181. ‘‘Catūhi, bhikkhave, aṅgehi samannāgato yodhājīvo rājāraho hoti rājabhoggo, rañño aṅganteva saṅkhaṃ gacchati.
181. “Monks, a warrior endowed with four qualities is worthy of a king, worthy of royal provisions, and is reckoned as a limb of the king.
181. “Này các Tỳ-khưu, một chiến sĩ được đầy đủ bốn yếu tố thì xứng đáng với vua, xứng đáng được vua hưởng dụng, được xem là một bộ phận của nhà vua.
Katamehi catūhi?
With which four?
Thế nào là bốn?
Idha, bhikkhave, yodhājīvo ṭhānakusalo ca hoti, dūrepātī ca, akkhaṇavedhī ca, mahato ca kāyassa padāletā.
Here, monks, a warrior is skilled in stance, a far-shooter, an instant-piercer, and a destroyer of a great mass.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, một chiến sĩ thiện xảo về vị trí, bắn xa, bắn trúng đích, và có thể xuyên thủng một khối lớn.
Imehi kho, bhikkhave, catūhi aṅgehi samannāgato yodhājīvo rājāraho hoti rājabhoggo, rañño aṅganteva saṅkhaṃ gacchati.
Endowed with these four qualities, monks, a warrior is worthy of a king, worthy of royal provisions, and is reckoned as a limb of the king.
Này các Tỳ-khưu, một chiến sĩ được đầy đủ bốn yếu tố này thì xứng đáng với vua, xứng đáng được vua hưởng dụng, được xem là một bộ phận của nhà vua.
Evamevaṃ kho, bhikkhave, catūhi dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti pāhuneyyo dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassa.
Even so, monks, a bhikkhu endowed with four qualities is worthy of offerings, worthy of hospitality, worthy of gifts, worthy of reverential salutation, an unsurpassed field of merit for the world.
Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu được đầy đủ bốn pháp thì xứng đáng được cúng dường, xứng đáng được đón tiếp, xứng đáng được dâng lễ vật, xứng đáng được chắp tay, là phước điền vô thượng cho đời.
Katamehi catūhi?
With which four?
Thế nào là bốn?
Idha, bhikkhave, bhikkhu ṭhānakusalo ca hoti, dūrepātī ca, akkhaṇavedhī ca, mahato ca kāyassa padāletā.
Here, monks, a bhikkhu is skilled in stance, a far-shooter, an instant-piercer, and a destroyer of a great mass.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu thiện xảo về vị trí, bắn xa, bắn trúng đích, và có thể xuyên thủng một khối lớn.
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu ṭhānakusalo hoti?
“And how, monks, is a bhikkhu skilled in stance?
“Và này các Tỳ-khưu, thế nào là một Tỳ-khưu thiện xảo về vị trí?
Idha, bhikkhave, bhikkhu sīlavā hoti…pe… samādāya sikkhati sikkhāpadesu.
Here, monks, a bhikkhu is virtuous… he undertakes and trains in the training rules.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu có giới… (văn tắt) … thọ trì và thực hành các giới luật.
Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu ṭhānakusalo hoti.
It is in this way, monks, that a bhikkhu is skilled in stance.
Này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu thiện xảo về vị trí là như vậy.
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu dūrepātī hoti?
“And how, monks, is a bhikkhu a far-shooter?
“Và này các Tỳ-khưu, thế nào là một Tỳ-khưu bắn xa?
Idha, bhikkhave, bhikkhu yaṃ kiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā, sabbaṃ rūpaṃ ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passati.
Here, monks, a bhikkhu sees with right wisdom, as it actually is, any form whatsoever—past, future, or present; internal or external; gross or subtle; inferior or superior; far or near—all form as: ‘This is not mine, I am not this, this is not my self.’
Ở đây, này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu thấy rõ bằng chánh trí tuệ, như thật, tất cả sắc pháp nào, dù quá khứ, vị lai, hiện tại, nội hay ngoại, thô hay tế, hạ liệt hay thù thắng, xa hay gần, tất cả sắc pháp ấy đều ‘không phải của tôi, không phải là tôi, không phải là tự ngã của tôi’.
Yā kāci vedanā…pe… yā kāci saññā… ye keci saṅkhārā… yaṃ kiñci viññāṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā, sabbaṃ viññāṇaṃ ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passati.
Any feeling whatsoever… any perception… any formations… any consciousness whatsoever—past, future, or present; internal or external; gross or subtle; inferior or superior; far or near—all consciousness as: ‘This is not mine, I am not this, this is not my self.’
Tất cả thọ nào… (văn tắt) … tất cả tưởng nào… tất cả hành nào… tất cả thức nào, dù quá khứ, vị lai, hiện tại, nội hay ngoại, thô hay tế, hạ liệt hay thù thắng, xa hay gần, tất cả thức ấy đều ‘không phải của tôi, không phải là tôi, không phải là tự ngã của tôi’—Tỳ-khưu ấy thấy rõ bằng chánh trí tuệ, như thật, như vậy.
Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu dūrepātī hoti.
It is in this way, monks, that a bhikkhu is a far-shooter.
Này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu bắn xa là như vậy.
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu akkhaṇavedhī hoti?
“And how, monks, is a bhikkhu an instant-piercer?
“Và này các Tỳ-khưu, thế nào là một Tỳ-khưu bắn trúng đích?
Idha, bhikkhave, bhikkhu ‘idaṃ dukkha’nti yathābhūtaṃ pajānāti…pe… ‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’ti yathābhūtaṃ pajānāti.
Here, monks, a bhikkhu understands ‘This is suffering’ as it actually is… ‘This is the path leading to the cessation of suffering’ as it actually is.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu như thật biết: ‘Đây là khổ’… (văn tắt) … như thật biết: ‘Đây là con đường đưa đến sự diệt khổ’.
Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu akkhaṇavedhī hoti.
It is in this way, monks, that a bhikkhu is an instant-piercer.
Này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu bắn trúng đích là như vậy.
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu mahato kāyassa padāletā hoti?
“And how, monks, is a bhikkhu a destroyer of a great mass?
“Và này các Tỳ-khưu, thế nào là một Tỳ-khưu có thể xuyên thủng một khối lớn?
Idha, bhikkhave, bhikkhu mahantaṃ avijjākkhandhaṃ padāletā.
Here, monks, a bhikkhu is a destroyer of the great mass of ignorance.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu có thể xuyên thủng khối vô minh to lớn.
Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu mahato kāyassa padāletā hoti.
It is in this way, monks, that a bhikkhu is a destroyer of a great mass.
Này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu có thể xuyên thủng một khối lớn là như vậy.
Imehi kho, bhikkhave, catūhi dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti…pe… anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassā’’ti.
Endowed with these four qualities, monks, a bhikkhu is worthy of offerings… an unsurpassed field of merit for the world.”
Này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu được đầy đủ bốn pháp này thì xứng đáng được cúng dường… (văn tắt) … là phước điền vô thượng cho đời.”
Paṭhamaṃ.
The First.
Thứ nhất.
‘‘Katamesaṃ catunnaṃ?
“Which four?
“Thế nào là bốn?
‘Jarādhammaṃ mā jīrī’ti natthi koci pāṭibhogo – samaṇo vā brāhmaṇo vā devo vā māro vā brahmā vā koci vā lokasmiṃ; ‘byādhidhammaṃ mā byādhiyī’ti natthi koci pāṭibhogo – samaṇo vā brāhmaṇo vā devo vā māro vā brahmā vā koci vā lokasmiṃ; ‘maraṇadhammaṃ mā mīyī’ti natthi koci pāṭibhogo – samaṇo vā brāhmaṇo vā devo vā māro vā brahmā vā koci vā lokasmiṃ; ‘yāni kho pana tāni pubbe attanā katāni pāpakāni kammāni saṃkilesikāni ponobhavikāni sadarāni dukkhavipākāni āyatiṃ jātijarāmaraṇikāni, tesaṃ vipāko mā nibbattī’ti natthi koci pāṭibhogo – samaṇo vā brāhmaṇo vā devo vā māro vā brahmā vā koci vā lokasmiṃ.
‘May that which is subject to aging not age’—there is no guarantor, no ascetic, no brahmin, no deity, no Māra, no Brahmā, no one in the world; ‘May that which is subject to sickness not sicken’—there is no guarantor, no ascetic, no brahmin, no deity, no Māra, no Brahmā, no one in the world; ‘May that which is subject to death not die’—there is no guarantor, no ascetic, no brahmin, no deity, no Māra, no Brahmā, no one in the world; ‘May the results of those evil deeds previously done by oneself, which are defiling, conducive to renewed existence, accompanied by suffering, with painful results, and lead to future birth, aging, and death—may their results not arise’—there is no guarantor, no ascetic, no brahmin, no deity, no Māra, no Brahmā, no one in the world.
‘Đừng già đi khi có pháp già!’—không có ai là người bảo đảm cho điều này—dù là Sa-môn hay Bà-la-môn, chư Thiên hay Ma-vương, Phạm Thiên hay bất cứ ai trên thế gian; ‘Đừng bệnh khi có pháp bệnh!’—không có ai là người bảo đảm cho điều này—dù là Sa-môn hay Bà-la-môn, chư Thiên hay Ma-vương, Phạm Thiên hay bất cứ ai trên thế gian; ‘Đừng chết khi có pháp chết!’—không có ai là người bảo đảm cho điều này—dù là Sa-môn hay Bà-la-môn, chư Thiên hay Ma-vương, Phạm Thiên hay bất cứ ai trên thế gian; ‘Những ác nghiệp đã tự mình tạo ra trước đây, những nghiệp gây ô nhiễm, dẫn đến tái sinh, có đau khổ, có quả báo khổ, và dẫn đến sinh, già, chết trong tương lai, đừng để quả báo của chúng phát sinh!’—không có ai là người bảo đảm cho điều này—dù là Sa-môn hay Bà-la-môn, chư Thiên hay Ma-vương, Phạm Thiên hay bất cứ ai trên thế gian.
‘‘Imesaṃ kho, bhikkhave, catunnaṃ dhammānaṃ natthi koci pāṭibhogo – samaṇo vā brāhmaṇo vā devo vā māro vā brahmā vā koci vā lokasmi’’nti.
“For these four things, monks, there is no guarantor—no ascetic, no brahmin, no deity, no Māra, no Brahmā, no one in the world.”
“Này các Tỳ-khưu, không có ai là người bảo đảm cho bốn pháp này—dù là Sa-môn hay Bà-la-môn, chư Thiên hay Ma-vương, Phạm Thiên hay bất cứ ai trên thế gian.”
Dutiyaṃ.
The Second.
Thứ hai.
183. Ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe.
183. On one occasion, the Blessed One was staying at Rājagaha, in the Bamboo Grove, the Squirrels' Feeding Ground.
183. Một thời, Đức Thế Tôn trú tại Rājagaha, trong Veluvana, tại Kalandakanivāpa.
Atha kho vassakāro brāhmaṇo magadhamahāmatto yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi.
Then the brahmin Vassakāra, the chief minister of Magadha, approached the Blessed One; having approached, he exchanged greetings with the Blessed One.
Rồi, Bà-la-môn Vassakāra, đại thần của Magadha, đi đến chỗ Đức Thế Tôn; sau khi đến, ông chào hỏi Đức Thế Tôn.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
Having concluded the courteous and amiable talk, he sat down to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật, ông ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho vassakāro brāhmaṇo magadhamahāmatto bhagavantaṃ etadavoca –
Seated to one side, the brahmin Vassakāra, the chief minister of Magadha, said to the Blessed One:
Ngồi xuống một bên, Bà-la-môn Vassakāra, đại thần của Magadha, thưa với Đức Thế Tôn rằng:
‘‘Ahañhi, bho gotama, evaṃvādī evaṃdiṭṭhi* – ‘yo koci diṭṭhaṃ bhāsati – evaṃ me diṭṭhanti, natthi tato doso; yo koci sutaṃ bhāsati – evaṃ me sutanti, natthi tato doso; yo koci mutaṃ bhāsati – evaṃ me mutanti, natthi tato doso; yo koci viññātaṃ bhāsati – evaṃ me viññātanti, natthi tato doso’’’ti.
“Indeed, good Gotama, I am one who speaks and holds this view: ‘Whoever speaks what has been seen, saying, “This is what I have seen,” there is no fault in that; whoever speaks what has been heard, saying, “This is what I have heard,” there is no fault in that; whoever speaks what has been sensed, saying, “This is what I have sensed,” there is no fault in that; whoever speaks what has been cognized, saying, “This is what I have cognized,” there is no fault in that.’”
“Thưa Gotama, tôi có quan điểm và chủ trương như sau: ‘Bất cứ ai nói điều mình đã thấy—rằng tôi đã thấy như vậy—thì không có lỗi; bất cứ ai nói điều mình đã nghe—rằng tôi đã nghe như vậy—thì không có lỗi; bất cứ ai nói điều mình đã cảm nhận—rằng tôi đã cảm nhận như vậy—thì không có lỗi; bất cứ ai nói điều mình đã biết—rằng tôi đã biết như vậy—thì không có lỗi.’”
‘‘Nāhaṃ, brāhmaṇa, sabbaṃ diṭṭhaṃ bhāsitabbanti vadāmi; na panāhaṃ, brāhmaṇa, sabbaṃ diṭṭhaṃ na bhāsitabbanti vadāmi; nāhaṃ, brāhmaṇa, sabbaṃ sutaṃ bhāsitabbanti vadāmi; na panāhaṃ, brāhmaṇa, sabbaṃ sutaṃ na bhāsitabbanti vadāmi; nāhaṃ, brāhmaṇa, sabbaṃ mutaṃ bhāsitabbanti vadāmi; na panāhaṃ, brāhmaṇa, sabbaṃ mutaṃ na bhāsitabbanti vadāmi; nāhaṃ, brāhmaṇa, sabbaṃ viññātaṃ bhāsitabbanti vadāmi; na panāhaṃ, brāhmaṇa, sabbaṃ viññātaṃ na bhāsitabbanti vadāmi.
“Brahmin, I do not say that everything seen should be spoken; nor, brahmin, do I say that everything seen should not be spoken. Brahmin, I do not say that everything heard should be spoken; nor, brahmin, do I say that everything heard should not be spoken. Brahmin, I do not say that everything sensed should be spoken; nor, brahmin, do I say that everything sensed should not be spoken. Brahmin, I do not say that everything cognized should be spoken; nor, brahmin, do I say that everything cognized should not be spoken.”
“Này Bà-la-môn, Ta không nói rằng tất cả những điều đã thấy đều nên nói; Ta cũng không nói rằng tất cả những điều đã thấy đều không nên nói; Ta không nói rằng tất cả những điều đã nghe đều nên nói; Ta cũng không nói rằng tất cả những điều đã nghe đều không nên nói; Ta không nói rằng tất cả những điều đã cảm nhận đều nên nói; Ta cũng không nói rằng tất cả những điều đã cảm nhận đều không nên nói; Ta không nói rằng tất cả những điều đã biết đều nên nói; Ta cũng không nói rằng tất cả những điều đã biết đều không nên nói.
‘‘Yañhi, brāhmaṇa, diṭṭhaṃ bhāsato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, kusalā dhammā parihāyanti, evarūpaṃ diṭṭhaṃ na bhāsitabbanti vadāmi.
“Indeed, brahmin, when one speaks what has been seen, if unwholesome states increase and wholesome states decrease, I say that such a seen thing should not be spoken.
“Này Bà-la-môn, điều đã thấy nào mà khi nói ra, các pháp bất thiện tăng trưởng, các pháp thiện suy giảm, thì Ta nói rằng điều đã thấy như vậy không nên nói.
Yañca khvassa, brāhmaṇa, diṭṭhaṃ abhāsato kusalā dhammā parihāyanti, akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, evarūpaṃ diṭṭhaṃ bhāsitabbanti vadāmi.
But, brahmin, when one does not speak what has been seen, if wholesome states decrease and unwholesome states increase, I say that such a seen thing should be spoken.
Và này Bà-la-môn, nếu do không nói điều đã thấy mà các pháp thiện suy giảm, các pháp bất thiện tăng trưởng, thì Ta nói điều đã thấy như vậy là nên nói.
‘‘Yañhi, brāhmaṇa, sutaṃ bhāsato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, kusalā dhammā parihāyanti, evarūpaṃ sutaṃ na bhāsitabbanti vadāmi.
“Indeed, brahmin, when one speaks what has been heard, if unwholesome states increase and wholesome states decrease, I say that such a heard thing should not be spoken.
Này Bà-la-môn, nếu do nói điều đã nghe mà các pháp bất thiện tăng trưởng, các pháp thiện suy giảm, thì Ta nói điều đã nghe như vậy là không nên nói.
Yañca khvassa, brāhmaṇa, sutaṃ abhāsato kusalā dhammā parihāyanti, akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, evarūpaṃ sutaṃ bhāsitabbanti vadāmi.
But, brahmin, when one does not speak what has been heard, if wholesome states decrease and unwholesome states increase, I say that such a heard thing should be spoken.
Và này Bà-la-môn, nếu do không nói điều đã nghe mà các pháp thiện suy giảm, các pháp bất thiện tăng trưởng, thì Ta nói điều đã nghe như vậy là nên nói.
‘‘Yañhi, brāhmaṇa, mutaṃ bhāsato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, kusalā dhammā parihāyanti, evarūpaṃ mutaṃ na bhāsitabbanti vadāmi.
“Indeed, brahmin, when one speaks what has been sensed, if unwholesome states increase and wholesome states decrease, I say that such a sensed thing should not be spoken.
Này Bà-la-môn, nếu do nói điều đã cảm nhận mà các pháp bất thiện tăng trưởng, các pháp thiện suy giảm, thì Ta nói điều đã cảm nhận như vậy là không nên nói.
Yañca khvassa, brāhmaṇa, mutaṃ abhāsato kusalā dhammā parihāyanti, akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, evarūpaṃ mutaṃ bhāsitabbanti vadāmi.
But, brahmin, when one does not speak what has been sensed, if wholesome states decrease and unwholesome states increase, I say that such a sensed thing should be spoken.
Và này Bà-la-môn, nếu do không nói điều đã cảm nhận mà các pháp thiện suy giảm, các pháp bất thiện tăng trưởng, thì Ta nói điều đã cảm nhận như vậy là nên nói.
‘‘Yañhi, brāhmaṇa, viññātaṃ bhāsato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, kusalā dhammā parihāyanti, evarūpaṃ viññātaṃ na bhāsitabbanti vadāmi.
“Indeed, brahmin, when one speaks what has been cognized, if unwholesome states increase and wholesome states decrease, I say that such a cognized thing should not be spoken.
Này Bà-la-môn, nếu do nói điều đã biết mà các pháp bất thiện tăng trưởng, các pháp thiện suy giảm, thì Ta nói điều đã biết như vậy là không nên nói.
Yañca khvassa, brāhmaṇa, viññātaṃ abhāsato kusalā dhammā parihāyanti, akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, evarūpaṃ viññātaṃ bhāsitabbanti vadāmī’’ti.
But, brahmin, when one does not speak what has been cognized, if wholesome states decrease and unwholesome states increase, I say that such a cognized thing should be spoken.”
Và này Bà-la-môn, nếu do không nói điều đã biết mà các pháp thiện suy giảm, các pháp bất thiện tăng trưởng, thì Ta nói điều đã biết như vậy là nên nói.”
184. Atha kho jāṇussoṇi brāhmaṇo yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi.
184. Then the brahmin Jāṇussoṇi approached the Blessed One; having approached, he exchanged greetings with the Blessed One.
184. Rồi Bà-la-môn Jāṇussoṇi đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, ông ta chào hỏi Thế Tôn.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
Having concluded the courteous and amiable talk, he sat down to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật, ông ta ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho jāṇussoṇi brāhmaṇo bhagavantaṃ etadavoca –
Seated to one side, the brahmin Jāṇussoṇi said to the Blessed One:
Ngồi xuống một bên, Bà-la-môn Jāṇussoṇi bạch Thế Tôn rằng:
‘‘Ahañhi, bho gotama, evaṃvādī evaṃdiṭṭhi – ‘natthi yo maraṇadhammo samāno na bhāyati, na santāsaṃ āpajjati maraṇassā’’’ti.
“Indeed, good Gotama, I am one who speaks and holds this view: ‘There is no one subject to death who does not fear, who does not become terrified of death.’”
“Này Tôn giả Gotama, tôi có quan điểm và chủ trương như sau: ‘Không có ai là kẻ phải chết mà không sợ hãi, không kinh hoàng trước cái chết’.”
‘‘Atthi, brāhmaṇa, maraṇadhammo samāno bhāyati, santāsaṃ āpajjati maraṇassa; atthi pana, brāhmaṇa, maraṇadhammo samāno na bhāyati, na santāsaṃ āpajjati maraṇassa.
“Brahmin, there is one subject to death who fears, who becomes terrified of death; but, brahmin, there is one subject to death who does not fear, who does not become terrified of death.
“Này Bà-la-môn, có kẻ phải chết mà sợ hãi, kinh hoàng trước cái chết; nhưng cũng có kẻ phải chết mà không sợ hãi, không kinh hoàng trước cái chết.
‘‘Katamo ca, brāhmaṇa, maraṇadhammo samāno bhāyati, santāsaṃ āpajjati maraṇassa?
“And who, brahmin, is one subject to death who fears, who becomes terrified of death?
Này Bà-la-môn, ai là kẻ phải chết mà sợ hãi, kinh hoàng trước cái chết?
Idha, brāhmaṇa, ekacco kāmesu avītarāgo hoti avigatacchando avigatapemo avigatapipāso avigatapariḷāho avigatataṇho.
Here, brahmin, some person is not dispassionate towards sensual pleasures, not free from desire, not free from affection, not free from thirst, not free from feverish longing, not free from craving.
Ở đây, này Bà-la-môn, có người chưa ly tham đối với các dục, chưa hết dục vọng, chưa hết yêu thích, chưa hết khao khát, chưa hết phiền não, chưa hết ái dục.
Tamenaṃ aññataro gāḷho rogātaṅko phusati.
Then some severe illness afflicts him.
Một bệnh nặng nào đó ập đến với người ấy.
Tassa aññatarena gāḷhena rogātaṅkena phuṭṭhassa evaṃ hoti – ‘piyā vata maṃ kāmā jahissanti, piye cāhaṃ kāme jahissāmī’ti.
When he is afflicted by some severe illness, he thinks: ‘Alas, dear sensual pleasures will abandon me, and I will abandon dear sensual pleasures.’
Khi bị một bệnh nặng ập đến, người ấy nghĩ: ‘Ôi, các dục yêu thích sẽ rời bỏ ta, và ta cũng sẽ rời bỏ các dục yêu thích!’
So socati kilamati paridevati, urattāḷiṃ kandati, sammohaṃ āpajjati.
He grieves, he laments, he weeps, beating his breast, he falls into confusion.
Người ấy đau buồn, mệt mỏi, than khóc, đấm ngực khóc than, rơi vào trạng thái mê loạn.
Ayaṃ kho, brāhmaṇa, maraṇadhammo samāno bhāyati, santāsaṃ āpajjati maraṇassa.
This person, brahmin, being subject to death, fears and trembles at death.
Này Bà-la-môn, đây là kẻ phải chết mà sợ hãi, kinh hoàng trước cái chết.
‘‘Puna caparaṃ, brāhmaṇa, idhekacco kāye avītarāgo hoti avigatacchando avigatapemo avigatapipāso avigatapariḷāho avigatataṇho.
‘‘Furthermore, brahmin, here some person is not dispassionate towards the body, not free from desire, not free from affection, not free from thirst, not free from feverish longing, not free from craving.
Lại nữa, này Bà-la-môn, ở đây có người chưa ly tham đối với thân, chưa hết dục vọng, chưa hết yêu thích, chưa hết khao khát, chưa hết phiền não, chưa hết ái dục.
Tamenaṃ aññataro gāḷho rogātaṅko phusati.
Then some severe illness afflicts him.
Một bệnh nặng nào đó ập đến với người ấy.
Tassa aññatarena gāḷhena rogātaṅkena phuṭṭhassa evaṃ hoti – ‘piyo vata maṃ kāyo jahissati, piyañcāhaṃ kāyaṃ jahissāmī’ti.
When he is afflicted by some severe illness, he thinks: ‘Alas, my dear body will abandon me, and I will abandon my dear body.’
Khi bị một bệnh nặng ập đến, người ấy nghĩ: ‘Ôi, thân thể yêu quý sẽ rời bỏ ta, và ta cũng sẽ rời bỏ thân thể yêu quý!’
So socati kilamati paridevati, urattāḷiṃ kandati, sammohaṃ āpajjati.
He grieves, he laments, he weeps, beating his breast, he falls into confusion.
Người ấy đau buồn, mệt mỏi, than khóc, đấm ngực khóc than, rơi vào trạng thái mê loạn.
Ayampi kho, brāhmaṇa, maraṇadhammo samāno bhāyati, santāsaṃ āpajjati maraṇassa.
This person too, brahmin, being subject to death, fears and trembles at death.
Đây cũng là kẻ phải chết mà sợ hãi, kinh hoàng trước cái chết, này Bà-la-môn.
‘‘Puna caparaṃ, brāhmaṇa, idhekacco akatakalyāṇo hoti akatakusalo akatabhīruttāṇo katapāpo kataluddo katakibbiso.
‘‘Furthermore, brahmin, here some person has not done good, has not done wholesome deeds, has not made a refuge from fear; he has done evil, he has done cruel deeds, he has done defilements.
Lại nữa, này Bà-la-môn, ở đây có người chưa làm điều lành, chưa làm điều thiện, chưa tạo nơi nương tựa tránh sợ hãi; đã làm điều ác, đã làm điều hung bạo, đã làm điều tội lỗi.
Tamenaṃ aññataro gāḷho rogātaṅko phusati.
Then some severe illness afflicts him.
Một bệnh nặng nào đó ập đến với người ấy.
Tassa aññatarena gāḷhena rogātaṅkena phuṭṭhassa evaṃ hoti – ‘akataṃ vata me kalyāṇaṃ, akataṃ kusalaṃ, akataṃ bhīruttāṇaṃ; kataṃ pāpaṃ, kataṃ luddaṃ, kataṃ kibbisaṃ.
When he is afflicted by some severe illness, he thinks: ‘Alas, I have not done good, I have not done wholesome deeds, I have not made a refuge from fear; I have done evil, I have done cruel deeds, I have done defilements.
Khi bị một bệnh nặng ập đến, người ấy nghĩ: ‘Ôi, ta đã không làm điều lành, không làm điều thiện, không tạo nơi nương tựa tránh sợ hãi; ta đã làm điều ác, đã làm điều hung bạo, đã làm điều tội lỗi.
Yāvatā, bho, akatakalyāṇānaṃ akatakusalānaṃ akatabhīruttāṇānaṃ katapāpānaṃ kataluddānaṃ katakibbisānaṃ gati taṃ gatiṃ pecca gacchāmī’ti.
Whatever destiny awaits those who have not done good, have not done wholesome deeds, have not made a refuge from fear, but have done evil, have done cruel deeds, have done defilements—to that destiny I shall go after death.’
Chắc chắn ta sẽ đi đến cảnh giới mà những kẻ không làm điều lành, không làm điều thiện, không tạo nơi nương tựa tránh sợ hãi, đã làm điều ác, đã làm điều hung bạo, đã làm điều tội lỗi phải đi đến sau khi chết.’
So socati kilamati paridevati, urattāḷiṃ kandati, sammohaṃ āpajjati.
He grieves, he laments, he weeps, beating his breast, he falls into confusion.
Người ấy đau buồn, mệt mỏi, than khóc, đấm ngực khóc than, rơi vào trạng thái mê loạn.
Ayampi kho, brāhmaṇa, maraṇadhammo samāno bhāyati, santāsaṃ āpajjati maraṇassa.
This person too, brahmin, being subject to death, fears and trembles at death.
Đây cũng là kẻ phải chết mà sợ hãi, kinh hoàng trước cái chết, này Bà-la-môn.
‘‘Puna caparaṃ, brāhmaṇa, idhekacco kaṅkhī hoti vicikicchī aniṭṭhaṅgato saddhamme.
‘‘Furthermore, brahmin, here some person is doubtful, wavering, not settled in the True Dhamma.
Lại nữa, này Bà-la-môn, ở đây có người còn hoài nghi, còn do dự, chưa đạt được sự an trú trong Chánh pháp.
Tamenaṃ aññataro gāḷho rogātaṅko phusati.
Then some severe illness afflicts him.
Một bệnh nặng nào đó ập đến với người ấy.
Tassa aññatarena gāḷhena rogātaṅkena phuṭṭhassa evaṃ hoti – ‘kaṅkhī vatamhi vicikicchī aniṭṭhaṅgato saddhamme’ti.
When he is afflicted by some severe illness, he thinks: ‘I am doubtful, wavering, not settled in the True Dhamma.’
Khi bị một bệnh nặng ập đến, người ấy nghĩ: ‘Ta còn hoài nghi, còn do dự, chưa đạt được sự an trú trong Chánh pháp.’
So socati kilamati paridevati, urattāḷiṃ kandati, sammohaṃ āpajjati.
He grieves, he laments, he weeps, beating his breast, he falls into confusion.
Người ấy đau buồn, mệt mỏi, than khóc, đấm ngực khóc than, rơi vào trạng thái mê loạn.
Ayampi kho, brāhmaṇa, maraṇadhammo samāno bhāyati, santāsaṃ āpajjati maraṇassa.
This person too, brahmin, being subject to death, fears and trembles at death.
Đây cũng là kẻ phải chết mà sợ hãi, kinh hoàng trước cái chết, này Bà-la-môn.
Ime kho, brāhmaṇa, cattāro maraṇadhammā samānā bhāyanti, santāsaṃ āpajjanti maraṇassa.
These, brahmin, are the four persons subject to death who fear and tremble at death.
Này Bà-la-môn, đây là bốn hạng người phải chết mà sợ hãi, kinh hoàng trước cái chết.
‘‘Katamo ca, brāhmaṇa, maraṇadhammo samāno na bhāyati, na santāsaṃ āpajjati maraṇassa?
‘‘And what kind of person, brahmin, being subject to death, does not fear, does not tremble at death?
Này Bà-la-môn, ai là kẻ phải chết mà không sợ hãi, không kinh hoàng trước cái chết?
Idha, brāhmaṇa, ekacco kāmesu vītarāgo hoti vigatacchando vigatapemo vigatapipāso vigatapariḷāho vigatataṇho.
Here, brahmin, some person is dispassionate towards sensual pleasures, free from desire, free from affection, free from thirst, free from feverish longing, free from craving.
Ở đây, này Bà-la-môn, có người đã ly tham đối với các dục, đã hết dục vọng, đã hết yêu thích, đã hết khao khát, đã hết phiền não, đã hết ái dục.
Tamenaṃ aññataro gāḷho rogātaṅko phusati.
Then some severe illness afflicts him.
Một bệnh nặng nào đó ập đến với người ấy.
Tassa aññatarena gāḷhena rogātaṅkena phuṭṭhassa na evaṃ hoti – ‘piyā vata maṃ kāmā jahissanti, piye cāhaṃ kāme jahissāmī’ti.
When he is afflicted by some severe illness, he does not think: ‘Alas, dear sensual pleasures will abandon me, and I will abandon dear sensual pleasures.’
Khi bị một bệnh nặng ập đến, người ấy không nghĩ: ‘Ôi, các dục yêu thích sẽ rời bỏ ta, và ta cũng sẽ rời bỏ các dục yêu thích!’
So na socati na kilamati na paridevati, na urattāḷiṃ kandati, na sammohaṃ āpajjati.
He does not grieve, he does not lament, he does not weep, beating his breast, he does not fall into confusion.
Người ấy không đau buồn, không mệt mỏi, không than khóc, không đấm ngực khóc than, không rơi vào trạng thái mê loạn.
Ayaṃ kho, brāhmaṇa, maraṇadhammo samāno na bhāyati, na santāsaṃ āpajjati maraṇassa.
This person, brahmin, being subject to death, does not fear, does not tremble at death.
Này Bà-la-môn, đây là kẻ phải chết mà không sợ hãi, không kinh hoàng trước cái chết.
‘‘Puna caparaṃ, brāhmaṇa, idhekacco kāye vītarāgo hoti vigatacchando vigatapemo vigatapipāso vigatapariḷāho vigatataṇho.
‘‘Furthermore, brahmin, here some person is dispassionate towards the body, free from desire, free from affection, free from thirst, free from feverish longing, free from craving.
Lại nữa, này Bà-la-môn, ở đây có người đã ly tham đối với thân, đã hết dục vọng, đã hết yêu thích, đã hết khao khát, đã hết phiền não, đã hết ái dục.
Tamenaṃ aññataro gāḷho rogātaṅko phusati.
Then some severe illness afflicts him.
Một bệnh nặng nào đó ập đến với người ấy.
Tassa aññatarena gāḷhena rogātaṅkena phuṭṭhassa na evaṃ hoti – ‘piyo vata maṃ kāyo jahissati, piyañcāhaṃ kāyaṃ jahissāmī’ti.
When he is afflicted by some severe illness, he does not think: ‘Alas, my dear body will abandon me, and I will abandon my dear body.’
Khi bị một bệnh nặng ập đến, người ấy không nghĩ: ‘Ôi, thân thể yêu quý sẽ rời bỏ ta, và ta cũng sẽ rời bỏ thân thể yêu quý!’
So na socati na kilamati na paridevati, na urattāḷiṃ kandati, na sammohaṃ āpajjati.
He does not grieve, he does not lament, he does not weep, beating his breast, he does not fall into confusion.
Người ấy không đau buồn, không mệt mỏi, không than khóc, không đấm ngực khóc than, không rơi vào trạng thái mê loạn.
Ayampi kho, brāhmaṇa, maraṇadhammo samāno na bhāyati, na santāsaṃ āpajjati maraṇassa.
This person too, brahmin, being subject to death, does not fear, does not tremble at death.
Đây cũng là kẻ phải chết mà không sợ hãi, không kinh hoàng trước cái chết, này Bà-la-môn.
‘‘Puna caparaṃ, brāhmaṇa, idhekacco akatapāpo hoti akataluddo akatakibbiso katakalyāṇo katakusalo katabhīruttāṇo.
“Furthermore, brahmin, there is a certain person here who has done no evil, no violence, no wrongdoing; he has done good, done skillful deeds, provided refuge from fear.
Lại nữa, này Bà-la-môn, ở đây có người chưa làm điều ác, chưa làm điều hung bạo, chưa làm điều tội lỗi; đã làm điều lành, đã làm điều thiện, đã tạo nơi nương tựa tránh sợ hãi.
Tamenaṃ aññataro gāḷho rogātaṅko phusati.
Then a certain severe illness afflicts him.
Một bệnh nặng nào đó ập đến với người ấy.
Tassa aññatarena gāḷhena rogātaṅkena phuṭṭhassa evaṃ hoti – ‘akataṃ vata me pāpaṃ, akataṃ luddaṃ, akataṃ kibbisaṃ; kataṃ kalyāṇaṃ, kataṃ kusalaṃ, kataṃ bhīruttāṇaṃ.
When afflicted by that severe illness, he thinks: ‘Indeed, I have done no evil, no violence, no wrongdoing; I have done good, done skillful deeds, provided refuge from fear.
Khi bị một bệnh nặng ập đến, người ấy nghĩ: ‘Ta đã không làm điều ác, không làm điều hung bạo, không làm điều tội lỗi; ta đã làm điều lành, đã làm điều thiện, đã tạo nơi nương tựa tránh sợ hãi.
Yāvatā, bho, akatapāpānaṃ akataluddānaṃ akatakibbisānaṃ katakalyāṇānaṃ katakusalānaṃ katabhīruttāṇānaṃ gati taṃ gatiṃ pecca gacchāmī’ti.
Whatever destination, good sir, awaits those who have done no evil, no violence, no wrongdoing, who have done good, done skillful deeds, provided refuge from fear – to that destination I shall go after death.’
Thưa chư vị, con sẽ đi đến cõi mà những người không làm điều ác, không hung bạo, không phạm tội, đã làm điều thiện, đã làm điều lành, đã làm chỗ nương tựa cho người sợ hãi, sẽ đi đến.
So na socati na kilamati na paridevati, na urattāḷiṃ kandati, na sammohaṃ āpajjati.
He does not grieve, does not lament, does not wail, does not beat his breast, nor does he fall into confusion.
Người ấy không buồn rầu, không mệt mỏi, không than khóc, không đấm ngực kêu la, không rơi vào trạng thái mê muội.
Ayampi kho, brāhmaṇa, maraṇadhammo samāno na bhāyati, na santāsaṃ āpajjati maraṇassa.
This person, brahmin, though subject to death, does not fear or tremble at death.
Này Bà-la-môn, người này dù có pháp chết cũng không sợ hãi, không kinh hoàng trước cái chết.
‘‘Puna caparaṃ, brāhmaṇa, idhekacco akaṅkhī hoti avicikicchī niṭṭhaṅgato saddhamme.
“Furthermore, brahmin, there is a certain person here who is free from doubt, free from perplexity, having reached certainty in the good Dhamma.
Lại nữa, này Bà-la-môn, ở đây có người không còn nghi ngờ, không còn hoài nghi, đã đạt đến sự xác quyết trong Chánh pháp.
Tamenaṃ aññataro gāḷho rogātaṅko phusati.
Then a certain severe illness afflicts him.
Một căn bệnh hiểm nghèo hành hạ người ấy.
Tassa aññatarena gāḷhena rogātaṅkena phuṭṭhassa evaṃ hoti – ‘akaṅkhī vatamhi avicikicchī niṭṭhaṅgato saddhamme’ti.
When afflicted by that severe illness, he thinks: ‘Indeed, I am free from doubt, free from perplexity, having reached certainty in the good Dhamma.’
Khi bị một căn bệnh hiểm nghèo hành hạ, người ấy nghĩ rằng: ‘Thật vậy, ta không còn nghi ngờ, không còn hoài nghi, đã đạt đến sự xác quyết trong Chánh pháp’.
So na socati na kilamati na paridevati, na urattāḷiṃ kandati, na sammohaṃ āpajjati.
He does not grieve, does not lament, does not wail, does not beat his breast, nor does he fall into confusion.
Người ấy không buồn rầu, không mệt mỏi, không than khóc, không đấm ngực kêu la, không rơi vào trạng thái mê muội.
Ayampi kho, brāhmaṇa, maraṇadhammo samāno na bhāyati, na santāsaṃ āpajjati maraṇassa.
This person, brahmin, though subject to death, does not fear or tremble at death.
Này Bà-la-môn, người này dù có pháp chết cũng không sợ hãi, không kinh hoàng trước cái chết.
Ime kho, brāhmaṇa, cattāro maraṇadhammā samānā na bhāyanti, na santāsaṃ āpajjanti maraṇassā’’ti.
These four persons, brahmin, though subject to death, do not fear or tremble at death.”
Này Bà-la-môn, đây là bốn hạng người có pháp chết mà không sợ hãi, không kinh hoàng trước cái chết.”
185. Ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati gijjhakūṭe pabbate.
185. At one time the Blessed One was dwelling in Rājagaha, on Gijjhakūṭa Mountain.
185. Một thời Thế Tôn trú tại Rājagaha, trên núi Gijjhakūṭa.
Tena kho pana samayena sambahulā abhiññātā abhiññātā paribbājakā sippinikātīre paribbājakārāme paṭivasanti, seyyathidaṃ annabhāro varadharo sakuludāyī ca paribbājako aññe ca abhiññātā abhiññātā paribbājakā.
Now at that time, many well-known wanderers of other sects were residing at the wanderers’ park on the bank of Sappinikā, namely, Annabhāra, Varadhara, Sakuludāyī the wanderer, and other well-known wanderers.
Lúc bấy giờ, nhiều du sĩ nổi tiếng đang trú tại tu viện của du sĩ bên bờ sông Sippinikā, đó là du sĩ Annabhāra, Varadhara, Sakuludāyī và nhiều du sĩ nổi tiếng khác.
Atha kho bhagavā sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito yena sippinikātīre paribbājakārāmo tenupasaṅkami.
Then, in the evening, the Blessed One rose from seclusion and approached the wanderers’ park on the bank of Sappinikā.
Rồi Thế Tôn vào buổi chiều, sau khi xuất khỏi thiền định, đi đến tu viện của du sĩ bên bờ sông Sippinikā.
Tena kho pana samayena tesaṃ aññatitthiyānaṃ paribbājakānaṃ sannisinnānaṃ sannipatitānaṃ ayamantarā kathā udapādi – ‘‘itipi brāhmaṇasaccāni, itipi brāhmaṇasaccānī’’ti.
Now at that time, as those wanderers of other sects were sitting together, assembled, this discussion arose among them: “These are brahmin truths, these are brahmin truths.”
Lúc bấy giờ, trong khi các du sĩ ngoại đạo ấy đang tụ họp và ngồi lại với nhau, câu chuyện này khởi lên giữa họ: “Đây là những chân lý của Bà-la-môn, đây là những chân lý của Bà-la-môn.”
Atha kho bhagavā yena te paribbājakā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi.
Then the Blessed One approached those wanderers; having approached, he sat down on the seat prepared.
Rồi Thế Tôn đi đến chỗ các du sĩ ấy; sau khi đến, Ngài ngồi xuống trên chỗ đã trải sẵn.
Nisajja kho bhagavā te paribbājake etadavoca –
Having sat down, the Blessed One said to those wanderers:
Sau khi ngồi xuống, Thế Tôn nói với các du sĩ ấy:
‘‘Kāya nuttha, paribbājakā, etarahi kathāya sannisinnā, kā ca pana vo antarākathā vippakatā’’ti?
“What kind of discussion, wanderers, were you engaged in just now, and what was the unfinished discussion among you?”
“Này các du sĩ, hiện giờ các ông đang tụ họp để nói chuyện gì, và câu chuyện dở dang của các ông là gì?”
‘‘Idha, bho gotama, amhākaṃ sannisinnānaṃ sannipatitānaṃ ayamantarākathā udapādi – ‘itipi brāhmaṇasaccāni, itipi brāhmaṇasaccānī’’’ti.
“Here, good Gotama, as we were sitting together, assembled, this discussion arose among us: ‘These are brahmin truths, these are brahmin truths.’”
“Thưa Tôn giả Gotama, trong khi chúng tôi đang tụ họp và ngồi lại với nhau, câu chuyện này khởi lên giữa chúng tôi: ‘Đây là những chân lý của Bà-la-môn, đây là những chân lý của Bà-la-môn’.”
‘‘Cattārimāni, paribbājakā, brāhmaṇasaccāni mayā sayaṃ abhiññā sacchikatvā paveditāni.
“These four brahmin truths, wanderers, have been declared by me, having realized and directly experienced them myself.
“Này các du sĩ, có bốn chân lý của Bà-la-môn do Ta tự mình chứng ngộ và tuyên bố.
Katamāni cattāri?
Which four?
Bốn điều nào?
Idha, paribbājakā, brāhmaṇo evamāha – ‘sabbe pāṇā avajjhā’ti.
Here, wanderers, a brahmin says: ‘All beings are not to be harmed.’
Này các du sĩ, ở đây, một Bà-la-môn nói như sau: ‘Tất cả chúng sinh đều không đáng bị sát hại’.
Iti vadaṃ brāhmaṇo saccaṃ āha, no musā.
Saying this, the brahmin speaks truth, not falsehood.
Khi nói như vậy, Bà-la-môn nói sự thật, không nói dối.
So tena na samaṇoti maññati, na brāhmaṇoti maññati, na seyyohamasmīti maññati, na sadisohamasmīti maññati, na hīnohamasmīti maññati.
By this, he does not consider himself a recluse, nor a brahmin, nor superior, nor equal, nor inferior.
Do đó, người ấy không nghĩ mình là Sa-môn, không nghĩ mình là Bà-la-môn, không nghĩ mình là hơn, không nghĩ mình là bằng, không nghĩ mình là kém.
Api ca yadeva tattha saccaṃ tadabhiññāya pāṇānaṃyeva anuddayāya* anukampāya paṭipanno hoti.
But rather, having directly known the truth in that, he practices out of compassion and sympathy for beings.
Hơn nữa, sau khi chứng ngộ sự thật ở đó, người ấy thực hành chỉ vì lòng từ bi, lòng thương xót đối với chúng sinh.
‘‘Puna caparaṃ, paribbājakā, brāhmaṇo evamāha – ‘sabbe kāmā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā’ti.
“Furthermore, wanderers, a brahmin says: ‘All sense pleasures are impermanent, suffering, and subject to change.’
Lại nữa, này các du sĩ, một Bà-la-môn nói như sau: ‘Tất cả các dục đều vô thường, khổ, có pháp biến hoại’.
Iti vadaṃ brāhmaṇo saccamāha, no musā.
Saying this, the brahmin speaks truth, not falsehood.
Khi nói như vậy, Bà-la-môn nói sự thật, không nói dối.
So tena na samaṇoti maññati, na brāhmaṇoti maññati, na seyyohamasmīti maññati, na sadisohamasmīti maññati, na hīnohamasmīti maññati.
By this, he does not consider himself a recluse, nor a brahmin, nor superior, nor equal, nor inferior.
Do đó, người ấy không nghĩ mình là Sa-môn, không nghĩ mình là Bà-la-môn, không nghĩ mình là hơn, không nghĩ mình là bằng, không nghĩ mình là kém.
Api ca yadeva tattha saccaṃ tadabhiññāya kāmānaṃyeva nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti.
Moreover, having directly known the truth there, he practices for the disenchantment, dispassion, and cessation of sensual pleasures.
Hơn nữa, sau khi chứng ngộ sự thật ở đó, người ấy thực hành chỉ vì sự nhàm chán, ly tham, đoạn diệt các dục.
‘‘Puna caparaṃ, paribbājakā, brāhmaṇo evamāha – ‘nāhaṃ kvacani* kassaci kiñcanatasmiṃ na ca mama kvacani katthaci kiñcanatatthī’ti.
“Furthermore, wanderers, the brahmin says this: ‘I am not anyone’s anything anywhere, nor is there anything of mine anywhere.’
Lại nữa, này các du sĩ, một Bà-la-môn nói như sau: ‘Ta không có bất cứ thứ gì của bất cứ ai ở bất cứ đâu, và ta cũng không có bất cứ thứ gì của ta ở bất cứ đâu’.
Iti vadaṃ brāhmaṇo saccaṃ āha, no musā.
Saying this, the brahmin speaks the truth, not falsehood.
Khi nói như vậy, Bà-la-môn nói sự thật, không nói dối.
So tena na samaṇoti maññati, na brāhmaṇoti maññati, na seyyohamasmīti maññati, na sadisohamasmīti maññati, na hīnohamasmīti maññati.
By that, he does not conceive himself as a recluse, nor as a brahmin, nor as ‘I am superior,’ nor as ‘I am equal,’ nor as ‘I am inferior.’
Do đó, người ấy không nghĩ mình là Sa-môn, không nghĩ mình là Bà-la-môn, không nghĩ mình là hơn, không nghĩ mình là bằng, không nghĩ mình là kém.
Api ca yadeva tattha saccaṃ tadabhiññāya ākiñcaññaṃyeva paṭipadaṃ paṭipanno hoti.
Moreover, having directly known the truth there, he practices the path of nothingness.
Hơn nữa, sau khi chứng ngộ sự thật ở đó, người ấy thực hành con đường vô sở hữu xứ.
Imāni kho, paribbājakā, cattāri brāhmaṇasaccāni mayā sayaṃ abhiññā sacchikatvā paveditānī’’ti.
These, wanderers, are the four truths of the brahmin that I have declared after directly knowing and realizing them myself.”
Này các du sĩ, đây là bốn chân lý của Bà-la-môn do Ta tự mình chứng ngộ và tuyên bố.”
Pañcamaṃ.
The Fifth.
Bài thứ năm.
186. Atha kho aññataro bhikkhu yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Then a certain bhikkhu approached the Blessed One; having approached and paid homage to the Blessed One, he sat down to one side.
186. Rồi một Tỳ-kheo đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho so bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘kena nu kho, bhante, loko nīyati, kena loko parikassati, kassa ca uppannassa vasaṃ gacchatī’’ti?
Seated to one side, that bhikkhu said to the Blessed One: “By what, Venerable Sir, is the world led? By what is the world dragged along? And to the power of what does it come when it arises?”
Ngồi xuống một bên, Tỳ-kheo ấy bạch Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, thế giới do cái gì dẫn dắt, do cái gì kéo lê, và do cái gì chi phối khi nó khởi lên?”
‘‘Sādhu sādhu, bhikkhu!
“Good, good, bhikkhu!
“Lành thay, lành thay, này Tỳ-kheo!
Bhaddako kho te, bhikkhu, ummaggo* , bhaddakaṃ paṭibhānaṃ, kalyāṇī* paripucchā.
Excellent indeed, bhikkhu, is your insight, excellent is your quick wit, excellent is your question.
Này Tỳ-kheo, sự hiểu biết của ông thật tốt, sự ứng đối của ông thật tốt, câu hỏi của ông thật hay.
Evañhi tvaṃ, bhikkhu, pucchasi – ‘kena nu kho, bhante, loko nīyati, kena loko parikassati, kassa ca uppannassa vasaṃ gacchatī’’’ti?
For you ask thus, bhikkhu: ‘By what, Venerable Sir, is the world led? By what is the world dragged along? And to the power of what does it come when it arises?’”
Này Tỳ-kheo, ông đã hỏi như sau: ‘Bạch Thế Tôn, thế giới do cái gì dẫn dắt, do cái gì kéo lê, và do cái gì chi phối khi nó khởi lên?’”
‘‘Evaṃ, bhante’’.
“Yes, Venerable Sir.”
“Thưa vâng, bạch Thế Tôn.”
‘‘Cittena kho, bhikkhu, loko nīyati, cittena parikassati, cittassa uppannassa vasaṃ gacchatī’’ti.
“By the mind, bhikkhu, the world is led; by the mind it is dragged along; to the power of the mind it comes when it arises,”
“Này Tỳ-kheo, thế giới do tâm dẫn dắt, do tâm kéo lê, và do tâm chi phối khi nó khởi lên.”
‘‘Sādhu, bhante’’ti kho so bhikkhu bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā bhagavantaṃ uttari pañhaṃ apucchi – ‘‘‘bahussuto dhammadharo, bahussuto dhammadharo’ti, bhante, vuccati.
“Good, Venerable Sir,” that bhikkhu, delighting in and approving of the Blessed One’s words, asked a further question of the Blessed One: “‘Learned and a Dhamma-bearer, learned and a Dhamma-bearer’—thus, Venerable Sir, it is said.
“Thưa vâng, bạch Thế Tôn,” Tỳ-kheo ấy hoan hỷ và tùy hỷ với lời Thế Tôn dạy, rồi hỏi thêm một câu nữa: “Bạch Thế Tôn, người ta nói ‘người đa văn, người giữ Pháp’.
Kittāvatā nu kho, bhante, bahussuto dhammadharo hotī’’ti?
To what extent, Venerable Sir, is one learned and a Dhamma-bearer?”
Bạch Thế Tôn, đến mức độ nào thì một người được gọi là đa văn, người giữ Pháp?”
‘‘Sādhu sādhu, bhikkhu!
“Good, good, bhikkhu!
“Lành thay, lành thay, này Tỳ-kheo!
Bhaddako kho te, bhikkhu ummaggo, bhaddakaṃ paṭibhānaṃ, kalyāṇī paripucchā.
Excellent indeed, bhikkhu, is your insight, excellent is your quick wit, excellent is your question.
Này Tỳ-kheo, sự hiểu biết của ông thật tốt, sự ứng đối của ông thật tốt, câu hỏi của ông thật hay.
Evañhi tvaṃ, bhikkhu, pucchasi – ‘bahussuto dhammadharo, bahussuto dhammadharoti, bhante, vuccati.
For you ask thus, bhikkhu: ‘Learned and a Dhamma-bearer, learned and a Dhamma-bearer’—thus, Venerable Sir, it is said.
Này Tỳ-kheo, ông đã hỏi như sau: ‘Bạch Thế Tôn, người ta nói ‘người đa văn, người giữ Pháp’.
Kittāvatā nu kho, bhante, bahussuto dhammadharo hotī’’’ti?
To what extent, Venerable Sir, is one learned and a Dhamma-bearer?”
Bạch Thế Tôn, đến mức độ nào thì một người được gọi là đa văn, người giữ Pháp?’”
‘‘Evaṃ, bhante’’.
“Yes, Venerable Sir.”
“Thưa vâng, bạch Thế Tôn.”
‘‘Bahū kho, bhikkhu, mayā dhammā desitā* – suttaṃ, geyyaṃ, veyyākaraṇaṃ, gāthā, udānaṃ, itivuttakaṃ, jātakaṃ, abbhutadhammaṃ, vedallaṃ.
“Many teachings, bhikkhu, have been taught by me—sutta, geyya, veyyākaraṇa, gāthā, udāna, itivuttaka, jātaka, abbhutadhamma, vedalla.
“Này Tỳ-kheo, Ta đã thuyết giảng nhiều pháp—Kinh (Sutta), Kệ tụng (Geyya), Giải thích (Veyyākaraṇa), Kệ ngôn (Gāthā), Cảm hứng ngữ (Udāna), Phật thuyết như vậy (Itivuttaka), Bổn sanh (Jātaka), Vị tằng hữu pháp (Abbhutadhamma), Quảng đại (Vedalla).
Catuppadāya cepi, bhikkhu, gāthāya atthamaññāya dhammamaññāya dhammānudhammappaṭipanno hoti bahussuto dhammadharoti alaṃ vacanāyā’’ti.
If, bhikkhu, one understands the meaning and the Dhamma of even a four-lined verse, and practices in accordance with the Dhamma, it is enough to say that one is learned and a Dhamma-bearer.”
Này Tỳ-kheo, nếu một người hiểu ý nghĩa của một bài kệ bốn câu, hiểu Pháp, và thực hành đúng Pháp, thì đủ để gọi là người đa văn, người giữ Pháp.”
‘‘Sādhu, bhante’’ti kho so bhikkhu bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā bhagavantaṃ uttari pañhaṃ apucchi – ‘‘‘sutavā nibbedhikapañño, sutavā nibbedhikapañño’ti, bhante, vuccati.
“Good, Venerable Sir,” that bhikkhu, delighting in and approving of the Blessed One’s words, asked a further question of the Blessed One: “‘One who has heard and possesses penetrative wisdom, one who has heard and possesses penetrative wisdom’—thus, Venerable Sir, it is said.
‘‘Lành thay, thưa Tôn giả,’’ vị Tỳ-khưu ấy hoan hỷ và tán thán lời Đức Thế Tôn đã dạy, rồi hỏi Đức Thế Tôn một câu hỏi khác: ‘‘Thưa Tôn giả, người ta nói ‘người có học có tuệ quán thấu, người có học có tuệ quán thấu’.
Kittāvatā nu kho, bhante, sutavā nibbedhikapañño hotī’’ti?
To what extent, Venerable Sir, is one who has heard and possesses penetrative wisdom?”
Thưa Tôn giả, cho đến mức độ nào thì một người có học được gọi là có tuệ quán thấu?’’
‘‘Sādhu sādhu, bhikkhu!
“Good, good, bhikkhu!
‘‘Lành thay, lành thay, này Tỳ-khưu!
Bhaddako kho te, bhikkhu, ummaggo, bhaddakaṃ paṭibhānaṃ, kalyāṇī paripucchā.
Excellent indeed, bhikkhu, is your insight, excellent is your quick wit, excellent is your question.
Này Tỳ-khưu, đường lối của con thật tốt, trí biện của con thật tốt, câu hỏi của con thật hay.
Evañhi tvaṃ, bhikkhu, pucchasi – ‘sutavā nibbedhikapañño, sutavā nibbedhikapaññoti, bhante, vuccati.
For you ask thus, bhikkhu: ‘One who has heard and possesses penetrative wisdom, one who has heard and possesses penetrative wisdom’—thus, Venerable Sir, it is said.
Vì này Tỳ-khưu, con hỏi như thế này: ‘Thưa Tôn giả, người ta nói ‘người có học có tuệ quán thấu, người có học có tuệ quán thấu’.
Kittāvatā nu kho, bhante, sutavā nibbedhikapañño hotī’’’ti?
To what extent, Venerable Sir, is one who has heard and possesses penetrative wisdom?”
Thưa Tôn giả, cho đến mức độ nào thì một người có học được gọi là có tuệ quán thấu?’’
‘‘Evaṃ, bhante’’.
“Yes, Venerable Sir.”
‘‘Thưa vâng, Tôn giả.’’
‘‘Idha, bhikkhu, bhikkhuno ‘idaṃ dukkha’nti sutaṃ hoti, paññāya cassa atthaṃ ativijjha passati; ‘ayaṃ dukkhasamudayo’ti sutaṃ hoti, paññāya cassa atthaṃ ativijjha passati; ‘ayaṃ dukkhanirodho’ti sutaṃ hoti, paññāya cassa atthaṃ ativijjha passati; ‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’ti sutaṃ hoti, paññāya cassa atthaṃ ativijjha passati.
“Here, bhikkhu, a bhikkhu hears, ‘This is suffering,’ and he penetrates its meaning with wisdom and sees it; he hears, ‘This is the origin of suffering,’ and he penetrates its meaning with wisdom and sees it; he hears, ‘This is the cessation of suffering,’ and he penetrates its meaning with wisdom and sees it; he hears, ‘This is the path leading to the cessation of suffering,’ and he penetrates its meaning with wisdom and sees it.
‘‘Này Tỳ-khưu, ở đây, một Tỳ-khưu nghe rằng ‘đây là Khổ’, và với tuệ quán thấu hiểu ý nghĩa của nó; nghe rằng ‘đây là Khổ tập’, và với tuệ quán thấu hiểu ý nghĩa của nó; nghe rằng ‘đây là Khổ diệt’, và với tuệ quán thấu hiểu ý nghĩa của nó; nghe rằng ‘đây là con đường dẫn đến Khổ diệt’, và với tuệ quán thấu hiểu ý nghĩa của nó.
Evaṃ kho, bhikkhu, sutavā nibbedhikapañño hotī’’ti.
In this way, bhikkhu, one who has heard becomes one with penetrating wisdom.”
Này Tỳ-khưu, một người có học có tuệ quán thấu là như vậy đó.’’
‘‘Sādhu, bhante’’ti kho so bhikkhu bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā bhagavantaṃ uttari pañhaṃ apucchi – ‘‘‘paṇḍito mahāpañño, paṇḍito mahāpañño’ti, bhante, vuccati.
“Good, Venerable Sir,” that bhikkhu, having rejoiced in and approved of the Blessed One’s words, asked the Blessed One a further question: “’Wise, greatly discerning,’ Venerable Sir, is said.
‘‘Lành thay, thưa Tôn giả,’’ vị Tỳ-khưu ấy hoan hỷ và tán thán lời Đức Thế Tôn đã dạy, rồi hỏi Đức Thế Tôn một câu hỏi khác: ‘‘Thưa Tôn giả, người ta nói ‘người trí tuệ, có đại tuệ, người trí tuệ, có đại tuệ’.
Kittāvatā nu kho, bhante, paṇḍito mahāpañño hotī’’ti?
To what extent, Venerable Sir, is one ‘wise, greatly discerning’?”
Thưa Tôn giả, cho đến mức độ nào thì một người được gọi là trí tuệ, có đại tuệ?’’
‘‘Sādhu sādhu bhikkhu!
“Good, good, bhikkhu!
‘‘Lành thay, lành thay, này Tỳ-khưu!
Bhaddako kho te, bhikkhu, ummaggo, bhaddakaṃ paṭibhānaṃ, kalyāṇī paripucchā.
Excellent, bhikkhu, is your approach, excellent your discernment, and auspicious your question.
Này Tỳ-khưu, đường lối của con thật tốt, trí biện của con thật tốt, câu hỏi của con thật hay.
Evañhi tvaṃ bhikkhu pucchasi – ‘paṇḍito mahāpañño, paṇḍito mahāpaññoti, bhante, vuccati.
For thus you ask, bhikkhu: ‘“Wise, greatly discerning,” Venerable Sir, is said.
Vì này Tỳ-khưu, con hỏi như thế này: ‘Thưa Tôn giả, người ta nói ‘người trí tuệ, có đại tuệ, người trí tuệ, có đại tuệ’.
Kittāvatā nu kho, bhante, paṇḍito mahāpañño hotī’’’ti?
To what extent, Venerable Sir, is one “wise, greatly discerning”?’
Thưa Tôn giả, cho đến mức độ nào thì một người được gọi là trí tuệ, có đại tuệ?’’
‘‘Evaṃ, bhante’’.
“Yes, Venerable Sir.”
‘‘Thưa vâng, Tôn giả.’’
‘‘Idha, bhikkhu, paṇḍito mahāpañño nevattabyābādhāya ceteti na parabyābādhāya ceteti na ubhayabyābādhāya ceteti attahitaparahitaubhayahitasabbalokahitameva cintayamāno cinteti.
“Here, bhikkhu, one who is wise and greatly discerning does not intend for his own harm, nor for the harm of others, nor for the harm of both; rather, he thinks, contemplating only for his own welfare, the welfare of others, the welfare of both, and the welfare of the entire world.
‘‘Này Tỳ-khưu, ở đây, người trí tuệ, có đại tuệ, không nghĩ đến việc làm hại mình, không nghĩ đến việc làm hại người khác, không nghĩ đến việc làm hại cả hai, mà chỉ nghĩ đến lợi ích của mình, lợi ích của người khác, lợi ích của cả hai, và lợi ích của tất cả thế gian.
Evaṃ kho, bhikkhu, paṇḍito mahāpañño hotī’’ti.
In this way, bhikkhu, one is wise and greatly discerning.”
Này Tỳ-khưu, người trí tuệ, có đại tuệ là như vậy đó.’’
Chaṭṭhaṃ.
The Sixth.
Thứ sáu.
187. Ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe.
187. At one time the Blessed One was staying in Rājagaha, in the Bamboo Grove, the Squirrels’ Feeding Ground.
187. Một thời Đức Thế Tôn trú tại Rājagaha, trong rừng Veluvana, khu nuôi sóc Kalandaka.
Atha kho vassakāro brāhmaṇo magadhamahāmatto yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi.
Then Vassakāra the brahmin, the chief minister of Magadha, approached the Blessed One; having approached, he exchanged greetings with the Blessed One.
Rồi đại thần Vassakāra Bà-la-môn của Magadha đi đến chỗ Đức Thế Tôn; sau khi đến, ông chào hỏi Đức Thế Tôn.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
When they had concluded their courteous and amiable talk, he sat down to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật, ông ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho vassakāro brāhmaṇo magadhamahāmatto bhagavantaṃ etadavoca –
Seated to one side, Vassakāra the brahmin, the chief minister of Magadha, said to the Blessed One:
Ngồi xuống một bên, đại thần Vassakāra Bà-la-môn của Magadha bạch Đức Thế Tôn rằng:
‘‘Jāneyya nu kho, bho gotama, asappuriso asappurisaṃ – ‘asappuriso ayaṃ bhava’’’nti?
“Could an unvirtuous person, good Gotama, know an unvirtuous person: ‘This venerable one is unvirtuous’?”
‘‘Thưa Tôn giả Gotama, liệu một người không chân chánh có thể biết được một người không chân chánh rằng: ‘Người này là người không chân chánh’ chăng?’’
‘‘Aṭṭhānaṃ kho etaṃ, brāhmaṇa, anavakāso yaṃ asappuriso asappurisaṃ jāneyya – ‘asappuriso ayaṃ bhava’’’nti.
“It is impossible, brahmin, it is not possible that an unvirtuous person could know an unvirtuous person: ‘This venerable one is unvirtuous’.”
‘‘Này Bà-la-môn, điều đó không thể xảy ra, không có cơ hội để một người không chân chánh biết được một người không chân chánh rằng: ‘Người này là người không chân chánh’.’’
‘‘Jāneyya pana, bho gotama, asappuriso sappurisaṃ – ‘sappuriso ayaṃ bhava’’’nti?
“Could an unvirtuous person, good Gotama, know a virtuous person: ‘This venerable one is virtuous’?”
‘‘Thưa Tôn giả Gotama, liệu một người không chân chánh có thể biết được một người chân chánh rằng: ‘Người này là người chân chánh’ chăng?’’
‘‘Etampi kho, brāhmaṇa, aṭṭhānaṃ anavakāso yaṃ asappuriso sappurisaṃ jāneyya – ‘sappuriso ayaṃ bhava’’’nti.
“That too, brahmin, is impossible, it is not possible that an unvirtuous person could know a virtuous person: ‘This venerable one is virtuous’.”
‘‘Này Bà-la-môn, điều đó cũng không thể xảy ra, không có cơ hội để một người không chân chánh biết được một người chân chánh rằng: ‘Người này là người chân chánh’.’’
‘‘Jāneyya nu kho, bho gotama, sappuriso sappurisaṃ – ‘sappuriso ayaṃ bhava’’’nti?
“Could a virtuous person, good Gotama, know a virtuous person: ‘This venerable one is virtuous’?”
‘‘Thưa Tôn giả Gotama, liệu một người chân chánh có thể biết được một người chân chánh rằng: ‘Người này là người chân chánh’ chăng?’’
‘‘Ṭhānaṃ kho etaṃ, brāhmaṇa, vijjati yaṃ sappuriso sappurisaṃ jāneyya – ‘sappuriso ayaṃ bhava’’’nti.
“It is possible, brahmin, it is possible that a virtuous person could know a virtuous person: ‘This venerable one is virtuous’.”
‘‘Này Bà-la-môn, điều đó có thể xảy ra, có cơ hội để một người chân chánh biết được một người chân chánh rằng: ‘Người này là người chân chánh’.’’
‘‘Jāneyya pana, bho gotama, sappuriso asappurisaṃ – ‘asappuriso ayaṃ bhava’’’nti?
“Could a virtuous person, good Gotama, know an unvirtuous person: ‘This venerable one is unvirtuous’?”
‘‘Thưa Tôn giả Gotama, liệu một người chân chánh có thể biết được một người không chân chánh rằng: ‘Người này là người không chân chánh’ chăng?’’
‘‘Etampi kho, brāhmaṇa, ṭhānaṃ vijjati yaṃ sappuriso asappurisaṃ jāneyya – ‘asappuriso ayaṃ bhava’’’nti.
“That too, brahmin, is possible, it is possible that a virtuous person could know an unvirtuous person: ‘This venerable one is unvirtuous’.”
‘‘Này Bà-la-môn, điều đó cũng có thể xảy ra, có cơ hội để một người chân chánh biết được một người không chân chánh rằng: ‘Người này là người không chân chánh’.’’
‘‘Acchariyaṃ, bho gotama, abbhutaṃ, bho gotama!
“Wonderful, good Gotama! Amazing, good Gotama!
‘‘Thật kỳ diệu thay, thưa Tôn giả Gotama! Thật hy hữu thay, thưa Tôn giả Gotama!
Yāva subhāsitaṃ cidaṃ, bhotā gotamena – ‘aṭṭhānaṃ kho etaṃ, brāhmaṇa, anavakāso yaṃ asappuriso asappurisaṃ jāneyya – asappuriso ayaṃ bhavanti.
How well spoken is this by Master Gotama: ‘It is impossible, brahmin, it is not possible that an unvirtuous person could know an unvirtuous person: “This venerable one is unvirtuous.”
Lời dạy của Tôn giả Gotama thật khéo nói: ‘Này Bà-la-môn, điều đó không thể xảy ra, không có cơ hội để một người không chân chánh biết được một người không chân chánh rằng: ‘Người này là người không chân chánh’.
Etampi kho, brāhmaṇa, aṭṭhānaṃ anavakāso yaṃ asappuriso sappurisaṃ jāneyya – sappuriso ayaṃ bhavanti.
That too, brahmin, is impossible, it is not possible that an unvirtuous person could know a virtuous person: “This venerable one is virtuous.”
Này Bà-la-môn, điều đó cũng không thể xảy ra, không có cơ hội để một người không chân chánh biết được một người chân chánh rằng: ‘Người này là người chân chánh’.
Ṭhānaṃ kho etaṃ, brāhmaṇa, vijjati yaṃ sappuriso sappurisaṃ jāneyya – sappuriso ayaṃ bhavanti.
It is possible, brahmin, it is possible that a virtuous person could know a virtuous person: “This venerable one is virtuous.”
Này Bà-la-môn, điều đó có thể xảy ra, có cơ hội để một người chân chánh biết được một người chân chánh rằng: ‘Người này là người chân chánh’.
Etampi kho, brāhmaṇa, ṭhānaṃ vijjati yaṃ sappuriso asappurisaṃ jāneyya – asappuriso ayaṃ bhava’’’nti.
That too, brahmin, is possible, it is possible that a virtuous person could know an unvirtuous person: “This venerable one is unvirtuous.”’
Này Bà-la-môn, điều đó cũng có thể xảy ra, có cơ hội để một người chân chánh biết được một người không chân chánh rằng: ‘Người này là người không chân chánh’.’’
‘‘Ekamidaṃ, bho gotama, samayaṃ todeyyassa brāhmaṇassa parisati parūpārambhaṃ vattenti – ‘bālo ayaṃ rājā eḷeyyo samaṇe rāmaputte abhippasanno, samaṇe ca pana rāmaputte evarūpaṃ paramanipaccakāraṃ karoti, yadidaṃ abhivādanaṃ paccuṭṭhānaṃ añjalikammaṃ sāmīcikamma’nti.
“On one occasion, good Gotama, in the assembly of the brahmin Todeyya, they were speaking disparagingly: ‘This King Eḷeyya is foolish, he is devoted to the ascetics who are the sons of Rāma, and he shows such supreme deference to the ascetics who are the sons of Rāma, namely, by saluting, rising for, revering with clasped hands, and showing proper courtesy.”
‘‘Thưa Tôn giả Gotama, có một thời, trong hội chúng của Bà-la-môn Todeyya, họ nói lời chỉ trích lẫn nhau: ‘Vua Eḷeyya này là kẻ ngu si, đã có lòng tin sâu sắc vào các Sa-môn con của Rāma, và lại còn bày tỏ sự tôn kính tối thượng như vậy đối với các Sa-môn con của Rāma, tức là việc chào hỏi, đứng dậy đón tiếp, chắp tay và cử chỉ cung kính’.
Imepi rañño eḷeyyassa parihārakā bālā – yamako moggallo* uggo nāvindakī gandhabbo aggivesso, ye samaṇe rāmaputte abhippasannā, samaṇe ca pana rāmaputte evarūpaṃ paramanipaccakāraṃ karonti, yadidaṃ abhivādanaṃ paccuṭṭhānaṃ añjalikammaṃ sāmīcikammanti.
These foolish attendants of King Eḷeyya—Yamaka, Moggalla, Ugga, Nāvindakī, Gandhabba, and Aggivessa—who are deeply devoted to the recluse Rāmaputta, and who perform such supreme acts of homage towards the recluse Rāmaputta as salutation, rising to greet, reverential bowing with clasped hands, and proper conduct.
‘Những người tùy tùng của vua Eḷeyya này cũng là những kẻ ngu si—Yamaka Moggalla, Ugga Nāvindakī, Gandhabba Aggivessa—những người đã có lòng tin sâu sắc vào các Sa-môn con của Rāma, và lại còn bày tỏ sự tôn kính tối thượng như vậy đối với các Sa-môn con của Rāma, tức là việc chào hỏi, đứng dậy đón tiếp, chắp tay và cử chỉ cung kính’.
Tyāssudaṃ todeyyo brāhmaṇo iminā nayena neti.
The brahmin Todeyya leads them in this way.
Bà-la-môn Todeyya đã dẫn dắt theo cách này.
Taṃ kiṃ maññanti, bhonto, paṇḍito rājā eḷeyyo karaṇīyādhikaraṇīyesu vacanīyādhivacanīyesu alamatthadasatarehi alamatthadasataro’ti?
"What do you think, sirs? Is the wise King Eḷeyya, in matters to be done and matters to be decided, in words to be spoken and words to be declared, ten times more capable than those who are ten times more capable?"
‘Thưa các ngài, các ngài nghĩ sao, vua Eḷeyya có phải là người trí tuệ, trong các vấn đề cần phải làm, cần phải quyết định, cần phải nói, cần phải giải thích, ông ta có phải là người giỏi nhất trong số những người giỏi nhất không?’
‘Evaṃ, bho, paṇḍito rājā eḷeyyo karaṇīyādhikaraṇīyesu vacanīyādhivacanīyesu alamatthadasatarehi alamatthadasataro’’’ti.
"'Yes, sir, the wise King Eḷeyya, in matters to be done and matters to be decided, in words to be spoken and words to be declared, is ten times more capable than those who are ten times more capable.'"
‘Thưa vâng, vua Eḷeyya là người trí tuệ, trong các vấn đề cần phải làm, cần phải quyết định, cần phải nói, cần phải giải thích, ông ta là người giỏi nhất trong số những người giỏi nhất’.’’
‘‘Yasmā ca kho, bho, samaṇo rāmaputto raññā eḷeyyena paṇḍitena paṇḍitataro karaṇīyādhikaraṇīyesu vacanīyādhivacanīyesu alamatthadasatarena alamatthadasataro, tasmā rājā eḷeyyo samaṇe rāmaputte abhippasanno, samaṇe ca pana rāmaputte evarūpaṃ paramanipaccakāraṃ karoti, yadidaṃ abhivādanaṃ paccuṭṭhānaṃ añjalikammaṃ sāmīcikammaṃ’’.
"Since, sirs, the recluse Rāmaputta is wiser than the wise King Eḷeyya, ten times more capable than those who are ten times more capable in matters to be done and matters to be decided, in words to be spoken and words to be declared, therefore King Eḷeyya is deeply devoted to the recluse Rāmaputta, and he performs such supreme acts of homage towards the recluse Rāmaputta as salutation, rising to greet, reverential bowing with clasped hands, and proper conduct."
‘‘Thưa các ngài, bởi vì Sa-môn con của Rāma là người trí tuệ hơn vua Eḷeyya, là người giỏi nhất trong số những người giỏi nhất trong các vấn đề cần phải làm, cần phải quyết định, cần phải nói, cần phải giải thích, cho nên vua Eḷeyya đã có lòng tin sâu sắc vào các Sa-môn con của Rāma, và lại còn bày tỏ sự tôn kính tối thượng như vậy đối với các Sa-môn con của Rāma, tức là việc chào hỏi, đứng dậy đón tiếp, chắp tay và cử chỉ cung kính.’’
‘‘Taṃ kiṃ maññanti, bhonto, paṇḍitā rañño eḷeyyassa parihārakā – yamako moggallo uggo nāvindakī gandhabbo aggivesso, karaṇīyādhikaraṇīyesu vacanīyādhivacanīyesu alamatthadasatarehi alamatthadasatarāti?
"What do you think, sirs? Are the wise attendants of King Eḷeyya—Yamaka, Moggalla, Ugga, Nāvindakī, Gandhabba, and Aggivessa—ten times more capable than those who are ten times more capable in matters to be done and matters to be decided, in words to be spoken and words to be declared?"
‘‘Thưa các ngài, các ngài nghĩ sao, những người tùy tùng của vua Eḷeyya—Yamaka Moggalla, Ugga Nāvindakī, Gandhabba Aggivessa—có phải là những người trí tuệ, trong các vấn đề cần phải làm, cần phải quyết định, cần phải nói, cần phải giải thích, họ có phải là những người giỏi nhất trong số những người giỏi nhất không?
‘Evaṃ, bho, paṇḍitā rañño eḷeyyassa parihārakā – yamako moggallo uggo nāvindakī gandhabbo aggivesso, karaṇīyādhikaraṇīyesu vacanīyādhivacanīyesu alamatthadasatarehi alamatthadasatarā’’’ti.
"'Yes, sir, the wise attendants of King Eḷeyya—Yamaka, Moggalla, Ugga, Nāvindakī, Gandhabba, and Aggivessa—are ten times more capable than those who are ten times more capable in matters to be done and matters to be decided, in words to be spoken and words to be declared.'"
‘Thưa vâng, những người tùy tùng của vua Eḷeyya—Yamaka Moggalla, Ugga Nāvindakī, Gandhabba Aggivessa—là những người trí tuệ, trong các vấn đề cần phải làm, cần phải quyết định, cần phải nói, cần phải giải thích, họ là những người giỏi nhất trong số những người giỏi nhất’.’’
‘‘Yasmā ca kho, bho, samaṇo rāmaputto rañño eḷeyyassa parihārakehi paṇḍitehi paṇḍitataro karaṇīyādhikaraṇīyesu vacanīyādhivacanīyesu alamatthadasatarehi alamatthadasataro, tasmā rañño eḷeyyassa parihārakā samaṇe rāmaputte abhippasannā; samaṇe ca pana rāmaputte evarūpaṃ paramanipaccakāraṃ karonti, yadidaṃ abhivādanaṃ paccuṭṭhānaṃ añjalikammaṃ sāmīcikamma’’nti.
"Since, sirs, the recluse Rāmaputta is wiser than the wise attendants of King Eḷeyya, ten times more capable than those who are ten times more capable in matters to be done and matters to be decided, in words to be spoken and words to be declared, therefore the attendants of King Eḷeyya are deeply devoted to the recluse Rāmaputta; and they perform such supreme acts of homage towards the recluse Rāmaputta as salutation, rising to greet, reverential bowing with clasped hands, and proper conduct."
“Này các khanh, vì Sa-môn Rāmaputta khôn ngoan hơn các học giả phục vụ vua Eleyya, khôn ngoan hơn hết thảy trong các vấn đề cần làm, vấn đề cần giải quyết, vấn đề cần nói, vấn đề cần tranh luận, nên các vị phục vụ vua Eleyya rất tin tưởng Sa-môn Rāmaputta; và họ thực hiện sự tôn kính tột bậc như vậy đối với Sa-môn Rāmaputta, đó là cúi chào, đứng dậy, chắp tay, và cử chỉ đúng đắn.”
‘‘Acchariyaṃ, bho, gotama, abbhutaṃ, bho gotama!
"It is wonderful, good Gotama! It is amazing, good Gotama!
“Thật kỳ diệu thay, này Gotama! Thật phi thường thay, này Gotama!
Yāva subhāsitaṃ cidaṃ bhotā gotamena – ‘aṭṭhānaṃ kho etaṃ, brāhmaṇa, anavakāso yaṃ asappuriso asappurisaṃ jāneyya – asappuriso ayaṃ bhavanti.
How well spoken is this by the good Gotama: 'It is impossible, brahmin, it is not possible for a bad person to know a bad person, thinking: "This is a bad person."
Lời Ngài Gotama nói thật là hay: ‘Này Bà-la-môn, không thể nào, không có cơ hội nào để một kẻ bất thiện biết được một kẻ bất thiện khác rằng: “Đây là một kẻ bất thiện.”
Etampi kho, brāhmaṇa, aṭṭhānaṃ anavakāso yaṃ asappuriso sappurisaṃ jāneyya – sappuriso ayaṃ bhavanti.
It is also impossible, brahmin, it is not possible for a bad person to know a good person, thinking: "This is a good person."
Này Bà-la-môn, đây cũng là điều không thể, không có cơ hội để một kẻ bất thiện biết được một bậc thiện nhân rằng: “Đây là một bậc thiện nhân.”
Ṭhānaṃ kho etaṃ, brāhmaṇa, vijjati yaṃ sappuriso sappurisaṃ jāneyya – sappuriso ayaṃ bhavanti.
It is possible, brahmin, it is possible for a good person to know a good person, thinking: "This is a good person."
Này Bà-la-môn, có thể có trường hợp một bậc thiện nhân biết được một bậc thiện nhân khác rằng: “Đây là một bậc thiện nhân.”
Etampi kho, brāhmaṇa, ṭhānaṃ vijjati yaṃ sappuriso asappurisaṃ jāneyya – asappuriso ayaṃ bhava’nti.
It is also possible, brahmin, it is possible for a good person to know a bad person, thinking: "This is a bad person."
Này Bà-la-môn, đây cũng là điều có thể, có trường hợp một bậc thiện nhân biết được một kẻ bất thiện rằng: “Đây là một kẻ bất thiện.”’
Handa ca dāni mayaṃ, bho gotama, gacchāma.
Now, good Gotama, we must go.
Thôi được, này Gotama, bây giờ chúng tôi xin đi.
Bahukiccā mayaṃ bahukaraṇīyā’’ti.
We have much to do, many duties to attend to."
Chúng tôi có nhiều việc phải làm, nhiều điều cần giải quyết.”
‘‘Yassadāni tvaṃ, brāhmaṇa, kālaṃ maññasī’’ti.
"You may go, brahmin, at whatever time you deem fit."
“Này Bà-la-môn, tùy ông thấy lúc nào thích hợp thì cứ đi.”
Atha kho vassakāro brāhmaṇo magadhamahāmatto bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā pakkāmīti.
Then the brahmin Vassakāra, the chief minister of Magadha, having rejoiced in and approved of the Blessed One's words, rose from his seat and departed.
Rồi Bà-la-môn Vassakāra, đại thần của Magadha, hoan hỷ và tán thán lời Đức Thế Tôn đã nói, đứng dậy khỏi chỗ ngồi và ra đi.
Sattamaṃ.
Seventh.
Thứ bảy.
188. Ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati gijjhakūṭe pabbate.
188. At one time the Blessed One was staying in Rājagaha, on Gijjhakūṭa Mountain.
188. Một thời, Đức Thế Tôn trú tại Rājagaha, trên núi Gijjhakūṭa.
Atha kho upako maṇḍikāputto yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Then Upaka Maṇḍikāputta approached the Blessed One; having approached and saluted the Blessed One, he sat down to one side.
Rồi Upaka Maṇḍikāputta đi đến chỗ Đức Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Đức Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho upako maṇḍikāputto bhagavantaṃ etadavoca –
Seated to one side, Upaka Maṇḍikāputta said to the Blessed One:
Ngồi xuống một bên, Upaka Maṇikāputta bạch Đức Thế Tôn rằng:
‘‘Ahañhi, bhante, evaṃvādī evaṃdiṭṭhi – ‘yo koci parūpārambhaṃ vatteti, parūpārambhaṃ vattento sabbo so* na upapādeti.
"Venerable sir, I am one who speaks and holds this view: 'Whoever censures others, by censuring others, he does not achieve success at all.
“Bạch Ngài, con có quan điểm và lời nói như vầy: ‘Bất cứ ai chỉ trích người khác, khi chỉ trích người khác, người ấy hoàn toàn không thành công.
Anupapādento gārayho hoti upavajjo’’’ti.
Not achieving success, he is blameworthy and reproachable.'"
Không thành công thì đáng bị khiển trách, đáng bị chê bai.’”
‘‘Parūpārambhaṃ ce, upaka, vatteti parūpārambhaṃ vattento na upapādeti, anupapādento gārayho hoti upavajjo.
"If, Upaka, one censures others, by censuring others one does not achieve success, and not achieving success, one is blameworthy and reproachable.
“Này Upaka, nếu ngươi chỉ trích người khác, khi chỉ trích người khác mà không thành công, không thành công thì đáng bị khiển trách, đáng bị chê bai.
Tvaṃ kho, upaka, parūpārambhaṃ vattesi, parūpārambhaṃ vattento na upapādesi, anupapādento gārayho hosi upavajjo’’ti.
"Indeed, Upaka, you spoke with blame towards others; speaking with blame towards others, you did not succeed, and not succeeding, you became blameworthy and reproachable."
Này Upaka, ngươi đã chỉ trích người khác, khi chỉ trích người khác mà không thành công, không thành công thì ngươi đáng bị khiển trách, đáng bị chê bai.”
‘‘Seyyathāpi, bhante, ummujjamānakaṃyeva mahatā pāsena bandheyya; evamevaṃ kho ahaṃ, bhante, ummujjamānakoyeva bhagavatā mahatā vādapāsena* baddho’’ti.
"Just as, venerable sir, one might bind someone emerging from water with a great net; even so, venerable sir, I, just as I was emerging, have been bound by the Blessed One with a great net of argument."
“Bạch Ngài, ví như một người đang nổi lên lại bị cột bằng một sợi dây thừng lớn; cũng vậy, bạch Ngài, con đang nổi lên lại bị Đức Thế Tôn cột bằng sợi dây tranh luận lớn.”
‘‘Idaṃ akusalanti kho, upaka, mayā paññattaṃ.
"This is unwholesome, Upaka, thus have I declared.
“Này Upaka, Ta đã tuyên bố điều này là bất thiện.
Tattha aparimāṇā padā aparimāṇā byañjanā aparimāṇā tathāgatassa dhammadesanā – itipidaṃ akusalanti.
Therein, the Tathāgata's teaching of the Dhamma has immeasurable words, immeasurable phrases – that this is unwholesome.
Trong đó, có vô số từ ngữ, vô số cách diễn đạt, vô số lời dạy Pháp của Như Lai – rằng điều này là bất thiện.”
Taṃ kho panidaṃ akusalaṃ pahātabbanti kho, upaka, mayā paññattaṃ.
And indeed, Upaka, this unwholesome thing is to be abandoned, thus have I declared.
“Này Upaka, Ta đã tuyên bố rằng điều bất thiện này cần phải được từ bỏ.
Tattha aparimāṇā padā aparimāṇā byañjanā aparimāṇā tathāgatassa dhammadesanā – itipidaṃ akusalaṃ pahātabbanti.
Therein, the Tathāgata's teaching of the Dhamma has immeasurable words, immeasurable phrases – that this unwholesome thing is to be abandoned."
Trong đó, có vô số từ ngữ, vô số cách diễn đạt, vô số lời dạy Pháp của Như Lai – rằng điều bất thiện này cần phải được từ bỏ.”
‘‘Idaṃ kusalanti kho, upaka, mayā paññattaṃ.
"This is wholesome, Upaka, thus have I declared.
“Này Upaka, Ta đã tuyên bố điều này là thiện.
Tattha aparimāṇā padā aparimāṇā byañjanā aparimāṇā tathāgatassa dhammadesanā – itipidaṃ kusalanti.
Therein, the Tathāgata's teaching of the Dhamma has immeasurable words, immeasurable phrases – that this is wholesome.
Trong đó, có vô số từ ngữ, vô số cách diễn đạt, vô số lời dạy Pháp của Như Lai – rằng điều này là thiện.”
Taṃ kho panidaṃ kusalaṃ bhāvetabbanti kho, upaka, mayā paññattaṃ.
And indeed, Upaka, this wholesome thing is to be developed, thus have I declared.
“Này Upaka, Ta đã tuyên bố rằng điều thiện này cần phải được tu tập.
Tattha aparimāṇā padā aparimāṇā byañjanā aparimāṇā tathāgatassa dhammadesanā – itipidaṃ kusalaṃ bhāvetabba’’nti.
Therein, the Tathāgata's teaching of the Dhamma has immeasurable words, immeasurable phrases – that this wholesome thing is to be developed."
Trong đó, có vô số từ ngữ, vô số cách diễn đạt, vô số lời dạy Pháp của Như Lai – rằng điều thiện này cần phải được tu tập.”
Atha kho upako maṇḍikāputto bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā yena rājā māgadho ajātasattu vedehiputto tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā yāvatako ahosi bhagavatā saddhiṃ kathāsallāpo taṃ sabbaṃ rañño māgadhassa ajātasattussa vedehiputtassa ārocesi.
Then Upaka Maṇḍikāputta, having rejoiced in and approved of the Blessed One's words, rose from his seat, saluted the Blessed One, circumambulated him clockwise, and approached King Ajātasattu Vedehiputta of Magadha; having approached, he reported everything that had been his conversation with the Blessed One to King Ajātasattu Vedehiputta of Magadha.
Rồi Upaka Maṇḍikāputta hoan hỷ và tán thán lời Đức Thế Tôn đã nói, đứng dậy khỏi chỗ ngồi, đảnh lễ Đức Thế Tôn, đi nhiễu hữu rồi đi đến chỗ vua Ajātasattu con của Videhī, vua xứ Magadha; sau khi đến, ông kể lại tất cả cuộc đàm luận với Đức Thế Tôn cho vua Ajātasattu con của Videhī, vua xứ Magadha.
Evaṃ vutte rājā māgadho ajātasattu vedehiputto kupito anattamano upakaṃ maṇḍikāputtaṃ etadavoca – ‘‘yāva dhaṃsī vatāyaṃ loṇakāradārako yāva mukharo yāva pagabbo yatra hi nāma taṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ āsādetabbaṃ maññissati; apehi tvaṃ, upaka, vinassa, mā taṃ addasa’’nti.
When this was said, King Ajātasattu Vedehiputta of Magadha, angered and displeased, said to Upaka Maṇḍikāputta: "How destructive this salt-maker's son is, how talkative, how impudent, that he should think it proper to assault that Blessed One, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One! Go away, Upaka, perish, may I not see you!"
Khi được nói như vậy, vua Ajātasattu con của Videhī, vua xứ Magadha, tức giận, không hài lòng và nói với Upaka Maṇḍikāputta rằng: “Thật là một đứa con của người làm muối khinh suất, thật là một kẻ lắm mồm, thật là một kẻ trơ tráo khi dám nghĩ đến việc xúc phạm Đức Thế Tôn, bậc A-la-hán, bậc Chánh Đẳng Giác! Hãy đi đi, Upaka, hãy biến mất, đừng để ta thấy ngươi nữa!”
Aṭṭhamaṃ.
The eighth.
Thứ tám.
189. ‘‘Cattārome, bhikkhave, sacchikaraṇīyā dhammā.
189. "Monks, there are these four things to be realized.
189. “Này các Tỳ-khưu, có bốn pháp cần phải chứng ngộ.
Katame cattāro?
Which four?
Thế nào là bốn?
Atthi, bhikkhave, dhammā kāyena sacchikaraṇīyā; atthi, bhikkhave, dhammā satiyā sacchikaraṇīyā; atthi, bhikkhave, dhammā cakkhunā sacchikaraṇīyā; atthi, bhikkhave, dhammā paññāya sacchikaraṇīyā.
Monks, there are things to be realized by body; monks, there are things to be realized by mindfulness; monks, there are things to be realized by eye; monks, there are things to be realized by wisdom.
Này các Tỳ-khưu, có những pháp cần phải chứng ngộ bằng thân; này các Tỳ-khưu, có những pháp cần phải chứng ngộ bằng niệm; này các Tỳ-khưu, có những pháp cần phải chứng ngộ bằng mắt; này các Tỳ-khưu, có những pháp cần phải chứng ngộ bằng tuệ.
Katame ca, bhikkhave, dhammā kāyena sacchikaraṇīyā?
And which, monks, are the things to be realized by body?
Và này các Tỳ-khưu, những pháp nào cần phải chứng ngộ bằng thân?
Aṭṭha vimokkhā, bhikkhave, kāyena sacchikaraṇīyā.
The eight liberations, monks, are to be realized by body.
Này các Tỳ-khưu, tám giải thoát (vimokkha) cần phải chứng ngộ bằng thân.
‘‘Katame ca, bhikkhave, dhammā satiyā sacchikaraṇīyā?
"And which, monks, are the things to be realized by mindfulness?
“Và này các Tỳ-khưu, những pháp nào cần phải chứng ngộ bằng niệm?
Pubbenivāso, bhikkhave, satiyā sacchikaraṇīyo.
The recollection of past lives, monks, is to be realized by mindfulness.
Này các Tỳ-khưu, túc mạng (pubbenivāsa) cần phải chứng ngộ bằng niệm.
‘‘Katame ca, bhikkhave, dhammā cakkhunā sacchikaraṇīyā?
"And which, monks, are the things to be realized by eye?
“Và này các Tỳ-khưu, những pháp nào cần phải chứng ngộ bằng mắt?
Sattānaṃ cutūpapāto, bhikkhave, cakkhunā sacchikaraṇīyo.
The passing away and reappearance of beings, monks, is to be realized by eye.
Này các Tỳ-khưu, sự sinh tử của các chúng sinh (sattānaṃ cutūpapāto) cần phải chứng ngộ bằng mắt.
‘‘Katame ca, bhikkhave, dhammā paññāya sacchikaraṇīyā?
"And which, monks, are the things to be realized by wisdom?
“Và này các Tỳ-khưu, những pháp nào cần phải chứng ngộ bằng tuệ?
Āsavānaṃ khayo, bhikkhave, paññāya sacchikaraṇīyo.
The destruction of the taints, monks, is to be realized by wisdom.
Này các Tỳ-khưu, sự đoạn diệt các lậu hoặc (āsavānaṃ khayo) cần phải chứng ngộ bằng tuệ.
Ime kho, bhikkhave, cattāro sacchikaraṇīyā dhammā’’ti.
These, monks, are the four things to be realized."
Này các Tỳ-khưu, đây là bốn pháp cần phải chứng ngộ.”
Navamaṃ.
The ninth.
Thứ chín.
190. Ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati pubbārāme migāramātupāsāde.
190. At one time the Blessed One was dwelling at Sāvatthī, in the Eastern Park, at Migāra's Mother's Palace.
190. Một thời, Đức Thế Tôn trú tại Sāvatthī, trong tinh xá Pubbārāma, cung điện của Migāramātā.
Tena kho pana samayena bhagavā tadahuposathe bhikkhusaṅghaparivuto nisinno hoti.
Now at that time, on the Uposatha day, the Blessed One was seated, surrounded by the Saṅgha of bhikkhus.
Vào lúc đó, Đức Thế Tôn đang ngồi giữa Tăng đoàn Tỳ-khưu trong ngày Uposatha.
Atha kho bhagavā tuṇhībhūtaṃ tuṇhībhūtaṃ bhikkhusaṅghaṃ anuviloketvā bhikkhū āmantesi –
Then the Blessed One, surveying the silent Saṅgha of bhikkhus, addressed the bhikkhus:
Rồi Đức Thế Tôn nhìn khắp Tăng đoàn Tỳ-khưu đang im lặng, im lặng, rồi Ngài gọi các Tỳ-khưu:
‘‘Apalāpāyaṃ, bhikkhave, parisā nippalāpāyaṃ, bhikkhave, parisā suddhā sāre patiṭṭhitā.
"This assembly, monks, is free from chatter, this assembly, monks, is free from idle talk, pure, established in essence.
“Này các Tỳ-khưu, hội chúng này không có cỏ rác, hội chúng này không có rơm rạ, thanh tịnh và vững chắc trên tinh túy.
Tathārūpo ayaṃ, bhikkhave, bhikkhusaṅgho, tathārūpāyaṃ, bhikkhave, parisā.
Such is this Saṅgha of bhikkhus, monks, such is this assembly.
Này các Tỳ-khưu, Tăng đoàn Tỳ-khưu này là như vậy, hội chúng này là như vậy.
Yathārūpā parisā dullabhā dassanāyapi lokasmiṃ, tathārūpo ayaṃ, bhikkhave, bhikkhusaṅgho, tathārūpāyaṃ, bhikkhave, parisā.
An assembly such as this is rare to see in the world; such is this Saṅgha of bhikkhus, monks, such is this assembly.
Này các Tỳ-khưu, hội chúng như vậy rất khó tìm thấy trên thế gian, Tăng đoàn Tỳ-khưu này là như vậy, hội chúng này là như vậy.
Yathārūpā parisā āhuneyyā pāhuneyyā dakkhiṇeyyā añjalikaraṇīyā anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassa, tathārūpo ayaṃ, bhikkhave, bhikkhusaṅgho, tathārūpāyaṃ, bhikkhave, parisā.
Such a community is worthy of offerings, worthy of hospitality, worthy of gifts, worthy of reverential salutation, an unsurpassed field of merit for the world. Such, bhikkhus, is this Saṅgha of bhikkhus; such, bhikkhus, is this community.
Này các Tỳ-khưu, hội chúng như vậy đáng được cúng dường, đáng được đón tiếp, đáng được dâng lễ vật, đáng được chắp tay tôn kính, là ruộng phước vô thượng của thế gian, Tăng đoàn Tỳ-khưu này là như vậy, hội chúng này là như vậy.
Yathārūpāya parisāya appaṃ dinnaṃ bahu hoti bahu dinnaṃ bahutaraṃ, tathārūpo ayaṃ, bhikkhave, bhikkhusaṅgho, tathārūpāyaṃ, bhikkhave, parisā.
To such a community, a little given becomes much, and much given becomes much more. Such, bhikkhus, is this Saṅgha of bhikkhus; such, bhikkhus, is this community.
Này các Tỳ-khưu, đối với hội chúng như vậy, dâng ít thì được nhiều, dâng nhiều thì được nhiều hơn nữa, Tăng đoàn Tỳ-khưu này là như vậy, hội chúng này là như vậy.
Yathārūpaṃ parisaṃ alaṃ yojanagaṇanānipi dassanāya gantuṃ api puṭosenāpi, tathārūpo ayaṃ, bhikkhave, bhikkhusaṅgho, (tathārūpāyaṃ, bhikkhave, parisā)* .
Such a community is worthy of traveling many leagues to see, even with a pack-load. Such, bhikkhus, is this Saṅgha of bhikkhus.
Này các Tỳ-khưu, đáng lẽ phải đi hàng trăm dặm để chiêm ngưỡng một hội chúng như vậy, thậm chí bằng cách mang theo hành lý, Tăng đoàn Tỳ-khưu này là như vậy, (hội chúng này là như vậy).”
‘‘Santi, bhikkhave, bhikkhū imasmiṃ bhikkhusaṅghe devappattā viharanti; santi, bhikkhave, bhikkhū imasmiṃ bhikkhusaṅghe brahmappattā viharanti; santi, bhikkhave, bhikkhū imasmiṃ bhikkhusaṅghe āneñjappattā viharanti; santi, bhikkhave, bhikkhū imasmiṃ bhikkhusaṅghe ariyappattā viharanti.
"There are, bhikkhus, bhikkhus in this Saṅgha of bhikkhus who dwell having attained to the devas; there are, bhikkhus, bhikkhus in this Saṅgha of bhikkhus who dwell having attained to Brahmā; there are, bhikkhus, bhikkhus in this Saṅgha of bhikkhus who dwell having attained to the imperturbable; there are, bhikkhus, bhikkhus in this Saṅgha of bhikkhus who dwell having attained to the noble ones.
“Này các Tỳ-khưu, có những Tỳ-khưu trong Tăng đoàn này đã đạt đến cảnh giới chư thiên (devappattā) và an trú; này các Tỳ-khưu, có những Tỳ-khưu trong Tăng đoàn này đã đạt đến cảnh giới Phạm thiên (brahmappattā) và an trú; này các Tỳ-khưu, có những Tỳ-khưu trong Tăng đoàn này đã đạt đến cảnh giới Bất động (āneñjappattā) và an trú; này các Tỳ-khưu, có những Tỳ-khưu trong Tăng đoàn này đã đạt đến cảnh giới bậc Thánh (ariyappattā) và an trú.
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu devappatto hoti?
"And how, bhikkhus, does a bhikkhu attain to the devas?
“Này các Tỳ-khưu, thế nào một Tỳ-khưu đạt đến cảnh giới chư thiên?
Idha, bhikkhave, bhikkhu vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati; vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ…pe… tatiyaṃ jhānaṃ…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
Here, bhikkhus, a bhikkhu, quite secluded from sensual pleasures… he enters and dwells in the first jhāna; with the subsiding of applied and sustained thought… he enters and dwells in the second jhāna… he enters and dwells in the third jhāna… he enters and dwells in the fourth jhāna.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu ly dục, ly bất thiện pháp…pe… chứng và an trú thiền thứ nhất; với sự lắng dịu của tầm và tứ…pe… thiền thứ hai…pe… thiền thứ ba…pe… chứng và an trú thiền thứ tư.
Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu devappatto hoti.
It is in this way, bhikkhus, that a bhikkhu attains to the devas.
Này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu đạt đến cảnh giới chư thiên là như vậy đó.
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu brahmappatto hoti?
"And how, bhikkhus, does a bhikkhu attain to Brahmā?
“Này các Tỳ-khưu, thế nào một Tỳ-khưu đạt đến cảnh giới Phạm thiên?
Idha, bhikkhave, bhikkhu mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati, tathā dutiyaṃ tathā tatiyaṃ tathā catutthaṃ.
Here, bhikkhus, a bhikkhu dwells pervading one direction with a mind imbued with loving-kindness, likewise the second, likewise the third, likewise the fourth.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu an trú với tâm tràn đầy từ ái (mettā) trải khắp một phương, rồi phương thứ hai, rồi phương thứ ba, rồi phương thứ tư.
Iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ mettāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena pharitvā viharati.
Thus above, below, around, everywhere, and to all as to himself, he dwells pervading the entire world with a mind imbued with loving-kindness, vast, exalted, immeasurable, without hostility, without ill will.
Như vậy, khắp mọi nơi, trên dưới, ngang dọc, khắp cả thế gian, Tỳ-khưu an trú với tâm tràn đầy từ ái, quảng đại, vô lượng, không hận thù, không ác ý.
Karuṇā… muditā… upekkhāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati, tathā dutiyaṃ tathā tatiyaṃ tathā catutthaṃ.
He dwells pervading one direction with a mind imbued with compassion… with sympathetic joy… with equanimity, likewise the second, likewise the third, likewise the fourth.
Với tâm tràn đầy bi (karuṇā)… hỷ (muditā)… xả (upekkhā) trải khắp một phương, rồi phương thứ hai, rồi phương thứ ba, rồi phương thứ tư.
Iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ upekkhāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena pharitvā viharati.
Thus above, below, around, everywhere, and to all as to himself, he dwells pervading the entire world with a mind imbued with equanimity, vast, exalted, immeasurable, without hostility, without ill will.
Như vậy, khắp mọi nơi, trên dưới, ngang dọc, khắp cả thế gian, Tỳ-khưu an trú với tâm tràn đầy xả, quảng đại, vô lượng, không hận thù, không ác ý.
Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu brahmappatto hoti.
It is in this way, bhikkhus, that a bhikkhu attains to Brahmā.
Này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu đạt đến cảnh giới Phạm thiên là như vậy đó.
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu āneñjappatto hoti?
"And how, bhikkhus, does a bhikkhu attain to the imperturbable?
“Này các Tỳ-khưu, thế nào một Tỳ-khưu đạt đến cảnh giới Bất động?
Idha, bhikkhave, bhikkhu sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ‘ananto ākāso’ti ākāsānañcāyatanaṃ upasampajja viharati.
Here, bhikkhus, a bhikkhu, by completely surmounting perceptions of form, by the disappearance of perceptions of sensory impact, by not attending to perceptions of diversity, thinking, ‘Space is infinite,’ enters and dwells in the base of infinite space.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu hoàn toàn vượt qua các tưởng về sắc (rūpasaññā), diệt trừ các tưởng về đối ngại (paṭighasaññā), không tác ý các tưởng về sai biệt (nānattasaññā), chứng và an trú Không vô biên xứ (ākāsānañcāyatana) với ý nghĩ ‘không gian là vô biên’.
Sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma ‘anantaṃ viññāṇa’nti viññāṇañcāyatanaṃ upasampajja viharati.
By completely surmounting the base of infinite space, thinking, ‘Consciousness is infinite,’ he enters and dwells in the base of infinite consciousness.
Hoàn toàn vượt qua Không vô biên xứ, chứng và an trú Thức vô biên xứ (viññāṇañcāyatana) với ý nghĩ ‘thức là vô biên’.
Sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma ‘natthi kiñcī’ti ākiñcaññāyatanaṃ upasampajja viharati.
By completely surmounting the base of infinite consciousness, thinking, ‘There is nothing,’ he enters and dwells in the base of nothingness.
Hoàn toàn vượt qua Thức vô biên xứ, chứng và an trú Vô sở hữu xứ (ākiñcaññāyatana) với ý nghĩ ‘không có gì’.
Sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja viharati.
By completely surmounting the base of nothingness, he enters and dwells in the base of neither perception nor non-perception.
Hoàn toàn vượt qua Vô sở hữu xứ, chứng và an trú Phi tưởng phi phi tưởng xứ (nevasaññānāsaññāyatana).
Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu āneñjappatto hoti.
It is in this way, bhikkhus, that a bhikkhu attains to the imperturbable.
Này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu đạt đến cảnh giới Bất động là như vậy đó.
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu ariyappatto hoti?
"And how, bhikkhus, does a bhikkhu attain to the noble ones?
“Này các Tỳ-khưu, thế nào một Tỳ-khưu đạt đến cảnh giới bậc Thánh?
Idha, bhikkhave, bhikkhu ‘idaṃ dukkha’nti yathābhūtaṃ pajānāti…pe… ‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’ti yathābhūtaṃ pajānāti.
Here, bhikkhus, a bhikkhu understands, as it actually is, ‘This is suffering’… he understands, as it actually is, ‘This is the path leading to the cessation of suffering.’
Ở đây, này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu như thật biết ‘đây là Khổ’…pe… như thật biết ‘đây là con đường đưa đến Khổ diệt’.
Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu ariyappatto hotī’’ti.
It is in this way, bhikkhus, that a bhikkhu attains to the noble ones."
Này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu đạt đến cảnh giới bậc Thánh là như vậy đó.”
Dasamaṃ.
The Tenth.
Phẩm thứ mười.