752. Tassa taṃ bhayatupaṭṭhānañāṇaṃ āsevantassa bhāventassa bahulīkarontassa sabbabhavayonigatiṭhitisattāvāsesu neva tāṇaṃ, na leṇaṃ, na gati, nappaṭisaraṇaṃ paññāyati.
752. As that meditator constantly cultivates, develops, and makes abundant this knowledge of the appearance of fear, they perceive no refuge, no shelter, no escape, no protection in all realms of existence, types of birth, destinies, abodes of beings, and dwelling places.
Khi hành giả ấy thực hành, phát triển và làm cho tuệ thấy sự đáng sợ ấy trở nên phong phú, thì trong tất cả các cõi hữu, chủng loại, đường tái sinh, trạng thái tồn tại và chỗ ở của chúng sinh, không có nơi nương tựa, không có chỗ ẩn náu, không có nơi đến, không có nơi trú ẩn nào được tìm thấy.
Sabbabhavayonigatiṭhitinivāsagatesu saṅkhāresu ekasaṅkhārepi patthanā vā parāmāso vā na hoti.
There is no longing or clinging for even a single formation (saṅkhāra) among all formations found in all realms of existence, types of birth, destinies, abodes of beings, and dwelling places.
Trong tất cả các hành thuộc mọi cõi hữu, chủng loại, đường tái sinh, trạng thái tồn tại và chỗ ở, không có sự mong cầu hay chấp thủ nào đối với dù chỉ một hành.
Tayo bhavā vītaccikaṅgārapuṇṇaaṅgārakāsuyo viya, cattāro mahābhūtā ghoravisaāsīvisā viya, pañcakkhandhā ukkhittāsikavadhakā viya, cha ajjhattikāyatanāni suññagāmo viya, cha bāhirāyatanāni gāmaghātakacorā viya, satta viññāṇaṭṭhitiyo, nava ca sattāvāsā ekādasahi aggīhi ādittā sampajjalitā sajotibhūtā viya ca, sabbe saṅkhārā gaṇḍabhūtā rogabhūtā sallabhūtā aghabhūtā ābādhabhūtā viya ca nirassādā nirasā mahāādīnavarāsibhūtā hutvā upaṭṭhahanti.
The three existences appear like glowing pits of embers devoid of flame, the four great elements like venomous snakes with terrible poison, the five aggregates like executioners with uplifted swords, the six internal sense bases like a deserted village, the six external sense bases like village-raiding thieves, the seven stations of consciousness and the nine abodes of beings like houses ablaze, burning brightly, and radiating light, and all formations appear as if they were boils, diseases, arrows, torments, or afflictions, devoid of enjoyment, tasteless, and as a great mass of disadvantage.
Ba cõi hữu xuất hiện như những hố than đầy than hồng không còn ngọn lửa; bốn đại chủng như những con rắn độc có nọc độc ghê gớm; năm uẩn như những kẻ hành hình vung kiếm; sáu nội xứ như một ngôi làng hoang vắng; sáu ngoại xứ như những tên cướp phá làng; bảy thức trú và chín hữu tình cư như bị đốt cháy, bừng bừng và rực sáng bởi mười một ngọn lửa; và tất cả các hành xuất hiện như những khối u, bệnh tật, mũi tên, sự đau khổ và bệnh hoạn, không có vị ngọt, không có hương vị, trở thành một đống nguy hiểm lớn.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Sukhena jīvitukāmassa bhīrukapurisassa ramaṇīyākārasaṇṭhitampi savāḷakamiva vanagahanaṃ, sasaddūlā viya guhā, sagāharakkhasaṃ viya udakaṃ, samussitakhaggā viya paccatthikā, savisaṃ viya bhojanaṃ, sacoro viya maggo, ādittamiva agāraṃ, uyyuttasenā viya raṇabhūmi.
Just as a timid person, desiring to live happily, perceives a deep forest with wild beasts, caves with tigers, water with crocodiles and monsters, enemies with drawn swords, food with poison, a road with thieves, a burning house, or a battlefield with an arrayed army, even if they appear charming, as only disadvantages.
Đối với một người nhút nhát, muốn sống an lạc, một khu rừng rậm dù có vẻ đẹp mê hồn cũng như có thú dữ; hang động như có hổ; nước như có cá sấu và quỷ dữ; kẻ thù như vung kiếm lên; thức ăn như có độc; con đường như có trộm cướp; ngôi nhà như bị cháy; chiến trường như có quân đội đang dàn trận.
Yathā hi so puriso etāni savāḷakavanagahanādīni āgamma bhīto saṃviggo lomahaṭṭhajāto samantato ādīnavameva passati, evamevāyaṃ yogāvacaro bhaṅgānupassanāvasena sabbasaṅkhāresu bhayato upaṭṭhitesu samantato nirasaṃ nirassādaṃ ādīnavameva passati.
Just as that person, upon encountering these wild forests and so forth, becomes frightened, agitated, and filled with goosebumps, seeing only disadvantage all around, so too this yogi, by contemplating dissolution, sees only tasteless, unenjoyable disadvantage all around in all formations, when they appear as fearful.
Cũng như người ấy, khi đến những khu rừng có thú dữ, v.v., vì sợ hãi, lo lắng, dựng tóc gáy, chỉ thấy toàn sự nguy hiểm; cũng vậy, hành giả này, khi tất cả các hành xuất hiện như là đáng sợ qua sự quán chiếu về sự hoại diệt, chỉ thấy toàn sự nguy hiểm, không có hương vị, không có vị ngọt.
Tassevaṃ passato ādīnavañāṇaṃ nāma uppannaṃ hoti.
When one sees thus, what is called knowledge of disadvantage (ādīnavañāṇa) arises.
Khi vị ấy quán chiếu như vậy, tuệ về sự nguy hiểm (ādīnavañāṇa) được sinh khởi.
Yaṃ sandhāya idaṃ vuttaṃ –
It is with reference to this that it was said:
Liên quan đến điều này, đã nói rằng:
‘‘Kathaṃ bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ?
“How is wisdom (paññā) in the appearance of fear knowledge (ñāṇa) of disadvantage?
“Tuệ trong sự đáng sợ là tuệ về sự nguy hiểm như thế nào?
Uppādo bhayanti bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ.
‘Arising is fear’ – this is wisdom in the appearance of fear, knowledge of disadvantage.
Sự sinh khởi là đáng sợ – tuệ trong sự đáng sợ là tuệ về sự nguy hiểm.
Pavattaṃ bhayanti… nimittaṃ bhayanti… āyūhanā bhayanti… paṭisandhi bhayanti… gati bhayanti… nibbatti bhayanti… upapatti bhayanti… jāti bhayanti… jarā bhayanti… byādhi bhayanti… maraṇaṃ bhayanti… soko bhayanti… paridevo bhayanti… upāyāso bhayanti bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ.
‘Phenomena are fear’… ‘Sign is fear’… ‘Accumulation is fear’… ‘Rebirth-linking is fear’… ‘Destiny is fear’… ‘Being born is fear’… ‘Coming into existence is fear’… ‘Birth is fear’… ‘Aging is fear’… ‘Sickness is fear’… ‘Death is fear’… ‘Sorrow is fear’… ‘Lamentation is fear’… ‘Despair is fear’ – this is wisdom in the appearance of fear, knowledge of disadvantage.
Sự tiếp diễn là đáng sợ… tướng là đáng sợ… sự tích lũy là đáng sợ… sự tái tục là đáng sợ… đường tái sinh là đáng sợ… sự sinh ra là đáng sợ… sự tái sinh là đáng sợ… sự sinh là đáng sợ… sự già là đáng sợ… bệnh tật là đáng sợ… cái chết là đáng sợ… sầu bi là đáng sợ… than vãn là đáng sợ… đau khổ là đáng sợ – tuệ trong sự đáng sợ là tuệ về sự nguy hiểm.
Anuppādo khemanti santipade ñāṇaṃ.
‘Non-arising is safety’ – this is knowledge concerning the state of peace (santipada).
Sự không sinh khởi là an toàn – tuệ trong trạng thái an tịnh.
Appavattaṃ…pe… anupāyāso khemanti santipade ñāṇaṃ.
‘Non-phenomena’… and so on… ‘Non-despair is safety’ – this is knowledge concerning the state of peace.
Sự không tiếp diễn…pe… sự không đau khổ là an toàn – tuệ trong trạng thái an tịnh.
Uppādo bhayaṃ, anuppādo khemanti santipade ñāṇaṃ.
‘Arising is fear, non-arising is safety’ – this is knowledge concerning the state of peace.
Sự sinh khởi là đáng sợ, sự không sinh khởi là an toàn – tuệ trong trạng thái an tịnh.
Pavattaṃ…pe… upāyāso bhayaṃ, anupāyāso khemanti santipade ñāṇaṃ.
‘Phenomena’… and so on… ‘Despair is fear, non-despair is safety’ – this is knowledge concerning the state of peace.
Sự tiếp diễn…pe… sự đau khổ là đáng sợ, sự không đau khổ là an toàn – tuệ trong trạng thái an tịnh.
‘‘Uppādo dukkhanti bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ.
“‘Arising is suffering’ – this is wisdom in the appearance of fear, knowledge of disadvantage.
“Sự sinh khởi là khổ – tuệ trong sự đáng sợ là tuệ về sự nguy hiểm.
Pavattaṃ…pe… upāyāso dukkhanti bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ.
‘Phenomena’… and so on… ‘Despair is suffering’ – this is wisdom in the appearance of fear, knowledge of disadvantage.
Sự tiếp diễn…pe… sự đau khổ là khổ – tuệ trong sự đáng sợ là tuệ về sự nguy hiểm.
Anuppādo sukhanti santipade ñāṇaṃ.
‘Non-arising is happiness’ – this is knowledge concerning the state of peace.
Sự không sinh khởi là lạc – tuệ trong trạng thái an tịnh.
Appavattaṃ…pe… anupāyāso sukhanti santipade ñāṇaṃ.
‘Non-phenomena’… and so on… ‘Non-despair is happiness’ – this is knowledge concerning the state of peace.
Sự không tiếp diễn…pe… sự không đau khổ là lạc – tuệ trong trạng thái an tịnh.
Uppādo dukkhaṃ, anuppādo sukhanti santipade ñāṇaṃ.
‘Arising is suffering, non-arising is happiness’ – this is knowledge concerning the state of peace.
Sự sinh khởi là khổ, sự không sinh khởi là lạc – tuệ trong trạng thái an tịnh.
Pavattaṃ…pe… upāyāso dukkhaṃ, anupāyāso sukhanti santipade ñāṇaṃ.
‘Phenomena’… and so on… ‘Despair is suffering, non-despair is happiness’ – this is knowledge concerning the state of peace.
Sự tiếp diễn…pe… sự đau khổ là khổ, sự không đau khổ là lạc – tuệ trong trạng thái an tịnh.
‘‘Uppādo sāmisanti bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ.
“‘Arising is tainted (sāmisa)’ – this is wisdom in the appearance of fear, knowledge of disadvantage.
“Sự sinh khởi là có mồi nhử (sāmisa) – tuệ trong sự đáng sợ là tuệ về sự nguy hiểm.
Pavattaṃ…pe… upāyāso sāmisanti bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ.
‘Phenomena’… and so on… ‘Despair is tainted’ – this is wisdom in the appearance of fear, knowledge of disadvantage.
Sự tiếp diễn…pe… sự đau khổ là có mồi nhử – tuệ trong sự đáng sợ là tuệ về sự nguy hiểm.
Anuppādo nirāmisanti santipade ñāṇaṃ.
‘Non-arising is untainted (nirāmisa)’ – this is knowledge concerning the state of peace.
Sự không sinh khởi là không mồi nhử (nirāmisa) – tuệ trong trạng thái an tịnh.
Appavattaṃ…pe… anupāyāso nirāmisanti santipade ñāṇaṃ.
‘Non-phenomena’… and so on… ‘Non-despair is untainted’ – this is knowledge concerning the state of peace.
Sự không tiếp diễn…pe… sự không đau khổ là không mồi nhử – tuệ trong trạng thái an tịnh.
Uppādo sāmisaṃ, anuppādo nirāmisanti santipade ñāṇaṃ.
‘Arising is tainted, non-arising is untainted’ – this is knowledge concerning the state of peace.
Sự sinh khởi là có mồi nhử, sự không sinh khởi là không mồi nhử – tuệ trong trạng thái an tịnh.
Pavattaṃ…pe… upāyāso sāmisaṃ, anupāyāso nirāmisanti santipade ñāṇaṃ.
‘Phenomena’… and so on… ‘Despair is tainted, non-despair is untainted’ – this is knowledge concerning the state of peace.
Sự tiếp diễn…pe… sự đau khổ là có mồi nhử, sự không đau khổ là không mồi nhử – tuệ trong trạng thái an tịnh.
Uppādo ‘‘saṅkhārāti bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ.
‘Arising are formations (saṅkhāra)’ – this is wisdom in the appearance of fear, knowledge of disadvantage.
Sự sinh khởi là các hành (saṅkhāra) – tuệ trong sự đáng sợ là tuệ về sự nguy hiểm.
Pavattaṃ…pe… upāyāso saṅkhārāti bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ.
‘Phenomena’… and so on… ‘Despair are formations’ – this is wisdom in the appearance of fear, knowledge of disadvantage.
Sự tiếp diễn…pe… sự đau khổ là các hành – tuệ trong sự đáng sợ là tuệ về sự nguy hiểm.
Anuppādo nibbānanti santipade ñāṇaṃ.
‘Non-arising is Nibbāna’ – this is knowledge concerning the state of peace.
Sự không sinh khởi là Nibbāna – tuệ trong trạng thái an tịnh.
Appavattaṃ…pe… anupāyāso nibbānanti santipade ñāṇaṃ.
‘Non-phenomena’… and so on… ‘Non-despair is Nibbāna’ – this is knowledge concerning the state of peace.
Sự không tiếp diễn…pe… sự không đau khổ là Nibbāna – tuệ trong trạng thái an tịnh.
Uppādo saṅkhārā, anuppādo nibbānanti santipade ñāṇaṃ.
‘Arising are formations, non-arising is Nibbāna’ – this is knowledge concerning the state of peace.
Sự sinh khởi là các hành, sự không sinh khởi là Nibbāna – tuệ trong trạng thái an tịnh.
Pavattaṃ…pe… upāyāso saṅkhārā, anupāyāso nibbānanti santipade ñāṇaṃ.
‘Phenomena’… and so on… ‘Despair are formations, non-despair is Nibbāna’ – this is knowledge concerning the state of peace.
Sự tiếp diễn…pe… sự đau khổ là các hành, sự không đau khổ là Nibbāna – tuệ trong trạng thái an tịnh.
753. Tattha uppādoti purimakammapaccayā idha uppatti.
753. Here, arising (uppāda) is the occurrence of formations in this present existence due to past kamma as a condition.
Trong đó, sự sinh khởi (uppāda) là sự sinh khởi ở đời này do duyên nghiệp quá khứ.
Pavattanti tathā uppannassa pavatti.
Phenomena (pavatta) is the continuous occurrence of formations that have thus arisen.
Sự tiếp diễn (pavatta) là sự tiếp diễn của những gì đã sinh khởi như vậy.
Nimittanti sabbampi saṅkhāranimittaṃ.
Sign (nimitta) is all formations (saṅkhāra-nimitta).
Tướng (nimitta) là tất cả các tướng của hành.
Āyūhanāti āyatiṃ paṭisandhihetubhūtaṃ kammaṃ.
Accumulation (āyūhanā) is kamma that is a condition for rebirth-linking in the future.
Sự tích lũy (āyūhanā) là nghiệp tạo thành nhân cho sự tái tục trong tương lai.
Paṭisandhīti āyatiṃ uppatti.
Rebirth-linking (paṭisandhi) is arising in the future.
Sự tái tục (paṭisandhi) là sự sinh khởi trong tương lai.
Gatīti yāya gatiyā sā paṭisandhi hoti.
Destiny (gati) is the destiny in which that rebirth-linking occurs.
Đường tái sinh (gati) là đường mà sự tái tục ấy xảy ra.
Nibbattīti khandhānaṃ nibbattanaṃ.
Being born (nibbatti) is the being born of the aggregates.
Sự sinh ra (nibbatti) là sự sinh ra của các uẩn.
Upapattīti ‘‘samāpannassa vā upapannassa vā’’ti (dha. sa. 1289, 1291) evaṃ vuttā vipākappavatti.
Coming into existence (upapatti) is the occurrence of results (vipāka) as stated, “of one who has attained or one who has come into existence.”
Sự tái sinh (upapatti) là sự tiếp diễn của quả dị thục được nói đến như “của người đã nhập định hay người đã tái sinh”.
Jātīti jarādīnaṃ paccayabhūtā bhavapaccayā jāti.
Birth (jāti) is birth conditioned by existence, which is a condition for aging and so forth.
Sự sinh (jāti) là sự sinh do duyên hữu, là nhân cho sự già, v.v.
Jarāmaraṇādayo pākaṭā eva.
Aging, death, and so on are evident.
Sự già, cái chết, v.v., thì đã rõ ràng.
Ettha ca uppādādayo pañceva ādīnavañāṇassa vatthuvasena vuttā.
Here, arising and the rest—five in all—are stated as the objects (vatthu) of the knowledge of disadvantage.
Ở đây, năm điều từ sự sinh khởi, v.v., được nói đến như là đối tượng của tuệ về sự nguy hiểm.
Sesā tesaṃ vevacanavasena.
The remaining terms are synonyms for these.
Các từ còn lại là từ đồng nghĩa của chúng.
Nibbatti jātīti idañhi dvayaṃ uppādassa ceva paṭisandhiyā ca vevacanaṃ.
For this pair, being born and birth, are synonyms for arising and rebirth-linking.
Thật vậy, hai từ “sự sinh ra” và “sự sinh” là từ đồng nghĩa của sự sinh khởi và sự tái tục.
Gati upapattīti idaṃ dvayaṃ pavattassa.
This pair, destiny and coming into existence, are synonyms for phenomena.
Hai từ “đường tái sinh” và “sự tái sinh” là của sự tiếp diễn.
Jarādayo nimittassāti.
Aging and so forth are synonyms for sign.
Sự già, v.v., là của tướng.
Tenāha –
Therefore, it was said:
Vì vậy, đã nói:
Anuppādo khemanti santipade ñāṇantiādi pana ādīnavañāṇassa paṭipakkhañāṇadassanatthaṃ vuttaṃ.
However, the statement beginning with “’Non-arising is safety’ – this is knowledge concerning the state of peace” was made to show the opposing knowledge to the knowledge of disadvantage.
Tuy nhiên, những câu như “Sự không sinh khởi là an toàn – tuệ trong trạng thái an tịnh” được nói ra để chỉ ra tuệ đối nghịch với tuệ về sự nguy hiểm.
Bhayatupaṭṭhānena vā ādīnavaṃ disvā ubbiggahadayānaṃ abhayampi atthi khemaṃ nirādīnavanti assāsajananatthampi etaṃ vuttaṃ.
Or, having seen the danger by the perception of fearfulness, this statement has also been made to generate reassurance for those whose hearts are alarmed, that there is also the fearless, the secure, and the faultless.
Hoặc là, khi thấy sự nguy hiểm do nỗi sợ hãi hiện hữu, để tạo sự an ủi cho những người có tâm hoảng sợ rằng cũng có một nơi vô úy, an ổn, không có hiểm họa, nên lời này đã được nói.
Yasmā vā panassa uppādādayo bhayato sūpaṭṭhitā honti, tassa tappaṭipakkhaninnaṃ cittaṃ hoti, tasmā bhayatupaṭṭhānavasena siddhassa ādīnavañāṇassa ānisaṃsadassanatthampetaṃ vuttanti veditabbaṃ.
And because origin and so forth appear as fearful to that yogi, his mind inclines towards the fearless, which is the opposite of that fear. Therefore, it should be understood that this has also been said to show the benefit of the knowledge of danger accomplished through the perception of fearfulness.
Hoặc là, vì đối với người mà sự sinh khởi và các pháp tương tự hiện hữu như là nỗi sợ hãi, tâm của người ấy hướng về pháp đối nghịch với nỗi sợ hãi; do đó, để chỉ ra lợi ích của trí tuệ về sự nguy hiểm (ādīnavañāṇa) đã thành tựu nhờ sự hiện hữu của nỗi sợ hãi, nên lời này đã được nói.
Ettha ca yaṃ bhayaṃ, taṃ yasmā niyamato dukkhaṃ.
Here, that which is fear is, by necessity, suffering.
Ở đây, nỗi sợ hãi đó, vì nó nhất định là khổ.
Taṃ vaṭṭāmisalokāmisakilesāmisehi avippamuttattā sāmisameva.
That* is sāmisa (material) because it is not free from the sāmisa of cyclic existence, the sāmisa of the world, and the sāmisa of defilements.
Nó có vị ngọt (sāmisa) vì không thoát khỏi vị ngọt của luân hồi, vị ngọt của thế gian và vị ngọt của phiền não.
Yañca sāmisaṃ, taṃ saṅkhāramattameva.
And that which is sāmisa is merely a saṅkhāra.
Và cái gì có vị ngọt, cái đó chỉ là các pháp hữu vi (saṅkhāramattameva).
Tasmā ‘‘uppādo dukkhanti bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇa’’ntiādi vuttaṃ.
Therefore, it is said: "The wisdom that perceives origin as suffering in the perception of fearfulness is the knowledge of danger," and so forth.
Do đó, lời này đã được nói: “Sự sinh khởi là khổ, trí tuệ về sự hiện hữu của nỗi sợ hãi là trí tuệ về sự nguy hiểm” và các câu tương tự.
Evaṃ santepi bhayākārena dukkhākārena sāmisākārenāti evaṃ ākāranānattato pavattivasenevettha nānattaṃ veditabbaṃ.
Even so, the distinction here should be understood as a difference in modes of appearance: by way of fear, by way of suffering, and by way of sāmisa.
Ngay cả khi là như vậy, sự khác biệt ở đây nên được hiểu là sự khác biệt trong cách biểu hiện, theo các khía cạnh khác nhau như khía cạnh sợ hãi, khía cạnh khổ và khía cạnh có vị ngọt.
Dasañāṇe pajānātīti ādīnavañāṇaṃ pajānanto uppādādivatthukāni pañca, anuppādādivatthukāni pañcāti dasa ñāṇāni pajānāti paṭivijjhati sacchikaroti.
He discerns ten kinds of knowledge refers to the yogi who discerns the knowledge of danger, thereby discerning and penetrating and realizing the ten kinds of knowledge: five based on origin and so forth, and five based on non-origin and so forth.
Hiểu biết mười loại trí tuệ là: người hiểu trí tuệ về sự nguy hiểm (ādīnavañāṇa) sẽ hiểu, thâm nhập và chứng ngộ mười loại trí tuệ—năm loại liên quan đến sự sinh khởi (uppāda) và năm loại liên quan đến sự không sinh khởi (anuppāda).
Dvinnaṃ ñāṇānaṃ kusalatāti ādīnavañāṇassa ceva santipadañāṇassa cāti imesaṃ dvinnaṃ kusalatāya.
Skilled in two kinds of knowledge refers to being skilled in these two kinds of knowledge: the knowledge of danger and the knowledge of the state of peace (Nibbāna).
Sự khéo léo trong hai loại trí tuệ là: sự khéo léo trong trí tuệ về sự nguy hiểm (ādīnavañāṇa) và trí tuệ về trạng thái an tịnh (santipadañāṇa).
Nānādiṭṭhīsu na kampatīti paramadiṭṭhadhammanibbānādivasena pavattāsu diṭṭhīsu na vedhati.
He is not shaken by various views means he is not agitated by views that arise from a notion of Nibbāna as seen in this very life, which is supreme, and so forth.
Không dao động trước các tà kiến khác nhau là không chao đảo trước các tà kiến phát sinh liên quan đến Niết Bàn, pháp hiện tại được thấy tối thượng, v.v.
Sesamettha uttānamevāti.
The rest here is self-evident.
Phần còn lại ở đây là rõ ràng.
Seyyathāpi nāma, cittakūṭapabbatapādābhirato suvaṇṇarājahaṃso asucimhi caṇḍālagāmadvāraāvāṭe nābhiramati, sattasu mahāsaresuyeva abhiramati, evameva ayampi yogīrājahaṃso suparidiṭṭhādīnave sabhedake saṅkhāragate nābhiramati.
Just as a golden royal swan, delighting at the foot of Cittakūṭa Mountain, does not delight in an unclean ditch at the entrance to an outcaste village, but delights only in the seven great lakes, even so, this royal swan of a yogi does not delight in saṅkhāras, which are subject to dissolution and whose danger has been well-perceived.
Ví như, một con thiên nga chúa vàng (suvaṇṇarājahaṃsa) yêu thích chân núi Cittakūṭa, không thích thú ở những vũng nước bẩn thỉu gần cổng làng của những người hạ tiện, mà chỉ thích thú ở bảy hồ lớn; cũng vậy, vị hành giả chúa tể (yogīrājahaṃso) này không thích thú ở các pháp hữu vi có tính chất hoại diệt, nơi mà sự nguy hiểm đã được thấy rõ ràng.
Bhāvanārāmatāya pana bhāvanāratiyā samannāgatattā sattasu anupassanāsuyeva ramati.
But, being endowed with delight in development and joy in development, he delights only in the seven contemplations.
Tuy nhiên, vì có sự yêu thích tu tập và được trang bị niềm vui trong tu tập, vị ấy chỉ thích thú ở bảy pháp quán chiếu (anupassanā).
Yathā ca sabbaseto sattapatiṭṭho iddhimā vehāsaṅgamo chaddanto nāgarājā nagaramajjhe nābhiramati, himavati chaddantadahagahaneyeva abhiramati, evamayaṃ yogīvaravāraṇo sabbasmimpi saṅkhāragate nābhiramati, anuppādo khemantiādinā nayena diṭṭhe santipadeyeva abhiramati, tanninnatappoṇatappabbhāramānaso hotīti.
And just as Chaddanta, the Nāga king, who is all-white, seven-footed, powerful, and able to fly through the air, does not delight in the midst of a city, but delights only in the Chaddanta Lake in the Himavanta forest, even so, this noble elephant of a yogi does not delight in any saṅkhāra, but delights only in the state of peace (Nibbāna) seen through the method beginning with "non-origination is security," and his mind is inclined, bent, and tending towards it.
Cũng như một con voi chúa Chaddanta (chaddanto nāgarājā) toàn thân trắng muốt, có bảy điểm tựa, có thần thông, có thể bay trên không, không thích thú ở giữa thành phố, mà chỉ thích thú ở khu rừng hồ Chaddanta trên dãy Hy Mã Lạp Sơn; cũng vậy, vị voi chúa hành giả (yogīvaravāraṇo) này không thích thú ở tất cả các pháp hữu vi, mà chỉ thích thú ở trạng thái an tịnh (santipada) đã được thấy theo cách "không sinh khởi là an ổn" và các câu tương tự, tâm của vị ấy hướng về, nghiêng về và thiên về trạng thái an tịnh đó.
‘‘Bhayatupaṭṭhānaṃ ekameva tīṇi nāmāni labhati, sabbasaṅkhāre bhayato addasāti bhayatupaṭṭhānaṃ nāma jātaṃ.
"The perception of fearfulness (bhayatupaṭṭhāna) is one and the same, yet it obtains three names: because one saw all saṅkhāras as fearful, it is called bhayatupaṭṭhāna.
“Trí tuệ hiện hữu nỗi sợ hãi (bhayatupaṭṭhāna) chỉ là một nhưng có ba tên. Khi thấy tất cả các pháp hữu vi là đáng sợ, nó được gọi là bhayatupaṭṭhāna.
Tesuyeva saṅkhāresu ādīnavaṃ uppādetīti ādīnavānupassanā nāma jātaṃ.
Because it brings forth danger in those very saṅkhāras, it is called ādīnavānupassanā.
Khi nó tạo ra sự nguy hiểm (ādīnava) trong chính các pháp hữu vi đó, nó được gọi là ādīnavānupassanā (quán chiếu về sự nguy hiểm).
Tesuyeva saṅkhāresu nibbindamānaṃ uppannanti nibbidānupassanā nāma jāta’’nti.
Because dispassion arose in those very saṅkhāras, it is called nibbidānupassanā."
Khi nó sinh khởi sự nhàm chán (nibbinda) trong chính các pháp hữu vi đó, nó được gọi là nibbidānupassanā (quán chiếu về sự nhàm chán).”
756. Iminā pana nibbidāñāṇena imassa kulaputtassa nibbindantassa ukkaṇṭhantassa anabhiramantassa sabbabhavayonigativiññāṇaṭṭhitisattāvāsagatesu sabhedakesu saṅkhāresu ekasaṅkhārepi cittaṃ na sajjati, na laggati, na bajjhati, sabbasmā saṅkhāragatā muccitukāmaṃ nissaritukāmaṃ hoti.
756. By this knowledge of dispassion, as this noble son becomes dispassionate, averse, and delights not in the saṅkhāras—all of which are subject to dissolution and found in all existences, wombs, destinations, consciousness-abodes, and abodes of beings—his mind does not cling, attach, or become bound to any single saṅkhāra; it desires to be freed, desires to escape from all saṅkhāras.
Tuy nhiên, nhờ trí tuệ nhàm chán này, tâm của vị thiện nam tử đang nhàm chán, chán ghét, không thích thú với các pháp hữu vi có tính chất hoại diệt, nằm trong tất cả các cõi, các loài, các cảnh giới, các thức trú và các trú xứ của chúng sinh, không còn dính mắc, không còn bám víu, không còn bị ràng buộc vào bất kỳ pháp hữu vi nào, mà mong muốn được giải thoát, thoát ly khỏi tất cả các pháp hữu vi.
Yathā kiṃ?
Like what?
Giống như điều gì?
Yathā nāma jālabbhantaragato maccho, sappamukhagato maṇḍūko, pañjarapakkhitto vanakukkuṭo, daḷhapāsavasagato migo, ahituṇḍikahatthagato sappo, mahāpaṅkapakkhando kuñjaro, supaṇṇamukhagato nāgarājā, rāhumukhappaviṭṭho cando, sapattaparivārito purisoti evamādayo tato tato muccitukāmā nissaritukāmāva honti, evaṃ tassa yogino cittaṃ sabbasmā saṅkhāragatā muccitukāmaṃ nissaritukāmaṃ hoti.
Just as a fish caught in a net, a frog in the mouth of a snake, a wild fowl trapped in a cage, a deer caught in a strong snare, a snake held by a snake-charmer, an elephant stuck in deep mud, a Nāga king in the mouth of a Supaṇṇa, the moon entering the mouth of Rāhu, or a man surrounded by enemies—these and others desire to be freed, to escape from their respective predicaments. Similarly, the yogi's mind desires to be freed, desires to escape from all saṅkhāras.
Ví như một con cá mắc trong lưới, một con ếch nằm trong miệng rắn, một con gà rừng bị nhốt trong lồng, một con nai bị mắc vào bẫy chắc chắn, một con rắn nằm trong tay người bắt rắn, một con voi bị sa lầy trong bùn lớn, một con vua rắn nằm trong miệng chim đại bàng, mặt trăng bị nuốt vào miệng Rāhu, một người đàn ông bị kẻ thù vây quanh—những người này đều mong muốn được giải thoát, thoát ly khỏi những nơi đó; cũng vậy, tâm của vị hành giả (yogī) đó mong muốn được giải thoát, thoát ly khỏi tất cả các pháp hữu vi.
Athassa evaṃ sabbasaṅkhāresu vigatālayassa sabbasmā saṅkhāragatā muccitukāmassa uppajjati muñcitukamyatā ñāṇanti.
Then, for him, whose attachment to all saṅkhāras has vanished and who desires to be freed from all saṅkhāras, the knowledge of desire for deliverance arises.
Khi đó, đối với vị hành giả đã dứt bỏ mọi sự chấp trước vào tất cả các pháp hữu vi và mong muốn được giải thoát khỏi tất cả các pháp hữu vi, trí tuệ mong muốn giải thoát (muñcitukamyatā ñāṇa) sẽ sinh khởi.
So sabbasaṅkhāre anaccantikato, tāvakālikato, uppādavayaparicchinnato, palokato, calato, pabhaṅguto, addhuvato, vipariṇāmadhammato, assārakato, vibhavato, saṅkhatato, maraṇadhammatotiādīhi kāraṇehi aniccāti passati.
He perceives all saṅkhāras as impermanent (anicca) due to reasons such as being not ultimate, being temporary, being defined by arising and passing away, being subject to decay, being inconstant, being fragile, being unstable, being subject to change, being without essence, being annihilated, being conditioned, and being subject to death.
Vị ấy quán chiếu tất cả các pháp hữu vi là vô thường (aniccā) vì những lý do như không vĩnh cửu, chỉ tồn tại tạm thời, bị giới hạn bởi sự sinh và diệt, bị phá hủy, lay động, tan rã, không bền vững, có tính chất biến đổi, không có cốt lõi, không có sự tồn tại vững chắc, là pháp hữu vi, có tính chất chết chóc, v.v.
Abhiṇhapaṭipīḷanato, dukkhamato, dukkhavatthuto, rogato, gaṇḍato, sallato, aghato, ābādhato, ītito, upaddavato, bhayato, upasaggato, atāṇato, aleṇato, asaraṇato, ādīnavato, aghamūlato, vadhakato, sāsavato, mārāmisato, jātidhammato, jarādhammato, byādhidhammato, sokadhammato, paridevadhammato, upāyāsadhammato, saṃkilesikadhammatotiādīhi kāraṇehi dukkhāti passati.
He perceives them as suffering (dukkha) due to reasons such as being constantly oppressed, being difficult, being the basis of suffering, being a disease, being a boil, being an arrow, being anguish, being an affliction, being distress, being a calamity, being a terror, being a danger, being without protection, being without refuge, being without shelter, being a danger, being the root of evil, being a slayer, being with ā savas, being bait for Māra, being subject to birth, being subject to aging, being subject to sickness, being subject to sorrow, being subject to lamentation, being subject to despair, and being subject to defilement.
Vị ấy quán chiếu tất cả các pháp hữu vi là khổ (dukkhā) vì những lý do như bị áp bức liên tục, là điều khó chịu, là đối tượng của khổ, là bệnh tật, là mụn nhọt, là mũi tên, là sự đau khổ, là tai họa, là sự bất hạnh, là tai ương, là nỗi sợ hãi, là chướng ngại, là nơi không có sự bảo hộ, là nơi không có nơi nương tựa, là nơi không có sự che chở, là sự nguy hiểm, là gốc rễ của đau khổ, là kẻ giết người, là pháp có lậu hoặc (sāsava), là mồi nhử của Ma vương, có tính chất sinh, có tính chất già, có tính chất bệnh, có tính chất sầu, có tính chất than vãn, có tính chất ưu não, có tính chất ô nhiễm, v.v.
Ajaññato, duggandhato, jegucchato, paṭikkūlato, amaṇḍanārahato, virūpato, bībhacchatotiādīhi kāraṇehi dukkhalakkhaṇassa parivārabhūtato asubhato passati.
He perceives them as unattractive (asubha) due to reasons such as being disliked, being foul-smelling, being disgusting, being repulsive, being unworthy of adornment, being ugly, and being loathsome, as these are related to the characteristic of suffering.
Vị ấy quán chiếu tất cả các pháp hữu vi là bất tịnh (asubhato) vì những lý do như không đáng được ưa thích, có mùi hôi, đáng ghê tởm, đáng chán ghét, không đáng được trang điểm, xấu xí, kinh tởm, v.v., là những điều phụ thuộc vào đặc tính khổ.
Tatrāyaṃ upamā – eko kira puriso ‘‘macche gahessāmī’’ti macchakhippaṃ gahetvā udake oḍḍāpesi so khippamukhena hatthaṃ otāretvā antoudake sappaṃ gīvāya gahetvā ‘‘maccho me gahito’’ti attamano ahosi.
In this regard, there is this simile: It is said that a certain man, wishing to catch fish, took a fish-trap and set it in the water. He put his hand through the mouth of the trap and, taking a snake by the neck inside the water, he was delighted, thinking, "I have caught a fish!"
Về điều này, có một ví dụ: Một người đàn ông, nói rằng "Tôi sẽ bắt cá", đã cầm một cái giỏ bắt cá và thả xuống nước. Anh ta thò tay vào miệng giỏ và nắm lấy một con rắn ở cổ trong nước, rồi tự mãn nghĩ: "Tôi đã bắt được cá."
So ‘‘mahā vata mayā maccho laddho’’ti ukkhipitvā passanto sovatthikattayadassanena sappoti sañjānitvā bhīto ādīnavaṃ disvā gahaṇe nibbinno muñcitukāmo hutvā muñcanassa upāyaṃ karonto agganaṅguṭṭhato paṭṭhāya hatthaṃ nibbeṭhetvā bāhuṃ ukkhipitvā uparisīse dve tayo vāre āvijjhitvā sappaṃ dubbalaṃ katvā ‘‘gaccha duṭṭha sappā’’ti nissajjitvā vegena taḷākapāḷiṃ āruyha ‘‘mahantassa vata bho sappassa mukhato muttomhī’’ti āgatamaggaṃ olokayamāno aṭṭhāsi.
So, thinking, ‘‘I have truly caught a large fish!’’ he lifted it up and, seeing the three auspicious marks on its neck, he realized it was a snake. Frightened, seeing the danger, and disgusted with holding it, he desired to release it. Devising a way to release it, he unwrapped his hand from the tail upwards, raised his arm, and whirled the snake two or three times above his head to weaken it. Then, saying, ‘‘Go, wicked snake!’’ he let it go. He quickly climbed onto the bank of the pond and stood there, looking back at the path he had come, thinking, ‘‘Oh, I have truly escaped from the mouth of a great snake!’’
Người ấy nghĩ: “Mình đã bắt được một con cá lớn!” rồi nhấc lên xem, khi thấy ba vạch hình chữ thập (sovatthika) trên cổ, bèn nhận ra đó là một con rắn. Sợ hãi, thấy được mối nguy hại, người ấy chán ghét việc nắm giữ và muốn buông bỏ. Để tìm cách buông bỏ, người ấy gỡ tay ra khỏi chỗ rắn quấn từ đầu đuôi, rồi nhấc cánh tay lên, xoay rắn hai ba vòng trên đầu để làm nó yếu đi, rồi nói: “Đi đi, rắn độc!” và thả nó ra. Người ấy vội vàng leo lên bờ ao, nhìn lại con đường đã đi và đứng đó, nghĩ: “Ôi chao! Mình đã thoát khỏi miệng con rắn lớn rồi!”
Tattha tassa purisassa ‘‘maccho’’ti sappaṃ gīvāya gahetvā tuṭṭhakālo viya imassāpi yogino āditova attabhāvaṃ paṭilabhitvā tuṭṭhakālo, tassa khippamukhato sīsaṃ nīharitvā sovatthikattayadassanaṃ viya imassa ghanavinibbhogaṃ katvā saṅkhāresu tilakkhaṇadassanaṃ, tassa bhītakālo viya imassa bhayatupaṭṭhānañāṇaṃ.
In this simile, the fisherman’s moment of delight, when he grasped the snake by the neck, thinking it was a fish, is like the yogi’s initial period of delight upon obtaining a body. The fisherman pulling the snake’s head out of the trap and seeing the three auspicious marks on its neck is like this yogi breaking down the compactness (of phenomena) and seeing the three characteristics in the formations. The fisherman’s moment of fear is like this yogi’s knowledge of the manifestation of terror (bhayatupaṭṭhānañāṇaṃ).
Trong ví dụ đó, thời điểm người đánh cá vui mừng khi nắm cổ con rắn và nghĩ “đó là cá” cũng giống như thời điểm vị hành giả này, ngay từ đầu, hoan hỷ khi đạt được tự thân (attabhāva). Việc người ấy nhanh chóng rút đầu rắn ra khỏi miệng bẫy và thấy ba vạch hình chữ thập cũng giống như việc vị hành giả này phân tích các khối (ghana) và thấy được ba đặc tính (tilakkhaṇa) trong các pháp hữu vi (saṅkhāra). Thời điểm người ấy sợ hãi cũng giống như Tuệ quán sự hiện khởi của sợ hãi (bhayatupaṭṭhānañāṇa) của vị hành giả này.
Tato ādīnavadassanaṃ viya ādīnavānupassanāñāṇaṃ, gahaṇe nibbindanaṃ viya nibbidānupassanāñāṇaṃ.
From then on, the fisherman seeing the danger is like the contemplation of danger knowledge (ādīnavānupassanāñāṇaṃ) (for the yogi). The fisherman’s disgust with holding it is like the contemplation of disgust knowledge (nibbidānupassanāñāṇaṃ).
Từ đó, việc thấy mối nguy hại cũng giống như Tuệ quán sự quán chiếu nguy hại (ādīnavānupassanāñāṇa). Việc chán ghét việc nắm giữ cũng giống như Tuệ quán sự quán chiếu nhàm chán (nibbidānupassanāñāṇa).
Sappaṃ muñcitukāmatā viya muñcitukamyatāñāṇaṃ, muñcanassa upāyakaraṇaṃ viya paṭisaṅkhānupassanāñāṇena saṅkhāresu tilakkhaṇāropanaṃ.
The fisherman’s desire to release the snake is like the knowledge of the desire for liberation (muñcitukamyatāñāṇaṃ). The fisherman devising a way to release it is like the yogi applying the three characteristics to the formations through the knowledge of contemplation of re-examination (paṭisaṅkhānupassanāñāṇaṃ).
Việc muốn buông bỏ con rắn cũng giống như Tuệ quán sự mong muốn giải thoát (muñcitukamyatāñāṇa). Việc tìm cách buông bỏ cũng giống như việc áp dụng ba đặc tính vào các pháp hữu vi bằng Tuệ quán sự quán chiếu thẩm sát (paṭisaṅkhānupassanāñāṇa).
Yathā hi so puriso sappaṃ āvijjhitvā dubbalaṃ katvā nivattetvā ḍaṃsituṃ asamatthabhāvaṃ pāpetvā sumuttaṃ muñcati, evamayaṃ yogāvacaro tilakkhaṇāropanena saṅkhāre āvijjhitvā dubbale katvā puna niccasukhasubhaattākārena upaṭṭhātuṃ asamatthataṃ pāpetvā sumuttaṃ muñcati.
Just as that man whirled the snake, weakened it, and rendered it unable to turn back and bite, thereby truly releasing it; even so, this yogi, by applying the three characteristics, churns the formations, weakens them, and renders them unable to appear again as permanent, pleasant, beautiful, or self, thereby truly releasing them.
Cũng như người đánh cá xoay con rắn làm nó yếu đi, khiến nó không thể quay lại cắn được nữa, rồi hoàn toàn buông bỏ nó; cũng vậy, vị hành giả này, bằng cách áp dụng ba đặc tính, xoay các pháp hữu vi làm chúng yếu đi, khiến chúng không thể hiện khởi trở lại dưới dạng thường còn, an lạc, thanh tịnh và tự ngã, rồi hoàn toàn buông bỏ chúng.
Tena vuttaṃ ‘‘muñcanassa upāyasampādanatthaṃ evaṃ pariggaṇhātī’’ti.
Therefore, it is said, ‘‘Thus one comprehends in order to accomplish the means of release.’’
Vì vậy đã nói: “Để hoàn thành phương tiện giải thoát, người ấy quán sát như vậy.”
‘‘Aniccato manasikaroto kiṃ paṭisaṅkhā ñāṇaṃ uppajjati?
‘‘When one attends to impermanence, what knowledge of re-examination arises?
“Khi quán niệm về vô thường, Tuệ quán sự thẩm sát nào phát sinh?
Dukkhato.
When one attends to suffering.
Về khổ.
Anattato manasikaroto kiṃ paṭisaṅkhā ñāṇaṃ uppajjati?
When one attends to not-self, what knowledge of re-examination arises?
Khi quán niệm về vô ngã, Tuệ quán sự thẩm sát nào phát sinh?
Aniccato manasikaroto nimittaṃ paṭisaṅkhā ñāṇaṃ uppajjati.
When one attends to impermanence, the knowledge of re-examination of the sign (nimitta) arises.
Khi quán niệm về vô thường, Tuệ quán sự thẩm sát về tướng (nimitta) phát sinh.
Dukkhato manasikaroto pavattaṃ paṭisaṅkhā ñāṇaṃ uppajjati.
When one attends to suffering, the knowledge of re-examination of arising (pavatta) arises.
Khi quán niệm về khổ, Tuệ quán sự thẩm sát về sự vận hành (pavatta) phát sinh.
Anattato manasikaroto nimittañca pavattañca paṭisaṅkhā ñāṇaṃ uppajjatī’’ti (paṭi. ma. 1.227).
When one attends to not-self, the knowledge of re-examination of both the sign and arising arises.’’
Khi quán niệm về vô ngã, Tuệ quán sự thẩm sát về tướng và sự vận hành phát sinh.”
Ettha ca nimittaṃ paṭisaṅkhāti saṅkhāranimittaṃ ‘‘addhuvaṃ tāvakālika’’nti aniccalakkhaṇavasena jānitvā.
Here, ‘re-examination of the sign’ means knowing the sign of formations as ‘‘impermanent and temporary’’ by way of the characteristic of impermanence.
Ở đây, Tuệ quán sự thẩm sát về tướng nghĩa là biết tướng của các pháp hữu vi là “không thường còn, chỉ tạm thời” theo đặc tính vô thường.
Kāmañca na paṭhamaṃ jānitvā pacchā ñāṇaṃ uppajjati, vohāravasena pana ‘‘manañca paṭicca dhamme ca uppajjati manoviññāṇa’’ntiādīni (ma. ni. 3.421) viya evaṃ vuccati.
Even though knowledge does not first arise after knowing, it is spoken of in this way, like expressions such as ‘‘eye-consciousness arises dependent on the eye and forms’’.
Mặc dù tuệ không phát sinh sau khi biết trước, nhưng cách nói này được dùng theo cách thông thường, giống như “do duyên ý và các pháp mà ý thức phát sinh,” v.v.
Ekattanayena vā purimañca pacchimañca ekaṃ katvā evaṃ vuttanti veditabbaṃ.
Or, it should be understood that by taking the earlier and later as one, it is spoken of in this way.
Hoặc có thể hiểu rằng điều này được nói bằng cách hợp nhất cái trước và cái sau thành một theo cách nhất thể.
Iminā nayena itarasmimpi padadvaye attho veditabboti.
In this manner, the meaning of the other two phrases should also be understood.
Theo cách này, ý nghĩa cũng nên được hiểu tương tự trong hai ngữ đoạn còn lại.
760. So evaṃ paṭisaṅkhānupassanāñāṇena ‘‘sabbe saṅkhārā suññā’’ti pariggahetvā puna ‘‘suññamidaṃ attena vā attaniyena vā’’ti (ma. ni. 3.69) dvikoṭikaṃ suññataṃ pariggaṇhāti.
760. Having thus thoroughly understood ‘‘all formations are empty’’ through the knowledge of contemplation of re-examination, he again thoroughly understands the twofold emptiness: ‘‘This is empty of self or what belongs to self.’’
760. Vị ấy, bằng Tuệ quán sự quán chiếu thẩm sát, đã quán sát “tất cả các pháp hữu vi đều trống rỗng” và sau đó quán sát sự trống rỗng hai mặt: “Điều này trống rỗng về tự ngã (atta) hoặc những gì thuộc về tự ngã (attaniya).”
So evaṃ neva attānaṃ, na paraṃ kiñci attano parikkhārabhāve ṭhitaṃ disvā puna ‘‘nāhaṃ kvacani, kassaci kiñcanatasmiṃ, na ca mama kvacani, kismiñci kiñcanatatthī’’ti yā ettha catukoṭikā suññatā kathitā, taṃ pariggaṇhāti.
Having thus seen neither a self nor anything belonging to another as his own possession, he again thoroughly understands the fourfold emptiness stated here: ‘‘I am not anywhere to anyone, nor does anything of mine exist anywhere in anything.’’
Khi không thấy tự ngã hay bất kỳ điều gì thuộc về người khác là tài sản của mình, vị ấy tiếp tục quán sát sự trống rỗng bốn mặt đã được nói đến ở đây: “Tôi không ở bất cứ nơi nào, không thuộc về bất cứ ai, và không có gì của tôi ở bất cứ nơi nào, không thuộc về bất cứ điều gì.”
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Ayañhi nāhaṃ kvacanīti kvaci attānaṃ na passati.
Here, ‘I am not anywhere’ means he does not see a self anywhere.
Đây là “Tôi không ở bất cứ nơi nào” nghĩa là vị ấy không thấy tự ngã ở bất cứ nơi nào.
Kassaci kiñcanatasminti attano attānaṃ kassaci parassa kiñcanabhāve upanetabbaṃ na passati.
‘To anyone, anything belonging to me’ means he does not see his own self as something to be assigned as belonging to anyone else.
“Không thuộc về bất cứ ai” nghĩa là vị ấy không thấy tự ngã của mình có thể được quy vào tài sản của bất kỳ người khác nào.
Bhātiṭṭhānevā bhātaraṃ, sahāyaṭṭhāne vā sahāyaṃ, parikkhāraṭṭhāne vā parikkhāraṃ maññitvā upanetabbaṃ na passatīti attho.
The meaning is that he does not see it as something to be considered and assigned as a brother in the place of a brother, or a friend in the place of a friend, or a possession in the place of a possession.
Ý nghĩa là vị ấy không thấy có thể quy tự ngã vào vị trí anh em, bạn bè, hay tài sản, bằng cách nghĩ đó là anh em, bạn bè, hay tài sản.
Na ca mama kvacanīti ettha mama-saddaṃ tāva ṭhapetvā na ca kvacanīti parassa ca attānaṃ kvaci napassatīti ayamattho.
In ‘nor does anything of mine exist anywhere’, setting aside the word ‘mine’ for a moment, ‘nor anywhere’ means he does not see another’s self anywhere; this is the meaning.
Trong “và không có gì của tôi ở bất cứ nơi nào,” trước hết, bỏ qua từ “của tôi,” thì “và không ở bất cứ nơi nào” có nghĩa là vị ấy cũng không thấy tự ngã của người khác ở bất cứ nơi nào.
Idāni mama-saddaṃ āharitvā mama kismiñci kiñcanatatthīti so parassa attā mama kismiñci kiñcanabhāve atthīti na passatīti.
Now, taking the word ‘mine’, ‘nor does anything of mine exist anywhere in anything’ means he does not see that another’s self belongs to him as a possession in anything.
Bây giờ, mang từ “của tôi” vào, “có gì của tôi ở bất cứ điều gì” nghĩa là vị ấy không thấy tự ngã của người khác có thể là tài sản của mình ở bất cứ điều gì.
Attano bhātiṭṭhāne vā bhātaraṃ, sahāyaṭṭhāne vā sahāyaṃ parikkhāraṭṭhāne vā parikkhāranti kismiñci ṭhāne parassa attānaṃ iminā kiñcanabhāvena upanetabbaṃ na passatīti attho.
The meaning is that he does not see another’s self as something to be assigned with this sense of possession, whether as a brother in the place of his brother, or a friend in the place of his friend, or a possession in the place of his possession, in any situation.
Ý nghĩa là vị ấy không thấy tự ngã của người khác có thể được quy vào vị trí anh em, bạn bè, hay tài sản, bằng cách nghĩ đó là anh em, bạn bè, hay tài sản, ở bất kỳ vị trí nào, theo cách thuộc về tài sản này.
Evamayaṃ yasmā neva katthaci attānaṃ passati, na taṃ parassa kiñcanabhāve upanetabbaṃ passati, na parassa attānaṃ passati, na parassa attānaṃ attano kiñcanabhāve upanetabbaṃ passati.
Thus, because he sees no self anywhere, nor does he see it as something to be assigned as belonging to another, nor does he see another’s self, nor does he see another’s self as something to be assigned as his own possession.
Như vậy, vì vị ấy không thấy tự ngã ở bất cứ nơi nào, không thấy nó có thể được quy vào tài sản của người khác, không thấy tự ngã của người khác, và không thấy tự ngã của người khác có thể được quy vào tài sản của mình.
Tasmānena catukoṭikā suññatā pariggahitā hotīti.
Therefore, the fourfold emptiness is comprehended by him.
Do đó, sự trống rỗng bốn mặt đã được vị ấy quán sát.
761. Evaṃ catukoṭikaṃ suññataṃ pariggahetvā puna chahākārehi suññataṃ pariggaṇhāti.
761. Having thus comprehended the fourfold emptiness, he again comprehends emptiness in six ways.
761. Sau khi quán sát sự trống rỗng bốn mặt như vậy, vị ấy lại quán sát sự trống rỗng theo sáu cách.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Cakkhu suññaṃ attena vā attaniyena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā…pe… mano suñño.
The eye is empty of self, or what belongs to self, or permanence, or stability, or eternality, or non-changeable nature… so too, the mind is empty.
Mắt trống rỗng về tự ngã hay những gì thuộc về tự ngã, về thường còn, về bền vững, về vĩnh cửu, về bản chất không biến đổi… cho đến… ý trống rỗng.
Rūpā suññā…pe… dhammā suññā.
Forms are empty… so too, Dhammas are empty.
Sắc trống rỗng… cho đến… các pháp trống rỗng.
Cakkhuviññāṇaṃ…pe… manoviññāṇaṃ.
Eye-consciousness… so too, mind-consciousness.
Nhãn thức… cho đến… ý thức.
Cakkhusamphassoti evaṃ yāva jarāmaraṇā nayo netabbo.
The method should be extended in this way, from eye-contact up to old age and death.
Nhãn xúc, v.v., cách này nên được mở rộng cho đến già chết.
762. Evaṃ chahākārehi suññataṃ pariggahetvā puna aṭṭhahākārehi pariggaṇhāti.
762. Having thus comprehended emptiness in six ways, he again comprehends it in eight ways.
762. Sau khi quán sát sự trống rỗng theo sáu cách như vậy, vị ấy lại quán sát theo tám cách.
Seyyathidaṃ – rūpaṃ asāraṃ nissāraṃ sārāpagataṃ niccasārasārena vā dhuvasārasārena vā sukhasārasārena vā attasārasārena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā.
That is to say – matter is unsubstantial, without essence, devoid of essence, or devoid of the essence of permanence, or the essence of stability, or the essence of pleasure, or the essence of self, or permanence, or stability, or eternality, or non-changeable nature.
Đó là: Sắc là vô cốt lõi (asāra), không cốt lõi (nissāra), không có cốt lõi (sārāpagata), hoặc không có cốt lõi thường còn, không có cốt lõi bền vững, không có cốt lõi an lạc, không có cốt lõi tự ngã, không thường còn, không bền vững, không vĩnh cửu, không có bản chất không biến đổi.
Vedanā… saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ… cakkhu…pe… jarāmaraṇaṃ asāraṃ nissāraṃ sārāpagataṃ niccasārasārena vā dhuvasārasārena vā sukhasārasārena vā attasārasārena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā.
Feeling… perception… formations… consciousness… the eye… so too, old age and death are unsubstantial, without essence, devoid of essence, or devoid of the essence of permanence, or the essence of stability, or the essence of pleasure, or the essence of self, or permanence, or stability, or eternality, or non-changeable nature.
Thọ… Tưởng… Hành… Thức… Mắt… cho đến… già chết là vô cốt lõi, không cốt lõi, không có cốt lõi, hoặc không có cốt lõi thường còn, không có cốt lõi bền vững, không có cốt lõi an lạc, không có cốt lõi tự ngã, không thường còn, không bền vững, không vĩnh cửu, không có bản chất không biến đổi.
Yathā naḷo asāro nissāro sārāpagato.
Just as a reed is unsubstantial, without essence, devoid of essence.
Cũng như cây sậy là vô cốt lõi, không cốt lõi, không có cốt lõi.
Yathā eraṇḍo… yathā udumbaro… yathā setavaccho… yathā pāḷibhaddako… yathā pheṇapiṇḍo… yathā udakabubbuḷaṃ… yathā marīci… yathā kadalikkhandho… yathā māyā asārā nissārā sārāpagatā, evameva rūpaṃ…pe… jarāmaraṇaṃ asāraṃ nissāraṃ sārāpagataṃ niccasārasārena vā…pe… avipariṇāmadhammena vāti (cūḷani. mogharājamāṇavapucchāniddesa 88).
Just as an castor oil plant… just as a fig tree… just as a white calf tree… just as a coral tree… just as a lump of foam… just as a water bubble… just as a mirage… just as a banana trunk… just as a magical illusion is unsubstantial, without essence, devoid of essence, even so, matter… so too, old age and death are unsubstantial, without essence, devoid of essence, or devoid of the essence of permanence… so too, non-changeable nature.
Cũng như cây thầu dầu… cũng như cây sung… cũng như cây setavaccha… cũng như cây pāḷibhaddaka… cũng như bọt nước… cũng như bong bóng nước… cũng như ảo ảnh… cũng như thân cây chuối… cũng như ảo thuật là vô cốt lõi, không cốt lõi, không có cốt lõi, cũng vậy, sắc… cho đến… già chết là vô cốt lõi, không cốt lõi, không có cốt lõi, hoặc không có cốt lõi thường còn… cho đến… không có bản chất không biến đổi.
763. So evaṃ aṭṭhahākārehi suññataṃ pariggahetvā puna dasahākārehi pariggaṇhāti, rūpaṃ rittato passati.
763. Having thus comprehended emptiness in eight ways, he again comprehends it in ten ways, seeing matter as empty.
763. Sau khi quán sát sự trống rỗng theo tám cách như vậy, vị ấy lại quán sát theo mười cách, thấy sắc là trống rỗng (ritta).
Tucchato… suññato… anattato… anissariyato… akāmakāriyato… alabbhanīyato… avasavattakato… parato… vivittato passati.
As void… as empty… as not-self… as powerless… as not acting according to will… as unobtainable… as not under control… as alien… as isolated.
Là rỗng tuếch (tuccha)… là không (suñña)… là vô ngã (anatta)… là không có chủ quyền (anissariya)… là không theo ý muốn (akāmakāriya)… là không thể đạt được (alabbhanīya)… là không thể kiểm soát (avasavattaka)… là của người khác (para)… là biệt lập (vivitta).
Vedanaṃ…pe… viññāṇaṃ rittato…pe… vivittato passatīti.
He sees feeling… so too, consciousness as empty… so too, as isolated.
Thọ… cho đến… Thức là trống rỗng… cho đến… là biệt lập.
764. Evaṃ dasahākārehi suññataṃ pariggahetvā puna dvādasahākārehi pariggaṇhāti.
Thus, having comprehended emptiness in ten ways, one again comprehends it in twelve ways.
764. Như vậy, sau khi thấu triệt tính không qua mười phương diện, vị ấy lại thấu triệt tính không qua mười hai phương diện.
Seyyathidaṃ – rūpaṃ na satto, na jīvo, na naro, na māṇavo, na itthī, na puriso, na attā, na attaniyaṃ.
Namely: form is not a being, not a living soul, not a man, not a youth, not a woman, not a male, not a self, not belonging to a self.
Đó là – sắc không phải chúng sinh, không phải sinh mạng, không phải người, không phải kẻ phàm phu, không phải nữ, không phải nam, không phải tự ngã, không phải của tự ngã.
Nāhaṃ, na mama, na aññassa, na kassaci.
It is not 'I', not 'mine', not another's, not anyone's.
Không phải tôi, không phải của tôi, không phải của người khác, không phải của bất cứ ai.
Vedanā…pe… viññāṇaṃ na kassacīti (cūḷani. mogharājamāṇavapucchāniddesa 88).
Feeling… perception… consciousness is not anyone's.
Thọ… (v.v.)… thức không phải của bất cứ ai.
765. Evaṃ dvādasahākārehi suññataṃ pariggaṇhitvā puna tīraṇapariññāvasena dvācattālīsāya ākārehi suññataṃ pariggaṇhāti, rūpaṃ aniccato… dukkhato… rogato… gaṇḍato… sallato… aghato… ābādhato… parato… palokato… ītito… upaddavato… bhayato… upasaggato… calato… pabhaṅguto… addhuvato… atāṇato… aleṇato… asaraṇato… asaraṇībhūtato… rittato… tucchato… suññato… anattato… anassādato… ādīnavato… vipariṇāmadhammato… assārakato… aghamūlato… vadhakato… vibhavato… sāsavato… saṅkhatato… mārāmisato… jātidhammato… jarādhammato… byādhidhammato… maraṇadhammato… sokaparidevadukkhadomanassaupāyāsadhammato… samudayato… atthaṅgamato… anassādato … ādīnavato… nissaraṇato passati.
Having thus comprehended emptiness in twelve ways, one again comprehends emptiness in forty-two ways through the discernment of comprehension, seeing form as impermanent… suffering… a disease… a boil… a dart… an affliction… an ailment… an oppressor… a decaying thing… a terror… a calamity… a danger… a misfortune… unstable… perishable… unenduring… without refuge… without shelter… without protection… without being a protector… void… empty… empty… without self… without delight… full of disadvantage… of a nature to change… without essence… rooted in affliction… an executioner… a cause of destruction… defiled… conditioned… bait of Māra… of a nature to be born… of a nature to grow old… of a nature to get sick… of a nature to die… of a nature to sorrow, lament, suffer pain, dejection, and despair… arising… ceasing… without delight… full of disadvantage… a means of escape.
765. Như vậy, sau khi thấu triệt tính không qua mười hai phương diện, vị ấy lại thấu triệt tính không qua bốn mươi hai phương diện theo cách thức của tīraṇapariññā (liễu tri quyết đoán), thấy sắc là vô thường… là khổ… là bệnh… là ung nhọt… là mũi tên… là tai họa… là chướng ngại… là tai ương… là sự hủy hoại… là sự tàn hoại… là sự hành hạ… là sự hiểm nguy… là sự sợ hãi… là sự bất hạnh… là sự lay động… là sự tan rã… là sự không bền vững… là sự không nương tựa… là nơi không ẩn náu… là nơi không che chở… là nơi không thể nương tựa… là rỗng không… là trống rỗng… là không… là vô ngã… là không có sự vị ngọt… là sự nguy hiểm… là pháp biến hoại… là không có cốt lõi… là gốc rễ của tai họa… là kẻ sát nhân… là sự tiêu diệt… là có lậu hoặc… là hữu vi… là mồi của Ma vương… là pháp của sinh… là pháp của già… là pháp của bệnh… là pháp của chết… là pháp của sầu, bi, khổ, ưu, não… là sự tập khởi… là sự diệt tận… là không có sự vị ngọt… là sự nguy hiểm… là sự xuất ly.
Vedanaṃ…pe… viññāṇaṃ aniccato…pe… nissaraṇato passati.
One sees feeling… consciousness as impermanent… a means of escape.
Thấy thọ… (v.v.)… thức là vô thường… (v.v.)… là sự xuất ly.
Yathā nāma purisassa bhariyā bhaveyya iṭṭhā kantā manāpā, so tāya vinā muhuttampi adhivāsetuṃ na sakkuṇeyya, ativiya naṃ mamāyeyya, so taṃ itthiṃ aññena purisena saddhiṃ ṭhitaṃ vā nisinnaṃ vā kathentiṃ vā hasantiṃ vā disvā kupito assa anattamano, adhimattaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeyya.
Just as a man might have a dear, charming, delightful wife, and he could not endure a moment without her, being excessively attached to her; seeing that woman standing, sitting, talking, or laughing with another man, he would be angry, displeased, and would experience extreme sorrow.
Ví như một người đàn ông có một người vợ được yêu thích, dễ thương, vừa ý, anh ta không thể chịu đựng được dù chỉ một khoảnh khắc khi không có nàng, anh ta rất yêu quý nàng. Khi thấy nàng đứng hoặc ngồi, nói chuyện hoặc cười với người đàn ông khác, anh ta sẽ nổi giận, không hài lòng, và cảm thấy rất đau khổ.
So aparena samayena tassā itthiyā dosaṃ disvā muñcitukāmo hutvā taṃ vissajjeyya, na naṃ mamāti gaṇheyya.
Then, at a later time, seeing fault in that woman, wishing to be freed, he would divorce her, and would not regard her as 'mine'.
Sau đó, vào một lúc khác, khi thấy lỗi lầm của người vợ đó, anh ta muốn giải thoát khỏi nàng và từ bỏ nàng, không còn xem nàng là “của tôi” nữa.
Tato paṭṭhāya taṃ yenakenaci saddhiṃ yaṃkiñci kurumānaṃ disvāpi neva kuppeyya, na domanassaṃ āpajjeyya, aññadatthu udāsīnova bhaveyya majjhatto.
From that time onwards, even if he saw her doing anything with any man, he would neither be angry nor fall into displeasure; on the contrary, he would remain indifferent and neutral.
Từ đó trở đi, dù thấy nàng làm bất cứ điều gì với bất cứ ai, anh ta cũng không còn nổi giận hay đau khổ nữa, mà chỉ trở nên thờ ơ và trung lập.
Evamevāyaṃ sabbasaṅkhārehi muñcitukāmo hutvā paṭisaṅkhānupassanāya saṅkhāre pariggaṇhanto ahaṃ mamāti gahetabbaṃ adisvā bhayañca nandiñca vippahāya sabbasaṅkhāresu udāsīno hoti majjhatto.
In the same way, this yogi, wishing to be freed from all formations, comprehending the formations through the contemplation of reflection, not seeing anything to be grasped as 'I' or 'mine', abandons fear and delight and becomes indifferent and neutral towards all formations.
Cũng vậy, vị hành giả này, mong muốn giải thoát khỏi tất cả các hành, khi thấu triệt các hành bằng paṭisaṅkhānupassanā (quán sát phân tích), không còn thấy điều gì đáng để chấp thủ là “tôi” hay “của tôi”, từ bỏ sự sợ hãi và sự hoan hỷ, trở nên thờ ơ và trung lập đối với tất cả các hành.
Tassa evaṃ jānato evaṃ passato tīsu bhavesu catūsu yonīsu pañcasu gatīsu sattasu viññāṇaṭṭhitīsu navasu sattāvāsesu cittaṃ patilīyati patikuṭati pativattati na sampasāriyati, upekkhā vā pāṭikulyatā vā saṇṭhāti.
For him, thus knowing, thus seeing, the mind shrinks back, recoils, and turns away from the three existences, the four wombs, the five destinies, the seven stations of consciousness, and the nine abodes of beings; it does not expand, and equanimity or revulsion is established.
Khi vị ấy biết như vậy, thấy như vậy, tâm của vị ấy co rút lại, thu lại, quay về, không còn lan rộng trong ba cõi, bốn loài sinh, năm nẻo tái sinh, bảy trú xứ của thức và chín trú xứ của chúng sinh, mà an trú trong xả hoặc sự nhàm chán.
Seyyathāpi nāma padumapalāse īsakapoṇe udakaphusitāni patilīyanti patikuṭanti pativattanti na sampasāriyanti, evameva…pe… seyyathāpi nāma kukkuṭapattaṃ vā nahārudaddulaṃ vā aggimhi pakkhittaṃ patilīyati patikuṭati pativattati na sampasāriyati (a. ni. 7.49), evameva tassa tīsu bhavesu cittaṃ…pe… upekkhā vā pāṭikulyatā vā saṇṭhāti.
Just as drops of water on a slightly inclined lotus leaf shrink back, recoil, and turn away, not spreading, so too… just as a chicken feather or a sinew-bundle thrown into a fire shrinks back, recoils, and turns away, not spreading, even so, for him, in the three existences, the mind… equanimity or revulsion is established.
Ví như những giọt nước đọng lại, co rút lại, quay về, không lan rộng trên một lá sen hơi nghiêng, cũng vậy… (v.v.)… ví như một chiếc lông gà hoặc một cục gân bị ném vào lửa sẽ co rút lại, thu lại, quay về, không lan rộng, cũng vậy, tâm của vị ấy trong ba cõi… (v.v.)… an trú trong xả hoặc sự nhàm chán.
Iccassa saṅkhārupekkhāñāṇaṃ nāma uppannaṃ hoti.
Thus, for him, this knowledge of equanimity towards formations (saṅkhārupekkhāñāṇa) has arisen.
Như vậy, trí tuệ xả bỏ các hành (saṅkhārupekkhāñāṇa) của vị ấy đã sinh khởi.
767. Taṃ panetaṃ sace santipadaṃ nibbānaṃ santato passati, sabbaṃ saṅkhārappavattaṃ vissajjetvā nibbānameva pakkhandati.
Now, if this knowledge sees Nibbāna, the state of peace, as peaceful, then having relinquished all conditioned existence, it plunges into Nibbāna.
767. Nếu trí tuệ này thấy Nibbāna, cảnh giới an tịnh, là an tịnh, thì nó sẽ từ bỏ tất cả sự vận hành của các hành và chỉ hướng về Nibbāna.
No ce nibbānaṃ santato passati, punappunaṃ saṅkhārārammaṇameva hutvā pavattati sāmuddikānaṃ disākāko viya.
If it does not see Nibbāna as peaceful, it repeatedly becomes merely an object of formations, like the direction-finding crow of seafarers.
Nếu nó không thấy Nibbāna là an tịnh, thì nó sẽ lại tiếp tục vận hành với các hành làm đối tượng, giống như con quạ chỉ hướng (disākāka) của những người đi biển.
Sāmuddikā kira vāṇijakā nāvaṃ ārohantā disākākaṃ nāma gaṇhanti, te yadā nāvā vātakkhittā videsaṃ pakkhandati, tīraṃ na paññāyati, tadā disākākaṃ vissajjenti.
Seafaring merchants, when embarking on a ship, would take a direction-finding crow. When the ship is driven by winds into an unfamiliar region, and the shore is not visible, they release the direction-finding crow.
Người ta kể rằng các thương nhân đi biển khi lên tàu thường mang theo một con quạ chỉ hướng. Khi con tàu bị gió thổi dạt ra biển xa, không còn thấy bờ, họ sẽ thả con quạ ra.
So kūpakayaṭṭhito ākāsaṃ laṅghitvā sabbā disā ca vidisā ca anugantvā sace tīraṃ passati, tadabhimukhova gacchati.
That crow, rising from the mast, soaring into the sky, traversing all cardinal and intermediate directions, if it sees land, flies directly towards it.
Con quạ đó, từ cột buồm, bay lên không trung, bay khắp các hướng và các hướng phụ, nếu thấy bờ, nó sẽ bay thẳng về phía đó.
No ce passati, punappunaṃ āgantvā kūpakayaṭṭhiṃyeva allīyati.
If it does not see land, it repeatedly returns and alights on the mast.
Nếu không thấy, nó sẽ quay lại và đậu vào cột buồm.
Evameva sace saṅkhārupekkhāñāṇaṃ santipadaṃ nibbānaṃ santato passati, sabbaṃ saṅkhārappavattaṃ vissajjetvā nibbānameva pakkhandati.
Even so, if the knowledge of equanimity towards formations sees Nibbāna, the state of peace, as peaceful, then having relinquished all conditioned existence, it plunges into Nibbāna.
Cũng vậy, nếu trí tuệ xả bỏ các hành thấy Nibbāna, cảnh giới an tịnh, là an tịnh, thì nó sẽ từ bỏ tất cả sự vận hành của các hành và chỉ hướng về Nibbāna.
No ce passati, punappunaṃ saṅkhārārammaṇameva hutvā pavattati.
If it does not see it, it repeatedly becomes merely an object of formations.
Nếu không thấy, nó sẽ lại tiếp tục vận hành với các hành làm đối tượng.
Tadidaṃ suppagge piṭṭhaṃ vaṭṭayamānaṃ viya.
This is like flour being sifted in a sieve.
Trí tuệ này giống như bột được lăn trên một cái sàng.
Nibbaṭṭitakappāsaṃ vihanamānaṃ viya nānappakārato saṅkhāre pariggahetvā bhayañca nandiñca pahāya saṅkhāravicinane majjhattaṃ hutvā tividhānupassanāvasena tiṭṭhati.
It is like cotton, with seeds removed, being carded; having comprehended formations in various ways, abandoning fear and delight, and becoming neutral in the investigation of formations, it stands by way of the three contemplations.
Giống như bông gòn đã được tách hạt và đang được đánh tơi, sau khi thấu triệt các hành theo nhiều cách khác nhau, từ bỏ sự sợ hãi và sự hoan hỷ, trở nên trung lập trong việc phân tích các hành, nó an trú theo ba loại quán sát (anupassanā).
Evaṃ tiṭṭhamānaṃ tividhavimokkhamukhabhāvaṃ āpajjitvā sattaariyapuggalavibhāgāya paccayo hoti.
Thus standing, having attained the state of the three doors to liberation, it becomes a condition for the classification of the seven noble persons.
Khi an trú như vậy, nó trở thành ba loại cửa giải thoát (vimokkhamukha) và là điều kiện để phân loại bảy bậc Thánh nhân (ariyapuggala).
Tattha paricchedaparivaṭumatoti udayabbayavasena paricchedato ceva parivaṭumato ca.
Therein, “as limited and encompassed” means by way of limitation and encompassing through rise and fall.
Trong đó, paricchedaparivaṭumato có nghĩa là do sự phân biệt và sự vận hành theo cách sinh diệt.
Aniccānupassanaṃ hi ‘‘udayato pubbe saṅkhārā natthī’’ti paricchinditvā tesaṃ gatiṃ samannesamānaṃ ‘‘vayato paraṃ na gacchanti, ettheva antaradhāyantī’’ti parivaṭumato samanupassati.
For the contemplation of impermanence, having delimited that “formations do not exist before arising,” and seeking their course, one thoroughly contemplates them as encompassed, thinking, “They do not go beyond cessation, they vanish right here.”
Quán vô thường (aniccānupassanā), sau khi phân biệt rằng “các hành không tồn tại trước khi sinh khởi” và tìm kiếm sự vận hành của chúng, quán sát rằng “chúng không đi đến đâu sau khi diệt, mà biến mất ngay tại đây” theo cách vận hành.
Manosamuttejanatāyāti cittasaṃvejanatāya.
“By instilling trepidation in the mind” means by causing the mind to tremble with dread.
Manosamuttejanatāya có nghĩa là do sự kinh sợ tâm.
Dukkhānupassanena hi saṅkhāresu cittaṃ saṃvejeti.
For by the contemplation of suffering, one causes the mind to tremble with dread regarding formations.
Thật vậy, bằng quán khổ (dukkhānupassanā), tâm kinh sợ trong các hành.
Parato samanupassanatāyāti ‘‘nāhaṃ, na mamā’’ti evaṃ anattato samanupassanatāya.
“By thoroughly contemplating as alien” means by thoroughly contemplating as not-self, in the manner of “it is not 'I', it is not 'mine'.”
Parato samanupassanatāya có nghĩa là do quán sát là vô ngã, như “không phải tôi, không phải của tôi”.
Iti imāni tīṇi padāni aniccānupassanādīnaṃ vasena vuttānīti veditabbāni.
Thus, these three terms are to be understood as having been spoken in terms of impermanence-contemplation and so forth.
Do đó, ba từ này cần được hiểu là đã được nói đến theo cách quán vô thường (aniccānupassanā) và các pháp khác.
Teneva tadanantare pañhavissajjane vuttaṃ – ‘‘aniccato manasikaroto khayato saṅkhārā upaṭṭhahanti.
For that very reason, it is said in the subsequent answer to the question: “To one who attends to things as impermanent, conditioned phenomena appear as dissolution.
Chính vì vậy, trong phần giải đáp câu hỏi ngay sau đó, đã nói rằng: “Với người tác ý vô thường (aniccato manasikaroto), các hành (saṅkhārā) hiện hữu như sự hủy diệt (khayato).
Dukkhato manasikaroto bhayato saṅkhārā upaṭṭhahanti.
To one who attends to things as suffering, conditioned phenomena appear as fear.
Với người tác ý khổ (dukkhato manasikaroto), các hành hiện hữu như sự đáng sợ (bhayato).
Anattato manasikaroto suññato saṅkhārā upaṭṭhahantī’’ti (paṭi. ma. 1.219).
To one who attends to things as non-self, conditioned phenomena appear as emptiness.”
Với người tác ý vô ngã (anattato manasikaroto), các hành hiện hữu như sự trống rỗng (suññato)” (Paṭi. Ma. 1.219).
769. Katame pana te vimokkhā, yesaṃ imāni anupassanāni mukhānīti?
769. What, then, are those liberations, of which these contemplations are the doors?
769. Vậy những giải thoát (vimokkhā) mà các quán (anupassanāni) này là cửa ngõ, là gì?
Animitto, appaṇihito, suññatoti ete tayo.
These three: the Signless (animitta), the Undesired (appaṇihita), and the Emptiness (suññata).
Đó là: Vô tướng (animitto), Vô nguyện (appaṇihito), và Không (suññato).
Vuttaṃ hetaṃ ‘‘aniccato manasikaronto adhimokkhabahulo animittaṃ vimokkhaṃ paṭilabhati.
For it is said: “One who attends to things as impermanent, being abundant in faith-faculty, attains the Signless Liberation (animitta vimokkha).
Thật vậy, đã nói rằng: “Người tác ý vô thường (aniccato manasikaronto) với nhiều quyết định (adhimokkhabahulo) đạt được giải thoát Vô tướng (animittaṃ vimokkhaṃ).
Dukkhato manasikaronto passaddhibahulo appaṇihitaṃ vimokkhaṃ paṭilabhati.
One who attends to things as suffering, being abundant in tranquility, attains the Undesired Liberation (appaṇihita vimokkha).
Người tác ý khổ (dukkhato manasikaronto) với nhiều sự an tịnh (passaddhibahulo) đạt được giải thoát Vô nguyện (appaṇihitaṃ vimokkhaṃ).
Anattato manasikaronto vedabahulo suññatavimokkhaṃ paṭilabhatī’’ti (paṭi. ma. 1.223).
One who attends to things as non-self, being abundant in wisdom, attains the Emptiness Liberation (suññata vimokkha).”
Người tác ý vô ngã (anattato manasikaronto) với nhiều trí tuệ (vedabahulo) đạt được giải thoát Không (suññatavimokkhaṃ)” (Paṭi. Ma. 1.223).
Ettha ca animitto vimokkhoti animittākārena nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā pavatto ariyamaggo.
Here, Signless Liberation (animitto vimokkho) is the Noble Path that has Nibbāna as its object in the aspect of the signless.
Ở đây, giải thoát Vô tướng (animitto vimokkho) là Thánh đạo (ariyamaggo) phát sinh khi lấy Nibbāna làm đối tượng theo phương cách vô tướng.
So hi animittāya dhātuyā uppannattā animitto.
For it is Signless (animitto) because it arises having the signless element as its object.
Nó được gọi là Vô tướng (animitto) vì nó phát sinh trong yếu tố vô tướng.
Kilesehi ca vimuttattā vimokkho.
And it is Liberation (vimokkho) because it is liberated from defilements.
Và nó được gọi là giải thoát (vimokkho) vì nó giải thoát khỏi các phiền não (kilesa).
Eteneva nayena appaṇihitākārena nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā pavatto appaṇihito.
In the same manner, the path that has Nibbāna as its object in the aspect of the undesired is to be understood as Undesired (appaṇihito).
Theo cách tương tự, Thánh đạo phát sinh khi lấy Nibbāna làm đối tượng theo phương cách vô nguyện được gọi là Vô nguyện (appaṇihito).
Suññatākārena nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā pavatto suññatoti veditabbo.
The path that has Nibbāna as its object in the aspect of emptiness is to be understood as Emptiness (suññato).
Thánh đạo phát sinh khi lấy Nibbāna làm đối tượng theo phương cách không được gọi là Không (suññato).
770. Yaṃ pana abhidhamme ‘‘yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati appaṇihitaṃ suññata’’nti (dha. sa. 343 ādayo) evaṃ vimokkhadvayameva vuttaṃ, taṃ nippariyāyato vipassanāgamanaṃ sandhāya.
770. But the fact that in the Abhidhamma only two kinds of liberation are mentioned—‘‘when one develops a supramundane jhāna that leads out and reduces accumulation, for the abandonment of wrong views, for the attainment of the first stage, one dwells having attained the first jhāna, quite secluded from sensual pleasures, which is undesired and empty’’—this refers to the direct approach through insight.
770. Tuy nhiên, trong Abhidhamma, chỉ có hai loại giải thoát được nói đến như sau: “Khi hành giả tu tập thiền siêu thế (lokuttaraṃ jhānaṃ) dẫn đến giải thoát (niyyānikaṃ), hướng đến sự chấm dứt (apacayagāmiṃ) để đoạn trừ các tà kiến (diṭṭhigatānaṃ pahānāya), để đạt được tầng địa vị đầu tiên (paṭhamāya bhūmiyā pattiyā), hoàn toàn ly dục (vivicceva kāmehi), hành giả nhập và an trú trong thiền thứ nhất (paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati) — đó là Vô nguyện (appaṇihitaṃ) và Không (suññata)” (Dha. Sa. 343 và tiếp theo). Điều này đề cập đến sự tiếp cận Vipassanā theo nghĩa tuyệt đối.
Vipassanāñāṇaṃ hi kiñcāpi paṭisambhidāmagge –
Although insight knowledge, indeed, in the Paṭisambhidāmagga—
Mặc dù trí tuệ Vipassanā (vipassanāñāṇaṃ) trong Paṭisambhidāmagga được nói đến –
‘‘Aniccānupassanāñāṇaṃ niccato abhinivesaṃ muñcatīti suññato vimokkho.
‘‘The knowledge of contemplation of impermanence abandons the adherence to permanence, thus it is Emptiness Liberation.
“Trí tuệ quán vô thường (aniccānupassanāñāṇaṃ) giải thoát khỏi sự chấp thủ thường hằng (niccato abhinivesaṃ muñcatīti), do đó là giải thoát Không (suññato vimokkho).
Dukkhānupassanāñāṇaṃ sukhato abhinivesaṃ.
The knowledge of contemplation of suffering abandons the adherence to pleasure.
Trí tuệ quán khổ (dukkhānupassanāñāṇaṃ) giải thoát khỏi sự chấp thủ lạc (sukhato abhinivesaṃ).
Anattānupassanāñāṇaṃ attato abhinivesaṃ muñcatīti suññato vimokkho’’ti (paṭi. ma. 1.229) evaṃ abhinivesaṃ muñcanavasena suññato vimokkhoti ca,
The knowledge of contemplation of non-self abandons the adherence to self, thus it is Emptiness Liberation’’—is spoken of as Emptiness Liberation (suññato vimokkho) by way of abandoning adherence,
Trí tuệ quán vô ngã (anattānupassanāñāṇaṃ) giải thoát khỏi sự chấp thủ ngã (attato abhinivesaṃ muñcatīti), do đó là giải thoát Không (suññato vimokkho)” – theo cách giải thoát khỏi sự chấp thủ, được gọi là giải thoát Không (suññato vimokkho);
‘‘Aniccānupassanāñāṇaṃ niccato nimittaṃ muñcatīti animitto vimokkho.
‘‘The knowledge of contemplation of impermanence abandons the sign of permanence, thus it is Signless Liberation.
“Trí tuệ quán vô thường (aniccānupassanāñāṇaṃ) giải thoát khỏi tướng thường hằng (niccato nimittaṃ muñcatīti), do đó là giải thoát Vô tướng (animitto vimokkho).
Dukkhānupassanāñāṇaṃ sukhato nimittaṃ, anattānupassanāñāṇaṃ attato nimittaṃ muñcatīti animitto vimokkho’’ti (paṭi. ma. 1.229) evaṃ nimittaṃ muñcanavasena animitto vimokkhoti ca,
The knowledge of contemplation of suffering abandons the sign of pleasure, the knowledge of contemplation of non-self abandons the sign of self, thus it is Signless Liberation’’—is spoken of as Signless Liberation (animitto vimokkho) by way of abandoning the sign,
Trí tuệ quán khổ (dukkhānupassanāñāṇaṃ) giải thoát khỏi tướng lạc (sukhato nimittaṃ), trí tuệ quán vô ngã (anattānupassanāñāṇaṃ) giải thoát khỏi tướng ngã (attato nimittaṃ muñcatīti), do đó là giải thoát Vô tướng (animitto vimokkho)” – theo cách giải thoát khỏi tướng, được gọi là giải thoát Vô tướng (animitto vimokkho);
‘‘Aniccānupassanāñāṇaṃ niccato paṇidhiṃ muñcatīti appaṇihito vimokkho.
‘‘The knowledge of contemplation of impermanence abandons the aspiration for permanence, thus it is Undesired Liberation.
“Trí tuệ quán vô thường (aniccānupassanāñāṇaṃ) giải thoát khỏi sự ước muốn thường hằng (niccato paṇidhiṃ muñcatīti), do đó là giải thoát Vô nguyện (appaṇihito vimokkho).
Dukkhānupassanāñāṇaṃ sukhato paṇidhiṃ.
The knowledge of contemplation of suffering abandons the aspiration for pleasure.
Trí tuệ quán khổ (dukkhānupassanāñāṇaṃ) giải thoát khỏi sự ước muốn lạc (sukhato paṇidhiṃ).
Anattānupassanāñāṇaṃ attato paṇidhiṃ muñcatīti appaṇihito vimokkho’’ti (paṭi. ma. 1.229) evaṃ paṇidhiṃ muñcanavasena appaṇihito vimokkhoti ca –
The knowledge of contemplation of non-self abandons the aspiration for self, thus it is Undesired Liberation’’—is spoken of as Undesired Liberation (appaṇihito vimokkho) by way of abandoning aspiration—
Trí tuệ quán vô ngã (anattānupassanāñāṇaṃ) giải thoát khỏi sự ước muốn ngã (attato paṇidhiṃ muñcatīti), do đó là giải thoát Vô nguyện (appaṇihito vimokkho)” – theo cách giải thoát khỏi sự ước muốn, được gọi là giải thoát Vô nguyện (appaṇihito vimokkho) –
Vuttaṃ.
Even so, that threefold insight knowledge is not directly the Signless, because it does not abandon the sign of conditioned phenomena.
Đã được nói đến.
Tathāpi taṃ saṅkhāranimittassa avijahanato na nippariyāyena animittaṃ.
Yet, because it does not abandon the sign of the conditioned (saṅkhāra-nimitta), it is not truly signless (animitta) in the ultimate sense.
Mặc dù vậy, trí tuệ đó không phải là Vô tướng theo nghĩa tuyệt đối vì nó không từ bỏ tướng của các hành (saṅkhāranimittassa avijahanato).
Nippariyāyena pana suññatañceva appaṇihitañca.
However, it is directly both emptiness and undesired.
Tuy nhiên, theo nghĩa tuyệt đối, nó là Không và Vô nguyện.
Tassa ca āgamanavasena ariyamaggakkhaṇe vimokkho uddhaṭo.
And Liberation is presented at the moment of the Noble Path by way of its arrival.
Và giải thoát (vimokkho) được đề cập tại thời điểm Thánh đạo (ariyamaggakkhaṇe) theo cách tiếp cận của trí tuệ đó.
Tasmā appaṇihitaṃ suññatanti vimokkhadvayameva vuttanti veditabbaṃ.
Therefore, it is to be understood that only two kinds of liberation are spoken of: the undesired and the emptiness.
Do đó, cần hiểu rằng chỉ có hai loại giải thoát là Vô nguyện và Không được nói đến.
Ayaṃ tāvettha vimokkhakathā.
This concludes the discussion on liberation here.
Đây là câu chuyện về các giải thoát ở đây.
771. Yaṃ pana vuttaṃ ‘‘sattaariyapuggalavibhāgāya paccayo hotī’’ti, tattha saddhānusārī, saddhāvimutto, kāyasakkhi, ubhatobhāgavimutto, dhammānusārī, diṭṭhippatto, paññāvimuttoti ime tāva satta ariyapuggalā, tesaṃ vibhāgāya idaṃ saṅkhārupekkhāñāṇaṃ paccayo hoti.
771. As for what was said: “it is a condition for the classification of the seven Noble Individuals,” these are the seven Noble Individuals: saddhānusārī, saddhāvimutto, kāyasakkhi, ubhatobhāgavimutto, dhammānusārī, diṭṭhippatto, and paññāvimutto. This knowledge of equanimity regarding conditioned phenomena (saṅkhārupekkhāñāṇa) is a condition for their classification.
771. Còn về điều đã nói “là nhân duyên để phân biệt bảy hạng Thánh nhân (sattaariyapuggalavibhāgāya paccayo hoti)”, thì có bảy hạng Thánh nhân này: Tùy tín hành (saddhānusārī), Tín giải thoát (saddhāvimutto), Thân chứng (kāyasakkhi), Câu phần giải thoát (ubhatobhāgavimutto), Tùy pháp hành (dhammānusārī), Kiến chí (diṭṭhippatto), và Tuệ giải thoát (paññāvimutto). Trí tuệ xả hành (saṅkhārupekkhāñāṇaṃ) này là nhân duyên cho sự phân biệt của họ.
‘‘Saddahanto vimuttoti saddhāvimutto.
“One who believes is liberated, thus a faith-liberated one (saddhāvimutto).
“Người tin tưởng và được giải thoát, nên là Tín giải thoát (saddhāvimutto).
Phuṭṭhantaṃ sacchikatoti kāyasakkhi.
One who has experienced and realized, thus a body-witness (kāyasakkhi).
Người đã chạm đến và chứng ngộ, nên là Thân chứng (kāyasakkhi).
Diṭṭhantaṃ pattoti diṭṭhippatto.
One who has attained through insight, thus a view-attainer (diṭṭhippatto).
Người đã đạt đến điều được thấy, nên là Kiến chí (diṭṭhippatto).
Saddahanto vimuccatīti saddhāvimutto.
One who believes is being liberated, thus a faith-liberated one (saddhāvimutto).
Người tin tưởng và được giải thoát, nên là Tín giải thoát.
Jhānaphassaṃ paṭhamaṃ phusati pacchā nirodhaṃ nibbānaṃ sacchikarotīti kāyasakkhi.
One first experiences the jhāna-touch, and afterwards realizes Nibbāna, cessation, thus a body-witness (kāyasakkhi).
Người đầu tiên chạm đến sự xúc chạm của thiền (jhānaphassaṃ), sau đó chứng ngộ Nibbāna, tức là diệt (nirodhaṃ), nên là Thân chứng.
‘Dukkhā saṅkhārā, sukho nirodho’ti ñātaṃ hoti diṭṭhaṃ viditaṃ sacchikataṃ phusitaṃ paññāyāti diṭṭhippatto’’ti (paṭi. ma. 1.221).
‘Conditioned phenomena are suffering, cessation is happiness’—this is known, seen, understood, realized, and experienced by wisdom, thus a view-attainer (diṭṭhippatto).”
‘Các hành là khổ, sự diệt là lạc’ – điều này đã được biết, đã được thấy, đã được nhận thức, đã được chứng ngộ, đã được chạm đến bằng trí tuệ, nên là Kiến chí” (Paṭi. Ma. 1.221).
777. Itaresu pana catūsu saddhaṃ anusarati, saddhāya vā anusarati gacchatīti saddhānusārī.
777. As for the other four, faith-follower (saddhānusārī) means one who follows faith, or proceeds by faith.
777. Còn trong bốn hạng kia, người nào tùy thuận niềm tin (saddhaṃ anusarati), hoặc tùy thuận bằng niềm tin (saddhāya vā anusarati), thì được gọi là Tùy tín hành (saddhānusārī).
Tathā paññāsaṅkhātaṃ dhammaṃ anusarati, dhammena vā anusaratīti dhammānusārī.
Likewise, Dhamma-follower (dhammānusārī) means one who follows Dhamma, which is wisdom, or proceeds by Dhamma.
Cũng vậy, người nào tùy thuận pháp (paññāsaṅkhātaṃ dhammaṃ anusarati) tức là trí tuệ, hoặc tùy thuận bằng pháp (dhammena vā anusaratīti), thì được gọi là Tùy pháp hành (dhammānusārī).
Arūpajjhānena ceva ariyamaggena cāti ubhatobhāgena vimuttoti ubhatobhāgavimutto.
Liberated in both ways (ubhatobhāgavimutto) means one who is liberated by both formless jhānas and the Noble Path.
Người nào được giải thoát bởi cả thiền vô sắc (arūpajjhānena) và Thánh đạo (ariyamaggena), tức là bởi cả hai phần (ubhatobhāgena), thì được gọi là Câu phần giải thoát (ubhatobhāgavimutto).
Pajānanto vimuttoti paññāvimuttoti evaṃ vacanattho veditabboti.
Wisdom-liberated one (paññāvimutto) means one who is liberated by knowing. Thus, the meaning of these terms is to be understood.
Người nào giải thoát bằng sự hiểu biết (pajānanto), thì được gọi là Tuệ giải thoát (paññāvimutto). Ý nghĩa của các từ này cần được hiểu như vậy.
778. Taṃ panetaṃ purimena ñāṇadvayena atthato ekaṃ.
778. This knowledge of equanimity regarding conditioned phenomena is, in essence, one with the two preceding knowledges.
778. Trí tuệ này về bản chất là một với hai trí tuệ trước.
Tenāhu porāṇā – ‘‘idaṃ saṅkhārupekkhāñāṇaṃ ekameva tīṇi nāmāni labhati, heṭṭhā muñcitukamyatāñāṇaṃ nāma jātaṃ, majjhe paṭisaṅkhānupassanāñāṇaṃ nāma, ante ca sikhāppattaṃ saṅkhārupekkhāñāṇaṃ nāma’’.
Therefore, the ancients said: “This knowledge of equanimity regarding conditioned phenomena, being one and the same, obtains three names: below it is called knowledge of the desire for liberation (muñcitukamyatāñāṇa), in the middle it is called knowledge of contemplative reflection (paṭisaṅkhānupassanāñāṇa), and at the culmination, it is called knowledge of equanimity regarding conditioned phenomena (saṅkhārupekkhāñāṇa).”
Chính vì vậy, các bậc cổ đức đã nói: “Trí tuệ xả hành này chỉ là một nhưng có ba tên: ở giai đoạn đầu, nó được gọi là trí tuệ mong muốn giải thoát (muñcitukamyatāñāṇaṃ); ở giữa, nó được gọi là trí tuệ quán xét (paṭisaṅkhānupassanāñāṇaṃ); và ở cuối, khi đạt đến đỉnh cao, nó được gọi là trí tuệ xả hành (saṅkhārupekkhāñāṇaṃ).”
‘‘Kathaṃ muñcitukamyatā-paṭisaṅkhā-santiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ?
“How is the wisdom of the desire for liberation, reflection, and establishment (muñcitukamyatā-paṭisaṅkhā-santiṭṭhanā paññā) knowledge in equanimity regarding conditioned phenomena (saṅkhārupekkhāsu ñāṇa)?
“Trí tuệ mong muốn giải thoát, quán xét, và an trú (muñcitukamyatā-paṭisaṅkhā-santiṭṭhanā paññā) là trí tuệ xả hành (saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ) như thế nào?
Uppādaṃ muñcitukamyatā-paṭisaṅkhā-santiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ.
The wisdom of the desire for liberation, reflection, and establishment concerning origination (uppādaṃ) is knowledge in equanimity regarding conditioned phenomena.
Trí tuệ mong muốn giải thoát, quán xét, và an trú khỏi sự sinh khởi (uppādaṃ muñcitukamyatā-paṭisaṅkhā-santiṭṭhanā paññā) là trí tuệ xả hành.
Pavattaṃ…pe… nimittaṃ…pe… upāyāsaṃ muñcitukamyatāpaṭisaṅkhā-santiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ.
Concerning continuance (pavattaṃ)… and so forth… concerning the sign (nimittaṃ)… and so forth… concerning agitation (upāyāsaṃ), the wisdom of the desire for liberation, reflection, and establishment is knowledge in equanimity regarding conditioned phenomena.
Khỏi sự tiếp diễn (pavattaṃ)… khỏi tướng (nimittaṃ)… khỏi sự phiền muộn (upāyāsaṃ), trí tuệ mong muốn giải thoát, quán xét, và an trú là trí tuệ xả hành.
Uppādo dukkhanti…pe… bhayanti…pe… sāmisanti…pe… uppādo saṅkhārāti…pe… upāyāso saṅkhārāti muñcitukamyatā-paṭisaṅkhā-santiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇa’’nti (paṭi. ma. 1.54).
‘Origination is suffering’… and so forth… ‘is fearful’… and so forth… ‘is connected with sensual pleasure’… and so forth… ‘origination is conditioned phenomena’… and so forth… ‘agitation is conditioned phenomena’—the wisdom of the desire for liberation, reflection, and establishment is knowledge in equanimity regarding conditioned phenomena.”
Sự sinh khởi là khổ… là đáng sợ… là có vị ngọt… sự sinh khởi là các hành… sự phiền muộn là các hành – trí tuệ mong muốn giải thoát, quán xét, và an trú là trí tuệ xả hành” (Paṭi. Ma. 1.54).
780. Tattha muñcitukamyatā ca sā paṭisaṅkhā ca santiṭṭhanā cāti muñcitukamyatā-paṭisaṅkhā-santiṭṭhanā.
780. In that discourse, muñcitukamyatā (the desire to be released), paṭisaṅkhā (re-examination), and santiṭṭhanā (settling down), are called muñcitukamyatā-paṭisaṅkhā-santiṭṭhanā.
780. Trong đó, mong muốn thoát ly, sự quán xét, và sự an trú được gọi là muñcitukamyatā-paṭisaṅkhā-santiṭṭhanā.
Iti pubbabhāge nibbidāñāṇena nibbinnassa uppādādīni pariccajitukāmatā muñcitukāmatā.
Thus, for one who is disgusted in the earlier stage by nibbidāñāṇa (knowledge of disenchantment), the desire to abandon the saṅkhāras (formations) indicated by their origination and continuation, by rejecting attachment and craving for them, is muñcitukamyatā (the desire to be released).
Như vậy, ở phần trước, đối với người đã nhàm chán bằng tuệ nhàm chán (nibbidāñāṇa), sự mong muốn từ bỏ các hành (saṅkhāra) như sự phát sinh (uppāda) v.v., được gọi là muñcitukamyatā (mong muốn thoát ly).
Muñcanassa upāyakaraṇatthaṃ majjhe paṭisaṅkhānaṃ paṭisaṅkhā.
The re-examination in the middle, for the purpose of making a means to liberation, is paṭisaṅkhā (re-examination).
Sự quán xét lặp đi lặp lại ở giữa để tạo phương tiện cho sự thoát ly được gọi là paṭisaṅkhā (quán xét).
Muñcitvā avasāne ajjhupekkhanaṃ santiṭṭhanā.
Having been released, at the end, the state of equanimity is santiṭṭhanā (settling down).
Sau khi thoát ly, sự thờ ơ (ajjhupekkhana) vào cuối được gọi là santiṭṭhanā (an trú).
Yaṃ sandhāya ‘‘uppādo saṅkhārā, te saṅkhāre ajjhupekkhatīti saṅkhārupekkhā’’tiādi (paṭi. ma. 1.54) vuttaṃ.
It is with reference to this that it is said: "Formations arise, one is equanimous towards these formations, therefore it is equanimity regarding formations (saṅkhārupekkhā)."
Điều này được nói đến trong các câu như: “Sự phát sinh là các hành (saṅkhāra); người ấy thờ ơ với các hành đó, do đó là saṅkhārupekkhā (xả đối với các hành)” v.v.
Evaṃ ekamevidaṃ ñāṇaṃ.
Thus, this knowledge is indeed one and the same.
Như vậy, đây là một tuệ duy nhất.
781. Apica imāyapi pāḷiyā idaṃ ekamevāti veditabbaṃ.
781. Furthermore, it should be understood from this Pali text that this knowledge is one and the same.
781. Hơn nữa, cũng nên hiểu rằng đây là một tuệ duy nhất theo đoạn Pali này.
Vuttaṃ hetaṃ – ‘‘yā ca muñcitukamyatā, yā ca paṭisaṅkhānupassanā, yā ca saṅkhārupekkhā, ime dhammā ekatthā, byañjanameva nāna’’nti (paṭi. ma. 1.227).
For it is said: "That which is the desire for release (muñcitukamyatā), that which is the observation of re-examination (paṭisaṅkhānupassanā), and that which is equanimity regarding formations (saṅkhārupekkhā) — these phenomena have one meaning, only the designation differs."
Vì điều này đã được nói: “Cái gọi là muñcitukamyatā (mong muốn thoát ly), cái gọi là paṭisaṅkhānupassanā (tuệ quán xét), và cái gọi là saṅkhārupekkhā (xả đối với các hành) – những pháp này có cùng ý nghĩa, chỉ khác nhau về từ ngữ” (Paṭi. Ma. 1.227).
782. Evaṃ adhigatasaṅkhārupekkhassa pana imassa kulaputtassa vipassanā sikhāppattā vuṭṭhānagāminī hoti.
782. For this noble son who has attained saṅkhārupekkhā in this manner, his vipassanā (insight) reaches its peak and leads to emergence (vuṭṭhānagāminī).
782. Đối với vị thiện nam tử đã đạt được saṅkhārupekkhā (xả đối với các hành) như vậy, tuệ quán (vipassanā) của vị ấy đạt đến đỉnh cao (sikhāppattā) và hướng đến sự xuất ly (vuṭṭhānagāminī).
Sikhāppattā vipassanāti vā vuṭṭhānagāminīti vā saṅkhārupekkhādiñāṇattayasseva etaṃ nāmaṃ.
"Vipassanā reaching its peak" (sikhāppattā vipassanā) or "leading to emergence" (vuṭṭhānagāminī) are names for this same triad of knowledges: saṅkhārupekkhā and so forth.
Tuệ quán đạt đến đỉnh cao (sikhāppattā vipassanā) hay hướng đến sự xuất ly (vuṭṭhānagāminī) là tên gọi của ba tuệ: saṅkhārupekkhā, anuloṃañāṇa và gotrabhūñāṇa.
Sā hi sikhaṃ uttamabhāvaṃ pattattā sikhāppattā.
For it reaches the peak, the highest state, hence it is sikhāppattā.
Vì tuệ quán ấy đã đạt đến đỉnh cao, trạng thái tối thượng, nên gọi là sikhāppattā.
Vuṭṭhānaṃ gacchatīti vuṭṭhānagāminī.
It leads to emergence, hence it is vuṭṭhānagāminī.
Vì tuệ quán ấy hướng đến sự xuất ly (vuṭṭhāna), nên gọi là vuṭṭhānagāminī.
Vuṭṭhānaṃ vuccati bahiddhānimittabhūtato abhiniviṭṭhavatthuto ceva ajjhattapavattato ca vuṭṭhahanato maggo, taṃ gacchatīti vuṭṭhānagāminī, maggena saddhiṃ ghaṭiyatīti attho.
Emergence (vuṭṭhāna) is said to be the path (magga), due to emerging from the external sign, from the object clung to, and from the internal occurrence; it leads to that (path), hence vuṭṭhānagāminī, meaning it is joined with the path.
Sự xuất ly (vuṭṭhāna) được gọi là Đạo (magga), vì nó thoát ly khỏi các dấu hiệu bên ngoài, khỏi đối tượng đã được bám víu, và khỏi sự vận hành bên trong; vì nó hướng đến Đạo, nên gọi là vuṭṭhānagāminī, nghĩa là nó hòa hợp với Đạo.
783. Tatrāyaṃ abhinivesavuṭṭhānānaṃ āvibhāvatthāya mātikā – ajjhattaṃ abhinivisitvā ajjhattā vuṭṭhāti, ajjhattaṃ abhinivisitvā bahiddhā vuṭṭhāti, bahiddhā abhinivisitvā bahiddhā vuṭṭhāti, bahiddhā abhinivisitvā ajjhattā vuṭṭhāti, rūpe abhinivisitvā rūpā vuṭṭhāti, rūpe abhinivisitvā arūpā vuṭṭhāti, arūpe abhinivisitvā arūpā vuṭṭhāti, arūpe abhinivisitvā rūpā vuṭṭhāti, ekappahārena pañcahi khandhehi vuṭṭhāti, aniccato abhinivisitvā aniccato vuṭṭhāti, aniccato abhinivisitvā dukkhato, anattato vuṭṭhāti, dukkhato abhinivisitvā dukkhato, aniccato, anattato vuṭṭhāti, anattato abhinivisitvā anattato, aniccato, dukkhato vuṭṭhāti.
783. Here is the summary for clarifying clinging and emergence: one clings to the internal and emerges from the internal; one clings to the internal and emerges from the external; one clings to the external and emerges from the external; one clings to the external and emerges from the internal; one clings to materiality (rūpa) and emerges from materiality; one clings to materiality and emerges from immateriality (arūpa); one clings to immateriality and emerges from immateriality; one clings to immateriality and emerges from materiality; one emerges from the five aggregates (khandhas) with a single strike; one clings to impermanence (aniccato) and emerges from impermanence; one clings to impermanence and emerges from suffering (dukkhato) or non-self (anattato); one clings to suffering and emerges from suffering, impermanence, or non-self; one clings to non-self and emerges from non-self, impermanence, or suffering.
783. Để làm rõ sự bám víu (abhinivesa) và sự xuất ly (vuṭṭhāna), đây là mātikā (bảng tóm tắt): bám víu vào bên trong và xuất ly khỏi bên trong; bám víu vào bên trong và xuất ly khỏi bên ngoài; bám víu vào bên ngoài và xuất ly khỏi bên ngoài; bám víu vào bên ngoài và xuất ly khỏi bên trong; bám víu vào sắc (rūpa) và xuất ly khỏi sắc; bám víu vào sắc và xuất ly khỏi vô sắc (arūpa); bám víu vào vô sắc và xuất ly khỏi vô sắc; bám víu vào vô sắc và xuất ly khỏi sắc; xuất ly khỏi năm uẩn (khandha) trong một khoảnh khắc; bám víu vào vô thường (anicca) và xuất ly khỏi vô thường; bám víu vào vô thường và xuất ly khỏi khổ (dukkha), vô ngã (anatta); bám víu vào khổ và xuất ly khỏi khổ, vô thường, vô ngã; bám víu vào vô ngã và xuất ly khỏi vô ngã, vô thường, khổ.
784. Kathaṃ?
784. How so?
784. Như thế nào?
Idhekacco āditova ajjhattasaṅkhāresu abhinivisati, abhinivisitvā te passati.
Here, a certain individual, from the very beginning, clings to the internal formations, and clinging, sees them.
Ở đây, một số người ngay từ đầu bám víu vào các hành bên trong (ajjhattasaṅkhāra), và sau khi bám víu, họ quán sát chúng.
Yasmā pana na suddhaajjhattadassanamatteneva maggavuṭṭhānaṃ hoti, bahiddhāpi daṭṭhabbameva, tasmā parassa khandhepi anupādiṇṇasaṅkhārepi aniccaṃ dukkhamanattāti passati.
However, since emergence to the path does not occur merely by seeing the internal, the external must also be seen; therefore, one sees the aggregates of others and the ungrasped formations as impermanent, suffering, and non-self.
Tuy nhiên, vì sự xuất ly Đạo không chỉ xảy ra do việc chỉ quán sát các hành bên trong, mà còn phải quán sát cả các hành bên ngoài; do đó, người ấy cũng quán sát các uẩn của người khác và các hành không bị chấp thủ (anupādiṇṇasaṅkhāra) là vô thường, khổ, vô ngã.
So kālena ajjhattaṃ sammasati, kālena bahiddhā.
At times, he comprehends the internal; at times, the external.
Vị ấy lúc thì quán sát bên trong, lúc thì quán sát bên ngoài.
Tassevaṃ sammasato ajjhattaṃ sammasanakāle vipassanā maggena saddhiṃ ghaṭiyati.
While he is thus comprehending, when he comprehends the internal, his vipassanā becomes joined with the path.
Khi vị ấy quán sát như vậy, trong lúc quán sát bên trong, tuệ quán của vị ấy hòa hợp với Đạo.
Ayaṃ ajjhattaṃ abhinivisitvā ajjhattā vuṭṭhāti nāma.
This is called clinging to the internal and emerging from the internal.
Đây gọi là bám víu vào bên trong và xuất ly khỏi bên trong.
785. Aparo āditova rūpe abhinivisati, abhinivisitvā bhūtarūpañca upādārūpañca rāsiṃ katvā passati.
785. Another, from the very beginning, clings to materiality, and clinging, he sees the fundamental matter (bhūtarūpa) and derivative matter (upādārūpa) lumped together.
785. Một người khác ngay từ đầu bám víu vào sắc (rūpa), sau khi bám víu, họ quán sát sắc đại hiển (bhūtarūpa) và sắc y sinh (upādārūpa) như một khối.
Yasmā pana na suddharūpadassanamatteneva vuṭṭhānaṃ hoti, arūpampi daṭṭhabbameva.
However, since emergence does not occur merely by seeing materiality, immateriality must also be seen.
Tuy nhiên, vì sự xuất ly không chỉ xảy ra do việc chỉ quán sát sắc, mà còn phải quán sát cả vô sắc.
Tasmā taṃ rūpaṃ ārammaṇaṃ katvā uppannaṃ vedanaṃ saññaṃ saṅkhāre viññāṇañca ‘‘idaṃ arūpa’’nti arūpaṃ passati.
Therefore, making that materiality the object, he sees the arisen feeling, perception, formations, and consciousness as immateriality, saying "this is immateriality."
Do đó, họ lấy sắc làm đối tượng, và quán sát cảm thọ (vedanā), tưởng (saññā), các hành (saṅkhāra), và thức (viññāṇa) phát sinh từ đó là “vô sắc” (arūpa).
So kālena rūpaṃ sammasati, kālena arūpaṃ.
At times, he comprehends materiality; at times, immateriality.
Vị ấy lúc thì quán sát sắc, lúc thì quán sát vô sắc.
Tassevaṃ sammasato rūpasammasanakāle vipassanā maggena saddhiṃ ghaṭiyati, ayaṃ rūpe abhinivisitvā rūpā vuṭṭhāti nāma.
While he is thus comprehending, when he comprehends materiality, his vipassanā becomes joined with the path; this is called clinging to materiality and emerging from materiality.
Khi vị ấy quán sát như vậy, trong lúc quán sát sắc, tuệ quán của vị ấy hòa hợp với Đạo; đây gọi là bám víu vào sắc và xuất ly khỏi sắc.
787. Eko āditova aniccato saṅkhāre sammasati.
787. One person, from the very beginning, comprehends formations as impermanent.
787. Một người ngay từ đầu quán sát các hành theo khía cạnh vô thường.
Yasmā pana na aniccato sammasanamatteneva vuṭṭhānaṃ hoti, dukkhatopi anattatopi sammasitabbameva, tasmā dukkhatopi anattatopi sammasati.
However, since emergence does not occur merely by comprehending as impermanent, it must also be comprehended as suffering and non-self; therefore, he comprehends it as suffering and as non-self.
Tuy nhiên, vì sự xuất ly không chỉ xảy ra do việc chỉ quán sát theo khía cạnh vô thường, mà còn phải quán sát theo khía cạnh khổ và vô ngã; do đó, người ấy cũng quán sát theo khía cạnh khổ và vô ngã.
Tassevaṃ paṭipannassa aniccato sammasanakāle vuṭṭhānaṃ hoti, ayaṃ aniccato abhinivisitvā aniccato vuṭṭhāti nāma.
For such a practitioner, when he comprehends as impermanent, emergence occurs; this is called clinging to impermanence and emerging from impermanence.
Khi vị ấy thực hành như vậy, nếu sự xuất ly xảy ra trong lúc quán sát theo khía cạnh vô thường, thì đây gọi là bám víu vào vô thường và xuất ly khỏi vô thường.
788. Ettha ca yopi aniccato abhiniviṭṭho, yopi dukkhato, yopi anattato, vuṭṭhānakāle ca aniccato vuṭṭhānaṃ hoti.
788. Here, whether one has clung to impermanence, or to suffering, or to non-self, if emergence occurs as impermanence at the time of emergence:
788. Trong số này, người bám víu vào vô thường, người bám víu vào khổ, và người bám víu vào vô ngã, nếu sự xuất ly xảy ra theo khía cạnh vô thường trong lúc xuất ly.
Tayopi janā adhimokkhabahulā honti, saddhindriyaṃ paṭilabhanti, animittavimokkhena vimuccanti, paṭhamamaggakkhaṇe saddhānusārino honti, sattasu ṭhānesu saddhāvimuttā.
All three types of people are abundant in conviction, they attain the faculty of faith, they are liberated by the signless liberation (animittavimokkha), at the moment of the first path they are faith-followers (saddhānusārī), and in seven instances they are liberated by faith (saddhāvimuttā).
Cả ba người đó đều có nhiều sự quyết định (adhimokkha), đạt được tín căn (saddhindriya), được giải thoát bằng vô tướng giải thoát (animittavimokkha), là tín tùy hành (saddhānusārī) vào khoảnh khắc Đạo thứ nhất, và là tín giải thoát (saddhāvimutta) ở bảy trường hợp.
Sace pana dukkhato vuṭṭhānaṃ hoti, tayopi janā passaddhibahulā honti, samādhindriyaṃ paṭilabhanti, appaṇihitavimokkhena vimuccanti, sabbattha kāyasakkhino honti.
If, however, emergence occurs as suffering, all three types of people are abundant in tranquility, they attain the faculty of concentration, they are liberated by the desireless liberation (appaṇihitavimokkha), and in all instances they are body-witnesses (kāyasakkhī).
Nếu sự xuất ly xảy ra theo khía cạnh khổ, cả ba người đó đều có nhiều sự an tịnh (passaddhi), đạt được định căn (samādhindriya), được giải thoát bằng vô nguyện giải thoát (appaṇihitavimokkha), và là thân chứng (kāyasakkhī) trong mọi trường hợp.
Yassa panettha arūpajjhānaṃ pādakaṃ, so aggaphale ubhatobhāgavimutto hoti.
If among these, arūpajjhāna (immaterial absorption) is the basis, then at the highest fruit (arahantship) he is liberated in both ways (ubhatobhāgavimutto).
Nếu trong số này, thiền vô sắc (arūpajjhāna) là nền tảng, thì vị ấy là giải thoát lưỡng phần (ubhatobhāgavimutta) ở quả tối thượng.
Atha nesaṃ anattato vuṭṭhānaṃ hoti, tayopi janā vedabahulā honti, paññindriyaṃ paṭilabhanti, suññatavimokkhena vimuccanti, paṭhamamaggakkhaṇe dhammānusārino honti, chasu ṭhānesu diṭṭhippattā aggaphale paññāvimuttāti.
Then, if emergence occurs as non-self, all three types of people are abundant in wisdom, they attain the faculty of wisdom, they are liberated by the emptiness liberation (suññatavimokkha), at the moment of the first path they are dhamma-followers (dhammānusārī), in six instances they are attained-to-view (diṭṭhippattā), and at the highest fruit they are liberated by wisdom (paññāvimuttā).
Nếu sự xuất ly của họ xảy ra theo khía cạnh vô ngã, cả ba người đó đều có nhiều tuệ (veda), đạt được tuệ căn (paññindriya), được giải thoát bằng không giải thoát (suññatavimokkha), là pháp tùy hành (dhammānusārī) vào khoảnh khắc Đạo thứ nhất, là kiến đáo (diṭṭhippatta) ở sáu trường hợp, và là tuệ giải thoát (paññāvimutta) ở quả tối thượng.
790. Vaggulīti ekā kira vaggulī ‘‘ettha pupphaṃ vā phalaṃ vā labhissāmī’’ti pañcasākhe madhukarukkhe nilīyitvā ekaṃ sākhaṃ parāmasitvā na tattha kiñci pupphaṃ phalaṃ vā gayhupagaṃ addasa.
790. Regarding the Bat (Vaggulī): It is said that a certain bat, thinking, "Here I shall obtain either flowers or fruits," alighted on a five-branched madhuka tree and, having examined one branch, did not see any flowers or fruits whatsoever fit to be taken on it.
790. Dơi (Vaggulī): Có một con dơi, nghĩ rằng "Ở đây mình sẽ tìm được hoa hoặc quả", bèn đậu trên cây mật ong năm nhánh, thử một nhánh nhưng không thấy bất kỳ hoa hay quả nào có thể hái được ở đó.
Yathā ca ekaṃ, evaṃ dutiyaṃ, tatiyaṃ, catutthaṃ.
And just as (it found nothing on) one (branch), so too (it found nothing on) the second, the third, and the fourth.
Như đã thử một nhánh, nó cũng thử nhánh thứ hai, thứ ba, thứ tư.
Pañcamampi sākhaṃ parāmasitvā nāddasa.
Even having examined the fifth branch, it did not see (anything fit to be taken).
Ngay cả nhánh thứ năm cũng thử nhưng không thấy gì.
Sā ‘‘aphalo vatāyaṃ rukkho, natthettha kiñci gayhupaga’’nti tasmiṃ rukkhe ālayaṃ vissajjetvā ujukāya sākhāya āruyha viṭapantarena sīsaṃ nīharitvā uddhaṃ ulloketvā ākāse uppatitvā aññasmiṃ phalarukkhe nilīyati.
That (bat), thinking, "This tree is truly barren; there is nothing whatsoever fit to be taken on it," relinquished its attachment to that tree, ascended a straight branch, peered out from between the boughs, looked upwards, flew up into the air, and alighted on another fruit-bearing tree.
Nó nghĩ: "Cây này thật vô ích, không có gì để hái ở đây cả", bèn từ bỏ sự quyến luyến với cái cây đó, bay lên một nhánh thẳng, thò đầu qua kẽ cây, nhìn lên trời, bay vút lên không trung và đậu xuống một cây ăn quả khác.
Tattha vagguli viya yogāvacaro daṭṭhabbo, pañcasākho madhukarukkho viya pañcupādānakkhandhā, tattha vagguliyā nilīyanaṃ viya yogino khandhapañcake abhiniveso, tassā ekekaṃ sākhaṃ parāmasitvā kiñci gayhupagaṃ adisvā avasesasākhāparāmasanaṃ viya yogino rūpakkhandhaṃ sammasitvā tattha kiñci gayhupagaṃ adisvā avasesakkhandhasammasanaṃ, tassā ‘‘aphalo vatāyaṃ rukkho’’ti rukkhe ālayavissajjanaṃ viya yogino pañcasupi khandhesu aniccalakkhaṇādidassanavasena nibbinnassa muñcitukamyatādiñāṇattayaṃ, tassā ujukāya sākhāya upari ārohanaṃ viya yogino anulomaṃ, sīsaṃ nīharitvā uddhaṃ ullokanaṃ viya gotrabhuñāṇaṃ, ākāse uppatanaṃ viya maggañāṇaṃ, aññasmiṃ phalarukkhe nilīyanaṃ viya phalañāṇaṃ.
In this analogy, the yogi should be seen as the bat, the five-branched madhuka tree as the five aggregates of clinging (pañcupādānakkhandhā), the bat’s alighting on the tree as the yogi’s clinging (abhinivesa) to the five aggregates, and the bat’s examining each branch and finding nothing fit to be taken, then examining the remaining branches, as the yogi’s comprehending the aggregate of form and finding nothing suitable for taking (as self or mine) in it, then comprehending the remaining aggregates. The bat’s relinquishing its attachment to the tree, saying, "This tree is truly barren," is like the three knowledges — knowledge of desire for liberation (muñcitukamyatāñāṇa), knowledge of re-contemplation (paṭisaṅkhāñāṇa), and knowledge of equanimity regarding formations (saṅkhārupekkhāñāṇa) — that arise in the yogi who, having seen the characteristic of impermanence (aniccalakkhaṇa) and so on in all five aggregates, becomes disenchanted. The bat’s ascending straight up the branch is like the yogi’s Anuloma-ñāṇa. Its peering out with its head and looking upwards is like Gotrabhū-ñāṇa. Its flying up into the air is like Magga-ñāṇa, and its alighting on another fruit-bearing tree is like Phala-ñāṇa.
Trong ví dụ đó, người hành thiền (yogāvacaro) được ví như con dơi, năm uẩn chấp thủ (pañcupādānakkhandhā) được ví như cây mật ong năm nhánh, sự bám víu của người hành thiền vào năm uẩn được ví như việc con dơi đậu trên cây; việc con dơi thử từng nhánh một mà không tìm thấy gì để hái, rồi thử các nhánh còn lại, được ví như việc người hành thiền quán sát sắc uẩn mà không thấy gì đáng để chấp thủ, rồi quán sát các uẩn còn lại; việc con dơi từ bỏ sự quyến luyến với cái cây khi nghĩ "Cây này thật vô ích", được ví như ba tuệ giác (muñcitukamyatā-ñāṇa, paṭisaṅkhānupassanā-ñāṇa, saṅkhārupekkhā-ñāṇa) của người hành thiền, khi đã nhàm chán với năm uẩn do thấy chúng có các đặc tính vô thường, v.v.; việc con dơi bay lên một nhánh thẳng được ví như tuệ thuận thứ (anuloma-ñāṇa) của người hành thiền; việc thò đầu ra và nhìn lên trời được ví như tuệ chuyển chủng (gotrabhu-ñāṇa); việc bay vút lên không trung được ví như Đạo tuệ (magga-ñāṇa); và việc đậu xuống một cây ăn quả khác được ví như Quả tuệ (phala-ñāṇa).
792. Gharanti gharasāmike kira sāyaṃ bhuñjitvā sayanaṃ āruyha niddaṃ okkante gharaṃ ādittaṃ, so pabujjhitvā aggiṃ disvā ‘‘bhīto sādhu vatassa sace aḍayhamāno nikkhameyya’’nti olokayamāno maggaṃ disvā nikkhamitvā vegena khemaṭṭhānaṃ gantvā ṭhito.
792. Regarding the House (Ghara): It is said that when a householder had eaten in the evening, gone to bed, and fallen asleep, his house caught fire. He woke up, saw the fire, and, frightened, thought, "It would be good if I could escape before being burnt." Looking around, he saw a way out, exited, and quickly went to a safe place and stood there.
792. Ngôi nhà: Có một chủ nhà, vào buổi tối, sau khi ăn xong, lên giường ngủ, thì ngôi nhà bốc cháy. Ông ta thức dậy, thấy lửa, sợ hãi nghĩ: "Thật may mắn nếu mình thoát ra được mà không bị cháy", rồi nhìn quanh tìm đường thoát, thấy lối ra, bèn thoát ra và nhanh chóng đi đến nơi an toàn rồi đứng đó.
Tattha gharasāmikassa bhuñjitvā sayanaṃ āruyha niddokkamanaṃ viya bālaputhujjanassa khandhapañcake ‘‘ahaṃ mamā’’ti gahaṇaṃ.
In this analogy, the householder’s eating, going to bed, and falling asleep is like the foolish ordinary person’s grasping at the five aggregates with "I" and "mine".
Trong ví dụ đó, việc chủ nhà ăn xong, lên giường ngủ, được ví như sự chấp thủ "ta" và "của ta" của phàm phu đối với năm uẩn.
Pabujjhitvā aggiṃ disvā bhītakālo viya sammāpaṭipadaṃ paṭipajjitvā lakkhaṇaṃ disvā bhayatupaṭṭhānañāṇaṃ, nikkhamanamaggaṃ olokanaṃ viya muñcitukamyatāñāṇaṃ, maggadassanaṃ viya anulomaṃ, nikkhamanaṃ viya gotrabhuñāṇaṃ, vegena gamanaṃ viya maggañāṇaṃ, khemaṭṭhāne ṭhānaṃ viya phalañāṇaṃ.
His waking up, seeing the fire, and being frightened is like the knowledge of the manifestation of terror (bhayatupaṭṭhānañāṇa) that arises after practicing the right path and seeing the characteristics (of existence). His looking for a way out is like the knowledge of the desire for liberation (muñcitukamyatāñāṇa). The seeing of the path is like Anuloma-ñāṇa. His exiting is like Gotrabhū-ñāṇa. His swift going is like Magga-ñāṇa. His standing in a safe place is like Phala-ñāṇa.
Thời điểm ông ta thức dậy, thấy lửa và sợ hãi, được ví như tuệ quán sợ hãi (bhayatupaṭṭhāna-ñāṇa) khi đã thực hành đúng đắn và thấy được các đặc tính; việc nhìn quanh tìm đường thoát được ví như tuệ mong muốn giải thoát (muñcitukamyatā-ñāṇa); việc thấy đường được ví như tuệ thuận thứ (anuloma-ñāṇa); việc thoát ra được ví như tuệ chuyển chủng (gotrabhu-ñāṇa); việc đi nhanh được ví như Đạo tuệ (magga-ñāṇa); việc đứng ở nơi an toàn được ví như Quả tuệ (phala-ñāṇa).
793. Goti ekassa kira kassakassa rattibhāge niddaṃ okkantassa vajaṃ bhinditvā goṇā palātā, so paccūsasamaye tattha gantvā olokento tesaṃ palātabhāvaṃ ñatvā anupadaṃ gantvā rañño goṇe addasa.
793. Regarding the Cows (Go): It is said that when a certain farmer was asleep during the night, his cows broke out of the enclosure and fled. In the early morning, he went there, noticed their escape, followed their tracks, and saw the king’s cows.
793. Con bò: Có một người nông dân, vào ban đêm khi ông ta đang ngủ, đàn bò của ông ta phá chuồng và bỏ trốn. Vào sáng sớm, ông ta đến đó, nhìn thấy chúng đã bỏ trốn, bèn lần theo dấu chân và thấy đàn bò của nhà vua.
Te ‘‘mayhaṃ goṇā’’ti sallakkhetvā āharanto pabhātakāle ‘‘na ime mayhaṃ goṇā, rañño goṇā’’ti sañjānitvā ‘‘yāva maṃ ‘coro aya’nti gahetvā rājapurisā na anayabyasanaṃ pāpenti, tāvadeva palāyissāmī’’ti bhīto goṇe pahāya vegena palāyitvā nibbhayaṭṭhāne aṭṭhāsi.
He mistook them for his own, saying, "These are my cows," and was bringing them back when, at dawn, he realized, "These are not my cows, they are the king’s cows." Frightened, he thought, "Before the king’s men seize me as a thief and bring me to ruin and destruction, I will escape!" So he abandoned the cows and quickly fled to a safe place and stood there.
Ông ta nghĩ "Đây là bò của mình", bèn dắt chúng về. Đến sáng, ông ta nhận ra "Đây không phải bò của mình, đây là bò của nhà vua", bèn sợ hãi nghĩ: "Trước khi các quan lại của nhà vua bắt mình và gây tai họa, mình phải chạy trốn ngay", rồi bỏ lại đàn bò, nhanh chóng chạy trốn và đứng ở nơi không còn sợ hãi.
Tattha ‘‘mayhaṃ goṇā’’ti rājagoṇānaṃ gahaṇaṃ viya bālaputhujjanassa ‘‘ahaṃ mamā’’ti khandhānaṃ gahaṇaṃ, pabhāte ‘‘rājagoṇā’’ti sañjānanaṃ viya yogino tilakkhaṇavasena khandhānaṃ ‘‘aniccā dukkhā anattā’’ti sañjānanaṃ, bhītakālo viya bhayatupaṭṭhānañāṇaṃ, vissajjitvā gantukāmatā viya muñcitukamyatā, vissajjanaṃ viya gotrabhu, palāyanaṃ viya maggo, palāyitvā abhayadese ṭhānaṃ viya phalaṃ.
In this analogy, the grasping of the king's cows as "my cows" is like the foolish ordinary person's grasping the aggregates as "I" and "mine." The realization at dawn, "These are the king's cows," is like the yogi's realization of the aggregates as "impermanent, suffering, and non-self" by means of the three characteristics. The moment of fear is like Bhayatupaṭṭhāna-ñāṇa. The desire to abandon and go is like Muñcitukamyatā. The abandoning is like Gotrabhū. The fleeing is like the Path (Magga). The standing in a safe place after fleeing is like the Fruit (Phala).
Trong ví dụ đó, việc chấp lấy đàn bò của nhà vua mà nghĩ "Đây là bò của mình", được ví như sự chấp thủ "ta" và "của ta" của phàm phu đối với các uẩn; việc nhận ra "đây là bò của nhà vua" vào buổi sáng được ví như việc người hành thiền nhận ra các uẩn là "vô thường, khổ, vô ngã" qua ba đặc tính; thời điểm sợ hãi được ví như tuệ quán sợ hãi (bhayatupaṭṭhāna-ñāṇa); việc muốn buông bỏ và bỏ đi được ví như tuệ mong muốn giải thoát (muñcitukamyatā-ñāṇa); việc buông bỏ được ví như tuệ chuyển chủng (gotrabhu-ñāṇa); việc chạy trốn được ví như Đạo (magga); việc chạy trốn và đứng ở nơi không sợ hãi được ví như Quả (phala).
794. Yakkhīti eko kira puriso yakkhiniyā saddhiṃ saṃvāsaṃ kappesi, sā rattibhāge ‘‘sutto aya’’nti mantvā āmakasusānaṃ gantvā manussamaṃsaṃ khādati.
794. Regarding the Yakkhinī: It is said that a certain man cohabited with a yakkhinī. At night, she would think, "He is asleep," go to an uncremated charnel ground, and eat human flesh.
794. Quỷ nữ: Có một người đàn ông sống chung với một quỷ nữ. Vào ban đêm, cô ta nghĩ "Ông này đã ngủ", bèn đi đến nghĩa địa hoang vu và ăn thịt người.
So ‘‘kuhiṃ esā gacchatī’’ti anubandhitvā manussamaṃsaṃ khādamānaṃ disvā tassā amanussibhāvaṃ ñatvā ‘‘yāva maṃ na khādati, tāva palāyissāmī’’ti bhīto vegena palāyitvā khemaṭṭhāne aṭṭhāsi.
He, wondering, "Where does she go?" followed her and, seeing her eating human flesh, realized her non-human nature. Frightened, he thought, "I will escape before she eats me!" So he quickly fled and stood in a safe place.
Ông ta nghĩ "Cô ta đi đâu vậy?", bèn theo dõi và thấy cô ta đang ăn thịt người. Nhận ra cô ta không phải là người, ông ta sợ hãi nghĩ: "Trước khi cô ta ăn thịt mình, mình phải chạy trốn ngay", rồi nhanh chóng chạy trốn và đứng ở nơi an toàn.
Tattha yakkhiniyā saddhiṃ saṃvāso viya khandhānaṃ ‘‘ahaṃ mamā’’ti gahaṇaṃ, susāne manussamaṃsaṃ khādamānaṃ disvā ‘‘yakkhinī aya’’nti jānanaṃ viya khandhānaṃ tilakkhaṇaṃ disvā aniccādibhāvajānanaṃ, bhītakālo viya bhayatupaṭṭhānaṃ, palāyitukāmatā viya muñcitukamyatā, susānavijahanaṃ viya gotrabhu, vegena palāyanaṃ viya maggo, abhayadese ṭhānaṃ viya phalaṃ.
In this analogy, cohabiting with the yakkhinī is like grasping the aggregates as "I" and "mine." Seeing her eating human flesh in the charnel ground and realizing, "This is a yakkhinī," is like seeing the three characteristics of the aggregates and realizing their impermanent nature and so on. The moment of fear is like Bhayatupaṭṭhāna-ñāṇa. The desire to flee is like Muñcitukamyatā. The abandoning of the charnel ground is like Gotrabhū. The swift fleeing is like the Path (Magga), and standing in a safe place is like the Fruit (Phala).
Trong ví dụ đó, việc sống chung với quỷ nữ được ví như sự chấp thủ "ta" và "của ta" đối với các uẩn; việc thấy cô ta ăn thịt người ở nghĩa địa và nhận ra "đây là quỷ nữ" được ví như việc thấy ba đặc tính của các uẩn và nhận ra chúng là vô thường, v.v.; thời điểm sợ hãi được ví như tuệ quán sợ hãi (bhayatupaṭṭhāna-ñāṇa); việc muốn chạy trốn được ví như tuệ mong muốn giải thoát (muñcitukamyatā-ñāṇa); việc rời bỏ nghĩa địa được ví như tuệ chuyển chủng (gotrabhu-ñāṇa); việc nhanh chóng chạy trốn được ví như Đạo (magga); việc đứng ở nơi không sợ hãi được ví như Quả (phala).
795. Dārakoti ekā kira puttagiddhinī itthī, sā uparipāsāde nisinnāva antaravīthiyaṃ dārakasaddaṃ sutvā ‘‘putto nu kho me kenaci viheṭhiyatī’’ti vegasā gantvā ‘‘attano putto’’ti saññāya paraputtaṃ aggahesi.
795. Regarding the Child (Dārako): It is said that there was a certain woman excessively fond of children. Sitting on the upper floor of a palace, she heard the sound of a child crying in the street below. She quickly went down, thinking, "Is my child being tormented by someone?" and mistook another's child for her own, picking it up.
795. Đứa trẻ: Có một người phụ nữ rất yêu con, đang ngồi trên lầu cao thì nghe tiếng trẻ con khóc ở con hẻm bên dưới. Bà ta vội vàng đi xuống, nghĩ "Có lẽ con mình bị ai đó làm phiền", rồi lầm tưởng là con mình và ôm lấy đứa trẻ của người khác.
Sā ‘‘paraputto aya’’nti sañjānitvā ottappamānā ito cito ca oloketvā ‘‘mā heva maṃ koci ‘dārakacorī aya’nti vadeyyā’’ti dārakaṃ tattheva oropetvā puna vegasā pāsādaṃ āruyha nisīdi.
When she realized, "This is another's child," she became ashamed. Looking around here and there, she thought, "Lest someone accuse me of being a child-thief!" She then put the child down right there and quickly ascended back to the palace and sat down.
Bà ta nhận ra "Đây là con của người khác", bèn cảm thấy hổ thẹn, nhìn quanh đây đó, nghĩ "Đừng để ai đó nói mình là kẻ trộm trẻ con", rồi đặt đứa trẻ xuống ngay đó, và nhanh chóng trở lại lầu cao ngồi xuống.
Tattha attano puttasaññāya paraputtassa gahaṇaṃ viya ‘‘ahaṃ mamā’’ti pañcakkhandhagahaṇaṃ, ‘‘paraputto aya’’nti sañjānanaṃ viya tilakkhaṇavasena ‘‘nāhaṃ, na mamā’’ti sañjānanaṃ, ottappanaṃ viya bhayatupaṭṭhānaṃ, ito cito ca olokanaṃ viya muñcitukamyatāñāṇaṃ, tattheva dārakassa oropanaṃ viya anulomaṃ, oropetvā antaravīthiyaṃ ṭhitakālo viya gotrabhu, pāsādārūhanaṃ viya maggo, āruyha nisīdanaṃ viya phalaṃ.
In this analogy, picking up another's child with the perception of it being one's own child is like grasping the five aggregates with "I" and "mine." The realization, "This is another's child," is like the realization "This is not I, nor is it mine" by means of the three characteristics. The shame is like Bhayatupaṭṭhāna-ñāṇa. Looking here and there is like Muñcitukamyatā-ñāṇa. Putting the child down right there is like Anuloma-ñāṇa. The time spent standing in the street after putting the child down is like Gotrabhū. Ascending to the palace is like the Path (Magga), and sitting down after ascending is like the Fruit (Phala).
Trong ví dụ đó, việc ôm lấy đứa trẻ của người khác mà lầm tưởng là con mình, được ví như sự chấp thủ "ta" và "của ta" đối với năm uẩn; việc nhận ra "đây là con của người khác" được ví như việc nhận ra "không phải ta, không phải của ta" đối với các uẩn qua ba đặc tính; sự hổ thẹn được ví như tuệ quán sợ hãi (bhayatupaṭṭhāna-ñāṇa); việc nhìn quanh đây đó được ví như tuệ mong muốn giải thoát (muñcitukamyatā-ñāṇa); việc đặt đứa trẻ xuống ngay đó được ví như tuệ thuận thứ (anuloma-ñāṇa); thời điểm đứng ở con hẻm sau khi đặt đứa trẻ xuống được ví như tuệ chuyển chủng (gotrabhu-ñāṇa); việc đi lên lầu được ví như Đạo (magga); việc lên và ngồi xuống được ví như Quả (phala).
796. Khuddaṃ pipāsaṃ sītuṇhaṃ, andhakāraṃ visena cāti imā pana cha upamā vuṭṭhānagāminiyā vipassanāya ṭhitassa lokuttaradhammābhimukhaninnapoṇapabbhārabhāvadassanatthaṃ vuttā.
796. These six similes—of Hunger, Thirst, Cold, Heat, Darkness, and Poison—were stated to demonstrate how the insight that leads to emergence (vuṭṭhānagāminī vipassanā) is inclined, directed, and bent towards the supramundane states (lokuttaradhammā).
796. Đói khát, lạnh nóng, tối tăm và độc dược: Sáu ví dụ này được nêu ra để chỉ ra rằng người hành thiền, khi đã đạt đến tuệ quán dẫn đến sự xuất ly (vuṭṭhānagāminī vipassanā), có khuynh hướng, nghiêng về, và hướng đến các pháp siêu thế (lokuttara dhamma).
Yathā hi khuddāya abhibhūto sujighacchito puriso sādurasaṃ bhojanaṃ pattheti, evamevāyaṃ saṃsāravaṭṭajighacchāya phuṭṭho yogāvacaro amatarasaṃ kāyagatāsatibhojanaṃ pattheti.
Just as a man afflicted by hunger, being extremely famished, yearns for delicious food, even so this yogi, afflicted by the hunger of the cycle of existence (saṃsāravaṭṭa), yearns for the deathless taste (amatarasa), which is the food of mindfulness directed to the body (kāyagatāsati).
Như một người bị đói khát hành hạ, rất đói, mong muốn một bữa ăn ngon; cũng vậy, người hành thiền bị đói khát luân hồi (saṃsāravaṭṭa-jighacchā) hành hạ, mong muốn món ăn là niệm thân (kāyagatā-sati) có vị bất tử (amata-rasa).
Yathā ca visasamphuṭṭho puriso visaghātanaṃ bhesajjaṃ pattheti, evamevāyaṃ kilesavisasamphuṭṭho yogāvacaro kilesavisanimmathanaṃ amatosadhaṃ nibbānaṃ pattheti.
And just as a person afflicted by poison longs for a poison-destroying medicine, so too this yogi, afflicted by the poison of defilements, longs for Nibbāna, the deathless medicine that crushes the poison of defilements.
Và cũng như người bị trúng độc mong muốn thuốc giải độc, thì hành giả này, bị chất độc phiền não (kilesa) hành hạ, mong muốn Niết Bàn (Nibbāna) là thuốc bất tử (amatosadha) có khả năng nghiền nát chất độc phiền não.
Tena vuttaṃ – ‘‘tassevaṃ jānato evaṃ passato tīsu bhavesu…pe… navasu sattāvāsesu cittaṃ patilīyati patikuṭati pativattati na sampasāriyati.
Therefore it was said: "To one who thus knows, who thus sees, the mind shrinks back, recoils, and turns away from the three existences...pe... and the nine abodes of beings; it does not expand.
Vì vậy, đã được nói rằng: “Khi biết như vậy, khi thấy như vậy, tâm của vị ấy thối lui, co rút lại, quay trở lại khỏi ba cõi… vân vân… khỏi chín trú xứ của chúng sinh, không còn mở rộng ra nữa.
Upekkhā vā pāṭikulyatā vā saṇṭhāti.
Equanimity (upekkhā) or disgust (pāṭikulyatā) is established.
Sự xả (upekkhā) hoặc sự chán ghét (pāṭikulyatā) được thiết lập.
Seyyathāpi nāma padumapalāse īsakapoṇe’’ti sabbaṃ pubbe vuttanayeneva veditabbaṃ.
Just as a lotus leaf, slightly inclined," all should be understood in the manner stated before.
Ví như lá sen hơi cong xuống” – tất cả đều phải được hiểu theo cách đã nói trước đây.
Evamidaṃ saṅkhārupekkhāñāṇaṃ yogino patilīnacarabhāvaṃ niyametvā uttari ariyamaggassāpi bojjhaṅgamaggaṅgajhānaṅgapaṭipadāvimokkhavisesaṃ niyameti.
Thus, this knowledge of equanimity regarding formations (saṅkhārupekkhāñāṇa), having determined the yogi's state of being withdrawn, further determines the distinctions of the noble path (ariyamagga) itself, namely the bojjhaṅga, maggaṅga, jhānaṅga, path, and liberation.
Như vậy, tuệ xả hành (saṅkhārupekkhāñāṇa) này xác định trạng thái patilīnacaro của hành giả, và hơn nữa, nó còn xác định các đặc điểm của Đạo lộ Thánh (ariyamagga) như các chi phần giác ngộ (bojjhaṅga), chi phần Đạo (maggaṅga), chi phần thiền (jhānaṅga), con đường thực hành (paṭipadā) và các loại giải thoát (vimokkha).
Keci hi therā bojjhaṅgamaggaṅgajhānaṅgānaṃ visesaṃ pādakajjhānaṃ niyametīti vadanti.
Some elders say that the foundational jhāna determines the distinctions of the bojjhaṅgas, maggaṅgas, and jhānaṅgas.
Một số Trưởng lão nói rằng thiền cơ bản (pādakajjhāna) xác định các đặc điểm của chi phần giác ngộ, chi phần Đạo và chi phần thiền.
Keci vipassanāya ārammaṇabhūtā khandhā niyamentīti vadanti.
Some say that the aggregates (khandhā) which are the object of vipassanā determine them.
Một số khác nói rằng các uẩn (khandhā) là đối tượng của tuệ quán (vipassanā) xác định chúng.
Keci puggalajjhāsayo niyametīti vadanti.
Some say that the disposition of the individual (puggalajjhāsayo) determines them.
Một số khác nói rằng khuynh hướng cá nhân (puggalajjhāsayo) xác định chúng.
Tesampi vādesu ayaṃ pubbabhāgavuṭṭhānagāminivipassanāva niyametīti veditabbā.
Even among their views, it should be understood that this vipassanā leading to emergence in the preliminary stage (pubbabhāgavuṭṭhānagāminivipassanā) is what determines them.
Tuy nhiên, trong các quan điểm của họ, chính tuệ quán dẫn đến sự xuất thế (pubbabhāgavuṭṭhānagāminivipassanā) này mới là yếu tố xác định.
798. Tatrāyaṃ anupubbikathā – vipassanāniyamena hi sukkhavipassakassa uppannamaggopi, samāpattilābhino jhānaṃ pādakaṃ akatvā uppannamaggopi, paṭhamajjhānaṃ pādakaṃ katvā pakiṇṇakasaṅkhāre sammasitvā uppāditamaggopi paṭhamajjhānikāva honti.
798. Herein is the sequential explanation: by the determination of vipassanā, the path that arises for a dry-insight meditator (sukkhavipassaka), the path that arises for one who has attained attainments (samāpattilābhin) without making jhāna a foundation, and the path that is produced by making the first jhāna a foundation and comprehending miscellaneous formations (pakiṇṇakasaṅkhāra) — all these are associated with the first jhāna.
798. Đây là câu chuyện tuần tự về điều đó: Do sự xác định của tuệ quán, Đạo lộ phát sinh ở người tuệ quán khô (sukkhavipassaka), Đạo lộ phát sinh ở người đắc thiền mà không lấy thiền làm cơ bản, và Đạo lộ phát sinh sau khi lấy sơ thiền làm cơ bản và quán xét các hành (saṅkhāra) khác nhau, tất cả đều là sơ thiền.
Sabbesu satta bojjhaṅgāni aṭṭha maggaṅgāni pañca jhānaṅgāni honti.
In all of them, there are seven factors of enlightenment (bojjhaṅga), eight path factors (maggaṅga), and five jhāna factors (jhānaṅga).
Trong tất cả các Đạo lộ này, có bảy chi phần giác ngộ, tám chi phần Đạo và năm chi phần thiền.
Tesaṃ hi pubbabhāgavipassanā somanassasahagatāpi upekkhāsahagatāpi hutvā vuṭṭhānakāle saṅkhārupekkhābhāvaṃ patvā somanassasahagatā hoti.
Indeed, their preliminary vipassanā, whether accompanied by joy (somanassasahagatā) or by equanimity (upekkhāsahagatā), having attained the state of equanimity regarding formations at the time of emergence, becomes accompanied by joy.
Tuệ quán sơ khởi (pubbabhāgavipassanā) của chúng có thể đi kèm với hỷ (somanassa) hoặc xả (upekkhā), nhưng khi đạt đến trạng thái xả hành (saṅkhārupekkhā) vào lúc xuất thế, nó đi kèm với hỷ.
Pañcakanaye dutiyatatiyacatutthajjhānāni pādakāni katvā uppāditamaggesu yathākkameneva jhānaṃ caturaṅgikaṃ tivaṅgikaṃ duvaṅgikañca hoti.
In the pentad method (pañcakanaya), in the paths produced by making the second, third, and fourth jhānas the foundations, the jhāna is respectively four-factored, three-factored, and two-factored.
Trong phương pháp năm thiền (pañcakanaya), các Đạo lộ phát sinh sau khi lấy nhị, tam và tứ thiền làm cơ bản, thì thiền tương ứng có bốn, ba và hai chi phần theo thứ tự.
Sabbesu pana satta maggaṅgāni honti.
However, in all of them there are seven path factors.
Tuy nhiên, trong tất cả các Đạo lộ này, có bảy chi phần Đạo.
Catutthe cha bojjhaṅgāni.
In the fourth, there are six factors of enlightenment.
Trong tứ thiền, có sáu chi phần giác ngộ.
Ayaṃ viseso pādakajjhānaniyamena ceva vipassanāniyamena ca hoti.
This distinction arises from both the determination by the foundational jhāna and the determination by vipassanā.
Sự khác biệt này là do sự xác định của thiền cơ bản và sự xác định của tuệ quán.
Tesampi hi pubbabhāgavipassanā somanassasahagatāpi upekkhāsahagatāpi hoti.
Indeed, their preliminary vipassanā is either accompanied by joy or by equanimity.
Tuệ quán sơ khởi của chúng cũng có thể đi kèm với hỷ hoặc xả.
Vuṭṭhānagāminī somanassasahagatāva.
The vipassanā leading to emergence is always accompanied by joy.
Tuệ quán dẫn đến xuất thế thì chỉ đi kèm với hỷ.
Pañcamajjhānaṃ pādakaṃ katvā nibbattitamagge pana upekkhācittekaggatāvasena dve jhānaṅgāni bojjhaṅgamaggaṅgāni cha satta ceva.
However, in the path produced by making the fifth jhāna the foundation, there are two jhāna factors, namely equanimity and one-pointedness of mind, and six factors of enlightenment and seven path factors.
Đối với Đạo lộ phát sinh sau khi lấy ngũ thiền làm cơ bản, thì có hai chi phần thiền là xả và nhất tâm (cittekaggatā), và sáu hoặc bảy chi phần giác ngộ và chi phần Đạo.
Ayampi viseso ubhayaniyamavasena hoti.
This distinction also arises from the determination by both.
Sự khác biệt này cũng là do sự xác định kép (ubhayaniyama).
Imasmiṃ hi naye pubbabhāgavipassanā somanassasahagatā vā upekkhāsahagatā vā hoti.
Indeed, in this method, the preliminary vipassanā is either accompanied by joy or by equanimity.
Trong phương pháp này, tuệ quán sơ khởi có thể đi kèm với hỷ hoặc xả.
Vuṭṭhānagāminī upekkhāsahagatāva.
The vipassanā leading to emergence is always accompanied by equanimity.
Tuệ quán dẫn đến xuất thế thì chỉ đi kèm với xả.
Arūpajjhānāni pādakaṃ katvā uppāditamaggepi eseva nayo.
The same method applies to the path produced by making the formless jhānas the foundation.
Nguyên tắc tương tự cũng áp dụng cho Đạo lộ phát sinh sau khi lấy các thiền vô sắc (arūpajjhāna) làm cơ bản.
Evaṃ pādakajjhānato vuṭṭhāya yekeci saṅkhāre sammasitvā nibbattitamaggassa āsannapadese vuṭṭhitasamāpatti attano sadisabhāvaṃ karoti bhūmivaṇṇo viya godhāvaṇṇassa.
Thus, having emerged from the foundational jhāna, any attainment that arises in the vicinity of the path produced by comprehending any formations makes itself similar to the color of the ground, like the color of a monitor lizard.
Như vậy, sau khi xuất khỏi thiền cơ bản và quán xét bất kỳ hành nào, sự nhập định xuất thế (vuṭṭhitasamāpatti) ở gần Đạo lộ phát sinh sẽ tạo ra sự tương đồng với chính nó, giống như màu sắc của đất tạo ra màu sắc của một con thằn lằn.
800. Tatiyattheravāde attano attano ajjhāsayānurūpena yaṃ yaṃ jhānaṃ pādakaṃ katvā ye ye jhānadhamme sammasitvā maggo nibbattito, taṃtaṃjhānasadisova hoti.
800. In the view of the third elder, the path produced by making whatever jhāna a foundation, according to one's own disposition, and comprehending whatever jhāna-states, becomes similar to that very jhāna.
800. Theo quan điểm của Trưởng lão thứ ba, Đạo lộ phát sinh sau khi lấy bất kỳ thiền nào làm cơ bản và quán xét các pháp thiền đó, tương ứng với khuynh hướng cá nhân của mỗi người, sẽ tương tự như thiền đó.
Pādakajjhānaṃ pana sammasitajjhānaṃ vā vinā ajjhāsayamatteneva taṃ na ijjhati.
However, without the foundational jhāna or the comprehended jhāna, that does not succeed by mere disposition.
Tuy nhiên, điều đó không thể thành công chỉ với khuynh hướng cá nhân mà không có thiền cơ bản hoặc thiền được quán xét.
Svāyamattho nandakovādasuttena (ma. ni. 3.398 ādayo) dīpetabbo.
This meaning should be explained by the Nandakovāda Sutta.
Ý nghĩa này phải được giải thích bằng kinh Nandakovāda.
Etthāpi ca vipassanāniyamo vuttanayeneva veditabbo.
And therein, too, the determination by vipassanā should be understood in the manner stated.
Trong trường hợp này, sự xác định của tuệ quán cũng phải được hiểu theo cách đã nói.
Evaṃ tāva saṅkhārupekkhā bojjhaṅgamaggaṅgajhānaṅgāni niyametīti veditabbā.
Thus, it should be understood that equanimity regarding formations (saṅkhārupekkhā) determines the factors of enlightenment, the path factors, and the jhāna factors.
Như vậy, tuệ xả hành (saṅkhārupekkhā) được hiểu là xác định các chi phần giác ngộ, chi phần Đạo và chi phần thiền.
801. Sace panāyaṃ ādito kilese vikkhambhayamānā dukkhena sappayogena sasaṅkhārena vikkhambhetuṃ asakkhi, dukkhāpaṭipadā nāma hoti.
801. If this (saṅkhārupekkhā), in the beginning, was unable to suppress defilements with difficulty, with effort (sappayoga), and with mental exertion (sasaṅkhāra), it is called a difficult path (dukkhāpaṭipadā).
801. Nếu tuệ xả hành này lúc đầu không thể trấn áp các phiền não (kilesa) một cách khó khăn, với sự nỗ lực và thúc đẩy, thì đó là con đường thực hành khó khăn (dukkhāpaṭipadā).
Vipariyāyena sukhāpaṭipadā.
Conversely, it is a pleasant path (sukhāpaṭipadā).
Ngược lại, là con đường thực hành dễ dàng (sukhāpaṭipadā).
Kilese pana vikkhambhetvā vipassanāparivāsaṃ maggapātubhāvaṃ saṇikaṃ kurumānā dandhābhiññā nāma hoti.
But if, having suppressed defilements, this (saṅkhārupekkhā) slowly brings about the manifestation of the path, which is the interval of vipassanā, it is called slow direct knowledge (dandhābhiññā).
Nếu tuệ xả hành này trấn áp các phiền não và làm cho Đạo lộ xuất hiện một cách chậm chạp trong thời gian tuệ quán, thì đó là sự chứng ngộ chậm (dandhābhiññā).
Vipariyāyena khippābhiññā.
Conversely, it is swift direct knowledge (khippābhiññā).
Ngược lại, là sự chứng ngộ nhanh (khippābhiññā).
Iti ayaṃ saṅkhārupekkhā āgamanīyaṭṭhāne ṭhatvā attano attano maggassa nāmaṃ deti.
Thus, this equanimity regarding formations, standing at the point of arrival, gives a name to its respective path.
Như vậy, tuệ xả hành này, khi đứng ở vị trí dẫn đến, sẽ đặt tên cho Đạo lộ của chính nó.
Tena maggo cattāri nāmāni labhati.
Therefore, the path receives four names.
Vì vậy, Đạo lộ có bốn tên gọi.
Sā panāyaṃ paṭipadā kassaci bhikkhuno nānā hoti, kassaci catūsupi maggesu ekāva.
This practice (paṭipadā) is different for some bhikkhus, but for some, it is the same for all four paths.
Con đường thực hành (paṭipadā) này có thể khác nhau đối với một số tỳ khưu, hoặc có thể là một đối với cả bốn Đạo lộ.
Buddhānaṃ pana cattāropi maggā sukhāpaṭipadā khippābhiññāva ahesuṃ.
However, for the Buddhas, all four paths were a pleasant practice with swift direct knowledge.
Tuy nhiên, đối với chư Phật, cả bốn Đạo lộ đều là con đường thực hành dễ dàng và chứng ngộ nhanh.
Tathā dhammasenāpatissa.
Likewise for the General of the Dhamma.
Tương tự đối với Đại tướng Pháp (Dhammasenāpati).
Mahāmoggallānattherassa pana paṭhamamaggo sukhāpaṭipado khippābhiñño ahosi.
But for Mahāmoggallāna Thera, the first path was a pleasant practice with swift direct knowledge.
Tuy nhiên, đối với Trưởng lão Mahāmoggallāna, Đạo lộ đầu tiên là con đường thực hành dễ dàng và chứng ngộ nhanh.
Upari tayo dukkhāpaṭipadā dandhābhiññā.
The upper three paths were a difficult practice with slow direct knowledge.
Ba Đạo lộ trên thì là con đường thực hành khó khăn và chứng ngộ chậm.
Yathā ca paṭipadā, evaṃ adhipatayopi kassaci bhikkhuno catūsu maggesu nānā honti.
And just as the practice (paṭipadā), so too the dominants (adhipati) are different for some bhikkhus in the four paths.
Cũng như con đường thực hành, các yếu tố chủ đạo (adhipati) cũng có thể khác nhau đối với một số tỳ khưu trong bốn Đạo lộ.
Kassaci catūsupi ekāva.
For some, they are the same in all four paths.
Hoặc có thể là một đối với cả bốn Đạo lộ.
Evaṃ saṅkhārupekkhā paṭipadāvisesaṃ niyameti.
Thus, equanimity regarding formations determines the distinction of the practice.
Như vậy, tuệ xả hành (saṅkhārupekkhā) xác định sự khác biệt của con đường thực hành.
Yathā pana vimokkhavisesaṃ niyameti, taṃ pubbe vuttameva.
How it determines the distinction of liberation (vimokkha) has already been stated before.
Việc nó xác định sự khác biệt của giải thoát (vimokkha) đã được nói trước đây.
802. Apica maggo nāma pañcahi kāraṇehi nāmaṃ labhati sarasena vā paccanīkena vā saguṇena vā ārammaṇena vā āgamanena vā.
802. Moreover, the path receives its name from five causes: by its own essence (sarasato), by its opposite (paccanīkena), by its quality (saguṇena), by its object (ārammaṇena), or by its origin (āgamanena).
802. Hơn nữa, Đạo lộ nhận được tên gọi từ năm nguyên nhân: do bản chất của nó, do sự đối nghịch, do phẩm chất của nó, do đối tượng của nó, hoặc do sự dẫn đến của nó.
Sace hi saṅkhārupekkhā aniccato saṅkhāre sammasitvā vuṭṭhāti, animittavimokkhena vimuccati.
Indeed, if equanimity regarding formations emerges having comprehended formations as impermanent (aniccato), it is liberated by the signless liberation (animittavimokkha).
Nếu tuệ xả hành (saṅkhārupekkhā) xuất thế sau khi quán xét các hành (saṅkhāra) là vô thường (anicca), thì vị ấy được giải thoát bằng vô tướng giải thoát (animittavimokkha).
Sace dukkhato sammasitvā vuṭṭhāti, appaṇihitavimokkhena vimuccati.
If it emerges having comprehended them as suffering (dukkhato), it is liberated by the desireless liberation (appaṇihitavimokkha).
Nếu xuất thế sau khi quán xét là khổ (dukkha), thì vị ấy được giải thoát bằng vô nguyện giải thoát (appaṇihitavimokkha).
Sace anattato sammasitvā vuṭṭhāti, suññatavimokkhena vimuccati.
If it emerges having comprehended them as non-self (anattato), it is liberated by the emptiness liberation (suññatavimokkha).
Nếu xuất thế sau khi quán xét là vô ngã (anatta), thì vị ấy được giải thoát bằng không tánh giải thoát (suññatavimokkha).
Idaṃ sarasato nāmaṃ nāma.
This is the name by its own essence.
Đây là tên gọi do bản chất.
Yasmā panesa aniccānupassanāya saṅkhārānaṃ ghanavinibbhogaṃ katvā niccanimittadhuvanimittasassatanimittāni pajahanto āgato, tasmā animitto.
Furthermore, since this (path) comes having abandoned the signs of permanence, stability, and eternality by discerning the dense compactness of formations through the contemplation of impermanence (aniccānupassanā), it is called signless (animitta).
Vì Đạo lộ này đến sau khi quán xét vô thường (aniccānupassanā) đã phân tích rõ ràng sự kết hợp của các hành (saṅkhāra) và từ bỏ các tướng thường hằng, kiên cố, vĩnh cửu; do đó, nó là vô tướng (animitta).
Dukkhānupassanāya pana sukhasaññaṃ pahāya paṇidhiṃ patthanaṃ sukkhāpetvā āgatattā appaṇihito.
And since it comes having abandoned the perception of pleasure (sukhasaññā) and dried up all aspirations (paṇidhi), it is called desireless (appaṇihita).
Còn do quán xét khổ (dukkhānupassanā) đã từ bỏ tưởng lạc (sukhasaññā) và làm khô cạn sự mong cầu (paṇidhi); do đó, nó là vô nguyện (appaṇihita).
Anattānupassanāya attasattapuggalasaññaṃ pahāya saṅkhārānaṃ suññato diṭṭhattā suññatoti idaṃ paccanīkato nāmaṃ nāma.
By insight into non-self, abandoning the perception of self, being, and person, and due to seeing the formations as void of self, it is called suññata. This is a naming based on opposition.
Do quán vô ngã (anattānupassanā), từ bỏ tưởng về tự ngã, chúng sinh, cá nhân, và thấy các hành là trống rỗng (suñña), nên nó được gọi là suññatā. Đây là tên gọi từ phương diện đối nghịch (paccanīkato).
803. Āgamanaṃ pana duvidhaṃ vipassanāgamanaṃ maggāgamanañca.
803. There are two kinds of going forth: going forth by vipassanā and going forth by the Path.
803. Tuy nhiên, sự đến (āgamana) có hai loại: sự đến của tuệ quán (vipassanāgamana) và sự đến của đạo (maggāgamana).
Tattha magge vipassanāgamanaṃ labhati, phale maggāgamanaṃ.
Of these, going forth by vipassanā is obtained in the Path, and going forth by the Path is obtained in the Fruition.
Trong đó, trên đạo (magga) đạt được sự đến của tuệ quán (vipassanāgamana), trên quả (phala) đạt được sự đến của đạo (maggāgamana).
Anattānupassanā hi suññatā nāma, suññatavipassanāya maggo suññato, aniccānupassanā animittā nāma, animittavipassanāya maggo animitto.
Indeed, the insight into non-self is called suññatā; the Path attained through suññatā-vipassanā is suññata. The insight into impermanence is called animittā; the Path attained through animitta-vipassanā is animitta.
Quán vô ngã (anattānupassanā) được gọi là suññatā (không), đạo của tuệ quán suññatā là suññata; quán vô thường (aniccānupassanā) được gọi là animitta (vô tướng), đạo của tuệ quán animitta là animitta.
Idaṃ pana nāmaṃ na abhidhammapariyāyena labbhati, suttantapariyāyena labbhati.
However, this naming is not obtained through the Abhidhamma method but through the Suttanta method.
Tuy nhiên, tên gọi này không được tìm thấy trong phương pháp Abhidhamma, mà được tìm thấy trong phương pháp Suttanta.
Tatra hi gotrabhuñāṇaṃ animittaṃ nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā animittanāmakaṃ hutvā sayaṃ āgamanīyaṭṭhāne ṭhatvā maggassa nāmaṃ detīti vadanti.
For in the Suttanta, they say that the gotrabhu-ñāṇa, having taken signless (animitta) Nibbāna as its object, becomes known as animitta, and standing in the position of the coming-forth, it gives its name to the Path.
Trong đó, người ta nói rằng trí gotrabhu (chuyển tộc) lấy Nibbāna vô tướng làm đối tượng, trở thành vô tướng (animitta), tự mình đứng ở vị trí của sự đến, rồi đặt tên cho đạo.
Tena maggo animittoti vutto.
Thus, the Path is called animitta.
Vì thế, đạo được gọi là animitta.
Maggāgamanena pana phalaṃ animittanti yujjatiyeva.
And by the coming forth of the Path, the Fruition is called animitta; this is indeed fitting.
Và quả được gọi là animitta thông qua sự đến của đạo (maggāgamana) là hợp lý.
Dukkhānupassanā saṅkhāresu paṇidhiṃ sukkhāpetvā āgatattā appaṇihitā nāma, appaṇihitavipassanāya maggo appaṇihito, appaṇihitamaggassa phalaṃ appaṇihitaṃ.
The insight into suffering (dukkha), having dried up craving (paṇidhi) for the formations, is called appaṇihitā; the Path attained through appaṇihita-vipassanā is appaṇihita; and the Fruition of the appaṇihita-Path is appaṇihita.
Quán khổ (dukkhānupassanā) được gọi là appaṇihita (vô nguyện) vì nó đã làm khô cạn ước muốn (paṇidhi) đối với các hành (saṅkhāra); đạo của tuệ quán appaṇihita là appaṇihita, quả của đạo appaṇihita là appaṇihita.
Evaṃ vipassanā attano nāmaṃ maggassa deti, maggo phalassāti idaṃ āgamanato nāmaṃ.
Thus, vipassanā gives its name to the Path, and the Path gives its name to the Fruition. This is a naming based on coming forth (āgamana).
Như vậy, tuệ quán đặt tên của mình cho đạo, và đạo đặt tên cho quả. Đây là tên gọi từ phương diện sự đến (āgamanato).
Evamayaṃ saṅkhārupekkhā vimokkhavisesaṃ niyametīti.
In this way, saṅkhārupekkhā determines the distinction of liberation (vimokkha).
Như thế, sự xả đối với các hành (saṅkhārupekkhā) này xác định loại giải thoát đặc biệt (vimokkhavisesa).
804. Tassa taṃ saṅkhārupekkhāñāṇaṃ āsevantassa bhāventassa bahulīkarontassa adhimokkhasaddhā balavatarā nibbattati, vīriyaṃ supaggahitaṃ hoti, sati sūpaṭṭhitā, cittaṃ susamāhitaṃ, tikkhatarā saṅkhārupekkhā uppajjati.
804. For one who practices, develops, and repeatedly cultivates that knowledge of equanimity regarding formations, stronger resolute faith (adhimokkhasaddhā) arises, effort (vīriya) becomes well-sustained, mindfulness (sati) is well-established, the mind (citta) is well-composed, and sharper equanimity regarding formations arises.
804. Khi một người tu tập, phát triển và làm cho trí saṅkhārupekkhā đó trở nên sung mãn, niềm tin quyết định (adhimokkhasaddhā) của người ấy trở nên mạnh mẽ hơn, tinh tấn (vīriya) được khích lệ tốt, niệm (sati) được thiết lập vững chắc, tâm (citta) được định tĩnh tốt, và một sự xả đối với các hành (saṅkhārupekkhā) sắc bén hơn phát sinh.
Tassa ‘‘dāni maggo uppajjissatī’’ti saṅkhārupekkhā saṅkhāre aniccāti vā dukkhāti vā anattāti vā sammasitvā bhavaṅgaṃ otarati.
Then, with the thought, "Now the Path will arise," that equanimity regarding formations, having comprehended the formations as impermanent, as suffering, or as non-self, descends into the life-continuum (bhavaṅga).
Khi đó, trí saṅkhārupekkhā của người ấy, sau khi quán xét các hành là vô thường (anicca), hoặc khổ (dukkha), hoặc vô ngã (anatta), chìm vào bhavaṅga (tâm hộ kiếp), với ý nghĩ: “Bây giờ đạo (magga) sẽ phát sinh.”
Bhavaṅgānantaraṃ saṅkhārupekkhāya katanayeneva saṅkhāre aniccāti vā dukkhāti vā anattāti vā ārammaṇaṃ kurumānaṃ uppajjati manodvārāvajjanaṃ.
Immediately after the bhavaṅga, just as the knowledge of equanimity regarding formations did, the mind-door advertence (manodvārāvajjana) arises, taking the formations as its object, as impermanent, as suffering, or as non-self.
Ngay sau bhavaṅga, sự chuyển hướng ý môn (manodvārāvajjana) phát sinh, lấy các hành làm đối tượng là vô thường, hoặc khổ, hoặc vô ngã, theo cách mà trí saṅkhārupekkhā đã thực hiện.
Tato bhavaṅgaṃ āvaṭṭetvā uppannassa tassa kiriyacittassānantaraṃ avīcikaṃ cittasantatiṃ anuppabandhamānaṃ tatheva saṅkhāre ārammaṇaṃ katvā uppajjati paṭhamaṃ javanacittaṃ, yaṃ parikammanti vuccati.
Thereupon, immediately after that functional consciousness (kiriyacitta) which arose after diverting or submerging the bhavaṅga, the first impulsion consciousness (javanacitta) arises, connecting the continuous stream of consciousness without interruption, and taking the formations as its object in the same way. This is called preparation (parikamma).
Sau đó, ngay sau tâm hoạt động (kiriyacitta) đã phát sinh sau khi bhavaṅga chuyển hướng hoặc chìm xuống, dòng tâm thức không gián đoạn (avīcika) tiếp tục phát sinh tâm javana (tốc hành tâm) đầu tiên, lấy các hành làm đối tượng theo cách tương tự, được gọi là parikamma (chuẩn bị).
Tadanantaraṃ tatheva saṅkhāre ārammaṇaṃ katvā uppajjati dutiyaṃ javanacittaṃ, yaṃ upacāranti vuccati.
Immediately after that, the second impulsion consciousness arises, taking the formations as its object in the same way. This is called access (upacāra).
Ngay sau đó, tâm javana thứ hai phát sinh, lấy các hành làm đối tượng theo cách tương tự, được gọi là upacāra (cận hành).
Tadanantarampi tatheva saṅkhāre ārammaṇaṃ katvā uppajjati tatiyaṃ javanacittaṃ, yaṃ anulomanti vuccati.
Immediately after that, the third impulsion consciousness also arises, taking the formations as its object in the same way. This is called adaptation (anuloma).
Và ngay sau đó, tâm javana thứ ba phát sinh, lấy các hành làm đối tượng theo cách tương tự, được gọi là anuloma (thuận thứ).
Idaṃ nesaṃ pāṭiyekkaṃ nāmaṃ.
These are their individual names.
Đây là tên gọi riêng biệt của chúng.
Avisesena pana tividhampetaṃ āsevanantipi parikammantipi upacārantipi anulomantipi vattuṃ vaṭṭati.
However, it is permissible to refer to all three as either āsevanā, parikamma, upacāra, or anuloma, without distinction.
Tuy nhiên, nói chung, cả ba tâm javana này đều có thể được gọi là āsevana (thường xuyên tu tập), parikamma, upacāra và anuloma.
Kissānulomaṃ?
Adaptation to what?
Thuận thứ cho cái gì?
Purimabhāgapacchimabhāgānaṃ.
To the preceding and succeeding factors.
Cho phần trước và phần sau.
Tañhi purimānaṃ aṭṭhannaṃ vipassanāñāṇānaṃ tathakiccatāya ca anulometi, upari ca sattatiṃsāya bodhipakkhiyadhammānaṃ.
Indeed, it adapts to the eight preceding vipassanā knowledges by their specific functions, and to the thirty-seven factors of awakening (bodhipakkhiyadhammā) that follow.
Nó là thuận thứ cho tám tuệ quán trước đó bằng cách thực hiện cùng một chức năng, và cho ba mươi bảy pháp giác chi (bodhipakkhiyadhamma) sau đó.
Tañhi aniccalakkhaṇādivasena saṅkhāre ārabbha pavattattā, ‘‘udayabbayavantānaṃyeva vata dhammānaṃ udayabbayañāṇaṃ uppādavaye addasā’’ti ca, ‘‘bhaṅgavantānaṃyeva vata bhaṅgānupassanaṃ bhaṅgaṃ addasā’’ti ca, ‘‘sabhayaṃyeva vata bhayatupaṭṭhānassa bhayato upaṭṭhita’’nti ca, ‘‘sādīnaveyeva vata ādīnavānupassanaṃ ādīnavaṃ addasā’’ti ca, ‘‘nibbinditabbeyeva vata nibbidāñāṇaṃ nibbinna’’nti ca, ‘‘muñcitabbamhiyeva vata muñcitukamyatāñāṇaṃ muñcitukāmaṃ jāta’’nti ca, ‘‘paṭisaṅkhātabbaṃyeva vata paṭisaṅkhāñāṇena paṭisaṅkhāta’’nti ca, ‘‘upekkhitabbaṃyeva vata saṅkhārupekkhāya upekkhita’’nti ca atthato vadamānaṃ viya imesañca aṭṭhannaṃ ñāṇānaṃ tathakiccatāya anulometi, upari ca sattatiṃsāya bodhipakkhiyadhammānaṃ tāya paṭipattiyā pattabbattā.
Indeed, because it operates by taking the formations as its object in terms of the characteristic of impermanence and so forth, it is as if it says, "Surely, the knowledge of arising and passing away saw the arising and passing away only of those phenomena that have arising and passing away," and "Surely, the insight into dissolution saw the dissolution only of those phenomena that have dissolution," and "Surely, the contemplation of terror arose as terror only in what is frightful," and "Surely, the insight into danger saw the danger only in what is dangerous," and "Surely, the knowledge of disenchantment became disenchanted only with what should be disenchanted with," and "Surely, the knowledge desiring liberation desired liberation only from what should be liberated from," and "Surely, the knowledge of contemplation contemplated only what should be contemplated," and "Surely, equanimity regarding formations maintained equanimity only toward what should be regarded with equanimity." Thus, it adapts to these eight knowledges by their specific functions, and also to the thirty-seven factors of awakening that follow, because they are to be attained through that practice.
Nó là thuận thứ cho tám tuệ quán này bằng cách thực hiện cùng một chức năng, và cho ba mươi bảy pháp giác chi sau đó, vì nó phát sinh dựa trên việc lấy các hành làm đối tượng theo đặc tính vô thường, v.v., và như thể nói theo ý nghĩa: “Thật vậy, trí tuệ về sinh diệt đã thấy sự sinh diệt của các pháp chỉ có sinh diệt”; “Thật vậy, tuệ quán hoại diệt đã thấy sự hoại diệt của các pháp chỉ có hoại diệt”; “Thật vậy, sự hiện khởi của sợ hãi đã hiện khởi như sợ hãi đối với những gì đáng sợ”; “Thật vậy, tuệ quán về sự nguy hiểm đã thấy sự nguy hiểm của những gì có sự nguy hiểm”; “Thật vậy, trí tuệ về sự nhàm chán đã nhàm chán những gì đáng nhàm chán”; “Thật vậy, trí tuệ về ước muốn giải thoát đã ước muốn giải thoát những gì đáng giải thoát”; “Thật vậy, trí tuệ quán xét đã quán xét những gì đáng quán xét”; và “Thật vậy, sự xả đối với các hành đã xả những gì đáng xả”, và vì chúng sẽ được đạt đến bằng con đường tu tập đó.
Yathā hi dhammiko rājā vinicchayaṭṭhāne nisinno vohārikamahāmattānaṃ vinicchayaṃ sutvā agatigamanaṃ pahāya majjhatto hutvā ‘‘evaṃ hotū’’ti anumodamāno tesañca vinicchayassa anulometi, porāṇassa ca rājadhammassa, evaṃsampadamidaṃ veditabbaṃ.
Just as a righteous king, seated in the place of judgment, after hearing the verdict of the chief judicial ministers, abandons partiality, becomes impartial, and approves by saying, "So be it," thereby adapting both to their verdict and to the ancient royal law, so too should this be understood.
Chẳng hạn, như một vị vua công chính ngồi ở nơi xét xử, nghe phán quyết của các đại thần xét xử, từ bỏ sự thiên vị, trở nên trung lập và tán thành bằng cách nói: “Hãy như vậy!”, thì ông ta là thuận thứ cho phán quyết của họ và cho luật vua cổ xưa. Điều này cũng nên được hiểu tương tự.
Rājā viya hi anulomañāṇaṃ, aṭṭha vohārikamahāmattā viya aṭṭha ñāṇāni, porāṇo rājadhammo viya sattatiṃsa bodhipakkhiyā.
The anuloma-ñāṇa is like the king, the eight knowledges are like the eight chief judicial ministers, and the thirty-seven factors of awakening are like the ancient royal law.
Trí anuloma (thuận thứ) giống như vị vua, tám tuệ quán giống như tám vị đại thần xét xử, và ba mươi bảy pháp giác chi giống như luật vua cổ xưa.
Tattha yathā rājā ‘‘evaṃ hotū’’ti vadamāno vohārikānañca vinicchayassa, rājadhammassa ca anulometi, evamidaṃ aniccādivasena saṅkhāre ārabbha uppajjamānaṃ aṭṭhannañca ñāṇānaṃ tathakiccatāya anulometi, upari ca sattatiṃsāya bodhipakkhiyadhammānaṃ.
Just as the king, by saying "So be it," adapts to the verdict of the ministers and to the royal law, so too this knowledge, arising by taking the formations as its object in terms of impermanence and so forth, adapts to the specific functions of the eight knowledges and to the thirty-seven factors of awakening that follow.
Trong đó, như vị vua nói “Hãy như vậy!” thì ông ta là thuận thứ cho phán quyết của các quan lại và cho luật vua, thì trí này, phát sinh dựa trên việc lấy các hành làm đối tượng theo đặc tính vô thường, v.v., cũng là thuận thứ cho tám tuệ quán bằng cách thực hiện cùng một chức năng, và cho ba mươi bảy pháp giác chi sau đó.
Teneva saccānulomikañāṇanti vuccatīti.
For this reason, it is called Saccānulomikañāṇa (knowledge conforming to the Truths).
Chính vì thế mà nó được gọi là saccānulomikañāṇa (trí thuận thứ với các chân lý).
805. Idañca pana anulomañāṇaṃ saṅkhārārammaṇāya vuṭṭhānagāminiyā vipassanāya pariyosānaṃ hoti.
805. This anuloma-ñāṇa is the culmination of the vuṭṭhānagāminī-vipassanā (insight leading to emergence) which takes formations as its object.
805. Trí anuloma này là điểm kết thúc của tuệ quán dẫn đến sự xuất ly (vuṭṭhānagāminīvipassanā) lấy các hành làm đối tượng.
Sabbena sabbaṃ pana gotrabhuñāṇaṃ vuṭṭhānagāminiyā vipassanāya pariyosānaṃ.
However, the gotrabhu-ñāṇa is, altogether, the culmination of the vuṭṭhānagāminī-vipassanā.
Tuy nhiên, nói chung, trí gotrabhu (chuyển tộc) là điểm kết thúc của tuệ quán dẫn đến sự xuất ly.
Idāni tassāyeva vuṭṭhānagāminiyā vipassanāya asammohatthaṃ ayaṃ suttasaṃsandanā veditabbā.
Now, for the sake of clear understanding regarding this very vuṭṭhānagāminī-vipassanā, this comparison with suttas should be known.
Bây giờ, để tránh nhầm lẫn về chính tuệ quán dẫn đến sự xuất ly đó, cần biết sự đối chiếu với các kinh sau đây.