanas are the twelve āyatanas: the eye-ayatana, the form-ayatana, the ear-ayatana, the sound-ayatana, the nose-ayatana, the odour-ayatana, the tongue-ayatana, the taste-ayatana, the body-ayatana, the tangible-ayatana, the mind-ayatana, and the phenomena-ayatana.
510. Các xứ là mười hai xứ: nhãn xứ, sắc xứ, nhĩ xứ, thanh xứ, tỷ xứ, hương xứ, thiệt xứ, vị xứ, thân xứ, xúc xứ, ý xứ, pháp xứ.
Tattha –
Herein –
Trong đó –
542
Attha lakkhaṇa tāvatva, kama saṅkhepa vitthārā;
Meaning, characteristic, the twelve-fold extent, order, concise and detailed exposition;
Nghĩa, đặc tính, số lượng, thứ tự, tóm tắt, chi tiết;
543
Tathā daṭṭhabbato ceva, viññātabbo vinicchayo.
And also, by way of what is to be seen, the method of determination should be understood.
Cũng như cách thấy, sự phân tích cần phải được hiểu rõ.
544
Tattha visesato tāva cakkhatīti cakkhu, rūpaṃ assādeti vibhāveti cāti attho.
Among these, first in particular, that which sees is cakkhu, meaning it enjoys or clarifies forms.
Trong đó, trước hết, đặc biệt là: Cái gì thấy được gọi là mắt (cakkhu), nghĩa là nó nếm trải và biểu hiện sắc. Cái gì biểu hiện được gọi là sắc (rūpa), nghĩa là nó biểu lộ ý muốn trong tâm khi biến đổi màu sắc. Cái gì nghe được gọi là tai (sota). Cái gì được nói ra được gọi là tiếng (sadda), nghĩa là nó được phát ra. Cái gì ngửi được gọi là mũi (ghāna). Cái gì tỏa hương được gọi là hương (gandha), nghĩa là nó biểu lộ đối tượng của chính nó. Cái gì gọi là sự sống được gọi là lưỡi (jivhā). Cái gì chúng sinh nếm trải được gọi là vị (rasa), nghĩa là chúng nếm trải. Cái gì là nguyên nhân sinh khởi của các pháp hữu lậu đáng ghê tởm được gọi là thân (kāya).
Rūpayatīti rūpaṃ, vaṇṇavikāraṃ āpajjamānaṃ hadayaṅgatabhāvaṃ pakāsetīti attho.
That which forms is rūpa, meaning that which, having undergone a change of colour, manifests the internal state of mind.
Cái gì biểu hiện được gọi là sắc (rūpa), nghĩa là nó biểu lộ ý muốn trong tâm khi biến đổi màu sắc.
Suṇātīti sotaṃ.
That which hears is sota.
Cái gì nghe được gọi là tai (sota).
Sappatīti saddo, udāhariyatīti attho.
That which is uttered is sadda, meaning that which is voiced forth.
Cái gì được nói ra được gọi là tiếng (sadda), nghĩa là nó được phát ra.
Ghāyatīti ghānaṃ.
That which smells is ghāna.
Cái gì ngửi được gọi là mũi (ghāna).
Gandhayatīti gandho.
That which indicates an odour is gandha.
Cái gì tỏa hương được gọi là hương (gandha).
Attano vatthuṃ sūcayatīti attho.
Meaning it reveals its own basis.
Nghĩa là nó biểu lộ đối tượng của chính nó.
Jīvitaṃ avhayatīti jivhā.
That which invokes life is jivhā.
Cái gì gọi là sự sống được gọi là lưỡi (jivhā).
Rasanti taṃ sattāti raso, assādentīti attho.
That which beings taste is rasa, meaning they enjoy it.
Cái gì chúng sinh nếm trải được gọi là vị (rasa), nghĩa là chúng nếm trải.
Kucchitānaṃ sāsavadhammānaṃ āyoti kāyo.
That which is the origin of repulsive, cankered phenomena is kāya.
Cái gì là nguyên nhân sinh khởi của các pháp hữu lậu đáng ghê tởm được gọi là thân (kāya).
Āyoti uppattideso.
Origin means place of arising.
Āya là nơi sinh khởi.
Phusiyatīti phoṭṭhabbaṃ.
That which is touched is phoṭṭhabba.
Cái gì được xúc chạm được gọi là xúc (phoṭṭhabba).
Munātīti mano.
That which cognises is mano.
Cái gì biết được gọi là ý (mano).
Attano lakkhaṇaṃ dhārentīti dhammā.
Those which bear their own characteristics are dhammas.
Cái gì mang đặc tính của chính nó được gọi là pháp (dhammā).
545
511. Avisesato pana āyatanato, āyānaṃ tananato, āyatassa ca nayanato āyatananti veditabbaṃ.
511. In general, however, āyatana should be understood as: the sphere of exertion, the extending of exertions, and the leading to a long duration.
511. Tuy nhiên, một cách tổng quát, xứ (āyatana) cần phải được hiểu là nơi nỗ lực (āyatanato), nơi mở rộng (āyānaṃ tananato) và nơi dẫn dắt (āyatassa ca nayanato).
Cakkhurūpādīsu hi taṃtaṃdvārārammaṇā cittacetasikā dhammā sena sena anubhavanādinā kiccena āyatanti uṭṭhahanti ghaṭanti, vāyamantīti vuttaṃ hoti.
For, in the case of the eye, forms, and the others, the mental and associated phenomena, which have those respective doors and objects, exert, arise, strive, and endeavour in their own respective functions of experiencing and the like. This is what is meant.
Thật vậy, trong nhãn và sắc, v.v., các pháp tâm và tâm sở có cửa và đối tượng tương ứng, nỗ lực, đứng dậy, hoạt động, cố gắng trong các chức năng kinh nghiệm của riêng chúng. Điều này đã được nói.
Te ca āyabhūte dhamme etāni tanonti, vitthārentīti vuttaṃ hoti, idañca anamatagge saṃsāre pavattaṃ atīva āyataṃ saṃsāradukkhaṃ yāva na nivattati, tāva nayanteva, pavattayantīti vuttaṃ hoti.
And it is said that these extend and proliferate those states that are āyabhūta (that which arises and functions), and moreover, they keep carrying on this extremely prolonged suffering of saṃsāra, which persists in the beginningless saṃsāra, as long as it does not cease; it is said that they cause it to continue.
Và những pháp này làm lan rộng, làm tăng trưởng những pháp tâm và tâm sở đã trở thành căn cứ địa đó, và cũng được nói là chúng tiếp tục dẫn dắt, làm cho khổ đau luân hồi vô cùng dài lâu này, đã diễn ra trong luân hồi vô thủy, cứ tiếp diễn chừng nào nó chưa chấm dứt.
Iti sabbepime dhammā āyatanato, āyānaṃ tananato, āyatassa ca nayanato āyatanaṃ āyatananti vuccanti.
Thus, all these phenomena are called āyatana, āyatana, because they are a source (of effort), because they extend the efforts, and because they carry on the prolonged (suffering).
Như vậy, tất cả những pháp này được gọi là āyatana (xứ) vì chúng là căn cứ địa (āyatanato), vì chúng làm lan rộng các căn cứ địa (āyānaṃ tananato), và vì chúng dẫn dắt sự tiếp nối (āyatassa ca nayanato).
546
512. Apica nivāsaṭṭhānaṭṭhena ākaraṭṭhena samosaraṇaṭṭhānaṭṭhena sañjātidesaṭṭhena kāraṇaṭṭhena ca āyatanaṃ veditabbaṃ.
Furthermore, āyatana should be understood in the sense of a dwelling place, a source, a gathering place, a place of origin, and a cause.
512. Hơn nữa, āyatana cần được hiểu theo nghĩa là nơi cư trú, là nguồn gốc, là nơi hội tụ, là nơi phát sinh, và là nguyên nhân.
Tathā hi loke ‘‘issarāyatanaṃ vāsudevāyatana’’ntiādīsu nivāsaṭṭhānaṃ āyatananti vuccati.
Just as in the world, in expressions like "the dwelling of Isvara," "the dwelling of Vāsudeva," a dwelling place is called āyatana.
Thật vậy, trong thế gian, nơi cư trú được gọi là āyatana, như trong các câu ‘‘issarāyatanaṃ vāsudevāyatanaṃ’’ (xứ của thần Isvara, xứ của thần Vāsudeva), v.v.
‘‘Suvaṇṇāyatanaṃ rajatāyatana’’ntiādīsu ākaro.
In expressions like "a gold mine," "a silver mine," it is a source.
Nguồn gốc, như trong ‘‘suvaṇṇāyatanaṃ rajatāyatanaṃ’’ (mỏ vàng, mỏ bạc), v.v.
Sāsane pana ‘‘manoramme āyatane sevanti naṃ vihaṅgamā’’tiādīsu (a. ni. 5.38) samosaraṇaṭṭhānaṃ.
But in the Dispensation, in expressions like "birds resort to a delightful place," it is a gathering place.
Còn trong Giáo pháp, nơi hội tụ, như trong ‘‘manoramme āyatane sevanti naṃ vihaṅgamā’’ (những loài chim cư ngụ trong xứ đẹp đẽ) (A.N. 5.38), v.v.
‘‘Dakkhiṇāpatho gunnaṃ āyatana’’ntiādīsu sañjātideso.
In expressions like "Dakkināpatha is the breeding ground for cattle," it is a place of origin.
Nơi phát sinh, như trong ‘‘Dakkhiṇāpatho gunnaṃ āyatanaṃ’’ (Đakṣiṇāpatha là xứ phát sinh của loài bò), v.v.
‘‘Tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati satiāyatane’’tiādīsu (a. ni. 3.102) kāraṇaṃ.
In expressions like "one attains fitness for witnessing in each and every āyatana where mindfulness is present," it is a cause.
Nguyên nhân, như trong ‘‘Tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati satiāyatane’’ (Ở nơi nào có xứ, ở nơi ấy đạt được khả năng làm chứng) (A.N. 3.102), v.v.
547
Cakkhuādīsu cāpi te te cittacetasikā dhammā nivasanti tadāyattavuttitāyāti cakkhādayo ca nesaṃ nivāsaṭṭhānaṃ.
And indeed, in the eye and so on, those various mental and consciousness phenomena dwell because their existence depends on them; thus, the eye and so on are their dwelling places.
Và trong mắt, v.v., những pháp tâm và tâm sở đó cư trú, vì chúng có sự tồn tại phụ thuộc vào mắt, v.v. Do đó, mắt, v.v., là nơi cư trú của chúng.
Cakkhādīsu ca te ākiṇṇā tannissitattā tadārammaṇattā cāti cakkhādayo nesaṃ ākaro.
And in the eye and so on, these phenomena are prevalent because they are dependent on them and have them as their object; thus, the eye and so on are their source.
Và trong mắt, v.v., những pháp đó được trộn lẫn, vì chúng nương tựa vào mắt và lấy mắt làm đối tượng. Do đó, mắt, v.v., là nguồn gốc của chúng.
Cakkhādayo ca nesaṃ samosaraṇaṭṭhānaṃ, tattha tattha vatthudvārārammaṇavasena samosaraṇato.
And the eye and so on are their gathering place, because they gather there in the form of basis, door, and object.
Và mắt, v.v., là nơi hội tụ của chúng, vì chúng hội tụ ở đó theo phương diện căn cứ địa, cửa ngõ và đối tượng.
Cakkhādayo ca nesaṃ sañjātideso, tannissayārammaṇabhāvena tattheva uppattito.
And the eye and so on are their place of origin, because they arise right there by way of having them as their support and object.
Và mắt, v.v., là nơi phát sinh của chúng, vì chúng sinh khởi ngay tại đó do là nơi nương tựa và đối tượng của chúng.
Cakkhādayo ca nesaṃ kāraṇaṃ, tesaṃ abhāve abhāvatoti.
And the eye and so on are their cause, because without them, these phenomena do not exist.
Và mắt, v.v., là nguyên nhân của chúng, vì khi chúng không có thì những pháp đó cũng không có.
Iti nivāsaṭṭhānaṭṭhena, ākaraṭṭhena, samosaraṇaṭṭhānaṭṭhena, sañjātidesaṭṭhena, kāraṇaṭṭhenacāti imehipi kāraṇehi ete dhammā āyatanaṃ āyatananti vuccanti.
Thus, these phenomena are called āyatana, āyatana, by these reasons too: as a dwelling place, as a source, as a gathering place, as a place of origin, and as a cause.
Như vậy, những pháp này được gọi là āyatana (xứ) vì những lý do này: là nơi cư trú, là nguồn gốc, là nơi hội tụ, là nơi phát sinh, và là nguyên nhân.
548
Tasmā yathāvuttena atthena cakkhu ca taṃ āyatanañcāti cakkhāyatanaṃ…pe… dhammā ca te āyatanañcāti dhammāyatananti evaṃ tāvettha atthato viññātabbo vinicchayo.
Therefore, in this context, the determination, atthato (semantically), should be understood as follows: "the eye is an āyatana, thus the eye-āyatana... and so on... phenomena are āyatana, thus the phenomena-āyatana."
Do đó, với ý nghĩa đã được giải thích, mắt là āyatana nên gọi là cakkhāyatana (nhãn xứ)... (v.v.)... các pháp là āyatana nên gọi là dhammāyatana (pháp xứ). Như vậy, ở đây cần phải hiểu sự phân định theo ý nghĩa.
549
513. Lakkhaṇāti cakkhādīnaṃ lakkhaṇatopettha viññātabbo vinicchayo.
513. By lakkhaṇa (characteristics), the determination here should be understood from the characteristics of the eye and so on.
513. Lakkhaṇā (đặc tính) – Ở đây, sự phân định cần được hiểu theo đặc tính của mắt, v.v.
Tāni ca pana tesaṃ lakkhaṇāni khandhaniddese vuttanayeneva veditabbāni.
And these characteristics of theirs should be understood in the manner stated in the Exposition of the Aggregates (Khandha-Niddesa).
Và những đặc tính đó của chúng cần được hiểu theo cách đã nói trong phần giải thích về các uẩn (khandha).
550
Tāvatvatoti tāvabhāvato.
Tāvatvato means "to that extent."
Tāvatvato (về số lượng) có nghĩa là về bản chất của số lượng đó.
Idaṃ vuttaṃ hoti – cakkhādayopi hi dhammā eva, evaṃ sati dhammāyatanamicceva avatvā kasmā dvādasāyatanānīti vuttānīti ce.
This is what is meant: The eye and so on are indeed phenomena; if that is the case, why are twelve āyatanas mentioned, instead of just stating "the phenomena-āyatana"?
Điều này có nghĩa là: nếu nói rằng mắt, v.v., cũng chỉ là các pháp, vậy tại sao không chỉ nói là pháp xứ mà lại nói là mười hai xứ?
Chaviññāṇakāyuppattidvārārammaṇavavatthānato idha channaṃ viññāṇakāyānaṃ dvārabhāvena ārammaṇabhāvena ca vavatthānato ayametesaṃ bhedo hotīti dvādasa vuttāni, cakkhuviññāṇavīthipariyāpannassa hi viññāṇakāyassa cakkhāyatanameva uppattidvāraṃ, rūpāyatanameva cārammaṇaṃ, tathā itarāni itaresaṃ.
It is because of the classification of the doors and objects for the arising of the six consciousness-groups that this distinction among them arises, and thus twelve are mentioned. For the consciousness-group included in the eye-consciousness process, the eye-āyatana alone is the door of arising, and the visible-form-āyatana alone is the object. Similarly for the others.
Nếu vậy, thì sự phân biệt này của chúng là do sự phân định cửa ngõ và đối tượng của sự sinh khởi sáu thân thức. Ở đây, do sự phân định sáu thân thức theo phương diện cửa ngõ và đối tượng, nên mười hai xứ được nói đến. Thật vậy, đối với thân thức nhãn thức thuộc tiến trình nhãn thức, nhãn xứ chính là cửa ngõ sinh khởi, và sắc xứ chính là đối tượng; tương tự, các xứ khác cũng vậy đối với các thân thức khác.
Chaṭṭhassa pana bhavaṅgamanasaṅkhāto manāyatanekadesova uppattidvāraṃ, asādhāraṇameva ca dhammāyatanaṃ ārammaṇanti.
However, for the sixth (mind-consciousness-group), only a part of the mind-āyatana, namely the bhavanga-mind, is the door of arising, and the phenomena-āyatana is its unique object.
Còn đối với thân thức thứ sáu, chỉ một phần của ý xứ, tức là tâm ý môn (bhavaṅga), là cửa ngõ sinh khởi, và pháp xứ là đối tượng không chung với các thân thức khác.
Iti channaṃ viññāṇakāyānaṃ uppattidvārārammaṇavavatthānato dvādasa vuttānīti evamettha tāvatvato viññātabbo vinicchayo.
Thus, it is because of the classification of the doors and objects for the arising of the six consciousness-groups that twelve are mentioned. In this way, the determination tāvatvato (as to their number) should be understood here.
Như vậy, do sự phân định cửa ngõ và đối tượng của sự sinh khởi sáu thân thức, nên mười hai xứ được nói đến. Theo cách này, ở đây cần phải hiểu sự phân định về số lượng.
551
514. Kamatoti idhāpi pubbe vuttesu uppattikkamādīsu desanākkamova yujjati.
514. By kamato (sequence), here too, among the sequences of arising and so on mentioned earlier, only the sequence of teaching is appropriate.
514. Kamato (về thứ tự) – Ở đây, trong các thứ tự đã nói trước đây như thứ tự sinh khởi, v.v., chỉ có thứ tự thuyết giảng là phù hợp.
Ajjhattikesu hi āyatanesu sanidassanasappaṭighavisayattā cakkhāyatanaṃ pākaṭanti paṭhamaṃ desitaṃ, tato anidassanasappaṭighavisayāni sotāyatanādīni.
Among the internal āyatanas, the eye-āyatana is taught first because it is prominent, being related to visible forms that are manifest and impinging. After that, the ear-āyatana and so on are taught, which are related to sounds and so on that are non-manifest and impinging.
Trong các xứ nội, nhãn xứ được thuyết giảng trước tiên vì nó rõ ràng do có đối tượng là sắc hữu kiến hữu đối (sanidassanasappaṭighavisayattā). Sau đó là các xứ nhĩ, v.v., có đối tượng là sắc vô kiến hữu đối (anidassanasappaṭighavisayāni).
Atha vā dassanānuttariyasavanānuttariyahetubhāvena bahūpakārattā ajjhattikesu cakkhāyatanasotāyatanāni paṭhamaṃ desitāni, tato ghānāyatanādīni tīṇi, pañcannampi gocaravisayattā ante manāyatanaṃ, cakkhāyatanādīnaṃ pana gocarattā tassa tassa antarantarāni bāhiresu rūpāyatanādīni.
Alternatively, among the internal āyatanas, the eye-āyatana and ear-āyatana are taught first due to their great usefulness as causes for the unsurpassed seeing and unsurpassed hearing, then the nose-āyatana and the other two (tongue and body āyatanas). The mind-āyatana comes last as it is the domain for all five (sense āyatanas). As for the external āyatanas, visible-form-āyatana and so on, they are mentioned interspersed, being the objects of the eye-āyatana and so on respectively.
Hoặc là, trong các xứ nội, nhãn xứ và nhĩ xứ được thuyết giảng trước tiên vì chúng có nhiều lợi ích do là nguyên nhân của sự thấy thù thắng và nghe thù thắng. Sau đó là ba xứ tỷ, thiệt, thân. Cuối cùng là ý xứ, vì nó là đối tượng của cả năm xứ (nhãn, nhĩ, tỷ, thiệt, thân). Còn các sắc xứ, v.v., trong các xứ ngoại được thuyết giảng xen kẽ giữa các xứ nội vì chúng là đối tượng của nhãn xứ, v.v.
Apica viññāṇuppattikāraṇavavatthānatopi ayametesaṃ kamo veditabbo.
Furthermore, this sequence should also be understood from the classification of the causes for the arising of consciousness.
Hơn nữa, thứ tự này của chúng cần được hiểu từ sự phân định nguyên nhân sinh khởi của thức.
Vuttañhetaṃ ‘‘cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ…pe… manañca paṭicca dhamme ca uppajjati manoviññāṇa’’nti (ma. ni. 3.421; saṃ. ni. 2.43).
For it is said: "Dependent on the eye and visible forms, eye-consciousness arises... and so on... Dependent on the mind and mental phenomena, mind-consciousness arises."
Điều này đã được nói: ‘‘Nương vào mắt và các sắc, nhãn thức sinh khởi... (v.v.)... Nương vào ý và các pháp, ý thức sinh khởi’’ (M.N. 3.421; S.N. 2.43).
Evaṃ kamatopettha viññātabbo vinicchayo.
Thus, the determination kamato (as to their sequence) should be understood here.
Như vậy, ở đây cần phải hiểu sự phân định về thứ tự.
552
515. Saṅkhepavitthārāti saṅkhepato hi manāyatanassa ceva dhammāyatanekadesassa ca nāmena tadavasesānañca āyatanānaṃ rūpena saṅgahitattā dvādasāpi āyatanāni nāmarūpamattameva honti.
515. By Saṅkhepavitthārā (briefly and in detail): Briefly, all twelve āyatanas are merely nāma-rūpa (mind-and-matter), because the mind-āyatana and a part of the phenomena-āyatana are encompassed by nāma (mentality), and the remaining āyatanas are encompassed by rūpa (materiality).
515. Saṅkhepavitthārā (về tóm tắt và chi tiết) – Thật vậy, tóm tắt thì tất cả mười hai xứ chỉ là danh và sắc, vì ý xứ và một phần của pháp xứ được bao gồm trong danh, và các xứ còn lại được bao gồm trong sắc.
Vitthārato pana ajjhattikesu tāva cakkhāyatanaṃ jātivasena cakkhupasādamattameva, paccayagatinikāyapuggalabhedato pana anantappabhedaṃ.
In detail, however, among the internal āyatanas, the eye-āyatana, by way of its nature, is merely eye-sensitivity, but by way of distinction of causes, destinies, classes, and individuals, it has infinite variations.
Còn chi tiết thì trong các xứ nội, nhãn xứ theo phương diện chủng loại chỉ là tịnh sắc mắt (cakkhupasāda) mà thôi, nhưng theo sự phân biệt về duyên, cõi, nhóm và cá nhân thì nó có vô số sai biệt.
Tathā sotāyatanādīni cattāri.
The four, ear-āyatana and so on, are likewise (infinitely varied).
Tương tự, bốn xứ nhĩ, v.v., cũng vậy.
Manāyatanaṃ kusalākusalavipākakiriyaviññāṇabhedena ekūnanavutippabhedaṃ ekavīsuttarasatappabhedañca.
The mind-āyatana has eighty-nine variations by way of wholesome, unwholesome, resultant, and functional consciousnesses, and one hundred and twenty-one variations.
Ý xứ có tám mươi chín loại theo sự phân biệt thiện, bất thiện, quả dị thục và duy tác thức, và một trăm hai mươi mốt loại.
Vatthupaṭipadādibhedato pana anantappabhedaṃ.
However, by way of distinctions of bases, practices, and so on, it has infinite variations.
Nhưng theo sự phân biệt về căn cứ địa, đường lối thực hành, v.v., thì nó có vô số sai biệt.
Rūpasaddagandharasāyatanāni visabhāgapaccayādibhedato anantappabhedāni.
The visible-form, sound, smell, and taste āyatanas have infinite variations by way of distinctions of dissimilar causes and so on.
Các sắc xứ, thanh xứ, hương xứ, vị xứ có vô số sai biệt theo sự phân biệt về các duyên không tương tự, v.v.
Phoṭṭhabbāyatanaṃ pathavīdhātutejodhātuvāyodhātuvasena tippabhedaṃ.
The tangible-āyatana has three variations by way of earth-element, fire-element, and air-element.
Xúc xứ có ba loại theo phương diện địa đại, hỏa đại và phong đại.
Paccayādibhedato anekappabhedaṃ.
By way of distinctions of causes and so on, it has many variations.
Theo sự phân biệt về duyên, v.v., thì có nhiều loại.
Dhammāyatanaṃ vedanāsaññāsaṅkhārakkhandhasukhumarūpanibbānānaṃ sabhāvanānattabhedato anekappabhedanti.
The phenomena-āyatana has many variations by way of distinctions in the inherent natures and diversities of the aggregates of feeling, perception, mental formations, subtle matter, and Nibbāna.
Pháp xứ có nhiều loại theo sự phân biệt về tự tánh và đa dạng của thọ uẩn, tưởng uẩn, hành uẩn, sắc vi tế và Niết Bàn.
Evaṃ saṅkhepavitthārā viññātabbo vinicchayo.
Thus, the determination saṅkhepavitthārā (briefly and in detail) should be understood.
Như vậy, cần phải hiểu sự phân định về tóm tắt và chi tiết.
553
516. Daṭṭhabbatoti ettha pana sabbāneva saṅkhatāni āyatanāni anāgamanato aniggamanato ca daṭṭhabbāni.
516. By Daṭṭhabbato (what should be seen): Here, all conditioned āyatanas should be seen as not coming and not going.
516. Daṭṭhabbato (về điều cần thấy) – Ở đây, tất cả các xứ hữu vi cần được thấy là không đến và không đi.
Na hi tāni pubbe udayā kutoci āgacchanti, napi uddhaṃ vayā kuhiñci gacchanti, atha kho pubbe udayā appaṭiladdhasabhāvāni, uddhaṃ vayā paribhinnasabhāvāni, pubbantāparantavemajjhe paccayāyattavuttitāya avasāni pavattanti.
For they do not come from anywhere before their arising, nor do they go anywhere after their ceasing; rather, they are without an acquired nature before their arising, and their nature is disintegrated after their ceasing; between the former end and the latter end, they occur dependently on causes, without being controlled by anyone.
Thật vậy, chúng không từ đâu đến trước khi sinh khởi, cũng không đi đâu sau khi hoại diệt. Mà trước khi sinh khởi, chúng không có tự tánh; sau khi hoại diệt, tự tánh của chúng bị phá vỡ; giữa giai đoạn đầu và giai đoạn cuối, chúng tồn tại một cách vô chủ, phụ thuộc vào các duyên.
Tasmā anāgamanato aniggamanato ca daṭṭhabbāni.
Therefore, they should be seen as not coming and not going.
Do đó, chúng cần được thấy là không đến và không đi.
Tathā nirīhakato abyāpārato ca.
Similarly, as without aspiration and without activity.
Cũng vậy, chúng cần được thấy là vô ý chí và vô hành động.
Na hi cakkhurūpādīnaṃ evaṃ hoti ‘‘aho vata amhākaṃ sāmaggiyaṃ viññāṇaṃ nāma uppajjeyyā’’ti, na ca tāni viññāṇuppādanatthaṃ dvārabhāvena vatthubhāvena ārammaṇabhāvena vā īhanti, na byāpāramāpajjanti, atha kho dhammatāvesā, yaṃ cakkhurūpādisāmaggiyaṃ cakkhuviññāṇādīni sambhavantīti.
For it is not that the eye, visible forms, and so on, think: "Oh, if only consciousness would arise when we are in conjunction!" Nor do they strive or exert themselves to produce consciousness by being a door, a basis, or an object. Rather, it is simply the natural law that eye-consciousness and so on arise when there is a conjunction of eye, visible forms, and so on.
Thật vậy, mắt, sắc, v.v., không nghĩ rằng: ‘‘Ôi, ước gì khi chúng ta hội tụ, thức sẽ sinh khởi!’’ Chúng cũng không cố gắng hay hành động để tạo ra thức bằng cách làm cửa ngõ, căn cứ địa hay đối tượng. Mà đây là một quy luật tự nhiên, rằng khi mắt, sắc, v.v., hội tụ, nhãn thức, v.v., sẽ sinh khởi.
Tasmā nirīhakato abyāpārato ca daṭṭhabbāni.
Therefore, they should be seen as without aspiration and without activity.
Do đó, chúng cần được thấy là vô ý chí và vô hành động.
Apica ajjhattikāni suññagāmo viya daṭṭhabbāni, dhuvasubhasukhattabhāvavirahitattā.
Furthermore, the internal āyatanas should be seen like a deserted village, being devoid of permanence, beauty, pleasure, and self.
Hơn nữa, các xứ nội cần được thấy như một ngôi làng hoang vắng, vì chúng không có bản chất thường còn, đẹp đẽ, an lạc và tự ngã.
Bāhirāni gāmaghātakacorā viya, ajjhattikānaṃ abhighātakattā.
The external āyatanas are like village-destroying robbers, because they inflict harm upon the internal āyatanas.
Các xứ ngoại cần được thấy như những tên cướp phá làng, vì chúng tấn công các xứ nội.
Vuttañhetaṃ ‘‘cakkhu, bhikkhave, haññati manāpāmanāpehi rūpehī’’ti vitthāro.
For it is said: "Monks, the eye is tormented by agreeable and disagreeable visible forms," and so on in detail.
Điều này đã được nói: ‘‘Này các Tỳ-kheo, mắt bị các sắc khả ái và bất khả ái làm tổn hại’’. Chi tiết (cần được hiểu thêm).
Apica ajjhattikāni cha pāṇakā viya daṭṭhabbāni, bāhirāni tesaṃ gocarā viyāti.
Furthermore, the internal āyatanas should be seen like six creatures, and the external āyatanas like their respective ranges.
Hơn nữa, các xứ nội cần được thấy như sáu loài động vật, và các xứ ngoại như đối tượng của chúng.
Evamettha daṭṭhabbato viññātabbo vinicchayo.
Thus, the determination daṭṭhabbato (as to what should be seen) should be understood here.
Như vậy, ở đây cần phải hiểu sự phân định về điều cần thấy.
554
Idaṃ tāva āyatanānaṃ vitthārakathāmukhaṃ.
This is, first, the introductory discourse on the āyatanas.
Đây là phần mở đầu cho sự giải thích chi tiết về các xứ.
555
Dhātuvitthārakathā
Detailed Discourse on Dhātus
Phần giải thích chi tiết về các giới (dhātu)
556
517. Tadanantarā pana dhātuyoti aṭṭhārasa dhātuyo – cakkhudhātu, rūpadhātu, cakkhuviññāṇadhātu, sotadhātu, saddadhātu, sotaviññāṇadhātu, ghānadhātu, gandhadhātu, ghānaviññāṇadhātu, jivhādhātu, rasadhātu, jivhāviññāṇadhātu, kāyadhātu, phoṭṭhabbadhātu, kāyaviññāṇadhātu, manodhātu, dhammadhātu, manoviññāṇadhātūti.
517. Moreover, immediately after that, the dhātus are eighteen dhātus: the eye-element (cakkhudhātu), the form-element (rūpadhātu), the eye-consciousness-element (cakkhuviññāṇadhātu), the ear-element (sotadhātu), the sound-element (saddadhātu), the ear-consciousness-element (sotaviññāṇadhātu), the nose-element (ghānadhātu), the smell-element (gandhadhātu), the nose-consciousness-element (ghānaviññāṇadhātu), the tongue-element (jivhādhātu), the taste-element (rasadhātu), the tongue-consciousness-element (jivhāviññāṇadhātu), the body-element (kāyadhātu), the tangible-element (phoṭṭhabbadhātu), the body-consciousness-element (kāyaviññāṇadhātu), the mind-element (manodhātu), the phenomena-element (dhammadhātu), and the mind-consciousness-element (manoviññāṇadhātu).
517. Kế tiếp, các giới (dhātu) là mười tám giới (dhātu) – nhãn giới (cakkhudhātu), sắc giới (rūpadhātu), nhãn thức giới (cakkhuviññāṇadhātu), nhĩ giới (sotadhātu), thanh giới (saddadhātu), nhĩ thức giới (sotaviññāṇadhātu), tỷ giới (ghānadhātu), hương giới (gandhadhātu), tỷ thức giới (ghānaviññāṇadhātu), thiệt giới (jivhādhātu), vị giới (rasadhātu), thiệt thức giới (jivhāviññāṇadhātu), thân giới (kāyadhātu), xúc giới (phoṭṭhabbadhātu), thân thức giới (kāyaviññāṇadhātu), ý giới (manodhātu), pháp giới (dhammadhātu), ý thức giới (manoviññāṇadhātu).
Tattha –
Among these—
Trong đó –
557
Atthato lakkhaṇādīhi, kama tāvatvasaṅkhato;
Their essential meaning, characteristics, order, number of eighteen, and
Về ý nghĩa, về các đặc tính, về thứ tự, về số lượng;
558
Paccayā atha daṭṭhabbā, veditabbo vinicchayo.
Conditionality should then be understood; this is the determination to be known.
Về các duyên, cần phải tìm hiểu sự phân định.
559
Tattha atthatoti cakkhatīti cakkhu.
Among these, atthato (in terms of essential meaning): That which sees (or manifests) is cakkhu (eye).
Trong đó, về ý nghĩa (atthato) – cái thấy (cakkhati) nên gọi là mắt (cakkhu).
Rūpayatīti rūpaṃ.
That which manifests is rūpa (form).
Cái biểu hiện (rūpayati) nên gọi là sắc (rūpa).
Cakkhussa viññāṇaṃ cakkhuviññāṇanti evamādinā tāva nayena cakkhādīnaṃ visesatthato veditabbo vinicchayo.
The consciousness of the eye is eye-consciousness (cakkhuviññāṇa). In this way, the specific essential meaning of the eye-element and so on should first be understood.
Thức của mắt là nhãn thức (cakkhuviññāṇaṃ) – theo cách này, cần phải hiểu sự phân định về ý nghĩa đặc biệt của mắt và các pháp khác.
Avisesena pana vidahati, dhīyate, vidhānaṃ, vidhīyate etāya, ettha vā dhīyatīti dhātu.
In an unspecific sense, however, it is called a dhātu because it arranges (vidahati), is borne (dhīyate), is an arrangement (vidhānaṃ), is arranged by it (vidhīyate etāya), or is placed therein (ettha vā dhīyatīti).
Tuy nhiên, về nghĩa chung, cái tạo tác (vidahati), cái được mang giữ (dhīyate), sự tạo tác (vidhānaṃ), cái được tạo tác bởi cái này (vidhīyate etāya), hoặc cái được đặt vào trong cái này (ettha vā dhīyatīti) nên gọi là giới (dhātu).
Lokiyā hi dhātuyo kāraṇabhāvena vavatthitā hutvā suvaṇṇarajatādidhātuyo viya suvaṇṇarajatādiṃ, anekappakāraṃ saṃsāradukkhaṃ vidahanti.
For worldly dhātus, being established as causes, like gold and silver dhātus which produce gold, silver, etc., they arrange (produce) various kinds of Saṃsāric suffering.
Thật vậy, các giới thế gian (lokiyā dhātuyo), khi tồn tại như là nhân (kāraṇabhāvena), giống như các khoáng vật (dhātu) vàng, bạc, v.v., tạo ra vàng, bạc, v.v., và tạo tác vô số loại khổ đau trong luân hồi.
Bhārahārehi ca bhāro viya, sattehi dhīyante, dhāriyantīti attho.
And they are borne (dhīyante, dhāriyanti) by beings, like a burden by burden-carriers; this is the meaning.
Và chúng được chúng sinh mang giữ (dhīyante, dhāriyanti), giống như gánh nặng được người gánh vác mang đi; đó là ý nghĩa.
Dukkhavidhānamattameva cesā, avasavattanato.
And this is merely the arrangement of suffering, because it is not subject to one's will.
Và chúng chỉ là sự tạo tác khổ đau, vì chúng không phục tùng ý muốn.
Etāhi ca karaṇabhūtāhi saṃsāradukkhaṃ sattehi anuvidhīyati.
And by these as instruments, Saṃsāric suffering is caused to follow by beings.
Và bởi những giới này là nhân, khổ đau luân hồi được chúng sinh tạo tác.
Tathāvihitañca taṃ etāsveva dhīyati, ṭhapiyatīti attho.
And that suffering, thus brought about, is placed (dhīyati, ṭhapiyati) in these very dhātus.
Và khổ đau đã được tạo tác như vậy được đặt vào (dhīyati, ṭhapiyati) chính những giới này; đó là ý nghĩa.
Iti cakkhādīsu ekeko dhammo yathāsambhavaṃ vidahati, dhīyatītiādinā atthavasena dhātūti vuccati.
Thus, each phenomenon among the eye-elements and so on is called a dhātu in terms of meaning, such as "it arranges," "it is borne," as appropriate.
Như vậy, mỗi pháp trong mắt và các pháp khác, tùy theo khả năng, được gọi là giới (dhātu) theo ý nghĩa của sự tạo tác, sự được mang giữ, v.v.
560
518. Apica yathā titthiyānaṃ attā nāma sabhāvato natthi, na evametā, etā pana attano sabhāvaṃ dhārentīti dhātuyo.
518. Furthermore, just as the self (atta) of sectarians does not exist in reality, these are not like that; rather, these dhātus hold their own nature, and thus they are dhātus.
518. Hơn nữa, cũng như tự ngã (attā) của các ngoại đạo không tồn tại theo bản chất, thì những giới này không phải như vậy. Mà những giới này duy trì bản chất của chính chúng nên gọi là giới (dhātuyo).
Yathā loke vicittā haritālamanosilādayo selāvayavā dhātuyoti vuccanti, evametāpi dhātuyo viya dhātuyo.
Just as variegated components of rock, like green vitriol and red arsenic, are called dhātus in the world, so too are these like dhātus.
Cũng như trong thế gian, các phần của đá như haritāla (chất màu vàng) và manosilā (chất màu đỏ) được gọi là khoáng vật (dhātuyo), thì những giới này cũng giống như khoáng vật.
Vicittā hete ñāṇañeyyāvayavāti.
For these are variegated components of knowledge and the knowable.
Thật vậy, đây là những phần đa dạng của trí tuệ và đối tượng của trí tuệ.
Yathā vā sarīrasaṅkhātassa samudāyassa avayavabhūtesu rasasoṇitādīsu aññamaññavisabhāgalakkhaṇaparicchinnesu dhātusamaññā, evametesupi pañcakkhandhasaṅkhātassa attabhāvassa avayavesu dhātusamaññā veditabbā.
Or, just as the designation "dhātu" applies to the components of the aggregate known as the body, such as lymph and blood, which are delimited by their mutually dissimilar characteristics, so too should the designation "dhātu" be understood for these components of the existence (attabhāva) known as the five aggregates.
Hoặc cũng như trong các thành phần của tập hợp gọi là thân (sarīra), như tinh dịch và máu, được phân định bởi các đặc tính khác nhau, có tên gọi là giới (dhātu), thì cũng phải hiểu tên gọi giới (dhātu) trong các thành phần của sự tồn tại gọi là năm uẩn (pañcakkhandha).
Aññamaññavisabhāgalakkhaṇaparicchinnā hete cakkhādayoti.
For these eye-elements and so on are delimited by their mutually dissimilar characteristics.
Thật vậy, mắt và các pháp khác được phân định bởi các đặc tính khác nhau.
Apica dhātūti nijjīvamattassevetaṃ adhivacanaṃ.
Moreover, the term "dhātu" is a designation for something that is merely devoid of a living essence (nijjīvamatta).
Hơn nữa, giới (dhātu) là từ đồng nghĩa với chỉ riêng cái vô ngã.
Tathā hi bhagavā ‘‘cha dhāturo ayaṃ bhikkhu puriso’’tiādīsu (ma. ni. 3.344) jīvasaññāsamūhananatthaṃ dhātudesanaṃ akāsīti.
Thus, the Blessed One gave the teaching on dhātus to eliminate the perception of a living essence (jīvasaññā) in passages such as "This person, bhikkhu, is of six dhātus".
Thật vậy, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng về các giới để loại bỏ quan niệm về chúng sinh (jīvasaññā) trong các bài kinh như "Này Tỳ-khưu, người này có sáu giới" (M.iii.344).
561
Tasmā yathāvuttena atthena cakkhu ca taṃ dhātu ca cakkhudhātu…pe… manoviññāṇañca taṃ dhātu ca manoviññāṇadhātūti.
Therefore, in the sense stated, the eye and that which is an element (dhātu) is the eye-element (cakkhudhātu)… (similarly for others)… the mind-consciousness and that which is an element (dhātu) is the mind-consciousness-element (manoviññāṇadhātu).
Do đó, theo ý nghĩa đã nói, mắt và giới là nhãn giới (cakkhudhātu)… v.v… ý thức và giới là ý thức giới (manoviññāṇadhātu).
Evaṃ tāvettha atthato veditabbo vinicchayo.
Thus, far and wide, should the determination in terms of essential meaning be understood.
Như vậy, sự phân định về ý nghĩa cần được hiểu ở đây.
562
519. Lakkhaṇāditoti cakkhādīnaṃ lakkhaṇāditopettha veditabbo vinicchayo.
519. Lakkhaṇādito (in terms of characteristics, etc.): Here, the determination of the eye-elements and so on, in terms of their characteristics, etc., should be understood.
519. Về các đặc tính (lakkhaṇādito) – ở đây cần phải hiểu sự phân định về các đặc tính của mắt và các pháp khác.
Tāni ca pana nesaṃ lakkhaṇādīni khandhaniddese vuttanayeneva veditabbāni.
And their characteristics, etc., should be understood in the manner stated in the Discourse on Aggregates (khandhaniddesa).
Và các đặc tính của chúng cần được hiểu theo cách đã nói trong phần giải thích về các uẩn (khandha).
563
Kamatoti idhāpi pubbe vuttesu uppattikkamādīsu desanākkamova yujjati.
Kamato (in terms of order): Here too, among the orders of arising, etc., mentioned earlier, only the order of teaching (desanākama) is applicable.
Về thứ tự (kamato) – ở đây cũng chỉ có thứ tự thuyết giảng (desanākkama) là phù hợp trong các thứ tự phát sinh, v.v., đã nói trước đây.
So ca panāyaṃ hetuphalānupubbavavatthānavasena vutto.
And this order is stated in terms of the sequence of cause and effect.
Và thứ tự này được nói theo sự sắp xếp tuần tự nhân quả.
Cakkhudhātu rūpadhātūti idañhi dvayaṃ hetu, cakkhuviññāṇadhātūti phalaṃ.
For the eye-element and form-element, this pair is the cause, and the eye-consciousness-element is the result.
Nhãn giới (cakkhudhātu) và sắc giới (rūpadhātu) – hai pháp này là nhân, nhãn thức giới (cakkhuviññāṇadhātu) là quả.
Evaṃ sabbattha.
This is the case everywhere.
Tương tự cho tất cả các trường hợp.
564
520. Tāvatvatoti tāvabhāvato.
520. Tāvatvato (in terms of being of that number): means being of that particular number (eighteen).
520. Về số lượng (tāvatvato) – nghĩa là về số lượng đó.
Idaṃ vuttaṃ hoti – tesu tesu hi suttābhidhammappadesesu ‘‘ābhādhātu, subhadhātu, ākāsānañcāyatanadhātu, viññāṇañcāyatanadhātu, ākiñcaññāyatanadhātu, nevasaññānāsaññāyatanadhātu, saññāvedayitanirodhadhātu’’ (saṃ. ni. 2.95), ‘‘kāmadhātu, byāpādadhātu, vihiṃsādhātu, nekkhammadhātu, abyāpādadhātu, avihiṃsādhātu’’ (vibha. 182; dī. ni. 3.305; ma. ni. 3.125), ‘‘sukhadhātu, dukkhadhātu, somanassadhātu, domanassadhātu, upekkhādhātu, avijjādhātu’’ (vibha. 180; ma. ni. 3.125), ‘‘ārambhadhātu, nikkamadhātu, parakkamadhātu’’ (saṃ. ni. 5.183), ‘‘hīnadhātu, majjhimadhātu, paṇītadhātu’’ (dī. ni. 3.305), ‘‘pathavīdhātu, āpodhātu, tejodhātu, vāyodhātu (dī. ni. 3.311), ākāsadhātu, viññāṇadhātu’’ (ma. ni. 3.125; vibha. 172), ‘‘saṅkhatadhātu, asaṅkhatadhātu’’ (ma. ni. 3.125), ‘‘anekadhātu nānādhātu loko’’ti (dī. ni. 2.366; ma. ni. 1.148) evamādayo aññāpi dhātuyo dissanti.
This is what is meant: In various passages of the Suttas and Abhidhamma, other dhātus are also seen, such as "brilliance-element (ābhādhātu), beautiful-element (subhadhātu), infinite-space-element (ākāsānañcāyatanadhātu), infinite-consciousness-element (viññāṇañcāyatanadhātu), nothingness-element (ākiñcaññāyatanadhātu), neither-perception-nor-non-perception-element (nevasaññānāsaññāyatanadhātu), cessation-of-perception-and-feeling-element (saññāvedayitanirodhadhātu)"; "sense-sphere-element (kāmadhātu), ill-will-element (byāpādadhātu), cruelty-element (vihiṃsādhātu), renunciation-element (nekkhammadhātu), non-ill-will-element (abyāpādadhātu), non-cruelty-element (avihiṃsādhātu)"; "happiness-element (sukhadhātu), suffering-element (dukkhadhātu), joy-element (somanassadhātu), displeasure-element (domanassadhātu), equanimity-element (upekkhādhātu), ignorance-element (avijjādhātu)"; "initiation-element (ārambhadhātu), exertion-element (nikkamadhātu), effort-element (parakkamadhātu)"; "inferior-element (hīnadhātu), middling-element (majjhimadhātu), superior-element (paṇītadhātu)"; "earth-element (pathavīdhātu), water-element (āpodhātu), fire-element (tejodhātu), air-element (vāyodhātu), space-element (ākāsadhātu), consciousness-element (viññāṇadhātu)"; "conditioned-element (saṅkhatadhātu), unconditioned-element (asaṅkhatadhātu)"; and "the world is of many elements, various elements".
Điều này có nghĩa là: trong các phần kinh điển và A-tì-đàm (Abhidhamma) khác nhau, các giới khác cũng được thấy, chẳng hạn như "quang giới (ābhādhātu), tịnh giới (subhadhātu), không vô biên xứ giới (ākāsānañcāyatanadhātu), thức vô biên xứ giới (viññāṇañcāyatanadhātu), vô sở hữu xứ giới (ākiñcaññāyatanadhātu), phi tưởng phi phi tưởng xứ giới (nevasaññānāsaññāyatanadhātu), diệt tận định giới (saññāvedayitanirodhadhātu)" (S.ii.95), "dục giới (kāmadhātu), sân giới (byāpādadhātu), hại giới (vihiṃsādhātu), xuất ly giới (nekkhammadhātu), vô sân giới (abyāpādadhātu), vô hại giới (avihiṃsādhātu)" (Vibh.182; D.iii.305; M.iii.125), "lạc giới (sukhadhātu), khổ giới (dukkhadhātu), hỷ giới (somanassadhātu), ưu giới (domanassadhātu), xả giới (upekkhādhātu), vô minh giới (avijjādhātu)" (Vibh.180; M.iii.125), "khởi giới (ārambhadhātu), xuất ly giới (nikkamadhātu), tinh tấn giới (parakkamadhātu)" (S.v.183), "hạ liệt giới (hīnadhātu), trung bình giới (majjhimadhātu), thù thắng giới (paṇītadhātu)" (D.iii.305), "địa giới (pathavīdhātu), thủy giới (āpodhātu), hỏa giới (tejodhātu), phong giới (vāyodhātu)" (D.iii.311), "không giới (ākāsadhātu), thức giới (viññāṇadhātu)" (M.iii.125; Vibh.172), "hữu vi giới (saṅkhatadhātu), vô vi giới (asaṅkhatadhātu)" (M.iii.125), "thế gian có nhiều giới, các giới khác nhau" (D.ii.366; M.i.148).
Evaṃ sati sabbāsaṃ vasena paricchedaṃ akatvā kasmā aṭṭhārasāti ayameva paricchedo katoti ce.
If it be asked: "Since this is the case, why was this enumeration of eighteen made, without making an enumeration based on all (these other) dhātus?"
Nếu nói rằng: "Như vậy, tại sao không phân loại tất cả mà chỉ phân loại mười tám giới này?",
Sabhāvato vijjamānānaṃ sabbadhātūnaṃ tadantogadhattā.
Because all dhātus that exist in reality are included within these (eighteen).
Thì đó là vì tất cả các giới tồn tại theo bản chất đều nằm trong mười tám giới này.
565
Rūpadhātuyeva hi ābhādhātu, subhadhātu pana rūpādipaṭibaddhā.
Indeed, the form-element itself is the brilliance-element (ābhādhātu), while the beautiful-element (subhadhātu) is connected with form and so on.
Quang giới (ābhādhātu) chính là sắc giới (rūpadhātu), còn tịnh giới (subhadhātu) thì liên quan đến sắc và các pháp khác.
Kasmā, subhanimittattā.
Why? Because it is a sign of beauty (subhanimitta).
Tại sao? Vì nó là tướng tịnh (subhanimitta).
Subhanimittañhi subhadhātu.
For a sign of beauty is the beautiful-element.
Tướng tịnh (subhanimitta) chính là tịnh giới (subhadhātu).
Tañca rūpādivinimuttaṃ na vijjati.
And that does not exist apart from form and so on.
Và không có tướng tịnh nào tồn tại mà không liên quan đến sắc và các pháp khác.
Kusalavipākārammaṇā vā rūpādayo eva subhadhātūti rūpādimattamevesā.
Or, forms and so on, which are objects of wholesome results, are themselves the beautiful-element; thus, this is merely form and so on.
Hoặc sắc và các pháp khác là đối tượng của quả thiện (kusalavipāka) chính là tịnh giới (subhadhātu), nên nó chỉ là sắc và các pháp khác.
Ākāsānañcāyatanadhātuādīsu cittaṃ manoviññāṇadhātuyeva, sesā dhammadhātu.
In the infinite-space-element and so on, consciousness is merely the mind-consciousness-element, and the rest are the phenomena-element.
Trong không vô biên xứ giới (ākāsānañcāyatanadhātu) và các giới khác, tâm (citta) chính là ý thức giới (manoviññāṇadhātu), còn các pháp còn lại là pháp giới (dhammadhātu).
Saññāvedayitanirodhadhātu pana sabhāvato natthi.
The cessation-of-perception-and-feeling-element, however, does not exist in reality.
Tuy nhiên, diệt tận định giới (saññāvedayitanirodhadhātu) không tồn tại theo bản chất.
Dhātudvayanirodhamattameva hi sā.
For it is merely the cessation of two dhātus.
Thật vậy, nó chỉ là sự diệt của hai giới.
566
Kāmadhātu dhammadhātumattaṃ vā hoti.
The sense-sphere-element (kāmadhātu) is either merely the phenomena-element.
Dục giới (kāmadhātu) có thể chỉ là pháp giới (dhammadhātu).
Yathāha – ‘‘tattha katamā kāmadhātu?
As it is said: "Among these, what is the sense-sphere-element?
Như đã nói: "Trong đó, dục giới là gì?
Kāmapaṭisaṃyutto takko vitakko micchāsaṅkappo’’ti (vibha. 182).
Thought (takka), applied thought (vitakka), and wrong intention (micchāsaṅkappa) connected with sense-desires (kāma)."
Đó là tư duy (takka), tầm (vitakka), tà tư duy (micchāsaṅkappa) liên quan đến dục." (Vibh.182).
Aṭṭhārasāpi vā dhātuyo.
Or, all eighteen dhātus.
Hoặc tất cả mười tám giới (dhātu).
Yathāha – ‘‘heṭṭhato avīcinirayaṃ pariyantaṃ karitvā uparito paranimmitavasavattī deve antokaritvā yaṃ etasmiṃ antare etthāvacarā ettha pariyāpannā khandhadhātuāyatanā rūpā vedanā saññā saṅkhārā viññāṇaṃ, ayaṃ vuccati kāmadhātū’’ti (vibha. 182).
As it is said: "Making the Avīci hell below the boundary, and including the Paranimmittavasavattī devas above, whatever aggregates, dhātus, āyatanas, forms, feelings, perceptions, mental formations, and consciousness are within this interval, falling within this scope, included herein—this is called the kāmadhātu."
Như đã nói: "Bắt đầu từ địa ngục A-tì (avīciniraya) ở phía dưới và kết thúc ở chư thiên Hóa Lạc Tự Tại (Paranimmitavasavattī) ở phía trên, trong khoảng giữa đó, những uẩn (khandha), giới (dhātu), xứ (āyatana), sắc (rūpa), thọ (vedanā), tưởng (saññā), hành (saṅkhāra), thức (viññāṇa) nào nằm trong phạm vi này, thuộc về phạm vi này, đó được gọi là dục giới (kāmadhātu)." (Vibh.182).
567
Nekkhammadhātu dhammadhātu eva, ‘‘sabbepi kusalā dhammā nekkhammadhātū’’ti (vibha. 182) vacanato manoviññāṇadhātupi hotiyeva.
The renunciation-element (nekkhammadhātu) is merely the phenomena-element; and since it is said, "All wholesome phenomena are the renunciation-element," the mind-consciousness-element also becomes it.
Xuất ly giới (nekkhammadhātu) chính là pháp giới (dhammadhātu), và theo câu "tất cả các pháp thiện là xuất ly giới" (Vibh.182), ý thức giới (manoviññāṇadhātu) cũng là xuất ly giới.
Byāpādavihiṃsā-abyāpāda-avihiṃsāsukha-dukkha-somanassa-domanassupekkhā-avijjāārambha-nikkama-parakkamadhātuyo dhammadhātuyeva.
The ill-will-element (byāpādhātu), cruelty-element (vihiṃsādhātu), non-ill-will-element (abyāpādadhātu), non-cruelty-element (avihiṃsādhātu), happiness-element (sukhadhātu), suffering-element (dukkhadhātu), joy-element (somanassadhātu), displeasure-element (domanassadhātu), equanimity-element (upekkhādhātu), ignorance-element (avijjādhātu), initiation-element (ārambhadhātu), exertion-element (nikkamadhātu), and effort-element (parakkamadhātu) are merely the phenomena-element.
Các giới sân (byāpāda), hại (vihiṃsā), vô sân (abyāpāda), vô hại (avihiṃsā), lạc (sukha), khổ (dukkha), hỷ (somanassa), ưu (domanassa), xả (upekkhā), vô minh (avijjā), khởi (ārambha), xuất ly (nikkama), tinh tấn (parakkama) đều là pháp giới (dhammadhātu).
568
Hīnamajjhimapaṇītadhātuyo aṭṭhārasa dhātumattameva.
The inferior-element (hīnadhātu), middling-element (majjhimadhātu), and superior-element (paṇītadhātu) are merely the eighteen dhātus themselves.
Các giới hạ liệt (hīna), trung bình (majjhima), thù thắng (paṇīta) chỉ là mười tám giới (dhātu).
Hīnā hi cakkhādayo hīnā dhātu, majjhimapaṇītā majjhimā ceva paṇītā ca.
Indeed, the inferior eye-elements and so on are the inferior-element, and the middling and superior ones are both middling and superior.
Thật vậy, các giới như mắt, v.v., là hạ liệt thì là hạ liệt giới (hīnadhātu); các giới trung bình và thù thắng thì là trung bình giới (majjhimā) và thù thắng giới (paṇītā).
Nippariyāyena pana akusalā dhammadhātumanoviññāṇadhātuyo hīnadhātu, lokiyā kusalābyākatā ubhopi cakkhudhātuādayo ca majjhimadhātu, lokuttarā pana dhammadhātumanoviññāṇadhātuyo paṇītadhātu.
However, in an absolute sense, unwholesome phenomena-elements and mind-consciousness-elements are the inferior-element; both worldly wholesome and indeterminate phenomena-elements, mind-consciousness-elements, and eye-elements and so on are the middling-element; and supramundane phenomena-elements and mind-consciousness-elements are the superior-element.
Tuy nhiên, nói một cách trực tiếp, pháp giới (dhammadhātu) và ý thức giới (manoviññāṇadhātu) bất thiện là hạ liệt giới (hīnadhātu); pháp giới (dhammadhātu) và ý thức giới (manoviññāṇadhātu) thiện và vô ký thế gian, cùng với các giới như nhãn giới (cakkhudhātu) và các giới khác, cả hai đều là trung bình giới (majjhimadhātu); còn pháp giới (dhammadhātu) và ý thức giới (manoviññāṇadhātu) siêu thế là thù thắng giới (paṇītadhātu).
569
Pathavītejovāyodhātuyo phoṭṭhabbadhātuyeva, āpodhātu ākāsadhātu ca dhammadhātuyeva.
The earth-element, fire-element, and air-element are merely the tangible-element (phoṭṭhabbadhātu); and the water-element and space-element are merely the phenomena-element (dhammadhātu).
Địa giới (pathavīdhātu), hỏa giới (tejodhātu), phong giới (vāyodhātu) chính là xúc giới (phoṭṭhabbadhātu); thủy giới (āpodhātu) và không giới (ākāsadhātu) chính là pháp giới (dhammadhātu).
Viññāṇadhātu cakkhuviññāṇādisattaviññāṇadhātusaṅkhepoyeva.
The consciousness-element (viññāṇadhātu) is merely a summary of the seven consciousness-elements, such as eye-consciousness.
Thức giới (viññāṇadhātu) chỉ là sự tóm tắt của bảy thức giới (viññāṇadhātu) như nhãn thức giới (cakkhuviññāṇa) và các giới khác.
570
Sattarasa dhātuyo dhammadhātuekadeso ca saṅkhatadhātu, asaṅkhatā pana dhātu dhammadhātuekadesova.
Seventeen dhātus and a part of the phenomena-element are the conditioned-element (saṅkhatadhātu), while the unconditioned-element (asaṅkhatadhātu) is merely a part of the phenomena-element.
Mười bảy giới (dhātu) và một phần của pháp giới (dhammadhātu) là hữu vi giới (saṅkhatadhātu); còn vô vi giới (asaṅkhatadhātu) chỉ là một phần của pháp giới (dhammadhātu).
Anekadhātunānādhātuloko pana aṭṭhārasa dhātuppabhedamattamevāti.
The world of diverse and various elements is merely a division into eighteen elements.
Thế giới với nhiều yếu tố (dhātu) và các yếu tố khác nhau (nānādhātu) chỉ là sự phân loại của mười tám dhātu.
Iti sabhāvato vijjamānānaṃ sabbadhātūnaṃ tadantogadhattā aṭṭhāraseva vuttāti.
Thus, because all existing elements are included within them, only eighteen have been stated.
Do đó, vì tất cả các dhātu hiện hữu theo bản chất đều nằm trong đó, nên chỉ có mười tám dhātu được nói đến.
571
521. Apica vijānanasabhāve viññāṇe jīvasaññīnaṃ saññāsamūhananatthampi aṭṭhāraseva vuttā.
521. Furthermore, the eighteen elements were stated also for the uprooting of the perception of those who perceive consciousness, which has the characteristic of knowing, as a living being (jīva).
521. Hơn nữa, mười tám dhātu cũng được đề cập để loại bỏ nhận thức sai lầm về sinh mạng (jīva-saññā) ở những người có nhận thức sai lầm về sinh mạng trong viññāṇa (thức) có bản chất là nhận biết.
Santi hi sattā vijānanasabhāve viññāṇe jīvasaññino, tesaṃ cakkhusotaghānajivhākāyamanodhātumanoviññāṇadhātubhedena tassa anekataṃ cakkhurūpādipaccayāyattavuttitāya aniccatañca pakāsetvā dīgharattānusayitaṃ jīvasaññaṃ samūhanitukāmena bhagavatā aṭṭhārasa dhātuyo pakāsitā.
There are indeed beings who perceive consciousness, which has the characteristic of knowing, as a living being. The Blessed One, desiring to uproot their deep-seated perception of a living being by explaining the manifold nature of that consciousness—divided into eye-element, ear-element, nose-element, tongue-element, body-element, mind-element, and mind-consciousness-element—and its impermanence due to its arising dependent on the eye, visible form, and so on, declared the eighteen elements.
Quả thật, có những chúng sinh có nhận thức sai lầm về sinh mạng trong viññāṇa có bản chất là nhận biết; và để loại bỏ nhận thức về sinh mạng đã ngủ ngầm trong một thời gian dài, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng mười tám dhātu, bằng cách trình bày tính đa dạng của chúng qua sự phân loại thành nhãn thức dhātu, nhĩ thức dhātu, khứu thức dhātu, thiệt thức dhātu, thân thức dhātu, ý dhātu, và ý thức dhātu, cũng như tính vô thường của chúng do sự phụ thuộc vào các duyên như nhãn căn và sắc trần.
Kiñca bhiyyo tathā veneyyajjhāsayavasena ca.
Moreover, it was likewise for the sake of those to be disciplined according to their dispositions.
Và còn nữa, tùy theo khuynh hướng của những người có thể được giáo hóa.
Ye ca imāya anatisaṅkhepavitthārāya desanāya veneyyasattā, tadajjhāsayavasena ca aṭṭhāraseva pakāsitā.
And those beings to be disciplined who could be guided by this teaching, which is neither too brief nor too extensive, for the sake of their dispositions, the eighteen elements were declared.
Và tùy theo khuynh hướng của những chúng sinh có thể được giáo hóa bởi bài thuyết pháp không quá cô đọng cũng không quá chi tiết này, mười tám dhātu đã được thuyết giảng.
572
Saṅkhepavitthāranayena tathā tathā hi,
For indeed, in ways both condensed and elaborate,
Quả thật, theo phương pháp cô đọng và chi tiết, tùy theo cách này cách khác,
573
Dhammaṃ pakāsayati esa yathā yathāssa;
He teaches the Dhamma in such a manner that
Đức Thế Tôn thuyết giảng Dhamma như thế nào,
574
Saddhammatejavihataṃ vilayaṃ khaṇena,
The darkness in the hearts of those to be disciplined,
Thì bóng tối (vô minh) trong tâm chúng sinh có thể giáo hóa,
575
Veneyyasattahadayesu tamo payātīti.
Struck down by the power of the True Dhamma, vanishes in an instant.
Bị ánh sáng của Chánh Pháp tiêu diệt, liền tan biến trong khoảnh khắc.
576
Evamettha tāvatvato veditabbo vinicchayo.
Thus, to this extent, the determination here should be understood.
Như vậy, đây là sự phân tích cần được hiểu.
577
522. Saṅkhatoti cakkhudhātu tāva jātito eko dhammotveva saṅkhaṃ gacchati cakkhupasādavasena, tathā sotaghānajivhākāyarūpasaddagandharasadhātuyo sotappasādādivasena, phoṭṭhabbadhātu pana pathavītejovāyovasena tayo dhammāti saṅkhaṃ gacchati.
522. Conditioned (Saṅkhato): The eye-element, to begin with, is reckoned as one phenomenon in terms of its generic nature (jāti), in the sense of eye-sensitivity (cakkhupasāda). Similarly, the ear-, nose-, tongue-, body-, visible form-, sound-, odor-, and taste-elements are reckoned in terms of ear-sensitivity, and so on. But the tangible-element (phoṭṭhabbadhātu) is reckoned as three phenomena, in terms of earth (pathavī), fire (tejo), and air (vāyo).
522. Saṅkhata (được tính toán) – Trước hết, nhãn dhātu được tính là một pháp dựa trên nhãn tịnh sắc, theo khía cạnh tự tánh của nhãn căn. Tương tự, nhĩ, khứu, thiệt, thân, sắc, thinh, hương, vị dhātu cũng vậy, dựa trên nhĩ tịnh sắc, v.v. Còn xúc dhātu thì được tính là ba pháp dựa trên địa, hỏa, phong.
Cakkhuviññāṇadhātu kusalākusalavipākavasena dve dhammāti saṅkhaṃ gacchati, tathā sotaghānajivhākāyaviññāṇadhātuyo.
The eye-consciousness-element is reckoned as two phenomena, in terms of wholesome and unwholesome resultant (vipāka). Likewise for the ear-, nose-, tongue-, and body-consciousness-elements.
Nhãn thức dhātu được tính là hai pháp dựa trên quả thiện và quả bất thiện. Tương tự, nhĩ, khứu, thiệt, thân thức dhātu cũng vậy.
Manodhātu pana pañcadvārāvajjanakusalākusalavipākasampaṭicchanavasena tayo dhammāti saṅkhaṃ gacchati.
The mind-element (manodhātu), however, is reckoned as three phenomena, in terms of adverting at the five doors (pañcadvārāvajjana), wholesome-unwholesome resultant receiving consciousness (kusalākusalavipākasampaṭicchana).
Còn ý dhātu thì được tính là ba pháp dựa trên ngũ môn hướng tâm, tiếp thọ quả thiện và quả bất thiện.
Dhammadhātu tiṇṇaṃ arūpakkhandhānaṃ soḷasannaṃ sukhumarūpānaṃ asaṅkhatāya ca dhātuyā vasena vīsati dhammāti saṅkhaṃ gacchati.
The Dhamma-element (dhammadhātu) is reckoned as twenty phenomena, in terms of the three immaterial aggregates, the sixteen subtle material phenomena, and the Unconditioned element (asaṅkhatā dhātu).
Pháp dhātu được tính là hai mươi pháp dựa trên ba uẩn vô sắc, mười sáu sắc vi tế và vô vi dhātu.
Manoviññāṇadhātu sesakusalākusalābyākataviññāṇavasena chasattati dhammāti saṅkhaṃ gacchati.
The mind-consciousness-element (manoviññāṇadhātu) is reckoned as seventy-six phenomena, in terms of the remaining wholesome, unwholesome, and indeterminate consciousnesses.
Ý thức dhātu được tính là bảy mươi sáu pháp dựa trên các thức thiện, bất thiện, vô ký còn lại.
Evamettha saṅkhatopi veditabbo vinicchayo.
Thus, the determination regarding the conditioned (saṅkhata) should also be understood here.
Như vậy, sự phân tích về saṅkhata cần được hiểu ở đây.
578
523. Paccayāti ettha ca cakkhudhātu tāva cakkhuviññāṇadhātuyā vippayuttapurejātaatthiavigatanissayindriyapaccayānaṃ vasena chahi paccayehi paccayo hoti, rūpadhātu purejātaatthiavigatārammaṇapaccayānaṃ vasena catūhi paccayehi paccayo hoti.
523. By conditions (Paccayā): Here, the eye-element is a condition for the eye-consciousness-element by six conditions: unassociated (vippayutta), pre-arisen (purejāta), existence (atthi), non-disappearance (avigata), support (nissaya), and faculty (indriya) conditions. The visible-form-element is a condition by four conditions: pre-arisen, existence, non-disappearance, and object (ārammaṇa) conditions.
523. Paccayā (duyên) – Ở đây, nhãn dhātu là duyên cho nhãn thức dhātu bằng sáu duyên: biệt ly duyên, tiền sinh duyên, hiện hữu duyên, bất ly duyên, y chỉ duyên, căn duyên. Sắc dhātu là duyên bằng bốn duyên: tiền sinh duyên, hiện hữu duyên, bất ly duyên, cảnh duyên.
Evaṃ sotaviññāṇadhātuādīnaṃ sotadhātusaddadhātuādayo.
Similarly, the ear-element, sound-element, and so on are conditions for the ear-consciousness-element, and so on.
Tương tự, nhĩ dhātu, thinh dhātu, v.v., là duyên cho nhĩ thức dhātu, v.v.
Pañcannaṃ pana nesaṃ āvajjanamanodhātu anantarasamanantaranatthivigatānantarūpanissayavasena pañcahi paccayehi paccayo hoti, tā ca pañcapi sampaṭicchanamanodhātuyā.
But the adverting mind-element (āvajjanamanodhātu) for these five* is a condition by five conditions: contiguity (anantara), immediate contiguity (samanantara), absence (natthi), disappearance (vigata), and proximate support (anantarūpanissaya) conditions. And those five* are conditions for the receiving mind-element (sampaṭicchanamanodhātu).
Còn ý dhātu là duyên cho năm thức đó bằng năm duyên: vô gián duyên, đẳng vô gián duyên, vô hữu duyên, ly khứ duyên, vô gián y chỉ duyên. Và năm thức đó là duyên cho ý dhātu tiếp thọ.
Tathā sampaṭicchanamanodhātu santīraṇamanoviññāṇadhātuyā, sā ca voṭṭhabbanamanoviññāṇadhātuyā, voṭṭhabbanamanoviññāṇadhātu ca javanamanoviññāṇadhātuyā.
Likewise, the receiving mind-element is a condition for the investigating mind-consciousness-element (santīraṇamanoviññāṇadhātu); that* for the determining mind-consciousness-element (voṭṭhabbanamanoviññāṇadhātu); and the determining mind-consciousness-element for the javana mind-consciousness-element (javanamanoviññāṇadhātu).
Tương tự, ý dhātu tiếp thọ là duyên cho ý thức dhātu thẩm tấn; ý thức dhātu thẩm tấn là duyên cho ý thức dhātu quyết định; và ý thức dhātu quyết định là duyên cho ý thức dhātu tốc hành.
Javanamanoviññāṇadhātu pana anantarāya javanamanoviññāṇadhātuyā tehi ceva pañcahi āsevanapaccayena cāti chahi paccayehi paccayo hoti.
The javana mind-consciousness-element, however, is a condition for the subsequent javana mind-consciousness-element by those five conditions and by repetition (āsevana) condition, making six conditions.
Còn ý thức dhātu tốc hành là duyên cho ý thức dhātu tốc hành liền sau đó bằng sáu duyên: năm duyên vừa kể và tập hành duyên.
Esa tāva pañcadvāre nayo.
This, for now, is the method regarding the five doors.
Đây là phương pháp trong ngũ môn.
579
Manodvāre pana bhavaṅgamanoviññāṇadhātu āvajjanamanoviññāṇadhātuyā.
In the mind-door, however, the life-continuum mind-consciousness-element (bhavaṅgamanoviññāṇadhātu) is a condition for the adverting mind-consciousness-element (āvajjanamanoviññāṇadhātu).
Trong ý môn, bhavanga-ý thức dhātu là duyên cho ý thức dhātu hướng tâm.
Āvajjanamanoviññāṇadhātu ca javanamanoviññāṇadhātuyā purimehi pañcahi paccayehi paccayo hoti.
And the adverting mind-consciousness-element is a condition for the javana mind-consciousness-element by the aforementioned five conditions.
Và ý thức dhātu hướng tâm là duyên cho ý thức dhātu tốc hành bằng năm duyên trước đó.
Dhammadhātu pana sattannampi viññāṇadhātūnaṃ sahajātaaññamaññanissayasampayuttaatthiavigatādīhi bahudhā paccayo hoti.
The Dhamma-element, however, is a condition in many ways for all seven consciousness-elements by co-existence (sahajāta), reciprocity (aññamañña), support (nissaya), association (sampayutta), existence (atthi), non-disappearance (avigata), and so on.
Còn pháp dhātu là duyên cho cả bảy thức dhātu bằng nhiều cách như câu sinh duyên, hỗ tương duyên, y chỉ duyên, tương ưng duyên, hiện hữu duyên, bất ly duyên, v.v.
Cakkhudhātuādayo pana ekaccā ca dhammadhātu ekaccāya manoviññāṇadhātuyā ārammaṇapaccayādīhipi paccayā honti.
And the eye-element and so on, and a certain part of the Dhamma-element, are also conditions for a certain part of the mind-consciousness-element by object (ārammaṇa) condition and so on.
Nhãn dhātu, v.v., và một phần pháp dhātu cũng là duyên cho một phần ý thức dhātu bằng cảnh duyên, v.v.
Cakkhuviññāṇadhātuādīnañca na kevalaṃ cakkhurūpādayo paccayā honti, atha kho ālokādayopi.
And not only are the eye, visible form, and so on conditions for the eye-consciousness and so on, but also light, and so on.
Và không chỉ nhãn căn, sắc trần, v.v., là duyên cho nhãn thức dhātu, v.v., mà ánh sáng, v.v., cũng là duyên.
Tenāhu pubbācariyā –
Therefore, the ancient teachers said:
Do đó, các bậc thầy xưa đã nói:
580
‘‘Cakkhurūpālokamanasikāre paṭicca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ.
“Dependent on the eye, visible form, light, and attention (manasikāra), eye-consciousness arises.
“Nương vào nhãn căn, sắc trần, ánh sáng và tác ý mà nhãn thức sinh khởi.
Sotasaddavivaramanasikāre paṭicca uppajjati sotaviññāṇaṃ.
Dependent on the ear, sound, ear-aperture, and attention, ear-consciousness arises.
Nương vào nhĩ căn, thinh trần, không gian tai và tác ý mà nhĩ thức sinh khởi.
Ghānagandhavāyumanasikāre paṭicca uppajjati ghānaviññāṇaṃ.
Dependent on the nose, odor, air, and attention, nose-consciousness arises.
Nương vào khứu căn, hương trần, gió và tác ý mà khứu thức sinh khởi.
Jivhārasaāpamanasikāre paṭicca uppajjati jivhāviññāṇaṃ.
Dependent on the tongue, taste, liquid, and attention, tongue-consciousness arises.
Nương vào thiệt căn, vị trần, nước và tác ý mà thiệt thức sinh khởi.
Kāyaphoṭṭhabbapathavīmanasikāre paṭicca uppajjati kāyaviññāṇaṃ.
Dependent on the body, tangibles, earth, and attention, body-consciousness arises.
Nương vào thân căn, xúc trần, đất và tác ý mà thân thức sinh khởi.
Bhavaṅgamanadhammamanasikāre paṭicca uppajjati manoviññāṇa’’nti.
Dependent on the life-continuum, mental phenomena, and attention, mind-consciousness arises.”
Nương vào bhavanga, pháp trần và tác ý mà ý thức sinh khởi.”
581
Ayamettha saṅkhepo.
This is a summary here.
Đây là tóm tắt.
Vitthārato pana paccayappabhedo paṭiccasamuppādaniddese āvibhavissatīti evamettha paccayatopi veditabbo vinicchayo.
The detailed exposition of conditions will become clear in the section on Dependent Origination. Thus, the determination regarding conditions should also be understood here.
Còn về chi tiết, sự phân loại duyên sẽ hiển lộ trong phần giải thích về Duyên Khởi (Paṭiccasamuppāda). Như vậy, sự phân tích về duyên cần được hiểu ở đây.
582
524. Daṭṭhabbatoti daṭṭhabbatopettha vinicchayo veditabboti attho.
524. To be seen (Daṭṭhabbato): The meaning here is that the determination regarding what is to be seen should be understood.
524. Daṭṭhabbato (cần được thấy) – Ở đây, nghĩa là sự phân tích cần được thấy theo khía cạnh cần được thấy.
Sabbā eva hi saṅkhatadhātuyo pubbantāparantavivittato dhuvasubhasukhattabhāvasuññato paccayāyattavuttito ca daṭṭhabbā.
All conditioned elements, indeed, should be seen as devoid of past and future, and as empty of the nature of permanence, beauty, happiness, and self, and as existing dependently on conditions.
Quả thật, tất cả các dhātu hữu vi đều cần được thấy là trống rỗng, không có bản chất thường còn, thanh tịnh, an lạc, tự ngã, và phụ thuộc vào các duyên, vì chúng không có đầu và cuối.
583
Visesato panettha bheritalaṃ viya cakkhudhātu daṭṭhabbā, daṇḍo viya rūpadhātu, saddo viya cakkhuviññāṇadhātu.
Specifically here, the eye-element should be seen like a drumhead, the visible-form-element like a drumstick, and the eye-consciousness-element like the sound.
Đặc biệt ở đây, nhãn dhātu cần được thấy như mặt trống, sắc dhātu như dùi trống, nhãn thức dhātu như tiếng trống.
Tathā ādāsatalaṃ viya cakkhudhātu, mukhaṃ viya rūpadhātu, mukhanimittaṃ viya cakkhuviññāṇadhātu.
Likewise, the eye-element is like a mirror-surface, the visible-form-element like a face, and the eye-consciousness-element like the reflection of a face.
Tương tự, nhãn dhātu như mặt gương, sắc dhātu như khuôn mặt, nhãn thức dhātu như hình ảnh khuôn mặt.
Atha vā ucchutilā viya cakkhudhātu, yantacakkayaṭṭhi viya rūpadhātu, ucchurasatelāni viya cakkhuviññāṇadhātu.
Alternatively, the eye-element is like sugarcane and sesame seeds, the visible-form-element like a mill wheel and pestle-rod, and the eye-consciousness-element like sugarcane juice and oil.
Hoặc nhãn dhātu như mía hoặc mè, sắc dhātu như bánh xe ép mía hoặc trục ép mè, nhãn thức dhātu như nước mía hoặc dầu mè.
Tathā adharāraṇī viya cakkhudhātu, uttarāraṇī viya rūpadhātu, aggi viya cakkhuviññāṇadhātu.
Likewise, the eye-element is like the lower fire-stick, the visible-form-element like the upper fire-stick, and the eye-consciousness-element like fire.
Tương tự, nhãn dhātu như khúc gỗ dưới để tạo lửa, sắc dhātu như khúc gỗ trên để tạo lửa, nhãn thức dhātu như lửa.
Esa nayo sotadhātuādīsu.
This method applies to the ear-element and so on.
Phương pháp này cũng áp dụng cho nhĩ dhātu, v.v.
584
Manodhātu pana yathāsambhavato cakkhuviññāṇadhātuādīnaṃ purecarānucarā viya daṭṭhabbā.
The mind-element, however, should be seen, as far as possible, like the forerunners and followers of the eye-consciousness-element and so on.
Còn ý dhātu thì cần được thấy như người đi trước và đi sau của nhãn thức dhātu, v.v., tùy theo khả năng.
585
Dhammadhātuyā vedanākkhandho sallamiva sūlamiva ca daṭṭhabbo.
Within the Dhamma-element, the feeling-aggregate (vedanākkhandho) should be seen like an arrow or a stake.
Trong pháp dhātu, thọ uẩn cần được thấy như mũi tên và cây đinh.
Saññāsaṅkhārakkhandhā vedanāsallasūlayogāāturā viya, puthujjanānaṃ vā saññā āsādukkhajananato rittamuṭṭhi viya.
The perception-aggregate (saññākkhandho) and formations-aggregate (saṅkhārakkhandho) are like sick people afflicted by the arrow and stake of feeling; or the perception of ordinary people, because it causes the suffering of longing, is like an empty fist.
Tưởng uẩn và hành uẩn như những người bệnh bị mũi tên và cây đinh của thọ hành hạ, hoặc tưởng của phàm phu như nắm tay rỗng vì nó sinh ra khổ đau do khao khát.
Ayathābhuccanimittagāhakato vanamigo viya.
Because it grasps untrue signs, it is like a forest deer.
Vì nó nắm bắt những dấu hiệu không đúng sự thật, nên nó như con nai rừng.
Saṅkhārā paṭisandhiyaṃ pakkhipanato aṅgārakāsuyaṃ khipanakapurisā viya.
Formations (saṅkhārā), because they throw one into rebirth, are like men casting* into a pit of glowing embers.
Hành như những người ném vào hố than hồng vì nó ném vào tái sinh.
Jāti dukkhānubandhato rājapurisānubandhacorā viya.
Birth (jāti), because it is followed by suffering, is like thieves pursued by royal officers.
Sanh như những tên trộm bị cận vệ vua truy đuổi vì nó gắn liền với khổ đau.
Sabbānatthāvahassa khandhasantānassa hetuto visarukkhabījāni viya.
Because it is the cause of the entire body of aggregates that brings all harm, it is like poison tree seeds.
Như hạt cây độc vì nó là nguyên nhân của dòng tương tục các uẩn mang lại mọi điều bất lợi.
Rūpaṃ nānāvidhupaddavanimittato khuracakkaṃ viya daṭṭhabbaṃ.
Material form (rūpa) should be seen as a razor-wheel, because it is the cause of various kinds of affliction.
Sắc cần được thấy như bánh xe dao cạo vì nó là dấu hiệu của nhiều tai họa khác nhau.
Asaṅkhatā pana dhātu amatato santato khemato ca daṭṭhabbā.
The Unconditioned element (asaṅkhatā dhātu), however, should be seen as deathless, tranquil, and secure.
Còn vô vi dhātu thì cần được thấy là bất tử (amata), an tịnh (santa) và an ổn (khema).
Kasmā?
Why?
Vì sao?
Sabbānatthāvahassa paṭipakkhabhūtattā.
Because it is the opponent of all that brings harm.
Vì nó là đối lập với mọi điều bất lợi.
586
Manoviññāṇadhātu ārammaṇesu vavatthānābhāvato araññamakkaṭo viya, duddamanato assakhaḷuṅko viya, yatthakāmanipātito vehāsakkhittadaṇḍo viya, lobhadosādinānappakārakilesavesayogato raṅganaṭo viya daṭṭhabbāti.
The mind-consciousness-element should be seen like a forest monkey due to its instability regarding objects, like an untamed horse due to its difficulty in being disciplined, like a stick thrown into the sky due to its falling wherever it desires, and like an actor due to its association with various kinds of defilements such as greed and hatred.
Ý thức dhātu cần được thấy như con khỉ rừng vì nó không có sự ổn định trên các đối tượng, như con ngựa bất kham vì nó khó điều phục, như cây gậy bị ném lên không trung vì nó rơi xuống bất cứ đâu, như người diễn viên vì nó gắn liền với nhiều loại phiền não như tham, sân, v.v.
587
Iti sādhujanapāmojjatthāya kate visuddhimagge
Thus, in the Visuddhimagga, composed for the delight of good people,
Như vậy, trong Thanh Tịnh Đạo được biên soạn vì niềm hoan hỷ của các bậc thiện trí,
588
Paññābhāvanādhikāre
In the section on the Development of Wisdom,
Trong phần phát triển trí tuệ,
589
Āyatanadhātuniddeso nāma
The Chapter on the Exposition of Sense Bases and Elements,
Chương mười lăm,
590
Pannarasamo paricchedo.
Is the Fifteenth Chapter.
Có tên là Giải thích về Xứ và Giới.
Next Page →

Settings