Evaṃ abhiññābalaṃ patvā sumedhatāpase samāpattisukhena vītināmente dīpaṅkaro nāma satthā loke udapādi.
Thus, while the ascetic Sumedha, having attained the power of higher knowledges (abhiññā), was passing his time in the bliss of attainments (samāpatti), a Teacher named Dīpaṅkara arose in the world.
Khi đạo sĩ Sumedha đã đạt được sức mạnh thần thông như vậy và đang sống an lạc trong thiền định, thì Đức Đạo Sư tên là Dīpaṅkara xuất hiện trên thế gian.
Tassa paṭisandhijātibodhi dhammacakkappavattanesu sakalāpi dasasahassilokadhātu saṅkampi sampakampi sampavedhi, mahāviravaṃ ravi, dvattiṃsa pubbanimittāni pāturahesuṃ.
At his conception, birth, enlightenment, and the first turning of the Wheel of Dhamma, the entire ten-thousand-world-system quaked, vibrated, and trembled; it emitted a great roar, and thirty-two auspicious signs appeared.
Khi Ngài tái sinh, đản sinh, giác ngộ và chuyển pháp luân, toàn bộ mười ngàn thế giới đều rung chuyển, chấn động và lay động mạnh mẽ, phát ra tiếng kêu lớn, và ba mươi hai điềm lành xuất hiện.
Sumedhatāpaso samāpattisukhena vītināmento neva taṃ saddamassosi, na ca tāni nimittāni addasa.
The ascetic Sumedha, passing his time in the bliss of attainments, neither heard that sound nor saw those signs.
Đạo sĩ Sumedha, đang sống an lạc trong thiền định, không nghe thấy tiếng động đó, cũng không thấy những điềm lành đó.
Tena vuttaṃ –
Therefore, it is said:
Vì vậy, đã nói:
Tasmiṃ kāle dīpaṅkaradasabalo catūhi khīṇāsavasatasahassehi parivuto anupubbena cārikaṃ caramāno rammaṃ nāma nagaraṃ patvā sudassanamahāvihāre paṭivasati.
At that time, the Ten-Powered One, Dīpaṅkara, accompanied by four hundred thousand Arahants, journeyed gradually and reached the city of Ramma, residing in the Sudassana Great Monastery.
Vào thời điểm đó, Đức Thập Lực Dīpaṅkara, được bao quanh bởi bốn trăm ngàn vị A-la-hán, tuần tự du hành và đến thành phố tên là Ramma, cư ngụ tại Đại Tự Viện Sudassana.
Rammanagaravāsino ‘‘dīpaṅkaro kira samaṇissaro paramābhisambodhiṃ patvā pavattavaradhammacakko anupubbena cārikaṃ caramāno amhākaṃ rammanagaraṃ patvā sudassanamahāvihāre paṭivasatī’’ti sutvā sappinavanītādīni ceva bhesajjāni vatthacchādanāni ca gāhāpetvā gandhamālādihatthā yena buddho, yena dhammo, yena saṅgho, tanninnā tappoṇā tappabbhārā hutvā satthāraṃ upasaṅkamitvā vanditvā gandhamālādīhi pūjetvā ekamantaṃ nisinnā dhammadesanaṃ sutvā svātanāya nimantetvā uṭṭhāyāsanā pakkamiṃsu.
The residents of Ramma city, hearing, "Indeed, the ascetic Dīpaṅkara, having attained supreme perfect enlightenment and set in motion the excellent Wheel of Dhamma, is gradually journeying and has reached our Ramma city, residing in the Sudassana Great Monastery," took ghee, fresh butter, and other medicines, as well as robes and coverings, and with perfumes, garlands, etc., in hand, inclined towards the Buddha, the Dhamma, and the Saṅgha, approached the Teacher, paid homage, worshipped him with perfumes, garlands, etc., and sat down at one side to listen to the Dhamma discourse. Then, inviting him for the morrow, they rose from their seats and departed.
Cư dân Rammanagara, nghe rằng: "Tôn giả Sa-môn Dīpaṅkara, sau khi đạt đến sự Giác ngộ tối thượng và chuyển bánh xe Chánh pháp thù thắng, tuần tự du hành đến thành Rammanagara của chúng ta và đang trú tại Đại tịnh xá Sudassana," liền mang theo bơ, sữa đông, v.v., thuốc men và y phục, với hương hoa, v.v., trong tay, hướng về Đức Phật, hướng về Pháp, hướng về Tăng, đến gần Bậc Đạo Sư, đảnh lễ, cúng dường hương hoa, v.v., ngồi sang một bên, nghe pháp, thỉnh Ngài cho ngày mai, rồi đứng dậy từ chỗ ngồi và ra về.
Te punadivase mahādānaṃ sajjetvā nagaraṃ alaṅkaritvā dasabalassa āgamanamaggaṃ alaṅkarontā udakabhinnaṭṭhānesu paṃsuṃ pakkhipitvā samaṃ bhūmitalaṃ katvā rajatapaṭṭavaṇṇaṃ vālukaṃ ākiranti, lāje ceva pupphāni ca vikiranti, nānāvirāgehi vatthehi dhajapaṭāke ussāpenti, kadaliyo ceva puṇṇaghaṭapantiyo ca patiṭṭhāpenti.
The next day, having prepared a great offering and adorned the city, they adorned the path of the Ten-Powered One's arrival by filling uneven places with earth, making the ground level, scattering sand the colour of silver plates, and strewing roasted grain and flowers; they raised banners and flags of various colours, and set up banana trees and rows of full water-pots.
Ngày hôm sau, họ chuẩn bị đại thí, trang hoàng thành phố, và trang hoàng con đường Đức Thập Lực sẽ đến. Họ lấp đất vào những chỗ bị nước xói mòn, làm cho mặt đất bằng phẳng, rải cát có màu như bạc, rải cốm và hoa, dựng cờ phướn với nhiều loại vải màu sắc khác nhau, và đặt cây chuối cùng hàng lu đầy nước.
Tasmiṃ kāle sumedhatāpaso attano assamapadā ākāsaṃ uggantvā, tesaṃ manussānaṃ uparibhāgena ākāsena gacchanto te haṭṭhatuṭṭhe manusse disvā ‘‘kiṃ nu kho kāraṇa’’nti ākāsato oruyha ekamantaṃ ṭhito manusse pucchi – ‘‘ambho, kassa tumhe idha visamaṃ maggaṃ alaṅkarothā’’ti?
At that time, the ascetic Sumedha, rising into the air from his hermitage, was traveling through the sky above those people. Seeing the joyful and delighted people, he descended from the sky and stood at one side, asking the people, "Sirs, for whom are you adorning this difficult path here?"
Vào lúc đó, đạo sĩ Sumedha, từ đạo tràng của mình, bay lên không trung. Khi bay trên không trung phía trên những người đó, thấy những người đang hoan hỷ, phấn khởi, liền nghĩ: "Có lẽ vì lý do gì?" Rồi ông từ không trung hạ xuống, đứng sang một bên và hỏi những người đó: "Này các bạn, các bạn đang trang hoàng con đường gồ ghề này cho ai vậy?"
Tena vuttaṃ –
Therefore, it is said:
Ông nói rằng:
Manussā āhaṃsu – ‘‘bhante sumedha, na tvaṃ jānāsi, dīpaṅkaro dasabalo sammāsambuddho sambodhiṃ patvā pavattavaradhammacakko cārikaṃ caramāno amhākaṃ nagaraṃ patvā sudassanamahāvihāre paṭivasati.
The people said, "Venerable Sumedha, do you not know? Dīpaṅkara, the Ten-Powered One, the Perfectly Self-Enlightened Buddha, having attained enlightenment and set in motion the excellent Wheel of Dhamma, is journeying gradually and has reached our city, residing in the Sudassana Great Monastery.
Con đường này được dọn dẹp cho ai?’ ”
Mayaṃ taṃ bhagavantaṃ nimantayimha, tassetaṃ buddhassa bhagavato āgamanamaggaṃ alaṅkaromā’’ti.
We invited that Blessed One. This is the path for the arrival of that Buddha, the Blessed One, which we are adorning."
Những người đó nói: "Bạch Đại đức Sumedha, Đại đức không biết sao? Đức Thập Lực Dīpaṅkara, bậc Chánh Đẳng Giác, sau khi đạt đến sự Giác ngộ và chuyển bánh xe Chánh pháp thù thắng, đang du hành đến thành phố của chúng tôi và trú tại Đại tịnh xá Sudassana. Chúng tôi đã thỉnh vị Thế Tôn ấy, và đây là con đường chúng tôi trang hoàng cho Đức Phật, vị Thế Tôn ấy đến."
Atha sumedhatāpaso cintesi – ‘‘buddhoti kho ghosamattakampi loke dullabhaṃ, pageva buddhuppādo, mayāpi imehi manussehi saddhiṃ dasabalassa maggaṃ alaṅkarituṃ vaṭṭatī’’ti.
Then the ascetic Sumedha thought, "Indeed, even the mere sound 'Buddha' is rare in the world, let alone the appearance of a Buddha! I too should adorn the path for the Ten-Powered One along with these people."
Bấy giờ, đạo sĩ Sumedha suy nghĩ: "Ngay cả danh hiệu Phật cũng hiếm có trên đời, huống chi là sự xuất hiện của một vị Phật. Ta cũng nên cùng với những người này trang hoàng con đường cho Đức Thập Lực."
So te manusse āha – ‘‘sace, bho, tumhe etaṃ maggaṃ buddhassa alaṅkarotha, mayhampi ekaṃ okāsaṃ detha, ahampi tumhehi saddhiṃ maggaṃ alaṅkarissāmī’’ti.
So he said to those people, 'Sirs, if you are adorning this path for the Buddha, please give me a place too; I also will adorn the path with you.'
Vị ấy nói với những người đó: "Này các bạn, nếu các bạn trang hoàng con đường này cho Đức Phật, xin hãy dành cho tôi một chỗ, tôi cũng sẽ cùng các bạn trang hoàng con đường."
Te ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā ‘‘sumedhatāpaso iddhimā’’ti jānantā udakabhinnokāsaṃ sallakkhetvā – ‘‘tvaṃ imaṃ ṭhānaṃ alaṅkarohī’’ti adaṃsu.
They, assenting with 'So be it,' and knowing that 'Ascetic Sumedha is powerful,' observed a water-broken place and gave it, saying, 'You adorn this spot.'
Họ chấp thuận "Tốt lắm!" và biết rằng "Đạo sĩ Sumedha có thần thông", họ nhận thấy một chỗ bị nước làm hư hại và nói: "Ông hãy trang hoàng chỗ này."
Sumedho buddhārammaṇaṃ pītiṃ gahetvā cintesi – ‘‘ahaṃ imaṃ okāsaṃ iddhiyā alaṅkarituṃ pahomi, evaṃ alaṅkato na maṃ paritosessati, ajja mayā kāyaveyyāvaccaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti paṃsuṃ āharitvā tasmiṃ padese pakkhipi.
Sumedha, filled with joy at the thought of the Buddha, considered, 'I am capable of adorning this place with psychic power, but an adornment done in that way will not satisfy me. Today, I must perform physical service.' So he brought earth and deposited it in that spot.
Sumedha, với niềm hoan hỷ hướng về Đức Phật, suy nghĩ: "Ta có thể dùng thần thông để trang hoàng chỗ này, nhưng nếu trang hoàng như vậy sẽ không làm ta thỏa mãn. Hôm nay ta nên làm công việc chân tay." Rồi ông mang đất đến và đổ vào chỗ đó.
Tassa tasmiṃ padese aniṭṭhiteyeva dīpaṅkaradasabalo mahānubhāvānaṃ chaḷabhiññānaṃ khīṇāsavānaṃ catūhi satasahassehi parivuto devatāsu dibbagandhamālādīhi pūjayantāsu dibbaturiyehi vajjantāsu dibbasaṅgītesu pavattentesu manussesu mānusakehi gandhamālādīhi ceva turiyehi ca pūjayantesu anopamāya buddhalīlāya manosilātale vijambhamāno sīho viya taṃ alaṅkatapaṭiyattaṃ maggaṃ paṭipajji.
Even before he had finished that spot, Dīpaṅkara, the Ten-Powered One, surrounded by four hundred thousand powerful, six-supernormal-knowledge-possessing, taint-destroyed ones, with devas offering divine perfumes and garlands and other things, playing divine music, and presenting divine songs, and humans offering human perfumes and garlands and other things, and playing music, entered upon that adorned and prepared path, like a lion gracefully striding on a red arsenic slab with peerless Buddha-majesty.
Trong khi chỗ đó chưa hoàn tất, Đức Phật Dīpaṅkara, Bậc Thập Lực, được bốn trăm ngàn vị A-la-hán có sáu thắng trí và đại oai lực vây quanh, đi trên con đường đã được trang hoàng và sửa soạn đó, như một con sư tử đang vươn mình trên phiến đá đỏ, với dáng đi của một vị Phật vô song, trong khi các vị trời cúng dường bằng hương hoa và các thứ khác của chư thiên, các nhạc khí của chư thiên vang lên, các khúc ca của chư thiên được trình diễn, và loài người cúng dường bằng hương hoa và các nhạc khí của loài người.
Sumedhatāpaso akkhīni ummīletvā alaṅkatamaggena āgacchantassa dasabalassa dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇapaṭimaṇḍitaṃ asītiyā anubyañjanehi anurañjitaṃ byāmappabhāya samparivāritaṃ maṇivaṇṇagaganatale nānappakārā vijjulatā viya āveḷāveḷabhūtā ceva yugaḷayugaḷabhūtā ca chabbaṇṇaghanabuddharasmiyo vissajjentaṃ rūpasobhaggappattaṃ attabhāvaṃ oloketvā – ‘‘ajja mayā dasabalassa jīvitapariccāgaṃ kātuṃ vaṭṭati, mā bhagavā kalalaṃ akkami, maṇiphalakasetuṃ pana akkamanto viya saddhiṃ catūhi khīṇāsavasatasahassehi mama piṭṭhiṃ maddamāno gacchatu, taṃ me bhavissati dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti kese mocetvā ajinacammajaṭāmaṇḍalavākacīrāni kāḷavaṇṇe kalale pattharitvā maṇiphalakasetu viya kalalapiṭṭhe nipajji.
Ascetic Sumedha opened his eyes and, looking at the body of the Ten-Powered One, who was approaching on the adorned path, adorned with the thirty-two marks of a great man, beautified with eighty minor characteristics, surrounded by a fathom-wide aura, emitting dense six-coloured Buddha-rays appearing like various streaks of lightning, intertwined and paired, in the sky the colour of lapis lazuli, thought, 'Today I must sacrifice my life for the Ten-Powered One. Let the Blessed One not step into the mud. Rather, as if treading on a jewelled plank-bridge, let him, along with four hundred thousand taint-destroyed ones, tread upon my back as he passes. That will be for my long-term welfare and happiness.' He released his hair, spread his deer-skin, matted hair, and bark-strips on the black mud, and lay down on the muddy ground like a jewelled plank-bridge.
Đạo sĩ Sumedha mở mắt ra, nhìn thấy thân thể của Đức Phật Thập Lực đang đi trên con đường đã được trang hoàng, thân thể được tô điểm bằng ba mươi hai tướng tốt của bậc đại nhân, được làm đẹp bằng tám mươi vẻ đẹp phụ, được bao quanh bởi vầng hào quang một tầm tay, và phóng ra các tia Phật quang sáu màu rực rỡ, như những dải sét đủ loại đan xen và thành từng cặp trên nền trời màu ngọc. Ngài suy nghĩ: "Hôm nay ta nên hy sinh mạng sống của mình cho Đức Phật Thập Lực. Xin Đức Thế Tôn đừng dẫm chân vào bùn. Ngài hãy bước qua lưng ta như bước qua một cây cầu bằng đá quý, cùng với bốn trăm ngàn vị A-la-hán, điều đó sẽ mang lại lợi ích và an lạc lâu dài cho ta." Rồi ngài xõa tóc, trải tấm da thú, búi tóc và vỏ cây màu đen xuống bùn, nằm xuống trên bùn như một cây cầu bằng đá quý.
Tena vuttaṃ –
Therefore, it was said:
Do đó, đã được nói:
So pana kalalapiṭṭhe nipannakova puna akkhīni ummīletvā dīpaṅkaradasabalassa buddhasiriṃ sampassamāno evaṃ cintesi – ‘‘sace ahaṃ iccheyyaṃ, sabbakilese jhāpetvā saṅghanavako hutvā rammanagaraṃ paviseyyaṃ, aññātakavesena pana me kilese jhāpetvā nibbānappattiyā kiccaṃ natthi, yaṃnūnāhaṃ dīpaṅkaradasabalo viya paramābhisambodhiṃ patvā dhammanāvaṃ āropetvā mahājanaṃ saṃsārasāgarā uttāretvā pacchā parinibbāyeyyaṃ, idaṃ mayhaṃ patirūpa’’nti.
As he lay on the muddy ground, he again opened his eyes and, contemplating the Buddha's majesty of Dīpaṅkara, the Ten-Powered One, he thought thus: "If I wished, I could burn away all defilements, become a bhikkhu-disciple, and enter the city of Nibbāna. However, there is no purpose for me in burning away defilements and attaining Nibbāna in an unknown guise. Why don't I, like Dīpaṅkara, the Ten-Powered One, attain supreme perfect enlightenment, embark the great multitude onto the Dhamma-boat, rescue them from the ocean of saṃsāra, and then attain parinibbāna? This is fitting for me."
Khi nằm trên vũng bùn đó, Bồ Tát lại mở mắt, chiêm ngưỡng sự oai nghi của Đức Phật Dīpaṅkara Thập Lực, và suy nghĩ như sau: “Nếu tôi muốn, hôm nay tôi có thể thiêu đốt tất cả phiền não, trở thành một vị Tỳ kheo mới (Saṅghanavaka) và nhập thành Rammaka. Nhưng tôi không cần phải thiêu đốt phiền não để đạt Niết Bàn trong thân phận ẩn danh. Chi bằng tôi hãy đạt được Chánh Đẳng Giác tối thượng như Đức Phật Dīpaṅkara Thập Lực, rồi đưa đại chúng lên con thuyền Chánh Pháp để vượt qua biển sinh tử, sau đó mới nhập Niết Bàn. Đây mới là điều phù hợp với tôi.”
Tato aṭṭha dhamme samodhānetvā buddhabhāvāya abhinīhāraṃ katvā nipajji.
Thereupon, combining the eight conditions, he made the aspiration for Buddhahood and lay down.
Sau đó, Ngài đã hội đủ tám pháp và phát nguyện thành Phật rồi nằm xuống.
Tena vuttaṃ –
Therefore, it was said:
Do đó, có lời dạy:
Manussattabhāvasmiṃyeva hi ṭhatvā buddhattaṃ patthentassa patthanā samijjhati, nāgassa vā supaṇṇassa vā devatāya vā sakkassa vā patthanā no samijjhati.
Indeed, it is only when one remains in human existence that the aspiration for Buddhahood is fulfilled; the aspiration of a nāga, a supaṇṇa, a deva, or Sakka is not fulfilled.
Thật vậy, sự phát nguyện của người đang phát nguyện thành Phật chỉ thành tựu khi ở trong thân phận loài người; sự phát nguyện của một loài rắn (nāga), một loài chim (supaṇṇa), một vị trời (devatā), hay một vị Sakka sẽ không thành tựu.
Manussattabhāvepi purisaliṅge ṭhitasseva patthanā samijjhati, itthiyā vā paṇḍakanapuṃsakaubhatobyañjanakānaṃ vā no samijjhati.
Even in human existence, it is only when one is established in the male gender that the aspiration is fulfilled; it is not fulfilled for a woman, a paṇḍaka, a eunuch, or one with both sexual characteristics.
Ngay cả trong thân phận loài người, sự phát nguyện chỉ thành tựu khi ở trong giới tính nam; đối với phụ nữ, người hoạn, người ái nam ái nữ, hay người lưỡng tính thì không thành tựu.
Purisassapi tasmiṃ attabhāve arahattappattiyā hetusampannasseva patthanā samijjhati, no itarassa.
Even for a man, it is only when he possesses the conditions for attaining arahantship in that very existence that his aspiration is fulfilled; not for others.
Ngay cả đối với người nam, sự phát nguyện chỉ thành tựu khi trong thân phận đó, người ấy đã đầy đủ các điều kiện để đạt được A-la-hán quả, chứ không phải người khác.
Hetusampannassāpi jīvamānabuddhasseva santike patthentasseva patthanā samijjhati, parinibbute buddhe cetiyasantike vā bodhimūle vā patthentassa na samijjhati.
Even for one possessing the conditions, it is only when he makes the aspiration in the presence of a living Buddha that it is fulfilled; it is not fulfilled if he makes the aspiration for a Buddha who has attained parinibbāna, or at a cetiya, or at the foot of a Bodhi tree.
Ngay cả đối với người đã đầy đủ các điều kiện, sự phát nguyện chỉ thành tựu khi phát nguyện trước một vị Phật đang còn sống, chứ không thành tựu khi phát nguyện trước một vị Phật đã nhập Niết Bàn, trước một bảo tháp, hay dưới gốc cây Bồ-đề.
Buddhānaṃ santike patthentassapi pabbajjāliṅge ṭhitasseva samijjhati, no gihiliṅge ṭhitassa.
Even for one making the aspiration in the presence of Buddhas, it is only when he is established in the state of renunciation that it is fulfilled; not for one established in the lay state.
Ngay cả đối với người phát nguyện trước một vị Phật, sự phát nguyện chỉ thành tựu khi ở trong giới tướng xuất gia, chứ không phải khi ở trong giới tướng tại gia.
Pabbajitassapi pañcābhiññāaṭṭhasamāpattilābhinoyeva samijjhati, na imāya guṇasampattiyā virahitassa.
Even for a renunciate, it is only for one who has attained the five supernormal knowledges and the eight attainments that it is fulfilled; not for one devoid of these perfect qualities.
Ngay cả đối với người xuất gia, sự phát nguyện chỉ thành tựu khi là người đã chứng đắc năm thắng trí (pañcābhiññā) và tám thiền định (aṭṭhasamāpatti), chứ không phải người không có sự đầy đủ phẩm hạnh này.
Guṇasampannenapi yena attano jīvitaṃ buddhānaṃ pariccattaṃ hoti, tasseva iminā adhikārena adhikārasampannassa samijjhati, na itarassa.
Even for one possessing perfect qualities, it is only for one who has sacrificed his life for the Buddhas—that is, one endowed with this condition of great sacrifice—that it is fulfilled; not for others.
Ngay cả đối với người đã đầy đủ phẩm hạnh, sự phát nguyện chỉ thành tựu khi là người đã cống hiến sinh mạng mình cho chư Phật, tức là người đã đầy đủ sự cống hiến này, chứ không phải người khác.
Adhikārasampannassāpi yassa buddhakārakadhammānaṃ atthāya mahanto chando ca ussāho ca vāyāmo ca pariyeṭṭhi ca, tasseva samijjhati, na itarassa.
Even for one endowed with the necessary qualifications, only if there is great desire, enthusiasm, effort, and earnest seeking for the qualities that make one a Buddha, will it succeed, not otherwise.
Ngay cả đối với người đã đầy đủ sự cống hiến, sự phát nguyện chỉ thành tựu khi người ấy có ý chí lớn lao, tinh tấn, nỗ lực và tìm cầu các pháp tạo thành Phật, chứ không phải người khác.
Tatridaṃ chandamahantatāya opammaṃ – sace hi evamassa yo sakalacakkavāḷagabbhaṃ ekodakībhūtaṃ attano bāhubalena uttaritvā pāraṃ gantuṃ samattho, so buddhattaṃ pāpuṇāti.
Here is an analogy for the greatness of desire: If it were such that whoever is able to cross the entire universe, which has become a single body of water, by the strength of his arms, he would attain Buddhahood.
Trong trường hợp này, ví dụ về sự vĩ đại của ý chí là: nếu có một người có thể vượt qua toàn bộ vũ trụ đã trở thành một vùng nước mênh mông bằng sức mạnh cánh tay của mình để đến bờ bên kia, thì người đó sẽ đạt được Phật quả.
Yo vā pana sakalacakkavāḷagabbhaṃ veḷugumbasañchannaṃ viyūhitvā madditvā padasā gacchanto pāraṃ gantuṃ samattho, so buddhattaṃ pāpuṇāti.
Or whoever is able to cross the entire universe, which is covered with bamboo thickets, by clearing and trampling them with his feet, he would attain Buddhahood.
Hoặc nếu có một người có thể dọn dẹp và giẫm nát toàn bộ vũ trụ bị che phủ bởi bụi tre, đi bộ đến bờ bên kia, thì người đó sẽ đạt được Phật quả.
Yo vā pana sakalacakkavāḷagabbhaṃ sattiyo ākoṭetvā nirantaraṃ sattiphalasamākiṇṇaṃ padasā akkamamāno pāraṃ gantuṃ samattho, so buddhattaṃ pāpuṇāti.
Or whoever is able to cross the entire universe, continuously strewn with spear-points, by striking them and treading with his feet, he would attain Buddhahood.
Hoặc nếu có một người có thể đi bộ trên toàn bộ vũ trụ đầy những ngọn giáo đâm liên tục, giẫm lên những mũi giáo mà không có khoảng trống, để đến bờ bên kia, thì người đó sẽ đạt được Phật quả.
Yo vā pana sakalacakkavāḷagabbhaṃ vītaccitaṅgārabharitaṃ pādehi maddamāno pāraṃ gantuṃ samattho, so buddhattaṃ pāpuṇātīti.
Or whoever is able to cross the entire universe, filled with blazing embers, by treading with his feet, he would attain Buddhahood.
Hoặc nếu có một người có thể đi bộ trên toàn bộ vũ trụ đầy than hồng đang cháy rực, giẫm bằng chân để đến bờ bên kia, thì người đó sẽ đạt được Phật quả.
Yo etesu ekampi attano dukkaraṃ na maññati, ‘‘ahaṃ etampi taritvā vā gantvā vā pāraṃ gamissāmī’’ti evaṃ mahantena chandena ca ussāhena ca vāyāmena ca pariyeṭṭhiyā ca samannāgato hoti, etasseva patthanā samijjhati, na itarassa.
Whoever among these does not consider any of these tasks difficult for himself, but is endowed with such great desire, enthusiasm, effort, and earnest seeking, thinking, “I will cross or go through even this to reach the other shore,” for him alone will the aspiration succeed, not for others.
Người nào không coi bất kỳ điều khó khăn nào trong số đó là khó khăn đối với mình, mà nghĩ rằng: ‘‘Ta sẽ vượt qua hoặc đi qua điều này để đến bờ bên kia,’’ người ấy có một ý chí lớn lao, tinh tấn, nỗ lực và tìm cầu như vậy, thì sự phát nguyện của người ấy sẽ thành tựu, chứ không phải người khác.
Tasmā sumedhatāpaso ime aṭṭha dhamme samodhānetvāva buddhabhāvāya abhinīhāraṃ katvā nipajji.
Therefore, the ascetic Sumedha, having perfectly fulfilled these eight qualities, lay down, having made his aspiration for Buddhahood.
Vì vậy, ẩn sĩ Sumedha đã hội đủ tám pháp này và phát nguyện thành Phật rồi nằm xuống.
Dīpaṅkaropi bhagavā āgantvā sumedhatāpasassa sīsabhāge ṭhatvā maṇisīhapañjaraṃ ugghāṭento viya pañcavaṇṇapasādasampannāni akkhīni ummīletvā kalalapiṭṭhe nipannaṃ sumedhatāpasaṃ disvā ‘‘ayaṃ tāpaso buddhattāya abhinīhāraṃ katvā nipanno, samijjhissati nu kho etassa patthanā, udāhu no’’ti anāgataṃsañāṇaṃ pesetvā upadhārento – ‘‘ito kappasatasahassādhikāni cattāri asaṅkhyeyyāni atikkamitvā ayaṃ gotamo nāma buddho bhavissatī’’ti ñatvā ṭhitakova parisamajjhe byākāsi – ‘‘passatha no tumhe imaṃ uggatapaṃ tāpasaṃ kalalapiṭṭhe nipanna’’nti?
And the Blessed One Dīpaṅkara, having come and stood at the head of the ascetic Sumedha, as if opening a jewel-lion-cage, having opened his eyes endowed with five-colored clarity, seeing the ascetic Sumedha lying on the mud, thought: "This ascetic is lying here having made a solemn aspiration for Buddhahood; will his aspiration succeed or not?" Having sent forth his knowledge of the future and having investigated, he knew: "After four asaṅkheyya and a hundred thousand kappas from now, this one named Gotama will become a Buddha." And while still standing, he declared in the midst of the assembly: "Do you not see this ascetic, who has undertaken severe austerities, lying on the mud?"
Đức Thế Tôn Dīpaṅkara cũng đến, đứng trên đầu ẩn sĩ Sumedha, như mở một lồng sư tử bằng ngọc, Ngài mở đôi mắt đầy năm màu sắc của sự hoan hỷ, nhìn thấy ẩn sĩ Sumedha đang nằm trên bùn, và tự hỏi: ‘‘Vị ẩn sĩ này đã phát nguyện thành Phật rồi nằm xuống, liệu sự phát nguyện của người ấy có thành tựu không, hay không?’’ Sau khi quán xét bằng tuệ tri về tương lai, Ngài biết rằng: ‘‘Sau bốn A-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp nữa, người này sẽ trở thành một vị Phật tên là Gotama,’’ rồi Ngài đứng giữa hội chúng và tuyên bố: ‘‘Các ông có thấy vị ẩn sĩ khổ hạnh đang nằm trên bùn này không?’’
‘‘Evaṃ, bhante’’ti.
"Yes, Venerable Sir."
‘‘Bạch Đức Thế Tôn, chúng con thấy.’’
Ayaṃ buddhattāya abhinīhāraṃ katvā nipanno, samijjhissati imassa patthanā.
This one is lying here having made a solemn aspiration for Buddhahood; his aspiration will succeed.
Vị này đã phát nguyện thành Phật rồi nằm xuống, sự phát nguyện của người ấy sẽ thành tựu.
Ayañhi ito kappasatasahassādhikānaṃ catunnaṃ asaṅkhayeyyānaṃ matthake gotamo nāma buddho bhavissati.
For this one, at the end of four asaṅkheyya and a hundred thousand kappas from now, will become a Buddha named Gotama.
Thật vậy, sau bốn A-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp, người này sẽ trở thành một vị Phật tên là Gotama.
Tasmiṃ panassa attabhāve kapilavatthu nāma nagaraṃ nivāso bhavissati, māyā nāma devī mātā, suddhodano nāma rājā pitā, aggasāvako upatisso nāma thero, dutiyasāvako kolito nāma, buddhupaṭṭhāko ānando nāma, aggasāvikā khemā nāma therī, dutiyasāvikā uppalavaṇṇā nāma therī bhavissati.
In that existence of his, the city named Kapilavatthu will be his dwelling place; the queen named Māyā will be his mother; the king named Suddhodana will be his father; the chief disciple will be the Elder named Upatissa; the second disciple will be named Kolita; his attendant Buddha will be named Ānanda; the chief female disciple will be the Therī named Khemā; and the second female disciple will be the Therī named Uppalavaṇṇā.
Trong đời đó của Ngài, thành Kapilavatthu sẽ là nơi cư ngụ, Hoàng hậu Māyā sẽ là mẹ, Vua Suddhodana sẽ là cha, vị Thượng thủ đệ tử sẽ là Trưởng lão Upatissa, vị đệ tử thứ hai sẽ là Kolita, vị thị giả của Đức Phật sẽ là Ānanda, vị Thượng thủ ni đệ tử sẽ là Trưởng lão Khemā, vị ni đệ tử thứ hai sẽ là Trưởng lão Uppalavaṇṇā.
Ayaṃ paripakkañāṇo mahābhinikkhamanaṃ katvā mahāpadhānaṃ padahitvā nigrodharukkhamūle pāyāsaṃ paṭiggahetvā nerañjarāya tīre paribhuñjitvā bodhimaṇḍaṃ āruyha assattharukkhamūle abhisambujjhissatīti.
This one, with ripened knowledge, having performed the Great Renunciation, having striven with great exertion, having received milk-rice at the foot of the Nigrodha tree, having consumed it on the bank of the Nerañjarā, having ascended the Bodhimaṇḍa, will attain full enlightenment at the foot of the Assattha tree.
Vị này, với trí tuệ viên mãn, sẽ thực hiện cuộc Đại Xuất Gia, thực hành Đại Khổ Hạnh, sau đó thọ nhận bát sữa cúng dường dưới gốc cây Nigrodha, dùng bữa bên bờ sông Nerañjarā, rồi lên Bồ-đề đạo tràng và giác ngộ dưới gốc cây Assattha.
Tena vuttaṃ –
Therefore it is said:
Do đó, đã nói rằng –
Taṃ sutvā sumedhatāpaso – ‘‘mayhaṃ kira patthanā samijjhissatī’’ti somanassappatto ahosi.
Having heard that, the ascetic Sumedha was filled with joy, thinking: "Indeed, my aspiration will succeed."
Nghe vậy, ẩn sĩ Sumedha vô cùng hoan hỷ, nghĩ: ‘‘Sự phát nguyện của ta quả thật sẽ thành tựu!’’
Mahājano dīpaṅkaradasabalassa vacanaṃ sutvā ‘‘sumedhatāpaso kira buddhabījaṃ buddhaṅkuro’’ti haṭṭhatuṭṭho ahosi.
The great multitude, having heard the words of Dīpaṅkara, the Ten-Powered One, rejoiced greatly, thinking: "Indeed, the ascetic Sumedha is a Buddha-seed, a Buddha-sprout."
Đại chúng nghe lời của Đức Dīpaṅkara Thập Lực, cũng vui mừng hớn hở, nghĩ: ‘‘Ẩn sĩ Sumedha quả thật là hạt giống Phật, là mầm Phật!’’
Evañcassa ahosi – ‘‘yathā nāma manussā nadiṃ tarantā ujukena titthena uttarituṃ asakkontā heṭṭhātitthena uttaranti, evameva mayampi dīpaṅkaradasabalassa sāsane maggaphalaṃ alabhamānā anāgate yadā tvaṃ buddho bhavissasi, tadā tava sammukhā maggaphalaṃ sacchikātuṃ samatthā bhaveyyāmā’’ti patthanaṃ ṭhapayiṃsu.
And it occurred to them: "Just as people crossing a river, unable to cross at the direct ford, cross at a lower ford, even so, if we do not attain the path and fruition in the Dispensation of Dīpaṅkara, the Ten-Powered One, then in the future, when you become a Buddha, may we be able to realize the path and fruition in your presence." Thus, they made their aspiration.
Và họ nghĩ như thế này: ‘‘Cũng như những người muốn qua sông, khi không thể vượt qua bằng bến thẳng, họ sẽ vượt qua bằng bến dưới, tương tự như vậy, nếu chúng ta không thể đạt được đạo quả trong giáo pháp của Đức Dīpaṅkara Thập Lực, thì trong tương lai, khi ngài thành Phật, chúng ta có thể chứng đắc đạo quả trước mặt ngài.’’ Họ đã đặt nguyện ước như vậy.
Dīpaṅkaradasabalopi bodhisattaṃ pasaṃsitvā aṭṭhapupphamuṭṭhīhi pūjetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.
Dīpaṅkara, the Ten-Powered One, having praised the Bodhisatta, honored him with handfuls of eight flowers, circumambulated him, and departed.
Đức Dīpaṅkara Thập Lực cũng tán thán Bồ-tát, cúng dường bằng tám nắm hoa, đi nhiễu quanh rồi rời đi.
Tepi catusatasahassasaṅkhā khīṇāsavā bodhisattaṃ gandhehi ca mālāhi ca pūjetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkamiṃsu.
And those four hundred thousand Arahants, having honored the Bodhisatta with perfumes and garlands, circumambulated him, and departed.
Bốn trăm ngàn vị Tỳ-kheo lậu tận cũng cúng dường Bồ-tát bằng hương và hoa, đi nhiễu quanh rồi rời đi.
Devamanussā pana tatheva pūjetvā vanditvā pakkantā.
The devas and humans, for their part, having likewise honored and paid homage, departed.
Chư thiên và loài người cũng cúng dường, đảnh lễ như vậy rồi rời đi.
Bodhisatto sabbesaṃ paṭikkantakāle sayanā vuṭṭhāya ‘‘pāramiyo vicinissāmī’’ti puppharāsimatthake pallaṅkaṃ ābhujitvā nisīdi.
When everyone had retired, the Bodhisatta rose from his bed and sat cross-legged on the heap of flowers, thinking, "I will reflect on the perfections."
Khi tất cả đã rời đi, Bồ-tát đứng dậy khỏi chỗ nằm, nghĩ: ‘‘Ta sẽ quán xét các Ba-la-mật,’’ rồi ngồi kiết già trên đống hoa.
Evaṃ nisinne bodhisatte sakaladasasahassacakkavāḷe devatā sādhukāraṃ datvā ‘‘ayya sumedhatāpasa, porāṇakabodhisattānaṃ pallaṅkaṃ ābhujitvā ‘pāramiyo vicinissāmā’ti nisinnakāle yāni pubbanimittāni nāma paññāyanti, tāni sabbānipi ajja pātubhūtāni, nissaṃsayena tvaṃ buddho bhavissasi.
As the Bodhisatta sat thus, devas in the entire ten-thousand-world-system applauded and said, "Noble Ascetic Sumedha, all the auspicious signs that appear when ancient Bodhisattas sit cross-legged, thinking 'We will reflect on the perfections,' have appeared today. Without doubt, you will become a Buddha.
Khi Bồ-tát đã ngồi như vậy, các chư thiên trong toàn bộ mười ngàn thế giới đã hoan hô tán thán, rằng: "Thưa ngài đạo sĩ Sumedha, khi các Bồ-tát thời xa xưa kiết già để quán xét các ba-la-mật, những điềm lành nào xuất hiện, tất cả những điềm ấy hôm nay đều đã hiện ra. Chắc chắn ngài sẽ thành Phật.
Mayametaṃ jānāma ‘yassetāni nimittāni paññāyanti, ekantena so buddho hoti’, tvaṃ attano vīriyaṃ daḷhaṃ katvā paggaṇhā’’ti bodhisattaṃ nānappakārāhi thutīhi abhitthaviṃsu.
We know this: 'He for whom these signs appear will certainly be a Buddha.' Therefore, strengthen your effort!" Thus, they praised the Bodhisatta with various kinds of eulogies.
Chúng tôi biết điều này: 'Người nào có những điềm này xuất hiện, người ấy chắc chắn sẽ thành Phật.' Ngài hãy kiên cố tinh tấn!" Họ đã tán thán Bồ-tát bằng nhiều lời ca ngợi khác nhau.
Tena vuttaṃ –
Therefore, it was said:
Do đó đã nói:
Bodhisatto dīpaṅkaradasabalassa ca dasasahassacakkavāḷadevatānañca vacanaṃ sutvā bhiyyosomattāya sañjātussāho hutvā cintesi – ‘‘buddhā nāma amoghavacanā, natthi buddhānaṃ kathāya aññathattaṃ.
The Bodhisatta, having heard the words of Dīpaṅkara the Ten-Powered One and of the devas of the ten-thousand-fold world system, became even more zealous and thought: “Buddhas speak unfailingly; there is no falsehood in the words of the Buddhas.
Bồ-tát sau khi nghe lời của Đức Phật Dīpaṅkara, bậc Thập Lực, và các chư thiên trong mười ngàn thế giới, đã trở nên càng thêm phấn khởi và suy nghĩ: “Các vị Phật là những bậc có lời nói không sai lầm, lời nói của các vị Phật không bao giờ khác đi.
Yathā hi ākāse khittaleḍḍussa patanaṃ dhuvaṃ, jātassa maraṇaṃ, rattikkhaye sūriyuggamanaṃ, āsayā nikkhantasīhassa sīhanādanadanaṃ, garugabbhāya itthiyā bhāramoropanaṃ dhuvaṃ avassambhāvī, evameva buddhānaṃ vacanaṃ nāma dhuvaṃ amoghaṃ, addhā ahaṃ buddho bhavissāmī’’ti.
Just as the falling of a clod thrown into the sky is certain, and the death of one born, and the rising of the sun at the end of night, and the roaring of a lion emerged from its den, and the delivery of a burden by a heavily pregnant woman are certain and unavoidable, even so the words of the Buddhas are certain and unfailing. Surely I shall become a Buddha!”
Cũng như hòn đá ném lên trời chắc chắn sẽ rơi xuống, sự chết của người đã sinh, mặt trời mọc khi đêm tàn, tiếng rống của sư tử khi ra khỏi hang, sự trút bỏ gánh nặng của người phụ nữ mang thai là chắc chắn và không thể tránh khỏi, cũng vậy, lời nói của các vị Phật là chắc chắn và không sai lầm, chắc chắn ta sẽ thành Phật.”
Tena vuttaṃ –
Therefore, it is said:
Do đó đã nói:
So ‘‘dhuvāhaṃ buddho bhavissāmī’’ti evaṃ katasanniṭṭhāno buddhakārake dhamme upadhāretuṃ – ‘‘kahaṃ nu kho buddhakārakā dhammā, kiṃ uddhaṃ, udāhu adho, disāvidisāsū’’ti anukkamena sakalaṃ dhammadhātuṃ vicinanto porāṇakabodhisattehi āsevitanisevitaṃ paṭhamaṃ dānapāramiṃ disvā evaṃ attānaṃ ovadi – ‘‘sumedhapaṇḍita, tvaṃ ito paṭṭhāya paṭhamaṃ dānapāramiṃ pūreyyāsi.
Having resolved, “Surely I shall become a Buddha,” he investigated the qualities that make one a Buddha: “Where indeed are the qualities that make one a Buddha? Are they above, or below, or in the cardinal and intermediate directions?” Searching through the entire Dhamma-sphere in sequence, he first saw the perfection of giving (dānapāramī), which had been practiced and cultivated by previous Bodhisattas, and thus admonished himself: “Sumedha, the wise one, from now on, you should first fulfill the perfection of giving.
Với quyết tâm ‘‘Chắc chắn ta sẽ thành Phật’’, Ngài quán xét các pháp tạo nên một vị Phật – ‘‘Các pháp tạo nên một vị Phật ở đâu? Ở trên hay ở dưới? Ở các phương chính hay phương phụ?’’ – tuần tự tìm kiếm khắp toàn bộ Pháp giới, Ngài thấy Ba-la-mật Bố thí (Dāna Pāramī) đầu tiên được các vị Bồ-tát thời xưa thực hành và vun bồi, rồi tự khuyên nhủ mình: ‘‘Này hiền giả Sumedha, từ nay trở đi, con hãy viên mãn Ba-la-mật Bố thí đầu tiên.
Yathā hi nikkujjito udakakumbho nissesaṃ katvā udakaṃ vamatiyeva, na paccāharati, evameva dhanaṃ vā yasaṃ vā puttadāraṃ vā aṅgapaccaṅgaṃ vā anoloketvā sampattayācakānaṃ sabbaṃ icchiticchitaṃ nissesaṃ katvā dadamāno bodhimūle nisīditvā buddho bhavissasī’’ti paṭhamaṃ dānapāramiṃ daḷhaṃ katvā adhiṭṭhāsi.
Just as an overturned water pot completely discharges its water and does not draw it back, even so, without regard for wealth, fame, children, wife, or limbs and minor organs, giving completely whatever is desired by those who come asking, you will sit at the foot of the Bodhi tree and become a Buddha.” With this, he firmly resolved upon the first perfection of giving.
Như một cái bình nước bị úp ngược sẽ đổ hết nước ra mà không giữ lại, cũng vậy, con không màng đến tài sản, danh tiếng, con cái, vợ, hay các chi phần thân thể, hãy bố thí tất cả những gì người cầu xin mong muốn mà không giữ lại chút gì, thì con sẽ ngồi dưới cội Bồ-đề và thành Phật’’. Ngài đã kiên định lập chí thực hành Ba-la-mật Bố thí đầu tiên.
Tena vuttaṃ –
Therefore, it is said:
Vì vậy, có lời dạy rằng:
Athassa ‘‘na ettakeheva buddhakārakadhammehi bhavitabba’’nti uttarimpi upadhārayato dutiyaṃ sīlapāramiṃ disvā etadahosi – ‘‘sumedhapaṇḍita, tvaṃ ito paṭṭhāya sīlapāramimpi pūreyyāsi.
Then, as he further reflected, “It cannot be that there are only these qualities for becoming a Buddha,” and seeing the second Pāramī of morality (sīla-pāramī), he thought: “O wise Sumedha, from now on you should also fulfill the Pāramī of morality.
Sau đó, khi quán xét thêm rằng ‘‘Không thể chỉ có bấy nhiêu pháp tạo nên một vị Phật’’, Ngài thấy Ba-la-mật Giới (Sīla Pāramī) thứ hai và nghĩ: ‘‘Này hiền giả Sumedha, từ nay trở đi, con cũng hãy viên mãn Ba-la-mật Giới.
Yathā hi camarī migo nāma jīvitaṃ anoloketvā attano vālameva rakkhati, evaṃ tvampi ito paṭṭhāya jīvitampi anoloketvā sīlameva rakkhamāno buddho bhavissasī’’ti dutiyaṃ sīlapāramiṃ daḷhaṃ katvā adhiṭṭhāsi.
Just as a yak, the king of beasts, guards its tail without regard for its life, so too, from now on, you shall become a Buddha by guarding morality without regard for your life.” Having thus firmly resolved upon the second Pāramī of morality, he took it up.
Như loài linh dương Chamari không màng đến mạng sống mà bảo vệ bộ lông đuôi của mình, cũng vậy, từ nay trở đi, con cũng không màng đến mạng sống mà bảo vệ giới hạnh (sīla), thì con sẽ thành Phật’’. Ngài đã kiên định lập chí thực hành Ba-la-mật Giới thứ hai.
Tena vuttaṃ –
Therefore it was said:
Vì vậy, có lời dạy rằng:
Athassa ‘‘na ettakeheva buddhakārakadhammehi bhavitabba’’nti uttarimpi upadhārayato tatiyaṃ nekkhammapāramiṃ disvā etadahosi – ‘‘sumedhapaṇḍita, tvaṃ ito paṭṭhāya nekkhammapāramimpi pūreyyāsi.
Then, as he further reflected, “It cannot be that there are only these qualities for becoming a Buddha,” and seeing the third Pāramī of renunciation (nekkhamma-pāramī), he thought: “O wise Sumedha, from now on you should also fulfill the Pāramī of renunciation.
Sau đó, khi quán xét thêm rằng ‘‘Không thể chỉ có bấy nhiêu pháp tạo nên một vị Phật’’, Ngài thấy Ba-la-mật Xuất gia (Nekkhamma Pāramī) thứ ba và nghĩ: ‘‘Này hiền giả Sumedha, từ nay trở đi, con cũng hãy viên mãn Ba-la-mật Xuất gia.
Yathā hi ciraṃ bandhanāgāre vasamāno puriso na tattha sinehaṃ karoti, atha kho ukkaṇṭhatiyeva, avasitukāmo hoti, evameva tvampi sabbabhave bandhanāgārasadise katvā sabbabhavehi ukkaṇṭhito muccitukāmo hutvā nekkhammābhimukhova hohi.
Just as a person who has lived long in a prison does not develop affection for it, but rather is disgusted by it and wishes to escape, so too, you should regard all existences as similar to a prison, and being disgusted with all existences, you should desire release, and thus be intent on renunciation.
Như một người sống lâu trong nhà tù thì không sinh lòng luyến ái ở đó, mà chỉ chán ghét và muốn thoát ra, cũng vậy, con hãy xem tất cả các kiếp sống (bhava) như nhà tù, chán ghét tất cả các kiếp sống và muốn thoát ra, hãy hướng về sự xuất ly.
Evaṃ buddho bhavissasī’’ti tatiyaṃ nekkhammapāramiṃ daḷhaṃ katvā adhiṭṭhāsi.
In this way you will become a Buddha.” Having thus firmly resolved upon the third Pāramī of renunciation, he took it up.
Như vậy con sẽ thành Phật’’. Ngài đã kiên định lập chí thực hành Ba-la-mật Xuất gia thứ ba.
Tena vuttaṃ –
Therefore it was said:
Vì vậy, có lời dạy rằng:
Athassa ‘‘na ettakeheva buddhakārakadhammehi bhavitabba’’nti uttarimpi upadhārayato catutthaṃ paññāpāramiṃ disvā etadahosi – ‘‘sumedhapaṇḍita, tvaṃ ito paṭṭhāya paññāpāramimpi pūreyyāsi.
Then, as he further reflected, “It cannot be that there are only these qualities for becoming a Buddha,” and seeing the fourth Pāramī of wisdom (paññā-pāramī), he thought: “O wise Sumedha, from now on you should also fulfill the Pāramī of wisdom.
Sau đó, khi quán xét thêm rằng ‘‘Không thể chỉ có bấy nhiêu pháp tạo nên một vị Phật’’, Ngài thấy Ba-la-mật Trí tuệ (Paññā Pāramī) thứ tư và nghĩ: ‘‘Này hiền giả Sumedha, từ nay trở đi, con cũng hãy viên mãn Ba-la-mật Trí tuệ.
Hīnamajjhimukkaṭṭhesu kañci avajjetvā sabbepi paṇḍite upasaṅkamitvā pañhaṃ puccheyyāsi.
You should approach all wise persons, without rejecting any—lowly, intermediate, or excellent—and ask them questions.
Con hãy đến gần tất cả những người trí, không bỏ sót ai dù thấp kém, trung bình hay cao thượng, và đặt câu hỏi.
Yathā hi piṇḍapātiko bhikkhu hīnādibhedesu kulesu kiñci avajjetvā paṭipāṭiyā piṇḍāya caranto khippaṃ yāpanaṃ labhati, evaṃ tvampi sabbapaṇḍite upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchanto buddho bhavissasī’’ti catutthaṃ paññāpāramiṃ daḷhaṃ katvā adhiṭṭhāsi.
Just as a bhikkhu on alms-round, going in sequence without rejecting any families—whether lowly, etc.—quickly obtains sustenance, so too, you, by approaching all wise persons and asking questions, will become a Buddha.” Having thus firmly resolved upon the fourth Pāramī of wisdom, he took it up.
Như một tỳ-khưu đi khất thực, không bỏ sót gia đình nào dù thấp kém, v.v., mà đi khất thực theo thứ tự, sẽ nhanh chóng có được vật thực để duy trì mạng sống, cũng vậy, con hãy đến gần tất cả những người trí và đặt câu hỏi, thì con sẽ thành Phật’’. Ngài đã kiên định lập chí thực hành Ba-la-mật Trí tuệ thứ tư.
Tena vuttaṃ –
Therefore it was said:
Vì vậy, có lời dạy rằng:
Athassa ‘‘na ettakeheva buddhakārakadhammehi bhavitabba’’nti uttarimpi upadhārayato pañcamaṃ vīriyapāramiṃ disvā etadahosi – ‘‘sumedhapaṇḍita, tvaṃ ito paṭṭhāya vīriyapāramimpi pūreyyāsi, yathā hi sīho migarājā sabbiriyāpathesu daḷhavīriyo hoti, evaṃ tvampi sabbabhavesu sabbiriyāpathesu daḷhavīriyo anolīnavīriyo samāno buddho bhavissasī’’ti pañcamaṃ vīriyapāramiṃ daḷhaṃ katvā adhiṭṭhāsi.
Then, as he further reflected, “It cannot be that there are only these qualities for becoming a Buddha,” and seeing the fifth Pāramī of energy (vīriya-pāramī), he thought: “O wise Sumedha, from now on you should also fulfill the Pāramī of energy. Just as a lion, the king of beasts, is steadfastly energetic in all its postures, so too, you, being steadfastly energetic and unflaggingly energetic in all existences and all postures, will become a Buddha.” Having thus firmly resolved upon the fifth Pāramī of energy, he took it up.
Sau đó, khi quán xét thêm rằng ‘‘Không thể chỉ có bấy nhiêu pháp tạo nên một vị Phật’’, Ngài thấy Ba-la-mật Tinh tấn (Vīriya Pāramī) thứ năm và nghĩ: ‘‘Này hiền giả Sumedha, từ nay trở đi, con cũng hãy viên mãn Ba-la-mật Tinh tấn. Như sư tử, vua của các loài thú, luôn có tinh tấn kiên cường trong mọi oai nghi, cũng vậy, con hãy có tinh tấn kiên cường, không nao núng trong mọi oai nghi ở tất cả các kiếp sống, thì con sẽ thành Phật’’. Ngài đã kiên định lập chí thực hành Ba-la-mật Tinh tấn thứ năm.
Tena vuttaṃ –
Therefore it was said:
Vì vậy, có lời dạy rằng:
Athassa ‘‘na ettakeheva buddhakārakadhammehi bhavitabba’’nti uttarimpi upadhārayato chaṭṭhaṃ khantipāramiṃ disvā etadahosi – ‘‘sumedhapaṇḍita, tvaṃ ito paṭṭhāya khantipāramimpi pūreyyāsi, sammānanepi avamānanepi khamova bhaveyyāsi.
Then, as he further reflected, “It cannot be that there are only these qualities for becoming a Buddha,” and seeing the sixth Pāramī of patience (khanti-pāramī), he thought: “O wise Sumedha, from now on you should also fulfill the Pāramī of patience. You should be patient with both honor and dishonor.
Sau đó, khi quán xét thêm rằng ‘‘Không thể chỉ có bấy nhiêu pháp tạo nên một vị Phật’’, Ngài thấy Ba-la-mật Nhẫn nại (Khanti Pāramī) thứ sáu và nghĩ: ‘‘Này hiền giả Sumedha, từ nay trở đi, con cũng hãy viên mãn Ba-la-mật Nhẫn nại, con hãy nhẫn nại trong cả sự tôn kính lẫn sự phỉ báng.
Yathā hi pathaviyaṃ nāma sucimpi nikkhipanti asucimpi, na tena pathavī sinehaṃ paṭighaṃ karoti, khamati sahati adhivāsetiyeva, evameva tvampi sammānanepi avamānanepi khamova samāno buddho bhavissasī’’ti chaṭṭhaṃ khantipāramiṃ daḷhaṃ katvā adhiṭṭhāsi.
Just as people deposit both clean and unclean things upon the earth, and the earth does not show affection or aversion because of it, but endures and tolerates, so too, you, being patient with both honor and dishonor, will become a Buddha.” Having thus firmly resolved upon the sixth Pāramī of patience, he took it up.
Như đất, người ta đổ lên đó cả vật sạch lẫn vật dơ, nhưng đất không sinh lòng luyến ái hay oán ghét, mà chỉ nhẫn nại, chịu đựng, chấp nhận, cũng vậy, con hãy nhẫn nại trong cả sự tôn kính lẫn sự phỉ báng, thì con sẽ thành Phật’’. Ngài đã kiên định lập chí thực hành Ba-la-mật Nhẫn nại thứ sáu.
Tena vuttaṃ –
Therefore it was said:
Vì vậy, có lời dạy rằng:
Athassa ‘‘na ettakeheva buddhakārakadhammehi bhavitabba’’nti uttarimpi upadhārayato sattamaṃ saccapāramiṃ disvā etadahosi – ‘‘sumedhapaṇḍita, tvaṃ ito paṭṭhāya saccapāramimpi pūreyyāsi, asaniyā matthake patamānāyapi dhanādīnaṃ atthāya chandādīnaṃ vasena sampajānamusāvādaṃ nāma mā bhāsi.
Then, reflecting further that "there cannot be only these qualities for making a Buddha," when he saw the seventh pāramī of truthfulness (saccapāramī), he thought: "Sumedha the wise, from now on you should also fulfill the pāramī of truthfulness; even if a thunderbolt were to strike your head, do not knowingly speak a falsehood, desiring riches or other things, swayed by wishes and so forth.
Sau đó, khi quán xét rằng “không thể chỉ có bấy nhiêu pháp tạo thành Phật”, Ngài lại thấy Ba-la-mật thứ bảy là Chân Thật (Sacca-pāramī) và ý nghĩ này khởi lên: “Này hiền giả Sumedha, từ nay trở đi, ngươi cũng hãy viên mãn Ba-la-mật Chân Thật. Ngay cả khi sấm sét đánh xuống đầu, ngươi cũng đừng bao giờ nói lời nói dối có chủ ý vì lợi ích tài sản hay các thứ khác do lòng tham muốn.
Yathā hi osadhī tārakā nāma sabbautūsu attano gamanavīthiṃ jahitvā aññāya vīthiyā na gacchati, sakavīthiyāva gacchati, evameva tvampi saccaṃ pahāya musāvādaṃ nāma avadantoyeva buddho bhavissasī’’ti sattamaṃ saccapāramiṃ daḷhaṃ katvā adhiṭṭhāsi.
For just as the star osadhī (Venus) never abandons its own path and travels along another path in any season, but travels only along its own path, even so will you become a Buddha by abandoning falsehood and speaking only truth." Thus he firmly resolved upon the seventh pāramī of truthfulness.
Ví như sao dược (Osadhī tārakā) không bao giờ rời con đường của mình để đi theo con đường khác trong tất cả các mùa, mà luôn đi theo con đường của chính nó, cũng vậy, ngươi sẽ trở thành Phật khi không bao giờ từ bỏ sự thật để nói lời nói dối.” Ngài đã kiên cố quyết định Ba-la-mật Chân Thật thứ bảy.
Tena vuttaṃ –
Therefore it was said:
Do đó, có lời nói:
Athassa ‘‘na ettakeheva buddhakārakadhammehi bhavitabba’’nti uttarimpi upadhārayato aṭṭhamaṃ adhiṭṭhānapāramiṃ disvā etadahosi – ‘‘sumedhapaṇḍita, tvaṃ ito paṭṭhāya adhiṭṭhānapāramimpi pūreyyāsi, yaṃ adhiṭṭhāsi, tasmiṃ adhiṭṭhāne niccalova bhaveyyāsi.
Then, reflecting further that "there cannot be only these qualities for making a Buddha," when he saw the eighth pāramī of determination (adhiṭṭhānapāramī), he thought: "Sumedha the wise, from now on you should also fulfill the pāramī of determination; you should remain unshakeable in whatever you determine.
Sau đó, khi quán xét rằng “không thể chỉ có bấy nhiêu pháp tạo thành Phật”, Ngài lại thấy Ba-la-mật thứ tám là Quyết Định (Adhiṭṭhāna-pāramī) và ý nghĩ này khởi lên: “Này hiền giả Sumedha, từ nay trở đi, ngươi cũng hãy viên mãn Ba-la-mật Quyết Định. Ngươi hãy kiên định với những gì mình đã quyết định.
Yathā hi pabbato nāma sabbāsu disāsu vātehi pahaṭo na kampati na calati, attano ṭhāneyeva tiṭṭhati, evameva tvampi attano adhiṭṭhāne niccalo hontova buddho bhavissasī’’ti aṭṭhamaṃ adhiṭṭhānapāramiṃ daḷhaṃ katvā adhiṭṭhāsi.
For just as a mountain, struck by winds from all directions, does not tremble or waver, but remains in its own place, even so will you become a Buddha by remaining unshakeable in your determination." Thus he firmly resolved upon the eighth pāramī of determination.
Ví như núi không hề rung động hay lay chuyển khi bị gió thổi mạnh từ mọi hướng, mà vẫn đứng vững ở vị trí của mình, cũng vậy, ngươi sẽ trở thành Phật khi kiên định với quyết định của mình.” Ngài đã kiên cố quyết định Ba-la-mật Quyết Định thứ tám.
Tena vuttaṃ –
Therefore it was said:
Do đó, có lời nói:
Athassa ‘‘na ettakeheva buddhakārakadhammehi bhavitabba’’nti uttarimpi upadhārayato navamaṃ mettāpāramiṃ disvā etadahosi – ‘‘sumedhapaṇḍita, tvaṃ ito paṭṭhāya mettāpāramimpi pūreyyāsi, hitesupi ahitesupi ekacitto bhaveyyāsi.
Then, reflecting further that "there cannot be only these qualities for making a Buddha," when he saw the ninth pāramī of loving-kindness (mettāpāramī), he thought: "Sumedha the wise, from now on you should also fulfill the pāramī of loving-kindness; you should have a single mind towards both those who are beneficial and those who are harmful.
Sau đó, khi quán xét rằng “không thể chỉ có bấy nhiêu pháp tạo thành Phật”, Ngài lại thấy Ba-la-mật thứ chín là Từ (Mettā-pāramī) và ý nghĩ này khởi lên: “Này hiền giả Sumedha, từ nay trở đi, ngươi cũng hãy viên mãn Ba-la-mật Từ. Ngươi hãy có một tâm bình đẳng đối với cả người có lợi và người không có lợi cho mình.
Yathā hi udakaṃ nāma pāpajanassapi kalyāṇajanassapi sītabhāvaṃ ekasadisaṃ katvā pharati, evameva tvampi sabbesu sattesu mettacittena ekacittova honto buddho bhavissasī’’ti navamaṃ mettāpāramiṃ daḷhaṃ katvā adhiṭṭhāsi.
For just as water bestows coolness equally upon good people and evil people, even so will you become a Buddha by having a single mind of loving-kindness towards all beings." Thus he firmly resolved upon the ninth pāramī of loving-kindness.
Ví như nước làm mát một cách bình đẳng cho cả người xấu và người tốt, cũng vậy, ngươi sẽ trở thành Phật khi có tâm bình đẳng với lòng từ đối với tất cả chúng sanh.” Ngài đã kiên cố quyết định Ba-la-mật Từ thứ chín.
Tena vuttaṃ –
Therefore it was said:
Do đó, có lời nói:
Athassa ‘‘na ettakeheva buddhakārakadhammehi bhavitabba’’nti uttarimpi upadhārayato dasamaṃ upekkhāpāramiṃ disvā etadahosi – ‘‘sumedhapaṇḍita, tvaṃ ito paṭṭhāya upekkhāpāramimpi pūreyyāsi, sukhepi dukkhepi majjhattova bhaveyyāsi.
Then, reflecting further that "there cannot be only these qualities for making a Buddha," when he saw the tenth pāramī of equanimity (upekkhāpāramī), he thought: "Sumedha the wise, from now on you should also fulfill the pāramī of equanimity; you should remain neutral in both happiness and suffering.
Sau đó, khi quán xét rằng “không thể chỉ có bấy nhiêu pháp tạo thành Phật”, Ngài lại thấy Ba-la-mật thứ mười là Xả (Upekkhā-pāramī) và ý nghĩ này khởi lên: “Này hiền giả Sumedha, từ nay trở đi, ngươi cũng hãy viên mãn Ba-la-mật Xả. Ngươi hãy giữ tâm bình thản đối với cả hạnh phúc và đau khổ.
Yathā hi pathavī nāma sucimpi asucimpi pakkhipamāne majjhattāva hoti, evameva tvampi sukhadukkhesu majjhattova honto buddho bhavissasī’’ti dasamaṃ upekkhāpāramiṃ daḷhaṃ katvā adhiṭṭhāsi.
For just as the earth remains neutral when pure or impure things are cast upon it, even so will you become a Buddha by remaining neutral in happiness and suffering." Thus he firmly resolved upon the tenth pāramī of equanimity.
Ví như đất giữ tâm bình thản khi người ta đặt lên đó cả vật sạch và vật dơ, cũng vậy, ngươi sẽ trở thành Phật khi giữ tâm bình thản đối với hạnh phúc và đau khổ.” Ngài đã kiên cố quyết định Ba-la-mật Xả thứ mười.
Tena vuttaṃ –
Therefore it was said:
Do đó, có lời nói:
Tato cintesi – ‘‘imasmiṃ loke bodhisattehi pūretabbā bodhiparipācanā buddhakārakadhammā ettakāyeva, dasa pāramiyo ṭhapetvā aññe natthi.
Thereupon he thought: "In this world, the qualities that ripen enlightenment and make a Buddha, to be fulfilled by Bodhisattas, are only these; apart from the ten pāramīs, there are no others.
Từ đó, Ngài suy nghĩ: “Trong thế gian này, những pháp tạo thành Phật, những pháp làm chín muồi Bồ-đề mà các vị Bồ-tát phải viên mãn, chỉ có bấy nhiêu, ngoài mười Ba-la-mật này không có pháp nào khác.
Imāpi dasa pāramiyo uddhaṃ ākāsepi natthi, heṭṭhā pathaviyampi, puratthimādīsu disāsupi natthi, mayhaṃyeva pana hadayabbhantare patiṭṭhitā’’ti.
These ten pāramīs are not in the sky above, nor on the earth below, nor in the eastern and other directions, but are established within my own heart."
Mười Ba-la-mật này cũng không ở trên hư không, không ở dưới đất, không ở các phương Đông và các phương khác, mà chỉ an trú trong trái tim của ta.”
Evaṃ tāsaṃ hadaye patiṭṭhitabhāvaṃ disvā sabbāpi tā daḷhaṃ katvā adhiṭṭhāya punappunaṃ sammasanto anulomapaṭilomaṃ sammasati, pariyante gahetvā ādiṃ pāpeti, ādimhi gahetvā pariyantaṃ pāpeti, majjhe gahetvā ubhato koṭiṃ pāpetvā osāpeti, ubhato koṭīsu gahetvā majjhaṃ pāpetvā osāpeti.
Having thus seen that they were established in his heart, he firmly resolved upon all of them and repeatedly contemplated them, contemplating forwards and backwards, taking the end and bringing it to the beginning, taking the beginning and bringing it to the end, taking the middle and bringing it to both ends and concluding, and taking both ends and bringing them to the middle and concluding.
Khi thấy sự an trú của chúng trong trái tim như vậy, Ngài đã kiên cố quyết định tất cả chúng, và quán xét đi quán xét lại, Ngài quán xét thuận và nghịch, từ cuối cùng đưa về ban đầu, từ ban đầu đưa về cuối cùng, từ giữa đưa về hai đầu rồi kết thúc, từ hai đầu đưa về giữa rồi kết thúc.
Bāhirakabhaṇḍapariccāgo dānapāramī nāma, aṅgapariccāgo dānaupapāramī nāma, jīvitapariccāgo dānaparamatthapāramī nāmāti dasa pāramiyo dasa upapāramiyo dasa paramatthapāramiyoti samattiṃsa pāramiyo telayantaṃ vinivaṭṭento viya mahāmeruṃ matthaṃ katvā cakkavāḷamahāsamuddaṃ āluḷento viya ca sammasati.
The offering of external possessions is called dānapāramī; the offering of limbs is called dānaupapāramī; the offering of life is called dānaparamatthapāramī; thus, the ten pāramīs, ten upapāramīs, and ten paramatthapāramīs make thirty pāramīs, which he contemplated as if turning a sesame oil press, or churning the great ocean of the cakkavāḷa, making Mount Meru its pivot.
Sự bố thí tài vật bên ngoài gọi là Bố thí Ba-la-mật (Dāna-pāramī), sự bố thí các chi phần cơ thể gọi là Bố thí Upa-pāramī (Dāna-upapāramī), sự bố thí mạng sống gọi là Bố thí Paramattha-pāramī (Dāna-paramatthapāramī) – Ngài quán xét ba mươi Ba-la-mật (mười Ba-la-mật, mười Upa-pāramī, mười Paramattha-pāramī) như người đang quay máy ép dầu, như người đang khuấy động đại dương luân hồi với đỉnh núi Tu Di làm trục.
Tassevaṃ dasa pāramiyo sammasantassa dhammatejena catunahutādhikadviyojanasatasahassabahalā ayaṃ mahāpathavī hatthinā akkantanaḷakalāpo viya, pīḷiyamānaṃ ucchuyantaṃ viya ca mahāviravaṃ viravamānā saṅkampi sampakampi sampavedhi.
As he thus reflected on the ten perfections, by the power of the Dhamma, this great earth, two hundred thousand yojanas thick plus forty thousand, trembled, shook, and quaked, making a great roar like a trampled bamboo grove by an elephant, or like a sugar-cane press being squeezed.
Khi Ngài quán xét mười Ba-la-mật như vậy, do oai lực của pháp, đại địa này, dày hai trăm ngàn dojana cộng thêm bốn mươi ngàn dojana, đã rung chuyển, chấn động, và lay chuyển mạnh mẽ như một bụi lau bị voi giẫm đạp, như một máy ép mía đang bị nghiền nát, phát ra tiếng kêu lớn.
Kulālacakkaṃ viya telayantacakkaṃ viya ca paribbhami.
It spun around like a potter's wheel or an oil press wheel.
Nó quay tròn như bánh xe của thợ gốm, như bánh xe của máy ép dầu.
Tena vuttaṃ –
Therefore, it was said:
Do đó, có lời nói:
Mahāpathaviyā kampamānāya rammanagaravāsino saṇṭhātuṃ asakkontā yugantavātabbhāhatā mahāsālā viya mucchitā papatiṃsu.
As the great earth trembled, the inhabitants of Ramma City, unable to stand, fell unconscious like great sal trees struck by the wind at the end of an eon.
Khi đại địa rung chuyển, những cư dân thành Ramma không thể đứng vững, ngã vật xuống như những cây đại thụ bị gió cuối kiếp thổi bạt.
Ghaṭādīni kulālabhājanāni pavaṭṭantāni aññamaññaṃ paharantāni cuṇṇavicuṇṇāni ahesuṃ.
Pots and other earthenware vessels rolled about, striking one another, and were shattered into pieces.
Những đồ gốm như chum, vại lăn lóc, va vào nhau và vỡ vụn.
Mahājano bhītatasito satthāraṃ upasaṅkamitvā ‘‘kiṃ nu kho bhagavā nāgāvaṭṭo ayaṃ, bhūtayakkhadevatāsu aññatarāvaṭṭo vāti na hi mayaṃ etaṃ jānāma, apica kho sabbopi ayaṃ mahājano upadduto, kiṃ nu kho imassa lokassa pāpakaṃ bhavissati, udāhu kalyāṇaṃ, kathetha no etaṃ kāraṇa’’nti āha.
The great multitude, frightened and terrified, approached the Teacher and asked, "What is this, Blessed One? Is this a disturbance by nāgas, or by one of the bhūtas, yakkhas, or devas? We do not know this. Moreover, all this great multitude is afflicted. What evil will befall this world, or what good? Please tell us the reason."
Đại chúng sợ hãi, run rẩy, đến gần Đức Đạo Sư và thưa: “Bạch Thế Tôn, đây là sự nhiễu loạn của các loài rồng, hay sự nhiễu loạn của một trong các loài phi nhân, Dạ Xoa, chư thiên? Chúng con không biết điều này. Hơn nữa, toàn thể đại chúng này đang gặp tai họa. Điều gì sẽ xảy ra cho thế gian này, điều tốt hay điều xấu? Xin Ngài hãy nói cho chúng con biết nguyên nhân này.”
Atha satthā tesaṃ kathaṃ sutvā ‘‘tumhe mā bhāyatha, mā cintayittha, natthi vo itonidānaṃ bhayaṃ.
Then the Teacher, having heard their words, said, "Do not be afraid, do not worry; there is no danger for you from this.
Bấy giờ, Đức Đạo Sư nghe lời họ nói, liền bảo: “Các con đừng sợ hãi, đừng lo lắng, các con không có sự sợ hãi nào từ nguyên nhân này.
Yo so mayā ajja ‘sumedhapaṇḍito anāgate gotamo nāma buddho bhavissatī’ti byākato, so idāni dasa pāramiyo sammasati, tassa sammasantassa viloḷentassa dhammatejena sakaladasasahassī lokadhātu ekappahārena kampati ceva ravati cā’’ti āha.
The one whom I declared today, 'The wise Sumedha will be a Buddha named Gotama in the future,' is now reflecting on the ten perfections. By the power of the Dhamma, as he reflects and contemplates, the entire ten-thousand-world-system trembles and roars at once."
Vị mà hôm nay Ta đã thọ ký rằng ‘Trí giả Sumedha này trong tương lai sẽ trở thành vị Phật Gotama’, vị ấy hiện đang quán xét mười Ba-la-mật. Khi vị ấy quán xét, suy xét, do oai lực của pháp, toàn thể mười ngàn thế giới rung chuyển và rền vang cùng một lúc.”
Tena vuttaṃ –
Therefore, it was said:
Do đó đã được nói:
Mahājano tathāgatassa vacanaṃ sutvā haṭṭhatuṭṭho mālāgandhavilepanaṃ ādāya rammanagarā nikkhamitvā bodhisattaṃ upasaṅkamitvā mālāgandhādīhi pūjetvā vanditvā padakkhiṇaṃ katvā rammanagarameva pāvisi.
Having heard the Tathāgata’s words, the great multitude of people, joyful and delighted, took garlands, perfumes, and unguents, left the city of Ramma, approached the Bodhisatta, honored him with garlands, perfumes, etc., paid homage, circumambulated him, and then entered back into the city of Ramma.
Đại chúng nghe lời Đức Như Lai, vui mừng hớn hở, mang theo vòng hoa, hương liệu, phấn sáp, rời thành Ramma, đến gần Bồ Tát, cúng dường bằng vòng hoa, hương liệu, v.v., đảnh lễ, đi nhiễu hữu và trở về thành Ramma.
Bodhisattopi dasa pāramiyo sammasitvā vīriyaṃ daḷhaṃ katvā adhiṭṭhāya nisinnāsanā vuṭṭhāsi.
The Bodhisatta, too, having comprehended the ten Pāramīs, having made his energy firm, and having made a strong resolve, rose from his seated position.
Bồ Tát cũng quán xét mười Ba-la-mật, kiên cố tinh tấn, phát nguyện và đứng dậy khỏi chỗ ngồi.
Tena vuttaṃ –
Therefore it is said:
Do đó đã được nói:
Atha bodhisattaṃ āsanā vuṭṭhahantaṃ sakaladasasahassacakkavāḷadevatā sannipatitvā dibbehi mālāgandhehi pūjetvā vanditvā ‘‘ayya sumedhatāpasa, tayā ajja dīpaṅkaradasabalassa pādamūle mahatī patthanā patthitā, sā te anantarāyena samijjhatu, mā te bhayaṃ vā chambhitattaṃ vā ahosi, sarīre appamattakopi rogo mā uppajjatu, khippaṃ pāramiyo pūretvā sammāsambodhiṃ paṭivijjha.
Then, as the Bodhisatta rose from his seat, devas from the entire ten-thousandfold world system gathered, honored him with divine garlands and perfumes, paid homage, and uttered auspicious praises such as, “Noble ascetic Sumedha, today you have made a great aspiration at the feet of Dīpaṅkara, the Ten-Powered One. May it be fulfilled without hindrance for you. May you have no fear or trepidation. May not even a slight illness arise in your body. Quickly fulfill the Pāramīs and penetrate supreme perfect enlightenment.
Bấy giờ, khi Bồ Tát đứng dậy khỏi chỗ ngồi, tất cả chư thiên trong mười ngàn cõi luân hồi tụ tập lại, cúng dường bằng vòng hoa và hương liệu của chư thiên, đảnh lễ và thưa: “Kính bạch ẩn sĩ Sumedha, hôm nay ngài đã phát đại nguyện dưới chân Đức Dīpaṅkara Thập Lực, nguyện ước đó của ngài sẽ thành tựu không chướng ngại, mong ngài không có sợ hãi hay run rẩy, mong không một chút bệnh tật nào phát sinh trong thân thể, hãy mau chóng viên mãn các Ba-la-mật và chứng đạt Chánh Đẳng Giác.
Yathā pupphūpagaphalūpagarukkhā samaye pupphanti ceva phalanti ca, tatheva tvampi taṃ samayaṃ anatikkamitvā khippaṃ sambodhimuttamaṃ phusassū’’tiādīni thutimaṅgalāni payirudāhaṃsu.
Just as trees that bear flowers and fruits blossom and bear fruit at the proper time, so too may you, without overstepping that time, quickly attain the supreme enlightenment.”
Như cây ra hoa và kết quả đúng mùa, ngài cũng vậy, đừng vượt quá thời gian đó, hãy mau chóng chứng đạt giác ngộ tối thượng.” và những lời tán thán, chúc lành tương tự.
Evañca payirudāhitvā attano attano devaṭṭhānameva agamaṃsu.
Having thus uttered praises, they returned to their respective abodes.
Sau khi tán thán như vậy, họ trở về chỗ ở của chư thiên của mình.
Bodhisattopi devatāhi abhitthavito – ‘‘ahaṃ dasa pāramiyo pūretvā kappasatasahassādhikānaṃ catunnaṃ asaṅkhyeyyānaṃ matthake buddho bhavissāmī’’ti vīriyaṃ daḷhaṃ katvā adhiṭṭhāya nabhaṃ abbhuggantvā himavantameva agamāsi.
The Bodhisatta, too, praised by the devas, made his energy firm, resolved, “I shall fulfill the ten Pāramīs and become a Buddha at the culmination of four asaṅkheyya-kalpas plus one hundred thousand kalpas,” ascended into the sky, and went to the Himālaya mountains.
Bồ Tát cũng được chư thiên tán thán – “Ta sẽ viên mãn mười Ba-la-mật và trở thành Phật vào cuối bốn A-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp” – kiên cố tinh tấn, phát nguyện, bay lên không trung và đi đến dãy Hy Mã Lạp Sơn.
Tena vuttaṃ –
Therefore it is said:
Do đó đã được nói:
Rammanagaravāsinopi kho nagaraṃ pavisitvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ adaṃsu.
The inhabitants of Ramma city, having entered the city, gave great alms to the Saṅgha, with the Buddha at its head.
Các cư dân thành Ramma cũng vào thành, và đã dâng đại thí cúng dường Tăng đoàn do Đức Phật đứng đầu.
Satthā tesaṃ dhammaṃ desetvā mahājanaṃ saraṇādīsu patiṭṭhapetvā rammanagarā nikkhami.
The Teacher, having taught them the Dhamma and established the great multitude in the refuges, etc., departed from Ramma city.
Đức Đạo Sư thuyết pháp cho họ, an lập đại chúng vào các giới quy y, v.v., rồi rời thành Ramma.
Tato uddhampi yāvatāyukaṃ tiṭṭhanto sabbaṃ buddhakiccaṃ katvā anukkamena anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyi.
Thereafter, remaining for his full lifespan, he performed all the duties of a Buddha and gradually attained Parinibbāna in the element of Nibbāna without any remainder.
Từ đó về sau, Ngài trụ thế cho đến hết tuổi thọ, hoàn thành mọi Phật sự, rồi tuần tự nhập Vô Dư Niết Bàn.
Tattha yaṃ vattabbaṃ, taṃ sabbaṃ buddhavaṃse vuttanayeneva vitthāretabbaṃ.
Whatever needs to be said there should be elaborated in the manner stated in the Buddhavaṃsa.
Những gì cần nói ở đó, tất cả nên được trình bày chi tiết theo cách đã nói trong Phật Sử.
Vuttañhi tattha –
For it is said there:
Thật vậy, ở đó đã nói: