Sattāhaṃ paṭisallīnantiādikaṃ āyasmato kuṇḍadhānattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Kuṇḍadhāna Thera begins with “Sattāhaṃ paṭisallīnaṃ.”
Sattāhaṃ paṭisallīnaṃ (đã ẩn cư bảy ngày) v.v... là hạnh của Trưởng lão Kuṇḍadhāna.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbatto vuttanayena bhagavantaṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ paṭhamaṃ salākaṃ gaṇhantānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā taṃ ṭhānantaraṃ patthetvā tadanurūpaṃ puññaṃ karonto vicari.
This elder, too, having performed meritorious deeds in the presence of former Buddhas, and accumulating merits in various existences which were strong supports for Nibbāna, the cessation of suffering, was born in a respectable family in the city of Haṃsavatī at the time of the Buddha Padumuttara. As described, he approached the Buddha, listened to the Dhamma, and seeing the Teacher placing a certain bhikkhu in the foremost position among those who were taking the first voting-stick, he wished for that distinguished position and continued performing merits suitable for that wish.
Vị này cũng đã tích lũy các công đức là nhân giải thoát trong các kiếp sống khác nhau, với những ba-la-mật đã tích lũy từ thời các Đức Phật quá khứ. Vào thời Đức Phật Padumuttara, vị ấy sanh ra trong một gia đình quý tộc tại thành Haṃsavatī. Theo cách đã nói, khi đến gần Đức Thế Tôn và nghe Pháp, vị ấy thấy Đức Bổn Sư đặt một vị Tỳ-khưu vào vị trí cao nhất trong số những người nhận phiếu đầu tiên, nên đã mong cầu vị trí ấy và thực hiện các công đức tương xứng.
So ekadivasaṃ padumuttarassa bhagavato nirodhasamāpattito vuṭṭhāya nisinnassa manosilācuṇṇapiñjaraṃ mahantaṃ kadaliphalakaṇṇikaṃ upanesi, taṃ bhagavā paṭiggahetvā paribhuñji.
One day, after the Buddha Padumuttara had emerged from nirodhasamāpatti and was seated, this person presented a large bunch of bananas, yellow like powdered realgar. The Buddha accepted it and partook of it.
Một ngày nọ, khi Đức Phật Padumuttara vừa xuất khỏi diệt thọ tưởng định và đang ngồi, vị ấy đã dâng lên một buồng chuối lớn có màu vàng óng như bột đá son. Đức Thế Tôn đã nhận lấy và thọ dụng.
So tena puññakammena ekādasakkhattuṃ devesu devarajjaṃ kāresi.
Due to that meritorious deed, he reigned as king of devas in the heavens eleven times.
Người ấy, do nghiệp phước ấy, đã làm vua chư thiên mười một lần trong các cõi trời.
Catuvīsativāre ca rājā ahosi cakkavattī.
And he was a universal monarch (cakkavattī) twenty-four times.
Và hai mươi bốn lần đã là vị vua Chuyển Luân.
So evaṃ aparāparaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto kassapabuddhakāle bhummadevatā hutvā nibbatti.
Having performed such merits again and again, and wandering through existences among devas and humans, he was reborn as a terrestrial deva during the time of Kassapa Buddha.
Người ấy, đã làm các phước báu như vậy hết lần này đến lần khác, luân hồi trong cõi trời và người, vào thời Đức Phật Kassapa đã tái sanh trở thành một vị địa thiên.
Dīghāyukabuddhānañca nāma na anvaddhamāsiko uposatho hoti.
Buddhas with long lifespans do not observe the Uposatha every half-month.
Đối với chư Phật có tuổi thọ dài thì không có ngày Uposatha nửa tháng.
Tathā hi vipassissa bhagavato chabbassantare chabbassantare uposatho ahosi, kassapadasabalo pana chaṭṭhe chaṭṭhe māse pātimokkhaṃ osāresi, tassa pātimokkhassa osāraṇakāle disāvāsikā dve sahāyakā bhikkhū ‘‘uposathaṃ karissāmā’’ti gacchanti.
Indeed, for the Buddha Vipassī, the Uposatha was observed every six years; but the Buddha Kassapa recited the Pātimokkha every six months. During the time of that Pātimokkha recitation, two bhikkhus who were friends and resided in another region were coming, thinking, "We shall observe the Uposatha."
Quả thật, đối với Đức Thế Tôn Vipassī thì ngày Uposatha diễn ra sáu năm một lần, còn Đức Kassapa Dasabala thì thuyết giới Pātimokkha sáu tháng một lần. Vào thời điểm thuyết giới Pātimokkha ấy, hai vị Tỳ-kheo bạn bè từ các phương xa đến, nghĩ rằng: “Chúng ta sẽ làm lễ Uposatha.”
Ayaṃ bhummadevatā cintesi – ‘‘imesaṃ dvinnaṃ bhikkhūnaṃ metti ativiya daḷhā, kiṃ nu kho bhedake sati bhijjeyya, na bhijjeyyā’’ti.
This terrestrial deva thought, "The friendship between these two bhikkhus is exceedingly strong. If there were a divisive element, would it break, or would it not break?"
Vị địa thiên này suy nghĩ: “Tình bạn của hai vị Tỳ-kheo này rất bền chặt. Liệu nếu có sự chia rẽ thì họ có chia rẽ không, hay không chia rẽ?”
Tesaṃ okāsaṃ olokayamānā tesaṃ avidūre gacchati.
Looking for an opportunity, she walked not far from them.
Vị ấy quan sát cơ hội của họ, và đi theo không xa họ.
Atheko thero ekassa hatthe pattacīvaraṃ datvā sarīravaḷañjanatthaṃ udakaphāsukaṭṭhānaṃ gantvā dhotahatthapādo hutvā gumbasamīpato nikkhamati.
Then, one elder, giving his bowl and robes to the other's hand, went to a place convenient for bodily needs, and after washing his hands and feet, emerged from near a bush.
Bấy giờ, một vị Trưởng lão đưa y bát cho một vị khác, rồi đi đến chỗ tiện lợi có nước để vệ sinh thân thể, sau khi rửa tay chân sạch sẽ, vị ấy bước ra từ gần bụi cây.
Bhummadevatā tassa therassa pacchato pacchato uttamarūpā itthī hutvā kese vidhunitvā saṃvidhāya bandhantī viya piṭṭhiyaṃ paṃsuṃ puñchamānā viya sāṭakaṃ saṃvidhāya nivāsayamānā viya ca hutvā therassa padānupadikā hutvā gumbato nikkhantā.
The terrestrial deva, becoming a woman of exquisite beauty, followed closely behind that elder, as if shaking and arranging her hair, as if wiping dust from his back, and as if arranging and putting on her skirt, and emerged from the bush, following in the elder's footsteps.
Vị địa thiên ấy, biến thành một người phụ nữ có hình dáng tuyệt đẹp, đi theo sau lưng vị Trưởng lão ấy, như thể đang rũ tóc, rồi búi tóc, như thể đang phủi bụi trên lưng, như thể đang sửa sang và mặc y phục, rồi bước ra khỏi bụi cây, theo sát dấu chân của vị Trưởng lão.
Ekamante ṭhito sahāyakatthero taṃ kāraṇaṃ disvāva domanassajāto ‘‘naṭṭho dāni me iminā bhikkhunā saddhiṃ dīgharattānugato sineho, sacāhaṃ evaṃvidhabhāvaṃ jāneyyaṃ, ettakaṃ kālaṃ iminā saddhiṃ vissāsaṃ na kareyya’’nti cintetvā āgacchantaṃyeva naṃ ‘‘gaṇhāhāvuso, tuyhaṃ pattacīvaraṃ, tādisena pāpena saddhiṃ ekamaggena na gacchāmī’’ti āha.
The companion elder, standing at one side, seeing this incident, became distressed and thought, "Now my long-standing affection with this bhikkhu is destroyed. If I had known of such a state, I would not have cultivated intimacy with him for so long." And to him, who was just approaching, he said, "Take your bowl and robes, friend. I will not go on the same path with such an evil person."
Vị Trưởng lão bạn bè đang đứng một bên, vừa thấy sự việc ấy liền sinh lòng bất mãn, nghĩ rằng: “Tình cảm lâu dài của ta với vị Tỳ-kheo này nay đã mất rồi. Nếu ta biết được sự việc như vậy, thì ta đã không tin tưởng vị ấy trong thời gian dài như thế này.” Rồi vị ấy nói với vị Tỳ-kheo đang đến: “Này Hiền giả, hãy nhận y bát của Hiền giả đi. Ta sẽ không đi cùng đường với một kẻ xấu xa như vậy.”
Taṃ kathaṃ sutvā tassa lajjibhikkhuno hadayaṃ tikhiṇasattiṃ gahetvā viddhaṃ viya ahosi.
Hearing that speech, the heart of that conscientious bhikkhu was as if pierced by a sharp spear.
Nghe lời nói ấy, trái tim của vị Tỳ-kheo có lòng hổ thẹn ấy như bị đâm bằng một mũi giáo sắc bén.
Tato naṃ āha – ‘‘āvuso, kinnāmetaṃ vadasi, ahaṃ ettakaṃ kālaṃ dukkaṭamattampi āpattiṃ na jānāmi, tvaṃ pana maṃ ajja ‘pāpo’ti vadasi, kiṃ te diṭṭhanti, kiṃ aññena diṭṭhena, kiṃ tvaṃ evaṃvidhena alaṅkatapaṭiyattena mātugāmena saddhiṃ ekaṭṭhāne hutvā nikkhanto’’ti?
Then he said to him, "Friend, what is this you are saying? I have not known even a minor dukkata transgression for so long, but today you call me 'evil.' What have you seen?" "What good is there in seeing anything else? Why did you emerge from one place with such a beautifully adorned woman?"
Rồi vị ấy hỏi: “Này Hiền giả, Hiền giả đang nói gì vậy? Ta từ trước đến nay chưa từng biết dù chỉ một lỗi dukkata. Còn Hiền giả hôm nay lại gọi ta là ‘kẻ xấu xa’. Hiền giả đã thấy gì? Thấy cái gì khác nữa? Tại sao Hiền giả lại đi ra từ một chỗ với một người phụ nữ trang điểm lộng lẫy như vậy?”
‘‘Natthetaṃ, āvuso, mayhaṃ, nāhaṃ evarūpaṃ mātugāmaṃ passāmī’’ti tassa yāvatatiyaṃ kathentassāpi itaro thero kathaṃ asaddahitvā attanā diṭṭhakāraṇaṃyeva bhūtattaṃ katvā gaṇhanto tena saddhiṃ ekamaggena agantvā aññena maggena satthu santikaṃ gato.
"That is not so, friend, it is not I. I do not see such a woman." Even though he spoke this up to three times, the other elder did not believe his words, but taking what he himself had seen as the truth, he did not go on the same path with him, but went by another path to the Teacher.
Vị Trưởng lão kia không tin lời vị Tỳ-kheo ấy dù vị ấy đã nói ba lần: “Này Hiền giả, ta không có chuyện đó, ta không thấy người phụ nữ nào như vậy.” Vị ấy chỉ chấp nhận điều mình đã thấy là sự thật, không đi cùng đường với vị Tỳ-kheo ấy mà đi theo đường khác đến chỗ Đức Phật.
Itaropi bhikkhu aññena maggena satthu santikaṃyeva gato.
The other bhikkhu also went to the Teacher by a different path.
Vị Tỳ-kheo kia cũng đi theo đường khác đến chỗ Đức Phật.
Tato bhikkhusaṅghassa uposathāgāraṃ pavisanavelāya so bhikkhu taṃ bhikkhuṃ uposathagge disvā sañjānitvā ‘‘imasmiṃ uposathagge evarūpo nāma pāpabhikkhu atthi, nāhaṃ tena saddhiṃ uposathaṃ karissāmī’’ti nikkhamitvā bahi aṭṭhāsi.
Then, at the time of entering the Uposatha hall for the community of bhikkhus, that bhikkhu saw the other bhikkhu in the Uposatha pavilion, recognized him, and thinking, "There is such an evil bhikkhu in this Uposatha pavilion; I will not observe the Uposatha with him," he went out and stood outside.
Sau đó, khi Tăng chúng vào nhà Uposatha, vị Tỳ-kheo ấy thấy vị Tỳ-kheo kia trong nhà Uposatha liền nhận ra và nói: “Trong nhà Uposatha này có một Tỳ-kheo xấu xa như vậy, ta sẽ không làm lễ Uposatha với vị ấy.” Rồi vị ấy đi ra ngoài và đứng ở đó.
Atha bhummadevatā ‘‘bhāriyaṃ mayā kammaṃ kata’’nti mahallakaupāsakavaṇṇena tassa santikaṃ gantvā – ‘‘kasmā, bhante, ayyo imasmiṃ ṭhāne ṭhito’’ti āha.
Then the terrestrial deva, thinking, "I have done a grave deed," went to him in the guise of an old lay follower and said, "Venerable sir, why are you standing in this place?"
Bấy giờ, vị địa thiên ấy nghĩ: “Ta đã làm một nghiệp nặng nề.” Rồi vị ấy hóa thành hình dáng của một cư sĩ lớn tuổi, đi đến chỗ vị Tỳ-kheo ấy và hỏi: “Bạch Đại đức, tại sao Tôn giả lại đứng ở chỗ này?”
‘‘Upāsaka, imaṃ uposathaggaṃ eko pāpabhikkhu paviṭṭho, ‘ahaṃ tena saddhiṃ uposathaṃ na karomī’ti bahi ṭhitomhī’’ti.
"Lay follower, an evil bhikkhu has entered this Uposatha pavilion. Thinking, 'I will not observe the Uposatha with him,' I am standing outside."
Vị ấy đáp: “Này cư sĩ, một Tỳ-kheo xấu xa đã vào nhà Uposatha này, ta không làm lễ Uposatha với vị ấy nên ta đứng ở ngoài này.”
‘‘Bhante, mā evaṃ gaṇhatha, parisuddhasīlo esa bhikkhu, tumhehi diṭṭhamātugāmo nāma ahaṃ.
"Venerable sir, do not take it that way. That bhikkhu is pure in conduct. The woman you saw, venerable sir, was I.
“Bạch Đại đức, xin Đại đức đừng nghĩ như vậy. Vị Tỳ-kheo ấy có giới hạnh thanh tịnh. Người phụ nữ mà Đại đức đã thấy chính là con.”
Mayā tumhākaṃ vīmaṃsanatthāya ‘daḷhā nu kho imesaṃ therānaṃ metti, no daḷhā’ti bhijjanābhijjanabhāvaṃ olokentena taṃ kammaṃ kata’’nti.
I performed that deed to test you, to see whether the friendship of these elders was strong or not strong."
“Con đã làm việc đó để thử thách các Đại đức, để xem tình bạn của các Trưởng lão này có bền chặt không, hay không bền chặt, để quan sát xem họ có thể bị chia rẽ hay không.”
‘‘Ko pana tvaṃ, sappurisā’’ti?
"Who are you, good person?"
“Này thiện nam tử, ngươi là ai?”
‘‘Ahaṃ ekā bhummadevatā, bhante’’ti.
"Venerable sir, I am a terrestrial deva."
“Bạch Đại đức, con là một vị địa thiên.”
Devaputto kathentoyeva dibbānubhāvena ṭhatvā therassa pādamūle patitvā ‘‘mayhaṃ, bhante, khamatha, therassa eso doso natthi, uposathaṃ karothā’’ti theraṃ yācitvā uposathaggaṃ pavesesi.
The deva, even as he spoke, stood by divine power and fell at the elder's feet, saying, "Venerable sir, please forgive me. This elder has no fault. Please observe the Uposatha." Thus, he entreated the elder and led him into the Uposatha pavilion.
Vị thiên tử vừa nói, liền hiện ra với thần thông của chư thiên, rồi quỳ xuống dưới chân vị Trưởng lão và thưa: “Bạch Đại đức, xin Đại đức tha thứ cho con. Vị Trưởng lão ấy không có lỗi. Xin Đại đức hãy làm lễ Uposatha.” Sau khi thỉnh cầu vị Trưởng lão, vị ấy đưa Trưởng lão vào nhà Uposatha.
So thero uposathaṃ tāva ekaṭṭhāne akāsi.
That elder then observed the Uposatha in one place.
Vị Trưởng lão ấy đã làm lễ Uposatha ở cùng một chỗ.
Mittasanthavavasena pana puna tena saddhiṃ na ekaṭṭhāne vasi.
However, due to his feelings towards his friend, he did not reside in the same place with him again.
Tuy nhiên, do tình bạn, vị ấy không còn sống chung một chỗ với vị Tỳ-kheo kia nữa.
Imassa therassa dosaṃ na kathesi.
He did not speak of this elder's fault.
Vị ấy không nói lỗi của vị Trưởng lão này.
Aparabhāge cuditakatthero pana vipassanāya kammaṃ karonto arahattaṃ pāpuṇi.
Later, the accused elder, practicing vipassanā, attained Arahantship.
Về sau, vị Trưởng lão bị khiển trách ấy, khi thực hành thiền quán, đã chứng đắc A-la-hán.
Bhummadevatā tassa kammassa nissandena ekaṃ buddhantaraṃ apāyato na muccittha.
As a result of that deed, the terrestrial deva was not freed from the lower realms for one buddha-interval.
Do quả báo của nghiệp ấy, vị địa thiên đã không thoát khỏi các cõi khổ trong một khoảng thời gian giữa hai Đức Phật.
Sace pana kālena kālaṃ manussattaṃ āgacchati, aññena yena kenaci kato doso tasseva upari patati.
However, if at any time she was reborn as a human, a fault committed by someone else would fall upon her.
Tuy nhiên, nếu thỉnh thoảng tái sanh làm người, thì lỗi do bất cứ ai gây ra cũng sẽ rơi lên chính người đó.
So amhākaṃ bhagavato uppannakāle sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule nibbatti, dhānamāṇavotissa nāmaṃ akaṃsu.
When our Buddha appeared, he was born in a brahmin family in Sāvatthī, and they named him Dhānamāṇava (Dhāna the Young Man).
Vào thời Đức Thế Tôn của chúng ta xuất hiện, người ấy tái sanh trong một gia đình Bà-la-môn ở Sāvatthī, và họ đặt tên cho người ấy là Dhānamāṇava (Thanh niên Dhāna).
So vayappatto tayo vede uggaṇhitvā mahallakakāle satthu dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho sāsane pabbaji.
When he reached adulthood, he mastered the three Vedas. In his old age, he heard the Teacher's Dhamma discourse, gained faith, and went forth into the Saṃgha.
Khi đến tuổi trưởng thành, người ấy đã học ba bộ Veda, và khi đã lớn tuổi, nghe Đức Phật thuyết pháp, người ấy đã phát sinh đức tin và xuất gia trong giáo pháp.
Tassa upasampannadivasato paṭṭhāya ekā alaṅkatapaṭiyattā itthī tasmiṃ gāmaṃ pavisante saddhiṃyeva pavisati, nikkhamante nikkhamati, vihāraṃ pavisantepi saddhiṃ pavisati, tiṭṭhantepi tiṭṭhatīti evaṃ niccānubandhā paññāyati.
From the day of his ordination, a certain beautifully adorned woman would accompany him whenever he entered the village, leave when he left, enter the monastery with him when he entered, and stand when he stood—thus, she was constantly seen to be with him.
Từ ngày thọ giới Cụ túc của vị Trưởng lão ấy, một người phụ nữ trang điểm lộng lẫy luôn xuất hiện theo sau vị ấy: khi vị ấy vào làng thì người phụ nữ cũng vào theo, khi vị ấy ra khỏi làng thì người phụ nữ cũng ra theo, khi vị ấy vào tịnh xá thì người phụ nữ cũng vào theo, khi vị ấy đứng thì người phụ nữ cũng đứng theo.
Thero taṃ na passati.
The elder, however, did not see her.
Vị Trưởng lão không thấy người phụ nữ ấy.
Tassa pana purimakammassa nissandena sā aññesaṃ upaṭṭhāsi.
But due to the consequence of his previous deed, that woman would appear to others.
Nhưng do quả báo của nghiệp quá khứ của vị ấy, người phụ nữ đó lại hiển hiện cho những người khác thấy.
Gāme yāgubhikkhaṃ dadamānā itthiyo, ‘‘bhante, ayaṃ eko yāguuḷuṅko tumhākaṃ, eko imissā amhākaṃ sahāyikāyā’’ti parihāsaṃ karonti.
In the village, the women offering rice gruel would joke, "Venerable sir, one bowl of gruel is for you, and one is for our friend here."
Những người phụ nữ đang cúng dường cháo trong làng thường trêu chọc: “Bạch Đại đức, bát cháo này là của Đại đức, còn bát này là của người bạn gái của chúng con.”
Therassa mahatī vihesā hoti.
The elder experienced great annoyance.
Vị Trưởng lão phải chịu đựng sự quấy rầy lớn lao.
Vihāragatampi naṃ sāmaṇerā ceva daharabhikkhū ca parivāretvā ‘‘dhāno koṇḍo jāto’’ti parihāsaṃ karonti.
Even when he returned to the monastery, novices and young bhikkhus would surround him and joke, "Dhāna has become a Koṇḍa (a man infatuated with women)."
Ngay cả khi vị ấy đến tịnh xá, các Sa-di và các Tỳ-kheo trẻ cũng vây quanh và trêu chọc: “Dhāna đã trở thành kẻ mê gái.”
Athassa teneva kāraṇena kuṇḍadhāno theroti nāmaṃ jātaṃ.
Thus, because of that very reason, he became known as Elder Kuṇḍadhāna.
Vì lý do đó, vị ấy được đặt tên là Trưởng lão Kuṇḍadhāna.
So uṭṭhāya samuṭṭhāya tehi kariyamānaṃ keḷiṃ sahituṃ asakkonto ummādaṃ gahetvā ‘‘tumhe koṇḍā, tumhākaṃ upajjhāyo koṇḍo, ācariyo koṇḍo’’ti vadati.
Unable to endure the teasing they constantly inflicted, he became somewhat deranged and would say, "You are Koṇḍas! Your preceptor is a Koṇḍa! Your teacher is a Koṇḍa!"
Vị ấy đứng dậy, không thể chịu đựng được những lời trêu chọc của họ, liền trở nên điên loạn và nói: “Các người là kẻ mê gái, Thầy tế độ của các người là kẻ mê gái, Thầy y chỉ của các người là kẻ mê gái.”
Atha naṃ satthu ārocesuṃ – ‘‘kuṇḍadhāno, bhante, daharasāmaṇerehi saddhiṃ evaṃ pharusavācaṃ vadatī’’ti.
Then they reported to the Teacher, "Venerable sir, Kuṇḍadhāna speaks such harsh words with the young novices."
Bấy giờ, họ báo cáo với Đức Phật: “Bạch Đức Thế Tôn, Trưởng lão Kuṇḍadhāna nói lời thô tục như vậy với các Sa-di và Tỳ-kheo trẻ.”
Satthā taṃ pakkosāpetvā ‘‘saccaṃ kira tvaṃ, dhāna, daharasāmaṇerehi saddhiṃ pharusavācaṃ vadasī’’ti pucchi.
The Teacher had him called and asked, “Dhāna, is it true that you speak harsh words with the young sāmaṇeras?”
Đức Phật cho gọi vị ấy đến và hỏi: “Này Dhāna, có thật là ngươi nói lời thô tục với các Sa-di và Tỳ-kheo trẻ không?”
Tena ‘‘saccaṃ bhagavā’’ti vutte – ‘‘kasmā evaṃ vadasī’’ti āha.
When he said, “It is true, Blessed One,” (the Teacher) asked, “Why do you speak thus?”
Khi vị ấy đáp: “Bạch Đức Thế Tôn, đúng vậy,” Đức Phật hỏi: “Tại sao ngươi lại nói như vậy?”
‘‘Bhante, nibaddhaṃ vihesaṃ sahituṃ asakkonto evaṃ kathemī’’ti.
(He replied), “Venerable Sir, being unable to endure constant harassment, I speak thus.”
“Bạch Đức Thế Tôn, con nói như vậy vì không thể chịu đựng được sự quấy rầy liên tục.”
‘‘Tvaṃ pubbe katakammaṃ yāvajjadivasā jīrāpetuṃ na sakkosi, puna evaṃ pharusavācaṃ mā vada bhikkhū’’ti vatvā āha –
The Teacher, saying, “You are unable to let your deeds of the past decay even until today. Monk, do not speak such harsh words again,” then said:
Đức Phật nói: “Ngươi không thể làm cho nghiệp đã tạo trong quá khứ tiêu tan cho đến ngày hôm nay. Này Tỳ-kheo, đừng nói lời thô tục như vậy nữa.” Rồi Ngài nói:
Imañca pana tassa therassa mātugāmena saddhiṃ vicaraṇabhāvaṃ kosalaraññopi kathayiṃsu.
They also told King Pasenadi of Kosala about the elder’s association with the woman.
Hơn nữa, họ cũng kể cho vua Kosala nghe về việc vị Trưởng lão ấy đi cùng với người phụ nữ.
Rājā ‘‘gacchatha, bhaṇe, naṃ vīmaṃsathā’’ti pesetvā sayampi mandeneva parivārena saddhiṃ therassa santikaṃ gantvā ekamante olokento aṭṭhāsi.
The king dispatched men saying, “Go, examine the matter,” and he himself, with a small retinue, went to the elder’s presence and stood looking on from a distance.
Vua sai người đi: “Này các ngươi, hãy đi điều tra việc đó.” Rồi chính vua cũng cùng với một đoàn tùy tùng nhỏ đến chỗ vị Trưởng lão và đứng một bên quan sát.
Tasmiṃ khaṇe thero sūcikammaṃ karonto nisinno hoti.
At that moment, the elder was seated, doing needlework.
Lúc đó, vị Trưởng lão đang ngồi may vá.
Sāpi itthī avidūre ṭhāne ṭhitā viya paññāyati.
The woman also appeared to be standing not far off.
Người phụ nữ ấy cũng xuất hiện như đang đứng ở một nơi không xa.
Rājā taṃ disvā ‘‘atthi taṃ kāraṇa’’nti tassā ṭhitaṭṭhānaṃ agamāsi.
The king, seeing that, thought, “There is something to this matter,” and went to where she was standing.
Vua thấy vậy, nghĩ rằng: “Có chuyện này thật,” liền đi đến chỗ người phụ nữ đang đứng.
Sā tasmiṃ āgacchante therassa vasanapaṇṇasālaṃ paviṭṭhā viya ahosi.
As he approached, she seemed to enter the elder's leaf-hut.
Khi vua đến, người phụ nữ ấy dường như đã đi vào lều lá nơi vị Trưởng lão ở.
Rājāpi tāya saddhiṃ eva paṇṇasālāyaṃ pavisitvā sabbattha olokento adisvā ‘‘nāyaṃ mātugāmo, therassa eko kammavipāko’’ti saññaṃ katvā paṭhamaṃ therassa samīpena gacchantopi theraṃ avanditvā tassa kāraṇassa abhūtabhāvaṃ ñatvā paṇṇasālato nikkhamitvā theraṃ vanditvā ekamante nisinno ‘‘kacci, bhante, piṇḍakena na kilamathā’’ti pucchi.
The king also entered the leaf-hut, but looking everywhere, he did not see her. Realizing, “This is no woman; it is a result of the elder’s past kamma,” and recalling that he had passed by the elder without paying respects before, he exited the leaf-hut, paid homage to the elder, and sitting to one side, asked, “Venerable Sir, are you not wearied by the alms-round?”
Vua cũng cùng với người phụ nữ ấy đi vào tịnh xá lá, nhìn khắp nơi không thấy, liền nhận định rằng: “Đây không phải là người phụ nữ, đây là một quả báo nghiệp của Trưởng lão,” và dù lúc đầu đi ngang qua Trưởng lão mà không đảnh lễ, sau khi biết sự việc đó là không có thật, vua liền ra khỏi tịnh xá lá, đảnh lễ Trưởng lão, rồi ngồi sang một bên và hỏi: “Bạch Đại đức, Đại đức có mệt mỏi vì khất thực không?”
Thero ‘‘vaṭṭati, mahārājā’’ti āha.
The elder replied, “It is manageable, great king.”
Trưởng lão đáp: “Được, Đại vương.”
‘‘Jānāmahaṃ, bhante, ayyassa kathaṃ, evarūpenupakkilesena saddhiṃ carantānaṃ tumhākaṃ ke nāma pasīdissanti, ito paṭṭhāya vo katthaci gamanakiccaṃ natthi.
“Venerable Sir, I understand the elder’s situation. Who would have faith in you if you associated with such defilements? From now on, you have no need to go anywhere.
“Bạch Đại đức, con biết lời của Đại đức. Với những ô nhiễm như vậy đi cùng, ai sẽ tin tưởng Đại đức? Từ nay trở đi, Đại đức không cần phải đi đâu cả.
Ahaṃ catūhi paccayehi upaṭṭhahissāmi, tumhe yonisomanasikāre mā pamajjitthā’’ti vatvā nibaddhabhikkhaṃ paṭṭhapesi.
I will provide you with the four requisites. Do not be negligent in wise attention,” he said, and established a regular alms-offering.
Con sẽ cúng dường Đại đức bốn vật dụng, Đại đức chớ xao nhãng việc tác ý đúng đắn.” Nói vậy xong, vua thiết lập việc cúng dường vật thực thường xuyên.
Thero rājānaṃ upatthambhakaṃ labhitvā bhojanasappāyena ekaggacitto hutvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi.
Having gained the king’s support and received suitable food, the elder became one-pointed in mind, developed insight, and attained Arahantship.
Trưởng lão nhận được sự hỗ trợ của vua, với tâm chuyên nhất nhờ có thức ăn thích hợp, đã phát triển thiền quán và đạt đến quả A-la-hán.
Tato paṭṭhāya sā itthī antaradhāyi.
From that time onwards, the woman disappeared.
Từ đó trở đi, người phụ nữ ấy biến mất.
Tadā mahāsubhaddā ugganagare micchādiṭṭhikule vasamānā ‘‘satthā maṃ anukampatū’’ti uposathaṅgaṃ adhiṭṭhāya nirāmagandhā hutvā uparipāsādatale ṭhitā ‘‘imāni pupphāni antare aṭṭhatvā dasabalassa matthake vitānaṃ hutvā tiṭṭhantu, dasabalo imāya saññāya sve pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ mayhaṃ bhikkhaṃ gaṇhatū’’ti saccakiriyaṃ katvā aṭṭha sumanapupphamuṭṭhiyo vissajjesi.
At that time, Mahāsubhaddā, residing in a family of wrong view in the city of Ugga, wishing, “May the Teacher have compassion on me,” undertook the Uposatha vows, becoming free from the smell of raw meat. Standing on the upper floor of the palace, she made an act of truth, saying, “May these flowers not fall to the ground, but become a canopy above the Ten-Powered One’s head. May the Ten-Powered One, recognizing this sign, accept my alms tomorrow with five hundred monks,” and released eight handfuls of jasmine flowers.
Khi ấy, Mahāsubhaddā đang sống trong gia đình tà kiến ở thành Ugga, với ý nghĩ “Mong Đức Bổn Sư thương xót con,” đã giữ giới Uposatha, không có mùi tanh hôi, đứng trên sân thượng cung điện, phát lời thề nguyện rằng: “Nguyện những bông hoa này không rơi xuống đất mà trở thành một vòm hoa trên đầu Đức Thập Lực, nguyện Đức Thập Lực với dấu hiệu này sẽ nhận vật thực của con cùng với năm trăm Tỳ-kheo vào ngày mai.” Nói xong, nàng tung tám nắm hoa lài.
Pupphāni gantvā dhammadesanāvelāya satthu matthake vitānaṃ hutvā aṭṭhaṃsu.
The flowers went and remained as a canopy above the Teacher’s head during the time of his Dhamma discourse.
Những bông hoa bay đến và trở thành một vòm hoa trên đầu Đức Bổn Sư vào lúc thuyết pháp.
Satthā taṃ sumanapupphavitānaṃ disvā citteneva subhaddāya bhikkhaṃ adhivāsetvā punadivase aruṇe uṭṭhite ānandattheraṃ āha – ‘‘ānanda, mayaṃ ajja dūraṃ bhikkhācāraṃ gamissāma, puthujjanānaṃ adatvā ariyānaṃyeva salākaṃ dehī’’ti.
The Teacher, seeing that jasmine flower canopy, mentally accepted Subhaddā’s alms and then, at dawn the next day, told Elder Ānanda, “Ānanda, today we will go on a distant alms-round; do not give alms-tickets to ordinary people, but give them only to the noble ones.”
Đức Bổn Sư thấy vòm hoa lài đó, liền trong tâm chấp nhận vật thực của Subhaddā, và vào ngày hôm sau, khi bình minh lên, Ngài nói với Tôn giả Ānanda: “Ānanda, hôm nay chúng ta sẽ đi khất thực xa, đừng phát phiếu cho phàm nhân, chỉ phát cho các bậc Thánh thôi.”
Thero bhikkhūnaṃ ārocesi – ‘‘āvuso, satthā ajja dūraṃ bhikkhācāraṃ gamissati.
The elder announced to the monks, “Friends, the Teacher will go on a distant alms-round today.
Trưởng lão Ānanda thông báo cho các Tỳ-kheo: “Thưa các bạn, Đức Bổn Sư hôm nay sẽ đi khất thực xa.
Puthujjanā mā gaṇhantu, ariyāva salākaṃ gaṇhantū’’ti.
Ordinary people should not take them; only noble ones should take the alms-tickets.”
Phàm nhân chớ nhận, chỉ các bậc Thánh hãy nhận phiếu.”
Kuṇḍadhānatthero – ‘‘āharāvuso, salāka’’nti paṭhamaṃyeva hatthaṃ pasāresi.
Elder Kuṇḍadhāna immediately stretched out his hand, saying, “Bring the alms-tickets, friend!”
Trưởng lão Kuṇḍadhāna liền đưa tay ra trước tiên và nói: “Thưa bạn, hãy mang phiếu đến đây.”
Ānando ‘‘satthā tādisānaṃ bhikkhūnaṃ salākaṃ na dāpeti, ariyānaṃyeva dāpetī’’ti vitakkaṃ uppādetvā gantvā satthu ārocesi.
Ānanda thought, “The Teacher does not allow alms-tickets to be given to such monks; he allows them to be given only to noble ones,” and going, reported to the Teacher.
Ānanda suy nghĩ: “Đức Bổn Sư không cho phát phiếu cho những Tỳ-kheo như vậy, Ngài chỉ cho phát cho các bậc Thánh thôi,” rồi đi báo cáo với Đức Bổn Sư.
Satthā ‘‘āharāpentassa salākaṃ dehī’’ti āha.
The Teacher said, “Give the alms-tickets to him who asked for them.”
Đức Bổn Sư nói: “Hãy phát phiếu cho người mang đến.”
Thero cintesi – ‘‘sace kuṇḍadhānassa salākā dātuṃ na yuttā, atha satthā paṭibāheyya, bhavissati ettha kāraṇa’’nti ‘‘kuṇḍadhānassa salākaṃ dassāmī’’ti gamanaṃ abhinīhari.
The elder thought, “If it were not proper to give alms-tickets to Kuṇḍadhāna, then the Teacher would have forbidden it. There must be a reason for this,” and resolved to go and give Kuṇḍadhāna the alms-tickets.
Trưởng lão Ānanda nghĩ: “Nếu không nên phát phiếu cho Kuṇḍadhāna, thì Đức Bổn Sư sẽ ngăn cản. Chắc hẳn có lý do gì đó ở đây.” Nghĩ vậy, Ngài quyết định đi để phát phiếu cho Kuṇḍadhāna.
Kuṇḍadhāno tassa purāgamanā eva abhiññāpādakaṃ catutthajjhānaṃ samāpajjitvā iddhiyā ākāse ṭhatvā ‘‘āharāvuso ānanda, satthā maṃ jānāti, mādisaṃ bhikkhuṃ paṭhamaṃ salākaṃ gaṇhantaṃ na satthā vāretī’’ti hatthaṃ pasāretvā salākaṃ gaṇhi.
Before Ānanda arrived, Kuṇḍadhāna had already entered the fourth jhāna, which is the basis for abhiññā, and by his psychic power, stood in the air. Stretching out his hand, he said, “Bring the alms-tickets, friend Ānanda. The Teacher knows me; he does not forbid a monk like me from taking the alms-tickets first,” and took the alms-ticket.
Kuṇḍadhāna, trước khi Ānanda kịp trở lại, đã nhập Tứ thiền làm nền tảng cho Abhiññā, rồi dùng thần thông đứng trên không trung và nói: “Thưa bạn Ānanda, hãy mang đến đây! Đức Bổn Sư biết tôi, Ngài không ngăn cản một Tỳ-kheo như tôi nhận phiếu trước tiên.” Nói xong, Ngài đưa tay ra và nhận phiếu.
Satthā taṃ aṭṭhuppattiṃ katvā theraṃ imasmiṃ sāsane paṭhamaṃ salākaṃ gaṇhantānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi.
The Teacher, having made this incident an opportunity, placed the elder in the foremost position among those who take alms-tickets first in this Dispensation.
Đức Bổn Sư lấy sự việc đó làm cơ sở, đặt Trưởng lão vào vị trí đứng đầu trong số những người nhận phiếu trước tiên trong giáo pháp này.
Yasmā ayaṃ thero rājānaṃ upatthambhaṃ labhitvā sappāyāhārapaṭilābhena samāhitacitto vipassanāya kammaṃ karonto upanissayasampannatāya chaḷabhiñño ahosi.
This elder, having obtained the king’s support and received appropriate food, became concentrated in mind. Engaging in insight meditation, he attained the six abhiññās due to the completeness of his supporting conditions.
Vì Trưởng lão này, sau khi nhận được sự hỗ trợ của vua và có được thức ăn thích hợp, với tâm định tĩnh, đã thực hành thiền quán và nhờ đầy đủ các điều kiện hỗ trợ (upanissaya), đã đạt được Lục thông (chaḷabhiñño).
Evaṃbhūtassāpi imassa therassa guṇe ajānantā ye puthujjanā bhikkhū ‘‘ayaṃ paṭhamaṃ salākaṃ gaṇhati, kiṃ nu kho eta’’nti vimatiṃ uppādenti.
Even though he was such, some ordinary monks, not knowing the elder’s virtues, developed doubts, thinking, “This monk takes the alms-tickets first. What can this mean?”
Tuy Trưởng lão là người như vậy, nhưng những Tỳ-kheo phàm nhân không biết đức hạnh của Ngài đã sinh nghi ngờ: “Vị này nhận phiếu trước tiên, có chuyện gì vậy?”
Tesaṃ taṃ vimatividhamanatthaṃ thero ākāsaṃ abbhuggantvā iddhipāṭihāriyaṃ dassetvā aññāpadesena aññaṃ byākaronto ‘‘pañca chinde’’ti gāthaṃ abhāsi.
To dispel their doubts, the elder ascended into the sky and performed a psychic marvel, then, referring to another matter, delivered the verse starting with “Cut off five…”
Để xua tan sự nghi ngờ đó của họ, Trưởng lão đã bay lên không trung, thể hiện thần thông biến hóa, và dùng một cách nói khác để giải thích về quả A-la-hán, Ngài đã đọc bài kệ “Pañca chinde” (Hãy chặt bỏ năm).
1. Evaṃ so pūritapuññasambhārānurūpena arahā hutvā pattaetadaggaṭṭhāno attano pubbakammaṃ saritvā somanassavasena pubbacaritāpadānaṃ pakāsento sattāhaṃ paṭisallīnantiādimāha.
Thus, having become an Arahant in accordance with his accumulated merits and having attained this foremost position, he recalled his past deeds and, out of joy, revealed his former conduct, saying, “For seven days he remained in seclusion,” and so on.
1. Như vậy, vị A-la-hán ấy, xứng đáng với sự tích lũy công đức đã hoàn mãn, đã đạt được vị trí tối thượng (etadagga), nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, do vui mừng mà công bố hạnh tích quá khứ của mình, bắt đầu bằng lời sattāhaṃ paṭisallīnaṃ (đã an trú độc cư bảy ngày) và những lời tiếp theo.
Tattha satthāhaṃ sattadivasaṃ nirodhasamāpattivihārena paṭisallīnaṃ vivekabhūtanti attho.
Herein, “seven days” means seven days, and “remained in seclusion” means abiding in seclusion through the attainment of cessation. This is the meaning.
Trong đó, ý nghĩa của sattāhaṃ paṭisallīnaṃ là bảy ngày an trú độc cư trong trạng thái diệt tận định (nirodhasamāpatti), tức là an trú trong sự vắng lặng.
Sesaṃ uttānatthamevāti.
The rest has a clear meaning.
Phần còn lại có nghĩa rõ ràng.
Sobhito nāma nāmenātiādikaṃ āyasmato sāgatattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Sāgata begins with “Named Sobhita,” and so on. This elder too, having made aspirations under previous Buddhas, accumulated merits in various existences that served as supporting conditions for release from saṃsāra. During the time of Padumuttara Bhagavā, he was reborn into a brahmin family and attained proficiency in all arts. His name was Sobhita, and he was a master of the three Vedas, complete with the Nighaṇḍu and Keṭubha texts, expert in grammar with its divisions of syllables, and proficient in the Lokāyata and Mahāpurisa-lakkhana texts.
Apadāna của Tôn giả Sāgata bắt đầu bằng Sobhito nāma nāmenā (tên là Sobhita).
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle ekasmiṃ brāhmaṇakule nibbatto sabbasippesu nipphattiṃ patto nāmena sobhito nāma hutvā tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṃ sākkharappabhedānaṃ itihāsapañcamānaṃ padako veyyākaraṇo lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo.
One day, seeing Padumuttara Bhagavā, adorned with the thirty-two marks of a Great Man, passing through the garden gate, he became exceedingly delighted in mind. He extolled him with many methods and many praises of his virtues.
Vị này cũng đã tạo các điều kiện hỗ trợ (adhikāra) với các vị Phật quá khứ, tích lũy các công đức là nhân duyên cho sự giải thoát (vivaṭṭūpanissaya) trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Thế Tôn Padumuttara, Ngài sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn, đạt đến sự thành thạo trong tất cả các nghề, tên là Sobhita, thông thạo ba bộ Veda cùng với Nighaṇḍu và Keṭubha, cùng với các phần ngữ pháp (akkharappabheda) và lịch sử là thứ năm (itihāsapañcamānaṃ), là người đọc tụng, là nhà ngữ pháp, không hề thiếu sót trong các dấu hiệu của bậc đại nhân (mahāpurisalakkhaṇa) và triết học thế gian (lokāyata).
So ekadivasaṃ padumuttaraṃ bhagavantaṃ dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇasiriyā sobhamānaṃ uyyānadvārena gacchantaṃ disvā atīva pasannamānaso anekehi upāyehi anekehi guṇavaṇṇehi thomanaṃ akāsi.
Bhagavā, hearing his praise, gave a prediction: “In the future, in the Dispensation of Gotama Bhagavā, there will be a disciple named Sāgata.”
Một ngày nọ, Ngài thấy Đức Thế Tôn Padumuttara, đang trang nghiêm với vẻ đẹp của ba mươi hai tướng tốt của bậc đại nhân, đi qua cổng vườn, tâm Ngài vô cùng hoan hỷ, đã ca ngợi Ngài bằng nhiều phương cách và nhiều lời tán dương công đức.
Bhagavā tassa thomanaṃ sutvā ‘‘anāgate gotamassa bhagavato sāsane sāgato nāma sāvako bhavissatī’’ti byākaraṇaṃ adāsi.
From that time onwards, he performed meritorious deeds, lived for his full lifespan, and after passing away from that existence, was reborn in the deva realm.
Đức Thế Tôn nghe lời tán dương của Ngài, liền thọ ký: “Trong giáo pháp của Đức Thế Tôn Gotama trong tương lai, sẽ có một đệ tử tên là Sāgata.”
So tato paṭṭhāya puññāni karonto yāvatāyukaṃ ṭhatvā tato cuto devaloke nibbatto.
For a hundred thousand aeons, among devas and humans, he experienced both kinds of prosperity. In this Buddha-era, he was reborn in a good family.
Từ đó trở đi, Ngài làm các công đức, sống trọn đời, sau khi chết từ kiếp đó, Ngài sinh vào cõi trời.
Kappasatasahassadevamanussesu ubhayasampattiyo anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde ekasmiṃ kulagehe nibbatto.
Having experienced both kinds of prosperity for a hundred thousand aeons among devas and humans, he was born into a good family's home in this Buddha-era.
Sau khi hưởng thụ cả hai sự sung túc của chư thiên và loài người trong một trăm ngàn đại kiếp, Ngài sinh ra trong một gia đình quý tộc vào thời Đức Phật này.
Tassa mātāpitaro somanassaṃ vaḍḍhento sujāto āgatoti sāgatoti nāmaṃ kariṃsu.
His parents, increasing their joy, named him Sāgata, saying, "A well-born one has come!"
Cha mẹ Ngài đã đặt tên Ngài là Sāgata (người đến tốt lành) vì Ngài đã làm tăng thêm niềm vui của họ, như một người tốt lành đã đến.
So sāsane pasīditvā pabbajitvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ patto.
That Sāgata, having become confident in the Sāsana, went forth, developed Vipassanā, and attained Arahantship.
Ngài đã tin vào giáo pháp, xuất gia, phát triển thiền quán và đạt đến quả A-la-hán.
21. Vipathā uddharitvānāti viruddhapathā kumaggā, uppathā vā uddharitvā apanetvā.
21. Having lifted them from wrong paths means having removed them from conflicting paths, from wrong paths, or from by-paths.
21. Vipathā uddharitvānā có nghĩa là đã cứu vớt, đã loại bỏ khỏi con đường sai lầm, khỏi con đường tà đạo, hoặc khỏi con đường lạc lối.
Pathaṃ ācikkhaseti, bhante, sabbaññu tuvaṃ pathaṃ sappurisamaggaṃ nibbānādhigamanupāyaṃ ācikkhase kathesi desesi vibhaji uttāniṃ akāsīti attho.
You teach the path means, Venerable Sir, you, the Omniscient One, teach, declare, expound, clarify the path, the way of the virtuous, the means to attain Nibbāna.
Pathaṃ ācikkhase, bạch Đức Thế Tôn, Ngài là bậc Toàn Tri, Ngài đã chỉ dạy, đã thuyết giảng, đã phân tích, đã làm rõ ràng con đường chân chính, con đường của bậc thiện nhân, phương pháp để đạt đến Niết-bàn.
Sesaṃ uttānatthamevāti.
The rest is clear in meaning.
Phần còn lại có nghĩa rõ ràng.
Padumuttaranāthassātiādikaṃ āyasmato kaccānattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of Venerable Kaccāna Thera begins with " Of Padumuttara, the Lord," and so on.
Apadāna của Tôn giả Kaccāna bắt đầu bằng Padumuttaranāthassā (của Đức Padumuttara).
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle gahapatimahāsālakulagehe nibbattetvā vuddhippatto ekadivasaṃ satthu santike dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ saṃkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ vibhajantānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā sayampi taṃ ṭhānantaraṃ patthento dānādīni puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto sumedhassa bhagavato kāle vijjādharo hutvā ākāsena gacchanto satthāraṃ ekasmiṃ vanasaṇḍe nisinnaṃ disvā pasannamānaso kaṇikārapupphehi pūjaṃ akāsi.
This Thera, too, having made aspirations under previous Buddhas, accumulating merits that lead to Nibbāna in various existences, was born into the home of a wealthy householder in the city of Haṃsavatī during the time of Padumuttara Bhagavā. Having grown up, one day, while listening to the Dhamma from the Teacher, he saw the Teacher placing a certain monk in the foremost position among those who expound the meaning of what has been taught concisely. Thereupon, he himself aspired to that same position. After performing acts of merit such as giving, and wandering through existences among devas and humans, he became a Vidyādhara during the time of Sumedha Bhagavā. As he was travelling through the air, he saw the Teacher seated in a grove, and with a gladdened mind, he offered a floral tribute of kaṇikāra flowers.
Vị này cũng đã tạo các điều kiện hỗ trợ (adhikāra) với các vị Phật quá khứ, tích lũy các công đức là nhân duyên cho sự giải thoát trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Thế Tôn Padumuttara, Ngài sinh ra trong một gia đình gia chủ giàu có, lớn lên. Một ngày nọ, khi nghe pháp từ Đức Bổn Sư, Ngài thấy Đức Bổn Sư đặt một Tỳ-kheo vào vị trí đứng đầu trong số những người phân tích ý nghĩa chi tiết của những lời đã được thuyết giảng một cách tóm tắt. Thấy vậy, Ngài cũng mong muốn đạt được vị trí đó, liền làm các công đức như bố thí, v.v., rồi luân hồi trong cõi trời và loài người. Vào thời Đức Thế Tôn Sumedha, Ngài là một vị Vidyādhara (người nắm giữ thần chú), đang bay trên không trung, thấy Đức Bổn Sư đang ngồi trong một khu rừng, tâm Ngài hoan hỷ, liền cúng dường bằng hoa Kanikāra.
So tena puññakammena aparāparaṃ sugatīsuyeva parivattetvā kassapadasabalassa kāle bārāṇasiyaṃ kulaghare nibbattitvā parinibbute bhagavati suvaṇṇacetiyakaraṇaṭṭhānaṃ dasasahassagghanikāya suvaṇṇiṭṭhakāya pūjaṃ katvā ‘‘bhagavā mayhaṃ nibbattanibbattaṭṭhāne sarīraṃ suvaṇṇavaṇṇaṃ hotū’’ti pattharaṃ akāsi.
By that meritorious deed, he passed through successive good existences, and in the time of Kassapa, the Lord of Ten Strengths, he was born into a good family in Bārāṇasī. When the Bhagavā had attained final Nibbāna, he offered a golden brick worth one hundred thousand to the place where a golden cetiya was being built, and made a wish, "May my body be golden-colored in every existence I am born into!"
Do đó, nhờ phước nghiệp ấy, vị ấy hết lần này đến lần khác, luân chuyển trong các cõi thiện lành, và vào thời Đức Phật Kassapa, vị ấy tái sinh vào một gia đình quý tộc ở Bārāṇasī. Khi Đức Thế Tôn nhập Niết Bàn, vị ấy đã cúng dường một viên gạch vàng trị giá một trăm ngàn tại nơi xây dựng tháp vàng, và đã phát nguyện rằng: “Nguyện cho thân thể con được sắc vàng rực rỡ trong mỗi kiếp tái sinh của con, bạch Đức Thế Tôn!”
Tato yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā ekaṃ buddhantaraṃ devamanussesu saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde ujjeniyaṃ rañño caṇḍapajjotassa purohitassa gehe nibbatti, tassa nāmaggahaṇadivase mātāpitaro ‘‘amhākaṃ putto suvaṇṇavaṇṇo attano nāmaṃ gahetvā āgato’’ti kañcanamāṇavotveva nāmaṃ kariṃsu.
Thereafter, having done wholesome deeds throughout his life, and having wandered through existences among devas and humans for one Buddha-interval, he was born in this Buddha-era in Ujjenī, in the home of the purohita of King Caṇḍapajjota. On the day of his naming ceremony, his parents said, "Our son, golden-hued, has come bearing his own name," and named him Kaṃcanamāṇava.
Sau đó, vị ấy đã tạo các thiện nghiệp suốt đời, luân hồi trong cõi trời và người suốt một khoảng thời gian giữa hai Đức Phật. Đến thời Đức Phật hiện tại, vị ấy tái sinh vào nhà của vị trưởng lão của vua Caṇḍapajjota ở Ujjenī. Vào ngày đặt tên, cha mẹ vị ấy đã đặt tên là Kañcanamāṇava (Kim Đồng Tử), nói rằng: “Con trai của chúng ta có sắc vàng rực rỡ, đã đến mang theo tên của chính nó.”
So vuddhimanvāya tayo vede uggaṇhitvā pitu accayena purohitaṭṭhānaṃ labhi.
Having grown up, he mastered the three Vedas and, upon his father's passing, obtained the position of purohita.
Vị ấy lớn lên, học thuộc ba bộ Veda, và sau khi cha qua đời, đã nhận được chức vị trưởng lão.
So gottavasena kaccānoti paññāyittha.
He became known as Kaccāna by lineage.
Vị ấy được biết đến với tên Kaccāna theo dòng họ.
Rājā caṇḍapajjoto buddhuppādaṃ sutvā, ‘‘ācariya, tvaṃ tattha gantvā satthāraṃ idhānehī’’ti pesesi.
King Caṇḍapajjota, hearing of the Buddha's arising, sent him, saying, "Teacher, go there and bring the Teacher here."
Vua Caṇḍapajjota, khi nghe tin Đức Phật xuất hiện, đã sai vị ấy đi, nói: “Thưa đạo sư, ngài hãy đến đó và thỉnh Đức Đạo Sư về đây.”
So attaṭṭhamo satthu santikaṃ upagato.
He approached the Teacher with seven others, making a group of eight.
Vị ấy cùng với bảy người khác đã đến gặp Đức Đạo Sư.
Tassa satthā dhammaṃ desesi.
The Teacher taught him the Dhamma.
Đức Đạo Sư đã thuyết pháp cho vị ấy.
Desanāpariyosāne so sattahi janehi saddhiṃ sahapaṭisambhidāhi arahatte patiṭṭhāsi.
At the conclusion of the discourse, he, along with the seven others, became established in Arahantship with the four paṭisambhidā.
Khi bài pháp kết thúc, vị ấy cùng với bảy người kia đã chứng quả A-la-hán với Tứ Tuệ Phân Tích.
Atha satthā ‘‘etha, bhikkhavo’’ti hatthaṃ pasāresi.
Then the Teacher extended his hand, saying, "Come, monks!"
Bấy giờ, Đức Đạo Sư đã đưa tay ra và nói: “Này các Tỳ-kheo, hãy đến!”
Te tāvadeva dvaṅgulamattakesamassukā iddhimayapattacīvaradharā vassasaṭṭhikattherā viya ahesuṃ.
Immediately, they became like Theras of sixty vassas, with hair and beards two finger-breadths long, holding alms-bowls and robes made by psychic power.
Ngay lập tức, họ trở thành những vị trưởng lão như đã an cư sáu mươi hạ, với tóc và râu dài hai ngón tay, và mang y bát do thần thông biến hóa.
Evaṃ thero sadatthaṃ nipphādetvā, ‘‘bhante, rājā pajjoto tumhākaṃ pāde vandituṃ dhammañca sotuṃ icchatī’’ti satthu ārocesi.
Thus, the Thera, having accomplished his own welfare, reported to the Teacher, "Venerable Sir, King Pajjota desires to venerate your feet and to hear the Dhamma."
Khi vị trưởng lão đã hoàn thành mục đích của mình, ngài đã bạch với Đức Đạo Sư: “Bạch Đức Thế Tôn, vua Pajjota muốn đảnh lễ chân Ngài và nghe pháp.”
Satthā ‘‘tvaṃyeva bhikkhu tattha gaccha, tayi gatepi rājā pasīdissatī’’ti āha.
The Teacher said, "You yourself, monk, go there; even if you go, the king will be gladdened."
Đức Đạo Sư nói: “Chính con, Tỳ-kheo, hãy đến đó. Khi con đến, nhà vua cũng sẽ có đức tin.”
Thero attaṭṭhamo tattha gantvā rājānaṃ pasādetvā avantīsu sāsanaṃ patiṭṭhāpetvā puna satthu santikameva gato.
The Thera, accompanied by seven others, went there, gladdened the king, established the Sāsana in Avanti, and then returned to the Teacher.
Vị trưởng lão cùng với bảy người khác đã đến đó, làm cho nhà vua có đức tin, thiết lập giáo pháp ở Avantī, rồi lại trở về với Đức Đạo Sư.
31. Evaṃ so pattaarahattaphalo ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ saṃkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ vibhajantānaṃ yadidaṃ mahākaccāno’’ti (a. ni. 1.188, 197) etadaggaṭṭhānaṃ patvā attano pubbakammaṃ saritvā pubbacaritāpadānaṃ pakāsento padumuttaranāthassātiādimāha.
31. Thus, having attained the fruit of Arahantship, and having reached this foremost position, "Foremost, O bhikkhus, among my disciples who expound the meaning of what has been taught concisely is Mahākaccāna," he recalled his past karma and declared his former deeds, beginning with " Of Padumuttara, the Lord."
31. Như vậy, vị ấy đã chứng quả A-la-hán, đạt đến địa vị tối thắng (Etadagga) như lời: “Này các Tỳ-kheo, trong số các đệ tử của Ta, người giải thích ý nghĩa rộng rãi của những lời Ta nói vắn tắt là Mahākaccāna” (A.N. 1.188, 197). Nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, vị ấy đã kể lại câu chuyện về hành vi quá khứ của mình, bắt đầu với câu: “Padumuttaranāthassa” (Đức Padumuttara).
Tattha padumaṃ nāma cetiyanti padumehi chāditattā vā padumākārehi katattā vā bhagavato vasanagandhakuṭivihārova pūjanīyabhāvena cetiyaṃ, yathā ‘‘gotamakacetiyaṃ, āḷavakacetiya’’nti vutte tesaṃ yakkhānaṃ nivasanaṭṭhānaṃ pūjanīyaṭṭhānattā cetiyanti vuccati, evamidaṃ bhagavato vasanaṭṭhānaṃ cetiyanti vuccati, na dhātunidhāyakacetiyanti veditabbaṃ.
There, a cetiya named Paduma refers to the Bhagavā's dwelling, a perfumed chamber or vihāra, which is considered a cetiya due to being covered with lotuses or made in the shape of lotuses, or due to its venerable nature; just as when "Gotamaka Cetiya" or "Āḷavaka Cetiya" are mentioned, the dwelling places of those yakkhas are called cetiyas because they are venerable places, so too, this dwelling place of the Bhagavā is called a cetiya. It should not be understood as a relic cetiya.
Trong đó, “Padumaṃ nāma cetiyaṃ” (Tháp tên Paduma) là một ngôi tháp được gọi như vậy vì nó được che phủ bằng hoa sen, hoặc được làm theo hình dáng hoa sen, hoặc là tịnh xá Gandhakuti nơi Đức Thế Tôn cư ngụ, được tôn kính như một ngôi tháp. Giống như khi nói “Gotamakacetiya” (Tháp Gotamaka) và “Āḷavakacetiya” (Tháp Āḷavaka), nơi cư ngụ của các dạ-xoa đó được gọi là tháp vì là nơi đáng được tôn kính. Tương tự, nơi cư ngụ của Đức Thế Tôn này được gọi là tháp, không nên hiểu là tháp chứa xá-lợi.
Na hi aparinibbutassa bhagavato sarīradhātūnaṃ abhāvā dhātucetiyaṃ akari.
For indeed, as the Bhagavā had not yet attained final Nibbāna, there were no bodily relics, so no relic cetiya was made.
Thật vậy, không có tháp xá-lợi nào được xây dựng vì không có xá-lợi thân của Đức Thế Tôn khi Ngài chưa nhập Niết Bàn.
Silāsanaṃ kārayitvāti tassā padumanāmikāya gandhakuṭiyā pupphādhāratthāya heṭṭhā phalikamayaṃ silāsanaṃ kāretvā.
Having made a stone seat means having made a crystal stone seat below that perfumed chamber named Paduma, for the purpose of holding flowers.
“Silāsanaṃ kārayitvā” (Sau khi làm một ghế đá) có nghĩa là sau khi làm một ghế đá bằng pha lê bên dưới ngôi tịnh xá Gandhakuti tên Paduma đó để đặt hoa.
Suvaṇṇenābhilepayinti taṃ silāsanaṃ jambonadasuvaṇṇena abhivisesena lepayiṃ chādesinti attho.
He plated it with gold means he particularly covered or coated that stone seat with Jambonada gold.
“Suvaṇṇenābhilepayi” (Đã trát bằng vàng) có nghĩa là đã trát đặc biệt ghế đá đó bằng vàng Jambonada, tức là đã che phủ bằng vàng.
So yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto amhākaṃ bodhisattassa mātukucchiyaṃ paṭisandhiggahaṇadivase kapilavatthusmiṃyeva amaccagehe paṭisandhiṃ gaṇhi, bodhisattena saddhiṃ ekadivasaṃyeva jātoti taṃ divasaṃyeva naṃ dukūlacumbaṭake nipajjāpetvā bodhisattassa upaṭṭhānatthāya nayiṃsu.
Having performed wholesome deeds throughout his life and wandered through existences among devas and humans, he took rebirth in the home of a minister in Kapilavatthu on the very day our Bodhisatta took conception in his mother's womb. As he was born on the same day as the Bodhisatta, on that very day, they laid him on a fine silk cushion and brought him to attend upon the Bodhisatta.
Vị ấy đã tạo thiện nghiệp suốt đời, luân hồi trong cõi trời và người. Vào ngày Bồ Tát của chúng ta tái sinh vào thai mẹ, vị ấy cũng tái sinh vào nhà của một vị đại thần ở Kapilavatthu. Vì sinh cùng ngày với Bồ Tát, nên ngay ngày đó, vị ấy được đặt nằm trên một chiếc khăn lụa và được đưa đến để hầu hạ Bồ Tát.
Bodhisattena hi saddhiṃ bodhirukkho, rāhulamātā, cattāro nidhī, ārohanahatthī, assakaṇḍako, ānando, channo, kāḷudāyīti ime satta ekadivase jātattā sahajātā nāma ahesuṃ.
Indeed, the Bodhi tree, Rāhulamātā, the four treasures, the riding elephant, the horse Kaṇṭhaka, Ānanda, Channa, and Kāḷudāyi — these seven were born on the same day as the Bodhisatta, and were therefore called co-borns.
Thật vậy, Bồ Đề Thụ, mẹ của Rāhula, bốn kho tàng, voi cưỡi, ngựa Kaṇḍaka, Ānanda, Channa, và Kāḷudāyī – bảy thứ này được gọi là bảy người bạn đồng sinh vì sinh cùng ngày với Bồ Tát.
Athassa nāmaggahaṇadivase sakalanagarassa udaggacittadivase jātattā udāyitveva nāmaṃ akaṃsu.
Then, on the day of his naming ceremony, since he was born on a day when the entire city was joyous, they gave him the name Udāyi.
Vào ngày đặt tên cho vị ấy, vì sinh vào ngày mà toàn thành phố hân hoan, nên họ đã đặt tên là Udāyī.
Thokaṃ kāḷadhātukattā pana kāḷudāyīti paññāyittha.
However, because of his slightly dark complexion, he became known as Kāḷudāyī.
Vì có một chút màu da sẫm, vị ấy được biết đến với tên Kāḷudāyī.
So bodhisattena saddhiṃ kumārakīḷaṃ kīḷanto vuddhiṃ agamāsi.
Playing childhood games with the Bodhisatta, he grew up.
Vị ấy lớn lên cùng chơi trò trẻ con với Bồ Tát.
Aparabhāge lokanāthe mahābhinikkhamanaṃ nikkhamitvā anukkamena sabbaññutaṃ patvā pavattitavaradhammacakke rājagahaṃ upanissāya veḷuvane viharante suddhodanamahārājā taṃ pavattiṃ sutvā purisasahassaparivāraṃ ekaṃ amaccaṃ ‘‘puttaṃ me idhānehī’’ti pesesi.
Later, when the Lord of the World had undertaken the Great Renunciation, gradually attained omniscience, and set in motion the excellent Wheel of Dhamma, dwelling in Veḷuvana near Rājagaha, King Suddhodana heard this news and sent an attendant accompanied by a thousand men, saying, “Bring my son here.”
Sau đó, khi Đức Thế Tôn đã thực hiện cuộc Đại Xuất Gia và tuần tự đạt được Toàn Tri Giác, Ngài đang trú ngụ ở Veḷuvana, gần Rājagaha, với bánh xe Chánh Pháp tối thượng đã được chuyển vận. Vua Suddhodana Đại Đế, khi nghe tin đó, đã sai một vị đại thần cùng với một ngàn người tùy tùng, nói: “Hãy đưa con trai ta về đây.”
So dhammadesanāvelāyaṃ satthu santikaṃ gantvā parisapariyante ṭhito dhammaṃ sutvā saparivāro arahattaṃ pāpuṇi.
During the Dhamma discourse, that attendant went to the Master, stood at the edge of the assembly, listened to the Dhamma, and attained arahantship with his retinue.
Vị ấy đã đến gặp Đức Đạo Sư vào lúc thuyết pháp, đứng ở rìa hội chúng, nghe pháp và cùng với tùy tùng của mình đã chứng quả A-la-hán.
Atha ne satthā ‘‘etha, bhikkhavo’’ti hatthaṃ pasāresi.
Then the Master extended his hand to them, saying, “Come, bhikkhus.”
Bấy giờ, Đức Đạo Sư đã đưa tay ra và nói: “Này các Tỳ-kheo, hãy đến!”
Sabbe taṅkhaṇaññeva iddhimayapattacīvaradharā vassasaṭṭhikattherā viya ahesuṃ.
All of them instantly became like theras of sixty Vassas, possessing robes and alms-bowls made by psychic power.
Tất cả họ ngay lập tức trở thành những vị trưởng lão như đã an cư sáu mươi hạ, mang y bát do thần thông biến hóa.
Arahattappattito paṭṭhāya pana ariyā majjhattāva honti.
However, having attained arahantship, the Noble Ones are indifferent.
Tuy nhiên, từ khi chứng quả A-la-hán, các bậc Thánh trở nên trung lập.
Tasmā raññā pahitasāsanaṃ dasabalassa na kathesi.
Therefore, they did not convey the message sent by the king to the Dasabala.
Vì vậy, vị ấy đã không trình tấu thông điệp của nhà vua lên Đức Thập Lực.
Rājā ‘‘neva gato āgacchati, na sāsanaṃ suyyatī’’ti aparaṃ amaccaṃ purisasahassehi pesesi.
The king thought, “He who went has not returned, nor is any message heard,” and sent another attendant with a thousand men.
Nhà vua nghĩ: “Người đi không trở về, thông điệp cũng không được nghe.” Ngài lại sai một vị đại thần khác cùng với một ngàn người tùy tùng.
Tasmimpi tathā paṭipanne aparampi pesesīti evaṃ navahi purisasahassehi saddhiṃ nava amacce pesesi.
When he too acted in the same way, the king sent yet another attendant, and in this manner, he sent nine attendants with nine thousand men.
Khi vị này cũng hành động tương tự, Ngài lại sai một người khác. Cứ thế, Ngài đã sai chín vị đại thần cùng với chín ngàn người tùy tùng.
Sabbe arahattaṃ patvā tuṇhī ahesuṃ.
All of them attained arahantship and remained silent.
Tất cả đều chứng quả A-la-hán và giữ im lặng.
Atha rājā cintesi – ‘‘ettakā janā mayi sinehābhāvena dasabalassa idhāgamanatthāya na kiñci kathayiṃsu, ayaṃ kho udāyi dasabalena samavayo, sahapaṃsukīḷiko, mayi ca sineho atthi, imaṃ pesessāmī’’ti taṃ pakkosāpetvā, ‘‘tāta, tvaṃ purisasahassaparivāro rājagahaṃ gantvā dasabalaṃ idhānehī’’ti vatvā pesesi.
Then the king thought, “So many people, due to their lack of affection for me, did not say anything to the Dasabala about coming here. This Udāyī, however, is of the same age as the Dasabala, a companion from childhood, and he has affection for me. I will send him.” So, he called him and, saying, “My dear, you, accompanied by a thousand men, go to Rājagaha and bring the Dasabala here,” he sent him.
Bấy giờ, nhà vua suy nghĩ: “Bấy nhiêu người này, vì không có tình cảm với ta, đã không nói gì để thỉnh Đức Thập Lực về đây. Udāyī này là bạn đồng niên của Đức Thập Lực, bạn cùng chơi cát, và có tình cảm với ta. Ta sẽ sai vị này.” Ngài đã triệu tập vị ấy và nói: “Này con, con hãy cùng với một ngàn người tùy tùng đến Rājagaha và thỉnh Đức Thập Lực về đây.”
So pana gacchanto ‘‘sacāhaṃ, deva, pabbajituṃ labhissāmi, evāhaṃ bhagavantaṃ idhānessāmī’’ti vatvā ‘‘yaṃ kiñci katvā mama puttaṃ dassehī’’ti vutto rājagahaṃ gantvā satthu dhammadesanavelāyaṃ parisapariyante ṭhito dhammaṃ sutvā saparivāro arahattaṃ patvā ehibhikkhubhāve patiṭṭhāsi.
While going, he said, “If I am permitted to ordain, O King, I will bring the Blessed One here.” The king, having been told, “Do whatever it takes to bring my son to me,” went to Rājagaha, and during the Master’s Dhamma discourse, he stood at the edge of the assembly, listened to the Dhamma, and attained arahantship with his retinue, being established in the Ehi Bhikkhu state.
Vị ấy, khi đang đi, đã nói: “Nếu con được xuất gia, thì con sẽ thỉnh Đức Thế Tôn về đây.” Khi được vua nói: “Con hãy làm bất cứ điều gì để cho ta thấy con trai ta,” vị ấy đã đến Rājagaha. Vào lúc Đức Đạo Sư thuyết pháp, vị ấy đứng ở rìa hội chúng, nghe pháp, và cùng với tùy tùng của mình đã chứng quả A-la-hán, và đã được thọ giới Tỳ-kheo theo phương pháp “Ehi Bhikkhu” (Hãy đến, này Tỳ-kheo).
Arahattaṃ pana patvā ‘‘na tāvāyaṃ dasabalassa kulanagaraṃ gantuṃ kālo, vasante pana upagate pupphite vanasaṇḍe haritatiṇasañchannāya bhūmiyā gamanakālo bhavissatī’’ti kālaṃ paṭimānento vasante sampatte satthu kulanagaraṃ gantuṃ gamanamaggavaṇṇaṃ saṃvaṇṇento –
However, having attained arahantship, he thought, “It is not yet the right time for the Dasabala to go to his home city. When spring arrives, when the forest groves are in bloom and the ground is covered with green grass, that will be the time for the journey.” So, waiting for the right time, when spring arrived, desiring to describe the beauty of the journey route for the Master to go to his home city, he uttered these verses:
Tuy nhiên, sau khi chứng quả A-la-hán, vị ấy nghĩ: “Đây chưa phải là lúc để Đức Thập Lực đến thành phố của dòng họ. Đến khi mùa xuân đến, khi các khu rừng nở hoa và mặt đất được bao phủ bởi cỏ xanh, đó sẽ là lúc để đi.” Chờ đợi thời điểm thích hợp, khi mùa xuân đến, vị ấy đã ca ngợi con đường đi để Đức Đạo Sư đến thành phố của dòng họ:
Imā gāthā abhāsi.
He spoke these verses.
Đó là những bài kệ được nói ra. Trong đó, aṅgārino có nghĩa là “như than hồng”.
Tattha aṅgārinoti aṅgārāni viyāti aṅgārāni.
Here, aṅgārino means ‘like embers’; thus, aṅgārāni.
Những bông hoa và quả của cây có màu đỏ như san hô, như than hồng. Vì những cây này có chúng, nên gọi là aṅgārino, có nghĩa là chúng như được bao phủ bởi những bông hoa và chồi non đỏ tươi như mưa than hồng.
Aṅgārāni rattapavāḷavaṇṇāni rukkhānaṃ pupphaphalāni, tāni etesaṃ santīti aṅgārino, abhilohitakusumakisalayehi aṅgāravuṭṭhisamparikiṇṇā viyāti attho.
The flowers and fruits of the trees are red like coral-colored embers; they possess these. Thus, aṅgārino, meaning as if strewn with showers of embers in the form of intensely red flowers and sprouts.
Dānī có nghĩa là “vào lúc này”.
Dānīti imasmiṃ kāle.
Dāni means ‘at this time’.
Dumā có nghĩa là “cây cối”.
Dumāti rukkhā.
Dumā means ‘trees’.
Bhadante là từ được hình thành bằng cách bỏ đi một âm ‘da’ từ “bhaddaṃ ante etassa”, có nghĩa là “người có phẩm hạnh tốt đẹp bên trong”.
Bhadanteti bhaddaṃ ante etassāti, ‘‘bhadante’’ti ekassa da-kārassa lopaṃ katvā vuccati.
Bhadante means, “He whose inner self is good.” It is spoken by dropping one ‘da’ from “bhadante.”
Vị Đạo Sư (Satthā) ấy là người có phẩm hạnh đặc biệt, và là bậc tối thượng trong những người có phẩm hạnh đặc biệt.
Guṇavisesayutto, guṇavisesayuttānañca aggabhūto satthā.
He is endowed with special qualities, and the Master is the foremost among those endowed with special qualities.
Vì vậy, bhadante chỉ là một cách gọi vị Đạo Sư, và đây là một từ ở ngôi thứ nhất số ít, tận cùng bằng âm ‘e’, giống như trong các trường hợp như “sugate, paṭikamme, sukhe, dukkhe, jīve”.
Tasmā, bhadanteti satthu ālapanameva, paccattavacanañcetaṃ ekārantaṃ ‘‘sugate paṭikamme sukhe dukkhe jīve’’tiādīsu viya.
Therefore, bhadante is merely an address to the Master. This word, ending in ‘e’, is also a nominative, as in “sugate, paṭikamme, sukhe, dukkhe, jīve” and so on.
Tuy nhiên, ở đây nó nên được hiểu theo nghĩa xưng hô.
Idha pana sambodhanaṭṭhe daṭṭhabbaṃ.
Here, however, it should be understood in the vocative sense.
Do đó, có lời nói rằng: “ bhadante là một từ xưng hô”.
Tena vuttaṃ, ‘‘bhadanteti ālapana’’nti.
Thus, it is said, “bhadante is an address.”
Một số người nói rằng: “Đó là một từ khác có cùng nghĩa với từ bhadda.”
‘‘Bhaddasaddena samānatthaṃ padantarameka’’nti keci.
Some say, “It is another word synonymous with ‘bhadda’.”
Những người tìm kiếm quả là phalesino.
Phalāni esantīti phalesino.
Those who seek fruits are phalesino.
Thật vậy, ngay cả những vật vô tri cũng được nói là có hành động của người hữu tri.
Acetanepi hi sacetanakiriyaṃ āha.
Indeed, it attributes a conscious action to inanimate objects.
Khi được Trưởng lão thỉnh cầu như vậy, Đức Thế Tôn, thấy rằng nhiều người sẽ đạt được những thành tựu đặc biệt nếu Ngài đến đó, đã cùng với hai mươi ngàn vị A-la-hán tùy tùng, khởi hành từ Rājagaha trên con đường đến Kapilavatthu theo một cuộc du hành không vội vã.
Evaṃ therena yācito bhagavā tattha gamane bahūnaṃ visesādhigamanaṃ disvā vīsatisahassakhīṇāsavaparivuto rājagahato aturitacārikāvasena kapilavatthugāmimaggaṃ paṭipajji.
Thus implored by the Thera, the Blessed One, seeing that many would attain special achievements on that journey, departed from Rājagaha, accompanied by twenty thousand Arahants, and proceeded on the road to Kapilavatthu, traveling at a leisurely pace.
Trưởng lão, bằng thần thông, đã đến Kapilavatthu và đứng trên không trung trước mặt nhà vua. Khi nhà vua thấy một hình dáng chưa từng thấy trước đây và hỏi: “Ngươi là ai?”, Trưởng lão, muốn cho nhà vua biết, đã nói:
Thero iddhiyā kapilavatthuṃ gantvā rañño purato ākāse ṭhitova adiṭṭhapubbavesaṃ disvā raññā ‘‘kosi tva’’nti pucchito ‘‘amaccaputtaṃ tayā bhagavato santikaṃ pesitaṃ maṃ na jānāsi, tvaṃ evaṃ pana jānāhī’’ti dassento –
The Thera, having gone to Kapilavatthu by psychic power, stood in the sky before the king. The king, seeing his previously unseen appearance, asked, “Who are you?” The Thera, wishing to show him, replied, “You do not know me, the son of the minister whom you sent to the Blessed One. But know this:
“Ngài không biết con, con là con trai của vị quan mà ngài đã phái đến Đức Thế Tôn. Vậy thì, ngài hãy biết điều này:
Tattha buddhassa puttomhīti sabbaññubuddhassa orassa putto amhi.
Here, buddhassa puttomhī means, “I am the true son of the All-Enlightened Buddha.”
Trong đó, buddhassa puttomhi có nghĩa là “con là con ruột của Đức Phật Toàn Giác”.
Asayhasāhinoti abhisambodhito pubbe ṭhapetvā mahābodhisattaṃ aññehi sahituṃ vahituṃ asakkuṇeyyattā asayhassa sakalassa bodhisambhārassa mahākāruṇikādhikārassa ca sahanato vahanato, tato parampi aññehi sahituṃ abhibhavituṃ asakkuṇeyyattā asayhānaṃ pañcannaṃ mārānaṃ sahanato abhibhavanato, āsayānusayacaritādhimuttiādivibhāgāvabodhanena yathārahaṃ veneyyānaṃ diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthehi anusāsanīsaṅkhātassa aññehi asayhassa buddhakiccassa sahanato, tattha vā sādhukāribhāvato asayhasāhino.
Asayhasāhino means, “unbearable to be endured or carried by others, except for the Great Bodhisatta before his enlightenment, due to his endurance and carrying of all the requisites for enlightenment and the supernormal deeds of great compassion; and beyond that, due to his endurance and overcoming of the five Māras, whom others cannot endure or overcome; or due to his ability to endure the Buddha-deeds, which others cannot perform, that are called admonition to the trainees according to their inclinations, latent tendencies, temperaments, and dominant dispositions, regarding their present welfare, future welfare, and ultimate spiritual goal; or alternatively, due to his excellent accomplishment in those deeds.”
Asayhasāhino có nghĩa là “bậc có khả năng chịu đựng những điều không thể chịu đựng được”. Trước khi giác ngộ viên mãn, ngoại trừ Đại Bồ Tát, không ai có thể chịu đựng hoặc gánh vác toàn bộ các Ba-la-mật (bodhisambhāra) và nhiệm vụ đại bi (mahākāruṇikādhikāra) không thể chịu đựng được. Sau đó, không ai khác có thể chịu đựng hoặc khuất phục năm loại ma (māra) không thể khuất phục được. Hoặc, Ngài là bậc có khả năng chịu đựng những việc Phật sự (buddhakicca) không thể chịu đựng được bởi người khác, tức là những lời giáo huấn về lợi ích hiện tại, lợi ích đời sau và lợi ích tối thượng của Niết Bàn cho những người có thể được giáo hóa, thông qua việc hiểu rõ sự phân loại của các khuynh hướng tiềm ẩn (āsayānusaya), tính cách (carita) và sự quyết định (adhimutti), v.v. Hoặc, Ngài là bậc xuất sắc trong việc thực hiện những việc đó, do đó Ngài được gọi là asayhasāhino.
Aṅgīrasassāti aṅgīkatasīlādisampattikassa.
Aṅgīrasassā means, “of him whose attainments of sīla and other virtues are deeply embraced.”
Aṅgīrasassā có nghĩa là “bậc có đầy đủ giới hạnh (sīla) đã được chấp nhận như một phần của bản thân”.
Aṅgamaṅgehi niccharaṇakaobhāsassāti apare.
"Having radiance streaming forth from his major and minor limbs," so say others.
Một số người khác nói rằng đó là “bậc có ánh sáng phát ra từ mọi bộ phận cơ thể”.
Keci pana ‘‘aṅgīraso, siddhatthoti dve nāmāni pitarāyeva gahitānī’’ti vadanti.
Some, however, say, "Aṅgīrasa and Siddhattha—these two names were given by his father himself."
Một số khác lại nói rằng “Aṅgīrasa và Siddhattha là hai tên do chính phụ vương đặt”.
Appaṭimassāti anūpamassa.
Appaṭimassa means incomparable.
Appaṭimassā có nghĩa là “bậc vô song”.
Iṭṭhāniṭṭhesu tādilakkhaṇappattiyā tādino.
He is called tādī due to having attained the characteristic of one who is unperturbed by agreeable and disagreeable things.
Tādino có nghĩa là “bậc Như Lai (Tādin)” do đạt được đặc tính không lay chuyển trước những điều thuận lợi và không thuận lợi.
Pitupitā mayhaṃ tuvaṃsīti ariyajātivasena mayhaṃ pitu sammāsambuddhassa lokavohārena tvaṃ pitā asi.
"You are my father's father" means, by noble lineage, you are the father of my father, the Sammāsambuddha, in worldly terms.
Pitupitā mayhaṃ tuvaṃsī có nghĩa là “theo dòng dõi Thánh, ngài là cha của Đức Chánh Đẳng Giác, cha của con theo cách gọi thế gian”.
Sakkāti jātivasena rājānaṃ ālapati.
Sakka—he addresses the king by birth.
Sakkā là cách xưng hô với nhà vua theo dòng dõi của ngài.
Dhammenāti sabhāvena ariyajāti lokiyajātīti dvinnaṃ jātīnaṃ sabhāvasamodhānena.
Dhammena means by nature, through the natural confluence of the two lineages: the noble lineage and the worldly lineage.
Dhammenā có nghĩa là “theo bản chất, theo sự kết hợp tự nhiên của hai dòng dõi: dòng dõi Thánh và dòng dõi thế gian”.
Gotamāti rājānaṃ gottena ālapati.
Gotama—he addresses the king by his clan name.
Gotamā là cách xưng hô với nhà vua theo họ của ngài.
Ayyakosīti pitāmaho asi.
"You are the grandfather" means you are the grandfather.
Ayyakosī có nghĩa là “ngài là ông nội”.
Ettha ca ‘‘buddhassa puttomhī’’tiādiṃ vadanto thero aññaṃ byākāsi.
Here, the Elder, saying "I am the Buddha's son," and so forth, declared his attainment of Arahantship.
Ở đây, khi nói “Con là con của Đức Phật”, v.v., Trưởng lão đã tuyên bố một điều khác.
Evaṃ pana attānaṃ jānāpetvā haṭṭhatuṭṭhena raññā mahārahe pallaṅke nisīdāpetvā attano paṭiyāditassa nānaggarasabhojanassa pattaṃ pūretvā dinne gamanākāraṃ dassesi.
Having thus made himself known, when the pleased and delighted king seated him on a valuable couch and offered him a bowl filled with various delicious foods prepared for himself, the Elder indicated that he wished to depart.
Sau khi tự giới thiệu như vậy, nhà vua vui mừng khôn xiết, mời Trưởng lão ngồi trên một chiếc ghế bành quý giá, và khi Trưởng lão được dâng một bát đầy thức ăn thượng vị đã được chuẩn bị sẵn, Trưởng lão đã tỏ ý muốn rời đi.
‘‘Kasmā, bhante, gantukāmattha, bhuñjathā’’ti ca vutte, ‘‘satthu santikaṃ gantvā bhuñjissāmī’’ti.
When asked, "Why, Venerable Sir, do you wish to go? Please partake of the meal," he replied, "I will eat after going to the Teacher."
Khi được hỏi: “Bạch Đại Đức, tại sao Ngài muốn đi? Xin Ngài hãy thọ thực,” Trưởng lão đáp: “Con sẽ đi đến chỗ Đức Đạo Sư rồi thọ thực.”
‘‘Kahaṃ pana satthā’’ti?
"Where is the Teacher then?"
“Đức Đạo Sư đang ở đâu?”
‘‘Vīsatisahassabhikkhuparivāro tumhākaṃ dassanatthāya maggaṃ paṭipanno’’ti.
"The Teacher, surrounded by twenty thousand monks, has set out on the road to see you."
“Ngài đang trên đường đến để gặp bệ hạ, cùng với hai mươi ngàn Tỳ-kheo tùy tùng.”
‘‘Tumhe imaṃ piṇḍapātaṃ bhuñjatha, aññaṃ bhagavato harissatha.
"Venerable Sirs, you may partake of this almsfood, and bring other almsfood for the Blessed One.
“Xin Ngài hãy thọ thực bát cơm khất thực này, rồi Ngài hãy mang một bát khác đến cho Đức Thế Tôn.
Yāva ca mama putto imaṃ nagaraṃ sampāpuṇāti, tāvassa ito piṇḍapātaṃ harathā’’ti vutte thero bhattakiccaṃ katvā rañño parisāya ca dhammaṃ kathetvā satthu āgamanato puretarameva sakalarājanivesanaṃ ratanattaye abhippasannaṃ karonto sabbesaṃ passantānaṃyeva satthu āharitabbabhattapuṇṇaṃ pattaṃ ākāse vissajjetvā sayampi vehāsaṃ abbhuggantvā piṇḍapātaṃ upanāmetvā satthu hatthe ṭhapesi.
And as long as my son has not reached this city, keep bringing almsfood for him from here." When this was said, the Elder, after taking his meal and teaching the Dhamma to the king and his assembly, even before the Teacher's arrival, made the entire royal palace deeply devoted to the Triple Gem, and while everyone was watching, he released the bowl full of almsfood meant for the Teacher into the air, and he himself ascended into the sky, presented the almsfood, and placed it in the Teacher's hand.
Và cho đến khi con trai của tôi đến thành phố này, xin Ngài hãy mang cơm khất thực từ đây đến cho Ngài.” Khi được nói như vậy, Trưởng lão đã hoàn thành bữa ăn, thuyết Pháp cho nhà vua và hội chúng, và trước khi Đức Đạo Sư đến, Trưởng lão đã làm cho toàn bộ hoàng cung tràn đầy niềm tin thanh tịnh vào Ba Ngôi Báu. Ngay trước mắt tất cả mọi người, Trưởng lão đã thả chiếc bát đầy cơm khất thực dành cho Đức Đạo Sư lên không trung, rồi tự mình bay lên không trung, dâng bát cơm khất thực và đặt vào tay Đức Đạo Sư.
Satthā taṃ piṇḍapātaṃ paribhuñji.
The Teacher partook of that almsfood.
Đức Đạo Sư đã thọ thực bát cơm khất thực ấy.
Evaṃ saṭṭhiyojanamagge divase divase yojanaṃ gacchantassa bhagavato rājagehatoyeva piṇḍapātaṃ āharitvā adāsi.
Thus, along the sixty-yojana journey, the Elder brought almsfood daily from the royal palace and offered it to the Blessed One, who was traveling a yojana each day.
Cứ như vậy, trên con đường dài sáu mươi dojana, Đức Thế Tôn đi một dojana mỗi ngày, và Trưởng lão đã mang cơm khất thực từ hoàng cung Rājagaha đến cúng dường Ngài.
Atha naṃ bhagavā ‘‘ayaṃ mayhaṃ pituno sakalanivesanaṃ pasādetī’’ti ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ kulappasādakānaṃ bhikkhūnaṃ yadidaṃ kāḷudāyī’’ti (a. ni. 1.219, 225) kulappasādakānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi.
Then the Blessed One, thinking, "This Kāḷudāyī makes my father's entire palace devoted," declared, "Among my disciples, monks who gladden families, Kāḷudāyī is the foremost." He placed him in the highest position among those who gladden families.
Khi đó, Đức Thế Tôn nói: “Vị này làm cho toàn bộ hoàng cung của cha Ta được thanh tịnh,” và đặt Trưởng lão Kāḷudāyī vào vị trí tối thượng trong số các Tỳ-kheo làm cho gia đình thanh tịnh: “Này các Tỳ-kheo, trong số các đệ tử của Ta, những Tỳ-kheo làm cho gia đình thanh tịnh, Kāḷudāyī là bậc tối thượng.”
48-9. Evaṃ so katapuññasambhārānurūpena arahattaṃ patvā pattaetadaggaṭṭhāno attano pubbakammaṃ saritvā somanassavasena pubbacaritāpadānaṃ pakāsento padumuttarassa buddhassātiādimāha.
Having thus attained Arahantship in accordance with the accumulation of his past merits, and having achieved that foremost position (etadaggaṭṭhāna), he recalled his past karma and, out of joy, revealed his former meritorious deeds, saying, "When the Buddha Padumuttara," and so on.
48-9. Như vậy, sau khi đạt được A-la-hán quả tương ứng với công đức đã tích lũy, và đạt được vị trí tối thượng (etadaggaṭṭhāna), vị ấy, Trưởng lão Kāḷudāyī, nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, và với niềm hoan hỷ, đã kể lại câu chuyện về hành vi quá khứ của mình, bắt đầu bằng lời: padumuttarassa buddhassā (Đức Phật Padumuttara).
Addhānaṃ paṭipannassāti apararaṭṭhaṃ gamanatthāya dūramaggaṃ paṭipajjantassa.
"Who was proceeding on a journey" means who was traveling a long distance for the purpose of going to another country.
Addhānaṃ paṭipannassā có nghĩa là “khi Ngài đang trên một chặng đường dài để đi đến một quốc gia khác”.
Carato cārikaṃ tadāti antomaṇḍalaṃ majjhemaṇḍalaṃ bahimaṇḍalanti tīṇi maṇḍalāni tadā cārikaṃ carato carantassa padumuttarabuddhassa bhagavato suphullaṃ suṭṭhu phullaṃ pabodhitaṃ gayha gahetvā na kevalameva padumaṃ, uppalañca mallikaṃ vikasitaṃ ahaṃ gayha ubhohi hatthehi gahetvā pūresinti sambandho.
"And was wandering on cārika at that time" means, at that time, when the Blessed One, the Buddha Padumuttara, was wandering on cārika through the three circuits – the inner circuit, the middle circuit, and the outer circuit – I took a well-bloomed lotus, not only a lotus, but also a blue water lily (uppala) and a blooming jasmine (mallikā) flower, and holding them with both hands, I offered them. This is the connection.
Carato cārikaṃ tadā có nghĩa là “khi Đức Phật Padumuttara đang du hành trong ba khu vực: khu vực bên trong, khu vực giữa, và khu vực bên ngoài”. Lúc đó, tôi đã hái những bông sen nở rộ, không chỉ sen mà cả hoa súng và hoa lài đang nở, tôi đã hái chúng và dâng cúng bằng cả hai tay. Đó là cách kết nối câu.
Paramannaṃ gahetvānāti paramaṃ uttamaṃ seṭṭhaṃ madhuraṃ sabbasupakkaṃ sāliodanaṃ gahetvā satthuno adāsiṃ bhojesinti attho.
"Having taken the supreme food" means having taken the supreme, excellent, sweet, and perfectly cooked rice, I gave it to the Teacher; meaning, I offered it as food.
Paramannaṃ gahetvānā có nghĩa là “tôi đã lấy loại cơm ngon nhất, tuyệt hảo, ngọt ngào, cơm gạo lúa thơm đã được nấu chín hoàn hảo, và dâng cúng Đức Đạo Sư”.
Atthadassī tu bhagavātiādikaṃ āyasmato mogharājattherassa apadānaṃ.
"When the Blessed One, Atthadassī," and so on, is the Apadāna of the Venerable Elder Mogharāja.
Atthadassī tu Bhagavā v.v… là Apadāna của Tôn giả Mogharāja.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthu santike dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ lūkhacīvaradharānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā taṃ ṭhānantaraṃ ākaṅkhanto paṇidhānaṃ katvā tattha tattha bhave puññāni karonto atthadassissa bhagavato kāle puna brāhmaṇakule nibbattitvā brāhmaṇānaṃ vijjāsippesu nipphattiṃ gato ekadivasaṃ atthadassiṃ bhagavantaṃ bhikkhusaṅghaparivutaṃ rathiyaṃ gacchantaṃ disvā pasannamānaso pañcapatiṭṭhitena vanditvā sirasi añjaliṃ katvā ‘‘yāvatā rūpino satthā’’tiādīhi chahi gāthāhi abhitthavitvā bhājanaṃ pūretvā madhuṃ upanesi.
This Elder, too, having made aspirations under previous Buddhas, accumulating merits that were the condition for liberation in various existences, was reborn in a prominent family during the time of the Blessed One Padumuttara. Having attained maturity, one day, while listening to the Dhamma in the presence of the Teacher, he saw the Teacher placing a certain monk in the foremost position among those who wore coarse robes. Desiring that position, he made a resolve and performed merits in various existences. During the time of the Blessed One Atthadassī, he was again reborn in a brahmin family and became proficient in the arts and sciences of brahmins. One day, seeing the Blessed One Atthadassī surrounded by a Saṅgha of monks proceeding along the street, with a gladdened heart, he paid homage with the five-point prostration, made an añjali over his head, praised the Blessed One with six verses beginning with "Yāvatā rūpino Satthā," and offered a jar filled with honey.
Vị này cũng đã tạo các căn lành trong các thời chư Phật quá khứ, tích lũy các công đức là nhân duyên cho sự thoát ly trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Padumuttara, vị ấy sinh ra trong một gia đình quý tộc, khi trưởng thành, một ngày nọ, nghe Pháp từ Đức Bổn Sư, thấy Đức Bổn Sư đặt một vị Tỳ-kheo vào vị trí tối thượng trong số những người mặc y thô, vị ấy đã ước nguyện và lập lời thệ nguyện muốn đạt được vị trí đó. Sau đó, vị ấy tiếp tục tạo công đức trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Phật Atthadassī, vị ấy lại sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn, thành thạo các môn học và kỹ năng của Bà-la-môn. Một ngày nọ, thấy Đức Phật Atthadassī được Tăng chúng vây quanh đang đi trên đường, với tâm hoan hỷ, vị ấy đã đảnh lễ bằng năm chi phần chạm đất, chắp tay lên đầu và tán thán bằng sáu bài kệ bắt đầu bằng ‘‘yāvatā rūpino satthā’’, rồi dâng một bình đầy mật ong. Đức Bổn Sư đã thọ nhận và tùy hỷ.
Satthā taṃ paṭiggahetvā anumodanaṃ akāsi.
The Teacher accepted it and gave his approval.
Nhờ nghiệp công đức đó, vị ấy luân hồi trong cõi trời và cõi người. Vào thời Đức Phật Kassapa, vị ấy sinh ra làm một vị quan của vua tên là Kaṭṭhavāhana. Được nhà vua phái đi thỉnh Đức Bổn Sư, vị ấy đến yết kiến Đức Bổn Sư, nghe Pháp, phát sinh tín tâm, rồi xuất gia. Sau khi thực hành Sa-môn pháp trong hai mươi ngàn năm, vị ấy mệnh chung từ kiếp đó, luân chuyển trong các cõi thiện giới trong một khoảng thời gian giữa hai Đức Phật. Đến thời Đức Phật này (Đức Gotama), vị ấy sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn, được biết đến với tên Mogharāja. Sau khi học nghề từ Bà-la-môn Bāvarī, vị ấy cảm thấy chán nản, rồi xuất gia làm đạo sĩ. Với một ngàn đạo sĩ tùy tùng, vị ấy được phái đến yết kiến Đức Bổn Sư cùng với Ajita và những người khác. Là người thứ mười lăm trong số họ, vị ấy đã hỏi các câu hỏi và vào cuối buổi giải đáp, vị ấy đã đạt được quả A-la-hán.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto kassapabhagavato kāle kaṭṭhavāhanassa nāma rañño amacco hutvā nibbatto tena satthu ānayanatthāya pesito satthu santikaṃ gantvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vīsativassasahassāni samaṇadhammaṃ katvā tato cuto ekaṃ buddhantaraṃ sugatīsuyeva parivattento imasmiṃ buddhuppāde brāhmaṇakule nibbattitvā mogharājāti laddhanāmo bāvarīyabrāhmaṇassa santike uggahitasippo saṃvegajāto tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā tāpasasahassaparivāro ajitādīhi saddhiṃ satthu santikaṃ pesito tesaṃ pannarasamo hutvā pañhaṃ pucchitvā vissajjanapariyosāne arahattaṃ pāpuṇi.
By that meritorious deed, he wandered through existences among devas and humans. During the time of the Blessed One Kassapa, he was reborn as a minister to a king named Kaṭṭhavāhana. Sent by the king to invite the Teacher, he went to the Teacher, heard the Dhamma, and, having gained faith, he ordained. He practiced the ascetic life for twenty thousand years, then passed away from that existence and continued to revolve only in good destinations for one Buddha-interval. In this Buddha-era, he was reborn in a brahmin family and was known as Mogharāja. Having learned his skills from the brahmin Bāvarī, he felt a sense of urgency and renounced the world as an ascetic. Surrounded by a thousand ascetics, he was sent to the Teacher along with Ajita and others, became the fifteenth among them, asked questions, and at the conclusion of the answers, he attained Arahantship.
Sau khi đạt quả A-la-hán, vị ấy mặc y phấn tảo, đặc biệt là y thô về ba phương diện: thô về vật liệu (satthalūkha), thô về sợi chỉ (suttalūkha), và thô về màu nhuộm (rajanalūkha).
Arahattaṃ pana patvā satthalūkhaṃ suttalūkhaṃ rajanalūkhanti visesena tividhenapi lūkhena samannāgataṃ paṃsukūlaṃ dhāresi.
Having attained Arahantship, he especially wore paṃsukūla robes, which were coarse in three ways: coarse in cutting (satthalūkha), coarse in sewing (suttalūkha), and coarse in dyeing (rajanalūkha).
Vì thế, Đức Bổn Sư đã đặt vị ấy vào vị trí tối thượng trong số những người mặc y thô.
Tena naṃ satthā lūkhacīvaradharānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi.
Because of this, the Teacher placed him in the foremost position among those who wore coarse robes.
64. Như vậy, vị ấy đã đạt được quả A-la-hán phù hợp với lời nguyện của mình. Sau khi thấy được sự chuẩn bị công đức trong quá khứ của mình, vị ấy đã tuyên bố Apadāna về hành động trong quá khứ của mình, bắt đầu bằng Atthadassī tu Bhagavā.
Nibbute lokanāthamhītiādikaṃ āyasmato adhimuttattherassa apadānaṃ (theragā. aṭṭha. 2.adhimuttattheragāthāvaṇṇanā).
"When the World-Leader had attained Nibbāna," and so on, is the Apadāna of the Venerable Elder Adhimutta (Theragāthā-aṭṭhakathā 2, Adhimuttatthera-gāthāvaṇṇanā).
Vị này cũng đã tạo các căn lành trong các thời chư Phật quá khứ, tích lũy các công đức là nhân duyên cho sự thoát ly trong các kiếp sống khác nhau. Khi Đức Thế Tôn Atthadassī đã nhập Niết-bàn, vị ấy sinh ra trong một gia đình quý tộc, có lòng tin nơi Tam Bảo. Vị ấy đã thỉnh Tăng chúng, dựng một giảng đường bằng mía, thực hiện một đại thí cúng dường. Cuối cùng, vị ấy đã phát nguyện đạt đến trạng thái an tịnh (Niết-bàn).
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto atthadassimhi lokanāthe parinibbute ekasmiṃ kulagehe nibbatto ratanattaye pasanno bhikkhusaṅghaṃ nimantetvā ucchūhi maṇḍapaṃ kāretvā mahādānaṃ pavattetvā pariyosāne santipadaṃ paṇidhesi.
This elder, too, having made aspirations in previous Buddhas, accumulating wholesome deeds conducive to emancipation in various existences, when the World-Leader, the Buddha Atthatassī, had attained Parinibbāna, was born in a certain noble family. Being devoted to the Three Jewels, he invited the Saṅgha, built a pavilion with sugarcanes, offered a great alms-giving, and at the end, made an aspiration for the tranquil state.
Vị ấy mệnh chung từ kiếp đó, hưởng thụ cả hai sự sung túc của chư thiên và loài người. Vào thời Đức Phật này, vị ấy sinh ra trong một gia đình quý tộc, có lòng tin vào giáo pháp, và do sự kiên định trong tín tâm nên được biết đến với tên Trưởng lão Adhimutta.
So tato cuto devesu ca manussesu ca ubhayasampattiyo anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde ekasmiṃ kulagehe nibbatto sāsane pasīditvā saddhāya patiṭṭhitattā adhimuttattheroti pākaṭo.
Having passed away from that existence, he experienced both types of prosperity among gods and humans. In this Buddha's dispensation, he was born in a certain noble family. Being devoted to the Sāsana and established in faith, he became known as Adhimuttatthera.
84. Như vậy, sau khi đạt được quả A-la-hán nhờ vào sự chuẩn bị công đức đã tạo, vị ấy nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, với tâm hoan hỷ, đã tuyên bố Apadāna về hành trạng trong quá khứ của mình, bắt đầu bằng Nibbute lokanāthamhī.
Himavantassāvidūretiādikaṃ āyasmato lasuṇadāyakattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Lasuṇadāyakatthera begins with " Himavantassāvidūre," and so on.
Vị Tôn giả này cũng đã tạo các căn lành trong các thời chư Phật quá khứ, tích lũy các công đức là nhân duyên cho sự thoát ly trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Phật Vipassī, vị ấy sinh ra trong một gia đình quý tộc, khi trưởng thành, thấy sự nguy hiểm của đời sống gia đình, vị ấy đã từ bỏ gia đình và xuất gia làm đạo sĩ. Sống trong rừng dựa vào dãy Hy Mã Lạp Sơn, vị ấy đã trồng nhiều tỏi, và sống bằng cách ăn rễ cây, củ quả rừng.
Esopāyasmā purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto vipassissa bhagavato kāle ekasmiṃ kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto gharāvāse ādīnavaṃ disvā gehaṃ pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā himavantaṃ nissāya vane vasanto bahūni lasuṇāni ropetvā tadeva vanamūlaphalañca khādanto vihāsi.
This venerable one, too, having made aspirations in previous Buddhas, accumulating wholesome deeds conducive to emancipation in various existences, in the time of the Buddha Vipassī, was born in a certain noble family. Having attained maturity, he saw the danger in household life, abandoned his home, took up the ascetic's ordination, and lived in the forest, relying on the Himavanta, cultivating many garlic plants, and subsisting on the roots, fruits, and produce of that very forest.
Với tâm hoan hỷ, vị ấy mang nhiều tỏi bằng gánh đến đường đi của loài người, rồi cúng dường thuốc men cho Tăng chúng do Đức Phật đứng đầu, sau đó ra đi.
So bahūni lasuṇāni kājenādāya manussapathaṃ āharitvā pasanno dānaṃ datvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa bhesajjatthāya datvā gacchati.
Having taken many garlic plants with a carrying pole, he brought them to a human path and, being devoted, offered alms to the Saṅgha headed by the Buddha for medicinal purposes, and then departed.
Như vậy, vị ấy đã tạo công đức suốt đời, và nhờ sức mạnh của công đức đó, vị ấy luân hồi trong cõi trời và cõi người, hưởng thụ cả hai sự sung túc. Dần dần, vào thời Đức Phật này, vị ấy sinh ra, phát sinh tín tâm, rồi xuất gia. Sau khi phát triển thiền quán, không lâu sau vị ấy đã đạt được quả A-la-hán. Do nghiệp quá khứ, vị ấy được biết đến với tên Trưởng lão Lasuṇadāyaka.
Evaṃ so yāvajīvaṃ puññāni katvā teneva puññabalena devamanussesu saṃsaranto ubhayasampattiṃ anubhavitvā kamena imasmiṃ buddhuppāde uppanno paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā nacirasseva arahattaṃ patto pubbakammavasena lasuṇadāyakattheroti pākaṭo.
Thus, having performed wholesome deeds throughout his life, and by the power of those deeds, he wandered through existences among gods and humans, experiencing both types of prosperity. Gradually, in this Buddha's dispensation, he was born into a noble family. Having acquired faith, he ordained, developed insight, and before long attained Arahantship. By virtue of his past kamma, he became known as Lasuṇadāyakatthera.
89. Sau khi nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, với tâm hoan hỷ, vị ấy đã tuyên bố Apadāna về hành trạng trong quá khứ của mình, bắt đầu bằng Himavantassāvidūre.
89. Attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento himavantassāvidūretiādimāha.
Remembering his past kamma, filled with joy, he revealed the Apadāna of his former conduct, saying, " himavantassāvidūre," and so on.
Trong đó, mối liên hệ là: Khi Đức Phật Vipassī xuất hiện ở cuối dãy núi Hy Mã Lạp Sơn, nơi loài người qua lại, thì lúc đó tôi là một đạo sĩ.
Tattha himālayapabbatassa pariyosāne manussānaṃ sañcaraṇaṭṭhāne yadā vipassī bhagavā udapādi, tadā ahaṃ tāpaso ahosinti sambandho.
There, the connection is: 'When the Buddha Vipassī arose at the end of the Himālaya mountain, in a place frequented by humans, at that time I was an ascetic.'
Lasuṇaṃ upajīvāmī có nghĩa là, tôi trồng tỏi đỏ và sống bằng cách lấy đó làm thức ăn.
Lasuṇaṃ upajīvāmīti rattalasuṇaṃ ropetvā tadeva gocaraṃ katvā jīvikaṃ kappemīti attho.
The meaning of " lasuṇaṃ upajīvāmī" is: 'I cultivate red garlic and make that my means of sustenance.'
Vì vậy, đã nói rằng: ‘‘Tỏi là thức ăn của tôi’’.
Tena vuttaṃ ‘‘lasuṇaṃ mayhabhojana’’nti.
Therefore it is said, "Garlic was my food."
90. Khāriyo pūrayitvānā có nghĩa là, làm đầy các giỏ của đạo sĩ bằng tỏi, rồi mang gánh đến saṅghārāmaṃ, tức là nơi ở của Tăng chúng, ngôi chùa nơi Tăng chúng ở bằng bốn oai nghi trong ba mùa đông v.v… Tôi đã đi đến đó.
Nibbute lokanāthamhītiādikaṃ āyasmato āyāgadāyakattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Āyāgadāyakatthera begins with " Nibbute lokanāthamhī," and so on.
Khi Bậc Đạo Sư của thế gian đã nhập Niết-bàn và những câu tương tự là Apadāna của Tôn giả Āyāgadāyaka.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto sikhissa bhagavato parinibbutakāle ekasmiṃ kulagehe nibbatto sāsane pasanno vaḍḍhakīnaṃ mūlaṃ datvā atimanoharaṃ dīghaṃ bhojanasālaṃ kārāpetvā bhikkhusaṅghaṃ nimantetvā paṇītenāhārena bhojetvā mahādānaṃ datvā cittaṃ pasādesi.
This elder, too, having made aspirations in previous Buddhas, accumulating wholesome deeds conducive to emancipation in various existences, at the time of the Parinibbāna of the Buddha Sikhī, was born in a certain noble family. Being devoted to the Sāsana, he paid the carpenters, had a very beautiful and long refectory built, invited the Saṅgha, nourished them with excellent food, offered a great alms-giving, and thus purified his mind.
Vị này cũng vậy, đã tạo tác công đức trong các vị Phật quá khứ, tích lũy các phước báu là nhân duyên giải thoát trong đời này đời kia, vào thời gian Đức Thế Tôn Sikhī nhập Niết Bàn, đã sinh ra trong một gia đình lương thiện, tín kính giáo pháp, đã cho thợ mộc tiền công, cho xây dựng một phòng ăn dài rất đẹp lòng, đã thỉnh chư Tăng, cúng dường bằng thức ăn thượng vị, đã bố thí đại thí và đã làm cho tâm trong sạch.
So yāvatāyukaṃ puññāni katvā devamanussesuyeva saṃsaranto ubhayasampattiṃ anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde kulagehe nibbatto paṭiladdhasaddho pabbajitvā ghaṭento vāyamanto vipassanaṃ vaḍḍhetvā na cirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
Having performed wholesome deeds throughout his life, he wandered through existences among gods and humans, experiencing both types of prosperity. In this Buddha's dispensation, he was born into a noble family. Having acquired faith, he ordained, strived and endeavored, developed insight, and before long attained Arahantship.
Vị ấy đã tạo tác các thiện nghiệp suốt đời, luân hồi trong cõi trời và loài người, hưởng thụ cả hai loại tài sản, và vào thời Đức Phật này xuất hiện, đã sinh ra trong một gia đình lương thiện, có được đức tin, đã xuất gia, tinh tấn nỗ lực, phát triển tuệ quán và không lâu sau đã chứng đắc A-la-hán quả.
Pubbe katapuññavasena āyāgattheroti pākaṭo.
By virtue of his previously accumulated merit, he became known as Āyāgatthera.
Do thiện nghiệp đã tạo tác trong quá khứ, vị ấy được biết đến với tên Trưởng lão Āyāga.
94. Evaṃ so katapuññasambhāravasena arahattaṃ patvā attanā pubbe katakusalakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento nibbute lokanāthamhītiādimāha.
Thus, having attained Arahantship by virtue of his accumulated merits, and remembering the wholesome kamma he had performed in the past, filled with joy, he revealed the Apadāna of his former conduct, saying, " nibbute lokanāthamhī," and so on.
94. Như vậy, vị ấy đã chứng đắc A-la-hán quả nhờ phước báu đã tích lũy, nhớ lại thiện nghiệp đã tạo tác trong quá khứ, khởi lên niềm hoan hỷ, đã tuyên bố bản hạnh tiền kiếp của mình bằng câu nibbute lokanāthamhi (Khi Đấng Lãnh Đạo Thế Gian nhập Niết Bàn) và các câu tiếp theo.
Tattha nibbuteti vadataṃ ‘‘mayaṃ buddhā’’ti vadantānaṃ antare vare uttame sikhimhi bhagavati parinibbuteti attho.
There, the meaning of " nibbute" is: 'when the exalted Buddha Sikhī, the supreme among those who say "we are Buddhas," had attained Parinibbāna.'
Trong đó, nibbute (nhập Niết Bàn) có nghĩa là khi Đức Thế Tôn Sikhī, đấng tối thượng trong số những người tự xưng là "chúng ta là chư Phật", đã nhập Niết Bàn.
Haṭṭho haṭṭhena cittenāti saddhatāya haṭṭhapahaṭṭho somanassayuttacittatāya pahaṭṭhena cittena uttamaṃ thūpaṃ seṭṭhaṃ cetiyaṃ avandiṃ paṇāmayinti attho.
The meaning of " haṭṭho haṭṭhena cittenā" is: 'I, being delighted and greatly pleased by faith, with a mind exceedingly joyful, paid homage to the supreme cetiya, the excellent shrine.'
Haṭṭho haṭṭhena cittenā (Với tâm hoan hỷ hân hoan) có nghĩa là do đức tin mà hoan hỷ hân hoan, với tâm hoan hỷ, đã avandiṃ (đảnh lễ), tức là đã cúi đầu thūpaṃ uttamaṃ (tháp tối thượng), tức là ngôi bảo tháp cao quý.
Siddhatthassa bhagavatotiādikaṃ āyasmato dhammacakkikattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Dhammacakkikatthera begins with " Siddhatthassa bhagavato," and so on.
Bản hạnh của Trưởng lão Dhammacakkika đáng kính bắt đầu bằng câu Siddhatthassa bhagavato (Của Đức Thế Tôn Siddhattha).
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto siddhatthassa bhagavato kāle ekasmiṃ kulagehe nibbatto vuddhippatto puttadārehi vaḍḍhito vibhavasampanno mahābhogo, so ratanattaye pasanno saddhājāto dhammasabhāyaṃ dhammāsanassa piṭṭhito ratanamayaṃ dhammacakkaṃ kāretvā pūjesi.
This elder, too, having made aspirations in previous Buddhas, accumulating wholesome deeds conducive to emancipation in various existences, in the time of the Buddha Siddhattha, was born in a certain noble family. Having grown up, increased his family with sons and wives, and being endowed with wealth and great possessions, he was devoted to the Three Jewels and full of faith. He had a gem-studded Dhammacakka made behind the Dhamma seat in the Dhamma hall and worshipped it.
Vị này cũng vậy, đã tạo tác công đức trong các vị Phật quá khứ, tích lũy các phước báu là nhân duyên chứng đắc Niết Bàn trong đời này đời kia, vào thời Đức Thế Tôn Siddhattha, đã sinh ra trong một gia đình lương thiện giàu có, lớn lên, có vợ con, đầy đủ tài sản và nhiều của cải. Vị ấy đã tín kính Tam Bảo, phát khởi đức tin, đã cho làm một bánh xe Pháp bằng ngọc quý phía sau pháp tòa trong pháp đường và đã cúng dường.
So tena puññakammena devamanussesu nibbattaṭṭhānesu sakkasampattiṃ cakkavattisampattiñca anubhavitvā kamena imasmiṃ buddhuppāde ekasmiṃ kulagehe uppanno vibhavasampanno sañjātasaddho pabbajitvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā nacirasseva arahattaṃ patvā pubbe katakusalanāmasadisanāmena dhammacakkikattheroti pākaṭo jāto ahosi.
By that meritorious kamma, he experienced the prosperity of Sakka and the prosperity of a Cakkavatti king in the realms where he was reborn among gods and humans. Gradually, in this Buddha's dispensation, he was born into a noble family, endowed with wealth and profound faith. Having ordained, he developed insight and before long attained Arahantship. He became known as Dhammacakkikatthera, a name similar to the meritorious deed he had performed in the past.
Do thiện nghiệp ấy, vị ấy đã hưởng thụ tài sản của chư Thiên và tài sản của Chuyển Luân Vương ở những nơi tái sinh trong cõi trời và loài người. Dần dần, vào thời Đức Phật này xuất hiện, vị ấy đã sinh ra trong một gia đình lương thiện, đầy đủ tài sản, phát khởi đức tin, đã xuất gia, phát triển tuệ quán và không lâu sau đã chứng đắc A-la-hán quả. Vị ấy được biết đến với tên Trưởng lão Dhammacakkika theo tên của thiện nghiệp đã tạo tác trong quá khứ.
102. So puññasambhārānurūpena pattaarahattaphalo attano pubbakammaṃ saritvā jātasomanasso pubbacaritāpadānaṃ pakāsento siddhatthassa bhagavatotiādimāha.
102. That Thera, having attained the fruit of Arahantship in accordance with his accumulation of merits, and having remembered his former kamma, joyfully revealed the account of his former conduct, beginning with, " Of the Buddha Siddhattha."
102. Vị ấy đã chứng đắc quả A-la-hán tương xứng với phước báu đã tích lũy, nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, khởi lên niềm hoan hỷ, đã tuyên bố bản hạnh tiền kiếp của mình bằng câu Siddhatthassa bhagavato (Của Đức Thế Tôn Siddhattha) và các câu tiếp theo.
Sīhāsanassa sammukhāti sīhassa bhagavato nisinnassa sammukhā buddhāsanassa abhimukhaṭṭhāneti attho, dhammacakkaṃ me ṭhapitanti mayā dhammacakkākārena ubhato sīharūpaṃ dassetvā majjhe ādāsasadisaṃ kāretvā kataṃ dhammacakkaṃ ṭhapitaṃ pūjitaṃ.
" In front of the lion-throne" means in front of the lion-like, courageous Buddha's seated throne, or in the place directly facing the Buddha's seat; " the Wheel of Dhamma was placed by me" means the Wheel of Dhamma made by me, fashioned in the shape of the Wheel of Dhamma by depicting lion figures on both sides and making the middle like a mirror, was placed and venerated.
Sīhāsanassa sammukhā (Trước ngai sư tử) có nghĩa là trước mặt Đức Thế Tôn như sư tử, tức là ở vị trí đối diện với chỗ ngồi của Đức Phật. Dhammacakkaṃ me ṭhapitaṃ (Bánh xe Pháp của tôi đã được đặt) có nghĩa là tôi đã cho làm một bánh xe Pháp hình bánh xe Pháp, thể hiện hình sư tử ở hai bên và làm một cái giống như gương ở giữa, bánh xe Pháp đã được đặt và cúng dường.
Kiṃ bhūtaṃ?
Of what nature?
Như thế nào?
Viññūhi medhāvīhi ‘‘atīva sundara’’nti vaṇṇitaṃ thomitaṃ sukataṃ dhammacakkanti sambandho.
It is to be connected as "the well-made Wheel of Dhamma, praised by the discerning and intelligent as 'exceedingly beautiful'."
Nó được vaṇṇitaṃ (khen ngợi), tức là được các bậc trí giả, người có trí tuệ, ca ngợi là "rất đẹp". Có nghĩa là bánh xe Pháp đã được làm tốt.
103. Cāruvaṇṇova sobhāmīti suvaṇṇavaṇṇo iva sobhāmi virocāmīti attho.
103. " I shine with a beautiful color" means I shine and glow as if with the color of gold.
103. Cāruvaṇṇova sobhāmī (Tôi tỏa sáng với màu sắc đẹp đẽ) có nghĩa là tôi tỏa sáng như có màu vàng.
‘‘Catuvaṇṇehi sobhāmī’’tipi pāṭho, tassa khattiyabrāhmaṇavessasuddajātisaṅkhātehi catūhi vaṇṇehi sobhāmi virocāmīti attho.
There is also the reading, "I shine with the four castes," which means he shone with the four castes, namely, Khattiya, Brāhmaṇa, Vessa, and Sudda.
Cũng có bản đọc là "Catuvaṇṇehi sobhāmī" (Tôi tỏa sáng với bốn giai cấp), có nghĩa là tôi tỏa sáng với bốn giai cấp là Sát-đế-lợi, Bà-la-môn, Phệ-xá và Thủ-đà-la.
Sayoggabalavāhanoti suvaṇṇasivikādīhi yoggehi ca senāpatimahāmattādīhi sevakehi balehi ca hatthiassarathasaṅkhātehi vāhanehi ca sahitoti attho.
" With conveyances, forces, and vehicles" means accompanied by conveyances such as golden palanquins, by forces such as commanders and high ministers as attendants, and by living vehicles such as elephants, horses, and chariots.
Sayoggabalavāhano (Có xe cộ, quân đội và phương tiện) có nghĩa là có xe cộ như kiệu vàng, có quân đội như tướng lĩnh và đại thần, và có phương tiện như voi, ngựa, xe.
Bahujjanā bahavo manussā anuyantā mamānuvattantā niccaṃ niccakālaṃ parivārentīti sambandho.
The connection is: "Many people, a great multitude, were following me, constantly surrounding me."
Bahujjanā (Nhiều người) tức là nhiều người anuyantā (đi theo), tức là luôn luôn vây quanh tôi.
Sesaṃ suviññeyyamevāti.
The rest is easily understood.
Phần còn lại dễ hiểu.
Siddhatthassa bhagavatotiādikaṃ āyasmato kapparukkhiyattherassa apadānaṃ (theragā. aṭṭha. 2.576).
The account of the Venerable Kapparukkhiyatthera begins with " Of the Buddha Siddhattha."
Bản hạnh của Trưởng lão Kapparukkhiya đáng kính bắt đầu bằng câu Siddhatthassa bhagavato (Của Đức Thế Tôn Siddhattha).
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tesu tesu bhavesu nibbānādhigamūpāyabhūtāni puññāni upacinanto siddhatthassa bhagavato kāle vibhavasampanne ekasmiṃ kule nibbatto mahaddhano mahābhogo satthari pasanno sattahi ratanehi vicittaṃ suvaṇṇamayaṃ kapparukkhaṃ kāretvā siddhatthassa bhagavato cetiyassa sammukhe ṭhapetvā pūjesi.
This Thera, too, having performed aspirations under previous Buddhas, and accumulating merits in various existences as means to attain Nibbāna, was reborn in a wealthy and prosperous family during the time of the Buddha Siddhattha; being rich and endowed with great possessions, he was devoted to the Teacher. He had a golden wish-fulfilling tree (kapparukkha) adorned with seven jewels made, placed it in front of the stupa of the Buddha Siddhattha, and worshipped it.
Vị này cũng vậy, đã tạo tác công đức trong các vị Phật quá khứ, tích lũy các phước báu là nhân duyên chứng đắc Niết Bàn trong đời này đời kia, vào thời Đức Thế Tôn Siddhattha, đã sinh ra trong một gia đình giàu có, có nhiều tài sản và của cải. Tín kính Đức Đạo Sư, vị ấy đã cho làm một cây như ý vàng ròng trang trí bằng bảy loại ngọc quý, đặt trước tháp thờ Đức Thế Tôn Siddhattha và đã cúng dường.
So evarūpaṃ puññaṃ katvā yāvatāyukaṃ ṭhatvā tato cuto sugatīsuyeva saṃsaranto kamena imasmiṃ buddhuppāde ekasmiṃ kulagehe nibbatto viññutaṃ patto gharāvāsaṃ saṇṭhapetvā ratanattaye pasanno dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho satthu ārādhetvā pabbajito nacirasseva arahattaṃ patvā pubbe katakusalanāmena kapparukkhiyattheroti pākaṭo ahosi.
Having performed such an act of merit, he lived for the remainder of his life, and after passing away from that existence, he wandered through good destinations only. In due course, in this Buddha-era, he was reborn in a good family, attained maturity, established a household, but being devoted to the Triple Gem, he heard the Dhamma, gained faith, delighted the Teacher, and became a monk. Not long after, he attained Arahantship and became known as Kapparukkhiyatthera by the name of the wholesome kamma performed previously.
Sau khi tạo tác thiện nghiệp như vậy, vị ấy đã sống trọn tuổi thọ, sau khi mạng chung từ đó, đã luân hồi trong các cõi thiện giới. Dần dần, vào thời Đức Phật này xuất hiện, vị ấy đã sinh ra trong một gia đình lương thiện, đạt đến sự hiểu biết, đã ổn định đời sống gia đình, tín kính Tam Bảo, sau khi nghe Pháp đã có được đức tin, đã thỉnh Đức Đạo Sư và xuất gia. Không lâu sau, vị ấy đã chứng đắc A-la-hán quả và được biết đến với tên Trưởng lão Kapparukkhiya theo tên của thiện nghiệp đã tạo tác trong quá khứ.
108. So evaṃ pattaarahattaphalo attano pubbakammaṃ saritvā somanassavasena pubbacaritāpadānaṃ pakāsento siddhatthassa bhagavatotiādimāha.
108. That Thera, having thus attained the fruit of Arahantship, remembered his former kamma, and being joyful, revealed the account of his former conduct, beginning with " Of the Buddha Siddhattha."
108. Vị ấy đã chứng đắc quả A-la-hán như vậy, nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, do niềm hoan hỷ, đã tuyên bố bản hạnh tiền kiếp của mình bằng câu Siddhatthassa bhagavato (Của Đức Thế Tôn Siddhattha) và các câu tiếp theo.
Thūpaseṭṭhassa sammukhāti seṭṭhassa uttamassa dhātunihitathūpassa cetiyassa sammukhaṭṭhāne vicittadusse anekavaṇṇehi visamena visadisena cittena manohare cinapaṭṭasomārapaṭṭādike dusse.
" In front of the supreme stupa" means in the place directly in front of the supreme stupa which contains relics; " adorned cloths" means cloths of many colors, irregular, dissimilar, beautiful, charming, such as Chinese silk and Somāra silk.
Thūpaseṭṭhassa sammukhā (Trước bảo tháp tối thượng) có nghĩa là ở vị trí trước mặt bảo tháp cao quý, tức là bảo tháp chứa xá-lợi. Vicittadusse (Các loại vải đa sắc) có nghĩa là các loại vải lụa Tàu, lụa Somāra, v.v., có nhiều màu sắc, không đồng đều, không giống nhau, đẹp mắt, làm hài lòng tâm trí.
Lagetvā olaggetvā kapparukkhaṃ ṭhapesiṃ ahaṃ patiṭṭhapesinti attho.
" Having hung" means having suspended. The meaning is, "I established the wish-fulfilling tree (kapparukkha)."
Lagetvā (Treo lên) có nghĩa là treo lên. Tôi đã ṭhapesiṃ (đặt) cây như ý, tức là tôi đã thiết lập.
Sesaṃ uttānatthamevāti.
The rest is clear in meaning.
Phần còn lại có nghĩa rõ ràng.