Apadāna-aṭṭhakathā

5

Ganthārambhakathā

Introduction to the Text

Lời Mở Đầu của Quyển Sách

6

Vanditvā sirasā seṭṭhaṃ, buddhamappaṭipuggalaṃ;

Having bowed down with my head to the Buddha, the Supreme One, the peerless person;

Đảnh lễ bằng đầu Đức Phật tối thượng, bậc vô song;

7

Ñeyyasāgaramuttiṇṇaṃ, tiṇṇaṃ saṃsārasāgaraṃ.

Who has crossed the ocean of the knowable, and crossed the ocean of saṃsāra.

Đã vượt qua biển sở tri, đã vượt qua biển luân hồi.

8

Tatheva paramaṃ santaṃ, gambhīraṃ duddasaṃ aṇuṃ;

And likewise, to the Dhamma, which is supremely peaceful, profound, difficult to see, subtle;

Cũng vậy, (đảnh lễ) Pháp tối thượng an tịnh, thâm sâu, khó thấy, vi tế;

9

Bhavābhavakaraṃ suddhaṃ, dhammaṃ sambuddhapūjitaṃ.

Which leads to the cessation of existence and non-existence, pure, honored by the Perfectly Enlightened One.

Thanh tịnh, tạo ra hữu và vô hữu, Pháp được Đức Chánh Đẳng Giác tôn kính.

10

Tatheva anaghaṃ saṅghaṃ, asaṅgaṃ saṅghamuttamaṃ;

And likewise, to the faultless Saṅgha, the unattached, the supreme Saṅgha;

Cũng vậy, (đảnh lễ) Tăng đoàn vô cấu, vô chấp, Tăng đoàn tối thượng;

11

Uttamaṃ dakkhiṇeyyānaṃ, santindriyamanāsavaṃ.

The foremost of those worthy of offerings, whose faculties are tranquil, who are taintless.

Bậc tối thượng đáng thọ nhận lễ vật, với các căn an tịnh, vô lậu.

12

Katena tassa etassa, paṇāmena visesato;

By this act, by this special homage,

Với sự đảnh lễ đặc biệt này đã được thực hiện;

13

Ratanattaye visesena, visesassādarena me.

Which I have performed with special reverence for the Triple Gem.

Với sự tôn kính đặc biệt của tôi đối với Tam Bảo.

14

Therehi dhīradhīrehi, āgamaññūhi viññubhi;

By the wise and resolute Elders, who are learned in the Āgama and discerning;

Bởi các trưởng lão có trí tuệ kiên định, thông thạo kinh điển, những bậc hiền trí;

15

‘‘Apadānaṭṭhakathā bhante, kātabbā’’ti visesato.

I have been repeatedly requested with great reverence, saying, ‘‘Venerable Sir, the Apadāna Commentary should be composed.’’

Đặc biệt (đã thỉnh cầu): “Bạch ngài, cần phải biên soạn Chú Giải Apadāna.”

16

Punappunādareneva, yācitohaṃ yasassibhi;

Because I have been requested repeatedly with reverence by those glorious ones;

Tôi đã được các bậc danh tiếng thỉnh cầu nhiều lần với lòng tôn kính;

17

Tasmāhaṃ sāpadānassa, apadānassasesato.

Therefore, I shall illuminate the Apadāna, along with its stories, completely.

Vì vậy, tôi sẽ làm sáng tỏ toàn bộ Apadāna với những câu chuyện về tiền kiếp,

18

Visesanayadīpassa, dīpissaṃ piṭakattaye;

I shall illuminate it as a lamp of special method, within the three Piṭakas;

Là ngọn đèn của những phương pháp đặc biệt trong Tam Tạng;

19

Yathā pāḷinayeneva, atthasaṃvaṇṇanaṃ subhaṃ.

So that the beautiful explanation of the meaning may be in accordance with the Pāḷi method.

Để có một bản giải thích ý nghĩa tốt đẹp theo phương pháp của kinh điển.

20

Kena kattha kadā cetaṃ, bhāsitaṃ dhammamuttamaṃ;

By whom, where, and when was this supreme Dhamma taught;

Pháp tối thượng này do ai, ở đâu, khi nào đã được thuyết giảng;

21

Kimatthaṃ bhāsitañcetaṃ, etaṃ vatvā vidhiṃ tato.

And for what purpose was it taught? Having stated this, then the method.

Và vì mục đích gì mà Pháp này được thuyết giảng, sau khi nói về phương pháp đó.

22

Nidānesu kosallatthaṃ, sukhuggahaṇadhāraṇaṃ;

For skill in the introductions, for ease of learning and retention;

Để thành thạo các sự tích, dễ nắm giữ và ghi nhớ;

23

Tasmā taṃ taṃ vidhiṃ vatvā, pubbāparavisesitaṃ.

Therefore, having stated that method, which distinguishes the prior and subsequent.

Vì vậy, sau khi nói về phương pháp đó, với những chi tiết trước và sau.

24

Purā sīhaḷabhāsāya, porāṇaṭṭhakathāya ca;

Because the ancient commentary, previously written in the Sinhala language,

Trước đây, chú giải cổ bằng tiếng Sinhala;

25

Ṭhapitaṃ taṃ na sādheti, sādhūnaṃ icchiticchitaṃ.

Does not satisfy the desired wishes of the good ones.

Đã được biên soạn, nhưng không đáp ứng được mong muốn của các bậc thiện trí.

26

Tasmā tamupanissāya, porāṇaṭṭhakathānayaṃ;

Therefore, relying on that ancient commentary's method;

Vì vậy, dựa vào phương pháp của chú giải cổ,

27

Vivajjetvā viruddhatthaṃ, visesatthaṃ pakāsayaṃ;

Rejecting meanings that are contradictory, and revealing special meanings;

Tránh những ý nghĩa mâu thuẫn, làm sáng tỏ những ý nghĩa đặc biệt;

28

Visesavaṇṇanaṃ seṭṭhaṃ, karissāmatthavaṇṇananti.

I shall compose this excellent explanation, this commentary on the meaning.

Tôi sẽ biên soạn một bản giải thích ý nghĩa tối thượng, đặc biệt.

29

Nidānakathā

Introduction

Câu Chuyện Nhân Duyên

30

‘‘Kena kattha kadā cetaṃ, bhāsitaṃ dhammamuttama’’nti ca, ‘‘karissāmatthavaṇṇana’’nti ca paṭiññātattā sā panāyaṃ apadānassatthavaṇṇanā dūrenidānaṃ, avidūrenidānaṃ, santikenidānanti imāni tīṇi nidānāni dassetvā vaṇṇiyamānā ye naṃ suṇanti, tehi samudāgamato paṭṭhāya viññātattā yasmā suṭṭhu viññātā nāma hoti, tasmā naṃ tāni nidānāni dassetvāva vaṇṇayissāma.

Since it has been promised, ‘‘By whom, where, and when was this supreme Dhamma taught’’ and ‘‘I shall compose this commentary on the meaning,’’ this commentary on the meaning of the Apadāna, when explained by presenting these three introductions—the remote introduction, the not-so-remote introduction, and the proximate introduction—becomes well-understood by those who hear it, from the very beginning of its origin. Therefore, we shall explain it by presenting these introductions.

Vì đã tuyên bố rằng “Pháp tối thượng này do ai, ở đâu, khi nào đã được thuyết giảng” và “tôi sẽ biên soạn bản giải thích ý nghĩa”, nên bản giải thích ý nghĩa của Apadāna này, khi được giải thích sau khi trình bày ba nhân duyên là nhân duyên xa, nhân duyên gần và nhân duyên hiện tại, sẽ được những người lắng nghe hiểu rõ từ khi phát sinh cho đến nay, bởi vì nó sẽ được hiểu một cách tường tận. Vì vậy, chúng tôi sẽ giải thích nó sau khi trình bày các nhân duyên đó.

31

Tattha ādito tāva tesaṃ nidānānaṃ paricchedo veditabbo.

First, the demarcation of these introductions should be understood.

Trước hết, cần phải biết sự phân loại của các nhân duyên đó.

Dīpaṅkarapādamūlasmiñhi katābhinīhārassa mahāsattassa yāva vessantarattabhāvā cavitvā tusitapure nibbatti, tāva pavatto kathāmaggo dūrenidānaṃ nāma.

The narrative path that occurred from the time the Great Being made his aspiration at the feet of Dīpaṅkara Buddha until his rebirth in the Tusita heaven after passing away from the existence as Vessantara, is called the remote introduction.

Câu chuyện diễn ra từ khi Bồ Tát phát nguyện dưới chân Đức Phật Dīpaṅkara cho đến khi ngài từ bỏ kiếp Vessantara và tái sinh vào cõi trời Tusita, được gọi là nhân duyên xa.

Tusitabhavanato pana cavitvā yāva bodhimaṇḍe sabbaññutappatti, tāva pavatto kathāmaggo avidūrenidānaṃ nāma.

The narrative path that occurred from his passing away from the Tusita existence until his attainment of omniscience at the Bodhi Maṇḍa, is called the not-so-remote introduction.

Câu chuyện diễn ra từ khi ngài từ cõi trời Tusita giáng trần cho đến khi đạt được Nhất Thiết Trí tại Bồ Đề Đạo Tràng, được gọi là nhân duyên gần.

Santikenidānaṃ pana tesu tesu ṭhānesu viharato tasmiṃ tasmiṃyeva ṭhāne labbhatīti.

The proximate introduction, however, is found in each respective place where he resided.

Còn nhân duyên hiện tại thì được tìm thấy ở mỗi nơi khi (Đức Phật) trú ngụ tại những nơi khác nhau.

32

1. Dūrenidānakathā

1. The Remote Introduction

1. Câu Chuyện Nhân Duyên Xa

33

Tatridaṃ dūrenidānaṃ nāma – ito kira kappasatasahassādhikānaṃ catunnaṃ asaṅkhyeyyānaṃ matthake amaravatī nāma nagaraṃ ahosi.

Here is the remote introduction – It is said that at the head of four asaṅkheyya periods plus one hundred thousand aeons ago, there was a city named Amaravatī.

Đây là nhân duyên xa – Vào thời điểm cách đây hơn một trăm ngàn đại kiếp và bốn a-tăng-kỳ, có một thành phố tên là Amaravatī.

Tattha sumedho nāma brāhmaṇo paṭivasati, ubhato sujāto mātito ca pitito ca, saṃsuddhagahaṇiko yāva sattamā kulaparivaṭṭā, akkhitto anupakuṭṭho jātivādena, abhirūpo dassanīyo pāsādiko paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato.

There resided a brāhmaṇa named Sumedha, well-born on both sides, pure in lineage up to the seventh generation of ancestors, unblemished and unreproached by caste, handsome, good-looking, pleasing, endowed with supreme beauty of complexion.

Ở đó, có một Bà La Môn tên là Sumedha, xuất thân từ cả hai bên nội ngoại, dòng dõi thanh tịnh cho đến bảy đời tổ tiên, không bị chê bai, không bị chỉ trích về dòng tộc, có dung mạo đoan trang, dễ nhìn, đáng mến, được phú cho vẻ đẹp tối thượng.

So aññaṃ kammaṃ akatvā brāhmaṇasippameva uggaṇhi.

He did not engage in any other profession but learned the brāhmaṇa craft.

Ông không làm nghề khác mà chỉ học nghề Bà La Môn.

Tassa daharakāleyeva mātāpitaro kālamakaṃsu.

His parents passed away when he was still young.

Khi ông còn nhỏ, cha mẹ ông đã qua đời.

Athassa rāsivaḍḍhako amacco āyapotthakaṃ āharitvā suvaṇṇarajatamaṇimuttādibharite gabbhe vivaritvā ‘‘ettakaṃ te, kumāra, mātu santakaṃ, ettakaṃ pitu santakaṃ, ettakaṃ ayyakapayyakāna’’nti yāva sattamā kulaparivaṭṭā dhanaṃ ācikkhitvā ‘‘etaṃ paṭipajjāhī’’ti āha.

Then, his treasurer minister brought the account books, opened the storerooms filled with gold, silver, gems, pearls, and so forth, and informed him, ‘‘This much, young master, is from your mother, this much from your father, this much from your grandparents and great-grandparents,’’ detailing the wealth up to the seventh generation of ancestors, and said, ‘‘Take charge of this.’’

Sau đó, vị quan giữ kho bạc của ông mang sổ sách thu chi đến, mở các kho chứa đầy vàng, bạc, ngọc, châu báu, v.v., và nói: “Này công tử, đây là tài sản của mẹ ngài, đây là tài sản của cha ngài, đây là tài sản của ông bà ngài,” kể ra tài sản cho đến bảy đời tổ tiên, rồi nói: “Xin ngài hãy quản lý tài sản này.”

Sumedhapaṇḍito cintesi – ‘‘imaṃ dhanaṃ saṃharitvā mayhaṃ pitupitāmahādayo paralokaṃ gacchantā ekakahāpaṇampi gahetvā na gatā, mayā pana gahetvā gamanakāraṇaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti, so rañño ārocetvā nagare bheriṃ carāpetvā mahājanassa dānaṃ datvā tāpasapabbajjaṃ pabbaji.

Sumedha Paṇḍita thought, ‘‘My fathers and grandfathers, having accumulated this wealth, did not take even a single kahāpaṇa with them when they went to the other world. It is proper for me to do something that will allow me to take it with me.’’ So, he informed the king, had a drum beaten in the city, gave alms to the populace, and took up the ascetic's life.

Hiền giả Sumedha suy nghĩ: “Cha ông tôi đã tích lũy tài sản này nhưng khi về thế giới bên kia, không ai mang theo dù chỉ một đồng kahāpaṇa. Còn tôi, tôi phải làm sao để có thể mang theo khi ra đi.” Thế rồi, ông báo cho nhà vua biết, cho đánh trống khắp thành phố, bố thí cho đại chúng, rồi xuất gia làm đạo sĩ.

Imassa panatthassa āvibhāvatthaṃ imasmiṃ ṭhāne sumedhakathā kathetabbā.

Indeed, for the clarification of this meaning, the Sumedha story should be told in this place.

Để làm sáng tỏ ý nghĩa này, câu chuyện về Sumedha cần được kể ở đây.

Sā panesā kiñcāpi buddhavaṃse nirantaraṃ āgatāyeva, gāthābandhena pana āgatattā na suṭṭhu pākaṭā, tasmā taṃ antarantarā gāthāsambandhadīpakehi vacanehi saddhiṃ kathessāma.

Although this story is consistently found in the Buddhavamsa, it is not very clear due to its being in verse form. Therefore, we shall tell it with intervening words that elucidate the connection of the verses.

Mặc dù câu chuyện này đã được kể liên tục trong Buddhavaṃsa (Phật Sử), nhưng vì nó được trình bày dưới dạng kệ tụng nên không được rõ ràng lắm. Vì vậy, chúng tôi sẽ kể lại nó cùng với những lời giải thích xen kẽ để làm sáng tỏ mối liên hệ giữa các kệ tụng.

34

Sumedhakathā

The Story of Sumedha

Câu Chuyện Sumedha

35

Kappasatasahassādhikānañhi catunnaṃ asaṅkhyeyyānaṃ matthake dasahi saddehi avivittaṃ ‘‘amaravatī’’ti ca ‘‘amara’’nti ca laddhanāmaṃ nagaraṃ ahosi, yaṃ sandhāya buddhavaṃse vuttaṃ –

Indeed, at the end of four asaṅkhyeyyas and one hundred thousand kappas, there was a city named 'Amaravati' and 'Amara', which was not devoid of ten sounds, concerning which it is said in the Buddhavamsa –

Vào thời điểm cách đây hơn một trăm ngàn đại kiếp và bốn a-tăng-kỳ, có một thành phố tên là “Amaravatī” hoặc “Amara”, không hề vắng lặng với mười loại âm thanh, mà về điều này, Buddhavaṃsa đã nói:

36

‘‘Kappe ca satasahasse, caturo ca asaṅkhiye;

"And in a hundred thousand kappas, and four asaṅkhyeyyas;

“Vào một trăm ngàn kiếp và bốn a-tăng-kỳ;

37

Amaraṃ nāma nagaraṃ, dassaneyyaṃ manoramaṃ;

There was a city named Amara, delightful and beautiful;

Có một thành phố tên là Amara, đáng xem, đẹp đẽ;

38

Dasahi saddehi avivittaṃ, annapānasamāyuta’’nti.(bu. vaṃ. 2.1-2);

Not devoid of ten sounds, endowed with food and drink."

Không hề vắng lặng với mười loại âm thanh, đầy đủ thực phẩm và đồ uống.”

39

Tattha dasahi saddehi avivittanti hatthisaddena assasaddena rathasaddena bherisaddena mudiṅgasaddena vīṇāsaddena gītasaddena saṅkhasaddena sammasaddena tāḷasaddena ‘‘asnātha pivatha khādathā’’ti dasamena saddenāti imehi dasahi saddehi avivittaṃ ahosi.

There, not devoid of ten sounds means it was not devoid of these ten sounds: the sound of elephants, the sound of horses, the sound of chariots, the sound of drums, the sound of mudiṅgas, the sound of lutes, the sound of singing, the sound of conch shells, the sound of sammas, the sound of tāḷas, and the tenth sound, 'Eat, drink, consume!'

Ở đây, “không hề vắng lặng với mười loại âm thanh” có nghĩa là không vắng lặng với tiếng voi, tiếng ngựa, tiếng xe, tiếng trống, tiếng trống mudiṅga, tiếng đàn vīṇā, tiếng ca hát, tiếng ốc tù và, tiếng chiêng sammā, tiếng chiêng tāḷa, và âm thanh thứ mười là “Hãy ăn, hãy uống, hãy thưởng thức.”

Tesaṃ pana saddānaṃ ekadesameva gahetvā –

However, taking only a part of those sounds –

Tuy nhiên, chỉ lấy một phần của các âm thanh đó –

40

‘‘Hatthisaddaṃ assasaddaṃ, bherisaṅkharathāni ca;

"The sound of elephants, the sound of horses, of drums, conches, and chariots;

“Tiếng voi, tiếng ngựa, tiếng trống, tiếng ốc tù và, tiếng xe;

41

Khādatha pivatha ceva, annapānena ghosita’’nti–

And 'Eat and drink', proclaimed with food and drink" –

Tiếng ‘ăn đi, uống đi’, và tiếng hò reo với thực phẩm và đồ uống” –

42

Buddhavaṃse (bu. vaṃ. 2.3-5) imaṃ gāthaṃ vatvā –

Having spoken this verse in the Buddhavamsa, it is said –

Sau khi nói kệ này trong Buddhavaṃsa, (Bu. Vaṃ. 2.3-5) đã nói:

43

‘‘Nagaraṃ sabbaṅgasampannaṃ, sabbakammamupāgataṃ;

"A city complete in all aspects, engaged in all activities;

“Thành phố đầy đủ mọi phương diện, đáp ứng mọi công việc;

44

Sattaratanasampannaṃ, nānājanasamākulaṃ;

Endowed with seven jewels, frequented by various people;

Giàu có bảy loại báu vật, đông đúc nhiều người;

45

Samiddhaṃ devanagaraṃva, āvāsaṃ puññakamminaṃ.

Prosperous like a city of devas, an abode for those who have done meritorious deeds.

Thịnh vượng như thành phố chư thiên, là nơi ở của những người làm việc thiện.

46

‘‘Nagare amaravatiyā, sumedho nāma brāhmaṇo;

"In the city of Amaravati, there was a brahmin named Sumedha;

Trong thành phố Amaravatī, có một Bà La Môn tên là Sumedha;

47

Anekakoṭisannicayo, pahūtadhanadhaññavā.

With a hoard of many crores, possessing abundant wealth and grain.

Tích lũy vô số triệu tài sản, có nhiều của cải và ngũ cốc.

48

‘‘Ajjhāyako mantadharo, tiṇṇaṃ vedāna pāragū;

"A reciter, a mantra-holder, proficient in the three Vedas;

Là người học rộng, thông thạo kinh chú, tinh thông ba bộ Veda;

49

Lakkhaṇe itihāse ca, sadhamme pāramiṃ gato’’ti– vuttaṃ;

In marks and history, and in the true Dhamma, he had reached perfection."

Thành thạo về tướng số, lịch sử, và đã đạt đến sự hoàn hảo trong Chánh Pháp.”

50

Athekadivasaṃ so sumedhapaṇḍito uparipāsādavaratale rahogato hutvā pallaṅkaṃ ābhujitvā nisinno evaṃ cintesi – ‘‘punabbhave, paṇḍita, paṭisandhiggahaṇaṃ nāma dukkhaṃ, tathā nibbattanibbattaṭṭhāne sarīrassa bhedanaṃ, ahañca jātidhammo, jarādhammo, byādhidhammo, maraṇadhammo, evaṃbhūtena mayā ajātiṃ ajaraṃ abyādhiṃ amaraṇaṃ adukkhaṃ sukhaṃ sītalaṃ amatamahānibbānaṃ pariyesituṃ vaṭṭati.

Then, one day, that wise Sumedha, having gone alone to the upper floor of his excellent palace, sat cross-legged and thought thus: "Indeed, rebirth is suffering, as is the breaking up of the body in every place where one is reborn. I am subject to birth, subject to old age, subject to sickness, subject to death. Being such, I ought to seek the sorrowless, happy, cool, deathless great Nibbāna, which is free from birth, old age, sickness, and death.

Rồi một ngày nọ, hiền giả Sumedha ngồi một mình trên tầng cao nhất của tòa lâu đài, kiết già và suy nghĩ như sau: “Này hiền giả, sự tái sinh trong các kiếp sống mới thật là khổ đau, cũng như sự tan rã của thân thể ở mỗi nơi tái sinh. Ta là người có bản chất sinh, có bản chất già, có bản chất bệnh, có bản chất chết. Một người như ta phải tìm kiếm Niết Bàn vĩ đại, bất sinh, bất lão, bất bệnh, bất tử, không khổ đau, an lạc, mát mẻ, bất tử.

Avassaṃ bhavato muccitvā nibbānagāminā ekena maggena bhavitabba’’nti.

Having been released from existence, there must certainly be a path leading to Nibbāna."

Nhất định phải có một con đường dẫn đến Niết Bàn để thoát khỏi hữu vi.”

Tena vuttaṃ –

Therefore, it is said –

Vì vậy, ngài đã nói:

51

‘‘Rahogato nisīditvā, evaṃ cintesahaṃ tadā;

"Having gone alone and sat down, I then thought thus:

“Khi ấy, tôi ngồi một mình, suy nghĩ như vậy;

52

Dukkho punabbhavo nāma, sarīrassa ca bhedanaṃ.

Rebirth is suffering, and so is the breaking up of the body.

Sự tái sinh thật khổ đau, và sự tan rã của thân thể.

53

‘‘Jātidhammo jarādhammo, byādhidhammo sahaṃ tadā;

"I am subject to birth, subject to old age, subject to sickness, even then;

Khi ấy, tôi là người có bản chất sinh, có bản chất già, có bản chất bệnh;

54

Ajaraṃ amaraṃ khemaṃ, pariyesissāmi nibbutiṃ.

I shall seek the deathless, ageless, secure Nibbāna."

Tôi sẽ tìm kiếm sự Niết Bàn an ổn, bất lão, bất tử.

55

‘‘Yaṃnūnimaṃ pūtikāyaṃ, nānākuṇapapūritaṃ;

‘‘Would that I might cast off this decaying body, filled with various impurities;

Ước gì tôi có thể bỏ đi cái thân thối rữa này,

56

Chaḍḍayitvāna gaccheyyaṃ, anapekkho anatthiko.

And go forth, detached and without longing.

Đầy đủ các loại xác chết, không luyến tiếc, không ham muốn.

57

‘‘Atthi hehiti so maggo, na so sakkā na hetuye;

‘‘There is, there must be, such a path; it cannot but be so;

Chắc chắn sẽ có con đường đó, không thể không có;

58

Pariyesissāmi taṃ maggaṃ, bhavato parimuttiyā’’ti.

I shall seek that path for liberation from existence.’’

Tôi sẽ tìm kiếm con đường đó, để giải thoát khỏi hữu vi.”

59

Tato uttaripi evaṃ cintesi – ‘‘yathā hi loke dukkhassa paṭipakkhabhūtaṃ sukhaṃ nāma atthi, evaṃ bhave sati tappaṭipakkhena vibhavenāpi bhavitabbaṃ.

After that, he further thought thus: ‘‘Just as in the world there is happiness, which is the opposite of suffering, so too, when existence (bhava) is present, there must also be non-existence (vibhava) as its opposite.

Từ đó trở đi, ngài lại suy nghĩ như sau: “Cũng như trên đời có hạnh phúc đối lập với khổ đau, thì cũng phải có sự vô hữu đối lập với hữu vi.

Yathā ca uṇhe sati tassa vūpasamabhūtaṃ sītalampi atthi, evaṃ rāgaggiādīnaṃ vūpasamena nibbānenāpi bhavitabbaṃ.

And just as when there is heat, there is also coolness which is its appeasement, so too, there must be Nibbāna, which is the appeasement of the fires of lust and so forth.

Và cũng như khi có nóng thì có sự mát mẻ để làm dịu nó, thì cũng phải có Niết Bàn để làm dịu lửa tham, v.v.”

Yathā nāma pāpassa lāmakassa dhammassa paṭipakkhabhūto kalyāṇo anavajjabhūto dhammopi atthiyeva, evameva pāpikāya jātiyā sati sabbajātikhepanato ajātisaṅkhātena nibbānenāpi bhavitabbamevā’’ti.

Just as there is indeed a wholesome, blameless phenomenon (dhamma) which is the opposite of unwholesome, ignoble phenomena, even so, when there is ignoble birth (jāti), there must also be Nibbāna, which is called ‘unborn’ (ajāti) because it eradicates all births.’’

Giống như khi có pháp ác, pháp xấu xa, thì cũng có pháp thiện, không lỗi lầm đối nghịch; cũng vậy, khi có sự sinh xấu xa, thì cũng phải có Niết Bàn được gọi là không sinh, do sự chấm dứt tất cả sự sinh.”

Tena vuttaṃ –

Therefore, it was said:

Vì vậy đã nói:

60

‘‘Yathāpi dukkhe vijjante, sukhaṃ nāmapi vijjati;

‘‘Just as when suffering exists, happiness also exists by name;

“Giống như khi có khổ, thì cũng có tên gọi hạnh phúc;

61

Evaṃ bhave vijjamāne, vibhavopicchitabbako.

So too, when existence exists, non-existence should also be sought.

Cũng vậy, khi có hữu, thì cũng nên mong cầu vô hữu.

62

‘‘Yathāpi uṇhe vijjante, aparaṃ vijjati sītalaṃ;

‘‘Just as when heat exists, another thing, coolness, also exists;

Giống như khi có nóng, thì cũng có lạnh khác;

63

Evaṃ tividhaggi vijjante, nibbānampicchitabbakaṃ.

So too, when the triple fire exists, Nibbāna should also be sought.

Cũng vậy, khi có ba ngọn lửa, thì cũng nên mong cầu Niết Bàn.

64

‘‘Yathāpi pāpe vijjante, kalyāṇamapi vijjati;

‘‘Just as when evil exists, wholesomeness also exists;

Giống như khi có ác, thì cũng có thiện;

65

Evameva jāti vijjante, ajātipicchitabbaka’’nti.

Even so, when birth exists, the unborn should also be sought.’’

Cũng vậy, khi có sinh, thì cũng nên mong cầu vô sinh.”

66

Aparampi cintesi – ‘‘yathā nāma gūtharāsimhi nimuggena purisena dūratova pañcavaṇṇapadumasañchannaṃ mahātaḷākaṃ disvā ‘katarena nu kho maggena ettha gantabba’nti taṃ taḷākaṃ gavesituṃ yuttaṃ.

He thought further: ‘‘Just as a person immersed in a heap of filth, seeing a great pond covered with five-colored lotuses from afar, might think ‘By which path should I go there?’ and it would be proper to search for that pond.

Ông lại suy nghĩ: “Giống như một người bị lún trong đống phân, khi thấy một hồ nước lớn phủ đầy hoa sen năm màu từ xa, thì nên tìm kiếm hồ nước đó và tự hỏi ‘nên đi bằng con đường nào để đến đó?’. Việc người đó không tìm kiếm không phải lỗi của hồ nước, mà là lỗi của chính người đó.

Yaṃ tassa agavesanaṃ, na so taḷākassa doso, purisasseva doso.

If he does not search for it, that is not the fault of the pond, but the fault of the person himself.

Việc người đó không tìm kiếm không phải là lỗi của hồ nước, mà là lỗi của chính người đó.

Evaṃ kilesamaladhovane amatamahānibbānataḷāke vijjante yaṃ tassa agavesanaṃ, na so amatamahānibbānataḷākassa doso, purisasseva doso.

In the same way, when the Deathless Great Nibbāna pond, which washes away the defilements, exists, if one does not search for it, that is not the fault of the Deathless Great Nibbāna pond, but the fault of the person himself.

Cũng vậy, khi có hồ nước Niết Bàn bất tử để rửa sạch cấu uế phiền não, việc không tìm kiếm nó không phải lỗi của hồ nước Niết Bàn bất tử, mà là lỗi của chính người đó.

Yathā ca corehi samparivārito puriso palāyanamagge vijjamānepi sace na palāyati, na so maggassa doso, purisasseva doso.

And just as if a person surrounded by thieves, even though an escape path exists, does not flee, that is not the fault of the path, but the fault of the person himself.

Và giống như một người bị bọn cướp vây quanh, nếu có con đường thoát mà không chạy thoát, thì đó không phải lỗi của con đường, mà là lỗi của chính người đó.

Evameva kilesehi parivāretvā gahitassa purisassa vijjamāneyeva nibbānagāmimhi sive magge maggassa agavesanaṃ nāma na maggassa doso, purisasseva doso.

Even so, for a person seized and surrounded by defilements, when the auspicious path leading to Nibbāna already exists, not searching for the path is not the fault of the path, but the fault of the person himself.

Cũng vậy, việc một người bị phiền não vây hãm mà không tìm kiếm con đường an lành dẫn đến Niết Bàn, trong khi con đường đó vẫn có, thì đó không phải lỗi của con đường, mà là lỗi của chính người đó.

Yathā ca byādhipīḷito puriso vijjamāne byādhitikicchake vejje sace taṃ vejjaṃ gavesitvā byādhiṃ na tikicchāpeti, na so vejjassa doso, purisasseva doso.

And just as a person afflicted by illness, when a healer skilled in treating illnesses exists, if he does not seek out that healer and have his illness treated, that is not the fault of the healer, but the fault of the person himself.

Và giống như một người bị bệnh hoạn giày vò, nếu có vị thầy thuốc chữa bệnh mà không tìm đến vị thầy thuốc đó để chữa bệnh, thì đó không phải lỗi của thầy thuốc, mà là lỗi của chính người đó.

Evameva yo kilesabyādhipīḷito kilesavūpasamamaggakovidaṃ vijjamānameva ācariyaṃ na gavesati, tasseva doso, na kilesavināsakassa ācariyassa doso’’ti.

Even so, if one afflicted by the illness of defilements does not seek out a teacher, who is skilled in the path to the appeasement of defilements and who indeed exists, it is that person’s fault, not the fault of the teacher who destroys defilements.’’

Cũng vậy, người bị bệnh phiền não giày vò mà không tìm kiếm vị đạo sư thông thạo con đường dứt trừ phiền não, trong khi vị ấy vẫn còn, thì đó là lỗi của chính người đó, không phải lỗi của vị đạo sư diệt trừ phiền não.”

Tena vuttaṃ –

Therefore, it was said:

Vì vậy đã nói:

67

‘‘Yathā gūthagato puriso, taḷākaṃ disvāna pūritaṃ;

‘‘Just as a man in filth, seeing a full pond;

“Giống như người lún trong phân, thấy hồ nước đầy;

68

Na gavesati taṃ taḷākaṃ, na doso taḷākassa so.

If he does not seek that pond, that is not the pond’s fault.

Không tìm kiếm hồ nước đó, không phải lỗi của hồ nước.

69

‘‘Evaṃ kilesamaladhove, vijjante amatantaḷe;

‘‘So, when the Deathless Pond exists, washing away the stains of defilements;

Cũng vậy, khi có hồ bất tử để rửa cấu uế phiền não;

70

Na gavesati taṃ taḷākaṃ, na doso amatantaḷe.

If one does not seek that pond, that is not the Deathless Pond’s fault.

Không tìm kiếm hồ nước đó, không phải lỗi của hồ bất tử.

71

‘‘Yathā arīhi pariruddho, vijjante gamanampathe;

‘‘Just as one surrounded by enemies, when an escape route exists;

Giống như người bị kẻ thù bao vây, khi có lối thoát;

72

Na palāyati so puriso, na doso añjasassa so.

If that person does not flee, that is not the fault of the path.

Người đó không chạy thoát, không phải lỗi của con đường.

73

‘‘Evaṃ kilesapariruddho, vijjamāne sive pathe;

‘‘So, when surrounded by defilements, when an auspicious path exists;

Cũng vậy, người bị phiền não bao vây, khi có con đường an lành;

74

Na gavesati taṃ maggaṃ, na doso sivamañjase.

If one does not seek that path, that is not the fault of the auspicious path.

Không tìm kiếm con đường đó, không phải lỗi của con đường an lành.

75

‘‘Yathāpi byādhito puriso, vijjamāne tikicchake;

‘‘Just as a sick person, when a physician exists;

Giống như người bị bệnh, khi có thầy thuốc;

76

Na tikicchāpeti taṃ byādhiṃ, na doso so tikicchake.

If he does not have that illness treated, that is not the physician’s fault.

Không chữa bệnh đó, không phải lỗi của thầy thuốc.

77

‘‘Evaṃ kilesabyādhīhi, dukkhito paripīḷito;

‘‘So, one afflicted and tormented by the illnesses of defilements;

Cũng vậy, người bị phiền não giày vò, khổ đau;

78

Na gavesati taṃ ācariyaṃ, na doso so vināyake’’ti.

If he does not seek that teacher, that is not the leader’s fault.’’

Không tìm kiếm vị đạo sư đó, không phải lỗi của bậc dẫn dắt.”

79

Aparampi cintesi – ‘‘yathā maṇḍanakajātiko puriso kaṇṭhe āsattaṃ kuṇapaṃ chaḍḍetvā sukhaṃ gaccheyya, evaṃ mayāpi imaṃ pūtikāyaṃ chaḍḍetvā anapekkhena nibbānanagaraṃ pavisitabbaṃ.

He thought further: ‘‘Just as a person fond of adornment would cast off a putrid corpse tied to his neck and go forth happily, so too, I must cast off this decaying body and, detached, enter the city of Nibbāna.

Ông lại suy nghĩ: “Giống như một người thích trang điểm vứt bỏ xác chết đeo trên cổ để đi một cách an vui, cũng vậy, ta cũng phải vứt bỏ cái thân thối rữa này một cách không luyến tiếc để vào thành Niết Bàn.

Yathā ca naranāriyo ukkārabhūmiyaṃ uccārapassāvaṃ katvā na taṃ ucchaṅgena vā ādāya, dussantena vā veṭhetvā gacchanti, jigucchamānā pana anapekkhāva, chaḍḍetvā gacchanti, evaṃ mayāpi imaṃ pūtikāyaṃ anapekkhena chaḍḍetvā amatanibbānanagaraṃ pavisituṃ vaṭṭati.

Just as men and women, having defecated and urinated in a latrine, do not carry it in their laps or wrap it in cloth and go, but rather, disgusted and detached, they cast it off and go, so too, it is proper for me to cast off this decaying body with detachment and enter the city of Deathless Nibbāna.

Giống như nam nữ đi đại tiểu tiện ở bãi rác, họ không mang theo hay gói ghém phân đó trong vạt áo hay khăn vải, mà ghê tởm, không luyến tiếc mà vứt bỏ rồi đi; cũng vậy, ta cũng nên vứt bỏ cái thân thối rữa này một cách không luyến tiếc để vào thành Niết Bàn bất tử.

Yathā ca nāvikā nāma jajjaraṃ nāvaṃ anapekkhāva chaḍḍetvā gacchanti, evaṃ ahampi imaṃ navahi vaṇamukhehi paggharantaṃ kāyaṃ chaḍḍetvā anapekkho nibbānapuraṃ pavisissāmi.

And just as boatmen cast off a dilapidated, leaky boat without attachment and go, so too, I shall cast off this body, which continuously oozes from nine openings, and, detached, enter the city of Nibbāna.

Giống như những người lái thuyền vứt bỏ con thuyền cũ nát một cách không luyến tiếc rồi đi, cũng vậy, ta cũng sẽ vứt bỏ cái thân này đang chảy ra từ chín lỗ vết thương một cách không luyến tiếc để vào thành Niết Bàn.

Yathā ca puriso nānāratanāni ādāya corehi saddhiṃ maggaṃ gacchanto attano ratananāsabhayena te chaḍḍetvā khemaṃ maggaṃ gaṇhāti, evaṃ ayampi karajakāyo ratanavilopakacorasadiso.

And just as a person carrying various jewels, traveling on a road with thieves, seeing the danger of losing his jewels, casts them off and takes a safe path, so too, this body made of karma is like a thief who plunders jewels.

Giống như một người mang nhiều châu báu đi cùng bọn cướp trên đường, vì sợ bị mất châu báu của mình, anh ta vứt bỏ chúng và chọn con đường an toàn, cũng vậy, cái thân do nghiệp này giống như bọn cướp cướp mất châu báu.

Sacāhaṃ ettha taṇhaṃ karissāmi, ariyamaggakusaladhammaratanaṃ me nassissati, tasmā mayā imaṃ corasadisaṃ kāyaṃ chaḍḍetvā amatamahānibbānanagaraṃ pavisituṃ vaṭṭatī’’ti.

If I develop craving for it, my jewel of wholesome phenomena, the Noble Path, will be lost. Therefore, it is proper for me to cast off this body, which is like a thief, and enter the city of Deathless Great Nibbāna.’’

Nếu ta còn tham ái vào nó, thì châu báu pháp thiện trên Thánh đạo của ta sẽ bị mất, vì vậy ta nên vứt bỏ cái thân giống như bọn cướp này để vào thành Niết Bàn bất tử.”

Tena vuttaṃ –

Therefore, it was said:

Vì vậy đã nói:

80

‘‘Yathāpi kuṇapaṃ puriso, kaṇṭhe baddhaṃ jigucchiya;

‘‘Just as a man, disgusted by a corpse tied to his neck;

“Giống như một người ghê tởm xác chết, bị buộc vào cổ;

81

Mocayitvāna gaccheyya, sukhī serī sayaṃvasī.

Having freed himself, would go forth, happy, independent, and self-controlled.

Sau khi cởi bỏ, người ấy đi, an vui, tự do, tự chủ.

82

‘‘Tathevimaṃ pūtikāyaṃ, nānākuṇapasañcayaṃ;

‘‘Even so, I would cast off this decaying body, a collection of various impurities;

Cũng vậy, ta sẽ vứt bỏ cái thân thối rữa này, là tập hợp của nhiều xác chết;

83

Chaḍḍayitvāna gaccheyyaṃ, anapekkho anatthiko.

And go forth, detached and without longing.

Không luyến tiếc, không ham muốn, ta sẽ đi.

84

‘‘Yathā uccāraṭṭhānamhi, karīsaṃ naranāriyo;

‘‘Just as men and women cast off feces at a latrine;

Giống như nam nữ ở nơi đại tiện, phân uế;

85

Chaḍḍayitvāna gacchanti, anapekkhā anatthikā.

And go forth, detached and without longing.

Họ vứt bỏ rồi đi, không luyến tiếc, không ham muốn.

86

‘‘Evamevāhaṃ imaṃ kāyaṃ, nānākuṇapapūritaṃ;

‘‘Even so, I shall cast off this body, filled with various impurities;

Cũng vậy, ta sẽ vứt bỏ cái thân này, chứa đầy nhiều xác chết;

87

Chaḍḍayitvāna gacchissaṃ, vaccaṃ katvā yathā kuṭiṃ.

As one leaves a latrine after defecating.

Giống như vứt bỏ phân sau khi đi vệ sinh.

88

‘‘Yathāpi jajjaraṃ nāvaṃ, paluggaṃ udagāhiniṃ;

‘‘Just as owners cast off a dilapidated, sinking boat, without attachment and longing;

Giống như con thuyền cũ nát, mục nát, chìm trong nước;

89

Sāmī chaḍḍetvā gacchanti, anapekkhā anatthikā.

And go forth, detached and without longing.

Chủ thuyền vứt bỏ rồi đi, không luyến tiếc, không ham muốn.

90

‘‘Evamevāhaṃ imaṃ kāyaṃ, navacchiddaṃ dhuvassavaṃ;

‘‘Even so, I shall cast off this body, with nine openings, constantly oozing;

Cũng vậy, ta sẽ vứt bỏ cái thân này, chín lỗ luôn chảy;

91

Chaḍḍayitvāna gacchissaṃ, jiṇṇanāvaṃva sāmikā.

Like owners abandoning an old boat.

Giống như chủ thuyền vứt bỏ con thuyền cũ nát.

92

‘‘Yathāpi puriso corehi, gacchanto bhaṇḍamādiya;

‘‘Just as a person carrying goods, traveling with thieves;

Giống như một người mang của cải, đi cùng bọn cướp;

93

Bhaṇḍacchedabhayaṃ disvā, chaḍḍayitvāna gacchati.

Seeing the danger of losing his goods, casts them off and goes.

Thấy sợ bị cướp của, người ấy vứt bỏ rồi đi.

94

‘‘Evameva ayaṃ kāyo, mahācorasamo viya;

‘‘Even so, this body is like a great thief;

Cũng vậy, cái thân này giống như tên đại cướp;

95

Pahāyimaṃ gamissāmi, kusalacchedanā bhayā’’ti.

I shall abandon it and go, for fear of losing wholesomeness.’’

Vì sợ mất pháp lành, ta sẽ bỏ nó mà đi.”

96

Evaṃ sumedhapaṇḍito nānāvidhāhi upamāhi imaṃ nekkhammūpasaṃhitaṃ atthaṃ cintetvā sakanivesane aparimitabhogakkhandhaṃ heṭṭhā vuttanayena kapaṇaddhikādīnaṃ vissajjetvā mahādānaṃ datvā vatthukāme ca kilesakāme ca pahāya amaranagarato nikkhamitvā ekakova himavante dhammikaṃ nāma pabbataṃ nissāya assamaṃ katvā tattha paṇṇasālañca caṅkamañca māpetvā pañcahi nīvaraṇadosehi vajjitaṃ ‘‘evaṃ samāhite citte’’tiādinā nayena vuttehi aṭṭhahi kāraṇaguṇehi samupetaṃ abhiññāsaṅkhātaṃ balaṃ āharituṃ tasmiṃ assamapade navadosasamannāgataṃ sāṭakaṃ pajahitvā, dvādasaguṇasamannāgataṃ vākacīraṃ nivāsetvā, isipabbajjaṃ pabbaji.

Thus, the wise Sumedha, having contemplated this meaning related to renunciation through various similes, relinquished his immeasurable wealth in his own abode to the poor and needy as described previously, and having given a great donation, abandoning both sensual pleasures and defilements, he left the city of Amaravati. Alone, in the Himalayas, near the mountain called Dhammika, he built a hermitage, constructed a leaf hut and a walking path there. He then renounced the world as an ascetic (isipabbajjā), discarding the cloak (sāṭaka) with its nine faults at that hermitage ground, and donning a bark robe (vākacīra) endowed with twelve virtues, in order to acquire the power of direct knowledge (abhiññā), which is free from the faults of the five hindrances and endowed with the eight qualities mentioned in the phrase ‘‘when the mind is thus concentrated,’’ and so on.

Sau khi suy nghĩ về ý nghĩa liên quan đến sự xuất ly này bằng nhiều ví dụ khác nhau, Đại Trí Sumedha đã bố thí đại thí, phân phát khối tài sản vô hạn của mình cho những người nghèo khổ và những người cần giúp đỡ theo cách đã nói ở trên tại nơi cư ngụ của mình, từ bỏ các dục lạc vật chất và dục lạc phiền não, rời khỏi thành phố bất tử, một mình đến núi tên là Dhammika ở Hy Mã Lạp Sơn, xây dựng một am thất tại đó, dựng một tịnh xá lá và một đường kinh hành, rồi xuất gia theo lối sống ẩn sĩ, từ bỏ chiếc áo có chín lỗi lầm, mặc áo vỏ cây có mười hai đức tính, để đạt được sức mạnh gọi là thần thông, được trang bị tám đức tính như đã nói trong câu “khi tâm định tĩnh như vậy” và loại bỏ năm chướng ngại.

Evaṃ pabbajito aṭṭhadosasamākiṇṇaṃ taṃ paṇṇasālaṃ pahāya dasaguṇasamannāgataṃ rukkhamūlaṃ upagantvā sabbaṃ dhaññavikatiṃ pahāya pavattaphalabhojano hutvā nisajjaṭṭhānacaṅkamanavaseneva padhānaṃ padahanto sattāhabbhantareyeva aṭṭhannaṃ samāpattīnaṃ pañcannañca abhiññānaṃ lābhī ahosi.

Thus, having gone forth, abandoning that leaf-hut fraught with eight faults, and having approached a root of a tree endowed with ten virtues, abandoning all kinds of grain products and consuming naturally fallen fruit, striving with only the sitting place and walking path, within seven days he became a recipient of the eight attainments and the five supernormal powers.

Sau khi xuất gia như vậy, ngài từ bỏ tịnh xá lá có tám lỗi lầm, đến một gốc cây có mười đức tính, từ bỏ tất cả các loại ngũ cốc đã trồng trọt, chỉ ăn trái cây tự nhiên, và tinh tấn tu tập chỉ bằng cách ngồi và kinh hành, ngài đã đạt được tám thiền định và năm thần thông chỉ trong vòng bảy ngày.

Evaṃ taṃ yathāpatthitaṃ abhiññābalaṃ pāpuṇi.

Thus, he attained that supernormal power as desired.

Như vậy, ngài đã đạt được sức mạnh thần thông như mong muốn.

Tena vuttaṃ –

Therefore, it was said:

Vì vậy đã nói:

97

‘‘Evāhaṃ cintayitvāna, nekakoṭisataṃ dhanaṃ;

“Thus, having reflected, I gave wealth amounting to many hundreds of crores

“Sau khi ta suy nghĩ như vậy, hàng trăm ngàn vạn tài sản;

98

Nāthānāthānaṃ datvāna, himavantamupāgamiṃ.

to the destitute and those with protectors, and went to the Himālaya.

Ta đã bố thí cho người có nơi nương tựa và không nơi nương tựa, rồi đến Hy Mã Lạp Sơn.

99

‘‘Himavantassāvidūre, dhammiko nāma pabbato;

“Not far from the Himālaya, there was a mountain named Dhammika;

Không xa Hy Mã Lạp Sơn, có ngọn núi tên là Dhammika;

100

Assamo sukato mayhaṃ, paṇṇasālā sumāpitā.

my hermitage was well-made, a leaf-hut well-constructed.

Am thất của ta được xây dựng tốt, tịnh xá lá được dựng lên hoàn hảo.

101

‘‘Caṅkamaṃ tattha māpesiṃ, pañcadosavivajjitaṃ;

“There I made a walking path, devoid of five faults,

Ta đã xây dựng một đường kinh hành ở đó, không có năm lỗi lầm;

102

Aṭṭhaguṇasamupetaṃ, abhiññābalamāhariṃ.

endowed with eight virtues, and attained supernormal power.

Được trang bị tám đức tính, ta đã đạt được sức mạnh thần thông.

103

‘‘Sāṭakaṃ pajahiṃ tattha, navadosamupāgataṃ;

“There I abandoned the robe, which was prone to nine faults;

Ta đã từ bỏ chiếc áo ở đó, có chín lỗi lầm;

104

Vākacīraṃ nivāsesiṃ, dvādasaguṇamupāgataṃ.

I donned a bark-fiber robe, which possessed twelve virtues.

Ta đã mặc áo vỏ cây, có mười hai đức tính.

105

‘‘Aṭṭhadosasamākiṇṇaṃ, pajahiṃ paṇṇasālakaṃ;

“I abandoned the leaf-hut, which was fraught with eight faults;

Ta đã từ bỏ tịnh xá lá, có tám lỗi lầm;

106

Upāgamiṃ rukkhamūlaṃ, guṇe dasahupāgataṃ.

I approached a tree root, which possessed ten virtues.

Ta đã đến gốc cây, có mười đức tính.

107

‘‘Vāpitaṃ ropitaṃ dhaññaṃ, pajahiṃ niravasesato;

“I completely abandoned cultivated and planted grains;

Ta đã từ bỏ tất cả ngũ cốc đã gieo trồng và cấy;

108

Anekaguṇasampannaṃ, pavattaphalamādiyiṃ.

I accepted naturally fallen fruits, endowed with many virtues.

Ta đã nhận trái cây tự nhiên, có nhiều đức tính.

109

‘‘Tatthappadhānaṃ padahiṃ, nisajjaṭṭhānacaṅkame;

“There I exerted effort, by sitting and walking;

Ở đó ta đã tinh tấn tu tập, bằng cách ngồi và kinh hành;

110

Abbhantaramhi sattāhe, abhiññābala pāpuṇi’’nti.

within seven days, I attained supernormal power.”

Trong vòng bảy ngày, ta đã đạt được sức mạnh thần thông.”

111

Tattha ‘‘assamo sukato mayhaṃ, paṇṇasālā sumāpitā’’ti imāya pana pāḷiyā sumedhapaṇḍitena assamapaṇṇasālacaṅkamā sahatthā māpitā viya vuttā.

Here, with the Pali phrase, ‘‘assamo sukato mayhaṃ, paṇṇasālā sumāpitā’’ (my hermitage was well-made, a leaf-hut well-constructed), it is stated as if the sage Sumedha himself made the hermitage, leaf-hut, and walking path with his own hands.

Ở đây, với câu Pali “Am thất của ta được xây dựng tốt, tịnh xá lá được dựng lên hoàn hảo”, có vẻ như Đại Trí Sumedha đã tự tay xây dựng am thất, tịnh xá lá và đường kinh hành.

Ayaṃ panettha attho – mahāsattañhi ‘‘himavantaṃ ajjhogāhetvā ajja dhammikapabbataṃ pavisissatī’’ti disvā sakko vissakammadevaputtaṃ āmantesi – ‘‘tāta, ayaṃ sumedhapaṇḍito ‘pabbajissāmī’ti nikkhanto, etassa vasanaṭṭhānaṃ māpehī’’ti.

This is the meaning here: Indeed, Sakka, seeing the Great Being (Bodhisatta) thinking, “Having entered the Himālaya, I will enter Dhammika Mountain today,” addressed Vissakamma Devaputta: “My dear, this sage Sumedha has gone forth, saying ‘I will go forth (into homelessness),’ make a dwelling place for him.”

Đây là ý nghĩa – Thấy Đại Sĩ (Sumedha) nghĩ rằng: “Hôm nay ta sẽ vào núi tuyết, đi vào ngọn núi của Chánh pháp”, Sakka đã gọi thiên tử Vissakamma và nói: “Này con, vị hiền giả Sumedha này đã xuất gia, hãy xây dựng một nơi ở cho ngài ấy.”

So tassa vacanaṃ sampaṭicchitvā ramaṇīyaṃ assamaṃ, suguttaṃ paṇṇasālaṃ, manoramaṃ caṅkamañca māpesi.

Accepting his words, he made a charming hermitage, a well-protected leaf-hut, and a delightful walking path.

Vị ấy, vâng lời Sakka, đã xây dựng một đạo tràng xinh đẹp, một tịnh xá lá được bảo vệ kỹ lưỡng và một đường kinh hành quyến rũ.

Bhagavā pana tadā attano puññānubhāvena nipphannaṃ taṃ assamapadaṃ sandhāya ‘‘sāriputta, tasmiṃ dhammikapabbate –

However, the Blessed One, referring to that hermitage area accomplished through the power of his own merits at that time, said: “Sāriputta, on that Dhammika Mountain –

Đức Thế Tôn lúc bấy giờ, dựa vào đạo tràng được tạo ra nhờ năng lực phước báu của chính mình, đã nói: “Này Sāriputta, trên ngọn núi của Chánh pháp đó –

112

‘‘Assamo sukato mayhaṃ, paṇṇasālā sumāpitā;

“My hermitage was well-made, a leaf-hut well-constructed;

“Đạo tràng của ta được xây dựng tốt đẹp, tịnh xá lá được dựng lên hoàn hảo;

113

Caṅkamaṃ tattha māpesiṃ, pañcadosavivajjita’’’nti–

There I made a walking path, devoid of five faults.”

Ta đã xây dựng một đường kinh hành ở đó, không có năm lỗi.”

114

Āha.

He said.

Ngài đã nói.

Tattha sukato mayhanti suṭṭhu kato mayā.

There, sukato mayhaṃ means “well-made by me.”

Ở đây, sukato mayhaṃ có nghĩa là do ta xây dựng tốt đẹp.

Paṇṇasālā sumāpitāti paṇṇacchadanasālāpi me sumāpitā ahosi.

Paṇṇasālā sumāpitā means “a leaf-shelter was also well-made by me.”

Paṇṇasālā sumāpitā có nghĩa là tịnh xá lợp lá của ta cũng được xây dựng hoàn hảo.

115

Pañcadosavivajjitanti pañcime caṅkamadosā nāma thaddhavisamatā, antorukkhatā, gahanacchannatā, atisambādhatā, ativisālatāti.

Pañcadosavivajjita means "devoid of five faults." These five faults of a walking path are: being rough and uneven, having trees within it, being overgrown and concealed, being too cramped, and being too vast.

Pañcadosavivajjita có nghĩa là có năm lỗi của đường kinh hành, đó là: cứng và không bằng phẳng, có cây ở giữa, bị cây cối che phủ dày đặc, quá chật hẹp, và quá rộng lớn.

Thaddhavisamabhūmibhāgasmiñhi caṅkame caṅkamantassa pādā rujjanti, phoṭā uṭṭhahanti, cittaṃ ekaggataṃ na labhati, kammaṭṭhānaṃ vipajjati.

When walking on a path with rough and uneven ground, the feet ache, blisters arise, the mind does not achieve one-pointedness, and meditation fails.

Khi đi kinh hành trên đường kinh hành có nền đất cứng và không bằng phẳng, chân sẽ đau nhức, nổi mụn nước, tâm không đạt được định, và đề mục thiền bị hỏng.

Mudusamatale pana phāsuvihāraṃ āgamma kammaṭṭhānaṃ sampajjati.

But on soft, even ground, meditation succeeds due to comfortable dwelling.

Nhưng trên nền đất mềm và bằng phẳng, nhờ sự thoải mái, đề mục thiền sẽ thành tựu.

Tasmā thaddhavisamabhūmibhāgatā eko dosoti veditabbo.

Therefore, rough and uneven ground is to be understood as one fault.

Do đó, nền đất cứng và không bằng phẳng cần được hiểu là một lỗi.

Caṅkamassa anto vā majjhe vā koṭiyaṃ vā rukkhe sati pamādamāgamma caṅkamantassa nalāṭaṃ vā sīsaṃ vā paṭihaññatīti antorukkhatā dutiyo doso.

If there are trees within, in the middle, or at the end of the walking path, one's forehead or head might strike them due to carelessness while walking, so having trees within is the second fault.

Nếu có cây ở bên trong, ở giữa hoặc ở góc của đường kinh hành, người đi kinh hành có thể bất cẩn va đầu hoặc trán vào cây, nên có cây ở giữa là lỗi thứ hai.

Tiṇalatādigahanacchanne caṅkame caṅkamanto andhakāravelāyaṃ uragādike pāṇe akkamitvā vā māreti, tehi vā daṭṭho dukkhaṃ āpajjatīti gahanacchannatā tatiyo doso.

When walking on a path overgrown with grass and creepers, one might step on and kill snakes or other creatures in the darkness, or be bitten by them and suffer pain, so being overgrown and concealed is the third fault.

Khi đi kinh hành trên đường kinh hành bị cỏ cây che phủ dày đặc, vào lúc trời tối, người đi kinh hành có thể giẫm lên hoặc giết chết các loài bò sát, hoặc bị chúng cắn mà chịu khổ, nên bị cây cối che phủ dày đặc là lỗi thứ ba.

Atisambādhe caṅkame vitthārato ratanike vā aḍḍharatanike vā caṅkamantassa paricchede pakkhalitvā nakhāpi aṅguliyopi bhijjantīti atisambādhatā catuttho doso.

When walking on a too cramped path, one or half a cubit in width, one's nails or toes might break by stumbling over the edges, so being too cramped is the fourth fault.

Trên đường kinh hành quá chật hẹp, rộng một ratana hoặc nửa ratana, người đi kinh hành có thể trượt chân khỏi giới hạn, làm gãy móng tay hoặc ngón chân, nên quá chật hẹp là lỗi thứ tư.

Ativisāle caṅkame caṅkamantassa cittaṃ vidhāvati, ekaggataṃ na labhatīti ativisālatā pañcamo doso.

When walking on a too vast path, the mind wanders and does not achieve one-pointedness, so being too vast is the fifth fault.

Trên đường kinh hành quá rộng lớn, tâm của người đi kinh hành sẽ tán loạn, không đạt được định, nên quá rộng lớn là lỗi thứ năm.

Puthulato pana diyaḍḍharatanaṃ dvīsu passesu ratanamattaṃ anucaṅkamaṃ dīghato saṭṭhihatthaṃ mudutalaṃ samavippakiṇṇavālukaṃ caṅkamaṃ vaṭṭati cetiyagirimhi dīpappasādakamahā mahindattherassa caṅkamaṃ viya, tādisaṃ taṃ ahosi.

However, a walking path one and a half cubits wide, with a cubit of walking space on both sides, sixty hands long, with a soft surface and evenly spread sand, is suitable, like the walking path of the elder Mahinda, the illuminator of the island, on Cetiyagiri; such was that path.

Tuy nhiên, một đường kinh hành lý tưởng là rộng một rưỡi ratana, có lối đi hai bên rộng một ratana, dài sáu mươi cubit, nền đất mềm mại, cát rải đều, giống như đường kinh hành của Đại Trưởng Lão Mahinda, người đã làm cho hòn đảo này hưng thịnh, tại Cetiyagiri; đường kinh hành đó là như vậy.

Tenāha – ‘‘caṅkamaṃ tattha māpesiṃ, pañcadosavivajjita’’nti.

Therefore, he said: “There I made a walking path, devoid of five faults.”

Vì thế Ngài đã nói: “Ta đã xây dựng một đường kinh hành ở đó, không có năm lỗi.”

116

Aṭṭhaguṇasamupetanti aṭṭhahi samaṇasukhehi upetaṃ.

Aṭṭhaguṇasamupeta means “endowed with eight joys of a recluse.”

Aṭṭhaguṇasamupeta có nghĩa là được trang bị tám sự an lạc của sa môn.

Aṭṭhimāni samaṇasukhāni nāma dhanadhaññapariggahābhāvo, anavajjapiṇḍapātapariyesanabhāvo, nibbutapiṇḍapātabhuñjanabhāvo, raṭṭhaṃ pīḷetvā dhanasāraṃ vā sīsakahāpaṇādīni vā gaṇhantesu rājakulesu raṭṭhapīḷanakilesābhāvo, upakaraṇesu nicchandarāgabhāvo, coravilope nibbhayabhāvo, rājarājamahāmattehi asaṃsaṭṭhabhāvo, catūsu disāsu appaṭihatabhāvoti.

These eight joys of a recluse are: absence of acquiring wealth and grain, blamelessness in seeking alms, peace in consuming alms, absence of the defilement of oppressing the country by royal families who seize treasures or chief coins from the country, absence of craving for requisites, fearlessness from robbers, non-association with kings and chief ministers, and unhindered movement in all four directions.

Tám sự an lạc của sa môn này là: không có tài sản, không có sự tìm cầu vật thực không đáng trách, sự thọ dụng vật thực đã được an tịnh, không có sự phiền não do việc các hoàng gia áp bức dân chúng để thu gom tài sản, vàng bạc hay các loại thuế má, không có tham ái đối với các vật dụng, không sợ hãi trước sự cướ bóc của kẻ trộm, không giao du với vua chúa và đại thần, và không bị cản trở ở bốn phương.

Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘yathā tasmiṃ assame vasantena sakkā honti imāni aṭṭha sukhāni vindituṃ, evaṃ aṭṭhaguṇasamupetaṃ taṃ assamaṃ māpesi’’nti.

This means: "He made that hermitage endowed with eight virtues, such that while dwelling in that hermitage, it was possible to experience these eight joys."

Điều này có nghĩa là: “Ngài đã xây dựng đạo tràng đó có tám phẩm chất, sao cho khi sống trong đạo tràng đó, người ta có thể tìm thấy tám sự an lạc này.”

117

Abhiññābalamāharinti pacchā tasmiṃ assame vasanto kasiṇaparikammaṃ katvā abhiññānañca samāpattīnañca uppādanatthāya aniccato ca dukkhato ca vipassanaṃ ārabhitvā thāmappattaṃ vipassanābalaṃ āhariṃ.

Abhiññābalamāhari means "Afterwards, dwelling in that hermitage, having performed kasiṇa meditation and begun insight meditation for the generation of supernormal powers and attainments, through impermanence and suffering, I attained strong insight power."

Abhiññābalamāhari có nghĩa là sau đó, khi sống trong đạo tràng đó, ta đã thực hành biến xứ (kasiṇa), và để tạo ra các thắng trí (abhiññā) và các thiền chứng (samāpatti), ta đã bắt đầu quán chiếu về vô thường và khổ, và đã đạt được sức mạnh của tuệ quán (vipassanābala) vững chắc.

Yathā tasmiṃ vasanto taṃ balaṃ āharituṃ sakkomi, evaṃ taṃ assamaṃ abhiññatthāya vipassanābalassa anucchavikaṃ katvā māpesinti attho.

The meaning is: "I made that hermitage suitable for the power of insight for supernormal powers, so that while dwelling there, I could attain that power."

Ý nghĩa là: “Ta đã xây dựng đạo tràng đó phù hợp với sức mạnh của tuệ quán cho mục đích thắng trí, sao cho khi sống ở đó, ta có thể đạt được sức mạnh đó.”

118

Sāṭakaṃ pajahiṃ tattha, navadosamupāgatanti etthāyaṃ anupubbikathā.

Sāṭakaṃ pajahiṃ tattha, navadosamupāgataṃ (I abandoned the robe there, which was prone to nine faults) – here is the progressive narrative.

Ở đây, câu Sāṭakaṃ pajahiṃ tattha, navadosamupāgata có câu chuyện tuần tự như sau.

Tadā kira kuṭileṇacaṅkamādipaṭimaṇḍitaṃ pupphūpagaphalūpagarukkhasañchannaṃ ramaṇīyaṃ madhurasalilāsayaṃ apagatavāḷamigabhiṃsanakasakuṇaṃ pavivekakkhamaṃ assamaṃ māpetvā alaṅkatacaṅkamassa ubhosu antesu ālambanaphalakaṃ saṃvidhāya nisīdanatthāya caṅkamavemajjhe samatalaṃ muggavaṇṇasilaṃ māpetvā anto paṇṇasālāya jaṭāmaṇḍalavākacīratidaṇḍakuṇḍikādike tāpasaparikkhāre maṇḍape pānīyaghaṭapānīyasaṅkhapānīyasarāvāni, aggisālāyaṃ aṅgārakapalladāruādīnīti evaṃ yaṃ yaṃ pabbajitānaṃ upakārāya saṃvattati, taṃ sabbaṃ māpetvā paṇṇasālāya bhittiyaṃ – ‘‘ye keci pabbajitukāmā ime parikkhāre gahetvā pabbajantū’’ti akkharāni chinditvā devalokameva gate vissakammadevaputte sumedhapaṇḍito himavantapāde girikandarānusārena attano nivāsānurūpaṃ phāsukaṭṭhānaṃ olokento nadīnivattane vissakammanimmitaṃ sakkadattiyaṃ ramaṇīyaṃ assamaṃ disvā caṅkamanakoṭiṃ gantvā padavaḷañjaṃ apassanto ‘‘dhuvaṃ pabbajitā dhuragāme bhikkhaṃ pariyesitvā kilantarūpā āgantvā paṇṇasālaṃ pavisitvā nisinnā bhavissantī’’ti cintetvā thokaṃ āgametvā ‘‘ativiya cirāyanti, jānissāmī’’ti paṇṇasāladvāraṃ vivaritvā anto pavisitvā ito cito ca olokento mahābhittiyaṃ akkharāni vācetvā ‘‘mayhaṃ kappiyaparikkhārā ete, ime gahetvā pabbajissāmī’’ti attanā nivatthapārutaṃ sāṭakayugaṃ pajahi.

At that time, it is said, the divine architect Vissakamma’s son, having constructed a charming hermitage adorned with a winding promenade, covered with trees bearing flowers and fruits, possessing a pleasant reservoir of sweet water, free from terrifying wild animals and birds, and suitable for seclusion; having arranged supporting planks at both ends of the embellished promenade; having made a level, mung-bean-colored stone in the middle of the promenade for sitting; having placed the renunciant’s requisites such as matted hair, bark-cloth, a triple staff, and a water-pot inside the leaf-hut; having placed water-pots, water-conches, and water-bowls in the pavilion; and charcoal, kindling, and firewood in the fire-hut—thus, having prepared everything that is beneficial for renunciants, and having inscribed on the wall of the leaf-hut, “Whoever wishes to renounce, let them take these requisites and renounce,” he departed to the deva-world. Sumedha Paṇḍita, while looking for a suitable place to dwell along the mountain caves at the foot of the Himavanta, saw this charming hermitage, a gift from Sakka, created by Vissakamma, at a river bend. Going to the end of the promenade and not seeing any footprints, he thought, “Surely, renunciants, having sought alms in the nearby village and being weary, must have entered the leaf-hut and sat down.” After waiting for a while, he thought, “They are taking too long; I shall find out.” He opened the door of the leaf-hut, entered, looked around, and read the inscription on the main wall. He then thought, “These are suitable requisites for me; I shall take these and renounce.” Thereupon, he abandoned the pair of robes he was wearing.

Khi ấy, sau khi xây dựng một đạo tràng xinh đẹp, được trang trí bằng các hang động, am thất, đường kinh hành, v.v., được bao phủ bởi cây cối ra hoa kết trái, có hồ nước ngọt, không có các loài thú dữ và chim chóc đáng sợ, thích hợp cho sự độc cư, và sau khi sắp xếp một tấm ván tựa ở hai đầu đường kinh hành được trang trí, và một phiến đá màu xanh đậu bằng phẳng ở giữa đường kinh hành để ngồi, và bên trong tịnh xá lá, trong một gian phòng, các vật dụng của đạo sĩ như búi tóc, vỏ cây, y vỏ cây, gậy, bình nước, v.v., và trong một gian phòng khác, bình nước, chén nước, bát nước, và trong nhà lửa, than củi, củi khô, v.v., tóm lại, tất cả những gì hữu ích cho người xuất gia đều được sắp đặt, và trên tường của tịnh xá lá, các chữ được khắc: “Bất cứ ai muốn xuất gia, hãy lấy những vật dụng này mà xuất gia.” Sau khi thiên tử Vissakamma đã lên cõi trời, hiền giả Sumedha, khi tìm kiếm một nơi thích hợp để cư ngụ dọc theo các hang động núi ở chân núi tuyết, đã nhìn thấy đạo tràng xinh đẹp do Vissakamma tạo ra, một món quà của Sakka, ở khúc quanh của một con sông. Ngài đi đến cuối đường kinh hành, không thấy dấu chân nào, liền nghĩ: “Chắc chắn các vị xuất gia đã đi khất thực ở làng gần đó, và sau khi mệt mỏi trở về, đã vào tịnh xá lá ngồi.” Ngài đợi một lát, rồi nghĩ: “Họ đã chậm trễ quá lâu, ta sẽ tìm hiểu.” Ngài mở cửa tịnh xá lá, bước vào, nhìn quanh và đọc các chữ trên bức tường lớn, rồi nghĩ: “Đây là những vật dụng thích hợp cho ta, ta sẽ lấy chúng mà xuất gia.” Ngài liền bỏ lại bộ y (sāṭaka) mà mình đang mặc.

Tenāha ‘‘sāṭakaṃ pajahiṃ tatthā’’ti.

Therefore, it is said, “I abandoned the robes there.”

Vì thế Ngài đã nói: “Ta đã bỏ lại y (sāṭaka) ở đó.”

Evaṃ paviṭṭho ahaṃ, sāriputta, tassaṃ paṇṇasālāyaṃ sāṭakaṃ pajahiṃ.

Having entered thus, Sāriputta, I abandoned the robes in that leaf-hut.

Này Sāriputta, khi đã vào như vậy, ta đã bỏ lại y (sāṭaka) trong tịnh xá lá đó.

119

Navadosamupāgatanti sāṭakaṃ pajahanto nava dose disvā pajahinti dīpeti.

Having incurred nine faults means that he abandoned the robes, having seen nine faults, thus it is revealed.

Navadosamupāgata có nghĩa là khi bỏ y (sāṭaka), Ngài đã thấy chín lỗi và bỏ chúng, điều này được chỉ rõ.

Tāpasapabbajjaṃ pabbajitānañhi sāṭakasmiṃ nava dosā upaṭṭhahanti.

Indeed, for those who undertake the ascetic renunciation, nine faults arise in robes.

Đối với những người xuất gia theo lối đạo sĩ, có chín lỗi liên quan đến y (sāṭaka).

Mahagghabhāvo eko doso, parapaṭibaddhatāya uppajjanabhāvo eko, paribhogena lahuṃ kilissanabhāvo eko, kiliṭṭho hi dhovitabbo ca rajitabbo ca hoti, paribhogena jīraṇabhāvo eko, jiṇṇassa hi tunnaṃ vā aggaḷadānaṃ vā kātabbaṃ hoti, puna pariyesanāya durabhisambhavabhāvo eko, tāpasapabbajjāya asāruppabhāvo eko, paccatthikānaṃ sādhāraṇabhāvo eko, yathā hi naṃ paccatthikā na gaṇhanti, evaṃ gopetabbo hoti, paribhuñjantassa vibhūsanaṭṭhānabhāvo eko, gahetvā vicarantassa khandhabhāramahicchabhāvo ekoti.

Being expensive is one fault; arising due to dependence on others is one; quickly becoming dirty with use is one (for when it is dirty, it must be washed and dyed); wearing out with use is one (for when it is worn out, it must be sewn or patched); being difficult to obtain again is one; being unsuitable for ascetic renunciation is one; being common to enemies is one (for it must be guarded so that enemies do not take it); serving as an adornment for the one who uses it is one; and being a heavy burden and a cause for great desire for the one who carries it around is one.

Giá trị cao là một lỗi, sự phụ thuộc vào người khác để có được là một lỗi, dễ bị dơ bẩn khi sử dụng là một lỗi (vì khi dơ bẩn thì phải giặt và nhuộm), dễ bị hư hỏng khi sử dụng là một lỗi (vì khi cũ nát thì phải vá hoặc vá lại), khó tìm được cái mới là một lỗi, không phù hợp với sự xuất gia của đạo sĩ là một lỗi, dễ bị kẻ thù chiếm đoạt là một lỗi (vì phải giữ gìn để kẻ thù không lấy đi), khi mặc vào thì trở thành vật trang sức là một lỗi, và khi mang theo thì trở thành gánh nặng và sự ham muốn lớn là một lỗi.

120

Vākacīraṃ nivāsesinti tadāhaṃ, sāriputta, ime nava dose disvā sāṭakaṃ pahāya vākacīraṃ nivāsesiṃ, muñjatiṇaṃ hīraṃ hīraṃ katvā ganthetvā kataṃ vākacīraṃ nivāsanapārupanatthāya ādiyinti attho.

I put on bark-cloth means, Sāriputta, at that time, having seen these nine faults, I abandoned the robes and put on bark-cloth. The meaning is that he took bark-cloth, made by weaving muñja grass strand by strand, for wearing as an undergarment and an outer garment.

Vākacīraṃ nivāsesi có nghĩa là khi ấy, này Sāriputta, thấy chín lỗi này, ta đã bỏ y (sāṭaka) và mặc y vỏ cây. Ý nghĩa là ta đã lấy y vỏ cây được làm bằng cách bện từng sợi cỏ muñja lại với nhau để mặc và khoác.

121

Dvādasa guṇamupāgatanti dvādasahi ānisaṃsehi samannāgataṃ.

Possessing twelve qualities means endowed with twelve advantages.

Dvādasa guṇamupāgata có nghĩa là được trang bị mười hai lợi ích.

Vākacīrasmiñhi dvādasa ānisaṃsā – appagghaṃ sundaraṃ kappiyanti ayaṃ tāva eko ānisaṃso, sahatthā kātuṃ sakkāti ayaṃ dutiyo, paribhogena saṇikaṃ kilissati, dhoviyamānepi papañco natthīti ayaṃ tatiyo, paribhogena jiṇṇepi sibbitabbābhāvo catuttho, puna pariyesantassa sukhena karaṇabhāvo pañcamo, tāpasapabbajjāya sāruppabhāvo chaṭṭho, paccatthikānaṃ nirupabhogabhāvo sattamo, paribhuñjantassa vibhūsanaṭṭhānābhāvo aṭṭhamo, dhāraṇe sallahukabhāvo navamo, cīvarapaccaye appicchabhāvo dasamo, vākuppattiyā dhammikaanavajjabhāvo ekādasamo, vākacīre naṭṭhepi anapekkhabhāvo dvādasamoti.

Indeed, there are twelve advantages in bark-cloth: being inexpensive, beautiful, and suitable is one advantage; being able to be made by oneself is the second; becoming dirty slowly with use, and there being no trouble even when washed, is the third; there being no need for sewing when worn out with use is the fourth; being easily made when sought again is the fifth; being suitable for ascetic renunciation is the sixth; being useless to enemies is the seventh; not serving as an adornment for the one who uses it is the eighth; being light to wear is the ninth; having little desire for robe requisites is the tenth; the blamelessness of its lawful origin is the eleventh; and being unconcerned even if the bark-cloth is lost is the twelfth.

Quả thật, trong y vỏ cây có mười hai lợi ích: Một là nó rẻ tiền, đẹp và thích hợp; hai là có thể tự tay làm được; ba là khi dùng thì từ từ cũ đi, và khi giặt cũng không có phiền phức; bốn là khi dùng đã cũ cũng không cần vá lại; năm là khi tìm kiếm lại dễ dàng; sáu là phù hợp với sự xuất gia của đạo sĩ; bảy là kẻ thù không thể sử dụng được; tám là khi dùng không có chỗ để trang sức; chín là nhẹ nhàng khi mặc; mười là có ít dục vọng đối với các vật dụng y phục; mười một là việc phát sinh y vỏ cây là hợp pháp và không có lỗi; mười hai là khi y vỏ cây bị mất cũng không có sự luyến tiếc.

122

Aṭṭhadosasamākiṇṇaṃ, pajahiṃ paṇṇasālakanti kathaṃ pajahiṃ?

I abandoned the leaf-hut, which was fraught with eight faults. How did I abandon it?

“ Ta đã từ bỏ tịnh xá lá, nơi đầy dẫy tám lỗi lầm.” Ngài đã từ bỏ như thế nào?

So kira varasāṭakayugaṃ omuñcanto cīvaravaṃse laggitaṃ anojapupphadāmasadisaṃ rattaṃ vākacīraṃ gahetvā nivāsetvā tassūpari aparaṃ suvaṇṇavaṇṇaṃ vākacīraṃ paridahitvā punnāgapupphasantharasadisaṃ sakhuraṃ ajinacammaṃ ekaṃsaṃ katvā jaṭāmaṇḍalaṃ paṭimuñcitvā cūḷāya saddhiṃ niccalabhāvakaraṇatthaṃ sārasūciṃ pavesetvā muttājālasadisāya sikkāya pavāḷavaṇṇaṃ kuṇḍikaṃ odahitvā tīsu ṭhānesu vaṅkaṃ kājaṃ ādāya ekissā kājakoṭiyā kuṇḍikaṃ, ekissā aṅkusapacchitidaṇḍakādīni olaggetvā khārikājaṃ aṃse katvā dakkhiṇena hatthena kattaradaṇḍaṃ gahetvā paṇṇasālato nikkhamitvā saṭṭhihatthe mahācaṅkame aparāparaṃ caṅkamanto attano vesaṃ oloketvā – ‘‘mayhaṃ manoratho matthakaṃ patto, sobhati vata me pabbajjā, buddhapaccekabuddhādīhi sabbehi dhīrapurisehi vaṇṇitā thomitā ayaṃ pabbajjā nāma, pahīnaṃ me gihibandhanaṃ, nikkhantosmi nekkhammaṃ, laddhā me uttamapabbajjā, karissāmi samaṇadhammaṃ, labhissāmi maggaphalasukha’’nti ussāhajāto khārikājaṃ otāretvā caṅkamavemajjhe muggavaṇṇasilāpaṭṭe suvaṇṇapaṭimā viya nisinno divasabhāgaṃ vītināmetvā sāyanhasamayaṃ paṇṇasālaṃ pavisitvā bidalamañcakapasse kaṭṭhattharikāya nipanno sarīraṃ utuṃ gāhāpetvā balavapaccūse pabujjhitvā attano āgamanaṃ āvajjesi – ‘‘ahaṃ gharāvāse ādīnavaṃ disvā amitabhogaṃ anantayasaṃ pahāya araññaṃ pavisitvā nekkhammagavesako hutvā pabbajito.

It is said that he, taking off his pair of excellent cloths, took a red bark-garment resembling a garland of jasmine flowers, which was hung on the robe-pole, and put it on. Over that, he put on another golden-colored bark-garment. He then draped a deer-hide with hooves, resembling a bed of punnāga flowers, over one shoulder. He fastened his matted hair, inserted a strong needle to keep the topknot firm, and hung a coral-colored water pot in a net resembling a string of pearls. Taking a carrying-pole bent in three places, he hung the water pot on one end of the pole and a goad, a basket, a staff, and other items on the other end. Placing the carrying-pole on his shoulder and holding a cutter-knife in his right hand, he emerged from the leaf-hut. Walking back and forth on the sixty-cubit-long great promenade, he looked at his attire and thought, “My aspiration has reached its peak. How beautiful is my renunciation! This renunciation has been praised and extolled by all wise men, including Buddhas and Paccekabuddhas. The fetters of household life have been abandoned by me. I have gone forth into renunciation. I have attained the supreme renunciation. I will practice the ascetic's duty; I will attain the bliss of the path and its fruit.” Filled with enthusiasm, he put down the carrying-pole and sat on the mung-bean-colored stone slab in the middle of the promenade, like a golden statue. Having spent the day, he entered the leaf-hut in the evening and lay down on a wooden mat beside the bamboo bed, allowing his body to acclimatize. Waking up at strong dawn, he reflected on his going forth: “I saw the danger in household life, abandoned immeasurable wealth and infinite fame, entered the forest, and became a renunciant seeking renunciation.

Ngài đã cởi bỏ đôi y phục thượng hạng, rồi lấy chiếc y vỏ cây màu đỏ, giống như vòng hoa anojā, đang treo trên giá y, mặc vào. Sau đó, ngài khoác thêm một chiếc y vỏ cây màu vàng óng lên trên, vắt tấm da nai có móng vuốt, giống như thảm hoa punnāga, lên một bên vai, thắt búi tóc xoắn, rồi cài một chiếc kim sắc nhọn để cố định búi tóc với chỏm tóc. Ngài đặt chiếc bình nước màu san hô vào một cái túi lưới giống như mạng ngọc trai, rồi cầm một cây đòn gánh cong ở ba chỗ, một đầu đòn gánh treo bình nước, đầu kia treo giỏ đựng móc câu và các vật dụng khác. Ngài vác đòn gánh lên vai, tay phải cầm gậy hành hương, rồi bước ra khỏi tịnh xá lá. Ngài đi kinh hành tới lui trên con đường kinh hành dài sáu mươi cubit, nhìn dáng vẻ của mình và tự nhủ: “Nguyện vọng của ta đã thành tựu. Quả thật, sự xuất gia của ta thật trang nghiêm! Đây là sự xuất gia được tất cả các bậc trí giả như chư Phật và chư Độc Giác Phật tán thán và ca ngợi. Ta đã từ bỏ mọi ràng buộc của đời sống gia đình, ta đã xuất gia sống đời viễn ly. Ta đã đạt được sự xuất gia tối thượng. Ta sẽ thực hành pháp của Sa-môn, ta sẽ đạt được an lạc của Đạo và Quả.” Với lòng hăng hái như vậy, ngài đặt đòn gánh xuống, ngồi trên phiến đá màu xanh đậu ở giữa đường kinh hành, giống như một bức tượng vàng, và trải qua buổi ban ngày. Đến chiều tối, ngài vào tịnh xá lá, nằm trên tấm nệm gỗ bên cạnh giường tre, để cơ thể thích nghi với thời tiết. Khi thức dậy vào rạng đông mạnh mẽ, ngài quán xét sự xuất gia của mình: “Ta đã thấy sự nguy hiểm trong đời sống gia đình, từ bỏ tài sản vô lượng và danh tiếng vô biên, rồi vào rừng, tìm kiếm sự viễn ly và xuất gia.

Ito dāni paṭṭhāya pamādacāraṃ carituṃ na vaṭṭati, pavivekañhi pahāya vicarantaṃ micchāvitakkamakkhikā khādanti, idāni mayā vivekamanubrūhetuṃ vaṭṭati, ahañhi gharāvāsaṃ palibodhato disvā nikkhanto, ayañca manāpā paṇṇasālā, beluvapakkavaṇṇā paribhaṇḍakatā bhūmi, rajatavaṇṇā setabhittiyo, kapotapādavaṇṇaṃ paṇṇacchadanaṃ, vicittattharaṇavaṇṇo bidalamañcako, nivāsaphāsukaṃ vasanaṭṭhānaṃ, na etto atirekatarā viya me gehasampadā paññāyatī’’ti paṇṇasālāya dose vicinanto aṭṭha dose passi.

From now on, it is not proper to live carelessly. Wandering about, abandoning seclusion, one is devoured by the flies of wrong thoughts. Now I must cultivate seclusion. I left household life, seeing it as an entanglement, and this leaf-hut is delightful. The ground is adorned, the color of a ripe bael fruit; the white walls are the color of silver; the leaf-roof is the color of a pigeon's foot; the bamboo bed is adorned with varied coverings; it is a comfortable dwelling place. My household prosperity did not appear to be more excellent than this.” Thus, seeking faults in the leaf-hut, he found eight faults.

Từ nay trở đi, ta không nên sống buông thả. Quả thật, khi đi lang thang mà từ bỏ sự độc cư, những con ruồi của tà tư duy sẽ cắn xé. Giờ đây, ta phải phát triển sự độc cư. Ta đã rời bỏ đời sống gia đình vì thấy nó đầy chướng ngại. Và tịnh xá lá này thật dễ chịu, nền đất được trát vữa màu vỏ trái beluva, những bức tường trắng như bạc, mái lá màu chân chim bồ câu, chiếc giường tre có nệm trải nhiều màu sắc. Đây là nơi ở thoải mái. Ta không thấy tài sản gia đình nào hơn thế nữa.” Ngài quán xét những lỗi lầm trong tịnh xá lá và thấy tám lỗi lầm.

123

Paṇṇasālaparibhogasmiñhi aṭṭha ādīnavā – mahāsamārambhena dabbasambhāre samodhānetvā karaṇapariyesanabhāvo eko ādīnavo, tiṇapaṇṇamattikāsu patitāsu tāsaṃ punappunaṃ ṭhapetabbatāya nibaddhajagganabhāvo dutiyo, senāsanaṃ nāma mahallakassa pāpuṇāti, avelāya vuṭṭhāpiyamānassa cittekaggatā na hotīti uṭṭhāpanīyabhāvo tatiyo, sītuṇhādipaṭighātena kāyassa sukhumālakaraṇabhāvo catuttho, gehaṃ paviṭṭhena yaṃkiñci pāpaṃ sakkā kātunti garahāpaṭicchādanabhāvo pañcamo, ‘‘mayha’’nti pariggahakaraṇabhāvo chaṭṭho, gehassa atthibhāvo nāmesa sadutiyakavāso viyāti sattamo, ūkāmaṅgulagharagoḷikādīnaṃ sādhāraṇatāya bahusādhāraṇabhāvo aṭṭhamo.

Indeed, there are eight disadvantages in residing in a leaf-hut: One disadvantage is the need to search for materials and construct it with great effort; the second is the constant need for maintenance, having to repeatedly replace fallen grass, leaves, and mud; the third is the need to be roused, because a dwelling naturally belongs to the elder, and when one is awakened at an unsuitable time, one's mind cannot be concentrated; the fourth is the tendency to make the body delicate through protection from cold, heat, and so on; the fifth is the concealment of blame, as one who has entered a house can commit any evil act; the sixth is the act of claiming it as "mine"; the seventh is that the existence of a house is, as it were, a dwelling with a companion; the eighth is its being common to many, as it is shared by lice, ants, house-lizards, and so on.

Quả thật, có tám sự nguy hiểm khi sử dụng tịnh xá lá: Một là sự nguy hiểm của việc phải chuẩn bị và tìm kiếm vật liệu với sự nỗ lực lớn; hai là sự nguy hiểm của việc phải chăm sóc liên tục khi cỏ, lá và đất rơi xuống, phải đặt lại chúng nhiều lần; ba là chỗ ở thuộc về người lớn, khi bị đánh thức vào lúc không thích hợp, tâm không thể định tĩnh; bốn là sự nguy hiểm của việc làm cho cơ thể trở nên yếu ớt vì chống lại lạnh nóng, v.v.; năm là sự nguy hiểm của việc che giấu những hành vi đáng chê trách, vì bất cứ điều gì xấu cũng có thể làm được khi vào nhà; sáu là sự nguy hiểm của việc tạo ra sự sở hữu “của tôi”; bảy là sự tồn tại của ngôi nhà giống như một nơi ở có người thứ hai; tám là sự nguy hiểm của việc có nhiều người chung sống, vì nó là nơi chung của rận, rệp, thằn lằn, v.v.

Iti ime aṭṭha ādīnave disvā mahāsatto paṇṇasālaṃ pajahi.

Thus, seeing these eight disadvantages, the Great Being abandoned the leaf-hut.

Như vậy, thấy được tám sự nguy hiểm này, Đại Bồ-tát đã từ bỏ tịnh xá lá.

Tenāha – ‘‘aṭṭhadosasamākiṇṇaṃ, pajahiṃ paṇṇasālaka’’nti.

Therefore, it is said: "I abandoned the leaf-hut, which was afflicted with eight faults."

Vì vậy, ngài nói: “Ta đã từ bỏ tịnh xá lá, nơi đầy dẫy tám lỗi lầm.”

124

Upāgamiṃ rukkhamūlaṃ, guṇe dasahupāgatanti channaṃ paṭikkhipitvā dasahi guṇehi upetaṃ rukkhamūlaṃ upagatosmīti vadati.

"I resorted to the root of a tree, endowed with ten qualities"—this means he says he abandoned the six disadvantages and resorted to the root of a tree, which is endowed with ten qualities.

“ Ta đã đến gốc cây, nơi có mười đức tính.” Ngài nói rằng ngài đã từ bỏ sáu điều và đến gốc cây, nơi có mười đức tính.

Tatrime dasa guṇā – appasamārambhatā eko guṇo, upagamanamattakameva hi tattha hotīti.

Here are these ten qualities: One quality is being of little effort, for there is only the act of resorting there.

Đây là mười đức tính đó: Một đức tính là ít sự chuẩn bị, vì ở đó chỉ cần đến là đủ.

Appaṭijagganatā dutiyo, tañhi sammaṭṭhampi asammaṭṭhampi paribhogaphāsukaṃ hotiyeva.

The second is being of little maintenance, for it is suitable for use whether it is swept or unswept.

Hai là ít sự chăm sóc, vì dù được quét dọn hay không, nó vẫn thuận tiện cho việc sử dụng.

Anuṭṭhāpanīyabhāvo tatiyo.

The third is being not subject to being roused.

Ba là không cần đánh thức.

Garahaṃ nappaṭicchādeti, tattha hi pāpaṃ karonto lajjatīti garahāya appaṭicchannabhāvo catuttho.

It does not conceal blame, for one who commits evil there feels ashamed; thus, the fourth is the unconcealed nature of blame.

Bốn là không che giấu sự đáng chê trách, vì khi làm điều ác ở đó, người ta cảm thấy xấu hổ, nên không che giấu sự đáng chê trách.

Abbhokāsavāso viya kāyaṃ na santhambhetīti kāyassa asanthambhanabhāvo pañcamo, pariggahakaraṇābhāvo chaṭṭho, gehālayapaṭikkhepo sattamo.

The fifth is the non-enfeeblement of the body, as it does not make the body rigid like residing in the open; the sixth is the absence of claiming ownership; the seventh is the rejection of attachment to a dwelling.

Năm là không làm cho cơ thể cứng nhắc như khi ở ngoài trời; sáu là không có sự sở hữu; bảy là từ bỏ sự luyến ái nhà cửa.

Bahusādhāraṇe gehe viya ‘‘paṭijaggissāmi naṃ, nikkhamathā’’ti nīharaṇakābhāvo aṭṭhamo, vasantassa sappītikabhāvo navamo, rukkhamūlasenāsanassa gatagataṭṭhāne sulabhatāya anapekkhabhāvo dasamoti ime dasaguṇe disvā rukkhamūlaṃ upagatosmīti vadati.

The eighth is the absence of having to remove anyone, like in a dwelling shared by many, saying, "I will maintain it, get out!"; the ninth is the joyful nature for one residing there; the tenth is the unattachment due to the easy availability of a tree-root dwelling in any place one goes—seeing these ten qualities, he says, "I resorted to the root of a tree."

Tám là không có việc phải đuổi người khác ra như trong một ngôi nhà có nhiều người chung sống, nói rằng “tôi sẽ chăm sóc nó, hãy đi ra”; chín là người ở đó có sự hoan hỷ; mười là không có sự luyến tiếc vì chỗ ở dưới gốc cây dễ tìm thấy ở bất cứ nơi nào đi đến. Ngài nói rằng ngài đã thấy mười đức tính này và đã đến gốc cây.

125

Imāni hi ettakāni kāraṇāni sallakkhetvā mahāsatto punadivase bhikkhāya gāmaṃ pāvisi.

Indeed, having fully comprehended these many reasons, the Great Being entered the village for alms on the following day.

Quả thật, Đại Bồ-tát đã quán xét những lý do này, và vào ngày hôm sau, ngài đi vào làng để khất thực.

Athassa sampattagāme manussā mahantena ussāhena bhikkhaṃ adaṃsu.

Then, the people in the village he had reached gave him alms with great enthusiasm.

Lúc đó, những người trong làng mà ngài đến đã cúng dường thức ăn với sự hăng hái lớn.

So bhattakiccaṃ niṭṭhāpetvā assamaṃ āgamma nisīditvā cintesi – ‘‘nāhaṃ ‘āhāraṃ labhāmī’ti pabbajito, siniddhāhāro nāmesa mānamadapurisamade vaḍḍheti, āhāramūlakassa ca dukkhassa anto natthi, yaṃnūnāhaṃ vāpitaropitadhaññanibbattakaṃ āhāraṃ pajahitvā pavattaphalabhojano bhaveyya’’nti.

Having finished his meal, he returned to the hermitage, sat down, and reflected, "I did not go forth into homelessness to obtain food. Rich food, indeed, increases conceit, pride, and the pride of manhood. And there is no end to the suffering rooted in food. What if I were to abandon food produced from sown and planted grains and partake of fallen fruits?"

Sau khi hoàn tất bữa ăn, ngài trở về am thất, ngồi xuống và suy tư: “Ta xuất gia không phải vì ‘ta sẽ nhận được thức ăn’. Thức ăn bổ dưỡng làm tăng sự kiêu mạn và sự kiêu mạn của người đàn ông. Và không có giới hạn cho khổ đau bắt nguồn từ thức ăn. Vậy thì, tại sao ta không từ bỏ thức ăn từ lúa đã gieo trồng và chỉ ăn trái cây tự nhiên?”

So tato paṭṭhāya tathā katvā ghaṭento vāyamanto sattāhabbhantareyeva aṭṭha samāpattiyo pañca ca abhiññāyo nibbattesi.

From then on, having done so, striving and exerting himself, he brought forth the eight attainments and the five higher knowledges (abhiññā) within seven days.

Từ đó trở đi, ngài đã làm như vậy, tinh tấn và nỗ lực, và chỉ trong vòng bảy ngày, ngài đã thành tựu tám thiền định và năm thần thông.

Tena vuttaṃ –

Therefore, it is said:

Vì vậy, đã nói:

126

‘‘Vāpitaṃ ropitaṃ dhaññaṃ, pajahiṃ niravasesato;

"Sown and planted grains,

“Ta đã từ bỏ hoàn toàn lúa đã gieo trồng và đã trồng trọt;

127

Anekaguṇasampannaṃ, pavattaphalamādiyiṃ.

I abandoned them all completely. I partook of fallen fruits,

Ta đã thọ nhận trái cây tự nhiên, đầy đủ vô vàn đức tính.

128

‘‘Tatthappadhānaṃ padahiṃ, nisajjaṭṭhānacaṅkame;

endowed with many excellent qualities. There I diligently practiced,

“Ta đã từ bỏ sự lười biếng ở chỗ ngồi và chỗ kinh hành;

129

Abbhantaramhi sattāhe, abhiññābala pāpuṇi’’nti.

in sitting and walking meditation. Within seven days, I attained the power of higher knowledges (abhiññā)."

Trong vòng bảy ngày, ta đã đạt được sức mạnh thần thông.”

Table of Contents

Ganthārambhakathā

Introduction to the Text

Lời Mở Đầu của Quyển Sách

Nidānakathā

Introduction

Câu Chuyện Nhân Duyên

1. Dūrenidānakathā

1. The Remote Introduction

1. Câu Chuyện Nhân Duyên Xa

Sumedhakathā

The Story of Sumedha

Câu Chuyện Sumedha

Settings