693. Tatrāyaṃ vinicchayo – tisso hi lokiyapariññā ñātapariññā tīraṇapariññā pahānapariññā ca.
693. In this regard, the determination is as follows: There are three mundane comprehensions: comprehension by knowing (ñātapariññā), comprehension by investigation (tīraṇapariññā), and comprehension by abandonment (pahānapariññā).
693. Đây là sự phân định: có ba loại pariññā (sự hiểu biết toàn diện) thế gian: ñātapariññā, tīraṇapariññā và pahānapariññā.
Yā sandhāya vuttaṃ ‘‘abhiññāpaññā ñātaṭṭhe ñāṇaṃ.
In reference to which it was said, “Abhiññāpaññā is knowledge in the sense of knowing what is to be known.
Điều này đã được nói để chỉ ra rằng: “Trí tuệ siêu việt là trí tuệ trong ý nghĩa của sự hiểu biết.
Pariññāpaññā tīraṇaṭṭhe ñāṇaṃ.
Pariññāpaññā is knowledge in the sense of investigating.
Trí tuệ hiểu biết toàn diện là trí tuệ trong ý nghĩa của sự thấu đáo.
Pahānapaññā pariccāgaṭṭhe ñāṇa’’nti (paṭi. ma. 1.75).
Pahānapaññā is knowledge in the sense of abandoning.”
Trí tuệ đoạn trừ là trí tuệ trong ý nghĩa của sự từ bỏ.”
Tattha ‘‘ruppanalakkhaṇaṃ rūpaṃ, vedayitalakkhaṇā vedanā’’ti evaṃ tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ paccattalakkhaṇasallakkhaṇavasena pavattā paññā ñātapariññā nāma.
Among these, the wisdom that proceeds by discerning the specific characteristics of various phenomena, such as “matter has the characteristic of being afflicted,” “feeling has the characteristic of experiencing,” is called ñātapariññā.
Trong đó, trí tuệ phát sinh bằng cách nhận biết các đặc tính riêng biệt (paccattalakkhaṇa) của từng pháp, như “sắc có đặc tính biến hoại, thọ có đặc tính cảm nhận,” được gọi là ñātapariññā.
‘‘Rūpaṃ aniccaṃ, vedanā aniccā’’tiādinā nayena tesaṃyeva dhammānaṃ sāmaññalakkhaṇaṃ āropetvā pavattā lakkhaṇārammaṇikavipassanā paññā tīraṇapariññā nāma.
The insight wisdom that proceeds by imposing the general characteristics upon these same phenomena, such as “matter is impermanent,” “feeling is impermanent,” and has characteristics as its object, is called tīraṇapariññā.
Trí tuệ tuệ quán (vipassanā paññā) có đối tượng là các đặc tính chung (sāmaññalakkhaṇa), phát sinh bằng cách áp dụng các đặc tính chung đó cho chính các pháp đó, theo cách như “sắc là vô thường, thọ là vô thường,” được gọi là tīraṇapariññā.
Tesuyeva pana dhammesu niccasaññādipajahanavasena pavattā lakkhaṇārammaṇikavipassanā paññā pahānapariññā nāma.
And the insight wisdom that proceeds by abandoning perceptions of permanence and so forth with respect to these very phenomena, and has characteristics as its object, is called pahānapariññā.
Trí tuệ tuệ quán có đối tượng là các đặc tính chung, phát sinh bằng cách đoạn trừ các tưởng về thường, v.v., trong chính các pháp đó, được gọi là pahānapariññā.
Tattha saṅkhāraparicchedato paṭṭhāya yāva paccayapariggahā ñātapariññāya bhūmi.
Among these, the stage from the discernment of formations up to the grasping of conditions is the sphere of ñātapariññā.
Trong đó, từ sự phân định các hành (saṅkhārapariccheda) cho đến sự nhận biết các duyên (paccayapariggaha) là lĩnh vực của ñātapariññā.
Etasmiṃ hi antare dhammānaṃ paccattalakkhaṇapaṭivedhasseva ādhipaccaṃ hoti.
For within this interval, the penetration of the specific characteristics of phenomena is dominant.
Trong khoảng thời gian này, sự thấu hiểu các đặc tính riêng biệt của các pháp là chủ yếu.
Kalāpasammasanato pana paṭṭhāya yāva udayabbayānupassanā tīraṇapariññāya bhūmi.
The stage from comprehension by groups up to the contemplation of rise and fall is the sphere of tīraṇapariññā.
Từ kalāpasammasana cho đến quán sát sự sinh diệt (udayabbayānupassanā) là lĩnh vực của tīraṇapariññā.
Etasmiṃ hi antare sāmaññalakkhaṇapaṭivedhasseva ādhipaccaṃ hoti.
For within this interval, the penetration of the general characteristics is dominant.
Trong khoảng thời gian này, sự thấu hiểu các đặc tính chung là chủ yếu.
Bhaṅgānupassanaṃ ādiṃ katvā upari pahānapariññāya bhūmi.
Beginning with the contemplation of dissolution, the sphere of pahānapariññā lies above.
Từ quán sát sự hoại diệt (bhaṅgānupassanā) trở lên là lĩnh vực của pahānapariññā.
Tato paṭṭhāya hi aniccato anupassanto niccasaññaṃ pajahati, dukkhato anupassanto sukhasaññaṃ, anattato anupassanto attasaññaṃ, nibbindanto nandiṃ, virajjanto rāgaṃ, nirodhento samudayaṃ, paṭinissajjanto ādānaṃ pajahatīti (paṭi. ma. 1.52) evaṃ niccasaññādipahānasādhikānaṃ sattannaṃ anupassanānaṃ ādhipaccaṃ.
From that point onwards, contemplating impermanence, one abandons the perception of permanence; contemplating suffering, one abandons the perception of pleasure; contemplating non-self, one abandons the perception of self; becoming disillusioned, one abandons delight; becoming dispassionate, one abandons lust; ceasing, one abandons origination; relinquishing, one abandons grasping. Thus, the dominance belongs to the seven contemplations that bring about the abandonment of perceptions of permanence and so forth.
Từ đó trở đi, khi quán sát là vô thường, vị ấy đoạn trừ tưởng về thường; khi quán sát là khổ, vị ấy đoạn trừ tưởng về lạc; khi quán sát là vô ngã, vị ấy đoạn trừ tưởng về ngã; khi nhàm chán, vị ấy đoạn trừ sự hoan hỷ; khi ly tham, vị ấy đoạn trừ tham ái; khi đoạn diệt, vị ấy đoạn trừ sự phát sinh; khi từ bỏ, vị ấy đoạn trừ sự chấp thủ. Như vậy, bảy pháp quán sát này là chủ yếu trong việc đoạn trừ các tưởng về thường, v.v.
Iti imāsu tīsu pariññāsu saṅkhāraparicchedassa ceva paccayapariggahassa ca sādhitattā iminā yoginā ñātapariññāva adhigatā hoti, itarā ca adhigantabbā.
Therefore, since among these three comprehensions, the discernment of formations and the grasping of conditions have been accomplished, this yogi has attained ñātapariññā, and the other two are yet to be attained.
Vì vậy, trong ba loại pariññā này, do sự thành tựu của sự phân định các hành và sự nhận biết các duyên, vị hành giả này chỉ mới đạt được ñātapariññā, còn các pariññā khác cần phải được đạt đến.
Tena vuttaṃ ‘‘yasmā tīraṇapariññāya vattamānāya maggāmaggañāṇaṃ uppajjati, tīraṇapariññā ca ñātapariññānantarā, tasmāpi taṃ maggāmaggañāṇadassanavisuddhiṃ sampādetukāmena kalāpasammasane tāva yogo kātabbo’’ti.
Hence it was said, “Because the knowledge of the path and not-path arises when tīraṇapariññā is occurring, and tīraṇapariññā follows ñātapariññā, therefore, to accomplish this Purity of Knowledge and Vision of the Path and Not-Path, one should first apply oneself to kalāpasammasana.”
Do đó, đã nói: “Vì trí tuệ phân biệt Đạo và Phi Đạo phát sinh khi tīraṇapariññā đang diễn ra, và tīraṇapariññā xuất hiện sau ñātapariññā, vì lý do đó, vị hành giả muốn đạt được Maggāmaggañāṇadassanavisuddhi trước tiên phải thực hành kalāpasammasana.”
Ettha ca cakkhuṃ…pe… jarāmaraṇanti iminā peyyālena dvārārammaṇehi saddhiṃ dvārappavattā dhammā, pañcakkhandhā, cha dvārāni, cha ārammaṇāni, cha viññāṇāni, cha phassā, cha vedanā, cha saññā, cha cetanā, cha taṇhā, cha vitakkā, cha vicārā, cha dhātuyo, dasa kasiṇāni, dvattiṃsakoṭṭhāsā, dvādasāyatanāni, aṭṭhārasa dhātuyo, bāvīsati indriyāni, tisso dhātuyo, nava bhavā, cattāri jhānāni, catasso appamaññā, catasso samāpattiyo, dvādasa paṭiccasamuppādaṅgānīti ime dhammarāsayo saṃkhittāti veditabbā.
Here, by the ellipsis ‘the eye… aging-and-death,’ it should be understood that these aggregates of phenomena are summarized: phenomena arisen from the doors (dvāra) along with their objects (ārammaṇa), the five aggregates (pañcakkhandhā), the six sense doors, the six objects, the six consciousnesses, the six contacts, the six feelings, the six perceptions, the six volitions, the six cravings, the six initial applications (vitakkā), the six sustained applications (vicārā), the six elements (dhātuyo), the ten kasiṇas, the thirty-two bodily parts, the twelve bases (āyatanāni), the eighteen elements (dhātuyo), the twenty-two faculties (indriyāni), the three elements (dhātuyo), the nine realms of existence (bhavā), the four jhānā, the four immeasurables (appamaññā), the four attainments (samāpattiyo), and the twelve links of dependent origination (paṭiccasamuppādaṅgānī).
Và ở đây, với câu “mắt (cakkhu)… v.v… già chết (jarāmaraṇa)” bằng cách dùng từ viết tắt (peyyāla) này, cần phải hiểu rằng các nhóm pháp sau đây đã được tóm tắt: các pháp phát sinh ở các căn môn cùng với các đối tượng của căn môn, năm uẩn (pañcakkhandhā), sáu căn môn (cha dvārāni), sáu đối tượng (cha ārammaṇāni), sáu thức (cha viññāṇāni), sáu xúc (cha phassā), sáu thọ (cha vedanā), sáu tưởng (cha saññā), sáu tư (cha cetanā), sáu ái (cha taṇhā), sáu tầm (cha vitakkā), sáu tứ (cha vicārā), sáu giới (cha dhātuyo), mười biến xứ (dasa kasiṇāni), ba mươi hai thể trược (dvattiṃsakoṭṭhāsā), mười hai xứ (dvādasāyatanāni), mười tám giới (aṭṭhārasa dhātuyo), hai mươi hai căn (bāvīsati indriyāni), ba giới (tisso dhātuyo), chín hữu (nava bhavā), bốn thiền (cattāri jhānāni), bốn vô lượng tâm (catasso appamaññā), bốn thiền định (catasso samāpattiyo), mười hai chi duyên khởi (dvādasa paṭiccasamuppādaṅgāni).
Yathā ca dukkhaṃ, evaṃ sabbampi taṃ anattā asārakaṭṭhena.
And just as it is suffering, so too all of it is not-self in the sense of being without essence.
Và cũng như khổ, tất cả những điều đó đều là vô ngã (anattā) do bản chất không có cốt lõi (asārakaṭṭhena).
Asārakaṭṭhenāti ‘‘attā nivāsī kārako vedako sayaṃvasī’’ti evaṃ parikappitassa attasārassa abhāvena.
‘Without essence’ means due to the absence of a self-essence, imagined as ‘the self is a dweller, an agent, an experiencer, self-controlled’.
Do bản chất không có cốt lõi (asārakaṭṭhena) có nghĩa là không có cái cốt lõi là tự ngã (attasāra) được giả định như “tự ngã (attā) là cư ngụ, là người tạo tác, là người cảm thọ, là tự chủ”.
Yañhi aniccaṃ, dukkhaṃ, taṃ attanopi aniccataṃ vā udayabbayapīḷanaṃ vā vāretuṃ na sakkoti, kuto tassa kārakādibhāvo.
For whatever is impermanent and suffering cannot prevent its own impermanence or the oppression of arising and passing away; how could it be an agent, etc. for such a self?
Thật vậy, cái gì là vô thường, là khổ, thì cái đó không thể ngăn cản được tính vô thường hay sự bức bách của sanh và diệt ngay cả đối với chính nó, huống hồ làm sao có được trạng thái là người làm v.v...
Tenāha – ‘‘rūpañca hidaṃ, bhikkhave, attā abhavissa.
Therefore, it is said: ‘‘If, bhikkhus, this form were self,
Do đó, Ngài đã dạy: "Này các Tỳ khưu, nếu sắc này là tự ngã,
Nayidaṃ rūpaṃ ābādhāya saṃvatteyyā’’tiādi (saṃ. ni. 3.59).
this form would not lead to affliction,’’ and so on.
thì sắc này đã không dẫn đến khổ não" v.v...
Iti idampi ‘‘anattā asārakaṭṭhenā’’ti etassa vasena ekaṃ sammasanaṃ.
Thus, this too is one contemplation in the sense of "not-self, in the sense of being without essence."
Như vậy, đây cũng là một sự quán xét theo cách "vô ngã vì không có cốt lõi".
Bhedato pana ekādasavidhaṃ hoti.
However, by division, it becomes elevenfold.
Tuy nhiên, xét về phương diện phân loại thì có mười một loại.
Esa nayo vedanādīsu.
The same method applies to feeling and so forth.
Phương pháp này cũng áp dụng cho thọ v.v...
‘‘Pañcakkhandhe aniccato, dukkhato, rogato, gaṇḍato, sallato, aghato, ābādhato, parato, palokato, ītito, upaddavato, bhayato, upasaggato, calato, pabhaṅguto, addhuvato, atāṇato, aleṇato, asaraṇato, rittato, tucchato, suññato, anattato, ādīnavato, vipariṇāmadhammato, asārakato, aghamūlato, vadhakato, vibhavato, sāsavato, saṅkhatato, mārāmisato, jātidhammato, jarādhammato, byādhidhammato, maraṇadhammato, sokadhammato, paridevadhammato, upāyāsadhammato, saṃkilesikadhammato’’ti (paṭi. ma. 3.37) –
"The five aggregates are impermanent, suffering, a disease, a boil, a dart, a misfortune, an affliction, alien, disintegrating, a calamity, a disaster, a danger, an obstacle, unstable, perishable, unreliable, without refuge, without shelter, without protection, empty, void, selfless, not-self, fraught with danger, subject to change, without essence, the root of misfortune, a slayer, a source of loss, with fermentations, conditioned, a bait of Māra, subject to birth, subject to aging, subject to sickness, subject to death, subject to sorrow, subject to lamentation, subject to despair, subject to defilement" (Paṭisambhidāmagga 3.37)—
"Đối với năm uẩn, (quán xét) là vô thường, là khổ, là bệnh, là khối u, là mũi tên, là bất hạnh, là khổ não, là của người khác, là hoại diệt, là tai ương, là hiểm họa, là đáng sợ, là tai họa, là dao động, là tan vỡ, là không bền vững, là không che chở, là không ẩn náu, là không nương tựa, là trống rỗng, là hư vô, là không có thực thể, là vô ngã, là nguy hiểm, là có tính chất biến đổi, là không có cốt lõi, là gốc rễ của bất hạnh, là kẻ sát nhân, là không tồn tại, là có lậu hoặc, là pháp hữu vi, là mồi của ma, là có tính chất sanh, là có tính chất già, là có tính chất bệnh, là có tính chất chết, là có tính chất sầu, là có tính chất bi, là có tính chất não, là có tính chất ô nhiễm" –
698. Kathaṃ?
698. How?
698. Như thế nào?
So hi ekekaṃ khandhaṃ anaccantikatāya, ādiantavantatāya ca aniccato.
One contemplates each aggregate as impermanent due to its non-ultimate nature and its having a beginning and an end.
Vị ấy (quán xét) mỗi uẩn là vô thường do vì nó không phải là vĩnh cửu và vì nó có khởi đầu và kết thúc.
Uppādavayapaṭipīḷanatāya, dukkhavatthutāya ca dukkhato.
As suffering due to its being oppressed by arising and passing away, and due to its being the basis of suffering.
(Quán xét) là khổ do vì bị sự sanh và diệt bức bách và vì là nền tảng của khổ.
Paccayayāpanīyatāya, rogamūlatāya ca rogato.
As a disease due to its being sustained by conditions and due to its being the root cause of illness.
(Quán xét) là bệnh do vì phải được duy trì bằng các duyên và vì là gốc rễ của bệnh.
Dukkhatāsūlayogitāya, kilesāsucipaggharaṇatāya, uppādajarābhaṅgehi uddhumātaparipakkapabhinnatāya ca gaṇḍato.
As a boil due to its being associated with the pain of suffering, due to the oozing of defilements and impurities, and due to its swelling, ripening, and bursting through arising, aging, and breaking.
Vì sự gắn liền với cái đâm chích, đau nhức gọi là ba loại khổ tính (dukkhatā); vì sự rỉ ra những bất tịnh phiền não (kilesa) ghê tởm; và vì sự sưng phồng, chín nát, vỡ tan bởi sự sinh, già, hoại, nên nó là một vết loét ( gaṇḍa).
Pīḷājanakatāya, antotudanatāya, dunnīharaṇīyatāya ca sallato.
As a dart due to its causing affliction, due to its piercing within, and due to its difficulty in being extracted.
Vì sự gây ra sự giày vò; vì sự đâm chích vào bên trong; và vì sự khó nhổ bỏ, nên nó là một mũi tên ( salla).
Vigarahaṇīyatāya, avaḍḍhiāvahanatāya, aghavatthutāya ca aghato.
As a misfortune due to its being blameworthy, due to its bringing no growth, and due to its being the basis of misfortune.
Vì sự đáng bị chỉ trích; vì sự mang lại sự không tăng trưởng; và vì là đối tượng của điều ác, nên nó là điều ác ( agha).
Aseribhāvajanakatāya, ābādhapadaṭṭhānatāya ca ābādhato.
As an affliction due to its causing a state of lack of freedom, and due to its being the proximate cause of affliction.
Vì sự gây ra tình trạng không tự chủ; và vì là nền tảng của bệnh tật, nên nó là bệnh tật ( ābādha).
Avasatāya, avidheyyatāya ca parato.
As alien due to its not being one's own and its not being amenable to control.
Vì sự không tự chủ; và vì sự không thể điều khiển, nên nó là kẻ khác ( para).
Byādhijarāmaraṇehi palujjanatāya palokato.
As disintegrating due to its crumbling and perishing through sickness, old age, and death.
Vì sự bị phá hoại bởi bệnh tật, già, chết, nên nó là sự phá hoại ( paloka).
Anekabyasanāvahanatāya ītito.
As a calamity due to its bringing various misfortunes.
Vì sự mang lại nhiều tai họa, nên nó là tai họa ( īti).
Aviditānaṃyeva vipulānaṃ anatthānaṃ āvahanato, sabbupaddavavatthutāya ca upaddavato.
As a disaster due to its bringing vast and unknown misfortunes, and due to its being the basis of all disasters.
Vì sự mang lại những điều bất lợi to lớn mà không hề hay biết; và vì là đối tượng của mọi tai ương, nên nó là tai ương ( upaddava).
Sabbabhayānaṃ ākaratāya, dukkhavūpasamasaṅkhātassa paramassāsassa paṭipakkhabhūtatāya ca bhayato.
Because it is the source of all fears, and because it is the opposite of ultimate comfort, which is the cessation of suffering, it is fearful.
Vì là nguồn gốc của mọi nỗi sợ hãi; và vì là đối nghịch với sự an ủi tối thượng được gọi là sự chấm dứt khổ đau, nên nó là sự sợ hãi ( bhaya).
Anekehi anatthehi anubaddhatāya, dosūpasaṭṭhatāya, upasaggo viya anadhivāsanārahatāya ca upasaggato.
Because it is bound up with many misfortunes, afflicted by defilements, and not to be endured like a calamity, it is a calamity.
Vì sự bị ràng buộc bởi nhiều điều bất lợi; vì sự bị nhiễm bởi những điều xấu; và vì sự không đáng được chịu đựng như một sự quấy nhiễu, nên nó là sự quấy nhiễu ( upasagga).
Byādhijarāmaraṇehi ceva lābhālābhādīhi ca lokadhammehi pacalitatāya calato.
Because it is agitated by sickness, old age, death, and the worldly conditions such as gain and loss, it is unstable.
Vì sự lay động bởi bệnh tật, già, chết và các pháp thế gian như được và mất, nên nó là sự lay động ( cala).
Upakkamena ceva sarasena ca pabhaṅgupagamanasīlatāya pabhaṅguto.
Because it is prone to disintegration through effort and by its own nature, it is disintegrating.
Vì bản chất dễ bị phá hủy bởi sự tác động và bởi tự thân, nên nó là sự dễ phá hủy ( pabhaṅgu).
Sabbāvatthanipātitāya, thirabhāvassa ca abhāvatāya addhuvato.
Because it falls at all stages and lacks permanence, it is impermanent.
Vì sự sụp đổ trong mọi trạng thái; và vì sự không có tính kiên cố, nên nó là sự vô thường ( addhuva).
Atāyanatāya ceva, alabbhaneyyakhematāya ca atāṇato.
Because it cannot protect and because it offers no attainable security, it is without protection.
Vì sự không thể bảo vệ; và vì sự không thể đạt được sự an toàn, nên nó là sự không nơi nương tựa ( atāṇa).
Allīyituṃ anarahatāya, allīnānampi ca leṇakiccākāritāya aleṇato.
Because it is not fit to cling to, and because it does not provide shelter for those who cling, it is without shelter.
Vì sự không đáng được nương tựa; và vì sự không thực hiện chức năng trú ẩn cho những người đã nương tựa, nên nó là sự không trú ẩn ( aleṇa).
Nissitānaṃ bhayasārakattābhāvena asaraṇato.
Because it lacks the ability to remove fear for those who rely on it, it is without refuge.
Vì sự không có khả năng bảo vệ khỏi sợ hãi cho những người nương tựa, nên nó là sự không nương tựa ( asaraṇa).
Yathāparikappitehi dhuvasubhasukhattabhāvehi rittatāya rittato.
Because it is devoid of the states of permanence, beauty, happiness, and self as conceived, it is empty.
Vì sự trống rỗng khỏi những trạng thái thường còn, đẹp đẽ, an lạc, tự ngã như đã tưởng tượng, nên nó là sự trống rỗng ( ritta).
Rittatāyeva tucchato appakattā vā, appakampi hi loke tucchanti vuccati.
Because of its emptiness, it is vain, or because it is insignificant; for in the world, what is insignificant is called vain.
Vì sự trống rỗng nên nó là sự trống không (tuccha) hoặc vì sự nhỏ bé; vì trong thế gian, điều nhỏ bé cũng được gọi là trống không.
Sāmi-nivāsi-kāraka-vedakādhiṭṭhāyakavirahitatāya suññato.
Because it is devoid of an owner, inhabitant, doer, experiencer, and controller, it is void.
Vì sự vắng mặt của chủ nhân, người cư ngụ, người tạo tác, người cảm nhận, người quyết định, nên nó là sự trống không ( suñña).
Sayañca assāmikabhāvāditāya anattato.
And because it is itself without a master, it is not-self.
Và vì tự thân nó không có chủ nhân, v.v., nên nó là vô ngã ( anatta).
Pavattidukkhatāya, dukkhassa ca ādīnavatāya ādīnavato, atha vā ādīnaṃ vāti gacchati pavattatīti ādīnavo, kapaṇamanussassetaṃ adhivacanaṃ, khandhāpi ca kapaṇāyevāti ādīnavasadisatāya ādīnavato.
Because it is the suffering of continuity and suffering is a disadvantage, it is a disadvantage; or alternatively, it is called ādīnava because it goes or proceeds, meaning it is the designation for a wretched person, and the aggregates are also wretched, thus it is a disadvantage due to its similarity to a wretched person.
Vì là khổ của sự tiếp diễn (pavatti); và vì khổ là sự bất lợi (ādīnava), nên nó là sự bất lợi ( ādīnava). Hoặc, ādīnaṃ vāti gacchati pavattatīti ādīnavo, nghĩa là "nó đi đến, nó tiếp diễn"; đây là một tên gọi cho người khốn khổ. Và vì các uẩn cũng khốn khổ, nên nó giống như sự bất lợi ( ādīnava).
Jarāya ceva maraṇena cāti dvedhā pariṇāmapakatitāya vipariṇāmadhammato.
Because its nature is to change in two ways, through old age and death, it is subject to change.
Vì bản chất thay đổi theo hai cách là già và chết, nên nó là pháp biến hoại ( vipariṇāmadhamma).
Dubbalatāya, pheggu viya sukhabhañjanīyatāya ca asārakato.
Because of its weakness, and because it is easily destroyed like pith, it is without essence.
Vì sự yếu đuối; và vì sự dễ bị phá hủy như vỏ cây, nên nó là sự không cốt lõi ( asāraka).
Aghahetutāya aghamūlato.
Because it is the root cause of evil, it is the root of evil.
Vì là nguyên nhân của điều ác, nên nó là gốc rễ của điều ác ( aghamūla).
Mittamukhasapatto viya vissāsaghātitāya vadhakato.
Because it betrays trust like an enemy with a friendly face, it is a slayer.
Vì sự phản bội lòng tin như một kẻ thù mang gương mặt bạn bè, nên nó là kẻ sát nhân ( vadhaka).
Vigatabhavatāya, vibhavasambhūtatāya ca vibhavato.
Because existence has ceased, and because it arises from craving for non-existence, it is non-existence.
Vì sự không có sự tồn tại (bhava); và vì sự phát sinh từ vibhavataṇhā (ái đoạn diệt) và vibhavadiṭṭhi (tà kiến đoạn diệt), nên nó là sự không tồn tại ( vibhava).
Āsavapadaṭṭhānatāya sāsavato.
Because it is the basis for the asavas, it is with asavas.
Vì là nền tảng của các lậu hoặc (āsava), nên nó là hữu lậu ( sāsava).
Hetupaccayehi abhisaṅkhatatāya saṅkhatato.
Because it is conditioned by causes and conditions, it is conditioned.
Vì sự được tạo tác bởi các nhân và duyên, nên nó là hữu vi ( saṅkhata).
Maccumārakilesamārānaṃ āmisabhūtatāya mārāmisato.
Because it is the bait for the Māras of death and defilements, it is Māra's bait.
Vì là mồi nhử của tử ma (maccumāra) và phiền não ma (kilesamāra), nên nó là mồi nhử của ma ( mārāmisa).
Jāti-jarā-byādhimaraṇapakatitāya jāti-jarā-byādhi-maraṇadhammato.
Because its nature is birth, old age, sickness, and death, it is the nature of birth, old age, sickness, and death.
Do có bản chất là sanh, già, bệnh, chết nên là pháp có sanh, già, bệnh, chết.
Soka-parideva-upāyāsahetutāya soka-paridevaupāyāsadhammato.
Because it is the cause of sorrow, lamentation, and despair, it is the nature of sorrow, lamentation, and despair.
Do là nhân của sầu, bi, não nên là pháp có sầu, bi, não.
Taṇhādiṭṭhiduccaritasaṃkilesānaṃ visayadhammatāya saṃkilesikadhammatoti evaṃ pabhedato vuttassa aniccādisammasanassa vasena sammasati.
Because it is the object of defilements such as craving, wrong views, and misconduct, it is the nature of defilement.” Thus, he contemplates the impermanent and so on, in terms of these distinctions.
Do là pháp đối tượng của các phiền não như tham ái, tà kiến, và ác hạnh nên là pháp ô nhiễm; như vậy, hành giả quán xét theo sự phân tích về quán niệm vô thường v.v… đã được nói đến.
Ettha hi aniccato, palokato, calato, pabhaṅguto, addhuvato, vipariṇāmadhammato, asārakato, vibhavato, saṅkhatato, maraṇadhammatoti ekekasmiṃ khandhe dasa dasa katvā paññāsa aniccānupassanāni.
Herein, by taking ten each of 'impermanent', 'decaying', 'unstable', 'disintegrating', 'impermanent', 'subject to change', 'without essence', 'non-existence', 'conditioned', and 'subject to death' for each aggregate, there are fifty contemplations of impermanence.
Ở đây, trong mỗi uẩn, có mười pháp quán niệm, tổng cộng là năm mươi phép quán vô thường, bao gồm: vô thường (aniccato), hoại diệt (palokato), biến động (calato), mong manh (pabhaṅguto), không bền vững (addhuvato), có tính biến đổi (vipariṇāmadhammato), không có cốt lõi (asārakato), không tồn tại (vibhavato), là pháp hữu vi (saṅkhatato), có tính chết (maraṇadhammato).
Parato, rittato, tucchato, suññato, anattatoti ekekasmiṃ khandhe pañca pañca katvā pañcavīsati anattānupassanāni.
Regarding each aggregate as "other," "empty," "hollow," "void," "not-self," there are twenty-five anattānupassanā (contemplations of not-self), making five for each aggregate.
Trong mỗi uẩn, có năm pháp quán niệm, tổng cộng là hai mươi lăm phép quán vô ngã, bao gồm: là cái khác (parato), trống rỗng (rittato), rỗng tuếch (tucchato), không không (suññato), vô ngã (anattato).
Sesāni dukkhato, rogatotiādīni ekekasmiṃ khandhe pañcavīsati pañcavīsati katvā pañcavīsatisataṃ dukkhānupassanānīti.
The remaining (contemplations), such as "suffering," "disease," and so on, when applied twenty-five times to each aggregate, amount to one hundred and twenty-five dukkhānupassanā (contemplations of suffering).
Các pháp còn lại như là khổ (dukkhato), là bệnh (rogato) v.v…, trong mỗi uẩn có hai mươi lăm pháp, tổng cộng là một trăm hai mươi lăm phép quán khổ.
Tattha rūpaṃ dandhanirodhaṃ garuparivatti, cittaṃ khippanirodhaṃ lahuparivatti.
Among these, rūpa has slow cessation and undergoes heavy change, while consciousness has swift cessation and undergoes light change.
Trong đó, sắc diệt chậm và thay đổi nặng nề, tâm diệt nhanh và thay đổi nhẹ nhàng.
Tenāha – ‘‘nāhaṃ, bhikkhave, aññaṃ ekadhammampi samanupassāmi, yaṃ evaṃ lahuparivattaṃ yathayidaṃ, bhikkhave, citta’’nti (a. ni. 1.48).
Therefore, it is said: “Monks, I do not see any other single dhamma that changes so quickly as this consciousness.”
Do đó, Đức Phật đã nói: “Này các tỳ-khưu, Ta không thấy một pháp nào khác thay đổi nhanh chóng như tâm này, này các tỳ-khưu” (A.N. 1.48).
Rūpe dharanteyeva hi soḷasavāre bhavaṅgacittaṃ uppajjitvā nirujjhati.
Indeed, while rūpa persists, bhavaṅga-consciousness arises and ceases sixteen times.
Trong khi sắc còn tồn tại, tâm hộ kiếp (bhavaṅgacitta) sinh khởi và diệt đi mười sáu lần.
Cittassa uppādakkhaṇopi ṭhitikkhaṇopi bhaṅgakkhaṇopi ekasadisā.
The moments of origination, persistence, and dissolution of consciousness are all alike.
Khoảnh khắc sinh, khoảnh khắc trụ và khoảnh khắc diệt của tâm đều giống nhau.
Rūpassa pana uppādabhaṅgakkhaṇāyeva lahukā, tehi sadisā.
However, only the moments of origination and dissolution of rūpa are swift; they are similar to those of consciousness.
Còn khoảnh khắc sinh và diệt của sắc thì nhanh chóng, giống như của tâm.
Ṭhitikkhaṇo pana mahā, yāva soḷasa cittāni uppajjitvā nirujjhanti, tāva vattati.
But the moment of persistence is long, lasting as long as sixteen consciousnesses arise and cease.
Nhưng khoảnh khắc trụ thì lớn, nó kéo dài cho đến khi mười sáu tâm sinh khởi và diệt đi.
Paṭisandhicittassa uppādakkhaṇe uppannaṃ ṭhānappattaṃ purejātaṃ vatthuṃ nissāya dutiyaṃ bhavaṅgaṃ uppajjati.
The second bhavaṅga-consciousness arises depending on the vatthu (base) that originated at the moment of the rebirth-linking consciousness and has reached the persistence moment as a pre-nascent condition (purejāta).
Nương vào vật chất (vatthu) đã sinh khởi tại khoảnh khắc sinh của tâm tái tục, đã đạt đến khoảnh khắc trụ và là tiền sinh, tâm hộ kiếp thứ hai sinh khởi.
Tena saddhiṃ uppannaṃ ṭhānappattaṃ purejātaṃ vatthuṃ nissāya tatiyaṃ bhavaṅgaṃ uppajjati.
The third bhavaṅga-consciousness arises depending on the vatthu that originated together with that second bhavaṅga-consciousness and has reached the persistence moment as a pre-nascent condition.
Nương vào vật chất đã sinh khởi cùng với tâm hộ kiếp thứ hai, đã đạt đến khoảnh khắc trụ và là tiền sinh, tâm hộ kiếp thứ ba sinh khởi.
Iminā nayena yāvatāyukaṃ cittappavatti veditabbā.
In this manner, the continuity of consciousness for the entire lifespan should be understood.
Theo cách này, sự vận hành của tâm cần được hiểu là kéo dài suốt tuổi thọ.
Āsannamaraṇassa pana ekameva ṭhānappattaṃ purejātaṃ vatthuṃ nissāya soḷasa cittāni uppajjanti.
However, for one near death, sixteen consciousnesses arise depending on only one vatthu that has reached the persistence moment as a pre-nascent condition.
Tuy nhiên, đối với người sắp chết, mười sáu tâm sinh khởi nương vào chỉ một vật chất tiền sinh đã đạt đến khoảnh khắc trụ.
701. Tattha kammaṃ, kammasamuṭṭhānaṃ, kammapaccayaṃ, kammapaccayacittasamuṭṭhānaṃ, kammapaccayaāhārasamuṭṭhānaṃ, kammapaccayautusamuṭṭhānanti esa vibhāgo veditabbo.
701. In this regard, the distinctions of kamma, kamma-originated (kammasamuṭṭhāna), kamma-conditioned (kammapaccaya), kamma-conditioned-consciousness-originated, kamma-conditioned-nutriment-originated, and kamma-conditioned-temperature-originated should be understood.
701. Trong đó, sự phân biệt như nghiệp (kamma), do nghiệp sinh (kammasamuṭṭhāna), do nghiệp duyên (kammapaccaya), do tâm do nghiệp duyên sinh (kammapaccayacittasamuṭṭhāna), do vật thực do nghiệp duyên sinh (kammapaccayaāhārasamuṭṭhāna), và do nhiệt độ do nghiệp duyên sinh (kammapaccayautusamuṭṭhāna) cần được hiểu.
Tattha kammaṃ nāma kusalākusalacetanā.
Here, kamma means wholesome and unwholesome volitions (kusalākusalacetanā).
Trong đó, nghiệp (kamma) là thiện và bất thiện tư (cetanā).
Kammasamuṭṭhānaṃ nāma vipākakkhandhā ca, cakkhudasakādi samasattatirūpañca.
Kamma-originated means resultant aggregates (vipākakkhandhā) and seventy kaṭattā rūpas such as the eye decad.
Do nghiệp sinh (kammasamuṭṭhāna) là các uẩn quả dị thục, và bảy mươi sắc pháp như dasaka nhãn.
Kammapaccayaṃ nāma tadeva, kammaṃ hi kammasamuṭṭhānassa upatthambhakapaccayopi hoti.
Kamma-conditioned is the same; kamma indeed also serves as a supporting condition (upatthambhakapaccaya) for kamma-originated phenomena.
Do nghiệp duyên (kammapaccaya) chính là điều đó; nghiệp cũng là duyên hỗ trợ cho các pháp do nghiệp sinh.
Kammapaccayacittasamuṭṭhānaṃ nāma vipākacittasamuṭṭhānaṃ rūpaṃ.
Kamma-conditioned-consciousness-originated means rūpa originated from resultant consciousness (vipākacitta).
Do tâm do nghiệp duyên sinh (kammapaccayacittasamuṭṭhāna) là sắc do tâm quả dị thục sinh.
Kammapaccayaāhārasamuṭṭhānaṃ nāma kammasamuṭṭhānarūpesu ṭhānappattā ojā aññaṃ ojaṭṭhamakaṃ samuṭṭhāpeti, tatrāpi ojā ṭhānaṃ patvā aññanti evaṃ catasso vā pañca vā pavattiyo ghaṭeti.
Kamma-conditioned-nutriment-originated means that nutriment (ojā) which has reached the persistence moment within kamma-originated rūpas gives rise to another octad with nutriment (ojaṭṭhamaka); and in that, nutriment having reached the persistence moment, gives rise to another, thus forming two, three, four or five such continuities.
Do vật thực do nghiệp duyên sinh (kammapaccayaāhārasamuṭṭhāna) là sinh lực (ojā) đã đạt đến khoảnh khắc trụ trong các sắc do nghiệp sinh, sinh khởi một nhóm tám sắc có sinh lực khác, và trong đó, sinh lực đã đạt đến khoảnh khắc trụ lại sinh khởi một nhóm khác, cứ như vậy tạo ra bốn hoặc năm sự vận hành.
Kammapaccayautusamuṭṭhānaṃ nāma kammajatejodhātu ṭhānappattā utusamuṭṭhānaṃ ojaṭṭhamakaṃ samuṭṭhāpeti, tatrāpi utu aññaṃ ojaṭṭhamakanti evaṃ catasso vā pañca vā pavattiyo ghaṭeti.
Kamma-conditioned-temperature-originated means that the heat element (tejodhātu) originated from kamma, having reached the persistence moment, gives rise to an octad with nutriment originated from temperature (utusamuṭṭhāna); and in that, temperature (utu) gives rise to another octad with nutriment, thus forming two, three, four or five such continuities.
Do nhiệt độ do nghiệp duyên sinh (kammapaccayautusamuṭṭhāna) là nhiệt năng (tejodhātu) do nghiệp sinh đã đạt đến khoảnh khắc trụ, sinh khởi một nhóm tám sắc có sinh lực do nhiệt độ sinh, và trong đó, nhiệt độ lại sinh khởi một nhóm tám sắc có sinh lực khác, cứ như vậy tạo ra bốn hoặc năm sự vận hành.
Evaṃ tāva kammajarūpassa nibbatti passitabbā.
In this way, the arising of kamma-born rūpa should be perceived.
Như vậy, cần phải thấy sự sinh khởi của sắc do nghiệp sinh.
Kāmāvacarato hi aṭṭha kusalāni, dvādasākusalāni, manodhātuvajjā dasa kiriyā, kusalakiriyato dve abhiññācittānīti dvattiṃsa cittāni rūpaṃ, iriyāpathaṃ, viññattiñca janenti.
Indeed, from the Kāmāvacara realm, eight wholesome, twelve unwholesome, ten functional (kiriyā) excluding the Mano-dhātu, and two abhiññā-consciousnesses from wholesome-functional (kusalakiriyā) – these thirty-two consciousnesses generate rūpa, bodily postures (iriyāpatha), and intimation (viññatti).
Thật vậy, từ các tâm dục giới (kāmāvacara) có tám tâm thiện, mười hai tâm bất thiện, mười tâm duy tác (kiriya) trừ tâm ý giới (manodhātu), và hai tâm thắng trí (abhiññācitta) từ thiện và duy tác – ba mươi hai tâm này sinh khởi sắc, oai nghi, và biểu tri.
Vipākavajjāni sesadasarūpāvacarāni, aṭṭha arūpāvacarāni, aṭṭha lokuttaracittānīti chabbīsati cittāni rūpaṃ, iriyāpathañca janayanti, na viññattiṃ.
The remaining ten rūpāvacara consciousnesses excluding resultant, the eight arūpāvacara consciousnesses, and the eight lokuttara consciousnesses – these twenty-six consciousnesses generate rūpa and bodily postures, but not intimation.
Hai mươi sáu tâm bao gồm mười tâm sắc giới (rūpāvacara) còn lại trừ tâm quả dị thục (vipāka), tám tâm vô sắc giới (arūpāvacara), và tám tâm siêu thế (lokuttara) – chúng sinh khởi sắc và oai nghi, nhưng không sinh khởi biểu tri.
Kāmāvacare dasa bhavaṅgacittāni, rūpāvacare pañca, tisso manodhātuyo, ekā vipākāhetukamanoviññāṇadhātusomanassasahagatāti ekūnavīsati cittāni rūpameva janayanti, na iriyāpathaṃ, na viññattiṃ.
In the Kāmāvacara realm, ten bhavaṅga consciousnesses, five in the rūpāvacara realm, three mano-dhātus, and one resultant ahetuka mano-viññāṇa-dhātu accompanied by joy – these nineteen consciousnesses generate only rūpa, not bodily postures, and not intimation.
Trong dục giới, mười tâm hộ kiếp (bhavaṅgacitta), trong sắc giới, năm tâm hộ kiếp, ba tâm ý giới, một tâm ý thức giới vô nhân quả dị thục đồng với hỷ (somanassasahagata santīraṇacitta) – mười chín tâm này chỉ sinh khởi sắc, không sinh khởi oai nghi, không sinh khởi biểu tri.
Dvepañcaviññāṇāni, sabbasattānaṃ paṭisandhicittaṃ, khīṇāsavānaṃ cuticittaṃ, cattāri āruppavipākānīti soḷasa cittāni neva rūpaṃ janayanti, na iriyāpathaṃ, na viññattiṃ.
The two pañca-viññāṇas, the rebirth-linking consciousness of all beings, the death-consciousness of arahants (khīṇāsava), and the four arūppavīpāka consciousnesses – these sixteen consciousnesses do not generate rūpa, bodily postures, or intimation.
Mười sáu tâm bao gồm hai tâm ngũ song thức (pañcaviññāṇa), tâm tái tục của tất cả chúng sinh, tâm tử của các bậc lậu tận (khīṇāsava), và bốn tâm quả dị thục vô sắc giới (āruppavipāka) – chúng không sinh khởi sắc, không sinh khởi oai nghi, và không sinh khởi biểu tri.
Yāni cettha rūpaṃ janenti, tāni na ṭhitikkhaṇe, bhaṅgakkhaṇe vā, tadā hi cittaṃ dubbalaṃ hoti.
And among these, those that generate rūpa do not do so at the moment of persistence or dissolution, for then consciousness is weak.
Trong số này, những tâm nào sinh khởi sắc, chúng không sinh khởi tại khoảnh khắc trụ hay khoảnh khắc diệt, vì lúc đó tâm yếu ớt.
Uppādakkhaṇe pana balavaṃ, tasmā taṃ tadā purejātaṃ vatthuṃ nissāya rūpaṃ samuṭṭhāpeti.
However, at the moment of origination, it is strong; therefore, at that time, depending on the pre-nascent vatthu, it generates rūpa.
Nhưng tại khoảnh khắc sinh, tâm mạnh mẽ, do đó, lúc ấy nó nương vào vật chất tiền sinh để sinh khởi sắc.
Cittasamuṭṭhānaṃ nāma tayo arūpino khandhā, ‘‘saddanavakaṃ, kāyaviññatti, vacīviññatti, ākāsadhātu, lahutā, mudutā, kammaññatā, upacayo, santatī’’ti sattarasavidhaṃ rūpañca.
Consciousness-originated means the three immaterial aggregates (arūpino khandhā), and seventeen kinds of rūpa, namely: the sound-octad, bodily intimation, verbal intimation, space element, lightness, pliancy, adaptability, accumulation, and continuity.
Do tâm sinh (cittasamuṭṭhāna) là ba uẩn vô sắc (arūpino khandhā), và mười bảy loại sắc pháp như: nhóm chín sắc có âm thanh (saddanavaka), thân biểu tri (kāyaviññatti), ngữ biểu tri (vacīviññatti), không giới (ākāsadhātu), khinh (lahutā), nhu (mudutā), thích nghi (kammaññatā), tích tập (upacaya), và liên tục (santati).
Cittapaccayaṃ nāma ‘‘pacchājātā cittacetasikā dhammā purejātassa imassa kāyassā’’ti (paṭṭhā. 1.1.11) evaṃ vuttaṃ catusamuṭṭhānarūpaṃ.
Consciousness-conditioned means the rūpa arisen from four causes, as stated: “The later-arisen mental states (cittacetasikā dhammā) condition this body (kāya) as a pre-nascent condition.”
Do tâm duyên (cittapaccaya) là sắc do bốn nguyên nhân sinh, được nói đến như: “Các pháp tâm và sở hữu tâm sinh sau làm duyên cho thân này sinh trước” (Paṭṭhāna 1.1.11).
Cittapaccayaāhārasamuṭṭhānaṃ nāma cittasamuṭṭhānarūpesu ṭhānappattā ojā aññaṃ ojaṭṭhamakaṃ samuṭṭhāpeti, evaṃ dve tisso pavattiyo ghaṭeti.
Consciousness-conditioned-nutriment-originated means that nutriment (ojā) which has reached the persistence moment within consciousness-originated rūpas gives rise to another octad with nutriment; in this way, it forms two or three such continuities.
Do vật thực do tâm duyên sinh (cittapaccayaāhārasamuṭṭhāna) là sinh lực đã đạt đến khoảnh khắc trụ trong các sắc do tâm sinh, sinh khởi một nhóm tám sắc có sinh lực khác, cứ như vậy tạo ra hai hoặc ba sự vận hành.
Cittapaccayautusamuṭṭhānaṃ nāma cittasamuṭṭhāno utu ṭhānappatto aññaṃ ojaṭṭhamakaṃ samuṭṭhāpeti, evaṃ dve tisso pavattiyo ghaṭeti.
Consciousness-conditioned-temperature-originated means that the temperature (utu) originated from consciousness, having reached the persistence moment, gives rise to another octad with nutriment; in this way, it forms two or three such continuities.
Do nhiệt độ do tâm duyên sinh (cittapaccayautusamuṭṭhāna) là nhiệt độ do tâm sinh đã đạt đến khoảnh khắc trụ, sinh khởi một nhóm tám sắc có sinh lực khác, cứ như vậy tạo ra hai hoặc ba sự vận hành.
Evaṃ cittajarūpassa nibbatti passitabbā.
In this way, the arising of consciousness-born rūpa should be perceived.
Như vậy, cần phải thấy sự sinh khởi của sắc do tâm sinh.
703. Āhārajesupi āhāro, āhārasamuṭṭhānaṃ, āhārapaccayaṃ, āhārapaccayaāhārasamuṭṭhānaṃ, āhārapaccayautusamuṭṭhānanti esa vibhāgo veditabbo.
Regarding formations born of nutriment (āhāraja rūpa), this classification should be understood: nutriment, born of nutriment, conditioned by nutriment, born of nutriment conditioned by nutriment, and born of season conditioned by nutriment.
703. Trong các pháp sắc do vật thực sinh ra, cần phải hiểu sự phân loại này: vật thực (āhāra), sắc do vật thực sinh ra (āhārasamuṭṭhāna), sắc có vật thực làm duyên (āhārapaccaya), sắc do vật thực làm duyên và do vật thực sinh ra (āhārapaccayaāhārasamuṭṭhāna), và sắc do vật thực làm duyên và do thời tiết sinh ra (āhārapaccayautusamuṭṭhāna).
Tattha āhāro nāma kabaḷīkāro āhāro.
Among these, nutriment refers to edible food.
Trong đó, vật thực (āhāro) là vật thực đoàn thực (kabaḷīkāro āhāro).
Āhārasamuṭṭhānaṃ nāma upādiṇṇaṃ kammajarūpaṃ paccayaṃ labhitvā tattha patiṭṭhāya ṭhānappattāya ojāya samuṭṭhāpitaṃ ojaṭṭhamakaṃ, ākāsadhātu, lahutā, mudutā, kammaññatā, upacayo, santatīti cuddasavidhaṃ rūpaṃ.
Born of nutriment refers to the fourteen kinds of rūpa: the ojaṭṭhamaka (group of eight derived from nutritive essence), space element, lightness, pliancy, wieldiness, accumulation, and continuity, which are arisen by the nutritive essence (ojā) that has reached its full stage, having obtained a support in the kammaja rūpa (materiality born of kamma) that has been grasped (by consciousness).
Sắc do vật thực sinh ra (āhārasamuṭṭhānaṃ) là mười bốn loại sắc: sắc ojaṭṭhamaka (sắc có chất dinh dưỡng làm thứ tám) được sinh ra bởi chất dinh dưỡng (ojā) đã đạt đến giai đoạn tồn tại, sau khi nương tựa vào và nhận duyên từ sắc do nghiệp tạo (kammajarūpa) thuộc loại hữu thủ (upādiṇṇa), cùng với không giới (ākāsadhātu), khinh thân (lahutā), nhu thân (mudutā), thích nghi thân (kammaññatā), tích tụ (upacayo), và liên tục (santati).
Āhārapaccayaṃ nāma ‘‘kabaḷīkāro āhāro imassa kāyassa āhārapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 1.1.15) evaṃ vuttaṃ catusamuṭṭhānarūpaṃ.
Nutriment-Conditioned means the four-source rūpa that is stated thus: 'Edible food is a condition for this body by way of nutriment-condition'.
Sắc có vật thực làm duyên (āhārapaccayaṃ) là sắc tứ đại sinh (catusamuṭṭhānarūpa) được nói đến như sau: “Vật thực đoàn thực là duyên cho thân này bằng duyên vật thực (āhārapaccayena paccayo)”.
Āhārapaccayaāhārasamuṭṭhānaṃ nāma āhārasamuṭṭhānesu rūpesu ṭhānappattā ojā aññaṃ ojaṭṭhamakaṃ samuṭṭhāpeti, tatrāpi ojā aññanti evaṃ dasadvādasavāre pavattiṃ ghaṭeti.
Nutriment-Conditioned Nutriment-born means that among nutriment-born rūpas, nutriment (ojā) that has reached the static moment gives rise to another octad of nutriment (ojaṭṭhamaka), and in that, too, nutriment (ojā) gives rise to another, thus forming a sequence ten to twelve times.
Sắc do vật thực làm duyên và do vật thực sinh ra (āhārapaccayaāhārasamuṭṭhānaṃ) là chất dinh dưỡng (ojā) đã đạt đến giai đoạn tồn tại trong các sắc do vật thực sinh ra (āhārasamuṭṭhānesu rūpesu) sinh ra một sắc ojaṭṭhamaka khác, và ở đó, chất dinh dưỡng lại sinh ra một sắc khác, cứ thế tiếp diễn mười hoặc mười hai lần.
Ekadivasaṃ paribhuttāhāro sattāhampi upatthambheti.
Food consumed on one day sustains even for seven days.
Vật thực được thọ dụng trong một ngày có thể duy trì sự sống trong bảy ngày.
Dibbā pana ojā ekamāsaṃ dvemāsampi upatthambheti.
But divine nutriment (ojā) sustains even for one or two months.
Nhưng chất dinh dưỡng của chư thiên có thể duy trì trong một hoặc hai tháng.
Mātarā paribhuttāhāropi dārakassa sarīraṃ pharitvā rūpaṃ samuṭṭhāpeti.
Food consumed by the mother also pervades the child's body and produces rūpa.
Vật thực do người mẹ thọ dụng cũng lan khắp thân thể của đứa bé và sinh ra sắc.
Sarīre makkhitāhāropi rūpaṃ samuṭṭhāpeti.
Food smeared on the body also produces rūpa.
Vật thực bôi trên thân thể cũng sinh ra sắc.
Kammajāhāro upādiṇṇakāhāro nāma.
Kamma-generated nutriment is called upādiṇṇaka food.
Vật thực do nghiệp tạo (kammajāhāro) được gọi là vật thực hữu thủ (upādiṇṇakāhāro).
Sopi ṭhānappatto rūpaṃ samuṭṭhāpeti, tatrāpi ojā aññaṃ samuṭṭhāpetīti evaṃ catasso vā pañca vā pavattiyo ghaṭeti.
That also, having reached the static moment, produces rūpa, and there too, nutriment (ojā) produces another, thus forming four or five sequences.
Vật thực đó, khi đạt đến giai đoạn tồn tại, cũng sinh ra sắc, và ở đó, chất dinh dưỡng lại sinh ra một sắc khác, cứ thế tiếp diễn bốn hoặc năm lần.
Āhārapaccayautusamuṭṭhānaṃ nāma āhārasamuṭṭhānā tejodhātu ṭhānappattā utusamuṭṭhānaṃ ojaṭṭhamakaṃ samuṭṭhāpeti.
Nutriment-Conditioned Temperature-born means that the fire element (tejodhātu) from nutriment-born rūpa, having reached the static moment, gives rise to a temperature-born octad of nutriment (ojaṭṭhamaka).
Sắc do vật thực làm duyên và do thời tiết sinh ra (āhārapaccayautusamuṭṭhānaṃ) là hỏa đại (tejodhātu) do vật thực sinh ra, khi đạt đến giai đoạn tồn tại, sinh ra sắc ojaṭṭhamaka do thời tiết sinh ra.
Tatrāyaṃ āhāro āhārasamuṭṭhānānaṃ janako hutvā paccayo hoti, sesānaṃ nissayāhāraatthiavigatavasenāti evaṃ āhārajarūpassa nibbatti passitabbā.
Here, this nutriment (āhāra) becomes a condition by being the generator of nutriment-born rūpas, and for the others, by way of support (nissaya), nutriment (āhāra), existence (atthi), and non-disappearance (avigata) — thus, the arising of nutriment-born rūpa should be seen.
Trong đó, vật thực này là duyên bằng cách là nhân sinh ra các sắc do vật thực sinh ra, và là duyên cho các sắc còn lại bằng các duyên nương tựa (nissaya), vật thực (āhāra), hiện hữu (atthi) và bất ly (avigata). Như vậy, cần phải thấy sự sinh khởi của sắc do vật thực tạo.
704. Utujesupi utu, utusamuṭṭhānaṃ, utupaccayaṃ, utupaccayautusamuṭṭhānaṃ, utupaccayaāhārasamuṭṭhānanti esa vibhāgo veditabbo.
704. The division of temperature-born rūpas as temperature (utu), temperature-born (utusamuṭṭhāna), temperature-conditioned (utupaccaya), temperature-conditioned temperature-born (utupaccayautusamuṭṭhāna), and temperature-conditioned nutriment-born (utupaccayaāhārasamuṭṭhāna) should be understood.
704. Trong các pháp sắc do thời tiết sinh ra, cần phải hiểu sự phân loại này: thời tiết (utu), sắc do thời tiết sinh ra (utusamuṭṭhāna), sắc có thời tiết làm duyên (utupaccaya), sắc do thời tiết làm duyên và do thời tiết sinh ra (utupaccayautusamuṭṭhāna), và sắc do thời tiết làm duyên và do vật thực sinh ra (utupaccayaāhārasamuṭṭhāna).
Tattha utu nāma catusamuṭṭhānā tejodhātu, uṇhautu sītautūti evaṃ panesa duvidho hoti.
Therein, temperature (utu) means the fire element (tejodhātu) of the four sources, and this is twofold: hot temperature and cold temperature.
Trong đó, thời tiết (utu) là hỏa đại (tejodhātu) do tứ đại sinh, và nó có hai loại: thời tiết nóng (uṇhautu) và thời tiết lạnh (sītautu).
Utusamuṭṭhānaṃ nāma catusamuṭṭhāno utu upādiṇṇakaṃ paccayaṃ labhitvā ṭhānappatto sarīre rūpaṃ samuṭṭhāpeti.
Temperature-born means that the temperature of the four sources, having obtained upādiṇṇaka as a condition and having reached the static moment, produces rūpa in the body.
Sắc do thời tiết sinh ra (utusamuṭṭhānaṃ) là thời tiết do tứ đại sinh, khi đạt đến giai đoạn tồn tại, sau khi nhận duyên từ sắc hữu thủ (upādiṇṇaka), sinh ra sắc trong thân.
Taṃ saddanavakaṃ, ākāsadhātu, lahutā, mudutā, kammaññatā, upacayo, santatīti pannarasavidhaṃ hoti.
This is fifteenfold, comprising the nine rūpas including sound (saddanavaka), space element (ākāsadhātu), lightness (lahutā), pliancy (mudutā), adaptability (kammaññatā), accumulation (upacaya), and continuity (santati).
Sắc đó gồm mười lăm loại: sắc saddanavaka (sắc có âm thanh làm thứ chín), không giới (ākāsadhātu), khinh thân (lahutā), nhu thân (mudutā), thích nghi thân (kammaññatā), tích tụ (upacayo), và liên tục (santati).
Utupaccayaṃ nāma utu catusamuṭṭhānikarūpānaṃ pavattiyā ca vināsassa ca paccayo hoti.
Temperature-Conditioned means that temperature is a condition for the occurrence and dissolution of the four-source rūpas.
Sắc có thời tiết làm duyên (utupaccayaṃ) là thời tiết là duyên cho sự sinh khởi và hoại diệt của các sắc tứ đại sinh.
Utupaccayautusamuṭṭhānaṃ nāma utusamuṭṭhānā tejodhātu ṭhānappattā aññaṃ ojaṭṭhamakaṃ samuṭṭhāpeti, tatrāpi utu aññanti evaṃ dīghampi addhānaṃ anupādiṇṇapakkhe ṭhatvāpi utusamuṭṭhānaṃ pavattatiyeva.
Temperature-Conditioned Temperature-born means that the fire element (tejodhātu) from temperature-born rūpa, having reached the static moment, gives rise to another octad of nutriment (ojaṭṭhamaka); and there too, temperature (utu) gives rise to another, so that temperature-born rūpa continues for a long time, even remaining in the anupādiṇṇaka category.
Sắc do thời tiết làm duyên và do thời tiết sinh ra (utupaccayautusamuṭṭhānaṃ) là hỏa đại (tejodhātu) do thời tiết sinh ra, khi đạt đến giai đoạn tồn tại, sinh ra một sắc ojaṭṭhamaka khác, và ở đó, thời tiết lại sinh ra một sắc khác, cứ thế sắc do thời tiết sinh ra tiếp diễn trong một thời gian dài, ngay cả khi nó thuộc về nhóm vô thủ (anupādiṇṇapakka).
Utupaccayaāhārasamuṭṭhānaṃ nāma utusamuṭṭhānā ṭhānappattā ojā aññaṃ ojaṭṭhamakaṃ samuṭṭhāpeti, tatrāpi ojā aññanti evaṃ dasadvādasavāre pavattiṃ ghaṭeti.
Temperature-Conditioned Nutriment-born means that nutriment (ojā) from temperature-born rūpa, having reached the static moment, gives rise to another octad of nutriment (ojaṭṭhamaka); and there too, nutriment (ojā) gives rise to another, thus forming a sequence ten to twelve times.
Sắc do thời tiết làm duyên và do vật thực sinh ra (utupaccayaāhārasamuṭṭhānaṃ) là chất dinh dưỡng (ojā) do thời tiết sinh ra, khi đạt đến giai đoạn tồn tại, sinh ra một sắc ojaṭṭhamaka khác, và ở đó, chất dinh dưỡng lại sinh ra một sắc khác, cứ thế tiếp diễn mười hoặc mười hai lần.
Tatrāyaṃ utu utusamuṭṭhānānaṃ janako hutvā paccayo hoti, sesānaṃ nissayaatthiavigatavasenāti evaṃ utujarūpassa nibbatti passitabbā.
Here, this temperature (utu) becomes a condition by being the generator of temperature-born rūpas, and for the others, by way of support (nissaya), existence (atthi), and non-disappearance (avigata) — thus, the arising of temperature-born rūpa should be seen.
Trong đó, thời tiết này là duyên bằng cách là nhân sinh ra các sắc do thời tiết sinh ra, và là duyên cho các sắc còn lại bằng các duyên nương tựa (nissaya), hiện hữu (atthi) và bất ly (avigata). Như vậy, cần phải thấy sự sinh khởi của sắc do thời tiết tạo.
Evañhi rūpassa nibbattiṃ passanto kālena rūpaṃ sammasati nāma.
Indeed, one who thus sees the arising of rūpa contemplates rūpa in due course.
Quả thật, người quán sát sự sinh khởi của sắc như vậy được gọi là người quán sát sắc đúng lúc.
Pavatte pana asambhinnattā cakkhussa āpāthagatattā rūpānaṃ ālokasannissitaṃ manasikārahetukaṃ cakkhuviññāṇaṃ nibbattati saddhiṃ sampayuttadhammehi.
In the course of existence, because the eye is not impaired and visual objects (rūpa) have come into range of the eye, eye-consciousness (cakkhuviññāṇa), dependent on light and caused by attention (manasikāra), arises along with its associated mental factors.
Trong quá trình diễn tiến, do mắt không bị hư hoại và các sắc đã hiện hữu trong tầm nhìn, nhãn thức (cakkhuviññāṇa) nương tựa vào ánh sáng và có tác ý (manasikāra) làm nhân, sinh khởi cùng với các pháp tương ưng.
Cakkhupasādassa hi ṭhitikkhaṇe ṭhitippattameva rūpaṃ cakkhuṃ ghaṭṭeti.
Indeed, a visual object (rūpa) touches the eye only when it has reached its static moment (ṭhiti) at the static moment of the eye-sensitivity (cakkhupasāda).
Chính sắc đã đạt đến giai đoạn tồn tại vào khoảnh khắc tồn tại của nhãn căn (cakkhupasāda) chạm vào mắt.
Tasmiṃ ghaṭṭite dvikkhattuṃ bhavaṅgaṃ uppajjitvā nirujjhati.
When that is touched, the life-continuum (bhavaṅga) arises and ceases twice.
Khi nó chạm vào, tâm hộ kiếp (bhavaṅga) sinh khởi và diệt đi hai lần.
Tato tasmiṃyeva ārammaṇe kiriyamanodhātu āvajjanakiccaṃ sādhayamānā uppajjati.
Thereupon, in that very object, the functional mind-element (kiriyamanodhātu) arises, performing the function of adverting.
Sau đó, tâm ý giới tác dụng (kiriyamanodhātu) sinh khởi trên chính đối tượng đó, thực hiện chức năng hướng tâm (āvajjanakicca).
Tadanantaraṃ tadeva rūpaṃ passamānaṃ kusalavipākaṃ akusalavipākaṃ vā cakkhuviññāṇaṃ.
Immediately after that, eye-consciousness (cakkhuviññāṇa), which sees that very visual object (rūpa), arises, being either wholesome resultant or unwholesome resultant.
Ngay sau đó là nhãn thức (cakkhuviññāṇa), hoặc là quả thiện (kusalavipāka) hoặc là quả bất thiện (akusalavipāka), thấy chính sắc đó.
Tato tadeva rūpaṃ sampaṭicchamānā vipākamanodhātu.
Then, the resultant mind-element (vipākamanodhātu) arises, receiving that very visual object (rūpa).
Sau đó là ý giới dị thục (vipākamanodhātu), tiếp nhận chính sắc đó.
Tato tadeva rūpaṃ santīrayamānā vipākāhetukamanoviññāṇadhātu.
Then, the resultant ahetuka mind-consciousness-element (vipākāhetukamanoviññāṇadhātu) arises, investigating that very visual object (rūpa).
Sau đó là ý thức giới vô nhân dị thục (vipākāhetukamanoviññāṇadhātu), khảo sát chính sắc đó.
Tato tadeva rūpaṃ vavatthāpayamānā kiriyāhetukamanoviññāṇadhātu upekkhāsahagatā.
Then, the functional ahetuka mind-consciousness-element (kiriyāhetukamanoviññāṇadhātu), accompanied by equanimity, arises, determining that very visual object (rūpa).
Sau đó là ý thức giới vô nhân tác dụng (kiriyāhetukamanoviññāṇadhātu) kèm theo xả (upekkhāsahagatā), xác định chính sắc đó.
Tato paraṃ kāmāvacarakusalākusalakiriyacittesu ekaṃ vā upekkhāsahagatāhetukaṃ cittaṃ pañca satta vā javanāni.
After that, among the sense-sphere wholesome, unwholesome, and functional consciousnesses, one of the ahetuka consciousnesses accompanied by equanimity arises as five or seven javanas.
Sau đó là một trong các tâm tác dụng thuộc dục giới, thiện, bất thiện, hoặc một tâm vô nhân kèm theo xả, sinh khởi năm hoặc bảy tâm tốc hành (javanāni).
Tato kāmāvacarasattānaṃ ekādasasu tadārammaṇacittesu javanānurūpaṃ yaṃkiñci tadārammaṇanti.
Then, for beings in the sense-sphere, any one of the eleven tadārammaṇa consciousnesses arises, suitable to the javanas.
Sau đó là một trong mười một tâm cận duyên (tadārammaṇacittesu) của chúng sinh dục giới, bất cứ tâm cận duyên nào phù hợp với tâm tốc hành.
Esa nayo sesadvāresupi.
This method applies to the other doors as well.
Cách thức này cũng áp dụng cho các căn môn còn lại.
Manodvāre pana mahaggatacittānipi uppajjantīti.
However, in the mind-door, mahaggata consciousnesses also arise.
Tuy nhiên, ở ý môn, các tâm siêu thế (mahaggatacittānipi) cũng sinh khởi.
Evaṃ chasu dvāresu arūpassa nibbatti passitabbā.
Thus, in the six doors, the arising of arūpa should be seen.
Như vậy, cần phải thấy sự sinh khởi của phi sắc (arūpassa nibbatti) ở sáu căn môn.
Evañhi arūpassa nibbattiṃ passanto kālena arūpaṃ sammasati nāma.
Indeed, one who thus sees the arising of arūpa contemplates arūpa in due course.
Quả thật, người quán sát sự sinh khởi của phi sắc như vậy được gọi là người quán sát phi sắc đúng lúc.
Tattha ādānanti paṭisandhi.
Therein, taking up means rebirth-linking (paṭisandhi).
Trong đó, thọ sanh (ādānaṃ) là tái tục (paṭisandhi).
Nikkhepananti cuti.
Laying down means death (cuti).
Xả bỏ (nikkhepanaṃ) là tử (cuti).
Iti yogāvacaro imehi ādānanikkhepehi ekaṃ vassasataṃ paricchinditvā saṅkhāresu tilakkhaṇaṃ āropeti.
Thus, the yogi, having delimited a hundred years by these taking up and laying down, applies the three characteristics (tilakkhaṇa) to the conditioned phenomena (saṅkhāra).
Như vậy, hành giả phân định một trăm năm bằng sự thọ sanh và xả bỏ này, rồi áp dụng ba tướng vào các hành (saṅkhāra).
Kathaṃ?
How?
Áp dụng như thế nào?
Etthantare sabbe saṅkhārā aniccā.
Within this interval, all conditioned phenomena (saṅkhārā) are impermanent (anicca).
Trong khoảng thời gian này, tất cả các hành đều vô thường (aniccā).
Uppādavayavattito, vipariṇāmato, tāvakālikato, niccapaṭikkhepato ca.
Because they occur by way of arising and ceasing, by way of alteration (vipariṇāma), by way of being temporary, and by way of negating permanence.
Vì chúng sinh khởi và diệt đi, vì chúng biến đổi, vì chúng chỉ tồn tại trong một thời gian ngắn, và vì chúng phủ nhận sự thường hằng.
Yasmā pana uppannā saṅkhārā ṭhitiṃ pāpuṇanti, ṭhitiyaṃ jarāya kilamanti, jaraṃ patvā avassaṃ bhijjanti, tasmā abhiṇhasampaṭipīḷanato, dukkhamato dukkhavatthuto, sukhapaṭikkhepato ca dukkhā.
Since, however, conditioned phenomena (saṅkhārā) that have arisen reach the static moment, become worn out by old age at the static moment, and having reached old age, inevitably break up, therefore, they are suffering (dukkha) because of being constantly oppressed, because of being painful in nature, because of being the basis of suffering, and because of negating happiness.
Bởi vì các hành đã sinh khởi đạt đến giai đoạn tồn tại, trong giai đoạn tồn tại chúng bị già yếu làm cho mỏi mệt, và khi đã già yếu, chúng nhất định sẽ tan rã; do đó, vì chúng thường xuyên bị bức bách, vì chúng là khổ, vì chúng là đối tượng của khổ, và vì chúng phủ nhận hạnh phúc, nên chúng là khổ (dukkhā).
Yasmā ca ‘‘uppannā saṅkhārā ṭhitiṃ mā pāpuṇantu, ṭhānappattā mā jīrantu, jarappattā mā bhijjantū’’ti imesu tīsu ṭhānesu kassaci vasavattibhāvo natthi, suññā tena vasavattanākārena, tasmā suññato, assāmikato, avasavattito, attapaṭikkhepato ca anattāti.
And because, in these three instances — “may formations that have arisen not attain persistence; may those that have attained persistence not decay; may those that have attained decay not break up” — there is no state of being subject to anyone's control, they are empty in that aspect of being subject to control. Therefore, they are anattā, being empty, without an owner, not subject to control, and due to the rejection of a self.
Và bởi vì không ai có quyền kiểm soát trong ba trường hợp này: “mong rằng các hành đã sinh không đạt đến sự tồn tại, mong rằng những gì đã đạt đến sự tồn tại không già đi, mong rằng những gì đã già không bị tan rã”, nên chúng trống rỗng theo cách không thể kiểm soát đó. Do đó, chúng là vô ngã (anattā) vì trống rỗng, không chủ, không thể kiểm soát, và bác bỏ ngã.
Kathaṃ?
How?
Bằng cách nào?
So tameva vassasataṃ paṭhamavayena majjhimavayena pacchimavayenāti tīhi vayehi paricchindati.
He divides that same hundred years into three ages: the first age, the middle age, and the last age.
Vị ấy chia một trăm năm đó thành ba giai đoạn: tuổi thơ, tuổi trung niên và tuổi già.
Tattha ādito tettiṃsa vassāni paṭhamavayo nāma.
Here, the first thirty-three years are called the first age.
Trong đó, ba mươi ba năm đầu tiên được gọi là tuổi thơ.
Tato catuttiṃsa majjhimavayo nāma.
From that, thirty-four years are called the middle age.
Ba mươi bốn năm tiếp theo được gọi là tuổi trung niên.
Tato tettiṃsa pacchimavayo nāmāti.
From that, thirty-three years are called the last age.
Ba mươi ba năm sau đó được gọi là tuổi già.
Iti imehi tīhi vayehi paricchinditvā, ‘‘paṭhamavaye pavattaṃ rūpaṃ majjhimavayaṃ appatvā tattheva nirujjhati, tasmā taṃ aniccaṃ.
Having thus divided it into these three ages, he applies the three characteristics: ‘‘The material form that persists in the first age ceases right there without reaching the middle age, therefore it is impermanent (anicca).
Sau khi chia thành ba giai đoạn như vậy, vị ấy quán xét: “Sắc tồn tại trong tuổi thơ diệt mất ngay trong tuổi thơ mà không đạt đến tuổi trung niên, do đó nó là vô thường (anicca).
Yadaniccaṃ, taṃ dukkhaṃ.
What is impermanent is suffering (dukkha).
Cái gì vô thường thì cái đó là khổ (dukkha).
Yaṃ dukkhaṃ, tadanattā.
What is suffering is not-self (anattā).
Cái gì khổ thì cái đó là vô ngã (anattā).
Majjhimavaye pavattarūpampi pacchimavayaṃ appatvā tattheva nirujjhati, tasmā tampi aniccaṃ dukkhamanattā.
The material form persisting in the middle age also ceases right there without reaching the last age, therefore that too is impermanent, suffering, and not-self.
Sắc tồn tại trong tuổi trung niên cũng diệt mất ngay trong tuổi trung niên mà không đạt đến tuổi già, do đó nó cũng là vô thường, khổ, vô ngã.
Pacchimavaye tettiṃsa vassāni pavattarūpampi maraṇato paraṃ gamanasamatthaṃ nāma natthi, tasmā tampi aniccaṃ dukkhamanattā’’ti tilakkhaṇaṃ āropeti.
The material form persisting for thirty-three years in the last age is also incapable of proceeding beyond death; therefore, that too is impermanent, suffering, and not-self.”
Sắc tồn tại trong ba mươi ba năm của tuổi già cũng không thể đi xa hơn cái chết, do đó nó cũng là vô thường, khổ, vô ngã” – vị ấy áp dụng ba đặc tính như vậy.
Tattha dasakesu tāva vassasatajīvino puggalassa paṭhamāni dasa vassāni mandadasakaṃ nāma, tadā hi so mando hoti capalo kumārako.
Among these decades, for a person living for a hundred years, the first ten years are called the decade of dullness, for at that time, he is dull, fickle, and a mere child.
Trong số các thập niên đó, mười năm đầu tiên của người sống trăm tuổi được gọi là thập niên chậm chạp, vì khi đó người ấy chậm chạp, hay thay đổi, là một đứa trẻ.
Tato parāni dasa khiḍḍādasakaṃ nāma, tadā hi so khiḍḍāratibahulo hoti.
The next ten years are called the decade of play, for at that time, he is greatly inclined to play and amusement.
Mười năm tiếp theo được gọi là thập niên vui chơi, vì khi đó người ấy rất thích vui chơi.
Tato parāni dasa vaṇṇadasakaṃ nāma, tadā hissa vaṇṇāyatanaṃ vepullaṃ pāpuṇāti.
The next ten years are called the decade of beauty, for at that time, his faculties of appearance attain fullness.
Mười năm tiếp theo được gọi là thập niên sắc đẹp, vì khi đó vẻ đẹp của người ấy đạt đến sự phát triển tột bậc.
Tato parāni dasa baladasakaṃ nāma, tadā hissa balañca thāmo ca vepullaṃ pāpuṇāti.
The next ten years are called the decade of strength, for at that time, his strength and vigor attain fullness.
Mười năm tiếp theo được gọi là thập niên sức mạnh, vì khi đó sức mạnh và sự kiên cường của người ấy đạt đến sự phát triển tột bậc.
Tato parāni dasa paññādasakaṃ nāma, tadā hissa paññā suppatiṭṭhitā hoti, pakatiyā kira dubbalapaññassāpi tasmiṃ kāle appamattakā paññā uppajjatiyeva.
The next ten years are called the decade of wisdom, for at that time, his wisdom is well established; indeed, even for someone naturally weak in wisdom, a little wisdom arises at that time.
Mười năm tiếp theo được gọi là thập niên trí tuệ, vì khi đó trí tuệ của người ấy được thiết lập vững chắc; ngay cả người có trí tuệ yếu kém bẩm sinh cũng sinh ra một chút trí tuệ vào thời điểm đó.
Tato parāni dasa hānidasakaṃ nāma, tadā hissa khiḍḍārativaṇṇabalapaññā parihāyanti.
The next ten years are called the decade of decline, for at that time, his playfulness, beauty, strength, and wisdom decline.
Mười năm tiếp theo được gọi là thập niên suy yếu, vì khi đó sự vui chơi, sắc đẹp, sức mạnh và trí tuệ của người ấy suy giảm.
Tato parāni dasa pabbhāradasakaṃ nāma, tadā hissa attabhāvo purato pabbhāro hoti.
The next ten years are called the decade of stooping, for at that time, his body is bent forward.
Mười năm tiếp theo được gọi là thập niên nghiêng về phía trước, vì khi đó thân thể của người ấy nghiêng về phía trước.
Tato parāni dasa vaṅkadasakaṃ nāma, tadā hissa attabhāvo naṅgalakoṭi viya vaṅko hoti.
The next ten years are called the decade of crookedness, for at that time, his body is bent like the point of a plough.
Mười năm tiếp theo được gọi là thập niên cong vẹo, vì khi đó thân thể của người ấy cong vẹo như mũi cày.
Tato parāni dasa momūhadasakaṃ nāma.
The next ten years are called the decade of confusion.
Mười năm tiếp theo được gọi là thập niên lú lẫn.
Tadā hi so momūho hoti, kataṃ kataṃ pamussati.
For at that time, he is utterly confused, forgetting everything he has done.
Vì khi đó người ấy rất lú lẫn, quên hết mọi việc đã làm.
Tato parāni dasa sayanadasakaṃ nāma, vassasatiko hi sayanabahulova hoti.
The next ten years are called the decade of lying down, for a centenarian mostly lies down.
Mười năm tiếp theo được gọi là thập niên nằm nghỉ, vì người trăm tuổi thường chỉ nằm nghỉ.
Kathaṃ?
How?
Bằng cách nào?
‘‘Vassāne catumāsaṃ pavattarūpaṃ hemantaṃ appatvā tattheva niruddhaṃ.
“The material form that persisted for four months in the rainy season ceased right there without reaching the cold season.
“Sắc tồn tại trong bốn tháng mùa mưa đã diệt mất ngay trong mùa mưa mà không đạt đến mùa đông.
Hemante pavattarūpaṃ gimhaṃ appatvā tattheva niruddhaṃ.
The material form persisting in the cold season ceased right there without reaching the hot season.
Sắc tồn tại trong mùa đông đã diệt mất ngay trong mùa đông mà không đạt đến mùa hè.
Gimhe pavattarūpaṃ puna vassānaṃ appatvā tattheva niruddhaṃ, tasmā taṃ aniccaṃ dukkhamanattā’’ti.
The material form persisting in the hot season ceased right there without reaching the next rainy season; therefore, it is impermanent, suffering, and not-self.”
Sắc tồn tại trong mùa hè đã diệt mất ngay trong mùa hè mà không đạt đến mùa mưa tiếp theo, do đó nó là vô thường, khổ, vô ngã” – vị ấy áp dụng như vậy. Sau đó, vị ấy lại chia một năm thành sáu phần – “Sắc tồn tại trong hai tháng mùa mưa đã diệt mất ngay trong mùa mưa mà không đạt đến mùa thu.
Evaṃ āropetvā puna ekaṃ vassaṃ cha koṭṭhāse katvā – ‘‘vassāne dvemāsaṃ pavattarūpaṃ saradaṃ appatvā tattheva niruddhaṃ.
Having thus applied it, he again divides one year into six parts and applies the three characteristics to that material form of decay, growth, and disappearance thus: “The material form that persisted for two months in the rainy season ceased right there without reaching the autumn season.
Sau khi áp dụng như vậy, lại chia một năm thành sáu phần – “vào mùa mưa, sắc pháp đã diễn ra trong hai tháng, chưa đến mùa thu đã diệt ngay tại đó.
Sarade pavattarūpaṃ hemantaṃ.
The material form persisting in the autumn season ceased without reaching the cold season.
Sắc tồn tại trong mùa thu đã diệt mất ngay trong mùa thu mà không đạt đến mùa đông.
Hemante pavattarūpaṃ sisiraṃ.
The material form persisting in the cold season ceased without reaching the dew season.
Sắc tồn tại trong mùa đông đã diệt mất ngay trong mùa đông mà không đạt đến mùa sương giá.
Sisire pavattarūpaṃ vasantaṃ.
The material form persisting in the dew season ceased without reaching the spring season.
Sắc tồn tại trong mùa sương giá đã diệt mất ngay trong mùa sương giá mà không đạt đến mùa xuân.
Vasante pavattarūpaṃ gimhaṃ.
The material form persisting in the spring season ceased without reaching the hot season.
Sắc tồn tại trong mùa xuân đã diệt mất ngay trong mùa xuân mà không đạt đến mùa hè.
Gimhe pavattarūpaṃ puna vassānaṃ appatvā tattheva niruddhaṃ, tasmā aniccaṃ dukkhamanattā’’ti evaṃ tasmiṃ vayovuḍḍhatthaṅgamarūpe tilakkhaṇaṃ āropeti.
The material form persisting in the hot season ceased right there without reaching the next rainy season; therefore, it is impermanent, suffering, and not-self.”
Sắc tồn tại trong mùa hè đã diệt mất ngay trong mùa hè mà không đạt đến mùa mưa tiếp theo, do đó nó là vô thường, khổ, vô ngã” – vị ấy áp dụng ba đặc tính vào sắc diệt vong của sự trưởng thành theo tuổi tác như vậy.
Evaṃ āropetvā tato kāḷajuṇhavasena – ‘‘kāḷe pavattarūpaṃ juṇhaṃ appatvā.
Having thus applied it, he then applies the three characteristics by way of the dark and bright halves of the month: “The material form persisting in the dark half ceased without reaching the bright half.
Sau khi áp dụng như vậy, từ đó, vị ấy áp dụng ba đặc tính theo cách trăng khuyết và trăng tròn: “Sắc tồn tại trong giai đoạn trăng khuyết diệt mất ngay trong giai đoạn đó mà không đạt đến giai đoạn trăng tròn.
Juṇhe pavattarūpaṃ kāḷaṃ appatvā tattheva niruddhaṃ, tasmā aniccaṃ dukkhamanattā’’ti tilakkhaṇaṃ āropeti.
The material form persisting in the bright half ceased right there without reaching the dark half; therefore, it is impermanent, suffering, and not-self.”
Sắc tồn tại trong giai đoạn trăng tròn cũng diệt mất ngay trong giai đoạn đó mà không đạt đến giai đoạn trăng khuyết, do đó nó là vô thường, khổ, vô ngã”.
Tato rattindivavasena – ‘‘rattiṃ pavattarūpaṃ divasaṃ appatvā tattheva niruddhaṃ.
Then by way of night and day: “The material form persisting at night ceased right there without reaching day.
Từ đó, vị ấy áp dụng ba đặc tính theo cách đêm và ngày: “Sắc tồn tại trong đêm diệt mất ngay trong đêm mà không đạt đến ngày.
Divasaṃ pavattarūpampi rattiṃ appatvā tattheva niruddhaṃ, tasmā aniccaṃ dukkhamanattā’’ti tilakkhaṇaṃ āropeti.
The material form persisting by day also ceased right there without reaching night; therefore, it is impermanent, suffering, and not-self.”
Sắc tồn tại trong ngày cũng diệt mất ngay trong ngày mà không đạt đến đêm, do đó nó là vô thường, khổ, vô ngã”.
Tato tadeva rattindivaṃ pubbaṇhādivasena cha koṭṭhāse katvā – ‘‘pubbaṇhe pavattarūpaṃ majjhanhaṃ appatvā.
Then, dividing that same night and day into six parts by way of morning and so forth: “The material form persisting in the forenoon ceased without reaching midday.
Từ đó, vị ấy chia ngày và đêm đó thành sáu phần, dựa trên buổi sáng, v.v. – “Sắc tồn tại vào buổi sáng diệt mất ngay vào buổi sáng mà không đạt đến giữa trưa.
Majjhanhe pavattarūpaṃ sāyanhaṃ.
The material form persisting at midday ceased without reaching the afternoon.
Sắc tồn tại vào giữa trưa diệt mất ngay vào giữa trưa mà không đạt đến buổi chiều.
Sāyanhe pavattarūpaṃ paṭhamayāmaṃ.
The rūpa existing in the evening does not reach the first watch.
Sắc pháp hiện hành vào buổi chiều thì đến canh đầu.
Paṭhamayāme pavattarūpaṃ majjhimayāmaṃ.
The rūpa existing in the first watch does not reach the middle watch.
Sắc pháp hiện hành vào canh đầu thì đến canh giữa.
Majjhimayāme pavattarūpaṃ pacchimayāmaṃ appatvā tattheva niruddhaṃ.
The rūpa existing in the middle watch, without reaching the last watch, ceases right there.
Sắc pháp hiện hành vào canh giữa thì chưa đến canh cuối đã diệt ngay tại đó.
Pacchimayāme pavattarūpaṃ puna pubbaṇhaṃ appatvā tattheva niruddhaṃ, tasmā aniccaṃ dukkhamanattā’’ti tilakkhaṇaṃ āropeti.
The rūpa existing in the last watch, without reaching the next morning, ceases right there. Therefore, he applies the three characteristics of impermanence (anicca), suffering (dukkha), and non-self (anattā).
Sắc pháp hiện hành vào canh cuối thì chưa đến buổi sáng hôm sau đã diệt ngay tại đó, do vậy, vị ấy áp đặt ba tướng vô thường, khổ, vô ngã.
Tattha uddharaṇaṃ nāma pādassa bhūmito ukkhipanaṃ.
Among these, lifting (uddharaṇa) means raising the foot from the ground.
Ở đây, nhấc lên (uddharaṇa) là nhấc bàn chân lên khỏi mặt đất.
Atiharaṇaṃ nāma purato haraṇaṃ.
Moving forward (atiharaṇa) means moving it forward.
Đưa tới (atiharaṇa) là đưa bàn chân về phía trước.
Vītiharaṇaṃ nāma khāṇukaṇṭakadīghajātiādīsu kiñcideva disvā ito cito ca pādasañcāraṇaṃ.
Moving aside (vītiharaṇa) means shifting the foot from side to side upon seeing some obstacle such as a stump, thorn, or snake.
Chuyển hướng (vītiharaṇa) là di chuyển bàn chân từ đây sang đó khi nhìn thấy chướng ngại vật như gốc cây, gai, rắn, v.v.
Vossajjanaṃ nāma pādassa heṭṭhā oropanaṃ.
Lowering (vossajjana) means putting the foot down.
Hạ xuống (vossajjana) là thả bàn chân xuống.
Sannikkhepanaṃ nāma pathavītale ṭhapanaṃ.
Placing (sannikkhepana) means resting it on the ground.
Đặt xuống (sannikkhepana) là đặt bàn chân trên mặt đất.
Sannirumbhanaṃ nāma puna pāduddharaṇakāle pādassa pathaviyā saddhiṃ abhinippīḷanaṃ.
Pressing down (sannirumbhana) means pressing the foot firmly against the ground again when lifting the next foot.
Ấn chặt (sannirumbhana) là ấn chặt bàn chân xuống đất khi nhấc bàn chân lên lần nữa.
Tattha uddharaṇe pathavīdhātu āpodhātūti dve dhātuyo omattā honti mandā, itarā dve adhimattā honti balavatiyo.
In lifting, the earth element (paṭhavīdhātu) and the water element (āpodhātu) are weak and diminished, while the other two, the fire element (tejodhātu) and the air element (vāyodhātu), are strong and predominant.
Trong phần nhấc lên (uddharaṇa), đất đại (pathavīdhātu) và nước đại (āpodhātu) là hai đại yếu, mềm yếu; hai đại còn lại mạnh mẽ, vượt trội.
Tathā atiharaṇavītiharaṇesu.
The same applies to moving forward and moving aside.
Tương tự trong đưa tới (atiharaṇa) và chuyển hướng (vītiharaṇa).
Vossajjane tejodhātu vāyodhātūti dve dhātuyo omattā honti mandā, itarā dve adhimattā honti balavatiyo.
In lowering, the fire element (tejodhātu) and the air element (vāyodhātu) are weak and diminished, while the other two, the earth element (paṭhavīdhātu) and the water element (āpodhātu), are strong and predominant.
Trong phần hạ xuống (vossajjana), lửa đại (tejodhātu) và gió đại (vāyodhātu) là hai đại yếu, mềm yếu; hai đại còn lại mạnh mẽ, vượt trội.
Tathā sannikkhepanasannirumbhanesu.
The same applies to placing and pressing down.
Tương tự trong đặt xuống (sannikkhepana) và ấn chặt (sannirumbhana).
Evaṃ cha koṭṭhāse katvā tesaṃ vasena tasmiṃ vayovuḍḍhatthaṅgamarūpe tilakkhaṇaṃ āropeti.
Having thus made six parts, he applies the three characteristics to the rūpa, which is subject to growth and decay, based on these parts.
Như vậy, sau khi chia thành sáu phần, vị ấy áp đặt ba tướng vào sắc pháp già yếu, hoại diệt đó theo sáu phần này.
So iti paṭisañcikkhati – ‘‘yā uddharaṇe pavattā dhātuyo, yāni ca tadupādāyarūpāni, sabbe te dhammā atiharaṇaṃ appatvā ettheva nirujjhanti, tasmā aniccā dukkhā anattā.
He reflects thus: “The elements that exist in lifting, and the derived rūpas dependent on them—all those phenomena, without reaching moving forward, cease right here. Therefore, they are impermanent (anicca), suffering (dukkha), and non-self (anattā).
Vị ấy quán xét như sau: “Các đại hiện hành trong lúc nhấc chân lên, và các sắc pháp y sinh phát sinh từ đó, tất cả các pháp ấy chưa đến lúc đưa chân tới đã diệt ngay tại đây; do vậy chúng vô thường, khổ, vô ngã.
Tathā atiharaṇe pavattā vītiharaṇaṃ.
Similarly, those existing in moving forward do not reach moving aside.
Tương tự, các pháp hiện hành trong lúc đưa chân tới thì đến lúc chuyển hướng.
Vītiharaṇe pavattā vossajjanaṃ.
Those existing in moving aside do not reach lowering.
Các pháp hiện hành trong lúc chuyển hướng thì đến lúc hạ chân xuống.
Vossajjane pavattā sannikkhepanaṃ.
Those existing in lowering do not reach placing.
Các pháp hiện hành trong lúc hạ chân xuống thì đến lúc đặt chân xuống.
Sannikkhepane pavattā sannirumbhanaṃ appatvā ettheva nirujjhanti.
Those existing in placing, without reaching pressing down, cease right there.
Các pháp hiện hành trong lúc đặt chân xuống thì chưa đến lúc ấn chặt đã diệt ngay tại đó.
Iti tattha tattha uppannā itaraṃ itaraṃ koṭṭhāsaṃ appatvā tattha tattheva pabbaṃ pabbaṃ sandhi sandhi odhi odhi hutvā tattakapāle pakkhittatilā viya taṭataṭāyantā saṅkhārā bhijjanti.
Thus, the formations (saṅkhārā) arising in each respective part, without reaching the next part, break up right there in each part, each joint, each section, like sesame seeds popping in a hot pan.
Như vậy, các hành (saṅkhāra) phát sinh ở từng nơi, từng nơi, chưa đến phần này, phần kia, thì diệt ngay tại đó, từng đốt, từng khớp, từng đoạn, từng đoạn, vỡ tan tành như hạt mè rang trong chảo nóng sôi sùng sục.
Tasmā aniccā dukkhā anattā’’ti.
Therefore, they are impermanent (anicca), suffering (dukkha), and non-self (anattā).”
Do vậy, chúng vô thường, khổ, vô ngã”.
Tassevaṃ pabbapabbagate saṅkhāre vipassato rūpasammasanaṃ sukhumaṃ hoti.
When he thus discerns the formations section by section, his comprehension of rūpa becomes subtle.
Khi vị ấy quán xét các hành ở từng đốt, từng đốt như vậy, sự quán xét sắc pháp trở nên vi tế.
711. Sukhumatte ca panassa idaṃ opammaṃ.
711. This is the simile for its subtlety.
711. Về sự vi tế của nó, có ví dụ này.
Eko kira dārutiṇukkādīsu kataparicayo adiṭṭhapubbapadīpo paccantavāsiko nagaramāgamma antarāpaṇe jalamānaṃ padīpaṃ disvā ekaṃ purisaṃ pucchi ambho ‘‘kiṃ nāmetaṃ evaṃ manāpa’’nti?
It is said that a certain villager, who was accustomed to firewood and grass torches but had never seen an oil lamp before, came to a city and, seeing a lamp burning in a shop, asked a man: “Sir, what is this so delightful thing?”
Có một người dân vùng biên giới, quen thuộc với củi lửa, rơm rạ, chưa từng thấy đèn, khi đến thành phố, thấy một ngọn đèn đang cháy trong chợ, liền hỏi một người: “Này bạn, cái vật sáng rực rỡ này là gì vậy?”
Tamenaṃ so āha ‘‘kimettha manāpaṃ, padīpo nāmesa telakkhayena vaṭṭikkhayena ca gatamaggopissa na paññāyissatī’’ti.
The man replied to him, “What is delightful about this? This is called a lamp; its path, when the oil is exhausted and the wick is consumed, will not be discernible.”
Người kia trả lời: “Có gì mà rực rỡ đâu, đây gọi là đèn, khi dầu cạn và bấc cháy hết, đường đi của nó cũng sẽ không còn thấy nữa”.
Tamañño evamāha ‘‘idaṃ oḷārikaṃ, imissā hi vaṭṭiyā anupubbena ḍayhamānāya tatiyabhāge tatiyabhāge jālā itarītaraṃ padesaṃ appatvāva nirujjhissatī’’ti.
Another man said to him, “This is also coarse; for, as this wick gradually burns, the flame in each third part, without reaching the next part, will cease right there.”
Một người khác lại nói: “Cái này vẫn còn thô, vì khi bấc này cháy dần, ngọn lửa ở mỗi phần ba sẽ diệt mà không đến được phần khác”.
Tamañño evamāha ‘‘idampi oḷārikaṃ, imissā hi aṅgulaṅgulantare aḍḍhaṅgulaḍḍhaṅgulantare tantumhi tantumhi aṃsumhi aṃsumhi jālā itarītaraṃ aṃsuṃ appatvāva nirujjhissati.
Another man said to him, “This too is coarse; for, the flame in each finger-span, in each half-finger-span, in each thread, in each fiber of this wick, without reaching the next fiber, will cease right there.
Một người khác nữa lại nói: “Cái này cũng còn thô, vì ngọn lửa ở mỗi khoảng cách một ngón tay, mỗi khoảng cách nửa ngón tay, ở mỗi sợi, mỗi sợi, ở mỗi tơ, mỗi tơ, sẽ diệt mà không đến được tơ khác.
Aṃsuṃ pana muñcitvā na sakkā jālaṃ paññāpetu’’nti.
But it is not possible to describe the flame apart from the fiber.”
Không thể có ngọn lửa mà không có tơ”.
Tattha ‘‘telakkhayena vaṭṭikkhayena ca padīpassa gatamaggopi na paññāyissatī’’ti purisassa ñāṇaṃ viya yogino ādānanikkhepanato vassasatena paricchinnarūpe tilakkhaṇāropanaṃ.
Here, the application of the three characteristics to rūpa, delimited by birth and death over a hundred years, is like the knowledge of the man who said, “When the oil and wick of the lamp are exhausted, its path will not be discernible.”
Ở đây, sự áp đặt ba tướng vào sắc pháp được giới hạn trong một trăm năm, từ lúc thụ thai đến lúc chết, của hành giả, giống như tri kiến của người nói “đường đi của ngọn đèn cũng sẽ không còn thấy nữa khi dầu cạn và bấc cháy hết”.
‘‘Vaṭṭiyā tatiyabhāge tatiyabhāge jālā itarītaraṃ padesaṃ appatvāva nirujjhissatī’’ti purisassa ñāṇaṃ viya yogino vassasatassa tatiyakoṭṭhāsaparicchinne vayovuḍḍhatthaṅgamarūpe tilakkhaṇāropanaṃ.
The application of the three characteristics to rūpa, subject to growth and decay, delimited by each third part of a hundred years, is like the knowledge of the man who said, “The flame in each third part of the wick, without reaching the next part, will cease right there.”
Sự áp đặt ba tướng vào sắc pháp già yếu, hoại diệt được giới hạn trong từng phần ba của một trăm năm, của hành giả, giống như tri kiến của người nói “ngọn lửa ở mỗi phần ba của bấc sẽ diệt mà không đến được phần khác”.
‘‘Aṅgulaṅgulantare jālā itarītaraṃ appatvāva nirujjhissatī’’ti purisassa ñāṇaṃ viya yogino dasavassa pañcavassa catuvassa tivassa dvivassa ekavassa paricchinne rūpe tilakkhaṇāropanaṃ.
The application of the three characteristics to rūpa, delimited by ten, five, four, three, two, or one year, is like the knowledge of the man who said, “The flame in each finger-span, without reaching the next, will cease right there.”
Sự áp đặt ba tướng vào sắc pháp được giới hạn trong mười năm, năm năm, bốn năm, ba năm, hai năm, một năm, của hành giả, giống như tri kiến của người nói “ngọn lửa ở mỗi khoảng cách một ngón tay sẽ diệt mà không đến được phần khác”.
‘‘Aḍḍhaṅgulaḍḍhaṅgulantare jālā itarītaraṃ appatvāva nirujjhissatī’’ti purisassa ñāṇaṃ viya yogino ekekautuvasena ekaṃ vassaṃ tidhā, chadhā ca vibhajitvā catumāsa-dvimāsaparicchinne rūpe tilakkhaṇāropanaṃ.
The application of the three characteristics to rūpa, delimited by four months or two months by dividing one year into three or six parts according to each season, is like the knowledge of the man who said, “The flame in each half-finger-span, without reaching the next, will cease right there.”
Sự áp đặt ba tướng vào sắc pháp được giới hạn trong bốn tháng, hai tháng, bằng cách chia một năm thành ba phần hoặc sáu phần theo từng mùa, của hành giả, giống như tri kiến của người nói “ngọn lửa ở mỗi khoảng cách nửa ngón tay sẽ diệt mà không đến được phần khác”.
‘‘Tantumhi tantumhi jālā itarītaraṃ appatvāva nirujjhissatī’’ti purisassa ñāṇaṃ viya yogino kāḷajuṇhavasena, rattindivavasena, ekarattindivaṃ cha koṭṭhāse katvā pubbaṇhādivasena ca paricchinne rūpe tilakkhaṇāropanaṃ.
The application of the three characteristics to rūpa, delimited by dark and bright halves of the month, by day and night, and by dividing one day and night into six parts according to forenoon and so on, is like the knowledge of the man who said, “The flame in each thread, without reaching the next, will cease right there.”
Sự áp đặt ba tướng vào sắc pháp được giới hạn theo nửa tháng tối, nửa tháng sáng, theo ngày và đêm, và theo sáu phần của một ngày đêm như buổi sáng, v.v., của hành giả, giống như tri kiến của người nói “ngọn lửa ở mỗi sợi, mỗi sợi sẽ diệt mà không đến được phần khác”.
‘‘Aṃsumhi aṃsumhi jālā itarītaraṃ appatvāva nirujjhissatī’’ti purisassa ñāṇaṃ viya yogino abhikkamādivasena ceva uddharaṇādīsu ca ekekakoṭṭhāsavasena paricchinne rūpe tilakkhaṇāropananti.
And the application of the three characteristics to rūpa, delimited by advancing and so on, and by each individual part in lifting and so on, is like the knowledge of the man who said, “The flame in each fiber, without reaching the next, will cease right there.”
Sự áp đặt ba tướng vào sắc pháp được giới hạn theo từng phần như tiến tới, v.v., và nhấc lên, v.v., của hành giả, giống như tri kiến của người nói “ngọn lửa ở mỗi tơ, mỗi tơ sẽ diệt mà không đến được phần khác”.
712. So evaṃ nānākārehi vayovuḍḍhatthaṅgamarūpe tilakkhaṇaṃ āropetvā puna tadeva rūpaṃ visaṅkharitvā āhāramayādivasena cattāro koṭṭhāse katvā ekekakoṭṭhāse tilakkhaṇaṃ āropeti.
712. Having thus applied the three characteristics in various ways to the rūpa subject to growth and decay, he then re-analyzes that same rūpa and divides it into four parts based on food-originated (āhāramaya) and so on, and applies the three characteristics to each part.
712. Vị ấy áp đặt ba tướng vào sắc pháp già yếu, hoại diệt theo nhiều cách khác nhau như vậy, rồi lại phân tích sắc pháp đó, chia thành bốn phần theo cách do thức ăn tạo ra, v.v., và áp đặt ba tướng vào từng phần.
Tatrāssa āhāramayaṃ rūpaṃ chātasuhitavasena pākaṭaṃ hoti.
Among these, food-originated rūpa is evident based on hunger and satiety.
Ở đó, sắc pháp do thức ăn tạo ra của vị ấy được biểu lộ rõ ràng theo trạng thái đói và no.
Chātakāle samuṭṭhitaṃ rūpaṃ hi jhattaṃ hoti kilantaṃ, jhāmakhāṇuko viya, aṅgārapacchiyaṃ nilīnakāko viya ca dubbaṇṇaṃ dussaṇṭhitaṃ.
Indeed, the rūpa arising during hunger is withered and fatigued, ugly and ill-formed, like a burnt stump or a crow perched in a charcoal basket.
Sắc pháp phát sinh trong lúc đói thì héo úa, mệt mỏi, xấu xí, hình dạng không tốt, như gốc cây cháy dở, như con quạ đậu trong giỏ than.
Suhitakāle samuṭṭhitaṃ dhātaṃ pīṇitaṃ mudu siniddhaṃ phassavantaṃ hoti.
The rūpa arising during satiety is nourished, plump, soft, smooth, and pleasant to the touch.
Sắc pháp phát sinh trong lúc no thì đầy đủ, mập mạp, mềm mại, trơn láng, dễ chịu.
So taṃ pariggahetvā ‘‘chātakāle pavattarūpaṃ suhitakālaṃ appatvā ettheva nirujjhati.
Having discerned this, he reflects: “The rūpa existing during hunger, without reaching the state of satiety, ceases right there.
Vị ấy quán xét sắc pháp đó và áp đặt ba tướng vào đó như sau: “Sắc pháp hiện hành trong lúc đói thì chưa đến lúc no đã diệt ngay tại đây.
Suhitakāle samuṭṭhitampi chātakālaṃ appatvā ettheva nirujjhati, tasmā taṃ aniccaṃ dukkhamanattā’’ti evaṃ tattha tilakkhaṇaṃ āropeti.
And the rūpa arising during satiety, without reaching the state of hunger, ceases right there. Therefore, that* is impermanent (anicca), suffering (dukkha), and non-self (anattā).” Thus, he applies the three characteristics there.
Sắc pháp phát sinh trong lúc no cũng chưa đến lúc đói đã diệt ngay tại đây; do vậy, sắc pháp đó vô thường, khổ, vô ngã”.