Candaṃva vimalaṃ suddhantiādikaṃ āyasmato bandhujīvakattherassa apadānaṃ.
“ Pure and Stainless as the Moon” and so on, is the Apadāna of the Venerable Elder Bandhujīvaka.
“ Candaṃva vimalaṃ suddhaṃ” (Trong sạch và thanh tịnh như mặt trăng), v.v… là apadāna của Tôn giả Bandhujīvaka.
Ayampāyasmā purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto sikhissa bhagavato kāle kulagehe nibbatto viññutaṃ patto gharāvāsaṃ saṇṭhapetvā vasanto sikhissa bhagavato rūpakāyasampattiṃ disvā pasannamānaso bandhujīvakapupphāni gahetvā bhagavato pādamūle pūjesi.
This Venerable One, too, having performed meritorious deeds in the presence of previous Buddhas, accumulating merits that lead to liberation in various existences, was born into a good family during the time of the Blessed One Sikhī. Having reached maturity, he established a household and, while living there, saw the perfect physical form of the Blessed One Sikhī. With a mind filled with faith, he took bandhujīvaka flowers and offered them at the feet of the Blessed One.
Vị Tôn giả này cũng đã tạo công đức trong các vị Phật quá khứ, tích lũy các phước báu là nhân duyên cho sự thoát ly trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Phật Sikhī, vị ấy sinh ra trong một gia đình quyền quý, khi trưởng thành, đã lập gia đình và sống ở đó. Sau khi nhìn thấy vẻ đẹp thân thể của Đức Phật Sikhī, với tâm hoan hỷ, vị ấy đã lấy những bông hoa bandhujīvaka và cúng dường dưới chân Đức Phật.
Bhagavā tassa cittappasādavaḍḍhanatthāya anumodanamakāsi.
The Blessed One made an anumodanā to increase his mental joy.
Đức Phật đã tùy hỷ để tăng trưởng sự thanh tịnh trong tâm của vị ấy.
So yāvatāyutaṃ ṭhatvā teneva puññena devaloke nibbatto cha kāmāvacarasampattiyo anubhavitvā manussesu ca cakkavattiādisampattiyo anubhavitvā imassa amhākaṃ sammāsambuddhassa uppannakāle gahapatikule nibbatto rūpaggayasaggappatto satthu dhammadesanaṃ sutvā saddhājāto gehaṃ pahāya pabbajito arahattaṃ pāpuṇi.
Having lived for his full lifespan, by that very merit, he was reborn in the deva realm, experiencing the bliss of the six sensuous deva realms. Then, among humans, he experienced the bliss of being a universal monarch and other such joys. When our present Fully Self-Awakened Buddha arose, he was reborn into a householder's family, attained supreme beauty and renown. Hearing the Dhamma discourse of the Teacher, faith arose in him; he left home and went forth, and attained Arahantship.
Vị ấy sống trọn tuổi thọ, và nhờ công đức ấy, đã tái sinh vào cõi trời, hưởng thụ sáu loại tài sản của cõi dục giới, và hưởng thụ các loại tài sản như Chuyển Luân Vương trong cõi người. Trong thời Đức Chánh Đẳng Giác của chúng ta, vị ấy sinh ra trong một gia đình gia chủ, đạt được vẻ đẹp và danh tiếng tối thượng. Sau khi nghe pháp của Đức Đạo Sư, vị ấy sinh lòng tin, từ bỏ nhà cửa, xuất gia và đạt được A-la-hán quả.
1. So pubbenivāsañāṇena pubbe katakusalakammaṃ anussaritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento candaṃva vimalaṃ suddhantiādimāha.
The Elder, recalling his past wholesome deeds through his knowledge of past lives, rejoiced and declared his past deeds, saying, " Pure and stainless as the moon," and so on.
1. Vị ấy, nhớ lại nghiệp thiện đã tạo trong quá khứ bằng túc mạng trí, sinh tâm hoan hỷ, và tuyên bố apadāna về hành vi quá khứ của mình, bắt đầu bằng “ Candaṃva vimalaṃ suddhaṃ”.
Tattha candaṃva vimalaṃ suddhanti abbhā, mahikā, dhumo, rajo, rāhūti imehi upakkilesamalehi vimuttaṃ candaṃ iva diyaḍḍhasahassupakkilesamalānaṃ pahīnattā vimalaṃ nikkilesattā suddhaṃ pasannaṃ sikhiṃ sambuddhanti sambandho.
In that statement, " Pure and stainless as the moon" means the Buddha Sikhī, who is clear and pure, like the moon free from defilements such as clouds, mist, smoke, dust, and Rāhu, because all one thousand five hundred defilements have been abandoned, making him immaculate and undefiled. This is the connection.
Trong đó, “ Candaṃva vimalaṃ suddhaṃ” có nghĩa là Đức Phật Sikhī, bậc Chánh Đẳng Giác, trong sạch vì đã diệt trừ một ngàn rưỡi phiền não cấu uế, và thanh tịnh vì không có phiền não, giống như mặt trăng thoát khỏi các cấu uế như mây, sương mù, khói, bụi và La-hầu.
Kilesakaddamānaṃ abhāvena anāvilaṃ.
Undisturbed means the absence of the mud of defilements.
“ Anāvilaṃ” (không vẩn đục) do không có bùn lầy phiền não.
Nandībhavasaṅkhātāya balavasnehāya parisamantato khīṇattā nandībhavaparikkhīṇaṃ.
Nandībhava-parikkhīṇa means the strong attachment called delight in existence has been completely destroyed.
“ Nandībhavaparikkhīṇaṃ” (đã diệt trừ hoàn toàn sự tham ái hoan lạc) do sự tham ái mạnh mẽ, tức là ái dục hoan lạc, đã bị diệt trừ hoàn toàn.
Tiṇṇaṃ loketi lokattayato tiṇṇaṃ uttiṇṇaṃ atikkantaṃ.
Of the three worlds means transcending the three worlds.
“ Tiṇṇaṃ loke” (đã vượt qua thế gian) có nghĩa là đã vượt qua ba cõi.
Visattikanti visattikaṃ vuccati taṇhā, nittaṇhanti attho.
Visattikaṃ is said to be craving; the meaning is "without craving."
“ Visattika” được gọi là taṇhā (khát ái), có nghĩa là không có taṇhā.
2. Nibbāpayantaṃ janatanti dhammavassaṃ vassanto janataṃ janasamūhaṃ kilesapariḷāhābhāvena nibbāpayantaṃ vūpasamentaṃ.
2. Nibbāpayantaṃ janataṃ means, raining the Dhamma-rain, he pacified and calmed the populace, the assembly of people, by dispelling the fever of defilements.
2. “ Nibbāpayantaṃ janataṃ” có nghĩa là Đức Phật Sikhī, bậc Đạo Sư, đã làm cho chúng sinh, tức là quần chúng, được an lạc và làm dịu đi sự nung đốt của phiền não bằng cách ban rải mưa pháp.
Sayaṃ saṃsārato tiṇṇaṃ, sabbasatte saṃsārato tārayantaṃ atikkamentaṃ catunnaṃ saccānaṃ munanato jānanato muniṃ sikhiṃ sambuddhanti sambandho.
The connection is: " Crossing" himself from saṃsāra, he " causes all beings to cross" saṃsāra, making them transcend; he is a " sage (muni)" because he understands and knows the four noble truths; he is the Buddha Sikhī.
Ngài đã tự mình vượt qua luân hồi và làm cho tất cả chúng sinh vượt qua luân hồi. Ngài là Muni (Bậc Hiền Triết) vì Ngài đã biết và hiểu rõ bốn sự thật cao quý.
Vanasmiṃ jhāyamānanti ārammaṇūpanijjhānalakkhaṇūpanijjhānehi jhāyantaṃ cintentaṃ cittena bhāventaṃ vanamajjheti attho.
Meditating in the forest means meditating by means of object-meditation and characteristic-meditation, contemplating, and developing his mind in the midst of the forest.
“ Vanasmiṃ jhāyamānaṃ” có nghĩa là Đức Phật đang thiền định trong rừng, suy tư và phát triển tâm ý bằng cách quán sát đối tượng và quán sát đặc tính.
Ekaggaṃ ekaggacittaṃ susamāhitaṃ suṭṭhu ārammaṇe āhitaṃ ṭhapitacittaṃ sikhiṃ muniṃ disvāti sambandho.
The connection is: seeing the Buddha Sikhī, a sage, single-minded, with his mind well-placed and firmly established on the object.
“ Ekaggaṃ susamāhitaṃ” có nghĩa là tâm định tĩnh, tập trung vào một đối tượng, tức là tâm đã được đặt vững chắc vào đối tượng. Liên kết với việc nhìn thấy Đức Phật Sikhī, bậc Hiền Triết, với tâm định tĩnh và tập trung.
Parakammāyane yuttotiādikaṃ āyasmato tambapupphiyattherassa apadānaṃ.
Devoted to others' work, and so on, is the Apadāna of the Venerable Elder Tambapupphiya.
“ Parakammāyane yutto” (Đã làm công việc cho người khác), v.v… là apadāna của Tôn giả Tambapupphiya.
Ayampi āyasmā purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto piyadassissa bhagavato kāle kenaci pure katena akusalakammena duggatakule nibbatto vuddhippatto paresaṃ kammaṃ katvā bhatiyā jīvikaṃ kappesi.
This Venerable One also, having performed meritorious deeds in the presence of previous Buddhas, accumulating merits that lead to liberation in various existences, was reborn into a poor family during the time of the Blessed One Piyadassī due to some unwholesome kamma performed previously. Having grown up, he earned his livelihood by working for others for wages.
Vị Tôn giả này cũng đã tạo công đức trong các vị Phật quá khứ, tích lũy các phước báu là nhân duyên cho sự thoát ly trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Phật Piyadassī, do một nghiệp bất thiện đã tạo trong quá khứ, vị ấy sinh ra trong một gia đình nghèo khó, lớn lên và kiếm sống bằng cách làm công việc cho người khác.
So evaṃ dukkhena vasanto paresaṃ aparādhaṃ katvā maraṇabhayena palāyitvā vanaṃ pāvisi.
While living in such hardship, he offended others and, fearing death, fled and entered a forest.
Trong khi sống khổ sở như vậy, vị ấy đã phạm lỗi với người khác, và vì sợ chết, đã bỏ trốn vào rừng.
Tattha gataṭṭhāne pāṭalibodhiṃ disvā vanditvā sammajjitvā ekasmiṃ rukkhe tambavaṇṇaṃ pupphaṃ disvā taṃ sabbaṃ kaṇṇike ocinitvā bodhipūjaṃ akāsi.
In the place he reached, he saw a Pāṭali Bodhi-tree, saluted it, swept around it, and seeing reddish flowers on a certain tree, he plucked all of them and offered them to the Bodhi-tree.
Tại nơi đó, vị ấy nhìn thấy một cây bồ đề Pāṭali, đã đảnh lễ, quét dọn, và nhìn thấy những bông hoa màu đỏ trên một cây khác, đã hái tất cả chúng và cúng dường cây bồ đề.
Tattha cittaṃ pasādetvā vanditvā pallaṅkamābhujitvā nisīdi.
He purified his mind there, saluted it, folded his legs into a cross-legged posture, and sat down.
Ở đó, vị ấy làm cho tâm thanh tịnh, đảnh lễ, và ngồi kiết già.
Tasmiṃ khaṇe te manussā padānupadikaṃ anubandhitvā tattha agamaṃsu.
At that moment, those people followed his tracks and arrived there.
Vào khoảnh khắc đó, những người kia đã truy đuổi theo dấu chân và đến đó.
So te disvā bodhiṃ āvajjentova palāyitvā bhayānake gīriduggapapāte patitvā mari.
Seeing them, he, while contemplating the Bodhi-tree, fled and fell into a terrifying, difficult-to-pass mountain gorge and died.
Người ấy, khi thấy những người đó, chỉ nhớ đến cây Bồ-đề, rồi bỏ chạy, rơi xuống một vách núi hiểm trở đáng sợ và chết.
7. So bodhipūjāya anussaritattā teneva pītisomanassena tāvatiṃsādīsu upapanno cha kāmāvacarasampattiṃ anubhavitvā manussesu ca cakkavattiādisampattiṃ anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde vibhavasampanne kule nibbatto vuddhippatto satthu dhammadesanaṃ sutvā pasannamānaso pabbajitvā nacirasseva arahā hutvā attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento parakammāyane yuttotiādimāha.
7. Remembering his offering to the Bodhi-tree, by that very joy and delight, he was reborn in Tāvatiṃsa and other deva realms, experiencing the bliss of the six sensuous deva realms. Then, among humans, he experienced the bliss of being a universal monarch and other such joys. In this Buddha era, he was reborn into a prosperous family, reached maturity, heard the Dhamma discourse of the Teacher, developed faith, went forth, and not long after, became an Arahant. Recalling his past kamma, he rejoiced and, wishing to clarify the account of his past deeds, said, " Devoted to others' work," and so on.
7. Do nhờ việc ghi nhớ sự cúng dường cây Bồ-đề, với niềm hoan hỷ và hân hoan ấy, người ấy đã tái sinh vào các cõi trời như cõi Tam Thập Tam Thiên, hưởng thụ sáu loại tài sản của cõi dục giới, và trong cõi người, hưởng thụ tài sản của các vị Chuyển Luân Vương và những tài sản khác. Trong thời kỳ Phật xuất hiện này, người ấy đã tái sinh vào một gia đình giàu có, lớn lên, nghe pháp thoại của Đức Bổn Sư, tâm ý thanh tịnh, xuất gia, và không lâu sau đã trở thành A-la-hán. Khi nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, người ấy tràn đầy niềm hoan hỷ, tuyên bố về hành trạng quá khứ của mình, và nói câu: parakammāyane yutto (người chuyên làm việc cho người khác) và những câu khác.
Tattha paresaṃ kammāni parakammāni, parakammānaṃ āyane karaṇe vāhane dhāraṇe yutto yojito ahosinti attho.
In that statement, 'others' work' refers to the tasks of others. Parakammāyane yutto means he was engaged or employed in causing, performing, carrying out, or maintaining the work of others.
Trong đó, paresaṃ kammāni là việc làm của người khác, parakammāni là việc làm của người khác. parakammānaṃ āyane karaṇe vāhane dhāraṇe yutto yojito ahosiṃ có nghĩa là "Tôi đã chuyên tâm làm, thực hiện, gánh vác, và duy trì công việc của người khác."
Sesaṃ pākaṭamevāti.
The rest is clear.
Phần còn lại là hiển nhiên.
Udentaṃ sataraṃsiṃ vātiādikaṃ āyasmato vīthisammajjakattherassa apadānaṃ.
Like the rising sun with a hundred rays, and so on, is the Apadāna of the Venerable Elder Vīthisammajjaka.
Udentaṃ sataraṃsiṃ vā và những câu khác là Apadāna của Tôn giả Vīthisammajjaka Thera.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro anekesu jātisatesu katapuññasañcayo sikhissa bhagavato kāle kulagehe nibbatto gharāvāsaṃ vasanto nagaravāsīhi saddhiṃ vīthiṃ sajjetvā nīyamānaṃ bhagavantaṃ disvā pasannamānaso vīthiṃ samaṃ katvā dhajaṃ tattha ussāpesi.
This Venerable One also, having performed meritorious deeds in the presence of previous Buddhas, and having accumulated merits through countless hundreds of births, was born into a good family during the time of the Blessed One Sikhī. While living in a household, he saw the Blessed One being led in procession by the city dwellers. With a mind filled with faith, he leveled the street and hoisted a flag there.
Vị này cũng đã tạo công đức trong thời các Đức Phật quá khứ, tích lũy công đức trong nhiều trăm ngàn kiếp. Vào thời Đức Thế Tôn Sikhi, ngài tái sinh trong một gia đình, sống đời gia đình, cùng với dân chúng trong thành phố, ngài đã dọn dẹp con đường. Khi thấy Đức Thế Tôn đang được rước đi, với tâm ý thanh tịnh, ngài đã san bằng con đường và dựng cờ ở đó.
15. So teneva puññena devamanussesu saṃsaranto ubhayasampattiyo anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde ekasmiṃ kule nibbatto viññutaṃ patvā satthu dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho bahumānahadayo pabbajitvā laddhūpasampado nacirasseva arahā hutvā attano pubbakammaṃ anussaranto paccakkhato jānitvā pubbacaritāpadānaṃ pakāsento udentaṃ sataraṃsiṃ vātiādimāha.
15. By that very merit, wandering through deva and human realms, he experienced both kinds of bliss. In this Buddha era, he was reborn into a certain family, reached maturity, heard the Dhamma discourse of the Teacher, gained faith, and with a heart full of reverence, went forth. Having received ordination, he became an Arahant not long after. Recalling his past kamma, he understood it directly and, wishing to clarify the account of his past deeds, said, " Like the rising sun with a hundred rays," and so on.
15. Do công đức ấy, người ấy đã luân hồi trong cõi trời và cõi người, hưởng thụ cả hai loại tài sản. Trong thời kỳ Phật xuất hiện này, người ấy tái sinh trong một gia đình, lớn lên, nghe pháp thoại của Đức Bổn Sư, phát sinh niềm tin, với trái tim đầy tôn kính, xuất gia, thọ Cụ túc giới, và không lâu sau đã trở thành A-la-hán. Khi nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, ngài đã biết rõ điều đó và tràn đầy niềm hoan hỷ, tuyên bố về hành trạng quá khứ của mình, và nói câu: udentaṃ sataraṃsiṃ vā và những câu khác.
Tattha udentaṃ uggacchantaṃ sataraṃsiṃ satapabhaṃ.
There, udentaṃ means rising; sataraṃsiṃ means having a hundred rays.
Trong đó, udentaṃ là đang mọc lên, sataraṃsiṃ là có trăm tia sáng.
Sataraṃsīti desanāsīsamattaṃ, anekasatasahassapabhaṃ sūriyaṃ ivāti attho.
Sataraṃsī is merely an introductory word of the discourse, meaning like the sun with many hundreds of thousands of rays.
Sataraṃsī chỉ là một phần của lời dạy, có nghĩa là "như mặt trời có hàng trăm ngàn tia sáng".
Pītaraṃsiṃva bhāṇumanti pītaraṃsiṃ saṃkucitapabhaṃ bhāṇumaṃ pabhāvantaṃ candamaṇḍalaṃ iva sambuddhaṃ disvāti attho.
Pītaraṃsiṃva bhāṇumaṃ means seeing the Buddha, who is like the moon, shining with golden rays, or with contracted rays (like the rising sun's gentle light).
Pītaraṃsiṃva bhāṇumaṃ có nghĩa là "thấy Đức Phật như vầng trăng có ánh sáng vàng (hoặc ánh sáng co lại, hoặc ánh sáng mới mọc), có hào quang".
Sesaṃ suviññeyyamevāti.
The rest is easily understood.
Phần còn lại dễ hiểu.
Devaputto ahaṃ santotiādikaṃ āyasmato kakkārupupphapūjakattherassa apadānaṃ.
Being a deva-putta, and so on, is the Apadāna of the Venerable Elder Kakkārupupphapūjaka.
Devaputto ahaṃ santo và những câu khác là Apadāna của Tôn giả Kakkārupupphapūjaka Thera.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave katapuññasañcayo sikhissa bhagavato kāle bhummaṭṭhakadevaputto hutvā nibbatto sikhiṃ sammāsambuddhaṃ disvā dibbakakkārupupphaṃ gahetvā pūjesi.
This Venerable One also, having performed meritorious deeds in the presence of previous Buddhas, and having accumulated merits in various existences, was reborn as a bhūmaṭṭhaka deva-putta (tree-deva) during the time of the Blessed One Sikhī. Seeing the Fully Self-Awakened Buddha Sikhī, he took divine kakkāru flowers and offered them.
Vị này cũng đã tạo công đức trong thời các Đức Phật quá khứ, tích lũy công đức trong các kiếp khác nhau. Vào thời Đức Thế Tôn Sikhi, ngài tái sinh làm một vị thiên tử trú trên đất, thấy Đức Chánh Đẳng Giác Sikhi, ngài đã lấy hoa Kakkāru của chư thiên và cúng dường.
21. So tena puññena devamanussesu saṃsaranto ekatiṃsakappabbhantare ubhayasukhaṃ anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ kulagehe nibbatto vuddhimanvāya satthari pasanno pabbajitvā nacirasseva arahā hutvā attano pubbakammaṃ paccakkhato ñatvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento devaputto ahaṃ santotiādimāha.
That person, due to that merit, wandering through existences among devas and humans, having experienced both kinds of happiness within thirty-one kappas, was born in a noble family in Sāvatthī during this Buddha-dispensation. Having grown up and gained faith in the Teacher, he ordained. Not long after, he became an Arahant. Knowing his past deeds directly, he became delighted and proclaimed his former life's story, beginning with "I, being a devaputta..."
21. Do công đức ấy, người ấy đã luân hồi trong cõi trời và cõi người, hưởng thụ cả hai loại an lạc trong ba mươi mốt kiếp. Trong thời kỳ Phật xuất hiện này, người ấy tái sinh trong một gia đình ở Sāvatthī, lớn lên, với tâm ý thanh tịnh đối với Đức Bổn Sư, xuất gia, và không lâu sau đã trở thành A-la-hán. Khi biết rõ nghiệp quá khứ của mình, ngài tràn đầy niềm hoan hỷ, tuyên bố về hành trạng quá khứ của mình, và nói câu: devaputto ahaṃ santo và những câu khác.
Tattha dibbanti kīḷanti pañcahi dibbehi kāmaguṇehīti devā, devānaṃ putto, devo eva vā putto devaputto, ahaṃ devaputto santo vijjamāno dibbaṃ kakkārupupphaṃ paggayha pakārena, gahetvā sikhissa bhagavato abhiropayiṃ pūjesinti attho.
In that statement: "Devas" are so called because they sport and play with the five divine sense-pleasures. A son of devas, or alternatively, a deva himself is a son, thus "devaputta." I, being a devaputta, took the divine kakkāru flower, holding it firmly, and offered it to Bhagavā Sikhi, meaning, "I paid homage."
Trong đó, dibbanti kīḷanti pañcahi dibbehi kāmaguṇehīti devā, các vị đó vui chơi với năm dục lạc của chư thiên, vì vậy họ được gọi là devā (chư thiên). devānaṃ putto là con của chư thiên, hoặc devo eva vā putto là chỉ thiên tử, devaputto là thiên tử. ahaṃ devaputto santo vijjamāno dibbaṃ kakkārupupphaṃ paggayha có nghĩa là "Tôi, khi là thiên tử, đã lấy (thu hái) hoa Kakkāru của chư thiên, và abhiropayiṃ pūjesiṃ đã cúng dường Đức Thế Tôn Sikhi."
Sesaṃ uttānatthamevāti.
The rest has a clear meaning.
Phần còn lại có nghĩa rõ ràng.
Devaputto ahaṃ santotiādikaṃ āyasmato mandāravapupphapūjakattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Mandāravapupphapūjaka Thera begins with "I, being a devaputta..."
Devaputto ahaṃ santo và những câu khác là Apadāna của Tôn giả Mandāravapupphapūjaka Thera.
Ayampi thero purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto sikhissa bhagavato kāle bhummaṭṭhakadevaputto hutvā nibbatto sikhiṃ bhagavantaṃ disvā pasannamānaso dibbamandāravapupphehi pūjesi.
This Elder, too, having performed meritorious deeds under previous Buddhas, accumulating wholesome kamma that leads to the cessation of saṃsāra in various existences, was born as a bhūmaṭṭhaka devaputta (earth-dwelling deva) during the time of Bhagavā Sikhi. Seeing Bhagavā Sikhi, he became filled with faith and offered him divine mandārava flowers.
Vị Trưởng lão này cũng đã tạo công đức trong thời các Đức Phật quá khứ, tích lũy những công đức là nhân duyên cho sự thoát ly luân hồi trong các kiếp khác nhau. Vào thời Đức Thế Tôn Sikhi, ngài tái sinh làm một vị thiên tử trú trên đất, thấy Đức Thế Tôn Sikhi, với tâm ý thanh tịnh, ngài đã cúng dường bằng những hoa Mandārava của chư thiên.
Himavantassāvidūretiādikaṃ āyasmato kadambapupphiyattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Kadambapupphiya Thera begins with "Not far from Himavanta..."
Himavantassāvidūre và những câu khác là Apadāna của Tôn giả Kadambapupphiya Thera.
Ayampi purimajinavaresu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto sammāsambuddhasuññe loke ekasmiṃ kule nibbatto vuddhimanvāya gharāvāsaṃ vasanto tattha ādīnavaṃ disvā gharāvāsaṃ pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā himavantasamīpe kukkuṭe nāma pabbate assamaṃ katvā vihāsi.
This Elder, too, having performed meritorious deeds under previous supreme Jinas, accumulating wholesome kamma that leads to the cessation of saṃsāra in various existences, was born in a certain family in a world devoid of a Sammāsambuddha. Having grown up, he observed the drawbacks of household life, abandoned it, and ordained as an ascetic. He then resided in an hermitage built on the Kukkuṭa mountain near Himavanta.
Vị này cũng đã tạo công đức trong thời các Đức Phật tối thắng quá khứ, tích lũy những công đức là nhân duyên cho sự thoát ly luân hồi trong các kiếp khác nhau. Trong một thế giới không có Đức Chánh Đẳng Giác, ngài tái sinh trong một gia đình, lớn lên, sống đời gia đình. Khi thấy sự nguy hiểm trong đời sống gia đình, ngài từ bỏ đời sống gia đình, xuất gia làm đạo sĩ khổ hạnh, và sống trong một am thất trên núi tên là Kukkuṭa gần dãy Hy Mã Lạp Sơn.
So tattha satta paccekabuddhe disvā pasannamānaso pupphitaṃ kadambapupphaṃ ocinitvā te paccekabuddhe pūjesi.
There, he saw seven Paccekabuddhas. With a mind full of faith, he gathered blooming kadamba flowers and offered them to those Paccekabuddhas.
Ở đó, ngài thấy bảy vị Độc Giác Phật, với tâm ý thanh tịnh, ngài hái những bông hoa Kadamba đang nở và cúng dường các vị Độc Giác Phật ấy.
Tepi ‘‘icchitaṃ patthita’’ntiādinā anumodanaṃ akaṃsu.
And those Paccekabuddhas gave their anumodanā (words of appreciation/blessing), beginning with "May what is wished for and longed for..."
Các vị Độc Giác Phật ấy cũng đã tùy hỷ với lời chúc: "Nguyện điều mong muốn, điều ước nguyện của ông..." và những lời khác.
30. So tena puññena devamanussesu saṃsaranto ubhayasampattiyo anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ kulagehe nibbatto vuddhimanvāya satthu dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā nacirasseva arahā hutvā pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento himavantassāvidūretiādimāha.
30. That person, due to that merit, wandering through existences among devas and humans, having experienced both kinds of prosperity, was born in a noble family in Sāvatthī during this Buddha-dispensation. Having grown up, he heard the Teacher's Dhamma discourse, gained faith, and ordained. Not long after, he became an Arahant. Remembering his past deeds, he became filled with delight and proclaimed his former life's story, beginning with "Not far from Himavanta..."
30. Do công đức ấy, người ấy đã luân hồi trong cõi trời và cõi người, hưởng thụ cả hai loại tài sản. Trong thời kỳ Phật xuất hiện này, người ấy tái sinh trong một gia đình ở Sāvatthī, lớn lên, nghe pháp thoại của Đức Bổn Sư, phát sinh niềm tin, xuất gia, và không lâu sau đã trở thành A-la-hán. Khi nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, ngài tràn đầy niềm hoan hỷ, tuyên bố về hành trạng quá khứ của mình, và nói câu: himavantassāvidūre và những câu khác.
Taṃ vuttatthameva.
That has already been explained.
Điều đó đã được giải thích.
Kukkuṭo nāma pabbatoti tassa ubhosu passesu kukkuṭacūḷākārena pabbatakūṭānaṃ vijjamānattā kukkuṭoti saṅkhaṃ gato.
Kukkuṭa mountain is so called because the mountain peaks on both its sides resemble a rooster's crest.
Kukkuṭo nāma pabbato được gọi là Kukkuṭa vì có những đỉnh núi hình mào gà ở cả hai bên.
Pakārena tiro hutvā patiṭṭhahatīti pabbato.
A mountain (pabbato) is so called because it stands across (tiro) in a distinctive way (pakārena).
Pabbato là vì nó đứng chắn ngang một cách đặc biệt.
Tamhi pabbatapādamhīti tasmiṃ pabbatasamīpe.
At the foot of that mountain means near that mountain.
Tamhi pabbatapādamhī có nghĩa là "ở gần ngọn núi ấy".
Satta buddhā vasantīti satta paccekabuddhā tasmiṃ kukkuṭapabbatapāde paṇṇasālāyaṃ vasantīti attho.
Seven Buddhas dwelt means seven Paccekabuddhas dwelt in a leaf-hut at the foot of that Kukkuṭa mountain.
Satta buddhā vasantī có nghĩa là "bảy vị Độc Giác Phật sống trong am lá ở chân núi Kukkuṭa ấy".
31. Dīparājaṃva uggatanti dīpānaṃ rājā dīparājā, sabbesaṃ dīpānaṃ jalamānānaṃ tārakānaṃ rājā candoti attho.
31. Like the moon, the king of luminaries, risen means the moon is the king of luminaries, the king of all shining, sparkling stars. This is the meaning.
31. Dīparājaṃva uggataṃ có nghĩa là dīpānaṃ rājā là vua của các ánh sáng, dīparājā là vua của các ánh sáng, có nghĩa là mặt trăng là vua của tất cả các ngôi sao đang chiếu sáng.
Atha vā sabbesu jambudīpapubbavidehaaparagoyānauttarakurusaṅkhātesu catūsu dīpesu dvisahassaparittadīpesu ca rājā ālokapharaṇato cando dīparājāti vuccati, taṃ nabhe uggataṃ candaṃ iva pupphitaṃ phullitaṃ kadambarukkhaṃ disvā tato pupphaṃ ocinitvā ubhohi hatthehi paggayha pakārena gahetvā satta paccekabuddhe samokiriṃ suṭṭhu okiriṃ, ādarena pūjesinti attho.
Alternatively, the moon is called the "king of luminaries" because it spreads light like a king over all the four continents—Jambudīpa, Pubbavideha, Aparagoyāna, and Uttarakuru—and the two thousand minor islands. Seeing that kadamba tree blooming like that moon risen in the sky, he picked flowers from it, took them with both hands, holding them firmly, and showered them upon the seven Paccekabuddhas, meaning, he offered them with reverence.
Hoặc, mặt trăng được gọi là dīparājā (vua của các đảo) vì nó lan tỏa ánh sáng trên tất cả bốn đại châu (Jambudīpa, Pubbavideha, Aparagoyāna, Uttarukuru) và hai ngàn tiểu đảo, giống như một vị vua. Taṃ nabhe uggataṃ candaṃ iva có nghĩa là "như mặt trăng mọc trên bầu trời". pupphitaṃ là đang nở rộ, phullitaṃ là đã nở. Kadambarukkhaṃ là cây Kadamba. Disvā là thấy. Tato pupphaṃ ocinitvā là hái hoa từ đó. Ubhohi hatthehi paggayha là cầm bằng cả hai tay, pakārena gahetvā là lấy một cách đặc biệt. Satta paccekabuddhe samokiriṃ có nghĩa là "Tôi đã rải hoa tốt đẹp lên bảy vị Độc Giác Phật, suṭṭhu okiriṃ đã rải một cách tốt đẹp, ādarena pūjesiṃ đã cúng dường một cách tôn kính."
Sesaṃ uttānatthamevāti.
The rest has a clear meaning.
Phần còn lại có nghĩa rõ ràng.
Himavantassāvidūretiādikaṃ āyasmato tiṇasūlakattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Tiṇasūlaka Thera begins with "Not far from Himavanta..."
Himavantassāvidūre và những câu khác là Apadāna của Tôn giả Tiṇasūlaka Thera.
Ayampi thero purimajinavaresu katapuññasambhāro uppannuppannabhave kusalāni upacinanto sikhissa bhagavato kāle kulagehe nibbatto gharāvāsaṃ saṇṭhapetvā tattha dosaṃ disvā taṃ pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā vasanto himavantasamīpe bhūtagaṇe nāma pabbate vasantaṃ ekataṃ vivekamanubrūhantaṃ sikhiṃ sambuddhaṃ disvā pasannamānaso tiṇasūlapupphaṃ gahetvā pādamūle pūjesi.
This Elder, too, having accumulated a store of merit under previous Jinas, and accumulating wholesome deeds in every successive existence, was born in a noble family during the time of Bhagavā Sikhi. Having established a household, he saw its drawbacks, abandoned it, and ordained as an ascetic. While dwelling near Himavanta, he saw Sambuddha Sikhi dwelling alone on a mountain called Bhūtagaṇa, cultivating solitude. With a mind full of faith, he took a tiṇasūla flower and offered it at his feet.
Vị Trưởng lão này cũng đã tạo công đức trong thời các Đức Phật tối thắng quá khứ, tích lũy các thiện pháp trong mỗi kiếp tái sinh. Vào thời Đức Thế Tôn Sikhi, ngài tái sinh trong một gia đình, thiết lập đời sống gia đình, nhưng khi thấy sự nguy hiểm trong đó, ngài từ bỏ đời sống gia đình, xuất gia làm đạo sĩ khổ hạnh. Trong khi sống như vậy, ngài thấy Đức Chánh Đẳng Giác Sikhi đang trú ngụ một mình, thực hành sự độc cư trên núi tên là Bhūtagaṇa gần dãy Hy Mã Lạp Sơn. Với tâm ý thanh tịnh, ngài đã lấy hoa Tiṇasūla và cúng dường dưới chân Ngài.
Buddhopi tassa anumodanaṃ akāsi.
The Buddha also gave him anumodanā.
Đức Phật cũng đã tùy hỷ cho người ấy.
35. So tena puññena devamanussesu saṃsaranto ubhayasampattiyo anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ vibhavasampanne ekasmiṃ kule nibbatto vuddhimanvāya sāsane pasanno pabbajitvā upanissayasampannattā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇitvā pubbakammaṃ saritvā somanassappatto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento himavantassāvidūretiādimāha.
35. That person, due to that merit, wandering through existences among devas and humans, having experienced both kinds of prosperity, was born in Sāvatthī in a wealthy family during this Buddha-dispensation. Having grown up, he gained faith in the Sāsana and ordained. Due to his abundant supporting conditions, he attained Arahantship not long after. Remembering his past deeds, he became filled with joy and proclaimed his former life's story, beginning with "Not far from Himavanta..."
35. Do phước báu ấy, vị ấy luân hồi trong cõi trời và loài người, hưởng thọ cả hai loại tài sản. Trong thời Đức Phật này xuất hiện, vị ấy tái sinh vào một gia đình giàu có ở Sāvatthī, sau khi trưởng thành, với niềm tin trong giáo pháp, vị ấy xuất gia. Do có đầy đủ các nhân duyên mạnh mẽ, chẳng bao lâu vị ấy đạt đến A-la-hán quả. Nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, vị ấy tràn đầy hoan hỷ, và để tuyên bố câu chuyện tiền kiếp của mình, vị ấy đã nói lời Himavantassāvidūre (Không xa Himavanta) và những lời khác.
Bhūtagaṇo nāma pabbatoti bhūtagaṇānaṃ devayakkhasamūhānaṃ āvāsabhūtattā bhavanasadisattā avirūḷhabhāvena pavattattā ca bhūtagaṇo nāma pabbato, tasmiṃ eko adutiyo jino jitamāro buddho vasate dibbabrahmaariyairiyāpathavihārehi viharatīti attho.
Bhūtagaṇa mountain is so called because it was a dwelling place for hosts of bhūtas (devas and yakkhas), resembled a divine mansion, and existed in a desolate state. On that mountain, a unique Jina, a Buddha who had conquered Māra, dwelt, meaning he resided in divine, Brahmā-like, noble, and physical modes of abiding.
Bhūtagaṇo nāma pabbato (Ngọn núi tên Bhūtagaṇa) là ngọn núi tên Bhūtagaṇa vì nó là nơi cư ngụ của các nhóm devayakkha (chư thiên và dạ xoa), giống như một cung điện, và tồn tại trong trạng thái không phát triển. Trên ngọn núi ấy, một vị Jina (Bậc Chiến Thắng) duy nhất, tức là Đức Phật đã chiến thắng Māra, an trú (vasate) với các pháp an trú của chư thiên (dibba-vihāra), Phạm thiên (brahma-vihāra), và các bậc Thánh (ariya-vihāra), cùng với các oai nghi (iriyāpatha-vihāra), đó là ý nghĩa.
36. Ekūnasatasahassaṃ, kappaṃ na vinipātikoti tena tiṇasūlapupphapūjākaraṇaphalena nirantaraṃ ekūnasatasahassakappānaṃ avinipātako caturāpāyavinimutto saggasampattibhavameva upapannoti attho.
36. For ninety-nine thousand kappas, he was not subject to states of woe. This means that as a result of that offering of a tiṇasūla flower, he was continuously free from the four states of woe for ninety-nine thousand kappas, meaning he was reborn only in heavenly abodes, enjoying celestial prosperity.
36. Ekūnasatasahassaṃ, kappaṃ na vinipātiko (Một trăm ngàn kiếp, không rơi vào khổ cảnh) có nghĩa là, nhờ quả báu của việc cúng dường hoa cỏ và gai nhọn ấy, vị ấy trong suốt một trăm ngàn kiếp (trừ một kiếp) không rơi vào khổ cảnh, tức là thoát khỏi bốn đường ác và chỉ tái sinh vào các cõi trời hưởng phước báu.
Sesaṃ suviññeyyamevāti.
The rest is easily comprehensible.
Phần còn lại rất dễ hiểu.
Suvaccho nāma nāmenātiādikaṃ āyasmato nāgapupphiyattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Nāgapupphiya Thera begins with "Suvaccha by name..."
Suvaccho nāma nāmenā (Tên là Suvaccha) và những lời khác là Apadāna của Trưởng lão Nāgapupphiya đáng kính.
Ayampi thero purimajinanisabhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarabhagavato kāle brāhmaṇakule nibbatto vuddhippatto vedattayādīsu sakasippesu nipphattiṃ patvā tattha sāraṃ adisvā himavantaṃ pavisitvā tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā jhānasamāpattisukhena vītināmesi.
This Elder, too, having performed meritorious deeds under previous Jinas, accumulating wholesome kamma that leads to the cessation of saṃsāra in various existences, was born in a brahmin family during the time of Bhagavā Padumuttara. Having grown up and attained proficiency in his own skills, including the three Vedas, he saw no essence in them. He entered Himavanta, ordained as an ascetic, and spent his time enjoying the bliss of jhāna attainments.
Vị Trưởng lão này cũng đã tạo các hành vi thiện lành trong các Đức Phật tối thượng trước đây, tích lũy công đức là nhân duyên cho sự giải thoát trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Thế Tôn Padumuttara, vị ấy tái sinh vào một gia đình Bà-la-môn, sau khi trưởng thành, thành thạo các nghề nghiệp của mình như ba bộ Veda, nhưng không thấy được cốt tủy trong đó, nên đã vào dãy Hy Mã Lạp Sơn, xuất gia làm ẩn sĩ và sống an lạc với các thiền định và thiền chứng.
Tasmiṃ samaye padumuttaro bhagavā tassānukampāya tattha agamāsi.
At that time, Bhagavā Padumuttara, out of compassion for him, went there.
Vào thời điểm đó, Đức Thế Tôn Padumuttara đã đến đó vì lòng từ bi đối với vị ẩn sĩ ấy.
So tāpaso taṃ bhagavantaṃ disvā lakkhaṇasatthesu chekattā bhagavato lakkhaṇarūpasampattiyā pasanno vanditvā añjaliṃ paggayha aṭṭhāsi.
That ascetic, seeing Bhagavā, became confident in the Buddha's physical marks and auspicious characteristics, being skilled in the science of characteristics. He bowed and stood with clasped hands.
Vị ẩn sĩ đó thấy Đức Thế Tôn, do thông thạo các khoa tướng số, nên đã hoan hỷ với dung mạo và các tướng tốt của Đức Thế Tôn, đảnh lễ và chắp tay đứng.
Ākāsato anotiṇṇattā pūjāsakkāre akateyeva ākāseneva pakkāmi.
Since the Buddha had not yet descended from the sky, and no homage or respect had been paid, he departed through the sky itself.
Vì Đức Thế Tôn không hạ xuống từ hư không, nên trước khi cúng dường và tôn kính được thực hiện, Ngài đã rời đi bằng đường hư không.
Atha so tāpaso sasisso nāgapupphaṃ ocinitvā tena pupphena bhagavato gatadisābhāgamaggaṃ pūjesi.
Then that ascetic, with his disciples, plucked nāga flowers and with those flowers paid homage to the path in the direction the Blessed One had gone.
Sau đó, vị ẩn sĩ cùng các đệ tử của mình hái hoa nāga (hoa vối) và dùng hoa ấy cúng dường con đường mà Đức Thế Tôn đã đi qua.
39. So tena puññena devamanussesu saṃsaranto ubhayasampattiyo anubhavanto sabbattha pūjito imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ kulagehe nibbatto vuddhimanvāya saddhāsampanno pabbajitvā vattapaṭipattiyā sāsanaṃ sobhayamāno nacirasseva arahā hutvā ‘‘kena nu kho kusalakammena mayā ayaṃ lokuttarasampatti laddhā’’ti atītakammaṃ saranto pubbakammaṃ paccakkhato ñatvā sañjātasomanasso pubbacaritāpadānaṃ pakāsento suvaccho nāma nāmenātiādimāha.
39. Through that merit, he, migrating among devas and humans, experiencing both kinds of prosperity, honored everywhere, was reborn in a householder's family in Sāvatthī during this Buddha-dispensation. Growing up, endowed with faith, he went forth and, adorning the Dispensation with his observances and practice, he soon became an arahant. Remembering his past kamma, he directly perceived his former deed and, filled with joy, he revealed his past conduct, beginning with the words, "Named Suvaccha."
39. Do phước báu ấy, vị ấy luân hồi trong cõi trời và loài người, hưởng thọ cả hai loại tài sản, được tôn kính khắp nơi. Trong thời Đức Phật này xuất hiện, vị ấy tái sinh vào một gia đình ở Sāvatthī, sau khi trưởng thành, với niềm tin kiên cố, vị ấy xuất gia, làm rạng danh giáo pháp bằng các hành trì phận sự. Chẳng bao lâu vị ấy trở thành A-la-hán. Nhớ lại nghiệp thiện đã làm trong quá khứ, vị ấy tràn đầy hoan hỷ, và để tuyên bố câu chuyện tiền kiếp của mình, vị ấy đã nói lời Suvaccho nāma nāmenā (Tên là Suvaccha) và những lời khác.
Tattha vacchagotte jātattā vaccho, sundaro ca so vaccho ceti suvaccho.
There, he was called Vaccha because he was born in the Vaccha clan, and since he was a good Vaccha, he was called Suvaccha.
Trong đó, Suvaccha là vì sinh ra trong dòng họ Vaccha nên gọi là Vaccha, và Vaccha ấy là tốt đẹp.
Nāmena suvaccho nāma brāhmaṇo mantapāragū vedattayādisakalamantasatthe koṭippattoti attho.
By name, the brahmin named Suvaccha was mantapāragū, meaning he had reached the pinnacle in all mantra scriptures, such as the three Vedas.
Vị Bà-la-môn tên Suvaccha là mantapāragū (người đã đạt đến bờ bên kia của thần chú), có nghĩa là đã đạt đến đỉnh cao trong tất cả các khoa chú thuật như ba bộ Veda.
Sesaṃ heṭṭhā vuttanayattā uttānatthamevāti.
The rest is plain in meaning, as it has been explained below.
Phần còn lại có ý nghĩa rõ ràng vì đã được nói đến ở dưới.
Kānanaṃ vanamogayhātiādikaṃ āyasmato punnāgapupphiyattherassa apadānaṃ.
Kānanaṃ vanamogayhāti, etc., is the Apadāna of the Venerable Puṇṇāgapupphiya Thera.
Kānanaṃ vanamogayhā (Vào rừng sâu) và những lời khác là Apadāna của Trưởng lão Punnāgapupphiya đáng kính.
Ayampi purimajinavaresu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto phussassa bhagavato kāle nesādakule nibbatto mahāvanaṃ paviṭṭho tattha supupphitapunnāgapupphaṃ disvā hetusampannattā buddhārammaṇapītivasena bhagavantaṃ saritvā taṃ pupphaṃ saha kaṇṇikāhi ocinitvā vālukāhi cetiyaṃ katvā pūjesi.
This Thera, too, having performed aspirations under previous Victorious Ones, accumulated merits that lead to the cessation of saṃsāra in various existences. During the time of Phussa, the Blessed One, he was reborn in a hunter's family. He entered a great forest and, seeing a fully bloomed puṇṇāga flower there, and being endowed with the condition, he recollected the Blessed One with joy directed towards the Buddha. He then plucked that flower along with its pericarp, made a cetiya with sand, and offered it.
Vị này cũng đã tạo các hành vi thiện lành trong các Đức Phật tối thượng trước đây, tích lũy công đức là nhân duyên cho sự giải thoát trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Thế Tôn Phussa, vị ấy tái sinh vào một gia đình thợ săn, đi vào rừng lớn. Ở đó, thấy hoa punnāga (hoa vàng anh) nở rộ, do có đầy đủ nhân duyên, với niềm hoan hỷ lấy Đức Phật làm đối tượng, vị ấy nhớ đến Đức Thế Tôn. Vị ấy hái hoa ấy cùng với nhụy hoa, rồi dùng cát đắp thành tháp và cúng dường.
46. So tena puññena dvenavutikappe nirantaraṃ devamanussasampattiyoyeva anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ vibhavasampanne kule nibbatto vuddhimanvāya pubbavāsanābalena sāsane pasanno pabbajitvā vāyamanto nacirasseva arahā hutvā pubbe katakusalaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento kānanaṃ vanamogayhātiādimāha.
46. Through that merit, he continuously experienced the bliss of divine and human prosperity for ninety-two aeons. During this Buddha-dispensation, he was reborn in Sāvatthī in a wealthy family. Growing up, by the power of his past dispositions, he became devoted to the Dispensation and went forth. Striving diligently, he soon became an arahant. Remembering the wholesome deed he had done in the past, he became joyful and revealed his past conduct, beginning with the words "Having entered a forest grove."
46. Do phước báu ấy, vị ấy trong suốt chín mươi hai kiếp chỉ hưởng thọ các phước báu của chư thiên và loài người. Trong thời Đức Phật này xuất hiện, vị ấy tái sinh vào một gia đình giàu có ở Sāvatthī, sau khi trưởng thành, nhờ sức mạnh của nghiệp quá khứ, vị ấy có niềm tin trong giáo pháp, xuất gia. Nỗ lực tu tập, chẳng bao lâu vị ấy trở thành A-la-hán. Nhớ lại nghiệp thiện đã làm trong quá khứ, vị ấy tràn đầy hoan hỷ, và để tuyên bố câu chuyện tiền kiếp của mình, vị ấy đã nói lời Kānanaṃ vanamogayhā (Vào rừng sâu) và những lời khác.
Taṃ sabbaṃ heṭṭhā vuttattā uttānatthamevāti.
All that is plain in meaning, as it has been explained below.
Tất cả những điều đó đều có ý nghĩa rõ ràng vì đã được nói đến ở dưới.
Himavantassāvidūretiādikaṃ āyasmato kumudadāyakattherassa apadānaṃ.
Himavantassāvidūreti, etc., is the Apadāna of the Venerable Kumudadāyaka Thera.
Himavantassāvidūre (Không xa Hy Mã Lạp Sơn) và những lời khác là Apadāna của Trưởng lão Kumudadāyaka đáng kính.
Ayampi thero purimabuddhesu katādhikāro anekesu bhavesu vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle himavantassa āsanne mahante jātassare kukuttho nāma pakkhī hutvā nibbatto kenaci akusalena pakkhī samānopi pubbe katasambhārena buddhisampanno puññāpuññesu cheko sīlavā pāṇagocarato paṭivirato ahosi.
This Thera, too, having performed aspirations under previous Buddhas, accumulated merits that lead to the cessation of saṃsāra in countless existences. During the time of Padumuttara, the Blessed One, he was reborn as a bird named Kukuttha in a large natural lake near the Himavanta mountain. Although he was a bird due to some unwholesome kamma, he was endowed with wisdom due to previous accumulations, skilled in wholesome and unwholesome deeds, virtuous, and refrained from preying on living beings.
Vị Trưởng lão này cũng đã tạo các hành vi thiện lành trong các Đức Phật trước đây, tích lũy công đức là nhân duyên cho sự giải thoát trong nhiều kiếp sống. Vào thời Đức Thế Tôn Padumuttara, vị ấy tái sinh làm con chim tên Kukuttha trong một hồ nước lớn gần Hy Mã Lạp Sơn. Mặc dù là một con chim do một nghiệp bất thiện nào đó, nhưng nhờ những công đức đã làm trong quá khứ, vị ấy có đầy đủ trí tuệ, thông thạo về thiện và bất thiện, giữ giới và tránh việc săn bắt sinh vật.
Tasmiṃ samaye padumuttaro bhagavā ākāsenāgantvā tassa samīpe caṅkamati.
At that time, Padumuttara, the Blessed One, came through the air and walked near him.
Vào thời điểm đó, Đức Thế Tôn Padumuttara đã đến bằng đường hư không và đi kinh hành gần con chim ấy.
Atha so sakuṇo bhagavantaṃ disvā pasannacitto kumudapupphaṃ ḍaṃsitvā bhagavato pādamūle pūjesi.
Then that bird, seeing the Blessed One, became joyful in mind. He bit off a kumuda flower and offered it at the Blessed One's feet.
Sau đó, con chim ấy thấy Đức Thế Tôn, với tâm hoan hỷ, nó ngậm một bông hoa kumuda (hoa súng trắng) và cúng dường dưới chân Đức Thế Tôn.
Bhagavā tassa somanassuppādanatthaṃ paṭiggahetvā anumodanamakāsi.
The Blessed One accepted it and gave his anumodana, in order to gladden the bird.
Đức Thế Tôn đã nhận lấy và tán thán để làm cho con chim ấy hoan hỷ.
51. So tena puññena devamanussesu ubhayasampattisukhaṃ anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ aññatarasmiṃ kule nibbatto vuddhimanvāya mahaddhano mahābhogo ratanattaye pasanno satthu dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā nacirasseva arahā hutvā attano pubbakammaṃ paccakkhato ñatvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento himavantassāvidūretiādimāha.
51. Through that merit, he experienced the happiness of both divine and human prosperity. During this Buddha-dispensation, he was reborn in a certain family in Sāvatthī. Growing up, he was extremely wealthy and possessed great abundance. Devoted to the Three Jewels, he listened to the Teacher's Dhamma discourse, attained faith, and went forth. He soon became an arahant. Directly perceiving his past kamma, he became joyful and revealed his past conduct, beginning with the words "Not far from Himavanta."
51. Do phước báu ấy, vị ấy đã hưởng thọ hạnh phúc tài sản của cả cõi trời và loài người. Trong thời Đức Phật này xuất hiện, vị ấy tái sinh vào một gia đình ở Sāvatthī, sau khi trưởng thành, là một người giàu có, nhiều tài sản, có niềm tin vào Tam Bảo. Nghe Đức Đạo Sư thuyết pháp, vị ấy có được niềm tin, xuất gia. Chẳng bao lâu vị ấy trở thành A-la-hán. Nhận biết rõ ràng nghiệp quá khứ của mình, vị ấy tràn đầy hoan hỷ, và để tuyên bố câu chuyện tiền kiếp của mình, vị ấy đã nói lời Himavantassāvidūre (Không xa Hy Mã Lạp Sơn) và những lời khác.
Padumuppalasañchannoti ettha satapattehi sampuṇṇo setapadumo ca tīṇi nīlarattasetuppalāni ca padumuppalāni tehi sañchanno gahanībhūto sampuṇṇo mahājātassaro ahūti sambandho.
Here, in Padumuppalasañchanno, the connection is that it was a great natural lake filled with one hundred-petaled white lotuses (setapaduma) and three kinds of blue, red, and white utpala lotuses (nīlarattasetuppala), thus thickly covered and full of paduma and uppala lotuses.
Trong câu Padumuppalasañchanno (phủ đầy hoa sen và hoa súng), có nghĩa là một hồ nước lớn (mahājātassaro) đã đầy ắp, bao phủ bởi các loại hoa sen trắng (setapadumo) đầy trăm cánh, và ba loại hoa súng (uppala) màu xanh, đỏ, trắng.
Puṇḍarīkasamotthaṭoti puṇḍarīkehi rattapadumehi otthaṭo sampuṇṇoti attho.
Puṇḍarīkasamotthaṭo means covered and entirely filled with white lotuses (puṇḍarīka).
Puṇḍarīkasamotthaṭo (phủ đầy hoa sen trắng) có nghĩa là đầy ắp, bao phủ bởi các loại hoa sen trắng (puṇḍarīka) màu đỏ.
Sesaṃ suviññeyyamevāti.
The rest is easily understood.
Phần còn lại rất dễ hiểu.
Padumo nāma nāmenātiādikaṃ āyasmato supāricariyattherassa apadānaṃ.
Padumo nāma nāmenāti, etc., is the Apadāna of the Venerable Supāricariya Thera.
Padumo nāma nāmenā (Tên là Paduma) và những lời khác là Apadāna của Trưởng lão Supāricariya đáng kính.
Ayampi purimamunipuṅgavesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle yakkhayoniyaṃ nibbatto himavati yakkhasamāgamaṃ gato bhagavato devayakkhagandhabbanāgānaṃ dhammadesanaṃ sutvā pasannamānaso ubho hatthe ābhujitvā apphoṭesi namassi ca.
This Thera, too, having performed aspirations under previous eminent sages, accumulated merits that lead to the cessation of saṃsāra in various existences. During the time of Padumuttara, the Blessed One, he was reborn in the yakṣa realm. He went to a yakṣa gathering in Himavanta and, hearing the Dhamma discourse given by the Blessed One to devas, yakṣas, gandhabbas, and nāgas, he became joyful in mind. He clapped both his hands and bowed down.
Vị này cũng đã tạo các hành vi thiện lành trong các bậc hiền triết tối thượng trước đây, tích lũy công đức là nhân duyên cho sự giải thoát trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Thế Tôn Padumuttara, vị ấy tái sinh vào loài dạ xoa, đến hội họp của các dạ xoa ở Hy Mã Lạp Sơn. Nghe Đức Thế Tôn thuyết pháp cho chư thiên, dạ xoa, gandhabba (càn thát bà) và nāga (rồng), với tâm hoan hỷ, vị ấy chắp hai tay lại, vỗ tay và đảnh lễ.
So tena puññena tato cuto upari devaloke uppanno tattha dibbasukhaṃ anubhavitvā manussesu ca cakkavatiādisampattiyo anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ gahapatikule nibbatto aḍḍho mahaddhano mahābhogo ratanattaye pasanno satthu dhammadesanaṃ sutvā saddhājāto pabbajitvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
Through that merit, he passed away from that existence and was reborn in the higher deva realms. There he experienced divine bliss, and among humans he enjoyed prosperity such as that of a universal monarch. During this Buddha-dispensation, he was reborn in a householder's family in Sāvatthī. He was prosperous, very wealthy, and possessed great abundance. Devoted to the Three Jewels, he listened to the Teacher's Dhamma discourse, attained faith, went forth, and soon attained arahantship.
Do phước báu ấy, vị dạ xoa ấy sau khi chết từ cõi đó, tái sinh vào cõi trời trên, hưởng thọ hạnh phúc chư thiên ở đó, và trong cõi người, hưởng thọ các tài sản như Chuyển Luân Vương. Trong thời Đức Phật này xuất hiện, vị ấy tái sinh vào một gia đình gia chủ ở Sāvatthī, là một người giàu có, nhiều tài sản. Với niềm tin vào Tam Bảo, nghe Đức Đạo Sư thuyết pháp, vị ấy có được niềm tin, xuất gia, và chẳng bao lâu đạt đến A-la-hán quả.
1. So ekadivasaṃ attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento padumo nāma nāmenātiādimāha.
1. One day, remembering his past kamma, he became joyful and revealed his past conduct, beginning with the words "Named Paduma."
1. Một ngày nọ, vị ấy nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, tràn đầy hoan hỷ, và để tuyên bố câu chuyện tiền kiếp của mình, vị ấy đã nói lời Padumo nāma nāmenā (Tên là Paduma) và những lời khác.
Tattha padumoti yassa pādanikkhepasamaye pathaviṃ bhinditvā padumaṃ uggantvā pādatalaṃ sampaṭicchati, tena saññāṇena so bhagavā padumoti saṅkhaṃ gato, idha padumuttaro bhagavā adhippeto.
Here, Paduma refers to the Blessed One who received that appellation because when he placed his foot, a lotus would emerge, piercing the earth, to receive his sole. Here, Padumuttara, the Blessed One, is intended.
Trong đó, Padumo (Liên Hoa) nghĩa là: vị Đức Phật mà khi Ngài đặt chân xuống, hoa sen mọc lên xuyên qua đất và đỡ lòng bàn chân Ngài. Do dấu hiệu đó, vị Đức Phật ấy được gọi là Paduma. Ở đây, Đức Phật Padumuttara được ý muốn nói đến.
So bhagavā pavanā vasanavihārā abhinikkhamma vanamajjhaṃ pavisitvā dhammaṃ desetīti sambandho.
The connection is that the Blessed One, abhinikkhamma (having emerged) from his pavana (dwelling monastery), entered the middle of the forest and taught the Dhamma.
Vị Đức Phật ấy, pavanā (từ khu rừng) là từ nơi cư ngụ, trú xứ, abhinikkhamma (đi ra), tức là đi vào giữa rừng và thuyết Pháp. Đó là sự liên kết.
Yakkhānaṃ samayoti devānaṃ samāgamo āsi ahosīti attho.
Yakkhānaṃ samayo means a gathering of devas, i.e., an assembly was there.
Yakkhānaṃ samayo có nghĩa là sự hội họp của các chư thiên āsi (đã xảy ra).
Ajjhāpekkhiṃsu tāvadeti tasmiṃ desanākāle adhiapekkhiṃsu, visesena passanasīlā ahesunti attho.
Ajjhāpekkhiṃsu tāvade means they beheld, i.e., they were especially given to seeing, at that time of the discourse.
Ajjhāpekkhiṃsu tāvade có nghĩa là vào lúc thuyết Pháp đó, họ đã chiêm ngưỡng, đặc biệt là họ có thói quen nhìn thấy (Ngài).
Sesaṃ pākaṭamevāti.
The rest is clear.
Phần còn lại là hiển nhiên.
Siddhattho nāma bhagavātiādikaṃ āyasmato kaṇaverapupphiyattherassa apadānaṃ.
Siddhattho nāma bhagavāti, etc., is the Apadāna of the Venerable Kaṇaverapupphiya Thera.
Siddhattho nāma Bhagavā (Đức Thế Tôn tên là Siddhattha), v.v., là Apadāna của Trưởng lão Kaṇaverapupphiya đáng kính.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro siddhatthassa bhagavato kāle suddakule nibbatto vuddhimanvāya rañño antepurapālako ahosi.
This Thera, too, having performed aspirations under previous Buddhas, was reborn in a poor family during the time of Siddhattha, the Blessed One. Growing up, he became a palace guard for the king.
Vị này cũng đã tạo công đức trong thời các Đức Phật quá khứ, vào thời Đức Phật Siddhattha, Ngài sinh ra trong một gia đình thanh tịnh, lớn lên và trở thành người trông coi nội cung của vua.
Tasmiṃ samaye siddhattho bhagavā bhikkhusaṅghaparivuto rājavīthiṃ paṭipajji.
At that time, Siddhattha, the Blessed One, accompanied by the Saṅgha of bhikkhus, proceeded along the royal road.
Vào thời đó, Đức Phật Siddhattha, được Tăng đoàn vây quanh, đi trên con đường hoàng gia.
Atha so antepurapālako caramānaṃ bhagavantaṃ disvā pasannamānaso hutvā kaṇaverapupphena bhagavantaṃ pūjetvā namassamāno aṭṭhāsi.
Then that palace guard, seeing the Blessed One walking, became joyful in mind. He offered kaṇavera flowers to the Blessed One and stood bowing down.
Bấy giờ, người trông coi nội cung đó thấy Đức Phật đang đi, tâm sinh hoan hỷ, bèn dâng hoa kaṇavera cúng dường Đức Phật và đứng đảnh lễ.
So tena puññena sugatisampattiyoyeva anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde ekasmiṃ kule nibbattitvā vuddhippatto satthu dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā nacirasseva arahā ahosi.
So, due to that merit, having experienced only the felicities of good destinations, he was reborn in a certain family during this arising of the Buddha. Having grown up, he heard the Teacher's Dhamma discourse, gained faith, went forth, and became an Arahant not long after.
Nhờ công đức đó, Ngài chỉ hưởng các sự giàu sang của cõi thiện thú. Trong thời Đức Phật hiện tại, Ngài sinh ra trong một gia đình, lớn lên, nghe Đức Phật thuyết Pháp, sinh lòng tin, xuất gia, và chẳng bao lâu sau trở thành A-la-hán.
7. So pattaaggaphalo pubbe katakusalaṃ saritvā sañjātasomanasso pubbacaritāpadānaṃ pakāsento siddhattho nāma bhagavātiādimāha.
7. That Thera, having attained the highest fruit, recalled the meritorious deeds performed in the past. Filled with joy, and wishing to declare the narrative of his previous conduct, he uttered the verse beginning with, "The Blessed One named Siddhattha...".
7. Vị ấy đã đạt được quả vị tối thượng, nhớ lại nghiệp lành đã làm trong quá khứ, tâm sinh hoan hỷ, bèn nói lên câu Siddhattho nāma Bhagavā (Đức Thế Tôn tên là Siddhattha), v.v., để tuyên bố Apadāna về hạnh nghiệp quá khứ của mình.
Taṃ sabbaṃ heṭṭhā vuttattā uttānatthamevāti.
All that is of clear meaning, as it has been explained below.
Tất cả những điều đó đều đã được giải thích ở phần dưới nên nghĩa đã rõ ràng.
Tissassa kho bhagavatotiādikaṃ āyasmato khajjakadāyakattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Khajjakadāyaka Thera begins with "There was indeed the Blessed One Tissa...".
Tissassa kho Bhagavatoti (Đức Thế Tôn Tissa), v.v., là Apadāna của Trưởng lão Khajjakadāyaka đáng kính.
Ayampi purimajinavaresu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto tissassa bhagavato kāle suddakule nibbatto bhagavantaṃ disvā pasannamānaso ambajambuādimanekaṃ madhuraphalāphalaṃ nāḷikeraṃ pūvakhajjakañca adāsi.
This Thera, too, having made aspirations before previous Buddhas, accumulating merits that are causes for freedom from saṃsāra in various existences, was reborn in a pure family during the time of the Blessed One Tissa. Having seen the Blessed One, his mind became clear, and he offered many sweet fruits, large and small, such as mangoes and rose-apples, as well as coconuts and various kinds of sweetmeats.
Vị này cũng đã tạo công đức trong thời các vị Tối Thượng Giác quá khứ, tích lũy các phước báu là nhân duyên cho sự thoát khỏi vòng luân hồi trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Phật Tissa, Ngài sinh ra trong một gia đình thanh tịnh, thấy Đức Phật, tâm sinh hoan hỷ, bèn dâng cúng nhiều loại trái cây ngọt ngào như xoài, ổi, v.v., dừa và các loại bánh kẹo.
Bhagavā tassa pasādavaḍḍhanatthāya passantasseva paribhuñji.
The Blessed One partook of them while the donor watched, in order to increase his faith.
Đức Phật đã thọ dụng ngay trước mắt ông để tăng thêm niềm tin của ông.
So tena puññena sugatisampattiyoyeva anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ kulagehe nibbatto viññutaṃ patvā satthu dhammadesanaṃ sutvā sañjātasaddho pasādabahumāno pabbajitvā vattapaṭipattiyā sāsanaṃ sobhento sīlālaṅkārapaṭimaṇḍito nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
That person, due to that merit, having experienced only the felicities of good destinations, was reborn in a household in Sāvatthī during this arising of the Buddha. Having reached maturity, he heard the Teacher's Dhamma discourse, acquired faith, and with deep devotion, went forth. Adorning the Dispensation through his observances and practices, and adorned with the ornament of virtue, he attained Arahantship not long after.
Nhờ công đức đó, Ngài chỉ hưởng các sự giàu sang của cõi thiện thú. Trong thời Đức Phật hiện tại, Ngài sinh ra trong một gia đình ở Sāvatthī, đạt đến sự hiểu biết, nghe Đức Phật thuyết Pháp, sinh lòng tin vững chắc, với tâm hoan hỷ và tôn kính lớn, xuất gia. Ngài trang hoàng giáo pháp của Đấng Chiến Thắng bằng các thực hành giới luật, được trang sức bằng sự trang nghiêm của giới hạnh, và chẳng bao lâu sau đạt được quả vị A-la-hán.
13. So pubbakammaṃ saranto ‘‘pubbe mayā sukhette kusalaṃ kataṃ sundara’’nti somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento tissassa kho bhagavatotiādimāha.
13. Recalling his past kamma, he rejoiced, saying, "Indeed, I performed good deeds in a good field in the past." Wishing to declare the narrative of his previous conduct, he uttered the verse beginning with, "There was indeed the Blessed One Tissa...".
13. Vị ấy nhớ lại nghiệp quá khứ, với tâm hoan hỷ rằng: “Ta đã tạo nghiệp lành tốt đẹp trên mảnh đất màu mỡ trong quá khứ”, bèn nói lên câu Tissassa kho Bhagavatoti (Đức Thế Tôn Tissa), v.v., để tuyên bố Apadāna về hạnh nghiệp quá khứ của mình.
Tattha tissopi bhavasampattiyo dadamāno jātoti mātāpitūhi katanāmavasena tisso.
In this, Tissa is named by his parents as "Tissa" because he was born bestowing the three felicities of existence.
Trong đó, Tissa là tên được cha mẹ đặt cho vị đã sinh ra và ban cho sự giàu sang. Hoặc là, Tissa là Đức Phật đã an ủi và khuyên dạy bằng ba sự quy y, đã thiết lập những người có đủ nhân duyên vào hai quả vị thiên giới và giải thoát.
Atha vā tīhi saraṇagamanehi assāsento ovadanto hetusampannapuggale saggamokkhadvaye patiṭṭhāpento buddho jātoti tisso.
Or, he is Tissa because he was a Buddha who comforted and admonished beings with the three refuges, establishing individuals endowed with causes in the two goals of heaven and liberation.
Hoặc là, Ngài được trang bị những phước báu như các phẩm chất của thiền định, v.v., nên được gọi là Bhagavā (Đức Thế Tôn). Liên kết là: “Ta đã dâng trái cây cho Đức Thế Tôn Tissa đó trong quá khứ.”
Samāpattiguṇādīhi bhagehi yuttoti bhagavā, tassa tissassa bhagavato pubbe ahaṃ phalaṃ adāsinti sambandho.
Bhagavā means "endowed with excellent qualities such as the attainments." The connection is: "I previously offered fruit to that Blessed One Tissa."
Nāḷikerañca pādāsi có nghĩa là đã dâng trái dừa, tức là trái có hình dạng như cái bát, cái chén.
Nāḷikerañca pādāsinti nāḷikākārena pavattaṃ phalaṃ nāḷikeraṃ, tañca phalaṃ adāsinti attho.
Nāḷikerañca pādāsinti means "And he offered coconuts," which are fruits that are shaped like a drinking vessel.
Khajjakaṃ abhisammata có nghĩa là đã dâng bánh kẹo, tức là bánh kẹo có thể ăn được, được làm đặc biệt bằng cách trộn với mật ong, đường, v.v., được biết đến là ngon và ngọt.
Khajjakaṃ abhisammatanti khāditabbaṃ khajjakaṃ abhi visesena madhusakkarādīhi sammissaṃ katvā nipphāditaṃ sundaraṃ madhuranti sammataṃ ñātaṃ abhisammataṃ khajjakañca adāsinti attho.
Khajjakaṃ abhisammatanti means "And he offered sweetmeats," which are edibles specially prepared by mixing with honey, sugar, and so forth, known to be good and sweet.
Phần còn lại rất dễ hiểu.
Sesaṃ suviññeyyamevāti.
The rest is easily understood.
Phần còn lại đều dễ hiểu.
Atthadassī tu bhagavātiādikaṃ āyasmato desapūjakattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Desapūjaka Thera begins with "The Blessed One Atthadassī...".
Atthadassī tu Bhagavā (Đức Thế Tôn Atthadassī), v.v., là Apadāna của Trưởng lão Desapūjaka đáng kính.
Ayampi thero purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto atthadassissa bhagavato kāle kulagehe nibbatto vuddhimanvāya saddho pasanno buddhamāmako dhammamāmako saṅghamāmako ahosi.
This Thera, too, having made aspirations before previous Buddhas, accumulating merits that are causes for freedom from saṃsāra in various existences, was reborn in a household during the time of the Blessed One Atthadassī. Having grown up, he became a man of faith, devoted, and dedicated to the Buddha, the Dhamma, and the Saṅgha.
Vị Trưởng lão này cũng đã tạo công đức trong thời các Đức Phật quá khứ, tích lũy các phước báu là nhân duyên cho sự thoát khỏi vòng luân hồi trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Phật Atthadassī, Ngài sinh ra trong một gia đình, lớn lên, trở thành người có đức tin, hoan hỷ, yêu mến Đức Phật, yêu mến Pháp, yêu mến Tăng.
Tadā atthadassī bhagavā bhikkhusaṅghaparivuto cando viya sūriyo viya ca ākāsena gacchati.
At that time, the Blessed One Atthadassī, surrounded by the assembly of bhikkhus, traveled through the sky like the moon or the sun.
Khi đó, Đức Phật Atthadassī, được Tăng đoàn vây quanh, bay trên không trung như mặt trăng và mặt trời.
So upāsako bhagavato gatadisābhāgaṃ gandhamālādīhi pūjento añjaliṃ paggayha namassamāno aṭṭhāsi.
That lay follower, worshipping the direction in which the Blessed One went with perfumes, flowers, and other offerings, stood with clasped hands, paying homage.
Vị cận sự nam đó đã cúng dường hướng về phía Đức Phật bằng hương hoa, v.v., và đứng đảnh lễ với hai tay chắp lại.
18. So tena puññena devaloke nibbatto saggasampattiṃ anubhavitvā manussesu ca manussasampattiṃ anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde ekasmiṃ kule nibbatto vuddhippatto upabhogaparibhogasampanno satthu dhammadesanaṃ sutvā pasannamānaso gharāvāse anallīno pabbajitvā vattasampanno nacirasseva arahā hutvā attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento atthadassī tu bhagavātiādimāha.
18. Due to that merit, he was reborn in the deva realm, experienced divine felicity, and among humans, he experienced human felicity. During this arising of the Buddha, he was reborn in a certain family, grew up, and was endowed with wealth for enjoyment and consumption. Having heard the Teacher's Dhamma discourse, his mind became clear, and being unattached to household life, he went forth. Endowed with observances and practices, he became an Arahant not long after. Recalling his past kamma, filled with joy, and wishing to declare the narrative of his previous conduct, he uttered the verse beginning with, "The Blessed One Atthadassī...".
18. Nhờ công đức đó, Ngài sinh ra ở cõi trời, hưởng thụ sự giàu sang của thiên giới, rồi sinh ra ở cõi người, hưởng thụ sự giàu sang của loài người. Trong thời Đức Phật hiện tại, Ngài sinh ra trong một gia đình, lớn lên, được hưởng thụ các vật dụng và tài sản, nghe Đức Phật thuyết Pháp, tâm sinh hoan hỷ, không bám víu vào đời sống gia đình, xuất gia, hoàn thiện giới hạnh, và chẳng bao lâu sau trở thành A-la-hán. Ngài nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, tâm sinh hoan hỷ, bèn nói lên câu Atthadassī tu Bhagavā (Đức Thế Tôn Atthadassī), v.v., để tuyên bố Apadāna về hạnh nghiệp quá khứ của mình.
Taṃ heṭṭhā vuttatthameva.
The meaning of that has been explained below.
Điều đó đã được giải thích ở phần dưới.
Anilañjaseti ‘‘maggo pantho patho pajjo, añjasaṃ vaṭumāyana’’nti (cūḷani. pārāyanatthutigāthāniddesa 101) pariyāyassa vuttattā anilassa vātassa añjasaṃ gamanamaggoti anilañjasaṃ, tasmiṃ anilañjase, ākāseti attho.
Anilañjaseti: as the synonym "maggo pantho patho pajjo, añjasaṃ vaṭumāyana" is stated, it means "the path of the wind," thus "the path of the wind is anilañjasaṃ," which signifies "in the sky."
Anilañjase nghĩa là con đường của gió, tức là không trung, vì đã được nói đến trong các từ đồng nghĩa như “maggo pantho patho pajjo, añjasaṃ vaṭumāyana” (Cūḷani. Pārāyanatthutigāthāniddesa 101).
Sesaṃ uttānatthamevāti.
The rest is of clear meaning.
Phần còn lại là hiển nhiên.
Vessabhū nāma sambuddhotiādikaṃ āyasmato kaṇikārachattiyattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Kaṇikārachattiya Thera begins with "The Sambuddha named Vessabhū...".
Vessabhū nāma Sambuddho (Đức Phật Chánh Đẳng Giác tên Vessabhū), v.v., là Apadāna của Trưởng lão Kaṇikārachattiya đáng kính.
Ayampi thero purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto vessabhussa bhagavato kāle kulagehe nibbatto viññutaṃ patto saddhāsampanno ahosi.
This Thera, too, having made aspirations before previous Buddhas, accumulating merits that are causes for freedom from saṃsāra in various existences, was reborn in a household during the time of the Blessed One Vessabhū. Having reached maturity, he was endowed with faith.
Vị Trưởng lão này cũng đã tạo công đức trong thời các Đức Phật quá khứ, tích lũy các phước báu là nhân duyên cho sự thoát khỏi vòng luân hồi trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Phật Vessabhū, Ngài sinh ra trong một gia đình, đạt đến sự hiểu biết, trở thành người có đức tin.
Tasmiṃ samaye vessabhū bhagavā vivekakāmo mahāvanaṃ pavisitvā nisīdi.
At that time, the Blessed One Vessabhū, desiring seclusion, entered a great forest and sat down.
Vào thời đó, Đức Phật Vessabhū, muốn sống độc cư, bèn đi vào đại rừng và ngồi xuống.
Atha sopi upāsako kenacideva karaṇīyena tattha gantvā bhagavantaṃ aggikkhandhaṃ viya jalamānaṃ nisinnaṃ disvā pasannamānaso kaṇikārapupphaṃ ocinitvā chattaṃ katvā bhagavato nisinnaṭṭhāne vitānaṃ katvā pūjesi, taṃ bhagavato ānubhāvena sattāhaṃ amilātaṃ hutvā tatheva aṭṭhāsi.
Then that lay follower, having gone there for some purpose, saw the Blessed One sitting, shining like a great mass of fire. His mind became clear, and he picked kaṇikāra flowers, made an umbrella, and placing it as a canopy above the Blessed One's sitting place, he worshipped him. By the power of the Blessed One, that offering remained fresh for seven days, just as it was.
Bấy giờ, vị cận sự nam đó, vì một việc cần làm, đã đến đó, thấy Đức Phật đang ngồi tỏa sáng như một đống lửa, tâm sinh hoan hỷ, bèn hái hoa kaṇikāra, làm thành một chiếc lọng, và cúng dường bằng cách làm một mái che tại nơi Đức Phật đang ngồi. Nhờ thần lực của Đức Phật, chiếc lọng đó đã giữ nguyên không héo úa trong bảy ngày.
Bhagavāpi phalasamāpattiṃ nirodhasamāpattiñca samāpajjitvā vihāsi, so taṃ acchariyaṃ disvā somanassajāto bhagavantaṃ vanditvā añjaliṃ paggayha aṭṭhāsi.
The Blessed One, too, having entered and emerged from the attainment of fruit and the attainment of cessation, remained there. That person, seeing that wonder, was filled with joy. He bowed to the Blessed One, raised his hands in añjali, and stood.
Đức Phật cũng nhập vào quả định và diệt tận định rồi an trú. Vị ấy thấy điều kỳ diệu đó, tâm sinh hoan hỷ, bèn đảnh lễ Đức Phật và đứng chắp tay.
Bhagavā samāpattito vuṭṭhahitvā vihārameva agamāsi.
The Blessed One emerged from his attainment and returned to the monastery.
Đức Phật xuất định và trở về tịnh xá.
23. So tena puññena devamanussesu sampattiyo anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ kulagehe nibbatto vuddhimanvāya saddhāsampanno satthu dhammadesanaṃ sutvā gharāvāse anallīno pabbajitvā vattapaṭipattiyā jinasāsanaṃ sobhento nacirasseva arahā hutvā attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento vessabhū nāma sambuddhotiādimāha.
23. Due to that merit, he experienced felicities among devas and humans. During this arising of the Buddha, he was reborn in a household in Sāvatthī. Having grown up, he was endowed with faith. Having heard the Teacher's Dhamma discourse, being unattached to household life, he went forth. Adorning the Dispensation of the Conqueror through his observances and practices, he became an Arahant not long after. Recalling his past kamma, filled with joy, and wishing to declare the narrative of his previous conduct, he uttered the verse beginning with, "The Sambuddha named Vessabhū...".
23. Nhờ công đức đó, Ngài hưởng thụ sự giàu sang của chư thiên và loài người. Trong thời Đức Phật hiện tại, Ngài sinh ra trong một gia đình ở Sāvatthī, lớn lên, trở thành người có đức tin, nghe Đức Phật thuyết Pháp, không bám víu vào đời sống gia đình, xuất gia, trang hoàng giáo pháp của Đấng Chiến Thắng bằng các thực hành giới luật, và chẳng bao lâu sau trở thành A-la-hán. Ngài nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, tâm sinh hoan hỷ, bèn nói lên câu Vessabhū nāma Sambuddho (Đức Phật Chánh Đẳng Giác tên Vessabhū), v.v., để tuyên bố Apadāna về hạnh nghiệp quá khứ của mình.
Tattha vessabhūti vesse vessajane bhunāti abhibhavatīti vessabhū.
In this, Vessabhū means "one who overcomes the Vesas (traders, common people)."
Trong đó, Vessabhū có nghĩa là người chiến thắng, vượt trội hơn tất cả mọi người, tức là những người buôn bán và làm ruộng.
Atha vā vesse pañcavidhamāre abhibhunāti ajjhottharatīti vessabhū.
Alternatively, Vessabhū means "one who overcomes and overwhelms the five kinds of Māra."
Hoặc là, Vessabhū có nghĩa là người chiến thắng, vượt trội hơn năm loại ma.
Sāmaṃyeva bujjhitā saccānīti sambuddho, nāmena vessabhū nāma sambuddhoti attho.
Sambuddha means "one who has awakened to the truths by himself." The meaning is: "the Sambuddha named Vessabhū by name."
Vị ấy tự mình giác ngộ các sự thật (Tứ Thánh Đế), do đó được gọi là Sambuddha (Chánh Đẳng Giác). Nghĩa là, vị Sambuddha tên là Vessabhū.
Divāvihārāya munīti dibbati pakāseti taṃ taṃ vatthuṃ pākaṭaṃ karotīti divā.
Divāvihārāya munīti: Divā means "that which shines or reveals this or that object, making it clear."
Divāvihārāya munī (bậc ẩn sĩ để trú ngụ ban ngày) nghĩa là, vị ấy làm cho điều này điều kia trở nên rõ ràng, hiển lộ, nên gọi là Divā.
Sūriyuggamanato paṭṭhāya yāva atthaṅgamo, tāva paricchinnakālo, viharaṇaṃ catūhi iriyāpathehi pavattanaṃ vihāro, divāya vihāro divāvihāro, tassa divāvihārāya lokajeṭṭho narāsabho buddhamuni mahāvanaṃ ogāhitvā pavisitvāti attho.
The period from sunrise until sunset is the defined time. Vihāra means "to proceed with the four postures." Divāvihāra means "dwelling in the daytime." For that daytime dwelling, the foremost of the world, the bull among men, the Buddha-sage, ogāhitvā entered a great forest.
Từ lúc mặt trời mọc cho đến khi mặt trời lặn, thời gian được giới hạn như vậy. Sự trú ngụ là sự hành xử bằng bốn oai nghi. Sự trú ngụ ban ngày là divāvihāro. Để trú ngụ ban ngày như vậy, bậc Thế Tôn (Buddhamuni), đấng Tối Thượng của thế gian, bậc Vĩ Nhân trong loài người, đã ogāhitvā (đi vào) khu rừng lớn, là ý nghĩa.
Sesaṃ uttānatthamevāti.
The rest is of clear meaning.
Phần còn lại có nghĩa rõ ràng.
Phusso nāmātha bhagavātiādikaṃ āyasmato sappidāyakattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Sappidāyaka Thera, beginning with “Phusso Nāmātha Bhagavā”.
Phusso nāmātha bhagavā (Đức Thế Tôn tên là Phussa) và những câu tương tự là Apadāna của Đại đức Sappidāyaka.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro anekesu bhavesu vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto phussassa bhagavato kāle kulagehe nibbatto ahosi.
This Thera, too, having made aspirations before former Buddhas, accumulating wholesome deeds that were powerful causes for liberation from saṃsāra in numerous existences, was born into a family during the time of the Buddha Phussa.
Vị này cũng đã tạo nghiệp lành với các Đức Phật thời quá khứ, tích lũy các công đức là nhân duyên cho sự thoát ly luân hồi trong vô số kiếp, và vào thời Đức Phật Phussa, vị ấy sinh ra trong một gia đình thế tục.
Tadā bhagavā bhikkhusaṅghaparivuto vīthiyaṃ caramāno tassa upāsakassa gehadvāraṃ sampāpuṇi.
At that time, the Blessed One, surrounded by the Saṅgha of bhikkhus, while walking along the street, arrived at the house-door of that lay follower.
Khi ấy, Đức Thế Tôn, được Tăng đoàn vây quanh, đang đi trên đường và đến trước cửa nhà của vị cận sự nam ấy.
Atha so upāsako bhagavantaṃ disvā pasannamānaso vanditvā pattapūraṃ sappitelaṃ adāsi, bhagavā anumodanaṃ katvā pakkāmi.
Then that lay follower, seeing the Blessed One, with a joyous mind, paid homage and offered a bowl full of ghee-oil. The Blessed One, having given a discourse of appreciation (anumodanā), departed.
Bấy giờ, vị cận sự nam ấy thấy Đức Thế Tôn, tâm hoan hỷ, đảnh lễ rồi cúng dường đầy bát dầu bơ tinh khiết. Đức Thế Tôn tùy hỷ rồi rời đi.
So teneva somanassena yāvatāyukaṃ ṭhatvā tato cuto tena puññena devaloke uppanno tattha dibbasukhaṃ anubhavitvā manussesu ca nibbatto uppannuppannabhave sappitelamadhuphāṇitādimadhurāhārasamaṅgī sukhaṃ anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ ekasmiṃ kule nibbatto vuddhippatto saddho buddhisampanno satthu dhammadesanaṃ sutvā pasannamānaso pabbajitvā vattasampanno nacirasseva arahā ahosi.
He, with that same joy, having lived for his full lifespan, passing away from that existence, was reborn in the deva-world due to that merit, experiencing divine bliss there. And being reborn among humans, in every existence he appeared in, he enjoyed happiness endowed with sweet foods like ghee-oil, honey, and treacle. In this Buddha-dispensation, he was reborn in Sāvatthī into a certain family, grew up, became endowed with faith and wisdom. Having heard the Master’s teaching of the Dhamma, with a joyous mind he went forth, and being perfect in his observances (vatta), he soon became an Arahant.
Do sự hoan hỷ đó, vị ấy sống trọn tuổi thọ, sau khi chết từ cõi ấy, do công đức đó, vị ấy sinh lên cõi trời, hưởng thụ hạnh phúc chư thiên ở đó, rồi sinh làm người, trong mỗi kiếp sinh ra, vị ấy luôn được hưởng hạnh phúc với các món ăn ngọt ngào như dầu bơ tinh khiết, mật ong, đường thốt nốt. Trong thời kỳ Đức Phật hiện tại, vị ấy sinh ra trong một gia đình ở Sāvatthī, trưởng thành, có đức tin và trí tuệ viên mãn. Sau khi nghe Đức Phật thuyết pháp, tâm hoan hỷ, vị ấy xuất gia, viên mãn các giới luật và không lâu sau trở thành A-la-hán.
28. So attano pubbakammaṃ saritvā jātasomanasso pubbacaritāpadānaṃ pakāsento phusso nāmātha bhagavātiādimāha.
28. Recalling his past kamma, he, filled with joy, proclaimed his former deeds, saying, “Phusso Nāmātha Bhagavā,” and so on.
28. Một hôm, vị ấy nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, tâm tràn đầy hoan hỷ, liền tuyên bố Apadāna về hành trạng quá khứ của mình, bắt đầu bằng câu Phusso nāmātha bhagavā.
Tattha phussoti phussanakkhattayogena jātattā mātāpitūhi katanāmadheyyena phusso.
Therein, Phusso means that he was named Phussa by his parents because he was born during the conjunction of the Phussa constellation.
Trong đó, Phusso (Phussa) là tên do cha mẹ đặt, vì vị ấy sinh ra vào lúc sao Phussa (Phú Sa) hội tụ.
Atha vā nibbānaṃ phusi passi sacchi akāsīti phusso.
Alternatively, he is called Phusso because he touched (phusi), saw (passi), and realized (sacchi akāsi) Nibbāna.
Hoặc là, vị ấy đã chạm đến, đã thấy, đã chứng ngộ Nibbāna, nên gọi là Phusso.
Atha vā samatiṃsapāramitāsattatiṃsabodhipakkhiyadhamme sakale ca tepiṭake pariyattidhamme phusi passi aññāsīti phusso.
Alternatively, he is called Phusso because he touched (phusi), saw (passi), and knew (aññāsi) the thirty Pāramīs equally, the thirty-seven Bodhipakkhiyadhammā, and all the Pariyattidhamma of the three Piṭakas.
Hoặc là, vị ấy đã chạm đến, đã thấy, đã biết toàn bộ ba mươi Pāramī, ba mươi bảy Bodhipakkhiyadhamma, và toàn bộ Tam Tạng Pariyattidhamma, nên gọi là Phusso.
Bhaggavā bhagyavā yuttotiādipuññakoṭṭhāsasamaṅgitāya bhagavā.
He is Bhagavā because he is endowed with a portion of merit such as being glorious (bhaggavā) and fortunate (bhagyavā), and well-qualified (yutto), and so forth.
Bhagavā (Thế Tôn) vì vị ấy có được phần công đức như là người có phước, người xứng đáng, v.v.
Āhutīnaṃ paṭiggahoti āhutino vuccanti pūjāsakkārā, tesaṃ āhutīnaṃ paṭiggahetuṃ arahatīti āhutīnaṃ paṭiggaho.
Āhutīnaṃ paṭiggaho means that offerings and honors (pūjāsakkārā) are called āhuti; he is worthy to receive (paṭiggahetuṃ) these offerings (āhutīnaṃ), hence Āhutīnaṃ Paṭiggaho.
Āhutīnaṃ paṭiggaho (người xứng đáng thọ nhận lễ vật) nghĩa là, Āhuti được gọi là sự cúng dường và tôn kính. Vị ấy xứng đáng thọ nhận những sự cúng dường đó, nên gọi là Āhutīnaṃ paṭiggaho.
Mahājanaṃ nibbāpento vīro phusso nāma bhagavā vīthiyaṃ atha tadā gacchateti sambandho.
The connection is: the heroic (vīro) Blessed One named Phussa, bringing peace (nibbāpento) to the great multitude, was walking (gacchati) along the street then (atha).
Đức Thế Tôn tên Phussa, bậc Anh hùng làm cho đại chúng an tịnh, atha (khi ấy) đang đi trên đường, là sự liên kết.
Sesaṃ pākaṭamevāti.
The rest is self-evident.
Phần còn lại có nghĩa rõ ràng.
Candabhāgānadītīretiādikaṃ āyasmato yūthikāpupphiyattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Yūthikāpupphiya Thera, beginning with “Candabhāgānadītīre”.
Candabhāgānadītīre (trên bờ sông Candabhāgā) và những câu tương tự là Apadāna của Đại đức Yūthikāpupphiya.
Ayampi āyasmā purimamunindesu katādhikāro anekesu ca jātisatesu vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto phussasseva bhagavato kāle suddakule nibbatto vuddhippatto candabhāgāya nadiyā tīre kenacideva karaṇīyena anusotaṃ caramāno phussaṃ bhagavantaṃ nhāyitukāmaṃ aggikkhandhaṃ viya jalamānaṃ disvā somanassajāto tattha jātaṃ yūthikāpupphaṃ ocinitvā bhagavantaṃ pūjesi.
This Venerable One, too, having made aspirations before former Buddhas, accumulating wholesome deeds that were powerful causes for liberation from saṃsāra in many hundreds of births, was born into a pure family during the time of the Buddha Phussa. Having grown up, he was walking downstream along the bank of the Candabhāgā river for some purpose. Seeing the Buddha Phussa, who desired to bathe, shining like a mass of fire, he was filled with joy, gathered jasmine flowers (yūthikāpuppha) that grew there, and honored the Blessed One.
Vị Đại đức này cũng đã tạo nghiệp lành với các bậc Muninda (Đức Phật) thời quá khứ, tích lũy các công đức là nhân duyên cho sự thoát ly luân hồi trong vô số trăm kiếp. Vào thời Đức Phật Phussa, vị ấy sinh ra trong một gia đình thanh tịnh, trưởng thành. Khi đang đi xuôi dòng trên bờ sông Candabhāgā vì một việc cần thiết nào đó, vị ấy thấy Đức Phật Phussa muốn tắm, rực rỡ như một đống lửa, tâm hoan hỷ, liền hái hoa lài (yūthikāpuppha) mọc ở đó và cúng dường Đức Phật.
Bhagavā tassa anumodanamakāsi.
The Blessed One gave him an anumodanā.
Đức Phật đã tùy hỷ cho vị ấy.
33. So tattha tena puññakoṭṭhāsena devamanussesu saṃsaranto ubhayasampattiyo anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde kulagehe nibbatto vuddhippatto bhagavato dhammadesanaṃ sutvā pasannamānaso pabbajitvā vattapaṭipattiyā sāsanaṃ sobhento nacirasseva arahā hutvā attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento candabhāgānadītīretiādimāha.
33. With that portion of merit, he wandered through deva and human realms, experiencing both kinds of prosperity. In this Buddha-dispensation, he was born into a family, grew up, heard the Blessed One’s teaching of the Dhamma, was filled with joy, went forth out of faith, and adorning the Dispensation with his observances and practice, he soon became an Arahant. Recalling his past kamma, he was filled with joy and proclaimed his former deeds, saying, “Candabhāgānadītīre,” and so on.
33. Do phần công đức đó, vị ấy luân hồi trong cõi trời và cõi người, hưởng thụ cả hai loại tài sản. Trong thời kỳ Đức Phật hiện tại, vị ấy sinh ra trong một gia đình thế tục, trưởng thành. Sau khi nghe Đức Thế Tôn thuyết pháp, tâm hoan hỷ, vị ấy xuất gia, làm cho giáo pháp trở nên rực rỡ bằng cách thực hành các bổn phận và không lâu sau trở thành A-la-hán. Nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, tâm tràn đầy hoan hỷ, vị ấy tuyên bố Apadāna về hành trạng quá khứ của mình, bắt đầu bằng câu Candabhāgānadītīre.
Taṃ sabbaṃ uttānatthamevāti.
All of that is easy to understand.
Tất cả những điều đó có nghĩa rõ ràng.
Tivarāyaṃ pure rammetiādikaṃ āyasmato dussadāyakattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Dussadāyaka Thera, beginning with “Tivarāyaṃ pure ramme”.
Tivarāyaṃ pure ramme (trong thành phố Tivarā xinh đẹp) và những câu tương tự là Apadāna của Đại đức Dussadāyaka.
Ayampāyasmā purimajinavaresu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto siddhatthassa bhagavato kāle rājakule nibbatto vuddhippattakāle yuvarājabhāvaṃ patvā pākaṭo ekaṃ janapadaṃ labhitvā tatrādhipatibhūto sakalajanapadavāsino dānapiyavacanaatthacariyāsamānatthatāsaṅkhātehi catūhi saṅgahavatthūhi saṅgaṇhāti.
This Venerable One, too, having made aspirations before former supreme Conquerors (Jinas), accumulating wholesome deeds that were powerful causes for liberation from saṃsāra in various existences, was born into a royal family during the time of the Buddha Siddhattha. When he reached maturity, he attained the status of a crown prince (yuvarājā), became well-known, received a certain province, and as its ruler, he supported all the inhabitants of the province with the four bases of sympathy (saṅgahavatthū): generosity (dāna), kindly speech (piyavacana), beneficial conduct (atthacariyā), and impartiality (samānatthatā).
Vị Đại đức này cũng đã tạo nghiệp lành với các bậc Jinavara (Đức Phật) thời quá khứ, tích lũy các công đức là nhân duyên cho sự thoát ly luân hồi trong các kiếp khác nhau. Vào thời Đức Phật Siddhattha, vị ấy sinh ra trong một gia đình hoàng tộc. Khi trưởng thành, vị ấy trở thành thái tử, nổi tiếng, nhận được một vùng đất và trở thành người cai trị ở đó. Vị ấy đã tập hợp tất cả cư dân trong vùng bằng bốn phương tiện nhiếp hóa (saṅgahavatthu): bố thí (dāna), lời nói ái ngữ (piyavacana), lợi hành (atthacariyā), và đồng sự (samānatthatā).
Tasmiṃ samaye siddhattho bhagavā taṃ janapadaṃ sampāpuṇi.
At that time, the Buddha Siddhattha arrived in that province.
Vào thời điểm đó, Đức Phật Siddhattha đã đến vùng đất ấy.
Atha so yuvarājā paṇṇākāraṃ labhitvā tattha sukhumavatthena bhagavantaṃ pūjesi.
Then that crown prince, having received a tribute, honored the Blessed One with a fine cloth from it.
Bấy giờ, vị thái tử ấy nhận được một món quà, liền dùng một tấm vải mịn trong đó để cúng dường Đức Phật.
Bhagavā taṃ vatthaṃ hatthena parāmasitvā ākāsaṃ pakkhandi.
The Blessed One, touching that cloth with his hand, ascended into the sky.
Đức Phật dùng tay chạm vào tấm vải ấy rồi bay lên không trung.
Tampi vatthaṃ bhagavantameva anubandhi.
That cloth also followed the Blessed One.
Tấm vải ấy cũng bay theo Đức Phật.
Atha so yuvarājā taṃ acchariyaṃ disvā atīva pasanno añjaliṃ paggayha aṭṭhāsi.
Then that crown prince, seeing that wonder, was exceedingly delighted and stood with clasped hands.
Bấy giờ, vị thái tử ấy thấy điều kỳ diệu đó, vô cùng hoan hỷ, chắp tay đứng yên.
Bhagavato sampattasampattaṭṭhāne sabbe janā taṃ acchariyaṃ disvā acchariyabbhutacittā añjaliṃ paggayha aṭṭhaṃsu.
In every place the Blessed One arrived, all the people, seeing that wonder, were filled with astonishment and wonder, and stood with clasped hands.
Ở mỗi nơi Đức Phật đến, tất cả mọi người thấy điều kỳ diệu đó, với tâm kinh ngạc và hoan hỷ, đều chắp tay đứng yên.
Bhagavā vihārameva agamāsi.
The Blessed One went directly to the monastery.
Đức Phật đã đến trú xứ.
Yuvarājā teneva kusalakammena tato cuto devaloke uppanno tattha dibbasampattiṃ anubhavitvā manussesu cakkavattiādisampattiyo anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde vibhavasampanne ekasmiṃ kule nibbatto viññutaṃ patto gharāvāsaṃ saṇṭhapetvā ratanattaye pasanno bhagavato dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vāyamanto nacirasseva arahā ahosi.
That crown prince, by that same wholesome kamma, passing away from that existence, was reborn in the deva-world, experienced divine prosperity there, and among humans, experienced prosperity such as being a universal monarch (cakkavatti). In this Buddha-dispensation, he was reborn into a wealthy family, attained maturity, established a household, had faith in the Three Jewels, heard the Blessed One's teaching of the Dhamma, acquired faith with a joyous mind, went forth, and striving, he soon became an Arahant.
Do nghiệp lành đó, vị thái tử ấy chết từ cõi ấy, sinh lên cõi trời, hưởng thụ tài sản chư thiên ở đó, rồi hưởng thụ tài sản của Chuyển Luân Thánh Vương và các tài sản khác ở cõi người. Trong thời kỳ Đức Phật hiện tại, vị ấy sinh ra trong một gia đình giàu có, trở nên hiểu biết, lập gia đình, có đức tin vào Tam Bảo. Sau khi nghe Đức Phật thuyết pháp, tâm hoan hỷ, có được đức tin, vị ấy xuất gia. Nỗ lực tinh tấn, không lâu sau vị ấy đã thành A-la-hán.
38. So ekadivasaṃ attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento tivarāyaṃ pure rammetiādimāha.
38. One day, recalling his past kamma, he, filled with joy, proclaimed his former deeds, saying, “Tivarāyaṃ pure ramme,” and so on.
38. Một hôm, vị ấy nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, tâm tràn đầy hoan hỷ, liền tuyên bố Apadāna về hành trạng quá khứ của mình, bắt đầu bằng câu Tivarāyaṃ pure ramme.
Tattha tivaranāmake nagare ramaṇīye ahaṃ rājaputto hutvā siddhatthaṃ bhagavantaṃ vatthena pūjesinti attho.
Therein, the meaning is: In the beautiful city named Tivarā, I, having been a prince, honored the Buddha Siddhattha with a cloth.
Trong đó, ý nghĩa là: "Ta đã là thái tử trong thành phố Tivarā xinh đẹp và đã cúng dường Đức Phật Siddhattha bằng vải."
Sesaṃ suviññeyyamevāti.
The rest is easy to understand.
Phần còn lại dễ hiểu.
Nagare bandhumatiyātiādikaṃ āyasmato samādapakattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Samādapaka Thera, beginning with “Nagare bandhumatiyā”.
Nagare bandhumatiyā (trong thành phố Bandhumatī) và những câu tương tự là Apadāna của Đại đức Samādapaka.
Ayampi thero purimabuddhānaṃ santike katakusalasambhāro anekesu bhavesu vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbatto vuddhimanvāya gharāvāsaṃ saṇṭhapetvā puññāni karonto vasamāno saddho pasanno bahū upāsake sannipātetvā gaṇajeṭṭhako hutvā ‘‘māḷakaṃ karissāmā’’ti te sabbe samādapetvā ekaṃ māḷakaṃ samaṃ kāretvā paṇḍarapulinaṃ okiritvā bhagavato niyyādesi.
This Thera, too, having accumulated wholesome provisions in the presence of former Buddhas, and gathering wholesome deeds that were powerful causes for liberation from saṃsāra in many existences, was born into a family during the time of the Buddha Vipassī. Having grown up, he established a household and lived, performing meritorious deeds. As a devout and faithful person, he assembled many lay followers and became the leader of the group, saying, "We will build a maṇḍapa (pavilion)." He exhorted all of them, had a maṇḍapa built uniformly, strewn with white sand, and dedicated it to the Blessed One.
Vị Trưởng lão này cũng đã tích lũy công đức với các Đức Phật thời quá khứ, tích lũy các công đức là nhân duyên cho sự thoát ly luân hồi trong vô số kiếp. Vào thời Đức Phật Vipassī, vị ấy sinh ra trong một gia đình thế tục, trưởng thành, lập gia đình, sống làm các công đức, có đức tin và tâm hoan hỷ. Vị ấy đã tập hợp nhiều cận sự nam, trở thành người lãnh đạo nhóm, và khuyến khích tất cả họ "Chúng ta hãy xây một hội trường (māḷaka)". Sau khi xây dựng một hội trường đồng đều và rải cát trắng, vị ấy đã dâng cúng cho Đức Phật.
So tena puññena devaloke uppanno cha kāmāvacarasampattiyo anubhavitvā manussesu ca cakkavattiādisampattiyo anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde kulagehe nibbatto viññutaṃ patto bhagavati pasanno dhammaṃ sutvā pasannamānaso saddhājāto pabbajitvā sīlasampanno vattasampanno nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
Due to that merit, he was reborn in the deva-world, experienced the prosperity of the six kāmaloka heavens, and among humans, experienced prosperity such as being a universal monarch. In this Buddha-dispensation, he was reborn into a family, attained maturity, had faith in the Blessed One, heard the Dhamma, with a joyous mind acquired faith, went forth, and being perfect in virtue and observances, he soon attained Arahantship.
Do công đức đó, vị ấy sinh lên cõi trời, hưởng thụ sáu loại tài sản cõi Dục giới, rồi hưởng thụ tài sản của Chuyển Luân Thánh Vương và các tài sản khác ở cõi người. Trong thời kỳ Đức Phật hiện tại, vị ấy sinh ra trong một gia đình thế tục, trở nên hiểu biết, có đức tin vào Đức Phật. Sau khi nghe Pháp, tâm hoan hỷ, có được đức tin, vị ấy xuất gia, viên mãn giới luật và các bổn phận, không lâu sau đã đạt đến quả vị A-la-hán.
44. So aparabhāge attano katakusalaṃ saritvā sañjātasomanasso pubbacaritāpadānaṃ pakāsento nagare bandhumatiyātiādimāha.
44. Afterwards, recalling his wholesome deed, he, filled with joy, proclaimed his former deeds, beginning with “Nagare bandhumatiyā.”
44. Về sau, vị ấy nhớ lại công đức đã làm của mình, tâm tràn đầy hoan hỷ, liền tuyên bố Apadāna về hành trạng quá khứ của mình, bắt đầu bằng câu Nagare bandhumatiyā.
Tattha bandhanti ñātigottādivasena ekasambandhā honti sakalanagaravāsinoti bandhū, bandhū etasmiṃ vijjantīti bandhumatī, tassā bandhumatiyā nāma nagare mahāpūgagaṇo upāsakasamūho ahosīti attho.
Therein, "bandhu" means those who bind, who are closely connected by kinship, lineage, and so on; all the city dwellers become a single connection. "Bandhumatī" is so called because it has bandhu. The meaning is that in that city named Bandhumatī, there was a large assembly of excellent devotees, a community of Upāsakas.
Ở đó, "bandhanti" (buộc ràng) có nghĩa là tất cả cư dân trong thành phố, theo dòng họ, gia tộc, v.v., đều có một mối liên hệ duy nhất, nên gọi là "bandhū" (người thân). Vì có "bandhū" (người thân) trong thành phố này, nên gọi là Bandhumatī. Ý nghĩa là, trong thành phố tên Bandhumatī đó, có một cộng đồng lớn các thiện nam tín nữ (upāsaka) đã hiện hữu.
Māḷaṃ kassāma saṅghassāti ettha māti gaṇhāti sampattasampattajanānaṃ cittanti māḷaṃ, atha vā sampattayatigaṇānaṃ cittassa vivekakaraṇe alanti māḷaṃ, māḷameva māḷakaṃ, bhikkhusaṅghassa phāsuvihāratthāya māḷakaṃ karissāmāti attho.
Here, regarding Māḷaṃ kassāma saṅghassā (We shall make a maḷaka for the Saṅgha), "māḷa" means that which takes hold of the minds of those who arrive. Alternatively, "māḷa" means that which is sufficient for creating seclusion for the minds of the groups of ascetics who arrive. A maḷa itself is a maḷaka. The meaning is: "We shall make a maḷaka for the well-being of the Bhikkhu Saṅgha."
Trong câu Māḷaṃ kassāma saṅghassā (Chúng ta sẽ xây dựng một hội trường cho Tăng đoàn), "māḷaṃ" (hội trường) có nghĩa là nơi thu hút tâm trí của những người đến, hoặc là nơi có thể làm cho tâm trí của các nhóm Tỳ-kheo đến được thanh tịnh. Māḷakaṃ là một hội trường. Ý nghĩa là, chúng ta sẽ xây dựng một hội trường để Tăng đoàn có thể an trú thoải mái.
Sesaṃ pākaṭamevāti.
The rest is self-evident.
Phần còn lại là rõ ràng.
Tisso nāmāsi bhagavātiādikaṃ āyasmato pañcaṅguliyattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of Venerable Thera Pañcaṅguliya begins with "Tisso nāmāsi bhagavā" (The Blessed One was named Tissa).
Apadāna của Trưởng lão Pañcaṅguliya đáng kính bắt đầu bằng câu Tisso nāmāsi bhagavā (Đức Thế Tôn tên là Tissa).
Ayampi purimabuddhesu katādhikāre tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto tissassa bhagavato kāle ekasmiṃ kule nibbatto vuddhimanvāya gharāvāsaṃ saṇṭhapetvā vibhavasampanno saddho pasanno vīthito vihāraṃ paṭipannaṃ bhagavantaṃ disvā jātisumanādianekāni sugandhapupphāni candanādīni ca vilepanāni gāhāpetvā vihāraṃ gato pupphehi bhagavantaṃ pūjetvā vilepanehi bhagavato sarīre pañcaṅgulikaṃ katvā vanditvā pakkāmi.
This Thera, too, having performed meritorious deeds under past Buddhas, accumulated merits that lead to the cessation of saṃsāra in various existences. During the time of the Blessed One Tissa, he was reborn into a certain family. Having grown up, established a household, and being rich, faithful, and serene, he saw the Blessed One proceeding from the street to the monastery. He had many fragrant flowers like jasmine and sandal paste and other unguents brought, went to the monastery, worshipped the Blessed One with flowers, and made a five-finger mark (pañcaṅgulikaṃ) on the Blessed One's body with the unguents. Having paid homage, he departed.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy các thiện nghiệp là nhân duyên cho sự thoát ly trong từng kiếp sống. Vào thời Đức Thế Tôn Tissa, vị ấy sinh ra trong một gia đình, trưởng thành, lập gia đình và là một người giàu có, có đức tin và lòng tịnh tín. Khi thấy Đức Thế Tôn đi từ đường phố vào tinh xá, vị ấy đã sai người mang nhiều loại hoa thơm như hoa lài và các loại hương liệu như gỗ đàn hương đến tinh xá. Sau khi cúng dường Đức Thế Tôn bằng hoa và dùng hương liệu xoa lên thân Đức Thế Tôn theo hình năm ngón tay, vị ấy đã đảnh lễ và rời đi.
50. So tena puññena devamanussesu ubhayasampattiyo anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde vibhavasampanne ekasmiṃ kule nibbattitvā vuddhimanvāya satthu dhammadesanaṃ sutvā pasannamānaso pabbajitvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā nacirasseva arahā hutvā pubbakammaṃ saranto paccakkhato ñatvā ‘‘imaṃ nāma kusalakammaṃ katvā īdisaṃ lokuttarasampattiṃ pattomhī’’ti pubbacaritāpadānaṃ pakāsento tisso nāmāsi bhagavātiādimāha.
By that merit, he experienced both divine and human prosperity among devas and humans. In this Buddha-era, he was reborn into a wealthy family, grew up, listened to the Buddha's Dhamma discourse, and with a serene mind, went forth into homelessness. Having cultivated vipassanā, he became an Arahant not long after. Remembering his past kamma, and knowing it firsthand, he declared his past meritorious deed, saying, "Having performed this specific wholesome deed, I have attained such supramundane prosperity," and so he spoke beginning with "Tisso nāmāsi bhagavā".
50. Nhờ công đức đó, vị ấy đã hưởng thụ cả hai loại tài sản (của chư thiên và loài người) trong cõi trời và cõi người. Vào thời Đức Phật hiện tại, vị ấy sinh ra trong một gia đình giàu có, trưởng thành, nghe pháp của Đức Đạo Sư, tâm tịnh tín, xuất gia, phát triển thiền quán (vipassanā) và không lâu sau đã trở thành A-la-hán. Khi nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, vị ấy đã biết rõ ràng và tuyên bố Apadāna về hành vi quá khứ của mình, nói rằng: "Sau khi làm thiện nghiệp này, tôi đã đạt được tài sản siêu thế như vậy", bắt đầu bằng câu Tisso nāmāsi bhagavā.
Taṃ sabbaṃ uttānatthamevāti.
All of that is self-explanatory.
Tất cả những điều đó đều có ý nghĩa rõ ràng.
Pabbate himavantamhītiādikaṃ āyasmato kumudamāliyattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of Venerable Thera Kumudamāliya begins with "Pabbate himavantamhī" (On the Himavanta mountain).
Apadāna của Trưởng lão Kumudamāliya đáng kính bắt đầu bằng câu Pabbate himavantamhī (Trên núi Hy Mã Lạp Sơn).
Ayampi thero purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto atthadassissa bhagavato kāle himavantapabbatasamīpe jātassarassa āsanne rakkhaso hutvā nibbatto atthadassiṃ bhagavantaṃ tattha upagataṃ disvā pasannamānaso kumudapupphāni ocinitvā bhagavantaṃ pūjesi.
This Thera, too, having performed meritorious deeds under past Buddhas, accumulated merits that lead to the cessation of saṃsāra in various existences. During the time of the Blessed One Atthadassī, he was reborn as a rakkhasa near a certain lake (Jātassara) close to the Himavanta mountain. Seeing the Blessed One Atthadassī arrive there, he, with a serene mind, gathered kumuda flowers and offered them to the Blessed One.
Vị Trưởng lão này cũng đã tạo công đức trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy các thiện nghiệp là nhân duyên cho sự thoát ly trong từng kiếp sống. Vào thời Đức Thế Tôn Atthadassī, vị ấy sinh làm một dạ-xoa (rakkhasa) gần hồ Jātassara, gần núi Hy Mã Lạp Sơn. Khi thấy Đức Thế Tôn Atthadassī đến đó, với tâm tịnh tín, vị ấy đã hái hoa súng (kumuda) và cúng dường Đức Thế Tôn.
Bhagavā anumodanaṃ katvā pakkāmi.
The Blessed One, after giving words of appreciation, departed.
Đức Thế Tôn đã tùy hỷ và rời đi.
1. So tena puññena tato cavitvā devalokaṃ upapanno cha kāmāvacarasampattiyo anubhavitvā manussesu ca cakkavattiādisampattiyo anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde kulagehe nibbatto vuddhippatto ratanattaye pasanno pabbajitvā vāyamanto brahmacariyapariyosānaṃ arahattaṃ patvā attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento pabbate himavantamhītiādimāha.
By that merit, having passed away from that existence, he was reborn in the deva realm, where he experienced the six Kāmacara prosperities. Having also experienced imperial and other prosperities among humans, he was reborn into a family in this Buddha-era. Having grown up, he became faithful in the Triple Gem, went forth into homelessness, and striving diligently, he attained Arahantship, the culmination of the holy life. Remembering his past kamma, he, filled with joy, proclaimed his past meritorious deed, beginning with "Pabbate himavantamhī".
1. Nhờ công đức đó, sau khi chuyển sinh từ kiếp đó, vị ấy đã tái sinh vào cõi trời, hưởng thụ sáu loại tài sản trong cõi dục giới, và hưởng thụ các loại tài sản như Chuyển Luân Vương trong cõi người. Vào thời Đức Phật hiện tại, vị ấy sinh ra trong một gia đình, trưởng thành, có lòng tịnh tín đối với Tam Bảo, xuất gia, tinh tấn, đạt đến A-la-hán quả, là kết thúc của Phạm hạnh. Khi nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, vị ấy tràn đầy hoan hỷ và tuyên bố Apadāna về hành vi quá khứ của mình, bắt đầu bằng câu Pabbate himavantamhī.
Tattha tatthajo rakkhaso āsinti tasmiṃ jātassarasamīpe jāto nibbatto rakkhaso pararudhiramaṃsakhādako niddayo ghorarūpo bhayānakasabhāvo mahābalo mahāthāmo kakkhaḷo yakkho āsiṃ ahosinti attho.
Therein, regarding "tatthajo rakkhaso āsiṃ" (I was a rakkhasa born there), the meaning is: "I was a fierce, merciless, formidable, terrifying, very strong, powerful, and harsh yakkha, born near that Jātassara, one who eats the blood and flesh of others."
Ở đó, tatthajo rakkhaso āsi có nghĩa là, vị ấy đã sinh ra gần hồ Jātassara đó, là một dạ-xoa (rakkhasa) ăn thịt và máu của người khác, không có lòng thương xót, có hình dạng đáng sợ, bản chất hung ác, có sức mạnh lớn, có sức lực phi thường, là một dạ-xoa thô bạo. Đó là ý nghĩa của câu "Tôi đã là một dạ-xoa".
Kumudaṃ pupphate tatthāti tasmiṃ mahāsare sūriyaraṃsiyā abhāve sati sāyanhe makuḷitaṃ kuñcitākārena nippabhaṃ avaṇṇaṃ hotīti ‘‘kumuda’’nti laddhanāmaṃ pupphaṃ pupphate vikasatīti attho.
Regarding "Kumudaṃ pupphate tatthā" (The kumuda blooms there), the meaning is: in that great lake, when there is an absence of sunbeams, in the evening, the flower named "kumuda" (meaning "that which closes at evening" because it curls up, becomes lustreless and discolored) blooms and opens.
Kumudaṃ pupphate tatthā có nghĩa là, trong hồ lớn đó, khi không có ánh sáng mặt trời, vào buổi tối, bông hoa tên Kumuda nở rộ, nó đã được đặt tên như vậy vì nó khép lại, co lại và không có màu sắc, không có ánh sáng. Đó là ý nghĩa của câu "bông hoa Kumuda nở rộ ở đó".
Cakkamattāni jāyareti tāni pupphāni rathacakkapamāṇāni hutvā jāyantīti attho.
Regarding "Cakkamattāni jāyare" (They are born the size of wheels), the meaning is: those flowers are born the size of chariot wheels.
Cakkamattāni jāyare có nghĩa là, những bông hoa đó mọc ra có kích thước bằng bánh xe xe ngựa. Đó là ý nghĩa.
Sesaṃ suviññeyyamevāti.
The rest is easily understood.
Phần còn lại là dễ hiểu.
Koṇḍaññassa bhagavatotiādikaṃ āyasmato nisseṇidāyakattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of Venerable Thera Nisseṇidāyaka begins with "Koṇḍaññassa bhagavato" (Of the Blessed One Koṇḍañña).
Apadāna của Trưởng lão Nisseṇidāyaka đáng kính bắt đầu bằng câu Koṇḍaññassa bhagavato (Đức Thế Tôn Koṇḍañña).
Ayampi purimajinavaresu katādhikāro anekāsu jātīsu vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto koṇḍaññassa bhagavato kāle vaḍḍhakikule nibbatto saddho pasanno bhagavato dhammadesanaṃ sutvā pasannamānaso bhagavato vasanapāsādassārohanatthāya sārakaṭṭhamayaṃ nisseṇiṃ katvā ussāpetvā ṭhapesi.
This Thera, too, having performed meritorious deeds under past Supreme Buddhas, accumulated merits that lead to the cessation of saṃsāra in countless existences. During the time of the Blessed One Koṇḍañña, he was reborn into a carpenter's family. Being faithful and serene, he heard the Blessed One's Dhamma discourse, and with a serene mind, he made a ladder of hardwood for ascending to the Blessed One's dwelling palace and set it up.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các Đức Phật tối thắng quá khứ, tích lũy các thiện nghiệp là nhân duyên cho sự thoát ly trong nhiều kiếp sống. Vào thời Đức Thế Tôn Koṇḍañña, vị ấy sinh ra trong một gia đình thợ mộc, có đức tin và lòng tịnh tín. Sau khi nghe pháp của Đức Thế Tôn, với tâm tịnh tín, vị ấy đã làm một cái thang bằng gỗ chắc chắn để leo lên cung điện nơi Đức Thế Tôn an trú và dựng nó lên.
Bhagavā tassa pasādasaṃvaḍḍhanatthāya passantasseva uparipāsādaṃ āruhi.
The Blessed One ascended to the upper palace while he watched, for the purpose of increasing his faith.
Đức Thế Tôn đã leo lên cung điện trước mắt vị ấy để tăng trưởng lòng tịnh tín của vị ấy.
So atīva pasanno teneva pītisomanassena kālaṃ katvā devaloke nibbatto tattha dibbasampattiṃ anubhavitvā manussesu jāyamāno nisseṇidānanissandena uccakule nibbatto manussasukhaṃ anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde ekasmiṃ kule nibbatto satthu dhammadesanaṃ sutvā saddhājāto pabbajito nacirasseva arahā ahosi.
He was extremely serene. Due to that same joy and gladness, he passed away and was reborn in the deva realm, where he experienced divine prosperity. Being reborn among humans, by the consequence of his gift of a ladder, he was reborn into a high family and experienced human happiness. In this Buddha-era, he was reborn into a certain family, heard the Buddha's Dhamma discourse, developed faith, went forth into homelessness, and not long after, became an Arahant.
Vị ấy vô cùng tịnh tín, với niềm hoan hỷ đó, vị ấy đã qua đời và tái sinh vào cõi trời, hưởng thụ tài sản chư thiên ở đó. Khi tái sinh vào cõi người, nhờ quả báo của việc cúng dường cái thang, vị ấy sinh ra trong một gia đình cao quý, hưởng thụ hạnh phúc của loài người. Vào thời Đức Phật hiện tại, vị ấy sinh ra trong một gia đình, nghe pháp của Đức Đạo Sư, phát sinh đức tin, xuất gia và không lâu sau đã trở thành A-la-hán.
9. So attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento koṇḍaññassa bhagavatotiādimāha.
Remembering his past kamma, he, filled with joy, proclaimed his past meritorious deed, beginning with "Koṇḍaññassa bhagavato".
9. Khi nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, vị ấy tràn đầy hoan hỷ và tuyên bố Apadāna về hành vi quá khứ của mình, bắt đầu bằng câu Koṇḍaññassa bhagavato.
Tattha koṇḍaññassāti kucchito hutvā ḍeti pavattatīti koṇḍo, lāmakasatto, koṇḍato aññoti koṇḍañño, alāmako uttamapurisoti attho.
Therein, regarding "Koṇḍaññassa": "Koṇḍa" means that which acts or proceeds wretchedly or meanly, i.e., a wretched being. "Koṇḍañña" means "other than a koṇḍa," implying one who is not wretched, a supreme person.
Ở đó, Koṇḍaññassa: "Koṇḍo" có nghĩa là kẻ thấp kém, kẻ xấu xa, kẻ ác. "Koṇḍañño" có nghĩa là người khác với kẻ thấp kém, tức là người không thấp kém, người cao quý, người vĩ đại. Đó là ý nghĩa.
Atha vā brāhmaṇagottesu koṇḍaññagotte uppannattā ‘‘koṇḍañño’’ti gottavasena tassa nāmaṃ, tassa koṇḍaññassa.
Alternatively, his name was "Koṇḍañña" by lineage, because he was born into the Koṇḍañña lineage among the Brāhmaṇa lineages. This refers to that Koṇḍañña.
Hoặc, vì Đức Thế Tôn sinh ra trong dòng dõi Koṇḍañña trong số các dòng dõi Bà-la-môn, nên tên của Ngài theo dòng dõi là "Koṇḍañña".
Sesaṃ pākaṭamevāti.
The rest is self-evident.
Phần còn lại là rõ ràng.
Migaluddo pure āsintiādikaṃ āyasmato rattipupphiyattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of Venerable Thera Rattipupphiya begins with "Migaluddo pure āsiṃ" (Formerly, I was a hunter).
Apadāna của Trưởng lão Rattipupphiya đáng kính bắt đầu bằng câu Migaluddo pure āsiṃ (Trước đây tôi là một thợ săn).
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto vipassissa bhagavato kāle nesādakule uppanno migavadhāya araññe vicaramāno tassa kāruññena araññe caramānaṃ vipassiṃ bhagavantaṃ disvā pasannamānaso pupphitaṃ rattikaṃ nāma pupphaṃ kuṭajapupphañca saha vaṇṭena ocinitvā somanassacittena pūjesi.
This Thera, too, having performed meritorious deeds under past Buddhas, accumulated merits that lead to the cessation of saṃsāra in various existences. During the time of the Blessed One Vipassī, he was born into a hunter's family. As he wandered in the forest for hunting, he saw the Blessed One Vipassī, who was wandering in the forest out of compassion for sentient beings. With a serene mind, he gathered a blooming rattika flower (a flower that blooms at night) and a kuṭaja flower along with their stalks, and with a joyful heart, he offered them.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy các thiện nghiệp là nhân duyên cho sự thoát ly trong từng kiếp sống. Vào thời Đức Thế Tôn Vipassī, vị ấy sinh ra trong một gia đình thợ săn. Khi đang lang thang trong rừng để săn bắn, vị ấy thấy Đức Thế Tôn Vipassī đang đi trong rừng. Với lòng từ bi đối với Ngài, vị ấy đã hái hoa Rattika đang nở và hoa Kuṭaja còn nguyên cuống, rồi với tâm hoan hỷ, vị ấy đã cúng dường.
Bhagavā anumodanaṃ katvā pakkāmi.
The Blessed One, after giving words of appreciation, departed.
Đức Thế Tôn đã tùy hỷ và rời đi.
13. So teneva puññena devamanussesu saṃsaranto ubhayasampattiyo anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde kulagehe nibbatto viññutaṃ patto ratanattaye pasanno satthu dhammadesanaṃ sutvā kāmesu ādīnavaṃ disvā pabbajitvā nacirasseva arahattaṃ patto attano pubbakammaṃ saritvā ‘‘nesādabhūtena mayā katakusalaṃ sundara’’nti somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento migaluddo pure āsintiādimāha.
Due to that wholesome deed, wandering on among gods and humans and experiencing both kinds of prosperity, he was born in a noble family in this Buddha-era. Having attained discernment, he became confident in the Triple Gem. Having heard the Teacher's discourse on Dhamma, and having seen the danger in sensual pleasures, he went forth and attained arahantship not long after. Recollecting his own past kamma, and being gladdened, "The wholesome deed done by me as a hunter is excellent!", he revealed the account of his former conduct, beginning with "I was formerly a deer hunter."
13. Nhờ công đức đó, vị ấy đã luân hồi trong cõi trời và cõi người, hưởng thụ cả hai loại tài sản. Vào thời Đức Phật hiện tại, vị ấy sinh ra trong một gia đình, đạt đến sự hiểu biết, có lòng tịnh tín đối với Tam Bảo. Sau khi nghe pháp của Đức Đạo Sư, thấy được sự nguy hiểm của dục lạc, vị ấy đã xuất gia và không lâu sau đã đạt đến A-la-hán quả. Khi nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, vị ấy tràn đầy hoan hỷ, nói rằng: "Thiện nghiệp mà ta, một kẻ thợ săn, đã làm thật tốt đẹp", và tuyên bố Apadāna về hành vi quá khứ của mình, bắt đầu bằng câu Migaluddo pure āsiṃ.
Tattha migānaṃ luddo sāhasiko mārakoti migaluddo, migesu vā luddo lobhīti migaluddo, nesādo āsiṃ pureti attho.
In that (statement), migaluddo means one who harms animals, a violent person, a killer. Or migaluddo means one who is attached or greedy towards animals; a greedy person. The meaning is: "I was formerly a hunter."
Ở đó, migaluddo có nghĩa là kẻ săn bắn tàn bạo, kẻ giết hại thú vật; hoặc migaluddo có nghĩa là kẻ tham lam, kẻ có lòng tham đối với thú vật, tức là một thợ săn. Ý nghĩa là: "Xưa kia tôi là một thợ săn."
14. Rattikaṃ pupphitaṃ disvāti padumapupphādīni anekāni pupphāni sūriyaraṃsisamphassena divā pupphanti rattiyaṃ makuḷitāni honti.
As for rattikaṃ pupphitaṃ disvā, many flowers such as lotus flowers bloom during the day due to contact with sunlight and are closed at night.
14. Rattikaṃ pupphitaṃ disvā có nghĩa là, nhiều loại hoa như hoa sen, v.v., nở vào ban ngày nhờ tiếp xúc với ánh nắng mặt trời và khép lại vào ban đêm.
Jātisumanamallikādīni anekāni pupphāni pana rattiyaṃ pupphanti no divā.
However, many flowers such as jasmine and Arabian jasmine bloom at night, not during the day.
Tuy nhiên, nhiều loại hoa thơm như hoa lài, hoa nhài, v.v., lại nở vào ban đêm chứ không nở vào ban ngày.
Tasmā rattiyaṃ pupphanato rattipupphanāmakāni anekāni sugandhapupphāni ca kuṭajapupphāni ca gahetvā pūjesinti attho.
Therefore, the meaning is that he offered many fragrant flowers, named "night-blooming flowers" because they bloom at night, and also kutaja flowers.
Vì vậy, ý nghĩa là vị ấy đã hái nhiều loại hoa thơm tên là Rattipuppha (hoa nở ban đêm) và hoa Kuṭaja, rồi cúng dường.
Sesaṃ uttānatthamevāti.
The rest is clear in meaning.
Phần còn lại là rõ ràng.
Vipassino bhagavatotiādikaṃ āyasmato udapānadāyakattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Elder Udapānadāyaka begins with vipassino bhagavato.
Apadāna của Tôn giả Udapānadāyaka Trưởng lão bắt đầu với câu: "Đức Thế Tôn Vipassī" (Vipassino bhagavato) và v.v.
Ayampi thero purimamunivaresu katādhikāro anekesu bhavesu katapuññasañcayo vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbatto vuddhippatto ‘‘pānīyadānaṃ mayā dātabbaṃ, tañca nirantaraṃ katvā pavattetuṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā ekaṃ kūpaṃ khanāpetvā udakasampattakāle iṭṭhakāhi cināpetvā thiraṃ katvā tattha uṭṭhitena udakena puṇṇaṃ taṃ udapānaṃ vipassissa bhagavato niyyādesi.
This Elder too, having established meritorious foundations in previous Buddhas and having accumulated wholesome deeds throughout many existences, was born into a noble family during the time of Vipassī Bhagavā. Having grown up, he considered, "I should offer water, and it is proper to maintain this offering continuously." So, he had a well dug, and when water was found, he had it lined with bricks and made firm. He then dedicated that well, which was full of water emerging from within it, to Vipassī Bhagavā.
Vị Trưởng lão này cũng đã tạo các công đức trong các bậc Hiền giả tối thượng thời quá khứ, tích lũy các thiện nghiệp trong vô số kiếp sống. Vào thời Đức Phật Vipassī, vị ấy tái sinh vào một gia đình quý tộc, lớn lên và suy nghĩ: "Ta nên cúng dường nước uống, và việc này nên được thực hiện liên tục." Sau đó, vị ấy đã cho đào một cái giếng. Khi nước xuất hiện, vị ấy cho xây bằng gạch để làm cho giếng vững chắc, và cúng dường cái giếng đầy nước đó cho Đức Phật Vipassī.
Bhagavā pānīyadānānisaṃsadīpakaṃ anumodanaṃ akāsi.
The Bhagavā pronounced a discourse of rejoicing, expounding the benefits of offering water.
Đức Phật đã tùy hỷ, giảng về lợi ích của việc cúng dường nước uống.
So tena puññena devamanussesu saṃsaranto nibbattanibbattaṭṭhāne pokkharaṇīudapānapānīyādisampanno sukhamanubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde ekasmiṃ kule nibbatto vuddhimanvāya saddho pasanno pabbajitvā nacirasseva arahā ahosi.
Due to that wholesome deed, wandering on among gods and humans, he enjoyed happiness, being endowed with ponds, wells, drinking water, and other such things in every existence he was born into. In this Buddha-era, he was born into a certain family. Having grown up, he became faithful and confident, went forth, and became an Arahant not long after.
Nhờ thiện nghiệp đó, vị ấy luân hồi trong cõi trời và loài người, ở bất cứ nơi nào tái sinh, vị ấy đều có đầy đủ ao hồ, giếng nước, nước uống và v.v., hưởng thụ an lạc. Trong thời Đức Phật xuất hiện này, vị ấy tái sinh vào một gia đình, lớn lên với đức tin và sự thanh tịnh, rồi xuất gia. Không lâu sau đó, vị ấy đã trở thành một A-la-hán.
18. So aparabhāge attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento vipassino bhagavatotiādimāha.
Later, recollecting his past kamma, and being gladdened, he revealed the account of his former conduct, beginning with vipassino bhagavato.
18. Sau này, vị ấy nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, hoan hỷ và tuyên bố Apadāna về hạnh nghiệp quá khứ của mình, bắt đầu với câu: "Đức Thế Tôn Vipassī" (vipassino bhagavato) và v.v.
Tattha udapāno kato mayāti udakaṃ pivanti etthāti udapāno, kūpapokkharaṇītaḷākānametaṃ adhivacanaṃ.
In that (statement), udapāno kato mayā: udapāna is so called because water is drunk there; this is a designation for wells, ponds, and tanks.
Trong đó, "Ta đã tạo một giếng nước" (udapāno kato mayā) có nghĩa là một nơi mà người ta uống nước, đó là từ đồng nghĩa với giếng, ao và hồ.
So udapāno kūpo vipassissa bhagavato atthāya kato khanitoti attho.
The meaning is that this well, the udapāna, was dug and made for the benefit of Vipassī Bhagavā.
Vậy, cái giếng đó được tạo ra, tức là được đào, vì lợi ích của Đức Phật Vipassī.
Sesaṃ uttānatthamevāti.
The rest is clear in meaning.
Phần còn lại đều có ý nghĩa rõ ràng.
Nibbute lokanāthamhītiādikaṃ āyasmato sīhāsanadāyakattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Elder Sīhāsanadāyaka begins with nibbute lokanāthamhi.
Apadāna của Tôn giả Sīhāsanadāyaka Trưởng lão bắt đầu với câu: "Khi Đức Thế Tôn, Đấng Bảo Hộ Thế Gian đã nhập Niết-bàn" (Nibbute lokanāthamhī) và v.v.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave nibbānādhigamatthāya katapuññūpacayo padumuttarassa bhagavato kāle gahapatikule nibbatto viññutaṃ patto satthu dhammadesanaṃ sutvā ratanattaye pasanno tasmiṃ bhagavati parinibbute sattahi ratanehi khacitaṃ sīhāsanaṃ kārāpetvā bodhirukkhaṃ pūjesi, bahūhi mālāgandhadhūpehi ca pūjesi.
This Elder also, having established meritorious foundations in previous Buddhas and having accumulated wholesome deeds for the attainment of Nibbāna in various existences, was born into a householder's family during the time of Padumuttara Bhagavā. Having attained discernment and being confident in the Triple Gem after hearing the Teacher's discourse on Dhamma, when that Bhagavā had attained final Nibbāna, he had a lion-throne adorned with seven kinds of gems made and offered it to the Bodhi tree. He also made offerings with many garlands, fragrances, and incense.
Vị này cũng đã tạo các công đức trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy các thiện nghiệp để đạt đến Niết-bàn trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Phật Padumuttara, vị ấy tái sinh vào một gia đình gia chủ, đạt đến sự hiểu biết. Nghe pháp thoại của Đức Bổn Sư, vị ấy thanh tịnh trong Tam Bảo. Khi Đức Thế Tôn đó nhập Niết-bàn, vị ấy đã cho làm một ngai vàng sư tử (sīhāsana) khảm bảy loại ngọc quý và cúng dường cho cây Bồ-đề, cũng như cúng dường bằng nhiều vòng hoa, hương liệu và trầm hương.
21. So tena puññena devamanussesu saṃsaranto ubhayasampattiyo anubhavitvā sabbattha pūjito imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ kulagehe nibbatto vuddhippatto gharāvāsaṃ vasanto satthu dhammadesanaṃ sutvā pasannamānaso ñātivaggaṃ pahāya pabbajito nacirasseva arahā hutvā pubbūpacitakusalasambhāraṃ saritvā sañjātasomanasso pubbacaritāpadānaṃ pakāsento nibbute lokanāthamhītiādimāha.
Due to that wholesome deed, wandering on among gods and humans and experiencing both kinds of prosperity, he was honored everywhere. In this Buddha-era, he was born into a noble family in Sāvatthī. Having grown up and while living the household life, he heard the Teacher's discourse on Dhamma. With a purified mind, he abandoned his relatives and went forth. Not long after, he became an Arahant. Recollecting his accumulated wholesome deeds from the past, and being filled with gladdening, he revealed the account of his former conduct, beginning with nibbute lokanāthamhi.
21. Nhờ thiện nghiệp đó, vị ấy luân hồi trong cõi trời và loài người, hưởng thụ cả hai loại tài sản, được mọi nơi tôn kính. Trong thời Đức Phật xuất hiện này, vị ấy tái sinh vào một gia đình ở Sāvatthī, lớn lên, sống đời gia đình. Nghe pháp thoại của Đức Bổn Sư, tâm vị ấy thanh tịnh, từ bỏ dòng tộc và xuất gia. Không lâu sau đó, vị ấy đã trở thành một A-la-hán. Nhớ lại sự tích lũy thiện nghiệp quá khứ của mình, vị ấy hoan hỷ và tuyên bố Apadāna về hạnh nghiệp quá khứ của mình, bắt đầu với câu: "Khi Đức Thế Tôn, Đấng Bảo Hộ Thế Gian đã nhập Niết-bàn" (nibbute lokanāthamhī) và v.v.
Tattha sīhāsanamadāsahanti sīharūpahiraññasuvaṇṇaratanehi khacitaṃ āsanaṃ sīhāsanaṃ, sīhassa vā abhītassa bhagavato nisinnārahaṃ, sīhaṃ vā seṭṭhaṃ uttamaṃ āsananti sīhāsanaṃ, taṃ ahaṃ adāsiṃ, bodhirukkhaṃ pūjesinti attho.
In that (statement), sīhāsanamadāsa haṃ: sīhāsana is a seat adorned with lion figures, silver, gold, and gems. Or, it is a seat worthy for the fearless Bhagavā, who is like a lion. Or, sīhāsana is a supreme, excellent seat. The meaning is: "I offered that sīhāsana and honored the Bodhi tree."
Trong đó, "Ta đã cúng dường ngai vàng sư tử" (sīhāsanamadāsahaṃ) có nghĩa là một cái ngai được khảm hình sư tử, bạc, vàng và ngọc quý được gọi là sīhāsana. Hoặc sīhāsana là ngai vàng xứng đáng cho Đức Thế Tôn, giống như sư tử không sợ hãi; hoặc sīhāsana là ngai vàng tối thượng, cao quý. Ta đã cúng dường ngai vàng đó, tức là ta đã cúng dường cây Bồ-đề.
Sesaṃ suviññeyyamevāti.
The rest is easily understood.
Phần còn lại đều dễ hiểu.
Anomadassī bhagavātiādikaṃ āyasmato maggadattikattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Elder Maggadattika begins with anomadassī bhagavā.
Apadāna của Tôn giả Maggadattika Trưởng lão bắt đầu với câu: "Đức Thế Tôn Anomadassī" (Anomadassī bhagavā) và v.v.
Ayampāyasmā purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto anomadassissa bhagavato kāle kulagehe nibbatto vuddhimanvāya gharāvāsaṃ saṇṭhapetvā vasanto anomadassiṃ bhagavantaṃ ākāse caṅkamantaṃ pāduddhāre pāduddhāracaṅkamanaṭṭhāne pupphānaṃ vikiraṇaṃ acchariyañca disvā pasannamānaso pupphāni ākāse ukkhipi, tāni vitānaṃ hutvā aṭṭhaṃsu.
This Venerable One, having established meritorious foundations in previous Buddhas and having accumulated wholesome deeds conducive to Nibbāna in various existences, was born into a noble family during the time of Anomadassī Bhagavā. Having grown up and established a household, he was living at home. He saw Anomadassī Bhagavā walking in the air and also witnessed the wondrous scattering of flowers on the ground where the Bhagavā lifted His feet while walking. With a purified mind, he threw flowers into the air, and they remained there, forming a canopy.
Vị Tôn giả này cũng đã tạo các công đức trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy các thiện nghiệp là nhân duyên cho sự giải thoát trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Phật Anomadassī, vị ấy tái sinh vào một gia đình quý tộc, lớn lên, lập gia đình và sống đời gia chủ. Thấy Đức Phật Anomadassī đi kinh hành trên không, và thấy sự kỳ diệu của những bông hoa rơi rắc trên lối đi kinh hành mỗi khi Ngài nhấc chân, vị ấy tâm khởi thanh tịnh, đã tung hoa lên không trung. Những bông hoa đó đã biến thành một vòm che và đứng yên.
26. So tena puññena sugatīsuyeva saṃsaranto sabbattha pūjito sukhaṃ anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde ekasmiṃ kule nibbatto kamena yobbaññaṃ pāpuṇitvā saddhājāto pabbajitvā vattasampanno nacirasseva arahattaṃ patto caṅkamanassa pūjitattā maggadattikattheroti pākaṭo.
Due to that wholesome deed, he wandered on only in happy existences, was honored everywhere, and experienced happiness. In this Buddha-era, he was born into a certain family. Having gradually reached youth, he became faithful, went forth, and was endowed with good conduct. Not long after, he attained arahantship. He became known as Maggadattika Thera because he had offered to the walking meditation path.
26. Nhờ thiện nghiệp đó, vị ấy luân hồi trong các cõi thiện giới, được mọi nơi tôn kính và hưởng thụ an lạc. Trong thời Đức Phật xuất hiện này, vị ấy tái sinh vào một gia đình, dần dần đạt đến tuổi thanh niên, phát khởi đức tin và xuất gia. Vị ấy viên mãn trong các giới luật và không lâu sau đó đã chứng A-la-hán. Vì đã cúng dường lối đi kinh hành, vị ấy được biết đến với tên Maggadattika Trưởng lão.
So pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento anomadassī bhagavātiādimāha.
Recollecting his past kamma, and being gladdened, he revealed the account of his former conduct, beginning with anomadassī bhagavā.
Vị ấy nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, hoan hỷ và tuyên bố Apadāna về hạnh nghiệp quá khứ của mình, bắt đầu với câu: "Đức Thế Tôn Anomadassī" (anomadassī bhagavā) và v.v.
Diṭṭhadhammasukhatthāyāti imasmiṃ attabhāve caṅkamanena sarīrasallahukādisukhaṃ paṭiccāti attho.
Diṭṭhadhammasukhatthāya means "for the sake of the happiness of lightness of body and other such comforts, by means of walking meditation in this present existence."
"Vì an lạc trong đời này" (Diṭṭhadhammasukhatthāya) có nghĩa là vì an lạc như thân thể nhẹ nhàng và v.v., do đi kinh hành trong kiếp sống này.
Abbhokāsamhi caṅkamīti abbhokāse aṅgaṇaṭṭhāne caṅkami, padavikkhepaṃ padasañcāraṃ akāsīti attho.
Abbhokāsamhi caṅkamī means "He walked in the open air, in an open space, performing steps or foot-movements."
"Đi kinh hành giữa trời" (Abbhokāsamhi caṅkamī) có nghĩa là đi kinh hành, tức là đi bộ, ở nơi trống trải, tại sân.
Uddhate pāde pupphānīti caṅkamantena pāde uddhate padumuppalādīni pupphāni pathavito uggantvā caṅkame vikiriṃsūti attho.
Uddhate pāde pupphāni means "when the Buddha, while walking, lifted His feet, flowers like lotuses and water lilies emerged from the earth and scattered on the walking path."
"Hoa trên chân nhấc lên" (Uddhate pāde pupphāni) có nghĩa là khi Đức Phật nhấc chân trong lúc kinh hành, những bông hoa như sen hồng, sen xanh và v.v., đã mọc lên từ đất và rơi rắc trên lối đi kinh hành.
Sobhaṃ muddhani tiṭṭhareti buddhassa muddhani sīse sobhayamānā tāni tiṭṭhantīti attho.
Sobhaṃ muddhani tiṭṭhare means "those flowers, appearing beautiful, remained on the Buddha's head."
"Tỏa sáng trên đỉnh đầu" (Sobhaṃ muddhani tiṭṭhare) có nghĩa là những bông hoa đó tỏa sáng trên đỉnh đầu của Đức Phật.
Sesaṃ suviññeyyamevāti.
The rest is easily understood.
Phần còn lại đều dễ hiểu.
Padumuttarassa muninotiādikaṃ āyasmato ekadīpiyattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Elder Ekadīpiya begins with padumuttarassa munino.
Apadāna của Tôn giả Ekadīpiya Trưởng lão bắt đầu với câu: "Đấng Hiền giả Padumuttara" (Padumuttarassa munino) và v.v.
Ayampāyasmā purimajinaseṭṭhesu katakusalasambhāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle gahapatikule nibbatto vuddhippatto saddho pasanno bhagavato salalamahābodhimhi ekapadīpaṃ pūjesi, thāvaraṃ katvā niccamekapadīpapūjanatthāya telavaṭṭaṃ paṭṭhapesi.
This Venerable One, having established a store of wholesome deeds in the foremost Buddhas of the past and having accumulated wholesome deeds conducive to the cessation of suffering in various existences, was born into a householder's family during the time of Padumuttara Bhagavā. Having grown up, he became faithful and confident, and he offered a single lamp to the entire Great Bodhi tree of the Bhagavā. He made a permanent provision for oil to ensure the continuous offering of a single lamp.
Vị Tôn giả này cũng đã tạo các công đức trong các bậc Tối thượng Nhân Giả thời quá khứ, tích lũy các thiện nghiệp là nhân duyên cho sự giải thoát trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Phật Padumuttara, vị ấy tái sinh vào một gia đình gia chủ, lớn lên với đức tin và sự thanh tịnh. Vị ấy đã cúng dường một ngọn đèn dầu cho cây Đại Bồ-đề của Đức Thế Tôn, và đã thiết lập một nguồn dầu vĩnh viễn để cúng dường một ngọn đèn dầu liên tục.
So tena puññena devamanussesu saṃsaranto sabbattha jalamāno pasannacakkhuko ubhayasukhamanubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ vibhavasampanne ekasmiṃ kule nibbatto viññutaṃ patto ratanattaye pasanno pabbajitvā nacirasseva arahattaṃ patto dīpapūjāya laddhavisesādhigamattā ekadīpiyattheroti pākaṭo.
Having wandered through various existences among devas and humans due to that merit, shining brightly everywhere, with clear eyes, and having experienced both kinds of happiness, he was reborn in a prosperous family in Sāvatthī during this Buddha-era. Having attained maturity and being devoted to the Triple Gem, he went forth and not long after attained Arahantship. Because he had attained the special realization through his offering of a lamp, he became known as Ekadīpiyatthera.
Nhờ công đức ấy, vị ấy luân hồi trong cõi trời và loài người, ở khắp mọi nơi đều rực rỡ, với đôi mắt trong sáng, đã hưởng thụ cả hai loại an lạc. Trong thời kỳ Phật xuất hiện này, vị ấy sinh ra trong một gia đình giàu có ở Sāvatthī, khi đến tuổi trưởng thành, với lòng tin nơi Tam Bảo, đã xuất gia. Chẳng bao lâu sau, vị ấy đạt đến quả vị A-la-hán và được biết đến với tên gọi Trưởng lão Ekadīpiya (Người Cúng Dường Một Ngọn Đèn) vì đã chứng đắc pháp thượng nhân đặc biệt nhờ sự cúng dường đèn.
30. So aparabhāge attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento padumuttarassa muninotiādimāha.
30. Afterwards, recalling his past deed and filled with joy, he proclaimed his past conduct, beginning with the words, “Of the Sage Padumuttara” and so on.
30. Về sau, vị Trưởng lão ấy nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, tràn đầy hoan hỷ, đã tuyên bố câu chuyện về hành vi quá khứ của mình, bắt đầu với câu: "Đức Padumuttara là bậc Hiền giả".
Taṃ sabbaṃ uttānatthamevāti.
All of that is easy to understand.
Tất cả những điều đó đều có ý nghĩa rõ ràng.
Orena himavantassātiādikaṃ āyasmato maṇipūjakattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of Venerable Maṇipūjakatthera begins with “On this side of the Himavanta” and so on.
Tự sự của Tôn giả Maṇipūjaka bắt đầu với câu: "Phía dưới dãy Himavanta".
Ayampi thero purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle ekasmiṃ kule nibbatto gharāvāsaṃ saṇṭhapetvā tatthādīnavaṃ disvā gharāvāsaṃ pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā himavantaorabhāge ekissā nadiyā samīpe paṇṇasālaṃ kāretvā vasanto vivekakāmatāya tassānukampāya ca tattha upagataṃ padumuttaraṃ bhagavantaṃ disvā pasannamānaso maṇipallaṅkaṃ bhagavato pūjesi.
This Elder, too, having accumulated wholesome deeds in the presence of previous Buddhas and gathering merits that lead to the cessation of saṃsāra in various existences, was reborn into a certain family during the time of the Blessed One Padumuttara. Having established a household, he saw its disadvantages, abandoned the household life, and took up the ascetic's going forth. Living in a leaf-hut he had built near a river on the hither side of the Himavanta, he saw the Blessed One Padumuttara, who had arrived there out of his desire for solitude and compassion for the ascetic. With a mind filled with faith, he offered a jewel seat to the Blessed One.
Vị Trưởng lão này cũng vậy, đã tích lũy công đức trong các vị Phật trước, ở mỗi kiếp sống đều thu thập những thiện nghiệp là nhân duyên dẫn đến sự giải thoát. Vào thời Đức Thế Tôn Padumuttara, vị ấy sinh ra trong một gia đình, sau khi lập gia đình, thấy được sự nguy hiểm trong đời sống gia đình, đã từ bỏ cuộc sống gia đình và xuất gia làm đạo sĩ. Vị ấy đã dựng một túp lều lá gần một con sông ở phía dưới dãy Himavanta và sống ở đó. Do mong muốn sống độc cư và cũng do lòng từ bi của vị ấy, khi thấy Đức Thế Tôn Padumuttara đến đó, với tâm hoan hỷ, vị ấy đã cúng dường một tòa sen bằng ngọc cho Đức Thế Tôn.
Bhagavā tassa pasādavaḍḍhanatthāya tattha nisīdi.
The Blessed One sat there to increase his faith.
Đức Thế Tôn đã ngồi trên đó để làm tăng thêm niềm tin của vị ấy.
So bhiyyosomattāya pasanno nibbānādhigamatthāya patthanaṃ akāsi.
He, with even greater faith, made an aspiration for the attainment of Nibbāna.
Vị ấy càng hoan hỷ hơn và đã phát nguyện để chứng đắc Niết-bàn.
Bhagavā anumodanaṃ vatvā pakkāmi.
The Blessed One, after giving his approval, departed.
Đức Thế Tôn đã thuyết lời tùy hỷ và rời đi.
So tena puññena devamanussesu saṃsaranto sabbattha pūjito sukhaṃ anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ vibhavasampanne kule nibbatto gharāvāsaṃ vasanto ekadivasaṃ satthu dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā nacirasseva arahā ahosi.
Through that merit, he wandered through devas and humans, honored everywhere, experiencing happiness. During this Buddha-era, he was reborn into a prosperous family in Sāvatthī. While living the household life, he one day heard the Teacher’s Dhamma discourse, gained faith, went forth, and not long after became an Arahant.
Nhờ công đức ấy, vị ấy luân hồi trong cõi trời và loài người, ở khắp mọi nơi đều được tôn kính và hưởng thụ an lạc. Trong thời kỳ Phật xuất hiện này, vị ấy sinh ra trong một gia đình giàu có ở Sāvatthī. Một ngày nọ, khi đang sống đời cư sĩ, vị ấy nghe Đức Phật thuyết pháp, phát sinh niềm tin và xuất gia. Chẳng bao lâu sau, vị ấy trở thành A-la-hán.
34. So ekadivasaṃ attanā katakusalaṃ saritvā sañjātasomanasso pubbacaritāpadānaṃ pakāsento orena himavantassātiādimāha.
34. One day, recalling the good deed he had done, and filled with joy, he proclaimed his past conduct, beginning with the words, “On this side of the Himavanta” and so on.
34. Một ngày nọ, vị Trưởng lão ấy nhớ lại việc thiện mình đã làm, sanh khởi niềm hoan hỷ, rồi nói lên câu orena himavantassā (phía bên này Himavanta) và những câu tiếp theo để bày tỏ tiền sự của mình.
Tattha orenāti himavantassa aparaṃ bhāgaṃ vihāya orena, bhummatthe karaṇavacanaṃ, orasmiṃ disābhāgeti attho.
There, “on this side” means on this side of the Himavanta, leaving the other side. The karana (instrumental) case is used in the sense of the bhumma (locative) case, meaning in this direction or region.
Trong đó, orena có nghĩa là: từ bỏ phần khác của Himavanta, ở phía bên này; đây là cách dùng của biến cách công cụ (karaṇavacana) với nghĩa vị trí, tức là ở phía bên này.
Nadikā sampavattathāti apākaṭanāmadheyyā ekā nadī saṃsuṭṭhu pavattānī vahānī sandamānā ahosīti attho.
“An unknown river flowed” means a river of an obscure name flowed, it streamed abundantly, it moved and ran, it flowed, that is the meaning.
Nadikā sampavattathā có nghĩa là: một con sông không rõ tên đã chảy xiết, đã tuôn chảy, đã trôi chảy.
Tassā cānupakhettamhīti tassā nadiyā anupakhettamhi tīrasamīpeti attho.
“And near its bank” means near the bank of that river, that is the meaning.
Tassā cānupakhettamhī có nghĩa là: ở gần bờ sông ấy.
Sayambhū vasate tadāti yadā ahaṃ maṇipallaṅkaṃ pūjesiṃ, tadā anācariyako hutvā sayameva buddhabhūto bhagavā vasate viharatīti attho.
“The Self-Awakened One dwelt then” means that when I offered the jewel seat, at that time the Blessed One, having become a Buddha by himself without a teacher, dwelt, that is the meaning.
Sayambhū vasate tadā có nghĩa là: khi tôi cúng dường bệ đá quý báu, lúc ấy Đức Thế Tôn, bậc tự mình giác ngộ không thầy chỉ dạy, đang an trú.
35. Maṇiṃ paggayha pallaṅkanti maṇinti cittaṃ ārādheti somanassaṃ karotīti maṇi, atha vā māti pamāṇaṃ karoti ābharaṇanti maṇi, atha vā marantāpi rājayuvarājādayo taṃ na pariccajanti tadatthāya saṅgāmaṃ karontīti maṇi, taṃ maṇiṃ maṇimayaṃ pallaṅkaṃ manoramaṃ sādhu cittaṃ suṭṭhu vicittaṃ paggayha gahetvā buddhaseṭṭhassa abhiropayiṃ pūjesinti attho.
35. “Having taken up a jewel seat”: Maṇi (jewel) is that which pleases the mind and causes joy; or alternatively, maṇi is that which measures or is an ornament; or alternatively, kings and crown princes do not abandon it even if they die, but wage war for it, therefore it is maṇi. Having taken that maṇi, a jewel-made seat, delightful and beautifully variegated, I offered it to the Foremost Buddha, that is the meaning.
Maṇiṃ paggayha pallaṅkaṃ (nắm lấy bệ đá quý báu) trong đó, maṇi là thứ làm cho tâm hoan hỷ, làm cho tâm vui mừng; hoặc là thứ có giá trị, là đồ trang sức; hoặc là thứ mà các vua, thái tử v.v. dù chết cũng không từ bỏ, mà còn chiến đấu vì nó. Maṇiṃ pallaṅkaṃ là bệ đá quý báu, làm bằng ngọc, đẹp đẽ, sādhu cittaṃ (tâm tốt) là rất tinh xảo. Paggayha (nắm lấy) là cầm lấy. Abhiropayiṃ (dâng lên) là tôi đã cúng dường lên Đức Phật tối thượng.
Sesaṃ sabbaṃ uttānatthamevāti.
All the rest is easy to understand.
Tất cả những phần còn lại đều có ý nghĩa rõ ràng.
Nagare bandhumatiyātiādikaṃ āyasmato tikicchakattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of Venerable Tikicchakatthera begins with “In the city of Bandhumatī” and so on.
Apadāna của Tôn giả Tikicchaka Trưởng lão bắt đầu với Nagare bandhumatiyā (Trong thành Bandhumatī).
Ayampāyasmā purimajinavaresu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto vipassissa bhagavato kāle bandhumatīnagare vejjakule nibbatto bahussuto susikkhito vejjakamme cheko bahū rogino tikicchanto vipassissa bhagavato upaṭṭhākassa asokanāmattherassa rogaṃ tikicchi.
This venerable one, too, having accumulated wholesome deeds in the presence of previous Jinas and gathering merits that lead to the cessation of saṃsāra in various existences, was reborn into a family of physicians in the city of Bandhumatī during the time of the Blessed One Vipassī. He became learned, well-trained, and skilled in medicine. While treating many sick people, he cured the illness of the Elder named Asoka, who was an attendant of the Blessed One Vipassī.
Vị Trưởng lão này cũng đã tích lũy công đức trong thời kỳ của các Đức Phật quá khứ, đã tích lũy các công đức là nhân duyên dẫn đến Niết Bàn trong nhiều kiếp khác nhau. Vào thời Đức Thế Tôn Vipassī, Ngài sanh ra trong một gia đình y sĩ tại thành Bandhumatī, trở thành một người học rộng, được đào tạo tốt, khéo léo trong nghề y. Khi chữa bệnh cho nhiều người bệnh, Ngài đã chữa bệnh cho Tôn giả Asoka, người thị giả của Đức Thế Tôn Vipassī.
So tena puññena devamanussesu aparāparaṃ sukhaṃ anubhavanto nibbattanibbattabhave arogo dīghāyuko suvaṇṇavaṇṇasarīro ahosi.
Through that merit, he experienced happiness again and again among devas and humans. In every existence he was reborn into, he was free from illness, long-lived, and possessed a body with the color of gold.
Nhờ công đức ấy, Ngài đã liên tục hưởng thụ hạnh phúc trong cõi trời và cõi người, trong mỗi kiếp tái sanh, Ngài đều không bệnh tật, sống lâu, có thân hình sắc vàng.
39. So imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ gahapatikule nibbatto vuddhimanvāya sabbasippesu nipphattiṃ patto arogo sukhito vibhavasampanno ratanattaye pasanno satthu dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho gharāvāsaṃ pahāya pabbajitvā nacirasseva arahā hutvā pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento nagare bandhumatiyātiādimāha.
39. During this Buddha-era, he was reborn into a householder's family in Sāvatthī. Having grown up and attained perfection in all arts, he was free from illness, happy, prosperous, and devoted to the Triple Gem. Having heard the Teacher's Dhamma discourse, he gained faith, abandoned the household life, went forth, and not long after became an Arahant. Recalling his past deed, and filled with joy, he proclaimed his past conduct, beginning with the words, “In the city of Bandhumatī” and so on.
39. Trong lần xuất hiện của Đức Phật này, Ngài sanh ra trong một gia đình gia chủ tại Sāvatthī, lớn lên thành thạo mọi nghề, không bệnh tật, hạnh phúc, giàu có, có lòng tin trong Tam Bảo. Sau khi nghe Đức Đạo Sư thuyết pháp, Ngài có được đức tin, từ bỏ đời sống gia đình, xuất gia, và không lâu sau đó trở thành A-la-hán. Nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, Ngài sanh khởi niềm hoan hỷ, rồi nói lên câu nagare bandhumatiyā (trong thành Bandhumatī) và những câu tiếp theo để bày tỏ tiền sự của mình.
Taṃ sabbaṃ heṭṭhā vuttanayattā uttānatthamevāti.
All of that is easy to understand, as it is stated in the same manner as before.
Tất cả những điều đó đều có ý nghĩa rõ ràng vì đã được giải thích theo cách đã nói ở trên.
Vessabhumhi bhagavatītiādikaṃ āyasmato saṅghupaṭṭhākattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of Venerable Saṅghupaṭṭhākatthera begins with “When the Blessed One Vessabhū was” and so on.
Apadāna của Tôn giả Saṅghupaṭṭhaka Trưởng lão bắt đầu với Vessabhumhi bhagavatī (Đức Thế Tôn Vessabhū).
Ayampi thero purimabuddhesu katakusalasambhāro anekesu bhavesu vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto vessabhussa bhagavato kāle tassārāmikassa putto hutvā nibbatto viññutaṃ patvā saddho pasanno vihāresu ārāmikakammaṃ karonto sakkaccaṃ saṅghaṃ upaṭṭhāsi.
This Elder, too, having accumulated wholesome deeds in the presence of previous Buddhas and gathering merits that lead to the cessation of saṃsāra in many existences, was reborn as the son of the monastery attendant during the time of the Blessed One Vessabhū. Having attained maturity, he was faithful and devoted. While performing the duties of a monastery attendant in the monasteries, he diligently attended to the Saṅgha.
Vị Trưởng lão này cũng đã tích lũy công đức trong thời kỳ của các Đức Phật quá khứ, đã tích lũy các công đức là nhân duyên dẫn đến Niết Bàn trong nhiều kiếp khác nhau. Vào thời Đức Thế Tôn Vessabhū, Ngài sanh ra là con trai của người giữ vườn của Ngài. Khi trưởng thành, Ngài có đức tin và lòng tịnh tín, làm công việc giữ vườn trong các tịnh xá, và đã tận tâm phụng sự Tăng đoàn.
So teneva kusalakammena devamanussesu saṃsaranto ubhayasampattiyo anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ gahapatikule nibbatto vuddhippatto vibhavasampanno sukhappatto pākaṭo satthu dhammadesanaṃ sutvā sāsane pasanno pabbajitvā vattasampanno sāsanaṃ sobhayamāno vipassanaṃ vaḍḍhento nacirasseva saha paṭisambhidāhi arahattaṃ patto chaḷabhiñño pubbe katakusalakammavasena saṅghupaṭṭhākattheroti pākaṭo ahosi.
Through that wholesome deed, he wandered through devas and humans, experiencing both kinds of prosperity. During this Buddha-era, he was reborn into a householder's family in Sāvatthī. Having grown up, he was prosperous, attained happiness, and was well-known. Having heard the Teacher's Dhamma discourse, he gained faith in the Dispensation, went forth, and being perfected in duties, beautified the Dispensation. As he cultivated Vipassanā, he not long after attained Arahantship together with the four Paṭisambhidā, and possessed the six Abhiññā. Due to his past wholesome karma, he became known as Saṅghupaṭṭhākatthera.
Nhờ thiện nghiệp ấy, Ngài đã luân hồi trong cõi trời và cõi người, hưởng thụ cả hai loại tài sản (thiên tài và nhân tài). Trong lần xuất hiện của Đức Phật này, Ngài sanh ra trong một gia đình gia chủ tại Sāvatthī, trưởng thành, giàu có, hạnh phúc, nổi tiếng. Sau khi nghe Đức Đạo Sư thuyết pháp, Ngài có lòng tịnh tín trong Giáo Pháp, xuất gia, và có đầy đủ giới hạnh, làm cho Giáo Pháp thêm rực rỡ. Khi phát triển thiền quán, không lâu sau đó, Ngài đã đạt được A-la-hán quả cùng với Tứ Tuệ Phân Tích (paṭisambhidā), có Lục Thông (chaḷabhiñño). Do thiện nghiệp đã làm trong quá khứ, Ngài được biết đến với tên Saṅghupaṭṭhākatthero (Trưởng lão Phụng Sự Tăng Đoàn).
45. So ekadivasaṃ ‘‘pubbe mayā kiṃ nāma kammaṃ katvā ayaṃ lokuttarasampatti laddhā’’ti attano pubbakammaṃ saritvā paccakkhato jānitvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pākaṭaṃ karonto vessabhumhi bhagavatītiādimāha.
45. One day, recalling his past deed and knowing directly, "What kind of deed did I perform in the past to attain this supramundane prosperity?", filled with joy, he proclaimed his past conduct, beginning with the words, “When the Blessed One Vessabhū was” and so on.
45. Một ngày nọ, Ngài tự hỏi: "Trước đây, ta đã làm nghiệp gì mà có được sự thành tựu siêu thế này?", rồi Ngài nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, trực tiếp biết được, sanh khởi niềm hoan hỷ, rồi nói lên câu vessabhumhi bhagavatī (Đức Thế Tôn Vessabhū) và những câu tiếp theo để bày tỏ tiền sự của mình.
Tattha ahosārāmiko ahanti ahaṃ vessabhussa bhagavato sāsane ārāmiko ahosinti attho.
There, “I was an attendant” means I was an attendant in the Dispensation of the Blessed One Vessabhū, that is the meaning.
Trong đó, ahosārāmiko ahaṃ có nghĩa là: tôi đã là người giữ vườn trong Giáo Pháp của Đức Thế Tôn Vessabhū.
Sesaṃ heṭṭhā vuttanayattā uttānatthattā ca suviññeyyamevāti.
All the rest is easy to understand, as it is stated in the same manner as before and its meaning is evident.
Tất cả những phần còn lại đều dễ hiểu vì đã được giải thích theo cách đã nói ở trên và có ý nghĩa rõ ràng.
Ito parampi ekūnavīsatimavagge āgatānaṃ imesaṃ kuṭajapupphiyattherādīnaṃ dasannaṃ therānaṃ apubbaṃ natthi.
Furthermore, there is nothing new concerning these ten Elders, Kuṭajapupphiyatthera and others, who appear in the Nineteenth Chapter.
Từ đây trở đi, không có điều gì mới lạ trong Apadāna của mười vị Trưởng lão này, bắt đầu từ Trưởng lão Kuṭajapupphiya, được đề cập trong phẩm thứ mười chín.
Tesañhi therānaṃ purimabuddhānaṃ santike katapuññasambhārānaṃ vasena pākaṭanāmāni ceva nivāsanagarādīni ca heṭṭhā vuttanayeneva veditabbānīti taṃ sabbaṃ apadānaṃ suviññeyyamevāti.
Indeed, their well-known names, as well as their dwelling places and cities, should be understood in the same way as stated below, based on the accumulation of wholesome deeds they performed in the presence of previous Buddhas. Thus, all of that Apadāna is easy to understand.
Thật vậy, tên tuổi và các thành phố cư trú của các vị Trưởng lão này, những người đã tích lũy công đức nơi các Đức Phật quá khứ, nên được hiểu theo cách đã nói ở trên. Vì vậy, toàn bộ Apadāna đó đều dễ hiểu.
6. Dutiyattherāpadāne yaṃ dāyavāsiko isīti isipabbajjaṃ pabbajitvā vane vasanabhāvena dāyavāsiko isīti saṅkhaṃ gato, attano anukampāya taṃ vanaṃ upagatassa siddhatthassa satthuno vasanamaṇḍapacchādanatthāya yaṃ tiṇaṃ, taṃ lāyati chindatīti attho.
6. In the Apadāna of the second Thera, "yaṃ dāyavāsiko isī" means that having renounced to become an ascetic (isi) and dwelling in the forest, he was called "dāyavāsiko isī"; "lāyati" means he reaps or cuts the grass that was for covering the residence pavilion of the Buddha Siddhattha, who had come to that forest out of compassion for him.
6. Trong Apadāna của vị Trưởng lão thứ hai, yaṃ dāyavāsiko isī (vị ẩn sĩ sống trong rừng) có nghĩa là: đã xuất gia làm ẩn sĩ và sống trong rừng, nên được gọi là dāyavāsiko isī. Lāyati (cắt) có nghĩa là cắt cỏ để che phủ am thất nơi Đức Đạo Sư Siddhattha, người đã đến khu rừng đó vì lòng từ bi đối với mình.
Dabbachadanaṃ katvā anekehi khuddakadaṇḍakehi maṇḍapaṃ katvā taṃ tiṇena chādetvā siddhatthassa bhagavato ahaṃ adāsiṃ pūjesinti attho.
Having made a grass roof, and having constructed a pavilion with many small sticks and covered it with grass, "I offered it as homage to the Buddha Siddhattha," is the meaning.
Sau khi làm mái che bằng cỏ và dựng một am thất bằng nhiều cọc nhỏ, tôi đã che am thất đó bằng cỏ và adāsiṃ (cúng dường) lên Đức Thế Tôn Siddhatthassa.
Tatiyattherassa apadāne khaṇḍaphulliyattheroti ettha khaṇḍanti kaṭṭhānaṃ jiṇṇattā chinnabhinnaṭṭhānaṃ, phullanti kaṭṭhānaṃ jiṇṇaṭṭhāne kaṇṇakitamahicchattakādipupphanaṃ, khaṇḍañca phullañca khaṇḍaphullāni, khaṇḍaphullānaṃ paṭisaṅkharaṇaṃ punappunaṃ thirakaraṇanti khaṇḍaphullapaṭisaṅkharaṇaṃ.
In the Apadāna of the third Thera, regarding "Khaṇḍaphulliyatthero": "khaṇḍaṃ" means a broken or damaged part due to the decay of wood; "phullaṃ" means the sprouting of fungi, large mushrooms, etc., on decayed wood. "Khaṇḍa" and "phulla" are "khaṇḍaphullāni." "Khaṇḍaphullapaṭisaṅkharaṇaṃ" means the repair of broken and damaged parts and growths, making them firm again and again.
Trong Apadāna của vị Trưởng lão thứ ba, ở đây khaṇḍaphulliyatthero: khaṇḍaṃ là nơi cây cối bị gãy đổ, hư hại do cũ kỹ; phullaṃ là nơi cây cối cũ kỹ mọc mầm, nấm lớn v.v. Khaṇḍa và phulla là khaṇḍaphullāni (những nơi hư hại và mọc mầm). Khaṇḍaphullapaṭisaṅkharaṇaṃ là việc sửa chữa, làm cho vững chắc lại những nơi hư hại và mọc mầm.
Imassa pana therassa sambhārapūraṇakāle phussassa bhagavato cetiye chinnabhinnaṭṭhāne sudhāpiṇḍaṃ makkhetvā thirakaraṇaṃ khaṇḍaphullapaṭisaṅkharaṇaṃ nāma.
However, for this Thera, during the time of accumulating requisites (paramis), the repair of broken and damaged parts (khaṇḍaphullapaṭisaṅkharaṇaṃ) refers to plastering the damaged areas of the Cetiya of the Buddha Phussa with mortar and making them firm.
Trong thời kỳ vị Trưởng lão này tích lũy Ba-la-mật, việc sửa chữa khaṇḍaphullapaṭisaṅkharaṇaṃ là việc trét vữa vào những chỗ hư hại, gãy đổ của tháp thờ Đức Thế Tôn Phussa để làm cho nó vững chắc.
Tasmā so khaṇḍaphulliyo theroti pākaṭo ahosi.
Therefore, he became known as Thera Khaṇḍaphulliya.
Vì vậy, Ngài được biết đến với tên Trưởng lão Khaṇḍaphulliya.
Tatiyaṃ.
The third*.
Thứ ba.
19. Jalajuttamanāminoti jale udake jātaṃ jalajaṃ, kiṃ taṃ padumaṃ, padumena samānanāmattā padumuttarassa bhagavatoti attho.
19. "Jalajuttamanāmino" means that which is born in water, a water-born thing (jalajaṃ), which is a lotus; because it has a name similar to a lotus, it refers to the Buddha Padumuttara, is the meaning.
19. Jalajuttamanāmino (người có tên tối thượng như hoa sen) có nghĩa là: jalajaṃ là thứ sanh ra trong nước, đó là hoa sen. Do có tên giống như hoa sen, nên đó là Đức Thế Tôn Padumuttara.
Uttamapadumanāmassa bhagavatoti vā attho.
Or it means "of the Buddha whose name is the supreme lotus."
Hoặc có nghĩa là Đức Thế Tôn có tên là hoa sen tối thượng.
Catutthaṃ.
The fourth*.
Thứ tư.
28. Chaṭṭhe nagare dvāravatiyāti mahādvāravātapānakavāṭaphalakāhi vatipākāraṭṭālagopurakaddamodakaparikhāhi ca sampannaṃ nagaranti dvāravatīnagaraṃ, dvāraṃ vatiñca padhānaṃ katvā nagarassa upalakkhitattā ‘‘dvāravatī nagara’’nti voharantīti nagare dvāravatiyāti vuttaṃ.
28. In the sixth*, "nagare dvāravatiyā": A city endowed with great gates, windows, door panels, and with boundary walls, ramparts, watchtowers, main gates, muddy moats, and water moats, is called Dvāravatī city. Because the city is characterized primarily by its gates (dvāra) and walls (vati), it is called "Dvāravatī city," therefore "nagare dvāravatiyā" is stated.
28. Trong Apadāna thứ sáu, nagare dvāravatiyā (trong thành Dvāravatī) có nghĩa là: thành phố có đầy đủ các cổng lớn, cửa sổ, cánh cửa, ván gỗ, tường rào, tháp canh, cổng thành, hào nước bùn và nước. Vì thành phố được đặc trưng bởi các cổng và tường rào chính, nên được gọi là "thành Dvāravatī".
Mālāvaccho pupphārāmo mama ahosīti attho.
It means, "I had a flower garden, a 'mālāvaccha'."
Có nghĩa là tôi đã có một vườn hoa.