325. Evaṃ me sutanti cūḷagosiṅgasuttaṃ.
325. Thus have I heard—this is the Cūḷagosiṅga Sutta.
325. Như vầy tôi nghe (Evaṃ me sutaṃ) là Kinh Cūḷagosiṅga.
Tattha nātike viharatīti nātikā nāma ekaṃ taḷākaṃ nissāya dvinnaṃ cūḷapitimahāpitiputtānaṃ dve gāmā, tesu ekasmiṃ gāme.
Therein, was dwelling at Nātika: Nātika refers to two villages of the sons of a younger paternal uncle and an elder paternal uncle, situated near a certain lake; in one of those villages.
Trong đó, trú tại Nātika (nātike viharati): Nātika là tên của một cái ao, gần đó có hai ngôi làng của hai người con của chú và bác (cūḷapitimahāpitiputtānaṃ), Ngài trú tại một trong hai ngôi làng đó.
Giñjakāvasatheti iṭṭhakāmaye āvasathe.
In the brick hall: in a dwelling made of bricks.
Tại Giñjakāvasatha (Giñjakāvasathe) nghĩa là tại trú xứ bằng gạch (iṭṭhakāmaye āvasathe).
Ekasmiṃ kira samaye bhagavā mahājanasaṅgahaṃ karonto vajjiraṭṭhe cārikaṃ caramāno nātikaṃ anuppatto.
It is said that on one occasion, while benefiting the great populace, the Blessed One was wandering on tour in the Vajji country and arrived at Nātika.
Nghe nói, vào một thời, Thế Tôn, khi đang hoằng hóa cho đại chúng, du hành trong xứ Vajji, đã đến Nātika.
Nātikavāsino manussā bhagavato mahādānaṃ datvā dhammakathaṃ sutvā pasannahadayā, ‘‘satthu vasanaṭṭhānaṃ karissāmā’’ti mantetvā iṭṭhakāheva bhittisopānatthambhe vāḷarūpādīni dassento pāsādaṃ katvā sudhāya limpitvā mālākammalatākammādīni niṭṭhāpetvā bhummattharaṇamañcapīṭhādīni paññapetvā satthu niyyātesuṃ.
The people of Nātika, having given a great offering to the Blessed One and heard a Dhamma talk, with gladdened hearts, consulted, "Let us make a dwelling place for the Teacher." They built a mansion with bricks, displaying walls, staircases, pillars, and figures of beasts, plastered it with stucco, finished it with floral and vine-work motifs, furnished it with floor coverings, beds, chairs, and the like, and presented it to the Teacher.
Những người dân trú tại Nātika đã cúng dường đại thí cho Thế Tôn, nghe pháp và tâm ý hoan hỷ, họ bàn bạc: “Chúng ta sẽ xây dựng một nơi ở cho Bậc Đạo Sư”, rồi họ xây một cung điện bằng gạch, trang trí tường, cầu thang, cột bằng các hình tượng thú dữ, v.v., tô vôi trắng, hoàn tất các công việc trang trí hoa văn, dây leo, v.v., sắp đặt thảm trải sàn, giường, ghế, v.v., rồi dâng cúng cho Bậc Đạo Sư.
Aparāparaṃ panettha manussā bhikkhusaṅghassa rattiṭṭhānadivāṭṭhānamaṇḍapacaṅkamādīni kārayiṃsu.
Subsequently, the people there had night-quarters, day-quarters, pavilions, walking paths, and the like, built for the Saṅgha of bhikkhus.
Sau đó, những người dân khác cũng đã xây dựng các nơi ở ban đêm, nơi ở ban ngày, giảng đường, thiền đường, v.v., cho Tăng đoàn.
Iti so vihāro mahā ahosi.
Thus, that monastery became large.
Vì vậy, tu viện đó trở nên rộng lớn.
Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘giñjakāvasathe’’ti.
It is with reference to this that it is said, "in the brick hall."
Để chỉ điều đó, đã nói: “tại Giñjakāvasatha”.
Gosiṅgasālavanadāyeti tattha ekassa jeṭṭhakarukkhassa khandhato gosiṅgasaṇṭhānaṃ hutvā viṭapaṃ uṭṭhahi, taṃ rukkhaṃ upādāya sabbampi taṃ vanaṃ gosiṅgasālavananti saṅkhaṃ gataṃ.
In the Gosiṅga Sāla-tree Wood: There, from the trunk of a certain dominant tree, a forked branch arose in the shape of a cow's horn. Due to that tree, the entire forest came to be known as the Gosiṅga Sāla-tree Wood.
Tại khu rừng Sāla Gosiṅga (Gosiṅgasālavanadāye) nghĩa là ở đó, từ thân một cây sāla lớn (jeṭṭhakarukkhassa), một cành cây đã mọc lên có hình dáng giống sừng bò (gosiṅgasaṇṭhānaṃ), dựa vào cây đó, toàn bộ khu rừng được gọi là rừng Sāla Gosiṅga (gosiṅgasālavanaṃ).
Dāyoti avisesena araññassetaṃ nāmaṃ.
Wood (dāyo) is a general name for a forest.
Dāyo (khu rừng) là tên gọi chung cho một khu rừng (araññassetaṃ nāmaṃ).
Tasmā gosiṅgasālavanadāyeti gosiṅgasālavanaaraññeti attho.
Therefore, in the Gosiṅga Sāla-tree Wood means in the forest of the Gosiṅga Sāla-tree Wood.
Do đó, tại khu rừng Sāla Gosiṅga (gosiṅgasālavanadāye) có nghĩa là tại khu rừng sāla Gosiṅga (gosiṅgasālavanaaraññeti attho).
Viharantīti sāmaggirasaṃ anubhavamānā viharanti.
Were dwelling: they were dwelling, experiencing the taste of harmony.
Trú ngụ (Viharantī) nghĩa là trú ngụ trong sự an lạc của hòa hợp.
Imesañhi kulaputtānaṃ uparipaṇṇāsake puthujjanakālo kathito, idha khīṇāsavakālo.
Indeed, for these clansmen, their time as worldlings is described in the Uparipaṇṇāsaka; here, it is their time as destroyers of the cankers.
Thật vậy, đối với các thiện nam tử này, thời kỳ phàm phu đã được đề cập trong Uparipaṇṇāsaka, còn ở đây là thời kỳ của các vị A-la-hán.
Tadā hi te laddhassādā laddhapatiṭṭhā adhigatapaṭisambhidā khīṇāsavā hutvā sāmaggirasaṃ anubhavamānā tattha vihariṃsu.
For at that time, having savored the taste, found their footing, and attained the analytical knowledges, they dwelt there as destroyers of the cankers, experiencing the taste of harmony.
Vào thời đó, các vị ấy đã đạt được sự an lạc, đạt được sự an trú, đạt được các tuệ phân tích (paṭisambhidā), trở thành các vị A-la-hán (khīṇāsavā hutvā) và trú ngụ ở đó, tận hưởng sự an lạc của hòa hợp (sāmaggirasaṃ anubhavamānā tattha vihariṃsu).
Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
It is with reference to this that it was said.
Điều này được nói để chỉ điều đó.
Yena gosiṅgasālavanadāyo tenupasaṅkamīti dhammasenāpatimahāmoggallānattheresu vā asītimahāsāvakesu vā, antamaso dhammabhaṇḍāgārikaānandattherampi kañci anāmantetvā sayameva pattacīvaraṃ ādāya anīkā nissaṭo hatthī viya, yūthā nissaṭo kāḷasīho viya, vātacchinno valāhako viya ekakova upasaṅkami.
Approached the Gosiṅga Sāla-tree Wood: Without inviting the General of the Dhamma or the venerable Mahā Moggallāna, or any of the eighty great disciples, or even the venerable Ānanda, the Treasurer of the Dhamma, he approached all alone, having taken his bowl and robes himself, like an elephant that has left the herd, like a black lion that has left its pride, like a cloud torn by the wind.
Đến khu rừng Sāla Gosiṅga (Yena gosiṅgasālavanadāyo tenupasaṅkamī) nghĩa là Thế Tôn, không mời một vị nào trong các vị Đại đệ tử như Tôn giả Sāriputta (Pháp quân), Tôn giả Mahāmoggallāna, hoặc tám mươi vị Đại đệ tử, thậm chí không mời cả Tôn giả Ānanda (người giữ kho tàng Pháp), mà tự mình (sayaṃyeva) mang y bát (pattacīvaraṃ ādāya) đi một mình (ekakova upasaṅkami) như một con voi tách khỏi đàn (anīkā nissaṭo hatthī viya), như một con sư tử đen tách khỏi bầy (yūthā nissaṭo kāḷasīho viya), như một đám mây bị gió thổi tan (vātacchinno valāhako viya).
Kasmā panettha bhagavā sayaṃ agamāsīti?
Why did the Blessed One go there himself?
Tại sao Thế Tôn lại tự mình đi đến đó?
Tayo kulaputtā sāmaggirasaṃ anubhavantā viharanti, tesaṃ paggaṇhanato, pacchimajanataṃ anukampanato dhammagarubhāvato ca.
Because of his wish to support the three clansmen who were dwelling and experiencing the taste of harmony, out of compassion for future generations, and because of his reverence for the Dhamma.
Vì muốn nâng đỡ ba thiện nam tử đang sống trong sự an lạc hòa hợp, vì lòng từ bi đối với thế hệ mai sau, và vì tôn kính Pháp.
Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘ahaṃ ime kulaputte paggaṇhitvā ukkaṃsitvā paṭisanthāraṃ katvā dhammaṃ nesaṃ desessāmī’’ti.
Indeed, it occurred to him thus: "I will support these clansmen, extol them, extend a friendly welcome, and teach them the Dhamma."
Ngài đã nghĩ như thế này: “Ta sẽ nâng đỡ, tán thán các thiện nam tử này, thiết lập mối quan hệ thân mật và thuyết pháp cho họ”.
Evaṃ tāva paggaṇhanato agamāsi.
Thus, he went first out of a wish to support them.
Như vậy, trước hết, Ngài đã đi vì muốn nâng đỡ họ.
Aparampissa ahosi – ‘‘anāgate kulaputtā sammāsambuddho samaggavāsaṃ vasantānaṃ santikaṃ sayaṃ gantvā paṭisanthāraṃ katvā dhammaṃ kathetvā tayo kulaputte paggaṇhi, ko nāma samaggavāsaṃ na vaseyyāti samaggavāsaṃ vasitabbaṃ maññamānā khippameva dukkhassantaṃ karissantī’’ti.
It also occurred to him: "In the future, clansmen will think, 'The Perfectly Enlightened One himself went to those who were living in harmony, extended a friendly welcome, taught the Dhamma, and supported three clansmen. Who, indeed, would not live in harmony?' Thinking that they should live in harmony, they will swiftly make an end of suffering."
Ngài lại nghĩ thêm: “Trong tương lai, nếu các thiện nam tử thấy rằng Đức Chánh Đẳng Giác đã tự mình đến thăm các vị đang sống hòa hợp, thiết lập mối quan hệ thân mật và thuyết pháp để nâng đỡ ba thiện nam tử, thì ai mà không muốn sống hòa hợp? Khi sống hòa hợp, họ sẽ nhanh chóng chấm dứt khổ đau”.
Evaṃ pacchimajanataṃ anukampanatopi agamāsi.
Thus, he also went out of compassion for future generations.
Như vậy, Ngài cũng đã đi vì lòng từ bi đối với thế hệ mai sau.
Buddhā ca nāma dhammagaruno honti, so ca nesaṃ dhammagarubhāvo rathavinīte āvikatova.
And Buddhas, indeed, are reverent towards the Dhamma, and their reverence for the Dhamma is evident in the Rathavinīta Sutta.
Và chư Phật là những bậc tôn kính Pháp, sự tôn kính Pháp đó của các Ngài đã được thể hiện rõ trong kinh Rathavinīta.
Iti imasmā dhammagarubhāvatopi dhammaṃ paggaṇhissāmīti agamāsi.
Thus, he also went out of this reverence for the Dhamma, thinking, "I will support the Dhamma."
Như vậy, Ngài đã đi vì sự tôn kính Pháp này, để nâng đỡ Pháp.
Dāyapāloti araññapālo.
The park-keeper: the forest-keeper.
Dāyapālo (Người giữ rừng) nghĩa là người bảo vệ rừng (araññapālo).
So taṃ araññaṃ yathā icchiticchitappadesena manussā pavisitvā tattha pupphaṃ vā phalaṃ vā niyyāsaṃ vā dabbasambhāraṃ vā na haranti, evaṃ vatiyā parikkhittassa tassa araññassa yojite dvāre nisīditvā taṃ araññaṃ rakkhati, pāleti.
He sits at an appointed gate of that forest, which is enclosed by a fence, and guards and protects that forest, so that people do not enter any desired place and take flowers, fruits, resin, or building materials from there.
Người đó ngồi ở cổng đã được bố trí của khu rừng được rào quanh, để con người không thể tùy ý đi vào bất cứ nơi nào trong khu rừng đó để hái hoa, quả, nhựa cây hay bất kỳ vật liệu nào, và người đó bảo vệ, giữ gìn khu rừng đó.
Tasmā ‘‘dāyapālo’’ti vutto.
Therefore, he is called "the park-keeper."
Do đó, người đó được gọi là “Dāyapālo”.
Attakāmarūpāti attano hitaṃ kāmayamānasabhāvā hutvā viharanti.
Desirous of their own welfare: they dwell having a nature that desires their own benefit.
Attakāmarūpā (mong cầu lợi ích cho mình) nghĩa là sống với bản chất mong cầu lợi ích cho chính mình.
Yo hi imasmiṃ sāsane pabbajitvāpi vejjakammadūtakammapahiṇagamanādīnaṃ vasena ekavīsatianesanāhi jīvikaṃ kappeti, ayaṃ na attakāmarūpo nāma.
For whoever, though ordained in this Dispensation, makes a living through the twenty-one kinds of wrong livelihood, by way of medical practice, acting as a messenger, running errands, and so on, is not called one desirous of his own welfare.
Thật vậy, một người xuất gia trong giáo pháp này mà vẫn kiếm sống bằng hai mươi mốt cách sinh nhai bất chính (ekavīsatianesanāhi) như làm nghề y, làm sứ giả, đi đưa tin, v.v., thì người đó không được gọi là người mong cầu lợi ích cho mình.
Yo pana imasmiṃ sāsane pabbajitvā ekavīsatianesanaṃ pahāya catupārisuddhisīle patiṭṭhāya buddhavacanaṃ uggaṇhitvā sappāyadhutaṅgaṃ adhiṭṭhāya aṭṭhatiṃsāya ārammaṇesu cittaruciyaṃ kammaṭṭhānaṃ gahetvā gāmantaṃ pahāya araññaṃ pavisitvā samāpattiyo nibbattetvā vipassanāya kammaṃ kurumāno viharati, ayaṃ attakāmo nāma.
But whoever, having been ordained in this Dispensation, abandons the twenty-one kinds of wrong livelihood, becomes established in the fourfold purification of virtue, learns the word of the Buddha, undertakes a suitable ascetic practice, and having taken up a meditation subject from among the thirty-eight objects according to his mind's preference, abandons the vicinity of the village, enters the forest, produces the attainments, and dwells practicing the work of insight meditation—he is called one desirous of his own welfare.
Còn một người xuất gia trong giáo pháp này, từ bỏ hai mươi mốt cách sinh nhai bất chính, an trú trong Tứ Thanh Tịnh Giới (catupārisuddhisīle), học hỏi Phật ngôn, thực hành pháp đầu đà thích hợp (sappāyadhutaṅgaṃ adhiṭṭhāya), chọn một đề mục thiền định tùy theo sở thích tâm ý (cittaruciyaṃ kammaṭṭhānaṃ) trong ba mươi tám đề mục (aṭṭhatiṃsāya ārammaṇesu), từ bỏ vùng làng mạc, đi vào rừng, chứng đắc các thiền định (samāpattiyo nibbattetvā) và sống tinh tấn thực hành thiền quán (vipassanāya kammaṃ kurumāno viharati), thì người đó được gọi là người mong cầu lợi ích cho mình (attakāmo nāma).
Tepi tayo kulaputtā evarūpā ahesuṃ.
Those three clansmen were also of such a nature.
Ba thiện nam tử đó cũng là những người như vậy.
Tena vuttaṃ – ‘‘attakāmarūpā viharantī’’ti.
Therefore it is said: "were dwelling, desirous of their own welfare."
Do đó, đã nói: “sống mong cầu lợi ích cho mình” (attakāmarūpā viharantīti).
Mā tesaṃ aphāsumakāsīti tesaṃ mā aphāsukaṃ akāsīti bhagavantaṃ vāresi.
Do not cause them inconvenience: he stopped the Blessed One, saying, "May you not cause them inconvenience."
Mā tesaṃ aphāsumakāsī (Xin đừng làm họ khó chịu) nghĩa là ông ta ngăn cản Thế Tôn, nói: “Xin đừng làm họ khó chịu (tesaṃ mā aphāsukaṃ akāsīti)”.
Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘ime kulaputtā samaggā viharanti, ekaccassa ca gataṭṭhāne bhaṇḍanakalahavivādā vattanti, tikhiṇasiṅgo caṇḍagoṇo viya ovijjhanto vicarati, athekamaggena dvinnaṃ gamanaṃ na hoti, kadāci ayampi evaṃ karonto imesaṃ kulaputtānaṃ samaggavāsaṃ bhindeyya.
Indeed, it occurred to him thus: "These clansmen are dwelling in harmony. But in the place where some go, quarreling, brawling, and disputes arise; one wanders about goring others like a fierce bull with sharp horns, so that there is no room for two to walk on the same path. Perhaps this one, too, acting in this way, might break the harmonious living of these clansmen.
Ông ta đã nghĩ như thế này: “Các thiện nam tử này đang sống hòa hợp, nhưng có một số vị, khi đến một nơi nào đó, thường gây ra tranh cãi, xung đột, bất hòa, đi lại như một con bò đực hung dữ có sừng nhọn, húc lung tung, và hai người không thể đi cùng một con đường. Có lẽ vị này cũng sẽ làm như vậy, phá vỡ sự hòa hợp của các thiện nam tử này.
Pāsādiko ca panesa suvaṇṇavaṇṇo surasagiddho maññe, gatakālato paṭṭhāya paṇītadāyakānaṃ attano upaṭṭhākānañca vaṇṇakathanādīhi imesaṃ kulaputtānaṃ appamādavihāraṃ bhindeyya.
Moreover, he is pleasing to see, of a golden complexion; I suppose he is greedy for delicious tastes. From the moment he goes, he might disrupt the diligent abiding of these clansmen with talk about his excellent donors and his own supporters.
Vị Sa-môn này có vẻ đẹp đẽ, có màu da vàng óng, và có lẽ Ngài ham thích các món ăn ngon. Từ khi đến đây, Ngài sẽ phá vỡ sự sống không phóng dật của các thiện nam tử này bằng cách tán thán những người cúng dường thức ăn ngon và những người phục vụ Ngài.
Vasanaṭṭhānāni cāpi etesaṃ kulaputtānaṃ nibaddhāni paricchinnāni tisso ca paṇṇasālā tayo caṅkamā tīṇi divāṭṭhānāni tīṇi mañcapīṭhāni.
Also, the dwelling places of these clansmen are fixed and limited: three leaf-huts, three walking paths, three day-time resting places, and three beds and chairs.
Các nơi ở của các thiện nam tử này cũng đã được cố định và phân chia rõ ràng: ba tịnh xá lá, ba thiền đường đi kinh hành, ba nơi ở ban ngày và ba giường ghế.
Ayaṃ pana samaṇo mahākāyo vuḍḍhataro maññe bhavissati.
But this ascetic seems to have a large body and to be more senior.
Còn vị Sa-môn này có thân hình to lớn, có lẽ Ngài là một vị trưởng lão.
So akāle ime kulaputte senāsanā vuṭṭhāpessati.
He will make these clansmen get up from their lodgings at an inopportune time.
Ngài sẽ đánh thức các thiện nam tử này dậy khỏi chỗ ở không đúng lúc.
Evaṃ sabbathāpi etesaṃ aphāsu bhavissatī’’ti.
In every way, there will be inconvenience for them."
Như vậy, trong mọi trường hợp, các vị ấy sẽ gặp khó khăn”.
Taṃ anicchanto, ‘‘mā tesaṃ aphāsukamakāsī’’ti bhagavantaṃ vāresi.
Not wanting that, he stopped the Blessed One, saying, "Do not cause them inconvenience."
Không muốn điều đó xảy ra, ông ta đã ngăn cản Thế Tôn, nói: “Xin đừng làm họ khó chịu”.
Kiṃ panesa jānanto vāresi, ajānantoti?
But did he stop him knowing or not knowing?
Vậy, ông ta ngăn cản vì biết hay không biết?
Ajānanto.
Not knowing.
Vì không biết.
Kiñcāpi hi tathāgatassa paṭisandhiggahaṇato paṭṭhāya dasasahassacakkavāḷakampanādīni pāṭihāriyāni pavattiṃsu, araññavāsino pana dubbalamanussā sakammappasutā tāni sallakkhetuṃ na sakkonti.
For although from the time of the Tathāgata’s conception, miracles such as the shaking of the ten-thousand-world-system occurred, forest-dwelling people of weak intellect, engrossed in their own work, are not able to notice them.
Mặc dù từ khi Như Lai thọ thai đã có những phép lạ như làm rung chuyển mười ngàn thế giới, nhưng những người sống trong rừng, yếu kém về trí tuệ, bận rộn với công việc của mình, không thể nhận ra những điều đó.
Sammāsambuddho ca nāma yadā anekabhikkhusahassaparivāro byāmappabhāya asītianubyañjanehi dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇasiriyā ca buddhānubhāvaṃ dassento vicarati, tadā ko esoti apucchitvāva jānitabbo hoti.
And a Sammāsambuddha, when he travels surrounded by many thousands of bhikkhus, displaying the Buddha’s power with his fathom-wide radiance, the eighty minor characteristics, and the splendor of the thirty-two marks of a great man, is to be known without even having to ask, “Who is this?”
Chư Phật Chánh Đẳng Giác, khi Ngài du hành với hàng ngàn Tỳ-kheo vây quanh, biểu hiện uy đức Phật với hào quang một tầm, tám mươi tướng phụ và ba mươi hai tướng tốt của bậc Đại nhân, thì ai cũng phải biết Ngài là ai mà không cần hỏi.
Tadā pana bhagavā sabbampi taṃ buddhānubhāvaṃ cīvaragabbhena paṭicchādetvā valāhakagabbhena paṭicchanno puṇṇacando viya sayameva pattacīvaramādāya aññātakavesena agamāsi.
But on that occasion, the Blessed One, having concealed all that Buddha-power within the chamber of his robe, like the full moon concealed within the chamber of a cloud, went alone with his own bowl and robes, in an unrecognized guise.
Tuy nhiên, lúc đó, Đức Thế Tôn đã che giấu toàn bộ uy đức Phật ấy bằng y phục, như vầng trăng tròn bị mây che khuất, tự mình mang bát và y, đi trong hình dáng ẩn danh.
Iti naṃ ajānantova dāyapālo nivāresi.
Therefore, the park keeper, not recognizing him, stopped him.
Vì vậy, người giữ rừng đã ngăn cản Ngài mà không biết Ngài là ai.
Etadavocāti thero kira mā samaṇāti dāyapālassa kathaṃ sutvāva cintesi – ‘‘mayaṃ tayo janā idha viharāma, aññe pabbajitā nāma natthi, ayañca dāyapālo pabbajitena viya saddhiṃ katheti, ko nu kho bhavissatī’’ti divāṭṭhānato vuṭṭhāya dvāre ṭhatvā maggaṃ olokento bhagavantaṃ addasa.
Etadavocāti: It is said that the elder, upon hearing the park keeper’s words, “No, ascetic!”, thought: “We three people are living here; there are no other monastics. But this park keeper is speaking as if with a monastic. Who could it be?” Getting up from his day-resting place and standing at the door, he looked at the path and saw the Blessed One.
Đức Thế Tôn đã nói điều này – Sau khi nghe lời người giữ rừng nói “Này Sa-môn, đừng lại gần!”, vị Trưởng lão đã suy nghĩ: “Chúng ta ba người sống ở đây, không có vị xuất gia nào khác. Người giữ rừng này lại nói chuyện như với một vị xuất gia, vậy ai có thể là người đó?” Rồi Ngài rời chỗ nghỉ ban ngày, đứng ở cửa và nhìn ra đường, và thấy Đức Thế Tôn.
Bhagavāpi therassa saha dassaneneva sarīrobhāsaṃ muñci, asītianubyañjanavirājitā byāmappabhā pasāritasuvaṇṇapaṭo viya virocittha.
The Blessed One, too, as soon as he was seen by the elder, released the radiance of his body, and the fathom-wide radiance, resplendent with the eighty minor characteristics, shone like a spread-out golden cloth.
Đức Thế Tôn cũng, ngay khi Trưởng lão nhìn thấy, đã phóng hào quang từ thân Ngài; hào quang một tầm rực rỡ với tám mươi tướng phụ, chiếu sáng như một tấm lụa vàng trải ra.
Thero, ‘‘ayaṃ dāyapālo phaṇakataṃ āsivisaṃ gīvāya gahetuṃ hatthaṃ pasārento viya loke aggapuggalena saddhiṃ kathentova na jānāti, aññatarabhikkhunā viya saddhiṃ kathetī’’ti nivārento etaṃ, ‘‘mā, āvuso dāyapālā’’tiādivacanaṃ avoca.
The elder, thinking, “This park keeper, like one stretching out his hand to grasp a venomous serpent with its hood spread by the neck, does not recognize with whom he is speaking, even as he speaks with the supreme person in the world; he speaks as if with some ordinary bhikkhu,” said the words beginning with, “Mā, āvuso dāyapāla” (“No, friend park keeper”), in order to stop him.
Trưởng lão nghĩ: “Người giữ rừng này không biết rằng mình đang nói chuyện với bậc tối thượng trong thế gian, như thể đang nói chuyện với một vị Tỳ-kheo bình thường, giống như người đang vươn tay nắm một con rắn độc đang phùng mang bành cổ để cầm vào cổ nó.” Vì muốn ngăn cản người giữ rừng, Ngài đã nói những lời như “Này hiền hữu giữ rừng, đừng làm thế!”
Tenupasaṅkamīti kasmā bhagavato paccuggamanaṃ akatvā upasaṅkami?
Tenupasaṅkamīti: Why did he approach without going out to meet the Blessed One?
Rồi đi đến – Tại sao không nghênh đón Đức Thế Tôn mà lại đi đến?
Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘mayaṃ tayo janā samaggavāsaṃ vasāma, sacāhaṃ ekakova paccuggamanaṃ karissāmi, samaggavāso nāma na bhavissatī’’ti piyamitte gahetvāva paccuggamanaṃ karissāmi.
It seems this occurred to him: “We three people are living in harmony. If I go out to meet him all by myself, it will not be a harmonious living.” I will go out to meet him only after getting my dear friends.
Thật ra, Ngài đã nghĩ như thế này: “Chúng ta ba người sống hòa hợp. Nếu ta một mình đi nghênh đón, thì sẽ không còn là sống hòa hợp nữa.” Ngài muốn cùng với những người bạn thân của mình đi nghênh đón.
Yathā ca bhagavā mayhaṃ piyo, evaṃ sahāyānampi me piyoti, tehi saddhiṃ paccuggamanaṃ kātukāmo sayaṃ akatvāva upasaṅkami.
And just as the Blessed One is dear to me, so is he dear to my companions. Desiring to go out to meet him with them, he approached without having gone himself.
Cũng như Đức Thế Tôn là người thân yêu của ta, Ngài cũng là người thân yêu của các bạn ta. Vì muốn cùng các vị ấy đi nghênh đón, Ngài đã không tự mình làm mà đi đến.
Keci pana tesaṃ therānaṃ paṇṇasāladvāre caṅkamanakoṭiyā bhagavato āgamanamaggo hoti, tasmā thero tesaṃ saññaṃ dadamānova gatoti.
But some say that the path of the Blessed One’s arrival was at the end of the walking path at the door of those elders’ leaf-hut; therefore, the elder went while giving them a signal.
Một số người nói rằng con đường Đức Thế Tôn đến là lối đi dạo ở cửa các tịnh xá lá của các Trưởng lão ấy, vì vậy Trưởng lão đã đi và ra hiệu cho các vị ấy.
Abhikkamathāti ito āgacchatha.
Abhikkamathāti: Come here.
Hãy đến đây – Nghĩa là “Hãy đến từ đây.”
Pāde pakkhālesīti vikasitapadumasannibhehi jālahatthehi maṇivaṇṇaṃ udakaṃ gahetvā suvaṇṇavaṇṇesu piṭṭhipādesu udakamabhisiñcitvā pādena pādaṃ ghaṃsanto pakkhālesi.
Pāde pakkhālesīti: Taking jewel-colored water with his webbed hands that resembled blossoming lotuses, he poured the water onto his golden-colored insteps and washed them, rubbing one foot with the other.
Rửa chân – Ngài lấy nước trong như ngọc bằng bàn tay có màng lưới như hoa sen nở, rưới nước lên mu bàn chân màu vàng, rồi cọ chân này vào chân kia mà rửa.
Buddhānaṃ kāye rajojallaṃ nāma na upalimpati, kasmā pakkhālesīti?
No dust or dirt clings to the bodies of Buddhas. Why did he wash them?
Bụi bẩn không bám vào thân chư Phật, vậy tại sao Ngài lại rửa chân?
Sarīrassa utuggahaṇatthaṃ, tesañca cittasampahaṃsanatthaṃ.
For the well-being of his body, and to gladden their minds.
Để thân thể thích nghi với thời tiết, và để làm cho tâm của các vị ấy hoan hỷ.
Amhehi abhihaṭena udakena bhagavā pāde pakkhālesi, paribhogaṃ akāsīti tesaṃ bhikkhūnaṃ balavasomanassavasena cittaṃ pīṇitaṃ hoti, tasmā pakkhālesi.
When those bhikkhus think, “The Blessed One washed his feet with the water brought by us; he made use of it,” their minds are filled with powerful joy. Therefore, he washed them.
“Đức Thế Tôn đã rửa chân bằng nước do chúng ta mang đến, Ngài đã sử dụng nó!” – Tâm của các Tỳ-kheo ấy sẽ tràn đầy niềm hoan hỷ lớn lao. Vì vậy, Ngài đã rửa chân.
Āyasmantaṃ anuruddhaṃ bhagavā etadavocāti so kira tesaṃ vuḍḍhataro.
Āyasmantaṃ anuruddhaṃ bhagavā etadavocāti: It is said he was the eldest among them.
Đức Thế Tôn đã nói với Tôn giả Anuruddha điều này – Vị ấy là người lớn tuổi nhất trong số họ.
326. Tassa saṅgahe kate sesānaṃ katova hotīti theraññeva etaṃ kacci vo anuruddhātiādivacanaṃ avoca.
326. When a connection is made with him, it is as good as made with the rest. Therefore, he spoke to the elder himself, with the words beginning, “Kacci vo anuruddhā.”
Khi Ngài đã được tiếp đón, thì những người còn lại cũng coi như đã được tiếp đón. Vì vậy, Đức Thế Tôn đã nói những lời như “Này Anuruddha, các con có khỏe không?” chỉ với vị Trưởng lão ấy.
Tattha kaccīti pucchanatthe nipāto.
Therein, kaccīti is a particle in the sense of a question.
Trong đó, kacci là một tiểu từ dùng để hỏi.
Voti sāmivacanaṃ.
Voti is a genitive pronoun.
Vo là đại từ sở hữu.
Idaṃ vuttaṃ hoti – kacci anuruddhā tumhākaṃ khamanīyaṃ, iriyāpatho vo khamati?
This is what is said: Anuruddha, is it tolerable for you? Is your posture tolerable?
Điều này có nghĩa là: “Này Anuruddha, các con có chịu đựng được không? Oai nghi của các con có chịu đựng được không?”
Kacci yāpanīyaṃ, kacci vo jīvitaṃ yāpeti ghaṭiyati?
Is it sustainable? Does your life sustain you, does it carry on?
“Các con có sống được không? Cuộc sống của các con có duy trì được không, có đủ không?”
Kacci piṇḍakena na kilamatha, kacci tumhākaṃ sulabhapiṇḍaṃ, sampatte vo disvā manussā uḷuṅkayāguṃ vā kaṭacchubhikkhaṃ vā dātabbaṃ maññantīti bhikkhācāravattaṃ pucchati.
Do you not weary of the alms-round? Is alms-food easy for you to obtain? When people see you coming, do they think it right to give a scoop of rice-gruel or a ladle of alms-food? Thus he asks about the practice of the alms-round.
“Các con có mệt mỏi vì thực phẩm khất thực không? Các con có dễ dàng tìm được thực phẩm khất thực không? Khi thấy các con đến, mọi người có nghĩ rằng nên cúng dường cháo một gáo hay đồ khất thực một thìa không?” Ngài hỏi về hạnh khất thực.
Paccayena akilamantena hi sakkā samaṇadhammo kātuṃ, vattameva vā etaṃ pabbajitānaṃ.
Because it is possible to practice the ascetic’s Dhamma only when one is not wearied by lack of requisites. Or, this is simply the duty for monastics.
Vì một vị Sa-môn không mệt mỏi về vật thực mới có thể thực hành Pháp của Sa-môn. Hoặc đây là một bổn phận của những người xuất gia.
Atha tena paṭivacane dinne, ‘‘anuruddhā, tumhe rājapabbajitā mahāpuññā, manussā tumhākaṃ araññe vasantānaṃ adatvā kassa aññassa dātabbaṃ maññissanti, tumhe pana etaṃ bhuñjitvā kiṃ nu kho migapotakā viya aññamaññaṃ saṅghaṭṭentā viharatha, udāhu sāmaggibhāvo vo atthī’’ti sāmaggirasaṃ pucchanto, kacci pana vo, anuruddhā, samaggātiādimāha.
Then, after he had given a reply, the Buddha, asking about the quality of their harmony, said, “Kacci pana vo, anuruddhā, samaggā” and so on, as if to say, “Anuruddha, you are of royal birth, gone forth, and of great merit. If people do not give to you who are living in the forest, to whom else would they think of giving? But you, after eating this, do you perhaps live clashing with one another like young deer, or is there a state of harmony among you?”
Sau khi Ngài đã trả lời, Đức Thế Tôn hỏi về sự hòa hợp: “Này Anuruddha, các con là những người xuất gia từ dòng dõi hoàng tộc, có phước lớn. Nếu mọi người không cúng dường cho các con khi các con sống trong rừng, thì họ sẽ nghĩ nên cúng dường cho ai khác? Nhưng sau khi thọ thực, các con có sống như những chú nai con va chạm lẫn nhau không, hay các con có sự hòa hợp?” Ngài đã nói những lời như “Này Anuruddha, các con có hòa hợp không?”
Tattha khīrodakībhūtāti yathā khīrañca udakañca aññamaññaṃ saṃsandati, visuṃ na hoti, ekattaṃ viya upeti, kacci evaṃ sāmaggivasena ekattūpagatacittuppādā viharathāti pucchati.
Therein, khīrodakībhūtāti: Just as milk and water blend with each other, are not separate, and seem to become one, he asks, “Do you dwell with minds that have attained oneness through harmony?”
Trong đó, khīrodakībhūtā có nghĩa là: “Như sữa và nước hòa quyện vào nhau, không tách rời, như thể trở thành một. Các con có sống với tâm ý hòa hợp như vậy không?” Ngài hỏi.
Piyacakkhūhīti mettacittaṃ paccupaṭṭhapetvā olokanacakkhūni piyacakkhūni nāma.
Piyacakkhūhīti: The eyes with which one looks after establishing a mind of loving-kindness are called “loving eyes.”
Piyacakkhūhi là những đôi mắt nhìn với tâm từ.
Kacci tathārūpehi cakkhūhi aññamaññaṃ sampassantā viharathāti pucchati.
He asks, “Do you live looking at one another with such eyes?”
“Các con có sống nhìn nhau bằng những đôi mắt như vậy không?” Ngài hỏi.
Tagghāti ekaṃsatthe nipāto.
Tagghāti is a particle in the sense of certainty.
Tagghā là một tiểu từ mang nghĩa khẳng định tuyệt đối.
Ekaṃsena mayaṃ, bhanteti vuttaṃ hoti.
It means, “Certainly we do, venerable sir.”
Có nghĩa là: “Bạch Đức Thế Tôn, chúng con chắc chắn như vậy.”
Yathā kathaṃ panāti ettha yathāti nipātamattaṃ.
Yathā kathaṃ panāti: Here, yathā is merely a particle.
Trong cụm từ yathā kathaṃ pana, yathā chỉ là một tiểu từ.
Kathanti kāraṇapucchā.
Kathanti is a question of reason.
Kathaṃ là câu hỏi về nguyên nhân.
Kathaṃ pana tumhe evaṃ viharatha, kena kāraṇena viharatha, taṃ me kāraṇaṃ brūthāti vuttaṃ hoti.
What is meant is: “How do you live like this? For what reason do you live so? Tell me that reason.”
Có nghĩa là: “Các con sống như vậy bằng cách nào? Vì lý do gì mà các con sống như vậy? Hãy nói cho Ta biết lý do đó.”
Mettaṃ kāyakammanti mettacittavasena pavattaṃ kāyakammaṃ.
Mettaṃ kāyakammanti: Bodily action that proceeds from a mind of loving-kindness.
Mettaṃ kāyakammaṃ là hành động thân thể phát sinh do tâm từ.
Āvi ceva raho cāti sammukhā ceva parammukhā ca.
Āvi ceva raho cāti: Both in their presence and in their absence.
Āvi ceva raho cā có nghĩa là cả khi đối diện và khi vắng mặt.
Itaresupi eseva nayo.
This same method applies to the other cases as well.
Đối với những điều khác cũng theo cách tương tự.
Tattha sammukhā kāyavacīkammāni sahavāse labbhanti, itarāni vippavāse.
Among these, bodily and verbal actions in their presence are available when living together; the others, when living apart.
Trong đó, hành động thân và khẩu thiện lành khi đối diện có được trong lúc chung sống, còn những hành động khác có được khi xa cách.
Manokammaṃ sabbattha labbhati.
Mental action is available everywhere.
Hành động ý thiện lành có được ở mọi lúc mọi nơi.
Yañhi sahavasantesu ekena mañcapīṭhaṃ vā dārubhaṇḍaṃ vā mattikābhaṇḍaṃ vā bahi dunnikkhittaṃ hoti, taṃ disvā kenidaṃ vaḷañjitanti avaññaṃ akatvā attanā dunnikkhittaṃ viya gahetvā paṭisāmentassa paṭijaggitabbayuttaṃ vā pana ṭhānaṃ paṭijaggantassa sammukhā mettaṃ kāyakammaṃ nāma hoti.
For when living together, if a bed, a chair, a wooden article, or an earthenware article has been left outside improperly by one, another, upon seeing it, without disdainfully thinking, “Who used this?” but taking it as if he himself had left it improperly and putting it away, or tending to a place that should be tended, this is called loving bodily action in their presence.
Thật vậy, khi một trong những người sống chung để giường ghế, đồ gỗ, hoặc đồ gốm sứ ở ngoài không đúng chỗ, khi thấy vậy, không khinh thường mà nghĩ “Ai đã dùng cái này?”, mà nhặt lên như thể chính mình đã để không đúng chỗ và sắp xếp lại, hoặc chăm sóc những nơi cần được chăm sóc, thì đó gọi là hành động thân thiện lành khi đối diện.
Ekasmiṃ pakkante tena dunnikkhittaṃ senāsanaparikkhāraṃ tatheva nikkhipantassa paṭijaggitabbayuttaṭṭhānaṃ vā pana paṭijaggantassa parammukhā mettaṃ kāyakammaṃ nāma hoti.
When one has departed, for another to put away in the same way the requisites of the lodging left improperly by him, or to tend to a place that should be tended, this is called loving bodily action in his absence.
Khi một vị đã đi vắng, nếu một vị khác sắp xếp lại chỗ ở và vật dụng mà vị kia đã để không đúng chỗ, hoặc chăm sóc những nơi cần được chăm sóc, thì đó gọi là hành động thân thiện lành khi vắng mặt.
Sahavasantassa pana tehi saddhiṃ madhuraṃ sammodanīyaṃ kathaṃ paṭisanthārakathaṃ sāraṇīyakathaṃ dhammīkathaṃ sarabhaññaṃ sākacchaṃ pañhapucchanaṃ pañhavissajjananti evamādikaraṇe sammukhā mettaṃ vacīkammaṃ nāma hoti.
For one living with them, engaging with them in sweet, courteous conversation, inquiry, memorable talk, Dhamma talk, chanting, discussion, asking questions, and answering questions—this is called loving verbal action in their presence.
Khi sống chung với các vị ấy, nếu nói những lời chào hỏi ngọt ngào, những lời thăm hỏi, những lời nhắc nhở, những lời pháp thoại, những bài tụng, những cuộc thảo luận, những câu hỏi và giải đáp, v.v., thì đó gọi là hành động khẩu thiện lành khi đối diện.
Theresu pana pakkantesu mayhaṃ piyasahāyo nandiyatthero kimilatthero evaṃ sīlasampanno, evaṃ ācārasampannotiādiguṇakathanaṃ parammukhā mettaṃ vacīkammaṃ nāma hoti.
When the elders have departed, to speak of their virtues, saying, “My dear companion, the venerable Nandiya, the venerable Kimila, is so accomplished in virtue, so accomplished in conduct,” and so on, is called loving verbal action in their absence.
Còn khi các Trưởng lão đã đi vắng, nếu nói những lời khen ngợi công đức như “Bạn thân của tôi, Trưởng lão Nandiya, Trưởng lão Kimila, có giới hạnh như thế này, có oai nghi như thế này,” thì đó gọi là hành động khẩu thiện lành khi vắng mặt.
Mayhaṃ piyamitto nandiyatthero kimilatthero avero hotu, abyāpajjo sukhī hotūti evaṃ samannāharato pana sammukhāpi parammukhāpi mettaṃ manokammaṃ hotiyeva.
For one who reflects, “May my dear friend, the venerable Nandiya, the venerable Kimila, be free from enmity, free from affliction, and happy,” loving mental action occurs both in their presence and in their absence.
Còn khi quán niệm rằng “Bạn thân của tôi, Trưởng lão Nandiya, Trưởng lão Kimila, nguyện không có oán thù, không có khổ não, nguyện được an lạc,” thì đó là hành động ý thiện lành cả khi đối diện và khi vắng mặt.
Nānā hi kho no, bhante, kāyāti kāyañhi piṭṭhaṃ viya mattikā viya ca omadditvā ekato kātuṃ na sakkā.
Our bodies, venerable sir, are indeed diverse means that the body cannot be kneaded like flour or clay and made into one.
"Này Bhante, thân chúng con khác biệt" có nghĩa là thân thể không thể nhào nặn như bột hay đất sét để làm thành một.
Ekañca pana maññe cittanti cittaṃ pana no hitaṭṭhena nirantaraṭṭhena aviggahaṭṭhena samaggaṭṭhena ekamevāti dasseti.
But I consider our minds to be one shows that our minds are one in the sense of being for our welfare, being continuous, being without conflict, and being harmonious.
"Nhưng con nghĩ tâm chúng con là một" thể hiện rằng tâm chúng con là một, theo nghĩa là có lợi ích, không có sự gián đoạn (không có sân hận), không có sự tranh chấp, và có sự hòa hợp.
Kathaṃ panetaṃ sakaṃ cittaṃ nikkhipitvā itaresaṃ cittavasena vattiṃsūti?
But how did they set aside their own minds and act according to the will of others?
Vậy làm thế nào mà họ đã hành xử, gạt bỏ ý muốn của mình mà theo ý muốn của người khác?
Ekassa patte malaṃ uṭṭhahati, ekassa cīvaraṃ kiliṭṭhaṃ hoti, ekassa paribhaṇḍakammaṃ hoti.
For one monk, rust forms on his bowl; for another, his robe becomes soiled; for another, there is repair work to be done.
Bát của một vị bị dơ, y của một vị bị bẩn, một vị cần trát lại vách lá.
Tattha yassa patte malaṃ uṭṭhitaṃ, tena mamāvuso, patte malaṃ uṭṭhitaṃ pacituṃ vaṭṭatīti vutte itare mayhaṃ cīvaraṃ kiliṭṭhaṃ dhovitabbaṃ, mayhaṃ paribhaṇḍaṃ kātabbanti avatvā araññaṃ pavisitvā dārūni āharitvā chinditvā pattakaṭāhe paribhaṇḍaṃ katvā tato paraṃ cīvaraṃ vā dhovanti, paribhaṇḍaṃ vā karonti.
Among them, when the one whose bowl had formed rust said, "Friend, rust has formed on my bowl; it should be fired," the others, without saying, "My robe is soiled and must be washed," or "I have repair work to do," would enter the forest, bring firewood, chop it, prepare the kiln for the bowl, and then afterward they would wash their robes or do their repair work.
Trong trường hợp đó, khi vị có bát bị dơ nói: "Này chư hiền, bát của tôi bị dơ, cần phải nung lại," thì các vị khác không nói: "Y của tôi bị bẩn, cần phải giặt," hay "Vách lá của tôi cần phải trát lại," mà đi vào rừng, mang củi về, chặt củi, trát lại vách lá cho lò nung bát, sau đó mới giặt y hoặc trát vách lá.
Mamāvuso, cīvaraṃ kiliṭṭhaṃ dhovituṃ vaṭṭati, mama paṇṇasālā uklāpā paribhaṇḍaṃ kātuṃ vaṭṭatīti paṭhamataraṃ ārocitepi eseva nayo.
The same principle applies even when it is first announced, "Friend, my robe is soiled and it should be washed," or "My leaf hut is dilapidated and repair work should be done."
Tương tự, khi một vị nói trước: "Này chư hiền, y của tôi bị bẩn, cần phải giặt," hoặc "Tịnh xá lá của tôi bị dơ, cần phải trát lại."
327. Sādhu sādhu, anuruddhāti bhagavā heṭṭhā na ca mayaṃ, bhante, piṇḍakena kilamimhāti vutte na sādhukāramadāsi.
As for Excellent, excellent, Anuruddha, when it was said earlier, "Venerable sir, we are not weary on account of almsfood," the Blessed One did not give his approval.
327. "Lành thay, lành thay, Anuruddha!" Đức Thế Tôn đã không tán thán khi ở dưới các vị ấy thưa: "Bạch Thế Tôn, chúng con không mệt mỏi vì đi khất thực."
Ayañhi kabaḷīkāro āhāro nāma imesaṃ sattānaṃ apāyalokepi devamanussalokepi āciṇṇasamāciṇṇova.
Because this physical food is what these beings have been accustomed to and thoroughly practiced with in the lower realms as well as in the worlds of devas and humans.
Vì loại thực phẩm ăn bằng miếng này là thói quen đã được thực hành từ lâu của chúng sinh, cả ở các cõi khổ lẫn cõi trời và cõi người.
Ayaṃ pana lokasannivāso yebhuyyena vivādapakkhando, apāyaloke devamanussalokepi ime sattā paṭiviruddhā eva, etesaṃ sāmaggikālo dullabho, kadācideva hotīti samaggavāsassa dullabhattā idha bhagavā sādhukāramadāsi.
But this worldly existence, for the most part, tends toward conflict. In the lower realms as well as in the worlds of devas and humans, these beings are in opposition. For them, a time of harmony is rare; it occurs only sometimes. Thus, because harmonious living is rare, the Blessed One gave his approval here.
Còn cuộc sống cộng đồng này thường thiên về tranh chấp; ở các cõi khổ, cõi trời và cõi người, chúng sinh thường đối kháng nhau. Thời gian sống hòa hợp là hiếm có, chỉ thỉnh thoảng mới xảy ra. Vì sự hiếm có của cuộc sống hòa hợp này mà Đức Thế Tôn đã tán thán ở đây.
Idāni tesaṃ appamādalakkhaṇaṃ pucchanto kacci pana vo, anuruddhātiādimāha.
Now, asking about the characteristic of their diligence, he said, But, Anuruddha, are you... and so on.
Bây giờ, muốn hỏi về dấu hiệu của sự không phóng dật của các vị ấy, Ngài nói: "Này Anuruddha, các con có..." và tiếp tục.
Tattha voti nipātamattaṃ paccattavacanaṃ vā, kacci tumheti attho.
Therein, you is just a particle, or it is in the nominative case; the meaning is, "Are you?"
Trong đó, "vo" chỉ là một giới từ hoặc đại từ nhân xưng, nghĩa là "kacci tumhe" (có phải các con không?).
Amhākanti amhesu tīsu janesu.
Among us means among the three of us.
"Amhākaṃ" nghĩa là "trong ba vị chúng con".
Piṇḍāya paṭikkamatīti gāme piṇḍāya caritvā paccāgacchati.
Returns from the almsround means having wandered for alms in the village, he comes back.
"Piṇḍāya paṭikkamati" nghĩa là đi khất thực trong làng rồi trở về.
Avakkārapātinti atirekapiṇḍapātaṃ apanetvā ṭhapanatthāya ekaṃ samuggapātiṃ dhovitvā ṭhapeti.
A refuse-bowl means, for the purpose of putting aside leftover almsfood, he washes and places a small bowl.
"Avakkārapātiṃ" nghĩa là một cái bát nhỏ để đựng phần cơm thừa sau khi đã lấy ra.
Yo pacchāti te kira therā na ekatova bhikkhācāraṃ pavisanti, phalasamāpattiratā hete.
Regarding Whoever is last: it is said that those elders do not enter for almsround all at once, for they delight in the attainment of fruition.
"Yo pacchā" (người đến sau) – các vị trưởng lão ấy không đi khất thực cùng nhau, vì họ ưa thích nhập quả.
Pātova sarīrappaṭijagganaṃ katvā vattappaṭipattiṃ pūretvā senāsanaṃ pavisitvā kālaparicchedaṃ katvā phalasamāpattiṃ appetvā nisīdanti.
Early in the morning, after attending to their bodily needs and fulfilling their duties and observances, they enter their dwelling, set a time limit, and sit down, having entered the attainment of fruition.
Vào buổi sáng, sau khi vệ sinh thân thể và hoàn tất các bổn phận, họ vào chỗ ở, định thời gian, rồi nhập quả và ngồi thiền.
Tesu yo paṭhamataraṃ nisinno attano kālaparicchedavasena paṭhamataraṃ uṭṭhāti; so piṇḍāya caritvā paṭinivatto bhattakiccaṭṭhānaṃ āgantvā jānāti – ‘‘dve bhikkhū pacchā, ahaṃ paṭhamataraṃ āgato’’ti.
Among them, the one who sat down first rises first according to his own time limit. Having wandered for alms and returned, he comes to the place for the meal and knows: "Two bhikkhus are behind; I have come first."
Trong số đó, vị nào ngồi trước, thì vị ấy đứng dậy trước theo thời gian đã định của mình; vị ấy đi khất thực rồi trở về chỗ ăn cơm và biết: "Hai vị Tỳ-khưu vẫn còn ở sau, tôi đã về trước."
Atha pattaṃ pidahitvā āsanapaññāpanādīni katvā yadi patte paṭivisamattameva hoti, nisīditvā bhuñjati.
Then, having covered his bowl and done things like preparing the seats, if there is just enough in his bowl, he sits down and eats.
Sau đó, vị ấy đậy bát lại, sắp xếp chỗ ngồi, v.v., nếu trong bát chỉ vừa đủ cơm, thì ngồi xuống ăn.
Yadi atirekaṃ hoti, avakkārapātiyaṃ pakkhipitvā pātiṃ pidhāya bhuñjati.
If there is extra, he puts it into the refuse-bowl, covers the bowl, and eats.
Nếu có cơm thừa, thì bỏ vào bát đựng cơm thừa, đậy bát lại rồi ăn.
Katabhattakicco pattaṃ dhovitvā vodakaṃ katvā thavikāya osāpetvā pattacīvaraṃ gahetvā attano vasanaṭṭhānaṃ pavisati.
Having finished his meal, he washes his bowl, makes it dry, puts it in its bag, and taking his bowl and robe, he enters his own living place.
Sau khi đã hoàn tất bữa ăn, vị ấy rửa bát, làm cho bát khô ráo, cho vào túi, rồi cầm bát và y đi về chỗ ở của mình.
Dutiyopi āgantvāva jānāti – ‘‘eko paṭhamaṃ āgato, eko pacchato’’ti.
The second one also, upon arriving, knows: "One came first, one is behind."
Vị thứ hai cũng vừa đến đã biết: "Một vị đã về trước, một vị còn ở sau."
So sace patte bhattaṃ pamāṇameva hoti, bhuñjati.
If the food in his bowl is just the right amount, he eats.
Nếu trong bát của vị ấy chỉ vừa đủ cơm, thì vị ấy ăn.
Sace mandaṃ, avakkārapātito gahetvā bhuñjati.
If it is too little, he takes from the refuse-bowl and eats.
Nếu ít, thì lấy cơm từ bát đựng cơm thừa rồi ăn.
Sace atirekaṃ hoti, avakkārapātiyaṃ pakkhipitvā pamāṇameva bhuñjitvā purimatthero viya vasanaṭṭhānaṃ pavisati.
If there is extra, he puts it into the refuse-bowl, eats just the right amount, and like the first elder, enters his living place.
Nếu có cơm thừa, thì bỏ vào bát đựng cơm thừa, chỉ ăn vừa đủ, rồi đi về chỗ ở như vị trưởng lão trước.
Tatiyopi āgantvāva jānāti – ‘‘dve paṭhamaṃ āgatā, ahaṃ pacchato’’ti.
The third one also, upon arriving, knows: "Two came first, I am behind."
Vị thứ ba cũng vừa đến đã biết: "Hai vị đã về trước, tôi là người đến sau."
Sopi dutiyatthero viya bhuñjitvā katabhattakicco pattaṃ dhovitvā vodakaṃ katvā thavikāya osāpetvā āsanāni ukkhipitvā paṭisāmeti; pānīyaghaṭe vā paribhojanīyaghaṭe vā avasesaṃ udakaṃ chaḍḍetvā ghaṭe nikujjitvā avakkārapātiyaṃ sace avasesabhattaṃ hoti, taṃ vuttanayena jahitvā pātiṃ dhovitvā paṭisāmeti; bhattaggaṃ sammajjati.
He too, having eaten like the second elder and finished his meal, washes his bowl, makes it dry, puts it in its bag, and then takes up the seats and puts them away. If there is any remaining water in the pot for drinking water or the pot for water for general use, he throws it out and turns the pots upside down. If there is any leftover food in the refuse-bowl, he discards it in the prescribed manner, washes the bowl, and puts it away. He sweeps the dining hall.
Vị ấy cũng ăn như vị trưởng lão thứ hai, sau khi hoàn tất bữa ăn, rửa bát, làm cho bát khô ráo, cho vào túi, rồi dọn dẹp chỗ ngồi; đổ nước còn lại trong bình nước uống hoặc bình nước dùng, úp bình lại; nếu có cơm thừa trong bát đựng cơm thừa, thì bỏ đi như đã nói, rửa bát rồi cất đi; quét dọn phòng ăn.
Tato kacavaraṃ chaḍḍetvā sammajjaniṃ ukkhipitvā upacikāhi muttaṭṭhāne ṭhapetvā pattacīvaramādāya vasanaṭṭhānaṃ pavisati.
Then, having thrown away the rubbish, he takes the broom and places it in a place free from termites, and taking his bowl and robe, he enters his living place.
Sau đó, đổ rác, cất chổi vào chỗ không bị mối mọt, rồi cầm bát và y đi về chỗ ở của mình.
Idaṃ therānaṃ bahivihāre araññe bhattakiccakaraṇaṭṭhāne bhojanasālāyaṃ vattaṃ.
This is the duty of the elders in the dining hall, in the place where the meal is taken, in the forest outside the monastery.
Đây là bổn phận của các vị trưởng lão ở ngoài tịnh xá, trong rừng, tại chỗ ăn cơm, trong phòng ăn.
Idaṃ sandhāya, ‘‘yo pacchā’’tiādi vuttaṃ.
With reference to this, "Whoever is last," and so on, was said.
Nói "yo pacchā" (người đến sau) và tiếp theo là để chỉ điều này.
Yo passatītiādi pana nesaṃ antovihāre vattanti veditabbaṃ.
But as for Whoever sees... and so on, it should be understood as their duty inside the monastery.
Còn "yo passati" (người nào thấy) và tiếp theo, thì nên hiểu là bổn phận của các vị ấy ở trong tịnh xá.
Tattha vaccaghaṭanti ācamanakumbhiṃ.
Therein, pot for the privy means the jar for washing.
Trong đó, "vaccaghaṭaṃ" là bình nước vệ sinh.
Rittanti rittakaṃ.
Empty means empty of water.
"Rittaṃ" là trống rỗng.
Tucchanti tasseva vevacanaṃ.
Vacant is a synonym for that very same word.
"Tucchaṃ" là từ đồng nghĩa của nó.
Avisayhanti ukkhipituṃ asakkuṇeyyaṃ, atibhāriyaṃ.
Too heavy to be lifted by one person means unable to be lifted, very heavy.
"Avisayhaṃ" là không thể nhấc lên được, quá nặng.
Hatthavikārenāti hatthasaññāya.
By a gesture of the hand means by a hand signal.
"Hatthavikārena" là bằng cử chỉ tay.
Te kira pānīyaghaṭādīsu yaṃkiñci tucchakaṃ gahetvā pokkharaṇiṃ gantvā anto ca bahi ca dhovitvā udakaṃ parissāvetvā tīre ṭhapetvā aññaṃ bhikkhuṃ hatthavikārena āmantenti, odissa vā anodissa vā saddaṃ na karonti.
It is said that they, taking any empty pot, such as one for drinking water, go to the pond, wash it inside and out, filter water, place it on the bank, and then summon another bhikkhu by a gesture of the hand; they make no sound, whether specific or non-specific.
Các vị ấy cầm bất cứ bình nước uống nào trống rỗng, đi đến ao, rửa sạch cả trong lẫn ngoài, lọc nước, đặt bình lên bờ, rồi ra hiệu cho vị Tỳ-khưu khác bằng cử chỉ tay, không phát ra tiếng nói có chủ ý hay không chủ ý.
Kasmā odissa saddaṃ na karonti?
Why do they not make a specific sound?
Tại sao không phát ra tiếng nói có chủ ý?
Taṃ bhikkhuṃ saddo bādheyyāti.
Because the sound might disturb that bhikkhu.
Vì tiếng nói có thể làm phiền vị Tỳ-khưu đó.
Kasmā anodissa saddaṃ na karonti?
Why do they not make a non-specific sound?
Tại sao không phát ra tiếng nói không chủ ý?
Anodissa sadde dinne, ‘‘ahaṃ pure, ahaṃ pure’’ti dvepi nikkhameyyuṃ, tato dvīhi kattabbakamme tatiyassa kammacchedo bhaveyya.
If a non-specific sound were made, both might come out, saying, "I'll go first, I'll go first," and then, in a task to be done by two, the third one's work would be interrupted.
Nếu phát ra tiếng nói không chủ ý, cả hai vị đều có thể đi ra, nói: "Tôi trước, tôi trước," và như vậy công việc của người thứ ba sẽ bị gián đoạn.
Saṃyatapadasaddo pana hutvā aparassa bhikkhuno divāṭṭhānasantikaṃ gantvā tena diṭṭhabhāvaṃ ñatvā hatthasaññaṃ karoti, tāya saññāya itaro āgacchati, tato dve janā hatthena hatthaṃ saṃsibbantā dvīsu hatthesu ṭhapetvā upaṭṭhapenti.
But, walking with restrained footsteps, one goes near the other bhikkhu's daytime dwelling, and knowing that one has been seen by him, one makes a hand signal. By that signal, the other comes. Then the two, linking hand with hand, place it on their two hands and set it up.
Tuy nhiên, vị ấy đi đến gần chỗ nghỉ ban ngày của vị Tỳ-khưu khác với bước chân nhẹ nhàng, biết rằng vị ấy đã thấy mình, rồi ra hiệu bằng tay; vị kia đến theo hiệu đó, rồi hai người cùng nắm tay nhau, đặt bình lên hai tay và mang đi.
Taṃ sandhāyāha – ‘‘hatthavikārena dutiyaṃ āmantetvā hatthavilaṅghakena upaṭṭhapemā’’ti.
Referring to this, he said: "we summon the second by a gesture of the hand and, with our hands interlocked, we set it up."
Nói "hatthavikārena dutiyaṃ āmantetvā hatthavilaṅghakena upaṭṭhapemā" (chúng tôi ra hiệu cho vị thứ hai bằng cử chỉ tay và mang bình đi bằng cách nắm tay nhau) là để chỉ điều đó.
Pañcāhikaṃ kho panāti cātuddase pannarase aṭṭhamiyanti idaṃ tāva pakatidhammassavanameva, taṃ akhaṇḍaṃ katvā pañcame pañcame divase dve therā nātivikāle nhāyitvā anuruddhattherassa vasanaṭṭhānaṃ gacchanti.
Every five days: on the fourteenth, fifteenth, and eighth days—this is the regular Dhamma hearing—without fail, on the fifth day, the two elders, having bathed not too late, go to the Venerable Anuruddha's dwelling place.
"Pañcāhikaṃ kho pana" (cứ năm ngày một lần) – điều này chỉ là việc nghe Pháp thông thường vào ngày 14, 15 và mùng 8. Để làm cho việc này không bị gián đoạn, cứ mỗi năm ngày, hai vị trưởng lão tắm rửa vào thời điểm không quá sớm, rồi đi đến chỗ ở của trưởng lão Anuruddha.
Tattha tayopi nisīditvā tiṇṇaṃ piṭakānaṃ aññatarasmiṃ aññamaññaṃ pañhaṃ pucchanti, aññamaññaṃ vissajjenti, tesaṃ evaṃ karontānaṃyeva aruṇaṃ uggacchati.
There, the three of them sit down and ask each other questions on one of the three Piṭakas; they answer each other, and as they do so, the dawn breaks.
Ở đó, cả ba vị ngồi xuống, hỏi và giải đáp các câu hỏi về một trong ba tạng Pāli cho nhau, và cứ như thế cho đến khi bình minh ló dạng.
Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
It was with reference to this that this was said.
Điều này được nói đến để chỉ điều đó.
Ettāvatā therena bhagavatā appamādalakkhaṇaṃ pucchitena pamādaṭṭhānesuyeva appamādalakkhaṇaṃ vissajjitaṃ hoti.
By this much, the elder, having been asked by the Blessed One about the characteristic of diligence, has answered with the characteristic of diligence precisely in situations where heedlessness could occur.
Cho đến đây, vị trưởng lão đã được Đức Thế Tôn hỏi về dấu hiệu của sự không phóng dật, đã giải đáp về dấu hiệu của sự không phóng dật ngay tại những chỗ có thể xảy ra sự phóng dật.
Aññesañhi bhikkhūnaṃ bhikkhācāraṃ pavisanakālo, nikkhamanakālo, nivāsanaparivattanaṃ, cīvarapārupanaṃ, antogāme piṇḍāya caraṇaṃ dhammakathanaṃ, anumodanaṃ, gāmato nikkhamitvā bhattakiccakaraṇaṃ, pattadhovanaṃ, pattaosāpanaṃ, pattacīvarapaṭisāmananti papañcakaraṇaṭṭhānāni etāni.
For other bhikkhus, the time of entering for almsround, the time of leaving, changing the lower robe, putting on the upper robe, wandering for alms in the village, giving a Dhamma talk, giving the blessing, taking the meal after leaving the village, washing the bowl, putting away the bowl, and putting away the bowl and robe—these are all occasions for proliferation.
Đối với các Tỳ-khưu khác, những thời điểm này là những nơi có thể gây ra sự phóng dật: thời điểm đi khất thực, thời điểm trở về, thay đổi y, đắp y, đi khất thực trong làng, thuyết pháp, tùy hỷ, ra khỏi làng để ăn cơm, rửa bát, cất bát, cất giữ bát và y.
Tasmā thero amhākaṃ ettakaṃ ṭhānaṃ muñcitvā pamādakālo nāma natthīti dassento pamādaṭṭhānesuyeva appamādalakkhaṇaṃ vissajjesi.
Therefore, the elder, showing, "For us, apart from this much, there is no time for heedlessness," answered with the mark of heedfulness precisely in the areas of heedlessness.
Vì vậy, vị Trưởng lão đã chỉ rõ đặc tính của sự không phóng dật chính trong những trường hợp dễ phóng dật, để cho chúng ta thấy rằng không có thời gian nào là thời gian phóng dật, trừ những trường hợp này.
328. Athassa bhagavā sādhukāraṃ datvā paṭhamajjhānaṃ pucchanto puna atthi pana votiādimāha.
Then, having given his approval, the Blessed One, wishing to ask about the first jhāna, again said, “But is there for you...” and so on.
328. Sau đó, Đức Thế Tôn đã tán thán vị ấy và hỏi về sơ thiền, rồi lại nói: “Này các Tôn giả, có chăng…” (atthi pana vo).
Tattha uttari manussadhammāti manussadhammato uttari.
Therein, a superhuman state means beyond the state of humans.
Trong đó, “pháp siêu nhân” (uttari manussadhammā) có nghĩa là vượt trên pháp của loài người.
Alamariyañāṇadassanavisesoti ariyabhāvakaraṇasamattho ñāṇaviseso.
A special knowledge and vision worthy of the noble ones means a special knowledge capable of making one a noble one.
“Sự đặc biệt của tri kiến thánh đủ” (alamariyañāṇadassanaviseso) là một loại trí tuệ đặc biệt có khả năng tạo nên trạng thái thánh nhân.
Kiñhi no siyā, bhanteti kasmā, bhante, nādhigato bhavissati, adhigatoyevāti.
Why would there not be for us, venerable sir? means: why would it not have been attained, venerable sir? It has surely been attained.
“Bạch Thế Tôn, tại sao chúng con lại không đạt được?” (Kiñhi no siyā, bhante) có nghĩa là: “Bạch Thế Tôn, tại sao lại không thể đạt được? Chúng con đã đạt được rồi.”
Yāva devāti yāva eva.
As much as means just as much as.
“Cho đến chư thiên” (yāva devā) có nghĩa là “chỉ đến chừng đó thôi.”
329. Evaṃ paṭhamajjhānādhigame byākate dutiyajjhānādīni pucchanto etassa pana votiādimāha.
Thus, when the attainment of the first jhāna was declared, wishing to ask about the second jhāna and so on, he said, “But for this…” and so on.
329. Khi sự chứng đắc sơ thiền đã được tuyên bố như vậy, Đức Thế Tôn hỏi về nhị thiền và các thiền khác, rồi nói: “Và này các Tôn giả, đối với điều này…” (etassa pana vo) v.v.
Tattha samatikkamāyāti samatikkamatthāya.
Therein, for the overcoming means for the purpose of overcoming.
Trong đó, “để vượt qua” (samatikkamāya) có nghĩa là “vì mục đích vượt qua.”
Paṭippassaddhiyāti paṭippassaddhatthāya.
For the calming means for the purpose of calming.
“Để làm lắng dịu” (paṭippassaddhiyā) có nghĩa là “vì mục đích làm lắng dịu.”
Sesaṃ sabbattha vuttanayeneva veditabbaṃ.
The rest should be understood in every case in the way that has been explained.
Phần còn lại phải được hiểu theo cách đã nói ở khắp mọi nơi.
Pacchimapañhe pana lokuttarañāṇadassanavasena adhigataṃ nirodhasamāpattiṃ pucchanto alamariyañāṇadassanavisesoti āha.
In the final question, however, wishing to ask about the attainment of cessation (nirodhasamāpatti), which is attained through the means of supramundane knowledge and vision, he said, a special knowledge and vision worthy of the noble ones.
Tuy nhiên, trong câu hỏi cuối cùng, khi hỏi về sự nhập Diệt Thọ Tưởng Định (nirodhasamāpatti) đã đạt được nhờ tri kiến siêu thế (lokuttarañāṇadassanavasena), Đức Thế Tôn đã nói: “Sự đặc biệt của tri kiến thánh đủ” (alamariyañāṇadassanaviseso).
Theropi pucchānurūpeneva byākāsi.
The elder also answered in accordance with the question.
Vị Trưởng lão cũng đã trả lời phù hợp với câu hỏi.
Tattha yasmā vedayitasukhato avedayitasukhaṃ santataraṃ paṇītataraṃ hoti, tasmā aññaṃ phāsuvihāraṃ uttaritaraṃ vā paṇītataraṃ vā na samanupassāmāti āha.
Therein, because the bliss without feeling is calmer and more sublime than the bliss with feeling, he said, we do not see another comfortable abiding that is higher or more sublime.
Trong đó, vì sự an lạc không có cảm thọ (avedayitasukha) thì tĩnh lặng hơn và vi diệu hơn sự an lạc có cảm thọ (vedayitasukha), nên Ngài đã nói: “Chúng con không thấy có sự an trú nào khác cao hơn hay vi diệu hơn” (aññaṃ phāsuvihāraṃ uttaritaraṃ vā paṇītataraṃ vā na samanupassāmā).
330. Dhammiyā kathāyāti sāmaggirasānisaṃsappaṭisaṃyuttāya dhammiyā kathāya.
With a talk on the Dhamma means with a talk on the Dhamma connected with the benefits of the quality of harmony.
330. “Với bài pháp thoại” (dhammiyā kathāya) có nghĩa là với bài pháp thoại liên quan đến lợi ích của sự hòa hợp.
Sabbepi te catūsu saccesu pariniṭṭhitakiccā, tena tesaṃ paṭivedhatthāya kiñci kathetabbaṃ natthi.
All of them had completed their duties regarding the four truths; therefore, there was nothing to be said for their penetration of them.
Tất cả các vị ấy đều đã hoàn thành phận sự trong Tứ Thánh Đế, do đó không có gì cần phải thuyết giảng cho các vị ấy về sự thâm nhập (Tứ Thánh Đế).
Sāmaggirasena pana ayañca ayañca ānisaṃsoti sāmaggirasānisaṃsameva nesaṃ bhagavā kathesi.
But regarding the quality of harmony, the Blessed One spoke to them only of the benefits of the quality of harmony, saying, “This and this is the benefit.”
Tuy nhiên, Đức Thế Tôn đã giảng cho các vị ấy về lợi ích của sự hòa hợp, rằng: “Lợi ích này và lợi ích này là của sự hòa hợp.”
Bhagavantaṃ anusaṃyāyitvāti anugantvā.
After following the Blessed One means after going along with him.
“Đi theo sau Đức Thế Tôn” (bhagavantaṃ anusaṃyāyitvā) có nghĩa là đi theo.
Te kira bhagavato pattacīvaraṃ gahetvā thokaṃ agamaṃsu, atha bhagavā vihārassa pariveṇapariyantaṃ gatakāle, ‘‘āharatha me pattacīvaraṃ, tumhe idheva tiṭṭhathā’’ti pakkāmi.
It is said that they took the Blessed One’s bowl and robe and went a short distance. Then, when the Blessed One had reached the edge of the monastery's precinct, he departed, saying, “Bring my bowl and robe. You stay right here.”
Các vị ấy đã cầm bát và y của Đức Thế Tôn và đi theo một đoạn, rồi khi Đức Thế Tôn đến cuối khuôn viên tu viện, Ngài nói: “Hãy mang bát và y lại cho Ta, các con hãy ở lại đây,” rồi Ngài rời đi.
Tato paṭinivattitvāti tato ṭhitaṭṭhānato nivattitvā.
After returning from there means after turning back from the place where they were standing.
“Sau đó quay trở lại” (tato paṭinivattitvā) có nghĩa là quay trở lại từ chỗ đã đứng.
Kiṃ nu kho mayaṃ āyasmatoti bhagavantaṃ nissāya pabbajjādīni adhigantvāpi attano guṇakathāya aṭṭiyamānā adhigamappicchatāya āhaṃsu.
What now, venerable ones… Having attained ordination and so forth by relying on the Blessed One, yet being weary of speaking of their own qualities, they spoke out of a desire for little attainment.
“Chúng con nghĩ gì về Tôn giả?” (Kiṃ nu kho mayaṃ āyasmato) là lời các vị ấy nói, vì các vị ấy đã đạt được tất cả các phẩm chất như xuất gia nhờ Đức Thế Tôn, nhưng lại chán ghét việc nói về công đức của mình, và vì các vị ấy có ít dục vọng về sự chứng đắc.
Imāsañca imāsañcāti paṭhamajjhānādīnaṃ lokiyalokuttarānaṃ.
Of these and those refers to the mundane and supramundane states, beginning with the first jhāna.
“Của những điều này và những điều này” (imāsañca imāsañcā) là của sơ thiền và các thiền khác, cả thế gian và siêu thế.
Cetasā ceto paricca viditoti ajja me āyasmanto lokiyasamāpattiyā vītināmesuṃ, ajja lokuttarāyāti evaṃ cittena cittaṃ paricchinditvā viditaṃ.
Known by encompassing mind with mind means it was known by defining their minds with my mind in this way: “Today these venerable ones spent the time with a mundane attainment, today with a supramundane one.”
“Đã biết rõ tâm của vị ấy bằng tâm của mình” (cetasā ceto paricca vidito) có nghĩa là: “Hôm nay các Tôn giả này đã trải qua các thiền định thế gian, hôm nay đã trải qua các thiền định siêu thế,” như vậy, đã biết rõ tâm của vị ấy bằng tâm của mình.
Devatāpi meti, bhante anuruddha, ajja ayyo nandiyatthero, ajja ayyo kimilatthero imāya ca imāya ca samāpattiyā vītināmesīti evamārocesunti attho.
And the deities to me… The meaning is: they informed me, saying, “Venerable Anuruddha, today the noble Elder Nandiya spent the time with this and that attainment; today the noble Elder Kimila spent the time with this and that attainment.”
“Và chư thiên” (Devatāpi me) có nghĩa là: “Bạch Trưởng lão Anuruddha, hôm nay Trưởng lão Nandiya, hôm nay Trưởng lão Kimila đã trải qua thiền định này và thiền định này,” chư thiên đã báo cáo như vậy.
Pañhābhipuṭṭhenāti tampi mayā sayaṃ viditanti vā devatāhi ārocitanti vā ettakeneva mukhaṃ me sajjanti kathaṃ samuṭṭhāpetvā apuṭṭheneva me na kathitaṃ.
Being questioned means: that was known by me myself, or it was told to me by the deities. With just that much, I would be prepared to speak, but I did not speak without being asked after having initiated the talk.
“Được hỏi về vấn đề” (Pañhābhipuṭṭhenā) có nghĩa là: “Điều đó tôi tự biết” hoặc “chư thiên đã báo cho tôi biết,” chỉ với chừng đó, tôi đã mở lời, nhưng tôi không nói khi không được hỏi.
Bhagavatā pana pañhābhipuṭṭhena pañhaṃ abhipucchitena satā byākataṃ, tatra me kiṃ na rocathāti āha.
However, being questioned by the Blessed One, having been thoroughly asked the question, I answered. In that, what did you not approve of in me?, he said.
Đức Thế Tôn đã trả lời khi được hỏi về vấn đề, khi được hỏi về vấn đề, vậy thì điều gì trong đó mà các con không hài lòng? Đức Thế Tôn đã nói như vậy.
331. Dīghoti ‘‘maṇi māṇivaro dīgho, atho serīsako sahā’’ti (dī. ni. 3.293) evaṃ āgato aṭṭhavīsatiyā yakkhasenāpatīnaṃ abbhantaro eko devarājā.
Dīgha is a deva king, one among the twenty-eight yakkha generals who came as stated in the passage, “The glorious gem is long (Dīgha), and also Serīsaka together.”
331. “Dīgha” là một vị thiên vương trong số hai mươi tám vị tướng quân Dạ-xoa, được đề cập như trong câu: “Viên ngọc quý Dīgha, và Serīsaka, Saha…”
Parajanoti tasseva yakkhassa nāmaṃ.
Parajana is the name of that same yakkha.
“Parajana” là tên của chính vị Dạ-xoa đó.
Yena bhagavā tenupasaṅkamīti so kira vessavaṇena pesito etaṃ ṭhānaṃ gacchanto bhagavantaṃ sayaṃ pattacīvaraṃ gahetvā giñjakāvasathato gosiṅgasālavanassa antare disvā bhagavā attanā pattacīvaraṃ gahetvā gosiṅgasālavane tiṇṇaṃ kulaputtānaṃ santikaṃ gacchati.
He approached the Blessed One... It is said that, having been sent by Vessavaṇa and while going to a certain place, he saw the Blessed One between the Brick Hall and the Gosiṅga Sāla Tree Wood, carrying his own bowl and robe. The Blessed One, carrying his own bowl and robe, is going to the presence of the three clansmen in the Gosiṅga Sāla Tree Wood.
“Đến chỗ Đức Thế Tôn” (Yena Bhagavā tenupasaṅkamī) – vị Dạ-xoa đó, được Vessavaṇa sai đi đến chỗ này, khi đi ngang qua, đã thấy Đức Thế Tôn đang cầm bát và y của chính Ngài, đi từ Giñjakāvasatha đến giữa rừng Sāla của Gosiṅga, để đến chỗ ba thiện nam tử đang ở trong rừng Sāla của Gosiṅga.
Ajja mahatī dhammadesanā bhavissati.
Today there will be a great Dhamma discourse.
Hôm nay sẽ có một bài pháp rất lớn.
Mayāpi tassā desanāya bhāginā bhavitabbanti adissamānena kāyena satthu padānupadiko gantvā avidūre ṭhatvā dhammaṃ sutvā satthari gacchantepi na gato, – ‘‘ime therā kiṃ karissantī’’ti dassanatthaṃ pana tattheva ṭhito.
I too must be a partaker in that discourse. Thinking this, with an invisible body, he followed in the Master’s footsteps, stood not far away, and listened to the Dhamma. Even when the Master was leaving, he did not go, but stood right there to see, “What will these elders do?”
“Ta cũng phải là người được chia sẻ bài pháp đó.” Với ý nghĩ đó, vị ấy đã đi theo từng bước chân của Đức Đạo Sư với thân không hiển lộ, đứng ở một nơi không xa, nghe pháp, và khi Đức Đạo Sư rời đi, vị ấy cũng không rời đi – mà vẫn ở lại đó để xem “các vị Trưởng lão này sẽ làm gì.”
Atha te dve there anuruddhattheraṃ paliveṭhente disvā, – ‘‘ime therā bhagavantaṃ nissāya pabbajjādayo sabbaguṇe adhigantvāpi bhagavatova maccharāyanti, na sahanti, ativiya nilīyanti paṭicchādenti, na dāni tesaṃ paṭicchādetuṃ dassāmi, pathavito yāva brahmalokā etesaṃ guṇe pakāsessāmī’’ti cintetvā yena bhagavā tenupasaṅkami.
Then, seeing the two elders questioning the Elder Anuruddha, he thought: "These elders, having attained all qualities such as ordination by relying on the Blessed One, are still possessive towards the Blessed One himself. They do not tolerate it. They are extremely reserved, they conceal. Now, I will not let them conceal. From the earth up to the Brahmā world, I will proclaim their qualities." Thinking thus, he approached the Blessed One.
Sau đó, khi thấy hai vị Trưởng lão kia đang bao quanh Trưởng lão Anuruddha, vị ấy nghĩ: “Các vị Trưởng lão này, dù đã đạt được tất cả các phẩm chất như xuất gia nhờ Đức Thế Tôn, nhưng lại ganh tị với Đức Thế Tôn, không chịu đựng được, che giấu quá kỹ, không để lộ ra. Bây giờ ta sẽ không cho phép các vị ấy che giấu nữa, ta sẽ công bố công đức của các vị ấy từ mặt đất cho đến cõi Phạm thiên.” Với ý nghĩ đó, vị ấy đã đến chỗ Đức Thế Tôn.
Lābhā vata, bhanteti ye, bhante, vajjiraṭṭhavāsino bhagavantañca ime ca tayo kulaputte passituṃ labhanti, vandituṃ labhanti, deyyadhammaṃ dātuṃ labhanti, dhammaṃ sotuṃ labhanti, tesaṃ lābhā, bhante, vajjīnanti attho.
A gain indeed, venerable sir... The meaning is: venerable sir, those inhabitants of the Vajji country who get to see the Blessed One and these three clansmen, who get to pay homage, who get to give requisites, who get to hear the Dhamma—for them it is a gain, venerable sir, for the Vajjis.
“Thật là may mắn, bạch Thế Tôn” (Lābhā vata, bhante) có nghĩa là: “Bạch Thế Tôn, những người dân xứ Vajjī nào được thấy Đức Thế Tôn và ba thiện nam tử này, được đảnh lễ, được dâng cúng dường, được nghe pháp, thì thật là may mắn cho họ, bạch Thế Tôn, những người Vajjī ấy.”
Saddaṃ sutvāti so kira attano yakkhānubhāvena mahantaṃ saddaṃ katvā sakalaṃ vajjiraṭṭhaṃ ajjhottharanto taṃ vācaṃ nicchāresi.
Having heard the sound... It is said that with his yakkha power, he made a great sound and uttered that speech, enveloping the entire Vajji country.
“Nghe tiếng” (Saddaṃ sutvā) – vị Dạ-xoa đó, với oai lực của Dạ-xoa, đã tạo ra một tiếng động lớn, bao trùm toàn bộ xứ Vajjī, và phát ra lời nói đó.
Tena cassa tesu rukkhapabbatādīsu adhivatthā bhummā devatā saddaṃ assosuṃ.
And because of that, the earth-deities dwelling in those trees, mountains, and so on, heard his sound.
Do đó, các vị địa cư thiên trú ngụ trên cây cối, núi non v.v. đã nghe thấy tiếng đó.
Taṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘saddaṃ sutvā’’ti.
It was said with reference to this: "having heard the sound."
Nói về điều đó, câu “nghe tiếng” đã được nói đến.
Anussāvesunti mahantaṃ saddaṃ sutvā sāvesuṃ.
They announced means that having heard the great sound, they proclaimed it.
“Đã làm cho nghe” (Anussāvesuṃ) có nghĩa là đã nghe thấy tiếng động lớn và làm cho người khác nghe thấy.
Esa nayo sabbattha.
This is the method everywhere.
Cách hiểu này áp dụng cho tất cả các trường hợp.
Yāva brahmalokāti yāva akaniṭṭhabrahmalokā.
Up to the Brahmā world means up to the Akaniṭṭha Brahmā world.
“Cho đến cõi Phạm thiên” (Yāva brahmalokā) có nghĩa là cho đến cõi Phạm thiên Akanittha.
Tañcepi kulanti, ‘‘amhākaṃ kulato nikkhamitvā ime kulaputtā pabbajitā evaṃ sīlavanto guṇavanto ācārasampannā kalyāṇadhammā’’ti evaṃ tañcepi kulaṃ ete tayo kulaputte pasannacittaṃ anussareyyāti evaṃ sabbattha attho daṭṭhabbo.
And that family… The meaning should be seen everywhere in this way: “These clansmen who went forth from our family and were ordained are so virtuous, so endowed with qualities, so accomplished in conduct, and have such wholesome states.” In this way, if that family were to recollect these three clansmen with a mind of faith.
“Nếu gia đình đó” (Tañcepi kulaṃ) có nghĩa là: “Những thiện nam tử này đã xuất gia từ gia đình của chúng ta, họ có giới hạnh như vậy, có phẩm chất như vậy, có hành vi tốt đẹp, có thiện pháp,” như vậy, nếu gia đình đó với tâm thanh tịnh nhớ đến ba thiện nam tử này, thì ý nghĩa này phải được hiểu ở khắp mọi nơi.
Iti bhagavā yathānusandhināva desanaṃ niṭṭhapesīti.
Thus, the Blessed One concluded the discourse following the natural sequence.
Như vậy, Đức Thế Tôn đã kết thúc bài thuyết pháp theo đúng mạch lạc.