Sā tassa gihikāle mahatī ahosi, tenassa moḷiyaphaggunoti saṅkhā udapādi.
In his time as a layman, his topknot was large; because of that, the designation Moḷiyaphagguna arose for him.
Búi tóc đó của vị ấy rất lớn khi còn là cư sĩ, vì vậy vị ấy được biết đến với tên Moḷiyaphagguno.
Pabbajitampi naṃ teneva nāmena sañjānanti.
Even after he had gone forth, they knew him by that very name.
Ngay cả khi đã xuất gia, người ta vẫn biết đến vị ấy bằng tên đó.
Ativelanti velaṃ atikkamitvā.
Excessively means having passed beyond the limit.
Ativelaṃ (quá mức) có nghĩa là vượt quá giới hạn.
Tattha kālavelā, sīmavelā, sīlavelāti tividhā velā.
Herein, the limit is of three kinds: the limit of time, the limit of boundary, and the limit of virtue.
Có ba loại giới hạn: giới hạn thời gian (kālavelā), giới hạn ranh giới (sīmavelā), giới hạn giới luật (sīlavelā).
‘‘Tāyaṃ velāyaṃ imaṃ udānaṃ udānesī’’ti (dhammapade vaggānamuddānaṃ, gāthānamuddānaṃ; mahāva. 1-3) ayaṃ kālavelā nāma.
"At that time, he uttered this inspired utterance"—this is called the limit of time.
"Vào lúc đó, vị ấy đã thốt lên lời cảm hứng này" – đây là giới hạn thời gian.
‘‘Ṭhitadhammo velaṃ nātivattatī’’ti (cūḷava. 384; udā. 45; a. ni. 8.19) ayaṃ sīmavelā nāma.
"One of established nature does not transgress the limit"—this is called the limit of boundary.
"Người có pháp vững chắc không vượt quá giới hạn" – đây là giới hạn ranh giới.
‘‘Velāanatikkamo setughāto’’ti (dha. sa. 299-301) ca, ‘‘velā cesā avītikkamanaṭṭhenā’’ti ca, ayaṃ sīlavelā nāma.
And, "transgression of the limit is the destruction of the dam," and, "this is a limit in the sense of not being transgressed"—this is called the limit of virtue.
"Sự không vượt quá giới hạn là sự phá hủy cây cầu" và "giới hạn này là do không vượt quá" – đây là giới hạn giới luật.
Taṃ tividhampi so atikkamiyeva.
He indeed transgressed all three of them.
Vị ấy đã vượt quá cả ba loại giới hạn đó.
Bhikkhuniyo hi ovadituṃ kālo nāma atthi, so atthaṅgatepi sūriye ovadanto taṃ kālavelampi atikkami.
For there is a time for admonishing nuns, but he, admonishing even after the sun had set, also transgressed that limit of time.
Thật vậy, có một thời gian nhất định để giáo huấn các Tỳ-khưu-ni, nhưng vị ấy đã giáo huấn ngay cả khi mặt trời đã lặn, vượt quá giới hạn thời gian đó.
Bhikkhunīnaṃ ovāde pamāṇaṃ nāma atthi sīmā mariyādā.
In the admonition of nuns there is a measure, a boundary, a restriction.
Có một giới hạn, một ranh giới cho lời giáo huấn của các Tỳ-khưu-ni.
So uttarichappañcavācāhi ovadanto taṃ sīmavelampi atikkami.
He, admonishing with more than five or six sentences, also transgressed that limit of boundary.
Vị ấy đã giáo huấn quá sáu hoặc năm lời, vượt quá giới hạn ranh giới đó.
Kathento pana davasahagataṃ katvā duṭṭhullāpattipahonakaṃ katheti, evaṃ sīlavelampi atikkami.
Moreover, when speaking, he did so in a playful manner, speaking in a way that could lead to a gross offense; thus, he also transgressed the limit of virtue.
Khi nói chuyện, vị ấy nói những lời vui đùa, những lời có thể dẫn đến tội nặng, như vậy vị ấy đã vượt quá giới hạn giới luật.
Saṃsaṭṭhoti missībhūto samānasukhadukkho hutvā.
Associated means having mixed, sharing the same pleasure and pain.
Saṃsaṭṭho (hòa hợp) có nghĩa là hòa nhập, trở thành người có chung vui buồn.
Sammukhāti purato.
To their faces means in front of them.
Sammukhā (trước mặt) có nghĩa là ở phía trước.
Avaṇṇaṃ bhāsatīti tā pana pacanakoṭṭanādīni karontiyo disvā natthi imāsaṃ anāpatti nāma, imā bhikkhuniyo anācārā dubbacā pagabbhāti aguṇaṃ katheti.
Speaks dispraise means, seeing those nuns engaged in activities like cooking and pounding, he says disparagingly: "For these, there is nothing that is not an offense; these nuns are ill-behaved, difficult to speak to, and audacious."
Avaṇṇaṃ bhāsatī (nói lời chê bai) có nghĩa là, khi thấy các Tỳ-khưu-ni ấy đang nấu ăn, giã gạo, v.v., vị ấy nói những lời xấu xa như: "Những Tỳ-khưu-ni này không có lỗi lầm nào cả, những Tỳ-khưu-ni này hành xử không đúng đắn, khó dạy, thô lỗ."
Adhikaraṇampi karotīti imesaṃ bhikkhūnaṃ imā bhikkhuniyo diṭṭhakālato paṭṭhāya akkhīni dayhanti, imasmiṃ vihāre pupphapūjā vā āsanadhovanaparibhaṇḍakaraṇādīni vā imāsaṃ vasena vattanti.
And he also makes an issue: "From the moment these monks saw these nuns, their eyes have been burning. In this monastery, the offering of flowers or the washing of seats and preparation of furnishings happens because of them.
Adhikaraṇampi karotī (cũng gây tranh cãi) có nghĩa là: "Kể từ khi những Tỳ-khưu-ni này xuất hiện, mắt của các Tỳ-khưu này bị đau; trong tu viện này, việc cúng dường hoa, rửa chỗ ngồi, chuẩn bị đồ dùng, v.v. đều diễn ra theo ý của các Tỳ-khưu-ni này.
Kuladhītaro etā lajjiniyo, tumhe imā idañcidañca vadatha, ayaṃ nāma tumhākaṃ āpatti hoti, vinayadharānaṃ santikaṃ āgantvā vinicchayaṃ me dethāti adhikaraṇaṃ ākaḍḍhati.
These are modest daughters of good families, yet you say this and that to them. Such and such an offense is yours. Come before the experts in the Vinaya and give me a decision." Thus he brings up a legal issue.
Những cô gái gia đình này là những người biết xấu hổ, các vị hãy nói với họ điều này điều nọ, các vị sẽ phạm tội này, hãy đến gặp các vị giữ giới luật và cho tôi một phán quyết," như vậy vị ấy đã gây ra tranh cãi.
Moḷiyaphaggunassa avaṇṇaṃ bhāsatīti natthi imassa bhikkhuno anāpatti nāma.
He speaks dispraise of Moḷiyaphagguna means he says disparagingly: "For this monk, there is nothing that is not an offense.
Moḷiyaphaggunassa avaṇṇaṃ bhāsatī (nói lời chê bai Tỳ-khưu Moḷiyaphagguna) có nghĩa là: "Tỳ-khưu này không có lỗi lầm nào cả.
Niccakālaṃ imassa pariveṇadvāraṃ asuññaṃ bhikkhunīhīti aguṇaṃ katheti.
At all times, the doorway to his cell is not empty of nuns."
Cửa phòng của vị ấy luôn có các Tỳ-khưu-ni, không bao giờ vắng," như vậy vị ấy nói những lời xấu xa.
Adhikaraṇampi karontīti imesaṃ bhikkhūnaṃ moḷiyaphaggunattherassa diṭṭhakālato paṭṭhāya akkhīni dayhanti.
And they also bring a legal issue: The eyes of these monks burn from the moment they see Venerable Moḷiyaphagguna.
Và gây tranh chấp (Adhikaraṇampi karontīti): Đối với các Tỳ-khưu này, kể từ khi nhìn thấy Trưởng lão Moḷiyaphagguṇa, mắt của họ bị thiêu đốt.
Imasmiṃ vihāre aññesaṃ vasanaṭṭhānaṃ oloketumpi na sakkā.
In this monastery, one cannot even look at the dwelling places of others.
Trong tu viện này, không thể nhìn nơi ở của các vị khác.
Vihāraṃ āgatabhikkhuniyo ovādaṃ vā paṭisanthāraṃ vā uddesapadaṃ vā therameva nissāya labhanti, kulaputtako lajjī kukkuccako, evarūpaṃ nāma tumhe idañcidañca vadatha, etha vinayadharānaṃ santike vinicchayaṃ dethāti adhikaraṇaṃ ākaḍḍhanti.
The bhikkhunīs who come to the monastery receive instruction, friendly greetings, or a topic for recitation only by depending on the elder. The other monks say, "He is a man of good family, modest, and scrupulous, yet you speak about such a person in this and that way. Come, give your legal decision in the presence of the Vinaya experts," thus they drag forth a legal issue.
Các Tỳ-khưu-ni đến tu viện này nhận lời khuyên, sự chào đón, hay bài học giáo lý chỉ nhờ vào chính vị Trưởng lão này. Các thiện gia tử có lòng hổ thẹn, có lòng hối hận, các ngươi lại nói điều này điều nọ, hãy đến trước các vị tinh thông Vinaya để phân xử. Như vậy, họ kéo dài tranh chấp.
So bhikkhu bhagavantaṃ etadavocāti neva piyakamyatāya na bhedādhippāyena, atthakāmatāya avoca.
That bhikkhu said this to the Blessed One: He did not speak out of a desire to be dear to him, nor with the intention of causing a schism; he spoke out of a desire for his welfare.
Vị Tỳ-khưu ấy thưa với Đức Thế Tôn (So bhikkhu bhagavantaṃ etadavocā): Vị ấy thưa không phải vì yêu thích hay vì ý định chia rẽ, mà vì muốn lợi ích.
Ekaṃ kirassa ahosi – ‘‘imassa bhikkhussa evaṃ saṃsaṭṭhassa viharato ayaso uppajjissati.
Indeed, he had this one thought: "A bad reputation will arise for this bhikkhu who lives so intimately associated.
Có lẽ vị ấy đã nghĩ: ‘‘Khi vị Tỳ-khưu này sống giao thiệp như vậy, tiếng xấu sẽ phát sinh.
So sāsanassāpi avaṇṇoyeva.
This will also be a discredit to the Dispensation.
Điều đó cũng là sự chê bai Giáo Pháp.
Aññena pana kathito ayaṃ na oramissati, bhagavatā dhammaṃ desetvā ovadito oramissatī’’ti tassa atthakāmatāya bhagavantaṃ etaṃ, ‘‘āyasmā, bhante’’tiādivacanaṃ avoca.
If spoken to by another, he will not desist, but if he is instructed by the Blessed One after teaching the Dhamma, he will desist." Thus, out of a desire for his welfare, he spoke these words to the Blessed One, beginning with "Venerable sir, Bhante."
Nếu người khác khuyên bảo, vị ấy sẽ không từ bỏ, nhưng nếu Đức Thế Tôn thuyết Pháp và khuyên bảo, vị ấy sẽ từ bỏ’’. Vì muốn lợi ích cho vị ấy, vị ấy đã thưa với Đức Thế Tôn lời nói như: ‘‘Bạch Thế Tôn, Tôn giả’’ và vân vân.
224. Saddhāti saddhāya.
224. With faith: By faith.
224. Đức tin (Saddhā): Do đức tin.
Tasmāti yasmā tvaṃ kulaputto ceva saddhāpabbajito ca, yasmā vā te etāhi saddhiṃ saṃsaṭṭhassa viharato ye tā akkosissanti vā, paharissanti vā, tesu domanassaṃ uppajjissati, saṃsagge pahīne nuppajjissati, tasmā.
Therefore: Because you are both a man of good family and one who has gone forth in faith, or because, while you are living in association with them, displeasure will arise in you towards those who will abuse or strike you—but it will not arise if the association is abandoned—therefore.
Do đó (Tasmā): Vì con là thiện gia tử và đã xuất gia với đức tin; hoặc vì khi con sống giao thiệp với các vị ấy, những ai sẽ mắng nhiếc hoặc đánh đập con, nỗi ưu phiền sẽ phát sinh nơi họ. Nếu sự giao thiệp bị loại bỏ, nỗi ưu phiền sẽ không phát sinh. Do đó.
Tatrāti tasmiṃ avaṇṇabhāsane.
Therein: In that disparaging talk.
Ở đó (Tatrā): Trong lời nói chê bai đó.
Gehasitāti pañcakāmaguṇanissitā.
Connected with the home: Dependent on the five cords of sensual pleasure.
Nương tựa gia đình (Gehasitā): Nương tựa năm dục lạc.
Chandāti taṇhāchandāpi paṭighachandāpi.
Desires: Both desires of craving and desires of aversion.
Ưa thích (Chandā): Ưa thích do tham ái và ưa thích do sân hận.
Vipariṇatanti rattampi cittaṃ vipariṇataṃ.
Altered: A mind that is impassioned is altered.
Biến đổi (Vipariṇataṃ): Tâm tham đắm cũng biến đổi.
Duṭṭhampi, mūḷhampi cittaṃ vipariṇataṃ.
A hateful mind is also altered; a deluded mind is also altered.
Tâm sân hận cũng biến đổi, tâm si mê cũng biến đổi.
Idha pana taṇhāchandavasena rattampi vaṭṭati, paṭighachandavasena duṭṭhampi vaṭṭati.
But here, both the impassioned mind through the power of the desire of craving, and the hateful mind through the power of the desire of aversion, are applicable.
Tuy nhiên, ở đây, tâm tham đắm do tham ái cũng được chấp nhận, tâm sân hận do sân hận cũng được chấp nhận.
Hitānukampīti hitena anukampamāno hitena pharamāno.
Sympathetic for their welfare: Sympathizing with their welfare, pervading them with welfare.
Thương xót vì lợi ích (Hitānukampī): Thương xót vì lợi ích, lan tỏa vì lợi ích.
Na dosantaroti na dosacitto bhavissāmi.
Not malevolent: I will not have a mind of malice.
Không có tâm sân hận (Na dosantaro): Sẽ không có tâm sân hận.
225. Atha kho bhagavāti kasmā ārabhi?
225. Then the Blessed One: Why did he begin this?
225. Rồi Đức Thế Tôn (Atha kho bhagavā): Tại sao lại bắt đầu?
Phaggunassa kira ettakaṃ ovādaṃ sutvāpi, ‘‘bhikkhunisaṃsaggato oramissāmi viramissāmī’’ti cittampi na uppannaṃ, bhagavatā pana saddhiṃ paṭāṇī viya paṭiviruddho aṭṭhāsi, athassa bhagavato yathā nāma jighacchitassa bhojane, pipāsitassa pānīye, sītena phuṭṭhassa uṇhe dukkhitassa sukhe patthanā uppajjati.
It is said that although Phagguna heard so much instruction, the thought "I will desist, I will refrain from association with bhikkhunīs" did not even arise in him. Instead, he stood in opposition to the Blessed One, like a stake. Then, for the Blessed One, just as a longing for food arises in one who is hungry, for water in one who is thirsty, for warmth in one afflicted by cold, and for happiness in one who is suffering,
Nghe lời khuyên như vậy, tâm của Phagguṇa vẫn không khởi lên ý nghĩ: ‘‘Tôi sẽ từ bỏ, sẽ tránh xa sự giao thiệp với Tỳ-khưu-ni’’. Vị ấy đứng đối nghịch với Đức Thế Tôn như một cái gai. Lúc ấy, Đức Thế Tôn, giống như người đói khát mong muốn thức ăn, nước uống, người bị lạnh mong muốn hơi ấm, người đau khổ mong muốn hạnh phúc.
Evameva imaṃ dubbacaṃ bhikkhuṃ disvā paṭhamabodhiyaṃ subbacā bhikkhū āpāthaṃ āgamiṃsu.
in the very same way, upon seeing this difficult-to-admonish bhikkhu, the easy-to-admonish bhikkhus of the first period of enlightenment came to mind.
Cũng vậy, khi nhìn thấy vị Tỳ-khưu khó dạy này, các Tỳ-khưu dễ dạy vào thời kỳ giác ngộ đầu tiên đã hiện ra trước mắt Ngài.
Atha tesaṃ vaṇṇaṃ kathetukāmo hutvā imaṃ desanaṃ ārabhi.
Then, wishing to speak of their virtues, he began this discourse.
Rồi, muốn ca ngợi phẩm hạnh của họ, Ngài đã bắt đầu bài thuyết pháp này.
Tattha ārādhayiṃsūti gaṇhiṃsu pūrayiṃsu.
Therein, satisfied: they took up, they fulfilled.
Trong đó, đã thành tựu (ārādhayiṃsū): Đã nắm giữ, đã làm cho đầy đủ.
Ekaṃ samayanti ekasmiṃ samaye.
On one occasion: At a certain time.
Một thời (Ekaṃ samayaṃ): Vào một thời điểm.
Ekāsanabhojananti ekaṃ purebhattabhojanaṃ.
Eating in one session: a single meal before noon.
Ăn một bữa (Ekāsanabhojanaṃ): Một bữa ăn trước buổi trưa.
Sūriyuggamanato hi yāva majjhanhikā sattakkhattuṃ bhuttabhojanampi idha ekāsanabhojananteva adhippetaṃ.
For even a meal eaten seven times from sunrise until midday is intended here as "eating in one session."
Thật vậy, bữa ăn được dùng bảy lần từ lúc mặt trời mọc cho đến giữa trưa cũng được hiểu là ăn một bữa ở đây.
Appābādhatanti nirābādhataṃ.
Good health: freedom from illness.
Không bệnh tật (Appābādhatanti): Không có bệnh tật.
Appātaṅkatanti niddukkhataṃ.
Freedom from affliction: freedom from suffering.
Không đau khổ (Appātaṅkatanti): Không có đau khổ.
Lahuṭṭhānanti sarīrassa sallahukaṃ uṭṭhānaṃ.
Lightness: the light rising up of the body.
Dễ đứng dậy (Lahuṭṭhānaṃ): Dễ dàng đứng dậy của thân thể.
Balanti kāyabalaṃ.
Strength: bodily strength.
Sức mạnh (Balaṃ): Sức mạnh của thân thể.
Phāsuvihāranti kāyassa sukhavihāraṃ.
Comfortable living: a comfortable living for the body.
Sống an lạc (Phāsuvihāraṃ): Sự sống an lạc của thân thể.
Iminā kiṃ kathitaṃ?
What is stated by this?
Với điều này, điều gì đã được nói đến?
Divā vikālabhojanaṃ pajahāpitakālo kathito.
The time when eating at the wrong time of day was made to be abandoned is stated.
Thời điểm từ bỏ bữa ăn phi thời vào ban ngày đã được nói đến.
Bhaddālisutte pana rattiṃ vikālabhojanaṃ pajahāpitakālo kathito.
In the Bhaddāli Sutta, however, the time when eating at the wrong time of night was made to be abandoned is stated.
Trong kinh Bhaddāli, thời điểm từ bỏ bữa ăn phi thời vào ban đêm đã được nói đến.
Imāni hi dve bhojanāni bhagavā na ekappahārena pajahāpesi.
For the Blessed One did not make them abandon these two meals all at once.
Thật vậy, Đức Thế Tôn đã không bắt từ bỏ hai bữa ăn này cùng một lúc.
Imāneva hi dve bhojanāni vaṭṭe sattānaṃ āciṇṇāni.
Because these two very meals have been habitual for beings in the round of rebirth.
Vì hai bữa ăn này đã trở thành thói quen của chúng sanh trong vòng luân hồi.
Santi kulaputtā sukhumālā, te ekato dvepi bhojanāni pajahantā kilamanti.
There are men of good family who are delicate; they become weary if they abandon both meals at once.
Có những thiện gia tử tinh tế, họ sẽ mệt mỏi nếu từ bỏ cả hai bữa ăn cùng một lúc.
Tasmā ekato apajahāpetvā ekasmiṃ kāle divā vikālabhojanaṃ, ekasmiṃ rattiṃ vikālabhojananti visuṃ pajahāpesi.
Therefore, not making them abandon them at once, he made them abandon them separately: at one time, eating at the wrong time of day, and at another time, eating at the wrong time of night.
Do đó, thay vì bắt từ bỏ cùng một lúc, Ngài đã bắt từ bỏ riêng rẽ: bữa ăn phi thời vào ban ngày vào một thời điểm, và bữa ăn phi thời vào ban đêm vào một thời điểm khác.
Tesu idha divā vikālabhojanaṃ pajahāpitakālo kathito.
Of these, the time when eating at the wrong time of day was made to be abandoned is stated here.
Trong số đó, ở đây, thời điểm từ bỏ bữa ăn phi thời vào ban ngày đã được nói đến.
Tattha yasmā buddhā na bhayaṃ dassetvā tajjetvā pajahāpenti, ānisaṃsaṃ pana dassetvā pajahāpenti, evañhi sattā sukhena pajahanti.
In that regard, because the Buddhas do not make beings abandon things by showing fear and intimidating them, but rather by showing the benefits, for in this way beings abandon things with ease.
Trong đó, vì các Đức Phật không bắt từ bỏ bằng cách chỉ ra sự sợ hãi và đe dọa, mà bằng cách chỉ ra lợi ích, vì như vậy chúng sanh sẽ dễ dàng từ bỏ.
Tasmā ānisaṃsaṃ dassento ime pañca guṇe dassesi.
Therefore, showing the benefits, he showed these five qualities.
Do đó, khi chỉ ra lợi ích, Ngài đã chỉ ra năm phẩm chất này.
Anusāsanī karaṇīyāti punappunaṃ sāsane kattabbaṃ nāhosi.
There was no need for repeated instruction: There was no need for something to be done through repeated instruction.
Cần phải giáo huấn (Anusāsanī karaṇīyā): Không cần phải giáo huấn lặp đi lặp lại.
‘‘Idaṃ karotha, idaṃ mā karothā’’ti satuppādakaraṇīyamattameva ahosi.
It was only a matter of establishing mindfulness by saying, "Do this, do not do that."
Chỉ cần nhắc nhở: ‘‘Hãy làm điều này, đừng làm điều kia’’ là đủ.
Tāvattakeneva te kattabbaṃ akaṃsu, pahātabbaṃ pajahiṃsu, paṭhamabodhiyaṃ, bhikkhave, subbacā bhikkhū ahesuṃ assavā ovādapaṭikarāti.
With just that much, they did what should be done and abandoned what should be abandoned. In the first period of enlightenment, O bhikkhus, the bhikkhus were easy to admonish, they were receptive and responsive to instruction.
Chỉ với chừng đó, họ đã làm những gì cần làm, đã từ bỏ những gì cần từ bỏ. Này các Tỳ-khưu, vào thời kỳ giác ngộ đầu tiên, các Tỳ-khưu là những người dễ dạy, vâng lời và tuân thủ lời khuyên.
Idāni nesaṃ subbacabhāvadīpikaṃ upamaṃ āharanto seyyathāpītiādimāha.
Now, bringing forth a simile to illustrate their quality of being easy to admonish, he said, "Just as..." and so on.
Bây giờ, để làm sáng tỏ sự dễ dạy của họ, Ngài đã nói lời Giống như (seyyathāpī) và vân vân.
Tattha subhūmiyanti samabhūmiyaṃ.
Therein, on good ground: on level ground.
Trong đó, trên đất tốt (subhūmiyaṃ): Trên đất bằng phẳng.
‘‘Subhūmyaṃ sukhette vihatakhāṇuke bījāni patiṭṭhapeyyā’’ti (dī. ni. 2.438) ettha pana maṇḍabhūmi subhūmīti āgatā.
But in the passage, "One should plant seeds on good ground, in a good field where stumps have been removed," fertile ground is what is meant by good ground.
Tuy nhiên, ở đây, trong câu ‘‘Trên đất tốt, trong ruộng tốt, nơi đã nhổ bỏ gốc cây, hãy gieo hạt’’ (Dī. Ni. 2.438), đất màu mỡ được gọi là đất tốt.
Catumahāpatheti dvinnaṃ mahāmaggānaṃ vinivijjhitvā gataṭṭhāne.
At a crossroads: at a place where two great highways intersect and go on.
Tại ngã tư đường lớn (Catumahāpathe): Nơi hai con đường lớn giao nhau.
Ājaññarathoti vinītaassaratho.
A chariot of thoroughbreds: a chariot with trained horses.
Xe ngựa thuần chủng (Ājaññaratho): Xe ngựa kéo bởi ngựa đã được huấn luyện.
Odhastapatodoti yathā rathaṃ abhiruhitvā ṭhitena sakkā hoti gaṇhituṃ, evaṃ ālambanaṃ nissāya tiriyato ṭhapitapatodo.
With whip laid aside: a whip placed crosswise against a support, in such a way that one who has mounted the chariot can easily pick it up.
Với roi đã đặt sẵn (Odhastapatodo): Cái roi đã được đặt ngang, nương vào vật tựa, sao cho người ngồi trên xe có thể nắm được.
Yoggācariyoti assācariyo.
Chariot-trainer: a horse trainer.
Người huấn luyện ngựa (Yoggācariyo): Người huấn luyện ngựa.
Sveva assadamme sāretīti assadammasārathi.
He himself trains the horses to be tamed, thus he is a trainer of tamable horses.
Chính người ấy huấn luyện những con ngựa đã được thuần hóa, nên được gọi là người điều khiển ngựa đã thuần hóa (assadammasārathi).
Yenicchakanti yena yena maggena icchati.
Wherever he wishes: by whichever road he wishes.
Theo ý muốn (Yenicchakaṃ): Theo bất kỳ con đường nào mình muốn.
Yadicchakanti yaṃ yaṃ gatiṃ icchati.
Whichever way he wishes: whichever gait he wishes.
Bất cứ tốc độ nào mình muốn (Yadicchakaṃ): Bất cứ tốc độ nào mình muốn.
Sāreyyāti ujukaṃ purato peseyya.
He could drive forward: he could send it straight forward.
Hãy điều khiển (Sāreyyā): Hãy điều khiển thẳng về phía trước.
Paccāsāreyyāti paṭinivatteyya.
He could drive back: he could make it reverse.
Hãy kéo lùi lại (Paccāsāreyyā): Hãy quay ngược lại.
Evameva khoti yathā hi so yoggācariyo yena yena maggena gamanaṃ icchati, taṃ taṃ assā āruḷhāva honti.
In the very same way: Just as for that chariot-trainer, whatever road he wishes to travel on, the horses are already mounted on it.
Cũng vậy (Evameva kho): Giống như người huấn luyện ngựa ấy muốn đi theo con đường nào, những con ngựa ấy đã được đặt lên con đường đó.
Yāya yāya ca gatiyā icchati, sā sā gati gahitāva hoti.
And with whatever gait he wishes, that gait is already adopted.
Và bất cứ tốc độ nào người ấy muốn, tốc độ đó đã được thực hiện.
Rathaṃ pesetvā assā neva vāretabbā na vijjhitabbā honti.
After sending the chariot forth, the horses do not need to be restrained or prodded.
Sau khi điều khiển xe, không cần phải ngăn cản hay thúc giục những con ngựa.
Kevalaṃ tesaṃ same bhūmibhāge khuresu nimittaṃ ṭhapetvā gamanameva passitabbaṃ hoti.
One only needs to observe their movement, having set a mark for their hooves on the level ground.
Chỉ cần quan sát bước đi của chúng, đặt dấu chân trên mặt đất bằng phẳng.
Evaṃ mayhampi tesu bhikkhūsu punappunaṃ vattabbaṃ nāhosi.
Similarly, for me, there was no need to speak to those bhikkhus again and again.
Cũng vậy, tôi không cần phải nói đi nói lại với các Tỳ-khưu ấy.
Idaṃ karotha idaṃ mā karothāti satuppādanamattameva kattabbaṃ hoti.
It was only necessary to establish their mindfulness by saying, "Do this, do not do that."
Chỉ cần nhắc nhở: ‘‘Hãy làm điều này, đừng làm điều kia’’ là đủ.
Tehipi tāvadeva kattabbaṃ katameva hoti, akattabbaṃ jahitameva.
And with just that, what was to be done was done by them, and what was not to be done was abandoned.
Và họ đã làm những gì cần làm, đã từ bỏ những gì không cần làm.
Tasmāti yasmā subbacā yuttayānapaṭibhāgā hutvā satuppādanamatteneva pajahiṃsu, tasmā tumhepi pajahathāti attho.
Therefore: Because they were easy to admonish, comparable to a well-yoked team, and abandoned things merely by the establishment of mindfulness, therefore you too should abandon them. This is the meaning.
Do đó (Tasmā): Vì họ là những người dễ dạy, giống như những cỗ xe đã được huấn luyện tốt, và đã từ bỏ chỉ với một lời nhắc nhở, do đó các con cũng hãy từ bỏ. Đó là ý nghĩa.
Elaṇḍehīti elaṇḍā kira sāladūsanā honti, tasmā evamāha.
With castor-oil plants: It is said that castor-oil plants are destroyers of sāla trees; therefore, he spoke thus.
Với cây thầu dầu (Elaṇḍehīti): Cây thầu dầu được cho là làm hại cây sala, do đó Ngài nói như vậy.
Visodheyyāti elaṇḍe ceva aññā ca valliyo chinditvā bahi nīharaṇena sodheyya.
One should clear away: One should clear it by cutting down both the castor-oil plants and other vines and removing them.
Hãy làm sạch (Visodheyyā): Hãy làm sạch bằng cách chặt bỏ cây thầu dầu và các loại dây leo khác rồi vứt ra ngoài.
Sujātāti susaṇṭhitā.
Well-formed: well-proportioned.
Được sinh ra tốt (Sujātā): Được hình thành tốt.
Sammā parihareyyāti mariyādaṃ bandhitvā udakāsiñcanenapi kālenakālaṃ mūlamūle khaṇanenapi valligumbādicchedanenapi kipillapūṭakaharaṇenapi makkaṭakajālasukkhadaṇḍakaharaṇenapi sammā vaḍḍhetvā poseyya.
One should properly tend: One should properly nurture and make them grow by building a boundary, by watering them, by digging around their roots from time to time, by cutting away vines and shrubs, by removing ant hills, and by removing spider webs and dry branches.
Hãy chăm sóc đúng cách (Sammā parihareyyā): Hãy nuôi dưỡng và chăm sóc đúng cách bằng cách đắp bờ, tưới nước, đào đất quanh gốc định kỳ, chặt bỏ các bụi dây leo và cây bụi, loại bỏ tổ kiến, và dọn dẹp mạng nhện cùng cành cây khô.
Vuddhiādīni vuttatthāneva.
Growth, etc., have the same meanings as stated before.
Sự phát triển (Vuddhi) và các từ khác đã được giải thích.
226. Idāni akkhantiyā dosaṃ dassento bhūtapubbantiādimāha.
226. Now, showing the fault in intolerance, he said, "Once upon a time..." and so on.
226. Bây giờ, để chỉ ra lỗi lầm của sự không nhẫn nại, Ngài nói Xưa kia (bhūtapubbaṃ) và vân vân.
Tattha vedehikāti videharaṭṭhavāsikassa dhītā.
In this context, Vedehikā means the daughter of an inhabitant of the Videha country.
Ở đây, vedehikā là con gái của một gia chủ sống ở xứ Videha.
Atha vā vedoti paññā vuccati, vedena īhati iriyatīti vedehikā, paṇḍitāti attho.
Alternatively, vedo is said to be wisdom; one who strives or conducts herself with wisdom is Vedehikā, meaning she is wise.
Hoặc, Veda được gọi là trí tuệ; người hành động (īhati iriyatīti) với trí tuệ (vedena) là vedehikā, nghĩa là người có trí tuệ.
Gahapatānīti gharasāminī.
Gahapatānī means mistress of the house.
Gahapatānī là chủ nhà nữ.
Kittisaddoti kittighoso.
Kittisaddo means the sound of fame.
Kittisaddo là tiếng khen ngợi.
Soratāti soraccena samannāgatā.
Soratā means endowed with gentleness.
Soratā là người có đầy đủ sự khéo léo trong hành động thân và lời nói.
Nivātāti nivātavutti.
Nivātā means of humble conduct.
Nivātā là người có thái độ khiêm tốn.
Upasantāti nibbutā.
Upasantā means calmed.
Upasantā là người đã an tịnh (nibbutā).
Dakkhāti bhattapacanasayanattharaṇadīpujjalanādikammesu chekā.
Dakkhā means skilled in tasks such as cooking food, preparing beds, and lighting lamps.
Dakkhā là người khéo léo trong các công việc như nấu cơm, trải giường, thắp đèn, v.v.
Analasāti uṭṭhāhikā, susaṃvihitakammantāti suṭṭhu saṃvihitakammantā.
Analasā means energetic; susaṃvihitakammantā means her work is well-organized.
Analasā là người siêng năng, susaṃvihitakammantā là người có công việc được sắp xếp tốt.
Ekā analasā hoti, yaṃ yaṃ pana bhājanaṃ gaṇhāti, taṃ taṃ bhindati vā chiddaṃ vā karoti, ayaṃ na tādisāti dasseti.
It shows that she is not like some who, though energetic, break or make a hole in whatever vessel they take.
Một người không lười biếng, nhưng hễ cầm cái chén nào thì làm vỡ hoặc làm thủng cái chén đó; người này không phải như vậy, điều này được chỉ ra.
Divā uṭṭhāsīti pātova kattabbāni dhenuduhanādikammāni akatvā ussūre uṭṭhitā.
Got up during the day means she got up late in the day, without having done the morning tasks like milking the cows.
Divā uṭṭhāsī nghĩa là người thức dậy muộn, không làm các công việc phải làm vào buổi sáng sớm như vắt sữa bò, v.v.
He je kāḷīti are kāḷi.
Hey, you, Kāḷī means, "Hey, Kāḷī."
He je kāḷī nghĩa là này Kāḷī.
Kiṃ je divā uṭṭhāsīti kiṃ te kiñci aphāsukaṃ atthi, kiṃ divā uṭṭhāsīti?
Why, dear, did you get up during the day? means "Is there something wrong with you? Why did you get up during the day?"
Kiṃ je divā uṭṭhāsī nghĩa là ngươi có bất kỳ sự khó chịu nào không? Sao ngươi lại thức dậy muộn vậy?
No vata re kiñcīti are yadi te na kiñci aphāsukaṃ atthi, neva sīsaṃ rujjhati, na piṭṭhi, atha kasmā pāpi dāsi divā uṭṭhāsīti kupitā anattamanā bhākuṭimakāsi.
No, indeed, ma'am, nothing means "Ma'am, if you have no discomfort, if your head does not ache, nor your back, then why, you wretched slave, did you get up during the day?" Angry and displeased, she frowned.
No vata re kiñcī nghĩa là này nô tì xấu xa, nếu ngươi không có bất kỳ sự khó chịu nào, đầu không đau, lưng không mỏi, vậy tại sao ngươi lại thức dậy muộn? Bà ta tức giận, không hài lòng, cau mày.
Divātaraṃ uṭṭhāsīti punadivase ussūrataraṃ uṭṭhāsi.
Got up even later in the day means she got up even later in the day on the following day.
Divātaraṃ uṭṭhāsī nghĩa là vào ngày hôm sau, cô ta thức dậy còn muộn hơn nữa.
Anattamanavācanti are pāpi dāsi attano pamāṇaṃ na jānāsi; kiṃ aggiṃ sītoti maññasi, idāni taṃ sikkhāpessāmītiādīni vadamānā kupitavacanaṃ nicchāresi.
A displeased word means she uttered angry words, saying things like, "Hey, you wretched slave, you don't know your place. Do you think fire is cold? I'll teach you now."
Anattamanavācaṃ nghĩa là này nô tì xấu xa, ngươi không biết giới hạn của mình sao; ngươi nghĩ lửa là lạnh sao? Bây giờ ta sẽ dạy cho ngươi một bài học, v.v., bà ta nói những lời tức giận.
Paṭivisakānanti sāmantagehavāsīnaṃ.
To the neighbors means to those living in the adjacent houses.
Paṭivisakānaṃ nghĩa là những người sống ở nhà lân cận.
Ujjhāpesīti avajānāpesi.
Made known means she made it known disparagingly.
Ujjhāpesī nghĩa là làm cho người khác coi thường.
Caṇḍīti asoratā kibbisā.
Fierce means not gentle, harsh.
Caṇḍī là người không khéo léo trong hành động thân và lời nói, người thô lỗ.
Iti yattakā guṇā, tato diguṇā dosā uppajjiṃsu.
Thus, for as many virtues as there were, twice as many faults arose.
Như vậy, những lỗi lầm đã phát sinh gấp đôi những đức tính.
Guṇā nāma saṇikaṃ saṇikaṃ āgacchanti; dosā ekadivaseneva patthaṭā honti.
Virtues arise very slowly; faults become widespread in a single day.
Các đức tính đến từ từ; các lỗi lầm lan rộng chỉ trong một ngày.
Soratasoratoti ativiya sorato, sotāpanno nu kho, sakadāgāmī anāgāmī arahā nu khoti vattabbataṃ āpajjati.
Gentle, so gentle means she is extremely gentle, reaching the point of being spoken of as, "Is she a stream-enterer? A once-returner? A non-returner? An arahant?"
Soratasorato nghĩa là người cực kỳ khéo léo trong hành động thân và lời nói, đến mức người ta phải tự hỏi liệu đó có phải là một vị Nhập Lưu, Nhất Lai, Bất Hoàn hay A-la-hán không.
Phusantīti phusantā ghaṭṭentā āpāthaṃ āgacchanti.
Come into contact means they come into range, touching and striking.
Phusantī nghĩa là họ chạm vào, va chạm và xuất hiện.
Atha bhikkhu soratoti veditabboti atha adhivāsanakkhantiyaṃ ṭhito bhikkhu soratoti veditabbo.
Then a bhikkhu should be known as gentle means then a bhikkhu who stands firm in patient endurance should be known as gentle.
Atha bhikkhu soratoti veditabbo nghĩa là vị tỳ khưu an trú trong sự nhẫn nại (adhivāsanakkhantiyaṃ) được gọi là người có hành vi khéo léo.
Yo cīvara…pe… parikkhārahetūti yo etāni cīvarādīni paṇītapaṇītāni labhanto pādaparikammapiṭṭhiparikammādīni ekavacaneneva karoti.
For the sake of robes... and so on... requisites means that when he receives these fine robes and other things, he does things like having his feet and back massaged with just a single word.
Yo cīvara…pe… parikkhārahetū nghĩa là vị tỳ khưu nào, khi nhận được các vật dụng tinh tế như y phục, v.v., chỉ cần một lời nói là làm các việc như xoa bóp chân, xoa bóp lưng, v.v.
Alabhamānoti yathā pubbe labhati, evaṃ alabhanto.
When not receiving means not receiving them as he did before.
Alabhamāno nghĩa là không nhận được như trước đây.
Dhammaññeva sakkarontoti dhammaṃyeva sakkāraṃ sukatakāraṃ karonto.
Revering only the Dhamma means he makes only the Dhamma the object of respect, the object of good deeds.
Dhammaññeva sakkaronto nghĩa là chỉ tôn trọng Dhamma, làm cho Dhamma trở thành sự tôn kính, sự làm tốt.
Garuṃ karontoti garubhāriyaṃ karonto.
Holding it in high esteem means making it weighty and important.
Garuṃ karonto nghĩa là làm cho Dhamma trở nên quan trọng, đáng kính.
Mānentoti manena piyaṃ karonto.
Honoring it means making it dear with the mind.
Mānento nghĩa là làm cho Dhamma trở nên yêu quý bằng tâm.
Pūjentoti paccayapūjāya pūjento.
Venerating it means venerating it with the veneration of requisites.
Pūjento nghĩa là cúng dường bằng các vật phẩm cúng dường.
Apacāyamānoti dhammaṃyeva apacāyamāno apacitiṃ nīcavuttiṃ dassento.
Paying homage means paying homage only to the Dhamma, showing respect and humble conduct.
Apacāyamāno nghĩa là chỉ tôn kính Dhamma, thể hiện sự tôn kính, thái độ khiêm nhường.
227. Evaṃ akkhantiyā dosaṃ dassetvā idāni ye adhivāsenti, te evaṃ adhivāsentīti pañca vacanapathe dassento pañcime, bhikkhavetiādimāha.
Having thus shown the fault in impatience, now, to show how those who endure do so, he said, "These five, bhikkhus..." and so on, pointing out the five kinds of speech.
227. Sau khi chỉ ra lỗi lầm của sự không nhẫn nại như vậy, bây giờ để chỉ ra rằng những người nhẫn nại thì nhẫn nại như thế này, và để chỉ ra năm cách nói, Ngài đã nói pañcime, bhikkhave (Này các Tỳ khưu, có năm điều này) v.v.
Tattha kālenāti yuttapattakālena.
Therein, at the right time means at a proper and fitting time.
Ở đây, kālena nghĩa là vào thời điểm thích hợp.
Bhūtenāti satā vijjamānena.
In truth means with what is true and existing.
Bhūtena nghĩa là bằng sự thật, hiện hữu.
Saṇhenāti sammaṭṭhena.
Gently means with polished speech.
Saṇhena nghĩa là bằng lời nói dịu dàng, nhẹ nhàng.
Atthasañhitenāti atthanissitena kāraṇanissitena.
Connected with benefit means connected to what is beneficial, connected to a reason.
Atthasañhitena nghĩa là liên quan đến lợi ích, liên quan đến nguyên nhân.
Akālenātiādīni tesaṃyeva paṭipakkhavasena veditabbāni.
At the wrong time and so on should be understood as the opposites of these.
Akālena v.v. nên được hiểu theo nghĩa đối lập với những điều đó.
Mettacittāti uppannamettacittā hutvā.
With a mind of loving-kindness means having arisen a mind of loving-kindness.
Mettacittā nghĩa là đã phát sinh tâm từ.
Dosantarāti duṭṭhacittā, abbhantare uppannadosā hutvā.
With inner hate means with a corrupt mind, having inner hate arisen.
Dosantarā nghĩa là tâm sân, đã phát sinh tâm sân bên trong.
Tatrāti tesu vacanapathesu.
In that means among those kinds of speech.
Tatrā nghĩa là trong số những cách nói đó.
Pharitvāti adhimuccitvā.
Having pervaded means having resolved upon.
Pharitvā nghĩa là đã quán chiếu.
Tadārammaṇañcāti kathaṃ tadārammaṇaṃ sabbāvantaṃ lokaṃ karoti?
And that as its object means how does one make the whole world that as its object?
Tadārammaṇañcā nghĩa là làm sao để toàn bộ thế giới trở thành đối tượng của tâm từ đó?
Pañca vacanapathe gahetvā āgataṃ puggalaṃ mettacittassa ārammaṇaṃ katvā puna tasseva mettacittassa avasesasatte ārammaṇaṃ karonto sabbāvantaṃ lokaṃ tadārammaṇaṃ karoti nāma.
After taking the person who came with the five kinds of speech as the object of his mind of loving-kindness, by then making the remaining beings the object of that same mind of loving-kindness, he is said to make the whole world that as its object.
Người đã tiếp nhận năm cách nói và đến, biến người đó thành đối tượng của tâm từ, rồi lại biến các chúng sinh còn lại thành đối tượng của chính tâm từ đó, được gọi là làm cho toàn bộ thế giới trở thành đối tượng của tâm từ đó.
Tatrāyaṃ vacanattho.
Herein, this is the meaning of the words.
Ở đây, đây là nghĩa của lời nói:
Tadārammaṇañcāti tasseva mettacittassa ārammaṇaṃ katvā.
And that as its object means having made it the object of that very mind of loving-kindness.
Tadārammaṇañcā nghĩa là đã biến người đó thành đối tượng của chính tâm từ đó.
Sabbāvantanti sabbasattavantaṃ.
All-encompassing means containing all beings.
Sabbāvantaṃ nghĩa là toàn bộ chúng sinh.
Lokanti sattalokaṃ.
The world means the world of beings.
Lokaṃ nghĩa là thế giới chúng sinh.
Vipulenāti anekasattārammaṇena.
Expansive means having many beings as its object.
Vipulena nghĩa là với nhiều đối tượng là chúng sinh.
Mahaggatenāti mahaggatabhūmikena.
Exalted means belonging to the exalted plane.
Mahaggatena nghĩa là thuộc về cõi đại hành (mahaggata).
Appamāṇenāti subhāvitena.
Immeasurable means well-developed.
Appamāṇena nghĩa là đã được tu tập tốt.
Averenāti niddosena.
Without enmity means without fault.
Averena nghĩa là không có lỗi lầm.
Abyābajjhenāti niddukkhena.
Without affliction means without suffering.
Abyābajjhena nghĩa là không có khổ đau.
Pharitvā viharissāmāti evarūpena mettāsahagatena cetasā tañca puggalaṃ sabbañca lokaṃ tassa cittassa ārammaṇaṃ katvā adhimuccitvā viharissāma.
We will dwell having pervaded means with a mind accompanied by such loving-kindness, having made that person and the entire world the object of that mind, we will dwell having resolved upon it.
Pharitvā viharissāmā nghĩa là chúng ta sẽ an trú bằng tâm từ như vậy, đã biến người đó và toàn bộ thế giới thành đối tượng của tâm đó, đã quán chiếu.
228. Idāni tadatthadīpikaṃ upamaṃ āharanto seyyathāpītiādimāha.
Now, bringing forth a simile to illuminate that meaning, he said, "Just as..." and so on.
228. Bây giờ, để đưa ra ví dụ minh họa cho ý nghĩa đó, Ngài đã nói seyyathāpi (ví như) v.v.
Tattha apathavinti nippathaviṃ karissāmīti attho.
Therein, make it not-earth means, "I will make it not-earth."
Ở đây, apathaviṃ nghĩa là ta sẽ làm cho nó không còn là đất.
Tatra tatrāti tasmiṃ tasmiṃ ṭhāne.
Here and there means in this place and that.
Tatra tatrā nghĩa là ở chỗ đó, chỗ đó.
Vikireyyāti pacchiyā paṃsuṃ uddharitvā bījāni viya vikireyya.
Would scatter means he would take up dust with a basket and scatter it like seeds.
Vikireyyā nghĩa là rải ra như rắc hạt giống sau khi lấy đất từ giỏ.
Oṭṭhubheyyāti kheḷaṃ pāteyya.
Would spit means he would cast spittle.
Oṭṭhubheyyā nghĩa là nhổ nước bọt.
Apathaviṃ kareyyāti evaṃ kāyena ca vācāya ca payogaṃ katvāpi sakkuṇeyya apathaviṃ kātunti?
Would make it not-earth means, having made such an effort with body and speech, would he be able to make it not-earth?
Apathaviṃ kareyyā nghĩa là liệu người đó có thể làm cho nó không còn là đất ngay cả khi đã cố gắng bằng thân và lời nói như vậy không?
Gambhīrāti bahalattena dviyojanasatasahassāni cattāri ca nahutāni gambhīrā.
Deep means in thickness, it is deep by two hundred and forty thousand yojanas.
Gambhīrā nghĩa là sâu hai trăm ngàn dojana và bốn mươi ngàn dojana vì sự dày đặc của nó.
Appameyyāti tiriyaṃ pana aparicchinnā.
Immeasurable means that horizontally, it is unlimited.
Appameyyā nghĩa là không có giới hạn về chiều ngang.
Evameva khoti ettha idaṃ opammasaṃsandanaṃ – pathavī viya hi mettacittaṃ daṭṭhabbaṃ.
So too—here, this is the application of the simile: the mind of loving-kindness should be seen as like the earth.
Evameva kho ở đây, đây là sự so sánh ví dụ: tâm từ nên được xem như đất.
Kudālapiṭakaṃ gahetvā āgatapuriso viya pañca vacanapathe gahetvā āgatapuggalo.
The person who comes with the five kinds of speech is like the man who comes with a hoe and a basket.
Người đã tiếp nhận năm cách nói và đến, như người cầm cuốc và giỏ.
Yathā so kudālapiṭakena mahāpathaviṃ apathaviṃ kātuṃ na sakkoti, evaṃ vo pañca vacanapathe gahetvā āgatapuggalo mettacittassa aññathattaṃ kātuṃ na sakkhissatīti.
Just as that man is unable to make the great earth not-earth with a hoe and a basket, so too will the person who comes with the five kinds of speech be unable to alter your mind of loving-kindness.
Như người đó không thể làm cho đại địa không còn là đất bằng cuốc và giỏ, thì người đã tiếp nhận năm cách nói và đến cũng sẽ không thể làm cho tâm từ của các vị thay đổi.
229. Dutiyaupamāyaṃ haliddinti yaṃkiñci pītakavaṇṇaṃ.
In the second simile, turmeric means any yellow color.
229. Trong ví dụ thứ hai, haliddiṃ nghĩa là bất kỳ màu vàng nào.
Nīlanti kaṃsanīlaṃ vā palāsanīlaṃ vā.
Indigo means either the blue of bronze or the blue of a leaf.
Nīlaṃ nghĩa là màu xanh đồng hoặc màu xanh lá cây.
Arūpīti arūpo.
Formless means without form.
Arūpī nghĩa là không có hình sắc.
Nanu ca, dvinnaṃ kaṭṭhānaṃ vā dvinnaṃ rukkhānaṃ vā dvinnaṃ seyyānaṃ vā dvinnaṃ selānaṃ vā antaraṃ paricchinnākāsarūpanti āgataṃ, kasmā idha arūpīti vuttoti?
But is it not stated that the space between two pieces of wood, two trees, two dwellings, or two mountains is delimited space-form? Why is it said here to be formless?
Chẳng phải đã nói rằng khoảng trống giữa hai khúc gỗ, hai cây, hai chiếc giường, hoặc hai tảng đá là một hình sắc không gian có giới hạn sao, vậy tại sao ở đây lại nói arūpī (không có hình sắc)?
Sanidassanabhāvapaṭikkhepato.
Because of the rejection of it having a visible nature.
Vì nó bác bỏ trạng thái có thể nhìn thấy.
Tenevāha ‘‘anidassano’’ti.
For that very reason, he said, "invisible."
Chính vì thế mà nói “anidassano” (không thể nhìn thấy).
Tasmiñhi rūpaṃ likhituṃ, rūpapātubhāvaṃ dassetuṃ na sakkā, tasmā ‘‘arūpī’’ti vutto.
For it is not possible to draw a picture on it or to show the appearance of a form in it; therefore, it is called "formless."
Thật vậy, không thể vẽ hình sắc hoặc thể hiện sự xuất hiện của hình sắc trong đó, vì vậy nó được gọi là “arūpī”.
Anidassanoti dassanassa cakkhuviññāṇassa anāpātho.
Invisible means it is not in the range of sight, of eye-consciousness.
Anidassano nghĩa là không nằm trong phạm vi của nhãn thức, không thể nhìn thấy.
Upamāsaṃsandane panettha ākāso viya mettacittaṃ.
In the application of the simile here, the mind of loving-kindness is like space.
Trong sự so sánh ví dụ ở đây, tâm từ giống như không gian.
Tulikapañcamā cattāro raṅgajātā viya pañca vacanapathā, tulikapañcame raṅge gahetvā āgatapuriso viya pañca vacanapathe gahetvā āgatapuggalo.
The five kinds of speech are like the four types of dye with the brush as the fifth, and the person who comes with the five kinds of speech is like the man who comes with the four dyes and a brush.
Năm cách nói giống như bốn loại màu sắc và cọ vẽ, người đã tiếp nhận năm cách nói giống như người cầm bốn loại màu sắc và cọ vẽ.
Yathā so tulikapañcamehi raṅgehi ākāse rūpapātubhāvaṃ kātuṃ na sakkoti, evaṃ vo pañca vacanapathe gahetvā āgatapuggalo mettacittassa aññathattaṃ katvā dosuppattiṃ dassetuṃ na sakkhissatīti.
Just as that man is unable to create the appearance of a form in space with the four dyes and a brush, so too will the person who comes with the five kinds of speech be unable to alter your mind of loving-kindness and cause the arising of hate.
Như người đó không thể làm cho hình sắc xuất hiện trong không gian bằng bốn loại màu sắc và cọ vẽ, thì người đã tiếp nhận năm cách nói và đến cũng sẽ không thể làm cho tâm từ của các vị thay đổi và thể hiện sự phát sinh của sân hận.
230. Tatiyaupamāyaṃ ādittanti pajjalitaṃ.
In the third simile, blazing means burning.
230. Trong ví dụ thứ ba, ādittaṃ nghĩa là đang cháy.
Gambhīrā appameyyāti imissā gaṅgāya gambhīraṭṭhānaṃ gāvutampi atthi, aḍḍhayojanampi, yojanampi.
Deep and immeasurable—the deep places of this river Ganges can be a gāvuta, half a yojana, or a yojana.
Gambhīrā appameyyā nghĩa là sông Hằng này có những chỗ sâu một gāvuta, nửa dojana, hoặc một dojana.
Puthulaṃ panassā evarūpaṃyeva, dīghato pana pañcayojanasatāni.
Its width, however, is of such a kind, but in length, it is five hundred yojanas.
Bề rộng của nó cũng tương tự như vậy, còn về chiều dài thì năm trăm do tuần.
Sā kathaṃ gambhīrā appameyyāti?
How is it deep and immeasurable?
Sông ấy sâu thẳm và không thể đo lường được như thế nào?
Etena payogena parivattetvā uddhane udakaṃ viya tāpetuṃ asakkuṇeyyato.
Because it would be impossible with one attempt to turn it over and heat it like water on a stove.
Vì không thể làm cho nó nóng sôi như nước trong nồi trên bếp lò bằng cách xoay trở một lần.
Ṭhitodakaṃ pana kenaci upāyena aṅgulamattaṃ vā aḍḍhaṅgulamattaṃ vā evaṃ tāpetuṃ sakkā bhaveyya, ayaṃ pana na sakkā, tasmā evaṃ vuttaṃ.
However, it might be possible by some means to heat still water to the extent of a finger's breadth or half a finger's breadth, but this is not possible; therefore, it was stated thus.
Còn nước tĩnh lặng thì có thể làm nóng lên một ngón tay hay nửa ngón tay bằng cách nào đó, nhưng cái này thì không thể, do đó mới nói như vậy.
Upamāsaṃsandane panettha gaṅgā viya mettacittaṃ, tiṇukkaṃ ādāya āgatapuriso viya pañca vacanapathe gahetvā āgatapuggalo.
In the comparison of the simile here, the mind of loving-kindness is like the Ganges River; the person who comes having taken up the five modes of speech is like the man who comes holding a grass-torch.
Trong sự đối chiếu ví dụ ở đây, tâm từ bi ví như sông Gangā, người mang bó đuốc cỏ đến ví như người đến với năm lời nói.
Yathā so ādittāya tiṇukkāya gaṅgaṃ tāpetuṃ na sakkoti, evaṃ vo pañca vacanapathe gahetvā āgatapuggalo mettacittassa aññathattaṃ kātuṃ na sakkhissatīti.
Just as that man cannot heat the Ganges with a burning grass-torch, so the person who comes having taken up the five modes of speech will not be able to cause an alteration in the mind of loving-kindness.
Như người ấy không thể làm nóng sông Gangā bằng bó đuốc cỏ đang cháy, cũng vậy, người đến với năm lời nói sẽ không thể làm cho tâm từ bi của quý vị thay đổi được.
231. Catutthaupamāyaṃ biḷārabhastāti biḷāracammapasibbakā.
231. In the fourth simile, a cat-skin bellows means bags made of cat hide.
231. Trong ví dụ thứ tư, biḷārabhastā có nghĩa là túi da mèo.
Sumadditāti suṭṭhu madditā.
Well-softened means thoroughly softened.
Sumadditā nghĩa là được nhào nặn kỹ lưỡng.
Suparimadditāti anto ca bahi ca samantato suparimadditā.
Very well-softened means very well-softened inside and out, all around.
Suparimadditā nghĩa là được nhào nặn kỹ lưỡng khắp cả trong lẫn ngoài.
Tūlinīti simbalitūlalatātūlasamānā.
Fluffy means like cotton from the silk-cotton tree or from a cotton creeper.
Tūlinī nghĩa là giống như bông gòn của cây simbali hay cây leo.
Chinnasassarāti chinnasassarasaddā.
With its rustling sound cut off means its rustling sound is cut off.
Chinnasassarā nghĩa là tiếng động xào xạc bị cắt đứt.
Chinnabhabbharāti chinnabhabbharasaddā.
With its flapping sound cut off means its flapping sound is cut off.
Chinnabhabbharā nghĩa là tiếng động ầm ầm bị cắt đứt.
Upamāsaṃsandane panettha biḷārabhastā viya mettacittaṃ, kaṭṭhakaṭhalaṃ ādāya āgatapuriso viya pañca vacanapathe gahetvā āgatapuggalo.
In the comparison of the simile here, the mind of loving-kindness is like a cat-skin bellows; the person who comes having taken up the five modes of speech is like the man who comes holding a piece of wood or a potsherd.
Trong sự đối chiếu ví dụ ở đây, tâm từ bi ví như túi da mèo, người mang khúc gỗ hay mảnh sành đến ví như người đến với năm lời nói.
Yathā so kaṭṭhena vā kaṭhalena vā biḷārabhastaṃ sarasaraṃ bharabharaṃ saddaṃ kātuṃ na sakkoti, evaṃ vo pañca vacanapathe gahetvā āgatapuggalo mettacittassa aññathattaṃ katvā dosānugatabhāvaṃ kātuṃ na sakkhissatīti.
Just as he cannot, with wood or a potsherd, make the cat-skin bellows produce a rustling ‘sarasara’ or a flapping ‘bharabhara’ sound, so the person who comes having taken up the five modes of speech will not be able to alter the mind of loving-kindness and make it subject to aversion.
Như người ấy không thể làm cho túi da mèo phát ra tiếng xào xạc hay ầm ầm bằng khúc gỗ hay mảnh sành, cũng vậy, người đến với năm lời nói sẽ không thể làm cho tâm từ bi của quý vị thay đổi mà trở thành trạng thái bị sân hận chi phối được.
234. Evaṃ me sutanti alagaddūpamasuttaṃ.
234. Thus have I heard—the Alagaddūpama Sutta.
234. Evaṃ me sutaṃ là Kinh Alagaddūpama.
Tattha gaddhe bādhayiṃsūti gaddhabādhino, gaddhabādhino pubbapurisā assāti gaddhabādhipubbo, tassa gaddhabādhipubbassa, gijjhaghātakakulappasutassāti attho.
Therein, 'they tormented vultures' means vulture-tormentors. 'One whose forefathers were vulture-tormentors' means of one whose forefathers were vulture-tormentors; the meaning is, born into a family of vulture-killers.
Ở đây, gaddhe bādhayiṃsu là gaddhabādhino, gaddhabādhino pubbapurisā assa là gaddhabādhipubbo, của gaddhabādhipubbassa, nghĩa là của người xuất thân từ dòng dõi sát hại kền kền.
Saggamokkhānaṃ antarāyaṃ karontīti antarāyikā.
They create an obstruction to heaven and liberation, thus they are obstructive.
Những gì gây trở ngại cho thiên giới và giải thoát được gọi là antarāyikā (những điều chướng ngại).
Te kammakilesavipākaupavādaāṇāvītikkamavasena pañcavidhā.
They are of five kinds, by way of kamma, defilements, result, reproach, and transgression of command.
Chúng có năm loại theo nghiệp, phiền não, quả báo, phỉ báng và vi phạm giới luật.
Tattha pañcānantariyadhammā kammantarāyikā nāma.
Therein, the five acts with immediate result are called obstructions by kamma.
Trong đó, năm pháp vô gián nghiệp được gọi là nghiệp chướng ngại (kammantarāyikā).
Tathā bhikkhunīdūsakakammaṃ, taṃ pana mokkhasseva antarāyaṃ karoti, na saggassa.
Likewise, the act of violating a nun, but that creates an obstruction only to liberation, not to heaven.
Cũng vậy, nghiệp làm ô uế tỳ khưu ni, nhưng điều đó chỉ gây trở ngại cho sự giải thoát, không phải cho thiên giới.
Niyatamicchādiṭṭhidhammā kilesantarāyikā nāma.
The states of fixed wrong view are called obstructions by defilements.
Những pháp tà kiến cố định được gọi là phiền não chướng ngại (kilesantarāyikā).
Paṇḍakatiracchānagataubhatobyañjanakānaṃ paṭisandhidhammā vipākantarāyikā nāma.
The rebirth-linking states of a paṇḍaka, an animal, and a person with both sexes are called obstructions by result.
Những pháp tái sinh của người ái nam ái nữ, súc sinh và người lưỡng tính được gọi là quả báo chướng ngại (vipākantarāyikā).
Ariyūpavādadhammā upavādantarāyikā nāma, te pana yāva ariye na khamāpenti, tāvadeva, na tato paraṃ.
The states of reproaching noble ones are called obstructions by reproach, but they are so only until they ask for forgiveness from the noble ones, not thereafter.
Những pháp phỉ báng bậc Thánh được gọi là phỉ báng chướng ngại (upavādantarāyikā), nhưng chúng chỉ gây chướng ngại cho đến khi nào chưa xin lỗi bậc Thánh, chứ không sau đó.
Sañcicca vītikkantā satta āpattikkhandhā āṇāvītikkamantarāyikā nāma.
The seven classes of offenses intentionally transgressed are called obstructions by transgression of command.
Bảy uẩn tội lỗi đã cố ý vi phạm được gọi là vi phạm giới luật chướng ngại (āṇāvītikkamantarāyikā).
Tepi yāva bhikkhubhāvaṃ vā paṭijānāti, na vuṭṭhāti vā, na deseti vā, tāvadeva, na tato paraṃ.
These too are obstructions only as long as one acknowledges the state of a monk, or does not undergo rehabilitation, or does not confess; not thereafter.
Chúng cũng chỉ gây chướng ngại cho đến khi nào vị tỳ khưu thú nhận hoặc không xuất tội, hoặc không sám hối, chứ không sau đó.
Tatrāyaṃ bhikkhu bahussuto dhammakathiko sesantarāyike jānāti, vinaye pana akovidattā paṇṇattivītikkamantarāyike na jānāti, tasmā rahogato evaṃ cintesi – ime āgārikā pañca kāmaguṇe paribhuñjantā sotāpannāpi sakadāgāminopi anāgāminopi honti.
Therein, this monk was very learned and a Dhamma-teacher. He knew the other obstructions, but due to not being skilled in the Vinaya, he did not know the obstructions by transgression of the regulations. Therefore, when in seclusion, he thought thus: "These householders, while enjoying the five cords of sensual pleasure, become stream-enterers, once-returners, and non-returners.
Trong số đó, vị tỳ khưu này là người đa văn, thuyết pháp, biết các chướng ngại khác, nhưng do không thông thạo Tỳ-luật tạng nên không biết các chướng ngại do vi phạm giới luật. Vì vậy, khi ở một mình, ông suy nghĩ như sau: “Những người cư sĩ này, khi thọ hưởng năm dục lạc, cũng có thể là bậc Nhập Lưu, Nhất Lai, hoặc Bất Hoàn.
Bhikkhūpi manāpikāni cakkhuviññeyyāni rūpāni passanti…pe… kāyaviññeyye phoṭṭhabbe phusanti, mudukāni attharaṇapāvuraṇādīni paribhuñjanti, etaṃ sabbaṃ vaṭṭati.
Monks too see agreeable forms cognizable by the eye... and so on... they touch tangibles cognizable by the body, they use soft beddings, coverings, and so on. All this is permissible.
Các vị tỳ khưu cũng thấy các sắc khả ý được nhận biết bằng mắt… (vân vân)… xúc chạm các xúc khả ý được nhận biết bằng thân, thọ hưởng các vật trải, đắp mềm mại, tất cả những điều này đều được phép.
Kasmā itthīnaṃyeva rūpasaddagandharasaphoṭṭhabbā na vaṭṭanti?
Why then are the forms, sounds, smells, tastes, and tangibles of women not permissible?
Tại sao các sắc, thinh, hương, vị, xúc của phụ nữ lại không được phép?
Etepi vaṭṭantīti.
These too are permissible."
Những điều này cũng được phép!”
Evaṃ rasena rasaṃ saṃsandetvā sacchandarāgaparibhogañca nicchandarāgaparibhogañca ekaṃ katvā thūlavākehi saddhiṃ atisukhumasuttaṃ upanento viya, sāsapena saddhiṃ sineruṃ upasaṃharanto viya, pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppādetvā, ‘‘kiṃ bhagavatā mahāsamuddaṃ bandhantena viya mahatā ussāhena paṭhamapārājikaṃ paññattaṃ, natthi ettha doso’’ti sabbaññutaññāṇena saddhiṃ paṭivirujjhanto vesārajjañāṇaṃ paṭibāhanto ariyamagge khāṇukaṇṭakādīni pakkhipanto methunadhamme doso natthīti jinassa āṇācakke pahāraṃ adāsi.
Thus, comparing one flavor with another, equating the enjoyment of sensual pleasures with attachment and the enjoyment of them without attachment, like one who braids a very fine thread with coarse cords, or like one who compares Mount Sineru with a mustard seed, he gave rise to a wicked view, and thinking, "Why did the Blessed One, with great effort, like one binding the great ocean, lay down the first pārājika? There is no fault in it," he contradicted the knowledge of omniscience, obstructed the knowledge of confidence, threw stumps and thorns onto the noble path, and, thinking there is no fault in sexual intercourse, he struck a blow against the Victor's wheel of authority.
Như vậy, ông đã so sánh dục lạc với dục lạc, coi việc thọ hưởng với tham ái và việc thọ hưởng không tham ái là một, như thể đang nối sợi chỉ cực kỳ mảnh với những sợi dây thô, như thể đang so sánh núi Tu Di với hạt cải, rồi khởi lên tà kiến ác độc, nói rằng: “Tại sao Thế Tôn lại chế định giới Pārājika thứ nhất với sự nỗ lực lớn lao như thể đang đắp đê ngăn biển lớn? Không có lỗi lầm nào ở đây cả.” Ông đã chống đối với Tuệ Giác Toàn Tri, cản trở Tuệ Giác Vô Úy, đặt chông gai trên Thánh Đạo, và giáng một đòn vào bánh xe pháp của Đức Phật bằng cách nói rằng: “Không có lỗi lầm nào trong pháp dâm dục cả.”
Tenāha – ‘‘tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmī’’tiādi.
Therefore, he said: "As I understand the Dhamma taught by the Blessed One," and so on.
Vì thế, Ngài đã nói: “Như vậy, tôi hiểu pháp được Thế Tôn thuyết giảng,” v.v.
Evaṃ byā khoti evaṃ viya kho.
So indeed means so it is indeed.
Evaṃ byā kho nghĩa là đúng như vậy.
Samanuyuñjantītiādīsu kiṃ laddhiko tvaṃ, laddhiṃ vadehīti pucchamānā samanuyuñjanti nāma.
In the passage beginning with they question, when they ask, "What is your belief? State your belief," they are said to be questioning.
Trong samanuyuñjantī v.v., những người hỏi: “Ông có quan điểm gì? Hãy nói ra quan điểm của ông,” được gọi là samanuyuñjanti (thẩm vấn).
Diṭṭhiṃ patiṭṭhāpentā samanuggāhanti nāma.
When establishing a view, they are said to be cross-examining.
Những người thiết lập quan điểm được gọi là samanuggāhanti (củng cố).
Kena kāraṇena evaṃ vadasīti kāraṇaṃ pucchantā samanubhāsanti nāma.
When they ask for the reason, saying "For what reason do you say so?" they are said to be interrogating.
Những người hỏi: “Vì lý do gì mà ông nói như vậy?” được gọi là samanubhāsanti (thảo luận).
Aṭṭhikaṅkalūpamātiādīsu (ma. ni. 2.42-48) aṭṭhikaṅkalūpamā appassādaṭṭhena.
In the passage beginning with like a skeleton, like a skeleton is in the sense of having little gratification.
Trong aṭṭhikaṅkalūpamā v.v. (Ma. Ni. 2.42-48), aṭṭhikaṅkalūpamā (ví như bộ xương) là theo nghĩa ít vị ngọt.
Maṃsapesūpamā bahusādhāraṇaṭṭhena.
Like a piece of meat is in the sense of being common to many.
Maṃsapesūpamā (ví như miếng thịt) là theo nghĩa được nhiều người chia sẻ.
Tiṇukkūpamā anudahanaṭṭhena.
Like a grass-torch is in the sense of continuous burning.
Tiṇukkūpamā (ví như bó đuốc cỏ) là theo nghĩa thiêu đốt liên tục.
Aṅgārakāsūpamā mahābhitāpanaṭṭhena.
Like a pit of embers is in the sense of great scorching.
Aṅgārakāsūpamā (ví như hố than) là theo nghĩa gây bỏng rát lớn.
Supinakūpamā ittarapaccupaṭṭhānaṭṭhena.
Like a dream is in the sense of appearing for a short time.
Supinakūpamā (ví như giấc mơ) là theo nghĩa chỉ xuất hiện thoáng qua.
Yācitakūpamā tāvakālikaṭṭhena.
Like something borrowed is in the sense of being temporary.
Yācitakūpamā (ví như của đi mượn) là theo nghĩa tạm thời.
Rukkhaphalūpamā sabbaṅgapaccaṅgapalibhañjanaṭṭhena.
Like the fruit of a tree is in the sense of the breaking of all major and minor limbs.
Rukkhaphalūpamā (ví như cây có quả) là theo nghĩa làm tổn hại tất cả các bộ phận.
Asisūnūpamā adhikuṭṭanaṭṭhena.
Like a butcher's block is in the sense of being repeatedly chopped.
Asisūnūpamā (ví như lò mổ) là theo nghĩa bị chặt chém.
Sattisūlūpamā vinivijjhanaṭṭhena.
Like a spear and stake is in the sense of being pierced through.
Sattisūlūpamā (ví như cây giáo) là theo nghĩa đâm xuyên qua.
Sappasirūpamā sāsaṅkasappaṭibhayaṭṭhena.
Like a snake's head is in the sense of being associated with anxiety and fear.
Sappasirūpamā (ví như đầu rắn) là theo nghĩa đáng sợ và nguy hiểm.
Thāmasāti diṭṭhithāmena.
Forcefully means with the force of wrong view.
Thāmasā nghĩa là bằng sức mạnh của tà kiến.
Parāmāsāti diṭṭhiparāmāsena.
By misapprehension means through the misapprehension of wrong view.
Parāmāsā nghĩa là bằng sự chấp thủ tà kiến.
Abhinivissa voharatīti adhiṭṭhahitvā voharati dīpeti vā.
He holds and asserts means he maintains and declares, or explains.
Abhinivissa voharatī nghĩa là kiên quyết nói ra hoặc tuyên bố.
236. Kassa kho nāma tvaṃ moghapurisāti tvaṃ moghapurisa kassa khattiyassa vā brāhmaṇassa vā vessassa vā suddassa vā gahaṭṭhassa vā pabbajitassa vā devassa vā manussassa vā mayā evaṃ dhammaṃ desitaṃ ājānāsi.
You worthless man, from whom means: You worthless man, from which khattiya, or brahmin, or vessa, or sudda, or householder, or one gone forth, or deva, or human do you understand the Dhamma to have been taught by me in this way?
236. Này người si mê, ngươi biết giáo pháp này do Ta thuyết giảng là của ai – Này người si mê, ngươi biết giáo pháp này do Ta thuyết giảng là của vị vua nào, của Bà-la-môn nào, của thương gia nào, của tiện dân nào, của gia chủ nào, của người xuất gia nào, của chư thiên nào, hay của loài người nào?
Atha kho bhagavā bhikkhū āmantesīti ayaṃ pāṭiyekko anusandhi.
Then the Blessed One addressed the bhikkhus—this is a separate connection.
Rồi Thế Tôn gọi các Tỳ-khưu – đây là một đoạn nối riêng biệt.
Ariṭṭho kira cintesi – ‘‘bhagavā maṃ moghapurisoti vadati, na kho pana moghapurisāti vuttamattakena maggaphalānaṃ upanissayo na hoti.
It is said that Ariṭṭha thought: "The Blessed One calls me a 'worthless man,' but just by being called a 'worthless man,' the supporting condition for the paths and fruits does not cease to be.
Tôn giả Ariṭṭha đã nghĩ rằng: “Thế Tôn gọi ta là ‘người si mê’, nhưng không phải chỉ vì bị gọi là ‘người si mê’ mà không có duyên lành để chứng đắc đạo quả.
Upasenampi hi vaṅgantaputtaṃ, ‘atilahuṃ kho tvaṃ, moghapurisa, bāhullāya āvatto’ti (mahāva. 75) bhagavā moghapurisavādena ovadi.
Indeed, the Blessed One also admonished Upasena Vaṅgantaputta with the words 'worthless man,' saying, 'You have reverted to abundance too quickly, worthless man.'
Thật vậy, Thế Tôn đã khiển trách Tôn giả Upasena, con của Vanganta, bằng lời ‘người si mê’: ‘Này người si mê, ngươi quá vội vàng, đã trở nên quá bận rộn’.
Thero aparabhāge ghaṭento vāyamanto cha abhiññā sacchākāsi.
Later on, the elder, striving and making an effort, realized the six supernormal knowledges.
Vị Trưởng lão ấy về sau đã tinh tấn và nỗ lực, chứng đắc sáu thắng trí.
Ahampi tathārūpaṃ vīriyaṃ paggaṇhitvā maggaphalāni nibbattessāmī’’ti.
I too, having roused such energy, will bring forth the paths and fruits."
Ta cũng sẽ nỗ lực như vậy để chứng đắc đạo quả”.
Athassa bhagavā bandhanā pavuttassa paṇḍupalāsassa viya aviruḷhibhāvaṃ dassento imaṃ desanaṃ ārabhi.
Then the Blessed One, showing him that, like a withered leaf fallen from its stalk, he was incapable of growth, began this discourse.
Rồi Thế Tôn, muốn cho thấy rằng vị ấy không thể phát triển, giống như một chiếc lá vàng đã lìa cành, đã bắt đầu bài thuyết pháp này.
Usmīkatopīti, bhikkhave, tumhe kinti maññatha, ayaṃ ariṭṭho evaṃladdhiko sabbaññutaññāṇena paṭivirujjhitvā vesārajjañāṇaṃ paṭibāhitvā tathāgatassa āṇācakke pahāraṃ dadamāno api nu imasmiṃ dhammavinaye usmīkatopi?
Even warmed up? means: Bhikkhus, what do you think? This Ariṭṭha, with such a view, opposing the knowledge of the All-Knowing One, obstructing the knowledge of fearlessness, and striking a blow against the Tathāgata's wheel of authority—is he even warmed up in this Dhamma-Vinaya?
Usmīkatopī – Này các Tỳ-khưu, các ông nghĩ sao, Ariṭṭha này với tà kiến như vậy, chống đối với trí tuệ Toàn Giác, cản trở trí tuệ vô úy, giáng đòn vào bánh xe giáo pháp của Như Lai, liệu có còn chút hơi ấm trí tuệ nào trong giáo pháp và Luật này không?
Yathā nibbutepi mahante aggikkhandhe khajjupanakamattāpi aggipapaṭikā hotiyeva, yaṃ nissāya puna mahāaggikkhandho bhaveyya.
Just as when a great mass of fire has been extinguished, there still remains a spark the size of a firefly, from which a great mass of fire could arise again.
Ví như khi một đống lửa lớn đã tắt, vẫn còn sót lại một chút tàn lửa nhỏ như con đom đóm, nhờ đó mà một đống lửa lớn có thể bùng cháy trở lại.
Kiṃ nu kho evaṃ imassa appamattikāpi ñāṇusmā atthi, yaṃ nissāya vāyamanto maggaphalāni nibbatteyyāti?
Could it be that this one has even a slight warmth of knowledge, by which, if he were to strive, he could bring forth the paths and fruits?
Liệu người này có còn chút hơi ấm trí tuệ nào, nhờ đó mà nỗ lực và chứng đắc đạo quả chăng?
No hetaṃ, bhanteti, bhante, evaṃladdhikassa kuto evarūpā ñāṇusmāti?
This is not so, venerable sir, means: Venerable sir, for one with such a view, how could there be such a warmth of knowledge?
Bạch Thế Tôn, không phải vậy – Bạch Thế Tôn, một người có tà kiến như vậy thì làm sao có được hơi ấm trí tuệ như thế?
Maggaphalānaṃ paccayasamatthāya ñāṇusmāya usmīkatabhāvaṃ paṭikkhipantā vadanti.
They say this while rejecting the state of being warmed up by a warmth of knowledge capable of being a condition for the paths and fruits.
Họ nói rằng không có hơi ấm trí tuệ nào có thể là điều kiện cho đạo quả.
Maṅkubhūtoti nittejabhūto.
Disconcerted means having become devoid of splendor.
Maṅkubhūto – trở nên mất uy tín, mất thể diện.
Pattakkhandhoti patitakkhandho.
With drooping shoulders means with head bowed down.
Pattakkhandho – vai rũ xuống.
Appaṭibhānoti kiñci paṭibhānaṃ apassanto bhinnapaṭibhāno evarūpampi nāma niyyānikasāsanaṃ labhitvā aviruḷhidhammo kiramhi samugghātitapaccayo jātoti attano abhabbataṃ paccavekkhanto pādaṅguṭṭhakena bhūmiṃ khaṇamāno nisīdi.
At a loss means not seeing any way to respond, at a loss for words, he sat scratching the ground with his big toe, reflecting on his own incapacity: "Having obtained such a liberating teaching, it seems I am one whose nature is not to grow, one whose supporting conditions have been uprooted."
Appaṭibhāno – không thấy chút trí tuệ nào, trí tuệ bị phá vỡ, suy xét về sự bất khả của mình rằng: “Thật vậy, ta đã nhận được giáo pháp dẫn đến sự giải thoát như vậy, nhưng ta là người không phát triển, duyên lành đã bị cắt đứt”, rồi ngồi xuống cào đất bằng ngón chân cái.
Paññāyissasi khoti ayampi pāṭiyekko anusandhi.
You will be known—this too is a separate connection.
Paññāyissasi kho – đây cũng là một đoạn nối riêng biệt.
Ariṭṭho kira cintesi – ‘‘bhagavā mayhaṃ maggaphalānaṃ upanissayo pacchinnoti vadati, na kho pana buddhā saupanissayānaṃyeva dhammaṃ desenti, anupanissayānampi desenti, ahaṃ satthu santikā sugatovādaṃ labhitvā attano sampattūpagaṃ kusalaṃ karissāmī’’ti.
It is said that Ariṭṭha thought: "The Blessed One says that my supporting condition for the paths and fruits has been cut off. However, Buddhas do not teach the Dhamma only to those who have supporting conditions; they also teach those who do not. Having received the Sugata's advice from the Teacher, I will perform wholesome deeds that lead to my own well-being."
Tôn giả Ariṭṭha đã nghĩ rằng: “Thế Tôn nói rằng duyên lành của ta đối với đạo quả đã bị cắt đứt, nhưng chư Phật không chỉ thuyết pháp cho những người có duyên lành, mà còn thuyết pháp cho những người không có duyên lành. Ta sẽ nhận lời khuyên tốt lành từ Đức Đạo Sư và thực hành thiện pháp để đạt được thành tựu của mình”.
Athassa bhagavā ovādaṃ paṭipassambhento ‘‘paññāyissasī’’tiādimāha.
Then the Blessed One, dismissing his thought, said, "You will be known," and so on.
Rồi Thế Tôn, muốn bác bỏ ý nghĩ đó của Ariṭṭha, đã nói lời: “Ngươi sẽ được biết đến” và tiếp theo.
Tassattho, tvaṃyeva, moghapurisa, iminā pāpakena diṭṭhigatena nirayādīsu paññāyissasi, mama santikā tuyhaṃ sugatovādo nāma natthi, na me tayā attho, idhāhaṃ bhikkhū paṭipucchissāmīti.
The meaning is this: You, worthless man, will yourself be known in the hells and other such places because of this evil wrong view. From me, there is no such thing as a Sugata's advice for you. I have no use for you; here, I will question the bhikkhus.
Ý nghĩa của lời ấy là: “Này người si mê, chính ngươi sẽ được biết đến trong các cảnh giới địa ngục do tà kiến xấu xa này; không có lời khuyên tốt lành nào dành cho ngươi từ Ta; Ta không cần ngươi; bây giờ Ta sẽ hỏi các Tỳ-khưu”.
237. Atha kho bhagavāti ayampi pāṭiyekko anusandhi.
Then the Blessed One—this too is a separate connection.
237. Rồi Thế Tôn – đây cũng là một đoạn nối riêng biệt.
Imasmiñhi ṭhāne bhagavā parisaṃ sodheti, ariṭṭhaṃ gaṇato nissāreti.
At this point, the Blessed One purifies the assembly; he expels Ariṭṭha from the group.
Ở đây, Thế Tôn thanh lọc hội chúng, loại bỏ Ariṭṭha khỏi cộng đồng.
Sace hi parisagatānaṃ kassaci evaṃ bhaveyya – ‘‘ayaṃ ariṭṭho bhagavatā akathitaṃ kathetuṃ kiṃ sakkhissati, kacci nu kho parisamajjhe bhagavatā kathāya samāraddhāya sahasā kathita’’nti.
For if it should occur to anyone in the assembly: "How could this Ariṭṭha be able to say what has not been said by the Blessed One? Could it be that he spoke hastily in the midst of the assembly while the Blessed One was giving a talk?"
Thật vậy, nếu có ai đó trong hội chúng nghĩ rằng: “Làm sao Ariṭṭha này có thể nói điều mà Thế Tôn chưa nói? Chẳng lẽ điều đó đã được nói vội vàng khi Thế Tôn bắt đầu thuyết pháp giữa hội chúng ư?”
Evaṃ kathitaṃ pana na ariṭṭhova suṇāti, aññenapi sutaṃ bhavissati.
And what was said thus was not heard by Ariṭṭha alone; it must have been heard by another as well.
Nhưng lời nói như vậy không chỉ Ariṭṭha nghe, mà những người khác cũng sẽ nghe.
Athāpissa siyā ‘‘yathā satthā ariṭṭhaṃ niggaṇhāti, mampi evaṃ niggaṇheyyāti sutvāpi tuṇhībhāvaṃ āpajjeyyā’’ti.
Then it might occur to him, "Just as the Teacher rebukes Ariṭṭha, he might rebuke me too," and so, even having heard, he might remain silent.
Và nếu có ai đó nghĩ: “Như Đức Đạo Sư khiển trách Ariṭṭha, Ngài cũng sẽ khiển trách ta như vậy”, thì khi nghe, người ấy cũng sẽ im lặng.
‘‘Taṃ sabbaṃ na karissantī’’ti.
"They will not do all that."
“Họ sẽ không làm tất cả những điều đó”.
Mayāpi na kathitaṃ, aññena sutampi natthīti ‘‘tumhepime, bhikkhave’’tiādinā parisāya laddhiṃ sodheti.
Thinking, "It was not spoken by me, nor has it been heard by another," with the words "Do you too, bhikkhus," and so on, he purifies the view of the assembly.
“Ta cũng không nói điều đó, và những người khác cũng không nghe”, Thế Tôn đã thanh lọc tà kiến của hội chúng bằng lời: “Này các Tỳ-khưu, các ông cũng vậy” và tiếp theo.
Parisāya pana laddhisodhaneneva ariṭṭho gaṇato nissārito nāma hoti.
And by the very purification of the assembly's view, Ariṭṭha is considered expelled from the group.
Và chỉ bằng việc thanh lọc tà kiến của hội chúng, Ariṭṭha đã bị loại bỏ khỏi cộng đồng.
Idāni ariṭṭhassa laddhiṃ pakāsento so vata, bhikkhavetiādimāha.
Now, explaining Ariṭṭha's view, he said, "That he, bhikkhus," and so on.
Bây giờ, để làm rõ tà kiến của Ariṭṭha, Thế Tôn đã nói lời: Này các Tỳ-khưu, một người như vậy và tiếp theo.
Tattha aññatreva kāmehītiādīsu yo so, bhikkhave, bhikkhu ‘‘te paṭisevato nālaṃ antarāyāyā’’ti evaṃladdhiko, so vata kilesakāmehi ceva kilesakāmasampayuttehi saññāvitakkehi ca aññatra, ete dhamme pahāya, vinā etehi dhammehi, vatthukāme paṭisevissati, methunasamācāraṃ samācarissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
Therein, in "Apart from sensual pleasures," and so on, it means: Bhikkhus, that bhikkhu who holds the view, "Engaging in them is no obstruction,"—that he, apart from defilement-pleasures and from perceptions and thoughts associated with defilement-pleasures, having abandoned these things, without these things, would indulge in objective sensual pleasures, would engage in sexual conduct—this is not a possible state of affairs.
Trong đó, ở các đoạn như ngoài các dục lạc ra và tiếp theo, này các Tỳ-khưu, không có chỗ nào để một Tỳ-khưu có tà kiến rằng “việc thụ hưởng chúng không gây trở ngại” lại thụ hưởng các dục lạc vật chất, thực hành tà hạnh tình dục, nếu không có các dục lạc phiền não và các tưởng, tư duy liên quan đến dục lạc phiền não, tức là từ bỏ các pháp ấy, không có các pháp ấy.
Idaṃ kāraṇaṃ nāma natthi, aṭṭhānametaṃ anavakāsoti.
This is no reason; it is impossible, it is not a viable case.
Đây không phải là một lý do, đây là điều bất khả thi, không có cơ hội.
238. Evaṃ bhagavā ayaṃ ariṭṭho yathā nāma rajako sugandhānipi duggandhānipi jiṇṇānipi navānipi suddhānipi asuddhānipi vatthāni ekato bhaṇḍikaṃ karoti, evameva bhikkhūnaṃ nicchandarāgapaṇītacīvarādiparibhogañca anibaddhasīlānaṃ gahaṭṭhānaṃ antarāyakaraṃ sacchandarāgaparibhogañca nibaddhasīlānaṃ bhikkhūnaṃ āvaraṇakaraṃ sacchandarāgaparibhogañca sabbaṃ ekasadisaṃ karotīti ariṭṭhassa laddhiṃ pakāsetvā idāni duggahitāya pariyattiyā dosaṃ dassento idha, bhikkhave, ekaccetiādimāha.
Thus the Blessed One, after explaining Ariṭṭha's view—that just as a dyer bundles together fragrant and foul-smelling, old and new, clean and unclean cloths, so too this Ariṭṭha makes everything alike: the use of fine robes and so on by bhikkhus without desire and passion; the use with desire and passion which is an obstruction for householders of unrestrained virtue; and the use with desire and passion which is a barrier for bhikkhus of restrained virtue—now, showing the fault in wrongly grasping the scriptures, said, "Here, bhikkhus, some," and so on.
238. Như vậy, Thế Tôn đã làm rõ tà kiến của Ariṭṭha rằng: “Ariṭṭha này, giống như một người thợ giặt gom chung các loại vải thơm, hôi, cũ, mới, sạch, dơ vào một bó, cũng vậy, y gom chung việc thụ hưởng y phục cao quý không có tham ái của các Tỳ-khưu, việc thụ hưởng có tham ái gây trở ngại cho các gia chủ không giữ giới luật cố định, và việc thụ hưởng có tham ái gây chướng ngại cho các Tỳ-khưu giữ giới luật cố định, tất cả đều như nhau”. Rồi Ngài đã nói lời: Ở đây, này các Tỳ-khưu, một số người và tiếp theo, để chỉ ra lỗi lầm của việc nắm giữ giáo pháp sai lầm.
Tattha pariyāpuṇantīti uggaṇhanti.
Therein, learn means they master.
Trong đó, pariyāpuṇantī – học thuộc lòng.
Suttantiādīsu ubhatovibhaṅganiddesakhandhakaparivārā, suttanipāte maṅgalasuttaratanasuttanālakasuātuvaṭṭakasuttāni, aññampi ca suttanāmakaṃ tathāgatavacanaṃ suttanti veditabbaṃ.
In Sutta, and so on: the Ubhatovibhaṅga, Niddesa, Khandhaka, and Parivāra; in the Suttanipāta, the Maṅgala Sutta, Ratana Sutta, Nālaka Sutta, and Tuvaṭṭaka Sutta; and any other teaching of the Tathāgata named 'sutta' should be known as Sutta.
Trong các đoạn như Sutta và tiếp theo, Ubhatovibhaṅga, Niddesa, Khandhaka, Parivāra, các Sutta như Maṅgalasutta, Ratanasutta, Nālakasutta, Tuvaṭṭakasutta trong Suttanipāta, và các lời dạy khác của Như Lai có tên là Sutta, tất cả đều được hiểu là Sutta.
Sabbampi sagāthakaṃ suttaṃ geyyanti veditabbaṃ, visesena saṃyuttake sakalopi sagāthāvaggo.
All discourses containing verses should be known as Geyya; especially in the Saṃyutta Nikāya, the entire Sagāthāvagga.
Tất cả các Sutta có kệ đều được hiểu là Geyya, đặc biệt là toàn bộ phẩm có kệ trong Saṃyutta Nikāya.
Sakalaṃ abhidhammapiṭakaṃ, niggāthakaṃ suttaṃ, yañca aññampi aṭṭhahi aṅgehi asaṅgahitaṃ buddhavacanaṃ, taṃ veyyākaraṇanti veditabbaṃ.
The entire Abhidhamma Piṭaka, suttas without verses, and any other word of the Buddha not included in the eight other categories, should be known as Veyyākaraṇa.
Toàn bộ Abhidhammapiṭaka, các Sutta không có kệ, và bất kỳ lời Phật dạy nào khác không được bao gồm trong tám chi phần, đều được hiểu là Veyyākaraṇa.
Dhammapadaṃ, theragāthā, therigāthā, suttanipāte nosuttanāmikā suddhikagāthā ca gāthāti veditabbā.
The Dhammapada, Theragāthā, Therīgāthā, and the verses in the Suttanipāta not designated as 'suttas' but as pure verses, should be known as Gāthā.
Dhammapada, Theragāthā, Therīgāthā, và các kệ thuần túy không có tên Sutta trong Suttanipāta đều được hiểu là Gāthā.
Somanassañāṇamayikagāthāpaṭisaṃyuttā dveasītisuttantā udānanti veditabbā.
The eighty-two suttantas connected with verses expressing joy and knowledge should be known as Udāna.
Tám mươi hai Suttanta liên quan đến các kệ đầy hỷ lạc và trí tuệ đều được hiểu là Udāna.
‘‘Vuttañhetaṃ bhagavatā’’tiādinayappavattā (itivu. 1,2) dasuttarasatasuttantā itivuttakanti veditabbā.
The one hundred and twelve suttantas proceeding in the manner of "This was said by the Blessed One," and so on, should be known as Itivuttaka.
Hơn một trăm Suttanta bắt đầu bằng lời: “Điều này đã được Thế Tôn nói” và tiếp theo đều được hiểu là Itivuttaka.
Apaṇṇakajātakādīni paṇṇāsādhikāni pañcajātakasatāni jātakanti veditabbāni.
The five hundred and fifty Jātakas, beginning with the Apaṇṇaka Jātaka, should be known as Jātaka.
Năm trăm năm mươi Jātaka, bắt đầu từ Apaṇṇakajātaka, đều được hiểu là Jātaka.
‘‘Cattārome, bhikkhave, acchariyā abbhutā dhammā ānande’’tiādinayappavattā (a. ni. 4.129) sabbepi acchariyaabbhutadhammappaṭisaṃyuttā suttantā abbhutadhammanti veditabbā.
All suttantas connected with marvelous and wonderful phenomena, proceeding in the manner of "Bhikkhus, there are these four marvelous and wonderful qualities in Ānanda," and so on, should be known as Abbhutadhamma.
Tất cả các Suttanta liên quan đến các pháp kỳ diệu và phi thường, bắt đầu bằng lời: “Này các Tỳ-khưu, có bốn pháp kỳ diệu và phi thường này, này Ānanda” và tiếp theo, đều được hiểu là Abbhutadhamma.
Cūḷavedallamahāvedallasammādiṭṭhisakkapañhasaṅkhārabhājaniyamahāpuṇṇamasuttādayo sabbepi vedañca tuṭṭhiñca laddhā laddhā pucchitasuttantā vedallanti veditabbā.
All suttantas in which questions were asked after attaining insight and satisfaction, such as the Cūḷavedalla, Mahāvedalla, Sammādiṭṭhi, Sakkapañha, Saṅkhārabhājaniya, and Mahāpuṇṇama Suttas, should be known as Vedalla.
Cūḷavedalla, Mahāvedalla, Sammādiṭṭhi, Sakkapañha, Saṅkhārabhājaniya, Mahāpuṇṇamasutta, và tất cả các Suttanta được hỏi sau khi đã đạt được trí tuệ và sự hài lòng, đều được hiểu là Vedalla.
Atthaṃ na upaparikkhantīti atthatthaṃ kāraṇatthaṃ na passanti na pariggaṇhanti.
They do not examine the meaning means they do not see, do not grasp, the purpose, the reason.
“Atthaṃ na upaparikkhantī” nghĩa là họ không thấy, không nắm bắt được ý nghĩa thực sự, ý nghĩa nguyên nhân.
Anupaparikkhatanti anupaparikkhantānaṃ.
Of those not examining means of those who do not examine.
“Anupaparikkhataṃ” nghĩa là của những người không suy xét.
Na nijjhānaṃ khamantīti na upaṭṭhahanti na āpāthaṃ āgacchanti, imasmiṃ ṭhāne sīlaṃ samādhi vipassanā maggo phalaṃ vaṭṭaṃ vivaṭṭaṃ kathitanti evaṃ jānituṃ na sakkā hontīti attho.
They do not stand up to scrutiny means they do not become apparent, they do not come into range. The meaning is that it is not possible for them to know: "In this place, virtue, concentration, insight, path, fruition, the round of existence, and the end of the round of existence are taught."
“Na nijjhānaṃ khamantī” nghĩa là không hiện rõ, không đến được tầm nhìn của trí tuệ; nghĩa là không thể biết được rằng trong chỗ này đã được nói về giới (sīla), định (samādhi), tuệ (vipassanā), đạo (magga), quả (phala), luân hồi (vaṭṭa) và thoát ly luân hồi (vivaṭṭa).
Te upārambhānisaṃsā cevāti te paresaṃ vāde dosāropanānisaṃsā hutvā pariyāpuṇantīti attho.
They have the benefit of finding fault means they master the teachings for the benefit of imputing faults in the doctrines of others.
“Te upārambhānisaṃsā cevā” nghĩa là những người đó học để có lợi ích là có thể chỉ trích lỗi lầm trong lời nói của người khác.
Itivādappamokkhānisaṃsā cāti evaṃ vādapamokkhānisaṃsā, parehi sakavāde dose āropite taṃ dosaṃ evaṃ mocessāmāti imināva kāraṇena pariyāpuṇantīti attho.
And have the benefit of extricating their own doctrine means they master the teachings for the benefit of extricating their own doctrine, with the thought, "When others impute a fault in our own doctrine, we will thus release it from that fault." This is the reason they master the teachings.
“Itivādappamokkhānisaṃsā cā” nghĩa là có lợi ích là thoát khỏi sự chỉ trích, nghĩa là họ học với lý do là: “Nếu người khác chỉ trích lỗi lầm trong lời nói của mình, mình sẽ giải thoát lỗi lầm đó như thế này”.
Tañcassa atthaṃ nānubhontīti yassa ca maggassa vā phalassa vā atthāya kulaputtā dhammaṃ pariyāpuṇanti, tañcassa dhammassa atthaṃ ete duggahitaggāhino nānubhonti.
And they do not experience its purpose means these individuals who have grasped wrongly do not experience the purpose of that Dhamma, for the sake of which noble sons master the Dhamma, that is, for the path or for its fruition.
“Tañcassa atthaṃ nānubhontī” nghĩa là những người nắm giữ sai lầm đó không thể chứng nghiệm được ý nghĩa của Dhamma (Pháp) mà các thiện gia tử (kulaputta) đã học, tức là ý nghĩa của đạo và quả.
Apica parassa vāde upārambhaṃ āropetuṃ attano vādaṃ mocetuṃ asakkontāpi tañca atthaṃ nānubhontiyeva.
Moreover, even when they are unable to find fault in another's doctrine or to extricate their own doctrine, they still do not experience that purpose.
Hơn nữa, ngay cả khi không thể chỉ trích lời nói của người khác hay giải thoát lỗi lầm trong lời nói của mình, họ cũng không chứng nghiệm được ý nghĩa đó.
239. Alagaddatthikoti āsivisaatthiko.
One who wants a water snake means one who wants a venomous snake.
“Alagaddatthiko” nghĩa là người muốn bắt rắn độc.
Gadoti hi visassa nāmaṃ, taṃ tassa alaṃ paripuṇṇaṃ atthīti alagaddo.
For gada is a name for venom; because that is complete and full in it, it is called an alagadda.
“Gado” là tên của chất độc, chất độc đó đầy đủ trong con rắn nên gọi là “alagaddo” (rắn độc).
Bhogeti sarīre.
By the coils means by the body.
“Bhoge” nghĩa là trên thân.
Idha pana, bhikkhave, ekacce kulaputtā dhammaṃ pariyāpuṇantīti nittharaṇapariyattivasena uggaṇhanti.
Here, monks, some noble sons master the Dhamma means they learn it for the purpose of crossing over.
“Idha pana, bhikkhave, ekacce kulaputtā dhammaṃ pariyāpuṇantī” nghĩa là học để thoát ly.
Tisso hi pariyattiyo alagaddapariyatti nittharaṇapariyatti bhaṇḍāgārikapariyattīti.
For there are three kinds of scriptural learning: learning like a water snake, learning for crossing over, and learning like a treasurer.
Có ba loại học (pariyatti): học như bắt rắn độc (alagaddapariyatti), học để thoát ly (nittharaṇapariyatti), và học như người giữ kho (bhaṇḍāgārikapariyatti).
Khīṇāsavassa pana pariyatti bhaṇḍāgārikapariyatti nāma.
The learning of one whose cankers are destroyed is called learning like a treasurer.
Tuy nhiên, việc học của một vị A-la-hán được gọi là “bhaṇḍāgārikapariyatti”.
Tassa hi apariññātaṃ appahīnaṃ abhāvitaṃ asacchikataṃ vā natthi.
For him, there is nothing that is not fully understood, not abandoned, not developed, or not realized.
Đối với vị ấy, không có gì chưa được hiểu biết, chưa được đoạn trừ, chưa được tu tập, hay chưa được chứng đắc.
So hi pariññātakkhandho pahīnakileso bhāvitamaggo sacchikataphalo, tasmā buddhavacanaṃ pariyāpuṇanto tantidhārako paveṇipālako vaṃsānurakkhakova hutvā uggaṇhāti.
He has fully understood the aggregates, abandoned the defilements, developed the path, and realized the fruition. Therefore, when he masters the Buddha's word, he learns it as one who upholds the textual tradition, guards the lineage, and protects the heritage.
Vị ấy đã hiểu biết các uẩn, đã đoạn trừ phiền não, đã tu tập đạo, đã chứng đắc quả. Do đó, khi học lời Phật dạy, vị ấy học như một người giữ gìn giáo điển, người bảo tồn truyền thống, người duy trì dòng dõi.
Itissa sā pariyatti bhaṇḍāgārikapariyatti nāma hoti.
Thus, his learning is called learning like a treasurer.
Vì vậy, việc học của vị ấy được gọi là bhaṇḍāgārikapariyatti.
Yo pana puthujjano chātabhayādīsu ganthadharesu ekasmiṃ ṭhāne vasituṃ asakkontesu sayaṃ bhikkhācārena akilamamāno atimadhuraṃ buddhavacanaṃ mā nassatu, tantiṃ dhāressāmi, vaṃsaṃ ṭhapessāmi, paveṇiṃ pālessāmīti pariyāpuṇāti, tassa pariyatti bhaṇḍāgārikapariyatti hoti, na hotīti?
What about a worldling who, when those dedicated to the scriptural duty are unable to reside in one place due to the fear of starvation and so on, masters the teachings himself, without tiring of the alms round, thinking, "May this exceedingly sweet word of the Buddha not be lost; I will uphold the textual tradition, establish the heritage, and guard the lineage"? Is his learning considered learning like a treasurer, or not?
Vậy, một phàm nhân, khi không thể sống ở một nơi vì sợ đói khát và các chướng ngại khác, không mệt mỏi với việc khất thực, học lời Phật dạy vô cùng ngọt ngào với ý nghĩ: “Mong lời Phật dạy này đừng bị mất đi, tôi sẽ gìn giữ giáo điển, tôi sẽ thiết lập dòng dõi, tôi sẽ bảo tồn truyền thống”, thì việc học của người ấy có phải là bhaṇḍāgārikapariyatti hay không?
Na hoti.
It is not.
Không phải.
Na attano ṭhāne ṭhatvā pariyāputattā.
Because he has not mastered it while standing in his own position.
Vì người ấy không học với tư cách là người giữ kho.
Puthujjanassa hi pariyatti nāma alagaddā vā hoti nittharaṇā vā, sattannaṃ sekkhānaṃ nittharaṇāva, khīṇāsavassa bhaṇḍāgārikapariyattiyeva.
For the learning of a worldling is either like a water snake or for crossing over. For the seven kinds of learners, it is only for crossing over. For one whose cankers are destroyed, it is only learning like a treasurer.
Việc học của phàm nhân chỉ có thể là học như bắt rắn độc (alagaddapariyatti) hoặc học để thoát ly (nittharaṇapariyatti); việc học của bảy bậc hữu học (sekkhā) chỉ là học để thoát ly; việc học của một vị A-la-hán chỉ là bhaṇḍāgārikapariyatti.
Imasmiṃ pana ṭhāne nittharaṇapariyatti adhippetā.
However, in this context, learning for crossing over is intended.
Trong trường hợp này, nittharaṇapariyatti là điều được đề cập.
Nijjhānaṃ khamantīti sīlādīnaṃ āgataṭṭhānesu idha sīlaṃ kathitaṃ, idha samādhi, idha vipassanā, idha maggo, idha phalaṃ, idha vaṭṭaṃ, idha vivaṭṭanti āpāthaṃ āgacchanti.
They stand up to scrutiny means that in the places where virtue and so on are mentioned, they come into range of understanding, thinking, "Here virtue is taught, here concentration, here insight, here the path, here the fruition, here the round of existence, here the end of the round of existence."
“Nijjhānaṃ khamantī” nghĩa là ở những chỗ nói về giới (sīla) và các pháp khác, họ thấy rõ rằng: “Đây là giới được nói đến, đây là định, đây là tuệ, đây là đạo, đây là quả, đây là luân hồi, đây là thoát ly luân hồi”.
Tañcassa atthaṃ anubhontīti yesaṃ maggaphalānaṃ atthāya pariyāpuṇanti.
And they experience its purpose means for the purpose of which path and fruition they master the teachings.
“Tañcassa atthaṃ anubhontī” nghĩa là vì lợi ích của đạo và quả mà họ học.
Suggahitapariyattiṃ nissāya maggaṃ bhāvetvā phalaṃ sacchikarontā tañcassa dhammassa atthaṃ anubhavanti.
By relying on well-grasped learning, developing the path, and realizing the fruition, they experience the purpose of that Dhamma.
Dựa vào việc học đã được nắm giữ đúng đắn, họ tu tập đạo và chứng đắc quả, nhờ đó họ chứng nghiệm được ý nghĩa của Dhamma đó.
Paravāde upārambhaṃ āropetuṃ sakkontāpi sakavāde āropitaṃ dosaṃ icchiticchitaṭṭhānaṃ gahetvā mocetuṃ sakkontāpi anubhontiyeva.
Even when they are able to find fault in the doctrines of others, and even when they are able, by taking up whatever passage they wish, to clear away a fault imputed in their own doctrine, they still experience it.
Ngay cả khi có thể chỉ trích lời nói của người khác, và có thể giải thoát lỗi lầm bị chỉ trích trong lời nói của mình bằng cách nắm lấy các điểm cần thiết, họ vẫn chứng nghiệm được.
Dīgharattaṃ hitāya sukhāya saṃvattantīti sīlādīnaṃ āgataṭṭhāne sīlādīni pūrentānampi, paresaṃ vāde sahadhammena upārambhaṃ āropentānampi, sakavādato dosaṃ harantānampi, arahattaṃ patvā parisamajjhe dhammaṃ desetvā dhammadesanāya pasannehi upanīte cattāro paccaye paribhuñjantānampi dīgharattaṃ hitāya sukhāya saṃvattanti.
It leads to their welfare and happiness for a long time means it leads to welfare and happiness for a long time for those who fulfill virtue and so on where virtue and so on are mentioned; for those who rightfully find fault in the doctrines of others; for those who remove faults from their own doctrine; and also for those who, having attained arahantship and taught the Dhamma in the midst of the assembly, enjoy the four requisites offered by those pleased with the Dhamma teaching.
“Dīgharattaṃ hitāya sukhāya saṃvattantī” nghĩa là đối với những người hoàn thiện giới và các pháp khác ở những chỗ thích hợp, đối với những người chỉ trích lời nói của người khác một cách hợp pháp, đối với những người gạt bỏ lỗi lầm khỏi lời nói của mình, và đối với những người đã đạt A-la-hán quả, thuyết pháp giữa chúng hội, và thọ dụng bốn vật dụng do những người hoan hỷ với giáo pháp cúng dường, thì những điều đó mang lại lợi ích và an lạc lâu dài.
Evaṃ suggahite buddhavacane ānisaṃsaṃ dassetvā idāni tattheva niyojento tasmā tiha, bhikkhavetiādimāha.
Having thus shown the benefits of the well-grasped word of the Buddha, now, urging them towards that very thing, he said, "Therefore, monks..." and so on.
Sau khi trình bày lợi ích của lời Phật dạy được nắm giữ đúng đắn như vậy, bây giờ Ngài nói “Tasmā tiha, bhikkhave” (Do đó, này các Tỳ-kheo) và những điều tiếp theo để khuyến khích việc nắm giữ đúng đắn đó.
Tattha tasmāti yasmā duggahitapariyatti duggahitaalagaddo viya dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya saṃvattati, suggahitapariyatti suggahitaalagaddo viya dīgharattaṃ hitāya sukhāya saṃvattati, tasmāti attho.
Therein, therefore means: because wrongly grasped learning, like a wrongly grasped water snake, leads to what is not for one's welfare and to suffering for a long time, and well-grasped learning, like a well-grasped water snake, leads to one's welfare and happiness for a long time, therefore...
Trong đó, “tasmā” nghĩa là vì việc học sai lầm, giống như bắt rắn độc sai lầm, mang lại bất lợi và khổ đau lâu dài; việc học đúng đắn, giống như bắt rắn độc đúng đắn, mang lại lợi ích và an lạc lâu dài; do đó là ý nghĩa.
Tathā naṃ dhāreyyāthāti tatheva naṃ dhāreyyātha, teneva atthena gaṇheyyātha.
You should bear it in mind in that way means you should bear it in mind in that very way; you should grasp it with that very purpose.
“Tathā naṃ dhāreyyāthā” nghĩa là các ông hãy ghi nhớ nó như vậy, hãy nắm giữ nó với ý nghĩa đó.
Ye vā panāssu viyattā bhikkhūti ye vā pana aññe sāriputtamoggallānamahākassapamahākaccānādikā byattā paṇḍitā bhikkhū assu, te pucchitabbā.
Whatever accomplished monks there may be means whatever other accomplished, wise monks there may be, such as Sāriputta, Moggallāna, Mahākassapa, Mahākaccāna, and others, they should be asked.
“Ye vā panāssu viyattā bhikkhū” nghĩa là nếu có các Tỳ-kheo uyên bác, thông thái khác như Sāriputta, Moggallāna, Mahākassapa, Mahākaccāna, v.v., thì nên hỏi các vị ấy.
Ariṭṭhena viya pana mama sāsane na kalalaṃ vā kacavaraṃ vā pakkhipitabbaṃ.
But one should not throw mud or rubbish into my teaching, as Ariṭṭha has done.
Tuy nhiên, không nên ném bùn hay rác vào giáo pháp của Ta, như Ariṭṭha đã làm.
240. Kullūpamanti kullasadisaṃ.
Like a raft means similar to a raft.
“Kullūpamaṃ” nghĩa là giống như chiếc bè.
Nittharaṇatthāyāti caturoghanittharaṇatthāya.
For the purpose of crossing over means for the purpose of crossing over the four floods.
“Nittharaṇatthāyā” nghĩa là để vượt qua bốn dòng nước lũ (ogha).
Udakaṇṇavanti yañhi udakaṃ gambhīraṃ na puthulaṃ.
Expanse of water refers to water that is deep but not wide.
“Udakaṇṇavaṃ” nghĩa là nước sâu nhưng không rộng.
Puthulaṃ vā pana na gambhīraṃ, na taṃ aṇṇavoti vuccati.
But if it is wide but not deep, it is not called an ocean.
Hoặc rộng nhưng không sâu, thì không được gọi là biển (aṇṇava).
Yaṃ pana gambhīrañceva puthulañca, taṃ aṇṇavoti vuccati.
That which is both deep and wide is called an ocean.
Cái nào vừa sâu vừa rộng thì được gọi là biển.
Tasmā mahantaṃ udakaṇṇavanti mahantaṃ puthulaṃ gambhīraṃ udakanti ayamettha attho.
Therefore, a great expanse of water here means a great, wide, and deep body of water.
Vì vậy, “mahantaṃ udakaṇṇavaṃ” ở đây có nghĩa là một vùng nước rộng lớn và sâu.
Sāsaṅkaṃ nāma yattha corānaṃ nivutthokāso dissati.
Fraught with danger is a place where signs of robbers' presence are seen.
“Sāsaṅkaṃ” là nơi có thể thấy chỗ trú ẩn của bọn cướp.
Ṭhitokāso, nisinnokāso, nipannokāso dissati.
Places where they have stood, sat, or lain down are seen.
Chỗ đứng, chỗ ngồi, chỗ nằm của chúng có thể được nhìn thấy.
Sappaṭibhayaṃ nāma yattha corehi manussā hatā dissanti, viluttā dissanti, ākoṭitā dissanti.
Fraught with fear is a place where people are seen killed, plundered, or beaten by robbers.
“Sappaṭibhayaṃ” là nơi người ta thấy những người bị cướp giết, bị cướp bóc, bị đánh đập.
Uttarasetūti udakaṇṇavassa upari baddho setu.
A causeway to the further shore means a bridge built over the expanse of water.
“Uttarasetū” nghĩa là cây cầu bắc qua biển nước.
Kullaṃ bandhitvāti kullo nāma taraṇatthāya kalāpaṃ katvā baddho.
Having bound a raft means a kulla is something bound together in a bundle for the purpose of crossing.
“Kullaṃ bandhitvā” nghĩa là “kullo” là một bó được buộc lại để vượt qua.
Pattharitvā baddhā pana padaracāṭiādayo uḷumpoti vuccanti.
However, planks, jars, and so on, spread out and bound together, are called an uḷumpa.
Các tấm ván được trải ra và buộc lại như padaracāṭi, v.v., được gọi là uḷumpa (thuyền nhỏ).
Uccāretvāti ṭhapetvā.
Hauling it up means placing it.
“Uccāretvā” nghĩa là đặt xuống.
Kiccakārīti pattakārī yuttakārī, patirūpakārīti attho.
Doing what should be done means doing what is attained, doing what is fitting; the meaning is doing what is proper.
“Kiccakārī” nghĩa là người làm việc cần thiết, người làm việc đúng đắn, người làm việc phù hợp.
Dhammāpi vo pahātabbāti ettha dhammāti samathavipassanā.
Even dhammas are to be abandoned by you—here, dhammas refers to serenity and insight.
Trong “Dhammāpi vo pahātabbā”, “dhammā” ở đây là samatha và vipassanā.
Bhagavā hi samathepi chandarāgaṃ pajahāpesi, vipassanāyapi.
For the Blessed One caused the abandonment of sensual desire in serenity, and also in insight.
Đức Phật đã khiến người ta từ bỏ tham ái (chandarāga) trong cả samatha và vipassanā.
Samathe chandarāgaṃ kattha pajahāpesi?
Where did he cause the abandonment of sensual desire in serenity?
Ngài đã khiến từ bỏ tham ái trong samatha ở đâu?
‘‘Iti kho, udāyi, nevasaññānāsaññāyatanassapi pahānaṃ vadāmi, passasi no tvaṃ, udāyi, taṃ saṃyojanaṃ aṇuṃ vā thūlaṃ vā, yassāhaṃ no pahānaṃ vadāmī’’ti (ma. ni. 2.156) ettha samathe chandarāgaṃ pajahāpesi.
"Thus, Udāyi, I speak of the abandoning of even the base of neither-perception-nor-non-perception. Do you see, Udāyi, any fetter, subtle or gross, of which I do not speak of abandoning?' Here, he caused the abandoning of desire and lust in regard to calm.
“Này Udāyi, Như Lai nói về sự đoạn trừ xứ phi tưởng phi phi tưởng. Này Udāyi, ngươi có thấy một kiết sử nào, dù vi tế hay thô tháo, mà Như Lai không nói về sự đoạn trừ nó không?” Ở đây, Ngài đã khiến người ta từ bỏ dục ái (chandarāga) đối với samatha.
‘‘Imaṃ ce tumhe, bhikkhave, diṭṭhiṃ evaṃ parisuddhaṃ evaṃ pariyodātaṃ na allīyetha na kelāyetha na dhanāyethā’’ti (ma. ni. 1.401) ettha vipassanāya chandarāgaṃ pajahāpesi.
'Bhikkhus, if you would not cling to this view so purified, so bright, would not delight in it, would not treasure it...' Here, he caused the abandoning of desire and lust in regard to insight.
“Này các Tỳ-khưu, nếu các ông không bám víu, không ưa thích, không chấp thủ cái kiến này, vốn thanh tịnh và trong sáng như vậy…” Ở đây, Ngài đã khiến người ta từ bỏ dục ái (chandarāga) đối với vipassanā.
Idha pana ubhayattha pajahāpento ‘‘dhammāpi vo pahātabbā, pageva adhammā’’ti āha.
But here, causing the abandoning of both, he said, 'You should abandon even dhammas, how much more so non-dhammas.'
Ở đây, khi khiến người ta từ bỏ dục ái đối với cả hai, Ngài nói: “Ngay cả các pháp (dhamma) các ông cũng phải đoạn trừ, huống chi là các phi pháp (adhamma).”
Tatrāyaṃ adhippāyo – bhikkhave, ahaṃ evarūpesu santappaṇītesu dhammesu chandarāgappahānaṃ vadāmi, kiṃ pana imasmiṃ asaddhamme gāmadhamme vasaladhamme duṭṭhulle odakantike, yattha ayaṃ ariṭṭho moghapuriso niddosasaññī pañcasu kāmaguṇesu chandarāgaṃ nālaṃ antarāyāyāti vadati.
Therein, this is the intention: Bhikkhus, I speak of abandoning desire and lust for such tranquil and sublime dhammas; what then is to be said of this wrong Dhamma, this village-dhamma, this base person's Dhamma, this coarse Dhamma ending in washing with water, wherein this foolish person Ariṭṭha, perceiving it as blameless, says that desire and lust for the five cords of sensual pleasure are not an obstruction?
Ý nghĩa ở đây là: “Này các Tỳ-khưu, Như Lai nói về sự đoạn trừ dục ái (chandarāga) đối với những pháp như vậy, những pháp thanh tịnh và cao thượng. Huống chi là đối với những phi pháp này, những pháp hạ liệt, pháp của làng mạc, pháp của kẻ tiện dân, những pháp thô tục, những pháp chỉ đến mức rửa bằng nước, mà kẻ vô dụng Ariṭṭha này lại cho rằng dục ái đối với năm dục trần không phải là chướng ngại.”
Ariṭṭhena viya na tumhehi mayhaṃ sāsane kalalaṃ vā kacavaraṃ vā pakkhipitabbanti evaṃ bhagavā imināpi ovādena ariṭṭhaṃyeva niggaṇhāti.
Just as Ariṭṭha has done, you should not throw mud or rubbish into my Dispensation. Thus, the Blessed One, with this admonition as well, rebukes Ariṭṭha himself.
Như Ariṭṭha đã làm, các ông không nên vứt bùn hay rác vào giáo pháp của Như Lai. Bằng lời khuyên này, Đức Thế Tôn cũng quở trách Ariṭṭha.
241. Idāni yo pañcasu khandhesu tividhaggāhavasena ahaṃ mamanti gaṇhāti, so mayhaṃ sāsane ayaṃ ariṭṭho viya kalalaṃ kacavaraṃ pakkhipatīti dassento chayimāni, bhikkhavetiādimāha.
Now, showing that whoever grasps the five aggregates as 'I' and 'mine' through the threefold grasping, throws mud and rubbish into my Dispensation like this Ariṭṭha, he said, "These six, bhikkhus, etc.
241. Giờ đây, để chỉ ra rằng người nào chấp thủ “ta” và “của ta” đối với năm uẩn (khandha) theo ba loại chấp thủ (taṇhā, māna, diṭṭhi), thì người đó cũng vứt bùn và rác vào giáo pháp của Như Lai giống như Ariṭṭha, Ngài đã nói câu “Này các Tỳ-khưu, có sáu cơ sở của tà kiến (diṭṭhiṭṭhāna)” v.v.
Tattha diṭṭhiṭṭhānānīti diṭṭhipi diṭṭhiṭṭhānaṃ, diṭṭhiyā ārammaṇampi diṭṭhiṭṭhānaṃ, diṭṭhiyā paccayopi.
Therein, bases for views: a view is a basis for a view; the object of a view is also a basis for a view; and so is the condition for a view.
Trong đó, diṭṭhiṭṭhānāni (cơ sở của tà kiến) có nghĩa là tà kiến (diṭṭhi) cũng là cơ sở của tà kiến, đối tượng của tà kiến cũng là cơ sở của tà kiến, và duyên của tà kiến cũng là cơ sở của tà kiến.
Rūpaṃ etaṃ mamātiādīsu etaṃ mamāti taṇhāggāho.
In 'Material form is mine,' etc., 'this is mine' is the grasping of craving.
Trong câu “Sắc này là của ta” v.v., “của ta” là chấp thủ do tham ái (taṇhāggāha).
Esohamasmīti mānaggāho.
'This I am' is the grasping of conceit.
“Ta là cái đó” là chấp thủ do kiêu mạn (mānaggāha).
Eso me attāti diṭṭhiggāho.
'This is my self' is the grasping of views.
“Cái đó là tự ngã của ta” là chấp thủ do tà kiến (diṭṭhiggāha).
Evaṃ rūpārammaṇā taṇhāmānadiṭṭhiyo kathitā honti.
Thus, craving, conceit, and views that have material form as their object are spoken of.
Như vậy, tham ái, kiêu mạn và tà kiến có đối tượng là sắc đã được nói đến.
Rūpaṃ pana attāti na vattabbaṃ.
But it should not be said that material form is a self.
Tuy nhiên, sắc không nên được nói là tự ngã.
Vedanādīsupi eseva nayo.
This same method applies to feeling and the others.
Đối với thọ (vedanā) v.v. cũng theo cách tương tự.
Diṭṭhaṃ rūpāyatanaṃ, sutaṃ saddāyatanaṃ, mutaṃ gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ, tañhi patvā gahetabbato mutanti vuttaṃ.
The seen is the eye-base; the heard is the ear-base; the sensed is the nose-base, the tongue-base, and the body-base, for since it must be grasped by touching it, it is called 'sensed'.
Diṭṭhaṃ là sắc xứ (rūpāyatana), sutaṃ là thanh xứ (saddāyatana), mutaṃ là hương xứ (gandhāyatana), vị xứ (rasāyatana), xúc xứ (phoṭṭhabbāyatana), vì những thứ đó được nắm bắt sau khi tiếp xúc nên được gọi là mutaṃ.
Avasesāni sattāyatanāni viññātaṃ nāma.
The remaining seven bases are called the cognized.
Bảy xứ còn lại được gọi là viññātaṃ (được biết).
Pattanti pariyesitvā vā apariyesitvā vā pattaṃ.
Attained means attained either having sought for it or not having sought for it.
Pattaṃ (đã đạt được) là đã đạt được dù có tìm kiếm hay không tìm kiếm.
Pariyesitanti pattaṃ vā appattaṃ vā pariyesitaṃ.
Sought for means sought for, whether attained or not attained.
Pariyesitaṃ (đã tìm kiếm) là đã tìm kiếm dù đã đạt được hay chưa đạt được.
Anuvicaritaṃ manasāti cittena anusañcaritaṃ.
Mentally traversed means traversed by the mind.
Anuvicaritaṃ manasā (đã được tâm suy tư) là đã được tâm đi lại nhiều lần.
Lokasmiñhi pariyesitvā pattampi atthi, pariyesitvā nopattampi.
In the world, there is that which is attained after being sought for, and that which is not attained after being sought for.
Thật vậy, trên đời có những thứ đã tìm kiếm và đạt được, cũng có những thứ đã tìm kiếm nhưng không đạt được.
Apariyesitvā pattampi atthi, apariyesitvā nopattampi.
There is that which is attained without being sought for, and that which is not attained without being sought for.
Cũng có những thứ không tìm kiếm mà đạt được, và những thứ không tìm kiếm mà không đạt được.
Tattha pariyesitvā pattaṃ pattaṃ nāma.
Therein, what is attained after being sought for is called 'attained'.
Trong đó, cái đã tìm kiếm và đạt được thì gọi là pattaṃ.
Pariyesitvā nopattaṃ pariyesitaṃ nāma.
What is not attained after being sought for is called 'sought for'.
Cái đã tìm kiếm nhưng không đạt được thì gọi là pariyesitaṃ.
Apariyesitvā pattañca, apariyesitvā nopattañca manasānuvicaritaṃ nāma.
What is attained without being sought for and what is not attained without being sought for are called 'mentally traversed'.
Cái không tìm kiếm mà đạt được, và cái không tìm kiếm mà không đạt được, thì gọi là manasānuvicaritaṃ.
Atha vā pariyesitvā pattampi apariyesitvā pattampi pattaṭṭhena pattaṃ nāma.
Alternatively, both what is attained after being sought for and what is attained without being sought for are called 'attained' in the sense of having been attained.
Hoặc giả, cái đã tìm kiếm và đạt được, và cái không tìm kiếm mà đạt được, đều được gọi là pattaṃ theo nghĩa đã đạt được.
Pariyesitvā nopattaṃ pariyesitaṃ nāma.
What is not attained after being sought for is called 'sought for'.
Cái đã tìm kiếm nhưng không đạt được thì gọi là pariyesitaṃ.
Apariyesitvā nopattaṃ manasānuvicaritaṃ nāma.
What is not attained without being sought for is called 'mentally traversed'.
Cái không tìm kiếm mà không đạt được thì gọi là manasānuvicaritaṃ.
Sabbaṃ vā etaṃ manasā anuvicaritattā manasānuvicaritaṃ nāma.
Or, all of this is called 'mentally traversed' because it has been traversed by the mind.
Hoặc tất cả những thứ này đều được gọi là manasānuvicaritaṃ vì đã được tâm suy tư.
Iminā viññāṇārammaṇā taṇhāmānadiṭṭhiyo kathitā, desanāvilāsena heṭṭhā diṭṭhādiārammaṇavasena viññāṇaṃ dassitaṃ.
By this, craving, conceit, and views that have consciousness as their object are stated; with stylistic eloquence in the teaching, consciousness was shown below by way of the objects seen, etc.
Bằng cách này, tham ái, kiêu mạn và tà kiến có đối tượng là thức (viññāṇa) đã được nói đến, và thức đã được trình bày theo đối tượng của thấy v.v. ở phần dưới, theo sự tinh tế của bài giảng.
Yampi taṃ diṭṭhiṭṭhānanti yampi etaṃ so lokotiādinā nayena pavattaṃ diṭṭhiṭṭhānaṃ.
And that which is a basis for views: that basis for views which occurs in the manner of 'that is the world,' etc.
Yampi taṃ diṭṭhiṭṭhānaṃ (cái gì cũng là cơ sở của tà kiến) là cơ sở của tà kiến đó, phát sinh theo cách “Thế giới đó, tự ngã đó” v.v.
So loko so attāti yā esā ‘‘rūpaṃ attato samanupassatī’’tiādinā nayena pavattā diṭṭhi loko ca attā cāti gaṇhāti, taṃ sandhāya vuttaṃ.
That is the world, that is the self: this is said in reference to the view which occurs in the manner of 'one regards material form as self,' etc., which one grasps as 'this is the world and this is the self'.
So loko so attā (Thế giới đó, tự ngã đó) được nói đến để chỉ tà kiến phát sinh theo cách “quan sát sắc là tự ngã” v.v., chấp thủ thế giới và tự ngã.
So pecca bhavissāmīti so ahaṃ paralokaṃ gantvā nicco bhavissāmi, dhuvo sassato avipariṇāmadhammo bhavissāmi, sinerumahāpathavīmahāsamuddādīhi sassatīhi samaṃ tatheva ṭhassāmi.
After death I shall be: after going to the next world, that I shall be permanent, I shall be stable, lasting, of an unchanging nature; I shall stand just so, like the eternal Mount Sineru, the great earth, the great ocean, and so on.
So pecca bhavissāmī (Sau khi chết ta sẽ là) có nghĩa là: “Sau khi đi đến thế giới bên kia, ta sẽ là thường còn, là vững bền, là vĩnh cửu, là pháp không biến đổi, ta sẽ tồn tại như vậy, ngang bằng với những thứ thường còn như núi Sineru, đại địa, đại dương v.v.”
Tampi etaṃ mamāti tampi dassanaṃ etaṃ mama, esohamasmi, eso me attāti samanupassati.
That too is mine: that seeing too one regards as 'this is mine, this I am, this is my self'.
Tampi etaṃ mamā (Cái đó cũng là của ta) có nghĩa là: “Cái thấy đó cũng là của ta, ta là cái đó, cái đó là tự ngã của ta,” người ta quan sát như vậy.
Iminā diṭṭhārammaṇā taṇhāmānadiṭṭhiyo kathitā.
By this, craving, conceit, and views that have a view as their object are stated.
Bằng cách này, tham ái, kiêu mạn và tà kiến có đối tượng là kiến (diṭṭhi) đã được nói đến.
Vipassanāya paṭivipassanākāle viya pacchimadiṭṭhiyā purimadiṭṭhiggahaṇakāle evaṃ hoti.
This occurs at the time of grasping a prior view with a subsequent view, just as at the time of reviewing insight with insight.
Điều này xảy ra như khi quán chiếu lại (paṭivipassanā) trong thiền vipassanā, tức là khi tà kiến sau chấp thủ tà kiến trước.
Sukkapakkhe rūpaṃ netaṃ mamāti rūpe taṇhāmānadiṭṭhiggāhā paṭikkhittā.
In the bright section, 'Material form is not mine': the graspings of craving, conceit, and views in regard to material form are rejected.
Trong phần trắng (sukkapakkha), rūpaṃ netaṃ mamā (sắc này không phải của ta) bác bỏ sự chấp thủ tham ái, kiêu mạn, tà kiến đối với sắc.
Vedanādīsupi eseva nayo.
This same method applies to feeling and the others.
Đối với thọ (vedanā) v.v. cũng theo cách tương tự.
Samanupassatīti imassa pana padassa taṇhāsamanupassanā mānasamanupassanā diṭṭhisamanupassanā ñāṇasamanupassanāti catasso samanupassanāti attho.
As for this word 'regards', the meaning is that there are four kinds of regarding: regarding through craving, regarding through conceit, regarding through views, and regarding through knowledge.
Tuy nhiên, ý nghĩa của từ samanupassatī (quan sát) là có bốn loại quan sát: quan sát bằng tham ái (taṇhāsamanupassanā), quan sát bằng kiêu mạn (mānasamanupassanā), quan sát bằng tà kiến (diṭṭhisamanupassanā), và quan sát bằng tuệ (ñāṇasamanupassanā).
Tā kaṇhapakkhe tissannaṃ samanupassanānaṃ, sukkapakkhe ñāṇasamanupassanāya vasena veditabbā.
They are to be understood by way of the three kinds of regarding in the dark section, and by way of regarding through knowledge in the bright section.
Những loại quan sát đó nên được hiểu theo ba loại quan sát trong phần đen (kaṇhapakkha) và theo quan sát bằng tuệ trong phần trắng (sukkapakkha).
Asati na paritassatīti avijjamāne bhayaparitassanāya taṇhāparitassanāya vā na paritassati.
When it is non-existent, one is not distressed: when it is non-existent, one is not distressed by the distress of fear or the distress of craving.
Asati na paritassatī (khi không có thì không lo sợ) có nghĩa là không lo sợ khi không có sự lo sợ do hiểm nguy, hoặc không lo sợ khi không có sự lo sợ do tham ái.
Iminā bhagavā ajjhattakkhandhavināse aparitassamānaṃ khīṇāsavaṃ dassento desanaṃ matthakaṃ pāpesi.
By this, the Blessed One, showing the one whose cankers are destroyed who is not distressed at the destruction of the internal aggregates, brought the discourse to its climax.
Bằng cách này, Đức Thế Tôn đã kết thúc bài giảng bằng cách chỉ ra một vị A-la-hán không lo sợ khi các uẩn nội tại hoại diệt.
242. Evaṃ vutte aññataro bhikkhūti evaṃ bhagavatā vutte aññataro anusandhikusalo bhikkhu – ‘‘bhagavatā ajjhattakkhandhavināse aparitassantaṃ khīṇāsavaṃ dassetvā desanā niṭṭhāpitā, ajjhattaṃ aparitassante kho pana sati ajjhattaṃ paritassakena bahiddhā parikkhāravināse paritassakena aparitassakena cāpi bhavitabbaṃ.
When this was said, a certain bhikkhu skilled in making connections thought: "The Blessed One concluded the discourse by showing the one whose cankers are destroyed who is not distressed at the destruction of the internal aggregates. But when there is one who is not distressed internally, there must also be one who is distressed internally, one who is distressed at the destruction of external requisites, and one who is not distressed.
242. Evaṃ vutte aññataro bhikkhū (Khi được nói như vậy, một Tỳ-khưu khác) có nghĩa là khi Đức Thế Tôn nói như vậy, một Tỳ-khưu khác, người khéo léo trong việc liên kết các đoạn, đã suy nghĩ: “Đức Thế Tôn đã kết thúc bài giảng bằng cách chỉ ra một vị A-la-hán không lo sợ khi các uẩn nội tại hoại diệt. Tuy nhiên, khi có sự lo sợ về các uẩn nội tại, thì cũng có thể có một Tỳ-khưu lo sợ về sự hoại diệt của các vật dụng bên ngoài, hoặc một Tỳ-khưu không lo sợ. Do đó, câu hỏi này nên được hỏi dựa trên bốn lý do này.” Sau khi suy nghĩ như vậy, vị ấy khoác y một bên vai, chắp tay và bạch với Đức Thế Tôn.
Iti imehi catūhi kāraṇehi ayaṃ pañho pucchitabbo’’ti cintetvā ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvā añjaliṃ paggayha bhagavantaṃ etadavoca.
Thus, this question should be asked for these four reasons." Having thought thus, he arranged his robe over one shoulder, raised his hands in añjali, and said this to the Blessed One.
Do đó, sau khi suy nghĩ rằng “vấn đề này phải được hỏi bằng bốn lý do này”, vị ấy đắp y một bên vai, chắp tay và bạch Thế Tôn rằng:
Bahiddhā asatīti bahiddhā parikkhāravināse.
When it is non-existent externally: at the destruction of external requisites.
Bahiddhā asatī (khi không có ở bên ngoài) có nghĩa là khi các vật dụng bên ngoài hoại diệt.
Ahu vata meti ahosi vata me bhaddakaṃ yānaṃ vāhanaṃ hiraññaṃ suvaṇṇanti attho.
'I once had it': the meaning is, 'I once had a fine vehicle, a mount, silver, gold.'
Ahu vata me (Ôi, ta đã có) có nghĩa là: “Ôi, ta đã từng có xe cộ tốt, phương tiện đi lại, bạc, vàng.”
Taṃ vata me natthīti taṃ vata idāni mayhaṃ natthi, rājūhi vā corehi vā haṭaṃ, agginā vā daḍḍhaṃ, udakena vā vuḷhaṃ, paribhogena vā jiṇṇaṃ.
'That I now do not have': 'That, indeed, I do not have now; it was taken by kings or thieves, or burned by fire, or washed away by water, or worn out through use.'
Taṃ vata me natthī (Ôi, cái đó bây giờ ta không có) có nghĩa là: “Ôi, cái đó bây giờ ta không có nữa, đã bị vua chúa hoặc kẻ trộm cướp lấy đi, hoặc bị lửa thiêu cháy, hoặc bị nước cuốn trôi, hoặc đã cũ nát do sử dụng.”
Siyā vata meti bhaveyya vata mayhaṃ yānaṃ vāhanaṃ hiraññaṃ suvaṇṇaṃ sāli vīhi yavo godhumo.
'May I have it': 'May I have a vehicle, a mount, silver, gold, rice, paddy, barley, wheat.'
Siyā vata me (Ôi, ước gì ta có) có nghĩa là: “Ôi, ước gì ta có xe cộ, phương tiện đi lại, bạc, vàng, lúa, gạo, lúa mạch, lúa mì.”
Taṃ vatāhaṃ na labhāmīti tamahaṃ alabhamāno tadanucchavikaṃ kammaṃ akatvā nisinnattā idāni na labhāmīti socati, ayaṃ agāriyasocanā, anagāriyassa pattacīvarādīnaṃ vasena veditabbā.
'That I do not get': He grieves, 'Not getting that, because I am sitting here having not done the work appropriate for it, I do not get it now.' This is the grief of a householder; it should be understood for one who has gone forth in terms of bowl, robes, and so on.
Taṃ vatāhaṃ na labhāmī (Ôi, ta không đạt được điều đó) có nghĩa là: “Vì ta không đạt được điều đó, và vì ta đã ngồi yên mà không làm công việc phù hợp để đạt được nó, nên bây giờ ta không đạt được.” Đây là sự than thở của người tại gia; đối với người xuất gia, nên hiểu là sự than thở về bát, y v.v.
Aparitassanāvāre na evaṃ hotīti yehi kilesehi evaṃ bhaveyya, tesaṃ pahīnattā na evaṃ hoti.
In the section on not being distressed, 'it is not so for him': because the defilements by which it would be so have been abandoned, it is not so for him.
Trong phần không lo sợ (aparitassanāvāra), na evaṃ hotī (không xảy ra như vậy) có nghĩa là không xảy ra như vậy vì những phiền não mà lẽ ra sẽ khiến điều đó xảy ra đã được đoạn trừ.
Diṭṭhiṭṭhānādhiṭṭhānapariyuṭṭhānābhinivesānusayānanti diṭṭhīnañca diṭṭhiṭṭhānānañca diṭṭhādhiṭṭhānānañca diṭṭhipariyuṭṭhānānañca abhinivesānusayānañca.
Of the establishments, adherences, obsessions, attachments, and underlying tendencies related to the basis of views: of views and of bases for views and of adherences to views and of obsessions with views and of attachments and underlying tendencies.
Diṭṭhiṭṭhānādhiṭṭhānapariyuṭṭhānābhinivesānusayānaṃ có nghĩa là của các tà kiến (diṭṭhi), của các cơ sở của tà kiến (diṭṭhiṭṭhāna), của các sự chấp trước tà kiến (diṭṭhādhiṭṭhāna), của các sự bao vây của tà kiến (diṭṭhipariyuṭṭhāna), của các sự bám chấp (abhinivesa), và của các tùy miên (anusaya).
Sabbasaṅkhārasamathāyāti nibbānatthāya.
For the stilling of all formations: for the purpose of Nibbāna.
Sabbasaṅkhārasamathāyā (vì sự an tịnh của tất cả các hành) có nghĩa là vì Nibbāna.
Nibbānañhi āgamma sabbasaṅkhārāiñjitāni, sabbasaṅkhāracalanāni sabbasaṅkhāravipphanditāni sammanti vūpasammanti, tasmā taṃ, ‘‘sabbasaṅkhārasamatho’’ti vuccati.
Indeed, relying on Nibbāna, all agitations of formations, all movements of formations, all stirrings of formations are stilled, are pacified; therefore, it is called 'the stilling of all formations'.
Thật vậy, nương vào Nibbāna, tất cả các sự rung động của hành, tất cả các sự lay chuyển của hành, tất cả các sự dao động của hành đều được an tịnh, được lắng dịu. Do đó, nó được gọi là “sabbasaṅkhārasamatho” (sự an tịnh của tất cả các hành).
Tadeva ca āgamma khandhūpadhi kilesūpadhi abhisaṅkhārūpadhi, pañcakāmaguṇūpadhīti ime upadhayo paṭinissajjiyanti, taṇhā khīyati virajjati nirujjhati, tasmā taṃ, ‘‘sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhākkhayo virāgo nirodho’’ti vuccati.
And based on that very thing, the substrates—the substrate of the aggregates, the substrate of the defilements, the substrate of formations, the substrate of the five strands of sensual pleasure—are relinquished, craving is destroyed, fades away, and ceases. Therefore, it is called, “the relinquishing of all substrates, the destruction of craving, dispassion, cessation.”
Và chỉ dựa vào điều đó, các chấp thủ (upadhi) như chấp thủ vào các uẩn (khandhūpadhi), chấp thủ vào các phiền não (kilesūpadhi), chấp thủ vào các hành (abhisaṅkhārūpadhi), chấp thủ vào năm dục lạc (pañcakāmaguṇūpadhi) này được từ bỏ; tham ái (taṇhā) bị diệt trừ, trở nên ly tham, chấm dứt. Do đó, điều đó được gọi là "sự từ bỏ mọi chấp thủ, sự diệt trừ tham ái, sự ly tham, sự chấm dứt".
Nibbānāyāti ayaṃ panassa sarūpaniddeso, iti sabbeheva imehi padehi nibbānassa sacchikiriyatthāya dhammaṃ desentassāti ayamattho dīpito.
For Nibbāna: This is a description of its nature. Thus, by all these terms, this meaning is clarified for one who teaches the Dhamma for the purpose of realizing Nibbāna.
Từ Nibbānāya (đến Niết Bàn) này là sự mô tả bản chất của nó. Như vậy, ý nghĩa được giải thích là: Đức Phật thuyết pháp để chứng ngộ Niết Bàn bằng tất cả những từ ngữ này.
Tassevaṃ hotīti tassa diṭṭhigatikassa ucchijjissāmi nāmassu, vinassissāmi nāmassu, nāssu nāma bhavissāmīti evaṃ hoti.
It occurs to him thus: It occurs to that person of wrong view thus: “I will be annihilated, indeed! I will be destroyed, indeed! I will not exist, indeed!”
Tassevaṃ hotīti (người ấy nghĩ như vầy): Người có tà kiến ấy nghĩ như vầy: "Ta sẽ bị cắt đứt, ta sẽ bị hủy diệt, ta sẽ không còn tồn tại nữa".
Diṭṭhigatikassa hi tilakkhaṇaṃ āropetvā suññatāpaṭisaṃyuttaṃ katvā desiyamānaṃ dhammaṃ suṇantassa tāso uppajjati.
For a person of wrong view, when listening to the Dhamma being taught in connection with emptiness by applying the three characteristics, terror arises.
Thật vậy, khi người có tà kiến nghe pháp được thuyết giảng bằng cách áp dụng ba đặc tướng (tilakkhaṇa) và liên kết với tánh không (suññatā), thì sự sợ hãi phát sinh.
Vuttañhetaṃ – ‘‘tāso heso, bhikkhave, asutavato puthujjanassa no cassaṃ, no ca me siyā’’ti (saṃ. ni. 3.55).
And this has been said: “This, monks, is terror for the uninstructed worldling: ‘I would not be! It would not be for me!’”
Điều này đã được nói: "Này các Tỳ-khưu, đây là sự sợ hãi của phàm phu vô văn, rằng 'ta sẽ không là, ta sẽ không có'".
243. Ettāvatā bahiddhāparikkhāravināse tassanakassa ca notassanakassa ca ajjhattakkhandhavināse tassanakassa ca notassanakassa cāti imesaṃ vasena catukkoṭikā suññatā kathitā.
243. Thus far, emptiness with four alternatives has been explained by way of one who is terrified and one who is not terrified at the destruction of external requisites, and one who is terrified and one who is not terrified at the destruction of the internal aggregates.
243. Cho đến đây, tánh không bốn mặt đã được thuyết giảng theo cách: sự sợ hãi và không sợ hãi khi tài sản bên ngoài bị hủy hoại, và sự sợ hãi và không sợ hãi khi các uẩn bên trong bị hủy hoại.
Idāni bahiddhā parikkhāraṃ pariggahaṃ nāma katvā, vīsativatthukaṃ sakkāyadiṭṭhiṃ attavādupādānaṃ nāma katvā, sakkāyadiṭṭhipamukhā dvāsaṭṭhi diṭṭhiyo diṭṭhinissayaṃ nāma katvā tikoṭikaṃ suññataṃ dassetuṃ taṃ, bhikkhave, pariggahantiādimāha.
Now, to show emptiness with three alternatives, by treating external requisites as possessions, the twenty-based identity view as the clinging to the doctrine of self, and the sixty-two views headed by identity view as the basis of views, he said, “That possession, monks,” and so on.
Bây giờ, để chỉ ra tánh không ba mặt bằng cách gọi tài sản bên ngoài là "pariggaha" (sự nắm giữ), tà kiến thân kiến (sakkāyadiṭṭhi) gồm hai mươi điều là "attavādupādāna" (sự chấp thủ vào ngã), và sáu mươi hai tà kiến đứng đầu bởi thân kiến là "diṭṭhinissaya" (nương tựa vào tà kiến), Đức Phật nói: "Này các Tỳ-khưu, sự nắm giữ đó", v.v.
Tattha pariggahanti bahiddhā parikkhāraṃ.
Therein, possession means the external requisites.
Trong đó, "pariggaha" (sự nắm giữ) là tài sản bên ngoài.
Pariggaṇheyyāthāti yathā viññū manusso pariggaṇheyya.
You should possess means as a wise person would possess.
"Pariggaṇheyyāthā" (các ông có thể nắm giữ) là như một người trí tuệ có thể nắm giữ.
Ahampi kho taṃ, bhikkhaveti, bhikkhave, tumhepi na passatha, ahampi na passāmi, iti evarūpo pariggaho natthīti dasseti.
I too, monks: this shows that such a possession does not exist, saying, “Monks, you do not see it, and I too do not see it.”
"Ahampi kho taṃ, bhikkhave" (Này các Tỳ-khưu, ta cũng vậy) cho thấy rằng: Này các Tỳ-khưu, các ông cũng không thấy, ta cũng không thấy, nghĩa là không có sự nắm giữ như vậy.
Evaṃ sabbattha attho veditabbo.
The meaning should be understood in this way everywhere.
Ý nghĩa này cần được hiểu ở mọi nơi.
244. Evaṃ tikoṭikaṃ suññataṃ dassetvā idāni ajjhattakkhandhe attāti bahiddhā parikkhāre attaniyanti katvā dvikoṭikaṃ dassento attani vā, bhikkhave, satītiādimāha.
244. Having thus shown emptiness with three alternatives, now, showing it with two alternatives by taking the internal aggregates as self and the external requisites as belonging to self, he said, “Or when there is a self, monks,” and so on.
244. Sau khi chỉ ra tánh không ba mặt như vậy, bây giờ để chỉ ra tánh không hai mặt bằng cách xem các uẩn bên trong là "ta" (atta) và tài sản bên ngoài là "của ta" (attaniya), Đức Phật nói: "Này các Tỳ-khưu, khi có một tự ngã", v.v.
Tattha ayaṃ saṅkhepattho, bhikkhave, attani vā sati idaṃ me parikkhārajātaṃ attaniyanti assa, attaniyeva vā parikkhāre sati ayaṃ me attā imassa parikkhārassa sāmīti, evaṃ ahanti.
Therein, this is the brief meaning: Monks, when there is a self, it would occur that this collection of requisites is mine. Or, when there are my requisites, it would occur that this is my self, the owner of these requisites. Thus, ‘I am’.
Ở đây, ý nghĩa tóm tắt là: Này các Tỳ-khưu, nếu có một tự ngã (atta), thì tài sản này sẽ là "của ta" (attaniya); hoặc nếu có tài sản "của ta", thì "ta" này là chủ của tài sản đó, như vậy là "ta".
Sati mamāti, mamāti sati ahanti yuttaṃ bhaveyya.
When there is, ‘I am’, there would be ‘mine’; when there is ‘mine’, it would be fitting for there to be ‘I am’.
Nếu có "ta", thì có "của ta"; nếu có "của ta", thì có "ta" sẽ là hợp lý.
Saccatoti bhūtato, thetatoti tathato thirato vā.
Truly means actually; genuinely means reliably or firmly.
"Saccato" (một cách chân thật) là một cách thực tế; "thetato" (một cách vững chắc) là một cách đúng đắn hoặc một cách kiên cố.
Idāni ime pañcakkhandhe aniccaṃ dukkhaṃ anattāti evaṃ tiparivaṭṭavasena aggaṇhanto ayaṃ ariṭṭho viya mayhaṃ sāsane kalalaṃ kacavaraṃ pakkhipatīti dassento taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, rūpaṃ niccaṃ vātiādimāha.
Now, showing that one who does not grasp these five aggregates as impermanent, suffering, and not-self by way of the three-fold revolution is, like Ariṭṭha, adding mud and rubbish to my Dispensation, he said, “What do you think, monks? Is form permanent or...” and so on.
Bây giờ, để chỉ ra rằng người không nắm giữ năm uẩn này theo ba phương diện: vô thường, khổ, vô ngã, thì người ấy giống như Ariṭṭha đang ném bùn nhơ vào giáo pháp của ta, Đức Phật nói: "Này các Tỳ-khưu, các ông nghĩ sao, sắc là thường hay vô thường?", v.v.
Tattha aniccaṃ, bhanteti, bhante, yasmā hutvā na hoti, tasmā aniccaṃ.
Therein, “Impermanent, venerable sir,” means: Venerable sir, because after having been, it is not, it is therefore impermanent.
Trong đó, "Aniccaṃ, bhante" (Bạch Thế Tôn, vô thường) có nghĩa là: Bạch Thế Tôn, vì nó đã có rồi không còn nữa, nên nó là vô thường.
Uppādavayavattito vipariṇāmatāvakālikaniccapaṭikkhepaṭṭhena vāti catūhi kāraṇehi aniccaṃ.
It is impermanent for four reasons: due to being subject to arising and passing away, or in the sense of change, temporariness, and the negation of permanence.
Nó là vô thường vì bốn lý do: vì có sự sinh và diệt, vì bản chất biến đổi, và vì nó phủ nhận tính thường còn tạm thời.
Dukkhaṃ, bhanteti, bhante, paṭipīḷanākārena dukkhaṃ, santāpadukkhamadukkhavatthukasukhapaṭikkhepaṭṭhena vāti catūhi kāraṇehi dukkhaṃ.
“Suffering, venerable sir,” means: Venerable sir, it is suffering in the manner of oppression; or it is suffering for four reasons: in the sense of affliction, what is hard to bear, being a basis for suffering, and the negation of pleasure.
"Dukkhaṃ, bhante" (Bạch Thế Tôn, khổ) có nghĩa là: Bạch Thế Tôn, nó là khổ theo cách áp bức, và nó là khổ vì bốn lý do: vì bản chất thiêu đốt, vì khó chịu đựng, vì là đối tượng của khổ, và vì phủ nhận hạnh phúc.
Vipariṇāmadhammanti bhavasaṅkantiupagamanasabhāvaṃ pakatibhāvavijahanasabhāvaṃ.
Subject to change means having the nature of moving to another existence and abandoning its natural state.
"Vipariṇāmadhammaṃ" (bản chất biến đổi) là bản chất chuyển đổi trạng thái tồn tại, bản chất từ bỏ trạng thái tự nhiên.
Kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ etaṃ mama, esohamasmi, eso me attāti yuttaṃ nu kho taṃ imesaṃ tiṇṇaṃ taṇhāmānadiṭṭhiggāhānaṃ vasena ahaṃ mamāti evaṃ gahetuṃ.
Is it proper to regard it thus: ‘This is mine, this I am, this is my self’?” Is it indeed proper to grasp it thus as ‘I’ and ‘mine’ by way of these three graspings of craving, conceit, and views?
"Kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā" (có hợp lý không khi xem xét điều đó là của ta, đây là ta, đây là tự ngã của ta) có nghĩa là: có hợp lý không khi nắm giữ như vậy, "ta" và "của ta", theo ba loại chấp thủ là tham ái, kiêu mạn và tà kiến?
No hetaṃ, bhanteti iminā te bhikkhū avasavattanākārena rūpaṃ, bhante, anattāti paṭijānanti.
“No, venerable sir.” By this, those monks acknowledge, “Venerable sir, form is not-self,” in the sense of being uncontrollable.
Với câu "No hetaṃ, bhante" (Bạch Thế Tôn, không phải vậy), các Tỳ-khưu ấy thừa nhận rằng sắc là vô ngã, theo cách không chịu sự kiểm soát.
Suññaassāmikaanissaraattapaṭikkhepaṭṭhena vāti catūhi kāraṇehi anattā.
It is not-self for four reasons: in the sense of being empty, ownerless, not sovereign, and the negation of self.
Nó là vô ngã vì bốn lý do: vì trống rỗng, không có chủ, không có quyền lực, và vì phủ nhận tự ngã.
Bhagavā hi katthaci aniccavasena anattattaṃ dasseti, katthaci dukkhavasena, katthaci ubhayavasena.
For the Blessed One sometimes demonstrates not-self by way of impermanence, sometimes by way of suffering, and sometimes by way of both.
Đức Thế Tôn đôi khi chỉ ra tính vô ngã theo phương diện vô thường, đôi khi theo phương diện khổ, đôi khi theo cả hai phương diện.
‘‘Cakkhu attāti yo vadeyya, taṃ na upapajjati, cakkhussa uppādopi vayopi paññāyati.
“If someone were to say, ‘The eye is self,’ that would not be plausible; for the arising and passing away of the eye are evident.
"Nếu ai nói nhãn là tự ngã, điều đó không hợp lý, vì sự sinh và diệt của nhãn được biết rõ.
Yassa kho pana uppādopi vayopi paññāyati, attā me uppajjati ca veti cāti iccassa evamāgataṃ hoti, tasmā taṃ na upapajjati cakkhu attāti yo vadeyya, iti cakkhu anattā’’ti (ma. ni. 3.422) imasmiñhi chachakkasutte aniccavasena anattataṃ dasseti.
And for whatever the arising and passing away are evident, it would follow for him that ‘my self arises and passes away.’ Therefore, it would not be plausible if someone were to say, ‘The eye is self.’ Thus, the eye is not-self.” In this Chachakka Sutta, he demonstrates not-self by way of impermanence.
Nếu cái gì có sự sinh và diệt được biết rõ, thì người ấy sẽ nghĩ rằng 'tự ngã của ta sinh và diệt', do đó, điều đó không hợp lý khi ai nói nhãn là tự ngã, vậy nhãn là vô ngã." Trong Kinh Sáu Sáu (Chachakkasutta) này, Đức Phật chỉ ra tính vô ngã theo phương diện vô thường.
‘‘Rūpañca hidaṃ, bhikkhave, attā abhavissa, nayidaṃ rūpaṃ ābādhāya saṃvatteyya, labbhetha ca rūpe ‘evaṃ me rūpaṃ hotu, evaṃ me rūpaṃ mā ahosī’ti.
“And if, monks, this form were self, this form would not lead to affliction, and one could have it of form: ‘Let my form be thus; let my form not be thus.’
"Này các Tỳ-khưu, nếu sắc này là tự ngã, thì sắc này sẽ không dẫn đến bệnh tật, và người ta có thể nói về sắc rằng 'mong sắc của ta được như thế này, mong sắc của ta không được như thế kia'.
Yasmā ca kho, bhikkhave, rūpaṃ anattā, tasmā rūpaṃ ābādhāya saṃvattati, na ca labbhati rūpe ‘evaṃ me rūpaṃ hotu, evaṃ me rūpaṃ mā ahosī’’’ti (mahāva. 20; saṃ. ni. 3.59) imasmiṃ anattalakkhaṇasutte dukkhavasena anattataṃ dasseti.
But because, monks, form is not-self, therefore form leads to affliction, and one cannot have it of form: ‘Let my form be thus; let my form not be thus.’” In this Anattalakkhaṇa Sutta, he demonstrates not-self by way of suffering.
Nhưng này các Tỳ-khưu, vì sắc là vô ngã, nên sắc dẫn đến bệnh tật, và người ta không thể nói về sắc rằng 'mong sắc của ta được như thế này, mong sắc của ta không được như thế kia'." Trong Kinh Vô Ngã Tướng (Anattalakkhaṇasutta) này, Đức Phật chỉ ra tính vô ngã theo phương diện khổ.
‘‘Rūpaṃ, bhikkhave, aniccaṃ, yadaniccaṃ taṃ dukkhaṃ, yaṃ dukkhaṃ tadanattā, yadanattā taṃ ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabba’’nti (saṃ. ni. 3.76) imasmiṃ arahattasutte ubhayavasena anattataṃ dasseti.
“Form, monks, is impermanent. What is impermanent is suffering. What is suffering is not-self. What is not-self should be seen as it really is with right wisdom thus: ‘This is not mine, this I am not, this is not my self.’” In this Arahatta Sutta, he demonstrates not-self by way of both.
"Này các Tỳ-khưu, sắc là vô thường; cái gì vô thường là khổ; cái gì khổ là vô ngã; cái gì vô ngã thì 'cái này không phải của ta, ta không phải là cái này, đây không phải tự ngã của ta' – phải quán thấy điều này bằng chánh trí tuệ như thực." Trong Kinh A-la-hán (Arahattasutta) này, Đức Phật chỉ ra tính vô ngã theo cả hai phương diện.
Aniccaṃ dukkhañca pākaṭaṃ.
Because impermanence and suffering are evident.
Vô thường và khổ thì rõ ràng.
Anattāti na pākaṭaṃ.
Not-self is not evident.
Vô ngã thì không rõ ràng.
Paribhogabhājanādīsu hi bhinnesu aho aniccanti vadanti, aho anattāti vattā nāma natthi.
For when utensils for use and so on are broken, people say, “Oh, how impermanent!” but there is no one who says, “Oh, how not-self!”
Khi các vật dụng như bát đĩa bị vỡ, người ta nói "Ôi, vô thường!", nhưng không có ai nói "Ôi, vô ngã!".
Sarīre gaṇḍapiḷakādīsu vā uṭṭhitāsu kaṇṭakena vā viddhā aho dukkhanti vadanti, aho anattāti pana vattā nāma natthi.
Or when boils, pimples, and so on arise on the body, or when pierced by a thorn, they say, “Oh, how painful!” but there is no one who says, “Oh, how not-self!”
Hoặc khi mụn nhọt, ghẻ lở nổi lên trên thân thể, hoặc bị gai đâm, người ta nói "Ôi, khổ!", nhưng không có ai nói "Ôi, vô ngã!".
Idañhi anattalakkhaṇaṃ nāma avibhūtaṃ duddasaṃ duppaññāpanaṃ.
Because this characteristic of not-self is obscure, difficult to see, and difficult to make known.
Vì đặc tướng vô ngã này không hiển lộ, khó thấy, khó nhận biết.
Tena taṃ bhagavā aniccavasena vā dukkhavasena vā ubhayavasena vā dasseti.
Therefore, the Blessed One demonstrates it by way of impermanence, or by way of suffering, or by way of both.
Do đó, Đức Thế Tôn chỉ ra đặc tướng ấy theo phương diện vô thường, hoặc theo phương diện khổ, hoặc theo cả hai phương diện.
Tayidaṃ imasmimpi teparivaṭṭe aniccadukkhavaseneva dassitaṃ.
And this was demonstrated in this three-fold revolution by way of impermanence and suffering.
Và điều này cũng được chỉ ra theo phương diện vô thường và khổ trong ba phương diện này.
Vedanādīsupi eseva nayo.
The same method applies to feeling and the rest.
Đối với thọ (vedanā) và các uẩn khác cũng theo cách tương tự.
245. Nibbindatīti ukkaṇṭhati.
245. Becomes disenchanted means becomes disgusted.
245. "Nibbindatī" (nhàm chán) là cảm thấy chán ghét.
Ettha ca nibbidāti vuṭṭhānagāminīvipassanā adhippetā.
And here, by disenchantment, insight leading to emergence is intended.
Ở đây, "nibbidā" (sự nhàm chán) được hiểu là tuệ quán hướng đến sự xuất ly (vuṭṭhānagāminīvipassanā).
Vuṭṭhānagāminīvipassanāya hi bahūni nāmāni.
For there are many names for insight leading to emergence.
Thật vậy, tuệ quán hướng đến sự xuất ly có nhiều tên gọi.
Esā hi katthaci saññagganti vuttā.
Indeed, in some places it is called the peak of perception.
Nó đôi khi được gọi là "saññagga" (đỉnh của tưởng).
Katthaci dhammaṭṭhitiñāṇanti.
In some places, knowledge of the stability of the Dhamma.
Đôi khi là "dhammaṭṭhitiñāṇa" (trí tuệ về sự an trú của pháp).
Katthaci pārisuddhipadhāniyaṅganti.
In some places, the factor of striving for purity.
Đôi khi là "pārisuddhipadhāniyaṅga" (chi phần của sự tinh tấn thanh tịnh).
Katthaci paṭipadāñāṇadassanavisuddhīti.
In some places, the purity of knowledge and vision of the way.
Đôi khi là "paṭipadāñāṇadassanavisuddhi" (sự thanh tịnh của tri kiến về đạo lộ).
Katthaci tammayatāpariyādānanti.
In some places, the taking over of that state.
Đôi khi là "tammayatāpariyādāna" (sự thấu triệt bản chất đó).
Katthaci tīhi nāmehi.
In some places, by three names.
Đôi khi bằng ba tên.
Katthaci dvīhīti.
And in some places, by two.
Đôi khi bằng hai tên.
Tattha poṭṭhapādasutte tāva ‘‘saññā kho, poṭṭhapāda, paṭhamaṃ uppajjati, pacchā ñāṇa’’nti (dī. ni. 1.416) evaṃ saññagganti vuttā.
Therein, in the Poṭṭhapāda Sutta, for instance, it is called the peak of perception thus: “Perception, Poṭṭhapāda, arises first, then knowledge.”
Trong Kinh Poṭṭhapāda, nó được gọi là "saññagga" như sau: "Này Poṭṭhapāda, tưởng sinh khởi trước, sau đó là trí tuệ".
Susimasutte ‘‘pubbe kho, susima, dhammaṭṭhitiñāṇaṃ, pacchā nibbāne ñāṇa’’nti (saṃ. ni. 2.70) evaṃ dhammaṭṭhitiñāṇanti vuttā.
In the Susima Sutta, it is called dhammaṭṭhitiñāṇa, as in: “First, Susima, there is the knowledge of the stability of things, and afterwards, knowledge in Nibbāna.”
Trong kinh Susima, đã được nói đến như là Dhammaṭṭhitiñāṇa (Trí tuệ về sự an trú của Pháp) qua câu: ‘‘Này Susima, trước hết là trí tuệ về sự an trú của Pháp, sau đó là trí tuệ về Nibbāna’’.
Dasuttarasutte ‘‘paṭipadāñāṇadassanavisuddhipadhāniyaṅga’’nti (dī. ni. 3.359) evaṃ pārisuddhipadāniyaṅganti vuttā.
In the Dasuttara Sutta, it is called pārisuddhipadāniyaṅga, as in: “The limb of striving for the purity of the knowledge and vision of the path.”
Trong kinh Dasuttara, đã được nói đến như là pārisuddhipadāniyaṅga qua câu: ‘‘paṭipadāñāṇadassanavisuddhipadhāniyaṅga’’.
Rathavinīte ‘‘kiṃ nu kho, āvuso, paṭipadāñāṇadassanavisuddhatthaṃ bhagavati brahmacariyaṃ vussatī’’ti (ma. ni. 1.257) evaṃ paṭipadāñāṇadassanavisuddhīti vuttā.
In the Rathavinīta Sutta, it is called paṭipadāñāṇadassanavisuddhi, as in: “Friend, is the holy life lived under the Blessed One for the sake of the purity of the knowledge and vision of the path?”
Trong kinh Rathavinīta, đã được nói đến như là paṭipadāñāṇadassanavisuddhi qua câu: ‘‘Này các hiền giả, đời sống Phạm hạnh được thực hành trong Thế Tôn có phải vì sự thanh tịnh của trí tuệ và kiến giải về con đường không?’’
Saḷāyatanavibhaṅge ‘‘atammayataṃ, bhikkhave, nissāya atammayataṃ āgamma yāyaṃ upekkhā nānattā nānattasitā, taṃ abhinivajjetvā yāyaṃ upekkhā ekattā ekattasitā, taṃ nissāya taṃ āgamma evametissā pahānaṃ hoti, evametissā samatikkamo hotī’’ti (dī. ni. 3.310) evaṃ tammayatāpariyādānanti vuttā.
In the Saḷāyatanavibhaṅga Sutta, it is called tammayatāpariyādāna, as in: “Bhikkhus, by depending on and resorting to that which is not made of that, having avoided the equanimity which is based on diversity and resorts to diversity, and by depending on and resorting to the equanimity which is based on unity and resorts to unity, there is its abandoning, there is its transcending.”
Trong Saḷāyatanavibhaṅga, đã được nói đến như là tammayatāpariyādāna qua câu: ‘‘Này các Tỳ-khưu, nương tựa vào sự không bị đồng hóa, dựa vào sự không bị đồng hóa, có một sự xả khác biệt, bị chi phối bởi sự khác biệt; sau khi loại bỏ nó, nương tựa vào sự xả đồng nhất, dựa vào sự đồng nhất, sự từ bỏ nó xảy ra như vậy, sự vượt qua nó xảy ra như vậy’’.
Paṭisambhidāmagge ‘‘yā ca muñcitukamyatā, yā ca paṭisaṅkhānupassanā, yā ca saṅkhārupekkhā, ime dhammā ekatthā byañjanameva nāna’’nti (paṭi. ma. 1.54) evaṃ tīhi nāmehi vuttā.
In the Paṭisambhidāmagga, it is called by three names, as in: “The desire to be delivered, the insight of reviewing, and the equanimity about formations—these things have one meaning, only the phrasing is different.”
Trong Paṭisambhidāmagga, đã được nói đến bằng ba tên gọi qua câu: ‘‘Sự mong muốn giải thoát, sự quán chiếu phân tích, và sự xả đối với các hành (saṅkhārupekkhā), những pháp này có cùng ý nghĩa, chỉ khác nhau về từ ngữ’’.
Paṭṭhāne ‘‘anulomaṃ gotrabhussa anantarapaccayena paccayo, anulomaṃ vodānassa anantarapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 1.1.417) evaṃ dvīhi nāmehi vuttā.
In the Paṭṭhāna, it is called by two names, as in: “Conformity is a condition for gotrabhū by way of contiguity condition; conformity is a condition for vodāna by way of contiguity condition.”
Trong Paṭṭhāna, đã được nói đến bằng hai tên gọi qua câu: ‘‘Anuloma là duyên theo vô gián duyên cho gotrabhū, anuloma là duyên theo vô gián duyên cho vodāna’’.
Imasmiṃ pana alagaddasutte nibbindatīti nibbidānāmena āgatā.
But in this Alagaddasutta, it comes with the name nibbidā, as in nibbindati.
Tuy nhiên, trong kinh Alagaddūpama này, nó được gọi là nibbidā (sự nhàm chán) theo nghĩa nibbindati (nhàm chán).
Evaṃ vimuttacittaṃ mahākhīṇāsavaṃ dassetvā idāni tassa yathābhūtehi pañcahi kāraṇehi nāmaṃ gaṇhanto ayaṃ vuccati, bhikkhavetiādimāha.
Having thus shown the great one whose taints are destroyed, with a liberated mind, he now said, This, bhikkhus, is called, and so on, taking up his name based on five actual reasons.
Sau khi trình bày vị A-la-hán vĩ đại với tâm giải thoát như vậy, bây giờ, Đức Phật nói đoạn ayaṃ vuccati, bhikkhave (này các Tỳ-khưu, đây được gọi là...) và tiếp theo, để nêu tên vị ấy bằng năm lý do chân thật.
Avijjāti vaṭṭamūlikā avijjā.
Ignorance is the ignorance that is the root of the round of existence.
Avijjā (vô minh) là vô minh gốc rễ của luân hồi.
Ayañhi durukkhipanaṭṭhena palighoti vuccati.
This is called the crossbar in the sense that it is difficult to lift.
Vô minh này được gọi là paligha (chốt cửa) vì khó bị nhổ bỏ.
Tenesa tassa ukkhittattā ukkhittapalighoti vutto.
Therefore, because he has lifted it, he is called one who has lifted the crossbar.
Do đó, vị ấy được gọi là ukkhittapaligho (người đã nhổ chốt cửa) vì đã nhổ bỏ nó.
Tālāvatthukatāti sīsacchinnatālo viya katā, samūlaṃ vā tālaṃ uddharitvā tālassa vatthu viya katā, yathā tasmiṃ vatthusmiṃ puna so tālo na paññāyati, evaṃ puna apaññattibhāvaṃ nītāti attho.
Made into a palm-tree stump means made like a palm tree with its top cut off, or, having uprooted the palm tree with its root, it is made like the site of that palm tree. Just as that palm tree is no longer found on that site, so too, the meaning is that it has been brought to a state of no longer being designated.
Tālāvatthukatā (bị làm như gốc cây thốt nốt) có nghĩa là bị làm như cây thốt nốt đã bị chặt ngọn, hoặc bị làm như gốc cây thốt nốt sau khi đã nhổ cây thốt nốt tận gốc, để cây thốt nốt đó không thể mọc lại ở chỗ đó nữa; nghĩa là đã bị đưa đến trạng thái không còn xuất hiện trở lại.
Ponobbhavikoti punabbhavadāyako.
Leading to renewed existence means giving rise to a new existence.
Ponobbhaviko (dẫn đến tái sinh) là cái mang lại sự tái sinh.
Jātisaṃsārotiādīsu jāyanavasena ceva saṃsaraṇavasena ca evaṃ laddhanāmānaṃ punabbhavakhandhānaṃ paccayo kammābhisaṅkhāro.
In the phrase the saṃsāra of birth, and so on, the volitional formation of kamma is the cause of the aggregates in a renewed existence, which get their name through being born and wandering on.
Trong các đoạn như jātisaṃsāro (luân hồi sinh tử), nghiệp hành (kammābhisaṅkhāro) là nhân duyên cho các uẩn tái sinh, được gọi tên như vậy theo nghĩa phát sinh và luân chuyển.
So hi punappunaṃ uppattikaraṇavasena parikkhipitvā ṭhitattā parikkhāti vuccati, tenesa tassā saṃkiṇṇattā vikiṇṇattā saṃkiṇṇaparikkhoti vutto.
Indeed, it is called a moat because it stands enclosing by way of causing repeated arising. Therefore, because he has scattered and dispersed it, he is called one who has scattered the moat.
Nó được gọi là parikkhā (hào lũy) vì bao quanh và tồn tại theo cách tạo ra sự tái sinh lặp đi lặp lại; do đó, vị ấy được gọi là saṃkiṇṇaparikkho (người đã lấp hào lũy) vì đã làm cho nó bị lấp đầy, bị phá hủy.
Taṇhāti vaṭṭamūlikā taṇhā.
Craving is the craving that is the root of the round of existence.
Taṇhā (ái dục) là ái dục gốc rễ của luân hồi.
Ayañhi gambhīrānugataṭṭhena esikāti vuccati.
This is called an esikā post in the sense that it is deeply embedded.
Nó được gọi là esikā (cột trụ) vì ăn sâu vào một cách sâu sắc.
Tenesa tassā abbūḷhattā luñcitvā chaḍḍitattā abbūḷhesikoti vutto.
Therefore, because he has uprooted and discarded it, he is called one who has uprooted the esikā post.
Do đó, vị ấy được gọi là abbūḷhesiko (người đã nhổ cột trụ) vì đã nhổ bỏ nó, đã vứt bỏ nó.
Orambhāgiyānīti oraṃ bhajanakāni kāmabhave upapattipaccayāni.
Lower means those that belong to the lower part, which are the cause of arising in the sense-sphere existence.
Orambhāgiyāni (hạ phần kiết sử) là những thứ dẫn đến cõi dục, là nhân duyên cho sự tái sinh trong cõi dục.
Etāni hi kavāṭaṃ viya nagaradvāraṃ cittaṃ pidahitvā ṭhitattā aggaḷāti vuccanti.
These are called aggaḷā bolts because they stand blocking the mind like a door leaf blocking a city gate.
Những thứ này được gọi là aggaḷā (then cửa) vì chúng che chắn tâm như cánh cửa thành phố.
Tenesa tesaṃ nirākatattā bhinnattā niraggaḷoti vutto.
Therefore, because he has removed and broken them, he is called one without bolts.
Do đó, vị ấy được gọi là niraggaḷo (người không then cửa) vì đã loại bỏ, đã phá vỡ chúng.
Ariyoti nikkileso parisuddho.
Noble means without defilements, pure.
Ariyo (bậc Thánh) là người không còn phiền não, hoàn toàn thanh tịnh.
Pannaddhajoti patitamānaddhajo.
With banner lowered means he whose banner of conceit has been made to fall.
Pannaddhajo (người đã hạ cờ) là người đã hạ lá cờ kiêu mạn.
Pannabhāroti khandhabhārakilesabhāraabhisaṅkhārabhārapañcakāmaguṇabhārā pannā orohitā assāti pannabhāro.
With burden laid down means he for whom the burden of aggregates, the burden of defilements, the burden of volitional formations, and the burden of the five cords of sensual pleasure have been laid down and put down, so he is one with burden laid down.
Pannabhāro (người đã trút bỏ gánh nặng) là người mà các gánh nặng như gánh nặng uẩn, gánh nặng phiền não, gánh nặng hành, gánh nặng năm dục lạc đã được trút bỏ, đã được đặt xuống.
Apica idha mānabhārasseva oropitattā pannabhāroti adhippeto.
Moreover, here, one with burden laid down is intended specifically because the burden of conceit has been put down.
Hơn nữa, ở đây, pannabhāro được hiểu là chỉ gánh nặng kiêu mạn đã được trút bỏ.
Visaṃyuttoti catūhi yogehi sabbakilesehi ca visaṃyutto.
Disjoined means disjoined from the four yokes and from all defilements.
Visaṃyutto (người đã thoát ly) là người đã thoát ly khỏi bốn loại trói buộc (yoga) và tất cả các phiền não.
Idha pana mānasaṃyogeneva visaṃyuttattā visaṃyuttoti adhippeto.
But here, it is intended as disjoined specifically because of being disjoined from the yoke of conceit.
Tuy nhiên, ở đây, visaṃyutto được hiểu là chỉ thoát ly khỏi sự trói buộc của kiêu mạn (māna).
Asmimānoti rūpe asmīti māno, vedanāya… saññāya… saṅkhāresu… viññāṇe asmīti māno.
The conceit 'I am' is the conceit 'I am' in form, 'I am' in feeling... in perception... in formations... in consciousness.
Asmimāno (kiêu mạn về cái "ta") là kiêu mạn rằng "ta là" trong sắc, trong thọ, trong tưởng, trong hành, trong thức.
Ettāvatā bhagavatā maggena kilese khepetvā nirodhasayanavaragatassa nibbānārammaṇaṃ phalasamāpattiṃ appetvā viharato khīṇāsavassa kālo dassito.
Thus far, the Blessed One has shown the state of one whose taints are destroyed, who, having eliminated the defilements by means of the path, abides having entered the attainment of fruition which has Nibbāna as its object, having reached the excellent bed of cessation.
Đến đây, Đức Thế Tôn đã chỉ ra thời điểm của vị A-la-hán, người đã diệt trừ phiền não bằng con đường (magga), đã đạt đến trạng thái an nghỉ tối thượng của Nibbāna, đã nhập vào quả định với Nibbāna làm đối tượng, và đang an trú.
Yathā hi dve nagarāni ekaṃ coranagaraṃ, ekaṃ khemanagaraṃ.
It is as if there were two cities, one a city of thieves, the other a city of safety.
Ví như có hai thành phố: một thành phố của kẻ cướp và một thành phố an toàn.
Atha ekassa mahāyodhassa evaṃ bhaveyya – ‘‘yāvimaṃ coranagaraṃ tiṭṭhati, tāva khemanagaraṃ bhayato na muccati, coranagaraṃ anagaraṃ karissāmī’’ti sannāhaṃ katvā khaggaṃ gahetvā coranagaraṃ upasaṅkamitvā nagaradvāre ussāpite esikatthambhe khaggena chinditvā sadvārabāhakaṃ kavāṭaṃ chinditvā palighaṃ ukkhipitvā pākāraṃ bhindanto parikkhaṃ saṃkiritvā nagarasobhanatthāya ussite dhaje pātetvā nagaraṃ agginā jhāpetvā khemanagaraṃ pavisitvā pāsādaṃ abhiruyha ñātigaṇaparivuto surasabhojanaṃ bhuñjeyya, evaṃ coranagaraṃ viya sakkāyo, khemanagaraṃ viya nibbānaṃ, mahāyodho viya yogāvacaro.
Then it might occur to a great warrior: “As long as this city of thieves stands, the city of safety is not free from danger. I will make the city of thieves no longer a city.” Having put on his armour and taken up his sword, he would approach the city of thieves, cut down the esikā posts erected at the city gate with his sword, break the gate-leaf together with its doorposts, lift the crossbar, and while breaking down the city wall, he would fill in the moat, cause the banners erected for the city’s adornment to fall, burn the city with fire, enter the city of safety, ascend to a palace, and, surrounded by his kinsmen, eat a delicious meal. In the same way, the personal-existence is like the city of thieves, Nibbāna is like the city of safety, and the yogāvacara is like the great warrior.
Khi đó, một vị đại dũng sĩ nghĩ rằng: ‘‘Chừng nào thành phố của kẻ cướp này còn tồn tại, thì thành phố an toàn sẽ không thoát khỏi nguy hiểm; ta sẽ biến thành phố của kẻ cướp thành phi thành phố’’. Sau khi trang bị giáp trụ, cầm gươm, vị ấy đến thành phố của kẻ cướp, dùng gươm chặt các cột trụ chốt cửa được dựng ở cổng thành, phá vỡ cánh cửa cùng với khung cửa, nhổ chốt cửa, phá hủy tường thành, lấp hào lũy, hạ các lá cờ được dựng lên để trang trí thành phố, đốt cháy thành phố bằng lửa, rồi vào thành phố an toàn, lên lầu cao, cùng với thân quyến thưởng thức món ăn ngon. Cũng vậy, thân kiến (sakkāya) ví như thành phố của kẻ cướp, Nibbāna ví như thành phố an toàn, và hành giả ví như vị đại dũng sĩ.
Tassevaṃ hoti, ‘‘yāva sakkāyavaṭṭaṃ vattati, tāva dvattiṃsakammakāraṇaaṭṭhanavutirogapañcavīsatimahābhayehi parimuccanaṃ natthī’’ti.
It occurs to him: “As long as the round of personal-existence turns, there is no release from the thirty-two kinds of penal kamma, the ninety-eight diseases, and the twenty-five great dangers.”
Vị ấy nghĩ rằng: ‘‘Chừng nào luân hồi thân kiến còn tiếp diễn, thì không thể thoát khỏi ba mươi hai loại hành hạ, chín mươi tám loại bệnh tật, và hai mươi lăm nỗi sợ hãi lớn lao’’.
So mahāyodho viya sannāhaṃ sīlasannāhaṃ katvā, paññākhaggaṃ gahetvā khaggena esikatthambhe viya arahattamaggena taṇhesikaṃ luñcitvā, so yodho sadvārabāhakaṃ nagarakavāṭaṃ viya pañcorambhāgiyasaṃyojanaggaḷaṃ ugghāṭetvā, so yodho palighaṃ viya, avijjāpalighaṃ ukkhipitvā, so yodho pākāraṃ bhindanto parikkhaṃ viya kammābhisaṅkhāraṃ bhindanto jātisaṃsāraparikkhaṃ saṃkiritvā, so yodho nagarasobhanatthāya ussāpite dhaje viya mānaddhaje pātetvā sakkāyanagaraṃ jhāpetvā, so yodho khemanagare uparipāsāde surasabhojanaṃ viya kilesanibbānaṃ nagaraṃ pavisitvā amatanirodhārammaṇaṃ phalasamāpattisukhaṃ anubhavamāno kālaṃ vītināmeti.
Like the great warrior putting on his armour, he puts on the armour of virtue; taking up the sword of wisdom, like the warrior cutting the esikā posts with his sword, he cuts away the esikā post of craving with the path of arahantship; like that warrior unbolting the city gate-leaf with its doorposts, he unbolts the five lower fetters; like that warrior lifting the crossbar, he lifts the crossbar of ignorance; like that warrior filling in the moat while breaking down the city wall, he fills in the moat of the saṃsāra of birth while breaking down the volitional formations of kamma; like that warrior making the banners erected for the city’s adornment fall, he makes the banner of conceit fall, burns the city of personal-existence, and like that warrior eating a delicious meal in a palace in the city of safety, he enters the city which is the Nibbāna of defilements and passes his time experiencing the bliss of the attainment of fruition, which has the deathless cessation as its object.
Vị hành giả đó, như vị đại dũng sĩ đã trang bị giáp trụ, đã trang bị giáp trụ giới (sīlasannāha), cầm gươm trí tuệ (paññākhagga), như vị dũng sĩ chặt các cột trụ chốt cửa bằng gươm, vị ấy nhổ cột trụ ái dục (taṇhesikā) bằng con đường A-la-hán (arahattamagga); như vị dũng sĩ mở cánh cửa thành phố cùng với khung cửa, vị ấy mở then cửa năm hạ phần kiết sử (pañcorambhāgiyasaṃyojanaggaḷa); như vị dũng sĩ nhổ chốt cửa, vị ấy nhổ chốt cửa vô minh (avijjāpaligha); như vị dũng sĩ phá tường thành và lấp hào lũy, vị ấy phá hủy nghiệp hành (kammābhisaṅkhāra) và lấp hào lũy luân hồi sinh tử (jātisaṃsāraparikkhā); như vị dũng sĩ hạ các lá cờ được dựng lên để trang trí thành phố, vị ấy hạ lá cờ kiêu mạn (mānaddhaja) bằng trí tuệ A-la-hán đạo; sau khi đốt cháy thành phố thân kiến bằng ngọn lửa Thánh đạo, như vị dũng sĩ vào thành phố an toàn, lên lầu cao và thưởng thức món ăn ngon, vị ấy vào thành phố Nibbāna của phiền não, trải nghiệm an lạc của quả định với Nibbāna bất tử làm đối tượng, và trải qua thời gian.
246. Idāni evaṃ vimuttacittassa khīṇāsavassa parehi anadhigamanīyaviññāṇataṃ dassento evaṃ vimuttacittaṃ khotiādimāha.
246. Now, wishing to show that the consciousness of one whose taints are destroyed and whose mind is thus liberated is untraceable by others, he said, Such a one with a liberated mind, and so on.
Bây giờ, để chỉ ra rằng thức của vị A-la-hán với tâm giải thoát như vậy không thể bị người khác tìm thấy, Đức Phật nói đoạn evaṃ vimuttacittaṃ kho (tâm giải thoát như vậy, này...) và tiếp theo.
Tattha anvesanti anvesantā gavesantā.
Therein, investigating means searching and seeking.
Trong đó, anvesanti (tìm kiếm) có nghĩa là tìm kiếm, truy tìm.
Idaṃ nissitanti idaṃ nāma nissitaṃ.
Is supported by this means is supported by this particular thing.
Idaṃ nissita (nương tựa vào cái này) có nghĩa là nương tựa vào một cái tên cụ thể này.
Tathāgatassāti ettha sattopi tathāgatoti adhippeto, uttamapuggalo khīṇāsavopi.
Here, in of the Tathāgata, a being is also intended as Tathāgata, as is the supreme person, the one whose taints are destroyed.
Trong từ Tathāgatassa (của Như Lai), cả chúng sinh (satta) và bậc tối thượng là vị A-la-hán (khīṇāsava) đều được hiểu là Tathāgata.
Ananuvijjoti asaṃvijjamāno vā avindeyyo vā.
Untraceable means either not existing or undiscoverable.
Ananuvijjo (không thể tìm thấy) có nghĩa là không tồn tại hoặc không thể tìm thấy.
Tathāgatoti hi satte gahite asaṃvijjamānoti attho vaṭṭati, khīṇāsave gahite avindeyyoti attho vaṭṭati.
Indeed, if ‘Tathāgata’ is taken to mean a being, the meaning ‘not existing’ is fitting; if it is taken to mean one whose taints are destroyed, the meaning ‘undiscoverable’ is fitting.
Thật vậy, khi hiểu Tathāgata là chúng sinh, ý nghĩa là không tồn tại; khi hiểu là vị A-la-hán, ý nghĩa là không thể tìm thấy.
Tattha purimanaye ayamadhippāyo – bhikkhave, ahaṃ diṭṭheva dhamme dharamānakaṃyeva khīṇāsavaṃ tathāgato satto puggaloti na paññapemi.
Therein, according to the former interpretation, this is the intention: Bhikkhus, I do not declare one whose taints are destroyed who is still existing in this very life to be a Tathāgata, a being, or a person.
Theo cách giải thích trước, ý nghĩa là: Này các Tỳ-khưu, Ta không tuyên bố rằng vị A-la-hán, vị Tathāgata, vị hữu tình, vị cá nhân là tồn tại trong đời này, trong hiện tại.
Appaṭisandhikaṃ pana parinibbutaṃ khīṇāsavaṃ sattoti vā puggaloti vā kiṃ paññapessāmi?
But how shall I designate a taint-destroyed one who is fully extinguished and without relinking-consciousness, as a ‘being’ or a ‘person’?
Nhưng một vị A-la-hán đã nhập Niết-bàn, không còn tái sinh, thì ta sẽ tuyên bố là chúng sinh hay là người như thế nào?
Ananuvijjo tathāgato.
The Tathāgata is untraceable.
Như Lai là bậc không thể tìm thấy được.
Na hi paramatthato satto nāma koci atthi, tassa avijjamānassa idaṃ nissitaṃ viññāṇanti anvesantāpi kiṃ adhigacchissanti?
Indeed, in the ultimate sense, there is no such thing as a 'being'. Since he is non-existent, what will they discover even when searching, 'This consciousness is dependent on this'?
Thật vậy, về mặt tối hậu, không có chúng sinh nào tồn tại, thì những người tìm kiếm thức này nương tựa vào điều gì của một chúng sinh không tồn tại, họ sẽ đạt được gì?
Kathaṃ paṭilabhissantīti attho.
The meaning is: How will they obtain it?
Ý nghĩa là: Làm sao họ có thể đạt được?
Dutiyanaye ayamadhippāyo – bhikkhave, ahaṃ diṭṭheva dhamme dharamānakaṃyeva khīṇāsavaṃ viññāṇavasena indādīhi avindiyaṃ vadāmi.
In the second method, this is the intention: Bhikkhus, I say that a taint-destroyed one, even while existing in this very life, is untraceable by Indra and others by way of consciousness.
Theo cách thứ hai, ý nghĩa là: Này các Tỳ-khưu, ta tuyên bố rằng vị A-la-hán đang sống trong hiện tại là không thể tìm thấy được bởi chư Thiên do thức của vị ấy.
Na hi saindā devā sabrahmakā sapajāpatikā anvesantāpi khīṇāsavassa vipassanācittaṃ vā maggacittaṃ vā phalacittaṃ vā, idaṃ nāma ārammaṇaṃ nissāya vattatīti jānituṃ sakkonti.
Indeed, the devas including Indra, along with Brahmā and Pajāpati, even when searching, are not able to know of a taint-destroyed one’s insight-consciousness, path-consciousness, or fruition-consciousness that 'it occurs depending on this particular object'.
Thật vậy, chư Thiên cùng với chư Thiên chúa, chư Phạm Thiên và chư Ma vương, dù tìm kiếm cũng không thể biết được rằng tâm tuệ quán, tâm Đạo hay tâm Quả của vị A-la-hán nương tựa vào đối tượng nào.
Te appaṭisandhikassa parinibbutassa kiṃ jānissantīti?
What will they know of one who is fully extinguished and without relinking-consciousness?
Vậy thì họ sẽ biết được gì về một vị đã nhập Niết-bàn, không còn tái sinh?
Asatāti asantena.
By what is untrue means by what is non-existent.
Asatā có nghĩa là bằng điều không có thật.
Tucchāti tucchakena.
By what is void means by what is empty.
Tucchā có nghĩa là bằng điều trống rỗng.
Musāti musāvādena.
By what is false means by false speech.
Musā có nghĩa là bằng lời nói dối.
Abhūtenāti yaṃ natthi, tena.
By what is unreal means by that which is not.
Abhūtena có nghĩa là bằng điều không tồn tại.
Abbhācikkhantīti abhiācikkhanti, abhibhavitvā vadanti.
Misrepresent means they speak against, they speak having overwhelmed.
Abbhācikkhantī có nghĩa là phỉ báng, nói lấn át.
Venayikoti vinayati vināsetīti vinayo, so eva venayiko, sattavināsakoti adhippāyo.
Annihilationist means: because he terminates, he destroys, he is a terminator (vinayo); that itself is annihilationist (venayiko). The intention is: a destroyer of beings.
Venayiko có nghĩa là người diệt trừ, làm cho tiêu diệt, đó chính là vinayo, người diệt trừ chúng sinh, đó là ý nghĩa.
Yathā cāhaṃ na, bhikkhaveti, bhikkhave, yena vākārena ahaṃ na sattavināsako.
In the way that I am not, Bhikkhus means: Bhikkhus, in the manner that I am not a destroyer of beings.
Yathā cāhaṃ na, bhikkhave có nghĩa là: Này các Tỳ-khưu, theo cách mà ta không phải là người diệt trừ chúng sinh.
Yathā cāhaṃ na vadāmīti yena vā kāraṇena ahaṃ sattavināsaṃ na paññapemi.
And in the way that I do not proclaim means or for the reason that I do not declare the destruction of a being.
Yathā cāhaṃ na vadāmī có nghĩa là: Theo lý do mà ta không tuyên bố sự diệt trừ chúng sinh.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yathāhaṃ na sattavināsako, yathā ca na sattavināsaṃ paññapemi, tathā maṃ te bhonto samaṇabrāhmaṇā ‘‘venayiko samaṇo gotamo’’ti vadantā sattavināsako samaṇo gotamoti ca, ‘‘sato sattassa ucchedaṃ vināsaṃ vibhavaṃ paññapetī’’ti vadantā sattavināsaṃ paññapetīti ca asatā tucchā musā abhūtena abbhācikkhantīti.
This is what is said: In the way that I am not a destroyer of beings, and in the way that I do not declare the destruction of a being, so those venerable ascetics and brahmins, in saying “the ascetic Gotama is an annihilationist,” misrepresent me with what is untrue, void, false, and unreal, saying that the ascetic Gotama is a destroyer of beings; and in saying “he declares the cutting off, the destruction, the annihilation of an existing being,” they say that I declare the destruction of a being.
Điều này có nghĩa là: Theo cách mà ta không phải là người diệt trừ chúng sinh, và theo cách mà ta không tuyên bố sự diệt trừ chúng sinh, thì những Sa-môn, Bà-la-môn kia nói ta là “Sa-môn Gotama là người diệt trừ chúng sinh”, và nói “Sa-môn Gotama tuyên bố sự đoạn diệt, sự diệt vong, sự tiêu tan của chúng sinh hiện hữu”, như vậy họ phỉ báng ta bằng điều không có thật, trống rỗng, dối trá, không tồn tại.
Pubbe cāti pubbe mahābodhimaṇḍamhiyeva ca.
Both formerly means both formerly, at the site of the great Bodhi tree.
Pubbe cā có nghĩa là: Trước đây, ngay tại Bồ-đề đạo tràng.
Etarahi cāti etarahi dhammadesanāyañca.
And now means and now, during the teaching of the Dhamma.
Etarahi cā có nghĩa là: Bây giờ, trong việc thuyết Pháp.
Dukkhañceva paññapemi, dukkhassa ca nirodhanti dhammacakkaṃ appavattetvā bodhimaṇḍe viharantopi dhammacakkappavattanato paṭṭhāya dhammaṃ desentopi catusaccameva paññapemīti attho.
I declare only suffering and the cessation of suffering means: whether dwelling at the site of the Bodhi tree before setting the Wheel of Dhamma in motion, or teaching the Dhamma starting from the setting in motion of the Wheel of Dhamma, I declare only the Four Truths. This is the meaning.
Dukkhañceva paññapemi, dukkhassa ca nirodhanti có nghĩa là: Dù ta ở tại Bồ-đề đạo tràng mà chưa chuyển Pháp luân, hay từ khi chuyển Pháp luân trở đi ta thuyết Pháp, ta chỉ tuyên bố Tứ Diệu Đế mà thôi.
Ettha hi dukkhaggahaṇena tassa mūlabhūto samudayo, nirodhaggahaṇena taṃsampāpako maggo gahitova hotīti veditabbo.
Here it should be understood that by the inclusion of suffering, its root, the origin, is included; and by the inclusion of cessation, the path that leads to it is also included.
Ở đây, cần hiểu rằng khi nói về Khổ, thì nguyên nhân của nó là Tập đế, và khi nói về Diệt, thì con đường dẫn đến Diệt là Đạo đế đã được bao hàm.
Tatra ceti tasmiṃ catusaccappakāsane.
And in that means in that declaration of the Four Truths.
Tatra ce có nghĩa là: Trong sự tuyên bố Tứ Diệu Đế đó.
Pareti saccāni ājānituṃ paṭivijjhituṃ asamatthapuggalā.
Others means persons who are incapable of knowing and penetrating the Truths.
Pare có nghĩa là những người không có khả năng hiểu biết và thấu triệt các sự thật.
Akkosantīti dasahi akkosavatthūhi akkosanti.
Revile means they revile with the ten bases for reviling.
Akkosantī có nghĩa là mắng nhiếc bằng mười điều mắng nhiếc.
Paribhāsantīti vācāya paribhāsanti.
Scorn means they scorn with their speech.
Paribhāsantī có nghĩa là phỉ báng bằng lời nói.
Rosenti vihesentīti rosessāma vihesessāmāti adhippāyena ghaṭṭenti dukkhāpenti.
Anger and vex means they provoke and cause suffering with the intention: ‘We will make him angry, we will vex him.’
Rosenti vihesentī có nghĩa là quấy rầy, làm khổ với ý định: "Chúng ta sẽ quấy rầy, chúng ta sẽ làm khổ".
Tatrāti tesu akkosādīsu, tesu vā parapuggalesu.
Towards that means towards those revilings, etc., or towards those other persons.
Tatrā có nghĩa là: Đối với những lời mắng nhiếc v.v. đó, hoặc đối với những người khác đó.
Āghātoti kopo.
Resentment means anger.
Āghāto có nghĩa là sự giận dữ.
Appaccayoti domanassaṃ.
Displeasure means sadness.
Appaccayo có nghĩa là sự bất mãn.
Anabhiraddhīti atuṭṭhi.
Dissatisfaction means discontent.
Anabhiraddhī có nghĩa là sự không hài lòng.
Tatra ceti catusaccappakāsaneyeva.
And in that means in that same declaration of the Four Truths.
Tatra ce có nghĩa là: Ngay trong sự tuyên bố Tứ Diệu Đế.
Pareti catusaccappakāsanaṃ ājānituṃ paṭivijjhituṃ samatthapuggalā.
Others means persons who are capable of knowing and penetrating the declaration of the Four Truths.
Pare có nghĩa là những người có khả năng hiểu biết và thấu triệt sự tuyên bố Tứ Diệu Đế.
Ānandoti ānandapīti.
Joy means joyful piti.
Ānando có nghĩa là sự hoan hỷ.
Uppilāvitattanti uppilāpanapīti.
Elation means uplifting piti.
Uppilāvitattanti có nghĩa là sự hoan hỷ dâng trào.
Tatra ceti catusaccappakāsanamhiyeva.
And in that means in that declaration of the Four Truths.
Tatra ce có nghĩa là: Ngay trong sự tuyên bố Tứ Diệu Đế.
Tatrāti sakkārādīsu.
Towards that means towards those honours, etc.
Tatrā có nghĩa là: Trong các sự cúng dường v.v.
Yaṃ kho idaṃ pubbe pariññātanti idaṃ khandhapañcakaṃ pubbe bodhimaṇḍe tīhi pariññāhi pariññātaṃ.
That which was formerly fully understood means this pentad of aggregates was formerly fully understood with the three kinds of full understanding at the site of the Bodhi tree.
Yaṃ kho idaṃ pubbe pariññātanti có nghĩa là: Năm uẩn này đã được Như Lai thấu triệt bằng ba loại tuệ tri (pariññā) trước đây tại Bồ-đề đạo tràng.
Tatthameti tasmiṃ khandhapañcake ime.
Therein these means in that pentad of aggregates, these...
Tatthame có nghĩa là: Trong năm uẩn này, những điều này.
Kiṃ vuttaṃ hoti?
What is being said?
Điều gì đã được nói?
Tatrāpi tathāgatassa ime sakkārā mayi karīyantīti vā ahaṃ ete anubhavāmīti vā na hoti.
Even there, it does not occur to the Tathāgata, 'These honours are being done to me,' or 'I am experiencing them.'
Ngay cả trong trường hợp đó, Như Lai cũng không nghĩ rằng: "Những sự cúng dường này được thực hiện cho ta" hay "Ta đang thụ hưởng những điều này".
Pubbe pariññātakkhandhapañcakaṃyeva ete sakkāre anubhotīti ettakameva hotīti.
It is only this much: 'The pentad of aggregates, formerly fully understood, experiences these honours.'
Chỉ có điều là năm uẩn đã được thấu triệt trước đây đang thụ hưởng những sự cúng dường này, chỉ có thế thôi.
Tasmāti yasmā saccāni paṭivijjhituṃ asamatthā tathāgatampi akkosanti, tasmā.
Therefore means because those who are unable to penetrate the Truths also revile the Tathāgata, therefore...
Tasmā có nghĩa là: Vì những người không có khả năng thấu triệt các sự thật đã mắng nhiếc cả Như Lai, nên.
Sesaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ.
The remainder should be understood in the way already explained.
Phần còn lại cần được hiểu theo cách đã nói.
247. Tasmā tiha, bhikkhave, yaṃ na tumhākanti yasmā attaniyepi chandarāgappahānaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya saṃvattati, tasmā yaṃ na tumhākaṃ, taṃ pajahathāti attho.
247. Therefore, Bhikkhus, what is not yours: because even in what is not one's own, the abandoning of sensual desire and lust leads to welfare and happiness for a long time, therefore, abandon what is not yours. This is the meaning.
247. Tasmā tiha, bhikkhave, yaṃ na tumhākanti có nghĩa là: Này các Tỳ-khưu, vì sự từ bỏ tham ái ngay cả đối với những gì không phải của mình cũng mang lại lợi ích và hạnh phúc lâu dài, nên các con hãy từ bỏ những gì không phải của các con.
Yathāpaccayaṃ vā kareyyāti yathā yathā iccheyya tathā tathā kareyya.
Or would do according to circumstance means: one would do whatever one wished to do.
Yathāpaccayaṃ vā kareyyāti có nghĩa là: Nó sẽ làm theo ý muốn của mình.
Na hi no etaṃ, bhante, attā vāti, bhante, etaṃ tiṇakaṭṭhasākhāpalāsaṃ amhākaṃ neva attā na amhākaṃ rūpaṃ na viññāṇanti vadanti.
Venerable sir, this is not our self means: Venerable sir, this grass, wood, branches, and leaves is not our self, not our form, not our consciousness, they say.
Na hi no etaṃ, bhante, attā vāti có nghĩa là: Bạch Thế Tôn, những cỏ, cây, cành, lá này không phải là tự ngã của chúng con, không phải là sắc của chúng con, không phải là thức của chúng con, họ nói vậy.
Attaniyaṃ vāti amhākaṃ cīvarādiparikkhāropi na hotīti attho.
Or what belongs to self means: it is not even our requisites such as robes, etc. This is the meaning.
Attaniyaṃ vāti có nghĩa là: Ngay cả những vật dụng như y phục của chúng con cũng không phải là của chúng con.
Evameva kho, bhikkhave, yaṃ na tumhākaṃ taṃ pajahathāti bhagavā, khandhapañcakaṃyeva na tumhākanti dassetvā pajahāpeti, tañca kho na uppāṭetvā, luñcitvā vā.
So too, Bhikkhus, abandon what is not yours: the Blessed One, having shown that the pentad of aggregates is not yours, has them abandon it; but not by tearing it out or pulling it up.
Evameva kho, bhikkhave, yaṃ na tumhākaṃ taṃ pajahathāti có nghĩa là: Này các Tỳ-khưu, Thế Tôn đã chỉ ra rằng năm uẩn không phải là của các con, và Ngài đã khiến các con từ bỏ chúng, nhưng không phải bằng cách nhổ bỏ hay vứt bỏ.
Chandarāgavinayena panetaṃ pajahāpeti.
Rather, he has them abandon it by the removal of sensual desire and lust.
Mà Ngài khiến các con từ bỏ chúng bằng cách diệt trừ tham ái.
248. Evaṃ svākkhātoti ettha tiparivaṭṭato paṭṭhāya yāva imaṃ ṭhānaṃ āharitumpi vaṭṭati, paṭilomena pemamattakena saggaparāyaṇato paṭṭhāya yāva imaṃ ṭhānaṃ āharitumpi vaṭṭati.
248. So well-proclaimed: Here, it is appropriate to bring this up starting from the threefold turning, and it is also appropriate to bring it up in reverse order starting from the destination of heaven through mere affection.
248. Evaṃ svākkhātoti ở đây, từ ba vòng quay trở đi cho đến chỗ này cũng có thể được dẫn chứng; và ngược lại, từ sự hướng đến cõi trời chỉ với một chút tình yêu thương cho đến chỗ này cũng có thể được dẫn chứng.
Svākkhātoti sukathito.
Well-proclaimed means well-spoken.
Svākkhātoti có nghĩa là được thuyết giảng tốt đẹp.
Sukathitattā eva uttāno vivaṭo pakāsito.
Because it is well-spoken, it is plain, open, and manifest.
Vì được thuyết giảng tốt đẹp nên nó rõ ràng, hiển lộ, được công bố.
Chinnapilotikoti pilotikā vuccati chinnaṃ bhinnaṃ tattha tattha sibbitaṃ gaṇṭhikataṃ jiṇṇaṃ vatthaṃ, taṃ yassa natthi, aṭṭhahatthaṃ vā navahatthaṃ vā ahatasāṭakaṃ nivattho, so chinnapilotiko nāma.
Without rags: a rag is called a worn-out cloth that is cut, torn, stitched here and there, and knotted. One for whom this is not the case, who wears a new eight or nine-cubit long cloth, is called one without rags.
Chinnapilotikoti pilotikā được gọi là một tấm vải cũ rách, vá víu, thắt nút ở khắp nơi; người nào không có tấm vải như vậy, mà mặc một tấm vải mới, dài tám hay chín khuỷu tay, thì người đó được gọi là chinnapilotiko.
Ayampi dhammo tādiso, na hettha kohaññādivasena chinnabhinnasibbitagaṇṭhikatabhāvo atthi.
This Dhamma is also like that; there is no state of being torn, ripped, stitched, or knotted by way of deceitfulness, etc.
Pháp này cũng giống như vậy, không có sự rách nát, vá víu, thắt nút do gian lận v.v. ở đây.
Apica kacavaro pilotikoti vuccati.
Moreover, rubbish is called a rag.
Hơn nữa, rác rưởi được gọi là pilotika.
Imasmiñca sāsane samaṇakacavaraṃ nāma patiṭṭhātuṃ na labhati.
And in this dispensation, so-called ascetic-rubbish cannot find a footing.
Trong giáo pháp này, rác rưởi của Sa-môn không thể tồn tại.
Tenevāha –
Thus he said:
Vì thế, Ngài đã nói:
Tattha dhammānusārino saddhānusārinoti ime dve sotāpattimaggaṭṭhā honti.
Therein, Dhamma-followers and faith-followers: these two are established in the path of stream-entry.
Trong đó, dhammānusārino (người tùy thuận Pháp) và saddhānusārino (người tùy thuận Tín) là hai bậc đang ở trên đạo Tu-đà-hoàn.
Yathāha – ‘‘katamo ca puggalo dhammānusārī?
As it is said: “And which person is a Dhamma-follower?
Như đã nói: “Thế nào là người tùy thuận Pháp?
Yassa puggalassa sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipannassa paññindriyaṃ adhimattaṃ hoti, paññāvāhiṃ paññāpubbaṅgamaṃ ariyamaggaṃ bhāveti.
A person practicing for the realization of the fruit of stream-entry, for whom the faculty of wisdom is predominant; he develops the noble path with wisdom as the vehicle, with wisdom as the forerunner.
Người nào khi đang thực hành để chứng đắc quả Tu-đà-hoàn, có tuệ căn vượt trội, tu tập Thánh đạo với tuệ dẫn đầu, tuệ đi trước.
Ayaṃ vuccati puggalo dhammānusārī.
This person is called a Dhamma-follower.
Người này được gọi là người tùy thuận Pháp.
Sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo dhammānusārī, phale ṭhito diṭṭhippatto.
A person practicing for the realization of the fruit of stream-entry is a Dhamma-follower; established in the fruit, he is one who has attained the vision.
Người đang thực hành để chứng đắc quả Tu-đà-hoàn là người tùy thuận Pháp, khi đã an trú trong quả vị thì là bậc Kiến đáo.
Katamo ca puggalo saddhānusārī?
And which person is a faith-follower?
Thế nào là người tùy thuận Tín?
Yassa puggalassa sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipannassa saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, saddhāvāhiṃ saddhāpubbaṅgamaṃ ariyamaggaṃ bhāveti.
For whichever person practicing for the realization of the fruit of stream-entry the faith faculty is predominant, he develops the noble path led by faith, with faith as the forerunner.
Vị nào đang thực hành để chứng đắc quả Nhập Lưu (Sotāpatti), có tín căn (saddhindriya) vượt trội, vị ấy tu tập Thánh đạo (ariyamagga) với niềm tin là động lực, niềm tin là tiên phong.
Ayaṃ vuccati puggalo saddhānusārī.
This person is called a faith-follower (saddhānusārī).
Vị nhân này được gọi là Tùy Tín Hành (Saddhānusārī).
Sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo saddhānusārī, phale ṭhito saddhāvimutto’’ti (pu. pa. 30).
A person practicing for the realization of the fruit of stream-entry is a faith-follower; one established in the fruit is liberated by faith (saddhāvimutta).
Vị nhân đang thực hành để chứng đắc quả Nhập Lưu là Tùy Tín Hành, vị đã an trú trong quả là Tín Giải Thoát (Saddhāvimutto).
Yesaṃ mayi saddhāmattaṃ pemamattanti iminā yesaṃ añño ariyadhammo natthi, tathāgate pana saddhāmattaṃ pemamattameva hoti.
By the words for whom there is mere faith, mere affection for me, it is meant those who have no other noble dhamma, but for whom there is just mere faith, mere affection for the Tathāgata.
Với câu “ Những ai có niềm tin và tình yêu đối với Ta”, ý muốn nói những ai không có Thánh pháp (ariyadhamma) nào khác, mà chỉ có niềm tin và tình yêu đối với Như Lai.
Te vipassakapuggalā adhippetā.
Those persons practicing insight (vipassanā) are intended.
Những vị đó được xem là các hành giả tu tập thiền quán (vipassanā).
Vipassakabhikkhūnañhi evaṃ vipassanaṃ paṭṭhapetvā nisinnānaṃ dasabale ekā saddhā ekaṃ pemaṃ uppajjati.
For indeed, for insight-practicing monks who are seated having established insight in this way, a singular faith, a singular affection arises for the one with the Ten Powers.
Khi các Tỳ khưu tu tập thiền quán đã an tọa và bắt đầu thiền quán như vậy, thì một niềm tin và một tình yêu sẽ khởi lên đối với Đấng Thập Lực.
Tāya saddhāya tena pemena hatthe gahetvā sagge ṭhapitā viya honti, niyatagatikā kira ete.
By that faith, by that affection, they are as if taken by the hand and established in heaven; it is said their destination is certain.
Với niềm tin và tình yêu đó, họ như được nắm tay đặt lên trời, quả thật những vị này có đường đi đã định.
Porāṇakattherā pana evarūpaṃ bhikkhuṃ cūḷasotāpannoti vadanti.
The ancient elder monks, however, call such a monk a "lesser stream-enterer" (cūḷasotāpanna).
Tuy nhiên, các trưởng lão thời xưa gọi vị Tỳ khưu như vậy là Tiểu Nhập Lưu (Cūḷasotāpanna).
Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
The meaning of the remainder everywhere is clear.
Phần còn lại đều có nghĩa rõ ràng ở khắp mọi nơi.
249. Evaṃ me sutanti vammikasuttaṃ.
249. Thus have I heard is the Vammika Sutta.
249. Như vầy tôi nghe là Kinh Vammika.
Tattha āyasmāti piyavacanametaṃ.
Therein, venerable is a term of affection.
Trong đó, Tôn giả là lời nói thân ái.
Kumārakassapoti tassa nāmaṃ.
Kumārakassapa is his name.
Kumārakassapa là tên của vị ấy.
Kumārakāle pabbajitattā pana bhagavatā, ‘‘kassapaṃ pakkosatha, idaṃ phalaṃ vā khādanīyaṃ vā kassapassa dethā’’ti vutte, katarassa kassapassāti kumārakassapassāti evaṃ gahitanāmattā tato paṭṭhāya vuḍḍhakālepi ‘‘kumārakassapo’’ tveva vuccati.
Because he had gone forth in his youth, when the Blessed One said, "Call Kassapa, give this fruit or this edible to Kassapa," and it was asked, "To which Kassapa?" he was referred to as "to Kumārakassapa." Due to being named in this way, from that time onwards, even in his old age, he was called just "Kumārakassapa."
Vì xuất gia từ khi còn nhỏ, khi Đức Thế Tôn phán: “Hãy gọi Kassapa đến, hãy dâng trái cây hay đồ ăn này cho Kassapa”, và khi được hỏi: “Dâng cho Kassapa nào?”, thì được trả lời: “Dâng cho Kumārakassapa”. Vì được đặt tên như vậy, nên từ đó về sau, ngay cả khi đã lớn tuổi, vị ấy vẫn được gọi là “Kumārakassapa”.
Apica raññā posāvanikaputtattāpi taṃ ‘‘kumārakassapo’’ti sañjāniṃsu.
Moreover, because he was the king's foster-son, they recognized him as "Kumārakassapa."
Hơn nữa, vì là con nuôi của nhà vua, nên họ cũng gọi vị ấy là “Kumārakassapa”.
Ayaṃ panassa pubbayogato paṭṭhāya āvibhāvakathā –
And this is the account of his appearance, beginning from his past connection—
Đây là câu chuyện về sự xuất hiện của vị ấy từ các duyên nghiệp quá khứ –
Tadā kira parinibbutassa bhagavato sāsane osakkante pañca bhikkhū nisseṇiṃ bandhitvā pabbataṃ abhiruyha samaṇadhammaṃ akaṃsu.
It is said that at that time, as the Dispensation of the Blessed One who had attained final Nibbāna was declining, five monks tied a ladder, climbed a mountain, and practiced the ascetic's duties.
Nghe nói, khi giáo pháp của Đức Phật đã nhập Niết Bàn suy tàn, năm vị Tỳ khưu đã buộc thang leo lên núi để thực hành đời sống Sa môn.
Saṅghatthero tatiyadivase arahattaṃ patto.
The Elder of the community attained Arahantship on the third day.
Vị Trưởng lão Tăng (Saṅghatthera) đã chứng A La Hán vào ngày thứ ba.
Anuthero catutthadivase anāgāmī ahosi.
The next senior Elder became a non-returner on the fourth day.
Vị Thứ Tăng (Anutthera) đã trở thành Bất Hoàn (Anāgāmī) vào ngày thứ tư.
Itare tayo visesaṃ nibbattetuṃ asakkontā devaloke nibbattiṃsu.
The other three, unable to bring about any special attainment, were reborn in the devaloka.
Ba vị còn lại, vì không thể chứng đắc được pháp đặc biệt, đã tái sinh vào cõi trời.
Tesaṃ ekaṃ buddhantaraṃ devesu ca manussesu ca sampattiṃ anubhontānaṃ eko takkasilāyaṃ rājakule nibbattitvā pukkusāti nāma rājā hutvā bhagavantaṃ uddissa pabbajitvā rājagahaṃ gacchanto kumbhakārasālāyaṃ bhagavato dhammadesanaṃ sutvā anāgāmiphalaṃ patto.
Among them, while they were enjoying prosperity among devas and humans for one Buddha-interval, one was reborn in a royal family in Takkasilā and became a king named Pukkusāti. He went forth with the Blessed One in mind, and while going to Rājagaha, he heard the Blessed One's Dhamma discourse in a potter's hall and attained the fruit of non-returning.
Trong khoảng thời gian giữa hai Đức Phật, khi đang hưởng thụ sự giàu sang ở cõi trời và cõi người, một trong số họ đã tái sinh vào hoàng tộc ở Takkasilā, trở thành vua tên là Pukkusāti, rồi xuất gia vì Đức Thế Tôn, trên đường đến Rājagaha, đã nghe pháp thoại của Đức Thế Tôn tại nhà của người thợ gốm và chứng đắc quả Bất Hoàn.
Eko ekasmiṃ samuddapaṭṭane kulaghare nibbattitvā nāvaṃ āruyha bhinnanāvo dārucīrāni nivāsetvā lābhasampattiṃ patto, ‘‘ahaṃ arahā’’ti cittaṃ uppādetvā, ‘‘na tvaṃ arahā, gaccha satthāraṃ pañhaṃ pucchā’’ti atthakāmāya devatāya codito tathā katvā arahattaphalaṃ patto.
One was reborn in a family household in a certain seaport town, boarded a ship, and when the ship was wrecked, he dressed in wood-bark cloth and attained a wealth of gains. Having conceived the thought, "I am an Arahant," he was prompted by a well-wishing devatā who said, "You are not an Arahant. Go and ask the Teacher a question." Having done so, he attained the fruit of Arahantship.
Một vị khác tái sinh vào một gia đình quý tộc ở một thành phố cảng biển, lên thuyền, thuyền bị vỡ, mặc áo làm từ vỏ cây, đạt được sự giàu sang về lợi lộc, rồi khởi tâm nghĩ: “Ta là A La Hán”, nhưng được một vị trời muốn lợi ích nhắc nhở: “Ngươi không phải A La Hán, hãy đi hỏi Đức Đạo Sư một câu hỏi”, vị ấy đã làm theo và chứng đắc quả A La Hán.
Eko rājagahe ekissā kuladārikāya kucchimhi uppanno.
One arose in the womb of a young lady of a good family in Rājagaha.
Một vị khác sinh ra trong bụng một cô gái quý tộc ở Rājagaha.
Sā ca paṭhamaṃ mātāpitaro yācitvā pabbajjaṃ alabhamānā kulagharaṃ gatā gabbhasaṇṭhitampi ajānantī sāmikaṃ ārādhetvā tena anuññātā bhikkhunīsu pabbajitā.
She, having first requested her parents for permission to go forth and not receiving it, went to her husband's family home. Unaware that she had conceived, she pleased her husband, and having been given his permission, she went forth among the bhikkhunīs.
Ban đầu, cô ấy xin cha mẹ xuất gia nhưng không được phép, nên cô ấy đã về nhà chồng, không biết mình đã mang thai, cô ấy đã làm hài lòng chồng và được chồng cho phép xuất gia làm Tỳ khưu ni.
Tassā gabbhininimittaṃ disvā bhikkhuniyo devadattaṃ pucchiṃsu, so ‘‘assamaṇī’’ti āha.
Seeing the signs of her pregnancy, the bhikkhunīs asked Devadatta, who said, "She is no ascetic woman."
Thấy dấu hiệu mang thai của cô ấy, các Tỳ khưu ni đã hỏi Devadatta, ông ta nói: “Cô ta không phải là Sa môn ni.”
Dasabalaṃ pucchiṃsu, satthā upālittheraṃ paṭicchāpesi.
They asked the one of Ten Powers. The Teacher assigned the Elder Upāli.
Họ hỏi Đức Thập Lực, Đức Đạo Sư đã giao cho Trưởng lão Upāli giải quyết.
Thero sāvatthinagaravāsīni kulāni visākhañca upāsikaṃ pakkosāpetvā sodhento, – ‘‘pure laddho gabbho, pabbajjā arogā’’ti āha.
The Elder summoned the families residing in the city of Sāvatthī and the female lay disciple Visākhā, and upon investigating, he declared, "The conception occurred before, the going forth is faultless."
Trưởng lão đã cho gọi các gia đình cư trú tại thành Sāvatthi và nữ cư sĩ Visākhā đến để điều tra, rồi phán: “Thai đã có trước khi xuất gia, sự xuất gia là vô tỳ vết.”
Satthā ‘‘suvinicchitaṃ adhikaraṇa’’nti therassa sādhukāraṃ adāsi.
The Teacher gave his approval to the Elder, saying, "The legal issue has been well-decided."
Đức Đạo Sư đã tán thán Trưởng lão: “Vụ việc đã được phán quyết rất tốt.”
Sā bhikkhunī suvaṇṇabimbasadisaṃ puttaṃ vijāyi, taṃ gahetvā rājā pasenadi kosalo posāpesi.
That bhikkhunī gave birth to a son who resembled a golden image. King Pasenadi of Kosala took him and had him raised.
Vị Tỳ khưu ni ấy đã sinh một đứa con trai giống như tượng vàng, vua Pasenadi Kosala đã nhận nuôi đứa bé ấy.
‘‘Kassapo’’ti cassa nāmaṃ katvā aparabhāge alaṅkaritvā satthu santikaṃ netvā pabbājesi.
Having named him "Kassapa," he later had him adorned, brought him to the Teacher's presence, and had him go forth.
Đặt tên cho đứa bé là Kassapa, sau đó vua đã trang điểm cho đứa bé và đưa đến Đức Đạo Sư để xuất gia.
Iti rañño posāvanikaputtattāpi taṃ ‘‘kumārakassapo’’ti sañjāniṃsūti.
Thus, because he was the king's foster-son, they recognized him as "Kumārakassapa."
Vì vậy, do là con nuôi của nhà vua, nên họ cũng gọi vị ấy là “Kumārakassapa”.
Andhavaneti evaṃnāmake vane.
In Andhavana: in the forest with this name.
Trong rừng Andhavana là trong khu rừng có tên như vậy.
Taṃ kira vanaṃ dvinnaṃ buddhānaṃ kāle avijahitanāmaṃ andhavanaṃtveva paññāyati.
It is said that this forest, with its name unchanged during the time of two Buddhas, was known simply as Andhavana.
Nghe nói, khu rừng đó vẫn giữ tên Andhavana trong thời của hai Đức Phật.
Tatrāyaṃ paññattivibhāvanā – appāyukabuddhānañhi sarīradhātu na ekagghanā hoti.
Herein is the explanation of the designation: For Buddhas with short lifespans, the bodily relics are not in a single solid mass.
Đây là sự giải thích về danh xưng đó – Xá lợi thân của các Đức Phật có tuổi thọ ngắn không phải là một khối đặc.
Adhiṭṭhānānubhāvena vippakiriyati.
Through the power of their resolution, they are scattered.
Do năng lực của sự quyết định, xá lợi được phân tán.
Teneva amhākampi bhagavā, – ‘‘ahaṃ na ciraṭṭhitiko, appakehi sattehi ahaṃ diṭṭho, yehi na diṭṭho, teva bahutarā, te me dhātuyo ādāya tattha tattha pūjentā saggaparāyaṇā bhavissantī’’ti parinibbānakāle, ‘‘attano sarīraṃ vippakiriyatū’’ti adhiṭṭhāsi.
For this very reason, our Blessed One also, at the time of his final Nibbāna, resolved, "Let my body be scattered," thinking: "I will not endure for long. I have been seen by only a few beings; those who have not seen me are far more numerous. Taking my relics, they will worship them in various places and will be destined for heaven."
Chính vì vậy, Đức Thế Tôn của chúng ta, vào lúc nhập Niết Bàn, đã quyết định: “Ta sẽ không trụ thế lâu dài, Ta đã được ít chúng sinh thấy, những ai chưa thấy Ta thì nhiều hơn, họ sẽ thỉnh xá lợi của Ta và cúng dường ở khắp nơi, rồi sẽ được sinh về cõi trời”, và Ngài đã quyết định: “Hãy để thân xá lợi của Ta được phân tán.”
Dīghāyukabuddhānaṃ pana suvaṇṇakkhandho viya ekagghanaṃ dhātusarīraṃ tiṭṭhati.
For Buddhas with long lifespans, however, the relic-body remains in a single solid mass, like a block of gold.
Còn xá lợi thân của các Đức Phật có tuổi thọ dài thì là một khối đặc như khối vàng.
Kassapassāpi bhagavato tatheva aṭṭhāsi.
The relics of the Blessed One Kassapa also remained in just that way.
Xá lợi của Đức Phật Kassapa cũng vậy, là một khối đặc.
Tato mahājanā sannipatitvā, ‘‘dhātuyo ekagghanā na sakkā viyojetuṃ, kiṃ karissāmā’’ti sammantayitvā ekagghanameva cetiyaṃ karissāma, kittakaṃ pana hotu tanti āhaṃsu.
Then a great crowd of people gathered and conferred, saying, "The relics are in a single solid mass and cannot be divided. What shall we do?" They said, "Let us build a single solid cetiya. But how large should it be?"
Sau đó, đại chúng tụ họp lại, bàn bạc: “Xá lợi là một khối đặc, không thể phân chia được, chúng ta sẽ làm gì đây?” và nói: “Chúng ta sẽ xây một bảo tháp từ một khối đặc, nhưng nó sẽ cao bao nhiêu?”
Eke sattayojaniyanti āhaṃsu.
Some said, "Seven yojanas."
Một số người nói là bảy dojana.
Etaṃ atimahantaṃ, anāgate jaggituṃ na sakkā, chayojanaṃ hotu, pañcayojanaṃ… catuyojanaṃ… tiyojanaṃ… dviyojanaṃ… ekayojanaṃ hotūti sanniṭṭhānaṃ katvā iṭṭhakā kīdisā hontūti bāhirante iṭṭhakā rattasuvaṇṇamayā ekagghanā satasahassagghanikā hontu, abbhantarimante paññāsasahassagghanikā.
"That is too large; in the future, it cannot be maintained. Let it be six yojanas, five yojanas... four yojanas... three yojanas... two yojanas... let it be one yojana." Having reached this conclusion, they considered, "What sort of bricks should there be?" "Let the bricks on the outer edge be made of solid red gold, each worth a hundred thousand. Let those on the inner edge be worth fifty thousand."
“Cái đó quá lớn, sau này không thể bảo trì được, hãy làm sáu dojana, năm dojana… bốn dojana… ba dojana… hai dojana… một dojana đi”, sau khi quyết định như vậy, họ hỏi: “Gạch sẽ như thế nào?” Họ quyết định: “Ở bên ngoài, gạch sẽ làm bằng vàng đỏ nguyên khối, trị giá một trăm ngàn, ở bên trong, trị giá năm mươi ngàn.
Haritālamanosilāhi mattikākiccaṃ kayiratu, telena udakakiccanti niṭṭhaṃ gantvā cattāri mukhāni catudhā vibhajiṃsu.
"Let the work of mortar be done with orpiment and realgar, and the work of water with oil." Having decided this, they divided the four faces into four parts.
Hãy dùng hoàng thạch và hùng hoàng để làm vữa, dùng dầu để làm nước”, sau khi đi đến quyết định này, họ chia bốn mặt thành bốn phần.
Rājā ekaṃ mukhaṃ gaṇhi, rājaputto pathavindarakumāro ekaṃ, amaccānaṃ jeṭṭhako hutvā senāpati ekaṃ, janapadānaṃ jeṭṭhako hutvā seṭṭhi ekaṃ.
The king took one face, the crown prince Pathavindara took one, the commander-in-chief, being the chief of the ministers, took one, and the wealthy merchant, being the chief of the country folk, took one.
Vua nhận một mặt, hoàng tử Paṭhavindara nhận một mặt, vị tổng tư lệnh là trưởng của các quan đại thần nhận một mặt, và vị trưởng giả là trưởng của các cư dân trong nước nhận một mặt.
Tattha dhanasampannatāya rājāpi suvaṇṇaṃ nīharāpetvā attanā gahitamukhe kammaṃ ārabhi, uparājāpi, senāpatipi.
There, due to his wealth, the king had gold brought out and began the work on the face he had taken, as did the crown prince and the commander-in-chief.
Trong đó, vì giàu có, nhà vua cũng cho khai thác vàng và bắt đầu công việc ở mặt mà mình đã nhận, thái tử cũng vậy, tổng tư lệnh cũng vậy.
Seṭṭhinā gahitamukhe pana kammaṃ olīyati.
But on the face taken by the wealthy merchant, the work was delayed.
Nhưng công việc ở mặt mà trưởng giả đã nhận thì bị đình trệ.
Tato yasorato nāma eko upāsako tepiṭako bhāṇako anāgāmī ariyasāvako, so kammaṃ olīyatīti ñatvā pañca sakaṭasatāni yojāpetvā janapadaṃ gantvā ‘‘kassapasammāsambuddho vīsativassasahassāni ṭhatvā parinibbuto.
Then a certain lay follower named Yasoraṭa, a non-returner and noble disciple who recited the Tipiṭaka, knowing that the work was delayed, had five hundred carts yoked and went to the countryside, saying, "The Fully Enlightened Kassapa, having lived for twenty thousand years, has attained final Nibbāna.
Sau đó, một nam cư sĩ tên là Yasoratta, là một người thuyết pháp thông thạo Tam Tạng (Tepiṭaka), là một Thánh đệ tử Bất Hoàn, khi biết công việc bị đình trệ, đã cho chuẩn bị năm trăm cỗ xe và đi đến các vùng quê để nói: “Đức Chánh Đẳng Giác Kassapa đã nhập Niết Bàn sau khi trụ thế hai mươi ngàn năm.
Tassa yojanikaṃ ratanacetiyaṃ kayirati, yo yaṃ dātuṃ ussahati suvaṇṇaṃ vā hiraññaṃ vā sattaratanaṃ vā haritālaṃ vā manosilaṃ vā, so taṃ detū’’ti samādapesi.
"A jewel cetiya one yojana in size is being made for him. Whoever is able to give anything—gold, silver, the seven kinds of jewels, orpiment, or realgar—let him give it," thus he encouraged them.
Một bảo tháp bằng ngọc cao một do-tuần đang được xây dựng cho Ngài. Ai có thể cúng dường vàng, bạc, bảy loại ngọc quý, hùng hoàng, hay thư hoàng, thì hãy cúng dường vật đó!” Ông đã khuyến khích như vậy.
Manussā attano attano thāmena hiraññasuvaṇṇādīni adaṃsu.
The people gave gold, silver, and so forth, each according to their own ability.
Mọi người đã cúng dường vàng bạc, v.v., tùy theo khả năng của mình.
Asakkontā telataṇḍulādīni dentiyeva.
Those who were unable gave just oil, rice, and so forth.
Những người không có khả năng thì cúng dường dầu, gạo, v.v.
Upāsako telataṇḍulādīni kammakārānaṃ bhattavetanatthaṃ pahiṇāti, avasesehi suvaṇṇaṃ cetāpetvā pahiṇāti, evaṃ sakalajambudīpaṃ acari.
The lay devotee sent the oil, rice, and so forth for the food and wages of the workers, and with the remaining items, he had gold bought and sent it. In this way, he traveled throughout all of Jambudīpa.
Vị cận sự nam gửi dầu, gạo, v.v. để làm lương thực cho những người thợ, và từ những thứ còn lại, ông mua vàng rồi gửi đi. Cứ như vậy, ông đã đi khắp toàn cõi Jambudīpa.
Cetiye kammaṃ niṭṭhitanti cetiyaṭṭhānato paṇṇaṃ pahiṇiṃsu – ‘‘niṭṭhitaṃ kammaṃ ācariyo āgantvā cetiyaṃ vandatū’’ti.
From the site of the cetiya, they sent a letter: “The work is finished. Let the teacher come and pay homage to the cetiya.”
Họ gửi thư từ nơi xây tháp rằng: “Công việc xây tháp đã hoàn tất, thưa thầy. Xin thầy hãy đến chiêm bái bảo tháp.”
Sopi paṇṇaṃ pahiṇi – ‘‘mayā sakalajambudīpo samādapito, yaṃ atthi, taṃ gahetvā kammaṃ niṭṭhāpentū’’ti.
He too sent a letter: “I have encouraged all of Jambudīpa. Whatever there is, take it and finish the work.”
Ông cũng gửi thư lại rằng: “Tôi đã khuyến khích khắp toàn cõi Jambudīpa. Hãy lấy những gì có được và hoàn tất công việc.”
Dvepi paṇṇāni antarāmagge samāgamiṃsu.
Both letters met on the road.
Cả hai bức thư gặp nhau trên đường.
Ācariyassa paṇṇato pana cetiyaṭṭhānato paṇṇaṃ paṭhamataraṃ ācariyassa hatthaṃ agamāsi.
However, the letter from the cetiya site reached the teacher’s hand before the teacher's letter.
Tuy nhiên, bức thư từ nơi xây tháp đến tay vị thầy trước bức thư của vị thầy.
So paṇṇaṃ vācetvā cetiyaṃ vandissāmīti ekakova nikkhami.
After reading the letter, he set out all by himself, thinking, “I will pay homage to the cetiya.”
Ông đọc thư và một mình lên đường, nghĩ rằng: “Ta sẽ đi chiêm bái bảo tháp.”
Antarāmagge aṭaviyaṃ pañca corasatāni uṭṭhahiṃsu.
On the way, in a forest, five hundred thieves arose.
Trên đường đi, trong rừng, năm trăm tên cướp đã nổi dậy.
Tatrekacce taṃ disvā iminā sakalajambudīpato hiraññasuvaṇṇaṃ sampiṇḍitaṃ, nidhikumbhī no pavaṭṭamānā āgatāti avasesānaṃ ārocetvā taṃ aggahesuṃ.
Among them, some, upon seeing him, informed the rest, saying, “This man has collected gold and silver from all of Jambudīpa. A flowing pot of treasure has come to us,” and they seized him.
Một số trong bọn chúng thấy ông và nói: “Người này đã thu gom vàng bạc từ khắp Jambudīpa. Một bình kho báu đang đến với chúng ta!” Rồi chúng báo cho những tên còn lại và bắt ông.
Kasmā tātā, maṃ gaṇhathāti?
“My good sirs, why do you seize me?”
“Này các con, tại sao các con lại bắt ta?”
Tayā sakalajambudīpato sabbaṃ hiraññasuvaṇṇaṃ sampiṇḍitaṃ, amhākampi thokaṃ thokaṃ dehīti.
“You have collected all the gold and silver from all of Jambudīpa. Give us a little bit too.”
“Ông đã thu gom tất cả vàng bạc từ khắp Jambudīpa. Hãy cho chúng tôi một ít.”
Kiṃ tumhe na jānātha, kassapo bhagavā parinibbuto, tassa yojanikaṃ ratanacetiyaṃ kayirati, tadatthāya mayā samādapitaṃ, no attano atthāya.
“Don't you know? The Blessed One Kassapa has attained parinibbāna. A jewel cetiya one yojana in size is being made for him. It was for that purpose that I encouraged donations, not for my own sake.
“Các con không biết sao? Đức Kassapa Thế Tôn đã nhập Niết-bàn. Một bảo tháp bằng ngọc cao một do-tuần đang được xây dựng cho Ngài. Ta đã khuyến khích vì mục đích đó, không phải vì lợi ích của riêng ta.
Taṃ taṃ laddhaladdhaṭṭhānato tattheva pesitaṃ, mayhaṃ pana nivatthasāṭakamattaṃ ṭhapetvā aññaṃ vittaṃ kākaṇikampi natthīti.
Whatever was received, from wherever it was received, was sent right there. As for me, apart from the single cloth I am wearing, I do not have even a kākaṇika of wealth.”
Tất cả những gì nhận được từ mọi nơi đều đã được gửi đến đó. Còn ta, ngoài tấm y đang mặc, không có một đồng kākaṇika nào cả.”
Eke, ‘‘evametaṃ vissajetha ācariya’’nti āhaṃsu.
Some said, “This is true. Release the teacher.”
Một số tên nói: “Phải rồi, hãy thả vị thầy này ra!”
Eke, ‘‘ayaṃ rājapūjito amaccapūjito, amhesu kañcideva nagaravīthiyaṃ disvā rājarājamahāmattādīnaṃ ārocetvā anayavyasanaṃ pāpuṇāpeyyā’’ti āhaṃsu.
Others said, “This man is honored by the king and honored by the ministers. If he sees any one of us in a city street, he could inform the king, the king’s great ministers, and others, and bring us to ruin and disaster.”
Một số tên khác nói: “Người này được vua và các đại thần tôn kính. Nếu ông ta nhìn thấy bất kỳ ai trong chúng ta ở đường phố thành phố, ông ta sẽ báo cho vua và các đại thần, và chúng ta sẽ gặp tai họa.”
Upāsako, ‘‘tātā, nāhaṃ evaṃ karissāmī’’ti āha.
The lay devotee said, “My good sirs, I would not do such a thing.”
Vị cận sự nam nói: “Này các con, ta sẽ không làm như vậy.”
Tañca kho tesu kāruññena, na attano jīvitanikantiyā.
And this he said out of compassion for them, not out of any attachment to his own life.
Lời đó của ông là do lòng từ bi đối với chúng, không phải vì muốn níu kéo mạng sống của mình.
Atha tesu gahetabbo vissajjetabboti vivadantesu gahetabboti laddhikā eva bahutarā hutvā jīvitā voropayiṃsu.
Then, while they were arguing whether he should be seized or released, those who held the view that he should be seized became the majority and deprived him of his life.
Sau đó, khi chúng đang tranh cãi rằng nên bắt hay thả, thì những tên có quan điểm “phải bắt” chiếm đa số và đã đoạt mạng ông.
Tesaṃ balavaguṇe ariyasāvake aparādhena nibbutadīpasikhā viya akkhīni antaradhāyiṃsu.
Because of their offense against the noble disciple of powerful virtue, their eyes vanished like the flame of an extinguished lamp.
Do tội lỗi đối với vị Thánh đệ tử có nhiều đức tính cao quý đó, mắt của chúng đã biến mất, như ngọn đèn đã tắt.
Te, ‘‘kahaṃ bho cakkhu, kahaṃ bho cakkhū’’ti vippalapantā ekacce ñātakehi gehaṃ nītā.
Wailing, “Where are our eyes, sirs? Where are our eyes, sirs?” some were led home by their relatives.
Chúng kêu la: “Này các bạn, mắt đâu rồi? Này các bạn, mắt đâu rồi?” Một số tên được người thân đưa về nhà.
Ekacce noñātakā anāthāti tattheva aṭaviyaṃ rukkhamūle paṇṇasālāyaṃ vasiṃsu.
Some, who were without relatives and helpless, lived right there in the forest in a leaf-hut at the foot of a tree.
Một số tên không có người thân, không nơi nương tựa, đã ở lại đó trong rừng, dưới gốc cây, trong túp lều lá.
Aṭaviṃ āgatamanussā kāruññena tesaṃ taṇḍulaṃ vā puṭabhattaṃ vā paribbayaṃ vā denti.
People who came to the forest, out of compassion, gave them rice, or a parcel of food, or provisions.
Những người đi vào rừng vì lòng từ bi đã cho chúng gạo, cơm nắm, hoặc chi phí sinh hoạt.
Dārupaṇṇādīnaṃ atthāya gantvā āgatā manussā kuhiṃ gatatthāti vutte andhavanaṃ gatamhāti vadanti.
When people who had gone for firewood, leaves, and so on, were asked on their return, “Where have you been?” they would reply, “We have been to the Blind Forest.”
Khi được hỏi: “Các người đã đi đâu?”, những người đi lấy củi, lá, v.v., khi trở về, nói: “Chúng tôi đã đi đến khu rừng mù (Andhavana).”
Evaṃ dvinnampi buddhānaṃ kāle taṃ vanaṃ andhavanaṃtveva paññāyati.
Thus, during the time of both Buddhas, that forest was known as the Blind Forest.
Như vậy, khu rừng đó được biết đến với tên Andhavana (Rừng Mù) trong thời của cả hai Đức Phật.
Kassapabuddhakāle panetaṃ chaḍḍitajanapade aṭavi ahosi.
However, in the time of the Buddha Kassapa, it was a wilderness in an abandoned country.
Vào thời Đức Phật Kassapa, đây là một khu rừng hoang vắng trong một vùng đất bị bỏ hoang.
Amhākaṃ bhagavato kāle sāvatthiyā avidūre jetavanassa piṭṭhibhāge pavivekakāmānaṃ kulaputtānaṃ vasanaṭṭhānaṃ padhānagharaṃ ahosi, tattha āyasmā kumārakassapo tena samayena sekhapaṭipadaṃ pūrayamāno viharati.
In the time of our Blessed One, not far from Sāvatthī, behind the Jeta's Grove, there was a meditation hall, a dwelling place for clansmen who desired seclusion. At that time, the Venerable Kumārakassapa was dwelling there, fulfilling the practice of a trainee.
Vào thời Đức Thế Tôn của chúng ta, nó là một thiền thất, nơi ở của các thiện nam tử muốn sống độc cư, nằm phía sau Tịnh xá Jetavana, không xa Sāvatthī. Tại đó, Tôn giả Kumārakassapa đang trú ngụ vào thời điểm đó, hoàn thành con đường tu tập của một vị Hữu Học.
Tena vuttaṃ ‘‘andhavane viharatī’’ti.
Therefore it was said, “while dwelling in the Blind Forest.”
Vì vậy, đã có lời nói: “Ngài trú ngụ ở Andhavana.”
Aññatarā devatāti nāmagottavasena apākaṭā ekā devatāti attho.
A certain devatā means a certain devatā who was not well-known by name or clan.
Aññatarā devatā có nghĩa là một vị nữ thần không được biết đến theo tên và dòng dõi.
‘‘Abhijānāti no, bhante, bhagavā ahuñātaññatarassa mahesakkhassa saṃkhittena taṇhāsaṅkhayavimuttiṃ bhāsitā’’ti (ma. ni. 1.365) ettha pana abhiññāto sakkopi devarājā aññataroti vutto.
However, in the passage, “Venerable sir, does the Blessed One recall having taught, in brief, the liberation through the destruction of craving to a certain yakkha of great power?” even Sakka, the king of the devas, who is well-known, is called “a certain one.”
Tuy nhiên, trong đoạn “Thưa Thế Tôn, Thế Tôn có biết rằng Ngài đã thuyết tóm tắt sự giải thoát diệt trừ tham ái cho một vị Dạ-xoa có đại oai lực không được biết đến không?” ở đây, chính Sakka, vua của các vị trời, cũng được gọi là aññatara (một người nào đó).
Devatāti ca idaṃ devānampi devadhītānampi sādhāraṇavacanaṃ.
And this word devatā is a common term for both male devas and female devas (devadhītā).
Và từ devatā là một từ chung cho cả các vị trời nam và các vị trời nữ.
Imasmiṃ panatthe devo adhippeto.
But in this context, a male deva is intended.
Trong ngữ cảnh này, một vị trời nam được ám chỉ.
Abhikkantāya rattiyāti ettha abhikkantasaddo khayasundarābhirūpaabbhanumodanādīsu dissati.
Here in when the night had advanced, the word abhikkanta is seen in the senses of passing, beautiful, lovely, approval, and so on.
Trong cụm từ abhikkantāya rattiyā, từ abhikkanta được thấy trong các ý nghĩa như chấm dứt, đẹp đẽ, khả ái, hoan hỷ, v.v.
Tattha – ‘‘abhikkantā, bhante, ratti, nikkhanto paṭhamo yāmo, ciranisinno bhikkhusaṅgho, uddisatu, bhante, bhagavā bhikkhūnaṃ pātimokkha’’nti evamādīsu (a. ni. 8.20) khaye dissati.
Therein, in passages such as, “Venerable sir, the night has advanced, the first watch has passed, the Saṅgha of bhikkhus has been seated for a long time. Venerable sir, may the Blessed One recite the Pātimokkha to the bhikkhus,” it is seen in the sense of passing.
Trong các đoạn như: “Thưa Thế Tôn, đêm đã chấm dứt, canh đầu đã qua, Tăng chúng đã ngồi lâu rồi. Thưa Thế Tôn, xin Thế Tôn hãy đọc Pātimokkha cho các Tỳ-khưu,” ở đây nó được thấy với nghĩa chấm dứt.
‘‘Ayaṃ imesaṃ catunnaṃ puggalānaṃ abhikkantataro ca paṇītataro cā’’ti (a. ni. 4.100) evamādīsu sundare.
In passages such as, “This one, of these four individuals, is more advanced and more sublime,” it is in the sense of beautiful.
Trong các đoạn như: “Trong bốn hạng người này, người này là người tốt đẹp hơn và cao quý hơn,” ở đây nó được thấy với nghĩa đẹp đẽ.
Evamādīsu abhirūpe.
In such passages, it is in the sense of lovely.
Trong các đoạn như vậy, nó được thấy với nghĩa khả ái.
‘‘Abhikkantaṃ, bho gotamā’’ti evamādīsu (pārā. 15) abbhanumodane.
In passages such as, “Excellent, Master Gotama,” it is in the sense of approval.
Trong các đoạn như: “Thật tuyệt vời, thưa Gotama!” ở đây nó được thấy với nghĩa hoan hỷ.
Idha pana khaye.
Here, however, it is in the sense of passing.
Tuy nhiên, ở đây nó có nghĩa là chấm dứt.
Tena abhikkantāya rattiyāti parikkhīṇāya rattiyāti vuttaṃ hoti.
Therefore, when the night had advanced means when the night had passed.
Do đó, abhikkantāya rattiyā có nghĩa là khi đêm đã tàn.
Tatthāyaṃ devaputto majjhimayāmasamanantare āgatoti veditabbo.
Therein, it should be understood that this devaputta came immediately after the middle watch.
Vị thiên tử này được biết là đã đến ngay sau canh giữa.
Abhikkantavaṇṇāti idha abhikkantasaddo abhirūpe.
Here, in of a lovely complexion, the word abhikkanta is in the sense of lovely.
Trong abhikkantavaṇṇā, từ abhikkanta ở đây có nghĩa là khả ái.
Vaṇṇasaddo pana chavi-thuti-kulavaggakāraṇa-saṇṭhānapamāṇarūpāyatanādīsu dissati.
The word vaṇṇa, however, is seen in the senses of skin, praise, caste-group, reason, form, measure, visible object, and so on.
Còn từ vaṇṇa được thấy trong các ý nghĩa như màu da, lời khen, nhóm gia tộc, nguyên nhân, hình dạng, kích thước, sắc xứ, v.v.
Tattha, ‘‘suvaṇṇavaṇṇosi bhagavā’’ti evamādīsu chaviyā.
Therein, in passages such as, “The Blessed One is of golden complexion,” it is in the sense of skin.
Trong các đoạn như: “Thế Tôn có màu da vàng ròng,” ở đây nó được thấy với nghĩa màu da.
‘‘Kadā saññūḷhā pana te gahapati samaṇassa gotamassa vaṇṇā’’ti (ma. ni. 2.77) evamādīsu thutiyaṃ.
In passages such as, “Householder, when were the praises of the ascetic Gotama instilled in you?” it is in the sense of praise.
Trong các đoạn như: “Này gia chủ, khi nào ông mới biết đến những lời khen ngợi về Sa-môn Gotama?” ở đây nó được thấy với nghĩa lời khen.
‘‘Cattārome, bho gotama, vaṇṇā’’ti evamādīsu (dī. ni. 3.115) kulavagge.
In passages such as, “Master Gotama, there are these four castes,” it is in the sense of caste-group.
Trong các đoạn như: “Này Gotama, có bốn loại giai cấp này,” ở đây nó được thấy với nghĩa nhóm gia tộc.
‘‘Atha kena nu vaṇṇena, gandhathenoti vuccatī’’ti evamādīsu (saṃ. ni. 1.234) kāraṇe.
In passages such as, “For what reason, then, am I called a ‘perfume-thief’?” it is in the sense of reason.
Trong các đoạn như: “Vậy thì do nguyên nhân nào mà người ta gọi là kẻ trộm hương?” ở đây nó được thấy với nghĩa nguyên nhân.
‘‘Mahantaṃ hatthirājavaṇṇaṃ abhinimminitvā’’ti evamādīsu (saṃ. ni. 1.138) saṇṭhāne.
In passages such as, “Having created the form of a great royal elephant,” it is in the sense of form.
Trong các đoạn như: “Sau khi hóa hiện một hình dạng voi chúa vĩ đại,” ở đây nó được thấy với nghĩa hình dạng.
‘‘Tayo pattassa vaṇṇā’’ti evamādīsu (pārā. 602) pamāṇe.
In passages such as, “There are three sizes of bowl,” it is in the sense of measure.
Trong các đoạn như: “Có ba kích thước của bát,” ở đây nó được thấy với nghĩa kích thước.
‘‘Vaṇṇo gandho raso ojā’’ti evamādīsu rūpāyatane.
In passages such as, “Visible form, smell, taste, nutritive essence,” it is in the sense of the visible object sphere.
Trong các đoạn như: “Sắc, hương, vị, oja,” ở đây nó được thấy với nghĩa sắc xứ.
So idha chaviyaṃ daṭṭhabbo.
Here, it should be understood in the sense of skin.
Ở đây, nó nên được hiểu là màu da.
Tena abhikkantavaṇṇāti abhirūpachaviiṭṭhavaṇṇā, manāpavaṇṇāti vuttaṃ hoti.
Therefore, of a lovely complexion means having lovely skin, a pleasing complexion, a delightful complexion.
Do đó, abhikkantavaṇṇā có nghĩa là có màu da khả ái, màu da mong muốn, màu da dễ chịu.
Devatā hi manussalokaṃ āgacchamānā pakativaṇṇaṃ pakatiiddhiṃ pajahitvā oḷārikaṃ attabhāvaṃ katvā atirekavaṇṇaṃ atirekaiddhiṃ māpetvā naṭasamajjādīni gacchantā manussā viya abhisaṅkhatena kāyena āgacchanti.
Indeed, when devatās come to the human world, they abandon their natural complexion and natural power, assume a gross physical form, create a superior complexion and superior power, and arrive with an adorned body, like humans going to see theatrical performances and so on.
Thật vậy, khi các vị trời đến cõi người, họ bỏ đi sắc tướng và thần thông tự nhiên của mình, tạo ra một thân tướng thô kệch, rồi hóa hiện một sắc tướng và thần thông vượt trội, đến như những người đi xem các buổi biểu diễn, v.v., với một thân thể được tạo tác.
Ayampi devaputto tatheva āgato.
This devaputta also came in the same way.
Vị thiên tử này cũng đến như vậy.
Tena vuttaṃ ‘‘abhikkantavaṇṇā’’ti.
Therefore, it was said, “of a lovely complexion.”
Do đó, đã có lời nói: “abhikkantavaṇṇā.”
Kevalakappanti ettha kevalasaddo anavasesa-yebhūyya-abyāmissānatirekadaḷhattha-visaṃyogādianekattho.
Here in the whole of, the word kevala has many meanings, such as complete, for the most part, unmixed, supreme, firm, and disjoined.
Trong kevalakappaṃ, từ kevala có nhiều nghĩa như không còn sót lại, phần lớn, không pha trộn, không vượt quá, vững chắc, không liên kết, v.v.
Tathā hissa, ‘‘kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariya’’nti (pārā. 1) evamādīsu anavasesattamattho.
Thus, in passages such as, “the holy life, utterly complete and purified,” its meaning is completeness.
Ví dụ, trong các đoạn như: “Phạm hạnh hoàn toàn trọn vẹn và thanh tịnh,” ở đây nó có nghĩa là không còn sót lại.
‘‘Kevalakappā ca aṅgamagadhā pahūtaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ ādāya upasaṅkamissantī’’ti evamādīsu yebhuyyatā.
In passages such as, “And almost all of Aṅga and Magadha will approach with abundant food, both hard and soft,” it is in the sense of for the most part.
Trong các đoạn như: “Toàn bộ xứ Aṅga và Magadha sẽ đến với nhiều đồ ăn thức uống,” ở đây nó có nghĩa là phần lớn.
‘‘Kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti (vibha. 225) evamādīsu abyāmissatā.
In passages such as, “there is the arising of this whole mass of suffering,” it is in the sense of unmixed.
Trong các đoạn như: “Toàn bộ khối khổ đau phát sinh,” ở đây nó có nghĩa là không pha trộn.
‘‘Kevalaṃ saddhāmattakaṃ nūna ayamāyasmā’’ti (mahāva. 244) evamādīsu anatirekatā.
In passages such as, “Surely this venerable one is merely a matter of faith,” the meaning is not exceeding.
Trong các trường hợp như: “Vị Tôn giả này chắc hẳn chỉ có đức tin mà thôi” thì có nghĩa là không vượt quá.
‘‘Āyasmato anuruddhassa bāhiyo nāma saddhivihāriko kevalakappaṃ saṅghabhedāya ṭhito’’ti (a. ni. 4.243) evamādīsu daḷhatthatā.
In passages such as, “The venerable Anuruddha’s co-resident named Bāhika stood firm to create a schism in the Saṅgha,” the meaning is firmness.
Trong các trường hợp như: “Tôn giả Bāhiya, đệ tử của Tôn giả Anuruddha, đã kiên quyết làm rạn nứt Tăng đoàn” thì có nghĩa là kiên cố.
‘‘Kevalī vusitavā uttamapurisoti vuccatī’’ti (saṃ. ni. 3.57) evamādīsu visaṃyogo.
In passages such as, “He who has lived the life is called the supreme person of Kevalī,” the meaning is dissociation.
Trong các trường hợp như: “Người đã hoàn tất phạm hạnh, bậc nam tử tối thượng, được gọi là Kevalī” thì có nghĩa là ly hệ.
Idha panassa anavasesattamatthoti adhippeto.
But here, the meaning intended is that of being without remainder.
Ở đây, ý nghĩa được hiểu là không còn sót lại.
Kappasaddo panāyaṃ abhisaddahana-vohāra-kāla-paññatti- chedana-vikappa-lesa-samantabhāvādi-anekattho.
Now, this word kappa has many meanings, such as belief, convention, time, concept, cutting, consideration, pretext, and pervasiveness.
Từ kappa này có nhiều nghĩa: sự tin tưởng mãnh liệt, cách gọi, thời gian, sự đặt tên, sự cắt, sự phân loại, sự giả vờ, sự bao trùm toàn bộ, v.v.
Tathā hissa, ‘‘okappaniyametaṃ bhoto gotamassa, yathā taṃ arahato sammāsambuddhassā’’ti (ma. ni. 1.387) evamādīsu abhisaddahanamattho.
For instance, in passages such as, “This is to be believed of the worthy Gotama, just as it is of an Arahant, a Perfectly Enlightened One,” its meaning is belief.
Quả thật, trong các trường hợp như: “Điều này đáng được tin tưởng nơi Tôn giả Gotama, như một vị A-la-hán, một bậc Chánh Đẳng Giác” thì có nghĩa là sự tin tưởng mãnh liệt.
‘‘Anujānāmi, bhikkhave, pañcahi samaṇakappehi phalaṃ paribhuñjitu’’nti (cūḷava. 250) evamādīsu vohāro.
In passages such as, “I allow, monks, to partake of fruit according to the five conventions of ascetics,” the meaning is convention.
Trong các trường hợp như: “Này các Tỳ-khưu, Ta cho phép dùng trái cây theo năm cách của Sa-môn” thì có nghĩa là cách gọi.
‘‘Yena sudaṃ niccakappaṃ viharāmī’’ti evamādīsu (ma. ni. 1.387) kālo.
In passages such as, “By which I dwell perpetually,” the meaning is time.
Trong các trường hợp như: “Ta thường an trú trong đó” thì có nghĩa là thời gian.
‘‘Iccāyasmā kappo’’ti (saṃ. ni. 3.124) evamādīsu paññatti.
In passages such as, “Thus the venerable Kappa,” the meaning is concept.
Trong các trường hợp như: “Đây là Tôn giả Kappa” thì có nghĩa là sự đặt tên.
‘‘Alaṅkatā kappitakesamassū’’ti (saṃ. ni. 4.365) evamādīsu chedanaṃ.
In passages such as, “Adorned, with hair and beard trimmed,” the meaning is cutting.
Trong các trường hợp như: “Được trang điểm, tóc và râu được cắt tỉa” thì có nghĩa là sự cắt.
‘‘Kappati dvaṅgulakappo’’ti (cūḷava. 446) evamādīsu vikappo.
In passages such as, “A dvaṅgulakappa is allowable,” the meaning is consideration.
Trong các trường hợp như: “Hai đốt ngón tay được phép” thì có nghĩa là sự phân loại.
‘‘Atthi kappo nipajjitu’’nti (a. ni. 8.80) evamādīsu leso.
In passages such as, “Is there a pretext to lie down?” the meaning is pretext.
Trong các trường hợp như: “Có cách để nằm” thì có nghĩa là sự giả vờ.
‘‘Kevalakappaṃ veḷuvanaṃ obhāsetvā’’ti (saṃ. ni. 1.94) evamādīsu samantabhāvo.
In passages such as, “Having illuminated the entire Veḷuvana,” the meaning is pervasiveness.
Trong các trường hợp như: “Chiếu sáng toàn bộ rừng Tre” thì có nghĩa là sự bao trùm toàn bộ.
Idha panassa samantabhāvo attho adhippeto.
But here, its intended meaning is pervasiveness.
Ở đây, ý nghĩa được hiểu là sự bao trùm toàn bộ.
Tasmā kevalakappaṃ andhavananti ettha anavasesaṃ samantato andhavananti evamattho daṭṭhabbo.
Therefore, in the phrase the entire Andhavana, the meaning should be understood as the entire Andhavana, without remainder, all around.
Do đó, trong cụm từ kevalakappaṃ andhavanaṃ, ý nghĩa cần được hiểu là “rừng mù mịt hoàn toàn không còn sót lại” (anavasesaṃ samantato andhavanaṃ).
Obhāsetvāti vatthālaṅkārasarīrasamuṭṭhitāya ābhāya pharitvā, candimā viya ca sūriyo viya ca ekobhāsaṃ ekapajjotaṃ karitvāti attho.
Having illuminated means having suffused it with the radiance emanating from his attire, ornaments, and body; the meaning is making it one single brilliance, one single glow, like the moon and the sun.
Obhāsetvā có nghĩa là chiếu sáng khắp nơi bằng ánh sáng phát ra từ y phục, trang sức và thân thể, như mặt trăng và mặt trời, tạo ra một ánh sáng duy nhất, một sự rực rỡ duy nhất.
Ekamantaṃ aṭṭhāsīti ekasmiṃ ante, ekasmiṃ okāse aṭṭhāsi.
Stood to one side means he stood at one end, in one spot.
Ekamantaṃ aṭṭhāsī có nghĩa là đứng ở một phía, ở một chỗ.
Etadavocāti etaṃ ‘‘bhikkhu bhikkhū’’tiādivacanamavoca.
Said this means he spoke these words beginning with “Monk, monk.”
Etadavocā có nghĩa là nói lời như “Này Tỳ-khưu, này Tỳ-khưu” này.
Kasmā panāyaṃ avanditvā samaṇavohāreneva kathetīti?
But why does he speak with the address of an ascetic without first paying homage?
Tại sao vị ấy lại nói mà không đảnh lễ, chỉ dùng cách xưng hô của Sa-môn?
Samaṇasaññāsamudācāreneva.
It is due to his conduct based on the perception of being an ascetic.
Chỉ vì sự nhận thức và cách xưng hô của Sa-môn.
Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘ayaṃ antarā kāmāvacare vasi.
It seems this occurred to him: “This one dwelt in the sphere of sensual pleasures in the interim.
Chắc hẳn vị ấy đã nghĩ rằng: “Vị này đã sống trong cõi dục giữa hai vị Phật.
Ahaṃ pana asmi tato kālato paṭṭhāya brahmacārī’’ti samaṇasaññāvassa samudācarati, tasmā avanditvā samaṇavohāreneva katheti.
But I, since that time, have been a celibate.” Thus the perception of being an ascetic arose in him, and therefore he speaks with the address of an ascetic without paying homage.
Còn ta, kể từ thời điểm đó, đã là một vị phạm hạnh.” Do đó, vị ấy chỉ dùng cách xưng hô của Sa-môn mà không đảnh lễ.
Pubbasahāyo kireso devaputto therassa.
It seems this devaputta was a former companion of the elder.
Vị thiên tử này chắc hẳn là bạn cũ của vị Trưởng lão.
Kuto paṭṭhāyāti?
Since when?
Từ khi nào?
Kassapasammāsambuddhakālato paṭṭhāya.
Since the time of the Perfectly Enlightened One Kassapa.
Từ thời Đức Chánh Đẳng Giác Kassapa.
Yo hi pubbayoge āgatesu pañcasu sahāyesu anuthero catutthadivase anāgāmī ahosīti vutto, ayaṃ so.
Indeed, of the five companions mentioned in a previous context, the one who was said to have become a non-returner on the fourth day, this is he.
Vị được nói là vị Trưởng lão thứ hai trong năm người bạn cũ, đã chứng quả Bất Lai vào ngày thứ tư, chính là vị này.
Tadā kira tesu saṅghattherassa arahatteneva saddhiṃ abhiññā āgamiṃsu.
At that time, it is said, among them, the Saṅgha’s elder attained the direct knowledges along with arahantship.
Khi đó, trong số họ, vị Trưởng lão của Tăng đoàn đã đạt được các thần thông cùng với quả A-la-hán.
So, ‘‘mayhaṃ kiccaṃ matthakaṃ patta’’nti vehāsaṃ uppatitvā anotattadahe mukhaṃ dhovitvā uttarakuruto piṇḍapātaṃ ādāya āgantvā, ‘‘imaṃ, āvuso, piṇḍapātaṃ bhuñjitvā appamattā samaṇadhammaṃ karothā’’ti āha.
He thought, “My task has reached its culmination,” and rising into the air, he washed his face in Lake Anotatta, brought almsfood from Uttarakuru, and upon his return said, “Friends, having eaten this almsfood, practice the ascetic’s duty with diligence.”
Vị ấy nghĩ: “Việc của ta đã hoàn tất,” rồi bay lên không trung, rửa mặt ở hồ Anotatta, mang bát cơm từ Uttarakuru về, và nói: “Này các bạn, hãy thọ dụng bát cơm này và tinh tấn thực hành pháp Sa-môn.”
Itare āhaṃsu – ‘‘na, āvuso, amhākaṃ evaṃ katikā atthi – ‘yo paṭhamaṃ visesaṃ nibbattetvā piṇḍapātaṃ āharati, tenābhataṃ bhuñjitvā sesehi samaṇadhammo kātabbo’ti.
The others said: “Friend, we have no such agreement that says, ‘Whoever first brings about a spiritual attainment and brings almsfood, the others should eat what he has brought and then practice the ascetic’s duty.’
Những người khác nói: “Này các bạn, chúng tôi không có thỏa thuận nào như: ‘Người nào đầu tiên đạt được sự đặc biệt và mang bát cơm về, thì những người còn lại sẽ thọ dụng bát cơm đó và thực hành pháp Sa-môn.’
Tumhe attano upanissayena kiccaṃ matthakaṃ pāpayittha.
You have brought your task to its culmination through your own supporting conditions.
Các ngài đã hoàn tất công việc của mình nhờ vào duyên lành của mình.
Mayampi sace no upanissayo bhavissati, kiccaṃ matthakaṃ pāpessāma.
We too, if we have the supporting conditions, will bring our task to its culmination.
Nếu chúng tôi cũng có duyên lành, chúng tôi cũng sẽ hoàn tất công việc của mình.
Papañco esa amhākaṃ, gacchatha tumhe’’ti.
This is a distraction for us. You may go.”
Việc này là một sự trì hoãn đối với chúng tôi, các ngài hãy đi đi.”
So yathāphāsukaṃ gantvā āyupariyosāne parinibbāyi.
He went as he pleased and, at the end of his life, attained Parinibbāna.
Vị ấy đi đến nơi thuận tiện và nhập Niết-bàn khi hết tuổi thọ.
Punadivase anuthero anāgāmiphalaṃ sacchakāsi, tassa abhiññāyo āgamiṃsu.
On the following day, the next elder realized the fruit of non-returning, and the direct knowledges came to him.
Ngày hôm sau, vị Trưởng lão thứ hai đã chứng đắc quả Bất Lai, và các thần thông đã đến với vị ấy.
Sopi tatheva piṇḍapātaṃ āharitvā tehi paṭikkhitto yathāphāsukaṃ gantvā āyupariyosāne suddhāvāse nibbatti.
He too brought almsfood in the same way, was refused by them, went as he pleased, and at the end of his life was reborn in the Suddhāvāsa realms.
Vị ấy cũng tương tự, mang bát cơm về và bị các vị kia từ chối, rồi đi đến nơi thuận tiện và tái sinh vào cõi Tịnh Cư Thiên khi hết tuổi thọ.
So suddhāvāse ṭhatvā te sahāye olokento, eko tadāva parinibbuto, eko adhunā bhagavato santike ariyabhūmiṃ patto, eko lābhasakkāraṃ nissāya, ‘‘ahaṃ arahā’’ti cittaṃ uppādetvā suppārakapaṭṭane vasatīti disvā taṃ upasaṅkamitvā, ‘‘na tvaṃ arahā, na arahattamaggaṃ paṭipanno, gaccha bhagavantaṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ suṇāhī’’ti uyyojesi.
Staying in the Suddhāvāsa realms, he looked for his companions and saw that one had already attained Parinibbāna, one had now reached the noble plane in the presence of the Blessed One, and one, relying on gain and honor, had developed the thought, “I am an arahant,” and was living in the port of Suppāraka. He approached that one and urged him, “You are not an arahant, nor have you entered the path to arahantship. Go, approach the Blessed One and listen to the Dhamma.”
Vị ấy ở cõi Tịnh Cư Thiên, nhìn các bạn đồng hành, thấy một vị đã nhập Niết-bàn ngay lúc đó, một vị vừa đạt được địa vị Thánh nhân nơi Đức Thế Tôn, và một vị tên Dārucī, vì lợi lộc và sự cung kính, đã khởi tâm “Ta là A-la-hán” và đang sống ở bến cảng Suppāraka. Thấy vậy, vị ấy đến gặp Dārucī và nói: “Ngươi không phải là A-la-hán, cũng không thực hành con đường A-la-hán. Hãy đi gặp Đức Thế Tôn và nghe Pháp.” Vị ấy đã khuyên Dārucī như vậy.
Sopi antaraghare bhagavantaṃ ovādaṃ yācitvā, ‘‘tasmā tiha te bāhiya evaṃ sikkhitabbaṃ diṭṭhe diṭṭhamattaṃ hotū’’ti (udā. 10) bhagavatā saṃkhittena ovadito ariyabhūmiṃ sampāpuṇi.
That one, having requested instruction from the Blessed One in the middle of a village, was given brief advice by the Blessed One, “Therefore, Bāhiya, you should train yourself thus: in the seen, there will be only the seen,” and he attained the noble plane.
Dārucī cũng, sau khi cầu xin lời giáo huấn của Đức Thế Tôn trong làng, đã được Đức Thế Tôn giáo huấn vắn tắt rằng: “Này Bāhiya, vậy thì ngươi phải học như thế này: trong cái thấy, chỉ là cái thấy,” và đã đạt được địa vị Thánh nhân.
Tato añño eko atthi, so kuhinti olokento andhavane sekkhapaṭipadaṃ pūrayamāno viharatīti disvā cintesi – ‘‘sahāyakassa santike gamissāmīti, gacchantena pana tucchahatthena agantvā kiñci paṇṇākāraṃ gahetvā gantuṃ vaṭṭati, sahāyo kho pana me nirāmiso pabbatamatthake vasanto mayā ākāse ṭhatvā dinnaṃ piṇḍapātampi aparibhuñjitvā samaṇadhammaṃ akāsi, idāni āmisapaṇṇākāraṃ kiṃ gaṇhissati?
Then there was another one. Looking to see where he was, he saw him fulfilling the trainee’s path while dwelling in Andhavana and thought: “I will go to my companion. But one going should not go empty-handed but should take some gift. However, my companion is detached from material things; while living on the mountain peak, he did not even consume the almsfood I gave him while standing in the sky, but instead practiced the ascetic’s duty. Now what material gift would he accept?
Sau đó, có một vị khác. Vị ấy nhìn xem “Vị ấy ở đâu?” và thấy vị ấy đang sống trong rừng Andhavana, hoàn thành con đường học đạo. Vị ấy nghĩ: “Ta sẽ đi đến chỗ bạn của ta. Nhưng khi đi, không nên đi tay không mà nên mang theo một món quà. Tuy nhiên, bạn của ta sống trên đỉnh núi, không tham lam, ngay cả bát cơm ta dâng từ trên trời xuống, vị ấy cũng không thọ dụng mà chỉ thực hành pháp Sa-môn. Bây giờ, vị ấy sẽ nhận món quà vật chất nào đây?
Dhammapaṇṇākāraṃ gahetvā gamissāmī’’ti brahmaloke ṭhitova ratanāvaḷiṃ ganthento viya pannarasa pañhe vibhajitvā taṃ dhammapaṇṇākāraṃ ādāya āgantvā sahāyassa avidūre ṭhatvā attano samaṇasaññāsamudācāravasena taṃ anabhivādetvāva, ‘‘bhikkhu bhikkhū’’ti ālapitvā ayaṃ vammikotiādimāha.
I will take a gift of the Dhamma.” While still in the Brahma world, as if stringing a necklace of gems, he analyzed fifteen questions. Taking that gift of the Dhamma, he came and stood not far from his companion. On account of his conduct based on the perception of being an ascetic, without paying homage to him, he addressed him, “Monk, monk,” and said, “This is an anthill,” and so on.
Ta sẽ mang món quà pháp bảo mà đi.” Thế là, vị ấy đang ở cõi Phạm Thiên, như đang xâu chuỗi ngọc, đã phân tích mười lăm câu hỏi, mang món quà pháp bảo đó đến, đứng cách bạn mình không xa, và theo cách xưng hô của Sa-môn, không đảnh lễ vị ấy, mà gọi “Này Tỳ-khưu, này Tỳ-khưu” rồi nói: Đây là một ụ mối và những lời tiếp theo.
Tattha turitālapanavasena bhikkhu bhikkhūti āmeḍitaṃ veditabbaṃ.
There, it should be understood that the repetition “monk, monk” is a form of urgent address.
Ở đây, cần hiểu rằng “Này Tỳ-khưu, này Tỳ-khưu” là một từ lặp lại do sự vội vã khi gọi.
Yathā vā ekaneva tilakena nalāṭaṃ na sobhati, taṃ parivāretvā aññesupi dinnesu phullitamaṇḍitaṃ viya sobhati, evaṃ ekeneva padena vacanaṃ na sobhati, parivārikapadena saddhiṃ phullitamaṇḍitaṃ viya sobhatīti taṃ parivārikapadavasena vacanaṃ phullitamaṇḍitaṃ viya karontopi evamāha.
Or, just as a forehead is not beautiful with a single tilaka mark, but when it is surrounded by others, it becomes beautiful as if adorned with flowers, so too a statement is not beautiful with a single word. With a surrounding word, it becomes beautiful like something adorned with flowers. Thus, he also spoke in this way, making the statement beautiful as if adorned with flowers, by means of a surrounding word.
Hoặc giống như một vết chấm son duy nhất không làm đẹp trán, nhưng khi được bao quanh bởi những vết chấm khác, nó trở nên lộng lẫy như một vật trang sức nở rộ. Tương tự, một lời nói không đẹp chỉ với một từ duy nhất, nhưng khi có các từ phụ trợ đi kèm, nó trở nên lộng lẫy như một vật trang sức nở rộ. Vị ấy cũng nói như vậy, làm cho lời nói trở nên lộng lẫy như một vật trang sức nở rộ bằng cách sử dụng các từ phụ trợ.
Ayaṃ vammikoti purato ṭhito vammiko nāma natthi, desanāvasena pana purato ṭhitaṃ dassento viya ayanti āha.
This is an anthill: There is no anthill standing before him, but by way of teaching, as if pointing to one standing in front, he said “this.”
Ayaṃ vammiko (Đây là ụ mối): Không có ụ mối nào đứng trước mặt, nhưng để chỉ ra điều đang đứng trước mặt theo cách thuyết giảng, vị ấy nói ayaṃ (đây).
Laṅginti satthaṃ ādāya khaṇanto palighaṃ addasa.
A bolt: Taking a weapon and digging, he saw a bolt.
Laṅgiṃ (cái cày): Cầm vũ khí mà đào, vị ấy thấy một cái cày.
Ukkhipa laṅgiṃ abhikkhaṇa sumedhāti tāta, paṇḍita, laṅgī nāma rattiṃ dhūmāyati divā pajjalati.
Lift up the bolt and dig on, O wise one: Dear Sir, O wise one, the bolt is what smokes by night and blazes by day.
Ukkhipa laṅgiṃ abhikkhaṇa sumedhā (Hãy nhổ cái cày lên, hãy đào sâu hơn nữa, này người trí tuệ): Này con, này người trí tuệ, cái cày ban đêm bốc khói, ban ngày bốc cháy.
Ukkhipeta paraṃ parato khaṇāti.
Lift it up and dig further beyond it.
Ukkhipeta paraṃ parato khaṇāti có nghĩa là nhổ lên và đào sâu hơn nữa.
Evaṃ sabbapadesu attho daṭṭhabbo.
In this way, the meaning should be understood in all instances.
Ý nghĩa tương tự cần được hiểu trong tất cả các đoạn văn.
Uddhumāyikanti maṇḍūkaṃ.
A bloated thing: A frog.
Uddhumāyikaṃ (nó phồng lên): Con ếch.
Caṅkavāranti khāraparissāvanaṃ.
A fork in the road: A strainer for lye.
Caṅkavāraṃ (cái sàng): Cái lọc nước tro.
Kummanti kacchapaṃ.
A tortoise: A turtle.
Kummaṃ (con rùa): Con rùa.
Asisūnanti maṃsacchedakaṃ asiñceva adhikuṭṭanañca.
A slaughterhouse: A meat-cutting sword and a chopping block.
Asisūnaṃ (lưỡi dao): Lưỡi dao cắt thịt và cái thớt.
Maṃsapesinti nisadapotappamāṇaṃ allamaṃsapiṇḍaṃ.
A piece of meat: A lump of fresh meat the size of a fledgling hawk.
Maṃsapesiṃ (miếng thịt): Một khối thịt tươi có kích thước bằng một miếng thịt dùng để đặt lên thớt.
Nāganti sumanapupphakalāpasadisaṃ mahāphaṇaṃ tividhasovatthikaparikkhittaṃ ahināgaṃ addasa.
A Nāga: He saw a cobra (ahināga) with a large hood resembling a garland of jasmine flowers, surrounded by three swastika-like markings.
Nāgaṃ (con rắn): Vị ấy thấy một con rắn hổ mang lớn với cái đầu bành ra như một bó hoa sumanā, được bao quanh bởi ba dấu hiệu may mắn.
Mā nāgaṃ ghaṭṭesīti daṇḍakakoṭiyā vā vallikoṭiyā vā paṃsucuṇṇaṃ vā pana khipamāno mā nāgaṃ ghaṭṭayi.
Do not strike the Nāga: Do not strike the Nāga with the tip of a stick or the tip of a vine, or by throwing dust on it.
Chớ chọc ghẹo con voi nghĩa là, với đầu gậy hay đầu dây leo, hoặc ném bụi đất, chớ chọc ghẹo con voi.
Namo karohi nāgassāti uparivātato apagamma suddhavatthaṃ nivāsetvā nāgassa namakkāraṃ karohi.
Pay homage to the nāga means: having moved away from the windward side, and having put on a clean cloth, pay homage to the nāga.
"Namo karohi nāgassā" có nghĩa là hãy tránh xa khỏi phía trên, mặc y phục sạch sẽ, rồi hãy đảnh lễ nāga.
Nāgena adhisayitaṃ dhanaṃ nāma yāva sattamā kulaparivaṭṭā khādato na khīyati, nāgo te adhisayitaṃ dhanaṃ dassati, tasmā namo karohi nāgassāti.
Indeed, wealth guarded by a nāga is not exhausted even when consumed for seven generations of a family. The nāga will give you the guarded wealth, therefore, "Pay homage to the nāga".
Của cải do nāga canh giữ sẽ không cạn kiệt cho dù bảy đời con cháu tiêu dùng. Nāga sẽ ban cho bạn của cải được canh giữ đó, vì vậy, hãy đảnh lễ nāga.
Ito vā pana sutvāti yathā dukkhakkhandhe itoti sāsane nissakaṃ, na tathā idha.
Or having heard it from here: just as in the phrase dukkha-kkhandhe ito, where "ito" refers to this Dispensation, it is not so here.
"Ito vā pana sutvā" – ở đây không giống như trong kinh Dukkhakkhandha, nơi từ "ito" được dùng để chỉ giáo pháp.
Idha pana devaputte nissakkaṃ, tasmā ito vā panāti mama vā pana santikā sutvāti ayamettha attho.
Here, however, it refers to the devaputta. Therefore, "or from here" means "or having heard it from my presence"—this is the meaning here.
Ở đây, từ đó được dùng để chỉ vị thiên tử. Vì vậy, ý nghĩa ở đây là: "ito vā pana" có nghĩa là "hoặc nghe từ ta".
251. Cātummahābhūtikassāti catumahābhūtamayassa.
251. Of that which is made of the four great elements means of that which is composed of the four great elements.
251. "Cātummahābhūtikassā" có nghĩa là được tạo thành từ bốn đại yếu tố.
Kāyassetaṃ adhivacananti sarīrassa nāmaṃ.
This is a designation for the body means it is a name for the physical body.
"Kāyassetaṃ adhivacanaṃ" là tên gọi của thân.
Yatheva hi bāhirako vammiko, vamatīti vantakoti vantussayoti vantasinehasambandhoti catūhi kāraṇehi vammikoti vuccati.
Just as an external anthill is called a vammika for four reasons—because it vomits (vamati), is vomited out (vantaka), is raised up from what is vomited (vantussayo), and is bound together with a vomited adhesive (vantasinehasambandho)—
Cũng như một cái ụ mối bên ngoài được gọi là "vammiko" (ụ mối) vì bốn lý do: nó nhả ra, nó được nhả ra, nó là đống chất nhả ra, nó được kết nối bằng chất nhả ra.
So hi ahimaṅgusaundūragharagoḷikādayo nānappakāre pāṇake vamatīti vammiko.
Indeed, because it vomits forth various kinds of creatures such as snakes, mongooses, mice, and house lizards, it is called an anthill (vammika).
Nó được gọi là ụ mối vì nó nhả ra nhiều loại sinh vật khác nhau như rắn, chồn, chuột, thằn lằn, tắc kè.
Upacikāhi vantakoti vammiko.
Because it is vomited forth by termites, it is an anthill (vammika).
Nó được gọi là ụ mối vì nó được mối nhả ra.
Upacikāhi vamitvā mukhatuṇḍakena ukkhittapaṃsucuṇṇena kaṭippamāṇenapi porisappamāṇenapi ussitoti vammiko.
Because, after being vomited forth by termites, it is raised up to the height of a waist or a person with particles of earth lifted by their beaks, it is an anthill (vammika).
Nó được gọi là ụ mối vì nó được mối nhả ra và nâng lên bằng bột đất được đẩy ra từ miệng, cao bằng thắt lưng hoặc cao bằng người.
Upacikāhi vantakheḷasinehena ābaddhatāya sattasattāhaṃ deve vassantepi na vippakiriyati, nidāghepi tato paṃsumuṭṭhiṃ gahetvā tasmiṃ muṭṭhinā pīḷiyamāne sineho nikkhamati, evaṃ vantasinehena sambaddhoti vammiko.
Because it is bound by the adhesive of saliva vomited by termites, it does not crumble even if it rains for seven consecutive weeks, and even in the dry season, if a handful of earth is taken from it and squeezed in the fist, moisture comes out; thus, because it is bound with a vomited adhesive, it is an anthill (vammika).
Nó được gọi là ụ mối vì nó được kết nối bằng chất nhầy do mối nhả ra, nên dù trời mưa bảy ngày bảy đêm cũng không bị phân tán, và ngay cả trong mùa khô, nếu lấy một nắm đất từ đó và bóp trong tay, chất nhầy sẽ chảy ra. Như vậy, nó được kết nối bằng chất nhầy được nhả ra.
Evamayaṃ kāyopi, ‘‘akkhimhā akkhigūthako’’tiādinā nayena nānappakārakaṃ asucikalimalaṃ vamatīti vammiko.
In the same way, this body, in the manner of "eye-dirt from the eyes," and so on, vomits various kinds of impure filth and grime; thus, it is an anthill (vammika).
Cũng vậy, thân này được gọi là ụ mối vì nó nhả ra nhiều loại tạp chất và uế tạp khác nhau, theo cách nói "ghèn mắt từ mắt" v.v.
Buddhapaccekabuddhakhīṇāsavā imasmiṃ attabhāve nikantipariyādānena attabhāvaṃ chaḍḍetvā gatāti ariyehi vantakotipi vammiko.
Because Buddhas, Paccekabuddhas, and arahants, by eradicating craving for this existence, have discarded this existence and passed on, it is also called an anthill (vammika) as it is 'vomited' by the Noble Ones.
Nó được gọi là ụ mối vì chư Phật, chư Phật Độc Giác và các bậc A-la-hán đã từ bỏ thân này sau khi diệt tận sự ưa thích.
Yehi cāyaṃ tīhi aṭṭhisatehi ussito nhārusambaddho maṃsāvalepano allacammapariyonaddho chavirañjito satte vañceti, taṃ sabbaṃ ariyehi vantamevāti vantussayotipi vammiko.
And because it is raised up with three hundred bones, bound by sinews, plastered with flesh, enveloped in moist skin, and coloured by its complexion, it deceives beings; all of this has been 'vomited' by the Noble Ones. Thus, it is also an anthill (vammika) as 'that which is raised up from what is vomited'.
Nó được gọi là ụ mối vì toàn bộ những gì thân này được dựng lên bởi ba trăm xương, được kết nối bằng gân, được trát bằng thịt, được bao bọc bởi da ẩm ướt, được tô điểm bằng da để lừa dối chúng sinh, tất cả những thứ đó đều bị các bậc Thánh từ bỏ, nên nó là đống chất bị từ bỏ.
‘‘Taṇhā janeti purisaṃ, cittamassa vidhāvatī’’ti (saṃ. ni. 1.55) evaṃ taṇhāya janitattā ariyehi vanteneva taṇhāsinehena sambaddho ayanti vantasinehena sambaddhotipi vammiko.
"Craving gives birth to a person, his mind runs about," and thus because it is born of craving, it is bound by the adhesive of craving which has been 'vomited' by the Noble Ones. Thus, it is also an anthill (vammika) as 'bound together with a vomited adhesive'.
Nó được gọi là ụ mối vì thân này được sinh ra bởi ái dục, như câu "Ái dục sinh ra con người, tâm của nó chạy tán loạn" (Saṃ. Ni. 1.55), nên nó được kết nối bằng chất nhầy của ái dục, thứ mà các bậc Thánh đã từ bỏ.
Yathā ca vammikassa anto nānappakārā pāṇakā tattheva jāyanti, uccārapassāvaṃ karonti, gilānā sayanti, matā patanti.
And just as inside an anthill various creatures are born right there, they excrete urine and faeces, lie down when sick, and fall down when dead,
Và cũng như bên trong ụ mối, nhiều loại sinh vật khác nhau sinh ra ở đó, đại tiện và tiểu tiện, nằm khi bệnh, và chết rơi xuống.
Iti so tesaṃ sūtigharaṃ vaccakuṭi gilānasālā susānañca hoti.
thus it is for them a birthing chamber, a latrine, a sickroom, and a charnel ground.
Vì vậy, nó là nhà hộ sinh, nhà vệ sinh, phòng bệnh và nghĩa địa của chúng.
Evaṃ khattiyamahāsālādīnampi kāyo ayaṃ gopitarakkhito maṇḍitappasādhito mahānubhāvānaṃ kāyoti acintetvā chavinissitā pāṇā cammanissitā pāṇā maṃsanissitā pāṇā nhārunissitā pāṇā aṭṭhinissitā pāṇā aṭṭhimiñjanissitā pāṇāti evaṃ kulagaṇanāya asītimattāni kimikulasahassāni antokāyasmiṃyeva jāyanti, uccārapassāvaṃ karonti, gelaññena āturitāni sayanti, matāni patanti, iti ayampi tesaṃ pāṇānaṃ sūtigharaṃ vaccakuṭi gilānasālā susānañca hotīti ‘‘vammiko’’ tveva saṅkhaṃ gato.
In the same way, even for great warrior-caste families and the like, this body—though guarded and protected, adorned and beautified—should not be thought of as the body of those with great power. Rather, creatures dependent on the epidermis, creatures dependent on the dermis, creatures dependent on the flesh, creatures dependent on the sinews, creatures dependent on the bones, creatures dependent on the bone marrow—thus, by family count, eighty thousand families of worms are born right inside the body, they excrete urine and faeces, lie down afflicted with illness, and fall down dead. Thus, this body is for those creatures a birthing chamber, a latrine, a sickroom, and a charnel ground. Thus it has come to be reckoned as a 'vammika'.
Cũng vậy, thân này, dù được bảo vệ, trang điểm và tô điểm bởi các vị đại gia tộc vương giả, v.v., và dù được coi là thân của những người có uy quyền lớn, nhưng không nghĩ đến điều đó, có đến tám mươi ngàn loài côn trùng sinh ra ngay bên trong thân, bao gồm những loài sống trên da, trên da thịt, trên thịt, trên gân, trên xương, trên tủy xương; chúng đại tiện và tiểu tiện, nằm xuống khi bệnh tật, và chết rơi xuống. Vì vậy, thân này cũng là nhà hộ sinh, nhà vệ sinh, phòng bệnh và nghĩa địa của những sinh vật đó, nên nó được gọi là "ụ mối".
Tenāha bhagavā – ‘‘vammikoti kho, bhikkhu, imassa cātumahābhūtikassa kāyassetaṃ adhivacana’’nti.
Therefore the Blessed One said: "Bhikkhu, 'vammika' is a designation for this body which is made of the four great elements."
Do đó, Đức Thế Tôn đã dạy: "Này Tỳ-khưu, 'ụ mối' là tên gọi của thân được tạo thành từ bốn đại yếu tố này."
Mātāpettikasambhavassāti mātito ca pitito ca nibbattena mātāpettikena sukkasoṇitena sambhūtassa.
Originating from mother and father means produced from the semen and blood of the mother and father, which arise from the mother and father.
"Mātāpettikasambhavassā" có nghĩa là được sinh ra từ tinh huyết của cha mẹ.
Odanakummāsūpacayassāti odanena ceva kummāsena ca upacitassa vaḍḍhitassa.
Built up of rice and gruel means built up and grown by means of rice and gruel.
"Odanakummāsūpacayassā" có nghĩa là được nuôi dưỡng và tăng trưởng bằng cơm và cháo.
Aniccucchādanaparimaddanabhedanaviddhaṃsanadhammassāti ettha ayaṃ kāyo hutvā abhāvaṭṭhena aniccadhammo.
Of a nature to be impermanent, to be scoured, to be massaged, to be broken up, and to be dispersed: Herein, this body, in the sense of coming into being and then ceasing to be, is of an impermanent nature.
"Aniccucchādanaparimaddanabhedanaviddhaṃsanadhammassā" – ở đây, thân này là "aniccadhammo" (pháp vô thường) theo nghĩa là nó tồn tại rồi không tồn tại.
Duggandhavighātatthāya tanuvilepanena ucchādanadhammo.
To counteract foul odours, it is of a nature to be scoured with unguents for the body.
Nó là "ucchādanadhammo" (pháp thoa xoa) bằng cách thoa một lớp mỏng để loại bỏ mùi hôi.
Aṅgapaccaṅgābādhavinodanatthāya khuddakasambāhanena parimaddanadhammo.
To alleviate ailments of the limbs and joints, it is of a nature to be massaged with gentle rubbing.
Nó là "parimaddanadhammo" (pháp xoa bóp) bằng cách xoa bóp nhẹ nhàng để loại bỏ các bệnh tật của các chi và bộ phận.
Daharakāle vā ūrūsu sayāpetvā gabbhavāsena dussaṇṭhitānaṃ tesaṃ tesaṃ aṅgānaṃ saṇṭhānasampādanatthaṃ añchanapīḷanādivasena parimaddanadhammo.
Or, in childhood, by laying the child on the thighs, it is of a nature to be massaged by means of stretching, pressing, and so on, to restore the proper shape of those various limbs that have become misshapen due to confinement in the womb.
Hoặc trong thời thơ ấu, nó là pháp xoa bóp để định hình lại các chi bị biến dạng do ở trong bụng mẹ, bằng cách kéo, nắn, v.v.
Evaṃ pariharatopi ca bhedanaviddhaṃsanadhammo bhijjati ceva vikirati ca, evaṃ sabhāvoti attho.
And even when maintained in this way, it is of a nature to be broken up and dispersed; it both breaks up and scatters. This is its nature—this is the meaning.
Ngay cả khi được chăm sóc như vậy, nó vẫn là pháp tan rã và hủy hoại; nó tan vỡ và phân tán. Đó là ý nghĩa của bản chất này.
Tattha mātāpettikasambhavaodanakummāsūpacayaucchādanaparimaddanapadehi samudayo kathito, aniccabhedaviddhaṃsanapadehi atthaṅgamo.
Therein, with the terms "originating from mother and father," "built up of rice and gruel," "scoured," and "massaged," arising is described. With the terms "impermanent," "broken up," and "dispersed," passing away is described.
Ở đây, sự hình thành (samudaya) của thân được nói đến bằng các từ "mātāpettikasambhava" (sinh ra từ cha mẹ), "odanakummāsūpacaya" (được nuôi dưỡng bằng cơm và cháo), "ucchādana" (thoa xoa), và "parimaddana" (xoa bóp); còn sự tiêu diệt (atthaṅgama) được nói đến bằng các từ "anicca" (vô thường), "bhedana" (tan rã), và "viddhaṃsana" (hủy hoại).
Evaṃ sattahipi padehi cātumahābhūtikassa kāyassa uccāvacabhāvo vaḍḍhiparihāni samudayatthaṅgamo kathitoti veditabbo.
Thus, it should be understood that with these seven terms, the high and low states, the growth and decay, and the arising and passing away of this body made of the four great elements are described.
Như vậy, cần hiểu rằng bằng cả bảy từ này, trạng thái cao thấp, sự tăng trưởng và suy giảm, sự hình thành và tiêu diệt của thân được tạo thành từ bốn đại yếu tố đã được nói đến.
Divā kammanteti divā kattabbakammante.
In the work of the day means in the work to be done during the day.
"Divā kammante" có nghĩa là các công việc phải làm vào ban ngày.
Dhūmāyanāti ettha ayaṃ dhūmasaddo kodhe taṇhāya vitakke pañcasu kāmaguṇesu dhammadesanāya pakatidhūmeti imesu atthesu vattati.
Smokes: Herein, this word 'smoke' is used in the senses of anger, craving, thought, the five strands of sensual pleasure, the teaching of the Dhamma, and ordinary smoke.
Trong từ "dhūmāyanā" này, từ "dhūma" được dùng với các ý nghĩa sau: giận dữ, tham ái, tầm (vitakka), năm dục lạc, giáo pháp, và khói tự nhiên.
‘‘Kodho dhūmo bhasmanimosavajja’’nti (saṃ. ni. 1.165) ettha hi kodhe vattati.
In "Anger is the smoke, falsehood the ash," it is used in the sense of anger.
Trong câu "Kodho dhūmo bhasmanimosavajjaṃ" (Saṃ. Ni. 1.165), nó được dùng với nghĩa giận dữ.
‘‘Icchādhūmāyitā sattā’’ti ettha taṇhāya.
In "Beings smouldering with desire," it is used in the sense of craving.
Trong câu "Icchādhūmāyitā sattā", nó được dùng với nghĩa tham ái.
‘‘Tena kho pana samayena aññataro bhikkhu bhagavato avidūre dhūmāyanto nisinno hotī’’ti ettha vitakke.
In "At that time, a certain bhikkhu was sitting not far from the Blessed One, smouldering," it is used in the sense of thought.
Trong câu "Tena kho pana samayena aññataro bhikkhu bhagavato avidūre dhūmāyanto nisinno hotī", nó được dùng với nghĩa tầm (vitakka).
Ettha pañcakāmaguṇesu.
Here, it is used in the sense of the five strands of sensual pleasure.
Ở đây, nó được dùng với nghĩa năm dục lạc.
‘‘Dhūmaṃ kattā hotī’’ti (ma. ni. 1.349) ettha dhammadesanāya.
In "He makes smoke," it is used in the sense of teaching the Dhamma.
Trong câu "Dhūmaṃ kattā hotī" (Ma. Ni. 1.349), nó được dùng với nghĩa giáo pháp.
‘‘Dhajo rathassa paññāṇaṃ, dhūmo paññāṇamaggino’’ti (saṃ. ni. 1.72) ettha pakatidhūme.
In "The banner is the sign of a chariot, smoke is the sign of a fire," it is used in the sense of ordinary smoke.
Trong câu "Dhajo rathassa paññāṇaṃ, dhūmo paññāṇamaggino" (Saṃ. Ni. 1.72), nó được dùng với nghĩa khói tự nhiên.
Idha panāyaṃ vitakke adhippeto.
Here, however, it is intended in the sense of thought.
Ở đây, nó được hiểu là tầm (vitakka).
Tenāha ‘‘ayaṃ rattiṃ dhūmāyanā’’ti.
Therefore he said, "This is the smoking by night."
Do đó, có câu "ayaṃ rattiṃ dhūmāyanā" (đêm này bốc khói).
Tathāgatassetaṃ adhivacananti tathāgato hi sattannaṃ dhammānaṃ bāhitattā brāhmaṇo nāma.
This is a designation for the Tathāgata: Indeed, the Tathāgata is called a brāhmaṇa because he has cast off seven things.
"Tathāgatassetaṃ adhivacanaṃ" – Như Lai được gọi là "brāhmaṇo" (Bà-la-môn) vì Ngài đã loại bỏ bảy pháp.
Yathāha – ‘‘sattannaṃ kho, bhikkhu, dhammānaṃ bāhitattā brāhmaṇo.
As it is said: "Bhikkhu, it is because of having cast off seven things that one is a brāhmaṇa.
Như đã nói: "Này Tỳ-khưu, một Bà-la-môn là người đã loại bỏ bảy pháp.
Katamesaṃ sattannaṃ?
Which seven?
Bảy pháp nào?
Rāgo bāhito hoti, doso… moho… māno… sakkāyadiṭṭhi… vicikicchā… sīlabbataparāmāso bāhito hoti.
Lust is cast off, hatred... delusion... conceit... personality view... doubt... adherence to rules and observances is cast off.
Tham đã được loại bỏ, sân... si mê... mạn... tà kiến về thân... hoài nghi... chấp thủ giới cấm đã được loại bỏ.
Imesaṃ bhikkhu sattannaṃ dhammānaṃ bāhitattā brāhmaṇo’’ti (cūḷani. mettagūmāṇavapucchāniddesa 28).
Bhikkhu, it is because of having cast off these seven things that one is a brāhmaṇa."
Này Tỳ-khưu, vì đã loại bỏ bảy pháp này, nên được gọi là Bà-la-môn" (Cūḷani. Mettagūmāṇavapucchāniddesa 28).
Sumedhoti sundarapañño.
One of excellent wisdom means one with beautiful wisdom.
"Sumedho" có nghĩa là người có trí tuệ tuyệt vời.
Sekkhassāti ettha sikkhatīti sekkho.
Of a trainee: Herein, because he trains, he is a trainee.
Trong từ "Sekkhassā" này, "sekkhā" là người đang học.
Yathāha – ‘‘sikkhatīti kho, bhikkhu, tasmā sekkhoti vuccati.
As it is said: "Bhikkhu, because he trains, therefore he is called a trainee.
Như đã nói: "Này Tỳ-khưu, vì đang học, nên được gọi là sekkha.
Kiñca sikkhati?
And what does he train in?
Học gì?
Adhisīlampi sikkhati, adhicittampi sikkhati, adhipaññampi sikkhatī’’ti (a. ni. 3.86).
He trains in the higher virtue, he trains in the higher mind, and he trains in the higher wisdom."
Học giới tăng thượng, học tâm tăng thượng, học tuệ tăng thượng" (A. Ni. 3.86).
Eko kira jānapado brāhmaṇo pātova māṇavakehi saddhiṃ gāmato nikkhamma divasaṃ araññe mante vācetvā sāyaṃ gāmaṃ āgacchati.
It is said that a certain brahmin from the countryside, having left the village early in the morning with his pupils, would spend the day in the forest reciting the vedic hymns and return to the village in the evening.
Từng nghe, một Bà-la-môn ở một vùng nọ, cùng với các đệ tử rời làng vào buổi sáng sớm, ban ngày tụng đọc các kinh Veda trong rừng, chiều tối trở về làng.
Antarāmagge ca eko vammiko atthi.
And on the path, there was a certain anthill.
Và trên đường đi, có một ụ mối.
So rattiṃ dhūmāyati, divā pajjalati.
It would smoke by night and blaze by day.
Ụ mối ấy ban đêm bốc khói, ban ngày bốc lửa.
Brāhmaṇo antevāsiṃ sumedhaṃ māṇavaṃ āha – ‘‘tāta, ayaṃ vammiko rattiṃ dhūmāyati, divā pajjalati, vikāramassa passissāma, bhinditvā naṃ cattāro koṭṭhāse katvā khipāhī’’ti.
The brahmin said to his pupil, the wise young man Sumedha: "Dear boy, this anthill smokes by night and blazes by day. Let us see what is strange about it. Having broken it, make it into four sections and cast them away."
Bà-la-môn nói với đệ tử Sumedha: "Này con, ụ mối này ban đêm bốc khói, ban ngày bốc lửa, chúng ta hãy xem sự biến đổi của nó, hãy đập vỡ nó ra thành bốn phần rồi ném đi."
So sādhūti kudālaṃ gahetvā samehi pādehi pathaviyaṃ patiṭṭhāya tathā akāsi.
He, saying "Very well," took a spade, stood on the ground with his feet level, and did so.
Người ấy đáp "Vâng", rồi cầm cuốc, đứng vững trên mặt đất bằng hai chân, và làm như vậy.
Tatra ācariyabrāhmaṇo viya bhagavā.
Herein, the Bhagavā is like the teacher brahmin.
Trong ví dụ đó, Đức Thế Tôn giống như vị Bà-la-môn thầy.
Sumedhamāṇavako viya sekkho bhikkhu.
The bhikkhu in training is like the young man Sumedha.
Vị tỳ-khưu hữu học (sekha) giống như thanh niên Sumedha.
Vammiko viya kāyo.
The body is like the anthill.
Thân thể giống như ụ mối.
‘‘Tāta, ayaṃ vammiko rattiṃ dhūmāyati, divā pajjalati, vikāramassa passissāma, bhinditvā naṃ cattāro koṭṭhāse katvā khipāhī’’ti brāhmaṇena vuttakālo viya, ‘‘bhikkhu cātumahābhūtikaṃ kāyaṃ cattāro koṭṭhāse katvā pariggaṇhāhī’’ti bhagavatā vuttakālo.
The time when the brahmin said, "Dear boy, this anthill smokes by night and blazes by day. Let us see what is strange about it. Having broken it, make it into four sections and cast them away," is like the time when the Bhagavā said, "Bhikkhu, having made this body composed of the four great elements into four sections, you should comprehend it."
Thời điểm Bà-la-môn nói: "Này con, ụ mối này ban đêm bốc khói, ban ngày bốc lửa, chúng ta hãy xem sự biến đổi của nó, hãy đập vỡ nó ra thành bốn phần rồi ném đi", giống như thời điểm Đức Thế Tôn nói: "Này tỳ-khưu, hãy quán sát thân thể do bốn đại hợp thành này, chia nó thành bốn phần."
Tassa sādhūti kudālaṃ gahetvā tathākaraṇaṃ viya sekkhassa bhikkhuno, ‘‘yo vīsatiyā koṭṭhāsesu thaddhabhāvo, ayaṃ pathavīdhātu.
His saying "Very well," and taking a spade and doing so is like the comprehension of the body by the bhikkhu in training by means of the determination of the four elements thus:
Việc người ấy đáp "Vâng", rồi cầm cuốc và làm như vậy, giống như việc vị tỳ-khưu hữu học (sekha) quán sát thân thể.
Yo dvādasasu koṭṭhāsesu ābandhanabhāvo, ayaṃ āpodhātu.
"Whatever in the twenty parts has the characteristic of hardness, this is the earth element.
Sự cứng rắn trong hai mươi phần là địa đại (pathavīdhātu).
Yo catūsu koṭṭhāsesu paripācanabhāvo, ayaṃ tejodhātu.
Whatever in the twelve parts has the characteristic of binding, this is the water element.
Sự liên kết trong mười hai phần là thủy đại (āpodhātu).
Yo chasu koṭṭhāsesu vitthambhanabhāvo, ayaṃ vāyodhātū’’ti evaṃ catudhātuvavatthānavasena kāyapariggaho veditabbo.
Whatever in the four parts has the characteristic of maturing, this is the fire element. Whatever in the six parts has the characteristic of supporting, this is the air element." Thus should the comprehension of the body be understood.
Sự làm chín trong bốn phần là hỏa đại (tejodhātu). Sự chống đỡ trong sáu phần là phong đại (vāyodhātu)", như vậy, sự quán sát thân thể theo cách phân biệt bốn đại cần được hiểu.
Laṅgīti kho, bhikkhūti kasmā bhagavā avijjaṃ laṅgīti katvā dassesīti?
"The bolt, O bhikkhus": Why did the Bhagavā show ignorance by making it "the bolt"?
"Này các tỳ-khưu, cái then cửa (laṅgī) này", tại sao Đức Thế Tôn lại ví vô minh (avijjā) như cái then cửa?
Yathā hi nagarassa dvāraṃ pidhāya palighe yojite mahājanassa gamanaṃ pacchijjati, ye nagarassa anto, te antoyeva honti.
Just as when the gate of a city is shut and the crossbar is put in place, the passage of the great populace is cut off; those who are inside the city remain inside.
Như khi cánh cửa thành phố bị đóng và then cửa được cài lại, việc đi lại của đại chúng bị chặn đứng, những người ở bên trong thành thì ở nguyên bên trong.
Ye bahi, te bahiyeva.
Those who are outside, remain outside.
Những người ở bên ngoài thì ở nguyên bên ngoài.
Evameva yassa ñāṇamukhe avijjālaṅgī patati, tassa nibbānasampāpakaṃ ñāṇagamanaṃ pacchijjati, tasmā avijjaṃ laṅgīti katvā dassesi.
Exactly so, for one on whose door of knowledge the bolt of ignorance falls, the passage of knowledge that leads to Nibbāna is cut off. Therefore, he showed ignorance by making it "the bolt".
Cũng vậy, khi then cửa vô minh (avijjālaṅgī) rơi xuống cửa trí tuệ (ñāṇamukha) của ai, thì sự đi đến Niết-bàn của trí tuệ bị chặn đứng. Do đó, Ngài đã ví vô minh (avijjā) như cái then cửa.
Pajaha avijjanti ettha kammaṭṭhānauggahaparipucchāvasena avijjāpahānaṃ kathitaṃ.
"Abandon ignorance": Here, the abandoning of ignorance is spoken of by way of grasping and inquiring about the meditation subject.
Ở đây, "Hãy từ bỏ vô minh (pajaha avijjaṃ)" được nói đến như sự từ bỏ vô minh thông qua việc học tập và hỏi han về thiền đề (kammaṭṭhāna).
Uddhumāyikāti kho, bhikkhūti ettha uddhumāyikamaṇḍūko nāma no mahanto, nakhapiṭṭhippamāṇo hoti, purāṇapaṇṇantare vā gacchantare vā valliantare vā vasati.
"The puffer-frog, O bhikkhus": Herein, the one called the puffer-frog is not large; it is about the size of a fingernail. It lives among old leaves, or in a thicket, or among vines.
Trong câu "Này các tỳ-khưu, con ếch phồng (uddhumāyikā) này", con ếch phồng không lớn, chỉ bằng lưng móng tay, nó sống trong kẽ lá khô, kẽ bụi cây, hoặc kẽ dây leo.
So daṇḍakoṭiyā vā vallikoṭiyā vā paṃsucuṇṇakena vā ghaṭṭito āyamitvā mahanto parimaṇḍalo beluvapakkappamāṇo hutvā cattāro pāde ākāsagate katvā pacchinnagamano hutvā amittavasaṃ yāti, kākakulalādibhattameva hoti.
When struck by the tip of a stick, or the tip of a vine, or with powdered dust, it inflates and, becoming large and round, about the size of a ripe bael fruit, with its four feet in the air, its movement is cut off and it falls under the power of its enemies, becoming food for crows, hawks, and so on.
Khi bị chạm vào bằng đầu gậy, đầu dây leo, hoặc bụi đất, nó phồng lên to tròn như quả mộc qua, rồi giơ bốn chân lên trời, không thể di chuyển được, và rơi vào tay kẻ thù, trở thành thức ăn của quạ, diều hâu, v.v.
Evameva ayaṃ kodho paṭhamaṃ uppajjanto cittāvilamattakova hoti.
Exactly so, this anger, when it first arises, is merely a disturbance of the mind.
Cũng vậy, khi sự sân hận (kodha) này mới phát sinh, nó chỉ là một sự xáo động trong tâm.
Tasmiṃ khaṇe aniggahito vaḍḍhitvā mukhavikulanaṃ pāpeti.
If it is not restrained at that moment, it grows and leads to contortion of the face.
Nếu không được kiềm chế vào lúc đó, nó sẽ tăng trưởng và dẫn đến sự nhăn nhó mặt mày.
Tadā aniggahito hanusañcopanaṃ pāpeti.
If not restrained then, it leads to the clenching of the jaw.
Nếu không được kiềm chế vào lúc đó, nó sẽ dẫn đến sự nghiến răng.
Tadā aniggahito pharusavācānicchāraṇaṃ pāpeti.
If not restrained then, it leads to the utterance of harsh speech.
Nếu không được kiềm chế vào lúc đó, nó sẽ dẫn đến việc thốt ra những lời lẽ thô tục.
Tadā aniggahito disāvilokanaṃ pāpeti.
If not restrained then, it leads to glaring in all directions.
Nếu không được kiềm chế vào lúc đó, nó sẽ dẫn đến việc nhìn chằm chằm vào các hướng.
Tadā aniggahito ākaḍḍhanaparikaḍḍhanaṃ pāpeti.
If not restrained then, it leads to dragging and pulling.
Nếu không được kiềm chế vào lúc đó, nó sẽ dẫn đến việc kéo giật và lôi kéo.
Tadā aniggahito pāṇinā leḍḍudaṇḍasatthaparāmasanaṃ pāpeti.
If not restrained then, it leads to taking up a clod, a stick, or a weapon with the hand.
Nếu không được kiềm chế vào lúc đó, nó sẽ dẫn đến việc dùng tay cầm gạch đá, gậy gộc, hoặc vũ khí.
Tadā aniggahito daṇḍasatthābhinipātaṃ pāpeti.
If not restrained then, it leads to the striking with a stick or a weapon.
Nếu không được kiềm chế vào lúc đó, nó sẽ dẫn đến việc dùng gậy gộc hoặc vũ khí để tấn công.
Tadā aniggahito paraghātanampi attaghātanampi pāpeti.
If not restrained then, it leads to the killing of others and even the killing of oneself.
Nếu không được kiềm chế vào lúc đó, nó sẽ dẫn đến việc giết người khác hoặc tự sát.
Vuttampi hetaṃ – ‘‘yato ayaṃ kodho paraṃ ghātetvā attānaṃ ghāteti, ettāvatāyaṃ kodho paramussadagato hoti paramavepullappatto’’ti.
And this has been said: "Inasmuch as this anger, having killed another, kills oneself, to that extent this anger has reached its highest swelling, has reached its greatest proliferation."
Cũng đã được nói rằng: "Khi sự sân hận này giết người khác rồi tự giết mình, đến mức đó, sự sân hận này đã đạt đến mức độ tột cùng, đã đạt đến sự phát triển tột bậc."
Tattha yathā uddhumāyikāya catūsu pādesu ākāsagatesu gamanaṃ pacchijjati, uddhumāyikā amittavasaṃ gantvā kākādibhattaṃ hoti, evameva kodhasamaṅgīpuggalo kammaṭṭhānaṃ gahetvā vaḍḍhetuṃ na sakkoti, amittavasaṃ yāti, sabbesaṃ mārānaṃ yathākāmakaraṇīyo hoti.
Therein, just as the movement of the puffer-frog is cut off when its four feet are in the air, and the puffer-frog, having fallen into the power of its enemies, becomes food for crows and others, exactly so, a person endowed with anger is unable to take up a meditation subject and develop it. He falls under the power of his enemy and becomes subject to the will of all the Māras.
Trong ví dụ đó, như khi bốn chân của con ếch phồng giơ lên trời, việc di chuyển của nó bị chặn đứng, con ếch phồng rơi vào tay kẻ thù và trở thành thức ăn của quạ, v.v. Cũng vậy, người có đầy đủ sân hận không thể nắm giữ và phát triển thiền đề (kammaṭṭhāna), rơi vào tay kẻ thù, trở thành đối tượng mà tất cả các ma vương (māra) muốn làm gì thì làm.
Tenāha bhagavā – ‘‘uddhumāyikāti kho, bhikkhu, kodhūpāyāsassetaṃ adhivacana’’nti.
Therefore the Bhagavā said: "The puffer-frog, O bhikkhu, is a designation for anger and irritation."
Do đó, Đức Thế Tôn nói: "Này các tỳ-khưu, 'ếch phồng' là tên gọi của sự sân hận và phẫn nộ (kodhūpāyāsa) này."
Tattha balavappatto kodhova kodhūpāyāso.
Therein, anger that has become powerful is itself 'anger and irritation'.
Ở đây, sân hận đã đạt đến sức mạnh là kodhūpāyāsa.
Pajaha kodhūpāyāsanti ettha paṭisaṅkhānappahānaṃ kathitaṃ.
"Abandon anger and irritation": Here, abandoning through reflection is spoken of.
Trong câu "Hãy từ bỏ sân hận và phẫn nộ (pajaha kodhūpāyāsaṃ)", sự từ bỏ sân hận được nói đến theo cách đoạn trừ bằng sự quán sát (paṭisaṅkhānappahāna).
Dvidhāpathoti ettha, yathā puriso sadhano sabhogo kantāraddhānamaggappaṭipanno dvedhāpathaṃ patvā, ‘‘iminā nu kho gantabbaṃ, iminā gantabba’’nti nicchetuṃ asakkonto tattheva tiṭṭhati, atha naṃ corā uṭṭhahitvā anayabyasanaṃ pāpenti, evameva kho mūlakammaṭṭhānaṃ gahetvā nisinno bhikkhu buddhādīsu kaṅkhāya uppannāya kammaṭṭhānaṃ vaḍḍhetuṃ na sakkoti, atha naṃ kilesamārādayo sabbe mārā anayabyasanaṃ pāpenti, iti vicikicchā dvedhāpathasamā hoti.
"A forked path": Herein, just as a man with wealth and possessions, having entered upon a long wilderness road, upon reaching a forked path, is unable to decide, "Should I go this way, or should I go that way?" and stands right there, and then thieves rise up and bring him to ruin and disaster; exactly so, a bhikkhu sitting down after having taken up a basic meditation subject, when doubt arises concerning the Buddha and so on, is unable to develop the meditation subject, and then all the Māras, such as the Māra of defilements, bring him to ruin and disaster. Thus, doubt is like a forked path.
Trong từ "dvidhāpatha" (ngã ba đường), như một người giàu có, đầy đủ tài sản, đang đi trên con đường hiểm trở, khi đến ngã ba đường, không thể quyết định "nên đi đường này hay đường kia", liền đứng yên tại đó, rồi bọn cướp xuất hiện và gây tai họa cho người ấy. Cũng vậy, một tỳ-khưu đang ngồi thiền với thiền đề căn bản (mūlakammaṭṭhāna), khi nghi ngờ (kaṅkhā) phát sinh về Đức Phật, v.v., không thể phát triển thiền đề, rồi các ma vương phiền não (kilesamāra) và tất cả các ma vương khác gây tai họa cho vị ấy. Như vậy, sự nghi ngờ (vicikicchā) giống như ngã ba đường.
Tenāha bhagavā – ‘‘dvidhāpathoti kho, bhikkhu, vicikicchāyetaṃ adhivacana’’nti.
Therefore the Bhagavā said: "A forked path, O bhikkhu, is a designation for doubt."
Do đó, Đức Thế Tôn nói: "Này các tỳ-khưu, 'ngã ba đường' là tên gọi của sự nghi ngờ (vicikicchā) này."
Pajaha vicikicchanti ettha kammaṭṭhānauggahaparipucchāvasena vicikicchāpahānaṃ kathitaṃ.
"Abandon doubt": Here, the abandoning of doubt is spoken of by way of grasping and inquiring about the meditation subject.
Trong câu "Hãy từ bỏ nghi ngờ (pajaha vicikicchaṃ)", sự từ bỏ nghi ngờ được nói đến thông qua việc học tập và hoàn thiện thiền đề (kammaṭṭhāna).
Caṅgavāranti ettha, yathā rajakehi khāraparissāvanamhi udake pakkhitte eko udakaghaṭo dvepi dasapi vīsatipi ghaṭasatampi paggharatiyeva, pasaṭamattampi udakaṃ na tiṭṭhati, evameva nīvaraṇasamaṅgino puggalassa abbhantare kusaladhammo na tiṭṭhati.
"A strainer": Herein, just as when water is poured by washermen into a lye strainer, one pot of water, or two, or ten, or twenty, or even a hundred pots of water just flow through, not even a handful of water remains; exactly so, no wholesome states remain inside a person endowed with the hindrances.
Trong từ "caṅgavāraṃ" (máng lọc), như khi những người thợ giặt đổ nước vào máng lọc kiềm, một thùng nước, mười thùng, hai mươi thùng, thậm chí một trăm thùng nước đều chảy ra hết, không một giọt nước nào đọng lại. Cũng vậy, đối với người có đầy đủ các triền cái (nīvaraṇa), các pháp thiện (kusaladhamma) không thể đọng lại bên trong.
Tenāha bhagavā – ‘‘caṅgavāranti kho, bhikkhu, pañcannetaṃ nīvaraṇānaṃ adhivacana’’nti.
Therefore the Bhagavā said: "A strainer, O bhikkhu, is a designation for the five hindrances."
Do đó, Đức Thế Tôn nói: "Này các tỳ-khưu, 'máng lọc' là tên gọi của năm triền cái (pañca nīvaraṇa) này."
Pajaha pañcanīvaraṇeti ettha vikkhambhanatadaṅgavasena nīvaraṇappahānaṃ kathitaṃ.
"Abandon the five hindrances": Here, the abandoning of the hindrances by way of suppression and substitution is spoken of.
Trong câu "Hãy từ bỏ năm triền cái (pajaha pañcanīvaraṇe)", sự từ bỏ các triền cái được nói đến theo cách đoạn trừ bằng trấn áp (vikkhambhanappahāna) và đoạn trừ bằng từng phần (tadaṅgappahāna).
Asisūnāti ettha, yathā sūnāya upari maṃsaṃ ṭhapetvā asinā koṭṭenti, evamime sattā vatthukāmatthāya kilesakāmehi ghātayamānā vatthukāmānaṃ upari katvā kilesakāmehi kantitā koṭṭitā ca honti.
"A butcher's knife and block": Herein, just as on a butcher's block they place meat and chop it with a knife, in the same way, these beings, being slaughtered by the defilements of sensual pleasure for the sake of the objects of sensual pleasure, are placed upon the objects of sensual pleasure and are cut and chopped by the defilements of sensual pleasure.
Trong từ "asisūnā" (bàn mổ có dao), như trên bàn mổ người ta đặt thịt lên rồi dùng dao chặt. Cũng vậy, những chúng sinh này vì lợi ích của dục cảnh (vatthukāma) bị các dục phiền não (kilesakāma) hành hạ, bị cắt xẻ và chặt chém bởi các dục phiền não trên dục cảnh.
Tenāha bhagavā – ‘‘asisūnāti kho, bhikkhu, pañcannetaṃ kāmaguṇānaṃ adhivacana’’nti.
Therefore the Bhagavā said: "A butcher's knife and block, O bhikkhu, is a designation for the five strands of sensual pleasure."
Do đó, Đức Thế Tôn nói: "Này các tỳ-khưu, 'bàn mổ có dao' là tên gọi của năm dục công đức (pañca kāmaguṇa) này."
Pajaha pañca kāmaguṇeti ettha pañcasu kāmaguṇesu chandarāgappahānaṃ kathitaṃ.
"Abandon the five strands of sensual pleasure": Here, the abandoning of desire and greed for the five strands of sensual pleasure is spoken of.
Trong câu "Hãy từ bỏ năm dục công đức (pajaha pañca kāmaguṇe)", sự từ bỏ tham ái (chanda-rāga) trong năm dục công đức được nói đến.
Maṃsapesīti kho, bhikkhūti ettha ayaṃ maṃsapesi nāma bahujanapatthitā khattiyādayo manussāpi naṃ patthenti kākādayo tiracchānāpi.
"A piece of flesh, O bhikkhus": Herein, this thing called a piece of flesh is desired by many. Humans such as khattiyas desire it, and animals such as crows also desire it.
Trong câu "Này các tỳ-khưu, miếng thịt (maṃsapesi) này", miếng thịt này được nhiều người mong muốn, cả những người như giai cấp Sát-đế-lợi và những loài vật như quạ, v.v. cũng mong muốn.
Ime hi sattā avijjāya sammattā nandirāgaṃ upagamma vaṭṭaṃ vaḍḍhenti.
Indeed, these beings, intoxicated by ignorance, fall into delight and greed, and thus extend the cycle of existence.
Quả thật, những chúng sinh này bị vô minh (avijjā) bao phủ, rơi vào tham ái (nandirāga) và làm tăng trưởng vòng luân hồi (vaṭṭa).
Yathā vā maṃsapesi ṭhapitaṭhapitaṭṭhāne laggati, evamime sattā nandirāgabaddhā vaṭṭe lagganti, dukkhaṃ patvāpi na ukkaṇṭhanti, iti nandirāgo maṃsapesisadiso hoti.
Or, just as a piece of flesh sticks wherever it is placed, so too these beings, bound by passionate delight, stick in the round of existence; even having encountered suffering, they are not dissatisfied. Thus, passionate delight is like a piece of flesh.
Hoặc như một miếng thịt dính vào bất cứ nơi nào nó được đặt, cũng vậy, những chúng sinh này bị trói buộc bởi niềm hoan lạc (nandīrāga) và dính mắc vào vòng luân hồi (vaṭṭa), dù gặp khổ đau cũng không chán ghét. Vì thế, niềm hoan lạc (nandīrāga) giống như một miếng thịt.
Tenāha bhagavā – ‘‘maṃsapesīti kho, bhikkhu, nandirāgassetaṃ adhivacana’’nti.
Therefore the Blessed One said: “‘A piece of flesh,’ O bhikkhu, is a designation for passionate delight.”
Do đó, Thế Tôn đã dạy: "Này các Tỳ-khưu, miếng thịt là tên gọi của niềm hoan lạc (nandīrāga)."
Pajaha nandīrāganti ettha catutthamaggena nandīrāgappahānaṃ kathitaṃ.
In Abandon passionate delight, the abandonment of passionate delight by means of the fourth path is spoken of.
Trong câu " Pajaha nandīrāga" (Hãy từ bỏ niềm hoan lạc), sự từ bỏ niềm hoan lạc (nandīrāga) được nói đến bằng Đạo thứ tư (Arahant-magga).
Nāgoti kho, bhikkhu, khīṇāsavassetaṃ bhikkhuno adhivacananti ettha yenatthena khīṇāsavo nāgoti vuccati, so anaṅgaṇasutte (ma. ni. aṭṭha. 1.63) pakāsito eva.
In A nāga, O bhikkhu, is a designation for a bhikkhu whose cankers are destroyed, the reason why one whose cankers are destroyed is called a nāga has been explained in the Anaṅgaṇasutta.
Trong câu " Này các Tỳ-khưu, Nāga là tên gọi của một Tỳ-khưu đã tận trừ lậu hoặc (khīṇāsava)", ý nghĩa mà một vị đã tận trừ lậu hoặc được gọi là Nāga đã được giải thích trong kinh Anaṅgaṇa (Ma. Ni. Aṭṭha. 1.63).
Namo karohi nāgassāti khīṇāsavassa buddhanāgassa, ‘‘buddho so bhagavā bodhāya dhammaṃ deseti, danto so bhagavā damathāya dhammaṃ deseti, santo so bhagavā samathāya dhammaṃ deseti, tiṇṇo so bhagavā taraṇāya dhammaṃ deseti, parinibbuto so bhagavā parinibbānāya dhammaṃ desetī’’ti (ma. ni. 1.361) evaṃ namakkāraṃ karohīti ayamettha attho.
Pay homage to the nāga means: pay homage to the Buddha-nāga, the one whose cankers are destroyed, in this way: “That Blessed One, being awakened, teaches the Dhamma for awakening; that Blessed One, being tamed, teaches the Dhamma for taming; that Blessed One, being at peace, teaches the Dhamma for peace; that Blessed One, having crossed over, teaches the Dhamma for crossing over; that Blessed One, being fully extinguished, teaches the Dhamma for full extinguishment.” This is the meaning here.
Câu " Namo karohi nāgassā" (Hãy đảnh lễ vị Nāga) ở đây có nghĩa là: "Hãy đảnh lễ vị Nāga Phật, bậc đã tận trừ lậu hoặc, vì 'Đức Thế Tôn ấy đã giác ngộ nên Ngài thuyết pháp để giác ngộ; Đức Thế Tôn ấy đã tự điều phục nên Ngài thuyết pháp để điều phục; Đức Thế Tôn ấy đã tịch tịnh nên Ngài thuyết pháp để tịch tịnh; Đức Thế Tôn ấy đã vượt qua nên Ngài thuyết pháp để vượt qua; Đức Thế Tôn ấy đã nhập Niết-bàn nên Ngài thuyết pháp để nhập Niết-bàn' (Ma. Ni. 1.361)." Đây là ý nghĩa ở đây.
Iti idaṃ suttaṃ therassa kammaṭṭhānaṃ ahosi.
Thus this sutta became the elder's subject of meditation.
Như vậy, kinh này đã trở thành đề mục thiền định của vị Trưởng lão.
Theropi idameva suttaṃ kammaṭṭhānaṃ katvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ patto.
The elder, too, having made this very sutta his subject of meditation and developed insight, attained arahantship.
Vị Trưởng lão cũng đã lấy chính kinh này làm đề mục thiền định, phát triển thiền quán (vipassanā) và đạt đến quả vị A-la-hán.
Ayametassa atthoti ayaṃ etassa pañhassa attho.
This is the meaning of this means this is the meaning of this question.
Ayametassa attho (Đây là ý nghĩa của câu này) có nghĩa là đây là ý nghĩa của câu hỏi đó.
Iti bhagavā ratanarāsimhi maṇikūṭaṃ gaṇhanto viya yathānusandhināva desanaṃ niṭṭhapesīti.
Thus the Blessed One, like one taking the crest-jewel from a heap of gems, concluded the discourse in accordance with its logical connection.
Như vậy, Đức Thế Tôn đã kết thúc bài thuyết pháp theo sự liên kết, như thể đang chọn một viên ngọc quý từ một đống châu báu.
252. Evaṃ me sutanti rathavinītasuttaṃ.
The Rathavinītasutta begins Thus have I heard.
252. Evaṃ me sutaṃ (Như vầy tôi nghe) là kinh Rathavinīta.
Tattha rājagaheti evaṃnāmake nagare, tañhi mandhātumahāgovindādīhi pariggahitattā rājagahanti vuccati.
Therein, at Rājagaha means in the city of that name. It is called Rājagaha because it was taken possession of by Mandhātu, Mahāgovinda, and others.
Trong đó, Rājagahe (tại Rājagaha) là tên của thành phố ấy, vì nó đã được các vị như vua Mandhātu và Mahāgovinda chiếm giữ nên được gọi là Rājagaha.
Aññepettha pakāre vaṇṇayanti.
Others explain other reasons here.
Những cách giải thích khác cũng được trình bày ở đây.
Kiṃ tehi?
What is the use of them?
Chúng có ích gì?
Nāmametaṃ tassa nagarassa.
This is the name of that city.
Đó là tên của thành phố ấy.
Taṃ panetaṃ buddhakāle ca cakkavattikāle ca nagaraṃ hoti, sesakāle suññaṃ hoti yakkhapariggahitaṃ, tesaṃ vasantavanaṃ hutvā tiṭṭhati.
Now, it is a city in the time of a Buddha and in the time of a wheel-turning monarch; at other times it is deserted, possessed by yakkhas, remaining as their dwelling forest.
Thành phố này là một đô thị vào thời Đức Phật và thời Chuyển Luân Thánh Vương, nhưng vào các thời kỳ khác thì hoang vắng, bị Dạ-xoa chiếm giữ, trở thành khu rừng cư ngụ của chúng.
Veḷuvane kalandakanivāpeti veḷuvananti tassa uyyānassa nāmaṃ, taṃ kira veḷūhi parikkhittaṃ ahosi aṭṭhārasahatthena ca pākārena, gopuraṭṭālakayuttaṃ nīlobhāsaṃ manoramaṃ, tena veḷuvananti vuccati.
In the Veḷuvana, at the Kalandakanivāpa: Veḷuvana is the name of that park. It is said that it was enclosed by bamboos and by an eighteen-cubit wall, complete with gatehouses and watchtowers, of a dark-green hue, and delightful. Therefore it is called Veḷuvana.
Veḷuvane kalandakanivāpe (tại rừng Trúc, nơi cho sóc ăn): Veḷuvana là tên của khu vườn ấy, khu vườn này được bao quanh bởi những cây tre và một bức tường thành cao mười tám khuỷu tay, có cổng và tháp canh, mang màu xanh biếc đẹp mắt, do đó được gọi là Veḷuvana.
Kalandakānañcettha nivāpaṃ adaṃsu, tena kalandakanivāpoti vuccati.
And they gave food to squirrels there, so it is called Kalandakanivāpa, the Squirrels’ Feeding Place.
Tại đây, người ta cũng đã cho sóc ăn, do đó được gọi là Kalandakanivāpa (nơi cho sóc ăn).
Pubbe kira aññataro rājā tattha uyyānakīḷanatthaṃ āgato surāmadena matto divāseyyaṃ upagato supi.
It is said that in the past a certain king came there to enjoy the park, and intoxicated with the madness of spirits, he fell asleep for his daytime rest.
Thuở xưa, có một vị vua đến khu vườn ấy để vui chơi, say rượu và ngủ trưa.
Parijanopissa, ‘‘sutto rājā’’ti pupphaphalādīhi palobhiyamāno ito cito ca pakkāmi, atha surāgandhena aññatarasmā susirarukkhā kaṇhasappo nikkhamitvā raññābhimukho āgacchati.
His retinue, thinking, “The king is asleep,” and being enticed by flowers and fruits, wandered off here and there. Then, attracted by the smell of spirits, a black cobra emerged from a certain hollow tree and approached the king.
Các thị tùng của nhà vua, nghĩ rằng "Đức vua đang ngủ", bị quyến rũ bởi hoa quả v.v. nên tản mát khắp nơi. Lúc đó, một con rắn hổ mang đen từ một cái cây rỗng ruột bò ra, tiến về phía nhà vua do mùi rượu.
Taṃ disvā rukkhadevatā, ‘‘rañño jīvitaṃ dammī’’ti kāḷakavesena āgantvā kaṇṇamūle saddamakāsi.
Seeing it, a tree deity, thinking, “I will give the king his life,” came in the guise of a squirrel and made a sound near his ear.
Thấy vậy, vị thần cây, nghĩ rằng "Ta sẽ cứu mạng nhà vua", hiện ra dưới hình dạng một con sóc đen và kêu lên bên tai nhà vua.
Rājā paṭibujjhi, kaṇhasappo nivatto.
The king awoke, and the black cobra turned back.
Nhà vua tỉnh dậy, con rắn hổ mang đen đã quay đi.
So taṃ disvā, ‘‘imāya mama jīvitaṃ dinna’’nti kāḷakānaṃ tattha nivāpaṃ paṭṭhapesi, abhayaghosanañca ghosāpesi.
Seeing it, he thought, “My life was given by this one,” and established a feeding place for squirrels there, and had a proclamation of safety declared.
Khi nhà vua thấy vậy, nghĩ rằng "Con sóc này đã cứu mạng ta", liền thiết lập một nơi cho sóc ăn ở đó và tuyên bố lệnh ân xá.
Tasmā taṃ tato pabhuti kalandakanivāpanti saṅkhyaṃ gataṃ.
Therefore, from that time on, it came to be known as Kalandakanivāpa.
Do đó, từ đó về sau, nơi ấy được gọi là Kalandakanivāpa.
Kalandakāti kāḷakānaṃ nāmaṃ.
Kalandakā is a name for squirrels.
Kalandakā là tên gọi của loài sóc đen.
Jātibhūmikāti jātibhūmivāsino.
From their native land: residing in their native land.
Jātibhūmikā là những người sống ở Jātibhūmi.
Tattha jātibhūmīti jātaṭṭhānaṃ.
Therein, native land means birthplace.
Trong đó, Jātibhūmi là nơi sinh.
Taṃ kho panetaṃ neva kosalamahārājādīnaṃ na caṅkībrāhamaṇādīnaṃ na sakkasuyāmasantusitādīnaṃ na asītimahāsāvakādīnaṃ na aññesaṃ sattānaṃ jātaṭṭhānaṃ ‘‘jātibhūmī’’ti vuccati.
However, the birthplace of King Kosala and others, or of the brahmin Caṅkī and others, or of Sakka, Suyāma, Santusita and others, or of the eighty great disciples and others, or of any other beings, is not called the “native land.”
Nơi này không phải là nơi sinh của các vị như Đại vương Kosala, các Bà-la-môn Caṅkī, các vị trời Sakka, Suyāma, Santusita, các vị Đại đệ tử A-la-hán và tám mươi vị khác, hoặc các chúng sinh khác được gọi là "Jātibhūmi".
Yassa pana jātadivase dasasahassilokadhātu ekaddhajamālāvippakiṇṇakusumavāsacuṇṇagandhasugandhā sabbapāliphullamiva nandanavanaṃ virocamānā paduminipaṇṇe udakabindu viya akampittha, jaccandhādīnañca rūpadassanādīni anekāni pāṭihāriyāni pavattiṃsu, tassa sabbaññubodhisattassa jātaṭṭhānasākiyajanapado kapilavatthāhāro, sā ‘‘jātibhūmī’’ti vuccati.
But on the day of whose birth the ten-thousandfold world system, shining like the Nandana Grove in full bloom, adorned with simultaneously raised banners and garlands, scattered with flowers, fragrant powders, and perfumes, trembled like a drop of water on a lotus leaf; and many miracles occurred, such as the blind from birth seeing forms and so on—the birthplace of that Omniscient Bodhisatta, the Sakyan country, the district of Kapilavatthu, that is called the “native land.”
Mà là nơi sinh của Bồ-tát Toàn Giác, người mà vào ngày đản sinh, mười ngàn thế giới đã rung chuyển như giọt nước trên lá sen, rực rỡ như rừng Nandana với vô số cờ phướn, vòng hoa, hương phấn thơm ngát, và nhiều phép lạ đã xảy ra như người mù bẩm sinh được thấy v.v. Đó là vùng đất Sākiya, Kapilavatthu, được gọi là Jātibhūmi.
Vassaṃvuṭṭhāti temāsaṃ vassaṃvuṭṭhā pavāritapavāraṇā hutvā.
Having spent the rains: having spent the three months of the rains and completed the Pavāraṇā ceremony.
Vassaṃvuṭṭhā (đã an cư mùa mưa) có nghĩa là đã an cư ba tháng mùa mưa và đã làm lễ Tự Tứ (pavāraṇā).
Bhagavā etadavocāti ‘‘kacci, bhikkhave, khamanīya’’ntiādīhi vacanehi āgantukapaṭisanthāraṃ katvā etaṃ, ‘‘ko nu kho, bhikkhave’’tiādivacanamavoca.
The Blessed One said this: After extending the customary welcome to newcomers with words such as, “Is it tolerable for you, bhikkhus?”, he spoke this utterance beginning with, “Who then, bhikkhus?”
Bhagavā etadavocā (Đức Thế Tôn đã nói điều này) có nghĩa là sau khi hỏi thăm các Tỳ-khưu mới đến bằng những lời như "Này các Tỳ-khưu, các ông có khỏe không?", Ngài đã nói những lời như "Này các Tỳ-khưu, ai trong các ông...".
Te kira bhikkhu, – ‘‘kacci, bhikkhave, khamanīyaṃ kacci yāpanīyaṃ, kaccittha appakilamathena addhānaṃ āgatā, na ca piṇḍakena kilamittha, kuto ca tumhe, bhikkhave, āgacchathā’’ti paṭisanthāravasena pucchitā – ‘‘bhagavā sākiyajanapade kapilavatthāhārato jātibhūmito āgacchāmā’’ti āhaṃsu.
It is said that when those bhikkhus were asked, by way of welcome, “Is it tolerable for you, bhikkhus, is it supportable for you? Did you travel the long road with little fatigue? And were you not weary from the almsround? And from where have you come, bhikkhus?”, they replied, “Venerable Sir, we have come from our native land in the Sakyan country, the district of Kapilavatthu.”
Những Tỳ-khưu ấy, khi được hỏi thăm như: "Này các Tỳ-khưu, các ông có khỏe không? Các ông có sống được không? Các ông có đến đây mà không quá mệt mỏi trên đường đi không? Các ông có bị đói khát không? Này các Tỳ-khưu, các ông từ đâu đến?", đã trả lời: "Bạch Đức Thế Tôn, chúng con từ Jātibhūmi, vùng đất Kapilavatthu thuộc xứ Sākiya đến."
Atha bhagavā neva suddhodanamahārājassa, na sakkodanassa, na sukkodanassa, na dhotodanassa, na amitodanassa, na amittāya deviyā, na mahāpajāpatiyā, na sakalassa sākiyamaṇḍalassa ārogyaṃ pucchi.
Then the Blessed One did not ask about the health of the great king Suddhodana, nor of Sakkodana, nor of Sukkodana, nor of Dhotodana, nor of Amitodana, nor of the lady Amitā, nor of Mahāpajāpatī, nor of the entire Sakyan clan.
Khi đó, Đức Thế Tôn không hỏi thăm sức khỏe của Đại vương Suddhodana, hay Sakkodana, hay Sukkodana, hay Dhotodana, hay Amitodana, hay Hoàng hậu Amittā, hay Mahāpajāpatī, hay toàn thể dòng tộc Sākiya.
Atha kho attanā ca dasakathāvatthulābhiṃ parañca tattha samādapetāraṃ paṭipattisampannaṃ bhikkhuṃ pucchanto idaṃ – ‘‘ko nu kho, bhikkhave’’tiādivacanaṃ avoca.
Instead, inquiring about a bhikkhu who was himself a recipient of the ten topics of discourse and who established others in them, a bhikkhu accomplished in practice, he spoke this utterance beginning with, “Who then, bhikkhus?”
Mà Ngài muốn hỏi một Tỳ-khưu đã tự mình đạt được mười đề mục thuyết pháp và có thể khuyến khích người khác thực hành chúng, một Tỳ-khưu hoàn thiện trong việc thực hành, nên Ngài đã nói những lời như "Này các Tỳ-khưu, ai trong các ông...".
Kasmā pana bhagavā suddhodanādīnaṃ ārogyaṃ apucchitvā evarūpaṃ bhikkhumeva pucchati?
But why did the Blessed One, without asking about the health of Suddhodana and the others, ask only about a bhikkhu of such a kind?
Tại sao Đức Thế Tôn không hỏi thăm sức khỏe của Suddhodana và những người khác, mà lại hỏi thăm các Tỳ-khưu như vậy?
Piyatāya.
Out of affection.
Vì lòng yêu thương.
Buddhānañhi paṭipannakā bhikkhū bhikkhuniyo upāsakā upāsikāyo ca piyā honti manāpā.
For the Buddhas, bhikkhus, bhikkhunīs, male lay followers, and female lay followers who practice are dear and beloved.
Đối với các vị Phật, những Tỳ-khưu, Tỳ-khưu-ni, cư sĩ nam và cư sĩ nữ thực hành đúng Pháp đều là những người thân yêu và đáng mến.
Kiṃ kāraṇā?
For what reason?
Vì lý do gì?
Dhammagarutāya.
Because of reverence for the Dhamma.
Vì sự tôn kính Pháp (Dhammagarutā).
Dhammagaruno hi tathāgatā, so ca nesaṃ dhammagarubhāvo, ‘‘dukkhaṃ kho agāravo viharati, appatisso’’ti (a. ni. 4.21) iminā ajapālanigrodhamūle uppannajjhāsayena veditabbo.
Indeed, the Tathāgatas hold the Dhamma in reverence. And their reverence for the Dhamma should be understood through the intention that arose at the foot of the Ajapāla Banyan Tree, with the words, “It is painful indeed to live without reverence and deference.”
Các Đức Như Lai tôn kính Pháp, và sự tôn kính Pháp của các Ngài có thể được hiểu qua ý định phát sinh dưới gốc cây Ajapāla Nigrodha, rằng: "Thật đau khổ khi sống không tôn kính, không khiêm tốn."
Dhammagarutāyeva hi bhagavā mahākassapattherassa abhinikkhamanadivase paccuggamanaṃ karonto tigāvutaṃ maggaṃ agamāsi.
It was, in fact, out of reverence for the Dhamma that the Blessed One went a distance of three gāvutas to meet the Elder Mahākassapa on the day of his going forth.
Chính vì sự tôn kính Pháp, Đức Thế Tôn đã đi ba dặm đường để đón Trưởng lão Mahākassapa vào ngày ngài xuất gia.
Atirekatiyojanasataṃ maggaṃ gantvā gaṅgātīre dhammaṃ desetvā mahākappinaṃ saparisaṃ arahatte patiṭṭhapesi.
Having travelled a distance of more than thirty yojanas, he taught the Dhamma on the bank of the Ganges and established Mahākappina and his retinue in arahantship.
Ngài đã đi hơn một trăm dojana, thuyết pháp bên bờ sông Gaṅgā và giúp Mahākappina cùng đoàn tùy tùng đạt được quả vị A-la-hán.
Ekasmiṃ pacchābhatte pañcacattālīsayojanaṃ maggaṃ gantvā kumbhakārassa nivesane tiyāmarattiṃ dhammakathaṃ katvā pukkusātikulaputtaṃ anāgāmiphale patiṭṭhapesi.
Having travelled a distance of forty-five yojanas in a single post-meal period, he delivered a Dhamma talk for the three watches of the night at a potter’s house and established the clansman Pukkusāti in the fruit of non-returning.
Vào một buổi chiều, Ngài đã đi bốn mươi lăm dojana, thuyết pháp suốt ba canh đêm tại nhà của người thợ gốm và giúp Pukkusāti Kulaputta đạt được quả vị Bất Hoàn (Anāgāmī).
Vīsayojanasataṃ gantvā vanavāsisāmaṇerassa anuggahaṃ akāsi.
Having travelled twenty yojanas, he rendered assistance to the novice Vanavāsī.
Ngài đã đi hai trăm dojana để giúp đỡ Saṃaṇera sống trong rừng.
Saṭṭhiyojanamaggaṃ gantvā khadiravaniyattherassa dhammaṃ desesi.
Having travelled sixty yojanas, he taught the Dhamma to the Elder Khadiravaniya.
Ngài đã đi sáu mươi dojana để thuyết pháp cho Trưởng lão Khadiravaniya.
Anuruddhatthero pācīnavaṃsadāye nisinno mahāpurisavitakkaṃ vitakketīti ñatvā tattha ākāsena gantvā therassa purato oruyha sādhukāramadāsi.
Knowing that the Elder Anuruddha, seated in the Pācīnavaṃsa grove, was contemplating the thoughts of a great man, he went there through the air, descended before the elder, and gave his approval.
Khi biết Trưởng lão Anuruddha đang ngồi trong khu rừng tre phía đông suy tư về những suy nghĩ của bậc Đại nhân, Ngài đã bay đến đó, hạ xuống trước mặt Trưởng lão và tán thán.
Koṭikaṇṇasoṇattherassa ekagandhakuṭiyaṃ senāsanaṃ paññapāpetvā paccūsakāle dhammadesanaṃ ajjhesitvā sarabhaññapariyosāne sādhukāramadāsi.
Having had a lodging prepared for the elder Koṭikaṇṇa Soṇa in a single gandhakuṭi, and having requested a Dhamma discourse at dawn, He gave a cry of approval at the end of the sarabhañña chanting.
Sau khi cho sắp đặt chỗ nghỉ trong một tịnh xá hương cho Trưởng lão Koṭikaṇṇa Soṇa, rồi vào lúc rạng đông, Ngài đã thỉnh cầu thuyết pháp. Sau khi bài tụng kết thúc, Ngài đã tán thán.
Tigāvutaṃ maggaṃ gantvā tiṇṇaṃ kulaputtānaṃ vasanaṭṭhāne gosiṅgasālavane sāmaggirasānisaṃsaṃ kathesi.
Having gone a distance of three gāvutas, He spoke on the benefits of the taste of harmony in the Gosiṅga Sāla-tree Wood, the dwelling place of the three clansmen.
Ngài đã đi một quãng đường ba gāvuta, rồi tại khu rừng sāla Gosiṅga, nơi ba thiện nam tử cư trú, Ngài đã thuyết về lợi ích của sự hòa hợp.
Kassapopi bhagavā – ‘‘anāgāmiphale patiṭṭhito ariyasāvako aya’’nti vissāsaṃ uppādetvā ghaṭikārassa kumbhakārassa nivesanaṃ gantvā sahatthā āmisaṃ gahetvā paribhuñji.
The Blessed One Kassapa, too, having inspired confidence by thinking, “This is a noble disciple established in the fruit of non-returning,” went to the house of Ghaṭikāra the potter, accepted almsfood with his own hands, and partook of it.
Đức Thế Tôn Kassapa cũng vậy – Ngài đã tạo sự tin tưởng rằng: “Đây là một đệ tử thánh đã an trú vào quả Anāgāmī”, rồi đến nhà của người thợ gốm Ghaṭikāra, Ngài đã tự tay nhận vật thực và thọ dụng.
Amhākaṃyeva bhagavā upakaṭṭhāya vassūpanāyikāya jetavanato bhikkhusaṅghaparivuto cārikaṃ nikkhami.
Our Blessed One, too, when the rains-residence was approaching, departed from Jetavana, surrounded by the Saṅgha of bhikkhus, to go on tour.
Đức Thế Tôn của chúng ta, khi ngày nhập hạ sắp đến, đã cùng với Tăng chúng rời Jetavana để du hành.
Kosalamahārājaanāthapiṇḍikādayo nivattetuṃ nāsakkhiṃsu.
King Mahākosala, Anāthapiṇḍika, and others were unable to make Him turn back.
Đại vương Kosala và Anāthapiṇḍika cùng những người khác đã không thể giữ Ngài lại.
Anāthapiṇḍiko gharaṃ āgantvā domanassappatto nisīdi.
Anāthapiṇḍika came home and sat down, afflicted with displeasure.
Anāthapiṇḍika trở về nhà, ngồi xuống với tâm phiền muộn.
Atha naṃ puṇṇā nāma dāsī domanassappattosi sāmīti āha.
Then a female slave named Puṇṇā said to him, “Master, you are afflicted with displeasure.”
Lúc bấy giờ, người tớ gái tên Puṇṇā hỏi ông: “Thưa chủ, chủ đang phiền muộn phải không?”
‘‘Āma je, satthāraṃ nivattetuṃ nāsakkhiṃ, atha me imaṃ temāsaṃ dhammaṃ vā sotuṃ, yathādhippāyaṃ vā dānaṃ dātuṃ na labhissāmī’’ti cintā uppannāti.
He said, “Yes, madam. I was unable to make the Teacher turn back. Then the thought arose in me, ‘Now for these three months I will not get to hear the Dhamma or give dāna as I wish.’”
Ông đáp: “Phải đó, Puṇṇā. Ta đã không thể giữ Đức Đạo Sư lại, và ta nghĩ rằng trong ba tháng này, ta sẽ không thể nghe pháp hay cúng dường tùy theo ý nguyện.”
Ahampi sāmi satthāraṃ nivattessāmīti.
She said, “I, too, Master, will make the Teacher turn back.”
“Thưa chủ, con cũng sẽ giữ Đức Đạo Sư lại.”
Sace nivattetuṃ sakkosi, bhujissāyeva tvanti.
He said, “If you are able to make him turn back, you shall be a free woman.”
“Nếu con có thể giữ Ngài lại, con sẽ được tự do.”
Sā gantvā dasabalassa pādamūle nipajjitvā ‘‘nivattatha bhagavā’’ti āha.
She went and prostrated herself at the feet of the One with Ten Powers and said, “Blessed One, please turn back.”
Cô ấy đi đến, phủ phục dưới chân Đức Thập Lực và nói: “Bạch Thế Tôn, xin Ngài hãy trở lại.”
Puṇṇe tvaṃ parapaṭibaddhajīvikā kiṃ me karissasīti.
He said, “Puṇṇā, your livelihood is dependent on others. What will you do for me?”
“Này Puṇṇā, con là người sống phụ thuộc vào người khác, con có thể làm gì cho Ta?”
Bhagavā mayhaṃ deyyadhammo natthīti tumhepi jānātha, tumhākaṃ nivattanapaccayā panāhaṃ tīsu saraṇesu pañcasu sīlesu patiṭṭhahissāmīti.
She said, “Blessed One, you too know that I have nothing to offer. But because of your turning back, I will establish myself in the three refuges and the five precepts.”
“Bạch Thế Tôn, Ngài cũng biết rằng con không có vật cúng dường, nhưng nhờ sự trở lại của Ngài, con sẽ an trú vào Tam quy và Ngũ giới.”
Bhagavā sādhu sādhu puṇṇeti sādhukāraṃ katvā nivattetvā jetavanameva paviṭṭho.
The Blessed One, giving a cry of approval, said, “Excellent, excellent, Puṇṇā!” and, turning back, he entered Jetavana itself.
Đức Thế Tôn đã tán thán: “Lành thay, lành thay, Puṇṇā!”, rồi trở lại và nhập vào Jetavana.
Ayaṃ kathā pākaṭā ahosi.
This story became well-known.
Câu chuyện này đã trở nên nổi tiếng.
Seṭṭhi sutvā puṇṇāya kira bhagavā nivattitoti taṃ bhujissaṃ katvā dhītuṭṭhāne ṭhapesi.
The great merchant, hearing that the Blessed One had apparently turned back because of Puṇṇā, made her a free woman and established her in the position of a daughter.
Trưởng giả nghe nói Đức Thế Tôn đã trở lại nhờ Puṇṇā, liền giải phóng cô ấy và đặt vào vị trí con gái.
Sā pabbajjaṃ yācitvā pabbaji, pabbajitvā vipassanaṃ ārabhi.
She requested ordination and was ordained. After being ordained, she undertook the practice of vipassanā.
Cô ấy xin xuất gia và đã xuất gia, sau khi xuất gia, cô ấy bắt đầu hành thiền Vipassanā.
Athassā satthā āraddhavipassakabhāvaṃ ñatvā imaṃ obhāsagāthaṃ vissajjesi –
Then the Teacher, knowing she had undertaken the practice of vipassanā, sent forth this radiant verse—
Khi Đức Đạo Sư biết cô ấy đang tinh tấn thiền Vipassanā, Ngài đã thuyết bài kệ khai thị này:
Nandakatthere upaṭṭhānasālāyaṃ dhammaṃ desentepi bhagavā anahātova gantvā tiyāmarattiṃ ṭhitakova dhammakathaṃ sutvā desanāpariyosāne sādhukāramadāsi.
Even when the elder Nandaka was teaching the Dhamma in the assembly hall, the Blessed One went without being bathed and, standing for the three watches of the night, listened to the Dhamma talk, and gave a cry of approval at the end of the discourse.
Khi Trưởng lão Nandaka đang thuyết pháp tại giảng đường, Đức Thế Tôn đã đến mà không tắm rửa, đứng suốt ba canh đêm để nghe pháp, và sau khi bài thuyết pháp kết thúc, Ngài đã tán thán.
Thero āgantvā vanditvā, ‘‘kāya velāya, bhante, āgatatthā’’ti pucchi.
The elder came and, after paying homage, asked, “Venerable sir, at what time did you arrive?”
Vị Trưởng lão đến đảnh lễ và hỏi: “Bạch Thế Tôn, Ngài đến vào lúc nào?”
Tayā suttante āraddhamatteti.
He replied, “Just as you began the Suttanta.”
“Ngay khi con bắt đầu bài kinh.”
Dukkaraṃ karittha, bhante, buddhasukhumālā tumheti.
The elder said, “Venerable sir, you have done what is difficult to do. You, a Buddha, are so delicate.”
“Bạch Thế Tôn, Ngài đã làm một việc khó khăn, các Đức Phật thật vi tế!”
Sace tvaṃ, nanda, kappaṃ desetuṃ sakkuṇeyyāsi, kappamattampāhaṃ ṭhitakova suṇeyyanti bhagavā avoca.
The Blessed One said, “Nanda, if you were able to teach for an aeon, I would listen for that entire aeon while standing.”
Đức Thế Tôn nói: “Này Nanda, nếu con có thể thuyết pháp suốt một kiếp, Ta cũng sẽ đứng nghe suốt một kiếp.”
Evaṃ dhammagaruno tathāgatā.
Thus, the Tathāgatas hold the Dhamma in high esteem.
Như vậy, các Đức Như Lai tôn trọng Pháp.
Tesaṃ dhammagarutāya paṭipannakā piyā honti, tasmā paṭipannake pucchi.
Because of their high esteem for the Dhamma, those who are practicing it are dear to them. Therefore, he asked about those who were practicing.
Những người thực hành Pháp được các Ngài yêu mến, do đó Ngài đã hỏi những người thực hành.
Paṭipannako ca nāma attahitāya paṭipanno no parahitāya, parahitāya paṭipanno no attahitāya, no attahitāya ca paṭipanno no parahitāya ca, attahitāya ca paṭipanno parahitāya cāti catubbidho hoti.
And one who is practicing is of four kinds: one who practices for his own welfare but not for the welfare of others; one who practices for the welfare of others but not for his own welfare; one who practices neither for his own welfare nor for the welfare of others; and one who practices for both his own welfare and for the welfare of others.
Và một người thực hành được gọi là có bốn loại: người thực hành vì lợi ích của mình chứ không vì lợi ích của người khác; người thực hành vì lợi ích của người khác chứ không vì lợi ích của mình; người thực hành không vì lợi ích của mình cũng không vì lợi ích của người khác; và người thực hành vì lợi ích của mình và cả lợi ích của người khác.
Yo pana sayaṃ dasannaṃ kathāvatthūnaṃ lābhī, parampi tehi ovadati, ayaṃ attahitāya ceva parahitāya ca paṭipanno nāma sāriputtamoggallānamahākassapādayo asītimahātherā viya, evarūpaṃ bhikkhuṃ pucchati.
But one who is himself a recipient of the ten topics of discourse and also advises others with them, like the eighty great elders such as Sāriputta, Moggallāna, and Mahākassapa, this one is called ‘one who practices for both his own welfare and for the welfare of others.’ He asks about such a bhikkhu.
Còn người tự mình đạt được mười đề tài thuyết pháp và cũng khuyên bảo người khác về chúng, người này được gọi là người thực hành vì lợi ích của mình và cả lợi ích của người khác, như các vị Đại Trưởng lão Sāriputta, Moggallāna, Mahākassapa và tám mươi vị Đại Trưởng lão khác. Ngài hỏi một Tỳ-kheo như vậy.
Mayhaṃ sāsanassa vuḍḍhipakkhe ṭhitoti.
Because he stands on the side of the growth of my dispensation.
Vì người ấy đứng về phía sự phát triển của giáo pháp của Ta.
Idhāpi evarūpameva pucchanto – ‘‘ko nu kho, bhikkhave’’tiādimāha.
Here, too, asking about such a one, he said, “Who, now, bhikkhus…” and so on.
Ở đây cũng vậy, khi hỏi một người như vậy, Ngài đã nói: “Này các Tỳ-kheo, ai là người…”
Evaṃ bhagavatā puṭṭhānaṃ pana tesaṃ bhikkhūnaṃ bhagavā attano jātibhūmiyaṃ ubhayahitāya paṭipannaṃ dasakathāvatthulābhiṃ bhikkhuṃ pucchati, ko nu kho tattha evarūpoti na aññamaññaṃ cintanā vā samantanā vā ahosi.
Now, for those bhikkhus who were thus asked by the Blessed One—when the Blessed One asked, "Who, now, in that place is such a one?", referring to a bhikkhu practicing for the welfare of both in his own native land, one who is a recipient of the ten topics of discourse—there was no mutual deliberation or consultation.
Tuy nhiên, khi Đức Thế Tôn hỏi các Tỳ-kheo đó về một Tỳ-kheo thực hành vì cả hai lợi ích, đạt được mười đề tài thuyết pháp, trong quê hương của Ngài, không có sự suy nghĩ hay bàn bạc lẫn nhau về việc ai là người như vậy ở đó.
Āyasmā hi mantāṇiputto tasmiṃ janapade ākāsamajjhe ṭhito cando viya sūriyo viya ca pākaṭo paññāto.
Because the Venerable Mantāṇiputta was well-known and famous in that country, like the moon or the sun standing in the middle of the sky.
Vì Tôn giả Puṇṇa Mantāṇīputta đã nổi tiếng và được biết đến trong vùng đó như mặt trăng hay mặt trời trên bầu trời.
Tasmā te bhikkhū meghasaddaṃ sutvā ekajjhaṃ sannipatitamoraghaṭā viya ghanasajjhāyaṃ kātuṃ, āraddhabhikkhū viya ca attano ācariyaṃ puṇṇattheraṃ bhagavato ārocentā therassa ca guṇaṃ bhāsituṃ appahontehi mukhehi ekappahāreneva puṇṇo nāma, bhante, āyasmātiādimāhaṃsu.
Therefore, those bhikkhus, like a flock of peacocks gathered together upon hearing the sound of thunder, and like bhikkhus who have begun to recite in unison, wishing to inform the Blessed One about their teacher, the elder Puṇṇa, and with mouths unable to fully express the elder's virtues, all at once said, “Venerable sir, there is the Venerable named Puṇṇa…” and so on.
Do đó, các Tỳ-kheo đó, như đàn công tụ tập lại khi nghe tiếng sấm, và như các Tỳ-kheo đang tinh tấn, đã đồng loạt thưa với Đức Thế Tôn về thầy Puṇṇa, vị thầy của mình, với những miệng không đủ để nói hết công đức của vị Trưởng lão, họ đã nói: “Bạch Thế Tôn, có một Tôn giả tên là Puṇṇa…”
Tattha puṇṇoti tassa therassa nāmaṃ.
Therein, Puṇṇa is that elder’s name.
Trong đó, Puṇṇa là tên của vị Trưởng lão đó.
Mantāṇiyā pana so putto, tasmā mantāṇiputtoti vuccati.
He was the son of Mantāṇī; therefore, he is called Mantāṇiputta.
Vì ngài là con trai của Mantāṇī, nên ngài được gọi là Mantāṇīputta.
Sambhāvitoti guṇasambhāvanāya sambhāvito.
Honored means honored with the tribute of his virtues.
Sambhāvito có nghĩa là được tôn trọng vì những phẩm hạnh.
Appicchoti icchāvirahito niiccho nittaṇho.
Having few wishes means he is devoid of wishes, without wishes, without craving.
Appiccho có nghĩa là không có ước muốn, không có dục vọng, không có tham ái.
Ettha hi byañjanaṃ sāvasesaṃ viya, attho pana niravaseso.
Here, the expression may seem to leave something unsaid, but the meaning is complete.
Ở đây, từ ngữ có vẻ như còn sót, nhưng ý nghĩa thì hoàn toàn trọn vẹn.
Na hi tassa anto aṇumattāpi pāpikā icchā nāma atthi.
For there is not even a particle of evil wish within him.
Thật vậy, trong tâm người ấy không có một chút ước muốn xấu xa nào.
Khīṇāsavo hesa sabbaso pahīnataṇho.
He is one whose cankers are destroyed, one who has completely abandoned craving.
Vì người ấy là một vị A-la-hán, đã hoàn toàn đoạn trừ tham ái.
Apicettha atricchatā pāpicchatā mahicchatā appicchatāti ayaṃ bhedo veditabbo.
Moreover, here this distinction should be understood: excessive desire, evil wishes, great wishes, and having few wishes.
Hơn nữa, ở đây cần hiểu sự khác biệt giữa atricchatā (quá tham), pāpicchatā (tham ác), mahicchatā (tham lớn) và appicchatā (ít dục).
Tattha sakalābhe atittassa paralābhe patthanā atricchatā nāma.
Therein, desiring the gains of others while being unsatisfied with all one's own gains is called excessive desire.
Trong đó, sự mong muốn có được những gì người khác có, khi bản thân không thỏa mãn với những gì mình có, được gọi là atricchatā (quá tham).
Tāya samannāgatassa ekabhājena pakkapūvopi attano patte patito na supakko viya khuddako viya ca khāyati.
For one endowed with this, even a well-baked cake that has fallen into his own bowl seems not well-baked and small.
Người bị chi phối bởi nó, ngay cả một miếng bánh chín rơi vào bát của mình cũng không thấy chín, thấy nhỏ bé.
Sveva parassa patte pakkhitto supakko viya mahanto viya ca khāyati.
But that same cake, when placed in another's bowl, seems well-baked and large.
Chính miếng bánh đó, nếu rơi vào bát của người khác, lại thấy chín, thấy lớn lao.
Asantaguṇasambhāvanatā pana paṭiggahaṇe ca amattaññutā pāpicchatā nāma, sā, ‘‘idhekacco assaddho samāno saddhoti maṃ jano jānātū’’tiādinā nayena abhidhamme āgatāyeva, tāya samannāgato puggalo kohaññe patiṭṭhāti.
However, praising oneself for virtues one does not possess and immoderation in receiving are called evil wishes. This is stated in the Abhidhamma in the manner beginning, “Here, someone who is faithless desires, ‘Let people know me as faithful,’” and so on. A person endowed with this is established in hypocrisy.
Còn sự tự cho mình có những phẩm hạnh không có, và sự không biết đủ khi nhận vật cúng dường, được gọi là pāpicchatā (tham ác). Điều này đã được đề cập trong Abhidhamma theo cách nói: “Ở đây, một người không có đức tin, lại muốn người khác biết mình là người có đức tin”, v.v. Người bị chi phối bởi điều này sẽ rơi vào sự lừa dối.
Santaguṇasambhāvanā pana paṭiggahaṇe ca amattaññutā mahicchatā nāma.
However, praising oneself for virtues one does possess and immoderation in receiving are called great wishes.
Còn sự tự cho mình có những phẩm hạnh có thật, nhưng lại không biết đủ khi nhận vật cúng dường, được gọi là mahicchatā (tham lớn).
Sāpi, ‘‘idhekacco saddho samāno saddhoti maṃ jano jānātūti icchati, sīlavā samāno sīlavāti maṃ jano jānātū’’ti (vibha. 851) iminā nayena āgatāyeva, tāya samannāgato puggalo dussantappayo hoti, vijātamātāpissa cittaṃ gahetuṃ na sakkoti.
That too, is just as it comes in the method of: "Here, a certain person, being faithful, wishes, ‘May people know me as faithful.’ Being virtuous, ‘May people know me as virtuous,’" A person endowed with that is hard to satisfy; even the mother who bore him cannot capture his mind.
Chính cái tâm đó, “Ở đây, có người có đức tin, lại muốn người khác biết mình là người có đức tin; có giới hạnh, lại muốn người khác biết mình là người có giới hạnh” – theo cách này, như đã được đề cập, người nào có tâm như vậy thì rất khó làm cho vừa lòng; ngay cả người mẹ đã sinh ra cũng không thể nắm bắt được tâm ý của người đó.
Tenetaṃ vuccati –
Therefore it is said:
Vì lẽ đó, câu này được nói –
Santaguṇanigūhanatā pana paṭiggahaṇe ca mattaññutā appicchatā nāma, tāya samannāgato puggalo attani vijjamānampi guṇaṃ paṭicchādetukāmatāya, ‘‘saddho samāno saddhoti maṃ jano jānātūti na icchati.
But the concealing of one's existing qualities and knowing the right amount when receiving is called being of few wishes. A person endowed with this, due to the desire to conceal the qualities existing within themselves, being faithful, does not wish, "May people know me as faithful."
Tuy nhiên, sự che giấu các đức tính tốt đẹp của mình và sự biết đủ trong việc thọ nhận được gọi là thiểu dục (appicchatā). Người nào có tâm thiểu dục như vậy, do muốn che giấu những đức tính hiện có nơi mình, nên không muốn rằng: “Tôi là người có đức tin, mong mọi người biết tôi là người có đức tin.”
Sīlavā, pavivitto, bahussuto, āraddhavīriyo, samādhisampanno, paññavā, khīṇāsavo samāno khīṇāsavoti maṃ jano jānātū’’ti na icchati, seyyathāpi majjhantikatthero.
Being virtuous, secluded, learned, of aroused energy, accomplished in concentration, wise, one with cankers destroyed, he does not wish, "May people know me as one with cankers destroyed," just like the Elder Majjhantika.
Cũng không muốn rằng: “Tôi có giới hạnh, sống viễn ly, đa văn, tinh tấn, đầy đủ định, có trí tuệ, là bậc lậu tận (khīṇāsava), mong mọi người biết tôi là bậc lậu tận”, giống như Trưởng lão Majjhantika.
Thero kira mahākhīṇāsavo ahosi, pattacīvaraṃ panassa pādamattameva agghati, so asokassa dhammarañño vihāramahadivase saṅghatthero ahosi.
It is said that the Elder was a great destroyer of cankers, but his bowl and robes were worth only a quarter. On the day of the great monastery festival of the righteous king Asoka, he was the Elder of the Sangha.
Nghe nói, vị Trưởng lão này là một bậc A-la-hán vĩ đại, nhưng y bát của ngài chỉ đáng giá một phần tư đồng tiền. Ngài là Trưởng lão Tăng của Tăng đoàn vào ngày lễ khánh thành tu viện của Vua Pháp Asoka.
Athassa atilūkhabhāvaṃ disvā manussā, ‘‘bhante, thokaṃ bahi hothā’’ti āhaṃsu.
Then, seeing his extremely austere state, the people said, "Venerable sir, please stand aside a little."
Thấy ngài quá thô sơ, mọi người nói: “Bạch Đại đức, xin ngài hãy ra ngoài một chút.”
Thero, ‘‘mādise khīṇāsave rañño saṅgahaṃ akaronte añño ko karissatī’’ti pathaviyaṃ nimujjitvā saṅghattherassa ukkhittapiṇḍaṃ gaṇhantoyeva ummujji.
The Elder, thinking, "When a destroyer of cankers like me does not support the king, who else will do so?" dived into the earth and emerged just as he was receiving the alms-food placed for the Elder of the Sangha.
Vị Trưởng lão nghĩ: “Nếu những bậc lậu tận như ta không được vua cúng dường thì ai sẽ được?” Ngài liền lặn xuống đất và hiện lên ngay khi đang nhận phần vật thực được dâng cho Trưởng lão Tăng.
Evaṃ khīṇāsavo samāno, ‘‘khīṇāsavoti maṃ jano jānātū’’ti na icchati.
Thus, though he was one with cankers destroyed, he did not wish, "May people know me as one with cankers destroyed."
Dù là bậc lậu tận như vậy, ngài cũng không muốn rằng: “Mọi người biết tôi là bậc lậu tận.”
Evaṃ appiccho pana bhikkhu anuppannaṃ lābhaṃ uppādeti, uppannaṃ lābhaṃ thāvaraṃ karoti, dāyakānaṃ cittaṃ ārādheti, yathā yathā hi so attano appicchatāya appaṃ gaṇhāti, tathā tathā tassa vatte pasannā manussā bahū denti.
Furthermore, a bhikkhu of few wishes causes unarisen gain to arise, and makes arisen gain stable. He gratifies the minds of donors, for in whatever way he accepts little due to his few wishes, in that same way the people, pleased with his conduct, give him much.
Một tỳ khưu thiểu dục như vậy có thể làm phát sinh những lợi lộc chưa có, làm cho những lợi lộc đã có được bền vững, và làm hài lòng tâm ý của các thí chủ. Quả thật, vị ấy càng ít nhận do tâm thiểu dục của mình, thì mọi người càng hoan hỷ với hạnh của vị ấy và dâng cúng nhiều hơn.
Aparopi catubbidho appiccho – paccayaappiccho dhutaṅgaappiccho pariyattiappiccho adhigamaappicchoti.
Furthermore, one of few wishes is of four kinds: one of few wishes regarding requisites, one of few wishes regarding ascetic practices, one of few wishes regarding learning, and one of few wishes regarding attainment.
Một loại thiểu dục khác có bốn loại: thiểu dục về vật dụng, thiểu dục về hạnh đầu đà, thiểu dục về học vấn, và thiểu dục về sự chứng đắc.
Tattha catūsu paccayesu appiccho paccayaappiccho nāma, so dāyakassa vasaṃ jānāti, deyyadhammassa vasaṃ jānāti, attano thāmaṃ jānāti.
Therein, one who has few wishes regarding the four requisites is called one of few wishes regarding requisites. He knows the capacity of the donor, he knows the capacity of the thing to be given, and he knows his own strength.
Trong đó, người thiểu dục đối với bốn loại vật dụng được gọi là thiểu dục về vật dụng (paccayaappiccho). Vị ấy biết ý của thí chủ, biết tính chất của vật cúng dường, và biết sức lực của mình.
Yadi hi deyyadhammo bahu hoti, dāyako appaṃ dātukāmo, dāyakassa vasena appaṃ gaṇhāti.
For if the thing to be given is plentiful, but the donor wishes to give little, he accepts little, according to the donor's capacity.
Nếu vật cúng dường nhiều nhưng thí chủ muốn dâng ít, vị ấy sẽ nhận ít theo ý của thí chủ.
Deyyadhammo appo, dāyako bahuṃ dātukāmo, deyyadhammassa vasena appaṃ gaṇhāti.
If the thing to be given is little, but the donor wishes to give much, he accepts little, according to the capacity of the thing to be given.
Nếu vật cúng dường ít nhưng thí chủ muốn dâng nhiều, vị ấy sẽ nhận ít theo tính chất của vật cúng dường.
Deyyadhammopi bahu, dāyakopi bahuṃ dātukāmo, attano thāmaṃ ñatvā pamāṇeneva gaṇhāti.
If the thing to be given is plentiful and the donor wishes to give much, he knows his own strength and accepts only a moderate amount.
Nếu vật cúng dường nhiều và thí chủ cũng muốn dâng nhiều, vị ấy sẽ biết sức lực của mình và nhận vừa đủ lượng.
Cetiyapabbate dvebhātiyattherā vasiṃsu.
At Cetiyapabbata, two brother elders lived.
Tại núi Cetiyapabbata, có hai vị Trưởng lão anh em cùng sống.
Tesu kaniṭṭho upaṭṭhākena pesitā ucchukhaṇḍikā gahetvā jeṭṭhassa santikaṃ agamāsi.
Of them, the younger one, taking pieces of sugar cane sent by a supporter, went to the elder brother.
Trong số đó, vị em nhận những miếng mía do người hộ độ gửi đến và đi đến chỗ vị anh.
Paribhogaṃ, bhante, karothāti.
"Venerable sir, please partake."
“Bạch Đại đức, xin ngài dùng.”
Therassa ca bhattakiccaṃ katvā mukhaṃ vikkhālanakālo ahosi.
It was the time after the elder had finished his meal and washed his mouth.
Đó là lúc vị Trưởng lão đã dùng bữa xong và đang súc miệng.
So alaṃ, āvusoti āha.
So he said, "Enough, friend."
Ngài nói: “Thôi đủ rồi, này Hiền giả.”
Kacci, bhante, ekāsanikatthāti.
"Venerable sir, are you perhaps a single-session eater?"
“Bạch Đại đức, có phải ngài đang hành hạnh nhất tọa thực không?”
Āharāvuso, ucchukhaṇḍikāti paññāsa vassāni ekāsaniko samānopi dhutaṅgaṃ nigūhamāno paribhogaṃ katvā mukhaṃ vikkhāletvā puna dhutaṅgaṃ adhiṭṭhāya gato.
"Bring the sugar cane pieces, friend." Even though he had been a single-session eater for fifty years, concealing his ascetic practice, he partook, washed his mouth, again undertook the ascetic practice, and went on his way.
“Này Hiền giả, hãy mang những miếng mía đến đây.” Dù đã hành hạnh nhất tọa thực năm mươi năm, ngài vẫn che giấu hạnh đầu đà của mình, dùng mía, súc miệng, rồi lại hành hạnh đầu đà và ra đi.
Yo pana sāketakatissatthero viya bahussutabhāvaṃ jānāpetuṃ na icchati, ayaṃ pariyattiappiccho nāma.
One who, like the Elder Tissa of Sāketa, does not wish to make known his state of being learned, is called one of few wishes regarding learning.
Người không muốn cho người khác biết mình là bậc đa văn, như Trưởng lão Sāketakatissa, thì được gọi là thiểu dục về học vấn (pariyattiappiccho).
Thero kira khaṇo natthīti uddesaparipucchāsu okāsaṃ akaronto maraṇakkhayaṃ, bhante, labhissathāti codito gaṇaṃ vissajjetvā kaṇikāravālikasamuddavihāraṃ gato.
It is said that the Elder, saying "There is no time," did not give an opportunity for recitation and questioning. When challenged with, "Venerable sir, will you get a moment at the time of death?" he dismissed his group of students and went to the Kaṇikāravālika-samudda monastery.
Nghe nói, vị Trưởng lão này, vì không có thời gian để giảng dạy và vấn đáp, đã bị thúc giục rằng: “Bạch Đại đức, ngài sẽ đạt được thời điểm của cái chết (A-la-hán) sao?” Ngài liền giải tán chúng đệ tử và đi đến tu viện Kaṇikāravālikasamudda.
Tattha antovassaṃ theranavamajjhimānaṃ upakāro hutvā mahāpavāraṇāya uposathadivase dhammakathāya janataṃ khobhetvā gato.
There, having been of service to senior, newly ordained, and middle-status monks during the rains retreat, on the Uposatha day of the great Pavāraṇā, he stirred the assembly with a Dhamma talk and departed.
Ở đó, ngài đã giúp đỡ các vị Trưởng lão, Trung niên và Tân học trong suốt mùa an cư, rồi vào ngày Đại Pavāraṇā (tự tứ) và ngày Uposatha, ngài đã làm rung động quần chúng bằng bài pháp thoại của mình rồi ra đi.
Āyasmā pana puṇṇo atricchataṃ pāpicchataṃ mahicchatañca pahāya sabbaso icchāpaṭipakkhabhūtāya alobhasaṅkhātāya parisuddhāya appicchatāya samannāgatattā appiccho nāma ahosi.
But the venerable Puṇṇa, having abandoned excessive desire, evil desire, and great desire, was called one of few wishes because he was endowed with pure fewness-of-wishes, known as non-greed, which is in every way the opposite of desire.
Tuy nhiên, Tôn giả Puṇṇa đã từ bỏ tâm tham lam quá mức (atricchatā), tâm tham lam xấu xa (pāpicchatā) và tâm tham lam lớn (mahicchatā), và đã có được tâm thiểu dục (appicchatā) thuần tịnh, không tham lam (alobha), hoàn toàn đối nghịch với mọi ham muốn, nên ngài được gọi là người thiểu dục.
Bhikkhūnampi, ‘‘āvuso, atricchatā pāpicchatā mahicchatāti ime dhammā pahātabbā’’ti tesu ādīnavaṃ dassetvā evarūpaṃ appicchataṃ samādāya vattitabbanti appicchakathaṃ kathesi.
To the bhikkhus also, showing the danger in them by saying, "Friends, these states—excessive desire, evil desire, and great desire—should be abandoned," he gave a talk on fewness of wishes, saying, "One should live having undertaken such fewness of wishes."
Ngài cũng đã giảng pháp về thiểu dục cho các tỳ khưu, chỉ ra những hiểm nguy của các pháp như tham lam quá mức, tham lam xấu xa và tham lam lớn, và nói rằng: “Này các Hiền giả, những pháp này cần phải từ bỏ,” và rằng: “Các vị nên hành trì sự thiểu dục như vậy.”
Tena vuttaṃ ‘‘attanā ca appiccho appicchakathañca bhikkhūnaṃ kattā’’ti.
Therefore, it was said, "He was himself of few wishes, and a giver of talks on fewness of wishes to the bhikkhus."
Vì vậy, đã nói rằng: “Tự mình thiểu dục và là người giảng pháp thiểu dục cho các tỳ khưu.”
Idāni attanā ca santuṭṭhotiādīsu visesatthameva dīpayissāma.
Now, in "and he was himself contented," and so on, we shall explain only the special meaning.
Bây giờ, chúng ta sẽ giải thích ý nghĩa đặc biệt của câu attanā ca santuṭṭho (tự mình tri túc), v.v.
Yojanā pana vuttanayeneva veditabbā.
But the connection should be understood in the way already stated.
Việc phân tích câu cú nên được hiểu theo cách đã nói.
Santuṭṭhoti itarītarapaccayasantosena samannāgato.
Contented means endowed with contentment regarding any and all requisites.
Santuṭṭho (tri túc) nghĩa là người đầy đủ sự tri túc với vật dụng bất kỳ mà mình nhận được.
So panesa santoso dvādasavidho hoti.
And this contentment is of twelve kinds.
Sự tri túc này có mười hai loại.
Seyyathidaṃ, cīvare yathālābhasantoso yathābalasantoso yathasāruppasantosoti tividho, evaṃ piṇḍapātādīsu.
That is, regarding robes it is threefold: contentment with whatever one gets, contentment according to one's strength, and contentment according to what is suitable. It is the same for alms-food and the others.
Đó là, ba loại đối với y phục: tri túc với y phục tùy theo những gì đã được (yathālābhasantoso), tri túc với y phục tùy theo sức lực của mình (yathābalasantoso), và tri túc với y phục tùy theo sự phù hợp (yathāsāruppasantoso). Tương tự như vậy đối với vật thực khất thực (piṇḍapāta), v.v.
Tassāyaṃ pabhedasaṃvaṇṇanā.
This is the detailed explanation of its classification.
Đây là lời giải thích về sự phân loại của nó.
Idha bhikkhu cīvaraṃ labhati sundaraṃ vā asundaraṃ vā.
Here, a bhikkhu receives a robe, whether fine or coarse.
Ở đây, một tỳ khưu nhận được y phục, dù đẹp hay không đẹp.
So teneva yāpeti aññaṃ na pattheti, labhantopi na gaṇhāti, ayamassa cīvare yathālābhasantoso.
He makes do with just that and does not long for another; even when receiving another, he does not accept it. This is his contentment with whatever he gets in regard to robes.
Vị ấy sống với y phục đó, không mong cầu cái khác, và dù có được dâng cúng cũng không nhận. Đây là sự tri túc với y phục tùy theo những gì đã được của vị ấy.
Atha yo pakatidubbalo vā hoti ābādhajarābhibhūto vā, garucīvaraṃ pārupanto kilamati, so sabhāgena bhikkhunā saddhiṃ taṃ parivattetvā lahukena yāpentopi santuṭṭhova hoti, ayamassa cīvare yathābalasantoso.
Then there is one who is naturally weak or is overcome by sickness and old age; wearing a heavy robe, he becomes weary. He, exchanging it with a fellow bhikkhu for a light one, is still contented while making do with it. This is his contentment according to his strength in regard to robes.
Hoặc một người vốn yếu ớt, hoặc bị bệnh tật và tuổi già hành hạ, khi khoác y phục nặng thì mệt mỏi. Vị ấy đổi y phục đó với một tỳ khưu cùng phẩm hạnh và sống với y phục nhẹ hơn, thì vẫn là người tri túc. Đây là sự tri túc với y phục tùy theo sức lực của vị ấy.
Aparo paṇītapaccayalābhī hoti, so paṭṭacīvarādīnaṃ aññataraṃ mahagghacīvaraṃ bahūni vā pana cīvarāni labhitvā idaṃ therānaṃ cirapabbajitānaṃ idaṃ bahussutānaṃ anurūpaṃ, idaṃ gilānānaṃ idaṃ appalābhānaṃ hotūti datvā tesaṃ purāṇacīvaraṃ vā saṅkārakūṭādito vā nantakāni uccinitvā tehi saṅghāṭiṃ katvā dhārentopi santuṭṭhova hoti, ayamassa cīvare yathāsāruppasantoso.
Another is a recipient of fine requisites. Having received one of the valuable robes, such as a silk robe, or many robes, he thinks, "This is suitable for the Elders who have been long ordained," "This is suitable for the learned," "Let this be for the sick," "Let this be for those with little gain," and gives them away. Then, taking their old robes, or having collected rags from a rubbish heap and so on, and having made an outer robe from them, he wears it and is still contented. This is his contentment according to what is suitable in regard to robes.
Một người khác nhận được vật dụng cao cấp. Vị ấy nhận được một chiếc y phục đắt tiền, như y phục bằng lụa, v.v., hoặc nhiều y phục, rồi nghĩ: “Y phục này phù hợp cho các vị Trưởng lão đã xuất gia lâu năm, y phục này phù hợp cho các vị đa văn, y phục này dành cho các vị bệnh tật, y phục này dành cho các vị ít được cúng dường,” rồi dâng cúng. Sau đó, vị ấy lấy y phục cũ của họ, hoặc nhặt vải vụn từ đống rác, v.v., may thành chiếc y Saṅghāṭi và mặc, thì vẫn là người tri túc. Đây là sự tri túc với y phục tùy theo sự phù hợp của vị ấy.
Idha pana bhikkhu piṇḍapātaṃ labhati lūkhaṃ vā paṇītaṃ vā, so teneva yāpeti, aññaṃ na pattheti, labhantopi na gaṇhāti, ayamassa piṇḍapāte yathālābhasantoso.
Here, a bhikkhu receives alms-food, whether coarse or fine. He makes do with just that, does not long for other food, and even when offered more, he does not accept it. This is his contentment with whatever he gets in regard to alms-food.
Ở đây, một tỳ khưu nhận được vật thực khất thực, dù thô sơ hay cao cấp. Vị ấy sống với vật thực đó, không mong cầu cái khác, và dù có được dâng cúng cũng không nhận. Đây là sự tri túc với vật thực khất thực tùy theo những gì đã được của vị ấy.
Yo pana attano pakativiruddhaṃ vā byādhiviruddhaṃ vā piṇḍapātaṃ labhati, yenassa paribhuttena aphāsu hoti, so sabhāgassa bhikkhuno taṃ datvā tassa hatthato sappāyabhojanaṃ bhuñjitvā samaṇadhammaṃ karontopi santuṭṭhova hoti, ayamassa piṇḍapāte yathābalasantoso.
But as for the monk who receives alms-food that is contrary to his constitution or contrary to his illness, by consuming which discomfort arises for him, that monk, having given it to a monk of like disposition and having eaten suitable food from his hand, is still contented while practicing the ascetic's duties. This is his yathābalasantosa regarding alms-food.
Còn vị nào nhận được thức ăn khất thực không phù hợp với thể trạng tự nhiên của mình hoặc không phù hợp với bệnh tật của mình, mà khi dùng thức ăn đó vị ấy cảm thấy không thoải mái, vị ấy trao thức ăn đó cho một Tỳ-khưu đồng hạnh, và nhận thức ăn phù hợp từ tay vị ấy để dùng. Dù đang thực hành pháp Sa-môn, vị ấy vẫn hài lòng. Đây là sự hài lòng yathābalasantosa (hài lòng tùy theo khả năng) của vị ấy đối với thức ăn khất thực.
Aparo bahuṃ paṇītaṃ piṇḍapātaṃ labhati, so taṃ cīvaraṃ viya cirapabbajitabahussutaappalābhigilānānaṃ datvā tesaṃ vā sesakaṃ piṇḍāya vā caritvā missakāhāraṃ bhuñjantopi santuṭṭhova hoti, ayamassa piṇḍapāte yathāsāruppasantoso.
Another monk receives much excellent alms-food. Having given it to those long-ordained, those of great learning, those with few gains, and the sick, just as he would a robe, he is still contented even while eating their leftovers or a mixed meal after going for alms. This is his yathāsāruppasantosa regarding alms-food.
Một vị khác nhận được thức ăn khất thực dồi dào và thượng vị. Vị ấy trao thức ăn đó cho các vị Tỳ-khưu đã xuất gia lâu năm, đa văn, ít lợi lộc hoặc bị bệnh, giống như trao y phục. Sau đó, vị ấy dùng phần còn lại của họ, hoặc đi khất thực rồi dùng thức ăn hỗn hợp, vị ấy vẫn hài lòng. Đây là sự hài lòng yathāsāruppasantosa (hài lòng tùy theo sự thích hợp) của vị ấy đối với thức ăn khất thực.
Idha pana bhikkhu senāsanaṃ labhati manāpaṃ vā amanāpaṃ vā, so tena neva somanassaṃ na paṭighaṃ uppādeti, antamaso tiṇasanthārakenāpi yathāladdheneva tussati, ayamassa senāsane yathālābhasantoso.
Furthermore, herein, a monk receives a lodging, whether agreeable or disagreeable. He does not generate either pleasure or aversion on account of it. He is satisfied with whatever he has received, even if it is just a grass mat. This is his yathālābhasantosa regarding lodgings.
Ở đây, một Tỳ-khưu nhận được chỗ ở dù dễ chịu hay không dễ chịu, vị ấy không khởi lên hoan hỷ hay bất mãn vì điều đó. Ngay cả với một tấm trải bằng cỏ, vị ấy cũng hài lòng với những gì mình nhận được. Đây là sự hài lòng yathālābhasantosa (hài lòng tùy theo những gì đã nhận được) của vị ấy đối với chỗ ở.
Yo pana attano pakativiruddhaṃ vā byādhiviruddhaṃ vā senāsanaṃ labhati, yatthassa vasato aphāsu hoti, so taṃ sabhāgassa bhikkhuno datvā tassa santake sappāyasenāsane vasantopi santuṭṭhova hoti, ayamassa senāsane yathābalasantoso.
But as for the monk who receives a lodging that is contrary to his constitution or contrary to his illness, wherein his dwelling is uncomfortable, he, having given it to a monk of like disposition, is still contented even while dwelling in a suitable lodging belonging to that monk. This is his yathābalasantosa regarding lodgings.
Còn vị nào nhận được chỗ ở không phù hợp với thể trạng tự nhiên của mình hoặc không phù hợp với bệnh tật của mình, mà khi ở đó vị ấy cảm thấy không thoải mái, vị ấy trao chỗ ở đó cho một Tỳ-khưu đồng hạnh, và ở trong chỗ ở phù hợp của vị ấy, vị ấy vẫn hài lòng. Đây là sự hài lòng yathābalasantosa (hài lòng tùy theo khả năng) của vị ấy đối với chỗ ở.
Aparo mahāpuñño leṇamaṇḍapakūṭāgārādīni bahūni paṇītasenāsanāni labhati, so tāni cīvarādīni viya cirapabbajitabahussutaappalābhigilānānaṃ datvā yattha katthaci vasantopi santuṭṭhova hoti, ayamassa senāsane yathāsāruppasantoso.
Another monk of great merit receives many excellent lodgings, such as caves, pavilions, and storied dwellings. Having given them to those long-ordained, those of great learning, those with few gains, and the sick, just as he would robes and so on, he is still contented even while dwelling anywhere at all. This is his yathāsāruppasantosa regarding lodgings.
Một vị khác, do phước báu lớn, nhận được nhiều chỗ ở thượng vị như hang động, lều, nhà có chóp nhọn, v.v. Vị ấy trao những chỗ ở đó cho các vị Tỳ-khưu đã xuất gia lâu năm, đa văn, ít lợi lộc hoặc bị bệnh, giống như trao y phục, v.v. Dù ở bất cứ đâu, vị ấy vẫn hài lòng. Đây là sự hài lòng yathāsāruppasantosa (hài lòng tùy theo sự thích hợp) của vị ấy đối với chỗ ở.
Yopi, ‘‘uttamasenāsanaṃ nāma pamādaṭṭhānaṃ, tattha nisinnassa thinamiddhaṃ okkamati, niddābhibhūtassa puna paṭibujjhato pāpavitakkā pātubhavantī’’ti paṭisañcikkhitvā tādisaṃ senāsanaṃ pattampi na sampaṭicchati, so taṃ paṭikkhipitvā abbhokāsarukkhamūlādīsu vasantopi santuṭṭhova hoti, ayampissa senāsane yathāsāruppasantoso.
And as for the monk who reflects, “An excellent lodging is a basis for heedlessness. For one seated there, sloth and torpor overcome him. When one who is overcome by sleep awakens again, evil thoughts arise,” and thus does not accept such a lodging even when it is offered, he, having rejected it, is still contented even while dwelling in the open air, at the foot of a tree, and so on. This too is his yathāsāruppasantosa regarding lodgings.
Vị nào quán xét rằng: “Chỗ ở tốt nhất là nơi dễ dẫn đến phóng dật, khi ngồi ở đó thì hôn trầm, thụy miên dễ xâm chiếm; khi tỉnh dậy sau giấc ngủ, những tà niệm dễ khởi lên”, và do đó, dù nhận được chỗ ở như vậy, vị ấy cũng không chấp nhận. Vị ấy từ chối chỗ đó, và dù ở ngoài trời hay dưới gốc cây, vị ấy vẫn hài lòng. Đây cũng là sự hài lòng yathāsāruppasantosa của vị ấy đối với chỗ ở.
Idha pana bhikkhu bhesajjaṃ labhati lūkhaṃ vā paṇītaṃ vā, so yaṃ labhati, teneva santussati, aññaṃ na pattheti, labhantopi na gaṇhāti, ayamassa gilānapaccaye yathālābhasantoso.
Furthermore, herein, a monk receives medicine, whether coarse or excellent. He is content with whatever he receives and does not long for another. Even when receiving it, he does not accept it. This is his yathālābhasantosa regarding requisites for the sick.
Ở đây, một Tỳ-khưu nhận được thuốc men dù thô sơ hay thượng vị, vị ấy hài lòng với những gì mình nhận được, không mong cầu thứ khác, và dù có nhận được cũng không lấy. Đây là sự hài lòng yathālābhasantosa (hài lòng tùy theo những gì đã nhận được) của vị ấy đối với thuốc trị bệnh.
Yo pana telena atthiko phāṇitaṃ labhati, so taṃ sabhāgassa bhikkhuno datvā tassa hatthato telaṃ gahetvā aññadeva vā pariyesitvā tehi bhesajjaṃ karontopi santuṭṭhova hoti, ayamassa gilānapaccaye yathābalasantoso.
But as for the monk who, needing oil, receives molasses, he, having given it to a monk of like disposition and having taken oil from his hand, or having sought some other oil, is still contented even while preparing medicine with it. This is his yathābalasantosa regarding requisites for the sick.
Còn vị nào cần dầu mà nhận được mật đường, vị ấy trao mật đường đó cho một Tỳ-khưu đồng hạnh, rồi nhận dầu từ tay vị ấy hoặc tự mình tìm kiếm dầu khác, và dùng những thứ đó làm thuốc, vị ấy vẫn hài lòng. Đây là sự hài lòng yathābalasantosa (hài lòng tùy theo khả năng) của vị ấy đối với thuốc trị bệnh.
Aparo mahāpuñño bahuṃ telamadhuphāṇitādipaṇītabhesajjaṃ labhati, so taṃ cīvaraṃ viya cirapabbajitabahussutaappalābhigilānānaṃ datvā tesaṃ ābhatakena yena kenaci yāpentopi santuṭṭhova hoti.
Another monk of great merit receives much excellent medicine, such as oil, honey, and molasses. Having given it to those long-ordained, those of great learning, those with few gains, and the sick, just as he would a robe, he is still contented while sustaining himself with whatever they bring him.
Một vị khác, do phước báu lớn, nhận được nhiều thuốc men thượng vị như dầu, mật ong, mật đường, v.v. Vị ấy trao những thứ đó cho các vị Tỳ-khưu đã xuất gia lâu năm, đa văn, ít lợi lộc hoặc bị bệnh, giống như trao y phục, và dù chỉ dùng bất cứ thứ gì được mang đến từ họ để duy trì sự sống, vị ấy vẫn hài lòng.
Yo pana ekasmiṃ bhājane muttaharītakaṃ ṭhapetvā ekasmiṃ catumadhuraṃ, ‘‘gaṇha, bhante, yadicchasī’’ti vuccamāno sacassa tesu aññatarenapi rogo vūpasammati, atha muttaharītakaṃ nāma buddhādīhi vaṇṇitanti catumadhuraṃ paṭikkhipitvā muttaharītakeneva bhesajjaṃ karonto paramasantuṭṭhova hoti, ayamassa gilānapaccaye yathāsāruppasantoso.
But as for the monk who, when presented with fermented myrobalan in one bowl and the four sweets in another and told, “Venerable sir, take what you wish,” even though his illness would be cured by either of them, reflects, “Fermented myrobalan is praised by the Buddhas and others,” and, rejecting the four sweets, prepares medicine only with the fermented myrobalan, he is supremely contented. This is his yathāsāruppasantosa regarding requisites for the sick.
Còn vị nào, khi được đặt một bát quả harītaka ngâm nước tiểu bò và một bát tứ vị ngọt (catumadhura), rồi được nói: “Bạch Đại đức, xin hãy lấy thứ nào Ngài muốn”, nếu bệnh của vị ấy có thể thuyên giảm bằng bất cứ thứ nào trong số đó, vị ấy sẽ từ chối tứ vị ngọt vì quả harītaka ngâm nước tiểu bò được Đức Phật và các bậc Thánh khác ca ngợi, và chỉ dùng quả harītaka ngâm nước tiểu bò làm thuốc, vị ấy vô cùng hài lòng. Đây là sự hài lòng yathāsāruppasantosa (hài lòng tùy theo sự thích hợp) của vị ấy đối với thuốc trị bệnh.
Pavivittoti kāyapaviveko cittapaviveko upadhipavivekoti imehi tīhi pavivekehi samannāgato.
"Secluded": possessed of these three seclusions: seclusion of body, seclusion of mind, and seclusion from the substrata of existence.
Độc cư (Pavivitto) là người đầy đủ ba loại độc cư: độc cư thân, độc cư tâm và độc cư phiền não.
Tattha eko gacchati, eko tiṭṭhati, eko nisīdati, eko seyyaṃ kappeti, eko gāmaṃ piṇḍāya pavisati, eko paṭikkamati, eko caṅkamamadhiṭṭhāti, eko carati, eko viharatīti ayaṃ kāyapaviveko nāma.
Therein, one goes alone, stands alone, sits alone, lies down alone, enters a village for alms alone, returns alone, undertakes walking meditation alone, wanders alone, dwells alone—this is called kāyapaviveka.
Trong đó, một mình đi, một mình đứng, một mình ngồi, một mình nằm, một mình vào làng khất thực, một mình trở về, một mình đi kinh hành, một mình đi và một mình trú là độc cư thân.
Aṭṭha samāpattiyo pana cittapaviveko nāma.
The eight attainments are called cittapaviveka.
Tám loại thiền chứng (samāpatti) là độc cư tâm.
Nibbānaṃ upadhipaviveko nāma.
Nibbāna is called upadhipaviveka.
Niết Bàn là độc cư phiền não.
Vuttampi hetaṃ – ‘‘kāyapaviveko ca vivekaṭṭhakāyānaṃ nekkhammābhiratānaṃ.
And this has been said: “Seclusion of body is for those delighting in renunciation, whose bodies are set on seclusion.
Điều này cũng đã được nói: “Độc cư thân là của những người có thân độc cư, những người ưa thích sự ly dục.
Cittapaviveko ca parisuddhacittānaṃ paramavodānappattānaṃ.
Seclusion of mind is for those of purified mind, who have reached supreme purity.
Độc cư tâm là của những người có tâm thanh tịnh, đã đạt đến sự thanh lọc tối thượng.
Upadhiviveko ca nirupadhīnaṃ puggalānaṃ visaṅkhāragatāna’’nti (mahāni. 57).
Seclusion from the substrata is for persons without substrata, who have gone beyond formations.”
Độc cư phiền não là của những người vô phiền não, đã đạt đến sự vô hành.”
Pavivekakathanti bhikkhūnampi ca imaṃ pavivekakathaṃ kattā.
"A talk on seclusion": he was a giver of this talk on seclusion to the monks.
Và Ngài cũng là người thuyết giảng về sự độc cư này cho các Tỳ-khưu.
Asaṃsaṭṭhoti pañcavidhena saṃsaggena virahito.
"Unassociated": devoid of association in five ways.
Không giao thiệp (Asaṃsaṭṭho) là người không có năm loại giao thiệp.
Savanasaṃsaggo dassanasaṃsaggo samullapanasaṃsaggo sambhogasaṃsaggo kāyasaṃsaggoti pañcavidho saṃsaggo.
Association is of five kinds: association by hearing, association by seeing, association by conversation, association by shared use, and association by bodily contact.
Năm loại giao thiệp là: giao thiệp bằng cách nghe, giao thiệp bằng cách thấy, giao thiệp bằng cách nói chuyện, giao thiệp bằng cách dùng chung, giao thiệp bằng cách thân cận.
Tesu idha bhikkhu suṇāti, ‘‘asukasmiṃ gāme vā nigame vā itthī vā kumārikā vā abhirūpā dassanīyā pāsādikā paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgatā’’ti.
Among these, herein, a monk hears: “In such-and-such a village or town, there is a woman or a girl who is beautiful, lovely, charming, and possessed of the highest excellence of complexion.”
Trong số đó, ở đây, một Tỳ-khưu nghe nói: “Ở làng hay thị trấn kia có một phụ nữ hay một thiếu nữ xinh đẹp, dễ nhìn, đáng yêu, đầy đủ sắc đẹp và hình dáng tuyệt vời.”
So taṃ sutvā saṃsīdati visīdati na sakkoti brahmacariyaṃ sandhāretuṃ, sikkhādubbalyaṃ anāvikatvā hīnāyāvattatīti evaṃ parehi vā kathīyamānaṃ rūpādisampattiṃ attanā vā hasitalapitagītasaddaṃ suṇantassa sotaviññāṇavīthivasena uppanno rāgo savanasaṃsaggo nāma.
Having heard this, he sinks down, he is submerged, he is unable to maintain the holy life, and without revealing the weakness of his training, he returns to the lower life. Thus, the lust that arises through the process of ear-consciousness in one who hears of the perfection of form and so on spoken of by others, or who himself hears sounds of laughter, talk, and song, is called savanasaṃsagga.
Nghe vậy, vị ấy chìm đắm, suy sụp, không thể duy trì phạm hạnh, không biểu lộ sự yếu kém trong giới luật mà trở lại đời sống thấp kém. Như vậy, sự tham ái khởi lên qua đường nhĩ thức của vị ấy khi nghe người khác nói về sắc đẹp, v.v., hoặc tự mình nghe tiếng cười, tiếng nói, tiếng hát là savanasaṃsaggo (giao thiệp bằng cách nghe).
So anitthigandhapaccekabodhisattassa ca pañcaggaḷaleṇavāsītissadaharassa ca vasena veditabbo –
This should be understood through the cases of the Anitthigandha Bodhisatta and the young monk Tissa, the dweller of the Pañcaggaḷa cave.
Điều này cần được hiểu qua câu chuyện về vị Bồ-tát Anitthigandha và vị Tỳ-khưu trẻ Tissa trú tại hang Pañcaggaḷa –
Daharo kira ākāsena gacchanto girigāmavāsikammāradhītāya pañcahi kumārīhi saddhiṃ padumasaraṃ gantvā nhatvā padumāni ca pilandhitvā madhurassarena gāyantiyā saddaṃ sutvā kāmarāgena viddho visesā parihāyitvā anayabyasanaṃ pāpuṇi.
It is said that a young monk, while traveling through the sky, heard the sound of the daughter of a smith from Girigāma singing in a sweet voice after going to a lotus pond with five other maidens, bathing, and adorning herself with lotuses. Struck by sensual lust, he fell away from his special attainment and met with ruin and disaster.
Tương truyền, một vị Tỳ-khưu trẻ đang đi trên không trung, thấy con gái của một người thợ kim hoàn sống ở làng núi Girigāma cùng năm thiếu nữ khác đến hồ sen, tắm rửa, cài hoa sen và hát với giọng ngọt ngào. Nghe tiếng hát đó, vị ấy bị mũi tên dục ái đâm xuyên, suy giảm các đặc tính thù thắng và rơi vào cảnh bất hạnh, khổ đau.
Idha bhikkhu na heva kho suṇāti, apica kho sāmaṃ passati itthiṃ vā kumāriṃ vā abhirūpaṃ dassanīyaṃ pāsādikaṃ paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgataṃ.
Herein, a monk does not hear, but he himself sees a woman or a girl who is beautiful, lovely, charming, and possessed of the highest excellence of complexion.
Ở đây, một Tỳ-khưu không nghe, mà tự mình thấy một phụ nữ hay một thiếu nữ xinh đẹp, dễ nhìn, đáng yêu, đầy đủ sắc đẹp và hình dáng tuyệt vời.
So taṃ disvā saṃsīdati visīdati na sakkoti brahmacariyaṃ sandhāretuṃ, sikkhādubbalyaṃ anāvikatvā hīnāyāvattatīti evaṃ visabhāgarūpaṃ olokentassa pana cakkhuviññāṇavīthivasena uppannarāgo dassanasaṃsaggo nāma.
Having seen her, he sinks down, he is submerged, he is unable to maintain the holy life, and without revealing the weakness of his training, he returns to the lower life. Thus, for one who looks at a dissimilar form, the lust that arises through the process of eye-consciousness is called dassanasaṃsagga.
Thấy vậy, vị ấy chìm đắm, suy sụp, không thể duy trì phạm hạnh, không biểu lộ sự yếu kém trong giới luật mà trở lại đời sống thấp kém. Như vậy, sự tham ái khởi lên qua đường nhãn thức của vị ấy khi nhìn thấy đối tượng không phù hợp là dassanasaṃsaggo (giao thiệp bằng cách thấy).
So evaṃ veditabbo –
This should be understood in this way:
Điều này cần được hiểu như sau –
Eko kira daharo kāladīghavāpidvāravihāraṃ uddesatthāya gato.
It is said that a certain young monk went to the Kāḷadīghavāpidvāra monastery for the purpose of recitation.
Tương truyền, có một Tỳ-khưu trẻ đến tu viện Kālādīghavāpidvāra để học.
Ācariyo tassa antarāyaṃ disvā okāsaṃ na karoti.
His teacher, seeing a danger for him, did not give him an opportunity.
Vị thầy thấy chướng ngại của người ấy nên không cho phép.
So punappunnaṃ anubandhati.
He repeatedly insisted.
Người ấy cứ nài nỉ nhiều lần.
Ācariyo sace antogāme na carissasi.
The teacher said, "If you will not wander inside the village,
Vị thầy nói: “Nếu con không đi vào trong làng,
Dassāmi te uddesanti āha.
I will give you the recitation."
Ta sẽ dạy con.”
So sādhūti sampaṭicchitvā uddese niṭṭhite ācariyaṃ vanditvā gacchanto ācariyo me imasmiṃ gāme carituṃ na deti, kiṃ nu kho kāraṇanti cīvaraṃ pārupitvā gāmaṃ pāvisi, ekā kuladhītā pītakavatthaṃ nivāsetvā gehe ṭhitā daharaṃ disvā sañjātarāgā uḷuṅkena yāguṃ āharitvā tassa patte pakkhipitvā nivattitvā mañcake nipajji.
He, saying, “Very well,” accepted, and when the instruction was finished, he paid homage to his teacher and was leaving. Thinking, “My teacher does not allow me to go for alms in this village, what could be the reason?” he put on his robe and entered the village. A certain young woman of good family, who was standing in her house wearing a yellow cloth, saw the young bhikkhu and, with passion arisen, brought gruel in a ladle, put it into his bowl, turned back, and lay down on a couch.
Vị ấy, sau khi chấp thuận “Lành thay!” và khi việc học đã hoàn tất, đảnh lễ bổn sư rồi ra đi, nghĩ: “Bổn sư không cho mình đi khất thực trong làng này, nguyên nhân là gì vậy?” rồi đắp y vào làng khất thực. Một thiếu nữ quý tộc, mặc y phục màu vàng, đang đứng trong nhà, thấy vị tỳ khưu trẻ liền khởi tâm ái dục, mang cháo đến đổ vào bát của vị ấy, rồi quay vào nằm trên giường.
Atha naṃ mātāpitaro kiṃ ammāti pucchiṃsu, dvārena gataṃ daharaṃ labhamānā jīvissāmi, alabhamānā marissāmīti.
Then her parents asked her, “What is it, dear?” She said, “If I get the young man who went out the door, I will live; if I do not get him, I will die.”
Khi ấy, cha mẹ cô hỏi: “Con gái, có chuyện gì vậy?” (Cô đáp): “Nếu con có được vị tỳ khưu trẻ đã đi qua cửa, con sẽ sống; nếu không có được, con sẽ chết.”
Mātāpitaro vegena gantvā gāmadvāre daharaṃ patvā vanditvā, ‘‘nivattatha, bhante, bhikkhaṃ gaṇhāhī’’ti āhaṃsu.
Her parents went with haste, met the young bhikkhu at the village gate, paid homage, and said, “Venerable sir, please turn back and receive alms.”
Cha mẹ cô vội vã đi đến cổng làng, gặp vị tỳ khưu trẻ, đảnh lễ và thưa: “Bạch Đại đức, xin hãy quay lại, xin hãy thọ nhận thức ăn.”
Daharo alaṃ gacchāmīti.
The young bhikkhu said, “Enough, I am going.”
Vị tỳ khưu trẻ nói: “Đủ rồi, con đi đây.”
Te, ‘‘idaṃ nāma, bhante, kāraṇa’’nti yācitvā – ‘‘amhākaṃ, bhante, gehe ettakaṃ nāma dhanaṃ atthi, ekāyeva no dhītā, tvaṃ no jeṭṭhaputtaṭṭhāne ṭhassasi, sukhena sakkā jīvitu’’nti āhaṃsu.
They pleaded, “Venerable sir, this is the reason,” and said, “Venerable sir, we have this much wealth in our house, and we have only one daughter. You will be in the position of our eldest son; it is possible to live in comfort.”
Họ thưa: “Bạch Đại đức, có chuyện này,” rồi cầu xin: “Bạch Đại đức, trong nhà chúng con có chừng này tài sản, chúng con chỉ có một người con gái. Đại đức sẽ ở vị trí con trai trưởng của chúng con, có thể sống một cách an lạc.”
Daharo, ‘‘na mayhaṃ iminā palibodhena attho’’ti anādiyitvāva pakkanto.
The young bhikkhu, paying no attention and saying, “I have no need for this entanglement,” went on his way.
Vị tỳ khưu trẻ nói: “Con không cần sự ràng buộc này,” rồi bỏ đi mà không quan tâm.
Mātāpitaro gantvā, ‘‘amma, nāsakkhimhā daharaṃ nivattetuṃ, yaṃ aññaṃ sāmikaṃ icchasi, taṃ labhissasi, uṭṭhehi khāda ca piva cā’’ti āhaṃsu.
The parents went and said, “Dear, we were not able to make the young bhikkhu turn back. You will get whatever other husband you desire. Get up, eat, and drink.”
Cha mẹ cô gái trở về và nói: “Con gái, chúng ta không thể khiến vị tỳ khưu trẻ quay lại. Con muốn ai làm chồng khác thì sẽ có được người đó. Hãy đứng dậy ăn uống đi.”
Sā anicchantī sattāhaṃ nirāhārā hutvā kālamakāsi.
She, not desiring anything, was without food for seven days and passed away.
Cô gái không muốn, nhịn ăn bảy ngày rồi qua đời.
Mātāpitaro tassā sarīrakiccaṃ katvā taṃ pītakavatthaṃ dhuravihāre bhikkhusaṅghassa adaṃsu, bhikkhū vatthaṃ khaṇḍākhaṇḍaṃ katvā bhājayiṃsu.
Her parents, having performed the funeral rites for her body, gave that yellow cloth to the community of bhikkhus at the main monastery. The bhikkhus, having cut the cloth into pieces, divided it.
Cha mẹ cô gái làm lễ hỏa táng cho cô, rồi cúng dường tấm y phục màu vàng đó cho Tăng chúng ở ngôi tịnh xá chính. Các vị tỳ khưu xé tấm y đó thành từng mảnh nhỏ và chia nhau.
Eko mahallako attano koṭṭhāsaṃ gahetvā kalyāṇīvihāraṃ āgato.
One elder bhikkhu, taking his share, came to Kalyāṇī Vihāra.
Một vị trưởng lão lấy phần của mình và đến tịnh xá Kalyāṇī.
Sopi daharo cetiyaṃ vandissāmīti tattheva gantvā divāṭṭhāne nisīdi.
That same young bhikkhu, thinking, “I will pay homage to the cetiya,” went to that very place and sat down in the day-quarters.
Vị tỳ khưu trẻ kia cũng đến đó để đảnh lễ bảo tháp và ngồi ở chỗ nghỉ ban ngày.
Mahallako taṃ vatthakhaṇḍaṃ gahetvā, ‘‘iminā me parissāvanaṃ vicārethā’’ti daharaṃ avoca.
The elder bhikkhu took that piece of cloth and said to the young bhikkhu, “Please make a water-strainer for me with this.”
Vị trưởng lão lấy mảnh y đó và nói với vị tỳ khưu trẻ: “Con hãy làm cho ta một cái lọc nước bằng mảnh y này.”
Daharo mahāthera ‘‘kuhiṃ laddha’’nti āha.
The young bhikkhu said, “Great Thera, from where did you get this?”
Vị tỳ khưu trẻ hỏi vị Đại trưởng lão: “Được ở đâu vậy, thưa ngài?”
So sabbaṃ pavattiṃ kathesi.
He related the entire event.
Vị ấy kể lại toàn bộ câu chuyện.
So taṃ sutvāva, ‘‘evarūpāya nāma saddhiṃ saṃvāsaṃ nālattha’’nti rāgagginā daḍḍho tattheva kālamakāsi.
As soon as he heard that, consumed by the fire of passion and thinking, “I did not get to live together with such a one,” he passed away right there.
Vị tỳ khưu trẻ vừa nghe xong, liền nghĩ: “Mình đã không có được sự chung sống với một người phụ nữ như vậy!” rồi bị ngọn lửa dục thiêu đốt, và qua đời ngay tại đó.
Aññamaññaṃ ālāpasallāpavasena uppannarāgo pana samullapanasaṃsaggo nāma.
But passion that arises by way of mutual conversation and discussion is called samullapanasaṃsaggo (association by conversation).
Sự ái dục phát sinh do trò chuyện qua lại lẫn nhau được gọi là samullapanasaṃsagga (sự giao tiếp bằng lời nói).
Bhikkhuno bhikkhuniyā santakaṃ, bhikkhuniyā vā bhikkhussa santakaṃ gahetvā paribhogakaraṇavasena uppannarāgo sambhogasaṃsaggo nāma.
Passion that arises by way of a bhikkhu taking and using something belonging to a bhikkhunī, or a bhikkhunī using something belonging to a bhikkhu, is called sambhogasaṃsaggo (association by shared use).
Sự ái dục phát sinh do một tỳ khưu lấy vật của một tỳ khưu ni, hoặc một tỳ khưu ni lấy vật của một tỳ khưu để sử dụng, được gọi là sambhogasaṃsagga (sự giao tiếp bằng cách sử dụng chung đồ vật).
So evaṃ veditabbo – maricavaṭṭivihāramahe kira bhikkhūnaṃ satasahassaṃ bhikkhunīnaṃ navutisahassāni eva ahesuṃ.
It should be understood thus: at the festival of Maricavaṭṭi Vihāra, it is said, there were one hundred thousand bhikkhus and ninety thousand bhikkhunīs.
Điều này nên được hiểu như sau: Nghe nói, vào thời lễ hội ở tịnh xá Maricavaṭṭi, có một trăm ngàn tỳ khưu và chín mươi ngàn tỳ khưu ni.
Eko sāmaṇero uṇhayāguṃ gahetvā gacchanto sakiṃ cīvarakaṇṇe ṭhapesi, sakiṃ bhūmiyaṃ.
One novice, carrying hot gruel, placed it once on the corner of his robe, and once on the ground.
Một vị sa di đang mang cháo nóng đi, một lần đặt trên vạt y, một lần đặt dưới đất.
Ekā sāmaṇerī disvā ettha pattaṃ ṭhapetvā yāhīti thālakaṃ adāsi.
A certain female novice saw him and, saying, “Place your bowl here and go,” gave him a small dish.
Một vị sa di ni thấy vậy, đưa cho vị ấy một cái đĩa và nói: “Hãy đặt bát vào đây rồi đi đi!”
Te aparabhāge ekasmiṃ bhaye uppanne parasamuddaṃ agamaṃsu.
Later, when a certain danger arose, they went to the other side of the ocean.
Sau đó, khi một mối nguy hiểm phát sinh, cả hai đều đi sang bờ biển bên kia.
Tesu bhikkhunī puretaraṃ agamāsi.
Between them, the bhikkhunī arrived first.
Trong số đó, vị tỳ khưu ni đã đi trước.
Sā, ‘‘eko kira sīhaḷabhikkhu āgato’’ti sutvā therassa santikaṃ gantvā paṭisanthāraṃ katvā nisinnā, – ‘‘bhante, maricavaṭṭivihāramahakāle tumhe kativassā’’ti pucchi.
She, hearing, “It is said that a certain Sinhalese bhikkhu has arrived,” went to the thera, exchanged greetings, and while seated, asked, “Venerable sir, how old were you at the time of the festival of Maricavaṭṭi Vihāra?”
Vị ấy nghe nói: “Có một vị tỳ khưu Tích Lan đã đến,” liền đến gặp vị trưởng lão, chào hỏi rồi ngồi xuống, và hỏi: “Bạch Đại đức, vào thời lễ hội tịnh xá Maricavaṭṭi, Đại đức bao nhiêu tuổi rồi?”
Tadāhaṃ sattavassikasāmaṇero.
“At that time, I was a seven-year-old novice.”
“Khi ấy, tôi là một sa di bảy tuổi.
Tvaṃ pana kativassāti?
“And how old were you?”
Còn cô thì bao nhiêu tuổi?”
Ahaṃ sattavassikasāmaṇerīyeva ekassa sāmaṇerassa uṇhayāguṃ gahetvā gacchantassa pattaṭhapanatthaṃ thālakamadāsinti.
“I was also a seven-year-old female novice. To a certain novice who was carrying hot gruel, I gave a small dish for him to place his bowl on.”
“Tôi cũng là một sa di ni bảy tuổi. Tôi đã đưa một cái đĩa cho một sa di đang mang cháo nóng đi để đặt bát.”
Thero, ‘‘ahaṃ so’’ti vatvā thālakaṃ nīharitvā dassesi.
The thera, saying, “That was me,” took out the small dish and showed it to her.
Vị trưởng lão nói: “Ta chính là người đó,” rồi lấy cái đĩa ra cho xem.
Te ettakeneva saṃsaggena brahmacariyaṃ sandhāretuṃ asakkontā dvepi saṭṭhivassakāle vibbhamiṃsu.
Due to just that much association, being unable to maintain the holy life, they both disrobed at the age of sixty.
Chỉ với sự giao tiếp nhỏ bé như vậy, cả hai đều không thể duy trì phạm hạnh, và cả hai đã hoàn tục vào năm sáu mươi tuổi.
Hatthagāhādivasena pana uppannarāgo kāyasaṃsaggo nāma.
But passion that arises by way of holding the hand and so on is called kāyasaṃsaggo (association by physical contact).
Sự ái dục phát sinh do nắm tay v.v... được gọi là kāyasaṃsagga (sự giao tiếp thân thể).
Tatridaṃ vatthu – mahācetiyaṅgaṇe kira daharabhikkhū sajjhāyaṃ gaṇhanti.
Regarding this, there is this story: in the courtyard of the Mahācetiya, it is said, young bhikkhus were reciting.
Về điều này, có một câu chuyện như sau: Nghe nói, tại sân Đại Bảo Tháp, các tỳ khưu trẻ đang tụng kinh.
Tesaṃ piṭṭhipasse daharabhikkhuniyo dhammaṃ suṇanti.
Behind them, young bhikkhunīs were listening to the Dhamma.
Phía sau họ, các tỳ khưu ni trẻ đang lắng nghe Pháp.
Tatreko daharo hatthaṃ pasārento ekissā daharabhikkhuniyā kāyaṃ chupi.
There, one young bhikkhu, while stretching out his arm, touched the body of a certain young bhikkhunī.
Trong số đó, một tỳ khưu trẻ vươn tay ra và chạm vào thân thể của một tỳ khưu ni trẻ.
Sā taṃ hatthaṃ gahetvā attano urasmiṃ ṭhapesi, ettakena saṃsaggena dvepi vibbhamitvā gihibhāvaṃ pattā.
She took his hand and placed it on her breast. Due to just that much association, both disrobed and attained the state of householders.
Vị ấy nắm lấy tay của tỳ khưu trẻ và đặt lên ngực mình. Chỉ với sự giao tiếp như vậy, cả hai đều hoàn tục và trở thành cư sĩ.
Imesu pana pañcasu saṃsaggesu bhikkhuno bhikkhūhi saddhiṃ savanadassanasamullapanasambhogakāyaparāmāsā niccampi hontiyeva, bhikkhunīhi saddhiṃ ṭhapetvā kāyasaṃsaggaṃ sesā kālena kālaṃ honti; tathā upāsakaupāsikāhi saddhiṃ sabbepi kālena kālaṃ honti.
Among these five types of association, for a bhikkhu, hearing, seeing, conversation, shared use, and physical contact with bhikkhus occur constantly. With bhikkhunīs, apart from physical association, the others occur from time to time; likewise, with male and female lay devotees, all of them occur from time to time.
Trong năm loại giao tiếp này, sự nghe, thấy, trò chuyện, sử dụng chung đồ vật và chạm thân thể giữa các tỳ khưu với nhau luôn xảy ra; còn với các tỳ khưu ni, ngoại trừ sự giao tiếp thân thể, những loại còn lại thỉnh thoảng xảy ra; tương tự, với các cận sự nam và cận sự nữ, tất cả đều thỉnh thoảng xảy ra.
Tesu hi kilesuppattito cittaṃ rakkhitabbaṃ.
In these cases, the mind must be guarded from the arising of defilements.
Trong những trường hợp đó, tâm phải được bảo vệ khỏi sự phát sinh phiền não.
Eko hi bhikkhu gāhagāhako hoti, eko gāhamuttako, eko muttagāhako, eko muttamuttako.
Indeed, one bhikkhu is a grasper of the grasping, one is free from the grasping, one is a grasper of the freed, one is freed from the free.
Có một tỳ khưu là gāhagāhaka (người nắm giữ và bị nắm giữ), một người là gāhamuttaka (người nắm giữ nhưng không bị nắm giữ), một người là muttagāhaka (người không nắm giữ nhưng bị nắm giữ), một người là muttamuttako (người không nắm giữ và không bị nắm giữ).
Tattha yaṃ bhikkhuṃ manussāpi āmisena upalāpetvā gahaṇavasena upasaṅkamanti, bhikkhupi pupphaphalādīhi upalāpetvā gahaṇavasena upasaṅkamati, ayaṃ gāhagāhako nāma.
Herein, when people approach a bhikkhu by way of grasping, having enticed him with material things, and the bhikkhu also approaches by way of grasping, having enticed them with flowers, fruits, and so on, this is called a grasper of the grasping.
Trong đó, vị tỳ khưu mà người thế tục đến gần để quyến rũ bằng vật chất và nắm giữ, và vị tỳ khưu cũng đến gần để quyến rũ bằng hoa quả v.v... và nắm giữ, vị này được gọi là gāhagāhako (người nắm giữ và bị nắm giữ).
Yaṃ pana manussā vuttanayena upasaṅkamanti, bhikkhu dakkhiṇeyyavasena upasaṅkamati, ayaṃ gāhamuttako nāma.
When people approach in the aforesaid manner, but the bhikkhu approaches by way of being worthy of offerings, this is called freed from the grasping.
Còn vị tỳ khưu mà người thế tục đến gần theo cách đã nói, nhưng vị tỳ khưu đến gần với ý nghĩ rằng mình xứng đáng nhận cúng dường, vị này được gọi là gāhamuttako (người nắm giữ nhưng không bị nắm giữ).
Yassa manussā dakkhiṇeyyavasena cattāro paccaye denti, bhikkhu pupphaphalādīhi upalāpetvā gahaṇavasena upasaṅkamati, ayaṃ muttagāhako nāma.
When people give the four requisites to a bhikkhu by way of him being worthy of offerings, but the bhikkhu approaches by way of grasping, having enticed them with flowers, fruits, and so on, this is called a grasper of the freed.
Vị tỳ khưu mà người thế tục cúng dường bốn vật dụng với ý nghĩ rằng vị ấy xứng đáng nhận cúng dường, nhưng vị tỳ khưu đến gần để quyến rũ bằng hoa quả v.v... và nắm giữ, vị này được gọi là muttagāhako (người không nắm giữ nhưng bị nắm giữ).
Yassa manussāpi dakkhiṇeyyavasena cattāro paccaye denti, bhikkhupi cūḷapiṇḍapātiyatissatthero viya dakkhiṇeyyavasena paribhuñjati, ayaṃ muttamuttako nāma.
When people give the four requisites by way of him being worthy of offerings, and the bhikkhu, like the Thera Cūḷapiṇḍapātiya Tissa, partakes by way of being worthy of offerings, this is called freed from the free.
Vị tỳ khưu mà người thế tục cũng cúng dường bốn vật dụng với ý nghĩ rằng vị ấy xứng đáng nhận cúng dường, và vị tỳ khưu cũng thọ dụng với ý nghĩ rằng mình xứng đáng nhận cúng dường, giống như Đại đức Cūḷapiṇḍapātiyatissatthero, vị này được gọi là muttamuttako (người không nắm giữ và không bị nắm giữ).
Theraṃ kira ekā upāsikā dvādasa vassāni upaṭṭhahi.
It is said that a certain female lay devotee attended to the Thera for twelve years.
Nghe nói, một cận sự nữ đã hộ độ cho vị Đại đức trong mười hai năm.
Ekadivasaṃ tasmiṃ gāme aggi uṭṭhahitvā gehāni jhāpesi.
One day, a fire broke out in that village and burned the houses.
Một ngày nọ, lửa bùng lên trong làng đó và thiêu rụi các ngôi nhà.
Aññesaṃ kulūpakabhikkhū āgantvā – ‘‘kiṃ upāsike, api kiñci bhaṇḍakaṃ arogaṃ kātuṃ asakkhitthā’’ti paṭisanthāraṃ akaṃsu.
The family-attending bhikkhus of others came and made inquiries, “What is it, lay devotee? Were you able to keep any of your goods safe?”
Các tỳ khưu thân cận của các gia đình khác đến hỏi thăm: “Này cận sự nữ, cô có cứu được món đồ nào không?”
Manussā, ‘‘amhākaṃ mātu kulūpakatthero bhuñjanavelāyameva āgamissatī’’ti āhaṃsu.
People said, “Our mother’s family-attending thera will only come at mealtime.”
Mọi người nói: “Vị Đại đức thân cận của mẹ chúng tôi sẽ đến đúng giờ ăn.”
Theropi punadivase bhikkhācāravelaṃ sallakkhetvāva āgato.
The thera, too, on the next day, came only after noting the time for the alms-round.
Vị Đại đức cũng đến vào ngày hôm sau, đúng giờ khất thực.
Upāsikā koṭṭhacchāyāya nisīdāpetvā bhikkhaṃ sampādetvā adāsi.
The lay devotee had him sit in the shade of a granary, prepared alms-food, and gave it to him.
Cận sự nữ mời vị ấy ngồi dưới bóng kho lúa, rồi chuẩn bị thức ăn và cúng dường.
There bhattakiccaṃ katvā pakkante manussā āhaṃsu – ‘‘amhākaṃ mātu kulūpakatthero bhuñjanavelāyameva āgato’’ti.
When the thera had finished his meal and departed, people said, “Our mother’s family-attending thera only came at mealtime.”
Khi vị Đại đức đã dùng bữa xong và rời đi, mọi người nói: “Vị Đại đức thân cận của mẹ chúng tôi đã đến đúng giờ ăn.”
Upāsikā, ‘‘tumhākaṃ kulūpakā tumhākaṃyeva anucchavikā, mayhaṃ thero mayheva anucchaviko’’ti āha.
The lay devotee said, “Your family-attending bhikkhus are suitable for you; my thera is suitable for me.”
Cận sự nữ nói: “Các vị thầy thân cận của các con thì hợp với các con, còn vị Đại đức của mẹ thì hợp với mẹ.”
Āyasmā pana mantāṇiputto imehi pañcahi saṃsaggehi catūhipi parisāhi saddhiṃ asaṃsaṭṭho gāhamuttako ceva muttamuttako ca ahosi.
The venerable Mantāṇiputta, however, was unassociated through these five kinds of association with the four assemblies. He was both freed from the grasping and freed from the free.
Còn Tôn giả Mantāṇiputta thì không giao tiếp với bốn chúng sinh trong năm loại giao tiếp này, và ngài là cả gāhamuttako lẫn muttamuttako.
Yathā ca sayaṃ asaṃsaṭṭho, evaṃ bhikkhūnampi taṃ asaṃsaggakathaṃ kattā ahosi.
And just as he himself was unassociated, so too did he give this talk on non-association to the bhikkhus.
Như ngài tự mình không giao tiếp, ngài cũng là người thuyết giảng về sự không giao tiếp đó cho các tỳ khưu.
Āraddhavīriyoti paggahitavīriyo, paripuṇṇakāyikacetasikavīriyoti attho.
With energy aroused means with energy exerted; the meaning is with physical and mental energy fulfilled.
Āraddhavīriyo có nghĩa là người đã tinh tấn, tức là người có đầy đủ tinh tấn về thân và tâm.
Yo hi bhikkhu gamane uppannakilesaṃ ṭhānaṃ pāpuṇituṃ na deti, ṭhāne uppannakilesaṃ nisajjaṃ, nisajjāya uppannakilesaṃ sayanaṃ pāpuṇituṃ na deti, mantena kaṇhasappaṃ uppīḷetvā gaṇhanto viya, amittaṃ gīvāya akkamanto viya ca vicarati, ayaṃ āraddhavīriyo nāma.
For whichever bhikkhu does not allow a defilement that has arisen while walking to reach the state of standing, nor a defilement that has arisen while standing to reach the state of sitting, nor a defilement that has arisen while sitting to reach the state of lying down, but lives like one who captures a black cobra by suppressing it with a charm, and like one who tramples on an enemy's neck, this one is called one with aroused energy.
Quả thật, vị tỳ khưu nào không để cho phiền não khởi lên khi đi, không để phiền não khởi lên khi đứng, không để phiền não khởi lên khi ngồi, không để phiền não khởi lên khi nằm, mà hành xử như người dùng thần chú khống chế rắn hổ mang, như người đạp lên cổ kẻ thù, vị ấy được gọi là āraddhavīriya (người tinh tấn).
Thero ca tādiso ahosi.
And the Elder was such a one.
Trưởng lão cũng là người như vậy.
Bhikkhūnampi tatheva vīriyārambhakathaṃ kattā ahosi.
He was also one who gave a talk to the bhikkhus on the rousing of energy in just the same way.
Ngài cũng là người thuyết giảng về sự tinh tấn cho các tỳ khưu.
Sīlasampannotiādīsu sīlanti catupārisuddhisīlaṃ.
In "accomplished in virtue," etc., virtue means the fourfold purification virtue.
Trong các từ sīlasampanno (thành tựu giới) v.v., sīla (giới) là tứ thanh tịnh giới.
Samādhīti vipassanāpādakā aṭṭha samāpattiyo.
Concentration means the eight attainments that are the basis for insight.
Samādhi (định) là tám thiền định làm nền tảng cho thiền quán.
Paññāti lokiyalokuttarañāṇaṃ.
Wisdom means mundane and supramundane knowledge.
Paññā (tuệ) là trí tuệ thuộc thế gian và xuất thế gian.
Vimuttīti ariyaphalaṃ.
Liberation means the noble fruit.
Vimutti (giải thoát) là quả vị của bậc Thánh.
Vimuttiñāṇadassananti ekūnavīsatividhaṃ paccavekkhaṇañāṇaṃ.
Knowledge and vision of liberation means the nineteen kinds of reviewing knowledge.
Vimuttiñāṇadassana (giải thoát trí kiến) là trí tuệ quán xét gồm mười chín loại.
Thero sayampi sīlādīhi sampanno ahosi bhikkhūnampi sīlādikathaṃ kattā.
The Elder himself was accomplished in virtue and so on, and he was a speaker to the bhikkhus on the talk about virtue and so on.
Trưởng lão tự mình thành tựu giới v.v., và cũng là người thuyết giảng về giới v.v. cho các tỳ khưu.
Svāyaṃ dasahi kathāvatthūhi ovadatīti ovādako.
Since he admonishes with the ten topics of discourse, he is an admonisher.
Vì ngài khuyên dạy bằng mười đề tài nói chuyện, nên ngài là ovādaka (người khuyên dạy).
Yathā pana eko ovadatiyeva, sukhumaṃ atthaṃ parivattetvā jānāpetuṃ na sakkoti.
However, some can only admonish; they are unable to make others know by turning over the subtle meaning.
Tuy nhiên, có người chỉ khuyên dạy mà không thể giải thích ý nghĩa vi tế.
Na evaṃ thero.
The Elder was not like that.
Trưởng lão thì không như vậy.
Thero pana tāni dasa kathāvatthūni viññāpetīti viññāpako.
But since the Elder makes those ten topics of discourse clear, he is one who makes things clear.
Trưởng lão có thể làm cho người khác hiểu rõ mười đề tài nói chuyện đó, nên ngài là viññāpaka (người làm cho hiểu rõ).
Eko viññāpetuṃ sakkoti, kāraṇaṃ dassetuṃ na sakkoti.
Some are able to make things clear, but are unable to show the reason.
Có người có thể làm cho hiểu rõ nhưng không thể chỉ ra nguyên nhân.
Thero kāraṇampi sandassetīti sandassako.
Since the Elder also shows the reason, he is one who shows.
Trưởng lão cũng chỉ rõ nguyên nhân, nên ngài là sandassaka (người chỉ rõ).
Eko vijjamānaṃ kāraṇaṃ dasseti, gāhetuṃ pana na sakkoti.
Some show an existing reason, but are unable to make others undertake it.
Có người chỉ ra nguyên nhân hiện có nhưng không thể làm cho người khác nắm bắt được.
Thero gāhetumpi sakkotīti samādapako.
Since the Elder is also able to make others undertake it, he is one who makes others undertake.
Trưởng lão cũng có thể làm cho người khác nắm bắt được, nên ngài là samādapaka (người làm cho nắm bắt).
Evaṃ samādapetvā pana tesu kathāvatthūsu ussāhajananavasena bhikkhū samuttejetīti samuttejako.
Having thus made them undertake it, he then incites the bhikkhus regarding those topics of discourse by way of generating enthusiasm; thus he is one who incites.
Sau khi làm cho nắm bắt như vậy, ngài khích lệ các tỳ khưu bằng cách tạo ra sự tinh tấn trong các đề tài nói chuyện đó, nên ngài là samuttejaka (người khích lệ).
Ussāhajāte vaṇṇaṃ vatvā sampahaṃsetīti sampahaṃsako.
When enthusiasm has arisen, he gladdens them by speaking of the quality; thus he is one who gladdens.
Và ngài làm cho họ vui mừng bằng cách tán dương khi họ đã tinh tấn, nên ngài là sampahaṃsaka (người làm cho vui mừng).
253. Suladdhalābhāti aññesampi manussattabhāvapabbajjādiguṇalābhā nāma honti.
253. Well-gained are the gains: For others, too, there are what are called gains of qualities such as the human state and going forth.
253. Suladdhalābhā (những lợi ích đã được tốt đẹp) nghĩa là: những lợi ích như được làm người, được xuất gia, v.v. cũng là những lợi ích của những người khác.
Āyasmato pana puṇṇassa suladdhalābhā ete, yassa satthu sammukhā evaṃ vaṇṇo abbhuggatoti attho.
But for the Venerable Puṇṇa, these were well-gained gains. The meaning is: for whom such praise has arisen right in the Teacher's presence.
Nhưng đối với Tôn giả Puṇṇa, những lợi ích này là những lợi ích đã được tốt đẹp, nghĩa là sự tán dương của ngài đã được vang lên như vậy ngay trước mặt Đức Phật.
Apica apaṇḍitehi vaṇṇakathanaṃ nāma na tathā lābho, paṇḍitehi vaṇṇakathanaṃ pana lābho.
Moreover, being spoken of in praise by the unwise is not such a gain, but being spoken of in praise by the wise is a gain.
Hơn nữa, sự tán dương của những người không có trí tuệ thì không phải là lợi ích lớn, nhưng sự tán dương của những người có trí tuệ mới là lợi ích.
Gihī hi vā vaṇṇakathanaṃ na tathā lābho, gihī hi ‘‘vaṇṇaṃ kathessāmī’’ti, ‘‘amhākaṃ ayyo saṇho sakhilo sukhasambhāso, vihāraṃ āgatānaṃ yāgubhattaphāṇitādīhi saṅgahaṃ karotī’’ti kathento avaṇṇameva katheti.
Praise spoken by householders is not such a gain, for when a householder, intending to speak praise, says, "Our venerable sir is gentle, affable, and easy to converse with; when we come to the monastery, he supports us with rice-gruel, cooked rice, molasses, and so on," he speaks only dispraise.
Thật vậy, sự tán dương của hàng cư sĩ thì không phải là lợi ích lớn; cư sĩ khi nói: “Tôi sẽ tán dương”, rồi nói: “Vị tôn giả của chúng ta hiền lành, thân thiện, dễ nói chuyện, khi có người đến tịnh xá, ngài tiếp đãi bằng cháo, cơm, mật đường, v.v.” thì thực ra là đang chê bai.
‘‘Avaṇṇaṃ kathessāmī’’ti ‘‘ayaṃ thero mandamando viya abalabalo viya bhākuṭikabhākuṭiko viya natthi iminā saddhiṃ vissāso’’ti kathento vaṇṇameva katheti.
When, intending to speak dispraise, he says, "This elder is like a very foolish person, like a very weak person, like someone who constantly frowns; there is no intimacy with him," he speaks only praise.
Khi nói: “Tôi sẽ chê bai”, rồi nói: “Vị trưởng lão này có vẻ chậm chạp, có vẻ yếu ớt, có vẻ hay cau có, không thể thân cận với ngài” thì thực ra là đang tán dương.
Sabrahmacārīhipi satthu parammukhā vaṇṇakathanaṃ na tathā lābho, satthu sammukhā pana atilābhoti imampi atthavasaṃ paṭicca ‘‘suladdhalābhā’’ti āha.
Praise spoken by fellow practitioners of the holy life behind the Teacher's back is not such a gain, but in the Teacher's presence it is an extraordinary gain. It was with reference to this specific meaning that he said, "Well-gained are the gains."
Sự tán dương của các vị đồng Phạm hạnh sau lưng Đức Phật cũng không phải là lợi ích lớn, nhưng sự tán dương trước mặt Đức Phật mới là lợi ích vô cùng lớn. Vì lý do này mà Đức Phật đã nói “suladdhalābhā”.
Anumassa anumassāti dasa kathāvatthūni anupavisitvā anupavisitvā.
After having inferred again and again: after having penetrated again and again into the ten topics of discourse.
Anumassa anumassā (lần lượt từng cái, từng cái) nghĩa là đi sâu vào từng đề tài trong mười đề tài nói chuyện.
Tañca satthā abbhanumodatīti tañcassa vaṇṇaṃ evametaṃ appiccho ca so bhikkhu santuṭṭho ca so bhikkhūti anumodati.
And the Teacher approved of that: He approved of that praise of his, saying, "So it is, that bhikkhu has few wishes, that bhikkhu is content."
Tañca satthā abbhanumodatī (và Đức Đạo Sư hoan hỷ tán thành điều đó) nghĩa là Đức Phật hoan hỷ tán thành sự tán dương đó, rằng: “Đúng vậy, vị tỳ khưu đó là người thiểu dục, vị tỳ khưu đó là người tri túc”.
Iti viññūhi vaṇṇabhāsanaṃ eko lābho, sabrahmacārīhi eko, satthu sammukhā eko, anumassa anumassa eko, satthārā abbhanumodanaṃ ekoti ime pañca lābhe sandhāya ‘‘suladdhalābhā’’ti āha.
Thus, with reference to these five gains—being spoken of in praise by the wise is one gain; by fellow practitioners of the holy life is one; in the Teacher's presence is one; after having inferred again and again is one; and the Teacher's approval is one—he said, "Well-gained are the gains."
Như vậy, sự tán dương của người trí là một lợi ích, của các vị đồng Phạm hạnh là một lợi ích, trước mặt Đức Phật là một lợi ích, lần lượt từng cái là một lợi ích, và sự hoan hỷ tán thành của Đức Đạo Sư là một lợi ích. Nhằm ám chỉ năm lợi ích này mà Đức Phật đã nói “suladdhalābhā”.
Kadācīti kismiñcideva kāle.
Sometime: on some occasion.
Kadāci (thỉnh thoảng) nghĩa là vào một thời điểm nào đó.
Karahacīti tasseva vevacanaṃ.
At some time or other: this is a synonym for the same.
Karahaci (đôi khi) là từ đồng nghĩa của từ đó.
Appeva nāma siyā kocideva kathāsallāpoti api nāma koci kathāsamudācāropi bhaveyya.
Perhaps there might be some conversation: Perhaps there might be some verbal exchange.
Appeva nāma siyā kocideva kathāsallāpo (có lẽ sẽ có một cuộc nói chuyện nào đó) nghĩa là có lẽ sẽ có một cuộc trao đổi.
Therena kira āyasmā puṇṇo neva diṭṭhapubbo, nassa dhammakathā sutapubbā.
It is said that the Elder had never before seen the Venerable Puṇṇa, nor had he heard his Dhamma talk.
Trưởng lão (Sāriputta) chưa từng thấy Tôn giả Puṇṇa, cũng chưa từng nghe pháp thoại của ngài.
Iti so tassa dassanampi dhammakathampi patthayamāno evamāha.
Thus, wishing to see him and to hear his Dhamma talk, he spoke in this way.
Vì vậy, ngài đã nói như thế, mong muốn được gặp ngài và nghe pháp thoại của ngài.
254. Yathābhirantanti yathāajjhāsayaṃ viharitvā.
254. As long as he liked: having stayed for as long as was his intention.
254. Yathābhirantaṃ (tùy ý thích) nghĩa là an trú theo ý nguyện.
Buddhānañhi ekasmiṃ ṭhāne vasantānaṃ chāyūdakādivipattiṃ vā apphāsukasenāsanaṃ vā, manussānaṃ assaddhādibhāvaṃ vā āgamma anabhirati nāma natthi.
For the Buddhas, while staying in one place, there is no such thing as dissatisfaction arising on account of a lack of shade, water, and so on, or an uncomfortable lodging, or the faithlessness and so on of the people.
Thật vậy, khi chư Phật an trú tại một nơi, không có sự không hoan hỷ nào do thiếu thốn bóng mát, nước, v.v., hoặc do chỗ ở không thoải mái, hoặc do sự vô tín của con người.
Tesaṃ sampattiyā ‘‘idha phāsu viharāmā’’ti abhiramitvā ciravihāropi natthi.
Nor is there a long stay due to delighting, "Here we live comfortably," because of their abundance.
Cũng không có sự an trú lâu dài do hoan hỷ với sự đầy đủ của những thứ đó mà nghĩ rằng: “Chúng ta an trú thoải mái ở đây”.
Yattha pana tathāgate viharante sattā saraṇesu vā patiṭṭhahanti, sīlāni vā samādiyanti, pabbajanti vā, tato sotāpattimaggādīnaṃ vā pana tesaṃ upanissayo hoti.
But when the Tathāgata is staying in a place where beings become established in the refuges, or undertake the precepts, or go forth, or where there is a supporting condition for them to attain the path of stream-entry and so on,
Nhưng ở nơi nào Đức Như Lai an trú mà chúng sanh quy y Tam Bảo, hoặc thọ trì giới, hoặc xuất gia, hoặc có duyên lành để chứng đắc đạo quả Dự Lưu v.v.
Tattha buddhā satte tāsu sampattīsu patiṭṭhāpanaajjhāsayena vasanti; tāsaṃ abhāve pakkamanti.
there the Buddhas stay with the intention of establishing beings in those accomplishments; in their absence, they depart.
Ở đó, chư Phật an trú với ý nguyện làm cho chúng sanh an lập trong những thành tựu đó; khi những điều đó không còn, các ngài rời đi.
Tena vuttaṃ – ‘‘yathāajjhāsayaṃ viharitvā’’ti.
Therefore it was said: "having stayed for as long as was his intention."
Vì thế đã nói – “yathāajjhāsayaṃ viharitvā” (an trú theo ý nguyện).
Cārikaṃ caramānoti addhānagamanaṃ gacchanto.
While wandering on tour: while going on a long journey.
Cārikaṃ caramāno (du hành) nghĩa là đi đường dài.
Cārikā ca nāmesā bhagavato duvidhā hoti turitacārikā ca, aturitacārikā ca.
This wandering on tour of the Blessed One is of two kinds: a swift tour and an unhurried tour.
Sự du hành của Đức Thế Tôn có hai loại: du hành nhanh và du hành chậm.
Tattha dūrepi bodhaneyyapuggalaṃ disvā tassa bodhanatthāya sahasā gamanaṃ turitacārikā nāma.
Among these, seeing a person to be awakened even at a distance and going swiftly for the purpose of awakening that person is called a swift tour.
Trong đó, việc đi nhanh chóng để giác ngộ một người có khả năng giác ngộ, dù ở xa, được gọi là turitacārikā (du hành nhanh).
Sā mahākassapapaccuggamanādīsu daṭṭhabbā.
This should be seen in the cases of going to meet Mahākassapa and others.
Điều này có thể thấy trong việc Đức Phật đi đón Mahākassapa, v.v.
Bhagavā hi mahākassapaṃ paccuggacchanto muhuttena tigāvutaṃ maggaṃ agamāsi, āḷavakassatthāya tiṃsayojanaṃ, tathā aṅgulimālassa.
Indeed, when the Blessed One went to meet Mahākassapa, he traveled a distance of three gāvutas in a moment. For Āḷavaka, he traveled thirty yojanas, and likewise for Aṅgulimāla.
Thật vậy, khi Đức Thế Tôn đi đón Mahākassapa, ngài đã đi ba gāvuta trong chốc lát; vì lợi ích của Āḷavaka, ngài đi ba mươi dojana; cũng như vì Aṅgulimāla.
Pukkusātissa pana pañcacattālīsayojanaṃ, mahākappinassa vīsayojanasataṃ, khadiravaniyassatthāya satta yojanasatāni agamāsi; dhammasenāpatino saddhivihārikassa vanavāsītissasāmaṇerassa tigāvutādhikaṃ vīsayojanasataṃ.
For Pukkusāti, he traveled forty-five yojanas; for Mahākappina, one hundred and twenty yojanas; and for Khadiravaniya, seven hundred yojanas. For the novice Vanavāsī Tissa, the co-resident of the General of the Dhamma, he traveled one hundred and twenty yojanas plus three gāvutas.
Vì Pukkusāti, ngài đi bốn mươi lăm dojana; vì Mahākappina, ngài đi một trăm hai mươi dojana; vì Khadiravaniya, ngài đi bảy trăm dojana; vì Tissa Sa-di (Vanavāsītissa), đệ tử của Pháp Tướng Quân (Dhammasenāpati), ngài đi một trăm hai mươi dojana cộng thêm ba gāvuta.
Ekadivasaṃ kira thero, ‘‘tissasāmaṇerassa santikaṃ, bhante, gacchāmī’’ti āha.
It is said that one day, the Elder said, "Venerable sir, I will go to the novice Tissa."
Tương truyền, một ngày nọ, Trưởng lão (Sāriputta) thưa rằng: “Bạch Đức Thế Tôn, con sẽ đi đến chỗ Tissa Sa-di”.
Bhagavā, ‘‘ahampi gamissāmī’’ti vatvā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘ānanda, vīsatisahassānaṃ chaḷabhiññānaṃ ārocehi – ‘bhagavā vanavāsītissasāmaṇerassa santikaṃ gamissatī’’’ti.
The Blessed One, saying, "I too will go," addressed the Venerable Ānanda: "Ānanda, inform the twenty thousand who possess the six supernormal knowledges: 'The Blessed One will go to the novice Vanavāsī Tissa.'"
Đức Thế Tôn nói: “Ta cũng sẽ đi”, rồi gọi Tôn giả Ānanda: “Này Ānanda, hãy báo cho hai mươi ngàn vị A-la-hán có sáu thắng trí biết rằng: ‘Đức Thế Tôn sẽ đi đến chỗ Tissa Sa-di Vanavāsī’”.
Tato dutiyadivase vīsatisahassakhīṇāsavaparivuto ākāse uppatitvā vīsayojanasatamatthake tassa gocaragāmadvāre otaritvā cīvaraṃ pārupi.
Then, on the second day, surrounded by twenty thousand destroyers of the corruptions, he rose into the air and, descending at the gate of the novice's alms-round village at a distance of one hundred and twenty yojanas, he put on his robe.
Sau đó, vào ngày thứ hai, Đức Thế Tôn, được hai mươi ngàn vị A-la-hán vây quanh, bay lên không trung, hạ xuống tại cổng làng khất thực của vị Sa-di đó, cách một trăm hai mươi dojana, rồi đắp y.
Kammantaṃ gacchamānā manussā disvā, ‘‘satthā, bho, āgato, mā kammantaṃ agamitthā’’ti vatvā āsanāni paññapetvā yāguṃ datvā pānavattaṃ karontā, ‘‘kuhiṃ, bhante, bhagavā gacchatī’’ti daharabhikkhū pucchiṃsu.
People going to work saw him and said, "Sirs, the Teacher has come! Do not go to work." Having prepared seats, given rice-gruel, and performed the duties for the feet, they asked the younger bhikkhus, "Venerable sirs, where is the Blessed One going?"
Những người đang đi làm công việc nhìn thấy, nói: “Này các bạn, Đức Đạo Sư đã đến, đừng đi làm công việc nữa”, rồi sắp đặt chỗ ngồi, dâng cháo, và trong khi làm các việc phục vụ nước uống, họ hỏi các tỳ khưu trẻ: “Bạch chư Tôn giả, Đức Thế Tôn sẽ đi đâu ạ?”
Upāsakā, na bhagavā aññattha gacchati, idheva tissasāmaṇerassa dassanatthāya āgatoti.
"Lay supporters, the Blessed One is not going elsewhere. He has come right here to see the novice Tissa."
“Này các cư sĩ, Đức Thế Tôn không đi nơi nào khác, ngài đến đây để thăm Tissa Sa-di”.
Te ‘‘amhākaṃ kira kulūpakattherassa dassanatthāya satthā āgato, no vata no thero oramattako’’ti somanassajātā ahesuṃ.
They, thinking, "It seems the Teacher has come to see our family's preceptor-elder! Surely our elder must not be an ordinary person," became filled with joy.
Họ nghĩ: “Đức Đạo Sư đã đến để thăm vị Trưởng lão thân cận của gia đình chúng ta, quả thật vị Trưởng lão của chúng ta không phải là người tầm thường”, và họ tràn đầy niềm hoan hỷ.
Atha bhagavato bhattakiccapariyosāne sāmaṇero gāmaṃ piṇḍāya caritvā ‘‘upāsakā mahā bhikkhusaṅgho’’ti pucchi.
Then, at the conclusion of the Blessed One's meal, the novice, having wandered for alms in the village, asked, "Lay supporters, is the great Saṅgha of bhikkhus large?"
Sau khi Đức Thế Tôn dùng bữa xong, vị Sa-di đi khất thực trong làng và hỏi: “Này các cư sĩ, có đại Tăng đoàn không?”
Athassa te, ‘‘satthā, bhante, āgato’’ti ārocesuṃ, so bhagavantaṃ upasaṅkamitvā piṇḍapātena āpucchi.
Then they informed him, "Venerable sir, the Teacher has come." He approached the Blessed One and offered him his alms-food.
Họ báo cho ngài biết: “Bạch Tôn giả, Đức Đạo Sư đã đến”, ngài liền đến gần Đức Thế Tôn và hỏi về việc khất thực.
Satthā tassa pattaṃ hatthena gahetvā, ‘‘alaṃ, tissa, niṭṭhitaṃ bhattakicca’’nti āha.
The Teacher took his bowl with his hand and said, "Enough, Tissa, the meal is finished."
Đức Đạo Sư cầm bát của ngài bằng tay và nói: “Đủ rồi, Tissa, việc dùng bữa đã xong”.
Tato upajjhāyaṃ āpucchitvā attano pattāsane nisīditvā bhattakiccamakāsi.
Then, having asked permission from his preceptor, he sat down in his own seat and had his meal.
Sau đó, ngài hỏi ý kiến vị thầy tế độ của mình, rồi ngồi vào chỗ ngồi của mình và dùng bữa.
Athassa bhattakiccapariyosāne satthā maṅgalaṃ vatvā nikkhamitvā gāmadvāre ṭhatvā, ‘‘kataro te, tissa, vasanaṭṭhānaṃ gamanamaggo’’ti āha.
Then, at the conclusion of his meal, the Teacher, having recited the Maṅgala Sutta, departed and, standing at the village gate, said: “Tissa, which is the path to your dwelling place?”
Sau khi Ngài dùng bữa xong, Đức Bổn Sư đã thuyết pháp chúc mừng rồi rời đi, đứng ở cổng làng và nói: “Này Tissa, con đường nào dẫn đến chỗ ở của con?”
‘‘Ayaṃ bhagavā’’ti.
“This way, Blessed One.”
“Bạch Đức Thế Tôn, đây ạ.”
Maggaṃ desayamāno purato yāhi tissāti.
“Tissa, go in front and show the way.”
“Này Tissa, hãy đi trước chỉ đường.”
Bhagavā kira sadevakassa lokassa maggadesako samānopi ‘‘sakalatigāvute magge sāmaṇeraṃ daṭṭhuṃ lacchāmī’’ti taṃ maggadesakamakāsi.
Indeed, although the Blessed One was the guide of the world with its devas, he made him the guide, thinking, “I will get to see the novice along the entire three-gāvuta path.”
Đức Thế Tôn, dù là người chỉ đường cho toàn cõi thế gian cùng với chư thiên, nhưng vì nghĩ rằng: “Ta sẽ được thấy vị Sa-di trên con đường dài ba gāvuta,” nên Ngài đã khiến vị ấy làm người chỉ đường.
So attano vasanaṭṭhānaṃ gantvā bhagavato vattamakāsi.
Having gone to his own dwelling place, he performed his duties for the Blessed One.
Vị ấy đi đến chỗ ở của mình và làm phận sự đối với Đức Thế Tôn.
Atha naṃ bhagavā, ‘‘kataro te, tissa, caṅkamo’’ti pucchitvā tattha gantvā sāmaṇerassa nisīdanapāsāṇe nisīditvā, ‘‘tissa, imasmiṃ ṭhāne sukhaṃ vasasī’’ti pucchi.
Then the Blessed One, after asking him, “Tissa, which is your walking path?” went there and, seating himself on the novice’s sitting stone, asked, “Tissa, do you live happily in this place?”
Rồi Đức Thế Tôn hỏi vị ấy: “Này Tissa, đường kinh hành của con ở đâu?” Sau khi đến đó, Ngài ngồi trên tảng đá ngồi của vị Sa-di và hỏi: “Này Tissa, con có sống an lạc ở nơi này không?”
So āha – ‘‘āma, bhante, imasmiṃ me ṭhāne vasantassa sīhabyagghahatthimigamorādīnaṃ saddaṃ suṇato araññasaññā uppajjati, tāya sukhaṃ vasāmī’’ti.
He replied: “Yes, venerable sir. While I am living in this place, upon hearing the sounds of lions, tigers, elephants, deer, peacocks, and so on, the perception of the forest arises. With that, I live happily.”
Vị ấy đáp: “Bạch Thế Tôn, vâng, khi con sống ở nơi này, nghe tiếng sư tử, cọp, voi, nai, công, v.v., con khởi lên tưởng về rừng (araññasaññā), nhờ đó con sống an lạc.”
Atha naṃ bhagavā, ‘‘tissa, bhikkhusaṅghaṃ sannipātehi, buddhadāyajjaṃ te dassāmī’’ti vatvā sannipatite bhikkhusaṅghe upasampādetvā attano vasanaṭṭhānameva agamāsīti.
Then the Blessed One said to him, “Tissa, assemble the Saṅgha of bhikkhus; I will give you the Buddha’s inheritance.” After the Saṅgha of bhikkhus had assembled, he gave him the higher ordination and then went to his own dwelling place.
Sau đó, Đức Thế Tôn nói với vị ấy: “Này Tissa, hãy triệu tập Tăng chúng, Ta sẽ ban cho con di sản của chư Phật.” Sau khi Tăng chúng đã tập hợp, Ngài đã cho vị ấy thọ cụ túc giới rồi trở về chỗ ở của chính mình.
Ayaṃ turitacārikā nāma.
This is called the swift tour.
Đây gọi là turitacārikā (du hành cấp tốc).
Yaṃ pana gāmanigamapaṭipāṭiyā devasikaṃ yojanaḍḍhayojanavasena piṇḍapātacariyādīhi lokaṃ anuggaṇhantassa gamanaṃ, ayaṃ aturitacārikā nāma.
However, the journeying undertaken to benefit the world through the alms-round and so on, going daily for a yojana or half a yojana, following a sequence of villages and towns, this is called the unhurried tour.
Còn việc Đức Thế Tôn du hành để giúp đỡ chúng sinh bằng cách đi khất thực, v.v., mỗi ngày một yojana hoặc nửa yojana, theo thứ tự làng mạc và thị trấn, thì đây gọi là aturitacārikā (du hành không cấp tốc).
Imaṃ pana cārikaṃ caranto bhagavā mahāmaṇḍalaṃ majjhimamaṇḍalaṃ antimamaṇḍalanti imesaṃ tiṇṇaṃ maṇḍalānaṃ aññatarasmiṃ carati.
While undertaking this tour, the Blessed One travels in one of these three regions: the great region, the middle region, or the border region.
Khi thực hiện chuyến du hành này, Đức Thế Tôn du hành trong một trong ba vòng tròn: đại vòng tròn, trung vòng tròn, hoặc tiểu vòng tròn.
Tattha mahāmaṇḍalaṃ navayojanasatikaṃ, majjhimamaṇḍalaṃ chayojanasatikaṃ, antimamaṇḍalaṃ tiyojanasatikaṃ.
Among them, the great region is nine hundred yojanas in circumference, the middle region is six hundred yojanas, and the border region is three hundred yojanas.
Trong đó, đại vòng tròn có chu vi chín trăm yojana, trung vòng tròn có chu vi sáu trăm yojana, và tiểu vòng tròn có chu vi ba trăm yojana.
Yadā mahāmaṇḍale cārikaṃ caritukāmo hoti, mahāpavāraṇāya pavāretvā pāṭipadadivase mahābhikkhusaṅghaparivāro nikkhamati.
When he wishes to tour the great region, having performed the great Pavāraṇā, he sets out on the first day of the waning moon, accompanied by a great Saṅgha of bhikkhus.
Khi Ngài muốn du hành trong đại vòng tròn, Ngài làm lễ Pavāraṇā vào ngày Đại Pavāraṇā, rồi khởi hành vào ngày đầu tiên của tháng, được bao quanh bởi một đại Tăng chúng.
Samantā yojanasataṃ ekakolāhalaṃ ahosi, purimaṃ purimaṃ āgatā nimantetuṃ labhanti; itaresu dvīsu maṇḍalesu sakkāro mahāmaṇḍale osarati.
For a hundred yojanas all around, there was a single uproar. Those who came first get to invite him. The offerings in the other two regions are redirected to the great region.
Trong khoảng một trăm yojana xung quanh, có một sự náo nhiệt đồng loạt; những người đến trước có thể thỉnh mời; ở hai vòng tròn còn lại, sự cúng dường sẽ giảm đi so với đại vòng tròn.
Tatra bhagavā tesu tesu gāmanigamesu ekāhaṃ dvīhaṃ vasanto mahājanaṃ āmisapaṭiggahena anuggaṇhanto dhammadānena cassa vivaṭṭūpanissitaṃ kusalaṃ vaḍḍhento navahi māsehi cārikaṃ pariyosāpeti.
There, the Blessed One, staying for one or two days in those various villages and towns, benefits the great populace by accepting material offerings and develops their wholesome qualities that are a support for the unconditioned by means of the gift of the Dhamma, thus completing the tour in nine months.
Tại đó, Đức Thế Tôn ở lại một hoặc hai ngày ở các làng mạc và thị trấn khác nhau, giúp đỡ đại chúng bằng cách nhận vật thực cúng dường, và gia tăng thiện pháp dẫn đến sự giải thoát (vivaṭṭūpanissitaṃ kusalaṃ) của họ bằng cách ban bố Chánh pháp, và kết thúc chuyến du hành trong chín tháng.
Sace pana antovasse bhikkhūnaṃ samathavipassanā taruṇā hoti, mahāpavāraṇāya apavāretvā pavāraṇāsaṅgahaṃ datvā kattikapuṇṇamāya pavāretvā migasirassa paṭhamadivase mahābhikkhusaṅghaparivāro nikkhamitvā majjhimamaṇḍalaṃ osarati.
However, if the bhikkhus' samatha and vipassanā are still developing during the rainy season retreat, he does not perform the great Pavāraṇā but gives a summary of the Pavāraṇā. Then, having performed the Pavāraṇā on the full moon of Kattika, he sets out on the first day of Migasira, accompanied by a great Saṅgha of bhikkhus, and proceeds to the middle region.
Nếu trong mùa an cư, thiền định (samatha) và tuệ quán (vipassanā) của các Tỳ-kheo còn non yếu, Đức Thế Tôn sẽ không làm lễ Đại Pavāraṇā, mà thay vào đó, Ngài sẽ ban bố sự hỗ trợ cho lễ Pavāraṇā, rồi làm lễ Pavāraṇā vào ngày rằm tháng Kattika (tháng 11), và khởi hành vào ngày đầu tiên của tháng Migasira (tháng 12), được bao quanh bởi một đại Tăng chúng, và du hành vào trung vòng tròn.
Aññenapi kāraṇena majjhimamaṇḍale cārikaṃ caritukāmo catumāsaṃ vasitvāva nikkhamati.
For some other reason, wishing to tour the middle region, he sets out only after having resided for four months.
Vì một lý do khác, nếu Ngài muốn du hành trong trung vòng tròn, Ngài sẽ an cư bốn tháng rồi mới khởi hành.
Vuttanayeneva itaresu dvīsu maṇḍalesu sakkāro majjhimamaṇḍale osarati.
In the manner already stated, the offerings in the other two regions are redirected to the middle region.
Theo cách đã nói, sự cúng dường ở hai vòng tròn còn lại sẽ giảm đi so với trung vòng tròn.
Bhagavā purimanayeneva lokaṃ anuggaṇhanto aṭṭhahi māsehi cārikaṃ pariyosāpeti.
The Blessed One, benefiting the world in the way previously described, completes the tour in eight months.
Đức Thế Tôn, theo cách đã nói, giúp đỡ chúng sinh và kết thúc chuyến du hành trong tám tháng.
Sace pana catumāsaṃ vuṭṭhavassassāpi bhagavato veneyyasattā aparipakkindriyā honti, tesaṃ indriyaparipākaṃ āgamayamāno aparampi ekaṃ māsaṃ vā dviticatumāsaṃ vā tattheva vasitvā mahābhikkhusaṅghaparivāro nikkhamati.
However, if, even after the Blessed One has completed the four-month rains retreat, the faculties of the beings to be trained are not yet mature, he waits for their faculties to ripen, resides there for another month, or for two, three, or four months, and then sets out accompanied by a great Saṅgha of bhikkhus.
Nếu sau bốn tháng an cư, các chúng sinh dễ giáo hóa (veneyyasattā) mà căn cơ (indriya) của họ vẫn chưa chín muồi, Đức Thế Tôn sẽ đợi cho căn cơ của họ chín muồi, rồi ở lại đó thêm một tháng, hoặc hai, ba, bốn tháng, sau đó khởi hành cùng với một đại Tăng chúng.
Vuttanayeneva itaresu dvīsu maṇḍalesu sakkāro antomaṇḍale osarati.
In the manner already stated, the offerings in the other two regions are redirected to the border region.
Theo cách đã nói, sự cúng dường ở hai vòng tròn còn lại sẽ giảm đi so với tiểu vòng tròn.
Bhagavā purimanayeneva lokaṃ anuggaṇhanto sattahi vā chahi vā pañcahi vā catūhi vā māsehi cārikaṃ pariyosāpeti.
The Blessed One, benefiting the world in the way previously described, completes the tour in seven, or six, or five, or four months.
Đức Thế Tôn, theo cách đã nói, giúp đỡ chúng sinh và kết thúc chuyến du hành trong bảy, sáu, năm hoặc bốn tháng.
Iti imesu tīsu maṇḍalesu yattha katthaci cārikaṃ caranto na cīvarādihetu carati.
Thus, when touring in any of these three regions, he does not tour for the sake of robes and so on.
Như vậy, trong ba vòng tròn này, dù du hành ở bất cứ đâu, Ngài không du hành vì y phục, v.v.
Atha kho ye duggatā bālā jiṇṇā byādhitā, te kadā tathāgataṃ āgantvā passissanti?
But rather, when will those who are destitute, foolish, old, and sick ever be able to come and see the Tathāgata?
Mà là vì những người nghèo khổ, ngu si, già yếu, bệnh tật, khi nào họ mới có thể đến và chiêm ngưỡng Đức Như Lai?
Mayi pana cārikaṃ carante mahājano tathāgatadassanaṃ labhissati, tattha keci cittāni pasādessanti, keci mālādīhi pūjessanti, keci kaṭacchubhikkhaṃ dassanti, keci micchādassanaṃ pahāya sammādiṭṭhikā bhavissanti, taṃ tesaṃ bhavissati dīgharattaṃ hitāya sukhāyāti evaṃ lokānukampāya cārikaṃ carati.
But when I am on tour, the great populace will get to see the Tathāgata. Among them, some will gladden their minds, some will worship with garlands and so on, some will give a spoonful of almsfood, and some, abandoning wrong views, will become possessed of right view. That will be for their long-term welfare and happiness. Thus, he tours out of compassion for the world.
Nhưng khi Ta du hành, đại chúng sẽ được chiêm ngưỡng Đức Như Lai, trong đó một số sẽ thanh tịnh tâm, một số sẽ cúng dường bằng vòng hoa, v.v., một số sẽ dâng cúng một muỗng cơm, một số sẽ từ bỏ tà kiến và trở thành người có chánh kiến, điều đó sẽ mang lại lợi ích và an lạc lâu dài cho họ – vì lòng từ bi đối với thế gian mà Ngài du hành như vậy.
Apica catūhi kāraṇehi buddhā bhagavanto cārikaṃ caranti – jaṅghāvihāravasena sarīraphāsukatthāya, atthuppattikālaṃ abhikaṅkhanatthāya, bhikhūnaṃ sikkhāpadaṃ paññāpanatthāya, tattha tattha paripākagatindriye bodhaneyyasatte bodhanatthāyāti.
Furthermore, the Buddhas, the Blessed Ones, go on tour for four reasons: for the comfort of the body by means of a walking tour, for awaiting the right time for an incident to occur, for laying down a training rule for the bhikkhus, and for enlightening beings to be trained whose faculties have ripened in various places.
Hơn nữa, chư Phật Thế Tôn du hành vì bốn lý do: để thân được an lạc nhờ đi kinh hành, để chờ đợi thời điểm thích hợp, để chế định giới luật cho các Tỳ-kheo, và để giác ngộ các chúng sinh dễ giáo hóa có căn cơ đã chín muồi ở khắp mọi nơi.
Aparehipi catūhi kāraṇehi buddhā bhagavanto cārikaṃ caranti – buddhaṃ saraṇaṃ gacchissantīti vā, dhammaṃ saraṇaṃ gacchissantīti vā, saṅghaṃ saraṇaṃ gacchissantīti vā, mahatā dhammavassena catasso parisā santappessāmīti vāti.
The Buddhas, the Blessed Ones, also go on tour for another four reasons: thinking, “They will go for refuge to the Buddha,” or, “They will go for refuge to the Dhamma,” or, “They will go for refuge to the Saṅgha,” or, “I will satisfy the four assemblies with a great rain of the Dhamma.”
Chư Phật Thế Tôn cũng du hành vì bốn lý do khác: hoặc để chúng sinh quy y Phật, hoặc quy y Pháp, hoặc quy y Tăng, hoặc để làm cho bốn chúng hội thỏa mãn với trận mưa Pháp vĩ đại.
Aparehi pañcahi kāraṇehi buddhā bhagavanto cārikaṃ caranti – pāṇātipātā viramissantīti vā, adinnādānā… kāmesumicchācārā… musāvādā… surāmerayamajjapamādaṭṭhānā viramissantīti vāti.
The Buddhas, the Blessed Ones, also go on tour for another five reasons: thinking, “They will refrain from the destruction of life,” or, “...from taking what is not given... from sexual misconduct... from false speech... from the basis of heedlessness which is liquor, spirits, and intoxicants.”
Chư Phật Thế Tôn cũng du hành vì năm lý do khác: hoặc để chúng sinh từ bỏ sát sinh, hoặc từ bỏ trộm cắp, hoặc từ bỏ tà dâm, hoặc từ bỏ nói dối, hoặc từ bỏ uống rượu và các chất say gây xao lãng.
Aparehi aṭṭhahi kāraṇehi buddhā bhagavanto cārikaṃ caranti – paṭhamajjhānaṃ paṭilabhissantīti vā, dutiyaṃ…pe… nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ paṭilabhissantīti vāti.
The Buddhas, the Blessed Ones, also go on tour for another eight reasons: thinking, “They will attain the first jhāṇa,” or, “the second... and so on... they will attain the samāpatti of the base of neither perception nor non-perception.”
Chư Phật Thế Tôn cũng du hành vì tám lý do khác: hoặc để chúng sinh đạt được sơ thiền, hoặc nhị thiền… v.v… hoặc đạt được phi tưởng phi phi tưởng xứ thiền.
Aparehi aṭṭhahi kāraṇehi buddhā bhagavanto cārikaṃ caranti – sotāpattimaggaṃ adhigamissantīti vā, sotāpattiphalaṃ…pe… arahattaphalaṃ sacchikarissantīti vāti.
The Buddhas, the Blessed Ones, also go on tour for another eight reasons: thinking, “They will attain the path of stream-entry,” or, “the fruit of stream-entry... and so on... they will realize the fruit of arahatship.”
Chư Phật Thế Tôn cũng du hành vì tám lý do khác: hoặc để chúng sinh chứng đạt Sơ đạo Tu-đà-hoàn, hoặc Sơ quả Tu-đà-hoàn… v.v… hoặc chứng đạt quả A-la-hán.
Ayaṃ aturitacārikā, sā idha adhippetā.
This is the unhurried tour, and it is this that is intended here.
Đây là aturitacārikā (du hành không cấp tốc), được đề cập ở đây.
Sā panesā duvidhā hoti nibaddhacārikā, anibaddhacārikā ca.
Furthermore, it is of two kinds: the fixed tour and the unfixed tour.
Loại du hành này có hai loại: du hành cố định (nibaddhacārikā) và du hành không cố định (anibaddhacārikā).
Tattha yaṃ ekasseva bodhaneyyasattassa atthāya gacchati, ayaṃ nibaddhacārikā nāma.
Among these, when he goes for the benefit of just a single being to be trained, this is called the fixed tour.
Trong đó, việc du hành vì lợi ích của một chúng sinh dễ giáo hóa duy nhất được gọi là du hành cố định (nibaddhacārikā).
Yaṃ pana gāmanigamanagarapaṭipāṭivasena carati, ayaṃ anibaddhacārikā nāma.
But when he tours in sequence through villages, towns, and cities, this is called the unfixed tour.
Còn việc du hành theo thứ tự các làng mạc, thị trấn, thành phố được gọi là du hành không cố định (anibaddhacārikā).
Esā idha adhippetā.
It is this that is intended here.
Loại này được đề cập ở đây.
Senāsanaṃ saṃsāmetvāti senāsanaṃ paṭisāmetvā.
Having put his lodging in order means having put away his lodging.
Senāsanaṃ saṃsāmetvā nghĩa là sắp xếp lại chỗ ở.
Taṃ pana paṭisāmento thero na cūḷapattamahāpatta-cūḷathālakamahāthālaka-paṭṭuṇṇacīvara-dukūlacīvarādīnaṃ bhaṇḍikaṃ katvā sappitelādīnaṃ vā pana ghaṭe pūrāpetvā gabbhe nidahitvā dvāraṃ pidhāya kuñcikamuddikādīni yojāpesi.
However, when putting it away, the elder did not make a bundle of items such as a small bowl, a large bowl, a small plate, a large plate, a woolen robe, a fine cloth robe, and so on, nor did he fill jars with ghee, oil, and so forth, store them in a chamber, close the door, and affix locks, bolts, and the like.
Khi sắp xếp lại, vị Trưởng lão không gói ghém các vật dụng như bát nhỏ, bát lớn, chén nhỏ, chén lớn, y phục bằng len, y phục bằng lụa, v.v., hoặc đổ dầu mè, v.v., vào các chum rồi cất vào phòng, khóa cửa và niêm phong bằng chìa khóa, v.v.
‘‘Sace na hoti bhikkhu vā sāmaṇero vā ārāmiko vā upāsako vā, catūsu pāsāṇesu mañce mañcaṃ āropetvā pīṭhe pīṭhaṃ āropetvā cīvaravaṃse vā cīvararajjuyā vā upari puñjaṃ katvā dvāravātapānaṃ thaketvā pakkamitabba’’nti (cūḷava. 361) vacanato pana nevāsikaṃ bhikkhuṃ āpucchanamattakeneva paṭisāmesi.
Following the saying, “If there is no bhikkhu, novice, monastery attendant, or lay supporter, one should place a bed on another bed upon four stones, place a stool on another stool, make a pile of things on a robe-rail or robe-rope, close the doors and windows, and then depart,” he put things away merely by informing the resident bhikkhu.
Mà theo lời dạy: “Nếu không có Tỳ-kheo, Sa-di, người giữ chùa hay cư sĩ, thì phải xếp giường lên giường trên bốn tảng đá, ghế lên ghế, xếp y phục thành đống trên sào treo y hoặc dây treo y, đóng cửa sổ rồi rời đi” (Cūḷava. 361), Ngài chỉ sắp xếp lại sau khi hỏi ý kiến vị Tỳ-kheo thường trú.
Yena sāvatthi tena cārikaṃ pakkāmīti satthu dassanakāmo hutvā yena disābhāgena sāvatthi tena pakkāmi.
Set out on tour in the direction of Sāvatthī means that, desiring to see the Teacher, he set out in the direction where Sāvatthī was located.
Yena sāvatthi tena cārikaṃ pakkāmī (đi đến Sāvatthī) nghĩa là, với tâm mong muốn được thấy Bậc Đạo Sư, vị ấy đã đi đến phương hướng có Sāvatthī.
Pakkamanto ca na suddhodanamahārājassa ārocāpetvā sappitelamadhuphāṇitādīni gāhāpetvā pakkanto.
And in setting out, he did not inform Mahārāja Suddhodana and have things like ghee, oil, molasses, and sugar cane juice brought before he departed.
Khi đi, vị ấy đã không báo cho Đại vương Suddhodana biết, cũng không mang theo bơ sữa, dầu, mật, đường phèn, v.v. mà đã ra đi.
Yūthaṃ pahāya nikkhanto pana mattahatthī viya, asahāyakicco sīho viya, pattacīvaramattaṃ ādāya ekakova pakkāmi.
Indeed, having departed leaving the herd like a musth elephant, like a lion that has no need for a companion, taking only his bowl and robes, he departed all alone.
Nhưng, giống như con voi chúa say mồi đã bỏ bầy đàn mà đi, giống như con sư tử không cần bạn đồng hành, ngài chỉ mang theo y bát và ra đi một mình.
Kasmā panesa pañcasatehi attano antevāsikehi saddhiṃ rājagahaṃ agantvā idāni nikkhantoti?
Now, why did he not go to Rājagaha with his five hundred resident disciples, but departed only now?
Nhưng vì sao ngài lại không cùng năm trăm đệ tử của mình đến Rājagaha mà lại ra đi vào lúc này?
Rājagahaṃ kapilavatthuto dūraṃ saṭṭhiyojanāni, sāvatthi pana pañcadasa.
Rājagaha is sixty yojanas distant from Kapilavatthu, whereas Sāvatthī is fifteen.
Rājagaha cách Kapilavatthu sáu mươi dojana, còn Sāvatthī thì mười lăm dojana.
Satthā rājagahato pañcacattālīsayojanaṃ āgantvā sāvatthiyaṃ viharati, idāni āsanno jātoti sutvā nikkhamīti akāraṇametaṃ.
This is not the reason: that he departed upon hearing, "The Teacher has come forty-five yojanas from Rājagaha and is dwelling in Sāvatthī; He is now near."
Nghe rằng Đức Thế Tôn đã từ Rājagaha đi bốn mươi lăm dojana và đang trú tại Sāvatthī, nay đã gần kề, nên ngài đã ra đi – đây không phải là lý do.
Buddhānaṃ santikaṃ gacchanto hi esa yojanasahassampi gaccheyya, tadā pana kāyaviveko na sakkā laddhunti.
For one going to the presence of the Buddhas would go even a thousand yojanas, but at that time, physical seclusion was not possible.
Thật vậy, nếu muốn đến với chư Phật, ngài có thể đi hàng ngàn dojana, nhưng vào lúc đó, ngài không thể có được sự độc cư thân.
Bahūhi saddhiṃ gamanakāle hi ekasmiṃ gacchāmāti vadante eko idheva vasāmāti vadati.
For when travelling with many, while one says, "Let's go," another says, "Let's stay right here."
Thật vậy, khi đi cùng nhiều người, nếu một người nói: “Chúng ta hãy đi!”, thì một người khác lại nói: “Chúng ta hãy ở lại đây!”
Ekasmiṃ vasāmāti vadante eko gacchāmāti vadati.
While one says, "Let's stay," another says, "Let's go."
Nếu một người nói: “Chúng ta hãy ở lại!”, thì một người khác lại nói: “Chúng ta hãy đi!”
Tasmā icchiticchitakkhaṇe samāpattiṃ appetvā nisīdituṃ vā phāsukasenāsane kāyavivekaṃ laddhuṃ vā na sakkā hoti, ekakassa pana taṃ sabbaṃ sulabhaṃ hotīti tadā agantvā idāni pakkāmi.
Therefore, it is not possible to attain and sit in a samāpatti at the very moment one wishes, nor to obtain physical seclusion in a comfortable lodging. But for one who is alone, all that is easy to obtain. For this reason, he did not go then but departed now.
Vì vậy, không thể nhập định và ngồi xuống bất cứ lúc nào mình muốn, cũng như không thể có được sự độc cư thân ở một chỗ ở tiện nghi; nhưng đối với người độc cư, tất cả những điều đó đều dễ dàng. Do đó, ngài đã không đến vào lúc đó mà ra đi vào lúc này.
Cārikaṃ caramānoti ettha kiñcāpi ayaṃ cārikā nāma mahājanasaṅgahatthaṃ buddhānaṃyeva labbhati, buddhe upādāya pana ruḷhīsaddena sāvakānampi vuccati kilañjādīhi kataṃ bījanampi tālavaṇṭaṃ viya.
Here, in wandering on tour, although this touring is granted only to the Buddhas for the welfare of the great populace, it is also spoken of for the disciples by convention on account of the Buddhas, just as a fan made from palm leaves and so on is also called a tālavaṇṭa.
Trong câu “ du hành” (cārikaṃ caramāno) ở đây, mặc dù việc du hành này chỉ dành cho chư Phật để nhiếp hóa đại chúng, nhưng do từ ngữ đã trở nên phổ biến, nó cũng được dùng cho các đệ tử, giống như một cái quạt làm bằng lá cọ được gọi là tālavaṇṭa.
Yena bhagavāti sāvatthiyā avidūre ekasmiṃ gāmake piṇḍāya caritvā katabhattakicco jetavanaṃ pavisitvā sāriputtattherassa vā mahāmoggallānattherassa vā vasanaṭṭhānaṃ gantvā pāde dhovitvā makkhetvā pānīyaṃ vā pānakaṃ vā pivitvā thokaṃ vissamitvā satthāraṃ passissāmīti cittampi anuppādetvā ujukaṃ gandhakuṭipariveṇameva agamāsi.
To where the Blessed One was: After wandering for alms in a certain village not far from Sāvatthī and finishing his meal, he entered the Jeta Grove and went straight to the enclosure of the Perfumed Chamber, without even letting the thought arise, "I will go to the dwelling place of the Elder Sāriputta or the Elder Mahāmoggallāna, wash and rub my feet, drink water or a beverage, rest a little, and then see the Teacher."
Đến nơi Đức Thế Tôn ngự (yena bhagavā) có nghĩa là: sau khi khất thực ở một ngôi làng gần Sāvatthī và dùng bữa xong, ngài vào Jetavana, không hề có ý nghĩ sẽ đến chỗ ở của Trưởng lão Sāriputta hay Trưởng lão Mahāmoggallāna để rửa chân, xoa dầu, uống nước hay nước giải khát, rồi nghỉ ngơi một chút trước khi gặp Đức Thế Tôn, mà ngài đi thẳng đến khu vực hương thất (Gandhakuṭi).
Therassa hi satthāraṃ daṭṭhukāmassa aññena bhikkhunā kiccaṃ natthi.
For an elder who wishes to see the Teacher has no business with another bhikkhu.
Thật vậy, đối với một vị Trưởng lão muốn gặp Đức Thế Tôn, không cần phải nhờ đến một Tỳ-kheo khác.
Tasmā rāhulaṃ vā ānandaṃ vā gahetvā okāsaṃ kāretvā satthāraṃ passissāmīti evampi cittaṃ na uppādesi.
Therefore, he did not even let the thought arise, "I will take Rāhula or Ānanda, have them arrange an opportunity, and then see the Teacher."
Vì vậy, ngài cũng không hề có ý nghĩ sẽ dẫn Rāhula hay Ānanda để xin phép rồi gặp Đức Thế Tôn.
Thero hi sayameva buddhasāsane vallabho rañño saṅgāmavijayamahāyodho viya.
For the elder himself was a favorite in the Buddha's Dispensation, like a great warrior victorious in the king's battles.
Thật vậy, vị Trưởng lão này là người được yêu quý trong giáo pháp của Đức Phật, giống như một đại dũng sĩ chiến thắng trong trận chiến của nhà vua.
Yathā hi tādisassa yodhassa rājānaṃ daṭṭhukāmassa aññaṃ sevitvā dassanakammaṃ nāma natthi; vallabhatāya sayameva passati.
For just as such a warrior, wishing to see the king, has no need to see him by serving another, he sees him by virtue of being a favorite himself.
Giống như một dũng sĩ như vậy, khi muốn gặp nhà vua, không cần phải nhờ đến người khác để được gặp; do được yêu quý, anh ta tự mình gặp.
Evaṃ theropi buddhasāsane vallabho, tassa aññaṃ sevitvā satthudassanakiccaṃ natthīti pāde dhovitvā pādapuñchanamhi puñchitvā yena bhagavā tenupasaṅkami.
So too, the elder was a favorite in the Buddha's Dispensation. For him, there was no need to see the Teacher by serving another. Therefore, after washing his feet and wiping them on the foot-wiper, he approached the Blessed One.
Cũng vậy, vị Trưởng lão này được yêu quý trong giáo pháp của Đức Phật, ngài không cần phải nhờ người khác để gặp Đức Thế Tôn. Vì vậy, ngài rửa chân, lau khô chân vào khăn lau chân, rồi đến nơi Đức Thế Tôn ngự.
Bhagavāpi ‘‘paccūsakāleyeva mantāṇiputto āgamissatī’’ti addasa.
The Blessed One, too, saw, "Mantāṇiputta will arrive in the early morning."
Đức Thế Tôn cũng thấy rằng “Mantāṇiputta sẽ đến vào sáng sớm.”
Tasmā gandhakuṭiṃ pavisitvā sūcighaṭikaṃ adatvāva darathaṃ paṭippassambhetvā uṭṭhāya nisīdi.
Therefore, after entering the Perfumed Chamber, He rose and sat down, calming his agitation, without having set the latchpin.
Vì vậy, Ngài vào hương thất, không cài then cửa, làm dịu sự mệt mỏi, đứng dậy và ngồi xuống.
Thero kavāṭaṃ paṇāmetvā gandhakuṭiṃ pavisitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
The elder pushed open the door panel, entered the Perfumed Chamber, paid homage to the Blessed One, and sat down to one side.
Vị Trưởng lão đẩy cửa vào hương thất, đảnh lễ Đức Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
Dhammiyā kathāyāti bhagavā dhammiṃ kathaṃ kathento cūḷagosiṅgasutte (ma. ni. 1.325 ādayo) tiṇṇaṃ kulaputtānaṃ sāmaggirasānisaṃsaṃ kathesi; sekkhasutte (ma. ni. 2.22 ādayo) āvasathānisaṃsaṃ, ghaṭikārasutte (ma. ni. 2.282 ādayo) satipaṭilābhikaṃ pubbenivāsappaṭisaṃyuttakathaṃ; raṭṭhapālasutte (ma. ni. 2.304) cattāro dhammuddese, selasutte (ma. ni. 2.396 ādayo) pānakānisaṃsakathaṃ, upakkilesasutte (ma. ni. 3.236 ādayo) bhaguttherassa dhammakathaṃ kathento ekībhāve ānisaṃsaṃ kathesi.
With a talk on the Dhamma: When the Blessed One gave a talk on the Dhamma, in the Cūḷagosiṅga Sutta, he spoke of the benefits of the flavor of harmony for the three clansmen; in the Sekkha Sutta, the benefits of a dwelling; in the Ghaṭikāra Sutta, a talk connected with recollection of past lives, which brings about the regaining of mindfulness; in the Raṭṭhapāla Sutta, the four summaries of the Dhamma; in the Sela Sutta, a talk on the benefits of beverages; in the Upakkilesa Sutta, while giving a Dhamma talk to the Elder Bhagu, he spoke of the benefits of solitude.
Với pháp thoại (Dhammiyā kathāya) có nghĩa là khi Đức Thế Tôn thuyết pháp, trong kinh Cūḷagosiṅga, Ngài đã thuyết về lợi ích của sự hòa hợp của ba thiện nam tử; trong kinh Sekkha, Ngài thuyết về lợi ích của trú xứ; trong kinh Ghaṭikāra, Ngài thuyết về câu chuyện liên quan đến túc mạng trí do sự hồi phục chánh niệm; trong kinh Raṭṭhapāla, Ngài thuyết về bốn điều giáo huấn; trong kinh Sela, Ngài thuyết về câu chuyện lợi ích của nước giải khát; trong kinh Upakkilesa, khi thuyết pháp cho Trưởng lão Bhagū, Ngài đã thuyết về lợi ích của sự độc cư.
Imasmiṃ pana rathavinīte āyasmato puṇṇassa kathento dasakathāvatthunissayaṃ anantanayaṃ nāma dassesi puṇṇa, ayampi appicchakathāyeva santosakathāyevāti.
But in this Rathavinīta Sutta, while speaking to the Venerable Puṇṇa, he showed what is called the endless method based on the ten topics for discussion, saying: "Puṇṇa, this is a talk on fewness of wishes; this is a talk on contentment."
Nhưng trong kinh Rathavinīta này, khi thuyết cho Tôn giả Puṇṇa, Ngài đã chỉ ra một phương pháp vô biên dựa trên mười đề mục pháp thoại, rằng: “Này Puṇṇa, pháp thoại này cũng là pháp thoại về thiểu dục, cũng là pháp thoại về tri túc.”
Paṭisambhidāpattassa sāvakassa velante ṭhatvā mahāsamudde hatthappasāraṇaṃ viya ahosi.
For a disciple who has attained the paṭisambhidā, it was like standing on the shore and stretching one's hand into the great ocean.
Đối với một đệ tử đã chứng đắc các phân tích (Paṭisambhidā), điều đó giống như việc đứng trên bờ và vươn tay ra giữa đại dương.
Yena andhavananti tadā kira pacchābhatte jetavanaṃ ākiṇṇaṃ hoti, bahū khattiyabrāhmaṇādayo jetavanaṃ osaranti; rañño cakkavattissa khandhāvāraṭṭhānaṃ viya hoti, na sakkā pavivekaṃ labhituṃ.
To Andhavana: At that time, it is said, the Jeta Grove was crowded after the meal; many khattiyas, brahmins, and others would descend upon the Jeta Grove. It became like the encampment of a universal monarch; it was not possible to obtain seclusion.
Đến rừng Andha (Yena andhavanaṃ) có nghĩa là vào buổi chiều hôm đó, Jetavana rất đông đúc, nhiều vương tộc, Bà-la-môn và những người khác đến Jetavana; nó giống như một doanh trại của vua Chuyển Luân Thánh Vương, không thể có được sự độc cư.
Andhavanaṃ pana padhānagharasadisaṃ pavivittaṃ, tasmā yenandhavanaṃ tenupasaṅkami.
But Andhavana was secluded, like a meditation hall. Therefore, he approached Andhavana.
Nhưng rừng Andha thì vắng vẻ, giống như một ngôi nhà thiền định (padhānaghara). Do đó, ngài đã đến rừng Andha.
Kasmā pana mahāthere na addasa?
But why did he not see the great elders?
Nhưng vì sao ngài không gặp các vị Trưởng lão?
Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘sāyanhasamaye āgantvā mahāthere disvā puna dasabalaṃ passissāmi, evaṃ mahātherānaṃ ekaṃ upaṭṭhānaṃ bhavissati, satthu dve bhavissanti, tato satthāraṃ vanditvā mama vasanaṭṭhānameva gamissāmī’’ti.
It is said that this occurred to him: "In the evening, I will come and see the great elders, and then I will see the One with Ten Powers again. Thus, there will be one attendance upon the great elders, and there will be two for the Teacher. Then, after paying homage to the Teacher, I will go to my own dwelling place."
Ngài đã nghĩ rằng: “Vào buổi tối, ta sẽ đến gặp các vị Trưởng lão, rồi sau đó ta sẽ gặp Đức Thập Lực. Như vậy, các vị Trưởng lão sẽ được một lần phụng sự, và Đức Thế Tôn sẽ được hai lần. Sau đó, ta sẽ đảnh lễ Đức Thế Tôn và đi về chỗ ở của mình.”
256. Abhiṇhaṃ kittayamāno ahosīti punappunaṃ vaṇṇaṃ kittayamāno vihāsi.
256. Was frequently proclaiming: He dwelt constantly proclaiming his praise.
256. Ngài thường xuyên ca ngợi (Abhiṇhaṃ kittayamāno ahosīti) có nghĩa là ngài thường xuyên ca ngợi phẩm hạnh.
Thero kira tato paṭṭhāya divase divase saṅghamajjhe ‘‘puṇṇo kira nāma mantāṇiputto catūhi parisāhi saddhiṃ asaṃsaṭṭho, so dasabalassa dassanatthāya āgamissati; kacci nu kho maṃ adisvāva gamissatī’’ti theranavamajjhimānaṃ satikaraṇatthaṃ āyasmato puṇṇassa guṇaṃ bhāsati.
It is said that from then on, the elder, day after day in the midst of the Saṅgha, would speak of the Venerable Puṇṇa's virtue to remind the senior, newly ordained, and middle-status monks, saying: "It seems that Puṇṇa Mantāṇiputta is unassociated with the four assemblies. He will come to see the One with Ten Powers; I wonder if he will leave without seeing me."
Nghe nói, từ đó trở đi, mỗi ngày trong Tăng đoàn, vị Trưởng lão này thường nói về phẩm hạnh của Tôn giả Puṇṇa Mantāṇiputta để nhắc nhở các Tỳ-kheo lớn tuổi, trẻ tuổi và trung niên rằng: “Nghe nói, Tôn giả Puṇṇa Mantāṇiputta không giao du với bốn hội chúng. Ngài ấy sẽ đến để diện kiến Đức Thập Lực. Chẳng lẽ ngài ấy sẽ đi mà không gặp ta sao?”
Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘mahallakabhikkhū nāma na sabbakālaṃ antovihāre honti; guṇakathāya panassa kathitāya yo ca naṃ bhikkhuṃ passissati; so āgantvā ārocessatī’’ti.
It is said this occurred to him: "Elderly bhikkhus are not always inside the monastery; but if his virtues are spoken of, whichever bhikkhu sees him will come and inform me."
Ngài đã nghĩ rằng: “Các Tỳ-kheo lớn tuổi không phải lúc nào cũng ở trong Tịnh xá; nhưng khi phẩm hạnh của ngài ấy được nói đến, thì bất kỳ Tỳ-kheo nào gặp ngài ấy cũng sẽ đến báo tin cho ta.”
Athāyaṃ therasseva saddhivihāriko taṃ āyasmantaṃ mantāṇiputtaṃ pattacīvaramādāya gandhakuṭiṃ pavisantaṃ addasa.
Then, a co-resident of that very elder saw the Venerable Mantāṇiputta taking his bowl and robes and entering the Perfumed Chamber.
Vào lúc đó, một đệ tử của chính vị Trưởng lão này đã thấy Tôn giả Puṇṇa Mantāṇiputta mang y bát vào hương thất.
Kathaṃ pana naṃ esa aññāsīti?
But how did he recognize him?
Nhưng làm sao vị này lại nhận ra ngài ấy?
Puṇṇa, puṇṇāti vatvā kathentassa bhagavato dhammakathāya aññāsi – ‘‘ayaṃ so thero, yassa me upajjhāyo abhiṇhaṃ kittayamāno hotī’’ti.
He recognized him from the Dhamma talk of the Blessed One, who spoke saying, "Puṇṇa, Puṇṇa," and thought: "This is that elder whose praises my preceptor is frequently proclaiming."
Vị ấy nhận ra qua pháp thoại của Đức Thế Tôn khi Ngài nói: “Này Puṇṇa, Puṇṇa!”, và vị ấy biết rằng: “Đây chính là vị Trưởng lão mà vị Hòa thượng của ta thường xuyên ca ngợi.”
Iti so āgantvā therassa ārocesi.
Thus, he came and informed the elder.
Vì vậy, vị ấy đã đến báo tin cho vị Trưởng lão.
Nisīdanaṃ ādāyāti nisīdanaṃ nāma sadasaṃ vuccati avāyimaṃ.
Taking a sitting cloth: Sitting cloth refers to a seat with stuffing that is not woven.
Mang theo tấm tọa cụ (Nisīdanaṃ ādāya) – Nisīdanaṃ được gọi là một tấm trải có kích thước nhất định, không dệt.
Thero pana cammakhaṇḍaṃ gahetvā agamāsi.
The elder, however, took a piece of leather and went.
Nhưng vị Trưởng lão đã mang theo một mảnh da.
Piṭṭhito piṭṭhitoti pacchato pacchato.
Close behind: from behind, from behind.
Theo sát phía sau (Piṭṭhito piṭṭhito) có nghĩa là phía sau, phía sau.
Sīsānulokīti yo unnataṭṭhāne piṭṭhiṃ passanto ninnaṭṭhāne sīsaṃ passanto gacchati, ayampi sīsānulokīti vuccati.
Keeping his head in view: One who, when on high ground, sees the back, and when on low ground, sees the head, is also called "one who keeps the head in view."
Quan sát đầu (Sīsānulokī) có nghĩa là người đi mà nhìn lưng ở chỗ cao và nhìn đầu ở chỗ thấp, người như vậy cũng được gọi là sīsānulokī.
Tādiso hutvā anubandhi.
Becoming like that, he followed.
Trưởng lão đã đi theo như vậy.
Thero hi kiñcāpi saṃyatapadasaddatāya accāsanno hutvā gacchantopi padasaddena na bādhati, ‘‘nāyaṃ sammodanakālo’’ti ñatvā pana na accāsanno, andhavanaṃ nāma mahantaṃ, ekasmiṃ ṭhāne nilīnaṃ apassantena, āvuso puṇṇa, puṇṇāti aphāsukasaddo kātabbo hotīti nisinnaṭṭhānajānanatthaṃ nātidūre hutvā sīsānulokī agamāsi.
For although the elder, due to the restrained sound of his footsteps, would not disturb with the sound of his steps even when walking very close, knowing, "This is not the time for pleasantries," he was not too close. Since Andhavana is large, if he didn't see him hiding in one place, an unpleasant sound like "Friend Puṇṇa, Puṇṇa!" would have to be made. Therefore, in order to know the place where he sat down, he went not too far behind, keeping his head in view.
Mặc dù vị Trưởng lão đi rất gần do tiếng bước chân được kiểm soát, nhưng ngài không làm phiền bằng tiếng bước chân. Tuy nhiên, vì biết rằng “đây không phải là lúc để trò chuyện thân mật”, ngài không đi quá gần. Rừng Andha rất rộng lớn, nếu không thấy người ẩn nấp ở một chỗ nào đó, thì phải gọi lớn “Này hiền giả Puṇṇa, Puṇṇa!” sẽ gây khó chịu. Do đó, để biết chỗ ngài ngồi, ngài đã đi theo không quá xa, vừa đi vừa quan sát đầu.
Divāvihāraṃ nisīdīti divāvihāratthāya nisīdi.
Sat down for the day's abiding: He sat down for the purpose of the day's abiding.
Ngồi thiền ban ngày (Divāvihāraṃ nisīdīti) có nghĩa là ngồi để thiền định vào ban ngày.
Tattha āyasmāpi puṇṇo udiccabrāhmaṇajacco, sāriputtattheropi.
Therein, the Venerable Puṇṇa was of Northern brahmin stock, and so was the Elder Sāriputta.
Ở đó, Tôn giả Puṇṇa thuộc dòng Bà-la-môn phương Bắc, và Trưởng lão Sāriputta cũng vậy.
Puṇṇattheropi suvaṇṇavaṇṇo, sāriputtattheropi.
The Elder Puṇṇa was of golden complexion, and so was the Elder Sāriputta.
Trưởng lão Puṇṇa có màu da vàng óng, và Trưởng lão Sāriputta cũng vậy.
Puṇṇattheropi arahattaphalasamāpattisamāpanno, sāriputtattheropi.
The Elder Puṇṇa was one who had attained the attainment of the fruit of Arahantship, and so was the Elder Sāriputta.
Trưởng lão Puṇṇa cũng chứng nhập quả A-la-hán, Trưởng lão Sāriputta cũng vậy.
Puṇṇattheropi kappasatasahassaṃ abhinīhārasampanno, sāriputtattheropi kappasatasahassādhikaṃ ekamasaṅkhyeyyaṃ.
The Elder Puṇṇa was one who had fulfilled the aspiration for one hundred thousand kappas; the Elder Sāriputta, for one asaṅkhyeyya and one hundred thousand kappas.
Trưởng lão Puṇṇa cũng đã thành tựu ước nguyện trong một trăm ngàn đại kiếp, Trưởng lão Sāriputta cũng đã thành tựu ước nguyện trong một trăm ngàn đại kiếp và một a-tăng-kỳ kiếp.
Puṇṇattheropi paṭisambhidāpatto mahākhīṇāsavo, sāriputtattheropi.
The Elder Puṇṇa was a great Khīṇāsava who had attained the analytical knowledges (paṭisambhidā), and so was the Elder Sāriputta.
Trưởng lão Puṇṇa cũng là một vị Đại A-la-hán đã đạt được các Biện tài (Paṭisambhidā), Trưởng lão Sāriputta cũng vậy.
Iti ekaṃ kanakaguhaṃ paviṭṭhā dve sīhā viya, ekaṃ vijambhanabhūmiṃ otiṇṇā dve byagghā viya, ekaṃ supupphitasālavanaṃ paviṭṭhā dve chaddantanāgarājāno viya, ekaṃ simbalivanaṃ paviṭṭhā dve supaṇṇarājāno viya, ekaṃ naravāhanayānaṃ abhiruḷhā dve vessavaṇā viya, ekaṃ paṇḍukambalasilaṃ abhinisinnā dve sakkā viya, ekavimānabbhantaragatā dve hāritamahābrahmāno viya ca te dvepi brāhmaṇajaccā dvepi suvaṇṇavaṇṇā dvepi samāpattilābhino dvepi abhinīhārasampannā dvepi paṭisambhidāpattā mahākhīṇāsavā ekaṃ vanasaṇḍaṃ anupaviṭṭhā taṃ vanaṭṭhānaṃ sobhayiṃsu.
Thus, like two lions that have entered a single golden cave, like two tigers that have descended upon a single display ground, like two Chaddanta elephant kings that have entered a single well-flowered Sāla-tree forest, like two Supaṇṇa kings that have entered a single silk-cotton tree forest, like two Vessavaṇas that have mounted a single man-powered vehicle, like two Sakkas seated upon a single Paṇḍukambala stone, and like two Hārita Mahābrahmās who have gone inside a single celestial mansion, those two great ones—both of brahmin birth, both of golden complexion, both attainers of samāpatti, both possessed of the aspiration, both great Khīṇāsavas who had attained the analytical knowledges—having entered a single forest grove, beautified that forest place.
Vì thế, hai vị ấy, cả hai đều thuộc dòng Bà-la-môn, cả hai đều có sắc vàng, cả hai đều đạt được các thiền định, cả hai đều thành tựu ước nguyện, cả hai đều là các vị Đại A-la-hán đã đạt được các Biện tài, đã đi vào một khu rừng và làm cho nơi rừng ấy trở nên huy hoàng, như hai con sư tử đi vào một hang vàng, như hai con hổ đi vào một vùng đất để thể hiện sức mạnh, như hai vị vua voi Chaddanta đi vào một khu rừng cây Sāla nở hoa rực rỡ, như hai vị vua chim Supaṇṇa đi vào một khu rừng cây Simbali, như hai vị thần Vessavaṇa cưỡi một cỗ xe do người kéo, như hai vị thần Sakka ngồi trên tảng đá Paṇḍukambala, và như hai vị Đại Phạm thiên Hārita ở trong một cung điện.
Bhagavati no, āvuso, brahmacariyaṃ vussatīti, āvuso, kiṃ amhākaṃ bhagavato santike āyasmatā brahmacariyaṃ vussatīti?
Bhagavati no, āvuso, brahmacariyaṃ vussatīti means: Friend, is it under our Blessed One that you, venerable one, live the holy life?
“Này Hiền giả, chúng ta thực hành Phạm hạnh nơi Thế Tôn hay sao?” – Này Hiền giả, có phải Hiền giả thực hành Phạm hạnh nơi Thế Tôn của chúng ta không?
Idaṃ āyasmā sāriputto tassa bhagavati brahmacariyavāsaṃ jānantopi kathāsamuṭṭhāpanatthaṃ pucchi.
The venerable Sāriputta asked this to initiate a conversation, even though he knew of his living the holy life under the Blessed One.
Trưởng lão Sāriputta đã hỏi điều này để khởi đầu câu chuyện, mặc dù ngài biết rằng vị ấy thực hành Phạm hạnh nơi Thế Tôn.
Purimakathāya hi appatiṭṭhitāya pacchimakathā na jāyati, tasmā evaṃ pucchi.
For if the preceding conversation is not established, the subsequent conversation does not arise; therefore, he asked in this way.
Vì khi câu chuyện trước chưa được thiết lập, câu chuyện sau không thể phát sinh, do đó ngài đã hỏi như vậy.
Thero anujānanto ‘‘evamāvuso’’ti āha.
The Elder, consenting, said, “So it is, friend.”
Vị Trưởng lão (Puṇṇa) đã chấp thuận và nói: “Thưa vâng, Hiền giả.”
Athassa pañhavissajjanaṃ sotukāmo āyasmā sāriputto ‘‘kiṃ nu kho āvuso sīlavisuddhatthaṃ bhagavati brahmacariyaṃ vussatī’’ti paṭipāṭiyā satta visuddhiyo pucchi.
Then, desiring to hear his answer to the question, the venerable Sāriputta asked about the seven purifications in sequence, saying, “Friend, could it be that the holy life is lived under the Blessed One for the sake of the purification of virtue?”
Sau đó, Trưởng lão Sāriputta, mong muốn nghe lời giải đáp, đã lần lượt hỏi về bảy sự thanh tịnh: “Này Hiền giả, phải chăng sự thanh tịnh giới là vì mục đích thanh tịnh giới nơi Thế Tôn?”
Tāsaṃ vitthārakathā visuddhimagge vuttā.
The detailed discussion of these is stated in the Visuddhimagga.
Lời giải thích chi tiết về những điều này đã được trình bày trong Thanh Tịnh Đạo.
Āyasmā pana puṇṇo yasmā catupārisuddhisīlādīsu ṭhitassāpi brahmacariyavāso matthakaṃ na pāpuṇāti, tasmā, ‘‘no hidaṃ, āvuso’’ti sabbaṃ paṭikkhipi.
But the venerable Puṇṇa, because the living of the holy life does not reach its culmination even for one established in the fourfold purification of virtue and so on, rejected it all, saying, “Certainly not, friend.”
Tuy nhiên, vì đối với Trưởng lão Puṇṇa, việc thực hành Phạm hạnh vẫn chưa đạt đến đỉnh cao ngay cả khi đã an trú trong Tứ Thanh Tịnh Giới và các giới khác, do đó ngài đã phủ nhận tất cả bằng cách nói: “Không phải vậy, Hiền giả.”
Kimatthaṃ carahāvusoti yadi sīlavisuddhiādīnaṃ atthāya brahmacariyaṃ na vussati, atha kimatthaṃ vussatīti pucchi.
Kimatthaṃ carahāvusoti means: If the holy life is not lived for the sake of purification of virtue and so on, then for what purpose is it lived? he asked.
Vậy thì, này Hiền giả, vì mục đích gì mà hành trì? – Nếu Phạm hạnh không được thực hành vì mục đích thanh tịnh giới và các điều tương tự, vậy thì nó được thực hành vì mục đích gì? – Ngài đã hỏi như vậy.
Anupādāparinibbānatthaṃ kho, āvusoti ettha anupādāparinibbānaṃ nāma appaccayaparinibbānaṃ.
Anupādāparinibbānatthaṃ kho, āvusoti—Here, anupādāparinibbāna means parinibbāna without cause.
Này Hiền giả, đó là vì mục đích Vô Thủ Vô Dư Niết-bàn (Anupādāparinibbāna). Ở đây, Vô Thủ Vô Dư Niết-bàn có nghĩa là Niết-bàn không có duyên.
Dvedhā upādānāni gahaṇūpādānañca paccayūpādānañca.
Upādāna is twofold: grasping-upādāna and cause-upādāna.
Có hai loại chấp thủ (upādāna): chấp thủ nắm giữ (gahaṇūpādāna) và chấp thủ duyên (paccayūpādāna).
Gahaṇūpādānaṃ nāma kāmupādānādikaṃ catubbidhaṃ, paccayūpādānaṃ nāma avijjāpaccayā saṅkhārāti evaṃ vuttapaccayā.
Gahaṇūpādāna means the fourfold kinds, such as sensual-pleasure-upādāna. Paccayūpādāna means the causes stated in the way of "with ignorance as condition, formations arise."
Chấp thủ nắm giữ là bốn loại như dục chấp thủ (kāmupādāna), v.v. Chấp thủ duyên là các duyên được nói đến như “do vô minh duyên hành” (avijjāpaccayā saṅkhārā), v.v.
Tattha gahaṇūpādānavādino ācariyā anupādāparinibbānanti catūsu upādānesu aññatarenāpi kañci dhammaṃ aggahetvā pavattaṃ arahattaphalaṃ anupādāparinibbānanti kathenti.
Among them, the teachers who advocate grasping-upādāna explain that anupādāparinibbāna is the fruit of Arahantship which occurs without grasping any dhamma whatsoever through any of the four upādānas.
Trong số đó, các vị thầy theo thuyết chấp thủ nắm giữ giải thích rằng Vô Thủ Vô Dư Niết-bàn là quả A-la-hán phát sinh mà không nắm giữ bất kỳ pháp nào bằng một trong bốn loại chấp thủ.
Tañhi na ca upādānasampayuttaṃ hutvā kañci dhammaṃ upādiyati, kilesānañca parinibbutante jātattā parinibbānanti vuccati.
For it does not grasp any dhamma by being associated with upādāna, and because it arises at the end of the quenching of the defilements, it is called parinibbāna.
Quả ấy không tương ưng với chấp thủ để nắm giữ bất kỳ pháp nào, và được gọi là Niết-bàn vì nó phát sinh khi các phiền não đã được dập tắt hoàn toàn.
Paccayūpādānavādino pana anupādāparinibbānanti appaccayaparinibbānaṃ.
But the teachers who advocate cause-upādāna explain that anupādāparinibbāna is parinibbāna without cause.
Tuy nhiên, các vị thầy theo thuyết chấp thủ duyên thì giải thích Vô Thủ Vô Dư Niết-bàn là Niết-bàn không có duyên.
Paccayavasena anuppannaṃ asaṅkhataṃ amatadhātumeva anupādāparinibbānanti kathenti.
They explain that anupādāparinibbāna is precisely the deathless element, unarisen by way of causes, the unconditioned.
Họ nói rằng chỉ có yếu tố bất sinh, vô vi, bất tử (amatadhātu) mà không do duyên tạo ra mới là Vô Thủ Vô Dư Niết-bàn.
Ayaṃ anto, ayaṃ koṭi, ayaṃ niṭṭhā.
This is the end, this is the limit, this is the conclusion.
Đây là điểm cuối, đây là đỉnh cao, đây là sự hoàn tất.
Appaccayaparinibbānaṃ pattassa hi brahmacariyavāso matthakaṃ patto nāma hoti, tasmā thero ‘‘anupādāparinibbānattha’’nti āha.
For one who has reached parinibbāna without cause, the living of the holy life is said to have reached its culmination. Therefore, the Elder said, “For the sake of anupādāparinibbāna.”
Thật vậy, đối với người đã đạt được Niết-bàn không có duyên, sự thực hành Phạm hạnh được xem là đã đạt đến đỉnh cao, do đó vị Trưởng lão đã nói: “vì mục đích Vô Thủ Vô Dư Niết-bàn.”
Atha naṃ anuyuñjanto āyasmā sāriputto ‘‘kiṃ nu kho, āvuso, sīlavisuddhi anupādāparinibbāna’’nti puna pucchaṃ ārabhi.
Then, questioning him further, the venerable Sāriputta began to ask again, “Friend, could it be that purification of virtue is anupādāparinibbāna?”
Sau đó, Trưởng lão Sāriputta, muốn chất vấn thêm, lại bắt đầu hỏi: “Này Hiền giả, phải chăng sự thanh tịnh giới là Vô Thủ Vô Dư Niết-bàn?”
258. Theropi sabbaparivattesu tatheva paṭikkhipitvā pariyosāne dosaṃ dassento sīlavisuddhiṃ ce, āvusotiādimāha.
258. The Elder, having rejected it in the same way in all instances, at the end pointed out the fault, saying, “Sīlavisuddhiṃ ce, āvuso,” and so on.
Vị Trưởng lão (Puṇṇa) cũng phủ nhận tương tự trong tất cả các lượt hỏi, và cuối cùng, để chỉ ra lỗi, ngài nói: “Nếu sự thanh tịnh giới, này Hiền giả…” và tiếp tục.
Tattha paññapeyyāti yadi paññapeyya.
Therein, paññapeyyāti means: if he were to describe.
Ở đây, paññapeyyā có nghĩa là “nếu có thể tuyên bố.”
Saupādānaṃyeva samānaṃ anupādāparinibbānaṃ paññapeyyāti saṅgahaṇadhammameva niggahaṇadhammaṃ sappaccayadhammameva appaccayadhammaṃ saṅkhatadhammameva asaṅkhatadhammanti paññapeyyāti attho.
Saupādānaṃyeva samānaṃ anupādāparinibbānaṃ paññapeyyāti means: He would be describing a dhamma that is to be grasped as a dhamma that is not to be grasped, a dhamma with causes as a dhamma without causes, a conditioned dhamma as an unconditioned dhamma.
“Saupādānaṃyeva samānaṃ anupādāparinibbānaṃ paññapeyyā” có nghĩa là: tuyên bố một pháp có chấp thủ là một pháp không có chấp thủ, một pháp có duyên là một pháp không có duyên, một pháp hữu vi là một pháp vô vi.
Ñāṇadassanavisuddhiyaṃ pana sappaccayadhammameva appaccayadhammaṃ saṅkhatadhammameva asaṅkhatadhammanti paññapeyyāti ayameva attho gahetabbo.
In the case of purification by knowledge and vision, this same meaning should be taken: He would be describing a dhamma with causes as a dhamma without causes, a conditioned dhamma as an unconditioned dhamma.
Tuy nhiên, trong trường hợp thanh tịnh tri kiến, ý nghĩa này nên được hiểu là: tuyên bố một pháp có duyên là một pháp không có duyên, một pháp hữu vi là một pháp vô vi.
Puthujjano hi, āvusoti ettha vaṭṭānugato lokiyabālaputhujjano daṭṭhabbo.
Puthujjano hi, āvusoti—Here, the foolish worldling who follows the round of existence should be understood.
Ở đây, trong câu “Puthujjano hi, āvuso”, cần hiểu là một phàm phu ngu si thế gian, người đang trôi lăn trong vòng luân hồi.
So hi catupārisuddhisīlamattassāpi abhāvato sabbaso aññatra imehi dhammehi.
For due to the absence of even the mere fourfold purification of virtue, he is entirely other than these dhammas.
Vì người ấy, do không có cả Tứ Thanh Tịnh Giới, hoàn toàn khác biệt với những pháp này.
Tena hīti yena kāraṇena ekacce paṇḍitā upamāya atthaṃ jānanti, tena kāraṇena upamaṃ te karissāmīti attho.
Tena hīti means: For the reason that certain wise people understand the meaning through a simile, for that reason I shall give you a simile.
Tena hī có nghĩa là: vì một số người trí hiểu được ý nghĩa qua ví dụ, nên ta sẽ đưa ra ví dụ cho Hiền giả.
259. Satta rathavinītānīti vinītaassājāniyayutte satta rathe.
259. Satta rathavinītānīti means the seven chariots yoked with trained thoroughbreds.
Satta rathavinītāni có nghĩa là bảy cỗ xe được điều khiển bởi những con ngựa thuần chủng.
Yāvadeva, cittavisuddhatthāti, āvuso, ayaṃ sīlavisuddhi nāma, yāvadeva, cittavisuddhatthā.
Yāvadeva, cittavisuddhatthāti means: Friend, this purification of virtue is only for the sake of the purification of mind.
Yāvadeva, cittavisuddhatthā có nghĩa là: Này Hiền giả, sự thanh tịnh giới này chỉ nhằm mục đích thanh tịnh tâm.
Cittavisuddhatthāti nissakkavacanametaṃ.
Cittavisuddhatthāti is a word of ablation.
Cittavisuddhatthā là một từ ở cách xuất xứ (nissakka-vacana).
Ayaṃ panettha attho, yāvadeva, cittavisuddhisaṅkhātā atthā, tāva ayaṃ sīlavisuddhi nāma icchitabbā.
This is the meaning here: This purification of virtue should be desired only inasmuch as there is the purpose known as purification of mind.
Ý nghĩa ở đây là: sự thanh tịnh giới này đáng được mong muốn cho đến khi đạt được mục đích gọi là thanh tịnh tâm.
Yā pana ayaṃ cittavisuddhi, esā sīlavisuddhiyā attho, ayaṃ koṭi, idaṃ pariyosānaṃ, cittavisuddhiyaṃ ṭhitassa hi sīlavisuddhikiccaṃ kataṃ nāma hotīti.
As for this purification of mind, it is the purpose of the purification of virtue, this is its limit, this is its conclusion. For it is said that for one established in purification of mind, the task of purifying virtue has been done.
Còn sự thanh tịnh tâm này là mục đích của sự thanh tịnh giới, là đỉnh cao, là sự hoàn tất. Thật vậy, đối với người đã an trú trong thanh tịnh tâm, việc làm của thanh tịnh giới được xem là đã hoàn thành.
Esa nayo sabbapadesu.
This is the method in all instances.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho tất cả các trường hợp.
Idaṃ panettha opammasaṃsandanaṃ – rājā pasenadi kosalo viya hi jarāmaraṇabhīruko yogāvacaro daṭṭhabbo.
Here is the correlation of the simile: the meditator, fearful of aging and death, should be seen as like King Pasenadi of Kosala.
Đây là sự đối chiếu ví dụ ở đây – hành giả sợ hãi già và chết nên được xem như vua Pasenadi xứ Kosala.
Sāvatthinagaraṃ viya sakkāyanagaraṃ, sāketanagaraṃ viya nibbānanagaraṃ, rañño sākete vaḍḍhiāvahassa sīghaṃ gantvā pāpuṇitabbassa accāyikassa kiccassa uppādakālo viya yogino anabhisametānaṃ catunnaṃ ariyasaccānaṃ abhisamayakiccassa uppādakālo.
The city of Sāvatthī is like the city of one's own body; the city of Sāketa is like the city of Nibbāna; the time of arising of the king's urgent business in Sāketa, which brings prosperity and must be reached quickly by going there, is like the time of arising of the meditator's duty to realize the four Noble Truths that have not yet been realized.
Thành Sāvatthī được xem như thành Sakāya (thân kiến), thành Sāketa được xem như thành Niết-bàn. Thời điểm phát sinh việc khẩn cấp của nhà vua cần phải nhanh chóng đi đến Sāketa để mang lại sự thịnh vượng được xem như thời điểm phát sinh việc hành giả cần chứng ngộ Tứ Diệu Đế chưa được chứng ngộ.
Satta rathavinītāni viya satta visuddhiyo, paṭhamaṃ rathavinītaṃ āruḷhakālo viya sīlavisuddhiyaṃ ṭhitakālo, paṭhamarathavinītādīhi dutiyādīni āruḷhakālo viya sīlavisuddhiādīhi cittavisuddhiādīsu ṭhitakālo.
The seven relay chariots are like the seven purifications; the time of mounting the first relay chariot is like the time of being established in the purification of virtue; the time of mounting the second and subsequent chariots from the first and subsequent ones is like the time of being established in the purification of mind and so on by means of the purification of virtue and so on.
Bảy cỗ xe được điều khiển được xem như bảy sự thanh tịnh. Thời điểm lên cỗ xe đầu tiên được xem như thời điểm an trú trong thanh tịnh giới. Thời điểm lên cỗ xe thứ hai và các cỗ xe tiếp theo từ cỗ xe đầu tiên được xem như thời điểm an trú trong thanh tịnh tâm và các sự thanh tịnh khác từ thanh tịnh giới.
Sattamena rathavinītena sākete antepuradvāre oruyha uparipāsāde ñātimittagaṇaparivutassa surasabhojanaparibhogakālo viya yogino ñāṇadassanavisuddhiyā sabbakilese khepetvā dhammavarapāsādaṃ āruyha paropaṇṇāsakusaladhammaparivārassa nibbānārammaṇaṃ phalasamāpattiṃ appetvā nirodhasayane nisinnassa lokuttarasukhānubhavanakālo daṭṭhabbo.
The time of enjoying delicious food surrounded by a host of relatives and friends in the upper palace after dismounting at the inner palace gate in Sāketa with the seventh relay chariot should be seen as like the time of the meditator's experience of supramundane happiness, seated on the bed of cessation after having destroyed all defilements through the purification by knowledge and vision, ascended the excellent palace of Dhamma, and, with an entourage of over fifty wholesome dhammas, entered into the attainment of fruition with Nibbāna as its object.
Thời điểm nhà vua xuống xe ở cổng cung điện tại Sāketa và lên lầu cao, được bao quanh bởi bà con và bạn bè, thưởng thức bữa ăn ngon, được xem như thời điểm hành giả, đã diệt trừ tất cả phiền não bằng thanh tịnh tri kiến, lên đến lầu cao của Pháp tối thượng, được bao quanh bởi năm mươi pháp thiện, chứng nhập quả định có Niết-bàn làm đối tượng, an tọa trên giường Niết-bàn (nirodhasayana), hưởng thụ hạnh phúc siêu thế.
Iti āyasmantaṃ puṇṇaṃ dasakathāvatthulābhiṃ dhammasenāpatisāriputtatthero satta visuddhiyo pucchi.
Thus, the General of the Dhamma, the Elder Sāriputta, questioned the venerable Puṇṇa, an attainer of the ten topics of discourse, about the seven purifications.
Như vậy, Trưởng lão Sāriputta, vị Tướng quân Chánh pháp, đã hỏi Trưởng lão Puṇṇa, người đã đạt được mười đề tài đàm luận, về bảy sự thanh tịnh.
Āyasmā puṇṇo dasa kathāvatthūni vissajjesi.
The venerable Puṇṇa answered on the ten topics of discourse.
Trưởng lão Puṇṇa đã giải đáp mười đề tài đàm luận.
Evaṃ pucchanto pana dhammasenāpati kiṃ jānitvā pucchi, udāhu ajānitvā?
In asking thus, did the General of the Dhamma ask knowing or not knowing?
Tuy nhiên, vị Tướng quân Chánh pháp đã hỏi như vậy là do biết hay không biết?
Titthakusalo vā pana hutvā visayasmiṃ pucchi, udāhu atitthakusalo hutvā avisayasmiṃ?
And did he, being skilled in the ford, ask within his domain, or being unskilled in the ford, ask outside his domain?
Hay ngài đã hỏi trong phạm vi hiểu biết của mình, hay hỏi ngoài phạm vi hiểu biết của mình?
Puṇṇattheropi ca kiṃ jānitvā vissajjesi, udāhu ajānitvā?
And did the Elder Puṇṇa answer knowing, or not knowing?
Trưởng lão Puṇṇa cũng vậy, đã biết mà giải đáp, hay chưa biết mà giải đáp?
Titthakusalo vā pana hutvā visayasmiṃ vissajjesi, udāhu atitthakusalo hutvā avisayeti?
Or else, being skilled in the proper approach, did he answer within the subject's domain, or being unskilled in the proper approach, outside the subject's domain?
Hay là, đã thành thạo về điểm cốt yếu (titthakusala) mà giải đáp đúng vấn đề (visaya), hay chưa thành thạo về điểm cốt yếu mà giải đáp không đúng vấn đề (avisaya)?
Jānitvā titthakusalo hutvā visaye pucchīti hi vadamāno dhammasenāpatiṃyeva vadeyya.
For one who says, "He asked knowing, being skilled in the proper approach, within the domain," would be speaking of none other than the General of the Dhamma.
Vì nếu nói rằng: “Đã biết, đã thành thạo về điểm cốt yếu mà hỏi đúng vấn đề”, thì chỉ có thể nói về vị Pháp tướng quân (Dhammasenāpati) (Trưởng lão Sāriputta).
Jānitvā titthakusalo hutvā visaye vissajjesīti vadamāno puṇṇattheraṃyeva vadeyya.
One who says, "He answered knowing, being skilled in the proper approach, within the domain," would be speaking of none other than the Elder Puṇṇa.
Nếu nói rằng: “Đã biết, đã thành thạo về điểm cốt yếu mà giải đáp đúng vấn đề”, thì chỉ có thể nói về Trưởng lão Puṇṇa.
Yañhi visuddhīsu saṃkhittaṃ, taṃ kathāvatthūsu vitthiṇṇaṃ.
For what is summarized in the purifications is detailed in the topics of discussion.
Quả thật, điều được tóm tắt trong các thanh tịnh (visuddhi) thì được trình bày rộng rãi trong các đề tài pháp thoại (kathāvatthu).
Yaṃ kathāvatthūsu saṃkhittaṃ, taṃ visuddhīsu vitthiṇṇaṃ.
What is summarized in the topics of discussion is detailed in the purifications.
Điều được tóm tắt trong các đề tài pháp thoại thì được trình bày rộng rãi trong các thanh tịnh.
Tadaminā nayena veditabbaṃ.
This should be understood in the following way.
Điều này cần được hiểu theo phương pháp này.
Visuddhīsu hi ekā sīlavisuddhi cattāri kathāvatthūni hutvā āgatā appicchakathā santuṭṭhikathā asaṃsaggakathā, sīlakathāti.
For, among the purifications, the one purification of virtue has come as four topics of discussion: talk on having few wishes, talk on contentment, talk on non-association, and talk on virtue.
Trong các thanh tịnh (visuddhi), một giới thanh tịnh (sīlavisuddhi) đã được trình bày thành bốn đề tài pháp thoại (kathāvatthu): pháp thoại về ít dục (appicchakathā), pháp thoại về tri túc (santuṭṭhikathā), pháp thoại về không giao du (asaṃsaggakathā), và pháp thoại về giới (sīlakathā).
Ekā cittavisuddhi tīṇi kathāvatthūni hutvā āgatā – pavivekakathā, vīriyārambhakathā, samādhikathāti, evaṃ tāva yaṃ visuddhīsu saṃkhittaṃ, taṃ kathāvatthūsu vitthiṇṇaṃ.
The one purification of mind has come as three topics of discussion: talk on seclusion, talk on the arousal of energy, and talk on concentration. Thus, what is summarized in the purifications is detailed in the topics of discussion.
Một tâm thanh tịnh (cittavisuddhi) đã được trình bày thành ba đề tài pháp thoại: pháp thoại về viễn ly (pavivekakathā), pháp thoại về tinh tấn (vīriyārambhakathā), pháp thoại về định (samādhikathā). Như vậy, điều được tóm tắt trong các thanh tịnh thì được trình bày rộng rãi trong các đề tài pháp thoại.
Kathāvatthūsu pana ekā paññākathā pañca visuddhiyo hutvā āgatā – diṭṭhivisuddhi, kaṅkhāvitaraṇavisuddhi, maggāmaggañāṇadassanavisuddhi, paṭipadāñāṇadassanavisuddhi, ñāṇadassanavisuddhīti, evaṃ yaṃ kathāvatthūsu saṃkhittaṃ, taṃ visuddhīsu vitthiṇṇaṃ.
But among the topics of discussion, the one talk on wisdom has come as five purifications: purification of view, purification by overcoming doubt, purification by knowledge and vision of what is and is not the path, purification by knowledge and vision of the way, and purification by knowledge and vision. Thus, what is summarized in the topics of discussion is detailed in the purifications.
Trong các đề tài pháp thoại, một pháp thoại về tuệ (paññākathā) đã được trình bày thành năm thanh tịnh: kiến thanh tịnh (diṭṭhivisuddhi), đoạn nghi thanh tịnh (kaṅkhāvitaraṇavisuddhi), tri kiến đạo phi đạo thanh tịnh (maggāmaggañāṇadassanavisuddhi), tri kiến đạo lộ thanh tịnh (paṭipadāñāṇadassanavisuddhi), và tri kiến thanh tịnh (ñāṇadassanavisuddhi). Như vậy, điều được tóm tắt trong các đề tài pháp thoại thì được trình bày rộng rãi trong các thanh tịnh.
Tasmā sāriputtatthero satta visuddhiyo pucchanto na aññaṃ pucchi, dasa kathāvatthūniyeva pucchi.
Therefore, when the Elder Sāriputta asked about the seven purifications, he did not ask about anything else; he asked only about the ten topics of discussion.
Do đó, khi Trưởng lão Sāriputta hỏi về bảy thanh tịnh, Ngài không hỏi điều gì khác, mà chính là hỏi về mười đề tài pháp thoại.
Puṇṇattheropi satta visuddhiyo vissajjento na aññaṃ vissajjesi, dasa kathāvatthūniyeva vissajjesīti.
And when the Elder Puṇṇa answered about the seven purifications, he did not answer about anything else; he answered only about the ten topics of discussion.
Trưởng lão Puṇṇa cũng vậy, khi giải đáp về bảy thanh tịnh, Ngài không giải đáp điều gì khác, mà chính là giải đáp về mười đề tài pháp thoại.
Iti ubhopete jānitvā titthakusalā hutvā visayeva pañhaṃ pucchiṃsu ceva vissajjesuṃ cāti veditabbo.
Thus, it should be understood that both of them, knowing and being skilled in the proper approach, both asked and answered the question right within the domain.
Vì vậy, cần phải hiểu rằng cả hai vị đều đã biết, đã thành thạo về điểm cốt yếu mà hỏi và giải đáp đúng vấn đề.
260. Ko nāmo āyasmāti na thero tassa nāmaṃ na jānāti.
What is the venerable one's name?: It is not that the Elder did not know his name.
260. Thưa Tôn giả tên là gì? Không phải Trưởng lão không biết tên của vị ấy.
Jānantoyeva pana sammodituṃ labhissāmīti pucchi.
Rather, he asked knowing, with the thought, "I will have the opportunity to exchange friendly greetings."
Mà chính vì biết nên Ngài hỏi để có thể chào hỏi (sammodituṃ).
Kathañca panāyasmantanti idaṃ pana thero sammodamāno āha.
And how do... the venerable one?: The Elder said this while exchanging friendly greetings.
Và thưa Tôn giả như thế nào? Lời này Trưởng lão nói khi đang chào hỏi.
Mantāṇiputtoti mantāṇiyā brāhmaṇiyā putto.
Mantāṇiputta: The son of the brahmin lady Mantāṇī.
Mantāṇiputta có nghĩa là con của bà Bà-la-môn Mantāṇī.
Yathā tanti ettha tanti nipātamattaṃ, yathā sutavatā sāvakena byākātabbā, evameva byākatāti ayamettha saṅkhepattho.
Just as: Here, ta is just a particle. The concise meaning here is: "It was explained in the very same way as it should be explained by a disciple who has heard much."
Trong câu Yathā taṃ (như thế ấy), chữ taṃ chỉ là một giới từ (nipāta). Ý nghĩa tóm tắt ở đây là: “Đã giải đáp đúng như một đệ tử có nghe pháp cần phải giải đáp.”
Anumassa anumassāti dasa kathāvatthūni ogāhetvā anupavisitvā.
After penetrating, after penetrating: After entering and delving into the ten topics of discussion.
Anumassa anumassā có nghĩa là đi sâu vào, thâm nhập vào mười đề tài pháp thoại.
Celaṇḍupakenāti ettha celaṃ vuccati vatthaṃ, aṇḍupakaṃ cumbaṭakaṃ.
With a cloth head-pad: Here, celaṃ refers to a cloth, and aṇḍupakaṃ to a head-pad.
Trong câu Celaṇḍupakenā, celaṃ có nghĩa là vải, aṇḍupakaṃ có nghĩa là cái đệm đầu (cumbaṭakaṃ).
Vatthacumbaṭakaṃ sīse katvā āyasmantaṃ tattha nisīdāpetvā pariharantāpi sabrahmacārī dassanāya labheyyuṃ, evaṃ laddhadassanampi tesaṃ lābhāyevāti aṭṭhānaparikappena abhiṇhadassanassa upāyaṃ dassesi.
By placing a cloth head-pad on their heads and having the venerable one sit there, even while carrying him around, their companions in the holy life might get to see him. And for them, even such a sight would be a great gain. In this way, he showed a way for them to see him often, through an exaggerated proposal.
Vị ấy đã chỉ ra phương pháp để thường xuyên được thấy (Trưởng lão) bằng cách tưởng tượng một cách phi lý (aṭṭhānaparikappena) rằng: “Ngay cả khi các vị đồng phạm hạnh (sabrahmacārī) đội cái đệm vải trên đầu, đặt Tôn giả ngồi lên đó và mang đi, thì họ cũng sẽ được thấy Ngài. Việc được thấy như vậy cũng là lợi ích cho họ.”
Evaṃ apariharantena hi pañhaṃ vā pucchitukāmena dhammaṃ vā sotukāmena ‘‘thero kattha ṭhito kattha nisinno’’ti pariyesantena caritabbaṃ hoti.
For, if he were not carried in this way, one wishing to ask a question or listen to the Dhamma would have to wander about searching, "Where is the Elder standing? Where is he sitting?"
Vì nếu không mang đi như vậy, một vị tỳ-khưu muốn hỏi một câu hỏi hoặc muốn nghe pháp sẽ phải đi tìm: “Trưởng lão đang ở đâu? Ngài ngồi ở đâu?”
Evaṃ pariharantā pana icchiticchitakkhaṇeyeva sīsato oropetvā mahārahe āsane nisīdāpetvā sakkā honti pañhaṃ vā pucchituṃ dhammaṃ vā sotuṃ.
But when he is carried in this way, at any moment they wish, they are able to lower him from their heads, have him sit on a worthy seat, and ask a question or listen to the Dhamma.
Nhưng nếu mang đi như vậy, thì vào bất cứ lúc nào muốn, họ có thể đặt Ngài xuống từ trên đầu, đặt Ngài ngồi trên một chỗ ngồi cao quý, và có thể hỏi câu hỏi hoặc nghe pháp.
Iti aṭṭhānaparikappena abhiṇhadassanassa upāyaṃ dassesi.
Thus, he showed a way for them to see him often, through an exaggerated proposal.
Như vậy, vị ấy đã chỉ ra phương pháp để thường xuyên được thấy (Trưởng lão) bằng cách tưởng tượng một cách phi lý.
Sāriputtoti ca pana manti sāriyā brāhmaṇiyā puttoti ca pana evaṃ maṃ sabrahmacārī jānanti.
And... as Sāriputta: "And my companions in the holy life know me thus, as the son of the brahmin lady Sārī."
Sāriputtoti ca pana maṃ có nghĩa là: “Các vị đồng phạm hạnh biết tôi là Sāriputta, con của bà Bà-la-môn Sārī.”
Satthukappenāti satthusadisena.
Like the Teacher: Similar to the Teacher.
Satthukappenā có nghĩa là giống như Bậc Đạo Sư.
Iti ekapadeneva āyasmā puṇṇo sāriputtattheraṃ candamaṇḍalaṃ āhacca ṭhapento viya ukkhipi.
Thus, with a single word, the Venerable Puṇṇa exalted the Elder Sāriputta, as if placing him in contact with the orb of the moon.
Như vậy, chỉ bằng một từ, Tôn giả Puṇṇa đã tán dương Trưởng lão Sāriputta như thể đặt Ngài lên tận mặt trăng.
Therassa hi imasmiṃ ṭhāne ekantadhammakathikabhāvo pākaṭo ahosi.
For, in this instance, the Elder's status as a pure Dhamma-teacher became evident.
Quả thật, tại chỗ này, khả năng thuyết pháp tuyệt vời của Trưởng lão đã trở nên rõ ràng.
Amaccañhi purohitaṃ mahantoti vadamāno rājasadisoti vadeyya, goṇaṃ hatthippamāṇoti, vāpiṃ samuddappamāṇoti, ālokaṃ candimasūriyālokappamāṇoti, ito paraṃ etesaṃ mahantabhāvakathā nāma natthi.
When speaking of a minister or a royal chaplain as great, one might say he is like a king; of an ox, that it is the size of an elephant; of a pond, that it is the size of the ocean; of a light, that it is the size of the light of the moon and sun. Beyond these, there is no way to speak of their greatness.
Nếu nói một vị quan đại thần hay một vị đạo sĩ là vĩ đại, thì có thể nói là giống như vua; nếu nói một con bò là vĩ đại, thì có thể nói là bằng voi; nếu nói một cái ao là vĩ đại, thì có thể nói là bằng biển; nếu nói một ánh sáng là vĩ đại, thì có thể nói là bằng ánh sáng mặt trăng và mặt trời. Không có lời nói nào có thể diễn tả sự vĩ đại của những thứ này vượt quá mức đó.
Sāvakampi mahāti vadanto satthupaṭibhāgoti vadeyya, ito paraṃ tassa mahantabhāvakathā nāma natthi.
When speaking of a disciple as great, one would say he is a counterpart to the Teacher; beyond this, there is no way to speak of his greatness.
Nếu nói một đệ tử (sāvaka) là vĩ đại, thì có thể nói là ngang bằng với Bậc Đạo Sư (Satthupaṭibhāga). Không có lời nói nào có thể diễn tả sự vĩ đại của vị ấy vượt quá mức đó.
Iccāyasmā puṇṇo ekapadeneva theraṃ candamaṇḍalaṃ āhacca ṭhapento viya ukkhipi.
Thus, the Venerable Puṇṇa, with a single word, exalted the Elder, as if placing him in contact with the orb of the moon.
Như vậy, Tôn giả Puṇṇa chỉ bằng một từ đã tán dương Trưởng lão như thể đặt Ngài lên tận mặt trăng.
Ettakampi no nappaṭibhāseyyāti paṭisambhidāpattassa appaṭibhānaṃ nāma natthi.
That much would not occur to us: For one who has attained the analytical knowledges, there is no such thing as something not occurring to them.
Ettakampi no nappaṭibhāseyyā (Ngay cả điều này cũng không xuất hiện trong tâm tôi) có nghĩa là đối với một đệ tử đã đạt được Tứ Vô Ngại Giải (Paṭisambhidā), không có điều gì gọi là không xuất hiện trong tâm.
Yā panāyaṃ upamā āhaṭā, taṃ na āhareyyāma, atthameva katheyyāma.
"But we would not have brought up this simile that was used; we would have spoken only of the meaning."
Tuy nhiên, ví dụ đã được đưa ra, chúng tôi sẽ không đưa ra ví dụ đó, mà sẽ chỉ nói về ý nghĩa.
Upamā hi ajānantānaṃ āharīyatīti ayamettha adhippāyo.
The intention here is: "For a simile is brought up for those who do not know."
Ý nghĩa ở đây là: ví dụ được đưa ra cho những người không biết.
Aṭṭhakathāyaṃ pana idampi paṭikkhipitvā upamā nāma buddhānampi santike āharīyati, theraṃ panesa apacāyamāno evamāhāti.
However, in the commentary, rejecting even this, it is said: "A simile can be brought up even in the presence of the Buddhas, but this one, revering the Elder, spoke in this way."
Nhưng trong Chú Giải (Aṭṭhakathā), điều này cũng bị bác bỏ và nói rằng: “Ví dụ được đưa ra ngay cả trước chư Phật; nhưng vị ấy nói như vậy vì tôn kính Trưởng lão.”
Anumassa anumassa pucchitāti dasa kathāvatthūni ogāhetvā ogāhetvā pucchitā.
Having penetrated and penetrated, you asked: Having delved into the ten topics of discussion, you asked.
Anumassa anumassa pucchitā có nghĩa là đã được hỏi đi hỏi lại, thâm nhập vào mười đề tài pháp thoại.
Kiṃ pana pañhassa pucchanaṃ bhāriyaṃ, udāhu vissajjananti?
But what is more difficult: asking a question, or answering it?
Vậy thì, việc hỏi một câu hỏi là khó, hay việc giải đáp là khó?
Uggahetvā pucchanaṃ no bhāriyaṃ, vissajjanaṃ pana bhāriyaṃ.
To simply ask is not difficult, but to answer is difficult.
Việc hỏi sau khi đã học không khó, nhưng việc giải đáp thì khó.
Sahetukaṃ vā sakāraṇaṃ katvā pucchanampi vissajjanampi bhāriyameva.
Or rather, asking with reason and cause, as well as answering, are both difficult.
Việc hỏi và giải đáp một cách có nguyên nhân (sahetukaṃ) và có lý do (sakāraṇaṃ) đều khó như nhau.
Samanumodiṃsūti samacittā hutvā anumodiṃsu.
They rejoiced together: Being of one mind, they rejoiced.
Samanumodiṃsū có nghĩa là đã hoan hỷ với tâm bình đẳng.
Iti yathānusandhināva desanā niṭṭhitāti.
Thus, the discourse concluded according to its sequence.
Như vậy, bài thuyết pháp đã kết thúc theo sự liên kết.
261. Evaṃ me sutanti nivāpasuttaṃ.
Thus have I heard: The Nivāpa Sutta.
261. Evaṃ me sutaṃ là bài kinh Nivāpa.
Tattha nevāpikoti yo migānaṃ gahaṇatthāya araññe tiṇabījāni vapati ‘‘idaṃ tiṇaṃ khādituṃ āgate mige sukhaṃ gaṇhissāmī’’ti.
Therein, a bait-layer means one who sows grass-seeds in the forest for the purpose of catching deer, thinking, "I will easily catch the deer that come to eat this grass."
Trong đó, nevāpiko có nghĩa là người gieo hạt cỏ trong rừng để bắt hươu, với ý nghĩ: “Ta sẽ dễ dàng bắt được những con hươu đến ăn cỏ này.”
Nivāpanti vappaṃ.
Bait: The sowing.
Nivāpa có nghĩa là việc gieo trồng.
Nivuttanti vapitaṃ.
Sown: What has been sown.
Nivutta có nghĩa là đã được gieo trồng.
Migajātāti migaghaṭā.
Species of deer: A herd of deer.
Migajātā có nghĩa là đàn hươu.
Anupakhajjāti anupavisitvā.
Approaching and eating: Entering and eating.
Anupakhajjā có nghĩa là đi vào.
Mucchitāti taṇhāmucchanāya mucchitā, taṇhāya hadayaṃ pavisitvā mucchanākāraṃ pāpitāti attho.
Infatuated: Infatuated with the infatuation of craving. The meaning is: craving entered their hearts, bringing them to a state of infatuation.
Mucchitā có nghĩa là bị mê muội bởi sự mê muội của tham ái (taṇhāmucchanāya mucchitā), tức là tham ái đã thâm nhập vào tim và khiến chúng mê muội.
Madaṃ āpajjissantīti mānamadaṃ āpajjissanti.
Will become intoxicated: They will become intoxicated with the intoxication of conceit.
Madaṃ āpajjissantī có nghĩa là sẽ trở nên kiêu ngạo.
Pamādanti vissaṭṭhasatibhāvaṃ.
Heedlessness: A state of lapsed mindfulness.
Pamāda có nghĩa là trạng thái mất chánh niệm (vissaṭṭhasatibhāvaṃ).
Yathākāmakaraṇīyā bhavissantīti yathā icchissāma, tathā kātabbā bhavissanti.
Will be subject to his will: They will be subject to whatever we wish to do.
Yathākāmakaraṇīyā bhavissantī có nghĩa là sẽ có thể làm theo ý muốn.
Imasmiṃ nivāpeti imasmiṃ nivāpaṭṭhāne.
At this bait: At this place of bait.
Imasmiṃ nivāpe có nghĩa là tại chỗ gieo trồng này.
Ekaṃ kira nivāpatiṇaṃ nāma atthi nidāghabhaddakaṃ, taṃ yathā yathā nidāgho hoti, tathā tathā nīvāravanaṃ viya meghamālā viya ca ekagghanaṃ hoti, taṃ luddakā ekasmiṃ udakaphāsukaṭṭhāne kasitvā vapitvā vatiṃ katvā dvāraṃ yojetvā rakkhanti.
It is said there is a type of bait-grass that thrives in the dry season. The hotter the dry season becomes, the denser it grows, like a wild rice forest or a bank of clouds. Hunters plough and sow it in a place with easy access to water, build a fence, set up a gate, and guard it.
Có một loại cỏ nivāpa, rất tốt vào mùa khô hạn. Càng khô hạn, nó càng mọc dày đặc như rừng cây nīvāra hoặc như những đám mây. Những người thợ săn trồng loại cỏ này ở một nơi có nước, sau đó rào lại, làm cổng và canh giữ.
Atha yadā mahānidāghe sabbatiṇāni sukkhāni honti, jivhātemanamattampi udakaṃ dullabhaṃ hoti, tadā migajātā sukkhatiṇāni ceva purāṇapaṇṇāni ca khādantā kampamānā viya vicarantā nivāpatiṇassa gandhaṃ ghāyitvā vadhabandhanādīni agaṇayitvā vatiṃ ajjhottharantā pavisanti.
Then, during the great drought, when all other grass is dry and even enough water to wet the tongue is scarce, the deer, eating dry grass and old leaves and wandering about as if trembling, smell the scent of the bait-grass and enter, leaping over the fence, heedless of being killed or captured.
Sau đó, khi vào mùa khô hạn gay gắt, tất cả các loại cỏ đều khô héo, ngay cả một chút nước cũng khó tìm, thì đàn hươu, đang run rẩy đi tìm ăn cỏ khô và lá cũ, ngửi thấy mùi cỏ nivāpa liền bất chấp nguy hiểm bị giết hay bị bắt, chúng vượt rào mà đi vào.
Tesañhi nivāpatiṇaṃ ativiya piyaṃ hoti manāpaṃ.
For that bait-grass is extremely dear and pleasing to them.
Vì cỏ nivāpa rất được chúng yêu thích và ưa chuộng.
Nevāpiko te disvā dve tīṇi divasāni pamatto viya hoti, dvāraṃ vivaritvā tiṭṭhati.
Seeing them, the bait-layer acts as if he is heedless for two or three days, leaving the gate open.
Người thợ săn thấy chúng, liền giả vờ lơ đễnh trong hai ba ngày, để cổng mở.
Antonivāpaṭṭhāne tahiṃ tahiṃ udakaāvāṭakāpi honti, migā vivaṭadvārena pavisitvā khāditamattakaṃ pivitamattakameva katvā pakkamanti, punadivase kiñci na karontīti kaṇṇe cālayamānā khāditvā pivitvā ataramānā gacchanti, punadivase koci kiñci kattā natthīti yāvadatthaṃ khāditvā pivitvā maṇḍalagumbaṃ pavisitvā nipajjanti.
Within the baiting ground, there are also water pits in various places. The deer enter through the open door, and having only eaten a little and drunk a little, they depart. On the next day, thinking, "They do nothing," they eat and drink, shaking their ears, and go off unhurriedly. On the following day, thinking, "There is no one who will do anything," they eat and drink to their heart's content, enter a thicket, and lie down.
Trong khu vực đồng cỏ chăn nuôi, ở đó cũng có những hố nước. Các con thú đi vào qua cánh cửa mở, chỉ ăn một ít và uống một ít rồi bỏ đi. Vào ngày hôm sau, chúng nghĩ rằng "không ai làm gì cả", chúng vẫy tai, ăn uống một cách từ tốn rồi đi. Vào ngày hôm sau nữa, chúng nghĩ rằng "không có ai làm gì cả", chúng ăn uống thỏa thích, rồi đi vào bụi rậm và nằm xuống.
Luddakā tesaṃ pamattabhāvaṃ jānitvā dvāraṃ pidhāya samparivāretvā koṭito paṭṭhāya koṭṭetvā gacchanti, evaṃ te tasmiṃ nivāpe nevāpikassa yathākāmakaraṇīyā bhavanti.
The hunters, knowing they have become heedless, close the door, surround them, and, starting from one end, go along slaughtering them. Thus, those deer in that baiting ground become subject to the hunter's will.
Những người thợ săn, biết được sự lơ là của chúng, đóng cửa lại, bao vây, rồi bắt đầu từ một phía và săn giết chúng. Như vậy, trong khu vực chăn nuôi đó, chúng trở thành những con thú bị người thợ săn tùy ý muốn làm gì thì làm.
262. Tatra, bhikkhaveti, bhikkhave, tesu migajātesu.
262. There, bhikkhus, means, bhikkhus, among those species of deer.
262. Tatra, bhikkhave (Này các tỳ khưu, trong những loài thú đó).
Paṭhamā migajātāti, migajātā paṭhamadutiyā nāma natthi.
The first species of deer means, there is actually no such thing as a first or second species of deer.
Paṭhamā migajātā (Loài thú thứ nhất) – Không có loài thú nào tên là thứ nhất hay thứ hai.
Bhagavā pana āgatapaṭipāṭivasena kappetvā paṭhamā, dutiyā, tatiyā, catutthāti nāmaṃ āropetvā dassesi.
But the Blessed One, establishing a classification based on the order of their appearance, assigned the names first, second, third, and fourth, and then taught.
Nhưng Đức Thế Tôn đã sắp xếp theo thứ tự xuất hiện và đặt tên là thứ nhất, thứ hai, thứ ba, thứ tư để trình bày.
Iddhānubhāvāti yathākāmaṃ kattabbabhāvato; vasībhāvoyeva hi ettha iddhīti ca ānubhāvoti ca adhippeto.
Of power and might means, because of their state of being subject to his will. Indeed, mastery over them is what is intended here by both iddhi and ānubhāva.
Iddhānubhāvā (có thần thông và uy lực) – vì có khả năng làm theo ý muốn; ở đây, khả năng làm chủ được ý muốn chính là thần thông (iddhī) và uy lực (ānubhāva) được đề cập đến.
264. Upanissāya āsayaṃ kappeyyāmāti anto nipajjitvā khādantānampi bhayameva, bāhirato āgantvā khādantānampi bhayameva, mayaṃ pana amuṃ nivāpaṭṭhānaṃ nissāya ekamante āsayaṃ kappeyyāmāti cintayiṃsu.
264. Let us make our dwelling depending on it means, for those who lie down inside and eat, there is fear; for those who come from outside and eat, there is also fear. They thought, "Let us, however, make our dwelling in a secluded place, depending on that baiting ground."
264. Upanissāya āsayaṃ kappeyyāmā (chúng ta hãy nương tựa và tạo nơi trú ẩn) – Ngay cả những con thú nằm bên trong và ăn cỏ cũng gặp nguy hiểm, và những con thú từ bên ngoài đến ăn cỏ cũng gặp nguy hiểm. Chúng nghĩ: “Chúng ta hãy nương tựa vào khu vực đồng cỏ chăn nuôi đó và tạo nơi trú ẩn ở một bên.”
Upanissāya āsayaṃ kappayiṃsūti luddakā nāma na sabbakālaṃ appamattā honti.
Depending on... they made their dwelling means, hunters are not heedful at all times.
Upanissāya āsayaṃ kappayiṃsū (chúng đã nương tựa và tạo nơi trú ẩn) – những người thợ săn không phải lúc nào cũng cảnh giác.
Mayaṃ tattha tattha maṇḍalagumbesu ceva vatipādesu ca nipajjitvā etesu mukhadhovanatthaṃ vā āhārakiccakaraṇatthaṃ vā pakkantesu nivāpavatthuṃ pavisitvā khāditamattaṃ katvā amhākaṃ vasanaṭṭhānaṃ pavisissāmāti nivāpavatthuṃ upanissāya gahanesu gumbavatipādādīsu āsayaṃ kappayiṃsu.
Thinking, "We will lie down in various thickets and at the foot of fences, and when these hunters have gone to wash their faces or to prepare their food, we will enter the baiting ground, eat our fill, and then return to our own dwelling place," they made their dwelling in dense places, in thickets, at the foot of fences, and so on, near the baiting ground.
Chúng nghĩ: “Khi những người thợ săn đó đi vắng để rửa mặt hoặc làm các việc ăn uống, chúng ta sẽ nhanh chóng đi vào khu vực đồng cỏ, ăn một ít rồi trở về nơi trú ẩn của mình.” Vì vậy, chúng đã nương tựa vào khu vực đồng cỏ và tạo nơi trú ẩn trong các bụi cây rậm rạp, hàng rào, v.v.
Bhuñjiṃsūti vuttanayena luddakānaṃ pamādakālaṃ ñatvā sīghaṃ sīghaṃ pavisitvā bhuñjiṃsu.
They ate means, in the way described, knowing the time when the hunters were heedless, they entered very quickly and ate.
Bhuñjiṃsū (chúng đã ăn) – theo cách đã nói, chúng biết lúc thợ săn lơ là, liền nhanh chóng đi vào và ăn.
Ketabinoti sikkhitakerāṭikā.
Deceitful means, trained in craftiness.
Ketabino (những kẻ xảo quyệt) – những kẻ thợ săn được huấn luyện.
Iddhimantāti iddhimanto viya.
Possessed of power means, as if possessed of iddhi.
Iddhimantā (có thần thông) – giống như những kẻ có thần thông.
Parajanāti yakkhā.
Other beings means, yakkhas.
Parajanā (những người khác) – là các Dạ Xoa (yakkhā).
Ime na migajātāti.
"These are not a species of deer."
Những con này không phải là loài thú.
Āgatiṃ vā gatiṃ vāti iminā nāma ṭhānena āgacchanti, amutra gacchantīti idaṃ nesaṃ na jānāma.
Their coming or going means, we do not know by what place they come, or where they go.
Āgatiṃ vā gatiṃ vā (đường đi hay đường đến) – chúng ta không biết chúng đến từ đâu và đi về đâu.
Daṇḍavākarāhīti daṇḍavākarajālehi.
With nets on stakes means, with nets propped up by stakes.
Daṇḍavākarāhī (bằng lưới có cọc) – bằng lưới có cọc.
Samantā sappadesaṃ anuparivāresunti atimāyāvino ete, na dūraṃ gamissanti, santikeyeva nipannā bhavissantīti nivāpakkhettassa samantā sappadesaṃ mahantaṃ okāsaṃ anuparivāresuṃ.
They surrounded the entire area all around means, thinking, "These are extremely cunning; they will not have gone far; they must be lying down somewhere nearby," they surrounded a large area in the vicinity of the baiting field.
Samantā sappadesaṃ anuparivāresuṃ (bao vây khắp mọi nơi) – Chúng là những kẻ rất xảo quyệt, sẽ không đi xa, mà sẽ nằm gần đây thôi. Vì vậy, chúng đã bao vây một khu vực rộng lớn xung quanh đồng cỏ.
Addasaṃsūti evaṃ parivāretvā vākarajālaṃ samantato cāletvā olokentā addasaṃsu.
They saw means, having surrounded them in this way and shaking the stake-nets all around, they looked and saw them.
Addasaṃsū (chúng đã thấy) – Sau khi bao vây như vậy, chúng đã thấy khi di chuyển lưới xung quanh và quan sát.
Yattha teti yasmiṃ ṭhāne te gāhaṃ agamaṃsu, taṃ ṭhānaṃ addasaṃsūti attho.
Where they means, the meaning is that they saw the place where they were caught.
Yattha te (nơi chúng) – nghĩa là, chúng đã thấy nơi mà những con thú đó bị mắc bẫy.
265. Yaṃnūna mayaṃ yattha agatīti te kira evaṃ cintayiṃsu – ‘‘anto nipajjitvā anto khādantānampi bhayameva, bāhirato āgantvā khādantānampi santike vasitvā khādantānampi bhayameva, tepi hi vākarajālena parikkhipitvā gahitāyevā’’ti, tena tesaṃ etadahosi – ‘‘yaṃnūna mayaṃ yattha nevāpikassa ca nevāpikaparisāya ca agati avisayo, tattha tattha seyyaṃ kappeyyāmā’’ti.
265. What if we, where it is out of range, means, it is said that they thought thus: "For those who lie down inside and eat inside, there is fear; for those who come from outside and eat, there is fear; and for those who dwell nearby and eat, there is also fear, for they too were captured by being enclosed with a stake-net." Therefore, this occurred to them: "What if we were to make our bed in a place that is out of range and beyond the sphere of the hunter and his party?"
265. Yaṃnūna mayaṃ yattha agati (tốt hơn là chúng ta hãy đến nơi mà không ai có thể đến) – Chúng nghĩ: “Ngay cả những con thú nằm bên trong và ăn cỏ cũng gặp nguy hiểm; những con thú từ bên ngoài đến ăn cỏ cũng gặp nguy hiểm; và những con thú sống gần đó và ăn cỏ cũng gặp nguy hiểm. Vì chúng cũng đã bị bao vây bởi lưới bẫy.” Do đó, chúng nghĩ: “Tốt hơn là chúng ta hãy tạo nơi trú ẩn ở những nơi mà người thợ săn và đoàn thợ săn không thể đến, không thể tiếp cận.”
Aññe ghaṭṭessantīti tato tato dūrataravāsino aññe ghaṭṭessanti.
Others will stir up means, others dwelling farther away from that place will stir them up.
Aññe ghaṭṭessantī (những con khác sẽ quấy rầy) – những con thú sống xa hơn từ đó sẽ quấy rầy những con khác.
Te ghaṭṭitā aññeti tepi ghaṭṭitā aññe tato dūrataravāsino ghaṭṭessanti.
They, being stirred up, others means, they, being stirred up, will in turn stir up others dwelling even farther away.
Te ghaṭṭitā aññe (những con bị quấy rầy sẽ quấy rầy những con khác) – những con đó cũng bị quấy rầy sẽ quấy rầy những con khác sống xa hơn từ đó.
Evaṃ imaṃ nivāpaṃ nivuttaṃ sabbaso migajātā parimuccissantīti evaṃ imaṃ amhehi nivuttaṃ nivāpaṃ sabbe migaghaṭā migasaṅghā vissajjessanti pariccajissanti.
In this way, all species of deer will be completely freed from this sown bait means, in this way, all the herds of deer, the throngs of deer, will abandon and forsake this bait sown by us.
Evaṃ imaṃ nivāpaṃ nivuttaṃ sabbaso migajātā parimuccissantī (như vậy, toàn bộ loài thú sẽ thoát khỏi đồng cỏ này) – như vậy, tất cả các đàn thú, các nhóm thú sẽ từ bỏ, sẽ rời bỏ đồng cỏ mà chúng ta đã gieo trồng.
Ajjhupekkheyyāmāti tesaṃ gahaṇe abyāvaṭā bhaveyyāmāti; yathā tathā āgacchantesu hi taruṇapotako vā mahallako vā dubbalo vā yūthaparihīno vā sakkā honti laddhuṃ, anāgacchantesu kiñci natthi.
We should just watch them indifferently means, we should not exert ourselves in capturing them. For when they come, it is possible to catch a young fawn, an old one, a weak one, or one separated from the herd. If they do not come, there is nothing.
Ajjhupekkheyyāmā (chúng ta hãy bỏ qua) – nghĩa là, chúng ta hãy không bận tâm đến việc bắt chúng; vì khi chúng đến, dù là con non, con già, con yếu hay con bị lạc đàn, đều có thể bắt được; nhưng nếu chúng không đến thì không có gì cả.
Ajjhupekkhiṃsu kho, bhikkhaveti evaṃ cintetvā abyāvaṭāva ahesuṃ.
They just watched them indifferently, bhikkhus means, having thought thus, they remained unengaged.
Ajjhupekkhiṃsu kho, bhikkhave (Này các tỳ khưu, chúng đã bỏ qua) – sau khi suy nghĩ như vậy, chúng đã không bận tâm.
267. Amuṃ nivāpaṃ nivuttaṃ mārassa amūni ca lokāmisānīti ettha nivāpoti vā lokāmisānīti vā vaṭṭāmisabhūtānaṃ pañcannaṃ kāmaguṇānametaṃ adhivacanaṃ.
267. That bait sown by Māra and these worldly lures — here, whether it is called 'bait' or 'worldly lures,' this is a designation for the five cords of sensual pleasure, which constitute the lure of the round of existence.
267. Amuṃ nivāpaṃ nivuttaṃ mārassa amūni ca lokāmisānī (đồng cỏ này do Māra gieo trồng và những lợi lộc thế gian đó) – ở đây, từ ‘nivāpa’ (đồng cỏ) hay ‘lokāmisa’ (lợi lộc thế gian) là tên gọi của năm dục lạc thuộc về luân hồi (vaṭṭāmisa).
Māro na ca bījāni viya kāmaguṇe vapento āhiṇḍati, kāmaguṇagiddhānaṃ pana upari vasaṃ vatteti, tasmā kāmaguṇā mārassa nivāpā nāma honti.
Māra does not wander about sowing the cords of sensual pleasure like seeds, but he exercises control over those who are greedy for them. Therefore, the cords of sensual pleasure are called Māra's bait.
Māra không đi rải các dục lạc như rải hạt giống, nhưng Māra kiểm soát những kẻ tham lam dục lạc. Do đó, các dục lạc được gọi là đồng cỏ của Māra.
Tena vuttaṃ – ‘‘amuṃ nivāpaṃ nivuttaṃ mārassā’’ti.
Hence it was said: "That bait sown by Māra."
Vì vậy, đã nói: “đồng cỏ này do Māra gieo trồng”.
Na parimucciṃsu mārassa iddhānubhāvāti mārassa vasaṃ gatā ahesuṃ, yathākāmakaraṇīyā.
They were not freed from Māra's power and might means, they came under Māra's control, subject to his will.
Na parimucciṃsu mārassa iddhānubhāvā (chúng không thoát khỏi uy lực của Māra) – chúng đã rơi vào quyền kiểm soát của Māra, bị Māra tùy ý muốn làm gì thì làm.
Ayaṃ saputtabhariyapabbajjāya āgataupamā.
This is the simile that applies to one who goes forth along with his son and wife.
Đây là ví dụ về việc xuất gia cùng vợ con.
268. Cetovimutti parihāyīti ettha cetovimutti nāma araññe vasissāmāti uppannaajjhāsayo; so parihāyīti attho.
268. The liberation of the mind declined — here, liberation of the mind refers to the intention that arose, "I will live in the forest." The meaning is that this intention declined.
268. Cetovimutti parihāyī (tâm giải thoát bị suy giảm) – ở đây, cetovimutti (tâm giải thoát) là ý chí đã khởi lên rằng “chúng ta sẽ sống trong rừng”; nghĩa là, ý chí đó đã suy giảm.
Tathūpame ahaṃ ime dutiyeti ayaṃ brāhmaṇadhammikapabbajjāya upamā.
I say these second ones are comparable to that — this simile applies to the going forth according to the brahminical custom.
Tathūpame ahaṃ ime dutiye (Ta ví những người thứ hai này như vậy) – đây là ví dụ về sự xuất gia của các Bà la môn giữ giới.
Brāhmaṇā hi aṭṭhacattālīsavassāni komārabrahmacariyaṃ caritvā vaṭṭupacchedabhayena paveṇiṃ ghaṭayissāmāti dhanaṃ pariyesitvā bhariyaṃ gahetvā agāramajjhe vasantā ekasmiṃ putte jāte ‘‘amhākaṃ putto jāto vaṭṭaṃ na ucchinnaṃ paveṇi ghaṭitā’’ti puna nikkhamitvā pabbajanti vā tameva vā sa’kalattavāsaṃ vasanti.
For brahmins, after practicing the celibate life of a youth for forty-eight years, out of fear that the round of existence might be cut off, they think, "We will connect the lineage." They seek wealth, take a wife, and while living in the household, when a son is born to them, they think, "Our son is born; the round is not cut off; the lineage is connected." Then they go forth again and become ascetics, or they continue to live that very same life with their wife.
Các Bà la môn, sau khi thực hành phạm hạnh đồng trinh trong bốn mươi tám năm, vì sợ dòng dõi bị đoạn tuyệt, họ tìm kiếm tài sản, lấy vợ, sống trong gia đình. Khi có một đứa con sinh ra, họ nghĩ: “Con của chúng ta đã sinh ra, dòng dõi không bị đoạn tuyệt, dòng truyền thừa đã được nối tiếp,” rồi họ lại xuất gia hoặc sống cuộc sống gia đình đó cho đến hết đời.
269. Evañhi te, bhikkhave, tatiyāpi samaṇabrāhmaṇā na parimucciṃsūti purimā viya tepi mārassa iddhānubhāvā na mucciṃsu; yathākāmakaraṇīyāva ahesuṃ.
269. In this way, bhikkhus, those third ascetics and brahmins were not freed means, like the previous ones, they too were not freed from Māra's power and might; they became subject to his will.
269. Evañhi te, bhikkhave, tatiyāpi samaṇabrāhmaṇā na parimucciṃsū (Này các tỳ khưu, như vậy, ngay cả các Sa môn, Bà la môn thứ ba cũng không thoát khỏi) – họ cũng không thoát khỏi uy lực của Māra, giống như những người trước; họ vẫn bị Māra tùy ý muốn làm gì thì làm.
Kiṃ pana te akaṃsūti?
But what did they do?
Vậy họ đã làm gì?
Gāmanigamarājadhāniyo osaritvā tesu tesu ārāmauyyānaṭṭhānesu assamaṃ māpetvā nivasantā kuladārake hatthiassarathasippādīni nānappakārāni sippāni sikkhāpesuṃ.
They went down to villages, market towns, and royal capitals, and having had hermitages built in various parks and gardens, they lived there teaching various kinds of skills to young men of good family, such as the arts of elephants, horses, and chariots.
Họ đi đến các làng mạc, thị trấn, kinh đô, xây dựng các tu viện (assama) ở các khu vườn, công viên khác nhau, và sống ở đó, dạy cho các con trai của gia đình các loại nghề nghiệp khác nhau như cưỡi voi, cưỡi ngựa, lái xe, v.v.
Iti te vākarajālena tatiyā migajātā viya mārassa pāpimato diṭṭhijālena parikkhipitvā yathākāmakaraṇīyā ahesuṃ.
Thus, like the third species of deer caught in a stake-net, they were ensnared in the net of wrong views of Māra the Evil One and became subject to his will.
Như vậy, họ đã bị Māra, kẻ ác độc, bao vây bởi lưới tà kiến (diṭṭhijāla), giống như loài thú thứ ba bị trói bởi lưới có cọc, và bị Māra tùy ý muốn làm gì thì làm.
271. Andhamakāsi māranti na mārassa akkhīni bhindi.
271. He has blinded Māra does not mean that he has destroyed Māra's eyes.
271. Andhamakāsi māraṃ (khiến Māra mù lòa) – không phải là làm mù mắt của Māra.
Vipassanāpādakajjhānaṃ samāpannassa pana bhikkhuno imaṃ nāma ārammaṇaṃ nissāya cittaṃ vattatīti māro passituṃ na sakkoti.
Rather, Māra is unable to see on what particular object the mind of a bhikkhu who has attained a jhāna that is a basis for insight is focused.
Nhưng khi một tỳ khưu nhập thiền Vipassanā (Vipassanāpādakajjhāna), Māra không thể nhìn thấy tâm của vị ấy đang hoạt động dựa trên đối tượng nào.
Tena vuttaṃ – ‘‘andhamakāsi māra’’nti.
Hence it was said: "He has blinded Māra."
Vì vậy, đã nói: “khiến Māra mù lòa”.
Apadaṃ vadhitvā māracakkhunti teneva pariyāyena yathā mārassa cakkhu apadaṃ hoti nippadaṃ, appatiṭṭhaṃ, nirārammaṇaṃ, evaṃ vadhitvāti attho.
Having destroyed the track of Māra's eye means, in the same way, the meaning is: having destroyed it in such a way that Māra's eye is without a track, without a footing, without a support.
Apadaṃ vadhitvā māracakkhuṃ (đánh tan con mắt của Māra không còn dấu vết) – theo cách đó, con mắt của Māra trở nên không còn dấu vết (apadaṃ), không có nền tảng (nippadaṃ), không có chỗ dựa (appatiṭṭhaṃ), không có đối tượng (nirārammaṇaṃ), nghĩa là đã đánh tan như vậy.
Adassanaṃ gato pāpimatoti teneva pariyāyena mārassa pāpimato adassanaṃ gato.
He has gone beyond the sight of the Evil One means, in that same way, he has gone beyond the sight of Māra, the Evil One.
Đã đi đến chỗ không thấy của ác ma (pāpimato) nghĩa là do cùng lý do đó mà đi đến chỗ không thấy của ác ma Māra.
Na hi so attano maṃsacakkhunā tassa vipassanāpādakajjhānaṃ samāpannassa bhikkhuno ñāṇasarīraṃ daṭṭhuṃ sakkoti.
For Māra, with his fleshly eye, is unable to see the knowledge-body of that bhikkhu who has entered the jhāna that is the basis for vipassanā.
Quả thật, nó không thể dùng nhục nhãn của mình để thấy thân trí tuệ của vị Tỳ-khưu đang nhập thiền là nền tảng của tuệ quán (vipassanā).
Paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā hontīti maggapaññāya cattāri ariyasaccāni disvā cattāro āsavā parikkhīṇā honti.
And for him, having seen with wisdom, the cankers are utterly destroyed means that having seen the four Noble Truths with the wisdom of the path, the four cankers are utterly destroyed.
Và sau khi thấy bằng tuệ, các lậu hoặc của vị ấy được đoạn tận nghĩa là sau khi thấy Tứ Diệu Đế bằng tuệ Đạo (maggapaññā), bốn lậu hoặc (āsava) được đoạn tận.
Tiṇṇo loke visattikanti loke sattavisattabhāvena visattikāti evaṃ saṅkhaṃ gataṃ.
He has crossed over attachment in the world means what has come to be designated as visattikā due to being a state of being attached and entangled in the world.
Đã vượt qua sự dính mắc trong thế gian (loke visattikaṃ) nghĩa là sự dính mắc được gọi là "dính mắc" (visattikā) do bản chất dính mắc mạnh mẽ trong thế gian.
Atha vā ‘‘visattikāti kenaṭṭhena visattikā?
Or else, “In what sense is it visattikā?
Hoặc là, “Visattikā được gọi là visattikā theo nghĩa nào?
Visatāti visattikā visaṭāti visattikā, vipulāti visattikā, visālāti visattikā, visamāti visattikā, visakkatīti visattikā, visaṃ haratīti visattikā, visaṃvādikāti visattikā, visamūlāti visattikā, visaphalāti visattikā, visaparibhogāti visattikā, visālā vā pana sā taṇhā rūpe sadde gandhe rase phoṭṭhabbe’’ti (mahāni. 3; cūḷani. mettagūmāṇavapucchāniddesa 22, khaggavisāṇasuttaniddesa 124) visattikā.
It spreads, therefore it is visattikā; it scatters, therefore it is visattikā; it is extensive, therefore it is visattikā; it is wide, therefore it is visattikā; it is uneven, therefore it is visattikā; it strives, therefore it is visattikā; it carries away poison, therefore it is visattikā; it is deceptive, therefore it is visattikā; it has a poisonous root, therefore it is visattikā; it has a poisonous fruit, therefore it is visattikā; its enjoyment is poisonous, therefore it is visattikā; or else that craving is wide in regard to forms, sounds, smells, tastes, and tangibles” (Mahāniddesa 3; Cūḷaniddesa, Mettagūmāṇavapucchāniddesa 22, Khaggavisāṇasuttaniddesa 124); thus it is visattikā.
Nó lan rộng nên là visattikā, nó phổ biến nên là visattikā, nó rộng lớn nên là visattikā, nó không bằng phẳng nên là visattikā, nó cố gắng nên là visattikā, nó mang chất độc nên là visattikā, nó lừa dối nên là visattikā, nó có gốc độc nên là visattikā, nó có quả độc nên là visattikā, nó có sự hưởng thụ độc nên là visattikā, hoặc là lòng tham ái ấy rộng lớn trong sắc, thinh, hương, vị, xúc” (Mahāni. 3; Cūḷani. Mettagūmāṇavapucchāniddesa 22, Khaggavisāṇasuttaniddesa 124) – đó là visattikā.
Evaṃ visattikāti saṅkhaṃ gataṃ taṇhaṃ tiṇṇo nittiṇṇo uttiṇṇo.
He has crossed, completely crossed, successively crossed over the craving that is designated as visattikā.
Vị ấy đã vượt qua, đã hoàn toàn vượt qua, đã từng bước vượt qua lòng tham ái được gọi là visattikā như vậy.
Tena vuccati – ‘‘tiṇṇo loke visattika’’nti.
Therefore it is said: “He has crossed over attachment in the world.”
Vì vậy, được nói: “Đã vượt qua sự dính mắc trong thế gian.”