Pañcapaññāsamavagge paṭhamāpadāne padumuttaro nāma jinotiādikaṃ āyasmato lakuṇḍakabhaddiyattherassa apadānaṃ.
In the fifty-fifth chapter, the first Apadāna, starting with " Padumuttara was the Jina," is the Apadāna of the Venerable Elder Lakuṇḍakabhaddiya.
Trong Vaggā thứ năm mươi lăm, Apadāna đầu tiên, câu Padumuttaro nāma jino (Đức Phật tên Padumuttara), v.v., là Apadāna của Trưởng lão Lakuṇḍakabhaddiya đáng kính.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare mahābhogakule nibbattitvā viññutaṃ patto satthu dhammaṃ suṇanto nisinno satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ mañjussarānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā sayampi taṃ ṭhānantaraṃ patthento buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa sappisakkharādimadhurarasasammissaṃ mahādānaṃ datvā ‘‘ahampi, bhante, anāgate ayaṃ bhikkhu viya ekassa buddhassa sāsane mañjussarānaṃ aggo bhaveyya’’nti paṇidhānaṃ akāsi.
This Elder, too, having performed deeds of merit under previous Buddhas, accumulating meritorious deeds that lead to Nibbāna in various existences, was reborn in a wealthy family in the city of Haṃsavatī during the time of the Blessed One Padumuttara. Having attained maturity, while listening to the Dhamma of the Teacher, he saw the Teacher place a certain bhikkhu in the foremost position among those with pleasant voices. Desiring that position for himself, he gave a great offering mixed with sweet essences like ghee and sugar to the Sangha of bhikkhus headed by the Buddha, and made a resolve: "May I too, Venerable Sir, in the future, become foremost among those with pleasant voices in the dispensation of a Buddha, like this bhikkhu."
Vị này cũng đã tích lũy công đức làm nhân duyên cho sự giải thoát trong các kiếp sống khác nhau, đã tạo duyên lành với các Đức Phật quá khứ. Vào thời Đức Thế Tôn Padumuttara, Ngài tái sinh vào một gia đình giàu có ở thành phố Haṃsavatī, khi trưởng thành, Ngài ngồi nghe Pháp của Đức Đạo Sư. Thấy Đức Đạo Sư đặt một vị Tỳ-khưu vào vị trí tối thượng trong số những người có giọng nói du dương, Ngài cũng mong muốn đạt được vị trí ấy. Sau khi cúng dường một đại thí với mật, đường và các hương vị ngọt ngào khác cho Tăng đoàn do Đức Phật đứng đầu, Ngài đã phát nguyện: “Bạch Đức Thế Tôn, trong tương lai, con cũng mong được trở thành người đứng đầu trong số những người có giọng nói du dương trong giáo pháp của một Đức Phật, giống như vị Tỳ-khưu này.”
Bhagavā tassa anantarāyaṃ disvā byākaritvā pakkāmi.
The Blessed One, seeing that there would be no obstruction for him, made a prophecy and departed.
Đức Thế Tôn thấy rằng nguyện vọng của Ngài sẽ không gặp chướng ngại, nên đã thọ ký và rời đi.
So yāvatāyukaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto ubhayasampattiyo anubhavitvā phussabhagavato kāle citrakokilo hutvā nibbatto rājuyyānato madhuraṃ ambaphalaṃ tuṇḍenādāya gacchanto satthāraṃ disvā pasannamānaso ‘‘dassāmi buddhassā’’ti cittaṃ uppādesi.
Having performed meritorious deeds for the duration of his life in that human realm, and after passing away from that existence, he wandered through deva and human realms, experiencing both types of prosperity. During the time of the Blessed One Phussa, he was reborn as a multi-colored cuckoo. Carrying a sweet mango fruit in his beak from the royal park, he saw the Teacher and, with a mind full of faith, conceived the thought, "I will offer it to the Buddha."
Vị ấy đã tạo công đức suốt đời, luân hồi trong cõi trời và cõi người, hưởng thụ cả hai loại hạnh phúc. Vào thời Đức Thế Tôn Phussa, Ngài tái sinh làm một con chim cu gáy có màu sắc rực rỡ. Khi đang mang một quả xoài ngọt từ vườn thượng uyển của nhà vua đi, Ngài thấy Đức Đạo Sư và tâm hoan hỷ khởi lên ý nghĩ: “Ta sẽ cúng dường cho Đức Phật.”
Satthā tassa cittācāraṃ ñatvā pattaṃ gahetvā nisīdi.
The Teacher, knowing his mental disposition, took his bowl and sat down.
Đức Đạo Sư biết được ý nghĩ của Ngài, liền cầm bát và ngồi xuống.
Kokilo dasabalassa patte ambapakkaṃ ṭhapesi.
The cuckoo placed the ripe mango in the bowl of the Dasabala.
Con chim cu gáy đặt quả xoài chín vào bát của Đức Thập Lực.
Satthā tassa somanassuppādanatthaṃ tassa passantasseva taṃ paribhuñji.
The Teacher consumed it in the cuckoo's presence to gladden its heart.
Đức Đạo Sư đã thọ dụng quả xoài ấy ngay trước mắt nó để làm nó hoan hỷ.
Atha so kokilo pasannamānaso teneva pītisukhena sattāhaṃ vītināmesi.
Then, that cuckoo, with a mind full of faith, spent seven days in that same joy and happiness.
Sau đó, con chim cu gáy với tâm hoan hỷ đã trải qua bảy ngày trong niềm hỷ lạc ấy.
Teneva puññakammena uppannuppannabhave mañjussaro ahosi.
Due to that very meritorious deed, he had a pleasant voice in every existence in which he was reborn.
Nhờ nghiệp công đức ấy, Ngài có giọng nói du dương trong mỗi kiếp tái sinh.
Kassapasammāsambuddhakāle vaḍḍhakikule nibbattetvā jeṭṭhakavaḍḍhakī hutvā pākaṭo ahosi.
During the time of Kassapa Sammāsambuddha, he was reborn in a carpenter's family and became known as the chief carpenter.
Vào thời Đức Chánh Đẳng Giác Kassapa, Ngài tái sinh vào một gia đình thợ mộc và trở thành người thợ mộc trưởng nổi tiếng.
Parinibbute bhagavati tassa sarīradhātuyo nidahituṃ sattayojanappamāṇe thūpe āraddhe so āha – ‘‘yojanāvaṭṭaṃ yojanubbedhaṃ karomā’’ti.
When the Blessed One had attained Parinibbāna, and a stūpa of seven yojanas was being built to enshrine his relics, he said, "Let us make it one yojana in circumference and one yojana in height."
Khi Đức Thế Tôn nhập Niết Bàn, khi người ta bắt đầu xây tháp cao bảy dojana để tôn trí xá lợi của Ngài, Ngài nói: “Chúng ta hãy xây một bảo tháp có chu vi một dojana và chiều cao một dojana.”
Te sabbe tassa vacane aṭṭhaṃsu.
All of them accepted his word.
Tất cả mọi người đều tuân theo lời Ngài.
Iti appamāṇassa buddhassa orappamāṇaṃ cetiyaṃ kāresi, tena kammena nibbattaṭṭhāne aññehi hīnappamāṇo ahosi.
Thus, he built a smaller cetiya for the measureless Buddha, and due to that deed, in his subsequent births, he had a smaller stature compared to others.
Như vậy, Ngài đã xây một bảo tháp có kích thước khiêm tốn cho một Đức Phật vô lượng. Do nghiệp ấy, trong kiếp tái sinh, Ngài có vóc dáng nhỏ bé hơn những người khác.
So amhākaṃ bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā atirassatāya ca suvaṇṇapaṭimā viya sundarasarīratāya ca lakuṇḍakabhaddiyoti paññāyittha.
During the time of our Blessed One, he was reborn in a noble family and became known as Lakuṇḍakabhaddiya due to his extreme shortness and his beautiful body like a golden statue.
Vào thời Đức Thế Tôn của chúng ta, Ngài tái sinh trong một gia đình quý tộc và được biết đến với tên Lakuṇḍakabhaddiya vì vóc dáng quá thấp bé và thân hình đẹp như tượng vàng.
So aparabhāge satthu dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā bahussuto dhammakathiko hutvā madhurena sarena paresaṃ dhammaṃ kathesi.
Later, having heard the Teacher's Dhamma discourse, he gained faith, was ordained, became erudite, an expounder of the Dhamma, and taught the Dhamma to others with a sweet voice.
Sau đó, Ngài nghe Pháp của Đức Đạo Sư, phát khởi đức tin, xuất gia, trở thành một vị Tỳ-khưu đa văn và là một Pháp sư, thuyết Pháp cho người khác bằng giọng nói du dương.
Athekasmiṃ ussavadivase ekena brāhmaṇena saddhiṃ rathena gacchantī ekā gaṇikā theraṃ disvā dantavidaṃsakaṃ hasi.
Then, on a certain festival day, a courtesan who was traveling in a chariot with a certain brahmin saw the Elder and smiled, revealing her teeth.
Một hôm, vào ngày lễ hội, một cô gái điếm đang đi xe ngựa cùng với một Bà-la-môn, thấy vị Trưởng lão liền cười nhe răng.
Thero tassā dantaṭṭhike nimittaṃ gahetvā jhānaṃ uppādetvā taṃ pādakaṃ katvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā anāgāmī ahosi, so abhiṇhaṃ kāyagatāya satiyā viharanto ekadivasaṃ āyasmatā dhammasenāpatinā ovadiyamāno anusāsiyamāno arahatte patiṭṭhahi.
The Elder, taking the repulsive teeth of that courtesan as a meditation object, developed jhāna, and making that as his basis, he increased vipassanā and became an Anāgāmī. While he lived constantly mindful of the body, one day, being admonished and instructed by the Venerable Dhamma Senāpati (Sāriputta), he became established in arahantship.
Vị Trưởng lão lấy hình ảnh bộ răng của cô ta làm đề mục, phát khởi thiền định, lấy thiền định đó làm nền tảng để phát triển thiền quán, và trở thành bậc Bất Lai. Ngài thường xuyên an trú trong niệm thân. Một ngày nọ, khi đang được Tôn giả Dhammasenāpati (Đại Tướng Pháp) khuyên bảo và giáo huấn, Ngài đã chứng đắc A-la-hán.
Ekacce bhikkhū ca sāmaṇerā ca tassa arahattappattabhāvaṃ ajānanto kaṇṇesu gahetvā kaḍḍhanti, sīse bāhāya hatthapādādīsu vā gahetvā cāletvā kīḷantā viheṭhesuṃ.
Some monks and sāmaṇeras, not knowing that he had attained arahantship, would pull him by his ears, or grab his head, arms, hands, or feet, shake him, and tease him while playing.
Một số Tỳ-khưu và Sa-di, không biết Ngài đã chứng A-la-hán, đã nắm tai Ngài kéo đi, hoặc nắm đầu, tay, chân, v.v., lắc và trêu chọc Ngài.
Atha bhagavā sutvā – ‘‘mā, bhikkhave, mama puttaṃ viheṭhethā’’ti āha.
Then the Blessed One, hearing this, said, "Monks, do not tease my son."
Sau đó, Đức Thế Tôn nghe được, liền nói: “Này các Tỳ-khưu, đừng làm phiền con Ta.”
Tato paṭṭhāya taṃ ‘‘arahā’’ti jānitvā na viheṭhesuṃ.
From then on, knowing him to be an Arahant, they did not tease him.
Từ đó trở đi, biết Ngài là bậc A-la-hán, họ không còn làm phiền Ngài nữa.
Tatiyāpadāne padumuttaro nāma jinotiādikaṃ āyasmato sīvalittherassa apadānaṃ.
In the third Apadāna, the Apadāna of the Venerable Sīvali Thera begins with "The Conqueror named Padumuttara," and so on.
Trong Apadāna thứ ba, câu Padumuttaro nāma jino (Đức Phật tên Padumuttara), v.v., là Apadāna của Trưởng lão Sīvali đáng kính.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle kulagehe nibbatto heṭṭhā vuttanayena vihāraṃ gantvā parisāya pariyante ṭhito dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ lābhīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā ‘‘mayāpi anāgate evarūpena bhavituṃ vaṭṭatī’’ti dasabalaṃ nimantetvā sattāhaṃ buddhappamukhassa bhikkhasaṅghassa mahādānaṃ datvā, ‘‘bhante, iminā adhikārakammena na aññaṃ sampattiṃ patthemi, anāgate pana ekassa buddhassa sāsane ahampi tumhehi so etadagge ṭhapitabhikkhu viya lābhīnaṃ aggo bhaveyya’’nti patthanaṃ akāsi.
He too, having performed meritorious deeds in the presence of previous Buddhas, accumulated wholesome actions that led to Nibbāna in various existences. During the time of the Blessed One Padumuttara, he was reborn into a noble family. As described below, he went to the monastery, stood at the edge of the assembly, and listened to the Dhamma. Seeing the Teacher placing a certain monk in the foremost position among those who received requisites, he thought, "I too should become such a one in the future." He then invited the Buddha (Dasabala) and offered a great alms-giving to the community of monks headed by the Buddha for seven days, making this aspiration: "Venerable Sir, by this extraordinary meritorious deed, I do not wish for any other prosperity. In the future, in the Dispensation of a Buddha, may I too be foremost among those who receive requisites, just like that monk whom you have placed in the foremost position."
Vị này cũng đã tạo duyên lành với các Đức Phật quá khứ, tích lũy công đức làm nhân duyên cho sự giải thoát trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Thế Tôn Padumuttara, Ngài tái sinh vào một gia đình quý tộc. Theo cách đã nói ở trên, Ngài đến tu viện, đứng ở rìa hội chúng và nghe Pháp. Thấy Đức Đạo Sư đặt một vị Tỳ-khưu vào vị trí tối thượng trong số những người có nhiều lợi lộc, Ngài nghĩ: “Ta cũng phải trở thành người như vậy trong tương lai.” Ngài đã thỉnh Đức Thập Lực và cúng dường một đại thí trong bảy ngày cho Tăng đoàn do Đức Phật đứng đầu, rồi phát nguyện: “Bạch Đức Thế Tôn, con không cầu mong bất kỳ hạnh phúc nào khác với nghiệp duyên lành này. Trong tương lai, con cũng mong được trở thành người đứng đầu trong số những người có nhiều lợi lộc trong giáo pháp của một Đức Phật, giống như vị Tỳ-khưu mà Đức Thế Tôn đã đặt vào vị trí tối thượng này.”
Satthā tassa anantarāyataṃ disvā ‘‘ayaṃ te patthanā anāgate gotamassa buddhassa santike samijjhissatī’’ti byākaritvā pakkāmi.
The Teacher, seeing that his aspiration would be unimpeded, declared, "This aspiration of yours will be fulfilled in the future in the presence of the Buddha Gotama," and then departed.
Đức Đạo Sư thấy rằng nguyện vọng của Ngài sẽ không gặp chướng ngại, liền thọ ký: “Nguyện vọng này của con sẽ thành tựu trong tương lai, dưới thời Đức Phật Gotama.” Sau đó, Ngài rời đi.
So kulaputto yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu ubhayasampattiyo anubhavitvā vipassissa bhagavato kāle bandhumatīnagarato avidūre ekasmiṃ gāmake nibbatti, tasmiṃ samaye bandhumatīnagaravāsino raññā saddhiṃ sākacchitvā dasabalassa dānaṃ adaṃsu.
That young man, having performed wholesome deeds throughout his life, experienced both divine and human prosperities. During the time of the Blessed One Vipassī, he was reborn in a village not far from Bandhumatī City. At that time, the residents of Bandhumatī City, having consulted with the king, offered alms to the Buddha (Dasabala).
Vị thiện nam tử ấy, sau khi tạo công đức suốt đời, hưởng thọ cả hai sự sung túc ở cõi trời và cõi người, vào thời Đức Thế Tôn Vipassī, đã tái sinh trong một ngôi làng không xa thành Bandhumatī. Vào thời điểm đó, cư dân thành Bandhumatī cùng với nhà vua đã bàn bạc và dâng cúng dường cho Đức Thập Lực (Đức Phật).
Ekadivasaṃ sabbe ekato hutvā dānaṃ dentā ‘‘kiṃ nu kho amhākaṃ dānagge natthī’’ti (a. ni. aṭṭha. 1.1.207; theragā. aṭṭha. 1.59 sīvalittheragāthāvaṇṇanā) olokentā madhuñca guḷadadhiñca nāddasaṃsu.
One day, all of them gathered together to offer alms. Looking around, they said, "What is missing from our alms-hall?" and did not see honey or jaggery-curd.
Một hôm, tất cả cùng nhau dâng cúng dường, khi xem xét “có gì không có trong đại thí đường của chúng ta chăng?” thì họ không thấy mật ong và sữa đông đường.
Te ‘‘yato kutoci āharissāmā’’ti janapadato nagarapavisanamaggesu purise ṭhapesuṃ.
They stationed men on the roads leading from the countryside into the city, saying, "We will bring it from wherever possible."
Họ liền đặt người canh giữ trên các con đường vào thành từ vùng nông thôn,* “chúng ta sẽ mang về từ bất cứ đâu”.
Tadā esa kulaputto attano gāmato guḷadadhivārakaṃ gahetvā ‘‘kiñcideva āharissāmī’’ti nagaraṃ gacchanto ‘‘mukhaṃ dhovitvā dhotahatthapādo pavisissāmī’’ti phāsukaṭṭhānaṃ olokento naṅgalasīsappamāṇaṃ nimmakkhikadaṇḍakamadhuṃ disvā ‘‘puññena me idaṃ uppanna’’nti gahetvā nagaraṃ pāvisi.
At that time, this young man, taking a pot of jaggery-curd from his village, was going to the city, thinking, "I will bring something." As he looked for a suitable place to wash his face and enter with clean hands and feet, he saw a honeycomb the size of a plowshare, free of bees. Thinking, "This has arisen for me by merit," he took it and entered the city.
Lúc ấy, vị thiện nam tử này mang theo một bình sữa đông đường từ làng của mình, đi vào thành với ý định “sẽ mang về một thứ gì đó”. Khi tìm một nơi thuận tiện*, nghĩ rằng “ta sẽ rửa mặt, rửa tay chân sạch sẽ rồi mới vào”, vị ấy thấy một tổ ong không có ong, to bằng lưỡi cày. Nghĩ “cái này xuất hiện do phước báu của ta”, vị ấy liền lấy rồi vào thành.
Nāgarehi ṭhapitapuriso taṃ disvā, ‘‘mārisa, kassa imaṃ harasī’’ti pucchi.
A man stationed by the city dwellers saw him and asked, "Sir, for whom are you carrying this?"
Người canh giữ do dân thành đặt thấy vị ấy liền hỏi: “Này bạn, anh mang cái này cho ai vậy?”
‘‘Na kassaci, sāmi, vikkāyikaṃ me ida’’nti.
"Not for anyone, master. It is for sale by me."
“Không cho ai cả, thưa ngài, cái này là của tôi để bán.”
‘‘Tena hi imaṃ kahāpaṇaṃ gahetvā etaṃ madhuñca guḷadadhiñca dehī’’ti.
"Then take this kahāpaṇa and give me this honey and jaggery-curd."
“Vậy thì hãy lấy đồng tiền vàng này và đưa mật ong cùng sữa đông đường kia cho ta.”
So cintesi – ‘‘idaṃ me na bahuṃ agghati, ayañca ekappahāreneva bahuṃ deti, vīmaṃsissāmī’’ti.
He thought, "This is not worth much to me, and this person is offering a lot at once. I will test him."
Vị ấy nghĩ: “Cái này của ta không đáng giá nhiều, mà người này lại trả nhiều ngay lập tức. Ta sẽ thử xem sao.”
Tato naṃ āha – ‘‘nāhaṃ ekakahāpaṇena demī’’ti.
Then he said to him, "I will not give it for one kahāpaṇa."
Rồi vị ấy nói với người đó: “Tôi không bán với một đồng tiền vàng.”
‘‘Yadi evaṃ dve kahāpaṇe gahetvā dehī’’ti.
"If so, take two kahāpaṇas and give it."
“Nếu vậy thì hãy lấy hai đồng tiền vàng rồi đưa cho ta.”
‘‘Dvīhipi na demī’’ti.
"I will not give it for two either."
“Tôi cũng không bán với hai đồng.”
Etenupāyena vaḍḍhetvā yāva sahassaṃ pāpuṇi, so cintesi – ‘‘atiañchituṃ na vaṭṭati, hotu tāva iminā kattabbakammaṃ pucchissāmī’’ti.
By this method, he increased the price until it reached a thousand. He thought, "It is not proper to stretch it too far. Let it be for now; I will ask him about the deed to be done with this."
Cứ thế, giá tăng lên đến một ngàn đồng. Vị ấy nghĩ: “Không nên kéo dài quá mức. Thôi được, ta sẽ hỏi người này việc cần làm.”
Atha naṃ āha – ‘‘na idaṃ bahuagghanakaṃ, tvaṃ pana bahuṃ desi, kena kammena idaṃ gaṇhasī’’ti.
Then he said to him, "This is not worth much, but you are giving a lot. For what purpose are you taking this?"
Rồi vị ấy nói với người đó: “Cái này không đáng giá nhiều, nhưng anh lại trả nhiều. Vì việc gì mà anh mua cái này vậy?”
‘‘Idha, bho, nagaravāsino raññā saddhiṃ paṭivirujjhitvā vipassisammāsambuddhassa dānaṃ dentā idaṃ dvayaṃ dānagge apassantā maṃ pariyesāpenti.
"Here, sir, the city dwellers, having rebelled against the king, are offering alms to the Perfectly Self-Enlightened Buddha Vipassī. Not seeing these two items in the alms-hall, they are having me search for them.
“Này bạn, ở đây, cư dân thành cùng với nhà vua đang dâng cúng dường cho Đức Chánh Đẳng Giác Vipassī. Họ không thấy hai thứ này (mật ong và sữa đông đường) trong đại thí đường nên đã sai tôi đi tìm.
Sace idaṃ dvayaṃ na labhissanti, nāgarānaṃ parājayo bhavissati.
If they do not get these two items, there will be a defeat for the city dwellers.
Nếu họ không tìm được hai thứ này, dân thành sẽ bị thất bại.
Tasmā sahassaṃ datvā gaṇhāmī’’ti.
Therefore, I will give a thousand and take it."
Vì vậy, tôi mua với giá một ngàn đồng.”
‘‘Kiṃ panetaṃ nāgarānaṃ eva vaṭṭati, udāhu aññesampi dātuṃ vaṭṭatī’’ti?
"Is this only suitable for the city dwellers, or is it also suitable to be given by others?"
“Thế thì việc cúng dường này chỉ dành cho dân thành thôi sao, hay người khác cũng có thể dâng cúng?”
‘‘Yassa kassaci dātuṃ avāritameta’’nti.
"It is not forbidden for anyone to give it."
“Cái này không bị cấm đối với bất cứ ai muốn dâng cúng.”
‘‘Atthi pana koci nāgarānaṃ dāne ekadivasaṃ sahassaṃ dātā’’ti?
"Is there anyone among the city dwellers who would give a thousand for a single day's alms?"
“Có ai trong số dân thành dâng cúng một ngàn đồng trong một ngày không?”
‘‘Natthi, sammā’’ti.
"No, friend."
“Không có, thưa bạn.”
‘‘Imesaṃ me dvinnaṃ sahassagghanakabhāvaṃ jānāsī’’ti?
"Do you know that these two items of mine are worth a thousand?"
“Anh có biết giá trị một ngàn đồng của hai thứ này của tôi không?”
‘‘Āma, jānāmī’’ti.
"Yes, I know."
“Vâng, tôi biết.”
‘‘Tena hi gaccha, nāgarānaṃ ārocehi – ‘eko puriso imāni dve mūlena na deti, tumhehi saddhiṃ sahattheneva dātukāmo, tumhe imesaṃ dvinnaṃ kāraṇā nibbitakkā hothā’’ti.
"Then go and inform the city dwellers: 'A certain man will not give these two for money; he wishes to offer them by his own hand along with you. You should be free from worry concerning these two items.'"
“Vậy thì hãy đi, báo cho dân thành biết rằng: ‘Có một người không bán hai thứ này bằng tiền, vị ấy muốn tự tay dâng cúng cùng với quý vị. Quý vị đừng lo lắng về hai thứ này nữa.’”
‘‘Tvaṃ imasmiṃ dāne jeṭṭhakabhāgassa kāyasakkhī hohī’’ti vatvā gato.
Having said, "You shall be the bodily witness to the largest share in this alms-giving," he departed.
Nói xong: “Anh hãy làm nhân chứng cho phần cúng dường lớn nhất trong lễ cúng dường này”, người ấy liền đi.
So pana kulaputto gāmato paribbayatthaṃ gahitakahāpaṇena pañcakaṭukaṃ gahetvā cuṇṇaṃ katvā dadhito kañciyaṃ vāhetvā tattha madhupaṭalaṃ pīḷetvā pañcakaṭukacuṇṇena yojetvā paduminipatte pakkhipitvā taṃ saṃvidahitvā ādāya dasabalassa avidūre nisīdi.
That young man, however, took five pungent spices with the kahāpaṇa he had taken from the village for provisions, made them into powder, strained the liquid from the curd, squeezed the honeycomb into it, mixed it with the five pungent spice powders, placed it in a lotus leaf, prepared it, and took it to sit not far from the Buddha (Dasabala).
Còn vị thiện nam tử kia, với đồng tiền vàng mang theo từ làng để chi tiêu, đã mua năm loại gia vị cay, nghiền thành bột, lọc lấy nước từ sữa đông, vắt mật ong vào đó, trộn với bột gia vị cay, đặt vào lá sen, rồi chuẩn bị xong xuôi, mang đến ngồi không xa Đức Thập Lực.
Mahājanehi āhariyamānassa sakkārassa antare attano pattavāraṃ olokento okāsaṃ ñatvā satthu santikaṃ gantvā, ‘‘bhante, ayaṃ me duggatasakkāro, imaṃ me anukampaṃ paṭicca paṭiggaṇhathā’’ti.
Watching for his turn amidst the offerings brought by the great multitude, he, knowing the opportunity, went to the Teacher and said, "Venerable Sir, this is an offering from a poor person for me. Out of compassion for me, please accept it."
Khi mọi người đang mang lễ vật cúng dường đến, vị ấy nhìn xem đến lượt mình, biết được cơ hội, liền đến gần Đức Bổn Sư và thưa: “Bạch Đức Thế Tôn, đây là lễ vật cúng dường của một người nghèo hèn như con, xin Ngài vì lòng từ bi mà thọ nhận.”
Satthā tassānukampaṃ paṭicca catumahārājehi dattiyena selamayapattena taṃ paṭiggahetvā yathā aṭṭhasaṭṭhiyā bhikkhusatasahassassa diyyamānaṃ na khīyati, evaṃ adhiṭṭhāsi.
The Teacher, out of compassion for him, accepted it in the stone bowl gifted by the Four Great Kings and superintended it so that it would not be exhausted even when given to six hundred eighty thousand monks.
Đức Bổn Sư, vì lòng từ bi đối với vị ấy, đã thọ nhận lễ vật đó bằng chiếc bát đá do Tứ Đại Thiên Vương dâng cúng, và làm phép gia trì để lễ vật đó không cạn kiệt dù được cúng dường cho sáu mươi tám vạn Tỳ-kheo.
So kulaputto niṭṭhitabhattakiccaṃ bhagavantaṃ vanditvā ekamantaṃ nisinno āha – ‘‘diṭṭho me, bhante bhagavā, ajja bandhumatīnagaravāsīhi tumhākaṃ sakkāro āhariyamāno, ahampi imassa nissandena nibbattanibbattabhave lābhaggayasaggappatto bhaveyya’’nti.
That young man, having finished his meal, bowed to the Blessed One and sat down at a respectful distance, saying, "Blessed One, I have seen today the offerings brought by the residents of Bandhumatī City for you. May I too, as a result of this, attain the highest gain and the highest retinue in every existence I am born into."
Vị thiện nam tử ấy, sau khi Đức Thế Tôn đã dùng bữa xong, đảnh lễ Ngài rồi ngồi sang một bên và thưa: “Bạch Đức Thế Tôn, hôm nay con đã thấy lễ vật cúng dường của cư dân thành Bandhumatī dâng lên Ngài. Con cũng nguyện rằng do quả báo của việc này, trong mỗi đời tái sinh, con sẽ đạt được sự tối thượng về lợi lộc và sự tối thượng về quyến thuộc.”
Satthā ‘‘evaṃ hotu kulaputtā’’ti vatvā tassa ca nagaravāsīnañca bhattānumodanaṃ katvā pakkāmi.
The Teacher, saying, "So be it, good sirs!", after performing the anumodanā for the meal for that young man and the townspeople, departed.
Đức Bổn Sư nói: “Này thiện nam tử, nguyện cho điều đó thành hiện thực!” rồi ban lời tùy hỷ bữa ăn cho vị ấy và cư dân thành, sau đó Ngài rời đi.
So kulaputto yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde suppavāsāya rājadhītuyā kucchimhi paṭisandhiṃ gaṇhi.
That young man, having performed wholesome deeds throughout his life and having wandered on in the realms of devas and humans, took conception in the womb of the princess Suppavāsā during this Buddha-era.
Vị thiện nam tử ấy, sau khi tạo công đức suốt đời, luân hồi trong cõi trời và cõi người, vào thời Đức Phật xuất hiện này, đã thọ thai trong bụng công chúa Suppavāsā.
Tassa paṭisandhiggahaṇakālato paṭṭhāya sāyaṃ pātañca pañcapaṇṇākārasatāni suppavāsāya upanīyanti.
From the time of that child's conception, five hundred varieties of offerings were presented to Suppavāsā morning and evening.
Từ khi vị ấy thọ thai, mỗi sáng và mỗi tối, năm trăm món quà được dâng lên cho công chúa Suppavāsā.
Athassa sā puññavīmaṃsanatthaṃ hatthena bījapacchiṃ phusāpentī aṭṭhāsi.
Then, in order to test her merit, she stood touching a basket of seeds with her hand.
Rồi công chúa ấy, để thử nghiệm phước báu của đứa trẻ, chạm tay vào giỏ hạt giống.
Ekekabījato salākasataṃ salākasahassampi niggacchati, ekekakarīsakhettato paṇṇāsampi saṭṭhipi sakaṭapamāṇāni uppajjanti.
From each single seed, a hundred or even a thousand stalks would emerge, and from each karīsa field, fifty or sixty cartloads would arise.
Từ mỗi hạt giống, một trăm hoặc một ngàn bông lúa nảy mầm; từ mỗi cánh đồng một mẫu, năm mươi hoặc sáu mươi xe lúa được thu hoạch.
Koṭṭhapūraṇakālepissā koṭṭhadvāraṃ hatthena phusantiyā rājadhītāya puññena gaṇhantānaṃ gahitagahitaṃ puna pūrati.
Even when filling the granary, as the princess touched the granary door with her hand, by her merit, whatever was taken by those who took it, was filled again.
Ngay cả khi lấp đầy kho thóc, khi công chúa chạm tay vào cửa kho, nhờ phước báu của công chúa, những gì người ta lấy ra lại đầy trở lại.
Paripuṇṇabhattakumbhitopi ‘‘rājadhītāya puñña’’nti vatvā yassa kassaci dentā naṃ yāva na ukkaḍḍhanti, na tāva bhattaṃ khīyati.
Even from a full pot of rice, as long as people kept giving to anyone, saying, "It is by the princess's merit," the rice would not diminish.
Ngay cả từ một nồi cơm đầy, khi người ta nói “đây là phước báu của công chúa” và phân phát cho bất cứ ai, cơm không cạn cho đến khi họ không còn kéo dài việc phân phát nữa.
Dārake kucchigateyeva satta vassāni atikkamiṃsu.
Seven years passed while the child was still in the womb.
Đứa bé ở trong bụng mẹ đã bảy năm trôi qua.
Gabbhe pana paripakke sattāhaṃ mahādukkhaṃ anubhosi.
When the pregnancy matured, she experienced great suffering for seven days.
Khi thai nhi đã trưởng thành, công chúa đã phải chịu đựng nỗi đau lớn suốt bảy ngày.
Sā sāmikaṃ āmantetvā – ‘‘pure maraṇā jīvamānā dānaṃ dassāmī’’ti satthu santikaṃ pesesi – ‘‘gaccha, sāmi, imaṃ pavattiṃ satthu ārocetvā satthāraṃ nimantehi, yañca satthā vadati, taṃ sādhukaṃ upalakkhetvā āgantvā mayhaṃ kathehī’’ti.
She called her husband and sent him to the Teacher, saying, "Before I die, while still alive, I will give alms. Go, my lord, report this matter to the Teacher, invite the Teacher, and having carefully observed what the Teacher says, come back and tell me."
Công chúa gọi chồng đến và sai ông đi đến chỗ Đức Bổn Sư: “Thưa chàng, trước khi chết, khi còn sống, thiếp sẽ dâng cúng dường. Chàng hãy đi, thưa Đức Bổn Sư về việc này và thỉnh Ngài. Chàng hãy ghi nhớ kỹ những gì Đức Bổn Sư nói, rồi về kể lại cho thiếp.”
So gantvā tassā sāsanaṃ satthu ārocesi – ‘‘satthu bhante, koḷiyadhītā pāde vandatī’’ti.
He went and reported her message to the Teacher: "Venerable Sir, the daughter of the Koliyan bows at your feet."
Ông ấy đi đến và trình bày lời nhắn của công chúa với Đức Bổn Sư: “Bạch Đức Thế Tôn, con gái của vua Koliya đảnh lễ dưới chân Ngài.”
Satthā tassā anukampaṃ paṭicca – ‘‘sukhinī hotu suppavāsā koḷiyadhītā arogā, arogaṃ puttaṃ vijāyatū’’ti āha.
Out of compassion for her, the Teacher said, "May Suppavāsā, the daughter of the Koliyan, be happy and free from illness, and may she give birth to a healthy son."
Đức Bổn Sư, vì lòng từ bi đối với công chúa, đã nói: “Nguyện cho công chúa Suppavāsā, con gái của vua Koliya, được hạnh phúc, không bệnh tật, và sinh một người con không bệnh tật!”
So taṃ sutvā bhagavantaṃ vanditvā attano gāmābhimukho pāyāsi.
Hearing that, he saluted the Blessed One and set off towards his village.
Nghe vậy, ông ấy đảnh lễ Đức Thế Tôn rồi lên đường trở về làng của mình.
Tassa pure āgamanāyeva suppavāsāya kucchito dhammakaraṇato udakaṃ viya gabbho nikkhami, parivāretvā nisinnajano assumukho rodituṃ āraddho haṭṭhatuṭṭhova tassā sāmikassa tuṭṭhisāsanaṃ ārocetuṃ agamāsi.
Even before his arrival, the embryo emerged from Suppavāsā's womb like water from a water-filter; the people sitting around with tearful faces, who had begun to weep, joyfully went to report the good news to her husband.
Ngay cả trước khi ông ấy về đến, thai nhi đã ra khỏi bụng công chúa Suppavāsā như nước chảy ra từ bộ lọc nước; những người đang ngồi vây quanh, với khuôn mặt đẫm lệ và bắt đầu khóc, đã vui mừng đi báo tin vui cho chồng của công chúa.
So tesaṃ iṅgitaṃ disvā – ‘‘dasabalena kathitakathā nipphannā bhavissati maññe’’ti cintesi.
Seeing their sign, he thought, "It seems the words spoken by the Dasabala will come to pass."
Ông ấy thấy dấu hiệu của họ liền nghĩ: “Chắc lời Đức Thập Lực đã nói đã thành hiện thực rồi.”
So āgantvā satthu kathaṃ rājadhītāya kathesi.
He came and reported the Teacher's words to the princess.
Ông ấy về đến và kể lời của Đức Bổn Sư cho công chúa nghe.
Rājadhītā tayā nimantitaṃ jīvabhattameva maṅgalabhattaṃ bhavissati, gaccha sattāhaṃ dasabalaṃ nimantehīti.
The princess said, "The almsfood you invited for prolonging life will be an auspicious meal; go, invite the Dasabala for seven days."
Công chúa nói: “Bữa ăn trường thọ mà chàng thỉnh sẽ là bữa ăn cát tường. Chàng hãy đi thỉnh Đức Thập Lực trong bảy ngày.”
So tathā akāsi.
He did so.
Ông ấy đã làm như vậy.
Sattāhaṃ buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ pavattayiṃsu.
For seven days, they offered a great alms-giving to the community of bhikkhus headed by the Buddha.
Họ đã tổ chức một đại lễ cúng dường cho Tăng đoàn do Đức Phật đứng đầu trong bảy ngày.
So dārako ñātīnaṃ santattacittaṃ nibbāpento sītalabhāvaṃ kurumāno jātoti, sīvalitveva nāmaṃ kariṃsu.
As that child, having been born, extinguished the anxious minds of his relatives and brought coolness, they named him Sīvali.
Đứa bé ấy được sinh ra làm nguôi dịu tấm lòng phiền muộn của bà con, mang lại sự mát mẻ, nên họ đặt tên là Sīvali.
So satta vassāni gabbhe vasitattā jātakālato paṭṭhāya sabbakammakkhamo ahosi.
Because he had resided in the womb for seven years, that child was capable of all actions from the time of his birth.
Vì đã ở trong bụng mẹ bảy năm, đứa bé ấy từ khi sinh ra đã có khả năng làm mọi việc.
Dhammasenāpati sāriputtatthero sattame divase tena saddhiṃ kathāsallāpamakāsi.
On the seventh day, the Dhamma-General, Thera Sāriputta, conversed with him.
Đại Trưởng lão Sāriputta, vị Pháp Tướng quân, đã đàm luận với đứa bé ấy vào ngày thứ bảy.
Satthāpi imaṃ gāthaṃ abhāsi –
The Teacher also uttered this verse:
Đức Bổn Sư cũng đã thuyết bài kệ này:
Atha naṃ thero evamāha – ‘‘kiṃ pana tayā evarūpaṃ dukkhaṃ anubhavitvā pabbajituṃ na vaṭṭatī’’ti?
Then the elder said to him, "Is it not proper for you to go forth after experiencing such suffering?"
Rồi Trưởng lão hỏi đứa bé: “Sau khi đã trải qua nỗi khổ như vậy, con không nên xuất gia sao?”
‘‘Labhanto pabbajeyyaṃ, bhante’’ti.
"If I obtain permission, Venerable Sir, I would go forth."
“Bạch Ngài, nếu được phép, con sẽ xuất gia.”
Suppavāsā taṃ therena saddhiṃ kathentaṃ disvā – ‘‘kiṃ nu kho me putto dhammasenāpatinā kathetī’’ti theraṃ upasaṅkamitvā pucchi – ‘‘mayhaṃ putto tumhehi saddhiṃ kiṃ katheti, bhante’’ti?
Suppavāsā, seeing him conversing with the elder, approached the elder and asked, "Venerable Sir, what is my son discussing with you?"
Suppavāsā thấy cậu bé Sīvali đang nói chuyện với vị Trưởng lão, liền nghĩ: “Con trai ta đang nói gì với Pháp tướng quân vậy?” Bà bèn đến gần vị Trưởng lão và hỏi: “Bạch Thế Tôn, con trai của con đang nói gì với Ngài vậy ạ?”
Attanā anubhuttagabbhavāsadukkhaṃ kathetvā – ‘‘tumhehi anuññāto pabbajissāmī’’ti vadatīti.
Having spoken of the suffering of being in the womb which he had experienced, he said, "If permitted by you, I will go forth into homelessness."
Vị Trưởng lão đáp: “Cậu ấy đang kể về những khổ đau khi ở trong bào thai mà cậu ấy đã trải qua, và nói rằng: ‘Nếu được quý Ngài chấp thuận, con sẽ xuất gia’.”
‘‘Sādhu bhante, pabbājetha na’’nti.
"Very well, Venerable Sir, let him go forth!"
Bà nói: “Bạch Thế Tôn, tốt lắm, xin Ngài hãy cho cậu ấy xuất gia.”
Thero taṃ vihāraṃ netvā tacapañcakakammaṭṭhānaṃ datvā pabbājento, ‘‘sīvali, tuyhaṃ aññena ovādena kammaṃ natthi, tayā satta vassāni anubhuttadukkhameva paccavekkhāhī’’ti.
The elder took him to the monastery, gave him the tacapañcaka kammaṭṭhāna, and while ordaining him, said, "Sīvali, you have no need of other advice; contemplate only the suffering you experienced for seven years."
Vị Trưởng lão đưa cậu ấy đến tịnh xá, ban cho đề mục thiền quán ngũ phần của thân (tacapañcakakammaṭṭhānaṃ), và khi cho xuất gia, Ngài nói: “Sīvali, con không cần bất kỳ lời giáo huấn nào khác, con chỉ cần quán xét những khổ đau mà con đã trải qua trong bảy năm.”
‘‘Bhante, pabbajjāyeva tumhākaṃ bhāro, yaṃ pana mayā sakkā kātuṃ, tamahaṃ jānissāmī’’ti.
"Venerable Sir, the ordination is your responsibility, but what I can do, I will know."
Cậu ấy thưa: “Bạch Thế Tôn, việc xuất gia là trách nhiệm của quý Ngài, còn điều gì con có thể làm, con sẽ biết.”
So pana paṭhamakesavaṭṭiyā oropitakkhaṇeyeva sotāpattiphale patiṭṭhāsi, dutiyāya oropitakkhaṇe sakadāgāmiphale, tatiyāya anāgāmiphale patiṭṭhāsi.
As soon as the first lock of hair was shaven, he was established in the fruition of stream-entry; when the second was shaven, in the fruition of once-returning; when the third was shaven, he was established in the fruition of non-returning.
Ngay khi cạo búi tóc đầu tiên, cậu ấy đã chứng đắc quả Sotāpatti. Khi cạo búi tóc thứ hai, cậu ấy chứng đắc quả Sakadāgāmi. Khi cạo búi tóc thứ ba, cậu ấy chứng đắc quả Anāgāmi.
Sabbesaṃyeva kesānaṃ oropanañca arahattaphalasacchikiriyā ca apure apacchā ahosi.
The shaving of all his hair and the realization of arahantship occurred simultaneously.
Việc cạo hết tóc và chứng đắc quả Arahant diễn ra gần như đồng thời.
Atha bhikkhusaṅghe kathā udapādi – ‘‘aho evaṃ puññavāpi thero sattamāsādhikāni satta saṃvaccharāni mātugabbhe vasitvā satta divasāni mūḷhagabbhe vasī’’ti.
Then, a discussion arose among the community of bhikkhus: "Alas, even such a meritorious elder lived in his mother's womb for seven years and seven months, and remained in an obstructed birth for seven days!"
Bấy giờ, trong Tăng đoàn khởi lên câu chuyện: “Ôi, vị Trưởng lão có phước báu như vậy mà vẫn phải ở trong bụng mẹ bảy năm bảy tháng và ở trong bào thai bị tắc nghẽn bảy ngày!”
Satthā āgantvā – ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā – ‘‘imāya nāmā’’ti vutte – ‘‘na, bhikkhave, iminā kulaputtena imāya jātiyā katakamma’’nti vatvā atītaṃ āharitvā atīte, bhikkhave, buddhuppādato puretarameva esa kulaputto bārāṇasiyaṃ rājakule nibbatto, pitu accayena rajje patiṭṭhāya vibhavasampanno pākaṭo ahosi.
The Teacher came and asked, "Bhikkhus, what is the topic of your present assembly?" When told, "It is this," he said, "Bhikkhus, this was not a deed performed by this young man in this life." Then, bringing forth the past, he said: "Bhikkhus, in the past, even before the arising of a Buddha, this young man was born into a royal family in Bārāṇasī, and upon his father's demise, he established himself in the kingdom, became prosperous, and famous.
Đức Bổn Sư đến và hỏi: “Này các Tỳ-khưu, hiện giờ các ông đang ngồi bàn luận chuyện gì vậy?” Khi được thưa: “Là chuyện này đây, bạch Thế Tôn,” Ngài nói: “Này các Tỳ-khưu, đây không phải là nghiệp mà thiện nam tử này đã tạo trong kiếp này.” Rồi Ngài kể lại chuyện quá khứ: “Này các Tỳ-khưu, trong quá khứ, trước khi một vị Phật xuất hiện, thiện nam tử này đã sinh ra trong một gia đình hoàng tộc ở Bārāṇasī. Sau khi phụ vương qua đời, cậu ấy lên ngôi vua, trở thành một vị vua giàu có và nổi tiếng.”
Tadā eko paccantarājā ‘‘rajjaṃ gaṇhissāmī’’ti āgantvā nagaraṃ uparundhitvā khandhāvāraṃ kāretvā vihāsi.
At that time, an opposing king came, intending to seize the kingdom, besieged the city, set up a military camp, and resided there.
Khi đó, một vị vua nước láng giềng đến với ý định chiếm đoạt vương quốc, vây hãm thành phố, lập doanh trại và ở đó.
Atha rājā mātuyā saddhiṃ samānacchando hutvā sattāhaṃ khandhāvāranagare catūsu disāsu dvāraṃ pidhāpesi, nikkhamantānaṃ pavisantānañca dvāramūḷhaṃ ahosi.
Then the king, being of one mind with his mother, had the gates closed in all four directions of the military camp city for seven days, and those wishing to exit or enter were obstructed at the gates.
Bấy giờ, nhà vua đồng lòng với mẫu hậu, cho đóng cửa thành ở bốn phía của thành phố doanh trại trong bảy ngày, khiến những người ra vào đều bị kẹt ở cửa.
Atha migadāyavihāre paccekabuddhā ugghosesuṃ.
Then, the Paccekabuddhas in the Migadāya monastery proclaimed.
Sau đó, các vị Độc Giác Phật ở Tịnh xá Migadāya đã lên tiếng.
Rājā sutvā dvāraṃ vivarāpesīti.
The king heard and had the gates opened.
Nhà vua nghe vậy liền cho mở cửa.
Paccantarājāpi palāyi.
The opposing king also fled.
Vị vua nước láng giềng cũng bỏ chạy.
So tena kammavipākena narakādīsu dukkhamanubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde rājakule nibbattopi mātuyā saddhiṃ imaṃ evarūpaṃ dukkhamanubhavi.
Due to the result of that kamma, after experiencing suffering in various hells and other realms, even though he was born into a royal family in this Buddha-era, he suffered such distress along with his mother.
Do quả báo của nghiệp đó, sau khi chịu khổ ở các cõi địa ngục và các cõi khác, dù sinh ra trong hoàng tộc vào thời Đức Phật này, vị ấy vẫn phải chịu khổ như vậy cùng với mẹ mình.
Tassa pana pabbajitakālato paṭṭhāya bhikkhusaṅghassa cattāro paccayā yadicchakaṃ uppajjanti.
However, from the time of his ordination onwards, the four requisites were provided to the community of bhikkhus as desired, due to him.
Tuy nhiên, kể từ khi vị ấy xuất gia, bốn vật dụng cúng dường cho Tăng đoàn luôn phát sinh tùy ý muốn.
Evaṃ ettha vatthu samuṭṭhitaṃ.
Thus, the origin of this story arose here.
Câu chuyện này đã khởi nguồn như vậy.
Aparabhāge satthā sāvatthiṃ agamāsi.
Later, the Teacher went to Sāvatthī.
Sau đó, Đức Bổn Sư đến Sāvatthī.
Thero bhagavantaṃ abhivādetvā, ‘‘bhante, mayhaṃ puññabalaṃ vīmaṃsissāmi, pañcabhikkhusatāni dethā’’ti.
The elder saluted the Blessed One and said, "Venerable Sir, I wish to test the power of my merit; please give me five hundred bhikkhus."
Vị Trưởng lão đảnh lễ Đức Thế Tôn và thưa: “Bạch Thế Tôn, con muốn thử nghiệm sức mạnh phước báu của con, xin Ngài hãy ban cho con năm trăm Tỳ-khưu.”
‘‘Gaṇha, sīvalī’’ti.
"Take them, Sīvali," he said.
Đức Thế Tôn nói: “Hãy nhận đi, Sīvali.”
So pañcasate bhikkhū gahetvā himavantābhimukhaṃ gacchanto aṭavimaggaṃ gacchati.
So, taking five hundred bhikkhus, he went towards the Himavanta, traversing a forest path.
Ngài Sīvali dẫn năm trăm Tỳ-khưu đi về phía Himavanta, băng qua một con đường rừng.
Tassa paṭhamaṃ diṭṭhanigrodhe adhivatthā devatā satta divasāni dānaṃ adāsi.
The deity dwelling in the first banyan tree he saw offered alms for seven days.
Vị thiên nhân trú ngụ trong cây đa đầu tiên mà Ngài gặp đã cúng dường trong bảy ngày.
Iti so –
Thus, he —
Vì vậy, Ngài —
Sabbaṭṭhānesu satta satta divasāneva dānaṃ adaṃsu.
In all places, alms were offered for seven days each.
Ở tất cả những nơi đó, họ đều cúng dường trong bảy ngày.
Gandhamādanapabbate pana nāgadattadevarājā sattasu divasesu ekadivasaṃ khīrapiṇḍapātaṃ adāsi, ekadivasaṃ sappipiṇḍapātaṃ adāsi.
But on Gandhamādana Mountain, the deva-king Nāgadatta offered milk alms on one day out of seven, and butter alms on another day.
Tại núi Gandhamādana, thiên vương Nāgadatta đã cúng dường cháo sữa một ngày và cháo bơ một ngày trong bảy ngày đó.
Atha naṃ bhikkhusaṅgho āha – ‘‘āvuso, imassa devarañño neva dhenuyo duyhamānā paññāyanti, na dadhinimmathanaṃ, kuto te, devarāja, idaṃ uppajjatī’’ti?
Then the Saṅgha of bhikkhus said to him: "Friend, for this deva-king, neither cows being milked nor churning of curds are apparent. From where, O deva-king, does this come to you?"
Bấy giờ, Tăng đoàn hỏi vị thiên vương: “Này hiền giả, chúng tôi không thấy bò cái nào được vắt sữa, cũng không thấy sữa đông được khuấy, vậy sữa này của ngài từ đâu mà có?”
‘‘Bhante, kassapadasabalassa kāle khīrasalākabhattadānassetaṃ phala’’nti devarājā āha.
"Bhante, this is the fruit of the milk-ration alms-giving during the time of Kassapa Dasabala," replied the deva-king.
Thiên vương đáp: “Bạch chư Tôn giả, đây là quả báo của việc cúng dường cháo sữa bằng thẻ phiếu vào thời Đức Phật Kassapa.”
Aparabhāge satthā khadiravaniyarevatattherassa paccuggamanaṃ akāsi.
Later, the Teacher went forth to meet Venerable Revata of the Acacia Forest.
Sau đó, Đức Bổn Sư đã đi đón Trưởng lão Khadiravaniya Revata.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Athāyasmā sāriputto satthāraṃ āha – ‘‘bhante, mayhaṃ kira kaniṭṭhabhātā revato pabbajito, so abhirameyya vā na vā, gantvā naṃ passissāmī’’ti.
Then Venerable Sāriputta said to the Teacher, "Bhante, my youngest brother Revata has gone forth into homelessness. Whether he delights or not, I will go and see him."
Bấy giờ, Tôn giả Sāriputta thưa với Đức Bổn Sư: “Bạch Thế Tôn, con nghe nói em trai út của con là Revata đã xuất gia. Con không biết liệu cậu ấy có hoan hỷ hay không, con sẽ đi thăm cậu ấy.”
Bhagavā revatassa āraddhavipassakabhāvaṃ ñatvā dve vāre paṭikkhipitvā tatiyavāre yācito arahattappattabhāvaṃ ñatvā – sāriputta, ahampi gamissāmi bhikkhūnaṃ ārocehīti.
The Blessed One, knowing Revata's diligent practice of insight meditation, refused twice, but when asked a third time, knowing that Revata had attained Arahantship, He said, "Sāriputta, I too will go; announce it to the bhikkhus."
Đức Thế Tôn, biết được Trưởng lão Revata đã tinh tấn thiền quán Vipassanā, đã từ chối hai lần, và khi được thỉnh cầu lần thứ ba, Ngài biết rằng Trưởng lão Revata đã chứng đắc quả Arahant, nên Ngài nói: “Sāriputta, Ta cũng sẽ đi. Con hãy báo cho các Tỳ-khưu biết.”
Thero bhikkhū sannipātāpetvā – ‘‘āvuso, satthā cārikaṃ caritukāmo, gantukāmā āgacchantū’’ti sabbesaṃyeva ārocesi.
The Elder assembled the bhikkhus and announced to all, "Friends, the Teacher wishes to undertake a wandering tour; those who wish to go, please come."
Vị Trưởng lão tập hợp các Tỳ-khưu lại và nói: “Này các hiền giả, Đức Bổn Sư muốn du hành, những ai muốn đi hãy đến.” Ngài đã báo cho tất cả mọi người biết.
Dasabalassa cārikatthāya gamanakāle ohiyyamānakabhikkhū nāma appakā honti, ‘‘satthu suvaṇṇavaṇṇaṃ sarīraṃ passissāma, madhuradhammakathaṃ vā suṇissāmā’’ti yebhuyyena gantukāmā bahutarāva honti.
When the Dasabala goes forth on a wandering tour, there are few bhikkhus who remain behind; for the most part, many wish to go, saying, "We will see the Teacher's golden-hued body, or we will listen to His sweet Dhamma talk."
Khi Đức Thập Lực đi du hành, số Tỳ-khưu ở lại rất ít, phần lớn muốn đi theo để “được chiêm ngưỡng thân vàng của Đức Bổn Sư, hoặc được nghe pháp thoại vi diệu.”
Iti satthā mahābhikkhusaṅghaparivāro ‘‘revataṃ passissāmā’’ti nikkhanto.
Thus, the Teacher, surrounded by a large Saṅgha of bhikkhus, set forth, saying, "We will see Revata."
Vì vậy, Đức Bổn Sư, được một đại Tăng đoàn vây quanh, đã lên đường với ý định “sẽ gặp Revata.”
Athekasmiṃ padese ānandatthero dvedhāpathaṃ patvā bhagavantaṃ pucchi – ‘‘bhante, imasmiṃ ṭhāne dvedhāpatho, kataramaggena bhikkhusaṅgho gacchatū’’ti?
Then, in a certain place, Venerable Ānanda encountered a fork in the road and asked the Blessed One, "Bhante, there is a fork in the road at this spot; by which path should the Saṅgha of bhikkhus go?"
Bấy giờ, tại một nơi, Trưởng lão Ānanda đến một ngã ba đường và hỏi Đức Thế Tôn: “Bạch Thế Tôn, ở chỗ này có ngã ba đường, Tăng đoàn nên đi theo con đường nào ạ?”
‘‘Kataramaggo, ānanda, ujuko’’ti?
"Which path, Ānanda, is straight?"
“Này Ānanda, con đường nào là đường thẳng?”
‘‘Bhante, ujumaggo tiṃsayojaniko amanussapatho.
"Bhante, the straight path is thirty yojanas long and is a path of non-humans.
“Bạch Thế Tôn, con đường thẳng dài ba mươi dojana, là con đường của phi nhân.”
Parihāramaggo pana saṭṭhiyojaniko khemo subhikkho’’ti.
However, the detour path is sixty yojanas long, safe, and well-provisioned."
“Còn con đường vòng thì dài sáu mươi dojana, an toàn và đầy đủ thức ăn.”
‘‘Ānanda, sīvali, amhehi saddhiṃ āgato’’ti?
"Ānanda, has Sīvali come with us?"
“Này Ānanda, Sīvali có đi cùng chúng ta không?”
‘‘Āma, bhante, āgato’’ti.
"Yes, Bhante, he has come," he replied.
“Bạch Thế Tôn, có ạ.”
‘‘Tena hi saṅgho ujumaggameva gacchatu, sīvalissa puññaṃ vīmaṃsissāmā’’ti.
"In that case, let the Saṅgha take the straight path; we will investigate Sīvali's merit."
“Vậy thì Tăng đoàn hãy đi theo con đường thẳng, chúng ta sẽ thử nghiệm phước báu của Sīvali.”
Satthā bhikkhusaṅghaparivāro sīvalittherassa puññavīmaṃsanatthaṃ tiṃsayojanamaggaṃ abhiruhi (a. ni. aṭṭha. 1.1.203).
The Teacher, surrounded by the Saṅgha of bhikkhus, ascended the thirty-yojana path to investigate Venerable Sīvali's merit.
Đức Bổn Sư, cùng với Tăng đoàn, đã đi lên con đường dài ba mươi dojana để thử nghiệm phước báu của Trưởng lão Sīvali.
Maggaṃ abhiruhanaṭṭhānato paṭṭhāya devasaṅgho yojane yojane ṭhāne nagaraṃ māpetvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa vasanatthāya vihāre paṭiyādesi.
From the starting point of ascending the path, the host of devas, at every yojana, created a city and prepared vihāras for the residence of the Saṅgha of bhikkhus, with the Buddha at its head.
Kể từ chỗ lên đường, chư thiên đã tạo ra các thành phố ở mỗi dojana và chuẩn bị các tịnh xá đầy đủ cho Tăng đoàn, do Đức Phật dẫn đầu, để trú ngụ.
Devaputtā raññā pesitakammakārā viya hutvā yāgukhajjakādīni gahetvā – ‘‘kahaṃ, ayyo sīvalī’’ti pucchantā gacchanti.
Devaputtas, acting like servants sent by a king, took gruel, hard food, and other provisions, and went around asking, "Where is the Venerable Sīvali?"
Các vị thiên tử, như những người làm công được nhà vua sai phái, mang theo cháo và các loại thực phẩm khác, vừa đi vừa hỏi: “Tôn giả Sīvali ở đâu?”
Thero sakkārasammānaṃ gāhāpetvā satthu santikaṃ gacchati.
The Elder had the offerings and respects accepted and went to the Teacher.
Vị Trưởng lão nhận các vật cúng dường và đi đến chỗ Đức Bổn Sư.
Satthā bhikkhusaṅghena saddhiṃ paribhuñji.
The Teacher partook of the meal with the Saṅgha of bhikkhus.
Đức Bổn Sư dùng bữa cùng với Tăng đoàn.
Imināva niyāmena satthā sakkāraṃ anubhavanto devasikaṃ yojanaparamaṃ gantvā tiṃsayojanikaṃ kantāraṃ atikkamma khadiravaniyarevatattherassa vasanaṭṭhānaṃ patto, thero satthu āgamanaṃ ñatvā attano vasanaṭṭhāne buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa pahonakavihāre dasabalassa gandhakuṭiṃ rattiṭṭhānadivāṭṭhānāni ca iddhiyā māpetvā tathāgatassa paccuggamanaṃ gato.
In this manner, the Teacher, experiencing continuous offerings and respects, traveled a maximum of one yojana daily, crossed the thirty-yojana wilderness, and reached the residence of Venerable Revata of the Acacia Forest. The Elder, knowing the Teacher's arrival, created by psychic power sufficient vihāras for the Saṅgha, with the Buddha at its head, and a perfumed chamber (Gandhakuṭi), night quarters, and day quarters for the Dasabala at his own dwelling place, and went forth to meet the Tathāgata.
Cứ theo cách này, Đức Bổn Sư đã trải nghiệm sự cúng dường và danh dự, mỗi ngày đi xa nhất một dojana, vượt qua con đường hiểm trở dài ba mươi dojana, và đến nơi Trưởng lão Khadiravaniya Revata đang trú ngụ. Vị Trưởng lão, biết Đức Bổn Sư sắp đến, đã dùng thần thông tạo ra các tịnh xá đủ chỗ cho Tăng đoàn do Đức Phật dẫn đầu, một hương thất cho Đức Thập Lực, và các chỗ nghỉ đêm, nghỉ ngày tại nơi mình ở, rồi đi đón Đức Như Lai.
Satthā alaṅkatapaṭiyattena maggena vihāraṃ pāvisi.
The Teacher entered the vihāra by the adorned and prepared path.
Đức Bổn Sư đã đi vào tịnh xá qua con đường được trang hoàng và chuẩn bị sẵn.
Atha tathāgate gandhakuṭiṃ paviṭṭhe bhikkhū vassaggena pattasenāsanāni pavisiṃsu.
Then, when the Tathāgata entered the Gandhakuṭi, the bhikkhus entered their assigned dwellings and resting places according to their seniority.
Bấy giờ, khi Đức Như Lai đã vào hương thất, các Tỳ-khưu đã vào các chỗ ở và giường nằm theo thâm niên.
Devatā ‘‘akālo āhārassā’’ti aṭṭhavidhaṃ pānakaṃ āhariṃsu.
The devas, thinking "it is not the time for solid food," brought eight kinds of beverages.
Chư thiên nghĩ: “Chưa phải lúc dùng bữa,” nên đã mang đến tám loại nước giải khát.
Satthā saṅghena saddhiṃ pānakaṃ pivi.
The Teacher drank the beverage with the Saṅgha.
Đức Bổn Sư đã uống nước giải khát cùng với Tăng đoàn.
Iminā niyāmeneva tathāgatassa sakkārasammānaṃ anubhavantasseva addhamāso atikkanto.
In this very manner, half a month passed while the Tathāgata experienced offerings and respects.
Cứ theo cách này, Đức Như Lai đã trải nghiệm sự cúng dường và danh dự trong suốt nửa tháng.
Athekacce ukkaṇṭhitabhikkhū ekasmiṃ ṭhāne nisīditvā kathaṃ uppādayiṃsu – ‘‘dasabalo ‘mayhaṃ aggasāvakassa kaniṭṭhabhātā’ti vatvā evarūpaṃ navakammikaṃ bhikkhuṃ passituṃ āgato, imassa vihārassa santike jetavanavihāro vā veḷuvanavihārādayo vā kiṃ karissanti?
Then, on a certain day, some discontented bhikkhus sat in a certain place and started a conversation, saying, "The Dasabala, saying 'he is the youngest brother of my chief disciple,' has come to see such a novice bhikkhu. What good are the Jetavana Vihāra or the Veḷuvana Vihāra and others compared to this vihāra?
Bấy giờ, một số Tỳ-khưu cảm thấy nhàm chán, ngồi ở một chỗ và khởi lên câu chuyện: “Đức Thập Lực đã đến để thăm vị Tỳ-khưu mới xuất gia này, với lý do ‘đây là em trai út của vị Đại đệ tử của ta’. Tịnh xá Jetavana hay các tịnh xá Veluvana… thì làm gì được ở gần tịnh xá này?”
Ayampi bhikkhu evarūpassa navakammassa kārako, kiṃ nāma samaṇadhammaṃ karissatī’’ti?
This bhikkhu, too, is engaged in such 'novice work' (construction work); what monastic practice can he possibly do?"
Vị Tỳ-kheo này cũng là người chuyên làm việc mới như vậy thì làm sao có thể thực hành các pháp Sa-môn được?”
Atha satthā cintesi – ‘‘mayi idha ciraṃ vasante idaṃ ṭhānaṃ ākiṇṇaṃ bhavissati, āraññakā nāma bhikkhū pavivekatthikā honti, revatassa phāsuvihāro na bhavissatī’’ti.
Then the Teacher thought, "If I stay here for a long time, this place will become crowded. Forest-dwelling bhikkhus, by nature, desire seclusion, and Revata will not have a comfortable dwelling."
Bấy giờ, Đức Đạo Sư suy nghĩ: “Nếu Ta ở đây lâu, nơi này sẽ trở nên đông đúc. Các Tỳ-kheo sống ở rừng vốn ưa thích sự độc cư, như vậy Revata sẽ không được an lạc.”
Tato therassa divāṭṭhānaṃ gato.
Thereupon, He went to the Elder's day quarters.
Sau đó, Ngài đến chỗ ở ban ngày của vị Trưởng lão.
Theropi ekakova caṅkamanakoṭiyaṃ ālambanaphalakaṃ nissāya pāsāṇaphalake nisinno satthāraṃ dūratova āgacchantaṃ disvā paccuggantvā vandi.
The Elder, being all alone, sitting on a stone slab by a supporting board at the end of his walking path, saw the Teacher approaching from afar, went forth to meet Him, and bowed down.
Vị Trưởng lão cũng đang ngồi một mình trên tảng đá, dựa vào tấm ván tựa ở cuối đường kinh hành. Thấy Đức Đạo Sư từ xa đến, vị ấy đã đi ra đón và đảnh lễ.
Atha naṃ satthā pucchi – ‘‘revata, idaṃ vāḷamigaṭṭhānaṃ, caṇḍānaṃ hatthiassādīnaṃ saddaṃ sutvā kiṃ karosī’’ti?
Then the Teacher asked him, "Revata, this is a place of wild beasts; what do you do when you hear the sounds of fierce elephants, horses, and so forth?"
Bấy giờ, Đức Đạo Sư hỏi vị ấy: “Revata, đây là nơi của thú dữ, con làm gì khi nghe tiếng voi, ngựa hung dữ và các loài khác?”
‘‘Tesaṃ me, bhante, saddaṃ suṇato araññapīti nāma uppannā’’ti.
"Bhante, when I hear their sounds, delight in the forest arises in me."
“Bạch Đức Thế Tôn, khi nghe tiếng chúng, con phát sinh niềm hoan hỷ với rừng.”
Satthā imasmiṃ ṭhāne revatattherassa pañcahi gāthāsatehi araññānisaṃsaṃ nāma kathetvā punadivase avidūraṭṭhāne piṇḍāya caritvā revatattheraṃ āmantetvā yehi bhikkhūhi therassa avaṇṇo kathito, tesaṃ kattarayaṭṭhiupāhanatelanāḷichattānaṃ pamussanabhāvamakāsi.
At this spot, the Teacher preached to Venerable Revata the advantages of forest dwelling with five hundred verses, and on the next day, after going for alms in a not-too-distant place, He addressed Venerable Revata and caused the staff, sandals, oil flask, and umbrella of the bhikkhus who had spoken ill of the Elder to be forgotten.
Tại nơi này, Đức Đạo Sư đã thuyết về lợi ích của rừng cho Trưởng lão Revata bằng năm trăm bài kệ. Đến ngày hôm sau, sau khi khất thực ở một nơi không xa, Ngài gọi Trưởng lão Revata và làm cho các Tỳ-kheo đã chê bai vị Trưởng lão bị quên gậy, dép, lọ dầu và dù của mình.
Te attano parikkhāratthāya nivattā āgatamaggeneva gacchantāpi taṃ ṭhānaṃ sallakkhetuṃ na sakkonti.
Even though they returned by the same path they came to retrieve their requisites, they were unable to recognize that spot.
Họ quay lại để tìm vật dụng của mình, và dù đi theo con đường đã đến, họ cũng không thể nhận ra nơi đó.
Paṭhamañhi te alaṅkatapaṭiyattena maggena gantvā, taṃdivasaṃ pana visamamaggena gacchantā tasmiṃ tasmiṃ ṭhāne ukkuṭikaṃ nisīdantā jaṇṇukehi gacchanti.
For they had first come by an adorned and prepared path, but on that day, returning by an uneven path, they had to sit in a squatting position at various places and proceed on their knees.
Trước đó, họ đã đi trên con đường được trang hoàng và chuẩn bị sẵn, nhưng hôm đó, họ đi trên con đường gồ ghề, phải ngồi xổm ở chỗ này chỗ kia và đi bằng đầu gối.
Te gumbe ca gacche ca kaṇḍake ca maddantā attanā vasitasabhāgaṭṭhānaṃ gantvā tasmiṃ tasmiṃ khadirakhāṇuke laggitaṃ attano chattaṃ sañjānanti, upāhanaṃ kattarayaṭṭhiṃ telanāḷiñca sañjānanti.
As they trampled through bushes, shrubs, and thorns, they reached the spot where they had stayed and recognized their umbrellas, sandals, staffs, and oil flasks hanging on various acacia stumps.
Họ giẫm lên các bụi cây, cây nhỏ và gai góc, rồi đến được nơi mà mình đã ở, và nhận ra chiếc dù của mình bị mắc vào các gốc cây keo ở chỗ này chỗ kia, nhận ra đôi dép, cây gậy và lọ dầu của mình.
Te tasmiṃ samaye ‘‘iddhimā ayaṃ bhikkhū’’ti ñatvā attano parikkhāramādāya ‘‘dasabalassa paṭiyattasakkāro nāma evarūpo hotī’’ti vadantā agamaṃsu.
At that time, knowing "this bhikkhu has psychic power," they took their requisites and went on, saying, "Such indeed are the prepared offerings for the Dasabala."
Lúc đó, họ biết rằng “vị Tỳ-kheo này có thần thông”, rồi lấy vật dụng của mình và nói: “Sự cúng dường được chuẩn bị cho Đức Thập Lực là như thế này đây!” và tiếp tục đi.
Purato āgate bhikkhū, visākhā upāsikā, attano gehe nisinnakāle pucchi – ‘‘manāpaṃ nu kho, bhante, revatassa vasanaṭṭhāna’’nti?
When the bhikkhus who had arrived earlier were seated at her house, the female lay follower Visākhā asked, "Bhante, is Venerable Revata's dwelling place pleasant?"
Khi các Tỳ-kheo đi trước đến, nữ cư sĩ Visākhā, khi đang ngồi ở nhà mình, hỏi: “Bạch các Tôn giả, nơi ở của Trưởng lão Revata có dễ chịu không?”
‘‘Manāpaṃ, upāsike, nandavanacittalatāvanapaṭibhāgaṃ taṃ senāsana’’nti.
"Yes, lay follower, that dwelling place is pleasant, resembling the Nandana garden and the Cittalatā garden."
“Thưa nữ cư sĩ, chỗ ở đó thật dễ chịu, giống như vườn Nandavana và vườn Cittalatā.”
Atha tesaṃ pacchato āgate bhikkhū pucchi – ‘‘manāpaṃ, ayyā, revatassa vasanaṭṭhāna’’nti?
Then she asked the bhikkhus who arrived later, "Sirs, is Venerable Revata's dwelling place pleasant?"
Sau đó, bà hỏi các Tỳ-kheo đến sau họ: “Thưa các Tôn giả, nơi ở của Trưởng lão Revata có dễ chịu không?”
‘‘Mā puccha, upāsike, kathetuṃ ayuttaṭṭhānaṃ, etaṃ ujjaṅgalasakkharapāsāṇavisamakhadiravanaṃ eva, tattha so bhikkhu vasatī’’ti.
"Do not ask, lay follower! It is an unsuitable place to speak of. It is merely a very rough, rocky, uneven acacia forest, and that bhikkhu dwells there."
“Thưa nữ cư sĩ, đừng hỏi, đó là một nơi không thích hợp để nói đến, đó chỉ là một khu rừng keo hoang vu, đầy đá sỏi và gồ ghề. Vị Tỳ-kheo đó sống ở đó.”
Visākhā purimānaṃ pacchimānañca bhikkhūnaṃ kathaṃ sutvā, ‘‘kesaṃ nu kho kathā saccā’’ti pacchābhattaṃ gandhamālaṃ ādāya dasabalassa upaṭṭhānaṃ gantvā vanditvā ekamantaṃ nisinnā satthāraṃ pucchi – ‘‘bhante, revatattherassa vasanaṭṭhānaṃ ekacce ayyā vaṇṇenti, ekacce nindanti, kimetaṃ, bhante’’ti?
Visākhā, having heard the talk of the former and latter bhikkhus,* "Whose talk is true?", taking perfumes and flowers after the meal, went to the presence of the Ten-Powered One, paid homage, and sat down at one side. She asked the Teacher: "Venerable Sir, some venerable ones praise the dwelling place of Venerable Revata, while others blame it. What is this, Venerable Sir?"
Visākhā nghe lời của các Tỳ-kheo đi trước và đi sau, tự hỏi: “Lời nói của ai là thật?” Sau bữa ăn, bà mang hương hoa đến hầu Đức Thập Lực, đảnh lễ và ngồi một bên, rồi hỏi Đức Đạo Sư: “Bạch Đức Thế Tôn, một số Tôn giả khen ngợi nơi ở của Trưởng lão Revata, một số khác lại chê bai. Bạch Đức Thế Tôn, điều này là sao ạ?”
‘‘Visākhe, ramaṇiyaṃ vā hotu mā vā, yasmiṃ ṭhāne ariyānaṃ cittaṃ ramati, tadeva ṭhānaṃ ramaṇiyaṃ nāmā’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –
Having said, "Visākhā, whether it is delightful or not, the place where the minds of the Noble Ones delight, that place is truly delightful," He then spoke this verse—
“Này Visākhā, dù dễ chịu hay không, nơi nào mà tâm của các bậc Thánh hoan hỷ, thì nơi đó chính là nơi dễ chịu,” Ngài nói và thuyết bài kệ này:
Evaṃ vuttasikkhāpadāni bhikkhūnaṃ sāvakapaññattivasena vuttāni.
The training rules thus spoken are stated by way of precept for the disciples who are bhikkhus.
Các giới điều được nói như vậy là được ban hành cho các Tỳ-kheo theo cách thức chế định cho các đệ tử.
Bhagavato pana sīlaṃ asaṅkheyyameva saṃkhātuṃ gaṇetuṃ asakkuṇeyyanti attho.
However, the sīla of the Blessed One is indeed immeasurable, meaning it cannot be counted or enumerated.
Tuy nhiên, giới hạnh của Đức Thế Tôn là vô lượng, có nghĩa là không thể đếm hay tính toán được.
Samādhivajirūpamo yathā vajiraṃ indanīlamaṇiveḷuriyamaṇiphalikamasāragallādīni ratanāni vijjhati chiddāvachiddaṃ karoti, evameva padumuttarassa bhagavato lokuttaramaggasamādhi paṭipakkhapaccanīkadhamme vijjhati bhindati samucchindatīti attho.
Samādhivajirūpamo means, just as a vajira pierces and makes holes in jewels like sapphire, cat's eye, crystal, and ruby, so too, the Lokuttara magga-samādhi of the Blessed One Padumuttara pierces, shatters, and eradicates opposing hostile qualities.
“Định như kim cương” có nghĩa là, giống như kim cương xuyên thủng và tạo ra các lỗ lớn nhỏ trong các loại đá quý như ngọc bích, ngọc mắt mèo, pha lê, đá mã não, v.v., thì định tâm siêu thế của Đức Thế Tôn Padumuttara cũng xuyên thủng, phá vỡ và diệt trừ hoàn toàn các pháp đối nghịch, các pháp phiền não.
Asaṅkheyyaṃ ñāṇavaraṃ tassa buddhassa cattāri saccāni sattatiṃsabodhipakkhiyadhamme saṅkhatāsaṅkhatadhamme ca jānituṃ paṭivijjhituṃ samatthaṃ sayambhūñāṇasabbaññutaññāṇādiñāṇasamūhaṃ asaṅkheyyaṃ, atītānāgatapaccuppannādibhedena saṃkhāvirahitanti attho.
Asaṅkheyyaṃ ñāṇavaraṃ means that the collection of noble knowledges of that Buddha, such as self-existent knowledge and omniscient knowledge, capable of knowing and penetrating the Four Noble Truths, the thirty-seven Bodhipakkhiya Dhammas, and both conditioned and unconditioned phenomena, is immeasurable, meaning it is devoid of enumeration based on distinctions like past, future, and present.
“Trí tuệ tối thượng vô lượng” có nghĩa là tập hợp các trí tuệ như tự giác trí, nhất thiết trí, v.v., có khả năng biết và thâm nhập Tứ Thánh Đế, ba mươi bảy phẩm trợ đạo, các pháp hữu vi và vô vi của Đức Phật ấy là vô lượng, có nghĩa là không thể tính toán được theo các phân loại như quá khứ, vị lai, hiện tại, v.v.
Vimutti ca anopamāti saṃkilesehi vimuttattā sotāpattiphalādikā catasso vimuttiyo anupamā upamārahitā ‘‘imā viya bhūtā’’ti upametuṃ na sakkāti attho.
Vimutti ca anopamā means that the four deliverances, such as the Fruit of Stream-entry, are incomparable, devoid of comparison, due to liberation from defilements. It cannot be compared by saying, "It is like these."
“Giải thoát không gì sánh bằng” có nghĩa là bốn loại giải thoát như Sơ quả Tu-đà-hoàn, v.v., là không gì sánh bằng, không có ví dụ, vì đã thoát khỏi các phiền não, không thể ví dụ rằng “chúng giống như thế này”.
Sesaṃ uttānatthamevāti.
The rest of the meaning is clear.
Phần còn lại có ý nghĩa rõ ràng.
Catutthāpadāne padumuttaro nāma jinotiādikaṃ āyasmato vaṅgīsattherassa apadānaṃ.
In the fourth Apadāna, the Apadāna of Venerable Vaṅgīsa Thera begins with "Padumuttara was the Victor" and so on.
Trong Apadāna thứ tư, đây là Apadāna của Trưởng lão Vaṅgīsa đáng kính, bắt đầu bằng câu "Vị Chiến Thắng tên là Padumuttara".
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare mahābhogakule nibbatto vuddhippatto dhammaṃ sotuṃ gacchantehi nagaravāsīhi saddhiṃ vihāraṃ gantvā dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekabhikkhuṃ paṭibhānavantānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā satthu adhikārakammaṃ katvā – ‘‘ahampi anāgate paṭibhānavantānaṃ aggo bhaveyya’’nti patthanaṃ katvā satthārā byākato yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu ubhayasampattiyo anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule nibbattitvā mātu paribbājikābhāvena aparabhāge paribbājakoti pākaṭo vaṅgīsoti ca laddhanāmo tayo vede uggaṇhitvā tato ācariyaṃ ārādhetvā chavasīsajānanamantaṃ nāma sikkhitvā chavasīsaṃ nakhena ākoṭetvā – ‘‘ayaṃ satto asukayoniyaṃ nibbatto’’ti jānāti.
He, too, having performed aspirations under previous Buddhas, accumulating wholesome deeds that are the strong support for liberation in various existences, was reborn in the time of Blessed Padumuttara in a wealthy family in Haṃsavatī city. Having grown up, he went to the monastery with the townspeople who were going to hear the Dhamma. While listening to the Dhamma, he saw the Teacher placing a certain bhikkhu in the foremost position among those endowed with ready wit. Thereupon, he performed a special meritorious deed for the Teacher and made a wish, "May I also be foremost among those endowed with ready wit in the future." Having been prophesied by the Teacher, he performed wholesome deeds throughout his life, experiencing both divine and human prosperity. In this Buddha-dispensation, he was reborn in a brahmin family in Sāvatthī. Due to his mother becoming a female ascetic, he later became known as a wandering ascetic and was called Vaṅgīsa. Having mastered the three Vedas, he then pleased his teacher and learned a mantra called the "corpse-head knowing mantra." By tapping a corpse's head with his nail, he could know, "This being was reborn in such-and-such a realm."
Vị Trưởng lão này cũng vậy, đã tạo các điều kiện thuận lợi dưới các vị Phật quá khứ, tích lũy các công đức là nhân duyên mạnh mẽ dẫn đến sự thoát ly khỏi vòng luân hồi trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Thế Tôn Padumuttara, ngài sinh ra trong một gia đình giàu có ở thành phố Haṃsavatī. Khi trưởng thành, ngài cùng với những người dân thành phố đi nghe Pháp tại tinh xá, và trong khi nghe Pháp, ngài thấy Đức Đạo Sư đặt một vị Tỳ-khưu vào vị trí tối thượng trong số những người có tài hùng biện ứng đối. Sau khi tạo điều kiện thuận lợi cho Đức Đạo Sư, ngài đã phát nguyện rằng: "Mong sao trong tương lai, con cũng sẽ là người tối thượng trong số những người có tài hùng biện ứng đối." Ngài đã được Đức Đạo Sư thọ ký, và sau khi thực hành các điều thiện suốt đời, ngài đã hưởng thụ cả hai loại hạnh phúc ở cõi trời và cõi người. Trong thời kỳ Đức Phật này xuất hiện, ngài sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn ở Sāvatthī. Do mẹ ngài là một du sĩ, về sau ngài được biết đến là một du sĩ và có tên là Vaṅgīsa. Ngài đã học thuộc ba bộ kinh Veda, sau đó làm hài lòng vị thầy của mình và học được một câu thần chú gọi là "chavasīsa-jānana-manta" (thần chú biết được nơi tái sinh của đầu người chết). Với thần chú đó, ngài có thể dùng móng tay gõ vào đầu người chết và biết được: "Chúng sinh này đã tái sinh vào cõi đó".
Brāhmaṇā ‘‘ayaṃ amhākaṃ jivikāya maggo’’ti vaṅgīsaṃ gahetvā gāmanigamarājadhāniyo vicariṃsu.
The brahmins,* "This is our means of livelihood," took Vaṅgīsa and travelled through villages, towns, and royal capitals.
Các Bà-la-môn nghĩ: "Đây là con đường sinh kế của chúng ta", liền dẫn Vaṅgīsa đi khắp các làng mạc, thị trấn và kinh đô.
Vaṅgīso tivassamatthake matānampi sīsaṃ āharāpetvā nakhena ākoṭetvā – ‘‘ayaṃ satto asukayoniyaṃ nibbatto’’ti vatvā mahājanassa kaṅkhācchedanatthaṃ te te jane āvāhetvā attano attano gatiṃ kathāpeti.
Vaṅgīsa had the heads of those who had died even three years prior brought to him. Tapping them with his nail, he would declare, "This being was reborn in such-and-such a realm," and to resolve the doubts of the multitude, he would summon those individuals and have them recount their respective destinations.
Vaṅgīsa cho mang đến cả những cái đầu của người đã chết hơn ba năm, dùng móng tay gõ vào và nói: "Chúng sinh này đã tái sinh vào cõi đó", rồi để cắt đứt nghi ngờ của đại chúng, ngài mời những người đó nhập vào và kể về nơi tái sinh của mỗi người.
Tena tasmiṃ mahājano abhippasīdati.
Because of this, the multitude had great faith in him.
Do đó, đại chúng rất tin tưởng vào ngài.
So taṃ nissāya mahājanassa hatthato satampi sahassampi labhati.
Relying on that, he received a hundred or even a thousand* from the people.
Nương vào đó, ngài nhận được hàng trăm, hàng ngàn đồng từ đại chúng.
Brāhmaṇā vaṅgīsaṃ ādāya yathāruci vicariṃsu.
The brahmins took Vaṅgīsa and travelled as they pleased.
Các Bà-la-môn dẫn Vaṅgīsa đi khắp nơi tùy ý.
Vaṅgīso satthu guṇe sutvā satthāraṃ upasaṅkamitukāmo ahosi.
Vaṅgīsa, having heard of the Teacher's virtues, wished to approach the Teacher.
Vaṅgīsa nghe về các đức hạnh của Đức Đạo Sư, liền muốn đến yết kiến Đức Đạo Sư.
Brāhmaṇā ‘‘samaṇo gotamo māyāya taṃ āvaṭṭessatī’’ti paṭikkhipiṃsu.
The brahmins objected, saying, "The ascetic Gotama will delude you with his magic."
Các Bà-la-môn ngăn cản, nói: "Sa-môn Gotama sẽ dùng ma thuật để mê hoặc ngươi".
Vaṅgīso tesaṃ vacanaṃ anādiyitvā, satthu santikaṃ gantvā, paṭisanthāraṃ katvā, ekamantaṃ nisīdi.
Vaṅgīsa, disregarding their words, went to the Teacher, exchanged greetings, and sat down at one side.
Vaṅgīsa không để ý lời họ, đến gặp Đức Đạo Sư, chào hỏi và ngồi xuống một bên.
Satthā taṃ pucchi – ‘‘vaṅgīsa, kiñci sippaṃ jānātī’’ti?
The Teacher asked him, "Vaṅgīsa, do you know any skill?"
Đức Đạo Sư hỏi ngài: "Vaṅgīsa, ngươi có biết nghề thuật nào không?"
‘‘Āma, bho gotama, chavasīsamantaṃ nāmekaṃ jānāmi, tena tivassamatthake matānampi sīsaṃ nakhena ākoṭetvā nibbattaṭṭhānaṃ jānāmī’’ti.
"Yes, Venerable Gotama, I know a mantra called the corpse-head mantra. With it, by tapping the head of even those who died three years ago, I know their place of rebirth."
"Thưa Đại đức Gotama, vâng, con biết một thần chú gọi là chavasīsa-manta (thần chú về đầu người chết). Nhờ đó, con có thể dùng móng tay gõ vào đầu của người đã chết hơn ba năm và biết được nơi tái sinh của họ."
Atha satthā tassa ekaṃ niraye nibbattassa sīsaṃ, ekaṃ manussesu, ekaṃ devesu, ekaṃ parinibbutassa sīsaṃ āharāpetvā dassesi.
Then the Teacher had him bring the head of one who was reborn in hell, one in the human realm, one among the devas, and the head of one who had attained Parinibbāna, and showed them to him.
Bấy giờ, Đức Đạo Sư cho mang đến một cái đầu của người tái sinh vào địa ngục, một cái đầu của người tái sinh vào loài người, một cái đầu của người tái sinh vào cõi trời, và một cái đầu của một vị đã nhập Niết-bàn, rồi đưa cho ngài xem.
So paṭhamasīsaṃ ākoṭetvā, ‘‘bho gotama, ayaṃ satto niraye nibbatto’’ti āha.
He tapped the first head and said, "Venerable Gotama, this being was reborn in hell."
Ngài gõ vào cái đầu thứ nhất và nói: "Thưa Đại đức Gotama, chúng sinh này đã tái sinh vào địa ngục."
Sādhu vaṅgīsa, suṭṭhu tayā diṭṭhaṃ, ‘‘ayaṃ satto kuhiṃ nibbatto’’ti pucchi.
"Well done, Vaṅgīsa, you have seen correctly. Where was this being reborn?" the Teacher asked.
"Tốt lắm, Vaṅgīsa, ngươi đã thấy rất rõ. Chúng sinh này tái sinh ở đâu?" Đức Đạo Sư hỏi.
‘‘Manussaloke’’ti.
"In the human realm."
"Ở cõi người."
‘‘Ayaṃ kuhi’’nti?
"And this one, where?"
"Còn người này ở đâu?"
‘‘Devaloke’’ti.
"In the deva realm."
"Ở cõi trời."
Tiṇṇannampi nibbattaṭṭhānaṃ kathesi.
He stated the places of rebirth for all three.
Ngài đã kể ra nơi tái sinh của cả ba người.
Parinibbutassa pana sīsaṃ nakhena ākoṭento neva antaṃ na koṭiṃ passi.
But when he tapped the head of the one who had attained Parinibbāna with his nail, he could not perceive its beginning or its end.
Nhưng khi gõ vào đầu của vị đã nhập Niết-bàn, ngài không thấy được khởi đầu cũng không thấy được kết thúc.
Atha naṃ satthā ‘‘na sakkosi, vaṅgīsā’’ti pucchi.
Then the Teacher asked him, "Are you unable, Vaṅgīsa?"
Bấy giờ, Đức Đạo Sư hỏi ngài: "Vaṅgīsa, ngươi không thể làm được à?"
‘‘Passatha, bho gotama, upaparikkhāmi tāvāti punappunaṃ parivattetvāpi bāhirakamantena khīṇāsavassa sīsaṃ jānituṃ na sakkoti.
"Behold, Venerable Gotama, I shall investigate further." Even after repeatedly turning it over, he was unable to know the head of the Arahant with his external mantra.
"Thưa Đại đức Gotama, xin hãy xem, con sẽ thử xem sao." Dù ngài xoay đi xoay lại nhiều lần, ngài vẫn không thể biết được cái đầu của một vị A-la-hán bằng thần chú ngoại đạo.
Athassa matthakato sedo mucci.
Then sweat streamed from his forehead.
Bấy giờ, mồ hôi chảy ra từ đỉnh đầu của ngài.
So lajjitvā tuṇhī ahosi’’.
He became ashamed and fell silent."
Ngài xấu hổ và im lặng.
Atha naṃ satthā ‘‘kilamasi, vaṅgīsā’’ti āha.
Then the Teacher said to him, "Are you tired, Vaṅgīsa?"
Bấy giờ, Đức Đạo Sư nói với ngài: "Vaṅgīsa, ngươi mệt mỏi sao?"
‘‘Āma, bho gotama, imassa nibbattaṭṭhānaṃ jānituṃ na sakkomi.
"Yes, Venerable Gotama, I am unable to know the rebirth place of this one.
"Thưa Đại đức Gotama, vâng, con không thể biết được nơi tái sinh của người này.
Sace tumhe jānātha, kathethā’’ti.
If you know it, please tell me."
Nếu Ngài biết, xin hãy nói cho con biết."
‘‘Vaṅgīsa, ahaṃ etampi jānāmi, ito uttaripi jānāmī’’ti vatvā –
"Vaṅgīsa, I know this, and I know what is beyond this," saying thus, He—
Đức Đạo Sư nói: "Vaṅgīsa, Ta biết điều này, và Ta còn biết những điều cao hơn nữa", rồi Ngài nói hai bài kệ sau:
Imā dve gāthāyo abhāsi.
spoke these two verses.
Ngài đã thuyết hai bài kệ này.
So tena hi, bho gotama, taṃ vijjaṃ me dethāti apacitiṃ dassetvā satthu santike nisīdi.
So, showing respect, Vaṅgīsa sat down near the Master and said, "Then, good Gotama, give me that knowledge!"
Bấy giờ, ngài Vaṅgīsa nói: "Thưa Đại đức Gotama, nếu vậy, xin Ngài hãy truyền cho con thần chú đó." Ngài thể hiện sự tôn kính và ngồi xuống bên Đức Đạo Sư.
Satthā ‘‘amhehi samānaliṅgassa demā’’ti āha.
The Master said, "We give it to one who is of the same kind as us."
Đức Đạo Sư nói: "Chúng Ta chỉ truyền cho người có cùng giới hạnh với Chúng Ta."
Vaṅgīso ‘‘yaṃ kiñci katvā mayā imaṃ mantaṃ gahetuṃ vaṭṭatī’’ti brāhmaṇe upagantvā āha – ‘‘tumhe mayi pabbajante mā cintayittha, ahaṃ mantaṃ uggaṇhitvā sakalajambudīpe jeṭṭhako bhavissāmi, tumhākampi tena bhaddameva bhavissatī’’ti so mantatthāya satthu santikaṃ upasaṅkamitvā pabbajjaṃ yāci.
Vaṅgīsa, thinking "I must obtain this mantra by any means," went to the brahmins and said, "Do not worry if I ordain. I shall become the foremost in the entire Jambudīpa after learning the mantra, and that will be beneficial for you too." So, for the sake of the mantra, he approached the Master and requested ordination.
Vaṅgīsa nghĩ: "Dù phải làm bất cứ điều gì, ta cũng phải học được thần chú này", liền đến gặp các Bà-la-môn và nói: "Khi tôi xuất gia, các ông đừng lo lắng. Tôi sẽ học được thần chú và trở thành người đứng đầu trên toàn cõi Jambudīpa, điều đó cũng sẽ mang lại lợi ích cho các ông." Vì vậy, ngài đến gặp Đức Đạo Sư để học thần chú và xin xuất gia.
Tadā ca thero nigrodhakappo bhagavato santike ṭhito hoti, taṃ bhagavā āṇāpesi – ‘‘nigrodhakappa, imaṃ pabbājehī’’ti.
At that time, the Elder Nigrodhakappa was standing near the Blessed One. The Blessed One instructed him, "Nigrodhakappa, ordain this one."
Lúc đó, Trưởng lão Nigrodhakappa đang đứng bên cạnh Đức Thế Tôn, Đức Thế Tôn liền ra lệnh cho vị ấy: "Nigrodhakappa, hãy cho người này xuất gia!"
Thero satthu āṇāya taṃ pabbājetvā ‘‘mantaparivāraṃ tāva uggaṇhāhī’’ti dvattiṃsākārakammaṭṭhānaṃ vipassanākammaṭṭhānañca ācikkhi.
The Elder, by the Master's command, ordained him and, saying "First, learn the retinue of the mantra," taught him the meditation subject of the thirty-two parts of the body (dvattiṃsākārakammaṭṭhāna) and the meditation subject of insight (vipassanākammaṭṭhāna).
Theo lệnh của Đức Đạo Sư, vị Trưởng lão đã cho ngài xuất gia và nói: "Trước tiên, hãy học phần phụ trợ của thần chú", rồi chỉ dạy ngài đề mục thiền quán ba mươi hai thể trược và đề mục thiền Vipassanā.
So dvattiṃsākārakammaṭṭhānaṃ sajjhāyantova vipassanāya kammaṭṭhānaṃ paṭṭhapesi.
While reciting the meditation subject of the thirty-two parts of the body, he established the meditation subject for insight.
Ngài Vaṅgīsa vừa tụng niệm đề mục thiền quán ba mươi hai thể trược, vừa bắt đầu thực hành đề mục thiền Vipassanā.
Brāhmaṇā taṃ upasaṅkamitvā – ‘‘kiṃ, bho vaṅgīsa, samaṇassa gotamassa santike sippaṃ uggahita’’nti pucchiṃsu.
The brahmins approached him and asked, "Well, Vaṅgīsa, have you learned the skill from the recluse Gotama?"
Các Bà-la-môn đến gặp ngài và hỏi: "Này Vaṅgīsa, ngươi đã học được nghề thuật gì từ Sa-môn Gotama?"
‘‘Āma sikkhitaṃ’’.
"Yes, I have learned it."
"Vâng, tôi đã học rồi."
‘‘Tena hi ehi gamissāmā’’ti.
"Then come, let us go!"
"Nếu vậy, hãy đi cùng chúng tôi!"
‘‘Kiṃ sippasikkhanena, gacchatha tumhe na mayhaṃ tumhehi kattabbakicca’’nti.
"What is the use of learning skills? You may go. I have no business to do with you."
"Học nghề thuật thì có ích gì? Các ông hãy đi đi, tôi không có việc gì cần các ông nữa."
Brāhmaṇā ‘‘tvampi dāni samaṇassa gotamassa vasaṃ āpanno, māyāya āvaṭṭito, kiṃ mayaṃ tava santike karissāmā’’ti āgatamaggeneva pakkamiṃsu.
The brahmins, saying "You too are now under the recluse Gotama's sway, ensnared by his magic. What will we do with you?" departed by the way they had come.
Các Bà-la-môn nói: "Bây giờ ngươi cũng đã rơi vào quyền lực của Sa-môn Gotama, bị ma thuật mê hoặc rồi. Chúng tôi còn làm gì được ở chỗ ngươi nữa?", rồi họ bỏ đi theo con đường cũ.
Vaṅgīso vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ sacchākāsi.
Vaṅgīsa developed insight and realized Arahantship.
Vaṅgīsa đã phát triển thiền Vipassanā và chứng đắc A-la-hán quả.