Vuttavasena pattakalle samānite, pajjiteti attho.
Thus, the meaning is that when it is made ready for the act, it is suitable.
Khi pattakalla đã được chuẩn bị theo cách đã nói, có nghĩa là đã sẵn sàng.
‘‘Pañcime, bhikkhave, pātimokkhuddesā.
“Bhikkhus, there are these five ways of reciting the Pātimokkha.
“Này các tỳ-khưu, có năm cách đọc tụng Pātimokkha này.
Nidānaṃ uddisitvā avasesaṃ sutena sāvetabbaṃ, ayaṃ paṭhamo pātimokkhuddeso.
Having recited the introduction, the rest should be recited by ear; this is the first way of reciting the Pātimokkha.
Sau khi đọc phần mở đầu, phần còn lại được thông báo bằng cách nói ‘đã nghe,’ đây là cách đọc tụng Pātimokkha thứ nhất.
Nidānaṃ uddisitvā cattāri pārājikāni uddisitvā avasesaṃ sutena sāvetabbaṃ, ayaṃ dutiyo pātimokkhuddeso.
Having recited the introduction and the four Pārājikā, the rest should be recited by ear; this is the second way of reciting the Pātimokkha.
Sau khi đọc phần mở đầu, đọc bốn điều pārājika, phần còn lại được thông báo bằng cách nói ‘đã nghe,’ đây là cách đọc tụng Pātimokkha thứ hai.
Nidānaṃ uddisitvā cattāri pārājikāni uddisitvā terasa saṅghādisese uddisitvā avasesaṃ sutena sāvetabbaṃ, ayaṃ tatiyo pātimokkhuddeso.
Having recited the introduction, the four Pārājikā, and the thirteen Saṅghādisesā, the rest should be recited by ear; this is the third way of reciting the Pātimokkha.
Sau khi đọc phần mở đầu, đọc bốn điều pārājika, đọc mười ba điều saṅghādisesa, phần còn lại được thông báo bằng cách nói ‘đã nghe,’ đây là cách đọc tụng Pātimokkha thứ ba.
Nidānaṃ uddisitvā cattāri pārājikāni uddisitvā terasa saṅghādisese uddisitvā dve aniyate uddisitvā avasesaṃ sutena sāvetabbaṃ, ayaṃ catuttho pātimokkhuddeso.
Having recited the introduction, the four Pārājikā, the thirteen Saṅghādisesā, and the two Aniyatā, the rest should be recited by ear; this is the fourth way of reciting the Pātimokkha.
Sau khi đọc phần mở đầu, đọc bốn điều pārājika, đọc mười ba điều saṅghādisesa, đọc hai điều aniyata, phần còn lại được thông báo bằng cách nói ‘đã nghe,’ đây là cách đọc tụng Pātimokkha thứ tư.
Vitthāreneva pañcamo.
The fifth is in detail.
Cách thứ năm là đọc đầy đủ.
Ime kho bhikkhave pañca pātimokkhuddesā’’ti (mahāva. 150) vuttattā so suttuddeso pañcadhā vibhāvitoti attho.
Bhikkhus, these are the five ways of reciting the Pātimokkha.” As it is stated, the meaning is that this recitation of the Suttanta is divided into five ways.
Này các tỳ-khưu, đây là năm cách đọc tụng Pātimokkha.” Vì đã được nói như vậy, có nghĩa là việc đọc tụng tóm tắt đó được phân thành năm loại.
413. Vināntarāyanti (mahāva. 150) rājantarāyādidasavidhaṃ antarāyaṃ vinā saṅkhepenuddeso vinivārito paṭikkhittoti attho.
413. Vināntarāyaṃ means that without the ten kinds of obstacles such as obstacles from the king, the abbreviated recitation is prohibited, that is, rejected.
413. Vināntarāya có nghĩa là: không có mười loại trở ngại như trở ngại từ vua..., việc đọc tụng tóm tắt bị ngăn cấm, bị bác bỏ.
Therovāti saṅghattherova.
Therovā means the Saṅgha's elder alone.
Therovā chính là vị trưởng lão Tăng.
Etthāti pañcasu uddesesu.
Ettha means among the five recitations.
Etthā có nghĩa là trong năm cách đọc tụng này.
‘‘Dvīsu vā tīsu vā visadesu therova issaro’’ti aṭṭhakathāyaṃ vuttattā avattantepi antarāye saṃkhittena uddisituṃ vaṭṭatīti adhippāyo.
As it is stated in the Aṭṭhakathā, “In two or three unsuitable situations, the elder alone is the authority,” the intention is that it is permissible to recite in brief even when there is no obstacle.
Vì trong Chú giải đã nói “trong hai hoặc ba cách đọc tụng, vị trưởng lão là người có quyền quyết định,” nên ý muốn nói là ngay cả khi không có trở ngại, việc đọc tụng tóm tắt vẫn hợp lệ.
Kattha vuttanti ce?
Where is it stated?
Nếu hỏi: được nói ở đâu?
‘‘Yo tattha bhikkhu byatto paṭibalo, tassādheyya’’nti (mahāva. 155) vuttapāḷiyā aṭṭhakathāyaṃ ‘‘yo tattha bhikkhu byatto paṭibaloti ettha kiñcāpi daharassāpi byattassa pātimokkho anuññāto, atha kho ettha ayamadhippāyo – sace saṅghattherassa pañca vā cattāro vā tayo vā pātimokkhuddesā nāgacchanti, dve pana akhaṇḍā suvisadā vācuggatā honti, therāyattova pātimokkho.
In the Pāḷi text, “The bhikkhu who is skilled and capable there, to him it belongs,” and in the Aṭṭhakathā on “the bhikkhu who is skilled and capable there,” although the Pātimokkha is permitted even for a young bhikkhu who is skilled, the meaning here is this: if the Saṅgha's elder does not know five, four, or three ways of reciting the Pātimokkha, but two are unbroken and clearly memorized, the Pātimokkha depends on the elder.
Trong Chú giải của đoạn Pāḷi đã nói “Vị tỳ-khưu nào ở đó có khả năng, có năng lực, nên giao cho vị ấy,” có nghĩa là “Ở đây, mặc dù Pātimokkha đã được cho phép ngay cả đối với vị tỳ-khưu trẻ có khả năng, nhưng ý nghĩa ở đây là – nếu vị trưởng lão Tăng không thuộc năm, bốn, hoặc ba cách đọc tụng Pātimokkha, nhưng hai cách thì thuộc lòng, không sai sót, và trôi chảy, thì Pātimokkha thuộc quyền của vị trưởng lão.
Sace pana ettakampi visadaṃ kātuṃ na sakkoti, byattassa bhikkhuno āyattova hotī’’ti attho vutto.
But if he cannot make even that much clear, it depends on a skilled bhikkhu.
Tuy nhiên, nếu không thể làm được rõ ràng đến mức đó, thì Pātimokkha thuộc quyền của vị tỳ-khưu có khả năng.”
Pāḷiyampi vuttameva ‘‘tehi, bhikkhave, bhikkhūhi eko bhikkhu sāmantā āvāsā sajjukaṃ pāhetabbo ‘gaccha, āvuso, saṃkhittena vā vitthārena vā pātimokkhaṃ pariyāpuṇitvā āgacchā’’’ti (mahāva. 163).
It is also stated in the Pāḷi: “Bhikkhus, those bhikkhus should immediately send one bhikkhu from the surrounding dwelling place, saying, ‘Go, friend, learn the Pātimokkha in brief or in detail and return.’”
Trong Pāḷi cũng đã nói: “Này các tỳ-khưu, các tỳ-khưu ấy nên cử một vị tỳ-khưu đến một trú xứ lân cận ngay lập tức, với lời dặn ‘này hiền giả, hãy đi học thuộc Pātimokkha, dù tóm tắt hay đầy đủ, rồi trở về.’”
415. Uddiṭṭhamatte (mahāva. 172) vā sakalāya vā ekaccāya vā parisāya vuṭṭhitāya samā vā thokatarā vā yadi āgaccheyyunti sambandho.
415. Uddiṭṭhamatte vā sakalāya vā ekaccāya parisāya vuṭṭhitāya: the connection is, if an equal or smaller number of bhikkhus arrive when the recitation has just finished, or when the entire assembly or part of it has risen.
415. Vừa khi đọc xong hoặc khi toàn thể hội chúng hoặc một phần hội chúng đã đứng lên, nếu có các vị tỳ khưu với số lượng bằng hoặc ít hơn đến, đây là mối liên hệ.
Pārisuddhinti pārisuddhiuposathaṃ.
Pārisuddhi means the Uposatha of purification.
Pārisuddhi (thanh tịnh) ở đây là lễ Uposatha thanh tịnh.
Kareyyesanti kareyya esaṃ, etesaṃ santiketi attho.
Kareyyesa means 'should perform' for them, meaning 'in their presence'.
Kareyyesaṃ là kareyya esaṃ, có nghĩa là nên làm cho họ, (tức là) trước sự hiện diện của họ.
Bahukātha ceti atha bahukā ce, puna āgatā bahukā ceti attho,.
Bahukātha ce means 'if there are many', meaning 'if many have come again'.
Bahukātha ce là atha bahukā ce, có nghĩa là, nếu các vị đến sau lại đông hơn.
‘‘Uddissamāne, uddiṭṭhamatte ekaccāya vuṭṭhitāya sakalāya vuṭṭhitāyā’’ti (mahāva. 172) āgatesu sabbavikappesu pubbakiccaṃ katvā puna ādito paṭṭhāya pātimokkhaṃ uddiseti attho.
This means that in all the cases mentioned, such as "when it is being recited, as soon as it is recited, when some have risen, when all have risen," after performing the preliminary duties, the Pātimokkha should be recited again from the beginning.
Nghĩa là, trong tất cả các trường hợp được đề cập: “khi đang đọc, vừa khi đọc xong, khi một phần hội chúng đã đứng lên, khi toàn thể hội chúng đã đứng lên”, nếu có các vị tỳ khưu đến, sau khi đã làm các phận sự ban đầu, nên đọc lại Pātimokkha từ đầu.
416. Itarānanti āgantukānaṃ.
416. Itarānaṃ means 'for the arriving bhikkhus'.
416. Itarānaṃ là của các vị khác, (tức là) các vị khách.
Sacetaroti sace cātuddasikoti attho.
Sacetaro means 'if it is the fourteenth day'.
Sacetaro có nghĩa là sace cātuddasiko, nếu là ngày mười bốn.
Samānetarenuvattantūti samā vā ūnā vā itare āgantukā purimānaṃ āvāsikānaṃ anuvattantūti attho.
Samānetarenuvattantū means 'the others, the arriving bhikkhus, whether equal in number or fewer, should follow the resident bhikkhus'.
Samānetarenuvattantū có nghĩa là, các vị khách khác có số lượng bằng hoặc ít hơn nên thuận theo các vị trú xứ có trước.
Sacedhikāti āgantukā sace adhikā, purimā āvāsikā anuvattantūti attho.
Sacedhikā means 'if the arriving bhikkhus are more numerous, the resident bhikkhus should follow them'.
Sacedhikā có nghĩa là, nếu các vị khách đông hơn, thì các vị purimā (có trước), tức các vị trú xứ, nên thuận theo.
Sesepyayaṃ nayoti ‘‘āgantukānaṃ pannaraso hoti, āvāsikānaṃ cātuddaso’’ti itarepi samathokā āgantukā āvāsikānaṃ anuvattantūtiādinā nayena vinicchayo veditabboti attho.
Sesepyayaṃ nayo means 'the same principle applies to the rest', meaning that the determination should be understood according to the principle, "if it is the fifteenth for the arriving bhikkhus and the fourteenth for the resident bhikkhus, the arriving bhikkhus should follow the resident bhikkhus," and so on.
Sesepyayaṃ nayo có nghĩa là, trong các trường hợp còn lại như “đối với các vị khách là ngày rằm, đối với các vị trú xứ là ngày mười bốn”, nên hiểu cách giải quyết theo phương pháp đã nêu, bắt đầu bằng “các vị khách có số lượng bằng hoặc ít hơn nên thuận theo các vị trú xứ”.
419. ‘‘Na bhikkhave pātimokkhuddesakena sañcicca na sāvetabbaṃ.
419. Because it was said, "Monks, the reciter of the Pātimokkha should not intentionally fail to recite it.
419. Vì đã được nói rằng: “Này các tỳ khưu, vị đọc Pātimokkha không được cố ý không cho nghe.
Yo na sāveyya, āpatti dukkaṭassā’’tivuttattā (mahāva. 154) ‘‘sāveyya sutta’’nti vuttaṃ.
Whoever fails to recite it incurs an offense of dukkata," "sāveyya suttaṃ" (should recite the Sutta) was stated.
Vị nào không cho nghe, phạm tội dukkaṭa”, nên đã nói “sāveyya sutta” (nên cho nghe điều đã nghe).
‘‘Anujānāmi, bhikkhave, pātimokkhuddesakena vāyamituṃ kathaṃ sāveyyanti, vāyamantassa anāpattī’’ti (mahāva. 154) vuttattā ‘‘sañcicca assāventassa dukkaṭa’’nti vuttaṃ.
Because it was said, "Monks, I allow the reciter of the Pātimokkha to make an effort to recite it; there is no offense for one who makes an effort," "sañcicca assāventassa dukkaṭa" (an offense of dukkata for one who intentionally fails to recite) was stated.
Vì đã được nói rằng: “Này các tỳ khưu, Ta cho phép vị đọc Pātimokkha cố gắng làm sao để cho nghe được; vị đang cố gắng thì không phạm tội”, nên đã nói “sañcicca assāventassa dukkaṭa” (cố ý không cho nghe thì phạm tội dukkaṭa).
421-3. Idāni pārisuddhiuposathaṃ dassetuṃ ‘‘sammajjitvā’’tiādi vuttaṃ.
421-3. Now, to show the Pārisuddhi Uposatha, "sammajjitvā" and so on were stated.
421-3. Bây giờ, để trình bày về lễ Uposatha thanh tịnh, câu “sammajjitvā” (sau khi quét dọn) v.v... đã được nói đến.
Añjaliṃ (mahāva. 168) paggayhāti sambandho.
The connection is: having raised the añjali.
Mối liên hệ là añjaliṃ paggayha (chắp tay).
Teti avasesā dve evaṃ samudīriyā vattabbāti attho.
Te means that the remaining two should be spoken to in this manner.
Te có nghĩa là, hai vị còn lại nên nói như vậy.
Ekaṃsaṃ uttarāsaṅgādikaraṇavasena samattapubbārambhena te dve bhikkhū navena evamīriyā vattabbāti attho.
This means that those two bhikkhus should be addressed by the newcomer in this manner, with the entire preliminary arrangement, such as putting the outer robe over one shoulder.
Nghĩa là, hai vị tỳ khưu đó, với sự chuẩn bị ban đầu đã hoàn tất qua việc vắt y thượng v.v... qua một bên vai, nên nói với vị mới đến như vậy.
426. Ettāvatā ‘‘anujānāmi, bhikkhave, catunnaṃ pātimokkhaṃ uddisitu’’nti (mahāva. 168) ca ‘‘anujānāmi, bhikkhave, tiṇṇaṃ pārisuddhiuposathaṃ kātu’’nti (mahāva. 168) ca ‘‘anujānāmi, bhikkhave, dvinnaṃ pārisuddhiuposathaṃ kātu’’nti (mahāva. 168) ca vuttaṃ saṅghuposathañca pārisuddhiuposathañca dassetvā idāni yattha eko bhikkhu viharati, tassa anuññātaṃ adhiṭṭhānuposathaṃ dassetuṃ ‘‘pubbakicca’’ntiādimāha.
426. Up to this point, having shown the Saṅgha Uposatha and the Pārisuddhi Uposatha, as stated in "Monks, I allow four to recite the Pātimokkha," and "Monks, I allow three to perform the Pārisuddhi Uposatha," and "Monks, I allow two to perform the Pārisuddhi Uposatha," now, to show the Adhiṭṭhāna Uposatha which is permitted when only one bhikkhu resides, "pubbakicca" (preliminary duties) and so on are stated.
426. Đến đây, sau khi đã trình bày về lễ Uposatha của Tăng và lễ Uposatha thanh tịnh qua các câu “Này các tỳ khưu, Ta cho phép bốn vị đọc Pātimokkha”, “Này các tỳ khưu, Ta cho phép ba vị làm lễ Uposatha thanh tịnh”, và “Này các tỳ khưu, Ta cho phép hai vị làm lễ Uposatha thanh tịnh”, bây giờ để trình bày về lễ Uposatha phát nguyện được cho phép đối với nơi có một vị tỳ khưu trú ngụ, Ngài nói “pubbakicca” (phận sự ban đầu) v.v...
Ettha ca pubbakiccaṃ nāma sammajjanādikaṃyeva.
Here, pubbakicca means sweeping and so on.
Và ở đây, pubbakiccaṃ chính là việc quét dọn v.v...
428. Vagge (mahāva. 173) ca samagge ca ‘‘vaggo’’ti saññino ca ‘‘vaggo nu kho, samaggo nu kho’’ti evaṃ vimatissa ca dukkaṭaṃ, ‘‘nassantete vinassantete, ko tehi attho’’ti evaṃ anāgatānaṃ bhikkhūnaṃ atthibhāvaṃ ñatvā bhedādhippāyena uposathaṃ karoto thullaccayaṃ hotīti attho.
428. For one who perceives a "faction" in a faction (group) or in a united assembly, and for one who is doubtful saying, "Is it a faction or is it united?", there is an offense of dukkata; and for one who performs the Uposatha with the intention of causing division, knowing the existence of bhikkhus who have not arrived, saying, "Let them perish, let them be destroyed, what is the purpose of them?", there is an offense of thullaccaya.
428. Nghĩa là, trong trường hợp chia rẽ và hòa hợp, vị có nhận thức rằng “chia rẽ” và vị vimatissa (có sự nghi ngờ) rằng “liệu là chia rẽ hay hòa hợp” thì phạm tội dukkaṭa; còn vị nào biết có sự hiện diện của các tỳ khưu chưa đến, nhưng với bhedādhippāyena (ý định gây chia rẽ) mà làm lễ Uposatha, nghĩ rằng “mặc kệ họ, mặc kệ họ tiêu vong, có họ thì được ích gì”, thì phạm tội thullaccaya (trọng tội).
Tadubhayepi ‘‘samaggo’’ti saññino anāpatti.
In both cases, there is no offense for one who perceives it as "united".
Trong cả hai trường hợp đó, vị có nhận thức rằng “hòa hợp” thì không phạm tội.
429-430. Sesasahadhammikā nāma bhikkhuṃ ṭhapetvā avasesā cattāro.
429-430. Sesasahadhammikā means the remaining four, excluding the bhikkhu.
429-430. Sesasahadhammikā (các vị đồng pháp còn lại) là bốn hạng còn lại, ngoại trừ tỳ khưu.
Abhabbassāti ettha paṇḍakatheyyasaṃvāsaka titthiyapakkantaka tiracchānagata mātughātaka pitughātaka arahantaghātaka bhikkhunidūsaka saṅghabhedaka lohituppādakaubhatobyañjanakā abhabbā gahitā.
By "Abhabbassa" (incapable), here are included those who are paṇḍaka, cohabiting with thieves, apostates to other sects, animals, matricides, patricides, arahant-slayers, defilers of bhikkhunīs, schismatics, those who shed the Buddha's blood, and those with both sexes.
Trong câu abhabbassā (của người không đủ tư cách), những người không đủ tư cách được kể đến là: người ái nam ái nữ, người sống chung lén lút, người theo ngoại đạo, người đã bỏ đạo, loài thú, người giết mẹ, người giết cha, người giết A-la-hán, người làm hại tỳ khưu ni, người gây chia rẽ Tăng, người làm chảy máu Phật, và người có hai giới tính.
Ettha pana nāgamāṇavakādayo tiracchānagatapakkhikāti veditabbā.
Here, Nāgamāṇavaka and others should be understood as belonging to the category of animals.
Và ở đây, nên biết rằng các chú tiểu long vương v.v... thuộc nhóm loài thú.
Etesaṃ nisinnaparisāyañca pātimokkhaṃ na uddiseti sambandho.
The connection is that the Pātimokkha is not to be recited in an assembly where these are seated.
Mối liên hệ là, không nên đọc Pātimokkha trong hội chúng có những người này đang ngồi.
Ettha pana bhikkhū kenacideva karaṇīyena sannipatitā meghādīhi upaddutā ‘‘anokāsā mayaṃ, aññatra gacchāmā’’ti chandaṃ avissajjetvāva uṭṭhahanti.
Here, bhikkhus, having assembled for some purpose, being afflicted by rain and so on, rise up saying, "We are not free, let us go elsewhere," without having relinquished their consent (chanda).
Trong đó, các tỳ khưu tụ họp vì một phận sự nào đó, bị trở ngại bởi mây mưa v.v..., họ đứng dậy mà không rút lại sự ưng thuận, nghĩ rằng: “Chúng ta không có chỗ, hãy đi nơi khác”.
Idaṃ parisapārivāsiyaṃ.
This is parisapārivāsiya.
Đây là parisapārivāsiyaṃ.
Kiñcāpi parisapārivāsiyaṃ, chandassa pana avissaṭṭhattā kammaṃ kātuṃ vaṭṭati.
Although it is parisapārivāsiya, since the consent has not been relinquished, it is permissible to perform an act.
Mặc dù là parisapārivāsiyaṃ, nhưng vì sự ưng thuận chưa được rút lại, nên được phép làm yết ma.
Punapi bhikkhūnaṃ ‘‘uposathādīni karissāmā’’ti rattiṃ sannipatitvā dhammaṃ suṇantānaṃyeva aruṇo uggacchati.
Again, for bhikkhus who have assembled at night, intending to perform Uposatha and so on, the dawn breaks while they are still listening to the Dhamma.
Lại nữa, các tỳ khưu tụ họp vào ban đêm với ý định “chúng ta sẽ làm lễ Uposatha v.v...”, nhưng trời rạng đông trong khi họ vẫn đang nghe pháp.
Sace ‘‘cātuddasikaṃ karissāmā’’ti nisinnā, ‘‘pannaraso’’ti kātuṃ vaṭṭati.
If they were seated intending to perform a cātuddasika (fourteenth-day) Uposatha, it is permissible to perform a pannarasa (fifteenth-day) Uposatha.
Nếu họ ngồi với ý định “chúng ta sẽ làm lễ ngày mười bốn”, thì được phép làm thành “ngày rằm”.
Sace pannarasikaṃ kātuṃ nisinnā, pāṭipade anuposathe uposathaṃ kātuṃ na vaṭṭati, aññaṃ pana saṅghakiccaṃ kātuṃ vaṭṭati.
If they were seated intending to perform a pannarasika (fifteenth-day) Uposatha, it is not permissible to perform an Uposatha on the first day (pāṭipada) as an anuposatha, but it is permissible to perform other Saṅgha acts.
Nếu họ ngồi để làm lễ ngày rằm, thì không được phép làm lễ Uposatha vào ngày pāṭipada (mùng một) là ngày không phải Uposatha, nhưng được phép làm các phận sự khác của Tăng.
Idaṃ rattipārivāsiyaṃ nāma.
This is called rattipārivāsiya.
Đây gọi là rattipārivāsiyaṃ.
Puna bhikkhū ‘‘yaṃkiñcideva abbhānādikammaṃ karissāmā’’ti sannipatitā honti, tatreko nakkhattapāṭhako evaṃ vadati ‘‘ajja nakkhattaṃ dāruṇa’’nti, te tassa vacanena chandaṃ vissajjetvā tattheva nisinnā honti.
Again, bhikkhus have assembled, intending to perform some act such as abbhāna. There, one astrologer says, "Today's constellation is terrible." They, by his words, relinquish their consent (chanda) and remain seated there.
Lại nữa, các tỳ khưu tụ họp với ý định “chúng ta sẽ làm một yết ma nào đó như phục vị v.v...”, trong đó có một người đọc sao nói rằng “hôm nay sao xấu”.
Athañño āgantvā ‘‘kiṃ nakkhattena, karothā’’ti vadati.
Then another comes and says, "What's with the constellation? Perform the act!"
Nghe lời người đó, họ rút lại sự ưng thuận và vẫn ngồi tại đó.
Idaṃ chandapārivāsiyañceva ajjhāsayapārivāsiyañca.
This is chandapārivāsiya and ajjhāsayapārivāsiya.
Đây là chandapārivāsiyañceva ajjhāsayapārivāsiyañca (ở lại của sự ưng thuận và ở lại của ý định).
Tasmiṃ pārivāsiye puna chandapārisuddhiṃ anānetvā kammaṃ kātuṃ na vaṭṭati.
In such a pārivāsiya, it is not permissible to perform an act without bringing about a renewed purification of consent.
Trong trường hợp ở lại đó, không được phép làm yết ma mà không thu lại sự ưng thuận và thanh tịnh một lần nữa.
Idaṃ sandhāya ‘‘chandena parivutthenā’’ti vuttaṃ.
It is with this in mind that "with a collected consent" was stated.
Nhắm đến điều này, câu “chandena parivutthenā” (với sự ưng thuận đã bị rút lại) đã được nói đến.
431. Āpannamāpattiṃ (mahāva. 169; mahāva. aṭṭha. 169) adesayitvāna vā ‘‘ahaṃ, āvuso, itthannāmāya āpattiyā vematiko, yadā nibbematiko bhavissāmi, taṃ āpattiṃ paṭikarissāmī’’ti vatvā vimatiṃ anāvikatvāna vā ‘‘na ca bhikkhave anuposathe uposatho kātabbo aññatra saṅghasāmaggiyā’’ti (mahāva. 183) vuttattā anuposathepi vā kātuṃ na ca kappatīti attho.
431. The meaning is: having committed an offense (āpannamāpattiṃ), without confessing it (adesayitvāna) or having said, "Friends, I am in doubt about such and such an offense; when I am free from doubt, I will rectify that offense," without revealing the doubt (vimatiṃ anāvikatvāna), or, as it is stated, "Bhikkhus, an Uposatha should not be performed on a non-Uposatha day, except for the unity of the Saṅgha," it is not permissible to perform it on a non-Uposatha day.
431. Nghĩa là, adesayitvāna (không sám hối) một tội đã phạm, hoặc không nói rằng “Thưa chư hiền, tôi có nghi ngờ về tội tên là như vậy, khi nào hết nghi ngờ, tôi sẽ xử lý tội đó” mà vimatiṃ anāvikatvāna (không bày tỏ sự nghi ngờ), hoặc vì đã được nói “Này các tỳ khưu, không được làm lễ Uposatha vào ngày không phải Uposatha, trừ khi vì sự hòa hợp của Tăng”, nên cũng không được phép làm vào ngày không phải Uposatha.
432. ‘‘Na ca bhikkhave tadahuposathe sabhikkhukā āvāsā abhikkhuko āvāso vā anāvāso vā gantabbo aññatra saṅghena aññatra antarāyā’’ti (mahāva. 181) vuttattā ‘‘aṭṭhitoposathāvāsā’’ti (mahāva. aṭṭha. 181) vuttaṃ.
432. As it is stated, "Bhikkhus, on the Uposatha day, a monastery with bhikkhus, or a monastery without bhikkhus, or a non-monastery, should not be gone to, except by the Saṅgha, except in case of danger," therefore it is said "aṭṭhitoposathāvāsā".
432. Vì đã nói rằng: “Này các tỳ-khưu, vào ngày Bố-tát không được đi đến trú xứ có tỳ-khưu, trú xứ không có tỳ-khưu, hoặc trú xứ không có trú xứ, trừ khi có sự cho phép của Tăng-già hoặc có chướng ngại” (Đại Phẩm 181), nên đã nói là “trú xứ đã kiên cố Bố-tát” (Đại Phẩm Chú giải 181).
Na vaje na gacche.
Na vaje na means should not go.
Không đi, không đến.
Adhiṭṭhātuṃ sīmameva vāti sace vihāre uposathaṃ karonti, uposathādhiṭṭhānatthaṃ sīmāpi nadīpi na gantabbā.
Adhiṭṭhātuṃ sīmameva vāti means that if they perform the Uposatha in the monastery, for the purpose of declaring the Uposatha, neither a sīmā nor a river should be gone to.
Để kiên cố, hoặc chỉ giới hạn là, nếu họ làm lễ Bố-tát trong tịnh xá, thì không được đi đến giới trường hay bờ sông để kiên cố Bố-tát.
Sace panettha koci bhikkhu hoti, tassa santikaṃ gantuṃ vaṭṭati.
If there is some bhikkhu there, it is permissible to go to him.
Nếu ở đó có một vị tỳ-khưu nào, thì được phép đi đến chỗ vị ấy.
Vissaṭṭhauposathāpi āvāsā gantuṃ vaṭṭati, evaṃ gato adhiṭṭhātumpi labhatīti.
It is permissible to go to monasteries where the Uposatha has been relinquished; having gone thus, one can also declare it.
Cũng được phép đi đến các trú xứ đã xả Bố-tát; khi đã đi như vậy, vị ấy cũng có thể kiên cố (Bố-tát).
Uposathavinicchayo.
This is the decision regarding Uposatha.
Sự quyết định về Bố-tát.
437. Theresu ukkuṭikaṃ nisajja pavārentesu sayaṃ pana navo yāva pavāreti, tāva ukkuṭikova acchatūti attho.
437. When the elders are performing Pavāraṇā seated in the ukkuṭika posture, the meaning is that the new bhikkhu should remain in the ukkuṭika posture until he performs Pavāraṇā.
437. Khi các vị trưởng lão đang ngồi xổm để tự tứ, thì vị tân tỳ-khưu cũng nên ngồi xổm cho đến khi tự tứ xong; đó là ý nghĩa.
‘‘Na bhikkhave theresu ukkuṭikaṃ nisinnesu pavārayamānesu āsanesu acchitabbaṃ.
"Bhikkhus, when the elders are seated in the ukkuṭika posture and performing Pavāraṇā, one should not remain seated in one's seat.
Vì đã nói rằng: “Này các tỳ-khưu, khi các vị trưởng lão đang ngồi xổm để tự tứ, thì không được ngồi trên chỗ ngồi.
Yo accheyya, āpatti dukkaṭassa.
Whoever breaks it, there is an offense of wrong-doing (dukkata).
Ai ngồi, thì phạm tội Dukkata.
Anujānāmi, bhikkhave, tadamantarā ukkuṭikaṃ nisīdituṃ, yāva pavāreti, pavāretvā āsane nisīditu’’nti (mahāva. 211) hi vuttaṃ.
"Monks, I allow sitting in the squatting posture (ukkuṭika) in the interim until one has made the invitation (pavāreti); having made the invitation, one may sit on a seat," (as it was said).
Này các tỳ-khưu, Ta cho phép ngồi xổm trong khoảng thời gian đó, cho đến khi tự tứ xong, sau khi tự tứ xong thì ngồi trên chỗ ngồi” (Đại Phẩm 211).
440-2. Evaṃ tevācikappavāraṇaṃ dassetvā idāni dvevācikaekavācikasamānavassikappavāraṇāsu kattabbaṃ dassetuṃ ‘‘dānenā’’tiādimāha.
Having thus shown the three-time invitation (tevācika-pavāraṇā), now, in order to show what should be done in the case of the two-time, one-time, and same-vassa invitations, he says "by giving" (dānena) and so on.
440-2. Sau khi trình bày về sự Tự Tứ ba lần như vậy, bây giờ để trình bày những gì cần làm trong các sự Tự Tứ hai lần, một lần và Tự Tứ cùng tuổi hạ, nên đã nói “bằng cách bố thí” v.v..
Tattha dānenāti dānena vā.
Therein, "by giving" (dānena) means "by giving" or.
Trong đó, bằng cách bố thí nghĩa là bằng cách bố thí.
Dhammasākacchāti iminā dhammakathāsuttasaṅgāyanāvinayavinicchayādayo gahitā.
By "discussion on Dhamma" (dhammasākacchā), Dhamma talks, recitation of suttas, Vinaya decisions, and so forth are included.
Đàm luận Pháp bao gồm việc thuyết Pháp, kết tập kinh điển, quyết định về luật, v.v..
Dānena vā dhammasākacchāya vā kalahena vā rattiyā khepitabhāvato tevācikāya okāse asati dasavidhe vā antarāye anurūpato uttiṃ ṭhapetvā pavāreyyāti sambandho.
The connection is that if there is no opportunity for the three-time invitation due to the night being spent in giving, or discussion on Dhamma, or quarreling, or if there are ten kinds of obstacles, one should make the invitation by establishing a resolution (utti) appropriately.
Mối liên hệ là: Nếu không có cơ hội cho Tự Tứ ba lần do đêm đã trôi qua bằng cách bố thí, hoặc đàm luận Pháp, hoặc tranh cãi, hoặc do mười loại chướng ngại, thì nên đặt một lời tuyên bố phù hợp và tự tứ.
Idāni yathānurūpato ñatti ṭhapitā, taṃ dassetuṃ ‘‘suṇātu me’’tiādimāha.
Now, a motion (ñatti) has been established appropriately; to show this, he says "Let the Sangha hear me" (suṇātu me) and so on.
Bây giờ, để trình bày về lời tuyên bố đã được đặt ra một cách phù hợp, nên đã nói “Xin Tăng-già lắng nghe tôi” v.v..
Yathāṭhapitañattiyāti ettha sabbasaṅgāhikāceñattiṭhapitā, tevācikadvevācikaekavācikānaṃ vasena pavāretabbaṃ, samānavassikappavāraṇāva ekā na vaṭṭati.
Here, regarding "by the motion as established" (yathāṭhapitañattiyā): if the motion was established to encompass all, then the invitation should be made as three-time, two-time, or one-time; a same-vassa invitation alone is not permissible.
Trong câu bằng lời tuyên bố đã được đặt ra như vậy này, nếu lời tuyên bố đã được đặt ra bao trùm tất cả, thì sự Tự Tứ phải được thực hiện theo ba lần, hai lần, một lần; sự Tự Tứ cùng tuổi hạ một lần thì không được phép.
Sace ‘‘saṅgho tevācikaṃ pavāreyyā’’ti ṭhapitā, tevācikā eva vaṭṭati, dvevācikādayo na vaṭṭanti.
If it was established as "the Sangha should make the three-time invitation," then only the three-time invitation is permissible; the two-time and others are not.
Nếu đã đặt ra rằng “Tăng-già nên tự tứ ba lần”, thì chỉ Tự Tứ ba lần mới được phép, Tự Tứ hai lần v.v. thì không được phép.
‘‘Dvevācikaṃ pavāreyyā’’ti vutte dvevācikañca tevācikañca vaṭṭati, ekavācikasamānavassikā na vaṭṭanti.
When "the two-time invitation" is stated, both the two-time and three-time invitations are permissible, but the one-time and same-vassa are not.
Khi nói “Nên tự tứ hai lần”, thì Tự Tứ hai lần và ba lần đều được phép, Tự Tứ một lần và cùng tuổi hạ thì không được phép.
‘‘Ekavācikaṃ pavāreyyā’’ti vutte pana samānavassikaṃ ṭhapetvā sesā vaṭṭanti.
However, when "the one-time invitation" is stated, all except the same-vassa are permissible.
Tuy nhiên, khi nói “Nên tự tứ một lần”, thì tất cả đều được phép, trừ Tự Tứ cùng tuổi hạ.
‘‘Samānavassika’’nti pana vutte sabbaṃ vaṭṭatīti.
But when "the same-vassa" is stated, everything is permissible.
Còn khi nói “cùng tuổi hạ”, thì tất cả đều được phép.
Ādike cettha āhareti ettha pavāraṇāyapi pubbe uposathe vutte ‘‘yadi samā āgaccheyyu’’ntiādike vāre āhareti attho.
Here, regarding "bring it up at the beginning" (ādike cettha āhare): the meaning is that, even before the invitation, in the Uposatha mentioned, "if equals should come," and so on, it should be brought up "at the occasion."
Trong câu và ở đây, hãy đề cập đến ban đầu này, ý nghĩa là: ngay cả trong lễ Tự Tứ, khi Bố-tát đã được nói trước đó, thì hãy đề cập đến lượt như “nếu các vị đến cùng nhau” v.v. ở ban đầu.
450. ‘‘Na bhikkhave sāpattikena pavāretabbaṃ.
"Monks, one who is guilty of an offense should not make the invitation.
450. “Này các tỳ-khưu, người có tội không được tự tứ.
Yo pavāreyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (mahāva. 235) vuttattā sāpattikenapi vematikenapi pavāriyamāne āpattiṃ sarantenapi uposathe vuttanayena paṭipajjitabbaṃ.
Whoever makes the invitation, there is an offense of wrong-doing (dukkata)"—since this was stated, even one who is guilty of an offense or one who is in doubt, when making the invitation, should proceed in the manner stated for the Uposatha, remembering the offense.
Ai tự tứ, thì phạm tội Dukkata” (Đại Phẩm 235); vì đã nói như vậy, nên người có tội và người nghi ngờ cũng phải hành xử theo cách đã nói trong Bố-tát khi nhớ đến tội lỗi.
‘‘Vagge samagge vaggoti-saññino vimatissa vā’’tiādigāthāto paṭṭhāya yāva ‘‘antarāyaṃ va saṅghaṃ vā-dhiṭṭhātuṃ sīmameva vā’’ti avasānagāthā, tāva sesā uposathe vuttā gāthāyoti adhippetā.
From the verse "Among a divided group, one who perceives it as a group, or one who is in doubt" and so on, up to the concluding verse "or an obstacle, or the Sangha, or to determine the boundary (sīmā) itself," the remaining verses are intended as those stated in the Uposatha.
Từ bài kệ “Khi Tăng-già hòa hợp, hoặc nghĩ là Tăng-già, hoặc nghi ngờ” v.v. cho đến bài kệ cuối cùng “hoặc chướng ngại, hoặc Tăng-già, hoặc chỉ giới trường để kiên cố”, thì các bài kệ còn lại được hiểu là đã nói trong Bố-tát.
453. Cakkhusotādibhedehīti (dī. ni. 1.213, 454; ma. ni. 1.411; a. ni. 4.198; dha. sa. 1352-1354; mahāni. 196) cakkhusotaghānajivhākāyamanasaṅkhātehi chahi indriyehīti attho.
"By means of the distinctions of eye, ear, etc." (cakkhusotādibhedehi) means by means of the six faculties (indriya) namely eye, ear, nose, tongue, body, and mind.
453. Với các loại như mắt, tai, v.v. (Trường Bộ 1.213, 454; Trung Bộ 1.411; Tăng Chi Bộ 4.198; Pháp Tụ 1352-1354; Đại Nghĩa 196) nghĩa là với sáu căn được gọi là mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý.
Rūpasaddādigocareti rūpasaddagandharasaphoṭṭhabbadhammasaṅkhātesu chasu gocaresūti attho.
"In the objects of form, sound, etc." (rūpasaddādigocare) means in the six objects (gocara) namely form, sound, smell, taste, touch, and mental phenomena.
Trong các đối tượng như sắc, thanh, v.v. nghĩa là trong sáu đối tượng được gọi là sắc, thanh, hương, vị, xúc, pháp.
Ettha pana hatthapādahasitakathitavilokitādibhedaṃ subhākāraṃ gahetvā ayoniso manasi karontassa abhijjhā uppajjati.
Here, however, to one who unskillfully attends to the beautiful aspect, taking distinctions such as hands, feet, smiling, speaking, looking, etc., covetousness arises.
Ở đây, khi một người nắm giữ các tướng tốt như tay, chân, cười, nói, nhìn, v.v. và tác ý không như lý, thì tham ái phát sinh.
‘‘Anatthaṃ me acari, carati, carissatī’’tiādinā (pari. aṭṭha. 329) nayena paṭighanimittaṃ gahetvā ayoniso manasi karontassa byāpādo uppajjati.
To one who unskillfully attends, taking a sign of aversion such as "he acted against my welfare, he is acting, he will act," ill-will arises.
Khi một người nắm giữ tướng sân hận theo cách “Người ấy đã làm hại tôi, đang làm hại tôi, sẽ làm hại tôi” v.v. (Chú giải Tạp Phẩm 329) và tác ý không như lý, thì sân hận phát sinh.
Ettha pana itthipurisanimittaṃ vā subhanimittādikaṃ kilesavatthubhūtaṃ nimittaṃ aggaṇhitvā diṭṭhe diṭṭhamattādinā paṭipajjitvā asubhanimitte yoniso manasikāraṃ bahulīkarontassa abhijjhāya pahānaṃ hoti.
Here, however, by not grasping a sign of a woman or man, or a beautiful sign, or any other sign that is a basis for defilements, and by practicing "in the seen, just the seen," etc., and by cultivating skillful attention to an unattractive sign, the abandonment of covetousness occurs.
Tuy nhiên, ở đây, khi không nắm giữ tướng nam nữ hoặc tướng tốt v.v. là đối tượng của phiền não, mà thực hành theo cách “trong cái thấy chỉ là cái thấy” v.v. và thường xuyên tác ý như lý về tướng bất tịnh, thì tham ái được đoạn trừ.
‘‘Anatthaṃ me acari, taṃ kutettha labbhā’’tiādinā vā mettābhāvanādivasena vā yoniso manasi karontassa byāpādappahānaṃ hoti.
Or, by skillful attention through the development of loving-kindness (mettā-bhāvanā) and so on, or by thinking "he acted against my welfare, but how could that be obtained here?", the abandonment of ill-will occurs.
Hoặc khi tác ý như lý theo cách “Người ấy đã làm hại tôi, làm sao có thể có điều đó ở đây?” v.v. hoặc bằng cách tu tập tâm từ, thì sân hận được đoạn trừ.
Evamidaṃ saṅkhepato rūpādīsu kilesānubandhanimittādiggāhaparivajjanalakkhaṇaṃ indriyasaṃvarasīlanti veditabbaṃ.
This, in brief, should be understood as the virtue of sense-restraint (indriyasaṃvarasīla), characterized by avoiding the grasping of signs and indications that lead to the defilements associated with forms, etc.
Như vậy, đây là giới luật phòng hộ các căn, có đặc tính là tránh nắm giữ các tướng phiền não, v.v. trong sắc, v.v., cần phải hiểu như vậy.
455. Desanā saṃvaro eṭṭhi, paccavekkhaṇa bhedatoti (pārā. aṭṭha. 2.585; visuddhi. 1.19) desanāsuddhi saṃvarasuddhi pariyeṭṭhisuddhi paccavekkhaṇasuddhīti evaṃ catubbidhā suddhīti attho.
455. Desanā, saṃvaro, eṭṭhi, paccavekkhaṇa bhedato means that purity is fourfold: purity of teaching (desanāsuddhi), purity of restraint (saṃvarasuddhi), purity of seeking (pariyeṭṭhisuddhi), and purity of reflection (paccavekkhaṇasuddhi).
455. Sự thuyết giảng, sự phòng hộ, sự tìm cầu, sự quán xét là các loại (Chú giải Pārājika 2.585; Thanh Tịnh Đạo 1.19) nghĩa là có bốn loại thanh tịnh như vậy: thanh tịnh thuyết giảng, thanh tịnh phòng hộ, thanh tịnh tìm cầu, thanh tịnh quán xét.
Idāni tāhi suddhīhi visujjhanake dassetuṃ ‘‘pātimokkhasaṃvarasammata’’ntiādimāha.
Now, to show those who are purified by these purities, it is said, “pātimokkha-saṃvara-sammata” and so on.
Bây giờ, để trình bày những người được thanh tịnh bởi các loại thanh tịnh đó, nên đã nói “người được chấp thuận bởi sự phòng hộ giới bổn” v.v..
458. ‘‘Paṭisaṅkhā yoniso cīvaraṃ paṭisevāmi…pe… uppannānaṃ veyyābādhikānaṃ…pe… paramatāyā’’ti (ma. ni. 1.23; a. ni. 6.58) ca evaṃ catūsupi paccayesu yathāvuttapaccavekkhaṇasujjhanāti attho.
458. The meaning is that one is purified by reflection as stated in, “Reflecting wisely, I make use of robes… and… for the suppression of arisen vexatious… for the utmost attainment” in all four requisites.
458. “Sau khi quán xét một cách như lý, tôi thọ dụng y phục…v.v… đối với những bệnh tật phát sinh…v.v… để đạt đến sự tối thượng” (Ma. Ni. 1.23; A. Ni. 6.58) và như vậy, đây là ý nghĩa của sự thanh tịnh do quán xét như đã nói đối với cả bốn vật dụng.
Ettha pana duvidhaṃ paccavekkhaṇaṃ paṭilābhakāle ca paribhogakāle ca.
Here, however, reflection is twofold: at the time of acquisition and at the time of use.
Ở đây, sự quán xét có hai loại: lúc thọ nhận và lúc thọ dụng.
Paṭilābhakāle hi dhātuvasena vā paṭikkūlavasena vā paccavekkhitvā ṭhapitacīvarādīni tato uttari paribhuñjantassa anavajjova paribhogo, paribhogakālepi.
Indeed, for one who has reflected upon and kept robes, etc., in terms of elements or repulsiveness at the time of acquisition, their subsequent use is blameless, even at the time of use.
Thật vậy, lúc thọ nhận, sau khi quán xét y phục và các vật dụng khác theo khía cạnh các yếu tố (dhātu) hoặc theo khía cạnh đáng ghê tởm (paṭikkūla), thì sự thọ dụng của người tiếp tục sử dụng chúng là không có lỗi lầm, và cũng vậy cả lúc thọ dụng.
Suddhivinicchayo.
Decision on Purity.
Sự quyết định về sự thanh tịnh.
459. ‘‘Cattārimāni, bhikkhave, appāni ceva sulabhāni ca, tāni ca anavajjāni.
459. Because it is said, “Monks, these four things are few and easily obtainable, and they are blameless.
459. “Này các tỳ khưu, có bốn điều này vừa ít ỏi vừa dễ kiếm, và chúng không có lỗi lầm.
Katamāni cattāri?
What are these four?
Bốn điều nào?
Paṃsukūlaṃ, bhikkhave, cīvarānaṃ appañca sulabhañca, tañca anavajjaṃ.
Monks, rag-robes are few and easily obtainable among robes, and they are blameless.
Này các tỳ khưu, y phấn tảo (paṃsukūla) là ít ỏi và dễ kiếm đối với y phục, và nó không có lỗi lầm.
Piṇḍiyālopo, bhikkhave, bhojanānaṃ appañca sulabhañca, tañca anavajjaṃ.
Monks, almsfood is few and easily obtainable among foods, and it is blameless.
Này các tỳ khưu, khất thực (piṇḍiyālopa) là ít ỏi và dễ kiếm đối với thức ăn, và nó không có lỗi lầm.
Rukkhamūlaṃ, bhikkhave, senāsanānaṃ appañca sulabhañca, tañca anavajjaṃ.
Monks, the root of a tree is few and easily obtainable among dwellings, and it is blameless.
Này các tỳ khưu, gốc cây (rukkhamūla) là ít ỏi và dễ kiếm đối với chỗ ở, và nó không có lỗi lầm.
Pūtimuttabhesajjaṃ, bhikkhave, bhesajjānaṃ appañca sulabhañca, tañca anavajjaṃ.
Monks, putrid urine as medicine is few and easily obtainable among medicines, and it is blameless.
Này các tỳ khưu, thuốc nước tiểu mục (pūtimuttabhesajja) là ít ỏi và dễ kiếm đối với thuốc men, và nó không có lỗi lầm.
Imāni kho, bhikkhave, cattāri appāni ceva sulabhāni ca, tāni ca anavajjānī’’ti (a. ni. 4.27; itivu. 101) vacanato ‘‘appenā’’tiādi vuttaṃ.
Monks, these four things are few and easily obtainable, and they are blameless,” therefore “with little” and so on is stated.
Này các tỳ khưu, bốn điều này vừa ít ỏi vừa dễ kiếm, và chúng không có lỗi lầm” (A. Ni. 4.27; Itivu. 101) – theo lời dạy này, đã nói “với những điều ít ỏi” v.v.
Santuṭṭhoti ettha yathālābhayathābalayathāsāruppasantosānaṃ vasena ekekasmiṃ paccaye tayo tayo katvā catūsu paccayesu dvādasa santosā honti.
In Santuṭṭho (contented), there are twelve kinds of contentment in the four requisites, with three each according to what is obtained (yathālābha), according to one’s strength (yathābala), and according to what is suitable (yathāsāruppa).
Ở đây, trong từ Santuṭṭho (tri túc), có mười hai loại tri túc đối với bốn vật dụng, mỗi vật dụng có ba loại: tri túc theo những gì đã được, tri túc theo khả năng, và tri túc theo sự phù hợp.
Mattaññūti ettha (ma. ni. aṭṭha. 1.422; saṃ. ni. aṭṭha. 3.4.239; a. ni. aṭṭha. 2.3.16; itivu. aṭṭha. 28; dha. sa. aṭṭha. 124-134) cattāro mattā pariyesanamattā paṭiggahaṇamattā paribhogamattā vissajjanamattāti.
In Mattaññū (knowing moderation), there are four kinds of moderation: moderation in seeking, moderation in receiving, moderation in consuming, and moderation in discarding.
Ở đây, trong từ Mattaññū (biết đủ) (Ma. Ni. Aṭṭha. 1.422; Saṃ. Ni. Aṭṭha. 3.4.239; A. Ni. Aṭṭha. 2.3.16; Itivu. Aṭṭha. 28; Dha. Sa. Aṭṭha. 124-134), có bốn mức độ: mức độ tìm kiếm, mức độ thọ nhận, mức độ thọ dụng, và mức độ xả bỏ.
Itarītarena yāpento subharo nāma.
One who sustains oneself with whatever is available is called subharo (easily supported).
Người sống bằng bất cứ thứ gì có được thì được gọi là subharo (dễ nuôi).
Santosavinicchayo.
Decision on Contentment.
Sự quyết định về sự tri túc.
461-2. Asubhanti asubhabhāvanā.
461-2. Asubha means meditation on foulness (asubhabhāvanā).
461-2. Asubhaṃ là sự quán niệm về sự bất tịnh (asubhabhāvanā).
Ime cattāro caturārakkhā nāmāti adhippāyo.
The intention is that these four are called the four protections (caturārakkhā).
Ý nghĩa là bốn điều này được gọi là bốn pháp hộ trì (caturārakkhā).
Idāni te dassetuṃ ‘‘ārakattādinā’’tiādimāha.
Now, to show them, it is said, “ārakattādinā” and so on.
Bây giờ, để trình bày chúng, ngài đã nói “do sự xa lìa” (ārakattādinā) v.v.
Ārakattādināti ettha ārakattā, arīnaṃ arānañca hatattā, paccayādīnaṃ arahattā, pāpakaraṇe rahābhāvāti imehi tāva catūhi kāraṇehi so bhagavā arahanti anussaritabboti attho.
In ārakattādinā, the meaning is that the Blessed One should be recollected as an Arahant for these four reasons: because he is far (ārakattā), because he has slain his enemies (arīnaṃ arānañca hatattā), because he is worthy of requisites (paccayādīnaṃ arahattā), and because he does not do evil deeds in secret (pāpakaraṇe rahābhāvā).
Ở đây, trong từ Ārakattādinā (do sự xa lìa v.v.), ý nghĩa là vị Thế Tôn đó đáng được niệm tưởng là A-la-hán (arahant) do bốn lý do này: do sự xa lìa, do đã tiêu diệt các kẻ thù phiền não và các nan đề, do xứng đáng với các vật dụng cúng dường, và do không làm điều ác trong bí mật.
Vuttañhetaṃ –
For this has been said:
Điều này đã được nói:
Yaṃ panetaṃ avijjābhavataṇhāmayanābhipuññābhisaṅkhāraapuññābhisaṅkhāraāneñjābhisaṅkhārāraṃ jarāmaraṇanemi ‘‘āsavasamudayā avijjāsamudayo’’ti (ma. ni. 1.103) vacanato āsavasamudayamayena akkhena vijjhitvā tibhavarathe yojitaṃ anādikālappavattaṃ saṃsāracakkaṃ, tassa bhagavato bodhirukkhamūle sammappadhānavīriyapādehi catupārisuddhisīlapathaviyaṃ patiṭṭhāya saddhāhatthena kammakkhayakarañāṇapharasuṃ gahetvā sabbe arā hatā.
Furthermore, the wheel of saṃsāra, which has existed from time immemorial, whose hub is old age and death, whose spokes are avijjā, bhava-taṇhā, puññābhisaṅkhāra, apuññābhisaṅkhāra, and āneñjābhisaṅkhāra, and which is pierced by the axle of the origin of the āsavas—as in the saying "with the origin of the āsavas comes the origin of avijjā"—and yoked to the chariot of the three existences, had all its spokes destroyed by the Blessed One at the foot of the Bodhi tree, standing firm on the ground of the fourfold purity of sīla with the feet of right exertion and holding the axe of knowledge that destroys kamma with the hand of faith.
Và cái nan đề (ara) của bánh xe luân hồi, tức là vô minh, ái dục hữu, các hành phúc thiện, các hành bất thiện, các hành bất động, và cái nan đề của già chết, đã bị xuyên thủng bằng trục do tập khởi các lậu hoặc, tức là “do tập khởi các lậu hoặc mà có tập khởi vô minh” (Ma. Ni. 1.103), được gắn vào cỗ xe ba cõi, bánh xe luân hồi đã vận hành từ vô thủy, tất cả các nan đề của nó đã bị Thế Tôn tiêu diệt khi vị ấy đứng vững trên mặt đất giới hạnh thanh tịnh bốn phần bằng đôi chân tinh tấn chánh cần dưới cội Bồ-đề, cầm chiếc búa trí tuệ diệt nghiệp bằng bàn tay tín tâm.
Tasmā ‘‘arānaṃ hatattā araha’’nti vutto.
Therefore, he is called an Arahant because he has destroyed the spokes.
Vì thế được gọi là “A-la-hán do đã tiêu diệt các nan đề”.
Vuttañhetaṃ –
For this has been said:
Điều này đã được nói:
Sammā sāmañca sabbadhammānaṃ buddhattā pana sammāsambuddho.
Furthermore, he is Sammāsambuddha because he has rightly and by himself awakened to all phenomena.
Tuy nhiên, do tự mình giác ngộ một cách chân chánh tất cả các pháp, nên là Sammāsambuddho (Chánh Đẳng Giác).
Sammāti ñāyeneva, abhiññeyye dhamme abhiññeyyato pariññeyye dhamme pariññeyyato pahātabbe dhamme pahātabbato sacchikātabbe dhamme sacchikātabbato bhāvetabbe dhamme bhāvetabbato evāti attho.
"Sammā" means in the right way, that is, knowing what is to be known as what is to be known, comprehending what is to be comprehended as what is to be comprehended, abandoning what is to be abandoned as what is to be abandoned, realizing what is to be realized as what is to be realized, and developing what is to be developed as what is to be developed.
Sammā (chân chánh) có nghĩa là một cách đúng đắn, tức là các pháp cần phải hiểu biết thì hiểu biết đúng như vậy, các pháp cần phải liễu tri thì liễu tri đúng như vậy, các pháp cần phải đoạn trừ thì đoạn trừ đúng như vậy, các pháp cần phải chứng ngộ thì chứng ngộ đúng như vậy, các pháp cần phải tu tập thì tu tập đúng như vậy.
Sāmañcāti attanāva.
"Sāmañca" means by himself.
Sāmañcā (tự mình) có nghĩa là tự thân.
Vuttañhetaṃ –
For this has been said:
Điều này đã được nói:
‘‘Itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthādevamanussānaṃ buddho bhagavā’’ti evaṃ vutte navabhede bhagavato guṇe yā punappunaṃ uppajjanato satiyeva anussati, pavattitabbaṭṭhānamhiyeva vā pavattattā saddhāpabbajitassa kulaputtassa anurūpā satīti anussati, buddhaṃ ārabbha uppannā anussati buddhānussati, yā evaṃ navavidhena pavattā sati, sā buddhānussati nāmāti attho.
When it is said, "Such indeed is the Blessed One, Arahant, Sammāsambuddha, endowed with knowledge and conduct, Sugata, knower of the world, unsurpassed leader of persons to be tamed, teacher of devas and humans, Buddha, Blessed One"—the mindfulness that arises repeatedly concerning these nine qualities of the Blessed One is "anussati." Or, it is "anussati" because it is mindfulness appropriate for a noble son who has gone forth in faith, as it occurs only in the proper place for its occurrence. Mindfulness that arises concerning the Buddha is "Buddhānussati." Thus, the mindfulness that occurs in these nine ways is called Buddhānussati.
Khi nói “Vị Thế Tôn đó là A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, Minh Hạnh Túc, Thiện Thệ, Thế Gian Giải, Vô Thượng Sĩ Điều Ngự Trượng Phu, Thiên Nhân Sư, Phật, Thế Tôn” – như vậy, sự niệm tưởng (anussati) là sự phát sinh liên tục các đức tính của Thế Tôn có chín loại, hoặc là sự niệm tưởng phù hợp với người con trai gia đình đã xuất gia với niềm tin, do nó phát sinh đúng vào nơi cần phát sinh; sự niệm tưởng phát sinh về Đức Phật là Phật tùy niệm (Buddhānussati), tức là sự niệm tưởng phát sinh theo chín cách như vậy được gọi là Phật tùy niệm.
Sabbākārena pana ācariyena buddhaghosena buddhānussati visuddhimagge (visuddhi. 1.123 ādayo) vuttā, atthikena pana tato paccāsīsitabbā.
However, Buddhānussati in all its aspects has been expounded by the Venerable Buddhaghosa in the Visuddhimagga; those who wish to know more should seek it there.
Tuy nhiên, Phật tùy niệm đã được Đại Sư Buddhaghosa trình bày đầy đủ trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhi. 1.123 v.v.), người nào có nhu cầu thì nên tìm hiểu từ đó.
463-4. Caturārakkhāya sāyaṃpātaṃ bhāvetabbattā mettābhāvanaṃ dassentena therena sabbatthakakammaṭṭhānabhāvanāvasena dassitāti veditabbā.
It should be understood that the Elder, by showing the cultivation of mettā as something to be cultivated morning and evening for the four protections, has presented it as a universal meditation subject.
463-4. Cần hiểu rằng, do thiền định tâm từ (mettābhāvana) cần được tu tập vào buổi sáng và buổi tối như một trong bốn pháp hộ trì, nên vị Trưởng lão đã trình bày nó theo cách tu tập tất cả các đề mục thiền.
Itarathā ‘‘attānaṃ upamaṃ katvā, na haneyya na ghātaye’’ti (dha. pa. 129-130) vacanato sabbapaṭhamaṃ ‘‘ahaṃ sukhito homi, avero’’tiādinā nayena bhāvetvāva attani cittaṃ niparibandhamānaṃ katvā pacchā ācariyupajjhāyādīsu kamena bhāvetabbā.
Otherwise, according to the saying "making oneself an example, one should not harm or kill," one should first cultivate "May I be happy, free from enmity," and so forth, thereby making one's mind unrestricted towards oneself, and then gradually cultivate it towards teachers, preceptors, and so on.
Nếu không, theo lời dạy “lấy mình làm gương, không nên hại, không nên giết” (Dha. Pa. 129-130), trước hết phải tu tập theo cách “mong tôi được an vui, không thù hận” v.v., làm cho tâm không bị ràng buộc vào bản thân, sau đó mới tuần tự tu tập đối với các vị thầy, bổn sư v.v.
Attani pana appanā na hoti.
But absorption does not occur in oneself.
Tuy nhiên, sự nhập định (appanā) không xảy ra đối với bản thân.
Gocaragāmamhi issare janeti sambandho.
A connection is generated with the influential people in the alms-round village.
Có liên hệ với những người có quyền thế trong làng khất thực.
Tatthāti (pārā. aṭṭha. 2.165) gocaragāme.
" There" means in the alms-round village.
Tattha ở đây có nghĩa là trong làng khất thực.
Sīmaṭṭhasaṅghato paṭṭhāya paricchijja paricchijjāti attho.
Starting from the Saṅgha within the boundary, the meaning is " having delimited, having delimited."
Bắt đầu từ Tăng chúng trong sīmā, có nghĩa là phân định từng phần, từng phần.
Evaṃ mettaṃ bhāvento bhikkhusaṅghe mettāya sahavāsīnaṃ muducittaṃ janeti, athassa sukhasaṃvāsatā hoti.
Thus, cultivating mettā, he generates a soft heart for his co-residents in the community of bhikkhus with mettā, and then pleasant co-residence occurs for him.
Khi tu tập tâm từ như vậy, vị ấy làm phát sinh tâm nhu hòa đối với các bạn đồng phạm hạnh trong Tăng chúng bằng tâm từ, do đó vị ấy được sống chung an lạc.
Sīmaṭṭhakadevatāsu mettāya mudukatacittāhi devatāhi dhammikāya rakkhāya susaṃvihitarakkho hoti.
With mettā towards the deities within the boundary, he is well-protected by deities with soft hearts, through righteous protection.
Đối với các vị chư thiên trong sīmā, nhờ tâm từ, vị ấy được các vị chư thiên có tâm nhu hòa bảo vệ đúng pháp, được hộ trì chu đáo.
Gocaragāmamhi issarajane mettāya mudukatacittasantānehi issarehi dhammikāya rakkhāya surakkhitaparikkhāro hoti.
With mettā towards the influential people in the alms-round village, he is well-guarded and protected by influential people with soft-hearted dispositions, through righteous protection.
Đối với những người có quyền thế trong làng khất thực, nhờ tâm từ, vị ấy được những người có quyền thế có tâm tư nhu hòa bảo vệ các vật dụng đúng pháp, được bảo vệ cẩn mật.
Tattha manusse mettāya pasāditacittehi tehi aparibhūto hutvā vicarati.
There, with mettā towards the people, he wanders unmolested by those whose minds are gladdened.
Đối với những người ở đó, nhờ tâm từ, vị ấy đi lại mà không bị họ khinh thường vì họ có tâm hoan hỷ.
Sabbasattesu mettāya sabbattha appaṭihatacāro hoti.
With mettā towards all beings, his movement is unobstructed everywhere.
Đối với tất cả chúng sinh, nhờ tâm từ, vị ấy đi lại khắp nơi không bị trở ngại.
465-6. Vaṇṇato ca saṇṭhānato ca okāsato ca disato ca paricchedato ca kesādikoṭṭhāse vavatthapetvāti sambandho.
465-6. The connection is: having distinguished the hair and other parts by color, by shape, by location, by direction, and by delimitation.
465-6. Có liên hệ là, sau khi xác định các thể trược như tóc v.v... theo màu sắc, hình dạng, vị trí, phương hướng và sự phân định.
Ettha vaṇṇatoti (visuddhi. 1.110) kesādīnaṃ vaṇṇato.
Here, " by color" means by the color of the hair and so on.
Trong đó, theo màu sắc là theo màu sắc của tóc v.v...
Saṇṭhānatoti tesaṃyeva saṇṭhānato.
" By shape" means by the shape of those very parts.
Theo hình dạng là theo hình dạng của chính chúng.
Okāsatoti ‘‘ayaṃ koṭṭhāso imasmiṃ nāma okāse patiṭṭhito’’ti evaṃ tassa tassa okāsato.
" By location" means by the specific location of each part, such as "this part is established in this particular location."
Theo vị trí là "thể trược này nằm ở vị trí tên là này", như vậy là theo vị trí của từng thể trược ấy.
Disatoti imasmiṃ sarīre nābhito uddhaṃ uparimā disā, adho heṭṭhimā disā, tasmā ‘‘ayaṃ koṭṭhāso imissā nāma disāyā’’ti disā vavatthapetabbā.
" By direction" means that in this body, above the navel is the upper direction, below is the lower direction; therefore, "this part is in this particular direction"—the direction should be distinguished.
Theo phương hướng là, trong thân này, từ rốn trở lên là phương trên, phía dưới là phương dưới, do đó, phương hướng cần được xác định là "thể trược này ở phương tên là này".
Paricchedatoti sabhāgaparicchedato visabhāgaparicchedatoti dve paricchedā.
" By delimitation" means there are two delimitations: delimitation by similarity and delimitation by dissimilarity.
Theo sự phân định có hai loại phân định: phân định theo phần tương đồng và phân định theo phần không tương đồng.
Tattha ‘‘ayaṃ koṭṭhāso heṭṭhā ca upari ca tiriyañca iminā nāma paricchedo’’ti evaṃ sabhāgaparicchedo veditabbo.
Here, "this part is delimited below, above, and across by this particular thing"—such delimitation by similarity should be understood.
Trong đó, sự phân định theo phần tương đồng cần được hiểu là "thể trược này được phân định ở phía dưới, phía trên và bề ngang bởi cái tên là này".
‘‘Kesā na lomā, lomā na kesā’’ti evaṃ amissakavasena visabhāgaparicchedo.
"Hair is not body-hair, body-hair is not hair"—such is the delimitation by dissimilarity, in an unmixed way.
Sự phân định theo phần không tương đồng là theo cách không trộn lẫn, như "tóc không phải là lông, lông không phải là tóc".
Evaṃ pañcahi ākārehi vavatthānākāraṃ dassetvā idāni manasi karontena evaṃ manasi kātabbanti taṃ dassetuṃ ‘‘anupubbato’’tiādimāha.
Having thus shown the method of distinguishing by five aspects, now, to show how one should reflect, he says " anupubbato" and so on.
Sau khi trình bày cách xác định theo năm phương diện như vậy, bây giờ để chỉ ra rằng người tác ý cần phải tác ý như thế nào, ngài nói "theo thứ tự" v.v...
Tattha anupubbatoti sajjhāyakaraṇakālato paṭṭhāya ‘‘kesā nakhā’’ti evaṃ ekantarikāya vā ‘‘lomā kesā’’ti evaṃ uppaṭipāṭiyā vā na manasi kātabbaṃ, atha kho ‘‘kesā lomā’’tiādinā nayena anupaṭipāṭiyā manasi kātabbaṃ, anupaṭipāṭiyā manasi karontenāpi nātisīghaṃ nātisaṇikaṃ manasi kātabbaṃ, bahiddhā puthuttārammaṇe cetaso vikkhepo paṭibāhitabbo.
Here, " anupubbato" means that when reciting, one should not reflect intermittently, such as "hair, nails," or in reverse order, such as "body-hair, hair"; rather, one should reflect in regular order, such as "hair, body-hair," and so on. Even when reflecting in regular order, one should not reflect too quickly or too slowly, and the distraction of the mind towards external, diverse objects should be prevented.
Trong đó, theo thứ tự là, từ lúc bắt đầu tụng đọc, không nên tác ý xen kẽ như "tóc, móng" hay tác ý ngược lại như "lông, tóc", mà phải tác ý theo thứ tự với phương pháp "tóc, lông" v.v... Khi tác ý theo thứ tự, cũng không nên tác ý quá nhanh hay quá chậm, cần phải ngăn chặn sự phóng dật của tâm đến các đối tượng bên ngoài.
‘‘Paṇṇattiṃ samatikkamma, muñcantassānupubbato’’ti pāṭho gahetabbo.
The reading "Paṇṇattiṃ samatikkamma, muñcantassānupubbato" should be adopted.
Nên lấy câu là "paṇṇattiṃ samatikkamma, muñcantassānupubbato".
Evañhi sati bhāvanākkamena attho suviññeyyo hoti.
For in this way, the meaning becomes easily comprehensible through the sequence of development.
Vì như vậy, ý nghĩa sẽ dễ hiểu theo tiến trình tu tập.
‘‘Kesā lomā’’tiādipaññattiṃ amanasikatvā paṭikkūlabhāvena evaṃ cittaṃ ṭhapetabbaṃ.
Without reflecting on the designation "hair, body-hair" and so on, the mind should be established in the aspect of repulsiveness.
Không tác ý đến các chế định như "tóc, lông" v.v..., tâm cần được thiết lập như vậy bằng tính chất bất tịnh.
Muñcantassānupubbatoti yo yo koṭṭhāso āpāthaṃ nāgacchati, taṃ taṃ anupubbato muñcantassāti attho.
" Muñcantassānupubbato" means for one who lets go, in order, of each part that does not come into focus.
Muñcantassānupubbato có nghĩa là, thể trược nào không hiện rõ, thì lần lượt buông bỏ thể trược đó.
467. Idāni yathā paṭikkūlamanasikāro kātabbo, taṃ dassetuṃ ‘‘vaṇṇaāsayasaṇṭhānā’’tiādimāha.
467. Now, to show how the reflection on repulsiveness should be done, he says " vaṇṇaāsayasaṇṭhānā" and so on.
467. Bây giờ, để chỉ ra cách tác ý về sự bất tịnh, ngài nói "màu sắc, nơi sanh, hình dạng" v.v...
Etehi vaṇṇādīhi koṭṭhāsehi paṭikkūlāti bhāvanāti sambandho.
The connection is: by these, by color and so on, the parts are repulsive, that is the development.
Có liên hệ là, sự tu tập là bất tịnh do các thể trược này, tức màu sắc v.v...
Ettha (vibha. aṭṭha. 356; visuddhi. 1.178) kesā tāva vaṇṇatopi paṭikkūlā.
Here, hair, for instance, is repulsive even by color.
Trong đó, tóc trước hết là bất tịnh về màu sắc.
Tathā hi yāgubhattādīsu kesavaṇṇaṃ kiñci disvā jigucchanti.
Indeed, seeing something of the color of hair in gruel, rice, etc., people feel disgusted.
Thật vậy, khi thấy bất cứ thứ gì có màu của tóc trong cháo, cơm v.v..., người ta cảm thấy ghê tởm.
Saṇṭhānatopi paṭikkūlā.
It is repulsive even by shape.
Nó cũng bất tịnh về hình dạng.
Tathā hi rattiṃ bhuñjantā kesasaṇṭhānaṃ makacivākādikaṃ chupitvā jigucchanti.
Indeed, eating at night, people feel disgusted upon touching something of the shape of hair, like a cockroach or a worm.
Thật vậy, những người ăn vào ban đêm, khi chạm phải vật có hình dạng như tóc, như con nhện v.v..., họ cảm thấy ghê tởm.
Telamakkhanādivirahitānañca aggimhi pakkhittānañca gandho ativiya paṭikkūloti gandhatopi paṭikkūlā.
And the smell of hair, when not anointed with oil and when thrown into fire, is extremely repulsive; thus, it is repulsive even by smell.
Và mùi của tóc khi không được thoa dầu v.v... và khi bị ném vào lửa thì vô cùng bất tịnh, do đó nó bất tịnh về mùi.
Asuciṭṭhāne jātasūpeyyapaṇṇaṃ viya pubbalohitamuttakarīsapittasemhādinissandena jātattā āsayatopi paṭikkūlā.
It is repulsive even by its origin, because it is born from the exudation of pus, blood, urine, feces, bile, phlegm, etc., like a leaf of a vegetable growing in an impure place.
Nó bất tịnh về nơi sanh, vì được sinh ra từ sự tiết ra của mủ, máu, nước tiểu, phân, mật, đờm v.v..., giống như rau nấu canh sinh ra ở nơi ô uế.
Gūtharāsimhi uṭṭhitakaṇṇikaṃ viya ekatiṃsakoṭṭhāsarāsimhi jātattā okāsatopi paṭikkūlā.
It is repulsive even by its location, being born in the heap of thirty-one parts, like a worm rising from a pile of dung.
Nó bất tịnh về vị trí, vì sinh ra trong đống ba mươi mốt thể trược, giống như hoa tai voi mọc trên đống phân.
Uddhumātakaṃ vinīlakaṃ vipubbakaṃ vicchiddakaṃ vikkhāyitakaṃ vikkhittakaṃ hatavikkhittakaṃ lohitakaṃ puḷavakaṃ aṭṭhikanti imesu uddhumātakādīsu vatthūsu asubhākāraṃ gahetvā pavattā bhāvanā vā asubhaṃ nāmāti attho.
Or, the development that proceeds by taking the aspect of impurity in these objects—a bloated corpse, a discolored corpse, a festering corpse, a cut-up corpse, a gnawed corpse, a scattered corpse, a hacked and scattered corpse, a bleeding corpse, a worm-infested corpse, and bones—is called asubha.
Có nghĩa là, sự tu tập được gọi là asubha (bất tịnh) là sự tu tập diễn ra bằng cách nắm bắt tướng bất tịnh trong các đối tượng như tử thi sình trương, tử thi xanh bầm, tử thi rỉ mủ, tử thi bị nứt ra, tử thi bị thú vật ăn dở, tử thi bị vứt bỏ tan tác, tử thi bị chặt và vứt bỏ tan tác, tử thi đẫm máu, tử thi có giòi bọ, và bộ xương.
468. Yaṃ panetaṃ arahantānaṃ vaṭṭadukkhasamucchedasaṅkhātaṃ samucchedamaraṇaṃ (visuddhi. 1.167), saṅkhārānaṃ khaṇabhaṅgasaṅkhātaṃ khaṇikamaraṇaṃ, ‘‘rukkho mato, lohaṃ mata’’ntiādi sammutimaraṇañca, na taṃ idha adhippetaṃ.
468. But this, which is the cutting off of the suffering of the round of existence, known as cutting-off death, of Arahants; the momentary breaking of formations, known as momentary death; and conventional death, such as "the tree is dead, the metal is dead" — that is not intended here.
468. Còn cái chết đoạn tận, tức là sự đoạn trừ khổ luân hồi của các bậc A-la-hán; cái chết trong từng sát-na, tức là sự tan hoại trong từng khoảnh khắc của các pháp hữu vi; và cái chết theo quy ước như "cây đã chết, kim loại đã chết" v.v..., thì không được chủ ý ở đây.
Idha pana maraṇanti ekabhavapariyāpannassa jīvitindriyassa upacchedo adhippeto.
Here, however, by death is intended the cutting off of the life faculty belonging to one existence.
Ở đây, cái chết được chủ ý là sự chấm dứt của mạng căn thuộc về một kiếp sống.
Tampi kālamaraṇaṃ akālamaraṇanti duvidhaṃ hoti.
That too is of two kinds: timely death and untimely death.
Cái chết đó cũng có hai loại: chết đúng thời và chết không đúng thời.
Tattha kālamaraṇaṃ puññakkhayena vā āyukkhayena vā ubhayakkhayena vā hoti, akālamaraṇaṃ upapīḷakaupacchedakakammavasena.
Therein, timely death occurs due to the exhaustion of merit, or the exhaustion of life-span, or the exhaustion of both; untimely death occurs due to oppressive or destructive kamma.
Trong đó, chết đúng thời xảy ra do hết phước, hoặc do hết tuổi thọ, hoặc do hết cả hai; còn chết không đúng thời xảy ra do nghiệp áp đảo, nghiệp đoạn tuyệt.
‘‘Maraṇaṃ me bhavissatī’’ti vā ‘‘jīvitaṃ ucchijjissatī’’ti vā ‘‘maraṇaṃ maraṇa’’nti vā yoniso bhāvayitvānāti sambandho.
The connection is: "by meditating wisely, 'death will be mine,' or 'life will be cut off,' or 'death is death'."
Có liên hệ là, sau khi tu tập một cách như lý rằng "cái chết sẽ đến với ta", hoặc "mạng sống sẽ bị cắt đứt", hoặc "chết, chết".
469-70. Yassa pana ettāvatā upacārajjhānaṃ na uppajjati, tena vadhakapaccupaṭṭhānato sampattivipattito upasaṃharaṇato kāyabahusādhāraṇato āyudubbalato animittato addhānaparicchedato khaṇaparittatoti imehi aṭṭhahi ākārehi maraṇaṃ anussaritabbaṃ, idāni te dassetuṃ ‘‘vadhakassevupaṭṭhāna’’ntiādimāha.
469-70. But if for someone upacāra jhāna does not arise by this much, then death should be recollected by these eight aspects: by its presence like an executioner, by success and failure, by comparison, by the body being common to many, by the weakness of life, by its being signless, by the limitation of the lifespan, and by its being momentary and brief. Now, to show these, it is said: "its presence like an executioner" and so on.
469-70. Còn đối với người nào mà cận hành thiền chưa phát sinh chỉ với bấy nhiêu đó, thì người ấy cần phải niệm về cái chết theo tám phương diện sau: sự hiện diện của kẻ hành quyết, từ sự thành công và thất bại, từ sự so sánh, từ sự chung cho nhiều thân, từ sự yếu ớt của mạng sống, từ sự không có dấu hiệu, từ sự giới hạn của thời gian, và từ sự ngắn ngủi của khoảnh khắc. Bây giờ, để trình bày những điều đó, ngài nói "sự hiện diện như của kẻ hành quyết" v.v...
Asiṃ ukkhipitvā sīsaṃ chindituṃ ṭhitavadhako viya maraṇaṃ paccupaṭṭhitamevāti bhāvanā maraṇassati nāmāti sambandho.
The connection is: the meditation that death is present, like an executioner standing with a sword raised to cut off one's head, is called mindfulness of death.
Có liên hệ là, niệm sự chết là sự tu tập rằng cái chết luôn hiện diện giống như kẻ hành quyết đang đứng giương gươm để chặt đầu.
Evaṃ sabbattha.
Thus everywhere.
Cũng như vậy ở tất cả các trường hợp.
Sabbaṃ ārogyaṃ byādhipariyosānaṃ, sabbaṃ yobbanaṃ jarāpariyosānaṃ, sabbaṃ jīvitaṃ maraṇapariyosānaṃ, tasmā ‘‘ayaṃ yobbanādikāyasampatti tāvadeva sobhati, yāva maraṇasaṅkhātā vipatti na bhavissatī’’ti evamādinā sampattivipattito ca, sattahākārehi upasaṃharaṇato maraṇaṃ anussaritabbaṃ yasamahattato puññamahattato thāmamahattato iddhimahattato paññāmahattato paccekabuddhato sammāsambuddhatoti.
All health ends in sickness, all youth ends in old age, all life ends in death. Therefore, "this bodily success of youth and so on is beautiful only as long as the failure called death does not occur" — and so on, by success and failure; and by comparison with seven aspects, death should be recollected: by greatness of fame, by greatness of merit, by greatness of strength, by greatness of psychic power, by greatness of wisdom, by Paccekabuddhas, by Sammāsambuddhas.
Mọi sự khỏe mạnh đều kết thúc bằng bệnh tật, mọi tuổi trẻ đều kết thúc bằng sự già nua, mọi sự sống đều kết thúc bằng cái chết, do đó, nên niệm về cái chết từ sự thành công và thất bại như "sự thành công của thân thể này như tuổi trẻ v.v... chỉ tốt đẹp chừng nào mà sự thất bại gọi là cái chết chưa xảy ra", và từ sự so sánh theo bảy phương diện: về danh vọng lớn, về phước báu lớn, về sức mạnh lớn, về thần thông lớn, về trí tuệ lớn, về các vị Phật Độc Giác, và về các vị Phật Chánh Đẳng Giác.
Tattha ‘‘idaṃ maraṇaṃ nāma mahāyasānaṃ mahāparivārānaṃ mahāsammatamandhātādīnampi upari patati, kimaṅgaṃ pana mayhaṃ upari na patissatī’’ti evaṃ yasamahattato,
Therein, by greatness of fame, thinking: "This death falls upon even those with great fame and great retinues, like Mandhātā and others; how much more will it not fall upon me?"
Trong đó, từ sự danh vọng lớn là như vầy: "cái chết này còn giáng xuống cả những vị có danh vọng lớn, có đoàn tùy tùng đông đảo, được kính trọng như vua Mandhātā v.v..., huống chi nó lại không giáng xuống ta",
‘‘Mahāmoggallānādīnaṃ mahiddhikānampi upari patati, mādisesu kathāva kā’’ti evaṃ iddhimahattato, ‘‘sāriputtādīnaṃ mahāpaññānampi upari patati, mādisesu kathāva kā’’ti evaṃ paññāmahattato.
"It falls upon even those with great psychic power like Mahāmoggallāna and others; what then of those like me?" — thus, by greatness of psychic power. "It falls upon even those with great wisdom like Sāriputta and others; what then of those like me?" — thus, by greatness of wisdom.
"Nó còn giáng xuống cả những vị có đại thần thông như ngài Mahāmoggallāna v.v..., huống chi là kẻ như ta" như vậy là từ sự thần thông lớn, "nó còn giáng xuống cả những vị có đại trí tuệ như ngài Sāriputta v.v..., huống chi là kẻ như ta" như vậy là từ sự trí tuệ lớn.
Evaṃ itaresampi paccekabuddhasammāsambuddhānampi mahantabhāvaṃ cintetvā ‘‘tesampi upari maraṇaṃ patati, kimaṅgaṃ pana mayhaṃ upari na patissatī’’ti evaṃ upasaṃharaṇato ca, ‘‘ayaṃ kāyo bahusādhāraṇo ajjhattikānaṃyeva anekasatānaṃ rogānaṃ bāhirānaṃ ahivicchikādīnañcā’’ti kāyabahusādhāraṇato ca, ‘‘assāsapassāsapaṭibaddhaṃ jīvita’’ntiādinā nayena āyudubbalato ca,
Thus, by contemplating the greatness of others, even Paccekabuddhas and Sammāsambuddhas, thinking: "Death falls upon even them; how much more will it not fall upon me?" — thus, by comparison; and "this body is common to many internal diseases, hundreds of them, and external ones like snakes and scorpions" — thus, by the body being common to many; and "life is bound up with inhaling and exhaling" and so on — thus, by the weakness of life;
Như vậy, sau khi suy niệm về sự vĩ đại của các vị khác là các vị Phật Độc Giác và Phật Chánh Đẳng Giác, và do sự so sánh rằng: “Cái chết rơi xuống trên các vị ấy, huống nữa là sao lại không rơi xuống trên ta”; và do thân này là chung cho nhiều thứ rằng: “Thân này là chung cho hàng trăm bệnh tật bên trong và cho rắn, bò cạp, v.v. bên ngoài”; và do mạng sống yếu ớt theo phương cách: “Mạng sống gắn liền với hơi thở ra vào” v.v.,
471-2. Nāmarūpaṃ pariggayhāti ettha (visuddhi. 2.662 ādayo) nāmarūpapariggahaṃ kātukāmena tāva ṭhapetvā nevasaññānāsaññāyatanaṃ avasesesu yaṃ kiñci jhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya vitakkādīni jhānaṅgāni ca taṃsampayutte ca phassādayo dhamme lakkhaṇarasapaccupaṭṭhānapadaṭṭhānavasena paricchinditvā ‘‘sabbametaṃ ārammaṇābhimukhaṃ namanato namanaṭṭhena nāma’’nti vavatthapetabbaṃ.
Regarding Nāmarūpaṃ pariggayhā (comprehending name-and-form) here, one who wishes to comprehend name-and-form, having set aside the sphere of neither perception nor non-perception, should enter any other jhāna, emerge from it, and then define the jhāna factors such as vitakka and the co-arising phenomena like phassa, by way of their characteristic, function, manifestation, and proximate cause. They should then establish that 'all of this, bending towards the object, is name by way of bending'.
471-2. Trong câu Nāmarūpaṃ pariggayhā (Sau khi liễu tri danh và sắc), người muốn thực hiện việc liễu tri danh và sắc, trước tiên, sau khi nhập vào bất kỳ thiền nào trong các thiền còn lại, ngoại trừ Vô Sở Hữu Xứ, rồi xuất thiền, cần phải phân định các thiền chi như tầm, v.v., và các pháp tương ưng với chúng như xúc, v.v., theo phương diện đặc tính, phận sự, sự biểu hiện, và nhân gần; rồi xác định rằng: “Tất cả những thứ này, do có đặc tính hướng đến đối tượng, nên được gọi là ‘danh’.”
Tato tassa paccayaṃ pariyesanto ‘‘hadayavatthuṃ nissāya vattatī’’ti passati, puna vatthussa paccayabhūtāni ca upādārūpāni ca passitvā ‘‘idaṃ sabbaṃ ruppanato vikārāpattito rūpa’’nti pariggaṇhāti.
Then, searching for its cause, one sees that 'it arises dependent on the heart-base'. Again, seeing the causal factors of the base and the derived material qualities, one comprehends that 'all of this is form by way of being afflicted and undergoing change'.
Sau đó, khi tìm kiếm duyên của nó, vị ấy thấy rằng: “Nó sinh khởi nương vào ý vật.” Kế đến, vị ấy thấy các sắc y sinh và các sắc tạo tác là duyên của ý vật, rồi liễu tri rằng: “Tất cả những thứ này, do bị biến hoại, do đi đến sự thay đổi, nên là ‘sắc’.”
Puna tadubhayaṃ ‘‘namanalakkhaṇaṃ nāmaṃ, ruppanalakkhaṇaṃ rūpa’’nti evaṃ saṅkhepato nāmarūpaṃ vavatthapeti.
Again, one briefly establishes name-and-form as 'name is the characteristic of bending, form is the characteristic of being afflicted'.
Tiếp theo, vị ấy xác định danh và sắc một cách tóm tắt về cả hai rằng: “Danh có đặc tính hướng đến, sắc có đặc tính biến hoại.”
Idaṃ sabbaṃ samathayānikavasena vuttaṃ.
All of this is stated according to the way of samatha.
Tất cả những điều này được nói theo phương diện của người có samatha làm cỗ xe.
Vipassanāyāniko pana catudhātuvavatthānamukhena bhūtupādāyarūpāni paricchinditvā ‘‘sabbametaṃ ruppanato rūpa’’nti passati.
However, one who follows the way of vipassanā, having defined the primary and derived material qualities through the analysis of the four elements, sees that 'all of this is form by way of being afflicted'.
Còn người có vipassanā làm cỗ xe, sau khi phân định các sắc y sinh và sắc tạo tác qua phương pháp xác định tứ đại, vị ấy thấy rằng: “Tất cả những thứ này, do bị biến hoại, nên là ‘sắc’.”
Tato evaṃ paricchinnarūpassa cakkhādīni nissāya pavattamānā arūpadhammāpi āpāthamāgacchanti.
Then, for such thus-defined form, the immaterial phenomena occurring dependent on the eye and so forth also come into view.
Sau đó, các pháp vô sắc sinh khởi nương vào mắt, v.v., của sắc đã được phân định như vậy cũng hiện ra rõ ràng.
Tato sabbepi te arūpadhamme namanalakkhaṇena ekato katvā ‘‘etaṃ nāma’’nti passati.
Then, uniting all those immaterial phenomena by the characteristic of bending, one sees that 'this is name'.
Tiếp theo, vị ấy gộp tất cả các pháp vô sắc đó lại với nhau bằng đặc tính hướng đến và thấy rằng: “Đây là ‘danh’.”
So ‘‘idaṃ nāmaṃ, idaṃ rūpa’’nti dvedhā vavatthapeti.
Thus, one establishes 'this is name, this is form' in two ways.
Vị ấy xác định thành hai phần: “Đây là danh, đây là sắc.”
Evaṃ vavatthapetvā ‘‘nāmarūpato uddhaṃ añño satto vā puggalo vā poso vā devo vā brahmā vā natthī’’ti passati.
Having thus established, one sees that 'beyond name-and-form, there is no other being, person, man, deva, or Brahmā'.
Sau khi xác định như vậy, vị ấy thấy rằng: “Ngoài danh và sắc, không có chúng sinh, cá nhân, con người, chư thiên, hay phạm thiên nào khác.”
Tato tassa ca paccayanti puna tassa nāmarūpassa paccayaṃ pariggayhāti attho.
Tato tassa ca paccaya means again, comprehending the cause of that name-and-form.
Tato tassa ca paccayaṃ (Sau đó, duyên của nó) có nghĩa là tiếp theo, vị ấy liễu tri duyên của danh và sắc đó.
Vuttanayena nāmarūpaṃ pariggaṇhitvā ‘‘ko nu kho imassa hetū’’ti pariyesanto ahetuvādavisamahetuvādesu dosaṃ disvā rogaṃ disvā tassa nidānasamuṭṭhānaṃ pariyesanto vejjo viya tassa hetuñca paccayañca pariyesanto avijjā taṇhā upādānaṃ kammanti ime cattāro dhamme nāmarūpassa uppādapaccayattā ‘‘hetū’’ti ca āhāraṃ upatthambhanassa paccayattā ‘‘paccayo’’ti ca passati.
Having comprehended name-and-form in the manner described, and searching for its cause, one, like a physician who, seeing the fault and disease in theories of no cause and wrong cause, searches for its origin and cause, searches for the cause and condition of name-and-form. One sees these four phenomena—ignorance, craving, clinging, and kamma—as the 'cause' because they are the generative condition for name-and-form, and as the 'condition' because nutriment is the condition for sustenance.
Sau khi liễu tri danh và sắc theo phương cách đã nói, khi tìm kiếm: “Cái gì là nhân của cái này?”, vị ấy thấy lỗi trong vô nhân kiến và dị nhân kiến; giống như một thầy thuốc thấy bệnh rồi tìm kiếm nguyên nhân và nguồn gốc của nó, khi tìm kiếm nhân và duyên của nó, vị ấy thấy bốn pháp này: vô minh, ái, thủ, và nghiệp, là “nhân” vì chúng là duyên sinh khởi của danh và sắc, và thấy vật thực là “duyên” vì nó là duyên trợ giúp.
‘‘Imassa kāyassa avijjādayo tayo dhammā mātā viya dārakassa upanissayā honti, kammaṃ pitā viya puttassa janakaṃ, āhāro dhāti viya dārakassa sandhārako’’ti evaṃ rūpakāyassa paccayapariggahaṃ katvā puna ‘‘cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇa’’ntiādinā (saṃ. ni. 2.43) nayena nāmakāyassapi hetupaccayaṃ pariggaṇhāti.
Having thus comprehended the conditions for the material body, thinking 'the three phenomena of ignorance and so forth are the underlying conditions for this body, like a mother to a child; kamma is the generator, like a father to a son; nutriment is the sustainer, like a nurse to a child', one again comprehends the causal conditions for the immaterial body in the manner of 'dependent on the eye and forms, eye-consciousness arises', and so forth.
Vị ấy thực hiện việc liễu tri duyên của sắc thân như sau: “Đối với thân này, ba pháp vô minh, v.v., là nơi nương tựa cho đứa trẻ như người mẹ; nghiệp là nhân sinh thành cho đứa con như người cha; vật thực là người nuôi dưỡng cho đứa trẻ như vú nuôi.” Sau đó, vị ấy liễu tri nhân và duyên của danh thân theo phương cách: “Do duyên con mắt và các sắc, nhãn thức sinh khởi,” v.v.
Evaṃ pariggaṇhanto ‘‘atītānāgatāpi dhammā evameva pavattantī’’ti sanniṭṭhānaṃ karoti.
Comprehending thus, one concludes that 'past and future phenomena also occur in the same way'.
Khi liễu tri như vậy, vị ấy đi đến kết luận rằng: “Các pháp trong quá khứ và vị lai cũng diễn tiến như thế này.”
Tassa yā sā pubbantaṃ ārabbha ‘‘ahosiṃ nu kho ahaṃ atītamaddhānaṃ, na nu kho ahosiṃ, kiṃ nu kho, kathaṃ nu kho, kiṃ hutvā kiṃ ahosiṃ nu kho ahaṃ atītamaddhāna’’nti pañcavidhā vicikicchā vuttā, yāpi aparantaṃ ārabbha ‘‘bhavissāmi nu kho ahaṃ anāgatamaddhānaṃ, na nu kho, kiṃ nu kho, kathaṃ nu kho, kiṃ hutvā kiṃ bhavissāmi nu kho ahaṃ anāgatamaddhāna’’nti pañcavidhā vuttā, yāpi etarahi vā pana paccuppannaṃ addhānaṃ ārabbha ‘‘ajjhattaṃ kathaṃkathī hoti, ahaṃ nu khosmi, no nu khosmi, kiṃ nu khosmi, kathaṃ nu khosmi, ayaṃ nu kho satto kuto āgato, so kuhiṃ gāmī bhavissatī’’ti chabbidhā vicikicchā vuttā, tā sabbāpi pahīyanti.
All those doubts are abandoned: the five kinds of doubt concerning the past, such as 'Was I in the past? Was I not? What was I? How was I? Having been what, what was I in the past?'; the five kinds of doubt concerning the future, such as 'Shall I be in the future? Shall I not? What shall I be? How shall I be? Having been what, what shall I be in the future?'; and the six kinds of doubt concerning the present, such as 'Am I within myself perplexed? Am I? Am I not? What am I? How am I? From where has this being come? Where will it go?'.
Đối với vị ấy, năm loại hoài nghi liên quan đến quá khứ đã được nói đến: “Ta có thực sự tồn tại trong quá khứ không? Ta có thực sự không tồn tại không? Ta đã là gì? Ta đã như thế nào? Từ cái gì mà ta đã trở thành cái gì trong quá khứ?”; và năm loại đã được nói đến liên quan đến tương lai: “Ta có thực sự sẽ tồn tại trong tương lai không? Ta có thực sự sẽ không tồn tại không? Ta sẽ là gì? Ta sẽ như thế nào? Từ cái gì mà ta sẽ trở thành cái gì trong tương lai?”; và sáu loại hoài nghi đã được nói đến liên quan đến hiện tại: “Bên trong, vị ấy hoài nghi: ‘Ta có thực sự là ta không? Ta có thực sự không là ta không? Ta là gì? Ta như thế nào? Chúng sinh này từ đâu đến? Nó sẽ đi về đâu?’”, tất cả những hoài nghi ấy đều được đoạn trừ.
Evaṃ paccayapariggahaṇena tīsu addhāsu kaṅkhaṃ vitaritvā ṭhitaṃ ñāṇaṃ ‘‘kaṅkhāvitaraṇavisuddhī’’tipi ‘‘dhammaṭṭhitiñāṇa’’ntipi ‘‘sammādassana’’ntipi vuccati.
Thus, the knowledge established by comprehending conditions, having overcome doubt concerning the three times, is called "Purity of Overcoming Doubt," "Knowledge of the Stability of Dhamma," and "Right Vision."
Trí tuệ đã đứng vững sau khi vượt qua hoài nghi trong ba thời nhờ việc liễu tri duyên như vậy được gọi là “Đoạn Nghi Thanh Tịnh,” cũng được gọi là “Pháp Trụ Trí,” và cũng được gọi là “Chánh Kiến.”
Ettha pana tisso lokiyapariññā ñātapariññā tīraṇapariññā pahānapariññāti.
Here, however, there are three mundane kinds of full understanding: full understanding as knowing (ñāta-pariññā), full understanding as investigating (tīraṇa-pariññā), and full understanding as abandoning (pahāna-pariññā).
Ở đây, có ba loại liễu tri thuộc về thế gian: tri biến tri, thẩm sát biến tri, và đoạn trừ biến tri.
Tattha ‘‘ruppanalakkhaṇaṃ rūpaṃ, vedayitalakkhaṇā vedanā’’ti evaṃ tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ paccattalakkhaṇasallakkhaṇavasena pavattā paññā ñātapariññānāma.
Among these, the wisdom that proceeds by discerning the individual characteristics of various phenomena, such as "form has the characteristic of being afflicted, feeling has the characteristic of feeling," is called full understanding as knowing.
Trong đó, trí tuệ sinh khởi qua việc nhận biết đặc tính riêng của từng pháp, chẳng hạn như: “Sắc có đặc tính biến hoại, thọ có đặc tính cảm nhận,” được gọi là tri biến tri.
‘‘Rūpaṃ aniccaṃ, vedanā aniccā’’tiādinā tesaṃyeva dhammānaṃ sāmaññalakkhaṇaṃ āropetvā lakkhaṇārammaṇikavipassanāpaññā tīraṇapariññā nāma.
The Vipassanā wisdom that takes characteristics as its object, proceeding by imposing the common characteristics on those very phenomena, such as "form is impermanent, feeling is impermanent," is called full understanding as investigating.
Trí tuệ vipassanā lấy các đặc tính làm đối tượng, áp đặt đặc tính chung lên chính các pháp đó, chẳng hạn như: “Sắc là vô thường, thọ là vô thường,” được gọi là thẩm sát biến tri.
Tesu evaṃ pana dhammesu niccasaññādipajahanavasena pavattā lakkhaṇārammaṇikavipassanā pahānapariññā nāma.
The Vipassanā that takes characteristics as its object, proceeding by abandoning the perception of permanence and so forth in these phenomena, is called full understanding as abandoning.
Vipassanā lấy các đặc tính làm đối tượng, sinh khởi qua việc từ bỏ thường tưởng, v.v., trong chính các pháp đó, được gọi là đoạn trừ biến tri.
Tattha saṅkhārapariggahato paṭṭhāya yāva paccayapariggahā ñātapariññāya bhūmi.
Among these, the stage from the comprehension of formations up to the comprehension of conditions is the domain of full understanding as knowing.
Trong đó, từ lúc liễu tri các hành cho đến khi liễu tri duyên là giai đoạn của tri biến tri.
Kalāpasammasanato paṭṭhāya yāva udayabbayānupassanā tīraṇapariññāya bhūmi.
The stage from the collective comprehension up to the contemplation of rise and fall is the domain of full understanding as investigating.
Từ lúc thẩm sát theo nhóm cho đến khi tùy quán sinh diệt là giai đoạn của thẩm sát biến tri.
Bhaṅgānupassanato paṭṭhāya pahānapariññāya bhūmi.
The stage from the contemplation of dissolution onwards is the domain of full understanding as abandoning.
Từ lúc tùy quán sự hoại diệt trở đi là giai đoạn của đoạn trừ biến tri.
Tato paṭṭhāya hi ‘‘aniccato anupassanto niccasaññaṃ pajahati, dukkhato anupassanto sukhasaññaṃ, anattato anupassanto attasaññaṃ, nibbindanto nandiṃ, virajjanto rāgaṃ, nirodhento samudayaṃ, paṭinissajjanto ādānaṃ pajahatī’’ti (paṭi. ma. 1.52) evaṃ pajahanto niccasaññādipahānasādhikānaṃ sattannaṃ anupassanānaṃ ādhipaccaṃ hoti.
From that point, indeed, "one who contemplates as impermanent abandons the perception of permanence; one who contemplates as suffering abandons the perception of pleasure; one who contemplates as not-self abandons the perception of self; one who is disgusted abandons delight; one who is dispassionate abandons lust; one who ceases abandons origination; one who relinquishes abandons clinging" – thus, abandoning, it becomes the dominance of the seven contemplations that bring about the abandoning of the perception of permanence and so forth.
Bởi vì kể từ đó, ‘vị ấy quán chiếu theo vô thường nên từ bỏ thường tưởng, quán chiếu theo khổ nên từ bỏ lạc tưởng, quán chiếu theo vô ngã nên từ bỏ ngã tưởng, do nhàm chán nên từ bỏ hỷ lạc, do ly tham nên từ bỏ tham ái, do đoạn diệt nên từ bỏ tập khởi, do xả ly nên từ bỏ chấp thủ,’ do từ bỏ như vậy nên bảy pháp quán, là những pháp thành tựu việc từ bỏ thường tưởng v.v..., trở nên có ưu thế.
Iti imāsu pariññāsu saṅkhāraparicchedassa ceva paccayapariggahassa ca sādhitattā iminā yoginā ñātapariññā adhigatā hoti.
Thus, since the discernment of formations and the comprehension of conditions have been accomplished in these full understandings, full understanding as knowing has been attained by this yogi.
Như vậy, trong các pháp biến tri này, do việc phân định các pháp hữu vi và việc nắm bắt các duyên đã được thành tựu, nên vị hành giả này đã chứng đắc Biến Tri về Điều đã Biết (ñātapariññā).
Puna ‘‘yaṃ kiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā, sabbaṃ rūpaṃ hutvā abhāvato aniccaṃ, udayabbayappaṭipīḷitattā dukkhaṃ, avasavattittā anattā.
Furthermore, "whatever form, past, future, or present, internal or external, gross or subtle, inferior or superior, far or near, all form is impermanent because it arises and then ceases; it is suffering because it is oppressed by rise and fall; it is not-self because it is not subject to control.
Lại nữa, vị ấy thực hành việc quán sát theo từng tổng hợp (kalāpasammasanaṃ) theo phương pháp như sau: “Bất cứ sắc pháp nào, quá khứ, vị lai, hay hiện tại, bên trong hay bên ngoài, thô hay tế, hạ liệt hay cao thượng, xa hay gần, tất cả sắc pháp ấy, sau khi có rồi lại không có nên là vô thường, do bị sự sinh diệt bức bách nên là khổ, do không theo ý muốn nên là vô ngã.
Yā kāci vedanā, yā kāci saññā, ye keci saṅkhārā, yaṃ kiñci viññāṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā, sabbaṃ viññāṇaṃ hutvā abhāvato aniccaṃ, udayabbayappaṭipīḷitattā dukkhaṃ, avasavattittā anattā’’ti evamādinā nayena kalāpasammasanaṃ karoti.
Whatever feeling, whatever perception, whatever mental formations, whatever consciousness, past, future, or present, internal or external, gross or subtle, inferior or superior, far or near, all consciousness is impermanent because it arises and then ceases; it is suffering because it is oppressed by rise and fall; it is not-self because it is not subject to control" – in this way, one performs collective comprehension.
Bất cứ thọ nào, bất cứ tưởng nào, bất cứ các hành nào, bất cứ thức nào, quá khứ, vị lai, hay hiện tại, bên trong hay bên ngoài, thô hay tế, hạ liệt hay cao thượng, xa hay gần, tất cả thức ấy, sau khi có rồi lại không có nên là vô thường, do bị sự sinh diệt bức bách nên là khổ, do không theo ý muốn nên là vô ngã.”
Idaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘tilakkhaṇaṃ āropetvāna saṅkhāre sammasanto’’ti.
It is with reference to this that it was said: "comprehending formations by imposing the three characteristics."
Chính điều này đã được nói đến khi đề cập “áp đặt tam tướng rồi quán sát các pháp hữu vi”.
Evaṃ saṅkhāresu aniccadukkhaanattavasena kalāpasammasanaṃ katvā puna saṅkhārānaṃ udayabbayameva passati.
Having thus performed collective comprehension of formations in terms of impermanence, suffering, and not-self, one then contemplates only the rise and fall of formations.
Sau khi đã thực hành việc quán sát theo từng tổng hợp đối với các pháp hữu vi theo phương diện vô thường, khổ, vô ngã như vậy, vị ấy lại thấy sự sinh và diệt của các pháp hữu vi.
‘‘Avijjāsamudayā (paṭi. ma. 1.50) rūpasamudayo, taṇhākammaāhārasamudayā rūpasamudayo’ti evaṃ rūpakkhandhassa paccayasamudayadassanaṭṭhena rūpakkhandhassa udayaṃ passati, nibbattilakkhaṇaṃ passantopi rūpakkhandhassa udayaṃ passatī’’ti evaṃ pañcahākārehi rūpakkhandhassa udayaṃ passati.
"From the arising of ignorance, there is the arising of form; from the arising of craving, kamma, and nutriment, there is the arising of form" – thus, by way of seeing the arising of the conditions of the form aggregate, one sees the arising of the form aggregate; even by seeing the characteristic of arising, one sees the arising of the form aggregate – in this way, one sees the arising of the form aggregate in five ways.
“Do vô minh sinh nên sắc sinh, do ái, nghiệp, vật thực sinh nên sắc sinh,” như vậy, vị ấy thấy sự sinh của sắc uẩn theo nghĩa thấy sự sinh khởi của duyên đối với sắc uẩn; và khi thấy tướng trạng sinh khởi, vị ấy cũng thấy sự sinh của sắc uẩn. Như vậy, vị ấy thấy sự sinh của sắc uẩn theo năm cách.
‘‘Avijjānirodhā rūpanirodho, taṇhākammaāhāranirodhā rūpanirodho’ti evaṃ rūpakkhandhassa paccayanirodhadassanaṭṭhena rūpakkhandhassa vayaṃ passati, vipariṇāmalakkhaṇaṃ passantopi rūpakkhandhassa vayaṃ passatī’’ti evaṃ pañcahākārehi vayaṃ passati.
"From the cessation of ignorance, there is the cessation of form; from the cessation of craving, kamma, and nutriment, there is the cessation of form" – thus, by way of seeing the cessation of the conditions of the form aggregate, one sees the dissolution of the form aggregate; even by seeing the characteristic of change, one sees the dissolution of the form aggregate – in this way, one sees the dissolution in five ways.
“Do vô minh diệt nên sắc diệt, do ái, nghiệp, vật thực diệt nên sắc diệt,” như vậy, vị ấy thấy sự diệt của sắc uẩn theo nghĩa thấy sự đoạn diệt của duyên đối với sắc uẩn; và khi thấy tướng trạng biến hoại, vị ấy cũng thấy sự diệt của sắc uẩn. Như vậy, vị ấy thấy sự diệt theo năm cách.
Tathā ‘‘avijjāsamudayā vedanāsamudayo, taṇhākammaphassasamudayā vedanāsamudayo’’ti vedanākkhandhassa, nibbattilakkhaṇaṃ passantopi vedanākkhandhassa udayaṃ passati.
Similarly, "from the arising of ignorance, there is the arising of feeling; from the arising of craving, kamma, and contact, there is the arising of feeling" – one sees the arising of the feeling aggregate, even by seeing the characteristic of arising.
Tương tự, “do vô minh sinh nên thọ sinh, do ái, nghiệp, xúc sinh nên thọ sinh,” đối với thọ uẩn; và khi thấy tướng trạng sinh khởi, vị ấy cũng thấy sự sinh của thọ uẩn.
‘‘Avijjānirodhā vedanānirodho, taṇhākammaphassanirodhā vedanānirodho’’ti vedanākkhandhassa, vipariṇāmalakkhaṇaṃ passantopi vedanākkhandhassa vayaṃ passati.
"From the cessation of ignorance, there is the cessation of feeling; from the cessation of craving, kamma, and contact, there is the cessation of feeling" – one sees the dissolution of the feeling aggregate, even by seeing the characteristic of change.
“Do vô minh diệt nên thọ diệt, do ái, nghiệp, xúc diệt nên thọ diệt,” đối với thọ uẩn; và khi thấy tướng trạng biến hoại, vị ấy cũng thấy sự diệt của thọ uẩn.
Evaṃ saññākkhandhādīsupi.
The same applies to the perception aggregate and so forth.
Đối với tưởng uẩn v.v... cũng như vậy.
Ayaṃ pana viseso – viññāṇakkhandhassa phassaṭṭhāne nāmarūpasamudayā, nāmarūpanirodhāti yojetabbaṃ.
This, however, is the distinction: for the consciousness aggregate, instead of contact, it should be connected with "from the arising of mind-and-matter" and "from the cessation of mind-and-matter."
Tuy nhiên, có điểm khác biệt này: đối với thức uẩn, ở vị trí của xúc, cần được kết hợp là “do danh-sắc sinh, do danh-sắc diệt”.
Evaṃ ekekasmiṃ khandhe paccayasamudayavasena ca nibbattilakkhaṇavasena ca paccayanirodhavasena ca vipariṇāmalakkhaṇavasena ca udayabbayadassanena dasa dasa katvā paññāsa lakkhaṇāni vuttāni.
Thus, in each aggregate, by way of the arising of conditions, by way of the characteristic of origination, by way of the cessation of conditions, and by way of the characteristic of transformation, ten by ten, fifty characteristics are stated through the perception of arising and passing away.
Như vậy, trong mỗi uẩn, do việc thấy sự sinh diệt theo phương diện duyên sinh và tướng trạng sinh khởi, và theo phương diện duyên diệt và tướng trạng biến hoại, nên có mười tướng trạng cho mỗi uẩn, tổng cộng là năm mươi tướng trạng đã được nói đến.
Tesaṃ vasena evaṃ rūpassa udayo rūpassa vayoti paccayato ceva lakkhaṇato ca vitthārena manasikāraṃ karoti.
By means of these, one extensively attends to "thus is the arising of form, thus is the passing away of form," both from the perspective of conditions and characteristics.
Dựa vào các tướng trạng ấy, vị ấy tác ý một cách chi tiết từ phương diện duyên và từ phương diện tướng trạng rằng “đây là sự sinh của sắc, đây là sự diệt của sắc”.
Tassevaṃ karoto ‘‘iti kira ime dhammā ahutvā sambhonti, hutvā paṭiventī’’ti ñāṇaṃ visadaṃ hoti.
To him, thus practicing, the knowledge becomes clear: "Indeed, these phenomena, not having been, come into being; having been, they cease."
Đối với vị ấy, khi thực hành như vậy, trí tuệ trở nên trong sáng rằng: “Quả thật, các pháp này, từ không có mà sinh khởi, sau khi có lại hoại diệt.”
‘‘Evaṃ kira ime dhammā anuppannā uppajjanti, uppannā nirujjhantī’’ti niccaṃ navāva hutvā saṅkhārā upaṭṭhahanti.
"Indeed, these phenomena, not having arisen, arise; having arisen, they cease"—thus, the saṅkhārā always appear as new.
“Quả thật, các pháp này, chưa sinh thì sinh, đã sinh thì diệt,” các pháp hữu vi hiện khởi luôn luôn mới mẻ.
Na kevalañca niccaṃ navā, sūriyuggamane ussāvabindu viya, udakabubbuḷo viya, udake daṇḍarāji viya, āragge sāsapo viya, vijjuppādo viya ca parittaṭṭhāyino.
Not only are they always new, but they are also short-lived, like a dewdrop at sunrise, like a water bubble, like a line drawn on water, like a mustard seed on the tip of an awl, and like a flash of lightning.
Không chỉ luôn luôn mới mẻ, chúng còn tồn tại trong khoảnh khắc, giống như giọt sương lúc mặt trời mọc, như bọt nước, như vệt gậy vẽ trên nước, như hạt cải trên đầu mũi kim, như tia chớp.
Māyāmarīcisupinaalātacakkagandhabbanagarapheṇapiṇḍakadaliādayo viya nissārā hutvā upaṭṭhahanti.
They appear as insubstantial, like an illusion, a mirage, a dream, a firebrand circle, a city of gandhabbas, a lump of foam, or a plantain tree, and so forth.
Chúng hiện khởi như là vô thực chất, giống như ảo ảnh, như cảnh nắng hanh, như giấc mộng, như vòng lửa quay, như thành phố của càn-thát-bà, như bọt nước, như thân cây chuối, v.v...
Ettāvatā cānena vayadhammameva uppajjati, uppannañca vayaṃ upetīti iminā ākārena samapaññāsa lakkhaṇāni paṭivijjhitvā ṭhitaṃ udayabbayānupassanaṃ nāma paṭhamaṃ taruṇavipassanāñāṇaṃ adhigataṃ hoti, yassādhigamā āraddhavipassakoti saṅkhyaṃ gacchati.
By this much, having penetrated the fifty characteristics in this manner—that only what is subject to passing away arises, and what has arisen passes away—the first nascent insight knowledge called "Contemplation of Arising and Passing Away" is attained, by the attainment of which one is counted as an "endeavoring meditator."
Đến mức độ này, vị ấy đã thấu suốt năm mươi tướng trạng theo cách thức “chỉ có pháp hoại diệt sinh khởi, và cái đã sinh khởi thì đi đến hoại diệt”, và do đó đã chứng đắc tuệ đầu tiên, là tuệ minh sát non trẻ, được gọi là Tuệ Quán Sinh Diệt (udayabbayānupassanāñāṇa), và do chứng đắc tuệ này, vị ấy được gọi là người đã bắt đầu tu tập minh sát.
Athassa āraddhavipassakassa kulaputtassa obhāso ñāṇaṃ pīti passaddhi sukhaṃ adhimokkho paggaho upaṭṭhānaṃ upekkhā nikantīti dasa vipassanupakkilesā uppajjanti.
Then, for that endeavoring meditator, that son of good family, ten imperfections of insight arise: radiance, knowledge, rapture, tranquility, happiness, strong determination, exertion, mindfulness, equanimity, and delight.
Bấy giờ, đối với vị thiện nam tử đã bắt đầu tu tập minh sát ấy, mười phiền não của minh sát (vipassanupakkilesā) khởi lên, đó là: ánh sáng (obhāsa), trí (ñāṇa), hỷ (pīti), khinh an (passaddhi), lạc (sukha), quyết đoán (adhimokkha), tinh tấn (paggaha), niệm (upaṭṭhāna), xả (upekkhā), và ái luyến (nikanti).
Ettha obhāso nāma vipassanākkhaṇe ñāṇassa balavattā lohitaṃ pasīdati, tena chavito obhāso nibbattati, taṃ disvā ayaṃ yogī ‘‘maggo mayā patto’’ti tameva obhāsaṃ assādeti.
Here, radiance (obhāso) means that due to the strength of knowledge at the moment of insight, the blood becomes clear, and from that, radiance is produced on the skin; seeing this, this yogi, thinking "the path has been attained by me," delights in that radiance.
Trong đó, ánh sáng là: vào khoảnh khắc minh sát, do trí tuệ mạnh mẽ, huyết trở nên trong sạch, do đó ánh sáng phát ra từ da. Khi thấy điều này, vị hành giả ấy thưởng thức chính ánh sáng đó và nghĩ rằng: “Ta đã đắc đạo.”
Ñāṇanti vipassanāñāṇamevetaṃ, saṅkhāre sammasantassa sūraṃ pasannaṃ hutvā pavattamānaṃ disvā pubbe viya ‘‘maggo’’ti assādeti.
Knowledge (ñāṇaṃ) is this very insight knowledge; seeing it proceeding brightly and clearly when contemplating the saṅkhārā, one delights in it as "the path" as before.
Trí chính là tuệ minh sát này. Khi thấy tuệ này, lúc đang quán sát các pháp hữu vi, sanh khởi một cách mạnh mẽ và trong sáng, vị ấy thưởng thức nó như trước và nghĩ rằng: “Đây là đạo.”
Pītīti vipassanāpīti eva.
Rapture (pītī) is insight rapture.
Hỷ chính là hỷ của minh sát.
Tassa hi tasmiṃ khaṇe pañcavidhā pīti uppajjati.
For him, at that moment, five kinds of rapture arise.
Bởi vào khoảnh khắc ấy, năm loại hỷ khởi lên nơi vị ấy.
Passaddhīti vipassanāpassaddhi.
Tranquility (passaddhī) is insight tranquility.
Khinh an là khinh an của minh sát.
Tasmiṃ samaye neva kāyacittānaṃ daratho gāravatā kakkhaḷatā akammaññatā gelaññatā vaṅkatā hoti.
At that time, there is no agitation, heaviness, stiffness, unsuitability for work, sickness, or crookedness of body and mind.
Vào lúc ấy, không có sự bức rức, nặng nề, cứng nhắc, không kham nhẫn, bệnh hoạn, hay cong vạy của thân và tâm.
Sukhaṃ vipassanāsukhameva.
Happiness (sukhaṃ) is insight happiness itself.
Lạc chính là lạc của minh sát.
Tassa kira tasmiṃ samaye sakalasarīraṃ ṭhapitavaṭṭi viya abhisandayamānaṃ atipaṇītaṃ sukhaṃ uppajjati.
Indeed, for him, at that time, a very refined happiness arises, pervading his entire body as if it were a wick placed in oil.
Quả thật, vào lúc ấy, một niềm lạc vô cùng vi diệu khởi lên, thấm đẫm toàn thân vị ấy như một cây bấc đã được thấm dầu.
Adhimokkho nāma vipassanākkhaṇe pavattā saddhā.
Strong determination (adhimokkho) is the faith that arises at the moment of insight.
Quyết đoán là tín phát sinh trong khoảnh khắc minh sát.
Tasmiṃ khaṇe cittacetasikānaṃ ativiya pasādabhūtā balavatī saddhā uppajjati.
At that moment, a very strong faith arises, being exceedingly clear for the mind and mental factors.
Vào khoảnh khắc ấy, một niềm tín mạnh mẽ, vô cùng trong sáng đối với tâm và các tâm sở, khởi lên.
Paggaho nāma vipassanāsampayuttaṃ vīriyaṃ.
Exertion (paggaho) is the energy associated with insight.
Tinh tấn là nỗ lực tương ưng với minh sát.
Tasmiñhi khaṇe asithilamanaccāraddhaṃ supaggahitaṃ vīriyaṃ uppajjati.
Indeed, at that moment, unslackened, unexcessive, well-exerted energy arises.
Bởi vào khoảnh khắc ấy, một nỗ lực không chùng, không căng, được duy trì tốt khởi lên.
Upaṭṭhānanti vipassanāsampayuttā sati.
Mindfulness (upaṭṭhānaṃ) is the mindfulness associated with insight.
Niệm là niệm tương ưng với minh sát.
Tasmiñhi khaṇe supaṭṭhitā sati uppajjati.
Indeed, at that moment, well-established mindfulness arises.
Bởi vào khoảnh khắc ấy, một niệm được thiết lập vững chắc khởi lên.
Upekkhāti duvidhā vipassanāvajjanavasena.
Equanimity (upekkhā) is twofold, by way of insight and by way of adverting.
Xả có hai loại, tùy theo cách hướng tâm của minh sát.
Tasmiṃ khaṇe sabbasaṅkhāraggahaṇe majjhattabhūtavipassanupekkhāsaṅkhātaṃ ñāṇaṃ balavantaṃ hutvā uppajjati, manodvāre āvajjanupekkhā ca, sāva taṃ taṃ ṭhānaṃ āvajjentassa sūrā tikhiṇā hutvā vahati.
At that moment, knowledge called "insight equanimity," which is neutral in apprehending all saṅkhārā, arises powerfully, and also adverting equanimity at the mind-door, which becomes keen and sharp as one adverts to various objects.
Vào khoảnh khắc ấy, trí tuệ được gọi là xả của minh sát (vipassan-upekkhā), là trạng thái trung tính trong việc nắm bắt tất cả các pháp hữu vi, khởi lên một cách mạnh mẽ; và có xả hướng tâm ở ý môn (manodvāre āvajjan-upekkhā), chính xả này, khi hướng đến các đối tượng khác nhau, tuôn chảy một cách mạnh mẽ và sắc bén.
Nikanti vipassanānikanti.
Delight (nikanti) is insight delight.
Ái luyến là sự ái luyến trong minh sát.
Obhāsādīsu ālayaṃ kurumānā sukhumā santākārā nikanti uppajjati.
A subtle, calm delight arises, clinging to radiance and so forth.
Một sự ái luyến vi tế, có hình thức tĩnh lặng, phát sinh khi bám víu vào ánh sáng v.v...
Ettha obhāsādayo kilesavatthubhūtatāya ‘‘upakkilesā’’ti vuttā, na akusalattā.
Here, radiance and the others are called "imperfections" (upakkilesā) because they are objects for defilements, not because they are unwholesome.
Ở đây, ánh sáng v.v... được gọi là “phiền não” vì chúng là đối tượng của phiền não, chứ không phải vì chúng là bất thiện.
Nikanti pana upakkileso ceva kilesavatthu ca.
Delight, however, is both an imperfection and an object for defilements.
Tuy nhiên, ái luyến vừa là phiền não, vừa là đối tượng của phiền não.
Paṇḍito pana bhikkhu obhāsādīsu uppannesu vikkhepaṃ agacchanto ‘‘obhāsādayo dhammā na maggo, upakkilesavinimuttaṃ pana vīthippaṭipannaṃ vipassanāñāṇaṃ maggo’’ti maggañca amaggañca vavatthapeti.
But the wise bhikkhu, when radiance and the others arise, does not become distracted, but discerns the path and the non-path, thinking: "Radiance and the other phenomena are not the path; rather, insight knowledge, free from imperfections and proceeding on the right course, is the path."
Nhưng vị tỳ-kheo có trí, khi ánh sáng v.v... khởi lên, không đi đến chỗ phân tán, mà phân định rõ ràng đạo và phi đạo rằng: “Các pháp như ánh sáng v.v... không phải là đạo, nhưng tuệ minh sát đã đi vào lộ trình, thoát khỏi các phiền não, mới là đạo.”
Tassevaṃ ‘‘ayaṃ maggo, ayaṃ na maggo’’ti ñatvā ṭhitaṃ ñāṇaṃ ‘‘maggāmaggañāṇadassanavisuddhī’’ti vuccati.
His knowledge, thus knowing "this is the path, this is not the path," is called "Purification of Knowledge and Vision of What is Path and Not Path."
Trí tuệ vững chắc sau khi đã biết “đây là đạo, đây không phải là đạo” như vậy của vị ấy được gọi là “maggāmaggañāṇadassanavisuddhi” (Đạo Phi Đạo Tri Kiến Thanh Tịnh).
Ito paṭṭhāya aṭṭhavidhassa ñāṇassa vasena sikhāppattaṃ vipassanāñāṇaṃ paṭipadāñāṇadassanavisuddhi nāma hoti.
From this point onward, insight knowledge that has reached its peak by way of the eight kinds of knowledge is called "Purification of Knowledge and Vision of the Way."
Kể từ đây, tuệ vipassanā đã đạt đến đỉnh cao, thông qua tám loại trí tuệ, được gọi là paṭipadāñāṇadassanavisuddhi (Hành Đạo Tri Kiến Thanh Tịnh).
Udayabbayānupassanāñāṇaṃ bhaṅgānupassanāñāṇaṃ bhayatupaṭṭhānañāṇaṃ ādīnavānupassanāñāṇaṃ nibbidānupassanāñāṇaṃ muñcitukamyatāñāṇaṃ paṭisaṅkhānupassanāñāṇaṃ saṅkhārupekkhāñāṇanti imāni aṭṭha ñāṇāni nāma.
The knowledge of contemplation of rise and fall, the knowledge of contemplation of dissolution, the knowledge of the manifestation of fear, the knowledge of contemplation of danger, the knowledge of contemplation of disenchantment, the knowledge of the desire for deliverance, the knowledge of contemplation of re-observation, and the knowledge of equanimity regarding formations—these are called the eight knowledges.
Tám loại trí tuệ này là: udayabbayānupassanāñāṇa (Sinh Diệt Tùy Quán Tuệ), bhaṅgānupassanāñāṇa (Hoại Tùy Quán Tuệ), bhayatupaṭṭhānañāṇa (Hiện Khởi Kinh Úy Tuệ), ādīnavānupassanāñāṇa (Quán Sự Nguy Hại Tuệ), nibbidānupassanāñāṇa (Yếm Ly Tùy Quán Tuệ), muñcitukamyatāñāṇa (Dục Thoát Tuệ), paṭisaṅkhānupassanāñāṇa (Quán Sát Lại Tuệ), và saṅkhārupekkhāñāṇa (Hành Xả Tuệ).
Etāni nibbattetukāmena yasmā upakkilesehi abhibhūtaṃ hutvā lakkhaṇappaṭivedhaṃ kātuṃ asamatthaṃ hoti cittaṃ, tasmā punapi udayabbayameva passitabbaṃ.
Since, for one desiring to generate these, the mind, being overcome by defilements, is unable to penetrate the characteristics, therefore, one should again observe only rise and fall.
Bởi vì tâm, khi bị các phiền não phụ (upakkilesa) xâm chiếm, trở nên không có khả năng thấu triệt các đặc tính (lakkhaṇa), nên người muốn phát sinh các tuệ này phải quán xét lại chính sự sinh và diệt (udayabbaya).
Udayabbayaṃ passantassa aniccalakkhaṇaṃ yathābhūtaṃ upaṭṭhāti, udayabbayappaṭipīḷitattā dukkhalakkhaṇañca ‘‘dukkhameva ca sambhoti, dukkhaṃ tiṭṭhati veti cā’’ti (saṃ. ni. 1.171) passato anattalakkhaṇañca.
For one observing rise and fall, the characteristic of impermanence manifests as it truly is; and due to being afflicted by rise and fall, the characteristic of suffering; and for one who sees that "suffering alone arises, suffering persists and passes away," the characteristic of non-self.
Đối với người đang quán xét sự sinh và diệt, đặc tính vô thường (aniccalakkhaṇa) hiện khởi đúng như thật; do bị sự sinh và diệt bức bách, đặc tính khổ (dukkhalakkhaṇa) cũng hiện khởi; và đối với người thấy rằng “chỉ có khổ sinh khởi, khổ tồn tại rồi hoại diệt”, đặc tính vô ngã (anattalakkhaṇa) cũng hiện khởi.
Ettha ca aniccaṃ aniccalakkhaṇaṃ, dukkhaṃ dukkhalakkhaṇaṃ, anattā anattalakkhaṇanti ayaṃ vibhāgo veditabbo.
Here, impermanence is the characteristic of impermanence, suffering is the characteristic of suffering, and non-self is the characteristic of non-self—this distinction should be understood.
Ở đây, cần hiểu sự phân biệt này: cái vô thường là đặc tính vô thường, cái khổ là đặc tính khổ, cái vô ngã là đặc tính vô ngã.
Ettha aniccanti khandhapañcakaṃ.
Here, impermanence refers to the five aggregates.
Ở đây, cái vô thường (anicca) là năm uẩn.
Uppādavayaññathattabhāvā hutvā abhāvato vā.
Because of their arising, passing away, and alteration, or because of their non-existence after having existed.
Vì chúng có bản chất sinh, diệt, và biến đổi, hoặc vì chúng tồn tại rồi không còn tồn tại.
Aññathattaṃ nāma jarā, uppādavayaññathattaṃ aniccalakkhaṇaṃ, hutvā abhāvasaṅkhāto vā eko ākāravikāro.
Alteration is old age; arising, passing away, and alteration is the characteristic of impermanence, or a mode of change consisting in non-existence after having existed.
Sự biến đổi (aññathatta) chính là sự già; sự sinh, diệt, và biến đổi là đặc tính vô thường (aniccalakkhaṇa), hoặc là một sự biến dạng của trạng thái được gọi là tồn tại rồi không còn tồn tại.
‘‘Yadaniccaṃ taṃ dukkha’’nti (saṃ. ni. 3.15) vacanato tadeva khandhapañcakaṃ dukkhaṃ.
By the saying, "What is impermanent is suffering," the same five aggregates are suffering.
Theo câu “Cái gì vô thường, cái đó là khổ”, chính năm uẩn ấy là khổ.
Abhiṇhaṃ paṭipīḷitattā.
Because of being constantly afflicted.
Vì chúng liên tục bị bức bách.
Abhiṇhappaṭipīḷanākāro dukkhalakkhaṇaṃ.
The mode of constant affliction is the characteristic of suffering.
Trạng thái bị bức bách liên tục là đặc tính khổ (dukkhalakkhaṇa).
‘‘Yaṃ dukkhaṃ tadanattā’’ti vacanato tadeva khandhapañcakaṃ anattā.
By the saying, "What is suffering is non-self," the same five aggregates are non-self.
Theo câu “Cái gì khổ, cái đó là vô ngã”, chính năm uẩn ấy là vô ngã.
Avasavattanato.
Because of not being subject to control.
Vì chúng không tuân theo ý muốn.
Avasavattanākāro anattalakkhaṇaṃ.
The mode of not being subject to control is the characteristic of non-self.
Trạng thái không tuân theo ý muốn là đặc tính vô ngã (anattalakkhaṇa).
Imānipi tīṇi lakkhaṇāni udayabbayaṃ passantasseva ārammaṇāni honti.
These three characteristics also become objects for one who observes rise and fall.
Ba đặc tính này cũng trở thành đối tượng của chính người đang quán xét sự sinh và diệt.
Punapi so rūpārūpadhammesu eva ‘‘aniccā’’tiādinā vipassati, tassa saṅkhārā lahuṃ lahuṃ āpāthaṃ gacchanti.
Again, that person discerns the material and immaterial phenomena as "impermanent" and so on, and the formations quickly come into his range of apprehension.
Vị ấy lại quán vipassanā đối với các pháp sắc và phi sắc bằng cách “vô thường” v.v... Đối với vị ấy, các pháp hữu vi (saṅkhārā) nhanh chóng đi vào phạm vi nhận thức.
Tato uppādaṃ vā ṭhitiṃ vā ārammaṇaṃ akatvā tesaṃ khayavayanirodhe eva passato sati santiṭṭhatīti idaṃ bhaṅgānupassanāñāṇaṃ nāma.
Then, without making arising or persistence an object, when mindfulness is established in observing only their decay, dissolution, and cessation, this is called the knowledge of contemplation of dissolution.
Sau đó, không lấy sự sinh hay sự trụ làm đối tượng, mà khi vị ấy chỉ quán xét sự tàn lụi, hoại diệt, chấm dứt của chúng, chánh niệm được thiết lập. Đây được gọi là bhaṅgānupassanāñāṇa (Hoại Tùy Quán Tuệ).
Imassa uppādato paṭṭhāya assa yogino ‘‘yathā ime saṅkhārā pañcakkhandhā bhijjanti, evaṃ atītepi saṅkhārā bhijjiṃsu, anāgatepi bhijjissantī’’ti nirodhameva passato sati santiṭṭhati, tassa bhaṅgānupassanāñāṇaṃ āsevantassa bahulīkarontassa sabbabhavayonigatiṭṭhitisattāvāsesu sabbe saṅkhārā jalitaaṅgārakāsuādayo viya mahābhayaṃ hutvā upaṭṭhahanti.
From the arising of this, for that yogi, mindfulness is established in observing only cessation, thinking: "Just as these formations, the five aggregates, are dissolving, so too did formations dissolve in the past, and they will dissolve in the future." For one who cultivates and develops this knowledge of contemplation of dissolution, all formations in all existences, destinies, destinations, abodes, and realms of sentient beings manifest as a great danger, like burning coals and so on.
Kể từ khi tuệ này phát sinh, chánh niệm của vị hành giả ấy được thiết lập khi chỉ thấy sự chấm dứt rằng: “Như các pháp hữu vi này, tức năm uẩn, đang tan rã, cũng vậy, các pháp hữu vi trong quá khứ đã tan rã, và trong tương lai cũng sẽ tan rã.” Đối với vị ấy, khi tu tập và làm cho sung mãn tuệ quán sự hoại diệt (bhaṅgānupassanāñāṇa), tất cả các pháp hữu vi trong mọi cõi sống, mọi cảnh giới, mọi nơi trú, mọi nơi ở của chúng sinh đều hiện khởi như một nỗi kinh hoàng lớn, giống như những hòn than đang cháy đỏ.
Etaṃ bhayatupaṭṭhānañāṇaṃ nāma.
This is called the knowledge of the manifestation of fear.
Đây được gọi là bhayatupaṭṭhānañāṇa (Hiện Khởi Kinh Úy Tuệ).
Tassa taṃ bhayatupaṭṭhānañāṇaṃ āsevantassa sabbe bhavādayo ādittaaṅgārā viya, samussitakhaggā viya paccatthikā appaṭisaraṇā sādīnavā hutvā upaṭṭhahanti.
For one who cultivates that knowledge of the manifestation of fear, all existences and so on manifest as full of danger, like burning coals, or like enemies with upraised swords, offering no refuge.
Đối với vị ấy, khi tu tập tuệ hiện khởi kinh úy đó, tất cả các cõi sống v.v... hiện khởi như những hòn than đang cháy, như những kẻ thù giương gươm, không nơi nương tựa, đầy nguy hại.
Idaṃ ādīnavānupassanāñāṇaṃ nāma.
This is called the knowledge of contemplation of danger.
Đây được gọi là ādīnavānupassanāñāṇa (Quán Sự Nguy Hại Tuệ).
Tassa evaṃ saṅkhāre ādīnavato passantassa bhavādīsu saṅkhārānaṃ ādīnavattā sabbasaṅkhāresu ukkaṇṭhanā anabhirati uppajjati.
For one who thus sees danger in formations, disenchantment and disinterest arise in existences and so on, due to the danger in formations.
Đối với vị ấy, khi thấy các pháp hữu vi là nguy hại như vậy, do sự nguy hại của các pháp hữu vi trong các cõi sống v.v..., sự chán ngán, không ưa thích đối với tất cả các pháp hữu vi phát sinh.
Idaṃ nibbidānupassanāñāṇaṃ nāma.
This is called the knowledge of contemplation of disenchantment.
Đây được gọi là nibbidānupassanāñāṇa (Yếm Ly Tùy Quán Tuệ).
Sabbasaṅkhāresu nibbindantassa ukkaṇṭhantassa sabbasmā saṅkhāragatā muñcitukāmatā nissaritukāmatāva hoti.
For one who is disenchanted and disgusted with all formations, there is only the desire to be released, the desire to escape from all states of formation.
Khi nhàm chán, chán ngán tất cả các pháp hữu vi, chỉ có ý muốn thoát khỏi, ý muốn ra khỏi tất cả những gì thuộc về pháp hữu vi.
Idaṃ muñcitukamyatāñāṇaṃ nāma.
This is called the knowledge of the desire for deliverance.
Đây được gọi là muñcitukamyatāñāṇa (Dục Thoát Tuệ).
Puna tasmā saṅkhāragatā muñcituṃ puna te eva saṅkhāre paṭisaṅkhānupassanāñāṇena tilakkhaṇaṃ āropetvā tīraṇaṃ paṭisaṅkhānupassanāñāṇaṃ nāma, yo evaṃ tilakkhaṇaṃ āropetvā saṅkhāre pariggaṇhanto tesu anattalakkhaṇassa sudiṭṭhattā ‘‘attā’’ti vā ‘‘attaniya’’nti vā aggaṇhanto saṅkhāresu bhayañca nandiñca pahāya saṅkhāresu udāsino hoti majjhatto, ‘‘aha’’nti vā ‘‘mama’’nti vā na gaṇhāti, sabbasaṅkhāresu udāsino majjhatto tīsu bhavesu upekkhako, tassa taṃ ñāṇaṃ saṅkhārupekkhāñāṇaṃ nāma.
Then, in order to be released from that state of formation, to re-examine those very formations by applying the three characteristics with the knowledge of contemplation of re-observation, and to determine them, is called the knowledge of contemplation of re-observation. And for one who, thus comprehending formations by applying the three characteristics, due to the clear perception of the characteristic of non-self in them, does not grasp them as "self" or "belonging to self," and abandoning fear and delight in formations, becomes indifferent and neutral towards formations, not grasping them as "I" or "mine," being indifferent and neutral towards all formations, and equanimous towards the three existences—that knowledge is called the knowledge of equanimity regarding formations.
Để thoát khỏi những gì thuộc về pháp hữu vi ấy, lại áp đặt tam tướng lên chính các pháp hữu vi đó bằng tuệ quán sát lại (paṭisaṅkhānupassanāñāṇa) để thẩm xét, được gọi là paṭisaṅkhānupassanāñāṇa (Quán Sát Lại Tuệ). Vị nào sau khi áp đặt tam tướng như vậy và nhận rõ các pháp hữu vi, do đã thấy rõ đặc tính vô ngã nơi chúng, không còn nắm giữ chúng là “ta” hay “của ta”, từ bỏ cả sự sợ hãi và sự hoan hỷ đối với các pháp hữu vi, trở nên dửng dưng, trung lập với các pháp hữu vi, không còn nắm giữ là “tôi” hay “của tôi”, dửng dưng, trung lập với tất cả các pháp hữu vi, xả đối với ba cõi, trí tuệ đó của vị ấy được gọi là saṅkhārupekkhāñāṇa (Hành Xả Tuệ).
Taṃ panetaṃ sabbasaṅkhārappavattaṃ vissajjetvā nibbānaninnaṃ nibbānapakkhandaṃ hoti, no ce nibbānaṃ santato passati, punappunaṃ ‘‘anicca’’nti vā ‘‘dukkha’’nti vā ‘‘anattā’’ti vā tividhānupassanāvasena saṅkhārārammaṇameva hutvā pavattati.
But this, having abandoned the entire conditioned existence, inclines towards Nibbāna, is directed towards Nibbāna. If one does not see Nibbāna as peaceful, it repeatedly arises, taking the conditioned phenomena as its object, by way of the three kinds of contemplation: 'impermanent' or 'suffering' or 'non-self'.
Tuệ này, sau khi buông bỏ mọi diễn biến của các pháp hữu vi, hướng về Niết-bàn, xuôi về Niết-bàn, nhưng nếu chưa thấy Niết-bàn một cách liên tục, nó lại tiếp tục diễn tiến với đối tượng là các pháp hữu vi thông qua ba cách quán tùy theo là “vô thường”, “khổ”, hay “vô ngã”.
Evaṃ tiṭṭhamānañca etaṃ animitto appaṇihito suññatoti tiṇṇaṃ vimokkhānaṃ vasena vimokkhamukhabhāvaṃ āpajjitvā tiṭṭhati.
And while it thus stands, it becomes a gateway to liberation by way of the three liberations: signless, desireless, and emptiness.
Và khi tồn tại như vậy, tuệ này, bằng cách trở thành cửa ngõ của sự giải thoát (vimokkhamukha) thông qua ba loại giải thoát (vimokkha) là vô tướng (animitta), vô nguyện (appaṇihita), và không (suññata), nó đứng vững.
Tisso hi anupassanā tīṇi vimokkhamukhānīti vuccanti.
Indeed, the three contemplations are called the three gateways to liberation.
Ba phép tùy quán (anupassanā) được gọi là ba cửa ngõ giải thoát (vimokkhamukha).
Ettha ca aniccato manasi karonto (paṭi. ma. 1.223-224) adhimokkhabahulo animittaṃ vimokkhaṃ paṭilabhati.
Here, one who contemplates as impermanent, being abundant in determination, attains the signless liberation.
Trong đó, người tác ý theo khía cạnh vô thường, với tín giải (adhimokkha) mạnh mẽ, sẽ đắc được Vô Tướng Giải Thoát (animitta vimokkha).
Dukkhato manasi karonto passaddhibahulo appaṇihitaṃ vimokkhaṃ paṭilabhati.
One who contemplates as suffering, being abundant in tranquility, attains the desireless liberation.
Người tác ý theo khía cạnh khổ, với sự an tịnh (passaddhi) mạnh mẽ, sẽ đắc được Vô Nguyện Giải Thoát (appaṇihita vimokkha).
Anattato manasi karonto vedabahulo suññatavimokkhaṃ paṭilabhati.
One who contemplates as non-self, being abundant in wisdom, attains the emptiness liberation.
Người tác ý theo khía cạnh vô ngã, với tuệ (veda) mạnh mẽ, sẽ đắc được Không Giải Thoát (suññata vimokkha).
Ettha ca animitto vimokkhoti animittākārena nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā pavatto ariyamaggo.
Here, signless liberation means the Noble Path that proceeds by taking Nibbāna as its object in the aspect of signlessness.
Ở đây, Vô Tướng Giải Thoát (animitta vimokkha) là Thánh Đạo (ariyamagga) đã khởi lên bằng cách lấy Niết-bàn làm đối tượng theo phương diện vô tướng.
So hi animittāya dhātuyā uppannattā animitto, kilesehi ca vimuttattā vimokkho.
Indeed, it is signless because it arises in the element of signlessness, and it is liberation because it is freed from defilements.
Nó được gọi là vô tướng vì phát sinh từ vô tướng giới (animittā dhātu), và là giải thoát vì đã thoát khỏi các phiền não (kilesa).
Eteneva nayena appaṇihitākārena nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā pavatto appaṇihito, suññatākārena nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā pavatto suññatoti veditabbo.
In the same manner, that which proceeds by taking Nibbāna as its object in the aspect of desirelessness is to be understood as desireless, and that which proceeds by taking Nibbāna as its object in the aspect of emptiness is to be understood as emptiness.
Theo cách tương tự, cần hiểu rằng đạo lộ khởi lên bằng cách lấy Niết-bàn làm đối tượng theo phương diện vô nguyện là vô nguyện (appaṇihita), và đạo lộ khởi lên bằng cách lấy Niết-bàn làm đối tượng theo phương diện không là không (suññata).
Adhigatasaṅkhārupekkhassa kulaputtassa vipassanā sikhāppattā hoti.
For the noble son who has attained equanimity regarding conditioned phenomena, insight has reached its peak.
Đối với thiện nam tử đã đạt được hành xả tuệ, tuệ vipassanā đã đạt đến đỉnh cao.
Vuṭṭhānagāminivipassanāti etadeva.
This is called the insight leading to emergence.
Đây cũng chính là tuệ vipassanā dẫn đến xuất khởi (vuṭṭhānagāminivipassanā).
Etaṃ saṅkhārupekkhāñāṇaṃ āsevantassa bhāventassa tikkhatarā saṅkhārupekkhā uppajjati.
As one cultivates and develops this knowledge of equanimity regarding conditioned phenomena, sharper equanimity regarding conditioned phenomena arises.
Đối với người tu tập, làm cho sung mãn tuệ hành xả này, một tuệ hành xả sắc bén hơn sẽ phát sinh.
Tassa idāni maggo uppajjissatīti saṅkhārupekkhā saṅkhāre ‘‘aniccā’’ti vā ‘‘dukkhā’’ti vā ‘‘anattā’’ti vā sammasitvā bhavaṅgaṃ otarati.
Now, for him, the path will arise. This equanimity regarding conditioned phenomena, having contemplated conditioned phenomena as 'impermanent' or 'suffering' or 'non-self', sinks into the life-continuum.
Bây giờ, khi Đạo sắp phát sinh cho vị ấy, tuệ hành xả, sau khi thẩm xét các pháp hữu vi là “vô thường”, “khổ”, hay “vô ngã”, sẽ chìm vào dòng hữu phần (bhavaṅga).
Bhavaṅgā vuṭṭhāya saṅkhārupekkhāya āgatanayeneva aniccādiākārena manasi karitvā uppajjati manodvārāvajjanaṃ, tadeva manasi karoto paṭhamaṃ javanacittaṃ uppajjati, yaṃ ‘‘parikamma’’nti vuccati.
Rising from the life-continuum, the mind-door adverting arises, contemplating in the manner of impermanence, etc., just as it came through equanimity regarding conditioned phenomena. As one contemplates that, the first impulsion consciousness arises, which is called 'preparatory action' (parikamma).
Sau khi xuất khỏi dòng hữu phần, tâm hướng môn (manodvārāvajjana) phát sinh, tác ý theo cách đã được tuệ hành xả mang đến, tức là theo phương diện vô thường v.v... Khi tác ý như vậy, tâm tốc hành (javana) đầu tiên phát sinh, được gọi là “parikamma” (chuẩn bị).
Tadanantaraṃ tatheva dutiyaṃ javanacittaṃ uppajjati, yaṃ ‘‘upacāra’’nti vuccati.
Immediately after that, in the same way, the second impulsion consciousness arises, which is called 'access' (upacāra).
Ngay sau đó, tâm tốc hành thứ hai phát sinh theo cách tương tự, được gọi là “upacāra” (cận hành).
Tadanantarampi tatheva uppajjati javanacittaṃ, yaṃ ‘‘anuloma’’nti vuccati.
Immediately after that, in the same way, an impulsion consciousness arises, which is called 'conformity' (anuloma).
Ngay sau đó nữa, tâm tốc hành cũng phát sinh theo cách tương tự, được gọi là “anuloma” (thuận thứ).
Idaṃ tesaṃ pāṭiyekkaṃ nāmaṃ.
These are their individual names.
Đây là tên gọi riêng của chúng.
Avisesena pana tividhametaṃ āsevanantipi parikammantipi upacārantipi anulomantipi vuccati.
But generally, these three are called 'cultivation' (āsevanā), 'preparatory action' (parikamma), 'access' (upacāra), and 'conformity' (anuloma).
Tuy nhiên, một cách không phân biệt, cả ba loại này cũng được gọi là thuần thục (āsevana), chuẩn bị (parikamma), cận hành (upacāra), và thuận thứ (anuloma).
Idaṃ pana anulomañāṇaṃ saṅkhārārammaṇāya vuṭṭhānagāminiyā vipassanāya pariyosānaṃ hoti.
This knowledge of conformity is the culmination of the insight leading to emergence, which has conditioned phenomena as its object.
Tuệ thuận thứ (anulomañāṇa) này là điểm kết thúc của tuệ vipassanā dẫn đến xuất khởi (vuṭṭhānagāminī vipassanā) có đối tượng là các pháp hữu vi.
Nippariyāyena pana gotrabhuñāṇameva vipassanāpariyosānanti vuccati.
However, in the ultimate sense, the knowledge of change of lineage (gotrabhuñāṇa) itself is called the culmination of insight.
Tuy nhiên, một cách không bàn cãi, chính tuệ chuyển tộc (gotrabhuñāṇa) mới được gọi là điểm kết thúc của vipassanā.
Tato paraṃ nirodhaṃ nibbānaṃ ārammaṇaṃ kurumānaṃ puthujjanagottaṃ atikkamamānaṃ nibbānārammaṇe paṭhamasamannāhārabhūtaṃ apunarāvaṭṭakaṃ gotrabhuñāṇaṃ uppajjati.
Thereafter, the knowledge of change of lineage arises, taking cessation, Nibbāna, as its object, transcending the lineage of ordinary people, being the first direct apprehension of Nibbāna as its object, and being non-reverting.
Sau đó, đối với người đang lấy Niết-bàn đoạn diệt làm đối tượng, đang vượt qua dòng phàm phu, thì gotrabhuñāṇa (chuyển tộc trí), là sự hướng tâm đầu tiên đến đối tượng Niết-bàn và không còn quay trở lại, được sanh khởi.
Idaṃ pana ñāṇaṃ paṭipadāñāṇadassanavisuddhiñca ñāṇadassanavisuddhiñca na bhajati, antarā abbohārikameva hoti, vipassanāsote patitattā pana vipassanāti vā saṅkhyaṃ gacchati.
This knowledge, however, does not belong to the purification of knowledge and vision of the path or the purification of knowledge and vision; it is merely an intermediate, unclassifiable state. But because it has fallen into the stream of insight, it is counted as insight.
Tuy nhiên, trí này không thuộc về paṭipadāñāṇadassanavisuddhi (hành đạo tri kiến thanh tịnh) và ñāṇadassanavisuddhi (tri kiến thanh tịnh), nó chỉ là một giai đoạn trung gian không mang tính quy ước. Nhưng vì nó nằm trong dòng vipassanā, nên nó được kể là vipassanā.
Nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā gotrabhuñāṇe niruddhe tena dinnasaññāya nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā diṭṭhisaṃyojanaṃ sīlabbataparāmāsasaṃyojanaṃ vicikicchāsaṃyojananti tīṇi saṃyojanāni samucchedavasena viddhaṃsento sotāpattimaggo uppajjati.
When the knowledge of change of lineage, having taken Nibbāna as its object, ceases, the Stream-entry Path arises, taking Nibbāna as its object by virtue of the perception it has given, utterly destroying the three fetters: identity view, adherence to rites and rituals, and skeptical doubt.
Khi gotrabhuñāṇa diệt sau khi lấy Niết-bàn làm đối tượng, nhờ vào dấu hiệu mà nó đã trao, đạo Tu-đà-hoàn sanh khởi, lấy Niết-bàn làm đối tượng, đoạn trừ vĩnh viễn ba kiết sử là thân kiến kiết sử, giới cấm thủ kiết sử và nghi kiết sử.
Tadanantaraṃ tasseva vipākabhūtāni dve tīṇi vā phalacittāni uppajjanti anantaravipākattā lokuttarānaṃ.
Immediately after that, two or three fruition consciousnesses, which are its results, arise, because supramundane states have immediate results.
Ngay sau đó, hai hoặc ba quả tâm, là quả của đạo ấy, sanh khởi, vì các pháp siêu thế có quả sanh liền sau đó.
Phalapariyosāne panassa cittaṃ bhavaṅgaṃ otarati.
At the end of the fruition, his mind sinks into the life-continuum.
Sau khi quả tâm kết thúc, tâm của vị ấy chìm vào bhavaṅga (hộ kiếp).
Tato bhavaṅgaṃ vicchinditvā paccavekkhaṇatthāya manodvārāvajjanaṃ uppajjati.
Then, interrupting the life-continuum, the mind-door adverting arises for the purpose of reviewing.
Sau đó, cắt đứt bhavaṅga, manodvārāvajjana (ý môn hướng tâm) sanh khởi để phản khán.
So hi ‘‘iminā vatāhaṃ maggena āgato’’ti maggaṃ paccavekkhati, tato ‘‘ayaṃ me ānisaṃso laddho’’ti phalaṃ paccavekkhati, tato ‘‘ime nāma me kilesā pahīnā’’ti pahīnakilese paccavekkhati, tato ‘‘ime nāma me kilesā avasiṭṭhā’’ti uparimaggattayavajjhe kilese paccavekkhati, avasāne ‘‘ayaṃ me dhammo ārammaṇato paṭividdho’’ti amataṃ nibbānaṃ paccavekkhati.
Indeed, he reflects on the path, thinking, "I have come by this path." Then he reflects on the fruit, thinking, "This benefit has been attained by me." Then he reflects on the abandoned defilements, thinking, "These defilements have been abandoned by me." Then he reflects on the remaining defilements, thinking, "These defilements, which are to be eradicated by the three higher paths, remain for me." Finally, he reflects on Nibbāna, the deathless, thinking, "This Dhamma has been penetrated by me as an object."
Vị ấy phản khán đạo rằng: “Ta đã đến bằng đạo này”, sau đó phản khán quả rằng: “Ta đã nhận được lợi ích này”, sau đó phản khán các phiền não đã đoạn trừ rằng: “Những phiền não này của ta đã được đoạn trừ”, sau đó phản khán các phiền não còn sót lại, tức là những phiền não sẽ bị đoạn trừ bởi ba đạo cao hơn, rằng: “Những phiền não này của ta còn sót lại”, và cuối cùng phản khán Niết-bàn bất tử rằng: “Pháp này đã được ta chứng ngộ qua đối tượng”.
Iti sotāpannassa ariyasāvakassa pañca paccavekkhaṇāni honti.
Thus, for a noble disciple who is a stream-enterer (Sotāpanna), there are five reflections.
Như vậy, vị Thánh đệ tử Tu-đà-hoàn có năm sự phản khán.
Tathā sakadāgāmianāgāmīnaṃ.
Similarly for a once-returner (Sakadāgāmi) and a non-returner (Anāgāmi).
Tương tự đối với các vị Tư-đà-hàm và A-na-hàm.
Arahato pana avasiṭṭhakilesapaccavekkhaṇaṃ nāma natthi.
However, for an Arahant, there is no reflection on remaining defilements.
Tuy nhiên, bậc A-la-hán không có sự phản khán các phiền não còn sót lại.
Evaṃ sabbānipi ekūnavīsati honti.
Thus, all of them amount to nineteen.
Như vậy, tổng cộng có mười chín sự phản khán.
Ukkaṭṭhaparicchedova ceso.
And this is the highest classification.
Và đây là sự phân định tối đa.
Pahīnāvasiṭṭhakilesapaccavekkhaṇañhi sekkhānaṃ hoti vā, na vā.
For trainees (sekkhā), the reflection on abandoned and remaining defilements may or may not occur.
Vì sự phản khán các phiền não đã đoạn trừ và còn sót lại có thể có hoặc không có đối với các bậc hữu học.
Evaṃ paccavekkhitvā so sotāpanno ariyasāvako tasmiṃyeva vā āsane nisinno aparena vā samayena kāmarāgabyāpādānaṃ tanubhāvaṃ karonto dutiyamaggaṃ pāpuṇāti, tadanantaraṃ vuttanayena phalañca.
Having reflected thus, that noble disciple who is a Sotāpanna, while seated on that very seat or at a later time, by making lust for sensual pleasures (kāmarāga) and ill-will (byāpāda) attenuated, attains the second path, and immediately thereafter, the fruit in the manner described.
Sau khi phản khán như vậy, vị Thánh đệ tử Tu-đà-hoàn ấy, hoặc ngay khi đang ngồi trên cùng một chỗ ngồi, hoặc vào một thời điểm khác, làm suy yếu dục ái và sân, đạt đến đạo thứ hai, và ngay sau đó là quả theo cách đã nói.
Tato vuttanayena kāmarāgabyāpādānaṃ anavasesappahānaṃ karonto tatiyamaggaṃ pāpuṇāti, vuttanayena phalañca.
Then, in the manner described, by completely abandoning lust for sensual pleasures and ill-will, he attains the third path, and the fruit in the manner described.
Sau đó, theo cách đã nói, vị ấy đoạn trừ hoàn toàn dục ái và sân, đạt đến đạo thứ ba, và quả theo cách đã nói.
Tato tasmiṃyeva vā āsane nisinno aparena vā samayena rūparāgaarūparāgamānauddhaccaavijjānaṃ anavasesappahānaṃ karonto catutthamaggaṃ pāpuṇāti, vuttanayena phalañca.
Then, while seated on that very seat or at a later time, by completely abandoning lust for form (rūparāga), lust for the formless (arūparāga), conceit (māna), restlessness (uddhacca), and ignorance (avijjā), he attains the fourth path, and the fruit in the manner described.
Sau đó, hoặc ngay khi đang ngồi trên cùng một chỗ ngồi, hoặc vào một thời điểm khác, vị ấy đoạn trừ hoàn toàn sắc ái, vô sắc ái, mạn, trạo cử và vô minh, đạt đến đạo thứ tư, và quả theo cách đã nói.
Ettāvatā cesa arahā nāma aṭṭhamo ariyapuggalo hoti mahākhīṇāsavo.
At this point, he is called an Arahant, the eighth noble person, a great one whose taints (āsavas) are destroyed.
Đến đây, vị ấy được gọi là bậc A-la-hán, vị Thánh nhân thứ tám, bậc Đại Lậu Tận.
Iti imesu catūsu maggesu ñāṇaṃ ñāṇadassanavisuddhi nāma.
Thus, the knowledge in these four paths is called Knowledge and Vision of Purity (ñāṇadassanavisuddhi).
Như vậy, trí trong bốn đạo này được gọi là ñāṇadassanavisuddhi (tri kiến thanh tịnh).
Ettāvatā pātimokkhasaṃvarasīlādīnaṃ vuttattā sīlavisuddhi ca mettāsubhādīnaṃ vuttattā cittavisuddhi ca nāmarūpapariggahādīnaṃ vasena diṭṭhivisuddhikaṅkhāvitaraṇavisuddhimaggāmaggañāṇadassanavisuddhi paṭipadāñāṇadassanavisuddhi ñāṇadassanavisuddhiyo cāti satta visuddhiyo vuttā honti.
At this point, since the purity of virtue (sīlavisuddhi) through the explanation of the morality of restraint by the Pātimokkha and so on, and the purity of mind (cittavisuddhi) through the explanation of loving-kindness (mettā) and the foul (asubha) and so on, and the purity of view (diṭṭhivisuddhi) by way of discerning mind-and-matter (nāmarūpapariggaha) and so on, the purity of overcoming doubt (kaṅkhāvitaraṇavisuddhi), the purity of knowledge and vision of what is path and not-path (maggāmaggañāṇadassanavisuddhi), the purity of knowledge and vision of the way (paṭipadāñāṇadassanavisuddhi), and the purity of knowledge and vision (ñāṇadassanavisuddhi) have been explained, the seven purities are said to have been explained.
Đến đây, vì đã nói về giới như pātimokkhasaṃvarasīla, nên sīlavisuddhi (giới thanh tịnh) đã được nói đến; vì đã nói về các đề mục như mettā, asubha, nên cittavisuddhi (tâm thanh tịnh) đã được nói đến; và thông qua việc xác định danh-sắc, bảy thanh tịnh là diṭṭhivisuddhi (kiến thanh tịnh), kaṅkhāvitaraṇavisuddhi (đoạn nghi thanh tịnh), maggāmaggañāṇadassanavisuddhi (đạo phi đạo tri kiến thanh tịnh), paṭipadāñāṇadassanavisuddhi (hành đạo tri kiến thanh tịnh) và ñāṇadassanavisuddhi (tri kiến thanh tịnh) cũng đã được nói đến.
Idaṃ vuttappakāraṃ paṭipadākkamaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘pāpuṇeyyānupubbena, sabbasaṃyojanakkhaya’’nti.
It is with reference to this described sequence of practice that it is said: "He should gradually attain the destruction of all fetters."
Câu “pāpuṇeyyānupubbena, sabbasaṃyojanakkhaya” (lần lượt đạt đến, sự đoạn tận tất cả kiết sử) được nói liên quan đến tiến trình thực hành đã được trình bày này.
Ettha sakkāyadiṭṭhi vicikicchā sīlabbataparāmāso kāmarāgo paṭigho rūparāgo aruparāgo māno uddhaccaṃ avijjāti ime dasa dhammā sabbasaṃyojanā nāma.
Here, these ten phenomena – personality view (sakkāyadiṭṭhi), doubt (vicikicchā), clinging to rites and rituals (sīlabbataparāmāsa), lust for sensual pleasures (kāmarāga), ill-will (paṭigha), lust for form (rūparāga), lust for the formless (arūparāga), conceit (māna), restlessness (uddhacca), and ignorance (avijjā) – are called all fetters.
Ở đây, mười pháp này được gọi là sabbasaṃyojanā (tất cả kiết sử): thân kiến, nghi, giới cấm thủ, dục ái, sân, sắc ái, vô sắc ái, mạn, trạo cử, và vô minh.
Etesu sakkāyadiṭṭhivicikicchāsīlabbataparāmāsā sotāpattimaggavajjhā, kāmarāgapaṭighā dutiyamaggena tanubhūtā hutvā tatiyena samugghātaṃ gacchanti, sesāni pañca catutthenāti.
Among these, personality view, doubt, and clinging to rites and rituals are eradicated by the stream-entry path; lust for sensual pleasures and ill-will become attenuated by the second path and are uprooted by the third; and the remaining five by the fourth.
Trong số này, thân kiến, nghi, và giới cấm thủ bị đoạn trừ bởi đạo Tu-đà-hoàn; dục ái và sân, sau khi được làm suy yếu bởi đạo thứ hai, sẽ bị nhổ tận gốc bởi đạo thứ ba; năm kiết sử còn lại bị đoạn trừ bởi đạo thứ tư.
Evaṃ anupubbena sabbasaṃyojanakkhayasaṅkhātaṃ arahattaṃ pāpuṇātīti veditabbaṃ.
Thus, it should be understood that he gradually attains Arahantship, which is the destruction of all fetters.
Nên hiểu rằng, vị ấy lần lượt đạt đến quả A-la-hán, được gọi là sự đoạn tận tất cả kiết sử.
Kenāti ce?
By whom, if asked?
Nếu hỏi: "Bởi ai?",
Yassa therassa lokavicārino loke vicarantassa mahato kittisaddassa parissamo na sambhoti na hoti, kiṃ viya?
It is connected to the statement that it was compiled by Dhammasiri, whose great reputation, wandering in the world (lokavicārino), does not arise (na sambhoti), like what?
Yassa therassa (vị trưởng lão nào) lokavicārino (đi lại trong thế gian) có danh tiếng lớn mà na sambhoti (không có) sự mệt nhọc, giống như gì?
Mālutasseva niccaso, yathā niccaṃ vicarantassa mālutassa parissamo natthi, evaṃ vicarantassa kittisaddassa parissamo natthi, tena dhammasirikena samudāhaṭāti sambandho.
Like the wind, constantly, just as the wind, constantly moving, has no weariness, so too, his reputation, moving about, has no weariness.
Mālutasseva niccaso, (như gió luôn luôn) cũng như gió đi lại luôn luôn mà không có sự mệt nhọc, cũng vậy, vị có danh tiếng đi lại mà không có sự mệt nhọc, nên hiểu rằng, đã được tuyên thuyết bởi vị Dhammasiri ấy.