Chappaññāsame vagge paṭhamāpadāne mahāsamuddaṃ oggayhātiādikaṃ āyasmato yasattherassa apadānaṃ.
In the fifty-sixth Vagga, the first Apadāna is that of Venerable Yasatthera, beginning with ‘ Having plunged into the great ocean’.
Trong phẩm năm mươi sáu, Apadāna thứ nhất là Apadāna của Trưởng lão Yasa, bắt đầu bằng "Đã đi xuống biển lớn".
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto sumedhassa bhagavato kāle mahānubhāvo nāgarājā hutvā buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ attano bhavanaṃ netvā mahādānaṃ pavattesi, bhagavantaṃ mahagghena ticīvarena acchādesi, ekekañca bhikkhuṃ mahaggheneva paccekadussayugena sabbena ca samaṇaparikkhārena.
This Thera, too, having made a resolve under previous Buddhas and having accumulated meritorious deeds that are strong supports for liberation in various existences, was a powerful nāga king during the time of Sumedha, the Blessed One. He led the Saṅgha of bhikkhus, headed by the Buddha, to his abode and offered great alms. He clothed the Blessed One with three robes of great value, and each bhikkhu with a set of robes and all the requisites of a recluse, all of great value.
Vị ấy cũng đã tích lũy công đức trong các kiếp sống trước dưới thời các Đức Phật quá khứ, gieo trồng những phước báu là nhân duyên cho sự thoát ly luân hồi trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Thế Tôn Sumedha, vị ấy là một vị vua Nāga (rồng) uy lực lớn, đã dẫn Tăng đoàn do Đức Phật đứng đầu đến cung điện của mình, tổ chức một đại lễ bố thí, cúng dường Đức Thế Tôn một bộ y tam y quý giá, và mỗi vị tỳ-khưu một bộ y đôi quý giá cùng tất cả các vật dụng cần thiết cho một sa-môn.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto siddhatthassa bhagavato kāle seṭṭhiputto hutvā mahābodhimaṇḍalaṃ sattahi ratanehi pūjesi.
By that meritorious deed, he transmigrated among devas and humans. During the time of Siddhattha, the Blessed One, he was reborn as a rich man's son and worshipped the great Bodhi tree with seven kinds of jewels.
Do nghiệp phước báu đó, vị ấy đã luân hồi trong cõi trời và cõi người. Vào thời Đức Thế Tôn Siddhattha, vị ấy là con trai của một trưởng giả, đã cúng dường Bồ-đề đạo tràng bằng bảy loại ngọc quý.
Kassapassa bhagavato kāle sāsane pabbajitvā samaṇadhammaṃ akāsi.
During the time of Kassapa, the Blessed One, he ordained in the Dispensation and practiced the ascetic's duties.
Vào thời Đức Thế Tôn Kassapa, vị ấy đã xuất gia trong giáo pháp và thực hành hạnh sa-môn.
Evaṃ so sugatīsuyeva saṃsaranto amhākaṃ bhagavato kāle bārāṇasiyaṃ mahāvibhavassa seṭṭhino putto hutvā sujātāya bhagavato khīrapāyāsaṃ dinnāya seṭṭhidhītāya kucchimhi nibbatti, yaso nāma nāmena paramasukhumālo.
Thus, he transmigrated only in fortunate existences. During the time of our Blessed One, he was reborn as the son of a very wealthy merchant in Bārāṇasī, in the womb of Sujātā, the merchant’s daughter who had offered milk-rice to the Blessed One. He was named Yasa and was extremely delicate.
Như vậy, vị ấy đã luân hồi chỉ trong các cõi thiện. Vào thời Đức Thế Tôn của chúng ta, vị ấy sinh ra trong bụng của con gái trưởng giả Sujātā, người đã cúng dường sữa gạo cho Đức Thế Tôn, là con trai của một trưởng giả giàu có ở Bārāṇasī, tên là Yasa, với thân thể vô cùng tinh tế.
Tassa tayo pāsādā honti – eko hemantiko, eko gimhiko, eko vassikoti.
He had three palaces—one for winter, one for summer, and one for the rainy season.
Vị ấy có ba tòa lâu đài – một cho mùa đông, một cho mùa hè, và một cho mùa mưa.
So vassike pāsāde vassike cattāro māse nippurisehi tūriyehi paricārayamāno vasati, heṭṭhāpāsādaṃ na otarati.
He resided in the rainy season palace for the four months of the rainy season, being attended by female musicians, without any men. He did not descend to the lower palace floors.
Vị ấy sống trong lâu đài mùa mưa, hưởng thụ lạc thú với các nhạc công nữ trong suốt bốn tháng mùa mưa, không bước xuống tầng dưới của lâu đài.
Hemantike pāsāde cattāro māse suphusitavātapānakavāṭe tattheva paṭivasati.
He resided in the winter palace for the four months, which had well-fitting windows and doors.
Trong lâu đài mùa đông, với các cửa sổ và cửa ra vào được đóng kín cẩn thận, vị ấy sống ở đó suốt bốn tháng.
Gimhike pāsāde bahukavāṭavātapānajālāhi sampanne tattheva vasati.
He resided in the summer palace, which was equipped with many doors, windows, and trellises.
Trong lâu đài mùa hè, với nhiều cửa sổ và lưới chắn gió, vị ấy sống ở đó.
Hatthapādānaṃ sukhumālatāya bhūmiyaṃ nisajjādikiccaṃ natthi.
Due to the extreme delicacy of his hands and feet, he never sat on the ground or performed similar actions.
Do tay chân quá mềm mại, vị ấy không có việc ngồi hay nằm trên đất.
Simbalitulādipuṇṇasabhāve attharitvā tattha upadhānāni kiccāni karoti.
He spread coverings filled with kapok cotton and performed his lying-down activities there.
Vị ấy trải những tấm thảm làm từ bông gòn cây gòn và các loại tương tự, rồi thực hiện các hoạt động như tựa lưng, gối đầu trên đó.
Evaṃ devaloke devakumāro viya pañcahi kāmaguṇehi samappitassa samaṅgībhūtassa paricārayamānassa paṭikacceva niddā okkami, parijanassāpi niddā okkami, sabbarattiyo ca telapadīpo jhāyati.
Thus, while he, like a divine youth in the deva realm, was engrossed in and endowed with the five sense-pleasures and being attended, he fell asleep early, and his attendants also fell asleep. An oil lamp burned throughout the entire night.
Cứ như vậy, vị ấy sống như một thiên tử ở cõi trời, được cung phụng đầy đủ năm dục lạc. Ngay từ sớm, vị ấy đã ngủ thiếp đi, và đoàn tùy tùng của vị ấy cũng ngủ thiếp đi. Suốt đêm, ngọn đèn dầu vẫn cháy.
Atha kho yaso kulaputto paṭikacceva pabujjhitvā addasa sakaṃ parijanaṃ supantaṃ aññissā kacche vīṇaṃ, aññissā kaṇṭhe mudiṅgaṃ, aññissā kacche āḷambaraṃ, aññaṃ vikesikaṃ, vikkheḷikaṃ, aññā vippalapantiyo hatthapattaṃ susānaṃ maññe, disvānassa ādīnavo pāturahosi, nibbidāya cittaṃ saṇṭhāsi.
Then, the young man Yasa woke up early and saw his attendants asleep: one with a lute in her armpit, another with a drum around her neck, another with a kettle-drum in her armpit, another with disheveled hair, another with drooling saliva, and others muttering incoherently, resembling a cemetery. Seeing this, the danger became manifest to him, and his mind settled on disenchantment.
Khi ấy, thanh niên Yasa thức dậy sớm, thấy đoàn tùy tùng của mình đang ngủ: một người ôm đàn tỳ bà ở hông, một người đeo trống mudiṅga ở cổ, một người ôm trống āḷambara ở hông, một người tóc tai bù xù, một người nước dãi chảy ra, những người khác thì lảm nhảm. Vị ấy thấy cảnh tượng đó không khác gì một nghĩa địa trước mắt. Sau khi thấy vậy, vị ấy nhận ra sự nguy hiểm của nó, và tâm vị ấy an trú trong sự nhàm chán.
Atha kho yaso kulaputto udānaṃ udānesi – ‘‘upaddutaṃ vata bho, upassaṭṭhaṃ vata bho’’ti.
Then, the young man Yasa uttered an exclamation: “Oh, what a tribulation! Oh, what an affliction!”
Khi ấy, thanh niên Yasa đã thốt lên lời cảm thán: “Ôi! Thật là bị quấy nhiễu! Ôi! Thật là bị áp bức!”
Tena kho pana samayena bhagavā rattiyā paccūsasamayaṃ paccuṭṭhāya ajjhokāse caṅkamati, addasā kho bhagavā yasaṃ kulaputtaṃ dūratova āgacchantaṃ, disvāna caṅkamā orohitvā paññatte āsane nisīdi.
Now at that time, the Blessed One had risen early in the last watch of the night and was walking up and down in the open air. The Blessed One saw Yasa, the young man of good family, coming from afar. Having seen him, he descended from the walking path and sat down on the prepared seat.
Vào lúc đó, Đức Thế Tôn đã thức dậy vào lúc rạng đông, đi kinh hành ngoài trời. Đức Thế Tôn thấy thanh niên Yasa đang đến từ xa. Thấy vậy, Ngài bước xuống khỏi chỗ kinh hành và ngồi trên chỗ ngồi đã được trải sẵn.
Atha kho yaso kulaputto bhagavato avidūre udānaṃ udānesi – ‘‘upaddutaṃ vata bho, upassaṭṭhaṃ vata bho’’ti.
Then Yasa, the young man of good family, not far from the Blessed One, uttered an exclamation: "Oh, what distress! Oh, what affliction!"
Khi ấy, thanh niên Yasa đã thốt lên lời cảm thán không xa Đức Thế Tôn: “Ôi! Thật là bị quấy nhiễu! Ôi! Thật là bị áp bức!”
Atha kho bhagavā yasaṃ kulaputtaṃ etadavoca – ‘‘idaṃ kho, yasa, anupaddutaṃ, idaṃ anupassaṭṭhaṃ, ehi, yasa, nisīda, dhammaṃ te desessāmī’’ti.
Then the Blessed One said to Yasa, the young man of good family: "This, Yasa, is not distressed; this is not afflicted. Come, Yasa, sit down; I will teach you the Dhamma."
Khi ấy, Đức Thế Tôn nói với thanh niên Yasa: “Này Yasa, đây không bị quấy nhiễu, đây không bị áp bức. Này Yasa, hãy đến đây, ngồi xuống, Ta sẽ thuyết pháp cho con.”
Atha kho yaso kulaputto, ‘‘idaṃ kira anupaddutaṃ, idaṃ anupassaṭṭha’’nti haṭṭho udaggo suvaṇṇapādukāhi orohitvā yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi, ekamantaṃ nisinnassa kho yasassa kulaputtassa bhagavā anupubbiṃ kathaṃ kathesi, seyyathidaṃ, dānakathaṃ sīlakathaṃ saggakathaṃ kāmānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ nekkhamme ānisaṃsaṃ pakāsesi.
Then Yasa, the young man of good family, delighted and elated, thinking, "This indeed is not distressed, this is not afflicted," descended from his golden sandals and approached the Blessed One. Having approached and paid homage to the Blessed One, he sat down to one side. To Yasa, the young man of good family, sitting to one side, the Blessed One gave a progressive discourse, that is, a discourse on giving, a discourse on morality, a discourse on heaven; he explained the danger, degradation, and defilement of sensual pleasures, and the benefit of renunciation.
Bấy giờ, thiếu niên Yasa, vui mừng và phấn khởi vì nghĩ: “Đây thật không bị quấy nhiễu, đây thật không bị bám víu”, đã cởi đôi dép vàng của mình ra, rồi đến gần Đức Thế Tôn. Sau khi đến gần, đảnh lễ Đức Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên. Khi thiếu niên Yasa đã ngồi xuống một bên, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng bài pháp tuần tự, tức là, bài pháp về bố thí, bài pháp về giới đức, bài pháp về cõi trời, sự nguy hiểm, sự thấp kém, sự ô nhiễm của các dục lạc, và lợi ích của sự xuất ly.
Yadā bhagavā aññāsi yasaṃ kulaputtaṃ kallacittaṃ muducittaṃ vinīvaraṇacittaṃ udaggacittaṃ pasannacittaṃ, atha yā buddhānaṃ sāmukkaṃsikā dhammadesanā, taṃ pakāsesi dukkhaṃ samudayaṃ nirodhaṃ maggaṃ.
When the Blessed One knew that Yasa, the young man of good family, had a ready mind, a pliant mind, a mind free from hindrances, an uplifted mind, a confident mind, then he expounded the teaching peculiar to the Buddhas: suffering, its origin, its cessation, and the path.
Khi Đức Thế Tôn biết rằng tâm của thiếu niên Yasa đã sẵn sàng, đã mềm mại, đã không còn chướng ngại, đã phấn khởi, đã thanh tịnh, bấy giờ Ngài đã thuyết giảng bài pháp đặc biệt của các vị Phật, tức là, Tứ Diệu Đế: Khổ, Tập, Diệt, Đạo.
Seyyathāpi nāma suddhaṃ vatthaṃ apagatakāḷakaṃ sammadeva rajanaṃ paṭiggaṇheyya, evameva yasassa kulaputtassa tasmiṃyeva āsane virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi – ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ, sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti.
Just as a clean cloth, free from stains, would perfectly absorb dye, even so, in Yasa, the young man of good family, right there on that seat, the stainless, undefiled Dhamma-eye arose: "Whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease."
Cũng như một tấm vải sạch, không vết dơ, có thể thấm nhuộm thuốc nhuộm một cách hoàn hảo, cũng vậy, ngay tại chỗ ngồi đó, Pháp nhãn của thiếu niên Yasa đã phát sinh, không còn bụi bẩn, không còn cấu uế – “Bất cứ cái gì có tính chất sinh khởi, tất cả cái đó đều có tính chất diệt tận.”
Atha kho yasassa kulaputtassa mātā pāsādaṃ abhiruhitvā yasaṃ kulaputtaṃ apassantī yena seṭṭhi gahapati tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā seṭṭhiṃ gahapatiṃ etadavoca – ‘‘putto te gahapati yaso na dissatī’’ti.
Then Yasa's mother ascended the palace and, not seeing Yasa, the young man of good family, she approached the householder, the financier. Having approached, she said to the householder, the financier: "Your son, householder, Yasa, is not to be seen."
Bấy giờ, mẹ của thiếu niên Yasa lên lầu, không thấy thiếu niên Yasa, bà liền đi đến chỗ trưởng giả gia chủ; sau khi đến gần, bà nói với trưởng giả gia chủ: “Thưa gia chủ, con trai của ông, Yasa, không thấy đâu cả.”
Atha kho, seṭṭhi gahapati, catuddisā assadūte uyyojetvā sāmaṃyeva yena isipatanaṃ migadāyo tenupasaṅkami.
Then, the householder, the treasurer, having sent horse-messengers in the four directions, went himself to Isipatana Migadāya.
Bấy giờ, trưởng giả gia chủ đã phái các sứ giả cưỡi ngựa đi khắp bốn phương, rồi tự mình đến Isipatana Migadāya.
Addasā kho, seṭṭhi gahapati, suvaṇṇapādukānaṃ nikkhepaṃ, disvāna taṃyeva anugamāsi.
The householder, the treasurer, saw the imprint of the golden sandals, and having seen it, he followed it.
Trưởng giả gia chủ đã thấy dấu chân của đôi dép vàng, sau khi thấy, ông liền đi theo dấu chân đó.
Addasā kho bhagavā seṭṭhiṃ gahapatiṃ dūratova āgacchantaṃ, disvāna bhagavato etadahosi – ‘‘yaṃnūnāhaṃ tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkhareyyaṃ, yathā seṭṭhi gahapati idha nisinno idha nisinnaṃ yasaṃ kulaputtaṃ na passeyyā’’ti.
The Blessed One saw the householder, the treasurer, coming from afar, and having seen him, it occurred to the Blessed One: "What if I were to perform such a psychic feat (iddhābhisaṅkhāra) that the householder, the treasurer, sitting here, would not see the noble son Yasa sitting here?"
Đức Thế Tôn đã thấy trưởng giả gia chủ đang đến từ xa, sau khi thấy, Đức Thế Tôn đã nghĩ: “Ước gì Ta có thể tạo ra một phép thần thông như vậy, để trưởng giả gia chủ đang ngồi ở đây không thể thấy thiếu niên Yasa đang ngồi ở đây.”
Atha kho bhagavā tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkharesi.
Then the Blessed One performed such a psychic feat.
Bấy giờ, Đức Thế Tôn đã tạo ra phép thần thông như vậy.
Atha kho seṭṭhi gahapati yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘api, bhante, bhagavā yasaṃ kulaputtaṃ passeyyā’’ti.
Then the householder, the treasurer, approached the Blessed One; having approached, he said to the Blessed One: "Bhante, did the Blessed One see the noble son Yasa?"
Bấy giờ, trưởng giả gia chủ đã đến gần Đức Thế Tôn; sau khi đến gần, ông nói với Đức Thế Tôn: “Bạch Thế Tôn, Đức Thế Tôn có thấy thiếu niên Yasa không?”
Tena hi gahapati nisīda, appeva nāma idha nisinno idha nisinnaṃ yasaṃ kulaputtaṃ passeyyāsīti.
"Then, householder, sit down. Perhaps sitting here, you might see the noble son Yasa sitting here."
“Vậy thì, thưa gia chủ, hãy ngồi xuống. Có lẽ khi ngồi ở đây, ông sẽ thấy thiếu niên Yasa đang ngồi ở đây.”
Atha kho seṭṭhi gahapati ‘‘idheva kirāhaṃ nisinno idha nisinnaṃ yasaṃ kulaputtaṃ passissāmī’’ti haṭṭho udaggo bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi, ekamantaṃ nisinnassa kho seṭṭhissa gahapatissa bhagavā anupubbiṃ kathaṃ kathesi…pe… aparappaccayo atthu sāsane bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘abhikkantaṃ bhante, abhikkantaṃ bhante, seyyathāpi, bhante, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya ‘cakkhumanto rūpāni dakkhantī’ti, evamevaṃ bhagavatā anekapariyāyena dhammo pakāsito.
Then the householder, the treasurer, thinking, "Indeed, sitting right here, I shall see the noble son Yasa sitting here," became delighted and overjoyed, and having paid homage to the Blessed One, he sat down to one side. To the householder, the treasurer, sitting to one side, the Blessed One gave a progressive discourse…pe… and becoming one who trusted no other in the Teacher's Dispensation, he said to the Blessed One: "Excellent, Bhante! Excellent, Bhante! Just as, Bhante, one might set upright what was overturned, or reveal what was hidden, or point out the way to one who was lost, or hold up a lamp in the darkness so that those with eyes might see forms, even so has the Dhamma been made clear by the Blessed One in many ways.
Bấy giờ, trưởng giả gia chủ vui mừng và phấn khởi vì nghĩ: “Chắc chắn ta sẽ thấy thiếu niên Yasa đang ngồi ở đây khi ta ngồi ở đây,” ông đã đảnh lễ Đức Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên. Khi trưởng giả gia chủ đã ngồi xuống một bên, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng bài pháp tuần tự… (như trên) … không có sự tin tưởng nào khác trong giáo pháp của Bậc Đạo Sư, ông đã nói với Đức Thế Tôn: “Bạch Thế Tôn, thật tuyệt vời! Bạch Thế Tôn, thật tuyệt vời! Bạch Thế Tôn, ví như lật ngửa cái bị úp, hay mở ra cái bị che đậy, hay chỉ đường cho người lạc lối, hay cầm đèn dầu trong bóng tối để người có mắt thấy được các sắc. Cũng vậy, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng Pháp bằng nhiều phương cách khác nhau.”
Esāhaṃ, bhante, bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca, upāsakaṃ maṃ bhagavā dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gata’’nti.
I go for refuge to the Blessed One, to the Dhamma, and to the Saṅgha of bhikkhus. May the Blessed One remember me as a lay follower who has gone for refuge from this day forth as long as life lasts."
“Bạch Thế Tôn, con xin quy y Đức Thế Tôn, quy y Pháp, và quy y Tăng. Xin Đức Thế Tôn hãy nhận con làm cư sĩ đã quy y trọn đời, kể từ hôm nay.”
Sova loke paṭhamaṃ upāsako ahosi tevāciko.
He was the first lay follower in the world to take the Triple Refuge.
Vị ấy là cư sĩ đầu tiên trên thế gian đã quy y Tam Bảo bằng ba lời.
Atha kho yasassa kulaputtassa pituno dhamme desiyamāne yathādiṭṭhaṃ yathāviditaṃ bhūmiṃ paccavekkhantassa anupādāya āyavehi cittaṃ vimucci.
Then, while the Dhamma was being taught to the noble son Yasa's father, as Yasa reviewed the ground as seen and known, his mind was liberated from the defilements (āsava) without clinging.
Bấy giờ, khi Đức Thế Tôn đang thuyết pháp cho cha của thiếu niên Yasa, tâm của thiếu niên Yasa đã được giải thoát khỏi các lậu hoặc mà không còn chấp thủ, khi quán xét các Pháp đã được thấy và đã được biết.
Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘yasassa kho kulaputtassa pituno dhamme desiyamāne yathādiṭṭhaṃ yathāviditaṃ bhūmiṃ paccavekkhantassa anupādāya āsavehi cittaṃ vimuttaṃ, abhabbo kho yaso kulaputto hīnāyāvattitvā kāme paribhuñjituṃ, seyyathāpi pubbe agārikabhūto, yaṃnūnāhaṃ taṃ iddhābhisaṅkhāraṃ paṭippassambheyya’’nti.
Then it occurred to the Blessed One: "While the Dhamma was being taught to the noble son Yasa's father, as the noble son Yasa reviewed the ground as seen and known, his mind was liberated from the defilements without clinging. The noble son Yasa is no longer capable of turning back to a lower state and enjoying sensual pleasures as he did before when he was a householder. What if I were to withdraw that psychic feat?"
Bấy giờ, Đức Thế Tôn đã nghĩ: “Khi Đức Thế Tôn đang thuyết pháp cho cha của thiếu niên Yasa, tâm của thiếu niên Yasa đã được giải thoát khỏi các lậu hoặc mà không còn chấp thủ, khi quán xét các Pháp đã được thấy và đã được biết. Thiếu niên Yasa không thể nào quay trở lại đời sống thấp kém và hưởng thụ các dục lạc như khi còn là cư sĩ trước đây. Ước gì Ta có thể thu hồi lại phép thần thông đó.”
Atha kho bhagavā taṃ iddhābhisaṅkhāraṃ paṭippassambhesi.
Then the Blessed One withdrew that psychic feat.
Bấy giờ, Đức Thế Tôn đã thu hồi lại phép thần thông đó.
Addasā kho seṭṭhi gahapati yasaṃ kulaputtaṃ nisinnaṃ, disvāna yasaṃ kulaputtaṃ etadavoca – ‘‘mātā te tāta, yasa, paridevasokasamāpannā, dehi mātuyā jīvita’’nti.
Then the householder, the treasurer, saw the noble son Yasa sitting there, and having seen him, he said to the noble son Yasa: "My dear Yasa, your mother is overcome with weeping and sorrow. Give life back to your mother."
Trưởng giả gia chủ đã thấy thiếu niên Yasa đang ngồi, sau khi thấy, ông nói với thiếu niên Yasa: “Này con Yasa, mẹ con đang chìm trong sự than khóc và đau buồn. Hãy trả lại sự sống cho mẹ con.”
Atha kho yaso kulaputto bhagavantaṃ ullokesi.
Then the noble son Yasa looked up at the Blessed One.
Bấy giờ, thiếu niên Yasa đã nhìn lên Đức Thế Tôn.
Atha kho bhagavā seṭṭhiṃ gahapatiṃ etadavoca – ‘‘taṃ kiṃ maññasi, gahapati, yassa sekkhena ñāṇena sekkhena dassanena dhammo diṭṭho vidito seyyathāpi tayā, tassa yathādiṭṭhaṃ yathāviditaṃ bhūmiṃ paccavekkhantassa anupādāya āsavehi cittaṃ vimuttaṃ, bhabbo nu kho so, gahapati, hīnāyāvattitvā kāme paribhuñjituṃ seyyathāpi pubbe agārikabhūto’’ti?
Then the Blessed One said to the householder, the treasurer: "What do you think, householder? For one whose mind, while the Dhamma was being taught as seen and known, was liberated from the defilements without clinging, just as your mind was, is he capable, householder, of turning back to a lower state and enjoying sensual pleasures as he did before when he was a householder?"
Bấy giờ, Đức Thế Tôn nói với trưởng giả gia chủ: “Này gia chủ, ông nghĩ sao? Đối với người mà Pháp đã được thấy và được biết bằng tuệ học và kiến học, như ông đã thấy và biết, và tâm của người ấy đã được giải thoát khỏi các lậu hoặc mà không còn chấp thủ khi quán xét các Pháp đã được thấy và đã được biết, thì này gia chủ, người ấy có thể nào quay trở lại đời sống thấp kém và hưởng thụ các dục lạc như khi còn là cư sĩ trước đây không?”
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
"No, Bhante, he is not."
“Không thể được, bạch Thế Tôn.”
‘‘Yasassa kho, gahapati, kulaputtassa sekkhena ñāṇena sekkhena dassanena dhammo diṭṭho vidito seyyathāpi tayā, tassa yathādiṭṭhaṃ yathāviditaṃ bhūmiṃ paccavekkhantassa anupādāya āsavehi cittaṃ vimuttaṃ, abhabbo kho, gahapati, yaso kulaputto hīnāyāvattitvā kāme paribhuñjituṃ seyyathāpi pubbe agārikabhūto’’ti.
"Householder, the noble son Yasa's mind, while the Dhamma was being taught as seen and known, was liberated from the defilements without clinging, just as your mind was. The noble son Yasa is no longer capable of turning back to a lower state and enjoying sensual pleasures as he did before when he was a householder."
“Này gia chủ, đối với thiếu niên Yasa, Pháp đã được thấy và được biết bằng tuệ học và kiến học, như ông đã thấy và biết, và tâm của thiếu niên Yasa đã được giải thoát khỏi các lậu hoặc mà không còn chấp thủ khi quán xét các Pháp đã được thấy và đã được biết. Này gia chủ, thiếu niên Yasa không thể nào quay trở lại đời sống thấp kém và hưởng thụ các dục lạc như khi còn là cư sĩ trước đây.”
‘‘Lābhā, bhante, yasassa kulaputtassa, suladdhaṃ, bhante, yasassa kulaputtassa, yathā yasassa kulaputtassa anupādāya āsavehi cittaṃ vimuttaṃ, adhivāsetu me, bhante bhagavā, ajjatanāya bhattaṃ yasena kulaputtena pacchāsamaṇenā’’ti.
“Gains indeed are for the noble son Yasa, Venerable Sir, well-gained indeed is it for the noble son Yasa, since the mind of the noble son Yasa is liberated from the asavas without clinging. May the Bhagavā, Venerable Sir, accept my meal today, with the noble son Yasa as a junior bhikkhu.”
“Bạch Thế Tôn, thật là lợi ích cho thiếu niên Yasa! Bạch Thế Tôn, thật là tốt lành cho thiếu niên Yasa, vì tâm của thiếu niên Yasa đã được giải thoát khỏi các lậu hoặc mà không còn chấp thủ! Bạch Thế Tôn, xin Đức Thế Tôn hãy chấp nhận bữa ăn hôm nay của con cùng với thiếu niên Yasa làm Sa-môn đi sau.”
‘‘Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena’’.
The Bhagavā accepted by remaining silent.
Đức Thế Tôn đã chấp nhận bằng sự im lặng.
Atha kho seṭṭhi gahapati, bhagavato adhivāsanaṃ viditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.
Then the householder, the rich man, knowing the Blessed One's acceptance, rose from his seat, bowed down to the Blessed One, circumambulated him respectfully, and departed.
Bấy giờ, trưởng giả gia chủ, biết được sự chấp nhận của Đức Thế Tôn, liền đứng dậy khỏi chỗ ngồi, đảnh lễ Đức Thế Tôn, nhiễu hữu rồi rời đi.
Atha kho yaso kulaputto acirapakkante seṭṭhimhi gahapatimhi bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘labheyyāhaṃ, bhante, bhagavato santike pabbajjaṃ, labheyyaṃ upasampada’’nti.
Then Yasa, the noble young man, not long after the householder, the rich man, had departed, said to the Blessed One: "Venerable Sir, may I receive the going forth in the presence of the Blessed One, may I receive the higher ordination?"
Bấy giờ, thiếu niên Yasa, sau khi trưởng giả gia chủ vừa rời đi không lâu, đã nói với Đức Thế Tôn: “Bạch Thế Tôn, con có thể được xuất gia dưới sự hướng dẫn của Đức Thế Tôn, con có thể được thọ cụ túc giới không?”
‘‘Ehi bhikkhū’’ti bhagavā avoca – ‘‘svākkhāto dhammo, cara brahmacariyaṃ sammā dukkhassa antakiriyāyā’’ti, sāva tassa āyasmato upasampadā ahosi.
"Come, bhikkhu," the Blessed One said, "The Dhamma is well-expounded. Lead the holy life for the complete end of suffering." That was the higher ordination for that venerable one.
Đức Thế Tôn đã nói: “Này Tỳ-khưu, hãy đến! Pháp đã được thuyết giảng tốt đẹp. Hãy sống Phạm hạnh để chấm dứt khổ đau một cách hoàn toàn.” Đó chính là sự thọ cụ túc giới của Tôn giả ấy.
1. Arahā pana hutvā somanassajāto attano pubbacaritāpadānaṃ pakāsento mahāsamuddaṃ oggayhātiādimāha.
1. Having become an Arahant, filled with joy, and wishing to declare the story of his former deeds, he said, " Oggayha mahāsamuddaṃ" (Having plunged into the great ocean), and so on.
1. Sau khi trở thành A-la-hán, với tâm hoan hỷ, muốn bày tỏ hành trạng quá khứ của mình, Ngài đã nói những lời bắt đầu bằng mahāsamuddaṃ oggayhā (đi vào đại dương).
Tattha samuddanti aṅgulimuddāya saṃ suṭṭhu dassetabbato samuddo, atha vā saṃ suṭṭhu udiyati khobhiyati pasodhiyati ghosanaṃ karonto āluḷiyatīti samuddo, mahanto ca so samuddo cāti mahāsamuddo, taṃ mahāsamuddaṃ.
Therein, samuddaṃ (ocean) means samudda because it is to be clearly indicated (saṃ suṭṭhu dassetabbato) with a ring seal (aṅgulimuddāya). Or, samudda because it agitates, stirs up, cleanses, and makes a roaring sound (saṃ suṭṭhu udiyati khobhiyati pasodhiyati ghosanaṃ karonto āluḷiyati). And that great ocean (mahā) is an ocean (samudda), hence mahāsamudda. That great ocean.
Trong đó, samuddaṃ (đại dương) là samudda vì nó được chỉ ra rõ ràng (saṃ suṭṭhu dassetabbato) bằng dấu ngón tay. Hoặc nó là samudda vì nó bị khuấy động, bị xáo trộn, được làm sạch, tạo ra tiếng động, và bị làm cho hỗn loạn (saṃ suṭṭhu udiyati khobhiyati pasodhiyati ghosanaṃ karonto āluḷiyati). Nó là đại dương lớn (mahanto ca so samuddo ca) nên gọi là mahāsamuddo (đại dương lớn). Taṃ mahāsamuddaṃ (vào đại dương lớn đó).
Oggayhāti ajjhogāhetvā abbhantaraṃ pavisitvā tassa mahāsamuddassa anto pavisitvā, sāmyatthe cetaṃ upayogavacananti daṭṭhabbaṃ.
Oggayhā means having plunged in, having entered the interior, having entered inside that great ocean. And this word of use is to be understood in the sense of possession (sāmyatthe).
Oggayhā có nghĩa là đi sâu vào (ajjhogāhetvā), đi vào bên trong (abbhantaraṃ pavisitvā), tức là đi vào bên trong đại dương lớn đó. Nên hiểu rằng từ này là một từ chỉ sự sở hữu (sāmyatthe cetaṃ upayogavacanaṃ).
Bhavanaṃ me sumāpitanti ettha bhavanti nibbattanti nivasanti catūhi iriyāpathehi vāsaṃ kappenti etthāti bhavanaṃ, mayhaṃ taṃ bhavanaṃ taṃ vimānaṃ taṃ pāsādaṃ pañcapākārakūṭāgārehi saṃ suṭṭhu māpitaṃ nagaraṃ, attano balena suṭṭhu nimmitanti attho.
In " Bhavanaṃ me sumāpitaṃ" (My dwelling is well-constructed), bhavana means a dwelling because beings arise (bhavanti nibbattanti) and reside (nivasanti) in it, making their abode with the four postures (iriyāpathehi). That dwelling, that mansion, that palace of mine, constructed well (suṭṭhu māpitaṃ) with five encircling walls (pañcapākāra) and peaked dwellings (kūṭāgārehi), is a city. It means that it was well-built by his own power.
Ở đây, Bhavanaṃ me sumāpitaṃ có nghĩa là nơi sinh sống, nơi cư ngụ, nơi người ta sống bằng bốn oai nghi (catūhi iriyāpathehi vāsaṃ kappenti). Đó là cung điện (bhavanaṃ), lâu đài (vimānaṃ), tháp (pāsādaṃ) của ta, một thành phố được xây dựng tốt đẹp (saṃ suṭṭhu māpitaṃ nagaraṃ) với năm bức tường và các tòa nhà có mái nhọn (pañcapākārakūṭāgārehi). Có nghĩa là được xây dựng tốt đẹp bằng sức mạnh của chính mình.
Sunimmitā pokkharaṇīti sumahantā hutvā bhūtā itā gatā pavattā khaṇitā katāti pokkharaṇī, macchakacchapapupphapulinatitthamadhurodakādīhi suṭṭhu nibbattā nimmitāti attho.
Sunimmitā pokkharaṇī (A well-constructed lotus pond) means pokkharaṇī because it came to be, came into existence, was dug, was made, being very large. It means that the pond was well-constructed and brought into existence with fish, turtles, flowers, sandy banks, bathing places, sweet water, and so on.
Sunimmitā pokkharaṇī có nghĩa là một cái ao (pokkharaṇī) rất lớn (sumahantā hutvā bhūtā itā gatā pavattā khaṇitā katā), được tạo ra và xây dựng tốt đẹp (suṭṭhu nibbattā nimmitā) với cá, rùa, hoa, bãi cát, bến nước, nước ngọt, v.v.
Cakkavākūpakūjitāti cakkavākakukkuṭahaṃsādīhi kūjitā ghositā nāditā sā pokkharaṇīti sambandho.
Cakkavākūpakūjitā (Resounded by cakkavāka birds) is connected thus: That pond (sā pokkharaṇī) was resounded, made to declare, made to coo by cakkavāka birds, junglefowl, geese, and so on.
Cakkavākūpakūjitā nghĩa là hồ nước ấy được chim cakkavāka, gà, thiên nga v.v... hót, kêu, và ca hát. Đó là sự liên hệ.
Ito paraṃ nadīvanadvipadacatuppadapādapapakkhīnaṃ vaṇṇañca sumedhassa bhagavato dassanañca nimantetvā sumedhassa bhagavato dānakkamañca suviññeyyameva.
From here on, the description of rivers, forests, bipeds, quadrupeds, trees, and birds, as well as the sight of the Blessed One Sumedha, and the sequence of Sumedha's giving, are easily understandable.
Từ đây trở đi, sự mô tả về các loài chim, cây cối, động vật hai chân và bốn chân trong rừng sông, việc nhìn thấy Đức Phật Sumedha, và trình tự cúng dường của Đức Phật Sumedha đều dễ hiểu.
Dutiyāpadāne padumuttarassa bhagavatotiādikaṃ āyasmato nadīkassapattherassa apadānaṃ.
In the second Apadāna, the Apadāna of Venerable Nadīkassapa begins with " Padumuttarassa bhagavato" (Of the Blessed One Padumuttara), and so on.
Trong Apadāna thứ hai, Apadāna của Tôn giả Nadīkassapa Trưởng lão bắt đầu với Đức Phật Padumuttara v.v...
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ piṇḍāya carantaṃ disvā pasannamānaso attanā ropitassa ambarukkhassa paṭhamuppannaṃ manosilāvaṇṇaṃ ekaṃ ambaphalaṃ adāsi.
This Elder, too, having accumulated merit in previous Buddhas, and having gathered wholesome deeds that lead to release from saṃsāra in various existences, was reborn in a noble family during the time of the Blessed One Padumuttara. Having reached maturity, he one day saw the Teacher on his alms round. With a purified mind, he offered a mango, the first fruit of a mango tree he had planted, which had the color of realgar (manosilāvaṇṇaṃ).
Vị này cũng đã tạo công đức trong các thời chư Phật quá khứ, tích lũy các thiện nghiệp là nhân duyên thoát ly trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Phật Padumuttara, ngài tái sinh vào một gia đình quý tộc, khi trưởng thành, một ngày nọ, ngài thấy Đức Phật đang đi khất thực, tâm hoan hỷ, liền dâng một quả xoài đầu mùa có màu sắc như chu sa (manosilā) từ cây xoài do mình trồng.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde magadharaṭṭhe brāhmaṇakule uruvelakassapassa bhātā hutvā nibbatto vayappatto nissaraṇajjhāsayatāya gharāvāsaṃ anicchanto tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā tīhi tāpasasatehi saddhiṃ nerañjarāya nadiyā tīre assamaṃ māpetvā viharati.
Due to that meritorious deed, he wandered through existences among devas and humans. In this Buddha-dispensation, he was born into a brahmin family in the Magadha country as the younger brother of Uruvelakassapa. Having reached maturity, and desiring liberation from saṃsāra, he did not wish for household life. He went forth as an ascetic and lived with three hundred ascetics, having built an hermitage on the bank of the Nerañjarā River.
Nhờ công đức ấy, ngài luân hồi trong cõi trời và cõi người. Đến thời Đức Phật hiện tại, ngài tái sinh vào một gia đình Bà-la-môn ở xứ Magadha, là em trai của Uruvelakassapa. Khi trưởng thành, vì có ý nguyện thoát ly, không muốn sống đời gia đình, ngài xuất gia làm đạo sĩ, cùng với ba trăm đạo sĩ khác, xây dựng một am thất bên bờ sông Nerañjarā và sống ở đó.
Nadītīre vasanato kassapagottatāya ca nadīkassapoti samaññā ahosi.
Because he lived on the riverbank (nadītīre) and belonged to the Kassapa clan (kassapagottatāya), he became known as Nadīkassapa.
Vì sống bên bờ sông và thuộc dòng dõi Kassapa, ngài có tên là Nadīkassapa.
Tassa bhagavā saparisassa ehibhikkhubhāvena upasampadaṃ adāsi.
The Blessed One conferred the ehi bhikkhu ordination upon him and his retinue.
Đức Thế Tôn đã ban cho ngài và chúng đệ tử sự xuất gia với lời "Ehi Bhikkhu" (Hãy đến, Tỳ-khưu).
So bhagavato gayāsīse ādittapariyāya desanāya (mahāva. 54; saṃ. ni. 4.28) arahatte patiṭṭhāsi.
At Gayāsīsa, he attained Arahantship through the Blessed One's discourse on the Adittapariyāya.
Ngài đã chứng A-la-hán quả tại Gayāsīsa nhờ bài pháp Ādittapariyāya của Đức Thế Tôn.
Tatrāyaṃ anupubbikathā – satthā yasaṃ kulaputtaṃ pabbājetvā uruvelāyaṃ tayo bhātikajaṭile dametuṃ yena uruvelā tadavasari.
Herein is the sequential story: The Teacher, having ordained Yasa, the noble young man, went to Uruvelā to tame the three ascetic brothers.
Đây là câu chuyện tuần tự: Đức Thế Tôn sau khi cho thiện gia nam tử Yasa xuất gia, đã đến Uruvelā để giáo hóa ba anh em đạo sĩ tóc bện.
Tena kho pana samayena uruvelāyaṃ tayo jaṭilā paṭivasanti uruvelakassapo nadīkassapo gayākassapoti, tesu uruvelakassapo jaṭilo pañcannaṃ jaṭilasatānaṃ nāyako hoti vināyako aggo pamukho pāmokkho, nadīkassapo jaṭilo tiṇṇaṃ jaṭilasatānaṃ nāyako hoti vināyako aggo pamukho pāmokkho, gayākassapo jaṭilo dvinnaṃ jaṭilasatānaṃ nāyako hoti vināyako aggo pamukho pāmokkho.
Now, at that time, three ascetics lived in Uruvelā: Uruvelakassapa, Nadīkassapa, and Gayākassapa. Among them, the ascetic Uruvelakassapa was the leader, guide, chief, foremost, and head of five hundred ascetics. The ascetic Nadīkassapa was the leader, guide, chief, foremost, and head of three hundred ascetics. The ascetic Gayākassapa was the leader, guide, chief, foremost, and head of two hundred ascetics.
Vào thời điểm đó, có ba đạo sĩ tóc bện đang sống ở Uruvelā: Uruvelakassapa, Nadīkassapa và Gayākassapa. Trong số đó, đạo sĩ Uruvelakassapa là thủ lĩnh, người hướng dẫn, người đứng đầu, người lãnh đạo của năm trăm đạo sĩ tóc bện. Đạo sĩ Nadīkassapa là thủ lĩnh, người hướng dẫn, người đứng đầu, người lãnh đạo của ba trăm đạo sĩ tóc bện. Đạo sĩ Gayākassapa là thủ lĩnh, người hướng dẫn, người đứng đầu, người lãnh đạo của hai trăm đạo sĩ tóc bện.
Atha kho bhagavā yena uruvelakassapassa jaṭilassa assamo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā uruvelakassapaṃ jaṭilaṃ etadavoca – ‘‘sace te, kassapa, agaru, vaseyyāma ekarattaṃ agyāgāre’’ti.
Then the Blessed One approached the hermitage of the ascetic Uruvelakassapa. Having approached, He said to the ascetic Uruvelakassapa: "Kassapa, if it is not burdensome to you, we would like to stay for one night in the fire-hut."
Rồi Đức Thế Tôn đến am thất của đạo sĩ Uruvelakassapa. Sau khi đến, Ngài nói với đạo sĩ Uruvelakassapa: "Này Kassapa, nếu ông không thấy phiền, chúng tôi xin ở lại một đêm trong nhà lửa."
Na kho me, mahāsamaṇa, garu, caṇḍettha nāgarājā iddhimā āsiviso ghoraviso, so taṃ mā viheṭhesīti.
"It is not burdensome to me, great recluse. But there is a fierce Nāga king here, powerful, a highly venomous snake with dreadful poison. He might harm you."
"Này Đại Sa-môn, tôi không phiền. Nhưng ở đây có một vị vua rồng hung dữ, có thần thông, có nọc độc khủng khiếp, xin Ngài đừng để nó làm hại."
Dutiyampi kho bhagavā uruvelakassapaṃ jaṭilaṃ etadavoca…pe… tatiyampi…pe… so taṃ mā viheṭhesīti.
A second time the Blessed One said to the ascetic Uruvelakassapa...pe... a third time...pe... "He might harm you."
Lần thứ hai, Đức Thế Tôn lại nói với đạo sĩ Uruvelakassapa... (tương tự)... Lần thứ ba... (tương tự)... "Xin Ngài đừng để nó làm hại."
Appeva maṃ na viheṭheyya, iṅgha tvaṃ, kassapa, anujānāhi agyāgāranti.
"Perhaps he will not harm me. Please, Kassapa, grant me permission for the fire-hut."
"Có lẽ nó sẽ không làm hại tôi đâu. Này Kassapa, xin ông hãy cho phép tôi dùng nhà lửa."
Vihara, mahāsamaṇa, yathāsukhanti.
"Live there, great recluse, as comfortably as you wish."
"Này Đại Sa-môn, xin Ngài cứ ở tùy ý."
Atha kho bhagavā agyāgāraṃ pavisitvā tiṇasanthārakaṃ paññapetvā nisīdi pallaṅkaṃ ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā.
Then the Blessed One entered the fire-hut, spread a grass mat, and sat down cross-legged, holding His body erect, and establishing mindfulness in front of Him.
Rồi Đức Thế Tôn vào nhà lửa, trải một tấm chiếu cỏ, ngồi kiết già, giữ thẳng lưng, và an trú chánh niệm trước mặt.
Addasā kho so nāgo bhagavantaṃ paviṭṭhaṃ, disvā dummano padhūpāyi.
That Nāga saw the Blessed One enter. Seeing Him, he became displeased and emitted smoke.
Vị rồng ấy thấy Đức Thế Tôn đã vào, liền buồn bực và phun khói.
Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘yaṃnūnāhaṃ imassa nāgassa anupahacca chaviñca cammañca maṃsañca nhāruñca aṭṭhiñca aṭṭhimiñjañca tejasā tejaṃ pariyādiyeyya’’nti.
Then it occurred to the Blessed One: "What if I were to overcome the Nāga's power with my own power, without harming its skin, hide, flesh, sinews, bones, or bone marrow?"
Rồi Đức Thế Tôn nghĩ: "Ta hãy dùng thần lực của mình để làm tiêu tan thần lực của vị rồng này, mà không làm tổn hại đến da, thịt, gân, xương, và tủy xương của nó."
Atha kho bhagavā tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkharitvā padhūpāyi.
Then the Blessed One produced such a psychic manifestation (iddhābhisaṅkhāra) and emitted smoke.
Rồi Đức Thế Tôn vận dụng thần thông như vậy và phun khói.
Atha kho so nāgo makkhaṃ asahamāno pajjali.
Then the Nāga, unable to bear the insult, blazed up.
Rồi vị rồng ấy, không chịu đựng được sự tức giận, liền bốc cháy.
Bhagavāpi tejodhātuṃ samāpajjitvā pajjali.
The Blessed One, too, entered the fire element (tejodhātu) and blazed up.
Đức Thế Tôn cũng nhập vào hỏa giới định và bốc cháy.
Ubhinnaṃ sajotibhūtānaṃ agyāgāraṃ ādittaṃ viya hoti sampajjalitaṃ sajotibhūtaṃ.
When both were shining with flames, the fire-hut appeared as if it were burning, thoroughly ablaze, luminous.
Khi cả hai đều bốc cháy, nhà lửa trở nên sáng rực, bùng cháy và rực sáng như bị đốt cháy.
Atha kho te jaṭilā agyāgāraṃ parivāretvā evamāhaṃsu – ‘‘abhirūpo vata, bho, mahāsamaṇo nāgena viheṭhiyatī’’ti.
Then those ascetics surrounded the fire-hut and said: "Alas, indeed, the great recluse is being tormented by the Nāga!"
Rồi các đạo sĩ ấy vây quanh nhà lửa và nói: "Ôi chao, thật là một Đại Sa-môn có dung mạo đẹp đẽ, nhưng lại bị rồng làm hại!"
Atha kho bhagavā tassā rattiyā accayena tassa nāgassa anupahacca chaviñca cammañca maṃsañca nhāruñca aṭṭhiñca aṭṭhimiñjañca tejasā tejaṃ pariyādiyitvā patte pakkhipitvā uruvelakassapassa jaṭilassa dassesi – ‘‘ayaṃ te, kassapa, nāgo pariyādinno assa tejasā tejo’’ti.
Then, at the end of that night, the Blessed One, without harming the Nāga's skin, hide, flesh, sinews, bones, or bone marrow, overcame its power with His own power, placed it in His bowl, and showed it to the ascetic Uruvelakassapa: "Kassapa, this Nāga of yours, its power has been overcome by my power."
Rồi sau đêm ấy, Đức Thế Tôn, không làm tổn hại đến da, thịt, gân, xương, và tủy xương của vị rồng ấy, đã dùng thần lực của mình làm tiêu tan thần lực của nó, bỏ nó vào bát và trình cho đạo sĩ Uruvelakassapa: "Này Kassapa, đây là vị rồng của ông, thần lực của nó đã bị thần lực của tôi làm tiêu tan."
Atha kho uruvelakassapassa jaṭilassa etadahosi – ‘‘mahiddhiko kho mahāsamaṇo mahānubhāvo, yatra hi nāma caṇḍassa nāgarājassa iddhimato āsivisassa ghoravisassa tejasā tejaṃ pariyādiyissati, na tveva kho arahā yathā aha’’nti.
Then it occurred to the ascetic Uruvelakassapa: "Truly, the great recluse is mighty in psychic power, of great majesty, seeing that he has overcome the power of a fierce, powerful, highly venomous, dreadfully poisonous Nāga king with his own power. But he is not an Arahant as I am."
Rồi đạo sĩ Uruvelakassapa nghĩ: "Đại Sa-môn này thật có đại thần thông, đại uy lực, vì Ngài có thể làm tiêu tan thần lực của một vị vua rồng hung dữ, có thần thông, có nọc độc khủng khiếp. Nhưng Ngài vẫn chưa phải là A-la-hán như ta."
Atha kho bhagavā uruvelakassapassa jaṭilassa assamassa avidūre aññatarasmiṃ vanasaṇḍe vihāsi.
Then the Blessed One stayed in a certain forest grove not far from Uruvelakassapa the ascetic's hermitage.
Rồi Đức Thế Tôn trú tại một khu rừng gần am thất của đạo sĩ Uruvelakassapa.
Atha kho cattāro mahārājāno abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇā kevalakappaṃ vanasaṇḍaṃ obhāsetvā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā catuddisā aṭṭhaṃsu seyyathāpi mahantā aggikkhandhā.
Then the Four Great Kings, with resplendent complexions, illuminating the entire forest grove at the advanced hour of the night, approached the Blessed One. Having approached and paid homage to the Blessed One, they stood on the four sides like great heaps of fire.
Rồi bốn vị Đại Thiên Vương, vào đêm đã khuya, với dung mạo rực rỡ, chiếu sáng khắp khu rừng, đến chỗ Đức Thế Tôn; sau khi đến và đảnh lễ Đức Thế Tôn, họ đứng ở bốn phương như những đống lửa lớn.
Atha kho uruvelakassapo jaṭilo tassā rattiyā accayena yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘kālo, mahāsamaṇa, niṭṭhitaṃ bhattaṃ, te nu kho te, mahāsamaṇa, abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇā kevalakappaṃ vanasaṇḍaṃ obhāsetvā yena tvaṃ tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā taṃ abhivādetvā catuddisā aṭṭhaṃsu seyyathāpi mahantā aggikkhandhā’’ti.
Then Uruvelakassapa the ascetic, after that night had passed, approached the Blessed One. Having approached, he said to the Blessed One, "It is time, great recluse, the meal is ready. Who, great recluse, were those who, with resplendent complexions, illuminating the entire forest grove at the advanced hour of the night, approached you? Having approached and paid homage to you, they stood on the four sides like great heaps of fire."
Khi đó, đạo sĩ Uruvelakassapa, sau đêm ấy, đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, ông nói với Thế Tôn điều này: “Đã đến giờ rồi, Đại Sa-môn, bữa ăn đã sẵn sàng. Thưa Đại Sa-môn, những ai đã đến đây sau đêm đã trôi qua, với sắc diện rạng rỡ, chiếu sáng cả khu rừng, đến chỗ Ngài; sau khi đến, họ đảnh lễ Ngài và đứng ở bốn phương, như những đống lửa lớn?”
Ete kho, kassapa, cattāro mahārājāno yenāhaṃ tenupasaṅkamiṃsu dhammassavanāyāti.
"Those, Kassapa, were the Four Great Kings who approached me to listen to the Dhamma."
“Này Kassapa, đó là bốn vị Đại Thiên Vương đã đến chỗ Ta để nghe pháp.”
Atha kho uruvelakassapassa jaṭilassa etadahosi – ‘‘mahiddhiko kho mahāsamaṇo mahānubhāvo, yatra hi nāma cattāropi mahārājāno upasaṅkamissanti dhammassavanāya, na tveva ca kho arahā yathā aha’’nti.
Then Uruvelakassapa the ascetic thought: "Indeed, the great recluse is mighty and powerful, seeing that even the Four Great Kings approach him to listen to the Dhamma. But he is certainly not an Arahant as I am."
Khi đó, đạo sĩ Uruvelakassapa khởi lên ý nghĩ: “Đại Sa-môn này thật có đại thần thông, đại uy lực, đến nỗi bốn vị Đại Thiên Vương cũng đến để nghe pháp. Nhưng Ngài vẫn chưa phải là A-la-hán như ta.”
Atha kho bhagavā uruvelakassapassa jaṭilassa bhattaṃ bhuñjitvā tasmiṃyeva vanasaṇḍe vihāsi.
Then the Blessed One, having eaten Uruvelakassapa the ascetic's meal, stayed in that same forest grove.
Khi đó, Thế Tôn thọ thực bữa ăn của đạo sĩ Uruvelakassapa xong, Ngài trú lại trong khu rừng ấy.
Atha kho sakko devānamindo abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇo kevalakappaṃ vanasaṇḍaṃ obhāsetvā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi seyyathāpi mahāaggikkhandho purimāhi vaṇṇanibhāhi abhikkantataro ca paṇītataro ca.
Then Sakka, king of devas, with a resplendent complexion, illuminating the entire forest grove at the advanced hour of the night, approached the Blessed One. Having approached and paid homage to the Blessed One, he stood to one side like a great heap of fire, even more resplendent and refined in his radiant appearance than the previous ones.
Khi đó, Sakka, vua của chư thiên, sau đêm đã trôi qua, với sắc diện rạng rỡ, chiếu sáng cả khu rừng, đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, ông đảnh lễ Thế Tôn và đứng sang một bên, như một đống lửa lớn, rạng rỡ và thù thắng hơn những ánh sáng trước đó.
Atha kho uruvelakassapo jaṭilo tassā rattiyā accayena yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘kālo, mahāsamaṇa, niṭṭhitaṃ bhattaṃ, ko nu kho so, mahāsamaṇa, abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇo kevalakappaṃ vanasaṇḍaṃ obhāsetvā yena tvaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā taṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi seyyathāpi mahāaggikkhandho purimāhi vaṇṇanibhāhi abhikkantataro ca paṇītataro cā’’ti.
Then Uruvelakassapa the ascetic, after that night had passed, approached the Blessed One. Having approached, he said to the Blessed One, "It is time, great recluse, the meal is ready. Who, great recluse, was that who, with a resplendent complexion, illuminating the entire forest grove at the advanced hour of the night, approached you? Having approached and paid homage to you, he stood to one side like a great heap of fire, even more resplendent and refined in his radiant appearance than the previous ones."
Khi đó, đạo sĩ Uruvelakassapa, sau đêm ấy, đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, ông nói với Thế Tôn điều này: “Đã đến giờ rồi, Đại Sa-môn, bữa ăn đã sẵn sàng. Thưa Đại Sa-môn, ai đã đến đây sau đêm đã trôi qua, với sắc diện rạng rỡ, chiếu sáng cả khu rừng, đến chỗ Ngài; sau khi đến, ông đảnh lễ Ngài và đứng sang một bên, như một đống lửa lớn, rạng rỡ và thù thắng hơn những ánh sáng trước đó?”
Eso kho, kassapa, sakko devānamindo yenāhaṃ tenupasaṅkami dhammassavanāyāti.
"That, Kassapa, was Sakka, king of devas, who approached me to listen to the Dhamma."
“Này Kassapa, đó là Sakka, vua của chư thiên, đã đến chỗ Ta để nghe pháp.”
Atha kho uruvelakassapassa jaṭilassa etadahosi – ‘‘mahiddhiko kho mahāsamaṇo mahānubhāvo, yatra hi nāma sakkopi devānamindo upasaṅkamissati dhammassavanāya, na tveva ca kho arahā yathā aha’’nti.
Then Uruvelakassapa the ascetic thought: "Indeed, the great recluse is mighty and powerful, seeing that even Sakka, king of devas, approaches him to listen to the Dhamma. But he is certainly not an Arahant as I am."
Khi đó, đạo sĩ Uruvelakassapa khởi lên ý nghĩ: “Đại Sa-môn này thật có đại thần thông, đại uy lực, đến nỗi ngay cả Sakka, vua của chư thiên, cũng đến để nghe pháp. Nhưng Ngài vẫn chưa phải là A-la-hán như ta.”
Atha kho bhagavā uruvelakassapassa jaṭilassa bhattaṃ bhuñjitvā tasmiṃyeva vanasaṇḍe vihāsi.
Then the Blessed One, having eaten Uruvelakassapa the ascetic's meal, stayed in that same forest grove.
Khi đó, Thế Tôn thọ thực bữa ăn của đạo sĩ Uruvelakassapa xong, Ngài trú lại trong khu rừng ấy.
Atha kho brahmā sahampati abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇo kevalakappaṃ vanasaṇḍaṃ obhāsetvā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi seyyathāpi mahāaggikkhandho purimāhi vaṇṇanibhāhi abhikkantataro ca paṇītataro ca.
Then Brahmā Sahampati, with a resplendent complexion, illuminating the entire forest grove at the advanced hour of the night, approached the Blessed One. Having approached and paid homage to the Blessed One, he stood to one side like a great heap of fire, even more resplendent and refined in his radiant appearance than the previous ones.
Khi đó, Phạm thiên Sahampati, sau đêm đã trôi qua, với sắc diện rạng rỡ, chiếu sáng cả khu rừng, đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, ông đảnh lễ Thế Tôn và đứng sang một bên, như một đống lửa lớn, rạng rỡ và thù thắng hơn những ánh sáng trước đó.
Atha kho uruvelakassapo jaṭilo tassā rattiyā accayena yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘kālo, mahāsamaṇa, niṭṭhitaṃ bhattaṃ, ko nu kho so, mahāsamaṇa, abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇo kevalakappaṃ vanasaṇḍaṃ obhāsetvā yena tvaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā taṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi seyyathāpi mahāaggikkhandho purimāhi vaṇṇanibhāhi abhikkantataro ca paṇītataro cā’’ti.
Then Uruvelakassapa the ascetic, after that night had passed, approached the Blessed One. Having approached, he said to the Blessed One, "It is time, great recluse, the meal is ready. Who, great recluse, was that who, with a resplendent complexion, illuminating the entire forest grove at the advanced hour of the night, approached you? Having approached and paid homage to you, he stood to one side like a great heap of fire, even more resplendent and refined in his radiant appearance than the previous ones."
Khi đó, đạo sĩ Uruvelakassapa, sau đêm ấy, đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, ông nói với Thế Tôn điều này: “Đã đến giờ rồi, Đại Sa-môn, bữa ăn đã sẵn sàng. Thưa Đại Sa-môn, ai đã đến đây sau đêm đã trôi qua, với sắc diện rạng rỡ, chiếu sáng cả khu rừng, đến chỗ Ngài; sau khi đến, ông đảnh lễ Ngài và đứng sang một bên, như một đống lửa lớn, rạng rỡ và thù thắng hơn những ánh sáng trước đó?”
Eso kho, kassapa, brahmā sahampati yenāhaṃ tenupasaṅkami dhammassavanāyāti.
"That, Kassapa, was Brahmā Sahampati who approached me to listen to the Dhamma."
“Này Kassapa, đó là Phạm thiên Sahampati đã đến chỗ Ta để nghe pháp.”
Atha kho uruvelakassapassa jaṭilassa etadahosi – ‘‘mahiddhiko kho mahāsamaṇo mahānubhāvo, yatra hi nāma brahmāpi sahampati upasaṅkamissati dhammassavanāya, na tveva ca kho arahā yathā aha’’nti.
Then Uruvelakassapa the ascetic thought: "Indeed, the great recluse is mighty and powerful, seeing that even Brahmā Sahampati approaches him to listen to the Dhamma. But he is certainly not an Arahant as I am."
Khi đó, đạo sĩ Uruvelakassapa khởi lên ý nghĩ: “Đại Sa-môn này thật có đại thần thông, đại uy lực, đến nỗi ngay cả Phạm thiên Sahampati cũng đến để nghe pháp. Nhưng Ngài vẫn chưa phải là A-la-hán như ta.”
Atha kho bhagavā uruvelakassapassa jaṭilassa bhattaṃ bhuñjitvā tasmiṃyeva vanasaṇḍe vihāsi.
Then the Blessed One, having eaten Uruvelakassapa the ascetic's meal, stayed in that same forest grove.
Khi đó, Thế Tôn thọ thực bữa ăn của đạo sĩ Uruvelakassapa xong, Ngài trú lại trong khu rừng ấy.
Tena kho pana samayena uruvelakassapassa jaṭilassa mahāyañño paccupaṭṭhito hoti, kevalakappā ca aṅgamagadhā pahūtaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ ādāya abhikkamitukāmā honti.
Now at that time, a great sacrifice was ready for Uruvelakassapa the ascetic, and all the people from Aṅga and Magadha intended to come, bringing abundant solid food and soft food.
Vào lúc đó, một lễ tế lớn của đạo sĩ Uruvelakassapa đang được chuẩn bị, và toàn thể dân chúng từ xứ Anga và Magadha đều muốn đến, mang theo nhiều món ăn thức uống.
Atha kho uruvelakassapassa jaṭilassa etadahosi – ‘‘etarahi kho me mahāyañño paccupaṭṭhito, kevalakappā ca aṅgamagadhā pahūtaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ ādāya abhikkamissanti, sace mahāsamaṇo mahājanakāye iddhipāṭihāriyaṃ karissati, mahāsamaṇassa lābhasakkāro abhivaḍḍhissati, mama lābhasakkāro parihāyissati, aho nūna mahāsamaṇo svātanāya nāgaccheyyā’’ti.
Then Uruvelakassapa the ascetic thought: "Now a great sacrifice is ready for me, and all the people from Aṅga and Magadha will come, bringing abundant solid food and soft food. If the great recluse performs a miracle before the great multitude, his gains and honor will increase, and my gains and honor will diminish. Oh, if only the great recluse would not come tomorrow!"
Khi đó, đạo sĩ Uruvelakassapa khởi lên ý nghĩ: “Hiện giờ lễ tế lớn của ta đang được chuẩn bị, và toàn thể dân chúng từ xứ Anga và Magadha sẽ đến, mang theo nhiều món ăn thức uống. Nếu Đại Sa-môn này biểu diễn thần thông trước đại chúng, thì lợi lộc và sự cúng dường của Đại Sa-môn sẽ tăng trưởng, còn lợi lộc và sự cúng dường của ta sẽ suy giảm. Ước gì Đại Sa-môn đừng đến vào ngày mai!”
Atha kho bhagavā uruvelakassapassa jaṭilassa cetasā cetoparivitakkamaññāya uttarakuruṃ gantvā tato piṇḍapātaṃ āharitvā anotattadahe paribhuñjitvā tattheva divāvihāraṃ akāsi.
Then the Blessed One, knowing the thought-process of Uruvelakassapa the ascetic with His own mind, went to Uttarakuru, brought alms food from there, ate it in Anotatta Lake, and spent the day there.
Khi đó, Thế Tôn, biết được ý nghĩ trong tâm của đạo sĩ Uruvelakassapa, Ngài đi đến Uttarakuru, thọ thực vật thực từ đó, rồi trở về nghỉ trưa tại hồ Anotatta.
Atha kho uruvelakassapo jaṭilo tassā rattiyā accayena yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘kālo, mahāsamaṇa, niṭṭhitaṃ bhattaṃ, kiṃ nu kho, mahāsamaṇa, hiyyo nāgamāsi, apica mayaṃ taṃ sarāma, ‘kiṃ nu kho mahāsamaṇo nāgacchatī’ti, khādanīyassa ca bhojanīyassa ca te paṭivīso ṭhapito’’ti.
Then, at the end of that night, Uruvelakassapa the ascetic approached the Blessed One. Having approached, he said to the Blessed One: "It is time, great recluse, the meal is ready. Why, great recluse, did you not come yesterday? Nevertheless, we remembered you, wondering 'Why does the great recluse not come?' A portion of hard food and soft food has been set aside for you."
Khi đó, đạo sĩ Uruvelakassapa, sau đêm ấy, đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, ông nói với Thế Tôn điều này: “Đã đến giờ rồi, Đại Sa-môn, bữa ăn đã sẵn sàng. Thưa Đại Sa-môn, tại sao hôm qua Ngài không đến? Chúng tôi đã nghĩ: ‘Tại sao Đại Sa-môn không đến?’ Chúng tôi đã dành riêng một phần thức ăn và đồ uống cho Ngài.”
Nanu te, kassapa, etadahosi – ‘‘etarahi kho me mahāyañño paccupaṭṭhito kevalakappā ca aṅgamagadhā pahūtaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ ādāya abhikkamissanti, sace mahāsamaṇo mahājanakāye iddhipāṭihāriyaṃ karissati, mahāsamaṇassa lābhasakkāro abhivaḍḍhissati, mama lābhasakkāro parihāyissati, aho nūna mahāsamaṇo svātanāya nāgaccheyyā’’ti, so kho ahaṃ, kassapa, tava cetasā cetoparivitakkamaññāya uttarakuruṃ gantvā tato piṇḍapātaṃ āharitvā anotattadahe paribhuñjitvā tattheva divāvihāraṃ akāsinti.
"Kassapa, did it not occur to you: 'Now a great sacrifice of mine is at hand, and all the people of Anga and Magadha will come bringing much hard food and soft food. If the great recluse performs a psychic feat before the great multitude, the gain and honor of the great recluse will increase, and my gain and honor will diminish. Oh, if only the great recluse would not come tomorrow!' Kassapa, I, knowing your thought-process with My own mind, went to Uttarakuru, brought alms food from there, ate it in Anotatta Lake, and spent the day there."
“Này Kassapa, chẳng phải ông đã nghĩ: ‘Hiện giờ lễ tế lớn của ta đang được chuẩn bị, và toàn thể dân chúng từ xứ Anga và Magadha sẽ đến, mang theo nhiều món ăn thức uống. Nếu Đại Sa-môn này biểu diễn thần thông trước đại chúng, thì lợi lộc và sự cúng dường của Đại Sa-môn sẽ tăng trưởng, còn lợi lộc và sự cúng dường của ta sẽ suy giảm. Ước gì Đại Sa-môn đừng đến vào ngày mai!’ Này Kassapa, Ta đã biết được ý nghĩ trong tâm của ông, nên Ta đã đi đến Uttarakuru, thọ thực vật thực từ đó, rồi trở về nghỉ trưa tại hồ Anotatta.”
Atha kho uruvelakassapassa jaṭilassa etadahosi – ‘‘mahiddhiko kho mahāsamaṇo mahānubhāvo, yatra hi nāma cetasāpi cittaṃ pajānissati, na tveva ca kho arahā yathā aha’’nti.
Then it occurred to Uruvelakassapa the ascetic: "Indeed, the great recluse possesses great power and might, in that he can discern minds with his own mind. But he is not an Arahant as I am."
Khi đó, đạo sĩ Uruvelakassapa khởi lên ý nghĩ: “Đại Sa-môn này thật có đại thần thông, đại uy lực, đến nỗi Ngài còn biết được tâm ý của người khác. Nhưng Ngài vẫn chưa phải là A-la-hán như ta.”
Atha kho bhagavā uruvelakassapassa jaṭilassa bhattaṃ bhuñjitvā tasmiṃyeva vanasaṇḍe vihāsi.
Then the Blessed One, having eaten the meal of Uruvelakassapa the ascetic, stayed in that same forest grove.
Khi đó, Thế Tôn thọ thực bữa ăn của đạo sĩ Uruvelakassapa xong, Ngài trú lại trong khu rừng ấy.
Tena kho pana samayena bhagavato paṃsukūlaṃ uppannaṃ hoti.
Now at that time, a rag-robe had come into the possession of the Blessed One.
Vào lúc đó, một y phấn tảo đã đến tay Thế Tôn.
Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘kattha nu kho ahaṃ paṃsukūlaṃ dhoveyya’’nti?
Then it occurred to the Blessed One: "Where, now, might I wash this rag-robe?"
Khi đó, Thế Tôn khởi lên ý nghĩ: “Ta nên giặt y phấn tảo này ở đâu?”
Atha kho sakko devānamindo bhagavato cetasā cetoparivitakkamaññāya pāṇinā pokkharaṇiṃ khaṇitvā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘idha, bhante bhagavā, paṃsukūlaṃ dhovatū’’ti.
Then Sakka, the king of devas, knowing the thought-process of the Blessed One with his own mind, dug a pond with his hand and said to the Blessed One: "Venerable Sir, let the Blessed One wash the rag-robe here."
Khi đó, Sakka, vua của chư thiên, biết được ý nghĩ trong tâm của Thế Tôn, ông dùng tay đào một hồ sen, rồi nói với Thế Tôn: “Bạch Thế Tôn, xin Ngài hãy giặt y phấn tảo tại đây.”
Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘kimhi nu kho ahaṃ paṃsukūlaṃ parimaddeyya’’nti?
Then it occurred to the Blessed One: "On what, now, might I knead this rag-robe?"
Khi đó, Thế Tôn khởi lên ý nghĩ: “Ta nên vò y phấn tảo này ở đâu?”
Atha kho sakko devānamindo bhagavato cetasā cetoparivitakkamaññāya mahatiṃ silaṃ upanikkhipi – ‘‘idha, bhante bhagavā, paṃsukūlaṃ parimaddatū’’ti.
Then Sakka, the king of devas, knowing the thought-process of the Blessed One with his own mind, placed a large slab nearby: "Venerable Sir, let the Blessed One knead the rag-robe here."
Khi đó, Sakka, vua của chư thiên, biết được ý nghĩ trong tâm của Thế Tôn, ông đặt một tảng đá lớn xuống: “Bạch Thế Tôn, xin Ngài hãy vò y phấn tảo tại đây.”
Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘kimhi nu kho ahaṃ ālambitvā uttareyya’’nti?
Then it occurred to the Blessed One: "To what, now, might I cling and wring it?"
Khi đó, Thế Tôn khởi lên ý nghĩ: “Ta nên bám vào đâu để vắt y?”
Atha kho kakudhe adhivatthā devatā bhagavato cetasā cetoparivitakkamaññāya sākhaṃ onāmesi – ‘‘idha, bhante bhagavā, ālambitvā uttaratū’’ti.
Then the devatā residing in the Kakudha tree, knowing the thought-process of the Blessed One with his own mind, bent down a branch: "Venerable Sir, let the Blessed One cling to this and wring it."
Khi đó, vị thiên nhân trú ngụ trên cây Kakudha, biết được ý nghĩ trong tâm của Thế Tôn, đã uốn cành cây xuống: “Bạch Thế Tôn, xin Ngài hãy bám vào đây để vắt y.”
Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘kimhi nu kho ahaṃ paṃsukūlaṃ vissajjeyya’’nti?
Then it occurred to the Blessed One: "Where, now, might I spread this rag-robe to dry?"
Khi đó, Thế Tôn khởi lên ý nghĩ: “Ta nên phơi y phấn tảo này ở đâu?”
Atha kho sakko devānamindo bhagavato cetasā cetoparivitakkamaññāya mahatiṃ silaṃ upanikkhipi – ‘‘idha, bhante bhagavā, paṃsukūlaṃ vissajjetū’’ti.
Then Sakka, the king of devas, knowing the thought-process of the Blessed One with his own mind, placed a large slab nearby: "Venerable Sir, let the Blessed One spread the rag-robe here."
Bấy giờ, Sakka, vua của các chư thiên, biết được ý nghĩ trong tâm của Đức Thế Tôn, liền đặt một tảng đá lớn xuống và thưa: “Bạch Thế Tôn, xin Ngài hãy phơi y phấn tảo tại đây.”
Atha kho uruvelakassapo jaṭilo tassā rattiyā accayena yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘kālo, mahāsamaṇa, niṭṭhitaṃ bhattaṃ, kiṃ nu kho, mahāsamaṇa, nāyaṃ pubbe idha pokkharaṇī sāyaṃ idha pokkharaṇī, nayimā silā pubbe upanikkhittā, kenimā silā upanikkhittā, nayimassa kakudhassa pubbe sākhā onatā, sāyaṃ sākhā onatā’’ti?
Then, at the end of that night, Uruvelakassapa the ascetic approached the Blessed One. Having approached, he said to the Blessed One: "It is time, great recluse, the meal is ready. How is it, great recluse, that this pond was not here before, but now it is here? These slabs were not placed here before. Who placed these slabs here? The branch of this Kakudha tree was not bent down before, but now this branch is bent down."
Rồi, sau đêm đó, vị ẩn sĩ Uruvela-Kassapa đi đến chỗ Đức Thế Tôn; sau khi đến, ông thưa với Đức Thế Tôn rằng: “Đại Sa-môn, đã đến giờ rồi, bữa ăn đã sẵn sàng. Đại Sa-môn, tại sao trước đây không có hồ sen ở đây, bây giờ lại có hồ sen ở đây? Trước đây không có tảng đá này được đặt xuống, ai đã đặt tảng đá này xuống? Trước đây cành cây kakudha này không rủ xuống, bây giờ cành cây ấy lại rủ xuống?”
Idha me, kassapa, paṃsukūlaṃ uppannaṃ ahosi, tassa mayhaṃ, kassapa, etadahosi – ‘‘kattha nu kho ahaṃ paṃsukūlaṃ dhoveyya’’nti?
"Kassapa, today a rag-robe came into My possession. Then, Kassapa, it occurred to Me: 'Where, now, might I wash this rag-robe?'"
Này Kassapa, hôm nay y phấn tảo đã xuất hiện cho Ta. Này Kassapa, Ta đã nghĩ: “Ta nên giặt y phấn tảo ở đâu đây?”
Atha kho, kassapa, sakko devānamindo mama cetasā cetoparivitakkamaññāya pāṇinā pokkharaṇiṃ khaṇitvā maṃ etadavoca – ‘‘idha, bhante bhagavā, paṃsukūlaṃ dhovatū’’ti.
"Then, Kassapa, Sakka, the king of devas, knowing My thought-process with his own mind, dug a pond with his hand and said to Me: 'Venerable Sir, let the Blessed One wash the rag-robe here.'"
Rồi, này Kassapa, Sakka, vua của các chư thiên, biết được ý nghĩ trong tâm Ta, đã dùng tay đào một hồ sen và thưa với Ta: “Bạch Thế Tôn, xin Ngài hãy giặt y phấn tảo tại đây.”
Sāyaṃ, kassapa, amanussena pāṇinā khaṇitā pokkharaṇī.
"This pond, Kassapa, was dug by a non-human."
Này Kassapa, hồ sen ấy được một phi nhân đào bằng tay.
Tassa mayhaṃ, kassapa, etadahosi – ‘‘kimhi nu kho ahaṃ paṃsukūlaṃ parimaddeyya’’nti?
"Then, Kassapa, it occurred to Me: 'On what, now, might I knead this rag-robe?'"
Này Kassapa, Ta đã nghĩ: “Ta nên vò y phấn tảo trên cái gì đây?”
Atha kho, kassapa, sakko devānamindo mama cetasā cetoparivitakkamaññāya mahatiṃ silaṃ upanikkhipi – ‘‘idha, bhante bhagavā, paṃsukūlaṃ parimaddatū’’ti?
"Then, Kassapa, Sakka, the king of devas, knowing My thought-process with his own mind, placed a large slab nearby: 'Venerable Sir, let the Blessed One knead the rag-robe here.'"
Rồi, này Kassapa, Sakka, vua của các chư thiên, biết được ý nghĩ trong tâm Ta, đã đặt một tảng đá lớn xuống và thưa: “Bạch Thế Tôn, xin Ngài hãy vò y phấn tảo tại đây.”
Sāyaṃ, kassapa, amanussena upanikkhittā silā.
"This slab, Kassapa, was placed by a non-human."
Này Kassapa, tảng đá ấy được một phi nhân đặt xuống.
Tassa mayhaṃ, kassapa, etadahosi – ‘‘kimhi nu kho ahaṃ ālambitvā uttareyya’’nti?
"Then, Kassapa, it occurred to Me: 'To what, now, might I cling and wring it?'"
Này Kassapa, Ta đã nghĩ: “Ta nên bám vào cái gì để vắt y đây?”
Atha kho, kassapa, kakudhe adhivatthā devatā mama cetasā cetoparivitakkamaññāya sākhaṃ onāmesi – ‘‘idha, bhante bhagavā, ālambitvā uttaratū’’ti?
"Then, Kassapa, the devatā residing in the Kakudha tree, knowing My thought-process with his own mind, bent down a branch: 'Venerable Sir, let the Blessed One cling to this and wring it.'"
Rồi, này Kassapa, vị thiên nhân trú ngụ trên cây kakudha, biết được ý nghĩ trong tâm Ta, đã uốn cành cây xuống và thưa: “Bạch Thế Tôn, xin Ngài hãy bám vào đây để vắt y.”
Svāyaṃ āharahattho kakudho.
"This Kakudha tree is as if offering a hand."
Cây kakudha ấy có cành cây vươn ra như cánh tay.
Tassa mayhaṃ, kassapa, etadahosi – ‘‘kimhi nu kho ahaṃ paṃsukūlaṃ vissajjeyya’’nti?
"Then, Kassapa, it occurred to Me: 'Where, now, might I spread this rag-robe to dry?'"
Này Kassapa, Ta đã nghĩ: “Ta nên phơi y phấn tảo ở đâu đây?”
Atha kho, kassapa, sakko devānamindo mama cetasā cetoparivitakkamaññāya mahatiṃ silaṃ upanikkhipi – ‘‘idha, bhante bhagavā, paṃsukūlaṃ vissajjetū’’ti?
"Then, Kassapa, Sakka, the king of devas, knowing My thought-process with his own mind, placed a large slab nearby: 'Venerable Sir, let the Blessed One spread the rag-robe here.'"
Rồi, này Kassapa, Sakka, vua của các chư thiên, biết được ý nghĩ trong tâm Ta, đã đặt một tảng đá lớn xuống và thưa: “Bạch Thế Tôn, xin Ngài hãy phơi y phấn tảo tại đây.”
Sāyaṃ, kassapa, amanussena upanikkhittā silāti.
"This slab, Kassapa, was placed by a non-human."
Này Kassapa, tảng đá ấy được một phi nhân đặt xuống.
Atha kho uruvelakassapassa etadahosi – ‘‘mahiddhiko mahāsamaṇo mahānubhāvo, yatra hi nāma sakkopi devānamindo veyyāvaccaṃ karissati, na tveva ca kho arahā yathā aha’’nti.
Then it occurred to Uruvelakassapa: "Indeed, the great recluse possesses great power and might, in that even Sakka, the king of devas, performs services for him. But he is not an Arahant as I am."
Bấy giờ, vị ẩn sĩ Uruvela-Kassapa nghĩ: “Đại Sa-môn này có đại thần lực, đại uy đức, đến nỗi ngay cả Sakka, vua của các chư thiên, cũng phải làm công việc phục vụ. Nhưng ông ta chưa phải là bậc A-la-hán như ta.”
Atha kho bhagavā uruvelakassapassa jaṭilassa bhattaṃ bhuñjitvā tasmiṃyeva vanasaṇḍe vihāsi.
Then the Blessed One, having eaten the meal of Uruvelakassapa the ascetic, stayed in that same forest grove.
Rồi, Đức Thế Tôn dùng bữa của vị ẩn sĩ Uruvela-Kassapa xong, Ngài trú ngụ ngay trong khu rừng ấy.
Atha kho uruvelakassapo jaṭilo tassā rattiyā accayena yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavato kālaṃ ārocesi – ‘‘kālo, mahāsamaṇa, niṭṭhitaṃ bhatta’’nti.
Then, at the end of that night, Uruvelakassapa the ascetic approached the Blessed One. Having approached, he announced the time to the Blessed One: "It is time, great recluse, the meal is ready."
Rồi, sau đêm đó, vị ẩn sĩ Uruvela-Kassapa đi đến chỗ Đức Thế Tôn; sau khi đến, ông báo giờ cho Đức Thế Tôn: “Đại Sa-môn, đã đến giờ rồi, bữa ăn đã sẵn sàng.”
‘‘Gaccha tvaṃ, kassapa, āyāmaha’’nti uruvelakassapaṃ jaṭilaṃ uyyojetvā yāya jambuyā jambudīpo paññāyati, tato phalaṃ gahetvā paṭhamataraṃ āgantvā agyāgāre nisīdi.
"You go first, Kassapa, I will follow," the Blessed One said, dismissing Uruvelakassapa the ascetic. Then, having taken a fruit from the Jambu tree, by which Jambudīpa is known, He arrived first and sat in the fire-house.
Đức Thế Tôn bảo vị ẩn sĩ Uruvela-Kassapa: “Này Kassapa, ông đi trước đi, Ta sẽ đến.” Sau khi tiễn ông đi, Ngài hái một quả từ cây jambu (trâm) mà từ đó Jambudīpa (Diêm Phù Đề) được gọi tên, rồi đến trước và ngồi trong nhà lửa.
Addasā kho uruvelakassapo jaṭilo bhagavantaṃ agyāgāre nisinnaṃ, disvāna bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘katamena tvaṃ, mahāsamaṇa, maggena āgato, ahaṃ tayā paṭhamataraṃ pakkanto, so tvaṃ paṭhamataraṃ āgantvā agyāgāre nisinno’’ti?
Uruvelakassapa the ascetic saw the Blessed One sitting in the fire-house. Having seen Him, he said to the Blessed One: "By what path, great recluse, did you come? I departed before you, yet you arrived before me and are seated in the fire-house."
Vị ẩn sĩ Uruvela-Kassapa thấy Đức Thế Tôn đang ngồi trong nhà lửa, sau khi thấy, ông thưa với Đức Thế Tôn: “Đại Sa-môn, Ngài đến bằng con đường nào? Tôi đã đi trước Ngài, vậy mà Ngài lại đến trước và ngồi trong nhà lửa.”
‘‘Idhāhaṃ, kassapa, taṃ uyyojetvā yāya jambuyā jambudīpo paññāyati, tato phalaṃ gahetvā paṭhamataraṃ āgantvā agyāgāre nisinno.
"Kassapa, here I, having sent you ahead, took a fruit from the Jambu tree by which Jambudīpa is known, arrived first, and am seated in the fire-house.
“Này Kassapa, Ta đã tiễn ông đi, rồi hái một quả từ cây jambu mà từ đó Jambudīpa được gọi tên, và đến trước ngồi trong nhà lửa này.
Idaṃ kho, kassapa, jambuphalaṃ vaṇṇasampannaṃ gandhasampannaṃ rasasampannaṃ, sace ākaṅkhasi paribhuñjā’’ti.
This Jambu fruit, Kassapa, is endowed with color, endowed with fragrance, and endowed with taste. If you wish, partake of it."
Này Kassapa, quả jambu này có màu sắc đẹp, hương thơm ngát, vị ngon ngọt. Nếu ông muốn, hãy dùng đi.”
‘‘Alaṃ, mahāsamaṇa, tvaṃyeva taṃ arahasi, tvaṃyeva taṃ paribhuñjā’’ti.
"Enough, great recluse, you alone are worthy of it; you alone should partake of it."
“Thôi, Đại Sa-môn, chính Ngài xứng đáng dùng nó, chính Ngài hãy dùng nó đi.”
Atha kho uruvelakassapassa jaṭilassa etadahosi – ‘‘mahiddhiko kho mahāsamaṇo mahānubhāvo, yatra hi nāma maṃ paṭhamataraṃ uyyojetvā yāya jambuyā jambudīpo paññāyati, tato phalaṃ gahetvā paṭhamataraṃ āgantvā agyāgāre nisīdissati, na tveva ca kho arahā yathā aha’’nti.
Then it occurred to Uruvelakassapa the ascetic: "Truly, the Great Samaṇa possesses great psychic power and great majesty, in that, after sending me forth first, he will go and take a fruit from that rose-apple tree by which Jambudīpa is known, arrive first, and sit in the fire-house. Yet, he is not an Arahant like me."
Bấy giờ, vị ẩn sĩ Uruvela-Kassapa nghĩ: “Đại Sa-môn này có đại thần lực, đại uy đức, đến nỗi Ngài tiễn ta đi trước, rồi hái một quả từ cây jambu mà từ đó Jambudīpa được gọi tên, và đến trước ngồi trong nhà lửa. Nhưng ông ta chưa phải là bậc A-la-hán như ta.”
Atha kho bhagavā uruvelakassapassa jaṭilassa bhattaṃ bhuñjitvā tasmiṃyeva vanasaṇḍe vihāsi.
Then the Blessed One, having eaten the meal offered by Uruvelakassapa the ascetic, remained in that very forest grove.
Rồi, Đức Thế Tôn dùng bữa của vị ẩn sĩ Uruvela-Kassapa xong, Ngài trú ngụ ngay trong khu rừng ấy.
Atha kho uruvelakassapo jaṭilo tassā rattiyā accayena yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavato kālaṃ ārocesi – ‘‘kālo, mahāsamaṇa, niṭṭhitaṃ bhatta’’nti.
Then Uruvelakassapa the ascetic, when that night had passed, approached the Blessed One; having approached, he informed the Blessed One of the time, saying: "It is time, Great Samaṇa, the meal is ready."
Rồi, sau đêm đó, vị ẩn sĩ Uruvela-Kassapa đi đến chỗ Đức Thế Tôn; sau khi đến, ông báo giờ cho Đức Thế Tôn: “Đại Sa-môn, đã đến giờ rồi, bữa ăn đã sẵn sàng.”
‘‘Gaccha tvaṃ, kassapa, āyāmaha’’nti uruvelakassapaṃ jaṭilaṃ uyyojetvā yāya jambuyā jambudīpo paññāyati, tassā avidūre ambo…pe… tassā avidūre āmalakī…pe… tassā avidūre harītakī…pe… tāvatiṃsaṃ gantvā pāricchattakapupphaṃ gahetvā paṭhamataraṃ āgantvā agyāgāre nisīdi.
"You go, Kassapa, we are coming," having sent forth Uruvelakassapa the ascetic, the Blessed One went to Tāvatiṃsa heaven, took a pāricchattaka flower, and having arrived first, sat in the fire-house.
Đức Thế Tôn bảo vị ẩn sĩ Uruvela-Kassapa: “Này Kassapa, ông đi trước đi, Ta sẽ đến.” Sau khi tiễn ông đi, Ngài đi đến một cây xoài không xa cây jambu mà từ đó Jambudīpa được gọi tên… và một cây āmala (me rừng)… và một cây harītaka (kha tử)… rồi Ngài lên cõi trời Tāvatiṃsa, hái một bông hoa Pāricchattaka, rồi đến trước và ngồi trong nhà lửa.
Addasā kho uruvelakassapo jaṭilo bhagavantaṃ agyāgāre nisinnaṃ, disvāna bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘katamena tvaṃ, mahāsamaṇa, maggena āgato, ahaṃ tayā paṭhamataraṃ pakkanto, so tvaṃ paṭhamataraṃ āgantvā agyāgāre nisinno’’ti?
Uruvelakassapa the ascetic saw the Blessed One sitting in the fire-house. Seeing the Blessed One, he said to him: "By what path did you come, Great Samaṇa? I departed before you, yet you have arrived first and are sitting in the fire-house."
Vị ẩn sĩ Uruvela-Kassapa thấy Đức Thế Tôn đang ngồi trong nhà lửa, sau khi thấy, ông thưa với Đức Thế Tôn: “Đại Sa-môn, Ngài đến bằng con đường nào? Tôi đã đi trước Ngài, vậy mà Ngài lại đến trước và ngồi trong nhà lửa.”
‘‘Idhāhaṃ, kassapa, taṃ uyyojetvā tāvatiṃsaṃ gantvā pāricchattakapupphaṃ gahetvā paṭhamataraṃ āgantvā agyāgāre nisinno.
"Here, Kassapa, having sent you forth, I went to Tāvatiṃsa heaven, took a pāricchattaka flower, arrived first, and am sitting in the fire-house.
“Này Kassapa, Ta đã tiễn ông đi, rồi lên cõi trời Tāvatiṃsa, hái một bông hoa Pāricchattaka, và đến trước ngồi trong nhà lửa này.
Idaṃ kho, kassapa, pāricchattakapupphaṃ vaṇṇasampannaṃ gandhasampannaṃ, sace ākaṅkhasi gaṇhā’’ti.
This pāricchattaka flower, Kassapa, is endowed with beauty and fragrance. If you wish, take it."
Này Kassapa, bông hoa Pāricchattaka này có màu sắc đẹp, hương thơm ngát. Nếu ông muốn, hãy cầm lấy đi.”
‘‘Alaṃ, mahāsamaṇa, tvaṃyeva taṃ arahasi, tvaṃyeva taṃ gaṇhā’’ti.
"Enough, Great Samaṇa, you alone are worthy of it, you alone should take it."
“Thôi, Đại Sa-môn, chính Ngài xứng đáng cầm lấy nó, chính Ngài hãy cầm lấy nó đi.”
Atha kho uruvelakassapassa jaṭilassa etadahosi – ‘‘mahiddhiko kho mahāsamaṇo mahānubhāvo, yatra hi nāma maṃ paṭhamataraṃ uyyojetvā tāvatiṃsaṃ gantvā pāricchattakapupphaṃ gahetvā paṭhamataraṃ āgantvā agyāgāre nisīdissati, na tveva ca kho arahā yathā aha’’nti.
Then it occurred to Uruvelakassapa the ascetic: "Truly, the Great Samaṇa possesses great psychic power and great majesty, in that, after sending me forth first, he will go to Tāvatiṃsa heaven, take a pāricchattaka flower, arrive first, and sit in the fire-house. Yet, he is not an Arahant like me."
Bấy giờ, vị ẩn sĩ Uruvela-Kassapa nghĩ: “Đại Sa-môn này có đại thần lực, đại uy đức, đến nỗi Ngài tiễn ta đi trước, rồi lên cõi trời Tāvatiṃsa, hái một bông hoa Pāricchattaka, và đến trước ngồi trong nhà lửa. Nhưng ông ta chưa phải là bậc A-la-hán như ta.”
Tena kho pana samayena mahā akālamegho pāvassi, mahā udakavāhako sañjāyi, yasmiṃ padese bhagavā viharati so padeso udakena na otthaṭo hoti.
Now at that time, a great unseasonal rain poured down, and a mighty flood arose. The place where the Blessed One was staying was not covered by water.
Vào lúc đó, một trận mưa trái mùa lớn đã đổ xuống, một dòng nước lũ lớn đã tràn đến, nhưng nơi Thế Tôn đang trú ngụ thì không bị nước bao phủ.
Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘yaṃnūnāhaṃ samantā udakaṃ ussāretvā majjhe reṇuhatāya bhūmiyā caṅkameyya’’nti.
Then it occurred to the Blessed One: "What if I were to make the water recede all around and walk back and forth in the middle on the dry, dust-free ground?"
Rồi Thế Tôn suy nghĩ: "Ta nên làm gì đây? Ta nên dời nước ra xung quanh và đi kinh hành ở giữa, trên một vùng đất không có bụi bẩn chăng?"
Atha kho bhagavā samantā udakaṃ ussāretvā majjhe reṇuhatāya bhūmiyā caṅkami.
Then the Blessed One made the water recede all around and walked back and forth in the middle on the dry, dust-free ground.
Rồi Thế Tôn dời nước ra xung quanh và đi kinh hành ở giữa, trên một vùng đất không có bụi bẩn.
Atha kho uruvelakassapo jaṭilo ‘‘māheva kho mahāsamaṇo udakena vūḷho ahosī’’ti nāvāya sambahulehi jaṭilehi saddhiṃ yasmiṃ padese bhagavā viharati, taṃ padesaṃ agamāsi.
Then Uruvelakassapa the ascetic, thinking "May the Great Samaṇa not be swept away by the water," went by boat with many ascetics to the place where the Blessed One was staying.
Rồi đạo sĩ Uruvelakassapa, nghĩ rằng: "Đừng để Đại Sa-môn bị nước cuốn trôi!", cùng với một số đông đạo sĩ trên thuyền, đi đến nơi Thế Tôn đang trú ngụ.
Addasā kho uruvelakassapo jaṭilo bhagavantaṃ samantā udakaṃ ussāretvā majjhe reṇuhatāya bhūmiyā caṅkamantaṃ, disvāna bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘idaṃ nu tvaṃ, mahāsamaṇā’’ti.
Uruvelakassapa the ascetic saw the Blessed One walking back and forth on the dry, dust-free ground in the middle, having made the water recede all around. Seeing the Blessed One, he said to him: "Are you here, Great Samaṇa?"
Đạo sĩ Uruvelakassapa thấy Thế Tôn đang dời nước ra xung quanh và đi kinh hành ở giữa, trên một vùng đất không có bụi bẩn. Thấy vậy, ông nói với Thế Tôn: "Đại Sa-môn, Ngài có ở đây không?"
‘‘Ayamahamasmi, kassapā’’ti bhagavā vehāsaṃ abbhuggantvā nāvāya paccuṭṭhāsi.
"I am here, Kassapa," said the Blessed One, rising into the air and appearing before the boat.
"Kassapa, Ta ở đây," Thế Tôn nói, rồi bay lên không trung và đứng trên thuyền.
Atha kho uruvelakassapassa jaṭilassa etadahosi – ‘‘mahiddhiko kho mahāsamaṇo mahānubhāvo, yatra hi nāma udakampi na pavāhissati, na tveva ca kho arahā yathā aha’’nti.
Then it occurred to Uruvelakassapa the ascetic: "Truly, the Great Samaṇa possesses great psychic power and great majesty, in that even water will not sweep him away. Yet, he is not an Arahant like me."
Rồi đạo sĩ Uruvelakassapa suy nghĩ: "Đại Sa-môn thật có đại thần lực, đại uy đức, đến nỗi nước cũng không cuốn trôi được Ngài. Nhưng Ngài chưa phải là một vị A-la-hán như ta."
Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘cirampi kho imassa moghapurisassa evaṃ bhavissati ‘mahiddhiko kho mahāsamaṇo mahānubhāvo, na tveva ca kho arahā yathā aha’nti, yaṃnūnāhaṃ imaṃ jaṭilaṃ saṃvejeyya’’nti.
Then it occurred to the Blessed One: "For a long time, it will be thus for this deluded man: 'Truly, the Great Samaṇa possesses great psychic power and great majesty, yet he is not an Arahant like me.' What if I were to stir this ascetic to a sense of urgency?"
Rồi Thế Tôn suy nghĩ: "Kẻ si mê này sẽ còn nghĩ như vậy trong một thời gian dài: 'Đại Sa-môn thật có đại thần lực, đại uy đức, nhưng Ngài chưa phải là một vị A-la-hán như ta.' Vậy ta nên làm cho đạo sĩ này tỉnh ngộ."
Atha kho bhagavā uruvelakassapaṃ jaṭilaṃ etadavoca – ‘‘neva ca kho tvaṃ, kassapa, arahā, nāpi arahattamaggasamāpanno, sāpi te paṭipadā natthi, yāya tvaṃ arahā vā assasi arahattamaggaṃ vā samāpanno’’ti.
Then the Bhagavā said to Uruvelakassapa the ascetic, "Kassapa, you are certainly not an Arahant, nor are you one who has attained the path to Arahantship. That path, by which you might be an Arahant or one who has attained the path to Arahantship, is not yours."
Rồi Thế Tôn nói với đạo sĩ Uruvelakassapa: "Kassapa, ngươi không phải là A-la-hán, cũng không phải là người đang trên con đường đạt đến A-la-hán. Ngươi cũng không có con đường thực hành nào mà nhờ đó ngươi có thể là A-la-hán hay là người đang trên con đường đạt đến A-la-hán."
Atha kho uruvelakassapo jaṭilo bhagavato pādesu sirasā nipatitvā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘labheyyāhaṃ, bhante, bhagavato santike pabbajjaṃ, labheyyaṃ upasampada’’nti.
Then Uruvelakassapa the ascetic prostrated himself with his head at the feet of the Bhagavā and said to the Bhagavā, "Venerable Sir, may I receive the Pabbajjā (going forth) from the Bhagavā, may I receive the Upasampadā (higher ordination)."
Rồi đạo sĩ Uruvelakassapa cúi đầu đảnh lễ dưới chân Thế Tôn và bạch với Thế Tôn: "Bạch Thế Tôn, con xin được xuất gia dưới sự hướng dẫn của Thế Tôn, xin được thọ đại giới."
‘‘Tvaṃ khosi, kassapa, pañcannaṃ jaṭilasatānaṃ nāyako vināyako aggo pamukho pāmokkho, tepi tāva apalokehi, yathā te maññissanti, tathā te karissantī’’ti.
"Kassapa, you are the leader, the guide, the foremost, the chief, the head of five hundred ascetics. Therefore, first inform them; they will act as they deem fit."
"Kassapa, ngươi là người lãnh đạo, người hướng dẫn, người đứng đầu, người tiên phong, người chủ chốt của năm trăm đạo sĩ. Hãy hỏi ý kiến họ trước đã, họ sẽ làm theo những gì họ nghĩ."
Atha kho uruvelakassapo jaṭilo yena te jaṭilā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā te jaṭile etadavoca – ‘‘icchāmahaṃ, bho, mahāsamaṇe brahmacariyaṃ carituṃ, yathā bhavanto maññanti tathā karontū’’ti.
Then Uruvelakassapa the ascetic went to where those ascetics were; having approached, he said to those ascetics, "Friends, I wish to lead the holy life (brahmacariya) under the Great Samaṇa. May you act as you deem fit."
Rồi đạo sĩ Uruvelakassapa đi đến chỗ các đạo sĩ ấy; sau khi đến, ông nói với các đạo sĩ ấy: "Thưa quý vị, tôi muốn sống phạm hạnh dưới sự hướng dẫn của Đại Sa-môn. Xin quý vị hãy làm theo những gì quý vị nghĩ."
‘‘Cirapaṭikā mayaṃ, bho, mahāsamaṇe abhippasannā, sace bhavaṃ mahāsamaṇe brahmacariyaṃ carissati, sabbeva mayaṃ mahāsamaṇe brahmacariyaṃ carissāmā’’ti.
"Friends, for a long time we have been greatly devoted to the Great Samaṇa. If His Reverence will lead the holy life under the Great Samaṇa, then all of us will also lead the holy life under the Great Samaṇa."
"Thưa ngài, chúng tôi đã có lòng tin sâu sắc vào Đại Sa-môn từ lâu. Nếu ngài sống phạm hạnh dưới sự hướng dẫn của Đại Sa-môn, thì tất cả chúng tôi cũng sẽ sống phạm hạnh dưới sự hướng dẫn của Đại Sa-môn."
Atha kho te jaṭilā kesamissaṃ jaṭāmissaṃ khārikājamissaṃ aggihutamissaṃ udake pavāhetvā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavato pādesu sirasā nipatitvā bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘labheyyāma mayaṃ, bhante, bhagavato santike pabbajjaṃ, labheyyāma upasampada’’nti.
Then those ascetics cast their hair-offerings, matted hair-offerings, porter's pole-offerings, and fire-sacrifice-offerings into the water and went to where the Bhagavā was; having approached, they prostrated themselves with their heads at the feet of the Bhagavā and said to the Bhagavā, "Venerable Sir, may we receive the Pabbajjā from the Bhagavā, may we receive the Upasampadā."
Rồi các đạo sĩ ấy thả tóc, búi tóc, gánh củi và đồ cúng lửa xuống nước, rồi đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, họ cúi đầu đảnh lễ dưới chân Thế Tôn và bạch với Thế Tôn: "Bạch Thế Tôn, chúng con xin được xuất gia dưới sự hướng dẫn của Thế Tôn, xin được thọ đại giới."
‘‘Etha, bhikkhavo’’ti bhagavā avoca – ‘‘svākkhāto dhammo, caratha brahmacariyaṃ sammā dukkhassa antakiriyāyā’’ti.
"Come, Bhikkhus!" the Bhagavā said, "The Dhamma is well-proclaimed. Lead the holy life for the complete cessation of suffering."
Thế Tôn nói: "Này các Tỳ-khưu, hãy đến! Pháp đã được thuyết giảng khéo léo. Hãy sống phạm hạnh để chấm dứt khổ đau một cách đúng đắn."
Sāva tesaṃ āyasmantānaṃ upasampadā ahosi.
That alone was the Upasampadā for those venerable ones.
Đó chính là lễ thọ đại giới của các Tôn giả ấy.
Addasā kho nadīkassapo jaṭilo kesamissaṃ jaṭāmissaṃ khārikājamissaṃ aggihutamissaṃ udake vuyhamāne, disvānassa etadahosi – ‘‘māheva me bhātuno upasaggo ahosī’’ti, jaṭile pāhesi – ‘‘gacchatha me bhātaraṃ jānāthā’’ti, sāmañca tīhi jaṭilasatehi saddhiṃ yenāyasmā uruvelakassapo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ uruvelakassapaṃ etadavoca – ‘‘idaṃ nu kho, kassapa, seyyo’’ti?
Then Nadīkassapa the ascetic saw the hair-offerings, matted hair-offerings, porter's pole-offerings, and fire-sacrifice-offerings floating in the water. Having seen them, he thought, "May no misfortune have befallen my brother!" So he sent his ascetics, saying, "Go and ascertain what has happened to my brother." And he himself, with three hundred ascetics, went to where Venerable Uruvelakassapa was; having approached, he said to Venerable Uruvelakassapa, "Is this, Kassapa, better?"
Đạo sĩ Nadīkassapa thấy tóc, búi tóc, gánh củi và đồ cúng lửa bị nước cuốn trôi. Thấy vậy, ông suy nghĩ: "Đừng để anh của ta gặp tai họa!" Ông sai các đạo sĩ: "Hãy đi và tìm hiểu về anh của ta!" Còn tự mình, cùng với ba trăm đạo sĩ, đi đến chỗ Tôn giả Uruvelakassapa; sau khi đến, ông nói với Tôn giả Uruvelakassapa: "Kassapa, điều này có tốt hơn không?"
‘‘Āmāvuso, idaṃ seyyo’’ti.
"Yes, friend, this is better."
"Vâng, hiền giả, điều này tốt hơn."
Atha kho te jaṭilā kesamissaṃ jaṭāmissaṃ khārikājamissaṃ aggihutamissaṃ udake pavāhetvā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavato pādesu sirasā nipatitvā bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘labheyyāma mayaṃ, bhante, bhagavato santike pabbajjaṃ, labheyyāma upasampada’’nti.
Then those ascetics cast their hair-offerings, matted hair-offerings, porter's pole-offerings, and fire-sacrifice-offerings into the water and went to where the Bhagavā was; having approached, they prostrated themselves with their heads at the feet of the Bhagavā and said to the Bhagavā, "Venerable Sir, may we receive the Pabbajjā from the Bhagavā, may we receive the Upasampadā."
Rồi các đạo sĩ ấy thả tóc, búi tóc, gánh củi và đồ cúng lửa xuống nước, rồi đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, họ cúi đầu đảnh lễ dưới chân Thế Tôn và bạch với Thế Tôn: "Bạch Thế Tôn, chúng con xin được xuất gia dưới sự hướng dẫn của Thế Tôn, xin được thọ đại giới."
‘‘Etha, bhikkhavo’’ti bhagavā avoca – ‘‘svākkhāto dhammo, caratha brahmacariyaṃ sammā dukkhassa antakiriyāyā’’ti.
"Come, Bhikkhus!" the Bhagavā said, "The Dhamma is well-proclaimed. Lead the holy life for the complete cessation of suffering."
Thế Tôn nói: "Này các Tỳ-khưu, hãy đến! Pháp đã được thuyết giảng khéo léo. Hãy sống phạm hạnh để chấm dứt khổ đau một cách đúng đắn."
Sāva tesaṃ āyasmantānaṃ upasampadā ahosi.
That alone was the Upasampadā for those venerable ones.
Đó chính là lễ thọ đại giới của các Tôn giả ấy.
Addasā kho gayākassapo jaṭilo kesamissaṃ jaṭāmissaṃ khārikājamissaṃ aggihutamissaṃ udake vuyhamāne, disvānassa etadahosi – ‘‘māheva me bhātūnaṃ upasaggo ahosī’’ti, jaṭile pāhesi – ‘‘gacchatha me bhātaro jānāthā’’ti, sāmañca dvīhi jaṭilasatehi saddhiṃ yenāyasmā uruvelakassapo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ uruvelakassapaṃ etadavoca – ‘‘idaṃ nu kho, kassapa, seyyo’’ti?
Then Gayākassapa the ascetic saw the hair-offerings, matted hair-offerings, porter's pole-offerings, and fire-sacrifice-offerings floating in the water. Having seen them, he thought, "May no misfortune have befallen my brothers!" So he sent his ascetics, saying, "Go and ascertain what has happened to my brothers." And he himself, with two hundred ascetics, went to where Venerable Uruvelakassapa was; having approached, he said to Venerable Uruvelakassapa, "Is this, Kassapa, better?"
Đạo sĩ Gayākassapa thấy tóc, búi tóc, gánh củi và đồ cúng lửa bị nước cuốn trôi. Thấy vậy, ông suy nghĩ: "Đừng để các anh của ta gặp tai họa!" Ông sai các đạo sĩ: "Hãy đi và tìm hiểu về các anh của ta!" Còn tự mình, cùng với hai trăm đạo sĩ, đi đến chỗ Tôn giả Uruvelakassapa; sau khi đến, ông nói với Tôn giả Uruvelakassapa: "Kassapa, điều này có tốt hơn không?"
‘‘Āmāvuso, idaṃ seyyo’’ti.
"Yes, friend, this is better."
"Vâng, hiền giả, điều này tốt hơn."
Atha kho te jaṭilā kesamissaṃ jaṭāmissaṃ khārikājamissaṃ aggihutamissaṃ udake pavāhetvā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavato pādesu sirasā nipatitvā bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘labheyyāma mayaṃ, bhante, bhagavato santike pabbajjaṃ, labheyyāma upasampada’’nti.
Then those ascetics cast their hair-offerings, matted hair-offerings, porter's pole-offerings, and fire-sacrifice-offerings into the water and went to where the Bhagavā was; having approached, they prostrated themselves with their heads at the feet of the Bhagavā and said to the Bhagavā, "Venerable Sir, may we receive the Pabbajjā from the Bhagavā, may we receive the Upasampadā."
Rồi các đạo sĩ ấy thả tóc, búi tóc, gánh củi và đồ cúng lửa xuống nước, rồi đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, họ cúi đầu đảnh lễ dưới chân Thế Tôn và bạch với Thế Tôn: "Bạch Thế Tôn, chúng con xin được xuất gia dưới sự hướng dẫn của Thế Tôn, xin được thọ đại giới."
‘‘Etha, bhikkhavo’’ti, bhagavā avoca – ‘‘svākkhāto dhammo, caratha brahmacariyaṃ sammā dukkhassa antakiriyāyā’’ti.
"Come, Bhikkhus!" the Bhagavā said, "The Dhamma is well-proclaimed. Lead the holy life for the complete cessation of suffering."
Thế Tôn nói: "Này các Tỳ-khưu, hãy đến! Pháp đã được thuyết giảng khéo léo. Hãy sống phạm hạnh để chấm dứt khổ đau một cách đúng đắn."
Sāva tesaṃ āyasmantānaṃ upasampadā ahosi.
That alone was the Upasampadā for those venerable ones.
Đó chính là lễ thọ đại giới của các Tôn giả ấy.
‘‘Atha kho bhagavā uruvelāyaṃ yathābhirantaṃ viharitvā yena gayāsīsaṃ tena cārikaṃ pakkāmi mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ sahassena sabbeheva purāṇajaṭilehi.
Then the Bhagavā, having stayed in Uruvelā as long as he wished, set out on a wandering tour towards Gayāsīsa with a great Saṅgha of one thousand bhikkhus, all of whom were former ascetics.
Rồi Thế Tôn, sau khi trú ngụ tại Uruvelā tùy thích, đã du hành đến Gayāsīsa cùng với một đại Tăng đoàn gồm một ngàn vị Tỳ-khưu, tất cả đều là các đạo sĩ cũ.
Tatra sudaṃ bhagavā gayāyaṃ viharati gayāsīse saddhiṃ bhikkhusahassena.
There the Bhagavā dwelt at Gayā, at Gayāsīsa, with a thousand bhikkhus.
Khi ấy, Thế Tôn đang ngự tại Gayā, trên đỉnh Gayāsīsa, cùng với một ngàn Tỳ-kheo.
Tatra kho bhagavā bhikkhu āmantesi (saṃ. ni. 4.28) – ‘sabbaṃ, bhikkhave, ādittaṃ, kiñca, bhikkhave, sabbaṃ ādittaṃ, cakkhu, bhikkhave, ādittaṃ, rūpā ādittā, cakkhuviññāṇaṃ ādittaṃ, cakkhusamphasso āditto, yamidaṃ cakkhusamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi ādittaṃ.
There the Bhagavā addressed the bhikkhus thus: "Bhikkhus, all is burning. And what, Bhikkhus, is burning? The eye is burning, forms are burning, eye-consciousness is burning, eye-contact is burning. And whatever feeling arises conditioned by eye-contact—whether pleasant or painful or neither-painful-nor-pleasant—that too is burning.
Tại đó, Thế Tôn gọi các Tỳ-kheo và dạy: ‘Này các Tỳ-kheo, tất cả đều đang cháy. Này các Tỳ-kheo, tất cả những gì đang cháy? Mắt đang cháy, các sắc pháp đang cháy, nhãn thức đang cháy, nhãn xúc đang cháy, và bất cứ cảm thọ nào khởi lên do nhãn xúc duyên, hoặc lạc, hoặc khổ, hoặc bất khổ bất lạc, cảm thọ ấy cũng đang cháy.
Kena ādittaṃ, rāgagginā dosagginā mohagginā ādittaṃ, jātiyā jarāya maraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi ādittanti vadāmi?
By what is it burning? It is burning by the fire of lust, by the fire of hatred, by the fire of delusion. I say it is burning by birth, by old age, by death, by sorrow, lamentation, pain, distress, and despair.
Cháy do cái gì? Ta nói rằng nó đang cháy bởi lửa tham, lửa sân, lửa si; đang cháy bởi sinh, già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não.
Sotaṃ ādittaṃ, saddā ādittā…pe… ghānaṃ ādittaṃ, gandhā ādittā…pe… jivhā ādittā, rasā ādittā…pe… kāyo āditto, phoṭṭhabbā ādittā…pe… mano āditto, dhammā ādittā, manoviññāṇaṃ ādittaṃ, manosamphasso āditto, yamidaṃ manosamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi ādittaṃ.
The ear is burning, sounds are burning… The nose is burning, smells are burning… The tongue is burning, tastes are burning… The body is burning, tangible objects are burning… The mind is burning, mental phenomena are burning, mind-consciousness is burning, mind-contact is burning. And whatever feeling arises conditioned by mind-contact—whether pleasant or painful or neither-painful-nor-pleasant—that too is burning.
Tai đang cháy, các âm thanh đang cháy… Mũi đang cháy, các hương vị đang cháy… Lưỡi đang cháy, các vị đang cháy… Thân đang cháy, các xúc chạm đang cháy… Ý đang cháy, các pháp đang cháy, ý thức đang cháy, ý xúc đang cháy, và bất cứ cảm thọ nào khởi lên do ý xúc duyên, hoặc lạc, hoặc khổ, hoặc bất khổ bất lạc, cảm thọ ấy cũng đang cháy.
Kena ādittaṃ, rāgagginā dosagginā mohagginā ādittaṃ, jātiyā jarāya maraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi āditta’’’nti vadāmi.
By what is it burning? It is burning by the fire of lust, by the fire of hatred, by the fire of delusion. I say it is burning by birth, by old age, by death, by sorrow, lamentation, pain, distress, and despair."
Cháy do cái gì? Ta nói rằng nó đang cháy bởi lửa tham, lửa sân, lửa si; đang cháy bởi sinh, già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não.’
‘‘Evaṃ passaṃ, bhikkhave, sutavā ariyasāvako cakkhusmimpi nibbindati, rūpesupi nibbindati, cakkhuviññāṇepi nibbindati, cakkhusamphassepi nibbindati, yamidaṃ cakkhusamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tasmimpi nibbindati.
"Seeing thus, Bhikkhus, a well-taught noble disciple becomes disenchanted with the eye, disenchanted with forms, disenchanted with eye-consciousness, disenchanted with eye-contact. And with whatever feeling arises conditioned by eye-contact—whether pleasant or painful or neither-painful-nor-pleasant—he becomes disenchanted with that too.
‘Này các Tỳ-kheo, khi thấy như vậy, vị đệ tử Thánh đã nghe pháp cảm thấy nhàm chán đối với mắt, nhàm chán đối với các sắc pháp, nhàm chán đối với nhãn thức, nhàm chán đối với nhãn xúc, và nhàm chán đối với bất cứ cảm thọ nào khởi lên do nhãn xúc duyên, hoặc lạc, hoặc khổ, hoặc bất khổ bất lạc.
Sotasmimpi nibbindati, saddesupi nibbindati…pe… ghānasmimpi nibbindati, gandhesupi nibbindati…pe… jivhāyapi nibbindati, rasesupi nibbindati…pe… kāyasmimpi nibbindati, phoṭṭhabbesupi nibbindati…pe… manasmimpi nibbindati, dhammesupi nibbindati, manoviññāṇepi nibbindati, manosamphassepi nibbindati, yamidaṃ manosamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tasmimpi nibbindati.
He becomes disenchanted with the ear, disenchanted with sounds… disenchanted with the nose, disenchanted with smells… disenchanted with the tongue, disenchanted with tastes… disenchanted with the body, disenchanted with tangible objects… disenchanted with the mind, disenchanted with mental phenomena, disenchanted with mind-consciousness, disenchanted with mind-contact. And with whatever feeling arises conditioned by mind-contact—whether pleasant or painful or neither-painful-nor-pleasant—he becomes disenchanted with that too.
Vị ấy nhàm chán đối với tai, nhàm chán đối với các âm thanh… nhàm chán đối với mũi, nhàm chán đối với các hương vị… nhàm chán đối với lưỡi, nhàm chán đối với các vị… nhàm chán đối với thân, nhàm chán đối với các xúc chạm… nhàm chán đối với ý, nhàm chán đối với các pháp, nhàm chán đối với ý thức, nhàm chán đối với ý xúc, và nhàm chán đối với bất cứ cảm thọ nào khởi lên do ý xúc duyên, hoặc lạc, hoặc khổ, hoặc bất khổ bất lạc.
Nibbindaṃ virajjati, virāgā vimuccati, vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hoti, ‘khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānātī’’ti.
Becoming dispassionate, one is liberated; with liberation comes the knowledge, ‘I am liberated.’ He understands: ‘Birth is destroyed, the holy life has been lived, what was to be done has been done, there is no further state of being for me.’ ”
Khi nhàm chán, vị ấy ly tham; do ly tham, vị ấy được giải thoát; khi được giải thoát, vị ấy có trí tuệ biết rằng ‘Ta đã được giải thoát’. Vị ấy biết rõ: ‘Sự sinh đã tận, phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm xong, không còn trở lại trạng thái này nữa.’’
Tatiyāpadāne ajinacammavatthohantiādikaṃ āyasmato gayākassapattherassa apadānaṃ.
In the third apadāna is the apadāna of the Venerable Gayākassapa, which begins with ajinacammavatthohaṃ (I wore a deer-skin garment).
Trong câu chuyện tiền kiếp thứ ba, câu chuyện của Tôn giả Gayākassapa Trưởng lão bắt đầu bằng ‘Ta mặc da nai’.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinanto ito ekatiṃsakappe sikhissa bhagavato kāle kulagehe nibbatto viññutaṃ patto nissaraṇajjhāsayatāya gharāvāsaṃ pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā araññāyatane assamaṃ māpetvā vanamūlaphalāhāro vasati.
He, too, having made aspirations under previous Buddhas, accumulating wholesome kamma that would lead to liberation in various existences, was reborn in a good family thirty-one aeons ago during the time of Sikhi Bhagavā. Having reached maturity and being intent on liberation, he renounced household life, became an ascetic, built a hermitage in a forest, and subsisted on forest roots and fruits.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy các thiện nghiệp là nhân duyên cho sự thoát ly trong các kiếp sống khác nhau. Ba mươi mốt kiếp trước, vào thời Đức Thế Tôn Sikhī, Ngài sinh ra trong một gia đình quyền quý, khi trưởng thành, do có khuynh hướng hướng đến sự giải thoát, Ngài từ bỏ đời sống gia đình, xuất gia làm đạo sĩ, dựng am thất trong rừng, sống bằng rễ cây và trái cây rừng.
Tena ca samayena bhagavā eko adutiyo tassa assamasamīpenāgacchi, so bhagavantaṃ disvā pasannamānaso upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ ṭhito velaṃ olokento manoharāni kolaphalāni satthu upanesi.
At that time, Bhagavā came alone, without a companion, near his hermitage. Seeing Bhagavā, the ascetic, with a serene mind, approached, paid homage, and stood to one side. Observing the opportune moment, he offered delicious jujube fruits to the Teacher.
Vào thời điểm đó, Đức Thế Tôn một mình không có ai đi kèm đã đến gần am thất của Ngài. Khi thấy Đức Thế Tôn, tâm Ngài tràn đầy niềm tin, Ngài đến gần, đảnh lễ, đứng sang một bên, chờ đợi thời điểm thích hợp và dâng lên Đức Đạo Sư những quả táo tàu (kola) tươi ngon.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto nissaraṇajjhāsayatāya gharāvāsaṃ pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā dvīhi tāpasasatehi saddhiṃ gayāya viharati.
Due to that meritorious deed, he wandered through existences among gods and humans, and in this Buddha-era, he was reborn in a brahmin family. Having reached maturity and being intent on liberation, he renounced household life, became an ascetic, and resided in Gayā with two hundred ascetics.
Nhờ công đức ấy, Ngài luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời Đức Phật hiện tại, Ngài sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn, khi trưởng thành, do có khuynh hướng hướng đến sự giải thoát, Ngài từ bỏ đời sống gia đình, xuất gia làm đạo sĩ, và sống ở Gayā cùng với hai trăm đạo sĩ khác.
Gayāya vasanato hissa kassapagottatāya ca gayākassapoti samaññā ahosi.
Because he lived in Gayā and belonged to the Kassapa clan, he was known as Gayākassapa.
Do Ngài sống ở Gayā và thuộc dòng dõi Kassapa, nên Ngài có tên là Gayākassapa.
So bhagavato saddhiṃ parisāya ehibhikkhūpasampadaṃ datvā nadīkassapassa vuttanayena ādittapariyāya desanāya ovadiyamāno arahatte patiṭṭhāsi.
Having received the ehibhikkhu ordination from Bhagavā along with his assembly, and being exhorted with the Ādittapariyāya teaching in the manner described for Nadīkassapa, he became established in arahantship.
Đức Thế Tôn đã ban cho Ngài và chúng hội nghi thức xuất gia ‘Đến đây, Tỳ-kheo’. Khi được giáo huấn bằng bài thuyết pháp Adittapariyāya theo cách đã kể về Nadīkassapa, Ngài đã an trú vào quả vị A-la-hán.
Catutthāpadāne nibbute kakusandhamhītiādikaṃ āyasmato kimilattherassa apadānaṃ.
In the fourth apadāna is the apadāna of the Venerable Kimila, which begins with nibbute Kakusandhamhi (When Kakusandha had attained Nibbāna).
Trong câu chuyện tiền kiếp thứ tư, câu chuyện của Tôn giả Kimila Trưởng lão bắt đầu bằng ‘Khi Đức Kakusandha đã nhập Niết-bàn’.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto kakusandhassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto parinibbute satthari tassa dhātuyo uddissa salalamālāhi maṇḍapaṃ kāretvā pūjaṃ akāsi.
He, too, having made aspirations under previous Buddhas, accumulating wholesome deeds that would lead to liberation in various existences, was reborn in a good family during the time of Kakusandha Bhagavā. Having reached maturity, when the Teacher had attained Parinibbāna, he had a pavilion made with salala flower garlands, intending to honor the relics, and offered veneration.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy các thiện nghiệp là nhân duyên cho sự thoát ly trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Thế Tôn Kakusandha, Ngài sinh ra trong một gia đình quyền quý, khi trưởng thành, sau khi Đức Đạo Sư nhập Niết-bàn, Ngài đã dựng một ngôi đền bằng vòng hoa cây salala để cúng dường xá lợi của Ngài.
So tena puññakammena tāvatiṃsesu uppajjitvā aparāparaṃ devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthunagare sakyarājakule nibbattitvā kimiloti tassa nāmaṃ akāsi.
Due to that meritorious deed, he was reborn in the Tāvatiṃsa heavens and then wandered through existences among gods and humans repeatedly. In this Buddha-era, he was reborn in a royal Sākyan family in Kapilavatthu city, and he was named Kimila.
Nhờ công đức ấy, Ngài sinh vào cõi trời Tāvatiṃsa, rồi luân hồi qua lại giữa cõi trời và cõi người. Trong thời Đức Phật hiện tại, Ngài sinh ra trong một gia đình vương tộc Sakya ở thành Kapilavatthu, và được đặt tên là Kimila.
So vayappatto bhogasampattiyā pamatto viharati.
Having reached maturity, he lived heedlessly due to his wealth and prosperity.
Khi trưởng thành, Ngài sống phóng dật trong sự giàu sang.
Tassa ñāṇaparipākaṃ ñatvā saṃvegajananatthaṃ anupiyāyaṃ viharanto satthā paṭhamayobbane ṭhitaṃ ramaṇīyaṃ itthirūpaṃ abhinimminitvā purato dassetvā puna anukkamena yathā jarārogavipattīhi abhibhūtā dissati, tathā akāsi.
Knowing the ripeness of his wisdom, the Teacher, residing in Anupiya, in order to arouse spiritual urgency, magically created an attractive female form in the prime of youth and showed it to him. Then, gradually, he caused it to appear as if afflicted by the misfortunes of old age and sickness.
Đức Đạo Sư, biết được sự chín muồi về trí tuệ của Ngài, để tạo sự xúc động, khi đang ngự tại Anupiyā, Ngài đã hóa hiện một hình ảnh phụ nữ xinh đẹp đang ở tuổi thanh xuân, rồi dần dần biến đổi hình ảnh ấy thành một người già nua, bệnh tật, tàn tạ.
Taṃ disvā kimilakumāro ativiya saṃvegajāto attano saṃvegaṃ pakāsento bhagavato pākaṭaṃ katvā laddhānusāsano arahattaṃ pāpuṇi.
Seeing this, Prince Kimila became deeply moved. Wishing to express his spiritual urgency, he made it known to Bhagavā and, having received instruction, attained arahantship.
Khi thấy điều đó, Thái tử Kimila vô cùng xúc động. Ngài bày tỏ sự xúc động của mình với Đức Thế Tôn, và sau khi nhận được lời giáo huấn, Ngài đã đạt được quả vị A-la-hán.
Sahassaraṃsī bhagavātiādikaṃ āyasmato vajjiputtattherassa apadānaṃ.
The apadāna of the Venerable Vajjiputta begins with Sahassaraṃsī Bhagavā (The Blessed One, with a thousand rays).
Câu chuyện tiền kiếp của Tôn giả Vajjiputta Trưởng lão bắt đầu bằng ‘Đức Thế Tôn Sahassaraṃsī’.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto ito catunavutikappe ekaṃ paccekabuddhaṃ bhikkhāya gacchantaṃ disvā pasannamānaso kadaliphalāni adāsi.
He, too, having made aspirations under previous Buddhas, accumulating wholesome kamma that would lead to liberation in various existences, ninety-four aeons ago, saw a Paccekabuddha going for alms and, with a serene mind, offered banana fruits.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy các thiện nghiệp là nhân duyên cho sự thoát ly trong các kiếp sống khác nhau. Chín mươi bốn kiếp trước, Ngài thấy một vị Phật Độc Giác đang đi khất thực, tâm Ngài tràn đầy niềm tin, Ngài đã cúng dường các quả chuối.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde vesāliyaṃ licchavirājakumāro hutvā nibbatti, vajjirājaputtattā vajjiputtotvevassa samaññā.
Due to that meritorious deed, he wandered through existences among gods and humans. In this Buddha-era, he was reborn as a Licchavi prince in Vesāli. Because he was a son of the Vajji rulers, he was known as Vajjiputta.
Nhờ công đức ấy, ngài luân hồi trong cõi trời và loài người, vào thời Đức Phật này xuất hiện, ngài đản sinh làm một hoàng tử Licchavi tại Vesālī. Vì là con trai của vua Vajji, ngài được gọi là Vajjiputta.
So daharo hutvā hatthisippādisikkhanakālepi hetusampannatāya nissaraṇajjhāsayova hutvā vicaranto satthu dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho satthu santike pabbajitvā vipassanāya kammaṃ katvā nacirasseva chaḷabhiñño ahosi.
Even as a young man, while learning skills like elephant-riding, he was endowed with the conditions for arahantship and was always intent on liberation. Having heard the Teacher's discourse and gained faith, he ordained under the Teacher, practiced vipassanā, and soon became endowed with the six abhīññās.
Khi còn trẻ, ngay cả trong thời gian học các môn như thuật cưỡi voi, nhờ đầy đủ các nhân duyên, ngài chỉ có ý nguyện thoát ly luân hồi. Khi đang sống như vậy, ngài nghe pháp do Thế Tôn thuyết giảng, phát sinh lòng tin, rồi xuất gia dưới sự hướng dẫn của Thế Tôn, thực hành thiền Tứ Niệm Xứ, và không lâu sau đã chứng đắc Lục Thông.
Chaḷabhiñño pana hutvā aparabhāge aciraparinibbute satthari dhammaṃ saṅgāyituṃ saṅketaṃ katvā mahātheresu tattha tattha viharantesu ekadivasaṃ āyasmantaṃ ānandaṃ sekhaṃyeva samānaṃ mahatiyā parisāya parivutaṃ dhammaṃ desentaṃ disvā tassa uparimaggādhigamāya ussāhaṃ janento –
Having become endowed with the six abhīññās, later, when the Teacher had recently attained Parinibbāna and the great elders had gathered to recite the Dhamma, he one day saw the Venerable Ānanda, who was still a learner (sekha), surrounded by a large assembly, teaching the Dhamma. Wishing to encourage his attainment of the higher path, he spoke the verse:
Sau khi chứng đắc Lục Thông, một thời gian sau, khi Thế Tôn vừa nhập Niết Bàn không lâu, ngài cùng các vị Đại Trưởng Lão đã hẹn nhau để kết tập Pháp bảo. Một ngày nọ, khi các vị Đại Trưởng Lão đang an trú ở nhiều nơi khác nhau, ngài thấy Tôn giả Ānanda, lúc ấy vẫn còn là một vị hữu học, đang thuyết pháp giữa một hội chúng lớn. Để khuyến khích Tôn giả Ānanda đạt đến các đạo quả cao hơn, ngài đã đọc kệ rằng:
Tattha rukkhamūlagahananti rukkhamūlabhūtaṃ gahanaṃ, gahanañhi atthi, na rukkhamūlaṃ, rukkhamūlañca atthi, na gahanaṃ, tesu rukkhamūlaggahaṇena ṭhānassa chāyāya sampannatāya vātātapaparissayābhāvaṃ dīpeti, gahanaggahaṇena nivātabhāvena vātaparissayābhāvaṃ janasambādhābhāvañca dasseti, tadubhayena ca bhāvanāyogyataṃ.
Therein, rukkhamūlagahana means a dense thicket that is at the root of a tree. There is a dense thicket, but not the root of a tree; and there is the root of a tree, but not a dense thicket. Among these, by taking "root of a tree," it indicates the absence of dangers from wind and sun, due to the shade of the place being ample. By taking "dense thicket," it shows the absence of dangers from wind due to the sheltered nature, and the absence of crowding by people. By both, it shows suitability for meditation.
Trong đó, rukkhamūlagahanaṃ có nghĩa là khu rừng rậm dưới gốc cây. Rừng rậm thì có, nhưng không phải là gốc cây; gốc cây thì có, nhưng không phải là rừng rậm. Trong số đó, việc dùng từ “gốc cây” cho thấy nơi đó có bóng mát đầy đủ, không có nguy hiểm từ gió và nắng. Việc dùng từ “rừng rậm” cho thấy nơi đó kín gió, không có nguy hiểm từ gió, và không có sự chen chúc của người. Cả hai điều này đều cho thấy sự thích hợp để tu tập.
Pasakkiyāti upagantvā.
Pasakkiyā means having approached.
Pasakkiyā có nghĩa là đi đến.
Nibbānaṃ hadayasmiṃ opiyāti ‘‘evaṃ mayā paṭipajjitvā nibbānaṃ adhigantabba’’nti nibbutiṃ hadaye ṭhapetvā citte katvā.
Having placed Nibbāna in the heart means, "Having practiced thus, Nibbāna is to be attained by me," having placed Nibbāna in the heart, having made it in the mind.
Nibbānaṃ hadayasmiṃ opiyā có nghĩa là đặt Niết Bàn vào trong tâm, suy nghĩ rằng: “Ta sẽ thực hành như vậy để chứng đắc Niết Bàn.”
Jhāyāti tilakkhaṇūpanijjhānena jhāya, vipassanābhāvanāsahitaṃ maggabhāvanaṃ bhāvehi.
Meditate means, meditate by observing the three characteristics (impermanence, suffering, non-self); develop the Path-development accompanied by Vipassanā meditation.
Jhāyā có nghĩa là hãy thiền định bằng cách quán chiếu ba đặc tính (vô thường, khổ, vô ngã), hãy tu tập đạo lộ thiền quán (vipassanābhāvanā) cùng với đạo lộ.
Gotamāti dhammabhaṇḍāgārikaṃ gottenālapati.
Gotama means addressing the custodian of the Dhamma, Ven. Ananda, by his clan name.
Gotamā là lời gọi Tôn giả thủ kho Pháp bảo bằng họ.
Mā ca pamādoti adhikusalesu dhammesu mā pamādaṃ āpajji.
And do not be negligent means, do not fall into heedlessness regarding higher wholesome states.
Mā ca pamādo có nghĩa là đừng buông lung trong các pháp thiện cao thượng.
Idāni yādiso therassa pamādo, taṃ paṭikkhepavasena dassento ‘‘kiṃ te biḷibiḷikā karissatī’’ti āha.
Now, showing the Elder's negligence by way of rejection, he said: "What good will idle chatter do you?"
Bây giờ, để phủ nhận sự buông lung của vị Trưởng lão, ngài nói “kiṃ te biḷibiḷikā karissatī”.
Tattha biḷibiḷikāti biḷibiḷikiriyā, biḷibiḷitisaddapavatti yathā niratthakā, evaṃ biḷibiḷikāsadisā janapaññatti.
In that, idle chatter refers to the act of babbling, an idle sound; just as the occurrence of an idle sound is meaningless, so is conversational talk (janapaññatti) like idle chatter.
Trong đó, biḷibiḷikā có nghĩa là hành động biḷibiḷi, sự phát ra âm thanh biḷibiḷi là vô ích. Cũng vậy, sự giao tiếp của người đời giống như biḷibiḷikā.
Kiṃ te karissatīti kīdisaṃ atthaṃ tuyhaṃ sādhessati, tasmā janapaññattiṃ pahāya sadatthapasuto hohīti ovādaṃ adāsi.
"What good will it do you?" means, what kind of benefit will it accomplish for you? Therefore, he gave the advice: abandon conversational talk and be devoted to your own welfare.
Kiṃ te karissatī có nghĩa là điều đó sẽ mang lại lợi ích gì cho ngài? Vì vậy, ngài đã khuyên rằng: “Hãy từ bỏ sự giao tiếp của người đời và hãy chuyên tâm vào lợi ích của chính mình.”
Chaṭṭhāpadāne sumedho nāma sambuddhotiādikaṃ āyasmato uttarasāmaṇerassa apadānaṃ.
In the sixth Apadāna, the Apadāna of the venerable novice Uttara begins with "There was a Buddha named Sumedha."
Trong chuyện tiền kiếp thứ sáu, câu chuyện của Sa-di Uttara đáng kính bắt đầu bằng “sumedho nāma sambuddho” (Đức Phật Sumedha).
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto sumedhassa bhagavato kāle vijjādharo hutvā ākāsena vicarati.
This Elder, too, having made aspirations in the times of previous Buddhas, accumulating wholesome deeds conducive to liberation in various existences, became a Vidyādhara during the time of the Blessed One Sumedha and traveled through the sky.
Vị này cũng đã tích lũy công đức trong các kiếp sống trước dưới các Đức Phật quá khứ, tích lũy các thiện nghiệp là nhân duyên cho sự thoát ly luân hồi trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Thế Tôn Sumedha, ngài là một vị vijjādhara (người có thần thông bay lượn trên không trung).
Tena ca samayena satthā tasseva anuggaṇhanatthaṃ vanantare aññatarasmiṃ rukkhamūle nisīdi chabbaṇṇabuddharaṃsiyo vissajjento.
At that time, the Teacher, intending to favor him, sat at the foot of a certain tree in the forest, emitting six-colored Buddha-rays.
Vào thời điểm đó, Thế Tôn, để ban ân cho vị ấy, đã ngồi dưới gốc cây trong rừng, phóng ra sáu sắc hào quang Phật.
So antalikkhena gacchanto bhagavantaṃ disvā pasannamānaso ākāsato oruyha suvisuddhehi vipulehi kaṇikārapupphehi bhagavantaṃ pūjesi, pupphāni buddhānubhāvena satthu upari chattākārena aṭṭhaṃsu, so tena bhiyyosomattāya pasannacitto hutvā aparabhāge kālaṃ katvā tāvatiṃsesu nibbattitvā dibbasampattiṃ anubhavanto yāvatāyukaṃ tattha ṭhatvā tato cuto devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe brāhmaṇamahāsālassa putto hutvā nibbatti, uttarotissa nāmaṃ ahosi.
As he was going through the air, he saw the Blessed One, and with a gladdened mind, he descended from the sky and worshipped the Blessed One with very pure and abundant kaṇikāra flowers. By the power of the Buddha, the flowers stood over the Teacher in the form of an umbrella. He, being exceedingly gladdened by that act, passed away later and was reborn in Tāvatiṃsa, enjoying divine bliss. Having remained there for his full lifespan, he fell from that realm, wandered among gods and humans, and in this Buddha-era, he was reborn as the son of a great Brahmin householder in Rājagaha. His name was Uttara.
Khi vị ấy đang bay trên không trung, thấy Đức Thế Tôn, với tâm hoan hỷ, ngài từ không trung hạ xuống và cúng dường Đức Thế Tôn bằng những bông hoa kaṇikāra tinh khiết và lớn. Nhờ oai lực của Đức Phật, những bông hoa ấy đã đứng trên đầu Thế Tôn như một chiếc lọng. Do đó, với tâm càng thêm hoan hỷ, sau này ngài qua đời và tái sinh vào cõi Tam Thập Tam Thiên, hưởng thụ các phước báu cõi trời. Sau khi an trú ở đó cho đến hết tuổi thọ, ngài qua đời và luân hồi trong cõi trời và loài người. Vào thời Đức Phật này xuất hiện, ngài đản sinh làm con trai của một vị đại trưởng giả Bà-la-môn ở Rājagaha. Tên của ngài là Uttara.
So viññutaṃ patto brāhmaṇavijjāsu nipphattiṃ gantvā jātiyā rūpena vijjāya vayena sīlācārena ca lokassa sambhāvanīyo jāto.
Having come of age, he mastered the Brahminical sciences and became honored by the world for his birth, appearance, knowledge, age, and moral conduct.
Khi trưởng thành, ngài tinh thông các môn học của Bà-la-môn, và được mọi người kính trọng về dòng dõi, dung mạo, học vấn, tuổi tác, và giới hạnh.
Tena ca samayena therassa aññataro ābādho uppanno, tassa bhesajjatthāya uttaro sāmaṇero pātova pattacīvaramādāya vihārato nikkhanto antarāmagge taḷākassa samīpe pattaṃ ṭhapetvā udakasamīpaṃ gantvā mukhaṃ dhovati.
At that time, a certain illness arose in the Elder. For his medicine, the novice Uttara took his bowl and robes early in the morning and left the monastery. On the way, near a pond, he placed his bowl down, went to the water's edge, and washed his face.
Vào thời điểm đó, Trưởng lão bị một căn bệnh. Để tìm thuốc chữa bệnh cho ngài, Sa-di Uttara đã mang y bát ra khỏi tịnh xá vào buổi sáng sớm. Trên đường đi, ngài đặt bát gần một cái ao và đi đến gần nước để rửa mặt.
Atha aññataro umaṅgacoro katakammo ārakkhapurisehi anubaddho aggamaggena nagarato nikkhamitvā palāyanto attanā gahitaṃ ratanabhaṇḍitaṃ sāmaṇerassa patte pakkhipitvā palāyi.
Then, a certain tunnel-thief, having committed a crime and pursued by guards, fled the city by a shortcut. He threw the bundle of jewels he had stolen into the novice's bowl and escaped.
Lúc đó, một tên trộm đào hầm, sau khi gây án, bị lính canh truy đuổi. Hắn chạy trốn ra khỏi thành phố bằng một lối tắt, ném gói châu báu đã trộm được vào bát của Sa-di, rồi bỏ chạy.
Sāmaṇeropi pattasamīpaṃ upagato.
The novice then approached his bowl.
Sa-di cũng vừa đi đến gần bát.
Coraṃ anubandhantā rājapurisā sāmaṇerassa patte bhaṇḍikaṃ disvā ‘‘ayaṃ coro, iminā coriyaṃ kata’’nti sāmaṇeraṃ pacchābāhaṃ bandhitvā vassakārassa brāhmaṇassa dassesuṃ.
The royal guards, pursuing the thief, saw the bundle in the novice's bowl and, thinking, "This is the thief; he committed the theft," they bound the novice's arms behind his back and presented him to Vassakāra the Brahmin.
Các quan quân đang truy đuổi tên trộm thấy gói đồ trong bát của Sa-di, liền nói: “Đây là tên trộm, hắn đã phạm tội trộm cắp.” Họ trói tay Sa-di ra sau lưng và dẫn đến trình cho Bà-la-môn Vassakāra.
Vassakāro ca tadā rañño vinicchaye niyutto hutvā chejjabhejjaṃ anusāsati, so ‘‘pubbe mama vacanaṃ nādiyi, suddhapāsaṇḍiyesu pabbajī’’ti (theragā. aṭṭha. 1.uttarattheragāthāvaṇṇanā) kammaṃ asodhetvā ghātukāmattāva jīvantameva taṃ sūle uttāsesi.
Vassakāra was at that time appointed by the king to preside over judgments and advised on punishments of cutting and breaking. He, without investigating the crime, being desirous of killing him, because "he did not listen to my words before, and he became an ascetic among pure sectarians," impaled him on a stake while he was still alive.
Bà-la-môn Vassakāra lúc đó đang phụ trách việc xét xử của nhà vua và ra lệnh chặt chém, trừng phạt. Hắn không điều tra rõ ràng vụ án, mà vì muốn giết Sa-di – do trước đây Sa-di đã không nghe lời hắn mà xuất gia theo những người ngoại đạo thuần túy – nên đã xiên Sa-di còn sống lên cọc nhọn.
Athassa bhagavā ñāṇaparipākaṃ oloketvā taṃ ṭhānaṃ gantvā vipphurantahatthanakhamaṇimayūkhasambhinnasitābhatāya paggharantajātihiṅgulakasuvaṇṇarasadhāraṃ viya jālāguṇṭhitamudutalunadīghaṅgulihatthaṃ uttarassa sīse ṭhapetvā ‘‘uttara, idaṃ te purimakammassa phalaṃ uppannaṃ, tattha tayā paccavekkhaṇabalena adhivāsanā kātabbā’’ti vatvā ajjhāsayānurūpaṃ dhammaṃ desesi.
Then the Blessed One, perceiving the ripening of his knowledge, went to that place and placed his hand on Uttara's head. His hand was splendid with the radiant white light variegated with the jewel-like sheen of his fingernails, appearing like streams of flowing pure vermilion and pure gold liquid, and veiled with a network of soft, tender, and long fingers. He said, "Uttara, this is the result of your former kamma that has arisen; there, you must endure it with the power of reflection." Having said that, he taught the Dhamma suitable to his disposition.
Khi ấy, Đức Thế Tôn quán xét sự chín muồi của trí tuệ của Sa-di, liền đến nơi đó, đặt bàn tay với móng tay phát ra ánh sáng như ngọc báu, trắng tinh như dòng nước vàng son của chu sa và vàng ròng đang chảy, bàn tay với các ngón mềm mại, non tơ và dài, được bao phủ bởi mạng lưới gân, lên đầu Uttara. Ngài nói: “Này Uttara, đây là quả báo của nghiệp quá khứ của con đã hiện khởi. Con phải nhẫn chịu bằng sức mạnh của sự quán xét,” rồi thuyết pháp phù hợp với ý nguyện của Sa-di.
Uttaro amatābhisekasadisena satthu hatthasamphassena sañjātappasādasomanassatāya uḷārapītipāmojjaṃ paṭilabhitvā yathāparicitaṃ vipassanāmaggaṃ samārūḷho ñāṇassa paripākaṃ gatattā satthu ca desanāvilāsena tāvadeva maggapaṭipāṭiyā sabbe kilese khepetvā chaḷabhiñño ahosi.
Uttara, with a mind filled with faith and joy arising from the touch of the Teacher's hand, which was like an anointing with ambrosia, attained great rapture and delight. He ascended the Vipassanā path he had practiced, and due to the ripening of his knowledge and the eloquence of the Teacher's discourse, he instantly eradicated all defilements through the sequence of the Path and became one with the six Abhiññās.
Uttara, nhờ sự tiếp xúc với bàn tay của Thế Tôn giống như sự rưới nước cam lồ, đã phát sinh niềm hoan hỷ và thanh tịnh vô cùng. Ngài đạt được niềm hỷ lạc cao thượng, và sau khi bước vào con đường thiền quán đã quen thuộc, do trí tuệ đã chín muồi và nhờ vẻ đẹp của lời thuyết giảng của Thế Tôn, ngay lập tức ngài đã đoạn trừ tất cả các phiền não theo thứ tự của các đạo lộ và chứng đắc Lục Thông.
Chaḷabhiñño pana hutvā sūlato uṭṭhahitvā parānuddayāya ākāse ṭhatvā pāṭihāriyaṃ dassesi.
Having become one with the six Abhiññās, he rose from the stake and, out of compassion for others, stood in the air and displayed a miracle.
Sau khi chứng đắc Lục Thông, ngài đứng dậy khỏi cọc nhọn, vì lòng từ bi đối với người khác, ngài bay lên không trung và thể hiện phép thần thông.
Mahājano acchariyabbhutacittajāto ahosi.
The great multitude was filled with wonder and amazement.
Đại chúng vô cùng kinh ngạc và thán phục.
Tāvadevassa vaṇo saṃrūḷhi, so bhikkhūhi, ‘‘āvuso, tādisadukkhaṃ anubhavanto kathaṃ tvaṃ vipassanaṃ anuyuñjituṃ asakkhī’’ti puṭṭho, ‘‘pageva me, āvuso, saṃsāre ādīnavo, saṅkhārānañca sabhāvo sudiṭṭho, evāhaṃ tādisaṃ dukkhaṃ anubhavantopi asakkhiṃ vipassanaṃ vaḍḍhetvā visesaṃ adhigantu’’nti āha.
Immediately his wound healed. When asked by the monks, "Friend, experiencing such suffering, how were you able to engage in Vipassanā?" he replied, "Friends, already, long ago, I clearly saw the danger in saṃsāra and the nature of conditioned phenomena. Even though I was experiencing such suffering, I was able to develop Vipassanā and attain special realization."
Ngay lập tức, vết thương của vị ấy đã lành hẳn. Khi các Tỳ-khưu hỏi: “Thưa hiền giả, khi đang trải nghiệm nỗi khổ đau như vậy, làm sao ngài có thể thực hành thiền minh sát (vipassanā) được?”, vị ấy đáp: “Thưa các hiền giả, từ trước tôi đã thấy rõ sự nguy hiểm của luân hồi (saṃsāra) và bản chất của các pháp hữu vi (saṅkhāra). Chính vì vậy, dù đang trải nghiệm nỗi khổ đau như vậy, tôi vẫn có thể phát triển thiền minh sát và đạt được các quả vị đặc biệt.”
‘‘Pubbajātiyā daharakāle makkhikaṃ gahetvā nimbasūlakaṃ gahetvā sūlāropanakīḷaṃ paṭicca evaṃ anekajātisatesu sūlāropanadukkhamanubhavitvā imāya pariyosānajātiyā evarūpaṃ dukkhamanubhūta’’nti āha.
He then said, "In a previous birth, in my childhood, I caught a fly, took a neem thorn, and because of playing the game of impaling, I experienced the suffering of impalement for many hundreds of thousands of births, and in this final birth, I experienced such suffering."
Vị ấy nói: “Trong kiếp trước, khi còn nhỏ, tôi đã bắt một con ruồi, lấy một cây kim từ cây neem và chơi trò xiên kim. Do đó, tôi đã trải qua nỗi khổ bị xiên kim trong hàng trăm ngàn kiếp sống khác nhau, và trong kiếp cuối cùng này, tôi đã trải nghiệm nỗi khổ đau như vậy.”
57. Vijjādharo tadā āsinti bāhirakamantādivijjāsiddhiyā ākāsagāmisamattho hutvā caraṇavasena taṃ vijjaṃ rakkhitvā avināsetvā pariharaṇavasena vijjādharayoni āsiṃ ahosinti attho.
"I was then a Vidyādhara" means that by the success of external mantras and other sciences, he was capable of traveling through the air. By way of practice, he protected that knowledge, without allowing it to be destroyed, and by way of preserving it, he was of the Vidyādhara lineage.
57. Vijjādharo tadā āsiṃ có nghĩa là: “Tôi đã là một vị Vidyādhara (người nắm giữ thần chú) khi đó,” tức là tôi đã có khả năng bay trên không trung nhờ sự thành tựu các thần chú và bùa phép bên ngoài, và tôi đã bảo vệ, không để mất đi thần chú đó thông qua việc thực hành.
Antalikkhacaro ahanti antaṃ pariyosānaṃ koṭiṃ likhate saṃkarissatīti antalikkhaṃ.
"I roam the sky" (Antalikkhacaro ahaṃ) means that which makes the end (antaṃ), the boundary (pariyosānaṃ), the limit (koṭiṃ) indistinct (likhate), or obscures it (saṃkarissati), is the sky (antalikkhaṃ).
Antalikkhacaro ahaṃ có nghĩa là: Antalikkha là nơi mà người ta có thể nhìn thấy đến tận cùng, đến giới hạn.
Atha vā antaṃ pariyosānaṃ likhyate olokiyate etenāti antalikkhaṃ, tasmiṃ antalikkhe, ākāse caraṇasīlo ahanti attho.
Alternatively, that by which the end (antaṃ), the limit (pariyosānaṃ) is seen (likhyate olokiyate), is the sky (antalikkhaṃ); in that sky, I am accustomed to roam in the air, so that is the meaning.
Hoặc, antalikkha là nơi mà người ta có thể nhìn thấy đến tận cùng; trong antalikkha đó, tôi là người có thói quen đi lại trên không trung.
Tisūlaṃ sukataṃ gayhāti tikhiṇaṃ sūlaṃ, aggaṃ āvudhaṃ.
"Taking a well-made trident" (Tisūlaṃ sukataṃ gayhā) refers to a sharp spear (tikhiṇaṃ sūlaṃ), a supreme weapon (aggaṃ āvudhaṃ).
Tisūlaṃ sukataṃ gayhā có nghĩa là: cây đinh ba sắc bén, một loại vũ khí tối thượng.
Tisūlaṃ sundaraṃ kataṃ, koṭṭanaghaṃsanamaddanapaharaṇavasena suṭṭhu kataṃ sūlāvudhaṃ gayha gahetvā ambarato gacchāmīti attho.
Taking a well-made trident, that is, a spear-weapon beautifully made, perfectly crafted by means of striking, rubbing, crushing, and hitting; the meaning is, "I go from the sky."
Nghĩa là: “Tôi cầm cây đinh ba được làm tốt, một loại vũ khí hình đinh ba được làm rất tốt để đập, mài, nghiền nát, đánh đập, và tôi đi từ trên không trung.”
Sesaṃ sabbaṃ heṭṭhā vuttanayattāva nayānuyogena suviññeyyamevāti.
All the rest is easily understood by applying the method explained below.
Tất cả những phần còn lại đều dễ hiểu vì đã được giải thích theo phương pháp tương tự ở phần trước.
Sattamāpadāne nibbute lokanāthamhītiādikaṃ āyasmato aparassa uttarattherassa apadānaṃ.
In the seventh Apadāna, the Apadāna of Venerable Aparauttara Thera begins with "When the Lord of the world was extinguished" (Nibbute lokanāthamhi) and so on.
Trong Apadāna thứ bảy, Apadāna của Trưởng lão Aparauttara tôn giả bắt đầu bằng câu Nibbute lokanāthamhi (Khi Đấng Bảo Hộ Thế Gian đã nhập Niết-bàn).
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto ito catunnavutikappe siddhatthassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā vayappatto viññutaṃ patvā sāsane laddhappasādo hutvā upāsakattaṃ nivedesi.
This Thera, too, having performed meritorious deeds under past Buddhas, accumulated merit conducive to freedom from saṃsāra in various existences. Ninety-four aeons ago from this Bhaddakappa, during the time of Siddhattha Bhagavā, he was reborn into a good family. Having come of age and attained discernment, he became a devoted follower of the Sāsana and declared himself a lay follower.
Vị Trưởng lão này cũng đã tích lũy công đức làm duyên cho sự giải thoát trong các kiếp sống khác nhau dưới thời các Đức Phật quá khứ. Từ kiếp này, cách đây chín mươi bốn kiếp, vào thời Đức Thế Tôn Siddhattha, vị ấy sinh ra trong một gia đình quý tộc, khi đến tuổi trưởng thành, đạt được trí tuệ, và có niềm tin sâu sắc vào giáo pháp, vị ấy đã tuyên bố mình là một cư sĩ (upāsaka).
So satthari parinibbute attano ñātake sannipātetvā bahupūjāsakkāraṃ saṃharitvā dhātupūjaṃ akāsi.
When the Teacher had attained Parinibbāna, he gathered his relatives, collected many offerings and honors, and performed a relic-worship.
Khi Đức Đạo Sư nhập Niết-bàn, vị ấy đã tập hợp bà con thân quyến của mình, thu thập nhiều vật phẩm cúng dường và thực hiện lễ cúng dường xá lợi.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sākete brāhmaṇakule nibbattitvā uttaroti laddhanāmo vayappatto kenacideva karaṇīyena sāvatthiṃ gato kaṇḍambamūle kataṃ yamakapāṭihāriyaṃ disvā pasīditvā puna kāḷakārāmasuttadesanāya abhivaḍḍhamānasaddho pabbajitvā satthārā saddhiṃ rājagahaṃ gantvā upasampadaṃ labhitvā tatheva caranto vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva chaḷabhiñño ahosi.
Due to that meritorious deed, he wandered through deva and human realms, and in this Buddha-era, he was reborn into a brahmin family in Sāketa, named Uttara. Having come of age, he went to Sāvatthī for some purpose, saw the Twin Miracle performed at the root of a mango tree, and became deeply inspired. Then, through the teaching of the Kāḷakārāma Sutta, his faith grew even stronger, and he went forth. He then went to Rājagaha with the Teacher, received the higher ordination, and living there, he established vipassanā and very soon attained the six abhiññā.
Nhờ nghiệp công đức đó, vị ấy đã luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời kỳ Đức Phật xuất hiện này, vị ấy sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn tại Sāketa, được đặt tên là Uttara. Khi đến tuổi trưởng thành, vì một lý do nào đó, vị ấy đến Sāvatthī, thấy phép song hành thần thông (yamakapāṭihāriya) được thực hiện dưới gốc cây xoài, vị ấy đã phát tâm hoan hỷ. Sau đó, nhờ bài pháp thoại Kāḷakārāmasutta, niềm tin của vị ấy càng tăng trưởng, vị ấy xuất gia. Cùng với Đức Đạo Sư, vị ấy đến Rājagaha, thọ giới Tỳ-khưu (upasampadā), và tiếp tục thực hành như vậy, thiết lập thiền minh sát (vipassanā), không lâu sau đó, vị ấy đã đạt được sáu thần thông (chaḷabhiñña).
Chaḷabhiñño pana hutvā satthari sāvatthiyaṃ viharante buddhupaṭṭhānatthaṃ rājagahato sāvatthiṃ upagato bhikkhūhi – ‘‘kiṃ, āvuso, pabbajjākiccaṃ tayā matthakaṃ pāpita’’nti puṭṭho aññaṃ byākāsi.
Having attained the six abhiññā, when the Teacher was residing in Sāvatthī, he came from Rājagaha to Sāvatthī to attend upon the Buddha. When asked by the bhikkhus, "Friend, have you brought your reclusive duty to completion?", he declared his attainment of Arahantship.
Sau khi đạt được sáu thần thông, khi Đức Đạo Sư đang trú tại Sāvatthī, vị ấy từ Rājagaha đến Sāvatthī để hầu hạ Đức Phật. Khi được các Tỳ-khưu hỏi: “Thưa hiền giả, ngài đã hoàn thành việc xuất gia chưa?”, vị ấy đã trả lời về sự chứng đắc của mình.
Aṭṭhamāpadāne ogayhāhaṃ pokkharaṇintiādikaṃ āyasmato bhaddajittherassa apadānaṃ.
In the eighth Apadāna, the Apadāna of Venerable Bhaddaji Thera begins with "I plunged into the lotus pond" (Ogayhāhaṃ pokkharaṇiṃ) and so on.
Trong Apadāna thứ tám, Apadāna của Trưởng lão Bhaddaji tôn giả bắt đầu bằng câu Ogayhāhaṃ pokkharaṇiṃ (Tôi đã đi xuống hồ sen).
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā viññutaṃ patto brāhmaṇānaṃ vijjāsippesu pāraṃ gantvā kāme pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā araññāyatane assamaṃ kāretvā vasanto ekadivasaṃ satthāraṃ ākāsena gacchantaṃ disvā pasannamānaso añjaliṃ paggayha aṭṭhāsi.
This Thera, too, having performed meritorious deeds under past Buddhas, accumulated merit conducive to freedom from saṃsāra in various existences. During the time of Padumuttara Bhagavā, he was reborn into a brahmin family. Having attained discernment, he mastered the brahmanic sciences and arts, abandoned sensual pleasures, and went forth as an ascetic. He built an hermitage in a forest retreat and dwelled there. One day, seeing the Teacher passing through the sky, he, with a serene mind, raised his clasped hands in reverence and stood.
Vị Trưởng lão này cũng đã tích lũy công đức làm duyên cho sự giải thoát trong các kiếp sống khác nhau dưới thời các Đức Phật quá khứ. Vào thời Đức Thế Tôn Padumuttara, vị ấy sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn. Khi đến tuổi trưởng thành, vị ấy đã thông thạo các học vấn và kỹ năng của Bà-la-môn. Sau đó, vị ấy từ bỏ dục lạc, xuất gia làm đạo sĩ khổ hạnh, xây dựng một am thất trong khu rừng và sống ở đó. Một ngày nọ, thấy Đức Đạo Sư đi trên không trung, vị ấy phát tâm hoan hỷ, chắp tay cung kính đứng.
Satthā tassa ajjhāsayaṃ disvā ākāsato otari.
The Teacher, perceiving his intention, descended from the sky.
Đức Đạo Sư thấy ý nguyện của vị ấy, liền từ trên không trung hạ xuống.
Otiṇṇassa pana bhagavato madhuñca bhisamuḷālañca sappikhīrañca upanāmesi, tassa taṃ bhagavā anukammaṃ upādāya paṭiggahetvā anumodanaṃ katvā pakkāmi.
The Bhagavā, having descended, was offered honey, lotus roots and stalks, and ghee-milk. The Bhagavā, out of compassion, accepted them, gave an anumodana, and departed.
Khi Đức Thế Tôn đã hạ xuống, vị ấy đã dâng mật ong, củ sen, sữa bơ. Đức Thế Tôn, vì lòng từ bi, đã thọ nhận và sau khi tùy hỷ, Ngài rời đi.
So tena puññakammena tusitesu nibbatto tattha yāvatāyukaṃ ṭhatvā tato cuto aparāparaṃ sugatīsuyeva saṃsaranto vipassissa bhagavato kāle mahaddhano seṭṭhi hutvā aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ bhojetvā ticīvarena acchādesi.
Due to that meritorious deed, he was reborn among the Tusita devas. Having lived there for his full lifespan, he passed away from that realm and wandered repeatedly through higher realms. During the time of Vipassī Bhagavā, he was reborn as a wealthy householder, fed one hundred and sixty-eight thousand bhikkhus, and clothed them with the three robes.
Nhờ nghiệp công đức đó, vị ấy sinh lên cõi trời Tusita, sống ở đó trọn tuổi thọ, sau khi chết từ cõi đó, vị ấy luân hồi liên tục trong các cõi thiện giới. Vào thời Đức Thế Tôn Vipassī, vị ấy là một trưởng giả giàu có, đã cúng dường bữa ăn cho một trăm sáu mươi tám ngàn Tỳ-khưu và dâng ba y.
Tadā satthā sāvatthiyaṃ vasitvā bhaddajikumāraṃ saṅgaṇhanatthāya mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ bhaddiyanagaraṃ gantvā jātiyāvane vasi tassa ñāṇaparipākaṃ āgamayamāno.
At that time, the Teacher, after residing in Sāvatthī, went to the city of Bhaddiya with a large Saṅgha of bhikkhus to help Bhaddaji Kumāra, and resided in the Jātīyāvana, awaiting the ripening of his knowledge.
Khi đó, Đức Đạo Sư trú tại Sāvatthī. Để độ hóa hoàng tử Bhaddaji, Ngài cùng với đại chúng Tỳ-khưu đến thành Bhaddiya và trú tại khu rừng Jātiyāvana, chờ đợi sự chín muồi trí tuệ của vị ấy.
Sopi uparipāsāde nisinno sīhapañjaraṃ vivaritvā olokento bhagavato santike dhammaṃ sotuṃ gacchantaṃ mahājanaṃ disvā, ‘‘katthāyaṃ mahājano gacchatī’’ti pucchitvā taṃ kāraṇaṃ sutvā sayampi mahatā parivārena satthu santikaṃ gantvā dhammaṃ suṇanto sabbābharaṇapaṭimaṇḍitova sabbakilese khepetvā arahattaṃ pāpuṇi.
He, while seated in the upper palace, opened a lion-window and, looking out, saw a large crowd going to hear the Dhamma from the Bhagavā. He asked, "Where is this large crowd going?" Having heard the reason, he himself went to the Teacher with a large retinue. While listening to the Dhamma, though adorned with all his ornaments, he eliminated all defilements and attained Arahantship.
Hoàng tử ấy, đang ngồi trên lầu cao, mở cửa sổ hình sư tử (sīhapañjara) nhìn ra ngoài, thấy đông đảo quần chúng đang đi đến chỗ Đức Thế Tôn để nghe pháp. Vị ấy hỏi: “Đám đông này đang đi đâu vậy?” Sau khi nghe lý do, chính vị ấy cũng cùng với đoàn tùy tùng lớn đến chỗ Đức Đạo Sư để nghe pháp. Khi đang nghe pháp, dù vẫn còn đeo đầy đủ trang sức, vị ấy đã đoạn trừ tất cả phiền não và chứng đắc A-la-hán quả.
Arahatte pana tena adhigate satthā bhaddiyaseṭṭhiṃ āmantesi – ‘‘tava putto alaṅkatapaṭiyatto dhammaṃ suṇanto arahatte patiṭṭhāsi, tenassa idāneva pabbajituṃ yuttaṃ, no ce pabbajissati, parinibbāyissatī’’ti.
When he had attained Arahantship, the Teacher addressed the Bhaddiya householder: "Your son, though adorned and prepared, listening to the Dhamma, has become established in Arahantship. Therefore, it is fitting for him to go forth now. If he does not go forth, he will attain Parinibbāna."
Khi vị ấy đã chứng đắc A-la-hán quả, Đức Đạo Sư gọi trưởng giả Bhaddiya và nói: “Con trai của ông, dù đang trang sức lộng lẫy, đã nghe pháp và an trú vào A-la-hán quả. Do đó, bây giờ là lúc thích hợp để vị ấy xuất gia. Nếu không xuất gia, vị ấy sẽ nhập Niết-bàn.”
Seṭṭhi ‘‘na mayhaṃ puttassa daharasseva sato parinibbānena kiccaṃ atthi, pabbājetha na’’nti āha.
The householder said, "I have no need for my young son to attain Parinibbāna; please ordain him."
Trưởng giả nói: “Con trai tôi còn trẻ, không cần phải nhập Niết-bàn. Xin hãy cho vị ấy xuất gia.”
Taṃ satthā pabbājetvā upasampādetvā tattha sattāhaṃ vasitvā koṭigāmaṃ pāpuṇi, so ca gāmo gaṅgātīre ahosi.
The Teacher ordained him and conferred higher ordination. After residing there for seven days, he reached the village of Koṭigāma; that village was on the bank of the river Gaṅgā.
Đức Đạo Sư đã cho vị ấy xuất gia và thọ giới Tỳ-khưu. Sau khi trú ở đó bảy ngày, Ngài đến Koṭigāma. Ngôi làng đó nằm bên bờ sông Gaṅgā.
Koṭigāmavāsino ca buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ pavattesuṃ.
The residents of Koṭigāma made a great offering to the Bhikkhu Saṅgha, with the Buddha at its head.
Cư dân Koṭigāma đã tổ chức một đại lễ cúng dường cho Tăng đoàn do Đức Phật dẫn đầu.
Bhaddajitthero satthārā anumodanāya āraddhamattāya bahigāmaṃ gantvā ‘‘gaṅgātīre maggasamīpe satthu āgatakāle vuṭṭhahissāmī’’ti kālaparicchedaṃ katvā aññatarasmiṃ rukkhamūle samāpattiṃ samāpajjitvā nisīdi.
Bhaddaji Thera, as soon as the Teacher began the anumodana, went outside the village. He made a mental resolve, "I will rise when the Teacher arrives near the path on the bank of the Gaṅgā," and sat down, having entered a meditative attainment at the foot of a certain tree.
Trưởng lão Bhaddaji, khi Đức Đạo Sư vừa bắt đầu tùy hỷ, đã đi ra ngoài làng, định thời gian rằng: “Tôi sẽ đứng dậy khi Đức Đạo Sư đến gần con đường bên bờ sông Gaṅgā,” rồi nhập thiền định (samāpatti) dưới gốc cây nào đó và ngồi.
Mahātheresu āgacchantesupi avuṭṭhahitvā satthu āgatakāleyeva vuṭṭhāsi.
Even when great Theras arrived, he did not rise, but rose only when the Teacher arrived.
Dù các vị Đại Trưởng lão đến, vị ấy vẫn không đứng dậy, chỉ đứng dậy khi Đức Đạo Sư đến.
Puthujjanā bhikkhū – ‘‘ayaṃ adhunā pabbajito, mahātheresu āgacchantesu mānathaddho hutvā na vuṭṭhāsī’’ti ujjhāyiṃsu.
The ordinary bhikkhus grumbled, "This one has just gone forth, and when the great Theras arrived, he was arrogant and did not rise."
Các Tỳ-khưu phàm phu đã phàn nàn: “Vị này mới xuất gia, nhưng lại kiêu căng, không đứng dậy khi các vị Đại Trưởng lão đến.”
Koṭigāmavāsino satthu bhikkhusaṅghassa ca bahū nāvāsaṅghāṭe bandhiṃsu.
The residents of Koṭigāma prepared many grouped boats for the Buddha and the Bhikkhu Saṅgha.
Cư dân Koṭigāma đã đóng nhiều bè thuyền lớn cho Đức Đạo Sư và Tăng đoàn.
Satthā ‘‘bhaddajissānubhāvaṃ pakāsemī’’ti nāvāya ṭhatvā ‘‘kahaṃ bhaddajī’’ti pucchi.
The Teacher, thinking, "I will reveal Bhaddaji's power," stood on a boat and asked, "Where is Bhaddaji?"
Đức Bổn Sư, với ý nghĩ “Ta sẽ hiển lộ thần thông của Bhaddaji,” đã đứng trên thuyền và hỏi: “Bhaddaji ở đâu?”
Bhaddajitthero – ‘‘sohaṃ, bhante’’ti satthāraṃ upasaṅkamitvā añjaliṃ katvā aṭṭhāsi.
Bhaddaji Thera, saying, "Here I am, Venerable Sir," approached the Teacher, made an añjali, and stood.
Trưởng lão Bhaddaji – “Bạch Đức Thế Tôn, con đây ạ!” – đã đến gần Đức Bổn Sư, chắp tay và đứng đó.
Satthā ‘‘ehi, bhaddaji, amhehi saddhiṃ ekanāvaṃ abhiruhā’’ti.
The Teacher said, "Come, Bhaddaji, embark on this one boat with us."
Đức Bổn Sư nói: “Này Bhaddaji, hãy đến, cùng Ta lên một chiếc thuyền này.”
So uppatitvā satthu ṭhitanāvāyaṃ aṭṭhāsi.
He flew up and stood on the boat where the Teacher was.
Vị ấy liền bay lên và đứng trên chiếc thuyền mà Đức Bổn Sư đang ở.
Satthā gaṅgāya majjhe gatakāle, ‘‘bhaddaji, tayā mahāpanādakāle ajjhāvuṭṭharatanapāsādo kaha’’nti āha.
When the Teacher was in the middle of the Ganges, he said: "Bhaddaji, where is that jeweled palace, which you inhabited in the time of Mahāpanāda?"
Khi Đức Bổn Sư đã đi đến giữa sông Hằng, Ngài nói: “Này Bhaddaji, tòa lâu đài bằng thất bảo mà ngươi đã từng ở vào thời Mahāpanāda, nay ở đâu?”
‘‘Imasmiṃ ṭhāne nimuggo, bhante’’ti.
"It is submerged in this place, Venerable Sir," he replied.
“Bạch Đức Thế Tôn, nó đang chìm ở nơi này ạ,” (vị ấy đáp).
‘‘Tena hi, bhaddaji, sabrahmacārīnaṃ kaṅkhaṃ chindā’’ti.
"Then, Bhaddaji, dispel the doubts of your fellow celibates," he said.
“Vậy thì, Bhaddaji, hãy đoạn trừ nghi hoặc cho các vị đồng Phạm hạnh đi!”
Tasmiṃ khaṇe thero satthāraṃ vanditvā iddhibalena gantvā pāsādathūpikaṃ pādaṅgulantarena sannirujjhitvā pañcavīsatiyojanaṃ pāsādaṃ gahetvā ākāse uppati, uppatanto ca paññāsayojanāni ukkhipi.
At that moment, the Elder, having paid homage to the Teacher, went by his psychic power, and having gripped the pinnacle of the palace between his toes, he took the twenty-five-league palace and rose into the sky, and as he rose, he lifted it fifty leagues high.
Ngay lúc đó, vị Trưởng lão đã đảnh lễ Đức Bổn Sư, rồi dùng thần lực đi đến, kẹp chặt chóp tháp của lâu đài bằng ngón chân cái, rồi nhấc bổng tòa lâu đài cao hai mươi lăm dojana lên không trung, khi bay lên, vị ấy đã nâng nó cao năm mươi dojana.
Athassa purimabhave ñātakā pāsādagatena lobhena macchakacchapamaṇḍūkā hutvā nibbattā tasmiṃ pāsāde uṭṭhahante parivattitvā patiṃsu.
Then his relatives from a previous existence, born as fish, tortoises, and frogs due to their greed for the palace, turned over and fell as the palace rose.
Khi đó, những người thân của vị ấy trong kiếp quá khứ, do lòng tham chấp vào tòa lâu đài, đã tái sinh thành cá, rùa, ếch nhái, và khi tòa lâu đài được nhấc lên, chúng đã lăn lộn và rơi xuống.
Satthā te sampatante disvā ‘‘ñātakā te, bhaddaji, kilamantī’’ti āha.
The Teacher, seeing them fall, said: "Your relatives, Bhaddaji, are suffering."
Đức Bổn Sư thấy chúng rơi xuống liền nói: “Này Bhaddaji, những người thân của ngươi đang đau khổ đó!”
Thero satthu vacanena pāsādaṃ vissajjesi.
The Elder released the palace at the Teacher's word.
Vị Trưởng lão, theo lời Đức Bổn Sư, đã thả tòa lâu đài xuống.
Pāsādo yathāṭhāneyeva patiṭṭhahi.
The palace settled back into its original place.
Tòa lâu đài đã trở về vị trí cũ.
Satthā pāraṅgato bhikkhūhi – ‘‘kadā, bhante, bhaddajittherena ayaṃ pāsādo ajjhāvuṭṭho’’ti puṭṭho mahāpanādajātakaṃ (jā. 1.3.40 ādayo) kathetvā bahujanaṃ dhammāmataṃ pāyesi.
When the Teacher had crossed over, being asked by the bhikkhus, "When, Venerable Sir, did Elder Bhaddaji inhabit this palace?" he recounted the Mahāpanāda Jātaka and nourished many people with the deathless nectar of the Dhamma.
Khi Đức Bổn Sư đã sang bờ bên kia, các Tỳ-khưu hỏi: “Bạch Đức Thế Tôn, Trưởng lão Bhaddaji đã từng ở tòa lâu đài này vào lúc nào?” Ngài đã kể lại Chuyện Tiền Thân Mahāpanāda (Jā. 1.3.40 và các câu tiếp theo) và cho nhiều người uống cam lồ Pháp.
Navamāpadāne esanāya carantassātiādikaṃ āyasmato sivakattherassa apadānaṃ.
In the ninth apadāna, the apadāna of the Venerable Elder Sivaka begins with "While I was seeking."
Trong Apadāna thứ chín, câu “ esanāya carantassā” và các câu tiếp theo là Apadāna của Tôn giả Sivaka Thera.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ bhagavantaṃ piṇḍāya carantaṃ disvā pasannamānaso pattaṃ ādāya kummāsassa pūretvā adāsi.
This Elder, too, having performed deeds of merit under previous Buddhas and accumulated wholesome deeds that lead to release in various existences, was born into a good family during the time of Vipassī Bhagavā. Having reached maturity, he once saw the Bhagavā going on alms round and, with a purified mind, took his bowl, filled it with barley meal, and offered it.
Vị này cũng vậy, đã tích lũy công đức trong các kiếp sống khác nhau, là những công đức có khả năng dẫn đến sự thoát ly, vào thời Đức Phật Vipassī, vị ấy đã tái sinh vào một gia đình quý tộc, khi trưởng thành, một ngày nọ, thấy Đức Thế Tôn đang đi khất thực, với tâm hoan hỷ, vị ấy đã lấy bát, đổ đầy bột lúa mạch và dâng cúng.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe brāhmaṇakulagehe nibbattitvā sivakotissa nāmaṃ ahosi.
By that meritorious deed, he wandered through existences among devas and humans, and in this Buddha-dispensation, he was born into a brahmin family in Rājagaha and was named Sivaka.
Do công đức ấy, vị ấy đã luân hồi trong cõi trời và cõi người, và vào thời Đức Phật hiện tại, vị ấy tái sinh vào một gia đình Bà-la-môn ở Rājagaha và được đặt tên là Sivaka.
So vayappatto vijjāsippesu nipphattiṃ gato nekkhammajjhāsayatāya kāme pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā vicaranto satthāraṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
Having come of age, he excelled in various arts and crafts. Due to his inclination towards renunciation, he abandoned sensual pleasures, took up the ascetic's homeless life, and while wandering, he approached the Teacher, heard the Dhamma, gained faith, ordained, and by practicing insight meditation, he attained Arahantship in no long time.
Khi đến tuổi trưởng thành, vị ấy đã thành thạo các môn học và kỹ năng, do có ý chí xuất ly, vị ấy đã từ bỏ dục lạc, xuất gia làm đạo sĩ khổ hạnh. Trong khi du hành, vị ấy đã đến gặp Đức Bổn Sư, nghe Pháp, và đạt được niềm tin. Sau khi xuất gia, vị ấy đã thực hành thiền quán và không lâu sau đã chứng đắc A-la-hán.
Dasamāpadāne padumuttaro nāma jinotiādikaṃ āyasmato upavānattherassa apadānaṃ.
In the tenth apadāna, the apadāna of the Venerable Elder Upavāna begins with "Padumuttara, the Victorious One by name."
Trong Apadāna thứ mười, câu “ padumuttaro nāma jino” và các câu tiếp theo là Apadāna của Tôn giả Upavāna Thera.
Ayaṃ kira purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto kenaci kammacchiddena padumuttarassa bhagavato kāle dalliddakule nibbattitvā viññutaṃ patto bhagavati parinibbute tassa dhātuṃ gahetvā manussadevanāgagaruḷayakkhakumbhaṇḍagandhabbehi sattaratanamaye sattayojanike thūpe kate tattha sudhotaṃ attano uttarāsaṅgaṃ veḷagge ābandhitvā dhajaṃ katvā pūjaṃ akāsi.
It is said that this Elder, having performed deeds of merit under previous Buddhas and accumulated wholesome deeds leading to release in various existences, was, by some karmic flaw, born into a poor family during the time of Padumuttara Bhagavā. Having reached maturity, when the Bhagavā had attained final Nibbāna, he took the relics of that Buddha, and when a seven-league stūpa made of seven kinds of jewels had been built by humans, devas, nāgas, garuḷas, yakkhas, kumbhaṇḍas, and gandhabbas, he tied his well-washed upper robe to the tip of a bamboo pole, made it a banner, and made an offering.
Nghe nói, vị này đã tích lũy công đức trong các kiếp quá khứ, là những công đức có khả năng dẫn đến sự thoát ly. Do một nghiệp chướng nào đó, vào thời Đức Phật Padumuttara, vị ấy tái sinh vào một gia đình nghèo khó. Khi trưởng thành, sau khi Đức Thế Tôn nhập Niết-bàn, khi chư thiên, nhân loại, Nāga, Garuḷa, Yakkha, Kumbhaṇḍa, Gandhabba đã xây dựng bảo tháp thất bảo cao bảy dojana bằng thất bảo từ xá-lợi của Ngài, vị ấy đã lấy y thượng của mình đã được giặt sạch, buộc vào ngọn tre, làm thành cờ và cúng dường.
Taṃ gahetvā abhisammatako nāma yakkhasenāpati devehi cetiyapūjārakkhaṇatthaṃ ṭhapito adissamānakāyo ākāse dhārento cetiyaṃ tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ akāsi.
Taking that banner, the yakkha general named Abhisammataka, who had been appointed by the devas to protect the worship of the cetiya, and whose body was invisible, bore it in the sky and circumambulated the cetiya three times.
Vị tướng quỷ tên là Abhisammataka, được chư thiên đặt để để bảo vệ và cúng dường bảo tháp, đã cầm lá cờ đó, thân vô hình, bay lượn trên không và đi nhiễu quanh bảo tháp ba lần.
Taṃ disvā bhiyyosomattāya pasannamānaso ahosi.
Seeing that, he became exceedingly filled with faith.
Thấy vậy, tâm vị ấy càng thêm hoan hỷ.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule nibbattitvā upavānoti laddhanāmo vayappatto jetavanapaṭiggahaṇe buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto chaḷabhiñño ahosi.
By that meritorious deed, he wandered through existences among devas and humans, and in this Buddha-dispensation, he was born into a brahmin family in Sāvatthī, was named Upavāna, and having come of age, he saw the Buddha's power at the reception of Jetavana, gained faith, ordained, and by practicing insight meditation, he became one with the six supernormal powers.
Do công đức ấy, vị ấy đã luân hồi trong cõi trời và cõi người, và vào thời Đức Phật hiện tại, vị ấy tái sinh vào một gia đình Bà-la-môn ở Sāvatthī và được đặt tên là Upavāna. Khi trưởng thành, thấy thần thông của Đức Phật trong lễ cúng dường Jetavana, vị ấy đã đạt được niềm tin, xuất gia, và thực hành thiền quán, không lâu sau đã chứng đắc Lục Thông.
Athāyasmā upavāno bhagavato upaṭṭhāko ahosi.
Then the Venerable Upavāna became the attendant of the Bhagavā.
Sau đó, Tôn giả Upavāna trở thành thị giả của Đức Thế Tôn.
Tena ca samayena bhagavato vātābādho uppajji.
At that time, the Bhagavā developed a wind affliction.
Vào thời điểm đó, Đức Thế Tôn bị bệnh phong hàn.
Therassa gihisahāyo devahito nāma brāhmaṇo sāvatthiyaṃ paṭivasati.
The Elder's lay friend, a brahmin named Devahita, resided in Sāvatthī.
Người bạn cư sĩ của Trưởng lão, một Bà-la-môn tên là Devahita, đang sống ở Sāvatthī.
So theraṃ catūhi paccayehi pavāresi.
He invited the Elder for the four requisites.
Vị ấy đã thỉnh mời Trưởng lão cúng dường tứ vật dụng.
Athāyasmā upavāno nivāsetvā pattacīvaraṃ gahetvā tassa brāhmaṇassa nivesanaṃ upagañchi.
Then the Venerable Upavāna, having put on his lower robe and taken his bowl and robes, went to the brahmin's house.
Sau đó, Tôn giả Upavāna đã đắp y, cầm bát và y, rồi đến nhà vị Bà-la-môn đó.
Brāhmaṇo ‘‘kenaci maññe payojanena thero āgato bhavissatī’’ti ñatvā ‘‘vadeyyātha, bhante, kenattho’’ti āha.
The brahmin, understanding that "the Elder must have come for some purpose," said, "Please tell us, Venerable Sir, what is needed?"
Vị Bà-la-môn, nghĩ rằng “Chắc là Trưởng lão đến vì một việc gì đó,” liền nói: “Bạch Đức Thế Tôn, ngài cần gì ạ?”
Thero tassa brāhmaṇassa payojanaṃ ācikkhanto –
The Elder, intending to explain the purpose to that brahmin,
Vị Trưởng lão, muốn nói rõ mục đích cho vị Bà-la-môn đó, đã nói –
Ekādasamāpadāne padumuttarassa bhagavatotiādikaṃ āyasmato raṭṭhapālattherassa apadānaṃ.
In the eleventh Apadāna, the Apadāna of the Venerable Raṭṭhapāla Thera begins with Padumuttarassa bhagavato.
Trong Apadāna thứ mười một, Apadāna của Tôn giả Raṭṭhapāla Thera bắt đầu với Đức Thế Tôn Padumuttara.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle tassa uppattito puretarameva haṃsavatīnagare gahapatimahāsālakule nibbattitvā vayappatto pitu accayena gharāvāse patiṭṭhito ratanakoṭṭhāgārakammikena dassitaṃ aparimāṇaṃ kulavaṃsānugataṃ dhanaṃ disvā ‘‘imaṃ ettakaṃ dhanarāsiṃ mayhaṃ ayyakapayyakādayo attanā saddhiṃ gahetvā gantuṃ nāsakkhiṃsu, mayā pana gahetvā gantuṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā kapaṇaddhikādīnaṃ mahādānaṃ deti.
This Thera, having also made aspirations under previous Buddhas and accumulated wholesome deeds that were conducive to emancipation in various existences, was reborn in Haṃsavatī city in a wealthy householder's family even before the arising of the Buddha Padumuttara. Having come of age and settled in lay life after his father's passing, he saw the immeasurable wealth inherited through his family lineage, which was shown to him by the treasurer. He reflected, "My ancestors were unable to take this much wealth with them; however, I must take it with me." Thinking thus, he gave great charity to the poor, the destitute, and travelers.
Vị Trưởng lão này, cũng như những vị khác đã tích lũy công đức trong các kiếp trước, đã tích lũy những công đức là nhân duyên cho sự chấm dứt luân hồi. Vào thời Đức Thế Tôn Padumuttara, ngay trước khi Ngài xuất hiện, vị ấy đã tái sinh vào một gia đình trưởng giả giàu có ở thành Haṃsavatī. Khi trưởng thành, sau khi cha qua đời, vị ấy trở thành chủ gia đình. Sau khi thấy tài sản vô lượng truyền đời được người quản lý kho báu chỉ ra, vị ấy suy nghĩ: “Ông bà tổ tiên của ta không thể mang theo số tài sản lớn này khi ra đi. Nhưng ta thì có thể mang theo.” Rồi vị ấy đã bố thí lớn cho những người nghèo khổ, khách lữ hành, v.v.
So abhiññālābhiṃ ekaṃ tāpasaṃ upaṭṭhahanto tena devalokādhipacce uyyojito yāvajīvaṃ puññāni katvā tato cuto devo hutvā nibbatti.
He attended to an ascetic who had attained supernormal powers, and being encouraged by him to the sovereignty of the deva realm, he performed wholesome deeds throughout his life. After passing away from that existence, he was reborn as a deva.
Vị ấy đã phụng sự một vị đạo sĩ có thần thông, được vị đạo sĩ đó khuyến khích đạt đến quyền cai trị cõi trời. Sau khi thực hiện các công đức suốt đời, vị ấy đã chết từ kiếp đó và tái sinh làm chư thiên.
So tattha devaloke devarajjaṃ karonto yāvatāyukaṃ ṭhatvā tato cuto manussaloke bhinnaṃ raṭṭhaṃ sandhāretuṃ samatthassa kulassa ekaputto hutvā nibbatti.
He reigned as a deva king in that deva realm, lived there for his full lifespan, and after passing away from there, was reborn in the human realm as the only son of a family capable of reuniting a divided kingdom.
Tại cõi trời đó, vị ấy làm vua trời cho đến hết tuổi thọ, rồi chết từ đó và tái sinh làm con trai duy nhất của một gia đình có khả năng thống nhất một quốc gia bị chia cắt trong cõi người.
Tena ca samayena padumuttaro nāma bhagavā loke uppajjitvā pavattitavaradhammacakko veneyyasattaṃ nibbānamahānagarasaṅkhātakhemantabhūmiṃ sampāpesi.
At that time, the Blessed One named Padumuttara arose in the world, set in motion the supreme Dhamma-wheel, and led beings ready for liberation to the secure ground known as the great city of Nibbāna.
Vào thời điểm đó, Đức Thế Tôn Padumuttara xuất hiện trên thế gian, chuyển bánh xe Pháp tối thượng và đưa các chúng sinh hữu duyên đến cõi an lạc, tức là đại thành Niết Bàn.
Atha so kulaputto anukkamena viññutaṃ patto ekadivasaṃ upāsakehi saddhiṃ vihāraṃ gato satthāraṃ dhammaṃ desentaṃ disvā pasannacitto parisapariyante nisīdi.
Then, that young man, having gradually attained understanding, went to the monastery one day with lay followers. Seeing the Teacher expounding the Dhamma, he became delighted in mind and sat at the edge of the assembly.
Sau đó, vị thiện gia đó, dần dần trở nên hiểu biết, một ngày nọ cùng với các cư sĩ đến tịnh xá. Thấy Đức Đạo Sư đang thuyết pháp, tâm hoan hỷ, vị ấy ngồi ở cuối hội chúng.
Tena ca samayena satthā ekaṃ bhikkhuṃ saddhāpabbajitānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi, taṃ disvā pasannamānaso tadatthāya cittaṃ ṭhapetvā satasahassabhikkhuparivārassa bhagavato mahatā sakkārena sattāhaṃ mahādānaṃ pavattetvā paṇidhānaṃ akāsi.
At that time, the Teacher placed a certain bhikkhu in the foremost position among those who had gone forth through faith. Seeing this, the young man, with a mind full of joy, resolved to attain that same foremost position. He then offered a great alms-giving to the Blessed One, who was surrounded by a hundred thousand bhikkhus, for seven days with great reverence, and made a vow.
Vào thời điểm đó, Đức Đạo Sư đã đặt một Tỳ-kheo vào vị trí tối thượng trong số những người xuất gia vì đức tin. Thấy vậy, tâm vị ấy hoan hỷ, đặt tâm nguyện đạt được vị trí đó. Sau khi thực hiện đại thí lớn với sự tôn kính lớn lao trong bảy ngày cho Đức Thế Tôn cùng với một trăm ngàn Tỳ-kheo, vị ấy đã lập lời nguyện.
Satthā tassa anantarāyena ijjhanabhāvaṃ disvā ‘‘anāgate gotamassa nāma sammāsambuddhassa sāsane saddhāpabbajitānaṃ aggo bhavissatī’’ti byākāsi.
The Teacher, seeing that his aspiration would be fulfilled without impediment, prophesied, "In the future, in the dispensation of the Perfectly Self-Enlightened Buddha named Gotama, he will be foremost among those who have gone forth through faith."
Đức Đạo Sư thấy rằng lời nguyện của vị ấy sẽ thành tựu không chướng ngại, đã thọ ký rằng: “Trong tương lai, trong giáo pháp của Đức Sammāsambuddha tên Gotama, vị ấy sẽ là bậc tối thượng trong số những người xuất gia vì đức tin.”
So satthāraṃ bhikkhusaṅghañca vanditvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi.
He paid homage to the Teacher and the Saṅgha of bhikkhus, rose from his seat, and departed.
Vị ấy đảnh lễ Đức Đạo Sư và Tăng đoàn, rồi đứng dậy rời khỏi chỗ ngồi.
So tattha yāvatāyukaṃ puññāni katvā tato cavitvā devamanussesu saṃsaranto ito dvānavutikappe phussassa bhagavato kāle satthu vemātikabhātikesu tīsu rājaputtesu satthāraṃ upaṭṭhahantesu tesaṃ puññakiriyāya sahāyakiccaṃ akāsi.
Having performed wholesome deeds throughout his life in that existence, he passed away from there and wandered through deva and human realms. Ninety-two aeons ago from this present aeon, during the time of the Blessed One Phussa, when the three royal princes, half-brothers of the Teacher, were attending to the Teacher, he assisted them in their meritorious deeds.
Sau khi thực hiện các công đức suốt đời ở kiếp đó, vị ấy chết từ đó, luân hồi trong cõi trời và cõi người. Vào chín mươi hai kiếp trước, vào thời Đức Thế Tôn Phussa, khi ba hoàng tử là anh em cùng cha khác mẹ của Đức Đạo Sư đang phụng sự Đức Đạo Sư, vị ấy đã giúp đỡ họ trong việc làm công đức.
Evaṃ tattha tattha bhave taṃ taṃ bahuṃ kusalaṃ upacinitvā sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kururaṭṭhe thullakoṭṭhikanigame raṭṭhapālaseṭṭhigehe nibbatti, tassa bhinnaṃ raṭṭhaṃ sandhāretuṃ samatthe kule nibbattattā raṭṭhapāloti vaṃsānugatameva nāmaṃ ahosi.
Thus, having accumulated many such wholesome deeds in various existences and wandering only in happy realms, in this present Buddha-epoch, he was reborn in the Kuru country, in the market town of Thullakoṭṭhika, in the house of the wealthy Raṭṭhapāla. Because he was born into a family capable of reuniting a divided kingdom, his name, Raṭṭhapāla, was hereditary.
Như vậy, sau khi tích lũy nhiều thiện nghiệp ở các kiếp khác nhau và luân hồi chỉ trong các cõi thiện, vào thời Đức Phật hiện tại, vị ấy tái sinh trong gia đình trưởng giả Raṭṭhapāla tại thị trấn Thullakoṭṭhika thuộc xứ Kuru. Vì tái sinh trong một gia đình có khả năng thống nhất một quốc gia bị chia cắt, nên tên của vị ấy là Raṭṭhapāla theo truyền thống gia đình.
So mahatā parivārena vaḍḍhanto anukkamena yobbanaṃ patto mātāpitūhi patirūpena dārena saṃyojetvā mahante ca yase patiṭṭhāpito dibbasampattisadisaṃ sampattiṃ paccanubhoti.
Growing up with a large retinue, he gradually reached youth. His parents arranged a suitable marriage for him, and having been established in great fame, he enjoyed wealth similar to divine splendor.
Vị ấy lớn lên với sự tùy tùng đông đảo, dần dần đến tuổi thanh niên. Được cha mẹ gả cho một người vợ phù hợp và được lập vào một vị trí vinh quang lớn lao, vị ấy hưởng thụ tài sản giống như tài sản của chư thiên.
Atha bhagavā kururaṭṭhe janapadacārikaṃ caranto thullakoṭṭhikaṃ anupāpuṇi.
Then the Blessed One, while on a tour through the Kuru country, arrived at Thullakoṭṭhika.
Sau đó, Đức Thế Tôn du hành trong xứ Kuru và đến Thullakoṭṭhika.
Taṃ sutvā raṭṭhapālo kulaputto satthāraṃ upasaṅkamitvā satthu santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho sattavāre bhattacchede katvā kicchena kasirena mātāpitaro anujānāpetvā satthāraṃ upasaṅkamitvā pabbajjaṃ yācitvā satthu āṇattiyā aññatarassa therassa santike pabbajitvā yonisomanasikārena kammaṃ karonto vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi.
Hearing this, the young man Raṭṭhapāla approached the Teacher and listened to the Dhamma. Having gained faith, he fasted for seven consecutive times, and with great difficulty, persuaded his parents to grant him permission to go forth. He then approached the Teacher, requested ordination, and by the Teacher's command, went forth under a certain thera. While diligently practicing with proper attention (yonisomanasikāra), he developed insight (vipassanā) and attained Arahantship.
Nghe tin đó, thiện gia Raṭṭhapāla đến gặp Đức Đạo Sư, nghe pháp từ Đức Đạo Sư, phát sinh đức tin. Sau khi nhịn ăn bảy lần, bằng mọi khó khăn và gian khổ, vị ấy đã xin phép cha mẹ, rồi đến gặp Đức Đạo Sư, xin xuất gia. Theo lệnh của Đức Đạo Sư, vị ấy xuất gia với một vị Trưởng lão nào đó, và thực hành thiền quán với sự tác ý đúng đắn, phát triển tuệ quán và đạt được A-la-hán quả.
179-180. Athāyasmā aparabhāge attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento padumuttarassa bhagavatotiādimāha.
179-180. Afterwards, in a later period, the Venerable one, remembering his past kamma and filled with joy, spoke starting with Padumuttarassa bhagavato to reveal his past meritorious deeds.
179-180. Sau đó, Tôn giả, hồi tưởng lại nghiệp quá khứ của mình, hoan hỷ và nói lên Apadāna về hành vi quá khứ của mình, bắt đầu với Đức Thế Tôn Padumuttara.
Sunāgo so mayā dinnoti tadā mahādhanaseṭṭhi hutvā sabbaṃ sāpateyyaṃ dānamukhe vissajjanasamaye sattappatiṭṭho sundaro nāgo hatthirājā mayā dinno ahosi.
Sunāgo so mayā dinno: This means that at that time, when I was a very wealthy merchant and was distributing all my wealth for alms, a fine Nāga (elephant), a king of elephants, standing firm with its seven points touching the ground, was given by me.
Con voi tốt đó do tôi dâng cúng có nghĩa là: vào thời điểm đó, tôi là một phú hộ giàu có. Khi bố thí tất cả tài sản, tôi đã dâng cúng một con voi chúa đẹp đẽ có bảy điểm chạm đất.
Taṃ dassento īsādantotiādimāha.
In showing that, he stated īsādanto and so on.
Để chỉ rõ điều đó, ngài nói có ngà như trục xe, v.v.
Īsādanto rathaīsappamāṇadanto, so mayā dinno hatthināgo.
Īsādanto means an elephant whose tusks are the size of a chariot pole; that elephant-Nāga was given by me.
Con voi có ngà dài như trục xe, con voi chúa đó là do tôi dâng cúng.
Urūḷhavāti rājāvahanayoggasamattho, rājāraho vā.
Urūḷhavā means capable of bearing a king, or worthy of a king.
Urūḷhavā có nghĩa là: có khả năng chở vua, hoặc xứng đáng với vua.
Setacchattoti alaṅkāratthāya upaṭṭhahanasetacchattasahitoti attho.
Setacchāttoti: This means, endowed with a white parasol held aloft for ornamentation.
Có lọng trắng có nghĩa là: kèm theo lọng trắng được dựng lên để trang trí.
Pasobhitoti ārohapariṇāhavā rūpasobhāhi sampannoti attho.
Pasobhito: This means, complete with noble stature and adorned with beautiful form.
Pasobhito có nghĩa là: có chiều cao và chu vi, đầy đủ vẻ đẹp hình thể.
Sakappano sahatthipoti hatthialaṅkārasahito hatthigopakasahitoti attho.
Sakappano sahatthipo: This means, together with elephantine adornments and an elephant-keeper.
Sakappano sahatthipo có nghĩa là: kèm theo đồ trang sức voi và người quản tượng.
Itthambhūto hatthināgo padumuttarassa bhagavato mayā dinnoti attho.
This means that such an elephant-Nāga was given by me to the Blessed One Padumuttara.
Nghĩa là, con voi chúa như vậy do tôi dâng cúng cho Đức Thế Tôn Padumuttara.