773. Kāmaṃ kāmayamānassāti kāmasuttaṃ.
773. "Kāmaṃ kāmayamānassā" is the Kāma Sutta.
773. Kāmaṃ kāmayamānassā là bài kinh Kāma.
Kā uppatti?
What is its origin?
Nguồn gốc khởi sinh là gì?
Bhagavati kira sāvatthiyaṃ viharante aññataro brāhmaṇo sāvatthiyā jetavanassa ca antare aciravatīnadītīre ‘‘yavaṃ vapissāmī’’ti khettaṃ kasati.
It is said that while the Blessed One was dwelling in Sāvatthī, a certain brahmin was plowing a field on the bank of the Aciravatī river, between Sāvatthī and Jetavana, thinking, "I will sow barley."
Nghe nói, khi Đức Thế Tôn đang trú tại Sāvatthī, một Bà-la-môn nọ đang cày ruộng bên bờ sông Aciravatī, giữa Sāvatthī và Jetavana, với ý định "Ta sẽ gieo lúa mạch."
Bhagavā bhikkhusaṅghaparivuto piṇḍāya pavisanto taṃ disvā āvajjento addasa – ‘‘assa brāhmaṇassa yavā vinassissantī’’ti, puna upanissayasampattiṃ āvajjento cassa sotāpattiphalassa upanissayaṃ addasa.
The Blessed One, surrounded by the Sangha of bhikkhus, entering for alms, saw him and, reflecting, perceived: "This brahmin's barley will be destroyed." Again, reflecting on the condition for his spiritual development, He perceived that the brahmin had the condition for the fruit of stream-entry.
Đức Thế Tôn, được Tăng đoàn Tỳ-kheo vây quanh, khi vào khất thực, thấy ông ta, Ngài quán xét và thấy rằng "lúa mạch của Bà-la-môn này sẽ bị hư hại." Rồi Ngài quán xét về sự thành tựu nhân duyên và thấy rằng ông ta có nhân duyên chứng đắc quả Dự lưu (Sotāpatti).
‘‘Kadā pāpuṇeyyā’’ti āvajjento ‘‘sasse vinaṭṭhe sokābhibhūto dhammadesanaṃ sutvā’’ti addasa.
Reflecting, "When will he attain it?" He perceived, "When his crop is destroyed, overwhelmed by sorrow, he will hear the Dhamma teaching."
Khi quán xét "Khi nào ông ta sẽ đạt được?", Ngài thấy "Khi mùa màng bị hư hại, ông ta sẽ bị sầu khổ chi phối và nghe pháp thoại."
Tato cintesi – ‘‘sacāhaṃ tadā eva brāhmaṇaṃ upasaṅkamissāmi, na me ovādaṃ sotabbaṃ maññissati.
Then He thought: "If I approach the brahmin only then, he will not consider my advice worth listening to.
Sau đó, Ngài suy nghĩ: "Nếu ta đến gặp Bà-la-môn đó ngay lúc đó, ông ta sẽ không nghĩ rằng lời khuyên của ta đáng nghe.
Nānārucikā hi brāhmaṇā, handa, naṃ ito pabhutiyeva saṅgaṇhāmi, evaṃ mayi muducitto hutvā tadā ovādaṃ sossatī’’ti brāhmaṇaṃ upasaṅkamitvā āha – ‘‘kiṃ, brāhmaṇa, karosī’’ti.
Indeed, brahmins have diverse inclinations. Let me win him over from now on; then, with a softened mind towards me, he will listen to my advice at that time." So, approaching the brahmin, He said, "What are you doing, brahmin?"
Vì các Bà-la-môn có nhiều sở thích khác nhau, vậy ta hãy kết giao với ông ta từ bây giờ, như vậy ông ta sẽ có tâm hiền lành đối với ta và lúc đó sẽ nghe lời khuyên." Rồi Ngài đến gặp Bà-la-môn và hỏi: "Này Bà-la-môn, ông đang làm gì vậy?"
Brāhmaṇo ‘‘evaṃ uccākulīno samaṇo gotamo mayā saddhiṃ paṭisanthāraṃ karotī’’ti tāvatakeneva bhagavati pasannacitto hutvā ‘‘khettaṃ, bho gotama, kasāmi yavaṃ vapissāmī’’ti āha.
The brahmin, thinking, "The ascetic Gotama, of such high birth, is exchanging pleasantries with me," became pleased in heart towards the Blessed One just by that much, and said, "Sir Gotama, I am plowing a field; I will sow barley."
Bà-la-môn nghĩ: "Sa-môn Gotama, người thuộc dòng dõi cao quý như vậy, lại nói chuyện xã giao với ta," và ngay lập tức có tâm hoan hỷ đối với Đức Thế Tôn, bèn nói: "Bạch Sa-môn Gotama, con đang cày ruộng để gieo lúa mạch."
Atha sāriputtatthero cintesi – ‘‘bhagavā brāhmaṇena saddhiṃ paṭisanthāraṃ akāsi, na ca ahetu appaccayā tathāgatā evaṃ karonti, handāhampi tena saddhiṃ paṭisanthāraṃ karomī’’ti brāhmaṇaṃ upasaṅkamitvā tatheva paṭisanthāramakāsi.
Then Venerable Sāriputta thought: "The Blessed One exchanged pleasantries with the brahmin, and Tathāgatas do not do such things without cause or condition. Let me also exchange pleasantries with him." So, he approached the brahmin and exchanged pleasantries in the same way.
Sau đó, Trưởng lão Sāriputta suy nghĩ: "Đức Thế Tôn đã nói chuyện xã giao với Bà-la-môn, mà các Như Lai không làm như vậy mà không có nguyên nhân hay điều kiện. Vậy ta cũng hãy nói chuyện xã giao với ông ta." Rồi Ngài đến gặp Bà-la-môn và nói chuyện xã giao tương tự.
Evaṃ mahāmoggallānatthero sesā ca asīti mahāsāvakā.
Thus did Venerable Mahāmoggallāna and the other eighty great disciples.
Cũng vậy, Trưởng lão Mahāmoggallāna và tám mươi vị Đại Thanh văn còn lại cũng làm như thế.
Brāhmaṇo atīva attamano ahosi.
The brahmin was exceedingly delighted.
Bà-la-môn vô cùng hoan hỷ.
Atha bhagavā sampajjamānepi sasse ekadivasaṃ katabhattakicco sāvatthito jetavanaṃ gacchanto maggā okkamma brāhmaṇassa santikaṃ gantvā āha – ‘‘sundaraṃ te, brāhmaṇa, yavakkhetta’’nti.
Then, one day, even while the crop was thriving, the Blessed One, having finished His meal, was going from Sāvatthī to Jetavana. He turned off the path, went to the brahmin, and said, "Your barley field is beautiful, brahmin."
Rồi một ngày nọ, khi lúa mạch đang phát triển tốt, Đức Thế Tôn sau khi hoàn tất việc thọ thực, trên đường từ Sāvatthī về Jetavana, Ngài rời khỏi con đường chính, đến chỗ Bà-la-môn và nói: "Này Bà-la-môn, ruộng lúa mạch của ông đẹp quá!"
‘‘Evaṃ, bho gotama, sundaraṃ, sace sampajjissati, tumhākampi saṃvibhāgaṃ karissāmī’’ti.
"Yes, Sir Gotama, it is beautiful. If it thrives, I will share it with you too."
"Vâng, bạch Sa-môn Gotama, đẹp lắm. Nếu mùa màng bội thu, con cũng sẽ chia sẻ cho quý Ngài."
Athassa catumāsaccayena yavā nipphajjiṃsu.
Then, after four months, his barley ripened.
Sau đó, bốn tháng trôi qua, lúa mạch của ông ta đã chín.
Tassa ‘‘ajja vā sve vā lāyissāmī’’ti ussukkaṃ kurumānasseva mahāmegho uṭṭhahitvā sabbarattiṃ vassi.
As he was eagerly thinking, "I will harvest it today or tomorrow," a great cloud arose and rained all night.
Trong khi ông ta đang bận rộn nghĩ "Hôm nay hoặc ngày mai ta sẽ gặt," một trận mưa lớn nổi lên và mưa suốt đêm.
Aciravatī nadī pūrā āgantvā sabbaṃ yavaṃ vahi.
The Aciravatī river came in full flood and swept away all the barley.
Sông Aciravatī dâng nước tràn bờ và cuốn trôi tất cả lúa mạch.
Brāhmaṇo sabbarattiṃ anattamano hutvā pabhāte nadītīraṃ gato sabbaṃ sassavipattiṃ disvā ‘‘vinaṭṭhomhi, kathaṃ dāni jīvissāmī’’ti balavasokaṃ uppādesi.
The brahmin, displeased all night, went to the river bank in the morning. Seeing all the crop destroyed, he developed great sorrow, thinking, "I am ruined! How will I live now?"
Bà-la-môn suốt đêm không vui, sáng hôm sau đi đến bờ sông, thấy toàn bộ mùa màng bị hư hại, bèn sinh ra nỗi sầu khổ tột cùng, nghĩ: "Ta đã mất hết rồi, giờ ta sẽ sống sao đây?"
Bhagavāpi tameva rattiṃ paccūsasamaye buddhacakkhunā lokaṃ volokento ‘‘ajja brāhmaṇassa dhammadesanākālo’’ti ñatvā bhikkhācāravattena sāvatthiṃ pavisitvā brāhmaṇassa gharadvāre aṭṭhāsi.
The Blessed One also, in the early dawn of that very night, surveying the world with His Buddha-eye, knew, "Today is the time for the brahmin's Dhamma teaching." He entered Sāvatthī in the manner of seeking alms and stood at the brahmin's house door.
Đức Thế Tôn cũng vào buổi sáng sớm cùng đêm đó, khi quán sát thế gian bằng Phật nhãn, Ngài biết "Hôm nay là thời điểm thuyết pháp cho Bà-la-môn," bèn vào Sāvatthī theo hạnh khất thực và đứng trước cửa nhà Bà-la-môn.
Brāhmaṇo bhagavantaṃ disvā ‘‘sokābhibhūtaṃ maṃ assāsetukāmo samaṇo gotamo āgato’’ti cintetvā āsanaṃ paññāpetvā pattaṃ gahetvā bhagavantaṃ nisīdāpesi.
The brahmin saw the Blessed One and, thinking, "The ascetic Gotama has come to comfort me, who am overwhelmed by sorrow," he prepared a seat, took the bowl, and seated the Blessed One.
Bà-la-môn thấy Đức Thế Tôn, nghĩ: "Sa-môn Gotama đến để an ủi ta, người đang bị sầu khổ chi phối," bèn dọn chỗ ngồi, cầm bình bát và mời Đức Thế Tôn an tọa.
Bhagavā jānantova brāhmaṇaṃ pucchi – ‘‘kiṃ brāhmaṇa paduṭṭhacitto vihāsī’’ti?
The Blessed One, knowing full well, asked the brahmin, "Brahmin, are you dwelling with a troubled mind?"
Đức Thế Tôn, dù đã biết, vẫn hỏi Bà-la-môn: "Này Bà-la-môn, ông có đang sống với tâm bất an không?"
Āma, bho gotama, sabbaṃ me yavakkhettaṃ udakena vūḷhanti.
"Yes, Sir Gotama, all my barley field has been swept away by the water."
"Vâng, bạch Sa-môn Gotama, toàn bộ ruộng lúa mạch của con đã bị nước cuốn trôi."
Atha bhagavā ‘‘na, brāhmaṇa, vipanne domanassaṃ, sampanne ca somanassaṃ kātabbaṃ.
Then the Blessed One said, "Brahmin, one should not feel dejection when things fail, nor elation when they succeed.
Rồi Đức Thế Tôn nói: "Này Bà-la-môn, không nên buồn rầu khi thất bại, cũng không nên vui mừng khi thành công.
Kāmā hi nāma sampajjantipi vipajjantipī’’ti vatvā tassa brāhmaṇassa sappāyaṃ ñatvā dhammadesanāvasena imaṃ suttamabhāsi.
For desires sometimes succeed and sometimes fail." Having said this, and knowing what was suitable for that brahmin, He taught this Sutta by way of a Dhamma discourse.
Vì các dục (kāma) có thể thành công hoặc thất bại." Sau khi nói vậy, Ngài biết điều gì là thích hợp cho Bà-la-môn đó, bèn thuyết bài kinh này dưới hình thức một bài pháp thoại.
Tattha saṅkhepato padatthasambandhamattameva vaṇṇayissāma, vitthāro pana niddese (mahāni. 1) vuttanayeneva veditabbo.
Here, we will explain only the brief connection of the words and meanings; the detailed explanation should be understood according to the method stated in the Niddesa.
Ở đây, chúng ta sẽ chỉ giải thích vắn tắt mối liên hệ giữa các từ ngữ, còn phần chi tiết thì nên hiểu theo cách đã nói trong bộ Niddesa.
Yathā ca imasmiṃ sutte, evaṃ ito paraṃ sabbasuttesu.
And as in this Sutta, so too in all subsequent Suttas.
Và như trong bài kinh này, cũng vậy trong tất cả các bài kinh sau đây.
Tattha kāmanti manāpiyarūpāditebhūmakadhammasaṅkhātaṃ vatthukāmaṃ, kāmayamānassāti icchamānassa.
Here, kāma refers to vatthukāma, which consists of the three-realm phenomena such as agreeable forms, etc. Kāmayamānassā means "of one who desires."
Ở đó, kāmaṃ là vật dục (vatthukāma) được gọi là các pháp thuộc ba cõi, như sắc pháp khả ái, v.v., kāmayamānassā là của người mong muốn.
Tassa ce taṃ samijjhatīti tassa kāmayamānassa sattassa taṃ kāmasaṅkhātaṃ vatthu samijjhati ce, sace so taṃ labhatīti vuttaṃ hoti.
Tassa ce taṃ samijjhatī means, "If that object, which is called desire, succeeds for that being who desires it, if he obtains it," so it is said.
Tassa ce taṃ samijjhatī có nghĩa là nếu vật dục đó thành tựu cho chúng sinh đang mong muốn đó, tức là nếu người đó đạt được điều mình muốn.
Addhā pītimano hotīti ekaṃsaṃ tuṭṭhacitto hoti.
Addhā pītimano hotī means he is certainly delighted in mind.
Addhā pītimano hotī có nghĩa là chắc chắn có tâm hoan hỷ.
Laddhāti labhitvā.
Laddhā means "having obtained."
Laddhā có nghĩa là sau khi đạt được.
Maccoti satto.
Macco means "a being."
Macco là chúng sinh.
Yadicchatīti yaṃ icchati.
Yadicchatī means "whatever he desires."
Yadicchatī là điều mà người đó mong muốn.
776-8. Tato parāsaṃ tissannaṃ gāthānaṃ ayaṃ saṅkhepattho – yo etaṃ sālikkhettādiṃ khettaṃ vā gharavatthādiṃ vatthuṃ vā kahāpaṇasaṅkhātaṃ hiraññaṃ vā goassabhedaṃ gavāssaṃ vā itthisaññikā thiyo vā ñātibandhavādī bandhū vā aññe vā manāpiyarūpādī puthu kāme anugijjhati, taṃ puggalaṃ abalasaṅkhātā kilesā balīyanti sahanti maddanti, saddhābalādivirahena vā abalaṃ taṃ puggalaṃ abalā kilesā balīyanti, abalattā balīyantīti attho.
776-8. The brief meaning of the three verses that follow is this: "The person who repeatedly clings to various sensual pleasures such as a field (like a rice field), or a dwelling (like a house plot), or money (like kahāpaṇas), or cattle and horses, or women, or relatives and friends, or other pleasing forms, that person is overpowered, tormented, and crushed by defilements, which are called the weak, or, due to the absence of powers like faith, those weak defilements overpower that weak person; the meaning is that they overpower him because of his weakness."
776-8. Ý nghĩa tóm tắt của ba kệ tiếp theo là: Người nào tham đắm (anugijjhati) vào ruộng (khetta) như ruộng lúa mạch, v.v., hoặc đất đai (vatthu) như đất nhà, v.v., hoặc vàng bạc (hirañña) được gọi là tiền bạc, hoặc trâu bò, ngựa (gavāssa) thuộc loại trâu và ngựa, hoặc phụ nữ (thiyo) được gọi là phụ nữ, hoặc thân quyến (bandhū) như bà con thân thích, v.v., hoặc các dục khác (puthu kāme) như sắc pháp khả ái, v.v., thì những phiền não (kilesā) được gọi là yếu kém (abala) sẽ chi phối (balīyanti) người đó, tức là chúng sẽ áp bức và đè nén người đó. Hoặc, do thiếu các sức mạnh như tín lực (saddhābala), người đó yếu kém, và các phiền não yếu kém sẽ chi phối người đó. Ý nghĩa là chúng chi phối do người đó yếu kém.
Atha taṃ kāmagiddhaṃ kāme rakkhantaṃ pariyesantañca sīhādayo ca pākaṭa parissayā kāyaduccaritādayo ca apākaṭa parissayā maddanti, tato apākaṭaparissayehi abhibhūtaṃ taṃ puggalaṃ jātiādidukkhaṃ bhinnaṃ nāvaṃ udakaṃ viya anveti.
Then, that person, greedy for sensual pleasures, protecting and seeking them, is crushed by obvious dangers like lions and by non-obvious dangers like misconduct of body; then, that person, overwhelmed by non-obvious dangers, is pursued by suffering such as birth, just as water pursues a broken boat.
Rồi người tham đắm dục đó, khi bảo vệ và tìm kiếm các dục, sẽ bị những hiểm nguy (parissayā) rõ ràng như sư tử, v.v., và những hiểm nguy không rõ ràng như ác hạnh về thân, v.v., đè nén. Từ đó, khổ (dukkha) như sinh, v.v., theo sau người đó bị những hiểm nguy không rõ ràng áp bức, như nước theo sau con thuyền bị vỡ.
Tasmā kāyagatāsatiādibhāvanāya jantu sadā sato hutvā vikkhambhanasamucchedavasena rūpādīsu vatthukāmesu sabbappakārampi kilesakāmaṃ parivajjento kāmāni parivajjaye.
Therefore, a being, always mindful through the development of mindfulness of the body and so on, should avoid all kinds of defilement-sensual pleasures in object-sensual pleasures such as forms, by means of suppression and eradication.
Vì vậy, chúng sinh (jantu) luôn luôn có chánh niệm (sadā sato) bằng cách tu tập niệm thân (kāyagatāsati), v.v., và nên tránh xa các dục (kāmāni parivajjaye), tức là tất cả các loại phiền não dục (kilesakāma) trong các vật dục như sắc pháp, v.v., bằng cách dứt bỏ hoặc đoạn trừ chúng.
Evaṃ te kāme pahāya tappahānakaramaggeneva catubbidhampi tare oghaṃ tareyya tarituṃ sakkuṇeyya.
Thus, having abandoned those sensual pleasures, he would cross the fourfold flood by the very path that leads to their abandonment, he would be able to cross it.
Bằng cách từ bỏ các dục (te kāme pahāya) như vậy, và chỉ bằng con đường dẫn đến sự từ bỏ đó, người đó có thể vượt qua bốn dòng lũ (tare oghaṃ) hoặc có thể vượt qua chúng.
Tato yathā puriso udakagarukaṃ nāvaṃ siñcitvā lahukāya nāvāya appakasireneva pāragū bhaveyya, pāraṃ gaccheyya, evameva attabhāvanāvaṃ kilesūdakagarukaṃ siñcitvā lahukena attabhāvena pāragū bhaveyya, sabbadhammapāraṃ nibbānaṃ gato bhaveyya, arahattappattiyā gaccheyya ca, anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbātīti arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhāpesi.
Then, just as a man, having bailed out a boat heavy with water, would easily reach the other shore with a light boat, so too, having bailed out the boat of existence heavy with the water of defilements, he would reach the other shore with a light existence, he would have attained Nibbāna, the other shore of all phenomena, and he would proceed to the attainment of Arahantship, and he would attain parinibbāna in the Nibbāna-element without any remainder of existence; thus, he concluded the discourse with Arahantship as the culmination.
Rồi, giống như một người tát cạn nước khỏi con thuyền (nāvaṃ siñcitvā) nặng nước và dễ dàng đến bờ bên kia (pāragū) bằng con thuyền nhẹ, tức là đi đến bờ bên kia, cũng vậy, người đó tát cạn nước phiền não làm nặng con thuyền tự ngã (attabhāvanāvaṃ) và bằng tự ngã nhẹ nhàng sẽ đến bờ bên kia, tức là đạt đến Niết-bàn, bờ bên kia của tất cả các pháp, và sẽ đi đến sự chứng đắc A-la-hán, và sẽ nhập Niết-bàn vô dư y (anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbātīti). Như vậy, Ngài đã kết thúc bài thuyết pháp với đỉnh điểm là A-la-hán quả.
Desanāpariyosāne brāhmaṇo ca brāhmaṇī ca sotāpattiphale patiṭṭhahiṃsūti.
At the conclusion of the discourse, both the brahmin and the brahmin's wife became established in the fruit of stream-entry.
Khi bài thuyết pháp kết thúc, cả Bà-la-môn và vợ ông ta đều an trú trong quả Dự lưu (Sotāpatti).
779. Satto guhāyanti guhaṭṭhakasuttaṃ.
779. "'Satto guhāyaṃ'—this Sutta is the Guhaṭṭhakasutta."
779. Satto guhāya là kinh Guhaṭṭhaka.
Kā uppatti?
What is its origin?
Nguồn gốc khởi sinh là gì?
Bhagavati kira sāvatthiyaṃ viharante āyasmā piṇḍolabhāradvājo kosambiyaṃ gaṃṅgātīre āvaṭṭakaṃ nāma utenassa uyyānaṃ, tattha agamāsi sītale padese divāvihāraṃ nisīditukāmo.
It is said that while the Blessed One was dwelling in Sāvatthī, Venerable Piṇḍolabhāradvāja went to a garden named Āvaṭṭaka, belonging to King Udena, on the bank of the Gaṅgā in Kosambī, desiring to sit for his day-dwelling in a cool place.
Nghe nói, khi Đức Thế Tôn đang trú tại Sāvatthī, Tôn giả Piṇḍolabhāradvāja đã đến khu vườn tên Āvaṭṭaka của vua Utena bên bờ sông Gaṅgā ở Kosambī, với ý định ngồi thiền trú ban ngày ở một nơi mát mẻ.
Aññadāpi cāyaṃ gacchateva tattha pubbāsevanena yathā gavampatitthero tāvatiṃsabhavananti vuttanayametaṃ vaṅgīsasuttavaṇṇanāyaṃ.
On another occasion too, he used to go there due to previous habit, just as it is said that Venerable Gavampati went to the Tāvatiṃsa abode, as mentioned in the Commentary to the Vaṅgīsasutta.
Vị ấy cũng đã từng đến đó trước đây, theo cách đã nói trong Chú giải kinh Vaṅgīsa về việc Trưởng lão Gavampati đi đến cõi trời Tāvatiṃsa.
So tattha gaṅgātīre sītale rukkhamūle samāpattiṃ appetvā divāvihāraṃ nisīdi.
There, on the bank of the Gaṅgā, at the foot of a cool tree, he entered jhāna and sat for his day-dwelling.
Vị ấy ở đó, bên bờ sông Gaṅgā, dưới gốc cây mát mẻ, nhập thiền định (samāpatti) và an trú trong trú xứ ban ngày (divāvihāra).
Rājāpi kho uteno taṃ divasaṃyeva uyyānakīḷikaṃ gantvā bahudeva divasabhāgaṃ naccagītādīhi uyyāne kīḷitvā pānamadamatto ekissā itthiyā aṅke sīsaṃ katvā sayi.
King Udena also, on that very day, went for a garden sport, and after playing in the garden with dancing, singing, and so on for much of the day, intoxicated with drink, he lay down with his head on the lap of one woman.
Vua Utena cũng chính ngày hôm đó đã đi dạo chơi trong vườn, vui đùa suốt phần lớn thời gian ban ngày với ca múa và các trò giải trí khác, rồi say sưa nằm ngủ gục đầu vào lòng một người phụ nữ.
Sesitthiyo ‘‘sutto rājā’’ti uṭṭhahitvā uyyāne pupphaphalādīni gaṇhantiyo theraṃ disvā hirottappaṃ upaṭṭhāpetvā ‘‘mā saddaṃ akatthā’’ti aññamaññaṃ nivāretvā appasaddā upasaṅkamitvā vanditvā theraṃ samparivāretvā nisīdiṃsu.
The other women, thinking "The king is asleep," got up and, gathering flowers and fruits in the garden, saw the Elder, felt shame and dread, and restraining each other with "Do not make noise," they approached him quietly, paid homage, surrounded the Elder, and sat down.
Những người phụ nữ còn lại, nghĩ rằng “Đức vua đã ngủ rồi,” liền đứng dậy, trong khi hái hoa quả trong vườn, thấy vị Trưởng lão, họ liền khởi lòng hổ thẹn và sợ hãi (hiri-ottappa), rồi ngăn cản lẫn nhau “Đừng làm ồn ào,” và lặng lẽ đến gần, đảnh lễ, rồi vây quanh vị Trưởng lão mà ngồi xuống.
Thero samāpattito vuṭṭhāya tāsaṃ dhammaṃ desesi, tā tuṭṭhā ‘‘sādhu sādhū’’ti vatvā suṇanti.
The Elder arose from his jhāna and taught them the Dhamma; they were pleased and, saying "Excellent, excellent," listened.
Vị Trưởng lão xuất định và thuyết pháp cho họ nghe; họ hoan hỷ nói “Lành thay, lành thay!” và lắng nghe.
Rañño sīsaṃ aṅkenādāya nisinnitthī ‘‘imā maṃ ohāya kīḷantī’’ti tāsu issāpakatā ūruṃ cāletvā rājānaṃ pabodhesi.
The woman seated with the king's head on her lap, being envious of those women, thinking, "These women have abandoned me and are playing," moved her thigh and woke the king.
Người phụ nữ đang ôm đầu vua trong lòng, vì ghen tị với những người khác nghĩ rằng “Những người này bỏ ta đi chơi,” liền lay đùi đánh thức vua.
Rājā paṭibujjhitvā itthāgāraṃ apassanto ‘‘kuhiṃ imā vasaliyo’’ti āha.
The king, having woken up and not seeing the women, said, "Where are these wretches?"
Vua tỉnh dậy, không thấy các cung nữ đâu, liền nói: “Những người tiện nữ này ở đâu?”
Sā āha – ‘‘tumhesu abahukatā ‘samaṇaṃ ramayissāmā’ti gatā’’ti.
She said, "They, not caring for Your Majesty, have gone, thinking, 'We will entertain the ascetic.'"
Cô ta nói: “Họ không tôn trọng ngài, đã đi đến chỗ vị Sa-môn để ‘làm vui lòng ngài ấy’.”
So kuddho therābhimukho agamāsi.
He, being angry, went towards the Elder.
Vua nổi giận, đi thẳng đến chỗ vị Trưởng lão.
Tā itthiyo rājānaṃ disvā ekaccā uṭṭhahiṃsu, ekaccā ‘‘mahārāja, pabbajitassa santike dhammaṃ suṇāmā’’ti na uṭṭhahiṃsu.
Seeing the king, some of those women rose, while others did not rise, thinking, "Great King, we are listening to the Dhamma from the ascetic."
Những người phụ nữ ấy thấy vua, một số đứng dậy, một số không đứng dậy, nói: “Đại vương, chúng tôi đang nghe pháp từ vị xuất gia.”
So tena bhiyyosomattāya kuddho theraṃ avanditvāva ‘‘kimatthaṃ āgatosī’’ti āha.
He, being even more enraged by that, without even bowing to the Elder, said, "For what purpose have you come?"
Vua càng nổi giận hơn, không đảnh lễ vị Trưởng lão mà nói: “Ngươi đến đây làm gì?”
‘‘Vivekatthaṃ mahārājā’’ti.
"For solitude, Great King," he replied.
“Để tìm sự ẩn cư, Đại vương.”
So ‘‘vivekatthāya āgatā evaṃ itthāgāraparivutā nisīdantī’’ti vatvā ‘‘tava vivekaṃ kathehī’’ti āha.
He said, "You have come for solitude, yet you sit surrounded by women!" and then said, "Tell me about your solitude."
Vua nói: “Ngươi đến để ẩn cư mà lại ngồi vây quanh bởi các cung nữ thế này sao?” rồi nói: “Hãy nói về sự ẩn cư của ngươi đi!”
Thero visāradopi vivekakathāya ‘‘nāyaṃ aññātukāmo pucchatī’’ti tuṇhī ahosi.
Although the Elder was confident in speaking about solitude, he remained silent, thinking, "This king does not ask out of a desire to know."
Vị Trưởng lão, dù là người dũng cảm trong việc nói về sự ẩn cư, nhưng nghĩ: “Vị vua này không hỏi vì muốn biết,” nên giữ im lặng.
Rājā ‘‘sace na kathesi, tambakipillikehi taṃ khādāpessāmī’’ti aññatarasmiṃ asokarukkhe tambakipillikapuṭaṃ gaṇhanto attanova upari vikiri.
The king said, "If you do not speak, I will have you eaten by red ants!" and taking a nest of red ants from an Ashoka tree, he scattered them over himself.
Vua nói: “Nếu ngươi không nói, ta sẽ cho kiến lửa cắn ngươi!” rồi cầm một tổ kiến lửa trên một cây Asoka và đổ lên người mình.
So sarīraṃ puñchitvā aññaṃ puṭaṃ gahetvā therābhimukho agamāsi.
He wiped his body, took another nest, and approached the Elder.
Vua phủi kiến khỏi người, rồi cầm một tổ khác đi về phía vị Trưởng lão.
Thero ‘‘sacāyaṃ rājā mayi aparajjheyya, apāyābhimukho bhaveyyā’’ti taṃ anukampamāno iddhiyā ākāsaṃ abbhuggantvā gato.
The Elder, thinking, "If this king offends me, he will be headed for the lower realms," out of compassion for him, ascended into the sky by psychic power and departed.
Vị Trưởng lão, vì thương xót vua nghĩ: “Nếu vị vua này phạm lỗi với ta, ắt sẽ rơi vào ác đạo,” liền dùng thần thông bay lên không trung và đi mất.
Tato itthiyo āhaṃsu – ‘‘mahārāja, aññe rājāno īdisaṃ pabbajitaṃ disvā pupphagandhādīhi pūjenti, tvaṃ tambakipillikapuṭena āsādetuṃ āraddho ahosi, kulavaṃsaṃ nāsetuṃ uṭṭhito’’ti.
Then the women said, "Great King, other kings, seeing such an ascetic, honor him with flowers, perfumes, and so on. You, however, began to harass him with a nest of red ants. You have risen to destroy your royal lineage!"
Khi đó, các cung nữ nói: “Đại vương, các vị vua khác khi thấy một vị xuất gia như thế này đều cúng dường bằng hoa, hương, v.v., còn ngài lại bắt đầu làm phiền nhiễu ngài ấy bằng một tổ kiến lửa. Ngài đã đứng dậy để hủy hoại dòng dõi của mình!”
So attano dosaṃ ñatvā tuṇhī hutvā uyyānapālaṃ pucchi – ‘‘aññampi divasaṃ thero idhāgacchatī’’ti?
Knowing his fault, he remained silent and asked the park-keeper, "Does the Elder come here on other days too?"
Vua nhận ra lỗi của mình, liền im lặng hỏi người giữ vườn: “Vị Trưởng lão có đến đây vào những ngày khác không?”
‘‘Āma, mahārājā’’ti.
"Yes, Great King," he replied.
“Thưa Đại vương, có ạ.”
Tena hi yadā āgacchati, tadā me āroceyyāsīti.
"Then when he comes, inform me."
“Vậy thì, khi nào ngài ấy đến, hãy báo cho ta biết.”
So ekadivasaṃ there āgate ārocesi.
One day, when the Elder arrived, the park-keeper informed the king.
Một ngày nọ, khi vị Trưởng lão đến, người giữ vườn liền báo cho vua.
Rājāpi theraṃ upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchitvā pāṇehi saraṇaṃ gato ahosi.
The king also approached the Elder, asked questions, and took refuge in him for life.
Vua liền đến gần vị Trưởng lão, hỏi các câu hỏi, và quy y vị Trưởng lão với mạng sống của mình.
Tambakipillikapuṭena āsāditadivase pana thero ākāsenāgantvā puna pathaviyaṃ nimujjitvā bhagavato gandhakuṭiyaṃ ummujji.
However, on the day he was harassed with the nest of red ants, the Elder came through the air, then submerged into the earth again, and emerged in the Buddha's Perfumed Chamber (Gandhakuṭi).
Còn vào ngày bị kiến lửa quấy rầy, vị Trưởng lão đã bay trên không, rồi lại lặn xuống đất và nổi lên tại hương thất của Đức Thế Tôn.
Bhagavāpi kho dakkhiṇena passena sato sampajāno sīhaseyyaṃ kappayamāno theraṃ disvā ‘‘kiṃ, bhāradvāja, akāle āgatosī’’ti āha.
The Blessed One, lying on his right side, mindful and clearly comprehending, saw the Elder and said, "Bharadvāja, why have you come at an unusual time?"
Đức Thế Tôn lúc đó đang nằm nghiêng bên phải, có niệm, có tỉnh giác, trong tư thế sư tử nằm, thấy vị Trưởng lão liền nói: “Này Bhāradvāja, sao con lại đến không đúng lúc thế này?”
Thero ‘‘āma bhagavā’’ti vatvā sabbaṃ taṃ pavattiṃ ārocesi.
The Elder said, "Yes, Blessed One," and recounted the entire incident.
Vị Trưởng lão nói: “Vâng, Bạch Đức Thế Tôn,” rồi kể lại toàn bộ câu chuyện.
Taṃ sutvā bhagavā ‘‘kiṃ karissati tassa vivekakathā kāmaguṇagiddhassā’’ti vatvā dakkhiṇena passena nipanno eva therassa dhammadesanatthaṃ imaṃ suttamabhāsi.
Hearing that, the Blessed One said, "What good will talk of solitude do for one greedy for sensual pleasures?" and while lying on his right side, he recited this Sutta for the Elder's instruction in Dhamma.
Nghe vậy, Đức Thế Tôn nói: “Việc nói về sự ẩn cư sẽ làm gì được cho kẻ tham đắm dục lạc như vậy?” rồi vẫn nằm nghiêng bên phải mà thuyết bài kinh này cho vị Trưởng lão nghe.
Tattha sattoti laggo.
Therein, satto means attached.
Ở đây, satto nghĩa là bị dính mắc.
Guhāyanti kāye.
Guhāyaṃ refers to the body.
Guhāyaṃ nghĩa là trong thân.
Kāyo hi rāgādīnaṃ vāḷānaṃ vasanokāsato ‘‘guhā’’ti vuccati.
For the body is called a "cave" because it is a dwelling place for the wild beasts of lust and so on.
Thân được gọi là “hang động” (guhā) vì là nơi trú ngụ của các loài thú dữ như tham ái (rāga), v.v.
Bahunābhichannoti bahunā rāgādikilesajālena abhicchanno.
Bahunābhicchanno means completely covered by many nets of defilements such as lust.
Bahunābhicchanno nghĩa là bị che phủ bởi vô số lưới phiền não như tham ái, v.v.
Etena ajjhattabandhanaṃ vuttaṃ.
By this, internal bondage is stated.
Với điều này, sự trói buộc bên trong (ajjhatta-bandhana) đã được nói đến.
Tiṭṭhanti rāgādivasena tiṭṭhanto.
Tiṭṭhaṃ means abiding by way of lust and so on.
Tiṭṭhaṃ nghĩa là tồn tại theo cách tham ái, v.v.
Naroti satto.
Naro means a being.
Naro nghĩa là chúng sinh.
Mohanasmiṃ pagāḷhoti mohanaṃ vuccati kāmaguṇā.
Mohanasmiṃ pagāḷho means that sensual pleasures are called "delusion" (mohana).
Mohanasmiṃ pagāḷho nghĩa là sự mê hoặc được gọi là các dục lạc (kāmaguṇa).
Ettha hi devamanussā muyhanti, tesu ajjhogāḷho hutvā.
For in these, devas and humans become deluded, having plunged into them.
Ở đây, chư thiên và loài người bị mê muội, chìm đắm trong đó.
Etena bahiddhābandhanaṃ vuttaṃ.
By this, external bondage is stated.
Với điều này, sự trói buộc bên ngoài (bahiddhā-bandhana) đã được nói đến.
Dūre vivekā hi tathāvidho soti so tathārūpo naro tividhāpi kāyavivekādikā vivekā dūre anāsanne.
Dūre vivekā hi tathāvidho so means that such a person is far, not near, to the three kinds of solitude, such as physical solitude (kāyaviveka).
Dūre vivekā hi tathāvidho so nghĩa là người như vậy thì xa rời, không gần gũi với ba loại ẩn cư như thân ẩn cư (kāya-viveka), v.v.
Kiṃkāraṇā?
For what reason?
Vì lý do gì?
Kāmā hi loke na hi suppahāyā, yasmā loke kāmā suppahāyā na hontīti vuttaṃ hoti.
Kāmā hi loke na hi suppahāyā, because sensual pleasures in the world are not easily abandoned; this is what is meant.
Kāmā hi loke na hi suppahāyā là vì các dục lạc trên đời không dễ gì từ bỏ được.
780. Evaṃ paṭhamagāthāya ‘‘dūre vivekā tathāvidho’’ti sādhetvā puna tathāvidhānaṃ sattānaṃ dhammataṃ āvikaronto ‘‘icchānidānā’’ti gāthamāha.
Thus, having established with the first verse, "Such a one is far from solitude," the Buddha, wishing to reveal the nature of such beings, spoke the verse "icchānidānā" (rooted in desire).
Như vậy, sau khi xác lập rằng “người như vậy thì xa rời sự ẩn cư” bằng bài kệ thứ nhất, để làm rõ bản chất của những chúng sinh như vậy, Đức Phật lại nói bài kệ “Iccānidānā”.
Tattha icchānidānāti taṇhāhetukā.
Therein, icchānidānā means having craving as their cause.
Ở đây, icchānidānā nghĩa là có tham ái (taṇhā) làm nhân.
Bhavasātabaddhāti sukhavedanādimhi bhavasāte baddhā.
Bhavasātabaddhā means bound to the delight in existence, such as pleasant feeling.
Bhavasātabaddhā nghĩa là bị trói buộc vào sự đắm say trong hữu (bhava-sāta) như cảm thọ lạc, v.v.
Te duppamuñcāti te bhavasātavatthubhūtā dhammā, te vā tattha baddhā icchānidānā sattā duppamocayā.
Te duppamuñcā means those phenomena that are the basis of the delight in existence, or those beings rooted in desire and bound therein, are difficult to release.
Te duppamuñcā nghĩa là những pháp ấy, tức là những đối tượng của sự đắm say trong hữu, hoặc những chúng sinh có tham ái làm nhân bị trói buộc vào đó, khó có thể thoát ra được.
Na hi aññamokkhāti aññena ca mocetuṃ na sakkonti.
Na hi aññamokkhā means they cannot be released by another.
Na hi aññamokkhā nghĩa là không thể được giải thoát bởi người khác.
Kāraṇavacanaṃ vā etaṃ, te sattā duppamuñcā.
Or this is a statement of cause: those beings are difficult to release.
Hoặc đây là một lời nói về nguyên nhân: những chúng sinh ấy khó có thể thoát ra được.
Yasmā aññena mocetabbā na honti.
Because they are not to be released by another.
Vì họ không phải là những người cần được người khác giải thoát.
Yadi pana muñceyyuṃ, sakena thāmena muñceyyunti ayamassa attho.
If they were to be freed, they would be freed by their own strength; this is its meaning.
Nếu họ có thể giải thoát, thì họ sẽ tự giải thoát bằng sức mạnh của chính mình – đây là ý nghĩa của câu này.
Pacchā pure vāpi apekkhamānāti anāgate atīte vā kāme apekkhamānā.
Longing for the past or future means longing for future or past sensual pleasures.
Pacchā pure vāpi apekkhamānā nghĩa là mong cầu các dục lạc trong tương lai hoặc quá khứ.
Imeva kāme purimeva jappanti ime vā paccuppanne kāme purime vā duvidhepi atītānāgate balavataṇhāya patthayamānā.
They yearn for these very sensual pleasures, for those of the past means yearning for these present sensual pleasures or those of the past, both kinds, past and future, with strong craving.
Imeva kāme purimeva jappanti nghĩa là mong cầu các dục lạc hiện tại hoặc các dục lạc quá khứ đã được nói đến, cả hai loại quá khứ và vị lai, với tham ái mạnh mẽ.
Imesañca dvinnaṃ padānaṃ ‘‘te duppamuñcā na hi aññamokkhā’’ti iminā saha sambandho veditabbo, itarathā ‘‘apekkhamānā jappaṃ kiṃ karonti kiṃ vā katā’’ti na paññāyeyyuṃ.
The connection of these two phrases with "they are hard to release, for there is no other release" is to be understood; otherwise, it would not be clear "what do they do, or what has been done, while longing and yearning?"
Và mối liên hệ giữa hai từ này với câu “Te duppamuñcā na hi aññamokkhā” cần được hiểu, nếu không thì sẽ không rõ “mong cầu và khẩn cầu thì làm gì, hoặc đã làm gì.”
781-2. Evaṃ paṭhamagāthāya ‘‘dūre vivekā tathāvidho’’ti sādhetvā dutiyagāthāya ca tathāvidhānaṃ sattānaṃ dhammataṃ āvikatvā idāni nesaṃ pāpakammakaraṇaṃ āvikaronto ‘‘kāmesu giddhā’’ti gāthamāha.
781-2. Having thus established "such a one is far from seclusion" with the first verse, and having revealed the nature of such beings with the second verse, now, revealing their performance of evil deeds, he speaks the verse "Greedy for sensual pleasures".
Như vậy, sau khi xác lập rằng “người như vậy thì xa rời sự ẩn cư” bằng bài kệ thứ nhất, và làm rõ bản chất của những chúng sinh như vậy bằng bài kệ thứ hai, bây giờ, để làm rõ việc họ tạo ác nghiệp, Đức Phật nói bài kệ “Kāmesu giddhā”.
Tassattho – te sattā kāmesu paribhogataṇhāya giddhā pariyesanādimanuyuttattā pasutā sammohamāpannattā pamūḷhā avagamanatāya maccharitāya buddhādīnaṃ vacanaṃ anādiyanatāya ca avadāniyā.
Its meaning is: Those beings, greedy for sensual pleasures due to craving for enjoyment, addicted due to their involvement in seeking, etc., bewildered due to having fallen into delusion, and unreceptive due to their bad conduct, their stinginess, and their disregard for the words of the Buddhas and others.
Ý nghĩa của bài kệ đó là: những chúng sinh ấy bị tham đắm (giddhā) vào các dục lạc (kāmesu) do tham ái hưởng thụ, chuyên tâm (pasutā) vào việc tìm kiếm, v.v., mê muội (pamūḷhā) do rơi vào sự mê lầm, khó dạy bảo (avadāniyā) do đi theo con đường sai trái, do tính keo kiệt, và do không vâng lời của chư Phật, v.v.
Kāyavisamādimhi visame niviṭṭhā antakāle maraṇadukkhūpanītā ‘‘kiṃsū bhavissāma ito cutāse’’ti paridevayantīti.
Engaged in wrong conduct such as bodily misconduct, when the end time comes, brought near to the suffering of death, they lament, "What shall we be, having passed away from here?"
Những chúng sinh chìm đắm (niviṭṭhā) trong sự hiểm ác (visame) như thân bất tịnh, v.v., khi đến lúc cuối cùng, bị đau khổ cái chết đưa đến (maraṇadukkhūpanītā), than khóc (paridevanti) rằng: “Chúng ta sẽ trở thành gì sau khi chết từ đây?”
Yasmā etadeva, tasmā hi sikkhetha…pe… māhu dhīrāti.
Since this is so, therefore one should train… (pa)… let not the wise.
Vì chính điều này, do đó hãy học tập… (v.v.)… chớ là kẻ trí.
Tattha sikkhethāti tisso sikkhā āpajjeyya.
Here, should train means one should undertake the three trainings.
Ở đây, sikkhethā nghĩa là nên thực hành ba học giới (sikkhā).
Idhevāti imasmiṃyeva sāsane.
Herein itself means in this very Dispensation.
Idhevā nghĩa là ngay trong giáo pháp này.
Sesamuttānameva.
The rest is clear.
Phần còn lại là hiển nhiên.
783. Idāni ye tathā na karonti, tesaṃ byasanappattiṃ dassento ‘‘passāmī’’ti gāthamāha.
783. Now, showing the suffering of those who do not act thus, he speaks the verse "I see".
Bây giờ, để chỉ ra sự đau khổ của những người không làm như vậy, Đức Phật nói bài kệ “Passāmī”.
Tattha passāmīti maṃsacakkhuādīhi pekkhāmi.
Here, I see means I perceive with the physical eye and so on.
Ở đây, passāmī nghĩa là tôi thấy bằng nhục nhãn, v.v.
Loketi apāyādimhi.
In the world means in the lower realms and so on.
Loke nghĩa là trong các ác đạo, v.v.
Pariphandamānanti ito cito ca phandamānaṃ.
Trembling means shaking hither and thither.
Pariphandamānaṃ nghĩa là đang run rẩy đây đó.
Pajaṃ imanti imaṃ sattakāyaṃ.
This populace means this multitude of beings.
Pajaṃ imaṃ nghĩa là đoàn chúng sinh này.
Taṇhagatanti taṇhāya gataṃ abhibhūtaṃ, nipātitanti adhippāyo.
Overcome by craving means overcome by craving, afflicted, fallen into the lower realms; this is the intention.
Taṇhāgataṃ nghĩa là bị tham ái chế ngự, bị tham ái đè bẹp, ý muốn nói là bị rơi vào ác đạo.
Bhavesūti kāmabhavādīsu.
In existences means in sensual existences and so on.
Bhavesu nghĩa là trong các cõi dục, v.v.
Hīnā narāti hīnakammantā narā.
Base men means men of base conduct.
Hīnā narā nghĩa là những người có nghiệp thấp kém.
Maccumukhe lapantīti antakāle sampatte maraṇamukhe paridevanti.
They lament at the mouth of death means when the end time arrives, they lament at the mouth of death.
Maccumukhe lapantī nghĩa là khi đến lúc cuối cùng, than khóc trước cửa tử.
Avītataṇhāseti avigatataṇhā.
Those whose craving is not dispelled means those whose craving is not gone.
Avītataṇhāse nghĩa là những người chưa đoạn trừ tham ái.
Bhavābhavesūti kāmabhavādīsu.
In existences and non-existences means in sensual existences and so on.
Bhavābhavessu nghĩa là trong các cõi dục, v.v.
Atha vā bhavābhavesūti bhavabhavesu, punappunabhavesūti vuttaṃ hoti.
Or, in existences and non-existences means in existence after existence; it is said to be repeatedly in existences.
Hoặc bhavābhavessu nghĩa là trong các cõi tái sinh (bhava-bhavesu), tức là trong các cõi tái sinh lặp đi lặp lại.
785. Evamettha paṭhamagāthāya assādaṃ, tato parāhi catūhi ādīnavañca dassetvā idāni saupāyaṃ nissaraṇaṃ nissaraṇānisaṃsañca dassetuṃ sabbāhi vā etāhi kāmānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesañca dassetvā idāni nekkhamme ānisaṃsaṃ dassetuṃ ‘‘ubhosu antesū’’ti gāthādvayamāha.
785. Thus, having shown the gratification in the first verse, and then the danger in the following four, now, to show the escape with its means and the benefit of escape, or rather, having shown the danger, the degradation, and the defilement of sensual pleasures with all these verses, now, to show the benefit in renunciation, he speaks the two verses "At both ends".
785. Ở đây, sau khi chỉ ra sự thỏa thích trong câu kệ đầu tiên, rồi chỉ ra sự nguy hiểm bằng bốn câu kệ tiếp theo, bây giờ để chỉ ra sự thoát ly có phương tiện và lợi ích của sự thoát ly; hoặc là, sau khi chỉ ra sự nguy hiểm, sự thấp kém và sự ô nhiễm của các dục bằng tất cả những câu kệ này, bây giờ để chỉ ra lợi ích trong sự xuất ly, Ngài đã nói hai câu kệ ‘‘ubhosu antesū’’ (ở cả hai cực đoan).
Tattha ubhosu antesūti phassaphassasamudayādīsu dvīsu paricchedesu.
Here, at both ends means at the two extremes such as contact and the origin of contact.
Trong đó, ubhosu antesū (ở cả hai cực đoan) có nghĩa là ở hai giới hạn, như xúc (phassa) và sự tập khởi của xúc (phassa-samudaya).
Vineyya chandanti chandarāgaṃ vinetvā.
Having removed desire means having removed desirous passion.
Vineyya chandaṃ (sau khi loại bỏ dục) có nghĩa là sau khi loại bỏ dục ái (chanda-rāga).
Phassaṃ pariññāyāti cakkhusamphassādiphassaṃ, phassānusārena vā taṃsampayutte sabbepi arūpadhamme, tesaṃ vatthudvārārammaṇavasena rūpadhamme cāti sakalampi nāmarūpaṃ tīhi pariññāhi parijānitvā.
Having fully known contact means having fully known contact such as eye-contact, or, following contact, all mental phenomena associated with it, and also material phenomena according to their basis, door, and object—thus, having fully known all mind-and-matter with the three kinds of full knowledge.
Phassaṃ pariññāya (sau khi liễu tri xúc) có nghĩa là sau khi liễu tri xúc (phassa) như nhãn xúc (cakkhu-samphassa) v.v., hoặc là, theo xúc, sau khi liễu tri toàn bộ danh sắc (nāma-rūpa) – bao gồm tất cả các pháp vô sắc (arūpa-dhamma) đồng sanh với xúc, và các pháp sắc (rūpa-dhamma) theo căn (vatthu), môn (dvāra) và cảnh (ārammaṇa) của chúng – bằng ba sự liễu tri (pariññā).
Anānugiddhoti rūpādīsu sabbadhammesu agiddho.
Not clinging means not clinging to any phenomena, such as forms, etc.
Anānugiddho (không tham đắm) có nghĩa là không tham đắm vào tất cả các pháp như sắc (rūpa) v.v.
Yadattagarahī tadakubbamānoti yaṃ attanā garahati, taṃ akurumāno.
Not doing what one blames oneself for means not doing what one blames oneself for.
Yadattagarahī tadakubbamāno (không làm điều mình tự khiển trách) có nghĩa là không làm điều mà mình tự khiển trách.
Nalippatī diṭṭhasutesu dhīroti so evarūpo dhitisampanno dhīro diṭṭhesu ca sutesu ca dhammesu dvinnaṃ lepānaṃ ekenapi lepena na lippati.
The wise one is not smeared by what is seen or heard means such a wise one, endowed with steadfastness, is not smeared by any of the two defilements (craving and wrong view) in phenomena that are seen or heard.
Nalippatī diṭṭhasutesu dhīro (bậc trí không bị nhiễm trước những điều đã thấy, đã nghe) có nghĩa là bậc trí, người có trí tuệ kiên định như vậy, không bị nhiễm bởi bất kỳ sự nhiễm ô nào trong hai loại nhiễm ô (ái và kiến) đối với các pháp đã thấy và đã nghe.
Ākāsamiva nirupalitto accantavodānappatto hoti.
He becomes utterly purified, unsmeared like space.
Giống như bầu trời không bị nhiễm ô, vị ấy đạt đến sự thanh tịnh tuyệt đối.
786. Saññaṃ pariññāti gāthāya pana ayaṃ saṅkhepattho – na kevalañca phassameva, apica kho pana kāmasaññādibhedaṃ saññampi, saññānusārena vā pubbe vuttanayeneva nāmarūpaṃ tīhi pariññāhi parijānitvā imāya paṭipadāya catubbidhampi vitareyya oghaṃ, tato so tiṇṇogho taṇhādiṭṭhi pariggahesu taṇhādiṭṭhilepappahānena nopalitto khīṇāsava muni rāgādisallānaṃ abbūḷhattā abbūḷhasallo sativepullappattiyā appamatto caraṃ, pubbabhāge vā appamatto caraṃ tena appamādacārena abbūḷhasallo hutvā sakaparattabhāvādibhedaṃ nāsīsatī lokamimaṃ parañca, aññadatthu carimacittanirodhā nirupādāno jātavedova parinibbātīti arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhāpesi dhammanettiṭṭhapanameva karonto, na uttariṃ imāya desanāya maggaṃ vā phalaṃ vā uppādesi khīṇāsavassa desitattāti.
786. But in the verse Saññaṃ pariññāya this is the brief meaning: Not only contact, but also perception divided into sense-desire perception and so on, or mind-and-matter, following perception, having fully understood by the three kinds of full understanding in the manner stated before, one can cross the fourfold flood by this practice. After that, that person, having crossed the flood, is not smeared by the defilements of craving and wrong view in the clutch of craving and wrong view, being a sage whose taints are destroyed, with the darts of lust and so on extracted, is one with extracted darts. Living heedfully by attaining the abundance of mindfulness, or living heedfully in the earlier stage, and by that heedful conduct, having become one with extracted darts, he does not long for this world or the next, which are divided into one's own existence and others' existence and so on. Indeed, with the cessation of the final consciousness, like a fire without fuel, he attains final Nibbāna. Thus, he concluded the teaching with Arahantship as the culmination, merely establishing the course of the Dhamma, and did not further produce the path or the fruit by this teaching, because it was taught to one whose taints were destroyed.
Còn với câu kệ Saññaṃ pariññā (sau khi liễu tri tưởng), đây là ý nghĩa tóm tắt: không chỉ xúc (phassa) mà còn cả tưởng (saññā) với các loại như dục tưởng (kāma-saññā) v.v., hoặc là, theo tưởng, sau khi liễu tri danh sắc (nāma-rūpa) theo cách đã nói ở trên bằng ba sự liễu tri, thì bằng con đường thực hành này, vị ấy có thể vượt qua bốn loại lũ lụt (ogha). Sau đó, vị ẩn sĩ (muni) đã vượt qua các lũ lụt đó, không bị nhiễm ô bởi sự chấp thủ (pariggaha) của ái (taṇhā) và kiến (diṭṭhi) – tức là đã đoạn trừ sự nhiễm ô của ái và kiến – vị muni đã diệt trừ các lậu hoặc (khīṇāsava), đã nhổ bỏ các mũi tên (salla) như tham ái (rāga) v.v., nên được gọi là abbūḷhasallo (đã nhổ mũi tên). Do đạt đến sự đầy đủ của chánh niệm (sati), vị ấy appamatto caraṃ (sống không phóng dật), hoặc là, ở giai đoạn đầu, sống không phóng dật, và nhờ sự không phóng dật đó, trở thành người đã nhổ bỏ các mũi tên, vị ấy nāsīsatī lokamimaṃ parañca (không mong cầu thế giới này hay thế giới khác) – tức là không mong cầu sự tồn tại của mình hay của người khác. Vị ấy chỉ nhập Niết Bàn (parinibbāti) như ngọn lửa không còn nhiên liệu khi tâm cuối cùng diệt, như vậy là Ngài đã kết thúc bài giảng bằng đỉnh cao A-la-hán (arahatta), chỉ để thiết lập con đường Chánh Pháp, chứ không phải để phát sinh đạo hay quả cao hơn với bài giảng này, vì nó được thuyết cho một vị A-la-hán.
787. Vadanti ve duṭṭhamanāpīti duṭṭhaṭṭhakasuttaṃ.
787. The Duṭṭhaṭṭhaka Sutta begins with Vadanti ve duṭṭhamanāpi.
787. Vadanti ve duṭṭhamanāpi (Thật vậy, những kẻ tâm ác nói) là Duṭṭhaṭṭhakasutta.
Kā uppatti?
What is its origin?
Sự khởi nguyên là gì?
Ādigāthāya tāva uppatti – munisuttanayena bhagavato bhikkhusaṅghassa ca uppannalābhasakkāraṃ asahamānā titthiyā sundariṃ paribbājikaṃ uyyojesuṃ.
First, the origin of the opening verse: The sectarians, unable to bear the gain and honor that arose for the Blessed One and the Community of Monks, as stated in the Muni Sutta, dispatched the wandering ascetic Sundarī.
Trước hết, sự khởi nguyên của câu kệ đầu tiên – theo cách của Munisutta – là các ngoại đạo, không chịu đựng được sự cúng dường và lợi lộc phát sinh cho Đức Thế Tôn và Tăng đoàn, đã sai cô du sĩ Sundarī.
Sā kira janapadakalyāṇī setavatthaparibbājikāva ahosi.
She was, they say, a beautiful woman of the country, a wandering ascetic dressed in white garments.
Cô ấy là một thiếu nữ xinh đẹp trong vùng, một du sĩ mặc y trắng.
Sā sunhātā sunivatthā mālāgandhavilepanavibhūsitā bhagavato dhammaṃ sutvā sāvatthivāsīnaṃ jetavanato nikkhamanavelāya sāvatthito nikkhamitvā jetavanābhimukhī gacchati.
Having bathed well, dressed well, adorned with garlands, perfumes, and unguents, she would listen to the Dhamma of the Blessed One. At the time when the residents of Sāvatthī were leaving Jetavana, she would depart from Sāvatthī and go towards Jetavana.
Cô ấy, sau khi tắm rửa sạch sẽ, mặc y phục tinh tươm, trang điểm bằng vòng hoa, hương liệu và phấn thơm, sau khi nghe Pháp của Đức Thế Tôn, vào lúc dân chúng Sāvatthī rời khỏi Jetavana, cô ấy rời Sāvatthī và đi về phía Jetavana.
Manussehi ca ‘‘kuhiṃ gacchasī’’ti pucchitā ‘‘samaṇaṃ gotamaṃ sāvake cassa ramayituṃ gacchāmī’’ti vatvā jetavanadvārakoṭṭhake vicaritvā jetavanadvārakoṭṭhake pidahite nagaraṃ pavisitvā pabhāte puna jetavanaṃ gantvā gandhakuṭisamīpe pupphāni vicinantī viya carati.
When asked by people, "Where are you going?" she would say, "I am going to delight the ascetic Gotama and his disciples," and after wandering at the Jetavana gatehouse, when the Jetavana gatehouse was closed, she would enter the city. In the morning, she would go to Jetavana again and wander as if gathering flowers near the Perfumed Chamber.
Khi được mọi người hỏi: “Cô đi đâu?”, cô ấy nói: “Tôi đi để làm hoan hỷ Sa-môn Gotama và các đệ tử của Ngài”, rồi đi dạo quanh cổng Jetavana, và khi cổng Jetavana đóng, cô ấy vào thành phố, sáng hôm sau lại đến Jetavana và đi dạo như thể đang hái hoa gần Gandhakūṭi.
Buddhupaṭṭhānaṃ āgatehi ca manussehi ‘‘kimatthaṃ āgatāsī’’ti pucchitā yaṃkiñcideva bhaṇati.
When asked by people who came to attend on the Buddha, "Why have you come?" she would say whatever came to mind.
Khi được những người đến cúng dường Đức Phật hỏi: “Cô đến đây làm gì?”, cô ấy nói điều gì đó mơ hồ.
Evaṃ aḍḍhamāsamatte vītikkante titthiyā taṃ jīvitā voropetvā parikhātaṭe nikkhipitvā pabhāte ‘‘sundariṃ na passāmā’’ti kolāhalaṃ katvā rañño ca ārocetvā tena anuññātā jetavanaṃ pavisitvā vicinantā viya taṃ nikkhittaṭṭhānā uddharitvā mañcakaṃ āropetvā nagaraṃ abhiharitvā upakkosaṃ akaṃsu.
When about half a month had passed in this way, the sectarians killed her, threw her into a ditch, and in the morning, raised an uproar saying, "We don't see Sundarī!" They informed the king, and with his permission, they entered Jetavana, and as if searching, they pulled her out from where she was hidden, placed her on a bed, carried her into the city, and made an outcry.
Sau khoảng nửa tháng trôi qua, các ngoại đạo đã giết cô ấy, vứt xác xuống bờ hào, và sáng hôm sau, họ làm ồn ào: “Chúng tôi không thấy Sundarī đâu cả!”, rồi báo cho nhà vua. Được vua cho phép, họ vào Jetavana, giả vờ tìm kiếm, rồi kéo xác cô ấy từ nơi bị vứt lên một cái giường và khiêng vào thành phố, rồi la ó buộc tội.
Sabbaṃ pāḷiyaṃ (udā. 38) āgatanayeneva veditabbaṃ.
Everything should be understood in the manner stated in the Pāḷi.
Tất cả nên được hiểu theo cách đã được nói trong Pāḷi.
Bhagavā taṃ divasaṃ paccūsasamaye buddhacakkhunā lokaṃ volokento ‘‘titthiyā ajja ayasaṃ uppādessantī’’ti ñatvā ‘‘tesaṃ saddahitvā mādise cittaṃ pakopetvā mahājano apāyābhimukho mā ahosī’’ti gandhakuṭidvāraṃ pidahitvā antogandhakuṭiyaṃyeva acchi, na nagaraṃ piṇḍāya pāvisi.
That day, in the early morning, the Blessed One, surveying the world with his Buddha-eye, knew, "Today the sectarians will cause disgrace." To prevent the great multitude from falling into the lower realms by believing them and becoming angry with one like him, he closed the door of the Perfumed Chamber and remained inside it, not entering the city for alms.
Đức Thế Tôn, vào sáng sớm ngày hôm đó, khi quán sát thế gian bằng Phật nhãn, biết rằng: “Hôm nay các ngoại đạo sẽ gây ra tai tiếng”, và để ngăn đại chúng không khởi tâm sân hận đối với Ngài và rơi vào các đường ác vì tin lời họ, Ngài đã đóng cửa Gandhakūṭi và ở lại bên trong Gandhakūṭi, không vào thành phố khất thực.
Bhikkhū pana dvāraṃ pidahitaṃ disvā pubbasadisameva pavisiṃsu.
The monks, however, seeing the door closed, entered as usual.
Tuy nhiên, các Tỳ-kheo thấy cửa đóng vẫn vào như thường lệ.
Manussā bhikkhū disvā nānappakārehi akkosiṃsu.
The people, seeing the monks, reviled them in various ways.
Mọi người thấy các Tỳ-kheo liền mắng nhiếc đủ điều.
Atha āyasmā ānando bhagavato taṃ pavattiṃ ārocetvā ‘‘titthiyehi, bhante, mahāayaso uppādito, na sakkā idha vasituṃ, vipulo jambudīpo, aññattha gacchāmā’’ti āha.
Then Venerable Ānanda informed the Blessed One of this event and said, "Bhante, the sectarians have caused great disgrace. It is not possible to stay here. Jambudīpa is vast. Let us go elsewhere."
Bấy giờ, Tôn giả Ānanda đã báo cáo sự việc đó cho Đức Thế Tôn và nói: “Bạch Đức Thế Tôn, các ngoại đạo đã gây ra tai tiếng lớn, không thể ở đây được nữa, Jambudīpa rộng lớn, chúng ta hãy đi nơi khác.”
Tatthapi ayase uṭṭhite kuhiṃ gamissasi ānandāti?
"Even if disgrace arises there, Ānanda, where will you go?"
“Này Ānanda, nếu tai tiếng nổi lên ở đó nữa, con sẽ đi đâu?”
‘‘Aññaṃ nagaraṃ bhagavā’’ti.
"To another city, Blessed One," he replied.
“Bạch Đức Thế Tôn, đến một thành phố khác.”
Atha bhagavā ‘‘āgamehi, ānanda, sattāhamevāyaṃ saddo bhavissati, sattāhaccayena yehi ayaso kato, tesaṃyeva upari patissatī’’ti vatvā ānandattherassa dhammadesanatthaṃ ‘‘vadanti ve’’ti imaṃ gāthamabhāsi.
Then the Blessed One said, "Wait, Ānanda, this clamor will last only seven days. After seven days, it will fall upon those very ones who caused the disgrace," and to teach the Dhamma to Venerable Ānanda, he spoke this verse: Vadanti ve.
Bấy giờ, Đức Thế Tôn nói: “Này Ānanda, hãy đợi, tiếng đồn này sẽ chỉ kéo dài bảy ngày, sau bảy ngày, tai tiếng sẽ rơi xuống chính những kẻ đã gây ra nó”, rồi để thuyết Pháp cho Trưởng lão Ānanda, Ngài đã nói câu kệ ‘‘vadanti ve’’ này.
Tattha vadantīti bhagavantaṃ bhikkhusaṅghañca upavadanti.
Here, vadanti means they revile the Blessed One and the Community of Monks.
Trong đó, vadanti (họ nói) có nghĩa là họ phỉ báng Đức Thế Tôn và Tăng đoàn.
Duṭṭhamanāpi eke athopi ve saccamanāti ekacce duṭṭhacittā, ekacce tathasaññinopi hutvā, titthiyā duṭṭhacittā, ye tesaṃ vacanaṃ sutvā saddahiṃsu, te saccamanāti adhippāyo.
"Some with malicious intent, and some indeed with true minds." Here, some sectarians had malicious minds, while others, believing it to be true, became those with true minds. The meaning is that the sectarians had malicious minds, and those who heard their words and believed them had true minds.
Duṭṭhamanāpi eke athopi ve saccamanā (một số người có tâm ác, và một số người có tâm chân thật) có nghĩa là một số người có tâm ác, một số người lại tin là thật. Ý nghĩa là các ngoại đạo có tâm ác, còn những người nghe lời họ và tin thì có tâm chân thật.
Vādañca jātanti etaṃ akkosavādaṃ uppannaṃ.
"And the arisen dispute" refers to this abusive speech that arose.
Vādañca jātaṃ (và lời tranh cãi đã phát sinh) có nghĩa là lời mắng nhiếc này đã phát sinh.
Muni no upetīti akārakatāya ca akuppanatāya ca buddhamuni na upeti.
"The Muni does not approach" means that the Buddha-Muni does not approach, due to being unconcerned and unperturbed.
Muni no upetī (bậc ẩn sĩ không bị ảnh hưởng) có nghĩa là Đức Phật, bậc ẩn sĩ, không bị ảnh hưởng vì Ngài không phải là người gây ra và không bị dao động.
Tasmā munī natthi khilo kuhiñcīti tena kāraṇena ayaṃ muni rāgādikhilehi natthi khilo kuhiñcīti veditabbo.
"Therefore, the Muni has no obstacle anywhere" – for this reason, this Muni is to be understood as having no obstacle anywhere due to defilements such as greed.
Tasmā munī natthi khilo kuhiñcī (do đó, bậc ẩn sĩ không có chướng ngại ở bất cứ đâu) có nghĩa là vì lý do đó, bậc ẩn sĩ này nên được hiểu là không có chướng ngại nào ở bất cứ đâu bởi các chướng ngại như tham ái (rāga) v.v.
788. Imañca gāthaṃ vatvā bhagavā ānandattheraṃ pucchi, ‘‘evaṃ khuṃsetvā vambhetvā vuccamānā bhikkhū, ānanda, kiṃ vadantī’’ti.
Having uttered this verse, the Blessed One asked Venerable Ānanda, "Ānanda, what do the bhikkhus say when they are thus reviled and scorned?"
788. Sau khi nói câu kệ này, Đức Thế Tôn hỏi Trưởng lão Ānanda: “Này Ānanda, khi bị phỉ báng và chỉ trích như vậy, các Tỳ-kheo nói gì?”
Na kiñci bhagavāti.
"Nothing, Blessed One," he replied.
“Bạch Đức Thế Tôn, họ không nói gì cả.”
‘‘Na, ānanda, ‘ahaṃ sīlavā’ti sabbattha tuṇhī bhavitabbaṃ, loke hi nābhāsamānaṃ jānanti missaṃ bālehi paṇḍita’’nti vatvā, ‘‘bhikkhū, ānanda, te manusse evaṃ paṭicodentū’’ti dhammadesanatthāya ‘‘abhūtavādī nirayaṃ upetī’’ti imaṃ gāthamabhāsi.
The Blessed One then said, "Ānanda, one should not remain silent everywhere thinking, 'I am virtuous,' for in the world, people do not know the wise mixed with fools," and then, for the purpose of teaching the Dhamma, said, "Ānanda, let the bhikkhus admonish those people thus," and recited this verse: "The false speaker goes to hell."
“Này Ānanda, không phải lúc nào cũng nên im lặng với ý nghĩ ‘ta là người giữ giới’, vì trên đời, người ta không biết được người trí đang lẫn lộn với kẻ ngu”, rồi Ngài nói: “Này Ānanda, các Tỳ-kheo hãy phản bác những người đó như vầy”, và để thuyết Pháp, Ngài đã nói câu kệ ‘‘abhūtavādī nirayaṃ upetī’’ (kẻ nói điều không thật sẽ đọa vào địa ngục) này.
Thero taṃ uggahetvā bhikkhū āha – ‘‘manussā tumhehi imāya gāthāya paṭicodetabbā’’ti.
The Elder learned it and told the bhikkhus, "You should admonish these people with this verse."
Trưởng lão Ānanda đã học thuộc câu kệ đó và nói với các Tỳ-kheo: “Các Tỳ-kheo, các ngươi hãy phản bác những người đó bằng câu kệ này.”
Bhikkhū tathā akaṃsu.
The bhikkhus did so.
Các Tỳ-kheo đã làm như vậy.
Paṇḍitamanussā tuṇhī ahesuṃ.
The wise people remained silent.
Những người trí thức thì im lặng.
Rājāpi rājapurise sabbato pesetvā yesaṃ dhuttānaṃ lañjaṃ datvā titthiyā taṃ mārāpesuṃ, te gahetvā niggayha taṃ pavattiṃ ñatvā titthiye paribhāsi.
The king also sent royal officers everywhere and, having arrested the rogues whom the sectarians had bribed to kill her, punished them. Knowing the full story, he rebuked the sectarians.
Nhà vua cũng đã sai các quan lại đi khắp nơi, bắt những kẻ lừa đảo đã nhận hối lộ từ các ngoại đạo để giết cô Sundarī, sau khi bắt và tra khảo chúng, biết được sự việc, vua đã mắng nhiếc các ngoại đạo.
Manussāpi titthiye disvā leḍḍunā paharanti, paṃsunā okiranti ‘‘bhagavato ayasaṃ uppādesu’’nti.
People, too, seeing the sectarians, pelted them with clods of earth and scattered dust on them, saying, "They brought dishonor upon the Blessed One!"
Mọi người cũng thấy các ngoại đạo liền ném đá, ném đất vào họ và nói: “Chúng đã gây tai tiếng cho Đức Thế Tôn!”
Ānandatthero taṃ disvā bhagavato ārocesi, bhagavā therassa imaṃ gāthamabhāsi ‘‘sakañhi diṭṭhiṃ…pe… vadeyyā’’ti.
Venerable Ānanda saw this and reported it to the Blessed One, whereupon the Blessed One recited this verse to the Elder: "How can one who is led by his own view... would speak as he knows."
Trưởng lão Ānanda thấy vậy liền báo cáo cho Đức Thế Tôn, và Đức Thế Tôn đã nói câu kệ ‘‘sakañhi diṭṭhiṃ…pe… vadeyyā’’ này cho Trưởng lão.
Tassattho – yāyaṃ diṭṭhi titthiyajanassa ‘‘sundariṃ māretvā samaṇānaṃ sakyaputtiyānaṃ avaṇṇaṃ pakāsetvā etenupāyena laddhaṃ sakkāraṃ sādiyissāmā’’ti, so taṃ diṭṭhiṃ kathaṃ atikkameyya, atha kho so ayaso tameva titthiyajanaṃ paccāgato taṃ diṭṭhiṃ accetuṃ asakkontaṃ.
Its meaning is: How could that sectarian person overcome that view of theirs—"Having killed Sundarī and spread disparagement of the Sakyan renunciants, we shall enjoy the honor gained by this means"? Instead, that dishonor returned to that very sectarian person, who was unable to escape that view.
Ý nghĩa của câu kệ đó là: cái tà kiến của các ngoại đạo là “sau khi giết Sundarī và phỉ báng các Sa-môn Thích tử, chúng ta sẽ hưởng lợi lộc bằng cách này”, làm sao họ có thể vượt qua tà kiến đó? Thay vào đó, tai tiếng đó đã quay trở lại chính những ngoại đạo đó, những kẻ không thể vượt qua tà kiến ấy.
Yo vā sassatādivādī, sopi sakaṃ diṭṭhiṃ kathaṃ accayeyya tena diṭṭhicchandena anunīto tāya ca diṭṭhiruciyā niviṭṭho, apica kho pana sayaṃ samattāni pakubbamāno attanāva paripuṇṇāni tāni diṭṭhigatāni karonto yathā jāneyya, tatheva vadeyyāti.
Or, how could one who holds eternalist views or similar views overcome his own view, being led by that desire for views and entrenched in that preference for views? Furthermore, one who himself creates complete (wrong) views, making those wrong views perfect by himself, would speak just as he knows them to be.
Người nào theo thuyết thường hằng (sassatavādī) và các thuyết khác, thì người đó làm sao có thể vượt qua kiến chấp của mình khi bị ý muốn về kiến chấp đó dẫn dắt và đắm chìm trong sự ưa thích kiến chấp đó? Hơn nữa, tự mình tạo ra tất cả những kiến chấp đó một cách hoàn hảo, người ấy biết thế nào thì nói thế ấy.
789. Atha rājā sattāhaccayena taṃ kuṇapaṃ chaḍḍāpetvā sāyanhasamayaṃ vihāraṃ gantvā bhagavantaṃ abhivādetvā āha – ‘‘nanu, bhante, īdise ayase uppanne mayhampi ārocetabbaṃ siyā’’ti.
Then, after seven days, the king had the corpse removed, and in the evening, he went to the monastery, saluted the Blessed One, and said, "Venerable Sir, when such a dishonor arose, should it not have been reported to me as well?"
789. Bảy ngày sau, nhà vua cho vứt bỏ cái xác chết đó, rồi vào buổi chiều đến tịnh xá, đảnh lễ Thế Tôn và bạch rằng: “Bạch Ngài, chẳng phải khi xảy ra điều bất lợi như vậy thì cũng nên báo cho hạ thần biết sao?”
Evaṃ vutte bhagavā, ‘‘na, mahārāja, ‘ahaṃ sīlavā guṇasampanno’ti paresaṃ ārocetuṃ ariyānaṃ patirūpa’’nti vatvā tassā aṭṭhuppattiyaṃ ‘‘yo attano sīlavatānī’’ti avasesagāthāyo abhāsi.
When this was said, the Blessed One replied, "Great King, it is not proper for noble ones to report to others, 'I am virtuous, endowed with good qualities,'" and then, concerning that occasion, recited the remaining verses, beginning with "One who proclaims his own virtues and observances."
Khi được bạch như vậy, Thế Tôn nói: “Đại vương, ‘Ta là người giữ giới, đầy đủ các đức hạnh’ — việc báo cho người khác biết như vậy không phải là điều thích hợp cho các bậc Thánh,” rồi Ngài thuyết các câu kệ còn lại bắt đầu bằng “Người nào tự mình nói về các giới hạnh của mình” liên quan đến sự việc đó.
790. Santoti rāgādikilesavūpasamena santo, tathā abhinibbutatto.
"Peaceful" means peaceful through the calming of defilements such as greed, and likewise, "one whose self is completely extinguished."
790. Santo (bậc hiền thiện) là bậc hiền thiện do sự lắng dịu các phiền não như tham dục, và cũng là abhinibbutatto (người có tâm đã được giải thoát hoàn toàn).
Itihanti sīlesu akatthamānoti ‘‘ahamasmi sīlasampanno’’tiādinā nayena iti sīlesu akatthamāno, sīlanimittaṃ attūpanāyikaṃ vācaṃ abhāsamānoti vuttaṃ hoti.
"Not boasting about his virtues" means not boasting about his virtues in such a way as "I am virtuous," and so on; it is said that he does not utter words that attribute virtue to himself.
Itihaṃ sīlesu akatthamāno (không tự khen mình về giới hạnh như vậy) nghĩa là không tự khen mình về giới hạnh như vậy, theo cách nói “Ta là người đầy đủ giới hạnh” v.v., tức là không nói lời tự đề cao mình vì giới hạnh.
Tamariyadhammaṃ kusalā vadantīti tassa taṃ akatthanaṃ ‘‘ariyadhammo eso’’ti buddhādayo khandhādikusalā vadanti.
"The skilled call that noble conduct" means that the Buddhas and others, who are skilled in aggregates and so on, call his not boasting "noble conduct."
Tamariyadhammaṃ kusalā vadantī (người khéo léo gọi đó là pháp Thánh) nghĩa là chư Phật và những bậc thiện xảo về các uẩn (khandha) v.v., gọi sự không tự khen mình đó là “pháp Thánh”.
Yassussadā natthi kuhiñci loketi yassa khīṇāsavassa rāgādayo satta ussadā kuhiñci loke natthi, tassa taṃ akatthanaṃ ‘‘ariyadhammo eso’’ti evaṃ kusalā vadantīti sambandho.
The connection is: "The skilled call that noble conduct" when a Arahant has no seven excesses (ussada) such as greed anywhere in the world, referring to his not boasting.
Yassussadā natthi kuhiñci loke (người không có bất kỳ sự tăng trưởng nào trong thế gian) có liên hệ với câu nói rằng: “Người khéo léo gọi sự không tự khen mình đó là pháp Thánh,” đối với vị A-la-hán đã đoạn tận các lậu hoặc, người không có bảy sự tăng trưởng (ussadā) như tham dục ở bất cứ nơi nào trong thế gian.
791. Evaṃ khīṇāsavapaṭipattiṃ dassetvā idāni diṭṭhigatikānaṃ titthiyānaṃ paṭipattiṃ rañño dassento āha – ‘‘pakappitā saṅkhatā’’ti.
Having thus shown the practice of those whose taints are destroyed (arahats), now, desiring to show the practice of the sectarians who hold to wrong views to the king, he said: ‘‘conceived, conditioned’’.
791. Sau khi trình bày hạnh của bậc A-la-hán đã đoạn tận lậu hoặc như vậy, bây giờ Thế Tôn nói để trình bày hạnh của các ngoại đạo theo kiến chấp cho nhà vua: “pakappitā saṅkhatā” (được suy tưởng, được tạo tác).
Tattha pakappitāti parikappitā.
Therein, pakappitā means repeatedly conceived.
Trong đó, pakappitā là được suy tưởng.
Saṅkhatāti paccayābhisaṅkhatā.
Saṅkhatā means conditioned by causes.
Saṅkhatā là được tạo tác bởi các duyên.
Yassāti yassa kassaci diṭṭhigatikassa.
Yassā means for any person holding wrong views.
Yassā là của bất kỳ người nào theo kiến chấp.
Dhammāti diṭṭhiyo.
Dhammā means views.
Dhammā là các kiến chấp.
Purakkhatāti purato katā.
Purakkhatā means placed in front.
Purakkhatā là được đặt lên hàng đầu.
Santīti saṃvijjanti.
Santī means exist.
Santī là tồn tại.
Avīvadātāti avodātā.
Avīvadātā means unpurified.
Avīvadātā là không thanh tịnh.
Yadattani passati ānisaṃsaṃ, taṃ nissito kuppapaṭiccasantinti yassete diṭṭhidhammā purakkhatā avodātā santi, so evaṃvidho yasmā attani tassā diṭṭhiyā diṭṭhidhammikañca sakkārādiṃ, samparāyikañca gativisesādiṃ ānisaṃsaṃ passati, tasmā tañca ānisaṃsaṃ, tañca kuppatāya ca paṭiccasamuppannatāya ca sammutisantitāya ca kuppapaṭiccasantisaṅkhātaṃ diṭṭhiṃ nissitova hoti, so tannissitattā attānaṃ vā ukkaṃseyya pare vā vambheyya abhūtehipi guṇadosehi.
Yadattani passati ānisaṃsaṃ, taṃ nissito kuppapaṭiccasanti means: for the person to whom these views are placed in front and are unpurified, such a person sees an advantage in himself from that view, such as honor in this present life and a special destiny in the next. Therefore, relying on that advantage and on that view, which is called "kuppapaṭiccasanti" due to its destructibility, its dependent arising, and its conventional peacefulness, he is indeed dependent on it. Being dependent on it, he might exalt himself or disparage others with non-existent qualities and faults.
Yadattani passati ānisaṃsaṃ, taṃ nissito kuppapaṭiccasanti (khi thấy lợi ích cho mình, người ấy nương tựa vào sự an tịnh dễ bị phá hoại) nghĩa là người có những pháp kiến chấp được đặt lên hàng đầu và không thanh tịnh như vậy, bởi vì người ấy thấy lợi ích cho mình từ kiến chấp đó, như sự tôn kính v.v. trong đời hiện tại và các cảnh giới đặc biệt v.v. trong đời sau, nên người ấy chỉ nương tựa vào kiến chấp được gọi là sự an tịnh dễ bị phá hoại, do bản chất dễ bị phá hoại, do duyên khởi, và do sự an tịnh quy ước. Do nương tựa vào đó, người ấy có thể tự đề cao mình hoặc chê bai người khác bằng những đức tính và lỗi lầm không có thật.
792. Evaṃ nissitena ca diṭṭhīnivesā…pe… ādiyatī ca dhammanti.
792. And by such reliance, diṭṭhīnivesā…pe… ādiyatī ca dhammaṃ.
792. Và với sự nương tựa như vậy, diṭṭhīnivesā…pe… ādiyatī ca dhamma (các sự đắm trước vào kiến chấp… v.v… và chấp thủ pháp).
Tattha diṭṭhīnivesāti idaṃsaccābhinivesasaṅkhātāni diṭṭhinivesanāni.
Therein, diṭṭhīnivesā means the clinging to views, which are called "this is true" (idaṃsaccābhinivesa).
Trong đó, diṭṭhīnivesā là các sự đắm trước vào kiến chấp được gọi là sự chấp thủ “đây là sự thật”.
Na hi svātivattāti sukhena ativattitabbā na honti.
Na hi svātivattā means they are not easily overcome.
Na hi svātivattā là không dễ dàng vượt qua.
Dhammesu niccheyya samuggahītanti dvāsaṭṭhidiṭṭhidhammesu taṃ taṃ samuggahitaṃ abhiniviṭṭhaṃ dhammaṃ nicchinitvā pavattattā diṭṭhinivesā na hi svātivattāti vuttaṃ hoti.
Dhammesu niccheyya samuggahītaṃ means that since those clingings to views arise from having ascertained and grasped those various views among the sixty-two wrong views, it is said that the clingings to views are not easily overcome.
Dhammesu niccheyya samuggahīta (đã quyết định và chấp thủ trong các pháp) nghĩa là do đã quyết định và chấp thủ pháp đó trong sáu mươi hai loại kiến chấp, nên các sự đắm trước vào kiến chấp không dễ dàng vượt qua.
Tasmā naro tesu nivesanesu, nirassatī ādiyatī ca dhammanti yasmā na hi svātivattā, tasmā naro tesuyeva diṭṭhinivesanesu ajasīlagosīlakukkurasīlapañcātapamaruppapātaukkuṭikappadhānakaṇṭakāpassayādibhedaṃ satthāradhammakkhānagaṇādibhedañca taṃ taṃ dhammaṃ nirassati ca ādiyati ca jahati ca gaṇhāti ca vanamakkaṭo viya taṃ taṃ sākhanti vuttaṃ hoti.
Tasmā naro tesu nivesanesu, nirassatī ādiyatī ca dhammaṃ means: since they are not easily overcome, therefore, a person, in those very clingings to views, rejects and accepts those various practices such as the practice of goats, cows, or dogs, the five fires, falling from cliffs, squatting, ascetic practices with thorns as a support, and also various groups that preach wrong doctrines, saying "this is our teacher." He abandons and grasps them, just as a forest monkey grasps various branches. This is what is meant.
Tasmā naro tesu nivesanesu, nirassatī ādiyatī ca dhamma (do đó, con người trong những sự đắm trước đó, từ bỏ và chấp thủ pháp) nghĩa là bởi vì không dễ dàng vượt qua, nên con người trong những sự đắm trước vào kiến chấp đó, từ bỏ và chấp thủ pháp đó, như các pháp tu khổ hạnh như hạnh dê, hạnh bò, hạnh chó, năm lửa, nhảy xuống vực, ngồi xổm, khổ hạnh gai góc, v.v., và các nhóm thuyết pháp của các đạo sư, v.v., giống như con khỉ rừng nắm giữ cành này rồi bỏ cành kia.
Evaṃ nirassanto ca ādiyanto ca anavaṭṭhitacittattā asantehipi guṇadosehi attano vā parassa vā yasāyasaṃ uppādeyya.
Thus, rejecting and accepting, due to an unstable mind, he might produce fame or infamy for himself or others with non-existent qualities and faults.
Khi từ bỏ và chấp thủ như vậy, do tâm không ổn định, người ấy có thể tạo ra danh tiếng tốt hoặc xấu cho mình hoặc cho người khác bằng những đức tính và lỗi lầm không có thật.
793. Yo panāyaṃ sabbadiṭṭhigatādidosadhunanāya paññāya samannāgatattā dhono, tassa dhonassa hi…pe… anūpayo so.
793. But the person who is cleansed (dhono) because he is endowed with wisdom for shaking off all the faults of wrong views, for him, dhonassa hi…pe… anūpayo so.
793. Còn người này, do đầy đủ trí tuệ để tẩy sạch tất cả các lỗi lầm như các kiến chấp, nên được gọi là Dhona (người đã tẩy sạch). Đối với Dhona…pe… người ấy không có sự chấp thủ.
Kiṃ vuttaṃ hoti?
What is meant?
Điều gì được nói?
Dhonadhammasamannāgamā dhonassa dhutasabbapāpassa arahato katthaci loke tesu tesu bhavesu pakappitā diṭṭhi natthi, so tassā diṭṭhiyā abhāvena, yāya ca attanā kataṃ pāpakammaṃ paṭicchādentā titthiyā māyāya mānena vā etaṃ agatiṃ gacchanti, tampi māyañca mānañca pahāya dhono rāgādīnaṃ dosānaṃ kena gaccheyya, diṭṭhadhamme samparāye vā nirayādīsu gativisesesu kena saṅkhaṃ gaccheyya, anūpayo so, so hi taṇhādiṭṭhiupayānaṃ dvinnaṃ abhāvena anūpayoti.
By being endowed with the quality of a cleansed one, for the cleansed one (dhonassa), the Arahant who has shaken off all evil, in any part of the world, in those various existences, there is no conceived view. Since that view is absent for him, and since sectarians, concealing the evil deeds they have done through deceit or conceit, fall into such wrong paths, the cleansed one, having abandoned both deceit and conceit, by what means could he go to the defilements such as greed, etc., in this present life, or by what means could he reach a reckoning in the special destinies like hell, etc., in the next life? He is unattached (anūpayo so), for he is unattached due to the absence of both attachments, namely craving and views.
Do đầy đủ pháp Dhona, đối với bậc A-la-hán Dhona, người đã tẩy sạch tất cả các ác nghiệp, không có kiến chấp được suy tưởng trong bất kỳ cảnh giới nào trong thế gian. Do không có kiến chấp đó, và do các ngoại đạo che giấu ác nghiệp mình đã làm bằng sự lừa dối hoặc kiêu mạn, mà đi vào cảnh giới bất thiện đó, thì vị Dhona đã từ bỏ cả sự lừa dối và kiêu mạn đó, làm sao có thể đi đến các lỗi lầm như tham dục? Làm sao người ấy có thể đi đến các cảnh giới đặc biệt như địa ngục v.v. trong đời hiện tại hay đời sau? Người ấy không có sự chấp thủ, bởi vì người ấy không có hai loại chấp thủ là tham ái và kiến chấp.
794. Yo pana tesaṃ dvinnaṃ bhāvena upayo hoti, so upayo hi…pe… diṭṭhimidheva sabbanti.
794. But the one who is attached due to the presence of these two, upayo hi…pe… diṭṭhimidheva sabbaṃ.
794. Còn người nào có sự chấp thủ do có hai loại đó, thì sự chấp thủ đó…pe… tất cả các kiến chấp này.
Tattha upayoti taṇhādiṭṭhinissito.
Therein, upayo means one who relies on craving and views.
Trong đó, upayo là người nương tựa vào tham ái và kiến chấp.
Dhammesu upeti vādanti ‘‘ratto’’ti vā ‘‘duṭṭho’’ti vā evaṃ tesu tesu dhammesu upeti vādaṃ.
Dhammesu upeti vādaṃ means he enters into a dispute regarding those various things, saying "he is lustful" or "he is hateful."
Dhammesu upeti vāda (người ấy đi đến lời nói trong các pháp) nghĩa là người ấy đi đến lời nói trong các pháp đó, như “người ấy tham lam” hoặc “người ấy sân hận”.
Anūpayaṃ kena kathaṃ vadeyyāti taṇhādiṭṭhipahānena anūpayaṃ khīṇāsavaṃ kena rāgena vā dosena vā kathaṃ ‘‘ratto’’ti vā ‘‘duṭṭho’’ti vā vadeyya, evaṃ anupavajjo ca so kiṃ titthiyā viya katapaṭicchādako bhavissatīti adhippāyo.
Anūpayaṃ kena kathaṃ vadeyyā means by what lust or by what hatred could one say of an Arahant, who is unattached due to the abandonment of craving and views, "he is lustful" or "he is hateful"? The intention is: how could such an unblameworthy one be a concealer of deeds like the sectarians?
Anūpayaṃ kena kathaṃ vadeyyā (làm sao có thể nói về người không có sự chấp thủ bằng cách nào) nghĩa là làm sao có thể nói về bậc A-la-hán không có sự chấp thủ, người đã từ bỏ tham ái và kiến chấp, bằng tham dục nào hay sân hận nào, là “người ấy tham lam” hay “người ấy sân hận”? Ý nghĩa là người không bị chỉ trích đó, làm sao có thể che giấu những điều đã làm như các ngoại đạo?
Attā nirattā na hi tassa atthīti tassa hi attadiṭṭhi vā ucchedadiṭṭhi vā natthi, gahaṇaṃ muñcanaṃ vāpi attanirattasaññitaṃ natthi.
Attā nirattā na hi tassa atthī means for him there is no view of self (attadiṭṭhi) or annihilation view (ucchedadiṭṭhi), nor is there any grasping or letting go, which is called the perception of self or non-self.
Attā nirattā na hi tassa atthī (người ấy không có ngã hay phi ngã) nghĩa là người ấy không có kiến chấp về ngã hay kiến chấp về đoạn diệt, cũng không có sự nắm giữ hay buông bỏ được gọi là ngã hay phi ngã.
Kiṃkāraṇā natthīti ce?
If it is asked, why is there none?
Nếu hỏi tại sao không có?
Adhosi so diṭṭhimidheva sabbaṃ, yasmā so idheva attabhāve ñāṇavātena sabbaṃ diṭṭhigataṃ adhosi, pajahi, vinodesīti arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhāpesi.
Adhosi so diṭṭhimidheva sabbaṃ, because he, in this very existence, shook off, abandoned, and dispelled all wrong views with the wind of wisdom. Thus, he concluded the discourse with the peak of Arahantship.
Adhosi so diṭṭhimidheva sabbaṃ, (người ấy đã tẩy sạch tất cả các kiến chấp ngay trong đời này) nghĩa là bởi vì người ấy đã tẩy sạch, từ bỏ, và loại bỏ tất cả các kiến chấp ngay trong đời này bằng gió trí tuệ. Thế Tôn đã kết thúc bài thuyết pháp bằng đỉnh A-la-hán.
Taṃ sutvā rājā attamano bhagavantaṃ abhivādetvā pakkāmīti.
Having heard that Dhamma discourse, the King of Kosala, being delighted, paid homage to the Blessed One and departed.
Nghe vậy, nhà vua hoan hỷ đảnh lễ Thế Tôn rồi rời đi.
795. Passāmi suddhanti suddhaṭṭhakasuttaṃ.
795. The Sutta beginning with Passāmi Suddhaṃ is the Suddhaṭṭhaka Sutta.
795. Passāmi suddhaṃ là Sutta Suddhaṭṭhaka.
Kā uppatti?
What is its origin?
Sự kiện phát sinh là gì?
Atīte kira kassapassa bhagavato kāle bārāṇasivāsī aññataro kuṭumbiko pañcahi sakaṭasatehi paccantajanapadaṃ agamāsi bhaṇḍaggahaṇatthaṃ.
In the past, during the time of Kassapa, the Blessed One, a certain householder residing in Bārāṇasī went to a border region with five hundred carts to collect merchandise.
Thuở xưa, vào thời Đức Phật Kassapa, một gia chủ ở Bārāṇasī đã đi đến vùng biên giới với năm trăm cỗ xe để lấy hàng hóa.
Tattha vanacarakena saddhiṃ mittaṃ katvā tassa paṇṇākāraṃ datvā pucchi – ‘‘kacci, te samma, candanasāraṃ diṭṭhapubba’’nti?
There, having made friends with a forester, he gave him a present and asked, “Friend, have you ever seen sandalwood heartwood?”
Ở đó, ông kết bạn với một người thợ rừng, tặng quà cho anh ta và hỏi: “Này bạn, bạn đã từng thấy gỗ đàn hương chưa?”
‘‘Āma sāmī’’ti ca vutte teneva saddhiṃ candanavanaṃ pavisitvā sabbasakaṭāni candanasārassa pūretvā tampi vanacarakaṃ ‘‘yadā, samma, bārāṇasiṃ āgacchasi, tadā candanasāraṃ gahetvā āgaccheyyāsī’’ti vatvā bārāṇasiṃyeva agamāsi.
When the forester replied, “Yes, master,” he entered the sandalwood forest with him, filled all his carts with sandalwood heartwood, and saying to the forester, “Friend, when you come to Bārāṇasī, please bring sandalwood heartwood with you,” he himself went to Bārāṇasī.
Khi người thợ rừng trả lời: “Vâng, thưa chủ,” ông cùng người thợ rừng đó đi vào rừng đàn hương, chất đầy tất cả các cỗ xe bằng gỗ đàn hương, rồi nói với người thợ rừng: “Này bạn, khi nào bạn đến Bārāṇasī, hãy mang theo gỗ đàn hương,” rồi ông đi về Bārāṇasī.
Athāparena samayena sopi vanacarako candanasāraṃ gahetvā tassa gharaṃ agamāsi.
Then, at a later time, that forester also took sandalwood heartwood and went to the householder’s home.
Sau đó một thời gian, người thợ rừng đó cũng mang gỗ đàn hương đến nhà ông gia chủ.
So taṃ disvā sabbaṃ paṭisanthāraṃ katvā sāyanhasamaye candanasāraṃ pisāpetvā samuggaṃ pūretvā ‘‘gaccha, samma, nhāyitvā āgacchā’’ti attano purisena saddhiṃ nhānatitthaṃ pesesi.
Seeing him, the householder extended all courtesies, and in the evening, had the sandalwood heartwood ground, filled a casket, and sent the forester with his own man to the bathing place, saying, “Go, friend, bathe and come back.”
Ông gia chủ thấy vậy, đã tiếp đãi chu đáo, rồi vào buổi chiều, cho nghiền gỗ đàn hương, đổ đầy vào một cái hộp, và nói: “Này bạn, hãy đi tắm rồi trở lại,” và sai người của mình cùng với người thợ rừng đến bến tắm.
Tena ca samayena bārāṇasiyaṃ ussavo hoti.
At that time, there was a festival in Bārāṇasī.
Vào thời gian đó, ở Bārāṇasī có một lễ hội.
Atha bārāṇasivāsino pātova dānaṃ datvā sāyaṃ suddhavatthanivatthā mālāgandhādīni gahetvā kassapassa bhagavato mahācetiyaṃ vandituṃ gacchanti.
Then the residents of Bārāṇasī, having given alms early in the morning, would go in the evening, dressed in clean clothes, taking garlands, perfumes, and so forth, to pay homage to the great cetiya of Kassapa, the Blessed One.
Sau đó, những cư dân của Bārāṇasī, sau khi bố thí vào buổi sáng, đến chiều tối, họ mặc y phục sạch sẽ, mang theo vòng hoa, hương liệu và những thứ khác, đi đến đại tháp của Đức Thế Tôn Kassapa để đảnh lễ.
So vanacarako te disvā ‘‘mahājano kuhiṃ gacchatī’’ti pucchi.
Seeing them, the forester asked, “Where is this crowd going?”
Người tiều phu ấy thấy họ liền hỏi: “Đại chúng đi đâu vậy?”
‘‘Vihāraṃ cetiyavandanatthāyā’’ti ca sutvā sayampi agamāsi.
Hearing, “To the monastery to pay homage to the cetiya,” he also went.
Nghe nói: “Đến tu viện để đảnh lễ tháp,” anh ta cũng đi theo.
Tattha manusse haritālamanosilādīhi nānappakārehi cetiye pūjaṃ karonte disvā kiñci citraṃ kātuṃ ajānanto taṃ candanaṃ gahetvā mahācetiye suvaṇṇiṭṭhakānaṃ.
There, seeing people making various kinds of offerings at the cetiya with realgar, orpiment, and so forth, and not knowing how to make any other offering, he took that sandalwood and on top of the golden bricks of the great cetiya,
Ở đó, thấy mọi người đang cúng dường tháp bằng nhiều loại vật phẩm như bột màu xanh lá cây và bột màu đỏ, vì không biết cách tạo ra bất kỳ bức tranh nào đặc biệt, anh ta lấy loại gỗ đàn hương đó và trên những viên gạch vàng của đại tháp,
Upari kaṃsapātimattaṃ maṇḍalaṃ akāsi.
He made a circle the size of a bronze bowl.
anh ta vẽ một vòng tròn lớn bằng kích thước của một cái bát đồng.
Atha tattha sūriyuggamanavelāyaṃ sūriyarasmiyo uṭṭhahiṃsu.
Then, at the time of sunrise, sunbeams arose there.
Sau đó, vào lúc mặt trời mọc, những tia nắng mặt trời chiếu lên đó.
So taṃ disvā pasīdi, patthanañca akāsi ‘‘yattha yattha nibbattāmi, īdisā me rasmiyo ure uṭṭhahantū’’ti.
Seeing that, he was delighted and made a wish: “Wherever I am reborn, may such rays arise on my chest.”
Anh ta thấy vậy liền hoan hỷ và phát nguyện: “Dù sinh ra ở bất cứ nơi nào, nguyện cho những tia sáng như vậy xuất hiện trên ngực tôi.”
So kālaṃ katvā tāvatiṃsesu nibbatti.
Having passed away, he was reborn in Tāvatiṃsa.
Sau khi chết, anh ta tái sinh vào cõi trời Tāvatiṃsa.
Tassa ure rasmiyo uṭṭhahiṃsu, candamaṇḍalaṃ viyassa uramaṇḍalaṃ virocati, ‘‘candābho devaputto’’tveva ca naṃ sañjāniṃsu.
Rays arose on his chest, and his chest shone like the disc of the moon, so they knew him as “Candābha Devaputta.”
Những tia sáng xuất hiện trên ngực anh ta, vòng ngực của anh ta tỏa sáng như vầng trăng, và người ta biết anh ta là “Thiên tử Candābha.”
So tāya sampattiyā chasu devalokesu anulomapaṭilomato ekaṃ buddhantaraṃ khepetvā amhākaṃ bhagavati uppanne sāvatthiyaṃ brāhmaṇamahāsālakule nibbatti, tathevassa ure candamaṇḍalasadisaṃ rasmimaṇḍalaṃ ahosi.
Having spent one Buddha-interval, going forward and backward through the six deva realms with that attainment, when our Blessed One arose, he was reborn in Sāvatthī in a wealthy Brahmin family, and just as before, a halo of rays like the disc of the moon appeared on his chest.
Với sự sung túc ấy, anh ta đã trải qua một khoảng thời gian giữa hai vị Phật, luân chuyển thuận nghịch giữa sáu cõi trời. Khi Đức Thế Tôn của chúng ta xuất hiện, anh ta tái sinh vào một gia đình Bà-la-môn đại phú ở Sāvatthī, và cũng như vậy, trên ngực anh ta có một vầng sáng hình mặt trăng.
Nāmakaraṇadivase cassa maṅgalaṃ katvā brāhmaṇā taṃ maṇḍalaṃ disvā ‘‘dhaññapuññalakkhaṇo ayaṃ kumāro’’ti vimhitā ‘‘candābho’’ tveva nāmaṃ akaṃsu.
On the day of his naming ceremony, after the Brahmins performed the auspicious rites and saw that halo, they were amazed, saying, “This boy possesses auspicious marks of prosperity and merit,” and named him “Candābha.”
Vào ngày đặt tên, các Bà-la-môn đã tổ chức nghi lễ và khi thấy vầng sáng đó, họ kinh ngạc nói: “Vị hoàng tử này có tướng phước đức và tài lộc!” và đặt tên cho anh ta là “Candābha.”
Taṃ vayappattaṃ brāhmaṇā gahetvā alaṅkaritvā rattakañcukaṃ pārupāpetvā rathe āropetvā ‘‘mahābrahmā aya’’nti pūjetvā ‘‘yo candābhaṃ passati, so yasadhanādīni labhati, samparāyañca saggaṃ gacchatī’’ti ugghosentā gāmanigamarājadhānīsu āhiṇḍanti.
When he reached maturity, the Brahmins took him, adorned him, dressed him in a red tunic, placed him in a chariot, and venerated him, saying, “This is Mahābrahmā.” They proclaimed in villages, towns, and royal capitals, “Whoever sees Candābha gains fame, wealth, and so forth, and goes to heaven in the next world.”
Khi Candābha đến tuổi trưởng thành, các Bà-la-môn đưa anh ta đi, trang điểm, khoác cho anh ta một chiếc áo choàng đỏ, đặt lên xe ngựa, tôn kính anh ta như “Đại Phạm Thiên,” rồi đi khắp các làng mạc, thị trấn và kinh đô, rao truyền rằng: “Ai thấy Candābha sẽ đạt được danh tiếng, tài sản và sẽ tái sinh vào cõi trời trong đời sau.”
Gatagataṭṭhāne manussā ‘‘esa kira bho candābho nāma, yo etaṃ passati, so yasadhanasaggādīni labhatī’’ti uparūpari āgacchanti, sakalajambudīpo cali.
Wherever they went, people would come in droves, saying, “Indeed, friends, this is Candābha; whoever sees him gains fame, wealth, heaven, and so forth.” The entire Jambudīpa was stirred.
Ở mỗi nơi họ đến, mọi người đều lũ lượt kéo đến, nói: “Nghe nói đây là Candābha, ai thấy anh ta sẽ đạt được danh tiếng, tài sản, cõi trời và những thứ khác!” Cả Jambudīpa đều chấn động.
Brāhmaṇā tucchahatthakānaṃ āgatānaṃ na dassenti, sataṃ vā sahassaṃ vā gahetvā āgatānameva dassenti.
The Brahmins would not show him to those who came empty-handed, but only to those who came with a hundred or a thousand (coins).
Các Bà-la-môn không cho những người đến tay không xem, mà chỉ cho những người mang theo một trăm hoặc một ngàn đồng bạc xem.
Evaṃ candābhaṃ gahetvā anuvicarantā brāhmaṇā kamena sāvatthiṃ anuppattā.
Thus, the Brahmins, traveling around with Candābha, gradually arrived in Sāvatthī.
Cứ như vậy, các Bà-la-môn đưa Candābha đi khắp nơi, dần dần đến Sāvatthī.
Tena ca samayena bhagavā pavattitavaradhammacakko anupubbena sāvatthiṃ āgantvā sāvatthiyaṃ viharati jetavane bahujanahitāya dhammaṃ desento.
At that time, the Blessed One, having set in motion the supreme Wheel of Dhamma, gradually came to Sāvatthī and resided in Jetavana, teaching the Dhamma for the welfare of many people.
Vào thời điểm đó, Đức Thế Tôn, sau khi chuyển Pháp luân tối thượng, tuần tự đến Sāvatthī và an trú tại Jetavana, thuyết Pháp vì lợi ích của nhiều người.
Atha candābho sāvatthiṃ patvā samuddapakkhantakunnadī viya apākaṭo ahosi, candābhoti bhaṇantopi natthi.
Then, upon arriving in Sāvatthī, Candābha became inconspicuous, like a small river flowing into the ocean; there was no one even speaking of him as Candābha.
Khi Candābha đến Sāvatthī, anh ta trở nên không nổi bật, như một con sông nhỏ chảy vào đại dương; không còn ai nói về Candābha nữa.
So sāyanhasamaye mahājanakāyaṃ mālāgandhādīni ādāya jetavanābhimukhaṃ gacchantaṃ disvā ‘‘kuhiṃ gacchathā’’ti pucchi.
In the evening, that Candābha young man, having seen the crowd of people going towards Jetavana monastery, taking flowers, perfumes, and so on, asked, "Where are you all going?"
Vào buổi chiều, thấy đám đông mang theo vòng hoa, hương liệu và các thứ khác đi về phía Jetavana, anh ta hỏi: “Các vị đi đâu vậy?”
‘‘Buddho loke uppanno, so bahujanahitāya dhammaṃ deseti, taṃ sotuṃ jetavanaṃ gacchāmā’’ti ca tesaṃ vacanaṃ sutvā sopi brāhmaṇagaṇaparivuto tattheva agamāsi.
Having heard their words, "A Buddha has arisen in the world; he teaches the Dhamma for the welfare of many people; we are going to Jetavana to hear that Dhamma," that Candābha young man also went there, surrounded by a group of brahmins.
Nghe họ nói: “Một vị Phật đã xuất hiện trên thế gian, Ngài thuyết Pháp vì lợi ích của nhiều người, chúng tôi đi đến Jetavana để nghe Pháp,” anh ta cũng đi theo cùng với đoàn Bà-la-môn.
Bhagavā ca tasmiṃ samaye dhammasabhāyaṃ varabuddhāsane nisinnova hoti.
At that time, the Blessed One was seated on the excellent Buddha-seat in the Dhamma hall.
Vào lúc đó, Đức Thế Tôn đang an tọa trên tòa Phật tối thượng trong Pháp đường.
Candābho bhagavantaṃ upasaṅkamma madhurapaṭisanthāraṃ katvā ekamantaṃ nisīdi, tāvadeva cassa so āloko antarahito.
Candābha approached the Blessed One, exchanged pleasant greetings, and sat down to one side. Immediately, his light disappeared.
Candābha đến gần Đức Thế Tôn, sau khi nói những lời chào hỏi thân mật, anh ta ngồi xuống một bên, và ngay lập tức, vầng sáng của anh ta biến mất.
Buddhālokassa hi samīpe asītihatthabbhantare añño āloko nābhibhoti.
Indeed, no other light can outshine the Buddha's light within a distance of eighty cubits.
Thật vậy, gần ánh sáng của chư Phật, trong phạm vi tám mươi cubit, không có ánh sáng nào khác có thể lấn át.
So ‘‘āloko me naṭṭho’’ti nisīditvāva uṭṭhāsi, uṭṭhahitvā ca gantumāraddho.
He thought, "My light is gone," and stood up from his seat; having stood up, he began to leave.
Anh ta nghĩ: “Ánh sáng của mình đã mất,” liền đứng dậy ngay cả khi đang ngồi, và sau khi đứng dậy, anh ta bắt đầu đi.
Atha naṃ aññataro puriso āha – ‘‘kiṃ bho candābha, samaṇassa gotamassa bhīto gacchasī’’ti.
Then a certain man said to him, "Why, good Candābha, are you leaving, afraid of the ascetic Gotama?"
Bấy giờ, một người khác hỏi anh ta: “Này Candābha, có phải ông sợ Sa-môn Gotama mà đi không?”
Nāhaṃ bhīto gacchāmi, apica me imassa tejena āloko na sampajjatīti punadeva bhagavato purato nisīditvā pādatalā paṭṭhāya yāva kesaggā rūparaṃsilakkhaṇādisampattiṃ disvā ‘‘mahesakkho samaṇo gotamo, mama ure appamattako āloko uṭṭhito, tāvatakenapi maṃ gahetvā brāhmaṇā sakalajambudīpaṃ vicaranti.
"I am not leaving out of fear; rather, my light does not shine due to his radiance," he said. Then, sitting down again in front of the Blessed One and seeing the perfection of his form, radiance, and auspicious marks from the soles of his feet to the crown of his head, he thought, "The ascetic Gotama is of great power. A small light arose in my chest, and with that alone, brahmins take me around the entire Jambudīpa.
“Tôi không sợ mà đi. Chỉ là ánh sáng của tôi không thể hiện rõ ràng do uy lực của vị này.” Sau đó, anh ta lại ngồi xuống trước mặt Đức Thế Tôn, nhìn thấy sự toàn hảo về sắc tướng và hào quang từ lòng bàn chân cho đến ngọn tóc, anh ta nghĩ: “Sa-môn Gotama thật có uy lực lớn. Trên ngực tôi chỉ có một chút ánh sáng thôi mà các Bà-la-môn đã đưa tôi đi khắp Jambudīpa rồi.
Evaṃ varalakkhaṇasampattisamannāgatassa samaṇassa gotamassa neva māno uppanno, addhā ayaṃ anomaguṇasamannāgato bhavissati satthā devamanussāna’’nti ativiya pasannacitto bhagavantaṃ vanditvā pabbajjaṃ yāci.
No conceit has arisen in the ascetic Gotama, who is endowed with such excellent auspicious marks. Surely, this Teacher of gods and humans must be endowed with immeasurable qualities." With an exceedingly joyful mind, he paid homage to the Blessed One and requested ordination.
Sa-môn Gotama với những tướng tốt toàn hảo như vậy mà không hề có chút kiêu mạn nào. Chắc chắn vị Sa-môn này là một bậc Đạo Sư có vô lượng công đức cho cả chư thiên và loài người.” Với tâm ý vô cùng hoan hỷ, anh ta đảnh lễ Đức Thế Tôn và xin được xuất gia.
Bhagavā aññataraṃ theraṃ āṇāpesi – ‘‘pabbājehi na’’nti.
The Blessed One instructed a certain elder, "Ordain him."
Đức Thế Tôn ra lệnh cho một vị Trưởng lão: “Hãy cho anh ta xuất gia.”
So taṃ pabbājetvā tacapañcakakammaṭṭhānaṃ ācikkhi.
That elder ordained him and taught him the meditation on the five parts of the body (skin, hair, nails, teeth, bones).
Vị Trưởng lão ấy đã cho anh ta xuất gia và giảng dạy về đề mục thiền quán ngũ phần của thân.
So vipassanaṃ ārabhitvā na cireneva arahattaṃ patvā ‘‘candābhatthero’’ti vissuto ahosi.
He commenced insight meditation and, not long after, attained Arahantship, becoming known as Candābhatthera.
Anh ta bắt đầu thực hành thiền quán và không lâu sau đã đạt được A-la-hán quả, trở nên nổi tiếng với tên gọi “Trưởng lão Candābha.”
Taṃ ārabbha bhikkhū kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘kiṃ nu kho, āvuso, ye candābhaṃ addasaṃsu.
Concerning him, the bhikkhus raised a discussion: "Friends, those who saw Candābha—did they gain fame or wealth, or go to heaven, or attain purity through that sight of form through the eye-door?"
Liên quan đến việc đó, các Tỳ-kheo đã khởi lên cuộc đàm luận: “Này chư Hiền, những ai đã thấy Trưởng lão Candābha,
Te yasaṃ vā dhanaṃ vā labhiṃsu, saggaṃ vā gacchiṃsu, visuddhiṃ vā pāpuṇiṃsu tena cakkhudvārikarūpadassanenā’’ti.
The Blessed One, regarding that occasion, spoke this Sutta.
họ có đạt được danh tiếng hay tài sản, hoặc có được sinh lên cõi trời, hay có đạt được sự thanh tịnh nhờ việc nhìn thấy sắc tướng qua nhãn căn đó không?”
Bhagavā tassaṃ aṭṭhuppattiyaṃ imaṃ suttamabhāsi.
The Blessed One, regarding that occasion, spoke this Sutta.
Đức Thế Tôn đã thuyết bài kinh này nhân sự việc đó.
Tattha paṭhamagāthāya tāvattho – na, bhikkhave, evarūpena dassanena suddhi hoti.
In that Sutta, the meaning of the first verse is: "Bhikkhus, purity does not come from such a sight.
Trong đó, ý nghĩa của bài kệ thứ nhất là: “Này các Tỳ-kheo, sự thanh tịnh không thể đạt được bằng cách nhìn thấy như vậy.
Apica kho kilesamalinattā asuddhaṃ, kilesarogānaṃ avigamā sarogameva candābhaṃ brāhmaṇaṃ aññaṃ vā evarūpaṃ disvā diṭṭhigatiko bālo abhijānāti ‘‘passāmi suddhaṃ paramaṃ arogaṃ, tena ca diṭṭhisaṅkhātena dassanena saṃsuddhi narassa hotī’’ti, so evaṃ abhijānanto taṃ dassanaṃ ‘‘parama’’nti ñatvā tasmiṃ dassane suddhānupassī samāno taṃ dassanaṃ ‘‘maggañāṇa’’nti pacceti.
But rather, a foolish person, holding to wrong views, seeing Candābha the brahmin—who is impure due to the defilements and still afflicted by the disease of defilements—or anyone else of such a nature, perceives, 'I see the pure, supreme, and healthy,' and believes that 'a person's purification comes from that sight,' which is a wrong view. Such a person, perceiving in this way, knowing that sight to be 'supreme,' and observing purity in that sight, believes that sight to be 'path-knowledge.'"
Hơn nữa, vì bị ô nhiễm bởi các phiền não, nên nó không thanh tịnh; vì các bệnh phiền não chưa dứt, nên Candābha Bà-la-môn hay bất kỳ ai có tướng mạo như vậy, vẫn còn bệnh. Kẻ ngu si theo tà kiến, sau khi nhìn thấy, liền nhận định: ‘Ta thấy sự thanh tịnh, tối thượng, không bệnh,’ và cho rằng ‘sự thanh tịnh của con người xảy ra’ nhờ vào cái thấy được gọi là tà kiến đó. Kẻ ngu si đó, khi nhận định như vậy, biết cái thấy đó là ‘tối thượng’ và tin rằng cái thấy đó là ‘trí tuệ đạo lộ’ khi quán thấy sự thanh tịnh trong cái thấy đó.
Taṃ pana maggañāṇaṃ na hoti.
But that sight is not path-knowledge.
Nhưng cái trí tuệ đạo lộ đó không phải là trí tuệ đạo lộ.
Tenāha – ‘‘diṭṭhena ce suddhī’’ti dutiyagāthaṃ.
Therefore, he spoke the second verse, "If by what is seen there is purity."
Vì vậy, Ngài nói: “Nếu có sự thanh tịnh do cái thấy,” đó là bài kệ thứ hai.
796. Tassattho – tena rūpadassanasaṅkhātena diṭṭhena yadi kilesa suddhi narassa hoti.
Its meaning is: If by that sight, which is the seeing of form, a person's defilement-purity occurs.
796. Ý nghĩa của nó là: Nếu sự thanh tịnh về phiền não của con người xảy ra nhờ vào cái thấy được gọi là sự nhìn thấy sắc tướng đó.
Tena vā ñāṇena so yadi jātiādi dukkhaṃ pajahāti.
Or if by that knowledge, that person abandons suffering such as birth.
Hoặc nếu người đó từ bỏ đau khổ như sinh, v.v., nhờ trí tuệ đó.
Evaṃ sante ariyamaggato aññena asuddhimaggeneva so sujjhati, rāgādīhi upadhīhi saupadhiko eva samāno sujjhatīti āpannaṃ hoti, na ca evaṃvidho sujjhati.
If this were so, then that person would be purified by an impure path other than the Noble Path, meaning that one would be purified while still having defilements such as passion; but one who is like this is not purified.
Nếu vậy, thì người đó được thanh tịnh bằng một con đường không thanh tịnh khác với con đường Thánh đạo; điều đó có nghĩa là người đó được thanh tịnh trong khi vẫn còn bị ràng buộc bởi các phiền não như tham ái, v.v., nhưng một người như vậy không thể được thanh tịnh.
Tasmā diṭṭhī hi naṃ pāva tathā vadānaṃ, sā naṃ diṭṭhiyeva ‘‘micchādiṭṭhiko aya’’nti katheti diṭṭhianurūpaṃ ‘‘sassato loko’’tiādinā nayena tathā tathā vadanti.
Therefore, "Indeed, views speak of him as one who speaks thus." That very view declares him to be "one of wrong view," speaking in various ways according to his wrong view, such as "the world is eternal."
Do đó, chính tà kiến đã nói với người đó, chính tà kiến đó nói rằng: “Người này là kẻ tà kiến,” và họ nói như vậy theo tà kiến của mình, chẳng hạn như “thế giới là thường còn.”
797. Na brāhmaṇoti tatiyagāthā.
"Not a brahmin" is the third verse.
797. Không phải Bà-la-môn, đó là bài kệ thứ ba.
Tassattho – yo pana bāhitapāpattā brāhmaṇo hoti, so maggena adhigatāsavakkhayo khīṇāsavabrāhmaṇo ariyamaggañāṇato aññena abhimaṅgalasammatarūpasaṅkhāte diṭṭhe tathāvidhasaddasaṅkhāte sute avītikkamasaṅkhāte sīle hatthivatādibhede vate pathaviādibhede mute ca uppannena micchāñāṇena suddhiṃ na āha.
Its meaning is: the one who is a brāhmaṇa due to having cast away evil, that brāhmaṇa, whose cankers are destroyed, having attained the destruction of cankers through the Path, does not declare purity by means of wrong knowledge arisen from anything other than the knowledge of the Noble Path, whether in sights considered as very auspicious forms, or in sounds described as such, or in virtues described as non-transgression, or in vows such as elephant-vows, or in mutes such as earth-mutes.
Ý nghĩa của nó là: Một người là Bà-la-môn vì đã loại bỏ tội lỗi, một vị Bà-la-môn đã đoạn trừ các lậu hoặc nhờ Thánh đạo, không nói rằng sự thanh tịnh đến từ cái thấy (diṭṭhe) được gọi là sắc tướng được coi là rất may mắn, từ cái nghe (sute) được gọi là âm thanh như vậy, từ giới (sīle) được gọi là sự không vi phạm, từ lễ nghi (vate) thuộc loại như hành vi của voi, v.v., và từ cái biết (mute) thuộc loại như địa đại, v.v., do trí tuệ sai lầm sinh ra.
Sesamassa brāhmaṇassa vaṇṇabhaṇanatthaṃ vuttaṃ.
The rest was said for the purpose of praising the qualities of that brāhmaṇa.
Phần còn lại được nói để ca ngợi vị Bà-la-môn đó.
So hi tedhātuka puññe sabbasmiñca pāpe anūpalitto, tassa pahīnattā attadiṭṭhiyā yassa kassaci vā gahaṇassa pahīnattā attañjaho, puññābhisaṅkhārādīnaṃ akaraṇato nayidha pakubbamānoti vuccati.
Indeed, that one is unattached to merit in the three realms and to all evil, because these have been abandoned. Due to the abandonment of self-view or any other clinging, he is one who has abandoned self. Because he does not perform meritorious formations and so on, he is called one who does not perform anything here.
Thật vậy, vị ấy không bị vấy bẩn bởi phước đức trong ba cõi và tất cả tội lỗi, vì chúng đã được đoạn trừ; vị ấy từ bỏ tự ngã vì đã từ bỏ chấp thủ vào tự ngã hoặc bất kỳ chấp thủ nào khác; vị ấy được gọi là không hành động ở đây vì không tạo ra các hành động phước thiện, v.v.
Tasmā naṃ evaṃ pasaṃsanto āha.
Therefore, praising him thus, he said.
Vì vậy, Ngài đã ca ngợi vị ấy như vậy.
Sabbasseva cassa purimapādena sambandho veditabbo – puññe ca pāpe ca anūpalitto, attañjaho nayidha pakubbamāno, na brāhmaṇo aññato suddhimāhāti.
And the connection of all of this with the preceding line should be understood: 'unattached to merit and demerit, having abandoned self, not performing anything here, a brāhmaṇa does not declare purity from another source.'
Và cần phải hiểu rằng tất cả đều liên quan đến câu đầu tiên: không bị vấy bẩn bởi phước đức và tội lỗi, từ bỏ tự ngã, không hành động ở đây, vị Bà-la-môn không nói rằng sự thanh tịnh đến từ một nguyên nhân khác.
798. Evaṃ na brāhmaṇo aññato suddhimāhāti vatvā idāni ye diṭṭhigatikā aññato suddhiṃ bruvanti, tesaṃ tassā diṭṭhiyā anibbāhakabhāvaṃ dassento ‘‘purimaṃ pahāyā’’ti gāthamāha.
Having thus said, 'a brāhmaṇa does not declare purity from another source,' now, showing the inability of that view to lead to Nibbāna for those who hold views and declare purity from another source, he uttered the verse "Purimaṃ pahāyā" (Having abandoned the former).
798. Sau khi nói rằng một Bà-la-môn không tuyên bố sự thanh tịnh từ nơi khác, bây giờ, để chỉ ra rằng những người theo chấp kiến tuyên bố sự thanh tịnh từ nơi khác không thể đạt được sự giải thoát từ chấp kiến đó, Ngài đã nói bài kệ “Từ bỏ cái trước”.
Tassattho – te hi aññato suddhivādā samānāpi yassā diṭṭhiyā appahīnattā gahaṇamuñcanaṃ hoti.
Its meaning is: indeed, those who advocate purity from another source, even though they are such, due to the non-abandonment of the view by which there is grasping and letting go.
Ý nghĩa của bài kệ đó là: Những người chủ trương sự thanh tịnh từ nơi khác, dù có như vậy, nhưng vì chấp kiến của họ chưa được đoạn trừ, nên việc chấp giữ và buông bỏ vẫn diễn ra.
Tāya purimaṃ satthārādiṃ pahāya aparaṃ nissitā ejāsaṅkhātāya taṇhāya anugatā abhibhūtā rāgādibhedaṃ na taranti saṅgaṃ, tañca atarantā taṃ taṃ dhammaṃ uggaṇhanti ca nirassajanti ca makkaṭova sākhanti.
Having abandoned the former (teacher etc.) by that*, and having resorted to another, they are followed by craving, which is called ejā, and being overwhelmed by it, they do not cross the entanglement of lust and so on. And not crossing that, they grasp and let go of this and that Dhamma, just like a monkey* branches.
Họ từ bỏ cái trước (như vị Đạo sư đầu tiên) và nương tựa vào cái sau, bị ejā (sự rung động) tức là ái dục chi phối, họ không vượt qua được sự ràng buộc của tham ái và các phiền não khác, và khi không vượt qua được điều đó, họ cứ nắm giữ và buông bỏ những pháp này nọ, như một con vượn với cành cây.
799. Pañcamagāthāya sambandho – yo ca so ‘‘diṭṭhī hi naṃ pāva tathā vadāna’’nti vutto, so sayaṃ samādāyāti.
The connection for the fifth verse is: "And that one who was referred to as 'view indeed speaks to him thus', he himself takes up."
799. Mối liên hệ với bài kệ thứ năm là: Người được nói đến là “chấp kiến dẫn dắt người ấy nói như vậy” thì người ấy tự mình chấp nhận.
Tattha sayanti sāmaṃ.
Therein, sayaṃ means by oneself.
Trong đó, sayaṃ có nghĩa là tự mình.
Samādāyāti gahetvā.
Samādāyā means having taken up.
Samādāya có nghĩa là nắm giữ.
Vatānīti hatthivatādīni.
Vatāni means elephant-vows and so on.
Vatāni có nghĩa là các giới hạnh như giới hạnh con voi, v.v.
Uccāvacanti aparāparaṃ hīnapaṇītaṃ vā satthārato satthārādiṃ.
Uccāvacaṃ means from one teacher to another, or low and exalted.
Uccāvacaṃ có nghĩa là từ thầy này sang thầy khác, hoặc là thấp kém và cao thượng.
Saññasattoti kāmasaññādīsu laggo.
Saññasatto means clinging to sense-perceptions and so on.
Saññasatto có nghĩa là bị dính mắc vào các tưởng như tưởng dục lạc.
Vidvā ca vedehi samecca dhammanti paramatthavidvā ca arahā catūhi maggañāṇavedehi catusaccadhammaṃ abhisameccāti.
Vidvā ca vedehi samecca dhammaṃ means: an Arahant, a knower of the ultimate truth, having fully comprehended the Four Noble Truths Dhamma with the four Path-knowledge Vedas.
Vidvā ca vedehi samecca dhammaṃ có nghĩa là vị A-la-hán, người đã thấu triệt Niết-bàn tối thượng, đã thấu hiểu Tứ Thánh Đế bằng bốn tuệ đạo (maggañāṇa) được gọi là veda.
Sesaṃ pākaṭameva.
The rest is clear.
Phần còn lại là rõ ràng.
800. Sa sabbadhammesu visenibhūto, yaṃ kiñci diṭṭhaṃva sutaṃ mutaṃ vāti so bhūripañño khīṇāsavo yaṃ kiñci diṭṭhaṃ vā sutaṃ vā mutaṃ vā tesu sabbadhammesu mārasenaṃ vināsetvā ṭhitabhāvena visenibhūto.
Sa sabbadhammesu visenibhūto, yaṃ kiñci diṭṭhaṃva sutaṃ mutaṃ vā means: that wise Arahant, having destroyed the army of Māra, stands in all those dhammas, whether seen, heard, or cognized, as one who has become free from the army.
800. Sa sabbadhammesu visenibhūto, yaṃ kiñci diṭṭhaṃva sutaṃ mutaṃ vā có nghĩa là vị A-la-hán có đại trí tuệ ấy, trong tất cả các pháp đã thấy, đã nghe, đã cảm nhận (mutaṃ), đã trở thành visenibhūta (không có quân đội) do đã tiêu diệt quân đội của Ma-vương và an trú trong trạng thái đó.
Tamevadassinti taṃ evaṃ visuddhadassiṃ. Vivaṭaṃ carantanti taṇhacchadanādivigamena vivaṭaṃ hutvā carantaṃ.
Tamevadassiṃ means: that one who sees thus purely. Vivaṭaṃ carantaṃ means: one who moves about having become open, due to the removal of the covering of craving and so on.
Tamevadassiṃ có nghĩa là người có cái thấy thanh tịnh như vậy. Vivaṭaṃ carantaṃ có nghĩa là người hành xử một cách vivaṭa (mở rộng, không che đậy) do đã đoạn trừ các che chướng như ái dục.
Kenīdha lokasmiṃ vikappayeyyāti kena idha loke taṇhākappena vā diṭṭhikappena vā koci vikappeyya, tesaṃ vā pahīnattā rāgādinā pubbe vuttenāti.
Kenīdha lokasmiṃ vikappayeyyā means: by what could anyone here in this world conceptualize with a conceptualization of craving or a conceptualization of wrong view? Or, because these have been abandoned, by the previously mentioned lust and so on?
Kenīdha lokasmiṃ vikappayeyyā có nghĩa là ai có thể suy xét (vikappeyya) ở đời này bằng chấp kiến ái dục hay chấp kiến tà kiến, hoặc vì chúng đã bị đoạn trừ, nên không ai có thể suy xét bằng tham ái, v.v., đã nói ở trên.
801. Na kappayantīti gāthāya sambandho attho ca – kiñca bhiyyo?
The connection and meaning of the verse Na kappayanti is: what more?
801. Mối liên hệ và ý nghĩa của bài kệ Na kappayanti là: Còn điều gì nữa?
Te hi tādisā santo dvinnaṃ kappānaṃ purekkhārānañca kenaci na kappayanti na purekkharonti, paramatthaaccantasuddhiadhigatattā anaccantasuddhiṃyeva akiriyasassatadiṭṭhiṃ accanta suddhīti na te vadanti.
Indeed, being such, they do not conceptualize or prioritize anything among the two types of conceptualizations and priorities. Having attained ultimate and absolute purity, they do not declare non-absolute purity, such as the view of non-action or eternalism, to be absolute purity.
Những bậc thánh như vậy không suy xét, không chấp giữ bất kỳ điều gì trong hai loại chấp kiến (ái kiến và tà kiến) đã được đề cập, và vì đã đạt được sự thanh tịnh tuyệt đối tối thượng, họ không nói rằng chấp kiến vô hành (akiriyavāda) và chấp kiến thường hằng (sassatadiṭṭhi) là sự thanh tịnh tuyệt đối.
Ādānaganthaṃ gathitaṃ visajjāti catubbidhampi rūpādīnaṃ ādāyakattā ādānaganthaṃ attano cittasantāne gathitaṃ baddhaṃ ariyamaggasatthena visajja chinditvā.
Ādānaganthaṃ gathitaṃ visajjā means: having cut and released with the sword of the Noble Path the fourfold bond of clinging, which is tied in one's own mind-continuum, due to clinging to forms and so on.
“Ādānaganthaṃ gathitaṃ visajjā” có nghĩa là, do sự chấp thủ các pháp sắc (rūpa) và các pháp khác, nên bốn loại ādānagantha (kiết sử chấp thủ) được kết buộc trong dòng tâm thức của mình, cần phải đoạn trừ (chinditvā) bằng lưỡi gươm của Thánh đạo (ariyamaggasatthena).
Sesaṃ pākaṭameva.
The rest is clear.
Phần còn lại thì rõ ràng.
802. Sīmātigoti gāthā ekapuggalādhiṭṭhānāya desanāya vuttā.
The verse Sīmātigo was spoken by the Blessed One with a teaching based on a single individual.
802. Câu kệ Sīmātigo (Vượt qua các giới hạn) được Đức Thế Tôn thuyết giảng trong một bài pháp dành cho một cá nhân.
Pubbasadiso eva panassā sambandho, so evaṃ atthavaṇṇanāya saddhiṃ veditabbo – kiñca bhiyyo so īdiso bhūripañño catunnaṃ kilesasīmānaṃ atītattā sīmātigo bāhitapāpattā ca brāhmaṇo, itthambhūtassa ca tassa natthi paracittapubbenivāsañāṇehi ñatvā vā maṃsacakkhudibbacakkhūhi disvā vā kiñci samuggahītaṃ, abhiniviṭṭhanti vuttaṃ hoti.
Its connection is similar to the previous one, and it should be understood together with this explanation of meaning. Moreover, such a greatly wise one, having transcended the four boundaries of defilements, is called sīmātigo (one who has crossed the boundary), and having put away evil, is called a brāhmaṇa. For such a noble person, there is nothing grasped (meaning, clung to) having known through knowledge of others' minds or past lives, or having seen with the physical eye or divine eye.
Sự liên hệ của câu này cũng giống như trước, và cần được hiểu cùng với phần giải thích ý nghĩa như sau: Hơn nữa, vị có đại tuệ (bhūripañño) như vậy, do đã vượt qua bốn giới hạn của phiền não (kilesasīmānaṃ) nên được gọi là sīmātigo, và do đã loại bỏ ác pháp (pāpattā) nên được gọi là brāhmaṇo. Đối với vị như vậy, không có gì được chấp thủ (samuggahītaṃ), tức là không có sự cố chấp, dù đã biết (ñatvā vā) bằng tha tâm thông (paracittañāṇa) hay túc mạng thông (pubbenivāsañāṇa), hoặc đã thấy (disvā vā) bằng nhục nhãn (maṃsacakkhu) hay thiên nhãn (dibbacakkhu).
So ca kāmarāgābhāvato na rāgarāgī, rūpārūparāgābhāvato na virāgaratto.
And that person, due to the absence of sensual craving, is not one who craves craving; due to the absence of craving for form and formless realms, is not attached to dispassion.
Vị ấy không tham luyến dục lạc (na rāgarāgī) vì không có dục tham (kāmarāga), và không bị nhiễm bởi sự ly tham (na virāgaratto) vì không có sắc tham (rūparāga) và vô sắc tham (arūparāga).
Yato evaṃvidhassa ‘‘idaṃ para’’nti kiñci idha uggahitaṃ natthīti arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhāpesi.
Since for such a dispassionate one, there is nothing grasped here as "this is supreme," the teaching was concluded by ending with Arahantship.
Vì đối với vị đã ly tham như vậy, không có gì được chấp thủ ở đây (idha uggahitaṃ natthi) là "đây là tối thượng", nên Đức Thế Tôn đã kết thúc bài pháp bằng đỉnh cao của quả A-la-hán (arahattanikūṭena).
803. Paramanti diṭṭhīsūti paramaṭṭhakasuttaṃ.
The Paramaṭṭhaka Sutta begins with "Paramanti diṭṭhīsu" (Supreme among views).
803. Kinh Paramaṭṭhaka là kinh “ Paramanti diṭṭhīsu” (Tối thượng trong các kiến chấp).
Kā uppatti?
What is its origin?
Sự khởi nguyên là gì?
Bhagavati kira sāvatthiyaṃ viharante nānātitthiyā sannipatitvā attano attano diṭṭhiṃ dīpentā ‘‘idaṃ paramaṃ, idaṃ parama’’nti kalahaṃ katvā rañño ārocesuṃ.
It is said that when the Blessed One was dwelling in Sāvatthī, various sectarians gathered and, displaying their own views, quarreled, saying, "This is supreme, this is supreme," and then reported it to the king.
Khi Đức Thế Tôn đang trú tại Sāvatthī, các ngoại đạo khác nhau đã tụ họp lại, trình bày các kiến chấp của mình, cãi vã rằng “cái này là tối thượng, cái này là tối thượng”, rồi báo cáo lên nhà vua.
Rājā sambahule jaccandhe sannipātāpetvā ‘‘imesaṃ hatthiṃ dassethā’’ti āṇāpesi.
The king had many born-blind men gathered and commanded, "Show these men an elephant."
Nhà vua cho triệu tập nhiều người mù bẩm sinh và ra lệnh: “Hãy cho họ thấy một con voi.”
Rājapurisā andhe sannipātāpetvā hatthiṃ purato sayāpetvā ‘‘passathā’’ti āhaṃsu.
The royal officers gathered the blind men, made an elephant lie down in front of them, and said, "Look!"
Các cận thần đã triệu tập những người mù, cho con voi nằm trước mặt họ và nói: “Hãy xem đi!”
Te hatthissa ekamekaṃ aṅgaṃ parāmasiṃsu.
They touched each limb of the elephant.
Họ đã sờ từng bộ phận của con voi.
Tato raññā ‘‘kīdiso, bhaṇe, hatthī’’ti puṭṭho yo soṇḍaṃ parāmasi, so ‘‘seyyathāpi, mahārāja, naṅgalīsā’’ti bhaṇi.
Then, when asked by the king, "What is the elephant like, sirs?", the one who touched the trunk said, "Just as, Your Majesty, a plough-pole."
Sau đó, khi nhà vua hỏi: “Này các người, con voi trông như thế nào?”, người nào sờ vòi thì nói: “Tâu Đại vương, nó giống như cái cán cày.”
Ye dantādīni parāmasiṃsu, te itaraṃ ‘‘mā bho rañño purato musā bhaṇī’’ti paribhāsitvā ‘‘seyyathāpi, mahārāja, bhittikhilo’’tiādīni āhaṃsu.
Those who touched the tusks and other parts rebuked the others, saying, "Do not speak falsely before the king, sirs!" and said, "Just as, Your Majesty, a wall-peg," and so on.
Những người sờ ngà và các bộ phận khác thì mắng người kia: “Này bạn, đừng nói dối trước mặt nhà vua!”, rồi nói: “Tâu Đại vương, nó giống như cái cọc tường,” và những điều tương tự.
Rājā taṃ sabbaṃ sutvā ‘‘īdiso tumhākaṃ samayo’’ti titthiye uyyojesi.
The king, having heard all that, said, "Such is your doctrine," and dismissed the sectarians.
Nhà vua nghe tất cả những điều đó, nói: “Giáo thuyết của các người cũng giống như vậy,” rồi đuổi các ngoại đạo đi.
Aññataro piṇḍacāriko taṃ pavattiṃ ñatvā bhagavato ārocesi.
A certain alms-gatherer, knowing that incident, reported it to the Blessed One.
Một vị tỳ-khưu khất thực đã biết được sự việc đó và báo cáo với Đức Thế Tôn.
Bhagavā tassaṃ aṭṭhuppattiyaṃ bhikkhū āmantetvā ‘‘yathā, bhikkhave, jaccandhā hatthiṃ ajānantā taṃ taṃ aṅgaṃ parāmasitvā vivadiṃsu, evaṃ titthiyā vimokkhantikadhammaṃ ajānantā taṃ taṃ diṭṭhiṃ parāmasitvā vivadantī’’ti vatvā dhammadesanatthaṃ imaṃ suttamabhāsi.
On that occasion, the Blessed One addressed the bhikkhus and said, "Just as, bhikkhus, the born-blind, not knowing the elephant, touched various limbs and quarreled, so too do the sectarians, not knowing the emancipating Dhamma, touch various views and quarrel," and having said this, he taught this Sutta for the purpose of expounding the Dhamma.
Đức Thế Tôn, nhân dịp sự việc đó, đã gọi các tỳ-khưu lại và nói: “Này các tỳ-khưu, giống như những người mù bẩm sinh, vì không biết con voi, đã sờ từng bộ phận rồi tranh cãi, thì các ngoại đạo cũng vậy, vì không biết Giáo pháp dẫn đến giải thoát (vimokkhantikadhammaṃ), đã chấp thủ từng kiến chấp rồi tranh cãi,” rồi Ngài thuyết bài kinh này để giảng pháp.
Tattha paramanti diṭṭhīsu paribbasānoti ‘‘idaṃ parama’’nti gahetvā sakāya sakāya diṭṭhiyā vasamāno.
Here, "paramaṃ diṭṭhīsu paribbasāno" means holding "this is supreme" and dwelling in one's own view.
Trong đó, paramanti diṭṭhīsu paribbasāno có nghĩa là, nắm giữ* “đây là tối thượng” và sống trong quan điểm của riêng mình.
Yaduttari kuruteti yaṃ attano satthārādiṃ seṭṭhaṃ karoti.
"Yaduttari kurute" means that one makes one's own teacher, etc., supreme.
Yaduttari kurute có nghĩa là, làm cho vị thầy của mình hay những người tương tự là tối thượng.
Hīnāti aññe tato sabbamāhāti taṃ attano satthārādiṃ ṭhapetvā tato aññe sabbe ‘‘hīnā ime’’ti āha.
"Hīnāti aññe tato sabbamāhā" means that, setting aside one's own teacher, etc., one says of all others, "These are inferior."
Hīnāti aññe tato sabbamāhā có nghĩa là, ngoại trừ vị thầy của mình hay những người tương tự, nói rằng tất cả những người khác đều “thấp kém”.
Tasmā vivādāni avītivattoti tena kāraṇena so diṭṭhikalahe avītivattova hoti.
"Tasmā vivādāni avītivatto" means for that reason, one is unable to overcome disputes of views.
Tasmā vivādāni avītivatto có nghĩa là, vì lý do đó, người ấy không vượt qua được các cuộc tranh cãi về tà kiến.
805. Tatiyagāthāya attho – evaṃ passato cassa yaṃ attano satthārādiṃ nissito aññaṃ parasatthārādiṃ hīnaṃ passati taṃ pana dassanaṃ ganthameva kusalā vadanti, bandhananti vuttaṃ hoti.
The meaning of the third verse is: For such a one who sees in this way, that seeing, by which one relies on one's own teacher, etc., and sees others (meaning, other teachers, etc.) as inferior, the skillful ones call a fetter (meaning, a bond).
Ý nghĩa của bài kệ thứ ba là: Đối với người thấy như vậy, điều mà người ấy nương tựa vào vị thầy của mình hay những người tương tự, và thấy những người khác như các bậc đạo sư khác, v.v., là thấp kém, thì những người thiện xảo gọi đó chính là một sự ràng buộc (gantha), tức là một sự trói buộc.
Yasmā etadeva, tasmā hi diṭṭhaṃva sutaṃ mutaṃ vā sīlabbataṃ bhikkhu na nissayeyya, nābhiniveseyyāti vuttaṃ hoti.
Since this is so, therefore, a bhikkhu should not rely on what is seen, heard, cognized, or on moral practices and vows (meaning, should not cling to them).
Bởi vì chính điều này*, tasmā hi diṭṭhaṃva sutaṃ mutaṃ vā sīlabbataṃ bhikkhu na nissayeyya (do đó, một tỳ khưu không nên nương tựa vào những gì đã thấy, đã nghe, đã cảm nhận, hoặc giới cấm thủ), nghĩa là không nên an trú vững chắc vào chúng.
806. Catutthagāthāya attho – na kevalaṃ diṭṭhasutādiṃ na nissayeyya, apica kho pana asañjātaṃ uparūpari diṭṭhimpi lokasmiṃ na kappayeyya, na janeyyāti vuttaṃ hoti.
The meaning of the fourth verse is: Not only should one not rely on what is seen, heard, etc., but also one should not conceive any view in the world (meaning, should not generate it) that has not yet arisen, higher and higher.
Ý nghĩa của bài kệ thứ tư là: Không chỉ không nên nương tựa vào những gì đã thấy, đã nghe, v.v., mà còn không nên tạo ra (kappayeyya), tức là không nên phát sinh bất kỳ tà kiến nào (diṭṭhimpi) chưa từng có, hết lớp này đến lớp khác trên thế gian (lokasmiṃ).
Kīdisaṃ?
What kind of view?
Tà kiến như thế nào?
Ñāṇena vā sīlavatena vāpi, samāpattiñāṇādinā ñāṇena vā sīlavatena vā yā kappiyati, etaṃ diṭṭhiṃ na kappeyya.
One should not conceive this view that is conceived through knowledge or through moral practice and vows, through knowledge such as that of attainments, or through moral practice and vows.
Bằng tuệ (ñāṇena vā) hay bằng giới cấm thủ (sīlavatena vāpi), tức là không nên tạo ra tà kiến được tạo ra bằng tuệ như tuệ thiền định, v.v., hoặc bằng giới cấm thủ.
Na kevalañca diṭṭhiṃ na kappayeyya, apica kho pana mānenapi jātiādīhi vatthūhi samoti attānamanūpaneyya, hīno na maññetha visesi vāpīti.
Not only should one not conceive a wrong view, but also, one should not bring oneself near a wrong view by pride or by causes such as birth, etc. One should not conceive oneself as inferior, nor as superior.
Không chỉ không nên tạo ra tà kiến, mà còn không nên đưa mình (attānaṃ anūpaneyya) đến chỗ nghĩ rằng mình ngang bằng (samoti) với người khác bằng sự kiêu mạn, hoặc bằng các đối tượng như chủng tộc, v.v., hīno na maññetha visesi vāpi (không nên nghĩ mình thấp kém hay ưu việt hơn).
807. Pañcamagāthāya attho – evañhi diṭṭhiṃ akappento amaññamāno ca attaṃ pahāya anupādiyāno idha vā yaṃ pubbe gahitaṃ, taṃ pahāya aparaṃ aggaṇhanto tasmimpi vuttappakāre ñāṇe duvidhaṃ nissayaṃ no karoti.
The meaning of the fifth verse is: Indeed, one who does not conceive wrong views, nor holds them, having abandoned the self and being unattached, having abandoned that which was previously held here, and not grasping another, does not make a two-fold reliance on that aforementioned knowledge.
Ý nghĩa của bài kệ thứ năm là: Người không tạo ra tà kiến và không nghĩ như vậy, đã từ bỏ tự ngã và không chấp thủ, tức là đã từ bỏ những gì đã chấp thủ trước đây ở đây và không chấp thủ cái khác, người ấy không tạo ra sự nương tựa (nissayaṃ no karoti) hai loại trong tuệ (ñāṇe) đã nói trên.
Akaronto ca sa ve viyattesu nānādiṭṭhivasena bhinnesu sattesu na vaggasārī chandādivasena agacchanadhammo hutvā dvāsaṭṭhiyā diṭṭhīsu kiñcipi diṭṭhiṃ na pacceti, na paccāgacchatīti vuttaṃ hoti.
And not doing so, he, being one who does not associate with factions among beings distinguished by various views, does not return to any wrong view among the sixty-two wrong views, meaning he does not come back to them.
Và khi không làm như vậy, sa ve viyattesu na vaggasārī (người ấy không theo phe nhóm trong số những chúng sinh bị phân chia), tức là trở thành người không đi theo sự ham muốn, v.v., và kiñcipi diṭṭhiṃ na pacceti (không chấp nhận bất kỳ tà kiến nào) trong sáu mươi hai tà kiến, tức là không quay trở lại với tà kiến.
808-10. Idāni yo so imāya gāthāya vutto khīṇāsavo, tassa vaṇṇabhaṇanatthaṃ ‘‘yassūbhayante’’tiādikā tisso gāthāyo āha.
Now, in order to praise the Arahant mentioned in this verse, the three verses beginning with “yassūbhayante” were spoken.
808-10. Bây giờ, để tán thán vị khīṇāsava đã được đề cập trong bài kệ này, Đức Phật đã nói ba bài kệ bắt đầu bằng ‘‘yassūbhayante’’.
Tattha ubhayanteti pubbe vuttaphassādibhede.
Therein, ubhayante refers to the previously mentioned distinctions of contact and so forth.
Trong đó, ubhayante là các pháp đã được nói đến trước đây như xúc (phassa) và các loại khác.
Paṇidhīti taṇhā.
Paṇidhī means craving.
Paṇidhī là tham ái (taṇhā).
Bhavābhavāyāti punappunabhavāya.
Bhavābhavāya means for repeated existence.
Bhavābhavāya là để tái sinh hết lần này đến lần khác.
Idha vā huraṃ vāti sakattabhāvādibhede idha vā parattabhāvādibhede parattha vā.
Idha vā huraṃ vā means here in one's own existence, etc., or in the other world in another's existence, etc.
Idha vā huraṃ vā là ở đây (trong kiếp sống hiện tại, v.v.) hoặc ở đời sau (trong kiếp sống khác, v.v.).
Diṭṭhe vāti diṭṭhasuddhiyā vā.
Diṭṭhe vā means by purity of view.
Diṭṭhe vā là do sự thanh tịnh của kiến (diṭṭhi).
Esa nayo sutādīsu.
This method applies to what is heard, etc.
Tương tự như vậy đối với sở văn (suta), v.v.
Saññāti saññāsamuṭṭhāpikā diṭṭhi.
Saññā means the wrong view that gives rise to perception.
Saññā là tà kiến (diṭṭhi) phát sinh từ tưởng (saññā).
Dhammāpi tesaṃ na paṭicchitāseti dvāsaṭṭhidiṭṭhigatadhammāpi tesaṃ ‘‘idameva saccaṃ moghamañña’’nti evaṃ na paṭicchitā.
Dhammāpi tesaṃ na paṭicchitāse means that the doctrines of the sixty-two wrong views are not accepted by them, saying, "This alone is true; all else is vain."
Dhammāpi tesaṃ na paṭicchitāse có nghĩa là ngay cả các pháp tà kiến thuộc sáu mươi hai loại tà kiến cũng không được họ chấp nhận theo kiểu ‘‘chỉ điều này là sự thật, những điều khác là sai lầm’’.
Pāraṅgato na pacceti tādīti nibbānapāraṃ gato tena tena maggena pahīne kilese puna nāgacchati, pañcahi ca ākārehi tādī hotīti.
Pāraṅgato na pacceti tādī means that one who has gone to the other shore of Nibbāna does not return to the defilements abandoned by each path, and is a tādī in five ways.
Pāraṅgato na pacceti tādī có nghĩa là người đã đến bờ Niết Bàn sẽ không quay lại với các phiền não đã được đoạn trừ bằng con đường đó; và vị ấy là bậc Tādī (bất động) theo năm cách.
Sesaṃ pākaṭamevāti.
The rest is clear.
Phần còn lại là hiển nhiên.
811. Appaṃ vata jīvitanti jarāsuttaṃ.
The Sutta beginning with “Appaṃ vata jīvitaṃ” is the Jarā Sutta.
811. Kinh Jarā là kinh Appaṃ vata jīvitaṃ.
Kā uppatti?
What is its origin?
Sự kiện phát sinh là gì?
Ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ vassaṃ vasitvā yāni tāni buddhānaṃ sarīrārogyasampādanaṃ anuppannasikkhāpadapaññāpanaṃ veneyyadamanaṃ tathārūpāya aṭṭhuppattiyā jātakādikathanantiādīni janapadacārikānimittāni, tāni samavekkhitvā janapadacārikaṃ pakkāmi.
Once, the Blessed One, having resided for the Rains in Sāvatthī, surveyed the reasons for a country tour—such as maintaining the bodily health of the Buddhas, instituting unpromulgated training rules, taming those who are to be tamed, and relating Jātaka stories, etc., due to such circumstances—and set out on a country tour.
Một thời, Đức Thế Tôn đã an cư mùa mưa tại Sāvatthī, sau khi quán xét các lý do cho chuyến du hành ở các vùng quê, như việc duy trì sức khỏe cho thân thể của chư Phật, việc ban hành các giới luật chưa được ban hành, việc thuần hóa những người có thể được giáo hóa, và việc kể các câu chuyện Jātaka, v.v., Đức Phật đã lên đường du hành.
Anupubbena cārikaṃ caramāno sāyaṃ sāketaṃ anuppatto añjanavanaṃ pāvisi.
Journeying in due course, he arrived at Sāketa in the evening and entered the Añjana Grove.
Trên đường du hành tuần tự, vào buổi tối, Ngài đến Sāketa và đi vào rừng Añjana.
Sāketavāsino sutvā ‘‘akālo idāni bhagavantaṃ dassanāyā’’ti vibhātāya rattiyā mālāgandhādīni gahetvā bhagavato santikaṃ gantvā pūjanavandanasammodanādīni katvā parivāretvā aṭṭhaṃsu yāva bhagavato gāmappavesanavelā, atha bhagavā bhikkhusaṅghaparivuto piṇḍāya pāvisi.
The residents of Sāketa, hearing of his arrival, thought, "Now is not the time to see the Blessed One," and at dawn, taking garlands, perfumes, and other offerings, they went to the Blessed One, paid homage, worshipped, exchanged greetings, and stood surrounding him until the time for the Blessed One to enter the village for alms. Then the Blessed One, surrounded by the Saṅgha of bhikkhus, entered the village for alms.
Dân chúng Sāketa, sau khi nghe tin, nghĩ rằng ‘‘Bây giờ không phải là lúc thích hợp để gặp Đức Thế Tôn’’, nên vào lúc rạng đông, họ mang theo hoa, hương, v.v., đến gần Đức Thế Tôn, cúng dường, đảnh lễ, chào hỏi, v.v., rồi vây quanh Ngài cho đến khi Đức Thế Tôn vào làng khất thực. Sau đó, Đức Thế Tôn, được Tăng chúng vây quanh, đã vào thành khất thực.
Taṃ aññataro sāketako brāhmaṇamahāsālo nagarā nikkhanto nagaradvāre addasa.
A certain wealthy brahmin of Sāketa, having left the city, saw him at the city gate.
Một vị Bà-la-môn đại gia giàu có ở Sāketa, khi ra khỏi thành, đã thấy Ngài ở cổng thành.
Disvā puttasinehaṃ uppādetvā ‘‘ciradiṭṭhosi, putta, mayā’’ti paridevayamāno abhimukho agamāsi.
Seeing him, he developed paternal affection and, lamenting, "It has been a long time, son, since I saw you," he approached him.
Khi thấy Ngài, tình thương con cái trỗi dậy, ông ta than khóc ‘‘Con ơi, ta đã lâu rồi không gặp con’’, rồi tiến về phía Ngài.
Bhagavā bhikkhū saññāpesi – ‘‘ayaṃ, bhikkhave, brāhmaṇo yaṃ icchati, taṃ karotu, na vāretabbo’’ti.
The Blessed One informed the bhikkhus, "Monks, let this brahmin do what he wishes; he should not be prevented."
Đức Thế Tôn đã bảo các Tỳ-khưu: ‘‘Này các Tỳ-khưu, vị Bà-la-môn này muốn làm gì thì cứ để ông ta làm, đừng ngăn cản’’.
Brāhmaṇopi vacchagiddhinīva gāvī āgantvā bhagavato kāyaṃ purato ca pacchato ca dakkhiṇato ca vāmato cāti samantā āliṅgi ‘‘ciradiṭṭhosi, putta, ciraṃ vinā ahosī’’ti bhaṇanto.
The brahmin, like a cow longing for its calf, came and embraced the Blessed One's body from front and back, right and left, all around, saying, "Son, it has been a long time since I saw you, you have been separated for a long time."
Vị Bà-la-môn đó, như một con bò cái thèm muốn bê con, đến gần và ôm lấy thân Đức Thế Tôn từ phía trước, phía sau, bên phải và bên trái, nói rằng ‘‘Con ơi, đã lâu rồi ta không gặp con, đã lâu rồi con vắng mặt’’.
Yadi pana so tathā kātuṃ na labheyya, hadayaṃ phāletvā mareyya.
If he had not been able to do so, his heart would have burst, and he would have died.
Nếu ông ta không thể làm như vậy, trái tim ông ta sẽ tan nát và ông ta sẽ chết.
So bhagavantaṃ avoca – ‘‘bhagavā tumhehi saddhiṃ āgatabhikkhūnaṃ ahameva bhikkhaṃ dātuṃ samattho, mameva anuggahaṃ karothā’’ti.
He said to the Blessed One, "Venerable Sir, I alone am capable of offering alms to the bhikkhus who have come with you; please show me your favor."
Ông ta nói với Đức Thế Tôn: ‘‘Bạch Thế Tôn, con có khả năng cúng dường thức ăn cho các Tỳ-khưu đã đến cùng với Ngài. Xin Ngài hãy ban ân huệ cho con’’.
Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena.
The Blessed One assented by remaining silent.
Đức Thế Tôn đã chấp nhận bằng sự im lặng.
Brāhmaṇo bhagavato pattaṃ gahetvā purato gacchanto brāhmaṇiyā pesesi – ‘‘putto me āgato, āsanaṃ paññāpetabba’’nti.
The brahmin, taking the Blessed One's bowl, walked ahead and sent word to his brahmin wife, "My son has arrived; a seat should be prepared."
Vị Bà-la-môn cầm bát của Đức Thế Tôn, đi trước và sai người đến bảo vợ mình: ‘‘Con trai ta đã về, hãy chuẩn bị chỗ ngồi’’.
Sā tathā katvā āgamanaṃ passantī ṭhitā bhagavantaṃ antaravīthiyaṃyeva disvā puttasinehaṃ uppādetvā ‘‘ciradiṭṭhosi, putta, mayā’’ti pādesu gahetvā roditvā gharaṃ atinetvā sakkaccaṃ bhojesi.
She did as told and, standing, watching for his arrival, saw the Blessed One right in the middle of the street. Developing paternal affection, she cried out, "Son, it has been a long time since I saw you," grasped his feet, wept, led him home, and respectfully offered him a meal.
Bà ấy làm theo, đứng nhìn thấy Ngài đến, khi thấy Đức Thế Tôn ngay giữa đường, tình thương con cái trỗi dậy, bà nói ‘‘Con ơi, đã lâu rồi ta không gặp con’’, rồi ôm lấy chân Ngài, khóc lóc, đưa Ngài về nhà và cúng dường một cách cung kính.
Bhuttāvino brāhmaṇo pattaṃ apanāmesi.
The brahmin, after the meal, removed the bowl.
Sau khi Đức Thế Tôn dùng bữa xong, vị Bà-la-môn dọn bát đi.
Bhagavā tesaṃ sappāyaṃ viditvā dhammaṃ desesi, desanāpariyosāne ubhopi sotāpannā ahesuṃ.
The Blessed One, knowing what was suitable for them, taught the Dhamma, and at the conclusion of the discourse, both became Sotāpannas.
Đức Thế Tôn, biết điều gì thích hợp cho họ, đã thuyết pháp. Khi bài pháp kết thúc, cả hai vợ chồng đều trở thành bậc Dự Lưu (sotāpanna).
Atha bhagavantaṃ yāciṃsu – ‘‘yāva, bhante, bhagavā imaṃ nagaraṃ upanissāya viharati, amhākaṃyeva ghare bhikkhā gahetabbā’’ti.
Then they requested the Blessed One, "Venerable Sir, as long as the Blessed One dwells relying on this city, almsfood should be received only at our house."
Sau đó, họ thỉnh cầu Đức Thế Tôn: ‘‘Bạch Thế Tôn, chừng nào Ngài còn trú ngụ gần thành phố này, xin Ngài hãy nhận thức ăn chỉ ở nhà của chúng con’’.
Bhagavā ‘‘na buddhā evaṃ ekaṃ nibaddhaṭṭhānaṃyeva gacchantī’’ti paṭikkhipi.
The Blessed One refused, saying, "Buddhas do not go to one fixed place in this manner."
Đức Thế Tôn từ chối, nói rằng ‘‘Chư Phật không đi đến một nơi cố định như vậy’’.
Te āhaṃsu – ‘‘tena hi, bhante, bhikkhusaṅghena saddhiṃ piṇḍāya caritvāpi tumhe idheva bhattakiccaṃ katvā dhammaṃ desetvā vihāraṃ gacchathā’’ti.
They said, "Then, Venerable Sir, even if you wander for alms with the Saṅgha of bhikkhus, please take your meal here, teach the Dhamma, and then go to the monastery."
Họ nói: ‘‘Vậy thì, bạch Thế Tôn, dù Ngài có đi khất thực cùng với Tăng chúng, xin Ngài hãy dùng bữa ở đây, thuyết pháp rồi mới trở về Tịnh xá’’.
Bhagavā tesaṃ anuggahatthāya tathā akāsi.
The Blessed One did so to show them favor.
Đức Thế Tôn đã làm như vậy để ban ân huệ cho họ.
Manussā brāhmaṇañca brāhmaṇiñca ‘‘buddhapitā buddhamātā’’ tveva vohariṃsu.
People referred to the brahmin and the brahmin lady as "Buddha's father" and "Buddha's mother" respectively.
Dân chúng gọi vị Bà-la-môn và Bà-la-môn-nī là ‘‘cha của Đức Phật và mẹ của Đức Phật’’.
Tampi kulaṃ ‘‘buddhakula’’nti nāmaṃ labhi.
That family also received the name "Buddha's family."
Gia đình đó cũng được gọi là ‘‘gia đình của Đức Phật’’.
Ānandatthero bhagavantaṃ pucchi – ‘‘ahaṃ bhagavato mātāpitaro jānāmi, ime pana kasmā vadanti ‘ahaṃ buddhamātā ahaṃ buddhapitā’’’ti.
Venerable Ānanda asked the Blessed One, "I know the Blessed One's mother and father, but why do these people say, 'I am Buddha's mother, I am Buddha's father'?"
Trưởng lão Ānanda hỏi Đức Thế Tôn: ‘‘Bạch Thế Tôn, con biết cha mẹ của Ngài, nhưng tại sao những người này lại nói ‘tôi là mẹ của Đức Phật, tôi là cha của Đức Phật’?’’
Bhagavā āha – ‘‘nirantaraṃ me, ānanda, brāhmaṇī ca brāhmaṇo ca pañca jātisatāni mātāpitaro ahesuṃ, pañca jātisatāni mātāpitūnaṃ jeṭṭhakā, pañca jātisatāni kaniṭṭhakā.
The Blessed One said, "For five hundred existences, Ānanda, the brahmin lady and the brahmin were continuously my mother and father; for five hundred existences, they were elder siblings of my mother and father; for five hundred existences, they were younger siblings.
Đức Thế Tôn nói: ‘‘Này Ānanda, vị Bà-la-môn-nī và vị Bà-la-môn này đã liên tục làm cha mẹ của Ta trong năm trăm kiếp, làm anh cả của cha mẹ Ta trong năm trăm kiếp, làm em út trong năm trăm kiếp.
Te pubbasineheneva kathentī’’ti imañca gāthamabhāsi –
They speak thus out of former affection," and he spoke this verse:
Họ nói như vậy là do tình cảm từ kiếp trước’’, và Ngài đã nói bài kệ này:
Tato bhagavā sākete yathābhirantaṃ viharitvā puna cārikaṃ caramāno sāvatthimeva agamāsi.
Thereafter, the Blessed One, having dwelt in Sāketa as long as he wished, wandered again and went to Sāvatthī itself.
Sau đó, Đức Thế Tôn, sau khi ở Sāketa tùy thích, lại tiếp tục du hành và đến Sāvatthī.
Sopi brāhmaṇo ca brāhmaṇī ca bhikkhū upasaṅkamitvā patirūpaṃ dhammadesanaṃ sutvā sesamagge pāpuṇitvā anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyiṃsu.
That brahmin and brahmin lady, having approached the bhikkhus and heard a suitable Dhamma discourse, attained the remaining paths and attained final Nibbāna with no remainder of clinging.
Vị Bà-la-môn và Bà-la-môn-nī đó, sau khi đến gần các Tỳ-khưu và nghe bài pháp thích hợp, đã đạt được các đạo quả còn lại và nhập Niết Bàn vô dư y.
Nagare brāhmaṇā sannipatiṃsu ‘‘amhākaṃ ñātake sakkarissāmā’’ti.
The brahmins in the city gathered, saying, "We will honor our relatives."
Các Bà-la-môn trong thành tập hợp lại, nói rằng ‘‘Chúng ta sẽ tôn kính những người thân của chúng ta’’.
Sotāpannasakadāgāmianāgāmino upāsakāpi sannipatiṃsu upāsikāyo ca ‘‘amhākaṃ sahadhammike sakkarissāmā’’ti.
The lay followers who were Sotāpannas, Sakadāgāmins, and Anāgāmins also gathered, as did the laywomen, saying, "We will honor our fellow Dhamma practitioners."
Các cư sĩ Dự Lưu, Nhất Lai, Bất Lai cũng tập hợp lại, và các nữ cư sĩ cũng nói ‘‘Chúng ta sẽ tôn kính những người cùng tu của chúng ta’’.
Te sabbepi kambalakūṭāgāraṃ āropetvā mālāgandhādīhi pūjentā nagarā nikkhāmesuṃ.
All of them, having placed the bodies in a pavilion adorned with blankets, honored them with garlands, perfumes, and so forth, and carried them out of the city.
Tất cả họ đều đặt lên kiệu lọng bằng vải len, cúng dường bằng hoa, hương, v.v., rồi đưa ra khỏi thành.
Bhagavāpi taṃ divasaṃ paccūsasamaye buddhacakkhunā lokaṃ volokento tesaṃ parinibbānabhāvaṃ ñatvā ‘‘tattha mayi gate dhammadesanaṃ sutvā bahujanassa dhammābhisamayo bhavissatī’’ti ñatvā pattacīvaramādāya sāvatthito āgantvā āḷāhanameva pāvisi.
The Blessed One, too, on that day, in the early morning, surveying the world with his Buddha-eye, knew of their parinibbāna. Knowing that "if I go there and teach the Dhamma, many people will attain understanding of the Dhamma," he took his bowl and robes, came from Sāvatthī, and entered the cremation ground.
Đức Thế Tôn, vào sáng sớm ngày hôm đó, khi quán xét thế giới bằng Phật nhãn, biết được sự nhập Niết Bàn của họ, và biết rằng ‘‘Nếu Ta đến đó, sau khi nghe bài pháp, nhiều người sẽ chứng ngộ pháp’’, Ngài cầm y bát từ Sāvatthī đến và đi thẳng vào khu hỏa táng.
Manussā disvā ‘‘mātāpitūnaṃ sarīrakiccaṃ kātukāmo bhagavā āgato’’ti vanditvā aṭṭhaṃsu.
Seeing him, people bowed and stood, thinking, "The Blessed One has come to perform the funeral rites for his mother and father."
Dân chúng thấy Ngài, nghĩ rằng ‘‘Đức Thế Tôn đã đến để thực hiện nghi thức hỏa táng cho cha mẹ Ngài’’, họ đảnh lễ và đứng đó.
Nāgarāpi kūṭāgāraṃ pūjentā āḷāhanaṃ ānetvā bhagavantaṃ pucchiṃsu – ‘‘gahaṭṭhaariyasāvakā kathaṃ pūjetabbā’’ti.
The citizens, honoring the pavilion, brought it to the cremation ground and asked the Blessed One, "How should lay noble disciples be honored?"
Dân chúng trong thành cũng mang kiệu lọng đến khu hỏa táng và hỏi Đức Thế Tôn: ‘‘Làm thế nào để cúng dường các vị Thánh đệ tử tại gia?’’
Bhagavā ‘‘yathā asekkhā pūjiyanti, tathā pūjetabbā ime’’ti adhippāyena tesaṃ asekkhamunibhāvaṃ dīpento imaṃ gāthamāha –
The Blessed One, intending to convey, "They should be honored as those beyond training are honored," and revealing their state as asekha munis, spoke this verse:
Đức Thế Tôn, với ý muốn nói rằng ‘‘Họ nên được cúng dường như các bậc A-la-hán’’, đã nói bài kệ này để chỉ rõ trạng thái A-la-hán của họ:
Tattha appaṃ vata jīvitaṃ idanti ‘‘idaṃ vata manussānaṃ jīvitaṃ appaṃ parittaṃ ṭhitiparittatāya sarasaparittatāyā’’ti sallasuttepi vuttanayametaṃ.
Here, appaṃ vata jīvitaṃ idaṃ (this life is indeed short) refers to "this human life is short, limited in duration, and limited in essence," a meaning also stated in the Salla Sutta.
Trong đó, appaṃ vata jīvitaṃ idaṃ có nghĩa là ‘‘Thật vậy, cuộc sống của con người này thật ngắn ngủi, ít ỏi, do thời gian tồn tại ngắn ngủi và bản chất yếu ớt của nó’’, đây cũng là cách nói đã được đề cập trong kinh Salla.
Oraṃ vassasatāpi miyyatīti vassasatā oraṃ kalalādikālepi miyyati.
Oraṃ vassasatāpi miyyatīti (one dies even before a hundred years) means one dies even in the early stages like the kalala (embryonic) period, before a hundred years.
Oraṃ vassasatāpi miyyatī có nghĩa là chết ngay cả trong thời kỳ phôi thai, v.v., trước một trăm năm.
Aticcāti vassasataṃ atikkamitvā.
Aticcāti (having passed beyond) means having gone beyond a hundred years.
Aticcā có nghĩa là vượt quá một trăm năm.
Jarasāpi miyyatīti jarāyapi miyyati.
Jarasāpi miyyatīti (one dies even from old age) means one dies even due to old age.
Jarasāpi miyyatī có nghĩa là chết vì tuổi già.
812-6. Mamāyiteti mamāyitavatthukāraṇā.
812-6. Mamāyiteti (in what is cherished) means due to the cause of cherished objects.
812-6. Mamāyite là do đối tượng của sự chấp thủ.
Vinābhāvasantamevidanti santavinābhāvaṃ vijjamānavinābhāvameva idaṃ, na sakkā avinābhāvena bhavitunti vuttaṃ hoti.
Vinābhāvasantamevidaṃti (this separation is indeed present) means this is indeed a present separation, it is not possible to exist without separation.
Vinābhāvasantamevidaṃ có nghĩa là sự chia ly này là hiện hữu, sự chia ly đang tồn tại, không thể không có sự chia ly.
Māmakoti mama upāsako bhikkhu vāti saṅkhaṃ gato, buddhādīni vā vatthūni mamāyamāno.
Māmakoti (my own) refers to one who is considered my lay follower or bhikkhu, or one who cherishes the Buddha and other objects.
Māmako là một cư sĩ của ta, hoặc một Tỳ-khưu, hoặc người chấp thủ các đối tượng như Đức Phật, v.v.
Saṅgatanti samāgataṃ diṭṭhapubbaṃ vā.
Saṅgatanti (met) means one who has come together or has been seen before.
Saṅgataṃ là người đã gặp gỡ hoặc đã từng thấy.
Piyāyitanti piyaṃ kataṃ.
Piyāyitanti (cherished) means made dear.
Piyāyitaṃ là điều được yêu thích.
Nāmaṃyevāvasissati akkheyyanti sabbaṃ rūpādidhammajātaṃ pahīyati, nāmamattameva tu avasissati ‘‘buddharakkhito, dhammarakkhito’’ti evaṃ saṅkhātuṃ kathetuṃ.
Only the name remains to be spoken means that the entire aggregate of phenomena such as rūpa (form) is abandoned, and only the name remains to be spoken or declared, such as 'Buddharakkhita, Dhammarakkhita'.
Nāmaṃyevāvasissati akkheyyaṃ có nghĩa là tất cả các pháp như sắc, v.v., đều bị đoạn diệt, chỉ còn lại cái tên để gọi, như ‘‘Buddharakkhita, Dhammarakkhita’’.
Munayoti khīṇāsavamunayo.
Munis means the munis whose āsavas are destroyed.
Munayo (các bậc hiền trí) nghĩa là các bậc hiền trí đã đoạn tận các lậu hoặc (khīṇāsava muni).
Khemadassinoti nibbānadassino.
Khemadassino means those who see Nibbāna.
Khemadassino (những vị thấy sự an ổn) nghĩa là những vị thấy Nibbāna.
817. Sattamagāthā evaṃ maraṇabbhāhate loke anurūpapaṭipattidassanatthaṃ vuttā.
The seventh verse was spoken to show the appropriate practice in a world thus afflicted by death.
817. Kệ ngôn thứ bảy được nói ra nhằm mục đích chỉ bày pháp hành phù hợp cho thế gian đang bị thần chết đè nặng như vậy.
Tattha patilīnacarassāti tato tato patilīnaṃ cittaṃ katvā carantassa.
Therein, for one whose conduct is withdrawn means for one who acts by withdrawing his mind from this and that (suffering in saṃsāra).
Trong đó, patilīnacarassā (người sống ẩn dật, thu thúc) nghĩa là người sống bằng cách thu thúc tâm từ những phiền não đó.
Bhikkhunoti kalyāṇaputhujjanassa sekkhassa vā.
For a bhikkhu means for a virtuous ordinary person or a Sekkha.
Bhikkhuno (của vị Tỳ-khưu) nghĩa là của phàm nhân thiện lành (kalyāṇaputhujjana) hoặc của bậc Hữu học (sekha).
Sāmaggiyamāhu tassa taṃ, yo attānaṃ bhavane na dassayeti tassetaṃ patirūpamāhu, yo evaṃpaṭipanno nirayādibhede bhavane attānaṃ na dasseyya.
They call that his harmony, who does not show himself in existence means they call this appropriate for him, who, practicing thus, would not show himself in existence, which is divided into hell and so forth.
Sāmaggiyamāhu tassa taṃ, yo attānaṃ bhavane na dassaye (họ nói rằng đó là sự hòa hợp của người ấy, người không tự biểu lộ mình trong các cõi hữu) nghĩa là họ nói rằng điều đó là phù hợp cho người ấy, người đã hành trì như vậy sẽ không tự biểu lộ mình trong các cõi hữu như địa ngục, v.v.
Evañhi so imamhā maraṇā mucceyyāti adhippāyo.
For thus he would be freed from this death; this is the intention.
Ý nghĩa là: Nếu hành trì như vậy, người ấy sẽ thoát khỏi cái chết này.
818-20. Idāni yo ‘‘attānaṃ bhavane na dassaye’’ti evaṃ khīṇāsavo vibhāvito, tassa vaṇṇabhaṇanatthaṃ ito parā tisso gāthāyo āha.
Now, to praise the quality of one who is thus described as an Arahant, who "would not show himself in existence," the following three verses are spoken.
818-20. Giờ đây, để tán dương vị đã đoạn tận các lậu hoặc (khīṇāsava) được mô tả là “không tự biểu lộ mình trong các cõi hữu”, ba kệ ngôn tiếp theo được nói ra.
Tattha sabbatthāti dvādasasu āyatanesu.
Therein, everywhere means in the twelve sense bases (āyatanas).
Trong đó, sabbatthā (ở khắp mọi nơi) nghĩa là trong mười hai xứ (āyatana).
Yadidaṃ diṭṭhasutaṃ mutesu vāti ettha pana yadidaṃ diṭṭhasutaṃ, ettha vā mutesu vā dhammesu evaṃ muni na upalimpatīti evaṃ sambandho veditabbo.
And in what is seen, heard, or cognized, the connection should be understood as: "the muni is not defiled in what is seen and heard, or in cognized phenomena."
Còn ở đây, yadidaṃ diṭṭhasutaṃ mutesu vā (những gì đã thấy, đã nghe, đã cảm nhận) thì phải hiểu mối liên hệ như sau: những gì đã thấy, đã nghe, hoặc trong những pháp đã cảm nhận, vị hiền trí (muni) không bị nhiễm ô như vậy.
Dhono na hi tena maññati, yadidaṃ diṭṭhasutaṃ mutesu vāti atrāpi yadidaṃ diṭṭhasuttaṃ, tena vatthunā na maññati, mutesu vā dhammesu na maññatīti evameva sambandho veditabbo.
Also in the purified one does not conceive by that, in what is seen, heard, or cognized, the connection should likewise be understood as: "he does not conceive by that object, what is seen and heard, nor does he conceive in cognized phenomena."
Ở đây cũng vậy, Dhono na hi tena maññati, yadidaṃ diṭṭhasutaṃ mutesu vā (vị đã được tẩy sạch không tự chấp trước bởi những gì đã thấy, đã nghe, đã cảm nhận) thì phải hiểu mối liên hệ như sau: những gì đã thấy, đã nghe, vị ấy không tự chấp trước bởi đối tượng đó, và trong những pháp đã cảm nhận, vị hiền trí (muni) không tự chấp trước.
Na hi so rajjati no virajjatīti.
He does not cling, nor is he dispassionate.
Na hi so rajjati no virajjatī (vị ấy không tham đắm cũng không rời bỏ).
Bālaputhujjanā viya na rajjati, kalyāṇaputhujjanasekkhā viya na virajjati, rāgassa pana khīṇattā ‘‘virāgo’’tveva saṅkhaṃ gacchati.
He does not cling like foolish ordinary people, nor is he dispassionate like virtuous ordinary people and Sekkhas; rather, due to the destruction of lust, it is simply called "dispassion."
Vị ấy không tham đắm như phàm nhân ngu si, không rời bỏ như phàm nhân thiện lành hay bậc Hữu học (sekha), nhưng vì tham ái đã đoạn tận, nên vị ấy được gọi là “ly tham” (virāga).
Sesaṃ sabbattha pākaṭamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng ở khắp mọi nơi.
Desanāpariyosāne caturāsītiyā pāṇasahassānaṃ dhammābhisamayo ahosīti.
At the conclusion of the discourse, there was an attainment of Dhamma for eighty-four thousand beings.
Khi bài thuyết pháp kết thúc, tám vạn bốn ngàn chúng sinh đã chứng ngộ Pháp.
821. Methunamanuyuttassāti tissametteyyasuttaṃ.
821. For one devoted to sexual intercourse is the Tissametteyya Sutta.
821. Methunamanuyuttassā (đối với người sống theo đời sống tình dục) là Kinh Tissametteyya.
Kā uppatti?
What is its origin?
Sự khởi nguyên là gì?
Bhagavati kira sāvatthiyaṃ viharante tissametteyyā nāma dve sahāyā sāvatthiṃ agamaṃsu.
It is said that while the Blessed One was dwelling in Sāvatthī, two friends named Tissa and Metteyya went to Sāvatthī.
Khi Đức Thế Tôn đang trú tại Sāvatthī, có hai người bạn tên là Tissa và Metteyya đã đến Sāvatthī.
Te sāyanhasamayaṃ mahājanaṃ jetavanābhimukhaṃ gacchantaṃ disvā ‘‘kuhiṃ gacchathā’’ti pucchiṃsu.
In the evening, seeing a large crowd going towards Jetavana, they asked, "Where are you going?"
Vào buổi chiều, họ thấy đông đảo quần chúng đang đi về phía Jetavana, bèn hỏi: “Các vị đi đâu vậy?”
Tato tehi ‘‘buddho loke uppanno, bahujanahitāya dhammaṃ deseti, taṃ sotuṃ jetavanaṃ gacchāmā’’ti vutte ‘‘mayampi sossāmā’’ti agamaṃsu.
When those people replied, "The Buddha has arisen in the world; he teaches the Dhamma for the welfare of many people. We are going to Jetavana to hear it," they said, "We too shall hear the Dhamma," and went along.
Khi những người đó trả lời: “Đức Phật đã xuất hiện trên thế gian, Ngài thuyết Pháp vì lợi ích của nhiều người, chúng tôi đi đến Jetavana để nghe Pháp,” thì họ nói: “Chúng tôi cũng sẽ nghe,” rồi đi theo.
Te avañjhadhammadesakassa bhagavato dhammadesanaṃ sutvā parisantare nisinnāva cintesuṃ – ‘‘na sakkā agāramajjhe ṭhitenāyaṃ dhammo paripūretu’’nti.
Having heard the Dhamma discourse of the Blessed One, the infallible teacher of Dhamma, they sat at the edge of the assembly and reflected, "It is not possible to fulfill this Dhamma while living in a household."
Sau khi nghe pháp thoại của Đức Thế Tôn, vị Thuyết Pháp không uổng công, hai người bạn ngồi trong hội chúng và suy nghĩ: “Không thể hoàn thành Pháp này khi sống giữa gia đình.”
Atha pakkante mahājane bhagavantaṃ pabbajjaṃ yāciṃsu.
Then, when the crowd had departed, they requested ordination from the Blessed One.
Sau đó, khi đại chúng đã ra về, họ thỉnh Đức Thế Tôn cho xuất gia.
Bhagavā ‘‘ime pabbājehī’’ti aññataraṃ bhikkhuṃ āṇāpesi.
The Blessed One commanded a certain bhikkhu, "Ordain these two."
Đức Thế Tôn ra lệnh cho một vị Tỳ-khưu: “Hãy cho họ xuất gia.”
So te pabbājetvā tacapañcakakammaṭṭhānaṃ datvā araññavāsaṃ gantumāraddho.
He ordained them, gave them the tacapañcaka-kammaṭṭhāna (meditation on the five parts of the body ending in skin), and began to go to dwell in the forest.
Vị Tỳ-khưu đó đã cho họ xuất gia, ban cho đề mục thiền quán ngũ uẩn (tacapañcakakammaṭṭhāna), rồi bắt đầu đi đến sống trong rừng.
Metteyyo tissaṃ āha – ‘‘āvuso, upajjhāyo araññaṃ gacchati, mayampi gacchāmā’’ti.
Metteyya said to Tissa, "Friend, the Upajjhāya is going to the forest; let us also go."
Metteyya nói với Tissa: “Này bạn, vị Upajjhāya (Thầy tế độ) đang đi vào rừng, chúng ta cũng hãy đi thôi.”
Tisso ‘‘alaṃ āvuso, bhagavato dassanaṃ dhammassavanañca ahaṃ pihemi, gaccha tva’’nti vatvā na agamāsi.
Tissa said, "Enough, friend. I cherish seeing the Blessed One and hearing the Dhamma. You go," and he did not go.
Tissa nói: “Thôi đi bạn, tôi yêu thích việc được thấy Đức Thế Tôn và nghe Pháp, bạn hãy đi đi,” rồi không đi.
Metteyyo upajjhāyena saha gantvā araññe samaṇadhammaṃ karonto na cirasseva arahattaṃ pāpuṇi saddhiṃ ācariyupajjhāyehi.
Metteyya went with his Upajjhāya and, practicing the ascetic life in the forest, soon attained Arahantship together with his teachers and Upajjhāya.
Metteyya đi cùng với vị Upajjhāya, hành trì pháp Sa-môn trong rừng, chẳng bao lâu đã chứng đắc A-la-hán cùng với các vị Thầy Ācariya và Upajjhāya.
Tissassāpi jeṭṭhabhātā byādhinā kālamakāsi.
Tissa's elder brother also passed away due to illness.
Anh trai của Tissa cũng qua đời vì bệnh tật.
So taṃ sutvā attano gāmaṃ agamāsi, tatra naṃ ñātakā palobhetvā uppabbājesuṃ.
Hearing this, he went to his village, where his relatives enticed him and caused him to disrobe.
Nghe tin đó, Tissa trở về làng của mình, ở đó, bà con đã quyến rũ anh ta và khiến anh ta hoàn tục.
Metteyyopi ācariyupajjhāyehi saddhiṃ sāvatthiṃ āgato.
Metteyya also came to Sāvatthī with his teachers and Upajjhāya.
Metteyya cũng đã trở về Sāvatthī cùng với các vị Thầy Ācariya và Upajjhāya.
Atha bhagavā vutthavasso janapadacārikaṃ caramāno anupubbena taṃ gāmaṃ pāpuṇi.
Then, the Blessed One, having completed the Rains Retreat, traveled on a tour through the country and gradually arrived at that village.
Sau đó, Đức Thế Tôn, sau khi an cư mùa mưa, đi du hóa các vùng quê và dần dần đến làng đó.
Tattha metteyyo bhagavantaṃ vanditvā ‘‘imasmiṃ, bhante, gāme mama gihisahāyo atthi, muhuttaṃ tāva āgametha anukampaṃ upādāyā’’ti vatvā gāmaṃ pavisitvā taṃ bhagavato santikaṃ ānetvā ekamantaṃ ṭhito tassatthāya ādigāthāya bhagavantaṃ pañhaṃ pucchi.
There, Metteyya, having worshipped the Blessed One, said, "Venerable Sir, I have a lay friend in this village. Please wait for a moment, out of compassion," and having entered the village, brought him to the presence of the Blessed One. Standing aside, for his sake, he asked the Blessed One a question with the opening verse.
Tại đó, Metteyya đảnh lễ Đức Thế Tôn và thưa: “Bạch Đức Thế Tôn, trong làng này có người bạn cư sĩ của con, xin Ngài hãy dừng lại một lát vì lòng từ bi,” rồi đi vào làng, dẫn người bạn đó đến gần Đức Thế Tôn, đứng một bên và thưa hỏi Đức Thế Tôn bằng kệ ngôn đầu tiên vì lợi ích của người bạn đó.
Tassa bhagavā byākaronto avasesagāthāyo abhāsi.
The Blessed One, in answering him, spoke the remaining verses.
Đức Thế Tôn đã thuyết các kệ ngôn còn lại để trả lời vị ấy.
Ayamassa suttassa uppatti.
This is the origin of this Sutta.
Đây là sự khởi nguyên của Kinh này.
Tattha methunamanuyuttassāti methunadhammasamāyuttassa.
There, methunamanuyuttassāti means "of one devoted to sexual intercourse."
Trong đó, methunamanuyuttassā (đối với người sống theo đời sống tình dục) nghĩa là đối với người liên hệ với pháp tình dục.
Itīti evamāha.
Itīti means "thus he said."
Itī (như vậy) nghĩa là nói như vậy.
Āyasmāti piyavacanametaṃ, tissoti nāmaṃ tassa therassa.
Āyasmā is a term of endearment; Tisso is the name of that elder.
Āyasmā (Đại đức) là lời lẽ thân ái, tisso là tên của vị Trưởng lão đó.
So hi tissoti nāmena.
Indeed, that elder was named Tissa.
Thật vậy, vị ấy có tên là Tissa.
Metteyyoti gottaṃ, gottavaseneva cesa pākaṭo ahosi.
Metteyyo is his clan name, and he was known by his clan name.
Metteyyo là họ, và vị ấy trở nên nổi tiếng nhờ họ của mình.
Tasmā aṭṭhuppattiyaṃ vuttaṃ ‘‘tissametteyyā nāma dve sahāyā’’ti.
Therefore, it is stated in the origin story, "There were two friends named Tissa-Metteyya."
Vì vậy, trong phần khởi nguyên đã nói: “Hai người bạn tên là Tissa và Metteyya.”
Vighātanti upaghātaṃ.
Vighātaṃ means "affliction."
Vighāta (sự hủy hoại) nghĩa là sự tổn hại.
Brūhīti ācikkha.
Brūhīti means "please tell."
Brūhī (hãy nói) nghĩa là hãy chỉ dạy.
Mārisāti piyavacanametaṃ, nidukkhāti vuttaṃ hoti.
Mārisā is a term of endearment; it means "one free from suffering."
Mārisā (Thưa Ngài) là lời lẽ thân ái, có nghĩa là “vị không khổ đau” (nidukkha).
Sutvāna tava sāsananti tava vacanaṃ sutvā.
Sutvāna tava sāsanaṃ means "having heard your teaching."
Sutvāna tava sāsana (sau khi nghe lời dạy của Ngài) nghĩa là sau khi nghe lời của Ngài.
Viveke sikkhissāmaseti sahāyaṃ ārabbha dhammadesanaṃ yācanto bhaṇati.
Viveke sikkhissāmaseti is said by one requesting a Dhamma discourse concerning his friend.
Viveke sikkhissāmase (chúng con sẽ học về sự độc cư) là lời thỉnh cầu thuyết Pháp dành cho người bạn.
So pana sikkhitasikkhoyeva.
However, he himself was already one who had learned the training.
Thật vậy, người ấy đã từng học hỏi.
823. Eko pubbe caritvānāti pabbajjāsaṅkhātena vā gaṇavossaggaṭṭhena vā pubbe eko viharitvā.
823. Eko pubbe caritvānāti means "having previously lived alone," either by way of renunciation or by way of separation from the crowd.
823. Eko pubbe caritvānā (trước đây đã sống độc cư) nghĩa là trước đây đã sống độc cư, hoặc là theo nghĩa xuất gia, hoặc là theo nghĩa từ bỏ đoàn thể.
Yānaṃ bhantaṃva taṃ loke, hīnamāhu puthujjananti taṃ vibbhantakaṃ puggalaṃ yathā hatthiyānādiyānaṃ adantaṃ visamaṃ ārohati, ārohakampi bhañjati, papātepi papatati.
Yānaṃ bhantaṃva taṃ loke, hīnamāhu puthujjanaṃ means that they call such a confused person like a confused vehicle, just as an untamed, unruly elephant-vehicle, etc., when mounted, breaks the rider and falls into a precipice.
Yānaṃ bhantaṃva taṃ loke, hīnamāhu puthujjana (họ nói người ấy là một phàm nhân thấp kém, như một cỗ xe bị hư hỏng trên đời) nghĩa là họ nói rằng người đã lạc lối đó giống như một cỗ xe voi, v.v., không được thuần hóa, không cân bằng, khi người cưỡi lên, nó sẽ làm gãy người cưỡi và rơi xuống vực thẳm.
Evaṃ kāyaduccaritādivisamārohanena narakādīsu, atthabhañjanena jātipapātādīsu papatanena ca yānaṃ bhantaṃva āhu hīnaṃ puthujjanañca āhūti.
Similarly, by mounting the unruly path of bodily misconduct, etc., one falls into hell, etc., and by the destruction of one's welfare, one falls into states of rebirth, etc. Therefore, they call him like a confused vehicle, ignoble, and a worldling.
Cũng vậy, do việc thực hành sai lầm như thân ác hạnh, v.v., người ấy sẽ rơi vào các cõi khổ như địa ngục, v.v., và do sự hủy hoại lợi ích, người ấy sẽ rơi vào các cảnh giới tái sinh, v.v., nên họ nói rằng người ấy như một cỗ xe bị hư hỏng, là một phàm nhân thấp kém.
824-5. Yaso kitti cāti lābhasakkāro pasaṃsā ca.
824-5. Yaso kitti cāti means "gain, honor, and praise."
824-5. Yaso kitti cā (danh tiếng và sự vinh quang) nghĩa là sự lợi lộc, sự tôn kính và lời khen ngợi.
Pubbeti pabbajitabhāve.
Pubbeti means "in the state of having gone forth."
Pubbe (trước đây) nghĩa là trong trạng thái xuất gia.
Hāyate vāpi tassa sāti tassa vibbhantakassa sato so ca yaso sā ca kitti hāyati.
Hāyate vāpi tassa sāti means that for that confused one, that fame and that renown diminish.
Hāyate vāpi tassa sā (danh tiếng và sự vinh quang của người ấy cũng bị suy giảm) nghĩa là danh tiếng và sự vinh quang của người đã lạc lối đó bị suy giảm.
Etampi disvāti etampi pubbe yasakittīnaṃ bhāvaṃ pacchā ca hāniṃ disvā.
Etampi disvāti means "having seen this, too," i.e., having seen the former state of fame and renown and their subsequent decline.
Etampi disvā (sau khi thấy điều này) nghĩa là sau khi thấy cả sự hiện hữu của danh tiếng và sự vinh quang trước đây, và sự suy giảm sau này.
Sikkhetha methunaṃ vippahātaveti tisso sikkhā sikkhetha.
Sikkhetha methunaṃ vippahātaveti means "one should train in the three trainings."
Sikkhetha methunaṃ vippahātave (hãy học cách từ bỏ đời sống tình dục) nghĩa là hãy học ba giới học (tisso sikkhā).
Kiṃ kāraṇaṃ?
For what reason?
Vì lý do gì?
Methunaṃ vippahātave, methunappahānatthāyāti vuttaṃ hoti.
It means methunaṃ vippahātave, for the abandonment of sexual intercourse.
Có nghĩa là: “Hãy học cách từ bỏ đời sống tình dục,” tức là để từ bỏ đời sống tình dục.
Yo hi methunaṃ na vippajahati, saṅkappehi…pe… tathāvidho.
For whoever does not abandon sexual intercourse, saṅkappehi…pe… tathāvidho.
Thật vậy, người nào không từ bỏ đời sống tình dục, saṅkappehi…pe… tathāvidho (người ấy bị bao vây bởi những ý nghĩ… v.v… người như vậy).
Tattha paretoti samannāgato.
There, paretoti means "endowed with."
Trong đó, pareto (bị bao vây) nghĩa là bị đầy đủ.
Paresaṃ nigghosanti upajjhāyādīnaṃ nindāvacanaṃ.
Paresaṃ nigghosaṃ means "the blaming words of preceptors, etc."
Paresaṃ nigghosa (lời chỉ trích của người khác) nghĩa là những lời chỉ trích của các vị Upajjhāya, v.v.
Maṅku hotīti dummano hoti.
Maṅku hotīti means "he becomes dejected."
Maṅku hotī (trở nên bối rối) nghĩa là trở nên buồn bã.
826. Ito parā gāthā pākaṭasambandhā eva.
826. The verses that follow are clearly connected.
826. Các kệ ngôn tiếp theo đều có mối liên hệ rõ ràng.
Tāsu satthānīti kāyaduccaritādīni.
Among them, satthānīti means "bodily misconduct, etc."
Trong đó, satthānī (những vũ khí) nghĩa là thân ác hạnh, v.v.
Tāni hi attano paresañca chedanaṭṭhena ‘‘satthānī’’ti vuccanti.
These are called "weapons" because they cut oneself and others.
Thật vậy, chúng được gọi là “vũ khí” vì chúng có khả năng cắt đứt lợi ích của chính mình và của người khác.
Tesu cāyaṃ visesato codito musāvacanasatthāneva karoti – ‘‘iminā kāraṇenāhaṃ vibbhanto’’ti bhaṇanto.
And among these, this one, specifically exhorted, commits only the weapon of false speech—saying, "I disrobed for this reason."
Trong số đó, vị Tissa này đặc biệt bị khiển trách vì đã thực hiện hành động nói dối (musāvacana), khi nói: “Vì lý do này mà tôi đã hoàn tục.”
Tenevāha – ‘‘esa khvassa mahāgedho, mosavajjaṃ pagāhatī’’ti.
Therefore, he said, ‘‘esa khvassa mahāgedho, mosavajjaṃ pagāhatī’’ti.
Chính vì vậy mà Đức Phật đã nói: “Esa khvassa mahāgedho, mosavajjaṃ pagāhatī” (Thật vậy, đây là một sự trói buộc lớn đối với người ấy, người đã sa vào lời nói dối).
Tattha esa khvassāti esa kho assa.
There, esa khvassāti means "this indeed is his."
Trong đó, esa khvassā là cách tách từ esa kho assa.
Mahāgedhoti mahābandhanaṃ.
Mahāgedhoti means "a great bond."
Mahāgedho (sự trói buộc lớn) nghĩa là một sự ràng buộc lớn.
Katamoti ce?
Which is it?
Nếu hỏi: “Sự trói buộc lớn đó là gì?”
Yadidaṃ mosavajjaṃ pagāhati, svāssa musāvādajjhogāho mahāgedhoti veditabbo.
It should be understood that this immersion in false speech, which is the plunging into falsehood, is his great bond.
Thì phải hiểu rằng sự sa vào lời nói dối đó, tức là yadidaṃ mosavajjaṃ pagāhati (người đã sa vào lời nói dối), là sự trói buộc lớn đối với người ấy.
828-9. ‘‘Etamādīnavaṃ ñatvā, muni pubbāpare idhā’’ti etaṃ ‘‘yaso kitti ca yā pubbe, hāyatevāpi tassa sā’’ti ito pabhuti vutte pubbāpare idha imasmiṃ sāsane pubbato apare samaṇabhāvato vibbhantakabhāve ādīnavaṃ muni ñatvā.
828-9. ‘‘Etamādīnavaṃ ñatvā, muni pubbāpare idhā’’ti means that the sage, having known this danger—the danger in this Dispensation, both before and after, from the state of a recluse to the state of one who has fallen away, as stated from "the fame and renown that he had before, that indeed diminishes for him"—.
828-9. “Etamādīnavaṃ ñatvā, muni pubbāpare idhā” (sau khi biết được sự nguy hiểm này, vị hiền trí ở đây đã thấy trước và sau) nghĩa là sau khi biết được sự nguy hiểm này, tức là “danh tiếng và sự vinh quang trước đây của người ấy cũng bị suy giảm,” được nói từ đây trở đi, về sự nguy hiểm trong giáo pháp này, từ trạng thái Sa-môn trước đây đến trạng thái hoàn tục sau này, vị hiền trí đã biết.
Etadariyānamuttamanti yadidaṃ vivekacariyā, etaṃ buddhādīnaṃ ariyānaṃ uttamaṃ, tasmā vivekaññeva sikkhethāti adhippāyo.
Etadariyānamuttamaṃti means that this practice of seclusion is supreme for the Noble Ones, such as the Buddhas; therefore, the intention is that one should train only in seclusion.
"Đây là điều tối thượng của các bậc Thánh" có nghĩa là, hành vi viễn ly này là tối thượng của các bậc Thánh như chư Phật, do đó, ý nghĩa là chỉ nên thực hành viễn ly.
Na tena seṭṭho maññethāti tena ca vivekena na attānaṃ ‘‘seṭṭho aha’’nti maññeyya, tena thaddho na bhaveyyāti vuttaṃ hoti.
Na tena seṭṭho maññethā means that by that seclusion one should not consider oneself "I am superior," and by that one should not become conceited.
"Không nên tự cho mình là cao quý hơn vì điều đó" có nghĩa là, không nên tự nghĩ rằng "ta là cao quý" vì sự viễn ly đó, không nên trở nên kiêu ngạo vì điều đó.
831. Idheva suddhīti pasūrasuttaṃ.
831. Idheva suddhī is the Pasūra Sutta.
831. "Sự thanh tịnh ở đây" là Pasūra Sutta.
Kā uppatti?
What was its origin?
Sự khởi nguyên là gì?
Bhagavati kira sāvatthiyaṃ viharante pasūro nāma paribbājako mahāvādī, so ‘‘ahamasmi sakalajambudīpe vādena aggo, tasmā yathā jambudīpassa jambupaññāṇaṃ, evaṃ mamāpi bhavituṃ arahatī’’ti jambusākhaṃ dhajaṃ katvā sakalajambudīpe paṭivādaṃ anāsādento anupubbena sāvatthiṃ āgantvā nagaradvāre vālikatthalaṃ katvā tattha sākhaṃ ussāpetvā ‘‘yo mayā saddhiṃ vādaṃ kātuṃ samattho, so imaṃ sākhaṃ bhañjatū’’ti vatvā nagaraṃ pāvisi.
It is said that when the Blessed One was dwelling in Sāvatthī, there was a wandering ascetic named Pasūra, a great debater. He thought, "I am supreme in debate throughout the entire Jambudīpa. Therefore, just as the rose-apple tree is the distinguishing mark of Jambudīpa, so too should I have one." So, making a rose-apple branch his banner, and finding no opponent in debate throughout the entire Jambudīpa, he gradually arrived at Sāvatthī. He made a sand platform at the city gate, planted the branch there, and said, "Whoever is able to debate with me, let him break this branch," and then entered the city.
Khi Đức Thế Tôn đang trú tại Sāvatthī, có một du sĩ tên Pasūra, một nhà biện luận vĩ đại. Ông nghĩ: "Ta là người giỏi nhất trong việc biện luận trên toàn cõi Jambudīpa này, vậy nên ta cũng xứng đáng được nổi danh như cây Jambū (cây vả) là biểu tượng của Jambudīpa." Ông lấy một cành cây Jambū làm cờ, đi khắp Jambudīpa mà không gặp đối thủ nào, rồi dần dần đến Sāvatthī. Tại cổng thành, ông đắp một ụ cát, cắm cành cây lên đó và nói: "Ai có khả năng tranh luận với ta, hãy bẻ cành cây này!" rồi ông đi vào thành.
Taṃ ṭhānaṃ mahājano parivāretvā aṭṭhāsi.
A large crowd gathered around that spot.
Đám đông vây quanh nơi đó.
Tena ca samayena āyasmā sāriputto bhattakiccaṃ katvā sāvatthito nikkhamati.
At that time, Venerable Sāriputta, having finished his meal, was leaving Sāvatthī.
Lúc đó, Tôn giả Sāriputta đã dùng bữa xong và đang rời Sāvatthī.
So taṃ disvā sambahule gāmadārake pucchi – ‘‘kiṃ etaṃ dārakā’’ti, te sabbaṃ ācikkhiṃsu.
Seeing this, he asked several village boys, "What is this, boys?" They told him everything.
Ngài thấy vậy liền hỏi mấy đứa trẻ làng: "Này các con, cái gì đây?", chúng kể lại mọi chuyện.
‘‘Tena hi naṃ tumhe uddharitvā pādehi bhañjatha, ‘vādatthiko vihāraṃ āgacchatū’ti ca bhaṇathā’’ti vatvā pakkāmi.
"Then you all should pull it out and break it with your feet, and say, 'The one desirous of debate should come to the monastery,'" and having said this, he departed.
Ngài nói: "Vậy thì các con hãy nhổ nó lên và bẻ bằng chân, rồi nói: 'Ai muốn tranh luận, hãy đến tu viện!'" Nói xong, Ngài bỏ đi.
Paribbājako piṇḍāya caritvā katabhattakicco āgantvā uddharitvā bhaggaṃ sākhaṃ disvā ‘‘kenidaṃ kārita’’nti pucchi.
The wandering ascetic, having gone for alms and finished his meal, returned and saw the branch uprooted and broken. He asked, "Who did this?"
Du sĩ khất thực xong, dùng bữa rồi quay lại, thấy cành cây bị nhổ và bẻ gãy. Ông hỏi: "Ai đã làm việc này?"
‘‘Buddhasāvakena sāriputtenā’’ti ca vutte pamudito hutvā ‘‘ajja mama jayaṃ samaṇassa ca parājayaṃ paṇḍitā passantū’’ti pañhavīmaṃsake kāraṇike ānetuṃ sāvatthiṃ pavisitvā vīthisiṅghāṭakacaccaresu vicaranto ‘‘samaṇassa gotamassa aggasāvakena saha vāde paññāpaṭibhānaṃ sotukāmā bhonto nikkhamantū’’ti ugghosesi.
When told, "The Buddha's disciple, Sāriputta," he was delighted and said, "Today, let the wise see my victory and the ascetic's defeat!" He then entered Sāvatthī to bring the questioners and arbitrators, proclaiming in the streets, crossroads, and squares, "Noble sirs who wish to hear the wisdom and eloquence in debate with the chief disciple of the ascetic Gotama, please come forth!"
Khi được trả lời: "Là Sāriputta, đệ tử của Đức Phật", ông vui mừng nói: "Hôm nay, những người trí sẽ thấy chiến thắng của ta và thất bại của vị Sa-môn!" Ông đi vào Sāvatthī để mời những người thẩm định vấn đề và những người có thẩm quyền. Ông đi khắp các ngã tư đường, các quảng trường và loan báo: "Này quý vị, ai muốn nghe trí tuệ và tài hùng biện trong cuộc tranh luận của ta với vị đại đệ tử của Sa-môn Gotama, xin hãy ra đây!"
‘‘Paṇḍitānaṃ vacanaṃ sossāmā’’ti sāsane pasannāpi appasannāpi bahū manussā nikkhamiṃsu.
Many people, both those devoted to the Dispensation and those not, came out, saying, "We will listen to the words of the wise."
Nhiều người, cả những người có đức tin và không có đức tin vào giáo pháp, đều đi ra, nói: "Chúng ta sẽ nghe lời của những người trí."
Tato pasūro mahājanaparivuto ‘‘evaṃ vutte evaṃ bhaṇissāmī’’tiādīni vitakkento vihāraṃ agamāsi.
Then Pasūra, surrounded by the great crowd, went to the monastery, pondering, "When this is said, I will say that," and so on.
Sau đó, Pasūra, được đám đông vây quanh, suy nghĩ: "Nếu bị hỏi thế này, ta sẽ trả lời thế kia..." và đi đến tu viện.
Thero ‘‘vihāre uccāsaddamahāsaddo janabyākulañca mā ahosī’’ti jetavanadvārakoṭṭhake āsanaṃ paññāpetvā nisīdi.
The Elder, so that "there would be no loud noise and no crowd of people in the monastery," had a seat prepared at the gatehouse of Jetavana and sat down.
Trưởng lão Sāriputta nghĩ: "Để tránh tiếng ồn ào lớn và sự xáo trộn của người dân trong tu viện", Ngài đã sắp đặt chỗ ngồi ở cổng Jetavana và ngồi xuống.
Paribbājako theraṃ upasaṅkamitvā ‘‘tvaṃ, bho, pabbajita, mayhaṃ jambudhajaṃ bhañjāpesī’’ti āha.
The wandering ascetic approached the Elder and said, "You, sir ascetic, had my rose-apple banner broken!"
Du sĩ đến gần Trưởng lão và nói: "Này Sa-môn, ông đã sai người bẻ cành cây Jambū của ta phải không?"
‘‘Āma paribbājakā’’ti ca vutte ‘‘hotu no, bho, kāci kathāpavattī’’ti āha.
When the Elder replied, "Yes, wandering ascetic," he said, "Let us have some discussion, sir."
Khi được trả lời: "Phải, này du sĩ", ông nói: "Vậy thì, này ông, chúng ta hãy có một cuộc tranh luận nào đó!"
‘‘Hotu paribbājakā’’ti ca therena sampaṭicchite ‘‘tvaṃ, samaṇa, puccha, ahaṃ vissajjessāmī’’ti āha.
When the Elder agreed, "Let it be so, wandering ascetic," he said, "You, ascetic, ask, and I will answer."
Khi Trưởng lão đồng ý: "Được thôi, này du sĩ", ông nói: "Này Sa-môn, ông hãy hỏi, ta sẽ trả lời."
Tato naṃ thero avaca ‘‘kiṃ, paribbājaka, dukkaraṃ pucchā, udāhu vissajjana’’nti.
Then the Elder said to him, "Wandering ascetic, which is more difficult: asking or answering?"
Khi đó, Trưởng lão nói với ông: "Này du sĩ, hỏi khó hay trả lời khó?"
Vissajjanaṃ bho, pabbajita, pucchāya kiṃ dukkaraṃ.
"Answering, sir ascetic. What is difficult about asking?
"Trả lời khó hơn, này Sa-môn. Hỏi thì có gì khó đâu.
Taṃ yo hi koci yaṃkiñci pucchatīti.
Anyone can ask anything," he said.
Vì bất cứ ai cũng có thể hỏi bất cứ điều gì."
‘‘Tena hi, paribbājaka, tvaṃ puccha, ahaṃ vissajjessāmī’’ti evaṃ vutte paribbājako ‘‘sādhurūpo bhikkhu ṭhāne sākhaṃ bhañjāpesī’’ti vimhitacitto hutvā theraṃ pucchi – ‘‘ko purisassa kāmo’’ti.
"Then, wandering ascetic, you ask, and I will answer." When this was said, the wandering ascetic, astonished that "the bhikkhu is of good character and had the branch broken in its proper place," asked the Elder, "What is a man's desire (kāma)?"
Khi Trưởng lão nói: "Vậy thì, này du sĩ, ông hãy hỏi, ta sẽ trả lời", du sĩ Pasūra ngạc nhiên nghĩ: "Vị Tỳ-khưu này thật đáng kính, Ngài đã sai người bẻ cành cây ở đúng chỗ!" rồi hỏi Trưởng lão: "Dục vọng của con người là gì?"
‘‘Saṅkapparāgo purisassa kāmo’’ti (a. ni. 6.63) thero āha.
"Conceit-passion (saṅkapparāgo) is a man's desire," the Elder said.
Trưởng lão nói: "Sự tham ái do ý nghĩ là dục vọng của con người."
So taṃ sutvā there viruddhasaññī hutvā parājayaṃ āropetukāmo āha – ‘‘citravicitrārammaṇaṃ pana bho, pabbajita, purisassa kāmaṃ na vadesī’’ti?
Hearing that, he became hostile towards the Elder and, wishing to declare his defeat, said, "But sir ascetic, do you not say that a man's desire is a varied and diverse object (citravicitrārammaṇaṃ)?"
Nghe vậy, ông ta cho rằng Trưởng lão đã sai lầm và muốn đánh bại Ngài, liền nói: "Này Sa-môn, ông không nói rằng dục vọng của con người là những đối tượng đa dạng và phong phú sao?"
‘‘Āma, paribbājaka, na vademī’’ti.
"Yes, wandering ascetic, I do not say that."
"Phải, này du sĩ, ta không nói vậy."
Tato naṃ paribbājako yāva tikkhattuṃ paṭiññaṃ kārāpetvā ‘‘suṇantu bhonto samaṇassa vāde dosa’’nti pañhavīmaṃsake ālapitvā āha – ‘‘bho, pabbajita, tumhākaṃ sabrahmacārino araññe viharantī’’ti?
Then the wanderer, having made him agree three times, addressed the questioners, saying, ‘Venerable sirs, listen to the fault in the ascetic’s doctrine!’ and said, ‘Sir, ascetic, do your fellow celibates dwell in the forest?’
Sau đó, du sĩ khiến Trưởng lão xác nhận điều đó ba lần, rồi gọi những người thẩm định vấn đề và nói: "Này quý vị, hãy nghe lỗi trong lời biện luận của vị Sa-môn!" Ông nói: "Này Sa-môn, những đồng phạm hạnh của quý vị có sống trong rừng không?"
‘‘Āma, paribbājaka, viharantī’’ti.
‘Yes, wanderer, they dwell there,’ he said.
"Phải, này du sĩ, họ có sống."
‘‘Te tattha viharantā kāmavitakkādayo vitakke vitakkentī’’ti?
‘Dwelling there, do they contemplate thoughts such as sensual thoughts?’
"Khi sống ở đó, họ có suy nghĩ những ý nghĩ như dục tầm không?"
‘‘Āma, paribbājaka, puthujjanā sahasā vitakkentī’’ti.
‘Yes, wanderer, ordinary people suddenly contemplate them,’ he said.
"Phải, này du sĩ, những phàm nhân đôi khi vẫn suy nghĩ như vậy."
‘‘Yadi evaṃ tesaṃ samaṇabhāvo kuto?
‘If so, whence is their ascetic state? Are they not householders, enjoyers of sensual pleasures?’
"Nếu vậy, thì Sa-môn hạnh của họ ở đâu?
Nanu te agārikā kāmabhogino hontī’’ti evañca pana vatvā athāparaṃ etadavoca –
Having said this, he then spoke further:
Họ chẳng phải là những người tại gia hưởng thụ dục lạc sao?" Nói vậy rồi, ông ta nói thêm:
Atha thero paribbājakassa vāde dosaṃ dassento āha – ‘‘kiṃ, paribbājaka, saṅkapparāgaṃ purisassa kāmaṃ na vadesi, citravicitrārammaṇaṃ vadesī’’ti?
Then the Elder, pointing out the fault in the wanderer’s doctrine, said, ‘Wanderer, do you not say that the passion of intention is a person’s desire, but rather that diverse and varied objects are desire?’
Khi đó, Trưởng lão, chỉ ra lỗi trong lời biện luận của du sĩ, nói: "Này du sĩ, ông không nói rằng tham ái do ý nghĩ là dục vọng của con người, mà ông lại nói rằng những đối tượng đa dạng và phong phú là dục vọng sao?"
‘‘Āma, bho, pabbajitā’’ti.
‘Yes, sir, ascetic,’ he said.
"Phải, này Sa-môn."
Tato naṃ thero yāva tikkhattuṃ paṭiññaṃ kārāpetvā ‘‘suṇātha, āvuso, paribbājakassa vāde dosa’’nti pañhavīmaṃsake ālapitvā āha – ‘‘āvuso pasūra, tava satthā atthī’’ti?
Then the Elder, having made him agree three times, addressed the questioners, saying, ‘Friends, listen to the fault in the wanderer’s doctrine!’ and said, ‘Friend Pasūra, do you have a teacher?’
Sau đó, Trưởng lão khiến ông ta xác nhận điều đó ba lần, rồi gọi những người thẩm định vấn đề và nói: "Này các bạn, hãy nghe lỗi trong lời biện luận của du sĩ!" Ngài nói: "Này Pasūra, ông có thầy không?"
‘‘Āma, pabbajita, atthī’’ti.
‘Yes, ascetic, I do,’ he said.
"Phải, này Sa-môn, tôi có thầy."
‘‘So cakkhuviññeyyaṃ rūpārammaṇaṃ passati saddārammaṇādīni vā sevatī’’ti?
‘Does he see visible forms cognizable by the eye, or does he partake of sounds and so forth?’
"Vị thầy đó có thấy những đối tượng sắc khả tri bằng mắt, hoặc có thụ hưởng những đối tượng thanh khả tri bằng tai, v.v. không?"
‘‘Āma, pabbajita, sevatī’’ti.
‘Yes, ascetic, he partakes of them,’ he said.
"Phải, này Sa-môn, ông ấy có thụ hưởng."
‘‘Yadi evaṃ tassa satthubhāvo kuto, nanu so agāriko kāmabhogī hotī’’ti evañca pana vatvā athāparaṃ etadavoca –
‘If so, whence is his state as a teacher? Is he not a householder, an enjoyer of sensual pleasures?’ Having said this, he then spoke further:
"Nếu vậy, thì thầy hạnh của ông ấy ở đâu? Ông ấy chẳng phải là người tại gia hưởng thụ dục lạc sao?" Nói vậy rồi, Ngài nói thêm:
Evaṃ vutte nippaṭibhāno paribbājako ‘‘ayaṃ pabbajito mahāvādī, imassa santike pabbajitvā vādasatthaṃ sikkhissāmī’’ti sāvatthiṃ pavisitvā pattacīvaraṃ pariyesitvā jetavanaṃ paviṭṭho tattha lāludāyiṃ suvaṇṇavaṇṇaṃ kāyūpapannaṃ sarīrākārākappesu samantapāsādikaṃ disvā ‘‘ayaṃ bhikkhu mahāpañño mahāvādī’’ti mantvā tassa santike pabbajitvā taṃ vādena niggahetvā saliṅgena taṃyeva titthāyatanaṃ pakkamitvā puna ‘‘samaṇena gotamena saddhiṃ vādaṃ karissāmī’’ti sāvatthiyaṃ purimanayeneva ugghosetvā mahājanaparivuto ‘‘evaṃ samaṇaṃ gotamaṃ niggahessāmī’’tiādīni vadanto jetavanaṃ agamāsi.
When this was said, the wanderer was at a loss for words. Thinking, ‘This ascetic is a great debater; I will go forth under him and learn the art of debate,’ he entered Sāvatthī, sought a bowl and robe, and entered Jetavana. There, seeing Lāḷudāyī, who was golden-hued, possessed a beautiful body, and was entirely pleasing in his bodily appearance and demeanor, he thought, ‘This bhikkhu is greatly wise, a great debater.’ He went forth under him, defeated him in debate, and then, in his own monastic attire, departed for that very sect’s abode. Again, he proclaimed in Sāvatthī in the same manner as before, ‘I will debate with the ascetic Gotama!’ Surrounded by a great crowd, he went to Jetavana, saying, ‘Thus will I defeat the ascetic Gotama!’
Khi được nói như vậy, du sĩ Pasūra trở nên bối rối, nghĩ: "Vị Sa-môn này là một nhà biện luận vĩ đại. Ta sẽ xuất gia với Ngài và học luận thuyết biện luận." Ông đi vào Sāvatthī, tìm bát và y, rồi vào Jetavana. Ở đó, ông thấy Lāludāyī, người có thân hình vàng óng, đẹp đẽ và thanh nhã về mọi mặt. Ông nghĩ: "Vị Tỳ-khưu này chắc chắn là một người có trí tuệ lớn và là một nhà biện luận vĩ đại." Ông xuất gia với Lāludāyī, rồi đánh bại ông ấy trong cuộc tranh luận. Sau đó, ông rời đi với y phục của mình đến nơi trú ngụ của các ngoại đạo đó, và một lần nữa, ông lại loan báo ở Sāvatthī theo cách cũ: "Ta sẽ tranh luận với Sa-môn Gotama!" Ông đi đến Jetavana, được đám đông vây quanh, nói những lời như: "Ta sẽ đánh bại Sa-môn Gotama như thế này..."
Jetavanadvārakoṭṭhake adhivatthā devatā ‘‘ayaṃ abhājanabhūto’’ti mukhabandhamassa akāsi.
A deity dwelling at the gatehouse of Jetavana, thinking, ‘This one is unworthy,’ sealed his mouth.
Vị thiên nữ trú ở cổng Jetavana nghĩ: "Người này không xứng đáng", liền bịt miệng ông ta lại.
So bhagavantaṃ upasaṅkamitvā mūgo viya nisīdi.
He approached the Blessed One and sat down like a mute.
Ông ta đến gần Đức Thế Tôn và ngồi xuống như một người câm.
Manussā ‘‘idāni pucchissati, idāni pucchissatī’’ti tassa mukhaṃ ulloketvā ‘‘vadehi, bho pasūra, vadehi, bho pasūrā’’ti uccāsaddamahāsaddā ahesuṃ.
The people, looking at his face, thinking, ‘Now he will ask, now he will ask,’ made loud and great noises, saying, ‘Speak, sir Pasūra, speak, sir Pasūra!’
Mọi người nhìn chằm chằm vào miệng ông ta, nghĩ: "Bây giờ ông ấy sẽ hỏi, bây giờ ông ấy sẽ hỏi", rồi họ la lớn: "Này Pasūra, hãy nói đi! Này Pasūra, hãy nói đi!"
Atha bhagavā ‘‘kiṃ pasūro vadissatī’’ti vatvā tattha sampattaparisāya dhammadesanatthaṃ imaṃ suttaṃ abhāsi.
Then the Blessed One, saying, ‘What will Pasūra say?’ spoke this Sutta for the purpose of teaching Dhamma to the assembly that had gathered there.
Khi đó, Đức Thế Tôn nói: "Pasūra sẽ nói gì?" rồi Ngài thuyết bài kinh này để giáo hóa hội chúng đang có mặt ở đó.
832. Evaṃ niviṭṭhā ca – te vādakāmāti gāthā.
832. And thus attached, the verse begins with ‘They are fond of debate.’
832. Khi đã chuyên chú như vậy – là kệ ngôn te vādakāmā (những kẻ thích tranh luận).
Tattha bālaṃ dahantī mithu aññamaññanti ‘‘ayaṃ bālo ayaṃ bālo’’ti evaṃ dvepi janā aññamaññaṃ bālaṃ dahanti, bālato passanti.
Here, ‘They revile each other as fools’ means that both individuals revile each other as fools, seeing each other as foolish.
Trong đó, bālaṃ dahantī mithu aññamaññaṃ có nghĩa là hai người nói với nhau rằng “người này ngu ngốc, người kia ngu ngốc”, như vậy họ xem nhau là ngu ngốc.
Vadanti te aññasitā kathojjanti te aññamaññaṃ satthārādiṃ nissitā kalahaṃ vadanti.
‘Dependent on others, they utter disputes’ means that dependent on their respective teachers and so forth, they utter disputes.
Vadanti te aññasitā kathojjaṃ có nghĩa là những kẻ đó, nương tựa lẫn nhau vào các bậc thầy, nói lời tranh cãi.
Pasaṃsakāmā kusalā vadānāti pasaṃsatthikā ubhopi ‘‘mayaṃ kusalavādā paṇḍitavādā’’ti evaṃsaññino hutvā.
Pasaṃsakāmā kusalā vadānā means both, desiring praise, thinking, "We are skilled speakers, wise speakers."
Pasaṃsakāmā kusalā vadānā có nghĩa là cả hai người, vì muốn được khen ngợi, tự cho mình là “những người nói lời thiện xảo, những người nói lời trí tuệ”.
833. Evaṃ vadānesu ca tesu eko niyamato eva – yutto kathāyanti gāthā.
833. Among those thus speaking, one is certainly—the verse yutto kathāya (engaged in speech).
833. Trong số những người nói như vậy, một người nhất định là – kệ ngôn yutto kathāya (người say mê tranh luận).
Tattha yutto kathāyanti vivādakathāya ussukko.
There, yutto kathāya means zealous in controversial speech.
Trong đó, yutto kathāya có nghĩa là người say mê tranh cãi.
Pasaṃsamicchaṃ vinighāti hotīti attano pasaṃsaṃ icchanto ‘‘kathaṃ nu kho niggahessāmī’’tiādinā nayena pubbeva sallāpā kathaṃkathī vinighātī hoti.
Pasaṃsamicchaṃ vinighāti hotī means one who desires praise, thinking, "How shall I defeat him?" in this manner, becomes a doubter and a destroyer of speech even before the discussion.
Pasaṃsamicchaṃ vinighāti hotī có nghĩa là người muốn được tự khen ngợi, từ trước đã có ý nghĩ “làm sao để đánh bại người kia?” và trở nên do dự, hoài nghi.
Apāhatasminti pañhavīmaṃsakehi ‘‘atthāpagataṃ te bhaṇitaṃ, byañjanāpagataṃ te bhaṇita’’ntiādinā nayena apahārite vāde.
Apāhatasmi means when the discourse is refuted by questioners in this manner: "Your statement is devoid of meaning, your statement is devoid of expression."
Apāhatasmiṃ có nghĩa là khi luận điểm bị những người chất vấn bác bỏ bằng cách nói rằng “lời nói của ông thiếu ý nghĩa, lời nói của ông thiếu văn phong”.
Nindāya so kuppatīti evaṃ apāhatasmiñca vāde uppannāya nindāya so kuppati.
Nindāya so kuppatī means when his discourse is thus refuted, he becomes angry at the blame that arises.
Nindāya so kuppatī có nghĩa là khi luận điểm bị bác bỏ như vậy, người đó nổi giận vì bị chỉ trích.
Randhamesīti parassa randhameva gavesanto.
Randhamesī means seeking only the fault of another.
Randhamesī có nghĩa là chỉ tìm kiếm lỗi lầm của người khác.
834. Na kevalañca kuppati, apica kho pana yamassa vādanti gāthā.
834. Not only does he get angry, but also yamassa vāda—this is a verse.
834. Không chỉ nổi giận, mà còn là kệ ngôn yamassa vādaṃ (lời nói của người đó).
Tattha parihīnamāhu apāhatanti atthabyañjanādito apāhataṃ parihīnaṃ vadanti.
There, parihīnamāhu apāhata means they call a discourse that is deficient in meaning and expression as refuted.
Trong đó, parihīnamāhu apāhataṃ có nghĩa là họ nói rằng điều bị bác bỏ, thiếu sót về ý nghĩa và văn phong, là suy yếu.
Paridevatīti tato nimittaṃ so ‘‘aññaṃ mayā āvajjita’’ntiādīhi vippalapati.
Paridevatī means he laments, "I had intended something else," and so on, due to that cause.
Paridevatī có nghĩa là từ đó, người đó than vãn, lảm nhảm rằng “tôi đã suy nghĩ điều khác”.
Socatīti ‘‘tassa jayo’’tiādīni ārabbha socati.
Socatī means he grieves, thinking, "He won," and so forth.
Socatī có nghĩa là người đó than khóc, đau buồn vì “người kia đã chiến thắng”.
Upaccagā manti anutthunātīti ‘‘so maṃ vādena vādaṃ atikkanto’’tiādinā nayena suṭṭhutaraṃ vippalapati.
Upaccagā manti anutthunātī means he laments even more, saying, "He has surpassed me in argument," and so on.
Upaccagā maṃti anutthunātī có nghĩa là người đó lảm nhảm một cách rõ ràng hơn rằng “người kia đã vượt qua tôi trong tranh luận”.
836-7. Chaṭṭhagāthāya attho – yasmā ca na haññadatthatthi pasaṃsalābhā, tasmā paramaṃ lābhaṃ labhantopi ‘‘sundaro aya’’nti tattha diṭṭhiyā pasaṃsito vā pana hoti taṃ vādaṃ parisāya majjhe dīpetvā, tato so tena jayatthena tuṭṭhiṃ vā dantavidaṃsakaṃ vā āpajjanto hasati, mānena ca uṇṇamati.
836-7. The meaning of the sixth verse is: Since there is no other benefit than the gain of praise, even if one obtains the highest gain, having proclaimed that discourse in the midst of the assembly, being praised by the view there as "this is excellent," then he laughs with satisfaction or a sneer due to that victory, and becomes arrogant with conceit.
836-7. Ý nghĩa của kệ ngôn thứ sáu là – vì không có lợi ích nào khác ngoài việc được khen ngợi, nên dù có được lợi ích tối thượng, người đó vẫn được khen ngợi bởi quan điểm “điều này là tốt đẹp”, sau khi trình bày luận điểm đó giữa hội chúng, từ đó, người đó, vì muốn chiến thắng, vui mừng hoặc nhe răng, cười, và vì kiêu mạn mà kiêu ngạo.
Kiṃ kāraṇaṃ?
For what reason?
Vì lý do gì?
Yasmā taṃ jayatthaṃ pappuyya yathāmāno jāto, evaṃ uṇṇamato ca yā uṇṇatīti gāthā.
Because he, having attained that victory, became as he wished. Of such an arrogant one, yā uṇṇatī—this is a verse.
Vì khi đạt được điều đó (sự chiến thắng), người đó trở nên kiêu mạn như ý muốn, và sự kiêu ngạo đó – là kệ ngôn yā uṇṇatī.
Tattha mānātimānaṃ vadate panesoti eso pana taṃ uṇṇatiṃ ‘‘vighātabhūmī’’ti abujjhamāno mānañca atimānañca vadatiyeva.
There, mānātimānaṃ vadate paneso means this person, not understanding that arrogance to be "the ground of ruin," speaks of conceit and excessive conceit.
Trong đó, mānātimānaṃ vadate paneso có nghĩa là người này, không nhận ra sự kiêu ngạo đó là “nền tảng của sự hủy hoại”, mà chỉ nói về sự kiêu mạn và sự kiêu mạn quá mức.
838. Evaṃ vāde dosaṃ dassetvā idāni tassa vādaṃ asampaṭicchanto ‘‘sūro’’ti gāthamāha.
838. Having thus shown the fault in argument, the verse "Sūro" is spoken now, not accepting that argument.
838. Sau khi chỉ ra lỗi lầm trong tranh luận như vậy, Đức Phật, không chấp nhận luận điểm của người đó, đã nói kệ ngôn “sūro” (người anh hùng).
Tattha rājakhādāyāti rājakhādanīyena, bhattavetanenāti vuttaṃ hoti.
There, rājakhādāyā means by royal food, it is said, by wages for food.
Trong đó, rājakhādāyā có nghĩa là bằng thức ăn của vua, tức là bằng lương thực và tiền công.
Abhigajjameti paṭisūramicchanti yathā so paṭisūraṃ icchanto abhigajjanto eti, evaṃ diṭṭhigatiko diṭṭhigatikanti dasseti.
Abhigajjameti paṭisūramiccha shows that just as he comes roaring, desiring an opponent, so too does one with a wrong view come with a wrong view.
Abhigajjameti paṭisūramicchaṃ có nghĩa là giống như người đó đến gầm thét vì muốn có đối thủ anh hùng, thì người theo tà kiến cũng vậy, cho thấy người theo tà kiến cũng giống như người theo tà kiến.
Yeneva so, tena palehīti yena so tuyhaṃ paṭisūro, tena gaccha.
Yeneva so, tena palehī means go with that by which he is your opponent.
Yeneva so, tena palehī có nghĩa là hãy đi theo con đường mà đối thủ anh hùng của ngươi đang đi.
Pubbeva natthi yadidaṃ yudhāyāti yaṃ pana idaṃ kilesajātaṃ yuddhāya siyā, taṃ etaṃ pubbeva natthi, bodhimūleyeva pahīnanti dasseti.
Pubbeva natthi yadidaṃ yudhāyā shows that this collection of defilements which would be for battle, that does not exist for me from before; it was abandoned at the foot of the Bodhi tree itself.
Pubbeva natthi yadidaṃ yudhāyā có nghĩa là những phiền não có thể dẫn đến chiến tranh, những điều đó đã không còn từ trước, đã được đoạn trừ ngay dưới cội Bồ-đề.
Sesagāthā pākaṭasambandhāyeva.
The remaining verses are clearly connected.
Các kệ ngôn còn lại có mối liên hệ rõ ràng.
839-40. Tattha vivādayantīti vivadanti.
839-40. There, vivādayantī means they dispute.
839-40. Trong đó, vivādayantī có nghĩa là tranh cãi.
Paṭisenikattāti paṭilomakārako.
Paṭisenikattā means one who acts in opposition.
Paṭisenikattā có nghĩa là người gây ra sự đối nghịch.
Visenikatvāti kilesasenaṃ vināsetvā.
Visenikatvā means having destroyed the army of defilements.
Visenikatvā có nghĩa là đã tiêu diệt quân đội phiền não.
Kiṃ labhethoti paṭimallaṃ kiṃ labhissasi.
Kiṃ labhetho means what will you gain, opponent?
Kiṃ labhetho có nghĩa là ngươi sẽ đạt được điều gì từ đối thủ?
Pasūrāti taṃ paribbājakaṃ ālapati.
Pasūrā addresses that wanderer.
Pasūrā là lời gọi người du sĩ đó.
Yesīdha natthīti yesaṃ idha natthi.
Yesīdha natthī means for whom it does not exist here.
Yesīdha natthī có nghĩa là những người không có điều đó ở đây.
841. Pavitakkanti ‘‘jayo nu kho me bhavissatī’’ti ādīni vitakkento.
841. Pavitakka means pondering such thoughts as, "Will victory be mine?"
841. Pavitakkaṃ có nghĩa là suy nghĩ rằng “liệu tôi có chiến thắng không?” và những suy nghĩ tương tự.
Dhonena yugaṃ samāgamāti dhutakilesena buddhena saddhiṃ yugaggāhaṃ samāpanno.
Dhonena yugaṃ samāgamā means having entered into rivalry with the Buddha, whose defilements are shaken off.
Dhonena yugaṃ samāgamā có nghĩa là đã cùng với Đức Phật, người đã gột sạch phiền não, đạt đến trạng thái ngang hàng.
Na hi tvaṃ sakkhasi sampayātaveti kotthukādayo viya sīhādīhi, dhonena saha yugaṃ gahetvā ekapadampi sampayātuṃ yugaggāhameva vā sampādetuṃ na sakkhissasīti.
Na hi tvaṃ sakkhasi sampayātave means you will not be able to proceed even a single step, or to accomplish such rivalry, by taking up rivalry with the Dhona (the Buddha whose defilements are shaken off), just as jackals and others cannot with lions and so on.
Na hi tvaṃ sakkhasi sampayātave có nghĩa là ngươi sẽ không thể đi dù chỉ một bước hoặc đạt đến trạng thái ngang hàng cùng với Đức Phật, người đã gột sạch phiền não, giống như những con chó rừng không thể ngang hàng với sư tử, v.v.
Sesaṃ sabbattha pākaṭamevāti.
All the rest is clear everywhere.
Tất cả những điều còn lại đều rõ ràng ở mọi nơi.
842. Disvāna taṇhanti māgaṇḍiyasuttaṃ.
842. The Disvāna taṇha Sutta is the Māgaṇḍiya Sutta.
842. Disvāna taṇhaṃ là Māgaṇḍiya Sutta.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự khởi nguyên là gì?
Ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharanto paccūsasamaye buddhacakkhunā lokaṃ volokento kurūsu kammāsadhammanigamavāsino māgaṇḍiyassa nāma brāhmaṇassa sapajāpatikassa arahattūpanissayaṃ disvā tāvadeva sāvatthito tattha gantvā kammāsadhammassa avidūre aññatarasmiṃ vanasaṇḍe nisīdi suvaṇṇobhāsaṃ muñcamāno.
On one occasion, while the Blessed One was dwelling in Sāvatthī, in the early morning, looking upon the world with his Buddha-eye, he saw the supporting condition for Arahantship in a brāhmaṇa named Māgaṇḍiya, who resided with his wife in the Kammāsadhamma market town in the Kuru country. Having seen this, he immediately went from Sāvatthī to that place and sat down in a certain forest grove not far from Kammāsadhamma, emitting a golden radiance.
Một thời, Đức Thế Tôn đang trú tại Sāvatthī, vào lúc rạng đông, Ngài quán sát thế gian bằng Phật nhãn, thấy được nhân duyên chứng A-la-hán của một bà-la-môn tên Māgaṇḍiya cùng vợ, sống tại thị trấn Kammāsadhamma ở xứ Kuru. Ngay lập tức, Ngài từ Sāvatthī đến đó, và an tọa trong một khu rừng gần Kammāsadhamma, tỏa ra ánh sáng vàng rực.
Māgaṇḍiyopi taṅkhaṇaṃ tattha mukhadhovanatthaṃ gato suvaṇṇobhāsaṃ disvā ‘‘kiṃ ida’’nti ito cito ca pekkhamāno bhagavantaṃ disvā attamano ahosi.
Māgaṇḍiya, too, having gone there at that moment to wash his face, saw the golden radiance and, wondering “What is this?”, looked hither and thither. Seeing the Blessed One, he became delighted.
Bà-la-môn Māgaṇḍiya cũng vào lúc đó đi đến khu rừng để rửa mặt, thấy ánh sáng vàng rực, ông tự hỏi “đây là gì?”, nhìn quanh và thấy Đức Thế Tôn, ông vô cùng hoan hỷ.
Tassa kira dhītā suvaṇṇavaṇṇā, taṃ bahū khattiyakumārādayo vārayantā na labhanti.
His daughter, it is said, had a golden complexion, and many khattiya princes and others who sought her hand could not obtain her.
Con gái ông có làn da màu vàng, nhiều hoàng tử và những người khác đã cầu hôn nhưng không được.
Brāhmaṇo evaṃladdhiko hoti ‘‘samaṇasseva naṃ suvaṇṇavaṇṇassa dassāmī’’ti.
The brāhmaṇa held such a view: “I will give her only to an ascetic who has a golden complexion.”
Vị bà-la-môn này có quan điểm rằng “ta sẽ gả con bé cho một sa-môn có làn da màu vàng”.
So bhagavantaṃ disvā ‘‘ayaṃ me dhītāya samānavaṇṇo, imassa naṃ dassāmī’’ti cittaṃ uppādesi.
Seeing the Blessed One, he conceived the thought: “This ascetic has a complexion like my daughter; I will give her to him.”
Vì vậy, khi thấy Đức Thế Tôn, ông nảy sinh ý nghĩ “vị này có màu da giống con gái ta, ta sẽ gả con bé cho vị này”.
Tasmā disvāva attamano ahosi.
Therefore, he was delighted simply upon seeing him.
Do đó, vừa nhìn thấy Ngài, ông đã hoan hỷ.
So vegena gharaṃ gantvā brāhmaṇiṃ āha – ‘‘bhoti bhoti mayā dhītāya samānavaṇṇo puriso diṭṭho, alaṅkarohi dārikaṃ, tassa naṃ dassāmā’’ti.
He quickly went home and said to his wife: “Oh, wife, I have seen a man with a complexion like our daughter’s. Adorn the girl; we will give her to him.”
Ông vội vã về nhà và nói với vợ: “Này nàng, này nàng, ta đã thấy một người đàn ông có màu da giống con gái ta, hãy trang điểm cho con bé, chúng ta sẽ gả nó cho vị ấy”.
Brāhmaṇiyā dārikaṃ gandhodakena nhāpetvā vatthapupphālaṅkārādīhi alaṅkarontiyā eva bhagavato bhikkhācāravelā sampattā.
While the brāhmaṇī was bathing the girl with scented water and adorning her with clothes, flowers, ornaments, and so forth, the time for the Blessed One’s alms-round arrived.
Trong khi bà-la-môn nữ đang tắm cho con gái bằng nước thơm và trang điểm bằng quần áo, hoa, trang sức, v.v., thì đã đến giờ Đức Thế Tôn đi khất thực.
Atha bhagavā kammāsadhammaṃ piṇḍāya pāvisi.
Then the Blessed One entered Kammāsadhamma for alms.
Bấy giờ, Đức Thế Tôn đi vào Kammāsadhamma để khất thực.
Tepi kho dhītaraṃ gahetvā bhagavato nisinnokāsaṃ agamaṃsu.
They, too, taking their daughter, went to the place where the Blessed One had been sitting.
Hai người họ, dẫn theo con gái, đi đến nơi Đức Thế Tôn đã ngồi.
Tattha bhagavantaṃ adisvā brāhmaṇī ito cito ca vilokentī bhagavato nisajjaṭṭhānaṃ tiṇasanthārakaṃ addasa.
Not seeing the Blessed One there, the brāhmaṇī looked around hither and thither and saw the grass mat where the Blessed One had been sitting.
Ở đó, không thấy Đức Thế Tôn, bà-la-môn nữ nhìn quanh và thấy chỗ ngồi bằng cỏ của Đức Thế Tôn.
Buddhānañca adhiṭṭhānabalena nisinnokāso padanikkhepo ca abyākulā honti.
By the power of the Buddhas’ determination, their sitting place and footprints are always undisturbed.
Do sức mạnh của sự quyết định của chư Phật, chỗ ngồi và dấu chân của các Ngài không bị xáo trộn.
Sā brāhmaṇaṃ āha – ‘‘esa, brāhmaṇa, tassa tiṇasanthāro’’ti?
The brāhmaṇī said to the brāhmaṇa: “Brāhmaṇa, is this his grass mat?”
Bà nói với bà-la-môn: “Này bà-la-môn, đây có phải là chỗ ngồi bằng cỏ của vị ấy không?”
‘‘Āma, bhotī’’ti.
“Yes, my dear.”
“Vâng, thưa nàng.”
‘‘Tena hi, brāhmaṇa, amhākaṃ āgamanakammaṃ na sampajjissatī’’ti.
“Then, brāhmaṇa, our purpose in coming will not be fulfilled.”
“Vậy thì, này bà-la-môn, việc chúng ta đến đây sẽ không thành công.”
‘‘Kasmā bhotī’’ti?
“Why, my dear?”
“Tại sao vậy, thưa nàng?”
‘‘Passa, brāhmaṇa, abyākulo tiṇasanthāro, neso kāmabhogino paribhutto’’ti.
“Look, brāhmaṇa, the grass mat is undisturbed. This has not been used by one who enjoys sensual pleasures.”
“Này bà-la-môn, hãy nhìn xem, chỗ ngồi bằng cỏ không hề bị xáo trộn, đây không phải là nơi mà một người hưởng thụ dục lạc đã sử dụng.”
Brāhmaṇo ‘‘mā, bhoti maṅgale pariyesiyamāne avamaṅgalaṃ abhaṇī’’ti āha.
The brāhmaṇa said: “My dear, do not speak ill omens when we are seeking a blessing.”
Bà-la-môn nói: “Này nàng, đừng nói những điều xui xẻo khi chúng ta đang tìm kiếm điều tốt lành.”
Punapi brāhmaṇī ito cito ca vicarantī bhagavato padanikkhepaṃ disvā brāhmaṇaṃ āha ‘‘ayaṃ tassa padanikkhepo’’ti?
Again, the brāhmaṇī, wandering hither and thither, saw the Blessed One’s footprints and said to the brāhmaṇa: “Are these his footprints?”
Một lần nữa, bà-la-môn nữ đi loanh quanh và thấy dấu chân của Đức Thế Tôn, bà nói với bà-la-môn: “Đây là dấu chân của vị ấy phải không?”
‘‘Āma, bhotī’’ti.
“Yes, my dear.”
“Vâng, thưa nàng.”
‘‘Passa, brāhmaṇa, padanikkhepaṃ, nāyaṃ satto kāmesu gadhito’’ti.
“Look, brāhmaṇa, at the footprints. This being is not attached to sensual pleasures.”
“Này Bà-la-môn, hãy nhìn dấu chân này, vị Sa-môn này không phải là chúng sinh ham đắm dục lạc.”
‘‘Kathaṃ tvaṃ bhoti jānāsī’’ti ca vuttā attano ñāṇabalaṃ dassentī āha –
When asked, “How do you know, my dear?”, she showed the power of her knowledge and said:
Khi được hỏi: “Này hiền muội, làm sao cô biết được điều đó?”, vị Bà-la-môn nữ liền nói, thể hiện sức mạnh trí tuệ của mình –
Ayañcarahi tesaṃ kathā vippakatā, atha bhagavā katabhattakicco tameva vanasaṇḍaṃ āgato.
While their conversation was thus unfinished, the Blessed One, having finished his meal, returned to that same forest grove.
Trong khi câu chuyện của họ còn đang dang dở, Đức Thế Tôn đã dùng bữa xong và đến khu rừng đó.
Brāhmaṇī bhagavato varalakkhaṇakhacitaṃ byāmappabhāparikkhittaṃ rūpaṃ disvā brāhmaṇaṃ āha – ‘‘esa tayā, brāhmaṇa, diṭṭho’’ti?
The brāhmaṇī, seeing the Blessed One’s form adorned with noble marks and surrounded by a fathom-long aura, said to the brāhmaṇa: “Brāhmaṇa, is this the one you saw?”
Bà-la-môn nữ thấy thân tướng của Đức Thế Tôn được điểm xuyết bằng những tướng tốt thù thắng, bao quanh bởi hào quang một sải tay, liền hỏi Bà-la-môn: “Này Bà-la-môn, ông đã thấy vị ấy chưa?”
‘‘Āma bhotī’’ti.
“Yes, my dear.”
“Vâng, thưa hiền muội.”
‘‘Āgatakammaṃ na sampajjissateva, evarūpo nāma kāme paribhuñjissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti.
“Our purpose in coming will certainly not be fulfilled. It is not possible that such a one would partake of sensual pleasures.”
“Việc chúng ta đến đây sẽ không thành công đâu, một người có thân tướng như vậy không thể nào hưởng thụ dục lạc được.”
Tesaṃ evaṃ vadantānaññeva bhagavā tiṇasanthārake nisīdi.
While they were speaking thus, the Blessed One sat down on the grass mat.
Trong khi họ đang nói chuyện như vậy, Đức Thế Tôn liền ngồi xuống thảm cỏ.
Atha brāhmaṇo dhītaraṃ vāmena hatthena gahetvā kamaṇḍaluṃ dakkhiṇena hatthena gahetvā bhagavantaṃ upasaṅkamitvā ‘‘bho, pabbajita, tvañca suvaṇṇavaṇṇo ayañca dārikā, anucchavikā esā tava, imāhaṃ bhoto bhariyaṃ posāvanatthāya dammī’’ti vatvā bhagavato santikaṃ gantvā dātukāmo aṭṭhāsi.
Then the brāhmaṇa, holding his daughter with his left hand and a water-pot with his right hand, approached the Blessed One and said: “Venerable ascetic, you have a golden complexion, and this girl also has a golden complexion. She is suitable for you. I give her to you, Venerable Sir, to be nourished as your wife.” Having said this, he went near the Blessed One and stood wishing to give her.
Sau đó, Bà-la-môn nắm tay con gái bằng tay trái, cầm bình nước bằng tay phải, đến gần Đức Thế Tôn và nói: “Này Sa-môn, Ngài có sắc vàng rực rỡ, cô gái này cũng vậy, cô ấy rất xứng đôi với Ngài. Tôi xin dâng cô ấy làm vợ để Ngài nuôi dưỡng.” Nói xong, ông đến gần Đức Thế Tôn, đứng đó với ý định dâng tặng.
Bhagavā brāhmaṇaṃ anālapitvā aññena saddhiṃ sallapamāno viya ‘‘disvāna taṇha’’nti imaṃ gāthaṃ abhāsi.
The Blessed One, without addressing the brāhmaṇa, as if conversing with someone else, recited this verse: “Disvāna taṇhaṃ” (Having seen craving).
Đức Thế Tôn không nói chuyện với Bà-la-môn, mà như đang nói chuyện với người khác, Ngài đọc kệ “Disvāna taṇhaṃ” (Thấy Ái).
843. Tato māgaṇḍiyo ‘‘pabbajitā nāma mānusake kāme pahāya dibbakāmatthāya pabbajanti, ayañca dibbepi kāme na icchati, idampi itthiratanaṃ, kā nu assa diṭṭhī’’ti pucchituṃ dutiyaṃ gāthamāha.
Then Māgaṇḍiya, thinking, "Renunciants abandon human sensual pleasures and go forth for divine sensual pleasures, but this one desires not even divine sensual pleasures. What is his view concerning this woman-gem?" asked a second verse.
843. Sau đó, Māgaṇḍiya nói: “Các bậc xuất gia từ bỏ dục lạc của loài người để cầu dục lạc chư thiên, nhưng vị này ngay cả dục lạc chư thiên cũng không muốn, huống chi là cô gái quý báu này. Vậy quan điểm của Ngài là gì?” Để hỏi điều này, ông đọc bài kệ thứ hai.
Tattha etādisaṃ ce ratananti dibbitthiratanaṃ sandhāya bhaṇati, nārinti attano dhītaraṃ sandhāya.
Therein, the phrase ‘such a gem’ refers to a divine female gem, and ‘woman’ refers to his own daughter.
Trong đó, cụm từ “etādisaṃ ce ratanaṃ” (một báu vật như thế này) ám chỉ báu vật là nữ thần, còn “nāriṃ” (người nữ) ám chỉ con gái của ông ta.
Diṭṭhigataṃ sīlavataṃ nu jīvitanti diṭṭhiñca sīlañca vatañca jīvitañca.
‘Your view, your virtue, your practice, your life’ refers to your view, virtue, practice, and life.
“Diṭṭhigataṃ sīlavataṃ nu jīvitaṃ” (quan điểm, giới hạnh hay đời sống) là nói về quan điểm, giới hạnh, sự thực hành và đời sống.
Bhavūpapattiñca vadesi kīdisanti attano bhavūpapattiñca kīdisaṃ vadasīti.
‘And what kind of rebirth do you declare?’ means, "What kind of rebirth do you declare for yourself?"
“Bhavūpapattiñca vadesi kīdisaṃ” (Ngài nói sự tái sinh là như thế nào?) là “Ngài nói sự tái sinh của Ngài là như thế nào?”
844. Ito parā dve gāthā visajjanapucchānayena pavattattā pākaṭasambandhāyeva.
844. The two verses that follow are clearly connected, as they proceed in the manner of question and answer.
844. Hai bài kệ tiếp theo có mối liên hệ rõ ràng vì chúng diễn ra theo cách hỏi đáp.
Tāsu paṭhamagāthāya saṅkhepattho – tassa mayhaṃ, māgaṇḍiya, dvāsaṭṭhidiṭṭhigata dhammesu nicchinitvā ‘‘idameva saccaṃ, moghamañña’’nti evaṃ idaṃ vadāmīti samuggahitaṃ na hoti natthi na vijjati.
The summary meaning of the first verse among them is: "For me, Māgaṇḍiya, among the sixty-two wrong views, there is no such thing as having definitively grasped, 'This alone is true; all else is vain,' and thus 'I declare this.'"
Ý nghĩa tóm tắt của bài kệ đầu tiên là: “Này Māgaṇḍiya, đối với tassa (ta), trong dhammesu (các pháp) thuộc sáu mươi hai tà kiến, việc xác định rằng ‘chỉ điều này là sự thật, những điều khác là sai lầm’ thì idaṃ vadāmīti samuggahitaṃ na hoti (không có, không tồn tại).”
Kiṃkāraṇā?
For what reason?
Vì lý do gì?
Ahañhi passanto diṭṭhīsu ādīnavaṃ kañci diṭṭhiṃ aggahetvā saccāni pavicinanto ajjhattaṃ rāgādīnaṃ santibhāvena ajjhattasantisaṅkhātaṃ nibbānameva addasanti.
"For I, seeing the danger in views, and not grasping any view, discerning the truths, saw only Nibbāna, which is called inner peace, due to the subsiding of defilements like lust within myself."
“Vì ta thấy ādīnavaṃ (sự nguy hiểm) trong diṭṭhīsu (các tà kiến), không chấp thủ bất kỳ tà kiến nào, và khi phân tích các sự thật, ta đã thấy Niết-bàn, được gọi là ajjhattasanti (sự an tịnh nội tại), thông qua sự vắng mặt của tham ái và các phiền não khác trong nội tâm.”
846. Athassa bhagavā yathā yena upāyena taṃ padaṃ dhīrehi pakāsitaṃ, taṃ upāyaṃ sapaṭipakkhaṃ dassento ‘‘na diṭṭhiyā’’ti gāthamāha.
846. Then the Blessed One, wishing to show Māgaṇḍiya the way in which that state is proclaimed by the wise, along with its opposite, spoke the verse "Not by view."
846. Sau đó, Đức Thế Tôn đọc kệ “Na diṭṭhiyā” (Không do kiến giải) để chỉ ra cách mà con đường đó đã được các bậc trí công bố, cùng với những điều đối nghịch.
Tattha ‘‘na diṭṭhiyā’’tiādīhi diṭṭhisutiaṭṭhasamāpattiñāṇabāhirasīlabbatāni paṭikkhipati.
Therein, by "not by view" and so on, he rejects views, learning, attainments, knowledge, and external observances and practices.
Trong đó, bằng các từ “na diṭṭhiyā” (không do kiến giải) v.v., Ngài bác bỏ tà kiến, sự nghe, thiền định thế gian, trí tuệ và giới hạnh bên ngoài.
‘‘Suddhimāhā’’ti ettha vuttaṃ āha-saddaṃ sabbattha nakārena saddhiṃ yojetvā purisabyattayaṃ katvā ‘‘diṭṭhiyā suddhiṃ nāhaṃ kathemī’’ti evamattho veditabbo.
In "declares purity," the word "declares" mentioned here should be connected with the negative particle in all places, and by changing the person, the meaning should be understood as "I do not declare purity by view."
Từ “āha” (nói) được đề cập trong “Suddhimāhā” (nói về sự thanh tịnh) phải được kết hợp với từ phủ định ở khắp mọi nơi và được hiểu theo nghĩa “ta không nói về sự thanh tịnh do kiến giải”, để tạo ra sự tương phản về chủ thể.
Yathā cettha, evaṃ uttarapadesupi.
Just as it is here, so it is in the subsequent passages.
Cũng như ở đây, các đoạn văn sau cũng vậy.
Tattha ca adiṭṭhiyā nāhāti dasavatthukaṃ sammādiṭṭhiṃ vinā na kathemi.
And there, "not by non-view" means "I do not declare it without the ten-fold right view."
Trong đó, “adiṭṭhiyā nāhā” (không do vô kiến) nghĩa là “ta không nói về sự thanh tịnh nếu không có chánh kiến mười sự vật.”
Tathā assutiyāti navaṅgaṃ savanaṃ vinā.
Similarly, "by not hearing" means "without the nine-fold listening."
Tương tự, “assutiyā” (không do không nghe) nghĩa là “nếu không có sự lắng nghe Chánh pháp chín chi.”
Añāṇāti kammassa katasaccānulomikañāṇaṃ vinā.
"By non-knowledge" means "without knowledge in accordance with the truth of kamma and its results."
“Añāṇā” (không do vô trí) nghĩa là “nếu không có trí tuệ phù hợp với sự thật đã được tạo tác của nghiệp.”
Asīlatāti pātimokkhasaṃvaraṃ vinā.
"By unvirtuousness" means "without the Pātimokkha restraint."
“Asīlatā” (không do vô giới) nghĩa là “nếu không có giới luật Pātimokkha-saṃvara.”
Abbatāti dhutaṅgavataṃ vinā.
"By non-observance" means "without the ascetic practices (dhutaṅga vows)."
“Abbatā” (không do vô hạnh) nghĩa là “nếu không có sự thực hành các pháp Dhutaṅga.”
Nopi tenāti tesu ekamekena diṭṭhiādimattenāpi no kathemīti evamattho veditabbo.
"Nor by that" means "I do not declare it by merely one of these, such as view, and so on." This is the meaning to be understood.
“Nopi tenā” (cũng không do điều đó) nghĩa là “ta không nói về sự thanh tịnh ngay cả chỉ bằng một trong những điều đó, như kiến giải v.v.”
Ete ca nissajja anuggahāyāti ete ca purime diṭṭhiādibhede kaṇhapakkhiye dhamme samugghātakaraṇena nissajja, pacchime adiṭṭhiādibhede sukkapakkhiye atammayatāpajjanena anuggahāya.
"Having abandoned these and not clung to them" means having abandoned these former black-factional states, such as views, by eradicating them, and having not clung to the latter white-factional states, such as non-views, by attaining non-identification with them.
“Ete ca nissajja anuggahāyā” (Từ bỏ những điều này và ủng hộ những điều khác) nghĩa là “Từ bỏ những pháp thuộc phe tối tăm như tà kiến v.v. đã được đề cập trước đó bằng cách loại bỏ chúng, và ủng hộ những pháp thuộc phe sáng sủa như chánh kiến v.v. đã được đề cập sau đó bằng cách không chấp thủ chúng.”
Santo anissāya bhavaṃ na jappeti imāya paṭipattiyā rāgādivūpasamena santo cakkhādīsu kañci dhammaṃ anissāya ekampi bhavaṃ apihetuṃ apatthetuṃ samattho siyā, ayamassa ajjhattasantīti adhippāyo.
"Being peaceful, not relying on existence, one would not yearn" – the intention is that by this practice, through the calming of lust and other defilements, a peaceful one, not relying on any phenomenon among the eye and other sense bases, would be capable of not loving or desiring even a single existence. This is his inner peace.
“Santo anissāya bhavaṃ na jappe” (Bậc hiền thiện không nương tựa vào sự tồn tại và không khao khát) có ý nghĩa là: “Bằng sự thực hành này, bậc hiền thiện, nhờ sự lắng dịu của tham ái v.v., không nương tựa vào bất kỳ pháp nào trong mắt v.v., có thể không yêu thích hay khao khát dù chỉ một kiếp sống. Đây là sự an tịnh nội tại của vị ấy.”
847. Evaṃ vutte vacanatthaṃ asallakkhento māgaṇḍiyo ‘‘no ce kirā’’ti gāthamāha.
847. When this was said, Māgaṇḍiya, not grasping the meaning of the words, spoke the verse "If indeed not."
847. Khi được nói như vậy, Māgaṇḍiya, vì không hiểu ý nghĩa của lời nói, liền đọc kệ “No ce kirā” (Nếu không phải vậy).
Tattha diṭṭhādīni vuttanayāneva.
Therein, views and so on are as explained previously.
Trong đó, các từ như “diṭṭhā” (đã thấy) v.v. có ý nghĩa như đã nói.
Kaṇhapakkhiyāniyeva pana sandhāya ubhayatrāpi āha.
However, he speaks of both, referring only to the black-factional states.
Nhưng ở cả hai trường hợp, Ngài đều ám chỉ những điều thuộc phe tối tăm.
Āha-saddaṃ pana nocekira-saddena yojetvā ‘‘no ce kirāha no ce kira kathesī’’ti evaṃ attho daṭṭhabbo.
The word "āha" (said) should be combined with "no ce kirā" (if indeed not), so the meaning should be understood as "if indeed I do not say," or "if indeed I do not declare."
Từ “āha” phải được kết hợp với từ “nocekira” và được hiểu là “no ce kirāha” (nếu không nói) hay “no ce kira kathesi” (nếu không giảng giải).
Momuhanti atimūḷhaṃ, mohanaṃ vā.
Momuha means extreme delusion, or infatuation.
“Momuhaṃ” (rất si mê) nghĩa là rất ngu muội, hoặc sự si mê.
Paccentīti jānanti.
Paccentī means they cause to be.
“Paccentī” (hiểu biết) nghĩa là biết.
848. Athassa bhagavā taṃ diṭṭhiṃ nissāya pucchaṃ paṭikkhipanto ‘‘diṭṭhiñca nissāyā’’ti gāthamāha.
848. Thereupon, the Blessed One, rejecting his question based on that view, uttered the stanza “diṭṭhiñca nissāyā”.
848. Sau đó, Đức Thế Tôn, bác bỏ câu hỏi của Māgaṇḍiya dựa trên tà kiến đó, liền đọc kệ “Diṭṭhiñca nissāyā” (Nương tựa vào tà kiến).
Tassattho – tvaṃ, māgaṇḍiya, diṭṭhiṃ nissāya punappunaṃ pucchamāno yāni te diṭṭhigatāni samuggahitāni, tesveva samuggahītesu evaṃ pamohaṃ āgato, ito ca mayā vuttaajjhattasantito paṭipattito dhammadesanato vā aṇumpi yuttasaññaṃ na passasi, tena kāraṇena tvaṃ imaṃ dhammaṃ momuhato passasīti.
Its meaning is: “You, Māgaṇḍiya, by repeatedly questioning, relying on your view, have fallen into such delusion regarding those views you have adopted, and here (in what I have taught about inner peace, or practice, or the teaching of Dhamma) you do not perceive even a particle of proper understanding; for that reason, you perceive this Dhamma with extreme delusion.”
Ý nghĩa của kệ này là: “Này Māgaṇḍiya, ngươi diṭṭhiṃ nissāya (nương tựa vào tà kiến) mà hỏi đi hỏi lại, ngươi đã rơi vào pamohaṃ (sự si mê) samuggahītesu (đối với những tà kiến đã chấp thủ) đó. Ito ca (Từ đây), từ sự an tịnh nội tại, từ sự thực hành, hoặc từ lời giáo pháp mà ta đã nói, ngươi không thấy aṇumpi (dù chỉ một chút) yuttasaññaṃ (sự nhận thức hợp lý) nào. Vì lý do đó, ngươi thấy pháp này momuhato (một cách rất si mê).”
849. Evaṃ samuggahitesu pamohena māgaṇḍiyassa vivādāpattiṃ dassetvā idāni tesu aññesu ca dhammesu vigatappamohassa attano nibbivādataṃ dassento ‘‘samo visesī’’ti gāthamāha.
849. Having thus shown Māgaṇḍiya's inclination to dispute due to delusion regarding the adopted views, the Buddha now, demonstrating his own freedom from dispute due to the absence of delusion regarding those and other dhammas, uttered the stanza “samo visesī”.
849. Sau khi chỉ ra sự bất đồng quan điểm của Māgaṇḍiya do sự si mê trong những tà kiến đã chấp thủ, bây giờ Đức Thế Tôn, để chỉ ra sự vô tranh của chính Ngài, người đã vượt qua sự si mê trong những pháp đó và những pháp khác, liền đọc kệ “Samo visesī” (Bình đẳng hay ưu việt).
Tassattho – yo evaṃ tividhamānena vā diṭṭhiyā vā maññati, so tena mānena tāya diṭṭhiyā tena vā puggalena vivadeyya.
Its meaning is: “Whoever thinks in such a way, through the three kinds of conceit or through a view, he would dispute with that conceit, with that view, or with that person.”
Ý nghĩa của kệ này là: “ Yo (Người nào) maññati (cho rằng) như vậy, bằng ba loại kiêu mạn hoặc bằng tà kiến, so tena (người đó) sẽ tranh cãi bằng kiêu mạn đó, bằng tà kiến đó, hoặc với người đó.”
Yo pana amhādiso imāsu tīsu vidhāsu avikampamāno, samo visesīti na tassa hoti, na ca hīnoti pāṭhaseso.
But for one like us, unwavering in these three modes, “there is no 'equal' or 'superior' for him,” and the remaining part of the text is “nor is there 'inferior'.”
“Còn người như chúng ta, imāsu tīsu vidhāsu avikampamāno (không dao động trong ba loại này), samo visesīti na tassa hoti, (không có ý niệm bình đẳng hay ưu việt), và cũng không có ý niệm thấp kém.” (Đây là phần còn lại của bài kệ).
850. Kiñca bhiyyo – saccanti soti gāthā.
850. And furthermore, the stanza is: “saccanti so”.
850. Hơn nữa, kệ “Saccanti so” (Người đó là sự thật).
Tassattho – so evarūpo pahīnamānadiṭṭhiko mādiso bāhitapāpattādinā nayena brāhmaṇo ‘‘idameva sacca’’nti kiṃ vadeyya kiṃ vatthuṃ bhaṇeyya, kena vā kāraṇena bhaṇeyya, ‘‘mayhaṃ saccaṃ, tuyhaṃ musā’’ti vā kena mānena diṭṭhiyā puggalena vā vivadeyya?
Its meaning is: “What would such a brāhmaṇa like me, whose conceit and views are abandoned, say—one who is a brāhmaṇa in the sense of having banished evil, etc.—saying, 'This alone is truth'? What object would he declare? Or for what reason would he declare it? Or with what conceit, view, or person would he dispute, saying, 'My truth, your falsehood'?”
Ý nghĩa của kệ này là: “ So (Người) như vậy, một bậc brāhmaṇo (Bà-la-môn) như ta, người đã từ bỏ kiêu mạn và tà kiến, đã loại bỏ những điều ác, thì kiṃ vadeyya (sẽ nói gì) hay kiṃ vatthuṃ bhaṇeyya (sẽ nói về điều gì) là ‘chỉ điều này là sự thật’? Hoặc kena (bằng lý do gì) mà nói? Hoặc kena (bằng kiêu mạn, tà kiến hay với người nào) mà tranh cãi rằng ‘lời của ta là sự thật, lời của ngươi là sai’?”
Yasmiṃ mādise khīṇāsave ‘‘sadisohamasmī’’ti pavattiyā samaṃ vā, itaradvayabhāvena pavattiyā visamaṃ vā maññitaṃ natthi, so samānādīsu kena vādaṃ paṭisaṃyujeyya paṭipphareyyāti.
“In whom—an Arahant like me—there is no thought of 'equal' in the sense of 'I am similar,' nor 'unequal' in the sense of the other two states, with whom among equals, etc., would he engage in dispute or contend?”
“ Yasmiṃ (Đối với người) như ta, một bậc A-la-hán, không có ý niệm samaṃ (bình đẳng) theo cách ‘ta là người bình đẳng’ hay visamaṃ vā (không bình đẳng) theo cách không có hai điều còn lại (kiêu mạn và tà kiến), thì so (người đó) sẽ kena vādaṃ paṭisaṃyujeyya (tranh luận với ai) trong số những người có quan điểm tương tự v.v.?”
Nanu ekaṃseneva evarūpo puggalo – okaṃ pahāyāti gāthā?
Indeed, such a person is unequivocally described in the stanza: “okaṃ pahāyā”?
Chẳng phải chắc chắn một người như vậy—là bài kệ okaṃ pahāyā (từ bỏ nơi trú ngụ) sao?
851. Tattha okaṃ pahāyāti rūpavatthādiviññāṇassa okāsaṃ tatra chandarāgappahānena chaḍḍetvā.
851. Therein, okaṃ pahāyā means abandoning the dwelling place of consciousness (such as material objects) by relinquishing desire and lust for them.
851. Ở đó, okaṃ pahāyā nghĩa là từ bỏ nơi trú ngụ của thức phân biệt các đối tượng sắc và các thứ khác, bằng cách đoạn trừ dục ái đối với chúng.
Aniketasārīti rūpanimittaniketādīni taṇhāvasena asaranto.
Aniketasārī means not dwelling on material signs, abodes, etc., due to craving.
Aniketasārī (du hành không nhà) nghĩa là không bám víu vào các dấu hiệu sắc như nơi trú ngụ, v.v., do ái.
Gāme akubbaṃ muni santhavānīti gāme gihisanthavāni akaronto.
Gāme akubbaṃ muni santhavānī means a sage not forming intimacy with householders in villages.
Gāme akubbaṃ muni santhavānī (bậc ẩn sĩ không kết giao ở làng) nghĩa là không kết giao với gia chủ ở làng.
Kāmehi rittoti kāmesu chandarāgābhāvena sabbakāmehi puthubhūto.
Kāmehi ritto means devoid of all sensual pleasures due to the absence of desire and lust for them.
Kāmehi ritto (trống rỗng khỏi các dục lạc) nghĩa là không có dục ái đối với các dục lạc, hoàn toàn tách rời khỏi mọi dục lạc.
Apurekkharānoti āyatiṃ attabhāvaṃ anabhinibbattento.
Apurekkharāno means not bringing about future existences.
Apurekkharāno (không đặt nặng tương lai) nghĩa là không tái sinh một thân thể trong tương lai.
Kathaṃ na viggayha janena kayirāti janena saddhiṃ viggāhikakathaṃ na katheyya.
Kathaṃ na viggayha janena kayirā means he would not engage in contentious talk with people.
Kathaṃ na viggayha janena kayirā (làm sao có thể không tranh luận với mọi người) nghĩa là không nói lời tranh cãi với mọi người.
So evarūpo – yehi vivittoti gāthā.
Such a person is described in the stanza: “yehi vivitto”.
Một người như vậy—là bài kệ yehi vivitto (người thoát ly khỏi những điều này).
852. Tattha yehīti yehi diṭṭhigatehi.
852. Therein, yehī refers to those views.
852. Ở đó, yehi (những điều này) nghĩa là những tà kiến.
Vivitto vicareyyāti ritto careyya.
Vivitto vicareyyā means he would wander free from them.
Vivitto vicareyyā (hãy du hành thoát ly) nghĩa là hãy sống tách rời.
Na tāni uggayha vadeyya nāgoti ‘‘āguṃ na karotī’’tiādinā (cūḷani. bhadrāvudhamāṇavapucchāniddesa 70; pārāyanānugītigāthāniddesa 102) nayena nāgo tāni diṭṭhigatāni uggahetvā na vadeyya.
Na tāni uggayha vadeyya nāgo means a nāga (Arahant), in the sense of "does not commit evil," would not adopt and declare those views.
Na tāni uggayha vadeyya nāgo (bậc Nāga không nắm giữ và nói những điều đó) nghĩa là bậc Nāga không nắm giữ và nói những tà kiến đó theo cách đã nói trong phần “không gây lỗi lầm”, v.v.
Jalambujanti jalasaññite ambumhi jātaṃ kaṇṭakanāḷaṃ vārijaṃ, padumanti vuttaṃ hoti.
Jalambuja means a water-born plant with a thorny stem, born in water mixed with mud; it is said to be a lotus.
Jalambujaṃ (hoa sen) nghĩa là hoa sen mọc trong nước, có thân gai, tức là hoa sen.
Yathā jalena paṅkena ca nūpalittanti taṃ padumaṃ yathā jalena ca paṅkena ca anupalittaṃ hoti, evaṃ muni santivādo agiddhoti evaṃ ajjhattasantivādo muni gedhābhāvena agiddho.
Yathā jalena paṅkena ca nūpalitta means just as that lotus is not smeared by water or mud, evaṃ muni santivādo agiddho means similarly, a sage whose doctrine is inner peace is unattached due to the absence of greed.
Yathā jalena paṅkena ca nūpalittaṃ (như hoa sen không bị nước và bùn làm ô uế) nghĩa là như hoa sen không bị nước và bùn làm ô uế, evaṃ muni santivādo agiddho (cũng vậy, bậc ẩn sĩ với lời nói an tịnh không tham luyến) nghĩa là bậc ẩn sĩ với lời nói an tịnh nội tâm không tham luyến do không có sự tham lam.
Kāme ca loke ca anūpalittoti duvidhepi kāme apāyādike ca loke dvīhipi lepehi anupalitto hoti.
Kāme ca loke ca anūpalitto means he is not smeared by either of the two defilements in both kinds of sensual pleasures and in the worlds like the lower realms.
Kāme ca loke ca anūpalitto (không bị ô uế bởi các dục lạc và thế gian) nghĩa là không bị ô uế bởi hai loại ô uế trong cả hai loại dục lạc (dục lạc vật chất và dục lạc phiền não) và trong các cõi (khổ cảnh, v.v.).
853. Kiñca bhiyyo – na vedagūti gāthā.
853. And furthermore, the stanza is: “na vedagū”.
Và hơn nữa—là bài kệ na vedagū (không phải bậc thông hiểu).
Tattha na vedagū diṭṭhiyāyakoti catumaggavedagū mādiso diṭṭhiyāyako na hoti, diṭṭhiyā gacchanto vā, taṃ sārato paccento vā na hoti.
Therein, na vedagū diṭṭhiyāyako means one like me, who has reached the end of knowing the four paths, is not one who holds to views, nor one who follows views, nor one who believes them as essential in saṃsāra.
Ở đó, na vedagū diṭṭhiyāyako (không phải bậc thông hiểu, không phải người theo tà kiến) nghĩa là một người như tôi, bậc thông hiểu bốn đạo, không phải là người theo tà kiến, không phải là người đi theo tà kiến, cũng không phải là người coi tà kiến là cốt yếu.
Tattha vacanattho – yāyatīti yāyako, karaṇavacanena diṭṭhiyā yātīti diṭṭhiyāyako.
The etymology there is: one who goes is yāyako; by the instrumental case, one who goes by means of a view is diṭṭhiyāyako.
Ở đó, nghĩa của từ là: người đi theo nên gọi là yāyaka, theo cách nói về công cụ, người đi theo tà kiến nên gọi là diṭṭhiyāyako.
Upayogatthe sāmivacanena diṭṭhiyā yātītipi diṭṭhiyāyako.
In the sense of "use," by the genitive case, one who goes by a view is also diṭṭhiyāyako.
Theo cách nói về sở hữu trong ý nghĩa sử dụng, người đi theo tà kiến cũng nên gọi là diṭṭhiyāyako.
Na mutiyā sa mānametīti mutarūpādibhedāya mutiyāpi so mānaṃ na eti.
Na mutiyā sa mānametī means he does not come to conceit even through muti (cognition) of what is heard, seen, etc.
Na mutiyā sa mānametī (người ấy không đi đến sự kiêu mạn bởi sự hiểu biết) nghĩa là người ấy không đi đến sự kiêu mạn ngay cả bởi sự hiểu biết phân biệt các đối tượng được biết đến, v.v.
Na hi tammayo soti taṇhādiṭṭhivasena tammayo hoti tapparāyaṇo, ayaṃ pana na tādiso.
"He is not of that nature" means he is not made of or dependent on craving and views; but this person is not like that.
Na hi tammayo so (người ấy không phải là người như vậy) nghĩa là người ấy không phải là người được tạo thành bởi ái và tà kiến, không phải là người lấy ái và tà kiến làm nơi nương tựa; nhưng người này không phải là người như vậy.
Na kammunā nopi sutena neyyoti puññābhisaṅkhārādinā kammunā vā sutasuddhiādinā sutena vā so netabbo na hoti.
"He is not to be led by action nor by learning" means he is not to be led by action such as meritorious volitional formations, nor by learning such as purity through learning.
Na kammunā nopi sutena neyyoti (không thể dẫn dắt người ấy bằng nghiệp hay bằng sự học hỏi) nghĩa là người ấy không thể bị dẫn dắt bởi nghiệp như các hành thiện, v.v., hay bởi sự học hỏi như sự thanh tịnh do nghe, v.v.
Anūpanīto sa nivesanesūti so dvinnampi upayānaṃ pahīnattā sabbesu taṇhādiṭṭhinivesanesu anūpanīto.
"He is not led into abodes" means that monk, having abandoned both attachments (upaya) such as craving and views, is not led into any abodes of craving and views.
Anūpanīto sa nivesanesū (người ấy không bị dẫn dắt vào các nơi trú ngụ) nghĩa là người ấy không bị dẫn dắt vào tất cả các nơi trú ngụ của ái và tà kiến, vì cả hai sự bám víu đều đã được đoạn trừ.
Tassa ca evaṃvidhassa – saññāvirattassāti gāthā.
And for such a person as this, the verse begins: "For one who is dispassionate regarding perceptions."
Và đối với người như vậy—là bài kệ saññāvirattassā (đối với người đã ly tham khỏi tưởng).
854. Tattha saññāvirattassāti nekkhammasaññāpubbaṅgamāya bhāvanāya pahīnakāmādisaññassa.
854. Therein, "for one who is dispassionate regarding perceptions" means for one who has abandoned perceptions of sense-desires, etc., through development preceded by perception of renunciation.
Ở đó, saññāvirattassā (đối với người đã ly tham khỏi tưởng) nghĩa là đối với người đã đoạn trừ các tưởng dục lạc, v.v., bằng sự tu tập có tưởng xuất ly làm tiền đề.
Iminā padena ubhatobhāgavimutto samathayāniko adhippeto.
By this term, a samatha-yānika, one liberated in both ways, is intended.
Với từ này, ý muốn nói đến người giải thoát cả hai phương diện (ubhatobhāgavimutta) và người theo con đường samatha.
Paññāvimuttassāti vipassanāpubbaṅgamāya bhāvanāya sabbakilesehi vimuttassa.
"For one liberated by wisdom" means for one liberated from all defilements through development preceded by vipassanā.
Paññāvimuttassā (đối với người đã giải thoát bằng tuệ) nghĩa là đối với người đã giải thoát khỏi tất cả các phiền não bằng sự tu tập có vipassanā làm tiền đề.
Iminā sukkhavipassako adhippeto.
By this, a sukkhavipassaka is intended.
Với từ này, ý muốn nói đến người chỉ tuệ quán (sukkhavipassaka).
Saññañca diṭṭhiñca ye aggahesuṃ, te ghaṭṭayantā vicaranti loketi ye kāmasaññādikaṃ saññaṃ aggahesuṃ, te visesato gahaṭṭhā kāmādhikaraṇaṃ, ye ca diṭṭhiṃ aggahesuṃ, te visesato pabbajitā dhammādhikaraṇaṃ aññamaññaṃ ghaṭṭentā vicarantīti.
"Those who have grasped perceptions and views, they wander in the world clashing" means those who have grasped perceptions such as perceptions of sense-desires, especially householders, regarding sense-desires; and those who have grasped views, especially monastics, regarding phenomena, wander clashing with one another.
Saññañca diṭṭhiñca ye aggahesuṃ, te ghaṭṭayantā vicaranti loke (những ai nắm giữ tưởng và tà kiến, họ du hành trong thế gian, va chạm lẫn nhau) nghĩa là những ai nắm giữ tưởng như tưởng dục lạc, v.v., đó là những gia chủ đặc biệt va chạm vào đối tượng dục lạc; và những ai nắm giữ tà kiến, đó là những người xuất gia đặc biệt va chạm vào đối tượng pháp, họ va chạm lẫn nhau và du hành.
Sesamettha yaṃ avuttaṃ, taṃ vuttānusāreneva veditabbaṃ.
Whatever else is unsaid here should be understood in accordance with what has been said.
Những gì chưa được nói ở đây, nên được hiểu theo những gì đã được nói.
Desanāpariyosāne brāhmaṇo ca brāhmaṇī ca pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇiṃsūti.
At the conclusion of the discourse, the brahmin and the brahmin's wife both went forth and attained Arahantship.
Khi bài thuyết pháp kết thúc, vị Bà-la-môn và Bà-la-môn nữ đã xuất gia và đạt được A-la-hán.
855. Kathaṃdassīti purābhedasuttaṃ.
855. "How does he see?" This is the Purābheda Sutta.
855. Kathaṃdassī (thấy như thế nào) là Purābhedasutta.
Kā uppatti?
What is its origin?
Sự khởi nguyên là gì?
Imassa suttassa ito paresañca pañcannaṃ kalahavivādacūḷabyūhamahābyūhatuvaṭakaattadaṇḍasuttānaṃ sammāparibbājanīyassa uppattiyaṃ vuttanayeneva sāmaññato uppatti vuttā.
The general origin of this Sutta and the following five suttas—Kalahavivāda, Cūḷabyūha, Mahābyūha, Tuvaṭaka, and Attadaṇḍa—is stated in the same way as the origin of the Sammāparibbājanīya Sutta.
Sự khởi nguyên chung của kinh này và năm kinh tiếp theo—Kalahavivāda, Cūḷabyūha, Mahābyūha, Tuvaṭaka, Attadaṇḍa, và Sammāparibbājanīya—đã được nói theo cách đã trình bày trong phần khởi nguyên của Sammāparibbājanīyasutta.
Visesato pana yatheva tasmiṃ mahāsamaye rāgacaritadevatānaṃ sappāyavasena dhammaṃ desetuṃ nimmitabuddhena attānaṃ pucchāpetvā sammāparibbājanīyasuttamabhāsi, evaṃ tasmiṃyeva mahāsamaye ‘‘kiṃ nu kho purā sarīrabhedā kattabba’’nti uppannacittānaṃ devatānaṃ cittaṃ ñatvā tāsaṃ anuggahatthaṃ aḍḍhateḷasabhikkhusataparivāraṃ nimmitabuddhaṃ ākāsena ānetvā tena attānaṃ pucchāpetvā imaṃ suttamabhāsi.
Specifically, just as on that great occasion, the Buddha created a Buddha-image to question himself and delivered the Sammāparibbājanīya Sutta to teach the Dhamma suitably for devas whose conduct was dominated by lust, so too, on that same great occasion, knowing the thoughts of the devas who wondered "What should be done before the body breaks up?", he brought a created Buddha-image, surrounded by twelve hundred and fifty monks, through the air, had it question himself, and delivered this Sutta for their benefit.
Tuy nhiên, đặc biệt là trong đại hội đó, để thuyết pháp phù hợp với các vị trời có hành vi tham ái, Đức Phật hóa hiện đã tự hỏi và thuyết kinh Sammāparibbājanīya; cũng vậy, trong đại hội đó, biết được tâm ý của các vị trời đang tự hỏi: “Nên làm gì trước khi thân thể tan rã?”, Ngài đã hóa hiện một vị Phật được vây quanh bởi mười hai ngàn năm trăm vị tỳ-khưu, đưa Ngài đến bằng đường không, và để Ngài tự hỏi, rồi thuyết kinh này.
856. Vissajjane pana bhagavā sarūpena adhipaññādīni avissajjetvāva adhipaññādippabhāvena yesaṃ kilesānaṃ upasamā ‘‘upasanto’’ti vuccati, nānādevatānaṃ āsayānulomena tesaṃ upasamameva dīpento ‘‘vītataṇho’’tiādikā gāthāyo abhāsi.
856. In the answer, however, the Blessed One, without directly answering about higher wisdom, etc., in their specific forms, but rather demonstrating the calming of those defilements due to which one is called "peaceful" through the power of higher wisdom, etc., in accordance with the inclinations of various devas, recited the verses beginning with "One without craving".
Trong phần trả lời, Đức Thế Tôn không giải thích siêu tuệ, v.v., theo bản chất của chúng, mà chỉ trình bày sự an tịnh của những phiền não mà nhờ sức mạnh của siêu tuệ, v.v., được gọi là “an tịnh”, phù hợp với khuynh hướng của các vị trời khác nhau, Ngài đã thuyết các bài kệ bắt đầu bằng “vītataṇho” (không còn ái).
Tattha ādito aṭṭhannaṃ gāthānaṃ ‘‘taṃ brūmi upasanto’’ti imāya gāthāya sambandho veditabbo.
Therein, the connection of the first eight verses with the verse "Him I call peaceful" should be understood.
Ở đó, nên hiểu rằng tám bài kệ đầu tiên có liên quan đến bài kệ “Ta nói người ấy là an tịnh” (taṃ brūmi upasanto).
Tato parāsaṃ ‘‘sa ve santoti vuccatī’’ti iminā sabbapacchimena padena.
The subsequent verses are connected with the very last phrase "He is indeed called peaceful."
Các bài kệ sau đó có liên quan đến câu cuối cùng “Người ấy được gọi là bậc an tịnh” (sa ve santoti vuccatī).
Anupadavaṇṇanānayena ca – vītataṇho purā bhedāti yo sarīrabhedā pubbameva pahīnataṇho.
And according to the method of word-by-word explanation: "One without craving before the breaking up" means one who has abandoned craving even before the breaking up of the body.
Theo cách giải thích từng từ— vītataṇho purā bhedā (không còn ái trước khi thân hoại) nghĩa là người đã đoạn trừ ái trước khi thân thể tan rã.
Pubbamantamanissitoti atītaddhādibhedaṃ pubbantamanissito.
"Not dependent on the past end" means not dependent on the past end, which is differentiated as past time, etc.
Pubbamantamanissito (không nương tựa vào quá khứ) nghĩa là không nương tựa vào quá khứ, v.v.
Vemajjhenupasaṅkheyyoti paccuppannepi addhani ‘‘ratto’’tiādinā nayena na upasaṅkhātabbo.
"Not to be reckoned in the middle" means not to be reckoned in the present time as "lustful", etc.
Vemajjhenupasaṅkheyyo (không thể tính toán ở giữa) nghĩa là không thể tính toán ở hiện tại theo cách “tham ái”, v.v.
Tassa natthi purakkhatanti tassa arahato dvinnaṃ purekkhārānaṃ abhāvā anāgate addhani purakkhatampi natthi, taṃ brūmi upasantoti evamettha yojanā veditabbā.
"For him there is no anticipation" means for that Arahant, due to the absence of two anticipations, there is no anticipation even in the future time; thus, the connection here should be understood as "Him I call peaceful."
Tassa natthi purakkhataṃ (không có sự đặt nặng tương lai đối với người ấy) nghĩa là đối với vị A-la-hán ấy không có sự đặt nặng tương lai do không có hai sự đặt nặng tương lai; nên hiểu rằng sự kết nối ở đây là “Ta nói người ấy là an tịnh”.
Esa nayo sabbattha.
This method applies everywhere.
Nguyên tắc này áp dụng cho tất cả.
Ito paraṃ pana yojanaṃ adassetvā anuttānapadavaṇṇanaṃyeva karissāma.
From now on, we will only explain the obscure terms without showing the connection.
Từ đây trở đi, chúng ta sẽ chỉ giải thích các từ không rõ nghĩa mà không trình bày sự kết nối.
857. Asantāsīti tena tena alābhakena asantasanto.
857. "Fearless" means not trembling due to this or that loss.
857. Asantāsī (không kinh hãi) nghĩa là không kinh hãi bởi sự mất mát này hay mất mát kia.
Avikatthīti sīlādīhi avikatthanasīlo.
"Not boastful" means not having the habit of boasting about virtue, etc.
Avikatthī (không khoe khoang) nghĩa là có giới hạnh không khoe khoang về giới hạnh, v.v.
Akukkucoti hatthakukkucādivirahito.
"Without remorse" means free from remorse such as hand-washing remorse.
Akukkuco (không hối hận) nghĩa là không có sự hối hận về tay, v.v.
Mantabhāṇīti mantāya pariggahetvā vācaṃ bhāsitā.
"Speaking wisely" means one who speaks after having deliberated with wisdom.
Mantabhāṇī (người nói lời khôn ngoan) nghĩa là người nói lời đã được nắm giữ bằng trí tuệ.
Anuddhatoti uddhaccavirahito.
"Not arrogant" means free from agitation.
Anuddhato (không phóng dật) nghĩa là không có sự phóng dật.
Sa ve vācāyatoti so vācāya yato saṃyato catudosavirahitaṃ vācaṃ bhāsitā hoti.
Sa ve vācāyato means that he, restrained in speech, speaks words free from the four faults.
Sa ve vācāyato (người ấy thực sự là người tự chế lời nói) nghĩa là người ấy tự chế lời nói, nói lời không có bốn lỗi lầm.
859. Patilīnoti rāgādīnaṃ pahīnattā tato apagato.
859. Patilīno means one who has withdrawn from greed and so on, due to their abandonment.
859. Patilīno (rút lui) nghĩa là đã rời bỏ tham ái, v.v., do chúng đã được đoạn trừ.
Akuhakoti avimhāpako tīhi kuhanavatthūhi.
Akuhako means one who does not deceive with the three kinds of deceitful practices.
Akuhako (không lừa dối) nghĩa là không làm cho người khác ngạc nhiên bằng ba hành vi lừa dối.
Apihālūti apihanasīlo, patthanātaṇhāya rahitoti vuttaṃ hoti.
Apihālū means one who does not yearn; it is said that he is free from the craving of longing.
Apihālū (không mong cầu) nghĩa là không có thói quen mong cầu, tức là không có ái mong cầu.
Amaccharīti pañcamaccheravirahito.
Amaccharī means one who is free from the five kinds of stinginess.
Amaccharī (không keo kiệt) nghĩa là không có năm sự keo kiệt.
Appagabbhoti kāyapāgabbhiyādivirahito.
Appagabbho means one who is free from bodily impudence and so on.
Appagabbho (không kiêu ngạo) nghĩa là không có sự kiêu ngạo về thân, v.v.
Ajegucchoti sampannasīlāditāya ajegucchanīyo asecanako manāpo.
Ajeguccho means one who is not repulsive, but rather delightful, due to being endowed with perfect virtue and so on.
Ajeguccho (không đáng ghê tởm) nghĩa là không đáng ghê tởm do có giới hạnh hoàn hảo, v.v., không bị vấy bẩn, dễ chịu.
Pesuṇeyye ca no yutoti dvīhi ākārehi upasaṃharitabbe pisuṇakamme ayutto.
Pesuṇeyye ca no yuto means one who is not involved in slander, which is to be brought about in two ways.
Pesuṇeyye ca no yuto (không dính mắc vào lời nói chia rẽ) nghĩa là không dính mắc vào hành vi nói lời chia rẽ, điều có thể được liên kết theo hai cách.
860. Sātiyesu anassāvīti sātavatthūsu kāmaguṇesu taṇhāsanthavavirahito.
860. Sātiyesu anassāvī means one who is free from the intimacy of craving for pleasant things, for sense objects.
860. Sātiyesu anassāvī (không bị cuốn theo những điều dễ chịu) nghĩa là không có sự kết nối của ái đối với các đối tượng dễ chịu, các dục lạc.
Saṇhoti saṇhehi kāyakammādīhi samannāgato.
Saṇho means one who is gentle, endowed with gentle bodily actions and so on.
Saṇho (nhẹ nhàng) nghĩa là có những hành động thân thể nhẹ nhàng, v.v.
Paṭibhānavāti pariyattiparipucchādhigamapaṭibhānehi samannāgato.
Paṭibhānavā means one who is endowed with readiness of speech concerning learning, inquiry, and realization.
Paṭibhānavā (có trí tuệ ứng đối) nghĩa là có trí tuệ ứng đối từ sự học hỏi, vấn đáp và chứng đắc.
Na saddhoti sāmaṃ adhigatadhammaṃ na kassaci saddahati.
Na saddho means he does not believe anyone concerning the Dhamma he has realized himself.
Na saddho (không tin tưởng) nghĩa là không tin tưởng bất kỳ ai về giáo pháp mà mình đã tự chứng đắc.
Na virajjatīti khayā rāgassa virattattā idāni na virajjati.
Na virajjatī means he is not now impassioned, having become dispassionate due to the destruction of craving.
Na virajjati (không còn dính mắc) có nghĩa là do sự diệt tận của tham ái (rāga), do đã đoạn trừ tham ái nên giờ đây không còn dính mắc.
865. Idāni tameva upasantaṃ pasaṃsanto āha ‘‘na tassa puttā’’ti evamādi.
865. Now, praising that same calmed person, he said, "Na tassa puttā" and so on.
865. Giờ đây, để tán thán người đã an tịnh đó, Đức Phật nói: "Na tassa puttā" (người ấy không có con), v.v.
Tattha puttā atrajādayo cattāro.
Here, "sons" refers to the four kinds of sons, such as those born of oneself.
Ở đây, "con" (puttā) là bốn loại con cái như con ruột (attajā), v.v.
Ettha ca puttapariggahādayo puttādināmena vuttāti veditabbā.
And here, it should be understood that the adoption of sons and so on are spoken of by the name "sons" and so on.
Và ở đây, cần phải hiểu rằng sự chấp thủ con cái, v.v., được gọi bằng tên con cái, v.v.
Te hissa na vijjanti, tesaṃ vā abhāvena puttādayo na vijjantīti.
Indeed, they do not exist for him, or due to their absence, sons and so on do not exist.
Vì những điều đó không hiện hữu đối với người ấy, hoặc do không có những điều đó mà con cái, v.v., không hiện hữu.
866. Yena naṃ vajjuṃ puthujjanā, atho samaṇabrāhmaṇāti yena taṃ rāgādinā vajjena puthujjanā sabbepi devamanussā ito bahiddhā samaṇabrāhmaṇā ca ratto vā duṭṭho vāti, vadeyyuṃ.
866. Yena naṃ vajjuṃ puthujjanā, atho samaṇabrāhmaṇā means that by which fault, ordinary people, all devas and humans, and recluses and brahmins outside this teaching, would say of him, "He is impassioned" or "He is malicious."
866. Yena naṃ vajjuṃ puthujjanā, atho samaṇabrāhmaṇā (mà nhờ đó những phàm phu, và cả các sa-môn, bà-la-môn, có thể chê trách người ấy) có nghĩa là nhờ khuyết điểm như tham ái, v.v., mà tất cả phàm phu, cả chư thiên và loài người, và các sa-môn, bà-la-môn bên ngoài giáo pháp này, có thể nói người ấy là "tham lam" hay "độc ác".
Taṃ tassa apurakkhatanti taṃ rāgādivajjaṃ tassa arahato apurakkhataṃ tasmā vādesu nejatīti taṃ kāraṇā nindāvacanesu na kampati.
Taṃ tassa apurakkhata means that fault of passion and so on is not foremost for that Arahant; tasmā vādesu nejatī means for that reason, he does not tremble at words of blame.
Taṃ tassa apurakkhataṃ (điều đó không hiện hữu trước mặt người ấy) có nghĩa là khuyết điểm như tham ái, v.v., không hiện hữu trước mặt vị A-la-hán đó, tasmā vādesu nejatī (vì thế người ấy không nao núng trước những lời chê trách) có nghĩa là vì lý do đó, người ấy không nao núng trước những lời chỉ trích.
868. Sakanti mayhanti pariggahitaṃ.
868. Saka means that which is appropriated as "mine."
868. Sakaṃ (của mình) có nghĩa là cái đã được chấp thủ là "của tôi".
Asatā ca na socatīti avijjamānādinā asatā ca na socati.
Asatā ca na socatī means he does not grieve over what is non-existent, or over what is impermanent and so on.
Asatā ca na socatī (và không sầu muộn vì cái không hiện hữu) có nghĩa là không sầu muộn vì cái không hiện hữu, v.v., hoặc vì cái vô thường.
Dhammesu ca na gacchatīti sabbesu dhammesu chandādivasena na gacchati.
Dhammesu ca na gacchatī means he does not follow all phenomena out of desire and so on.
Dhammesu ca na gacchatī (và không đi theo các pháp) có nghĩa là không đi theo tất cả các pháp do ý muốn (chanda), v.v.
Sa ve santoti vuccatīti so evarūpo naruttamo ‘‘santo’’ti vuccatīti arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhāpesi.
Sa ve santoti vuccatī means such a supreme person is called "calmed"; thus, he concluded the discourse with the pinnacle of Arahantship.
Sa ve santo ti vuccati (người ấy thật sự được gọi là bậc an tịnh) có nghĩa là bậc tối thượng nhân như vậy được gọi là "bậc an tịnh". Như vậy, Đức Phật đã kết thúc bài thuyết pháp với đỉnh điểm là A-la-hán.
Desanāpariyosāne koṭisatasahassadevatānaṃ arahattappatti ahosi, sotāpannādīnaṃ gaṇanā natthīti.
At the conclusion of the discourse, a hundred thousand crores of devas attained Arahantship, and the number of stream-enterers and so on was immeasurable.
Khi bài thuyết pháp kết thúc, hàng trăm ngàn chư thiên đã chứng đắc A-la-hán quả, và vô số chúng sinh khác đã chứng đắc Sơ quả (Sotāpanna), v.v.
Anuttānapadavaṇṇanā panetāsaṃ evaṃ veditabbā – kutopahūtā kalahā vivādāti kalaho ca tassa pubbabhāgo vivādo cāti ime kuto jātā.
The explanation of the obscure terms in these stanzas should be understood as follows: " From where do quarrels and disputes arise?" means from what do these, quarrels (physical and verbal contention) and disputes (verbal contention, the prior stage of quarrels), originate?
Tuy nhiên, chú giải về các từ khó hiểu của những bài kệ này cần được hiểu như sau: Kutopahūtā kalahā vivādā (Từ đâu mà tranh cãi và xung đột phát sinh) có nghĩa là những tranh cãi (kalaha) và xung đột (vivāda) – tức là tranh cãi bằng thân và khẩu, và xung đột bằng khẩu là phần trước của tranh cãi bằng thân và khẩu – những điều này phát sinh từ đâu?
Paridevasokā sahamaccharā cāti paridevasokā ca maccharā ca kutopahūtā.
" Lamentations and sorrows, together with avarice" means from what do lamentations, sorrows, and avarice arise?
Paridevasokā sahamaccharā cā (than khóc, sầu muộn, và cả sự keo kiệt) có nghĩa là than khóc, sầu muộn, và cả sự keo kiệt phát sinh từ đâu?
Mānātimānā sahapesuṇā cāti mānā ca atimānā ca pesuṇā ca kutopahūtā.
" Conceit and excessive conceit, together with slander" means from what do conceit, excessive conceit, and slander arise?
Mānātimānā sahapesuṇā cā (kiêu mạn, ngã mạn, và cả sự nói xấu) có nghĩa là kiêu mạn, ngã mạn, và cả sự nói xấu phát sinh từ đâu?
Teti te sabbepi aṭṭha kilesadhammā.
" Those" refers to all eight of these defilements.
Te (những điều đó) có nghĩa là tất cả tám pháp phiền não đó.
Tadiṅgha brūhīti taṃ mayā pucchitamatthaṃ brūhi yācāmi taṃ ahanti.
" Pray tell that" means "Please tell me that matter which I have asked of you; I implore you."
Tadiṅgha brūhī (xin hãy nói điều đó) có nghĩa là "xin hãy nói điều mà tôi đã hỏi; tôi thỉnh cầu ngài".
Yācanattho hi iṅghāti nipāto.
Indeed, the particle iṅgha has the meaning of entreaty.
Vì từ iṅghā là một từ bất biến có nghĩa là "thỉnh cầu".
870. Piyappahūtāti piyavatthuto jātā.
870. " Arising from affection" means born from beloved objects.
870. Piyappahūtā (phát sinh từ cái khả ái) có nghĩa là phát sinh từ những sự vật khả ái.
Yutti panettha niddese (mahāni. 98) vuttā eva.
The justification for this is stated in the Niddesa.
Sự hợp lý ở đây đã được nói đến trong Mahāniddesa.
Maccherayuttā kalahā vivādāti iminā kalahavivādādīnaṃ na kevalaṃ piyavatthumeva, macchariyampi paccayaṃ dasseti.
By this phrase, " Quarrels and disputes are associated with avarice," it shows that not only beloved objects but also stinginess is a cause for quarrels, disputes, and so forth.
Với câu Maccherayuttā kalahā vivādā (tranh cãi và xung đột đi kèm với sự keo kiệt), Đức Phật chỉ ra rằng không chỉ những sự vật khả ái mà cả sự keo kiệt cũng là nguyên nhân của tranh cãi, xung đột, v.v.
Kalahavivādasīsena cettha sabbepi te dhammā vuttāti veditabbā.
It should be understood that all those phenomena are mentioned here under the heading of quarrels and disputes.
Và ở đây, cần phải hiểu rằng tất cả các pháp đó đều được nói đến dưới tiêu đề tranh cãi và xung đột.
Yathā ca etesaṃ macchariyaṃ, tathā pesuṇānañca vivādaṃ.
Just as stinginess is the cause for these, so too is dispute for slander.
Và cũng như sự keo kiệt là nguyên nhân của những điều này, thì sự xung đột cũng là nguyên nhân của sự nói xấu.
Tenāha – ‘‘ vivādajātesu ca pesuṇānī’’ti.
Therefore, it is said, " and slanders arise from disputes."
Vì thế, Đức Phật nói: "vivādajātesu ca pesuṇānī" (và sự nói xấu phát sinh từ những xung đột).
871. Piyāsu lokasmiṃ kutonidānā ye cāpi lobhā vicaranti loketi ‘‘piyā pahūtā kalahā’’ti ye ettha vuttā.
871. " From where in the world do dear things originate, and also the cravings that wander in the world?" means, "From what do these dear things, which are said here to be 'arising from affection,' originate in the world?
871. Piyāsu lokasmiṃ kutonidānā ye cāpi lobhā vicaranti loke (Những điều khả ái trong thế gian từ đâu mà phát sinh, và những tham ái nào lưu hành trong thế gian) có nghĩa là: "Những điều khả ái đã được nói đến ở đây là 'tranh cãi phát sinh từ những điều khả ái'.
Te piyā lokasmiṃ kutonidānā, na kevalañca piyā, ye cāpi khattiyādayo lobhā vicaranti lobhahetukā lobhenābhibhūtā vicaranti, tesaṃ so lobho ca kutonidānoti dve atthe ekāya pucchāya pucchati.
And not only dear things, but also the greed of those such as khattiyas who wander, being motivated by greed, overwhelmed by greed—from what does that greed originate?" Thus, it asks two meanings with one question.
Những điều khả ái đó trong thế gian từ đâu mà phát sinh? Không chỉ những điều khả ái, mà cả những tham ái nào của các bậc vương giả (khattiya), v.v., lưu hành trong thế gian, do tham ái làm nguyên nhân, bị tham ái chế ngự mà lưu hành, thì tham ái đó của họ từ đâu mà phát sinh?" Đức Phật hỏi hai ý nghĩa này bằng một câu hỏi.
Āsā ca niṭṭhā cāti āsā ca tassā āsāya samiddhi ca.
" Hopes and their fulfillment" means hope and the fulfillment of that hope.
Āsā ca niṭṭhā cā (và những ước muốn và sự thành tựu) có nghĩa là sự thành tựu của ước muốn đó.
Ye samparāyāya narassa hontīti ye narassa samparāyāya honti, parāyanā hontīti vuttaṃ hoti.
" Which are for a person's future existence" means that which is for a person's future existence, or, it is said, which are their refuge.
Ye samparāyāya narassa hontī (những điều nào trở thành nơi nương tựa cho con người ở đời sau) có nghĩa là những điều nào trở thành nơi nương tựa cho con người ở đời sau.
Ekā evāyampi pucchā.
This, too, is a single question.
Câu hỏi này cũng chỉ là một.
872. Chandānidānānīti kāmacchandādichandanidānāni.
872. " Originate from desire" means originating from desires such as sensual desire.
872. Chandānidānānī (có nguồn gốc từ dục) có nghĩa là có nguồn gốc từ dục (chanda) như dục ái (kāmacchanda), v.v.
Ye cāpi lobhā vicarantīti ye cāpi khattiyādayo lobhā vicaranti tesaṃ lobhopi chandanidānoti dvepi atthe ekato vissajjeti.
" And also the cravings that wander" means that the greed of those such as khattiyas who wander, desiring, also originates from desire. Thus, it answers both meanings together.
Ye cāpi lobhā vicarantī (và những tham ái nào lưu hành) có nghĩa là tham ái của các bậc vương giả (khattiya), v.v., lưu hành cũng có nguồn gốc từ dục. Đức Phật trả lời cả hai ý nghĩa cùng một lúc.
Itonidānāti chandanidānā evāti vuttaṃ hoti.
" Originating from this" means that they originate from desire itself.
Itonidānā (có nguồn gốc từ đây) có nghĩa là chỉ có nguồn gốc từ dục.
‘‘Kutonidānā kutonidānā’’ti (su. ni. 273) etesu ca saddasiddhi sūcilomasutte vuttanayeneva veditabbā.
Regarding the word-formation in " From where do they originate, from where do they originate?", it should be understood in the same way as stated in the Sūciloma Sutta.
Và trong các từ "Kutonidānā kutonidānā" (Từ đâu mà phát sinh, từ đâu mà phát sinh), sự hình thành từ ngữ cần được hiểu theo cách đã nói trong kinh Sūciloma.
874. Tamūpanissāya pahoti chandoti taṃ sukhadukkhavedanaṃ.
874. " Desire arises dependent on that" refers to that feeling of pleasure and pain.
874. Tamūpanissāya pahoti chando (nương tựa vào điều đó mà dục phát sinh) có nghĩa là nương tựa vào cảm thọ lạc và khổ đó, vào cái khả ái và bất khả ái được gọi là đối tượng của cả hai, mà dục (chanda) phát sinh theo sự mong cầu kết hợp hoặc chia lìa.
Tadubhayavatthusaṅkhātaṃ sātāsātaṃ upanissāya saṃyogaviyogapatthanāvasena chando pahoti.
Desire arises, dependent on that pleasant and unpleasant state, which is comprised of both these objects, in the manner of wishing for union or separation.
Với điều này, câu hỏi "dục trong thế gian từ đâu mà phát sinh?" đã được giải đáp.
Ettāvatā ‘‘chando nu lokasmiṃ kutonidāno’’ti ayaṃ pañho vissajjito hoti.
Thus far, the question, "From where in the world does desire originate?" has been answered.
Rūpesu disvā vibhavaṃ bhavañcā (đã thấy sự hoại diệt và sự hiện hữu trong các sắc)
Rūpesu disvā vibhavaṃ bhavañcāti rūpesu vayañca uppādañca disvā.
" Having seen arising and passing away in forms" means having seen the passing away and arising in forms.
Vinicchayaṃ kubbati jantu loke (chúng sinh trong thế gian thực hiện sự phân định) có nghĩa là chúng sinh này trong thế gian, chẳng hạn như trong các cõi đọa xứ, để đạt được tài sản, thực hiện sự phân định do tham ái, và sự phân định do tà kiến theo cách "tự ngã của tôi đã sinh" v.v.
Vinicchayaṃ kubbati jantu loketi apāyādike loke ayaṃ jantu bhogādhigamanatthaṃ taṇhāvinicchayaṃ ‘‘attā me uppanno’’tiādinā nayena diṭṭhivinicchayañca kurute.
" A being in the world makes a determination" means this being in the world makes a determination of craving to acquire possessions, and a determination of view, such as "my self has arisen," in realms like the lower realms.
Sự hợp lý ở đây đã được nói đến trong Mahāniddesa.
Yutti panettha niddese (mahāni. 102) vuttā eva.
The justification for this is stated in the Niddesa.
Với điều này, câu hỏi "và những sự phân định từ đâu mà phát sinh?" đã được giải đáp.
Ettāvatā ‘‘vinicchayā cāpi kutopahūtā’’ti ayaṃ pañho vissajjito hoti.
Thus far, the question, "And from where do determinations arise?" has been answered.
.
875. Etepi dhammā dvayameva santeti etepi kodhādayo dhammā sātāsātadvaye sante eva pahonti uppajjanti.
875. " These phenomena also exist only when there are two" means these phenomena, such as anger, arise only when there are both pleasant and unpleasant states.
875. Etepi dhammā dvayameva sante (những pháp này cũng chỉ hiện hữu khi có hai điều) có nghĩa là những pháp như sân hận (kodha), v.v., này chỉ phát sinh khi có hai điều là khả ái (sāta) và bất khả ái (asāta).
Uppatti ca nesaṃ niddese (mahāni. 103) vuttāyeva.
Their origin is also stated in the Niddesa.
Sự phát sinh của chúng cũng đã được nói đến trong Mahāniddesa.
Ettāvatā tatiyapañhopi vissajjito hoti.
Thus far, the third question has also been answered.
Với điều này, câu hỏi thứ ba cũng đã được giải đáp.
Idāni yo evaṃ vissajjitesu etesu pañhesu kathaṃkathī bhaveyya, tassa kathaṃkathāpahānūpāyaṃ dassento āha – ‘‘kathaṃkathī ñāṇapathāya sikkhe’’ti, ñāṇadassanañāṇādhigamanatthaṃ tisso sikkhā sikkheyyāti vuttaṃ hoti.
Now, intending to show the means for abandoning doubt to anyone who might be doubtful regarding these questions thus answered, he said: “The doubtful one should train for the path of knowledge.” It means that one should train in the three trainings for the attainment of the knowledge of vision and insight.
Giờ đây, để chỉ ra phương pháp loại bỏ sự hoài nghi cho những ai có thể hoài nghi về những câu hỏi đã được giải đáp này, Đức Phật nói: "kathaṃkathī ñāṇapathāya sikkhe" (người hoài nghi nên học để đạt được trí tuệ). Điều này có nghĩa là người ấy nên thực hành ba học pháp (sikkhā) để đạt được trí tuệ thấy biết (ñāṇadassanañāṇa).
Kiṃ kāraṇaṃ?
What is the reason?
Vì lý do gì?
Ñatvā pavuttā samaṇena dhammā.
The Dhamma was declared by the recluse, having known it.
Ñatvā pavuttā samaṇena dhammā (các pháp đã được Sa-môn thuyết giảng sau khi đã biết).
Buddhasamaṇena hi ñatvāva dhammā vuttā, natthi tassa dhammesu aññāṇaṃ.
Indeed, the Dhamma was declared by the Buddha-recluse having known it; there is no ignorance in him regarding the Dhamma.
Vì Đức Phật Sa-môn đã thuyết giảng các pháp sau khi đã biết, không có sự không biết của Ngài về các pháp.
Attano pana ñāṇābhāvena te ajānanto na jāneyya, na desanā dosena, tasmā kathaṃkathī ñāṇapathāya sikkhe, ñatvā pavuttā samaṇena dhammāti.
But a person, not knowing them due to their own lack of knowledge, would not know them; it is not due to a fault in the teaching. Therefore, the doubtful one should train for the path of knowledge, for the Dhamma was declared by the recluse, having known it.
Tuy nhiên, một người không biết các pháp đó do sự thiếu trí tuệ của chính mình, chứ không phải do lỗi của bài thuyết pháp. Vì thế, người hoài nghi nên học để đạt được trí tuệ, vì các pháp đã được Sa-môn thuyết giảng sau khi đã biết.
876-7. Sātaṃ asātañca kutonidānāti ettha sātaṃ asātanti sukhadukkhavedanā eva adhippetā.
Here, in “From what source are pleasant and unpleasant things?”, pleasant and unpleasant things refer only to pleasant and painful feelings.
Trong* Sātaṃ asātañca kutonidānā (Niềm vui và nỗi khổ từ đâu mà ra?), sātaṃ asātaṃ (vui và khổ) chỉ có nghĩa là thọ lạc và thọ khổ.
Na bhavanti heteti na bhavanti ete.
“These do not exist” means “these do not exist.”
Na bhavanti hete có nghĩa là: những điều này không tồn tại.
Vibhavaṃ bhavañcāpi yametamatthaṃ etaṃ me pabrūhi yatonidānanti sātāsātānaṃ vibhavaṃ bhavañca etampi yaṃ atthaṃ.
“Tell me this, from what source is this matter of annihilation and existence?” refers to this matter of the annihilation and existence of pleasant and unpleasant things.
Sự diệt vong và sự hiện hữu, ý nghĩa đó, xin hãy nói cho tôi biết nguyên nhân từ đâu—đó là ý nghĩa về sự diệt vong và sự hiện hữu của những điều dễ chịu và khó chịu.
Liṅgabyattayo ettha kato.
A gender alteration has been made here.
Ở đây, sự thay đổi giống đã được thực hiện.
Idaṃ pana vuttaṃ hoti – sātāsātānaṃ vibhavo bhavo cāti yo esa attho, evaṃ me pabrūhi yatonidānanti.
But this is what is said: “This meaning, which is the annihilation and existence of pleasant and unpleasant things, tell me this, from what source is it?”
Tuy nhiên, điều này có nghĩa là: cái ý nghĩa về sự diệt vong và sự hiện hữu của những điều dễ chịu và khó chịu, xin hãy nói cho tôi biết nguyên nhân từ đâu.
Ettha ca sātāsātānaṃ vibhavabhavavatthukā vibhavabhavadiṭṭhiyo eva vibhavabhavāti atthato veditabbā.
And here, the views of existence and annihilation, which have the annihilation and existence of pleasant and unpleasant things as their basis, are to be understood as annihilation and existence in meaning.
Ở đây, các tà kiến về sự hiện hữu và sự diệt vong, có đối tượng là sự diệt vong và sự hiện hữu của những điều dễ chịu và khó chịu, chính là sự diệt vong và sự hiện hữu theo nghĩa (chân đế) cần được hiểu.
Tathā hi imassa pañhassa vissajjanapakkhe ‘‘bhavadiṭṭhipi phassanidānā, vibhavadiṭṭhipi phassanidānā’’ti niddese (mahāni. 105) vuttaṃ.
Thus, in the explanation section of this question, it is said: “The view of existence arises from contact, and the view of annihilation arises from contact.”
Thật vậy, trong phần giải đáp cho câu hỏi này, đã được nói trong bộ Mahāniddesa: “Tà kiến về sự hiện hữu cũng có nguyên nhân từ xúc, tà kiến về sự diệt vong cũng có nguyên nhân từ xúc.”
Itonidānanti phassanidānaṃ.
“From this source” means from contact as the source.
Nguyên nhân từ đây—có nghĩa là nguyên nhân từ xúc (phassa).
881. Na saññasaññīti yathā sametassa vibhoti rūpaṃ, so pakatisaññāya saññīpi na hoti.
“Neither perceiving perception” means, as form vanishes for one who is thus composed, that person is not one who perceives with ordinary perception.
881. Không phải người có tưởng là tưởng—nghĩa là người mà sắc diệt tận như thế, vị ấy không phải là người có tưởng theo tưởng thông thường.
Na visaññasaññīti visaññāyapi virūpāya saññāya saññī na hoti ummattako vā khittacitto vā.
“Nor perceiving non-perception” means, nor is one who perceives with a distorted perception, like a mad person or one with a distracted mind.
Không phải người có tưởng là phi tưởng—nghĩa là vị ấy không phải là người có tưởng với tưởng phi thường, như người điên hay người loạn trí.
Nopi asaññīti saññāvirahitopi na hoti nirodhasamāpanno vā asaññasatto vā.
“Nor non-perceiving” means, nor is one without perception, like one who has attained the cessation of perception and feeling or an asaññasatta.
Cũng không phải người vô tưởng—nghĩa là vị ấy cũng không phải là người không có tưởng, như người nhập Diệt Thọ Tưởng Định hoặc chư thiên Vô Tưởng.
Na vibhūtasaññīti ‘‘sabbaso rūpasaññāna’’ntiādinā (dha sa. 265; vibha. 602) nayena samatikkantasaññīpi na hoti arūpajjhānalābhī.
“Nor perceiving vanished perception” means, nor is one whose perception has been transcended, like one who has attained the immaterial absorptions, in the manner of “all perceptions of form…” and so on.
Không phải người vượt tưởng—nghĩa là vị ấy không phải là người đã vượt qua tưởng theo cách “hoàn toàn vượt qua sắc tưởng” v.v. (người chứng đắc thiền vô sắc).
Evaṃ sametassa vibhoti rūpanti etasmiṃ saññasaññitādibhāve aṭṭhatvā yadetaṃ vuttaṃ ‘‘so evaṃ samāhite citte…pe… ākāsānañcāyatanasamāpattipaṭilābhatthāya cittaṃ abhinīharatī’’ti.
“Thus, for one who is thus composed, form vanishes”: not standing in this state of perceiving perception and so on, that which was said, “When his mind is thus concentrated… he directs his mind to the attainment of the attainment of the sphere of infinite space.”
Người đã đạt được như thế thì sắc diệt tận—nghĩa là không trụ vào trạng thái có tưởng là tưởng v.v. này, điều đã được nói là “Khi tâm vị ấy đã định như thế… v.v. … vị ấy hướng tâm đến sự chứng đắc Không Vô Biên Xứ Định.”
Evaṃ sametassa arūpamaggasamaṅgino vibhoti rūpaṃ.
For one who is thus composed, endowed with the immaterial path, form vanishes.
Người đã đạt được như thế, người thành tựu Vô Sắc Đạo, thì sắc diệt tận.
Saññānidānā hi papañcasaṅkhāti evaṃ paṭipannassāpi yā saññā, tannidānā taṇhādiṭṭhipapañcā appahīnā eva hontīti dasseti.
“For the proliferations of concepts arise from perception” shows that even for one who practices thus, the perceptions that exist are still the root cause of the proliferations of craving and views, which are not yet abandoned.
Vì các pháp hý luận có nguyên nhân từ tưởng—nghĩa là chỉ ra rằng ngay cả đối với người đã thực hành như thế, những tưởng mà vị ấy có vẫn là nguyên nhân của các pháp hý luận như tham ái và tà kiến, chúng vẫn chưa được đoạn trừ.
882-3. Ettāvataggaṃ nu vadanti, heke yakkhassa suddhiṃ idha paṇḍitāse.
“Do some wise ones here declare this to be the highest purity of a being? Or do they declare something else beyond this?”
882-3. Chừng đó là tột cùng, một số hiền giả ở đây nói về sự thanh tịnh của chúng sinh.
Udāhu aññampi vadanti ettoti ettāvatā nu idha paṇḍitā samaṇabrāhmaṇā aggaṃ suddhiṃ sattassa vadanti, udāhu aññampi etto arūpasamāpattito adhikaṃ vadantīti pucchati.
He asks: “Do the wise recluses and brahmins here declare the highest purity of a being to be merely this extent (of these attainments)? Or do they declare something else, something superior to this immaterial attainment?”
Hay họ nói điều gì khác hơn thế?—nghĩa là hỏi rằng: “Có phải ở đây, các sa-môn, bà-la-môn hiền giả nói rằng sự thanh tịnh tối thượng của chúng sinh chỉ là chừng đó, hay họ nói về điều gì khác cao hơn sự chứng đắc vô sắc này?”
Ettāvataggampi vadanti heketi eke sassatavādā samaṇabrāhmaṇā paṇḍitamānino ettāvatāpi aggaṃ suddhiṃ vadanti.
“Some indeed declare this to be the highest” means, some recluses and brahmins, eternalists who consider themselves wise, declare the highest purity to be even this much.
Một số người nói rằng đây là điều tối thượng (Ettāvataggampi vadanti heketi) có nghĩa là một số sa-môn, bà-la-môn theo thuyết thường kiến, tự cho mình là bậc trí, nói rằng sự thanh tịnh tối thượng là ở mức độ này.
Tesaṃ paneke samayaṃ vadantīti tesaṃyeva eke ucchedavādā samayaṃ ucchedaṃ vadanti.
“But some of them declare annihilation” means, some of those very recluses and brahmins, annihilationists, declare annihilation.
Và một số người trong số họ nói về một học thuyết (Tesaṃ paneke samayaṃ vadantīti) có nghĩa là một số người theo thuyết đoạn kiến trong số họ nói về học thuyết đoạn diệt.
Anupādisese kusalā vadānāti anupādisese kusalavādā samānā.
“Those skilled in the unconditioned” means, those who are skilled in the unconditioned Nibbāna.
Được gọi là thiện xảo trong Anupādisesa (Anupādisese kusalā vadānā) có nghĩa là những người được gọi là thiện xảo trong Anupādisesa (Niết bàn vô dư y).
884. Ete ca ñatvā upanissitāti ete ca diṭṭhigatike sassatucchedadiṭṭhiyo nissitāti ñatvā.
“Having known these, dependent on them” means, having known that these persons with wrong views are dependent on the eternalist and annihilationist views.
884. Biết rằng những người này nương tựa (Ete ca ñatvā upanissitāti) có nghĩa là biết rằng những người theo tà kiến này nương tựa vào các tà kiến thường kiến và đoạn kiến.
Ñatvā munī nissaye so vimaṃsīti nissaye ca ñatvā so vīmaṃsī paṇḍito buddhamuni.
“Having known the dependencies, the discerning sage” means, having known the wrong views, that discerning wise Buddha-sage.
Bậc hiền giả biết và suy xét sự nương tựa đó (Ñatvā munī nissaye so vimaṃsīti) có nghĩa là bậc hiền giả, vị Phật-hiền giả đó, biết về sự nương tựa và suy xét.
Ñatvā vimuttoti dukkhāniccādito dhamme ñatvā vimutto.
Ñatvā vimutto means, having known the dhammas such as suffering and impermanence, one is liberated.
Đã giải thoát sau khi biết (Ñatvā vimuttoti) có nghĩa là đã giải thoát sau khi biết các pháp như khổ, vô thường, v.v.
Bhavābhavāya na sametīti punappunaṃ upapattiyā na samāgacchatīti arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhāpesi.
Bhavābhavāya na sametī means, "does not arrive at rebirth again and again," thus he concluded the discourse with the peak of Arahantship.
Không đi đến sự tái sinh (Bhavābhavāya na sametīti) có nghĩa là không đi đến sự tái sinh lặp đi lặp lại; và Ngài đã kết thúc bài giảng bằng cách đưa đến đỉnh cao là quả vị A-la-hán.
Desanāpariyosāne purābhedasutte vuttasadisoyevābhisamayo ahosīti.
At the conclusion of the discourse, there was an attainment of Dhamma similar to what was stated in the Purābhedasutta.
Khi bài giảng kết thúc, sự chứng ngộ đã xảy ra tương tự như được nói trong kinh Purābheda.
Tattha ādito dvepi gāthā pucchāgāthāyeva.
Therein, the first two verses are indeed question-verses.
Trong đó, hai bài kệ đầu tiên là những bài kệ hỏi.
Tāsu sakaṃsakaṃdiṭṭhiparibbasānāti attano attano diṭṭhiyā vasamānā.
Among them, sakaṃsakaṃdiṭṭhiparibbasānā means, dwelling in their own views.
Trong số đó, mỗi người bám víu vào tà kiến của mình (sakaṃsakaṃdiṭṭhiparibbasānāti) có nghĩa là sống theo tà kiến của riêng mình.
Viggayha nānā kusalā vadantīti diṭṭhibalaggāhaṃ gahetvā, tattha ‘‘kusalāmhā’’ti paṭijānamānā puthu puthu vadanti ekaṃ na vadanti.
Viggayha nānā kusalā vadantī means, having taken a strong hold of their views, they declare "we are skilled" in those views, and speak separately, not in unison.
Tranh cãi và nói rằng mình thiện xảo (Viggayha nānā kusalā vadantīti) có nghĩa là nắm giữ sức mạnh của tà kiến, và tự nhận mình là "thiện xảo" trong đó, họ nói riêng rẽ chứ không nói chung một điều.
Yo evaṃ jānāti sa vedi dhammaṃ idaṃ paṭikosamakevalī soti tañca diṭṭhiṃ sandhāya yo evaṃ jānāti, so dhammaṃ vedi.
Yo evaṃ jānāti sa vedi dhammaṃ idaṃ paṭikosamakevalī so means, with reference to that view, whoever knows thus, he knows the Dhamma.
Ai biết như vậy thì người đó biết Pháp, còn người bác bỏ điều này thì không toàn vẹn (Yo evaṃ jānāti sa vedi dhammaṃ idaṃ paṭikosamakevalī so) có nghĩa là người nào biết như vậy về tà kiến đó, thì người đó biết Pháp.
Idaṃ pana paṭikkosanto hīno hotīti vadanti.
They say that one who rejects this is inferior.
Còn người nào bác bỏ điều này thì bị coi là thấp kém.
Bāloti hīno.
Bālo means inferior.
Kẻ ngu (Bāloti) có nghĩa là thấp kém.
Akkusaloti avidvā.
Akkusalo means ignorant.
Không thiện xảo (Akkusalo) có nghĩa là không hiểu biết.
887-8. Idāni tisso vissajjanagāthā honti.
887-8. Now there are three answer-verses.
887-8. Bây giờ có ba bài kệ trả lời.
Tā purimaḍḍhena vuttamatthaṃ pacchimaḍḍhena paṭibyūhitvā ṭhitā.
They stand by refuting the meaning stated in the first half with the latter half.
Những bài kệ đó được thiết lập bằng cách bác bỏ ý nghĩa đã được nói ở nửa đầu bằng nửa sau.
Tena byūhena uttarasuttato ca appakattā idaṃ suttaṃ ‘‘cūḷabyūha’’nti nāmaṃ labhati.
Due to that refutation and being smaller than the subsequent sutta, this sutta receives the name "Cūḷabyūha".
Vì sự sắp xếp đó và vì nó ngắn hơn kinh Byūha ở trên, kinh này được gọi là "Cūḷabyūha".
Tattha parassa ce dhammanti parassa diṭṭhiṃ.
Therein, parassa ce dhamma means, another's view.
Trong đó, nếu pháp của người khác (parassa ce dhammanti) có nghĩa là tà kiến của người khác.
Sabbeva bālāti evaṃ sante sabbeva ime bālā hontīti adhippāyo.
Sabbeva bālā means, if this is the case, all these are fools; this is the intention.
Tất cả đều là kẻ ngu (Sabbeva bālā) có nghĩa là nếu vậy thì tất cả những người này đều là kẻ ngu.
Kiṃ kāraṇaṃ?
What is the reason?
Lý do là gì?
Sabbevime diṭṭhiparibbasānāti sandiṭṭhiyā ceva na vīvadātā.
Sabbevime diṭṭhiparibbasānāti sandiṭṭhiyā ceva na vīvadātā. The reason is that all these dwell in wrong views.
Tất cả những người này đều bám víu vào tà kiến, và họ không trong sạch bởi tà kiến của mình.
Saṃsuddhapaññā kusalā mutīmāti sakāya diṭṭhiyā na vivadātā na vodātā saṃkiliṭṭhāva samānā saṃsuddhapaññā ca kusalā ca mutimanto ca te honti ce.
Saṃsuddhapaññā kusalā mutīmā means, if they are not disputing with their own views, not purified, but defiled, and yet are of purified wisdom, skilled, and mindful.
“Trí tuệ thanh tịnh, thiện xảo, có trí” – nếu những người ấy, dù vẫn còn ô nhiễm, không tranh cãi với kiến chấp của mình, không thanh tịnh, mà lại là những người có trí tuệ thanh tịnh, thiện xảo và có trí.
Atha vā ‘‘sandiṭṭhiyā ce pana vīvadātā’’ tipi pāṭho.
Alternatively, the reading is also "sandiṭṭhiyā ce pana vīvadātā".
Hoặc có một bản đọc khác là: “sandiṭṭhiyā ce pana vīvadātā” (nếu tranh cãi với kiến chấp của mình).
Tassattho – sakāya pana diṭṭhiyā vodātā saṃsuddhapaññā kusalā mutimanto honti ce.
Its meaning is: if, however, they are purified by their own view, of perfectly pure wisdom, skilled, and mindful.
Ý nghĩa của bản đọc ấy là: nếu những người ấy, với kiến chấp của mình, là những người thanh tịnh, có trí tuệ thanh tịnh, thiện xảo và có trí.
Na tesaṃ kocīti evaṃ sante tesaṃ ekopi hīnapañño na hoti.
Na tesaṃ kocī means, if this is the case, not even one of them is of inferior wisdom.
“Không một ai trong số họ” – khi đã như vậy, không một ai trong số họ là người có trí tuệ kém cỏi.
Kiṃkāraṇā?
What is the reason?
Vì lý do gì?
Diṭṭhī hi tesampi tathā samattā, yathā itaresanti.
Diṭṭhī hi tesampi tathā samattā, as is the case for others.
“Vì kiến chấp của họ cũng đã hoàn hảo như của những người khác vậy.”
894-5. Idāni evaṃ nānāsaccesu asantesu takkamattamanussarantānaṃ diṭṭhigatikānaṃ vippaṭipattiṃ dassetuṃ ‘‘diṭṭhe sute’’tiādikā gāthāyo abhāsi.
Now, to show the deviation of those with wrong views who merely reflect on speculation regarding various truths that do not exist, the verses beginning with "in what is seen, heard" were spoken.
894-5. Bây giờ, để chỉ ra sự sai lầm của những người theo tà kiến (diṭṭhigatikānaṃ) chỉ nhớ đến sự suy luận (takkamattamanussarantānaṃ) trong các chân lý khác nhau không tồn tại như vậy, Ngài đã nói các bài kệ bắt đầu bằng ‘‘diṭṭhe sute’’ (đã thấy, đã nghe).
Tattha diṭṭheti diṭṭhaṃ, diṭṭhasuddhinti adhippāyo.
Therein, diṭṭhe means "seen," the intention being "purity through what is seen."
Trong đó, diṭṭhe (đã thấy) có nghĩa là cái đã thấy, ý muốn nói sự thanh tịnh do thấy.
Esa nayo sutādīsu.
The same method applies to what is heard and so on.
Tương tự đối với các điều đã nghe (sutādīsu), v.v.
Ete ca nissāya vimānadassīti ete diṭṭhidhamme nissayitvā suddhibhāvasaṅkhātaṃ vimānaṃ asammānaṃ passantopi.
Ete ca nissāya vimānadassī means even one who, relying on these wrong views, sees disrespect, which is said to be the state of purity.
Ete ca nissāya vimānadassī (nương tựa vào những điều này mà thấy sự khinh miệt) có nghĩa là nương tựa vào những pháp tà kiến (diṭṭhidhamme) này, dù thấy sự khinh miệt (vimānaṃ asammānaṃ) được gọi là trạng thái thanh tịnh (suddhibhāvasaṅkhātaṃ).
Vinicchaye ṭhatvā pahassamāno, bālo paro akkusaloti cāhāti evaṃ vimānadassīpi tasmiṃ diṭṭhivinicchaye ṭhatvā tuṭṭhijāto hāsajāto hutvā ‘‘paro hīno ca avidvā cā’’ti evaṃ vadatiyeva.
Vinicchaye ṭhatvā pahassamāno, bālo paro akkusaloti cāhā means even such a one who sees disrespect, having established himself in that wrong view, becoming joyful and elated, says, "The other is inferior and ignorant."
Vinicchaye ṭhatvā pahassamāno, bālo paro akkusaloti cāhā (đứng vững trong phán đoán mà cười nhạo, nói rằng kẻ khác ngu dốt và bất thiện) có nghĩa là, dù thấy sự khinh miệt như vậy, người ấy vẫn đứng vững trong sự phán đoán tà kiến đó, vui vẻ và cười nhạo, rồi nói: ‘‘kẻ khác thấp kém và vô minh.’’
Evaṃ sante yenevāti gāthā.
This being the case, the verse yenevā was spoken.
Khi điều đó xảy ra, là bài kệ yenevā.
Tattha sayamattanāti sayameva attānaṃ.
Therein, sayamattanā means "one's own self."
Trong đó, sayamattanā có nghĩa là tự mình.
Vimānetīti garahati.
Vimānetī means "reproaches."
Vimānetī có nghĩa là chỉ trích.
Tadeva pāvāti tadeva vacanaṃ diṭṭhiṃ vadati, taṃ vā puggalaṃ.
Tadeva pāvā means he speaks that very statement, that view, or that person.
Tadeva pāvā có nghĩa là nói chính lời đó, tà kiến đó, hoặc người đó.
897. Parassa ceti gāthāya sambandho attho ca – kiñca bhiyyo?
The connection and meaning of the verse Parassa ce are: What more?
897. Sự liên kết và ý nghĩa của bài kệ Parassa ce là: Còn gì nữa?
Yo so vinicchaye ṭhatvā pahassamāno ‘‘bālo paro akkusalo’’ti cāha.
That person, having established himself in his judgment, laughing, says, "The other is foolish and unskilled."
Người mà đứng vững trong sự phán đoán, cười nhạo và nói: ‘‘kẻ khác ngu dốt và bất thiện.’’
Tassa parassa ce hi vacasā so tena vuccamāno nihīno hoti.
If that other person is nihīno (inferior) by his words, being spoken to by him.
Nếu parassa ce hi vacasā (thật sự do lời nói của người khác), người đó bị gọi là nihīno (thấp kém), thì người đó trở nên thấp kém.
Tumo sahā hoti nihīnapañño, sopi teneva saha nihīnapañño hoti.
Tumo sahā hoti nihīnapañño, he too becomes inferior in wisdom along with that one.
Tumo sahā hoti nihīnapañño, (người ấy cùng với người kia trở thành kẻ có trí tuệ thấp kém), người ấy cũng trở thành kẻ có trí tuệ thấp kém cùng với người kia.
Sopi hi naṃ ‘‘bālo’’ti vadati.
For he also calls the other "foolish."
Bởi vì người ấy cũng gọi người kia là ‘‘ngu dốt.’’
Athassa vacanaṃ appamāṇaṃ, so pana sayameva vedagū ca dhīro ca hoti.
Then his statement is not authoritative, but that person sayameva vedagū ca dhīro ca hoti (is himself a master of knowledge and wise).
Vậy thì lời nói của người ấy không có giá trị, nhưng người ấy sayameva vedagū ca dhīro ca hoti (tự mình là người thông hiểu kinh điển và là người trí tuệ).
Evaṃ sante na koci bālo samaṇesu atthi.
This being the case, na koci bālo samaṇesu atthi (there is no fool among ascetics).
Nếu vậy, na koci bālo samaṇesu atthi (không có ai ngu dốt trong số các sa-môn).
Sabbepi hi te attano icchāya paṇḍitā.
For all of them are wise according to their own desire.
Bởi vì tất cả họ đều là người trí tuệ theo ý muốn của mình.
898. Aññaṃ itoti gāthāya sambandho attho ca – ‘‘atha ce sayaṃ vedagū hoti dhīro, na koci bālo samaṇesu atthī’’ti evañhi vuttepi siyā kassaci ‘‘kasmā’’ti.
The connection and meaning of the verse Aññaṃ ito are: Even if it is said, "If one is oneself a master of knowledge and wise, there is no fool among ascetics," someone might ask, "Why?"
898. Sự liên kết và ý nghĩa của bài kệ Aññaṃ ito là: ‘‘Nếu tự mình là người thông hiểu kinh điển và là người trí tuệ, thì không có ai ngu dốt trong số các sa-môn.’’ Dù đã nói như vậy, có thể có người hỏi: ‘‘Tại sao?’’
Tattha vuccate – yasmā aññaṃ ito yābhivadanti dhammaṃ aparaddhā suddhimakevalī te, evampi titthiyā puthuso vadanti, ye ito aññaṃ diṭṭhiṃ abhivadanti, ye aparaddhā viraddhā suddhimaggaṃ, akevalino ca teti evaṃ puthutitthiyā yasmā vadantīti vuttaṃ hoti.
Therein it is said: Because aññaṃ ito yābhivadanti dhammaṃ aparaddhā suddhimakevalī te, evampi titthiyā puthuso vadanti, those who declare another doctrine different from this, who have missed the path of purity, and are not complete, thus do various sectarians speak.
Ở đây, được nói rằng: Bởi vì aññaṃ ito yābhivadanti dhammaṃ aparaddhā suddhimakevalī te, evampi titthiyā puthuso vadanti, (những ai tuyên bố một giáo pháp khác ngoài giáo pháp này, họ đã lạc lối khỏi sự thanh tịnh và không hoàn hảo, các ngoại đạo cũng nói như vậy một cách riêng rẽ), những ai tuyên bố một tà kiến khác ngoài tà kiến này, những ai đã lạc lối (aparaddhā), đã sai lầm (viraddhā) khỏi con đường thanh tịnh, và không hoàn hảo (akevalino); các ngoại đạo khác nhau nói như vậy. Đó là điều đã được nói.
Kasmā panevaṃ vadantīti ce?
If it is asked, "Why do they speak thus?"
Nếu hỏi: ‘‘Tại sao họ lại nói như vậy?’’
Sandiṭṭhirāgena hi te bhirattā, yasmā sakena diṭṭhirāgena abhirattāti vuttaṃ hoti.
Sandiṭṭhirāgena hi te bhirattā, because they are deeply attached by the passion for their own view.
Sandiṭṭhirāgena hi te bhirattā, (Bởi vì họ bị ràng buộc bởi dục vọng của tà kiến của chính mình), điều đã nói là bởi vì họ bị ràng buộc bởi dục vọng của tà kiến của chính mình.
899-900. Evaṃ abhirattā ca – idheva suddhinti gāthā.
And being thus deeply attached, the verse idheva suddhi (purity is right here) was spoken.
899-900. Bị ràng buộc như vậy, là bài kệ idheva suddhi (sự thanh tịnh chỉ có ở đây).
Tattha sakāyaneti sakamagge daḷhaṃ vadānāti daḷhavādā.
Therein, sakāyane means "in one's own path," daḷhaṃ vadānā means "firm in their assertion."
Trong đó, sakāyane (trong con đường của mình) có nghĩa là daḷhaṃ vadānā (kiên định trong lời nói) là những người có lời nói kiên định.
Evañca daḷhavādesu tesu yo koci titthiyo sakāyane vāpi daḷhaṃ vadāno kamettha bāloti paraṃ daheyya, saṅkhepato tattha sassatucchedasaṅkhāte vitthārato vā natthikaissarakāraṇaniyatādibhede sake āyatane ‘‘idameva sacca’’nti daḷhaṃ vadāno kaṃ paraṃ ettha diṭṭhigate ‘‘bālo’’ti saha dhammena passeyya, nanu sabbopi tassa matena paṇḍito eva suppaṭipanno eva ca.
And when they are thus firm in their assertion, if any sectarian is firm in his assertion in his own sphere, kamettha bāloti paraṃ daheyya, whom would he consider a fool among these? Briefly, in that view, whether it be the eternalist or annihilationist view, or extensively, in his own sphere characterized by nihilism, belief in a creator, determinism, and so on, asserting firmly, "This alone is true," whom would he, in this view, call a "fool" in accordance with the Dhamma? Is it not that everyone is wise and well-practiced according to his opinion?
Và trong số những người kiên định trong lời nói đó, bất kỳ ngoại đạo nào kiên định trong con đường của mình, kamettha bāloti paraṃ daheyya, (ai trong số này sẽ gọi người khác là ngu dốt?), người ấy kiên định nói: ‘‘Chỉ điều này là chân lý’’ trong con đường của mình, dù là tà kiến thường còn (sassatuccheda) một cách tóm tắt, hay tà kiến hư vô (natthikaissarakāraṇaniyatādibhede) một cách chi tiết; người ấy sẽ thấy ai là kẻ ngu dốt trong tà kiến này theo giáo pháp? Chẳng phải tất cả đều là người trí tuệ và thực hành đúng đắn theo quan điểm của người ấy sao?
Evaṃ sante ca sayameva so medhagamāvaheyya paraṃ vadaṃ bālamasuddhidhammaṃ, sopi paraṃ ‘‘bālo ca asuddhidhammo ca aya’’nti vadanto attanāva kalahaṃ āvaheyya.
This being the case, sayameva so medhagamāvaheyya paraṃ vadaṃ bālamasuddhidhammaṃ, he himself, calling another "foolish and impure in Dhamma," would bring about a quarrel for himself.
Nếu vậy, sayameva so medhagamāvaheyya paraṃ vadaṃ bālamasuddhidhammaṃ, (người ấy tự mình sẽ gây ra tranh cãi khi gọi người khác là ngu dốt và có pháp bất tịnh), người ấy khi gọi người khác là ‘‘ngu dốt và có pháp bất tịnh’’ thì tự mình sẽ gây ra tranh cãi.
Yasmā sabbopi tassa matena paṇḍito eva suppaṭipanno eva ca.
Because everyone is wise and well-practiced according to his opinion.
Bởi vì theo quan điểm của người ấy, tất cả đều là người trí tuệ và thực hành đúng đắn.
901. Evaṃ sabbathāpi vinicchaye ṭhatvā sayaṃ pamāya uddhaṃsa lokasmiṃ vivādameti, diṭṭhiyaṃ ṭhatvā sayañca satthārādīni minitvā so bhiyyo vivādametīti.
Thus, in every way, vinicchaye ṭhatvā sayaṃ pamāya uddhaṃsa lokasmiṃ vivādameti, having established himself in his judgment, and having measured himself and others, he further enters into dispute in the world.
901. Như vậy, trong mọi trường hợp, vinicchaye ṭhatvā sayaṃ pamāya uddhaṃsa lokasmiṃ vivādameti, (đứng vững trong sự phán đoán, tự mình đo lường và gây tranh cãi trong thế gian), người ấy đứng vững trong tà kiến, tự mình đo lường các bậc thầy, v.v., và càng gây ra tranh cãi.
Evaṃ pana vinicchayesu ādīnavaṃ ñatvā ariyamaggena hitvāna sabbāni vinicchayāni na medhagaṃ kubbati jantu loketi arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhāpesi.
Thus, having known the danger in decisions, by the Noble Path, having abandoned all decisions, a being does not engage in dispute in the world; with Arahantship as the culmination, he concluded the discourse.
Tuy nhiên, khi biết được sự nguy hiểm trong các phán đoán như vậy, Ngài đã kết thúc bài thuyết pháp bằng đỉnh A-la-hán (arahattanikūṭena) với câu: hitvāna sabbāni vinicchayāni na medhagaṃ kubbati jantu loke (khi đã từ bỏ tất cả các phán đoán, chúng sinh không gây ra tranh cãi trong thế gian) thông qua con đường Thánh.
Desanāpariyosāne purābhedasutte vuttasadiso evābhisamayo ahosīti.
At the conclusion of the discourse, an awakening, similar to that described in the Purābheda Sutta, occurred.
Vào cuối bài thuyết pháp, sự chứng đắc đã xảy ra giống như đã nói trong kinh Purābheda.
903. Idāni yasmā te ‘‘idameva sacca’’nti vadantā diṭṭhigatikā vādino kadāci katthaci pasaṃsampi labhanti, yaṃ etaṃ pasaṃsāsaṅkhātaṃ vādaphalaṃ, taṃ appaṃ rāgādīnaṃ samāya samatthaṃ na hoti, ko pana vādo dutiye nindāphale, tasmā etamatthaṃ dassento imaṃ tāva vissajjanagāthamāha.
903. Now, since those who say "This alone is true" are proponents of views, they sometimes receive praise somewhere. This fruit of contention, called praise, is slight and not sufficient for the equanimity of lust and other defilements; what then to speak of the second fruit, blame? Therefore, showing this matter, he first spoke this verse of explanation:
903. Bây giờ, bởi vì những người theo tà kiến đó, khi nói: ‘‘Chỉ điều này là chân lý,’’ đôi khi cũng nhận được lời khen ngợi ở một nơi nào đó, nhưng cái quả của lời nói đó, tức là lời khen ngợi, thì ít ỏi và không đủ để làm dịu các phiền não như tham ái, v.v., huống chi là quả thứ hai, tức là sự chỉ trích. Do đó, để chỉ ra điều này, Ngài đã nói bài kệ đáp từ này.
‘‘Appañhi etaṃ na alaṃ samāya, duve vivādassa phalāni brūmī’’tiādi.
"This is indeed slight, not enough for equanimity; we declare two fruits of dispute," and so on.
‘‘Appañhi etaṃ na alaṃ samāya, duve vivādassa phalāni brūmī’’tiādi (quả này thì ít ỏi, không đủ để làm dịu; Ta nói có hai quả của sự tranh cãi), v.v.
Tattha duve vivādassa phalānīti nindā pasaṃsā ca, jayaparājayādīni vā taṃsabhāgāni.
Here, two fruits of dispute are blame and praise, or victory and defeat and similar outcomes.
Trong đó, duve vivādassa phalāni (hai quả của sự tranh cãi) là sự chỉ trích và lời khen ngợi, hoặc những điều tương tự như thắng lợi và thất bại.
Etampi disvāti ‘‘nindā aniṭṭhā eva, pasaṃsā nālaṃ samāyā’’ti etampi vivādaphale ādīnavaṃ disvā.
Having seen even this means having seen the danger in these fruits of dispute, thinking, "Blame is undesirable, and praise is not sufficient for equanimity."
Etampi disvā (khi thấy điều này) có nghĩa là khi thấy sự nguy hiểm trong những quả của sự tranh cãi này, rằng ‘‘sự chỉ trích là điều không mong muốn, còn lời khen ngợi thì không đủ để làm dịu.’’
Khemābhipassaṃ avivādabhūminti avivādabhūmiṃ nibbānaṃ ‘‘khema’’nti passamāno.
Seeing the peaceful, non-disputatious state means seeing Nibbāna, the non-disputatious state, as "peaceful."
Khemābhipassaṃ avivādabhūmi (thấy cõi vô tranh là an toàn) có nghĩa là thấy Nibbāna, cõi vô tranh, là ‘‘an toàn.’’
904. Evañhi avivadamāno – yā kācimāti gāthā.
904. For thus, not disputing, is the verse "Yā kācimā".
904. Như vậy, không tranh cãi – là bài kệ yā kācimā.
Tattha sammutiyoti diṭṭhiyo.
Here, sammutiyo means views.
Trong đó, sammutiyo (các quy ước) là các tà kiến.
Puthujjāti puthujjanasambhavā.
Puthujjā means originating from ordinary people.
Puthujjā (phàm phu) là do phàm phu sinh ra.
So upayaṃ kimeyyāti so upagantabbaṭṭhena upayaṃ rūpādīsu ekampi dhammaṃ kiṃ upeyya, kena vā kāraṇena upeyya.
So upayaṃ kimeyyā means, why should such a person resort to any phenomenon among rūpa and so on, which is to be resorted to? Or for what reason should he resort to it?
So upayaṃ kimeyyā (người ấy sẽ nương tựa vào điều gì?) có nghĩa là người ấy sẽ nương tựa vào một pháp nào trong sắc, v.v., với ý nghĩa là điều đáng nương tựa? Hoặc vì lý do gì mà nương tựa?
Diṭṭhe sute khantimakubbamānoti diṭṭhasutasuddhīsu pemaṃ akaronto.
Diṭṭhe sute khantimakubbamāno means not having affection for purity through seeing or purity through hearing.
Diṭṭhe sute khantimakubbamāno (không chấp trước vào điều đã thấy, đã nghe) có nghĩa là không chấp trước vào sự thanh tịnh do thấy và sự thanh tịnh do nghe.
906. Evaṃ sīluttamesu ca tesu tathā paṭipanno yo koci – sace cutoti gāthā.
906. Thus, for anyone who practices in that manner among those who hold moral practice as supreme, is the verse sace cuto.
906. Như vậy, bất kỳ ai thực hành theo cách đó trong số những người coi giới hạnh là tối thượng – là bài kệ sace cuto.
Tassattho – sace tato sīlavatato paravicchandanena vā anabhisambhuṇanto vā cuto hoti, so taṃ sīlabbatādikammaṃ puññābhisaṅkhārādikammaṃ vā virādhayitvā pavedhatī.
Its meaning is: If he falls from that sīlabbata (moral practice and vows), either through being cut off by others or by not being able to accomplish it, he trembles, having failed in that action of moral practice and vows, or in the action of meritorious formations and so on.
Ý nghĩa của nó là: sace (nếu) người ấy cuto hoti (bị rơi rớt) khỏi giới hạnh đó (sīlavatato) do sự cắt đứt của người khác hoặc do không thể đạt được, thì người ấy virādhayitvā pavedhatī (bị lạc lối và run rẩy) khỏi hành vi giới cấm đó, hoặc hành vi thiện nghiệp như phước hành, v.v.
Na kevalañca vedhati, apica kho taṃ sīlabbatasuddhiṃ pajappatī ca vippalapati patthayatī ca.
Not only does he tremble, but he also longs for and yearns for that purity of moral practice and vows.
Không chỉ run rẩy, mà người ấy còn pajappatī (than vãn) và patthayatī (mong ước) sự thanh tịnh giới cấm đó.
Kimiva?
Like what?
Giống như điều gì?
Satthāva hīno pavasaṃ gharamhā.
Like a merchant left behind, departing from home.
Satthāva hīno pavasaṃ gharamhā (như một thương nhân bị lạc khỏi đoàn lữ hành khi rời nhà).
Gharamhā pavasanto satthato hīno yathā taṃ gharaṃ vā satthaṃ vā pattheyyāti.
Just as a merchant left behind, departing from his home, would long for that home or that caravan.
Giống như một thương nhân bị lạc khỏi đoàn lữ hành khi rời nhà, người ấy mong ước nhà hoặc đoàn lữ hành đó.
907. Evaṃ pana sīluttamānaṃ vedhakāraṇaṃ ariyasāvako – sīlabbataṃ vāpi pahāya sabbanti gāthā.
907. Thus, an Ariyan disciple, knowing the cause of trembling for those who hold moral practice as supreme, has the verse sīlabbataṃ vāpi pahāya sabbaṃ.
907. Thế thì, về nguyên nhân của sự rung động đối với các giới hạnh tối thượng, đệ tử của bậc Thánh – sau khi từ bỏ giới cấm thủ và tất cả – là bài kệ.
Tattha sāvajjanavajjanti sabbākusalaṃ lokiyakusalañca.
Here, sāvajjanavajjaṃ means all unwholesome and worldly wholesome actions.
Trong đó, sāvajjanavajjaṃ là tất cả các bất thiện và các thiện thế gian.
Etaṃ suddhiṃ asuddhinti apatthayānoti pañcakāmaguṇādibhedaṃ etaṃ suddhiṃ, akusalādibhedaṃ asuddhiñca apatthayamāno.
Etaṃ suddhiṃ asuddhinti apatthayāno means not desiring this purity, which is distinguished by the five sense pleasures and so on, nor impurity, which is distinguished by unwholesome states and so on.
Etaṃ suddhiṃ asuddhinti apatthayāno có nghĩa là không mong cầu sự thanh tịnh này, sự phân biệt theo năm dục lạc, và sự không thanh tịnh, phân biệt theo bất thiện, v.v., không mong cầu.
Virato careti suddhiyā asuddhiyā ca virato careyya.
Virato care means he should dwell abstaining from purity and impurity.
Virato care có nghĩa là nên sống xa lìa sự thanh tịnh và không thanh tịnh.
Santimanuggahāyāti diṭṭhiṃ agahetvā.
Santimanuggahāyā means not grasping any view.
Santimanuggahāyā có nghĩa là không chấp thủ tà kiến.
908. Evaṃ ito bāhirake sīluttame saṃyamena visuddhivāde tesaṃ vighātaṃ sīlabbatappahāyino arahato ca paṭipattiṃ dassetvā idāni aññathāpi suddhivāde bāhirake dassento ‘‘tamūpanissāyā’’ti gāthamāha.
908. Thus, having shown the suffering of those external ones who hold the view of purity through restraint, whose practice of sīlabbata is supreme, and the practice of the Arahant who abandons sīlabbata, now, wishing to show other external views of purity, he spoke the verse beginning with “tamūpanissāya.”
908. Như vậy, sau khi đã trình bày sự hủy hoại của những người ngoại đạo có quan điểm về sự thanh tịnh thông qua sự chế ngự trong giới hạnh tối thượng, và sự thực hành của bậc A-la-hán đã từ bỏ giới cấm thủ, bây giờ để trình bày các quan điểm ngoại đạo về sự thanh tịnh theo cách khác, Ngài nói bài kệ ‘‘tamūpanissāyā’’.
Tassattho – santaññepi samaṇabrāhmaṇā, te jigucchitaṃ amarantapaṃ vā diṭṭhasuddhiādīsu vā aññataraññataraṃ upanissāya akiriyadiṭṭhiyā vā uddhaṃsarā hutvā bhavābhavesu avītataṇhāse suddhimanutthunanti vadanti kathentīti.
Its meaning is: There are other recluses and brahmins, and relying on some detestable practice, or one that causes suffering to others, or one of the views such as purity through sight, or through the view of non-action, they become over-reliant and, with unextinguished craving in various existences, they proclaim purity (say, declare).
Ý nghĩa của bài kệ đó là: còn có những Sa-môn, Bà-la-môn khác, họ nương tựa vào điều ghê tởm hoặc vào sự khổ hạnh, hoặc vào một trong những điều như thanh tịnh nhờ kiến chấp, hoặc trở nên quá khích với tà kiến vô tác, chưa lìa tham ái trong các đời sống (bhava) và phi đời sống (abhava), họ tuyên bố sự thanh tịnh.
909. Evaṃ tesaṃ avītataṇhānaṃ suddhiṃ anutthunantānaṃ yopi suddhippattameva attānaṃ maññeyya, tassapi avītataṇhattā bhavābhavesu taṃ taṃ vatthuṃ patthayamānassa hi jappitāni punappunaṃ hontiyevāti adhippāyo.
909. Thus, for those with unextinguished craving who proclaim purity, even if one should consider oneself to have attained purity, because of that unextinguished craving, the yearnings of one desiring various things in various existences indeed occur repeatedly—this is the intention.
909. Như vậy, đối với những người chưa lìa tham ái mà tuyên bố sự thanh tịnh, ngay cả người nào tự cho mình đã đạt được thanh tịnh, vì chưa lìa tham ái, những mong cầu của người đó về các đối tượng khác nhau trong các đời sống và phi đời sống vẫn lặp đi lặp lại; đó là ý nghĩa.
Taṇhā hi āsevitā taṇhaṃ vaḍḍhayateva.
For craving, when indulged, only increases craving.
Tham ái, khi được vun bồi, chỉ làm tăng trưởng tham ái.
Na kevalañca jappitāni, pavedhitaṃ vāpi pakappitesu, taṇhādiṭṭhīhi cassa pakappitesu vatthūsu pavedhitampi hotīti vuttaṃ hoti.
Not only yearnings, but agitation also occurs in what is conceived; it is said that agitation also occurs for him in things conceived by craving and wrong views.
Không chỉ những lời mong cầu, mà sự rung động cũng có thể xảy ra trong những điều đã được tưởng tượng, tức là sự rung động cũng có thể xảy ra trong những đối tượng do tham ái và tà kiến của người đó tưởng tượng ra.
Bhavābhavesu pana vītataṇhattā āyatiṃ cutūpapāto idha yassa natthi, sakena vedheyya kuhiṃva jappeti ayametissā gāthāya sambandho.
But for one whose craving is extinguished in various existences, for whom there is no rebirth here in the future, where would he waver, where would he yearn with his own knowledge?—this is the connection of this verse.
Tuy nhiên, vì đã lìa tham ái trong các đời sống và phi đời sống, nên ai không có sự chết và tái sinh trong tương lai ở đây, người đó sẽ rung động bởi điều gì, và sẽ mong cầu ở đâu? Đây là sự liên kết của bài kệ này.
Sesaṃ niddese vuttanayameva.
The rest is as stated in the Niddesa.
Phần còn lại theo cách đã nói trong Niddesa.
913. Kiñca bhiyyo – saddhammapūjāti gāthā.
913. And further, the verse is “saddhammapūjā.”
913. Hơn nữa – saddhammapūjā là bài kệ.
Tassattho – te ca titthiyā yathā pasaṃsanti sakāyanāni, saddhammapūjāpi nesaṃ tatheva vattati.
Its meaning is: And just as those sectarians praise their own schools, so too is their veneration of the Saddhamma.
Ý nghĩa của bài kệ đó là: những ngoại đạo ấy tán thán các giáo lý của mình như thế nào, thì sự tôn kính chánh pháp của họ cũng diễn ra như thế đó.
Te hi ativiya satthārādīni sakkaronti.
For they greatly honor their teachers and so forth.
Họ rất mực tôn kính các vị đạo sư, v.v.
Tattha yadi te pamāṇā siyuṃ, evaṃ sante sabbeva vādā tathiyā bhaveyyuṃ.
There, if those were the standard, then all views would be true.
Trong trường hợp đó, nếu những điều họ nói là chuẩn mực, thì tất cả các quan điểm đều sẽ là chân thật.
Kiṃ kāraṇaṃ?
What is the reason?
Vì sao?
Suddhī hi nesaṃ paccattameva, na sā aññatra sijjhati, nāpi paramatthato.
For their purity is personal, it is not achieved elsewhere, nor is it ultimately true.
Vì sự thanh tịnh của họ là tự thân, nó không thành tựu ở nơi khác, cũng không phải theo nghĩa tối thượng.
Attani diṭṭhigāhamattameva hi taṃ tesaṃ parapaccayaneyyabuddhīnaṃ.
For them, with their minds dependent on others, it is merely a clinging to their own view.
Đối với những người có trí tuệ phụ thuộc vào người khác, đó chỉ là sự chấp thủ kiến chấp trong chính mình.
914. Yo vā pana viparīto bāhitapāpattā brāhmaṇo, tassa – na brāhmaṇassa paraneyyamatthīti gāthā.
914. But for the brahmin who is the opposite, one who has banished evil, the verse is “For a brahmin, there is nothing to be led by another.”
914. Hoặc một Bà-la-môn ngược lại, vì đã loại bỏ các điều ác, thì đối với người đó – Bà-la-môn không có điều gì cần được dẫn dắt bởi người khác – là bài kệ.
Tassattho – brāhmaṇassa hi ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’tiādinā (dha. pa. 277; netti. 5) nayena sudiṭṭhattā parena netabbaṃ ñāṇaṃ natthi, diṭṭhi dhammesu ‘‘idameva sacca’’nti nicchinitvā samuggahītampi natthi.
Its meaning is: For the brahmin, due to having clearly seen in the manner of "all formations are impermanent" and so on, there is no knowledge that needs to be led by another, nor has he firmly grasped in speculative views that "this alone is true."
Ý nghĩa của bài kệ đó là: Bà-la-môn không có trí tuệ cần được người khác dẫn dắt vì đã thấy rõ theo cách "tất cả các pháp hữu vi đều vô thường", v.v., và cũng không chấp thủ điều gì trong các pháp tà kiến mà quyết định "chỉ điều này là chân thật".
Taṃkāraṇā so diṭṭhikalahāni atīto, na ca so seṭṭhato passati dhammamaññaṃ aññatra satipaṭṭhānādīhi.
For that reason, he has transcended disputes about views, and he does not see any other doctrine as supreme apart from mindfulness and so on.
Vì lý do đó, người đó đã vượt qua các tranh cãi về kiến chấp, và người đó cũng không thấy bất kỳ giáo pháp nào khác là tối thượng ngoài các pháp như niệm xứ, v.v.
915. Jānāmīti gāthāya sambandho attho ca – evaṃ tāva paramatthabrāhmaṇo na hi seṭṭhato passati dhammamaññaṃ, aññe pana titthiyā paracittañāṇādīhi jānantā passantāpi ‘‘jānāmi passāmi tatheva eta’’nti evaṃ vadantāpi ca diṭṭhiyā suddhiṃ paccenti.
915. The connection and meaning of the verse Jānāmi are: Thus, an ultimate brahmin does not see any other doctrine as supreme, but other sectarians, even knowing and seeing through powers like knowing others' minds, and even saying, “I know, I see that it is so,” still maintain purity through views.
915. Sự liên kết và ý nghĩa của bài kệ Jānāmī là: Như vậy, một Bà-la-môn tối thượng không thấy bất kỳ giáo pháp nào khác là tối thượng, nhưng các ngoại đạo khác, ngay cả khi biết và thấy bằng các trí tuệ như biết tâm người khác, và nói "Tôi biết, tôi thấy sự việc đúng là như vậy", họ vẫn mong cầu sự thanh tịnh bằng kiến chấp.
Yasmā tesu ekopi addakkhi ce addasa cepi tena paracittañāṇādinā yathābhūtaṃ atthaṃ, kiñhi tumassa tena tassa tena dassanena kiṃ kataṃ, kiṃ dukkhapariññā sādhitā, udāhu samudayapahānādīnaṃ aññataraṃ, yato sabbathāpi atikkamitvā ariyamaggaṃ te titthiyā aññeneva vadanti suddhiṃ, atikkamitvā vā te titthiye buddhādayo aññeneva vadanti suddhinti.
Because even if one among them saw the true meaning with that knowledge of others' minds (paracittañāṇa) and so on, what indeed was accomplished for him by that seeing? Was the full understanding of suffering (dukkha-pariññā) achieved, or some other among the abandonment of the origin (samudaya-pahāna), etc.? For those sectarians (titthiyā), having completely surpassed the Noble Path (ariyamagga), declare purity by another means. Or, having surpassed those sectarians, the Buddhas and others declare purity by another means.
Vì trong số họ, ngay cả khi một người đã thấy ý nghĩa chân thật bằng trí tuệ biết tâm người khác, v.v., thì điều đó có ích gì cho người đó? Điều đó đã làm được gì? Đã thành tựu sự hiểu biết đầy đủ về khổ chưa, hay một trong các điều như đoạn trừ tập khởi? Vì dù sao đi nữa, các ngoại đạo ấy tuyên bố sự thanh tịnh bằng một cách khác, vượt qua Bát Chánh Đạo, hoặc các vị Phật, v.v. tuyên bố sự thanh tịnh bằng một cách khác, vượt qua các ngoại đạo ấy.
917. Nivissavādīti gāthāya sambandho attho ca – tena ca dassanena suddhiyā asatiyāpi yo ‘‘jānāmi passāmi tatheva eta’’nti evaṃ nivissavādī, etaṃ vā dassanaṃ paṭicca diṭṭhiyā suddhiṃ paccento ‘‘idameva sacca’’nti evaṃ nivissavādī, so subbinayo na hoti taṃ tathā pakappitaṃ abhisaṅkhataṃ diṭṭhiṃ purekkharāno.
The connection and meaning of the verse, “ One holding fast to views…”: Even if there is no purity through that seeing, one who says, “I know, I see, it is indeed so,” thus holding fast to views, or one who, relying on that seeing, believes in purity through his view, saying, “This alone is true,” thus holding fast to views, such a one is not easily disciplined (subbinayo) while upholding that conceived, conditioned view.
917. Sự liên kết và ý nghĩa của bài kệ Nivissavādī là: Ngay cả khi không có sự thanh tịnh nhờ sự thấy đó, người nào vẫn khăng khăng nói "Tôi biết, tôi thấy sự việc đúng là như vậy", hoặc người nào mong cầu sự thanh tịnh bằng kiến chấp dựa trên sự thấy đó, khăng khăng nói "chỉ điều này là chân thật", thì người đó không phải là người có đạo đức tốt khi chấp thủ kiến chấp đã được tưởng tượng và tạo tác như vậy.
So hi yaṃ satthārādiṃ nissito, tattheva subhaṃ vadāno suddhiṃ vado, ‘‘parisuddhavādo parisuddhadassano vā aha’’nti attānaṃ maññamāno tattha tathaddasā so, tattha sakāya diṭṭhiyā aviparītameva so addasa.
Indeed, that person, relying on a teacher or similar, declaring good there, declaring purity, considering himself “one of pure doctrine, or one of pure vision,” saw it truly in that view. There, he saw it exactly as it was, according to his own view, without distortion.
Người đó, nương tựa vào vị đạo sư nào, tuyên bố điều tốt đẹp ngay tại đó, tuyên bố sự thanh tịnh, tự cho mình là "người có lời nói thanh tịnh hoặc có cái thấy thanh tịnh", người đó đã thấy đúng như vậy ở đó, người đó đã thấy đúng như kiến chấp của mình ở đó, không sai lệch.
Yathā sā diṭṭhi pavattati, tatheva naṃ addasa, na aññathā passituṃ icchatīti adhippāyo.
The intention is that he saw it exactly as that view operates, and does not wish to see it otherwise.
Ý nghĩa là: người đó đã thấy đúng như kiến chấp đó vận hành, và không muốn thấy theo cách khác.
918. Evaṃ pakappitaṃ diṭṭhiṃ purekkharānesu titthiyesu – na brāhmaṇo kappamupeti saṅkhāti gāthā.
Regarding the sectarians who uphold such a conceived view, the verse is, “ A brahmin does not enter into reckoning.”
918. Trong số các ngoại đạo chấp thủ kiến chấp đã được tưởng tượng như vậy – Bà-la-môn không chấp thủ kiếp số – là bài kệ.
Tattha saṅkhāti saṅkhāya, jānitvāti attho.
Here, saṅkhā means by reckoning, by knowing.
Trong đó, saṅkhā có nghĩa là suy xét, biết rõ.
Napi ñāṇabandhūti samāpattiñāṇādinā akatataṇhādiṭṭhibandhu.
Nor bound by knowledge (napi ñāṇabandhū) means one who has no ties of craving and views made by knowledge of attainments (samāpattiñāṇa) and so on.
Nāpi ñāṇabandhū có nghĩa là không có sự ràng buộc của tham ái và kiến chấp chưa được tạo ra bởi trí tuệ thiền định, v.v.
Tattha viggaho – nāpi assa ñāṇena kato bandhu atthīti napi ñāṇabandhu.
Here, the analysis is: there is no bond made by knowledge for him, hence napi ñāṇabandhu.
Trong đó, sự phân tích là: người đó không có sự ràng buộc được tạo ra bởi trí tuệ, nên gọi là napi ñāṇabandhu.
Sammutiyoti diṭṭhisammutiyo.
Sammutiyo means conventional views (diṭṭhisammutiyo).
Sammutiyo là các kiến chấp thông thường.
Puthujjāti puthujjanasambhavā.
Puthujjā means arising from ordinary people (puthujjana).
Puthujjā là những điều phát sinh từ phàm phu.
Uggahaṇanti maññeti uggahaṇanti aññe, aññe tā sammutiyo uggaṇhantīti vuttaṃ hoti.
Uggahaṇanti maññe means “others grasp,” meaning others grasp those conventions.
Uggahaṇanti maññe có nghĩa là người khác chấp thủ, tức là những người khác chấp thủ những kiến chấp đó.
920. Kiñca bhiyyo – so evarūpo – pubbāsaveti gāthā.
What more? Such a person—the verse, “ Former defilements…”
920. Hơn nữa – người như vậy – pubbāsave là bài kệ.
Tattha pubbāsaveti atītarūpādīni ārabbha uppajjamānadhamme kilese.
Here, pubbāsave refers to defilements (kilesa) that arise concerning past forms, etc.
Trong đó, pubbāsave là các phiền não phát sinh liên quan đến các đối tượng quá khứ như sắc, v.v.
Naveti paccuppannarūpādīni ārabbha uppajjamānadhamme.
Nave refers to actions and defilements (kamma-kilesa) that arise concerning present forms, etc.
Nave là các pháp phát sinh liên quan đến các đối tượng hiện tại như sắc, v.v.
Na chandagūti chandādivasena na gacchati.
Na chandagū means he does not go by way of desire (chanda) and so on.
Na chandagū có nghĩa là không đi theo tham ái, v.v.
Anattagarahīti katākatavasena attānaṃ agarahanto.
Anattagarahī means not blaming oneself for what is done or not done.
Anattagarahī có nghĩa là không tự trách mình về những điều đã làm hay chưa làm.
921. Evaṃ anattagarahī ca – sa sabbadhammesūti gāthā.
And such a one, not blaming himself—the verse, “ He, in all phenomena…”
921. Và người không tự trách mình như vậy – sa sabbadhammesū là bài kệ.
Tattha sabbadhammesūti dvāsaṭṭhidiṭṭhidhammesu ‘‘yaṃ kiñci diṭṭhaṃ vā’’ti evaṃpabhedesu.
Here, sabbadhammesu refers to the sixty-two wrong views (dvāsaṭṭhidiṭṭhidhamma) in their various divisions, such as “whatever is seen.”
Trong đó, sabbadhammesū là trong các pháp kiến chấp 62 loại, phân biệt như "bất cứ điều gì đã thấy", v.v.
Pannabhāroti patitabhāro.
Pannabhāro means one who has laid down the burden.
Pannabhāro có nghĩa là người đã đặt xuống gánh nặng.
Na kappetīti na kappiyo, duvidhampi kappaṃ na karotīti attho.
Na kappetīti na kappiyo, meaning he does not make either of the two kinds of reckoning (kappa) – craving-reckoning or view-reckoning.
"Na kappeti" nghĩa là không hợp lý, tức là không tạo ra cả hai loại kappa (tham ái và tà kiến).
Nūparatoti puthujjanakalyāṇakasekkhā viya uparatisamaṅgīpi na hoti.
Nūparato means he is not endowed with cessation (uparatisamaṅgī) like ordinary people, noble trainees (kalyāṇaka-sekkhā), or those in training (sekkhā).
Nūparato nghĩa là không có sự an tịnh như các phàm nhân thiện trí và các bậc hữu học.
Na patthiyoti nittaṇho.
Na patthiyo means free from craving (nittaṇho).
Na patthiyo nghĩa là không có tham ái.
Taṇhā hi patthiyatīti patthiyā, nāssa patthiyāti na patthiyoti.
Craving (taṇhā) is that which is longed for, hence patthiyā. If it is not for him, then na patthiyo.
Quả thật, tham ái là điều được mong cầu, nên được gọi là patthiyā. Đối với vị ấy, không có patthiyā, nên gọi là na patthiyo.
Sesaṃ tattha tattha pākaṭamevāti na vuttaṃ.
The rest is clear in its respective places, so it is not stated.
Phần còn lại đã rõ ràng ở từng chỗ nên không được đề cập đến.
Evaṃ arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhāpesi, desanāpariyosāne purābhedasutte vuttasadiso evābhisamayo ahosīti.
Thus, the teaching was concluded with Arahantship as its pinnacle, and at the end of the discourse, an awakening (abhisamaya) similar to that mentioned in the Purābheda Sutta occurred.
Như vậy, Ngài đã kết thúc bài thuyết pháp với mục tiêu là A-la-hán. Khi bài thuyết pháp kết thúc, sự chứng đắc đã diễn ra tương tự như được nói trong kinh Purābheda.
927. Idāni ajjhattaṃ upasantassa khīṇāsavassa tādibhāvaṃ dassento ‘‘majjhe yathā’’ti gāthamāha.
927. Now, showing the steadfastness of an Arahant who is internally pacified, the Buddha spoke the verse ‘‘majjhe yathā’’.
927. Giờ đây, để chỉ ra trạng thái bất động của một vị A-la-hán đã an tịnh nội tâm, Ngài đã thuyết bài kệ "Majjhe yathā".
Tassattho – yathā mahāsamuddassa uparimaheṭṭhimabhāgānaṃ vemajjhasaṅkhāte catuyojanasahassappamāṇe majjhe pabbatantare ṭhitassa vā majjhe samuddassa ūmi na jāyati, ṭhitova so hoti avikampamāno, evaṃ anejo khīṇāsavo lābhādīsu ṭhito assa avikampamāno, so tādiso rāgādi ussadaṃ bhikkhu na kareyya kuhiñcīti.
Its meaning is: yathā mahāsamuddassa—just as in the middle of the great ocean, in the central part measuring four thousand yojanas, which is called the middle of the upper and lower sections, or in the middle of the ocean situated between mountains, no wave arises, he remains unshaken; evaṃ—similarly, an Arahant, free from craving, should remain unshaken in gains and so on; such a bhikkhu should not cause a surge of passion and so on anywhere.
Ý nghĩa của nó là: Yathā mahāsamuddassa (như giữa đại dương), trong khoảng giữa được gọi là bốn ngàn dojana, giữa phần trên và phần dưới, hoặc giữa đại dương nằm giữa các ngọn núi, ūmi na jāyati (sóng không nổi lên), nó ṭhitova hoti (luôn đứng yên) không lay động, evaṃ (cũng vậy), một vị A-la-hán không tham ái nên ṭhito (đứng yên) không lay động trước những điều như lợi lộc, v.v. Vị Tỳ-kheo như vậy rāgādiussadaṃ bhikkhu na kareyya kuhiñcī (không nên tạo ra sự gia tăng của tham ái, v.v., ở bất cứ đâu).
928. Idāni etaṃ arahattanikūṭena desitaṃ dhammadesanaṃ abbhanumodanto tassa ca arahattassa ādipaṭipadaṃ pucchanto nimmitabuddho ‘‘akittayī’’ti gāthamāha.
928. Now, the created Buddha, approving this Dhamma teaching delivered with Arahantship as its culmination, and asking about the initial practice for that Arahantship, spoke the verse ‘‘akittayī’’.
928. Giờ đây, Đức Phật hóa hiện, tán thán bài pháp này được thuyết giảng với mục tiêu là A-la-hán, và hỏi về con đường thực hành ban đầu của A-la-hán đó, đã thuyết bài kệ "Akittayī".
Tattha akittayīti ācikkhi.
There, akittayī means declared.
Trong đó, akittayī nghĩa là đã nói ra.
Vivaṭacakkhūti vivaṭehi anāvaraṇehi pañcahi cakkhūhi samannāgato.
Vivaṭacakkhū means endowed with the five open, unobstructed eyes.
Vivaṭacakkhū nghĩa là vị ấy được trang bị năm con mắt không bị che chướng.
Sakkhidhammanti sayaṃ abhiññātaṃ attapaccakkhaṃ dhammaṃ.
Sakkhidhammaṃ means the Dhamma realized by oneself, directly perceived.
Sakkhidhammaṃ nghĩa là Pháp được tự mình chứng ngộ, tự mình thấy biết.
Parissayavinayanti parissayavinayanaṃ.
Parissayavinayaṃ means the removal of dangers.
Parissayavinayaṃ nghĩa là sự diệt trừ nguy hiểm.
Paṭipadaṃ vadehīti idāni paṭipattiṃ vadehi.
Paṭipadaṃ vadehī means now declare the practice.
Paṭipadaṃ vadehi nghĩa là bây giờ hãy nói về con đường thực hành.
Bhaddanteti ‘‘bhaddaṃ tava atthū’’ti bhagavantaṃ ālapanto āha.
Bhaddante means addressing the Blessed One, saying, ‘‘May there be good for you.’’
Bhaddante nghĩa là nói với Đức Thế Tôn, "Mong điều tốt lành đến với Ngài".
Atha vā bhaddaṃ sundaraṃ tava paṭipadaṃ vadehīti vuttaṃ hoti.
Alternatively, it means, ‘‘Declare your excellent practice.’’
Hoặc có nghĩa là: "Xin Ngài hãy thuyết về con đường thực hành tốt đẹp của Ngài".
Pātimokkhaṃ atha vāpi samādhinti tameva paṭipadaṃ bhinditvā pucchati.
“The Pātimokkha or also samādhi”—by this, he asks, dissecting that very path.
Pātimokkhaṃ atha vāpi samādhiṃ nghĩa là hỏi về chính con đường thực hành đó bằng cách chia nhỏ ra.
Paṭipadanti etena vā maggaṃ pucchati.
Or by this term "paṭipadā," he asks about the path.
Hoặc bằng từ "paṭipadā" này, vị ấy hỏi về con đường (Đạo).
Itarehi sīlaṃ samādhiñca pucchati.
By the other questions, he asks about sīla and samādhi.
Bằng những câu hỏi khác, vị ấy hỏi về giới và định.
929-30. Athassa bhagavā yasmā indriyasaṃvaro sīlassa rakkhā, yasmā vā iminā anukkamena desiyamānā ayaṃ desanā tāsaṃ devatānaṃ sappāyā, tasmā indriyasaṃvarato pabhuti paṭipadaṃ dassento ‘‘cakkhūhī’’tiādimāraddho.
Then the Blessed One, since sense-restraint is the protection of sīla, or since this teaching, being taught in this sequence, is suitable for those deities, began with "cakkhūhi" (by the eyes) and so on, showing the path starting from sense-restraint.
929-30. Rồi Đức Thế Tôn, vì sự phòng hộ các căn là sự bảo vệ giới, và vì bài pháp này được thuyết theo thứ tự này là phù hợp với chư thiên đó, nên đã bắt đầu thuyết về con đường thực hành từ sự phòng hộ các căn, bắt đầu bằng "Cakkhūhī".
Tattha cakkhūhi neva lolassāti adiṭṭhadakkhitabbādivasena cakkhūhi lolo nevassa.
Therein, cakkhūhi neva lolassāti means one should not be greedy with the eyes by seeing what should not be seen, and so on.
Trong đó, cakkhūhi neva lolassā nghĩa là không nên phóng túng với mắt theo cách nhìn những điều không nên nhìn, v.v.
Gāmakathāya āvaraye sotanti tiracchānakathāto sotaṃ āvareyya.
Gāmakathāya āvaraye sotanti means one should restrain the ear from ignoble talk.
Gāmakathāya āvaraye sotaṃ nghĩa là nên che tai khỏi những câu chuyện tầm thường.
Phassenāti rogaphassena.
Phassenāti means by the touch of illness.
Phassenāti nghĩa là bởi sự xúc chạm của bệnh tật.
Bhavañca nābhijappeyyāti tassa phassassa vinodanatthāya kāmabhavādibhavañca na pattheyya.
Bhavañca nābhijappeyyāti means one should not long for existence, such as sensual existence, for the sake of dispelling that touch.
Bhavañca nābhijappeyyā nghĩa là không nên mong cầu các cõi hữu như cõi dục, v.v., để diệt trừ sự xúc chạm đó.
Bheravesu ca na sampavedheyyāti tassa phassassa paccayabhūtesu sīhabyagghādīsu bheravesu ca na sampavedheyya, avasesesu vā ghānindriyamanindriyavisayesu nappavedheyya.
Bheravesu ca na sampavedheyyāti means one should not tremble at fearful things like lions and tigers, which are causes of that touch, or one should not tremble at the remaining objects of the nose-faculty and mind-faculty.
Bheravesu ca na sampavedheyyā nghĩa là không nên run sợ trước những điều đáng sợ như sư tử, hổ, v.v., là nguyên nhân của sự xúc chạm đó, hoặc không nên run sợ trước các đối tượng của các căn khác như mũi và ý.
Evaṃ paripūro indriyasaṃvaro vutto hoti.
Thus, complete sense-restraint is declared.
Như vậy, sự phòng hộ các căn hoàn hảo đã được nói đến.
Purimehi vā indriyasaṃvaraṃ dassetvā iminā ‘‘araññe vasatā bheravaṃ disvā vā sutvā vā na vedhitabba’’nti dasseti.
Or, by showing sense-restraint with the former, it shows that "one dwelling in the forest should not tremble upon seeing or hearing frightful things."
Hoặc, sau khi chỉ ra sự phòng hộ các căn bằng những câu trước, bằng câu này, Ngài chỉ ra rằng "khi sống trong rừng, thấy hoặc nghe điều đáng sợ thì không nên run sợ".
934-7. Āthabbaṇanti āthabbaṇikamantappayogaṃ.
934-7. Āthabbaṇanti means the practice of Atharvaṇa spells.
934-7. Āthabbaṇaṃ nghĩa là việc sử dụng các thần chú āthabbaṇa.
Supinanti supinasatthaṃ.
Supinanti means dream interpretation.
Supinaṃ nghĩa là khoa chiêm bao.
Lakkhaṇanti maṇilakkhaṇādiṃ.
Lakkhaṇanti means gemology and so on.
Lakkhaṇaṃ nghĩa là các dấu hiệu như dấu hiệu ngọc quý, v.v.
No vidaheti nappayojeyya.
No vidaheti means one should not practice.
No vidahe nghĩa là không nên sử dụng.
Virutanti migādīnaṃ vassitaṃ.
Virutanti means the cries of animals and so on.
Virutaṃ nghĩa là tiếng kêu của các loài thú, v.v.
Pesuṇiyanti pesuññaṃ.
Pesuṇiyanti means slander.
Pesuṇiyaṃ nghĩa là sự nói xấu.
Kayavikkayeti pañcahi sahadhammikehi saddhiṃ vañcanāvasena vā udayapatthanāvasena vā na tiṭṭheyya.
Kayavikkayeti means one should not engage in buying and selling with the five co-dhamma, either by way of deception or by way of desiring profit.
Kayavikkaye nghĩa là không nên tham gia vào việc mua bán với năm đồng phạm hạnh, dù là để lừa dối hay để mong cầu lợi lộc.
Upavādaṃ bhikkhu na kareyyāti upavādakare kilese anibbattento attani parehi samaṇabrāhmaṇehi upavādaṃ na janeyya.
Upavādaṃ bhikkhu na kareyyāti means a bhikkhu should not generate blame from others, such as ascetics and brahmins, by not giving rise to defilements that cause blame.
Upavādaṃ bhikkhu na kareyyā nghĩa là một Tỳ-kheo không nên tạo ra sự chỉ trích từ người khác, từ các Sa-môn, Bà-la-môn, bằng cách không làm phát sinh các phiền não dẫn đến sự chỉ trích.
Gāme ca nābhisajjeyyāti gāme ca gihisaṃsaggādīhi nābhisajjeyya.
Gāme ca nābhisajjeyyāti means one should not cling to the village through association with householders and so on.
Gāme ca nābhisajjeyyā nghĩa là không nên gắn bó với làng mạc bằng cách giao du với gia chủ, v.v.
Lābhakamyā janaṃ na lapayeyyāti lābhakāmatāya janaṃ nālapayeyya.
Lābhakamyā janaṃ na lapayeyyāti means one should not talk to people out of a desire for gain.
Lābhakamyā janaṃ na lapayeyyā nghĩa là vì mong muốn lợi lộc mà không nên nói chuyện với người.
Payuttanti cīvarādīhi sampayuttaṃ, tadatthaṃ vā payojitaṃ.
Payuttanti means associated with robes and so on, or employed for that purpose.
Payutta nghĩa là liên quan đến y phục, v.v., hoặc được sử dụng cho mục đích đó.
938-9. Mosavajje na nīyethāti musāvāde na nīyetha.
938-9. Mosavajje na nīyethāti means one should not be led into falsehood.
938-9. Mosavajje na nīyethā nghĩa là không nên dẫn dắt vào lời nói dối.
Jīvitenāti jīvikāya.
Jīvitenāti means for the sake of livelihood.
Jīvitenā nghĩa là vì sinh kế.
Sutvā rusito bahuṃ vācaṃ, samaṇānaṃ vā puthujanānanti rusito ghaṭṭito parehi tesa samaṇānaṃ vā khattiyādibhedānaṃ vā aññesaṃ puthujanānaṃ bahumpi aniṭṭhavācaṃ sutvā.
Sutvā rusito bahuṃ vācaṃ, samaṇānaṃ vā puthujanānanti means having heard many unpleasant words from those ascetics or other ordinary people, such as khattiyas, when provoked and offended by others.
Sutvā rusito bahuṃ vācaṃ, samaṇānaṃ vā puthujanāna nghĩa là bị người khác quở trách, bị va chạm, nghe nhiều lời nói không mong muốn từ các sa-môn hoặc từ những người phàm tục khác như các vương tộc, v.v.
Na paṭivajjāti na paṭivadeyya.
Na paṭivajjāti means one should not retort.
Na paṭivajjā nghĩa là không nên đáp lại.
Kiṃ kāraṇaṃ?
What is the reason?
Vì lý do gì?
Na hi santo paṭisenikaronti.
Na hi santo paṭisenikaronti (For the good do not retaliate).
Na hi santo paṭisenikaronti (Vì những bậc thiện nhân không đáp trả lại).
941. Kiṃkāraṇā nappamajjeiti ce – abhibhū hi soti gāthā.
941. If it is asked, "Why should one not be negligent?"—it is the verse abhibhū hi so.
941. Nếu hỏi: "Tại sao không nên phóng dật?", thì câu trả lời là kệ ngôn abhibhū hi so.
Tattha abhibhūti rūpādīnaṃ abhibhavitā.
Therein, abhibhū means one who has overcome rūpa and so on.
Trong đó, abhibhū nghĩa là người chiến thắng các pháp sắc, v.v.
Anabhibhūtoti tehi anabhibhūto.
Anabhibhūtoti means not overcome by them.
Anabhibhūto nghĩa là không bị chúng chiến thắng.
Sakkhidhammamanītihamadassīti paccakkhameva anītihaṃ dhammamaddakkhi.
Sakkhidhammamanītihamadassīti means he directly saw the Dhamma, which is not based on tradition.
Sakkhidhammamanītihamadassī nghĩa là đã trực tiếp thấy pháp không phải truyền thuyết.
Sadā namassamanusikkheti sadā namassanto tisso sikkhāyo sikkheyya.
Sadā namassamanusikkheti means one should always practice the three trainings with reverence.
Sadā namassamanusikkhe nghĩa là luôn luôn lễ bái và thực hành ba học pháp.
Sesaṃ sabbattha pākaṭameva.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng khắp nơi.
Kevalaṃ pana ettha ‘‘cakkhūhi neva lolo’’tiādīhi indriyasaṃvaro, ‘‘annānamatho pānāna’’ntiādīhi sannidhipaṭikkhepamukhena paccayapaṭisevanasīlaṃ, methunamosavajjapesuṇiyādīhi pātimokkhasaṃvarasīlaṃ, ‘‘āthabbaṇaṃ supinaṃ lakkhaṇa’’ntiādīhi ājīvapārisuddhisīlaṃ, ‘‘jhāyī assā’’ti iminā samādhi, ‘‘vicinaṃ bhikkhū’’ti iminā paññā, ‘‘sadā sato sikkhe’’ti iminā puna saṅkhepato tissopi sikkhā, ‘‘atha āsanesu sayanesu, appasaddesu bhikkhu vihareyya, niddaṃ na bahulīkareyyā’’tiādīhi sīlasamādhipaññānaṃ upakārāpakārasaṅgaṇhanavinodanāni vuttānīti.
However, here, sense-restraint is taught by phrases such as “‘not greedy with the eyes’ and so on”; the precept of reflecting on requisites, by means of rejecting accumulation, is taught by phrases such as “‘food and drink’ and so on”; the Pātimokkha restraint precept is taught by phrases such as “sexual intercourse, false speech, slanderous speech” and so on; the precept of purity of livelihood is taught by phrases such as “‘sorcery, dreams, omens’ and so on”; concentration is taught by the phrase “‘he should be a meditator’”; wisdom is taught by the phrase “‘a bhikkhu investigating’”; and again, all three trainings are taught concisely by the phrase “‘always mindful, he should train’”; and the benefits and drawbacks of sīla, samādhi, and paññā, their inclusion and removal, are taught by phrases such as “‘then, in seats and sleeping places, a bhikkhu should dwell in quiet places, he should not indulge in sleep’ and so on.”
Tuy nhiên, ở đây, qua các câu như “cakkhūhi neva lolo” (không tham đắm bằng mắt), v.v., đã nói về sự phòng hộ các căn; qua các câu như “annānamatho pānānaṃ” (thức ăn và đồ uống), v.v., đã nói về giới hạnh thọ dụng các vật dụng thông qua việc từ bỏ tích trữ; qua các câu như “methunamosavajjapesuṇiya” (phi phạm hạnh, nói dối, nói lời đâm thọc), v.v., đã nói về giới Pātimokkha saṃvara; qua các câu như “āthabbaṇaṃ supinaṃ lakkhaṇaṃ” (bùa chú, chiêm bao, tướng số), v.v., đã nói về giới thanh tịnh sinh kế (ājīvapārisuddhisīla); qua câu “jhāyī assā” (nên là người thiền định) đã nói về định; qua câu “vicinaṃ bhikkhū” (tỳ khưu quán xét) đã nói về tuệ; qua câu “sadā sato sikkhe” (luôn luôn chánh niệm học tập) đã nói tóm tắt lại cả ba học pháp; và qua các câu như “atha āsanesu sayanesu, appasaddesu bhikkhu vihareyya, niddaṃ na bahulīkareyyā” (rồi tỳ khưu nên an trú ở những chỗ ngồi, chỗ nằm ít tiếng động, không nên ngủ nhiều), v.v., đã nói về các yếu tố hỗ trợ và không hỗ trợ cho giới, định, tuệ, cùng với việc tổng hợp và loại bỏ chúng.
Evaṃ bhagavā nimmitassa paripuṇṇapaṭipadaṃ vatvā arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhāpesi, desanāpariyosāne purābhedasutte vuttasadisoyevābhisamayo ahosīti.
Thus, the Blessed One, having taught the complete path to the created Buddha, concluded the discourse with Arahantship as its pinnacle. At the conclusion of the discourse, the attainment of the Dhamma was just as described in the Purābheda Sutta.
Như vậy, Thế Tôn đã thuyết giảng về sự thực hành hoàn hảo cho vị tỳ khưu được hóa hiện, và kết thúc bài giảng bằng đỉnh cao A-la-hán quả. Khi bài giảng kết thúc, sự chứng ngộ đã xảy ra tương tự như được nói trong kinh Purābheda.
Tattha paṭhamagāthāyattho – yaṃ lokassa diṭṭhadhammikaṃ vā samparāyikaṃ vā bhayaṃ jātaṃ, taṃ sabbaṃ attadaṇḍā bhayaṃ jātaṃ attano duccaritakāraṇā jātaṃ, evaṃ santepi janaṃ passatha medhagaṃ, imaṃ sākiyādijanaṃ passatha aññamaññaṃ medhagaṃ hiṃsakaṃ bādhakanti.
Therein, the meaning of the first verse is: whatever fear has arisen in the world, whether in this present life or in the next, all that fear has arisen from taking up the rod oneself, it has arisen due to one’s own misconduct. Even so, see the people in conflict, see these Sākiyas and others, who are harming and oppressing each other.
Trong đó, ý nghĩa của kệ ngôn đầu tiên là: tất cả mọi nỗi sợ hãi đã phát sinh trên thế gian, dù là trong hiện tại hay vị lai, đều là attadaṇḍā bhayaṃ jāta (nỗi sợ hãi phát sinh do tự cầm gậy), tức là phát sinh do hành vi ác của chính mình. Dù vậy, janaṃ passatha medhagaṃ (hãy nhìn những người đang tranh chấp), hãy nhìn những người Sākiya, v.v. này đang làm hại và gây trở ngại lẫn nhau.
Evaṃ taṃ paṭiviruddhaṃ vippaṭipannaṃ janaṃ paribhāsitvā attano sammāpaṭipattidassanena tassa saṃvegaṃ janetuṃ āha ‘‘saṃvegaṃ kittayissāmi, yathā saṃvijitaṃ mayā’’ti, pubbe bodhisatteneva satāti adhippāyo.
Having thus criticized those opposing and perverse people, to generate a sense of urgency in them by showing his own right practice, he said, “I will declare the urgency, as it was realized by me,” meaning, by me, the Bodhisatta, in the past.
Sau khi quở trách những người đối nghịch và lầm lạc như vậy, để tạo sự xúc động cho họ bằng cách chỉ ra sự thực hành đúng đắn của mình, Tôn giả đã nói: “saṃvegaṃ kittayissāmi, yathā saṃvijitaṃ mayā” (Ta sẽ kể về sự xúc động, như ta đã xúc động). Ý nghĩa là: Ta, khi còn là Bồ-tát trong kiếp trước, đã xúc động như thế nào, ta sẽ kể lại sự xúc động đó.
947. Evaṃmahānubhāvena sallena otiṇṇesvapi ca sattesu – tattha sikkhānugīyanti, yāni loke gadhitānīti gāthā.
947. Even regarding beings afflicted by a dart of such great power, the verse “Tattha sikkhānugīyanti, yāni loke gadhitānī” is spoken.
947. Ngay cả khi các chúng sanh bị mũi tên có năng lực lớn như vậy đâm xuyên, thì kệ ngôn tattha sikkhānugīyanti, yāni loke gadhitānī (ở đó, những sự học tập được ca tụng, những điều mà thế gian tham đắm) vẫn được nói.
Tassattho – ye loke pañca kāmaguṇā paṭilābhāya gijjhantīti katvā ‘‘gadhitānī’’ti vuccanti, cirakālāsevitattā vā ‘‘gadhitānī’’ti vuccanti, tattha taṃ nimittaṃ hatthisikkhādikā anekā sikkhā kathīyanti uggayhanti vā.
Its meaning is: Those five sense pleasures in the world are called "gadhitāni" because they are craved for their acquisition, or because they have been indulged in for a long time. In that regard, many trainings, such as elephant training, are taught or learned concerning that object.
Ý nghĩa của nó là: những gì được gọi là “gadhitāni” (tham đắm) trong loke (thế gian) là vì người ta tham đắm năm dục lạc để đạt được chúng, hoặc được gọi là “gadhitāni” vì đã được thực hành lâu dài. Tattha (ở đó), tức là do nhân đó, nhiều sikkhā (sự học tập) như học về voi, v.v. được thuyết giảng hoặc được học hỏi.
Passatha yāva pamatto vāyaṃ loko, yato paṇḍito kulaputto tesu vā gadhitesu tāsu vā sikkhāsu adhimutto na siyā, aññadatthu aniccādidassanena nibbijjha sabbaso kāme attano nibbānameva sikkheti.
See how heedless this world is, from which a wise young man should not be attached to those craved things or those trainings; rather, by seeing impermanence and so forth, having completely dispassionately seen sense pleasures, he should train for his own Nibbāna.
Hãy xem thế gian này phóng dật đến mức nào, bởi vì một người con trai của gia đình trí tuệ na siyā (không nên) chấp trước vào tesu (những điều tham đắm đó) hoặc vào tāsu sikkhāsu (những sự học tập đó), mà thay vào đó, bằng cách quán chiếu vô thường, v.v., nibbijjha sabbaso kāme attano nibbānameva sikkhe (nên hoàn toàn nhàm chán các dục lạc và chỉ nên thực hành để đạt Niết Bàn cho chính mình).
952. ‘‘Kiṃkāraṇā ākāsaṃ na sito siyā’’ti ce – ‘‘ gedhaṃ brūmī’’ti gāthā.
952. If it is asked, "For what reason should one not be dependent on craving?" – the verse is "gedhaṃ brūmī".
952. Nếu hỏi: "Tại sao không nên nương tựa vào ākāsa?", thì đó là kệ ngôn “ gedhaṃ brūmī”.
Tassattho – ahañhi imaṃ ākāsasaṅkhātaṃ taṇhaṃ rūpādīsu gijjhanato gedhaṃ brūmi ‘‘gedho’’ti vadāmi.
Its meaning is: I call this craving, which is called "ākāsa," gedhaṃ (greed) because it craves forms and so forth.
Ý nghĩa của nó là: Ta gọi tham ái được gọi là ākāsa này là gedhaṃ brūmi (sự tham lam) vì nó tham đắm vào các pháp sắc, v.v.
Kiñca bhiyyo – avahananaṭṭhena ‘‘ogho’’ti ca ājavanaṭṭhena ‘‘ājava’’nti ca ‘‘idaṃ mayhaṃ, idaṃ mayha’’nti jappakāraṇato ‘‘jappana’’nti ca dummuñcanaṭṭhena ‘‘ārammaṇa’’nti ca kampakaraṇena ‘‘pakampana’’nti ca brūmi, esā ca lokassa palibodhaṭṭhena duratikkamanīyaṭṭhena ca kāmapaṅko duraccayoti.
What more? I call it "ogho" in the sense of sweeping away, "ājava" in the sense of dragging, "jappana" in the sense of muttering "this is mine, this is mine," "ārammaṇa" in the sense of being difficult to release, and "pakampana" in the sense of causing agitation; and this kāmapaṅko duraccayo (mire of sensual pleasures is hard to cross) because it is an entanglement for the world and difficult to overcome.
Hơn nữa, ta gọi nó là “ogho” (dòng nước lũ) vì nó cuốn trôi, là “ājava” (sự lôi kéo) vì nó kéo đến, là “jappana” (sự lẩm bẩm) vì nó là nguyên nhân của những lời lẩm bẩm “cái này của ta, cái này của ta”, là “ārammaṇa” (sự bám víu) vì khó thoát khỏi, và là “pakampana” (sự rung động) vì nó gây ra sự rung động. Và sự tham ái này, vì là chướng ngại cho thế gian và khó vượt qua, nên kāmapaṅko duraccayo (là vũng bùn dục lạc khó vượt qua).
‘‘Ākāsaṃ na sito siyā’’ti evaṃ vutte vā ‘‘kimetaṃ ākāsa’’nti ce?
Or, if it is said, "ākāsaṃ na sito siyā" (one should not be dependent on craving), and then, "What is this ākāsa?"
Nếu đã nói “ākāsaṃ na sito siyā” mà lại hỏi “ākāsa này là gì?”,
Gedhaṃ brūmīti.
Gedhaṃ brūmī (I call it greed).
thì câu trả lời là Gedhaṃ brūmī.
Evampi tassā gāthāya sambandho veditabbo.
The connection of that verse should be understood in this way also.
Sự liên kết của kệ ngôn này cũng nên được hiểu như vậy.
Tattha padayojanā – ākāsanti gedhaṃ brūmīti.
Here, the word construction is: I call ākāsa, greed.
Trong đó, cách sắp xếp từ là: ākāsaṃ (không gian) nghĩa là gedhaṃ brūmi (ta gọi là sự tham lam).
Tathā yvāyaṃ mahoghoti vuccati.
Similarly, what is called the great flood.
Cũng vậy, cái được gọi là đại hồng thủy.
Taṃ brūmi, ājavaṃ brūmi, jappanaṃ brūmi, pakampanaṃ brūmi, yvāyaṃ sadevake loke kāmapaṅko duraccayo, taṃ brūmīti.
I call it that, I call it dragging, I call it muttering, I call it agitation, what is the mire of sensual pleasures in the world with its devas, which is hard to cross, I call it that.
Ta nói về điều đó, ta nói về sự khao khát, ta nói về sự thèm muốn, ta nói về sự dao động, điều mà trong thế gian gồm chư thiên và loài người là vũng lầy dục vọng khó vượt qua, ta nói về điều đó.
956. Tasmā tumhesupi yo evarūpo hotumicchati, taṃ vadāmi – yaṃ pubbeti gāthā.
956. Therefore, I tell you who wish to be such a person – the verse is "yaṃ pubbe".
956. Vì vậy, ta nói với các người, ai muốn trở thành người như vậy – bài kệ "yaṃ pubbe" (những gì trước đây).
Tattha yaṃ pubbeti atīte saṅkhāre ārabbha uppajjanadhammaṃ kilesajātaṃ atītakammañca.
Here, yaṃ pubbe refers to the defilements that arise concerning past formations, and past kamma.
Trong đó, yaṃ pubbe (những gì trước đây) là chủng loại phiền não có bản chất phát sinh do duyên các hành trong quá khứ, và cả nghiệp quá khứ.
Pacchā te māhu kiñcananti anāgatepi saṅkhāre ārabbha uppajjanadhammaṃ rāgādikiñcanaṃ māhu.
Pacchā te māhu kiñcanaṃ means let there be no defilement such as lust arising concerning future formations either.
Pacchā te māhu kiñcana (không có gì ràng buộc về sau) nghĩa là không có bất kỳ kiñcana (ràng buộc) nào như tham ái, v.v., có bản chất phát sinh do duyên các hành trong tương lai.
Majjhe ce no gahessasīti paccuppanne rūpādidhammepi na gahessasi ce.
Majjhe ce no gahessasī means if you do not grasp at present phenomena such as forms either.
Majjhe ce no gahessasī (nếu không nắm giữ ở giữa) nghĩa là nếu không nắm giữ các pháp hiện tại như sắc, v.v.
957. Evaṃ ‘‘upasanto carissasī’’ti arahattappattiṃ dassetvā idāni arahato thutivasena ito parā gāthāyo abhāsi.
957. Having thus shown the attainment of Arahantship by saying "you will wander peacefully," now the following verses were spoken in praise of the Arahant.
957. Sau khi chỉ ra sự chứng đắc A-la-hán như vậy, rằng "ngươi sẽ sống an tịnh", bây giờ Ngài đã nói những bài kệ tiếp theo để tán thán bậc A-la-hán.
Tattha sabbasoti gāthāya mamāyitanti mamattakaraṇaṃ, ‘‘mama ida’’nti gahitaṃ vā vatthu.
Therein, sabbaso refers to "mamāyita" in the verse, meaning the act of making something one's own, or an object taken as "this is mine."
Trong đó, trong bài kệ sabbaso (hoàn toàn), mamāyita (sự chấp thủ của ta) là sự tạo tác của ta, hoặc là vật đã được nắm giữ với ý nghĩ "cái này là của ta".
Asatā ca na socatīti avijjamānakāraṇā asantakāraṇā na socati.
Asatā ca na socati means he does not grieve due to a non-existent cause, due to a non-present cause.
Asatā ca na socatī (và không buồn rầu vì điều không hiện hữu) nghĩa là không buồn rầu vì những nguyên nhân không hiện hữu, những nguyên nhân không có thật.
Na jīyatīti jānimpi na gacchati.
Na jīyati means he does not even go to decay.
Na jīyatī (không suy giảm) nghĩa là cũng không đi đến sự suy giảm.
958-9. Kiñca bhiyyo – yassa natthīti gāthā.
Furthermore, the verse is Yassa natthi (For whom there is not...).
958-9. Hơn nữa – bài kệ "yassa natthī" (người nào không có).
Tattha kiñcananti kiñci rūpādidhammajātaṃ.
Therein, kiñcana means any kind of phenomenon such as rūpa.
Trong đó, kiñcana (ràng buộc) là bất kỳ loại pháp nào như sắc, v.v.
Kiñca bhiyyo – aniṭṭhurīti gāthā.
Furthermore, the verse is Aniṭṭhurī (Not envious...).
Hơn nữa – bài kệ "aniṭṭhurī" (không than vãn).
Tattha aniṭṭhurīti anissukī.
Therein, aniṭṭhurī means not envious.
Trong đó, aniṭṭhurī (không than vãn) là không ganh tị.
‘‘Aniddhurī’’tipi keci paṭhanti.
Some also read "Aniddhurī."
Một số người đọc là "Aniddhurī" (không thô bạo).
Sabbadhī samoti sabbattha samo, upekkhakoti adhippāyo.
Sabbadhī samo means equal in all respects; the meaning is equanimous.
Sabbadhī samo (bình đẳng khắp mọi nơi) là bình đẳng ở khắp mọi nơi, ý nghĩa là có sự xả ly.
Kiṃ vuttaṃ hoti?
What is meant?
Điều gì được nói?
Yo so ‘‘natthi me’’ti na socati, tamahaṃ avikampinaṃ puggalaṃ puṭṭho samāno aniṭṭhurī ananugiddho anejo sabbadhi samoti imaṃ tasmiṃ puggale catubbidhamānisaṃsaṃ brūmīti.
I declare that person who does not grieve, thinking "I have nothing," to be an unshakeable individual, not envious, not greedy, without agitation, and equal in all respects—these four benefits in that person.
Người nào không buồn rầu rằng "ta không có", khi được hỏi về người đó, ta nói rằng người đó là người không dao động, không than vãn, không tham lam, không rung động, bình đẳng khắp mọi nơi – ta nói về bốn lợi ích này đối với người đó.
960. Kiñca bhiyyo – anejassāti gāthā.
Furthermore, the verse is Anejassa (For one without agitation...).
960. Hơn nữa – bài kệ "anejassā" (của người không rung động).
Tattha nisaṅkhatīti puññābhisaṅkhārādīsu yo koci saṅkhāro.
Therein, nisaṅkhati refers to any saṅkhāra, such as meritorious formations.
Trong đó, nisaṅkhatī (sự tạo tác) là bất kỳ hành nào như phước hành, v.v.
So hi yasmā nisaṅkhariyati nisaṅkharoti vā, tasmā ‘‘nisaṅkhatī’’ti vuccati.
Since it is formed or forms, it is called "nisaṅkhati."
Vì hành đó được tạo tác hoặc tạo tác, nên nó được gọi là "nisaṅkhatī".
Viyārambhāti vividhā puññābhisaṅkhārādikā ārambhā.
Viyārambhā means various undertakings, such as meritorious formations.
Viyārambhā (các sự khởi đầu) là các sự khởi đầu đa dạng như phước hành, v.v.
Khemaṃ passati sabbadhīti sabbattha abhayameva passati.
Khemaṃ passati sabbadhī means he sees only security everywhere.
Khemaṃ passati sabbadhī (thấy sự an ổn khắp mọi nơi) là thấy sự vô úy ở khắp mọi nơi.
961. Evaṃ passanto na samesūti gāthā.
Seeing thus, the verse is Na samesu (Not among equals...).
961. Khi thấy như vậy, bài kệ "na samesū" (không ở trong những người ngang bằng).
Tattha na vadateti ‘‘sadisohamasmī’’tiādinā mānavasena samesupi attānaṃ na vadati omesupi ussesupi.
Therein, na vadati means he does not speak of himself among equals, inferiors, or superiors, through the conceit of "I am similar."
Trong đó, na vadate (không nói) nghĩa là không nói về bản thân mình với sự kiêu mạn rằng "ta ngang bằng", ngay cả với những người ngang bằng, cũng không với những người thấp hơn hay cao hơn.
Nādeti na nirassatīti rūpādīsu kañci dhammaṃ na gaṇhāti; na nissajjati.
Nādeti na nirassati means he does not grasp any phenomenon like rūpa; he does not relinquish.
Nādeti na nirassatī (không nắm giữ cũng không từ bỏ) nghĩa là không nắm giữ bất kỳ pháp nào như sắc, v.v.; không từ bỏ.
Sesaṃ sabbattha pākaṭameva.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng ở khắp mọi nơi.
Evaṃ arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhāpesi, desanāpariyosāne pañcasatā sākiyakumārā ca koliyakumārā ca ehibhikkhupabbajjāya pabbajitā, te gahetvā bhagavā mahāvanaṃ pāvisīti.
Thus, he concluded the discourse with the pinnacle of Arahantship. At the end of the discourse, five hundred Sākiya princes and Koliya princes were ordained with the "Come, Bhikkhu" ordination. The Blessed One took them and entered the Great Forest.
Như vậy, Ngài đã kết thúc bài giảng với đỉnh cao là A-la-hán. Khi bài giảng kết thúc, năm trăm hoàng tử Sakya và hoàng tử Koliya đã xuất gia với sự xuất gia "Ehibhikkhu" (hãy đến, này Tỳ-kheo). Đức Thế Tôn đã đưa họ vào Đại Lâm.
962. Na me diṭṭhoti sāriputtasuttaṃ, ‘‘therapañhasutta’’ntipi vuccati.
Na me diṭṭho is the Sāriputta Sutta, also called the "Therapañha Sutta."
962. "Tôi chưa từng thấy" là Sutta Sāriputta, cũng được gọi là "Sutta về câu hỏi của Trưởng lão".
Kā uppatti?
What is its origin?
Sự khởi nguyên là gì?
Imassa suttassa uppatti – rājagahakassa seṭṭhissa candanaghaṭikāya paṭilābhaṃ ādiṃ katvā tāya candanaghaṭikāya katassa pattassa ākāse ussāpanaṃ āyasmato piṇḍolabhāradvājassa iddhiyā pattaggahaṇaṃ, tasmiṃ vatthusmiṃ sāvakānaṃ iddhipaṭikkhepo, titthiyānaṃ bhagavatā saddhiṃ pāṭihāriyaṃ kattukāmatā, pāṭihāriyakaraṇaṃ, bhagavato sāvatthigamanaṃ, titthiyānubandhanaṃ, sāvatthiyaṃ pasenadino buddhūpagamanaṃ kaṇḍambapātubhāvo, catunnaṃ parisānaṃ titthiyajayatthaṃ pāṭihāriyakaraṇussukkanivāraṇaṃ, yamakapāṭihāriyakaraṇaṃ, katapāṭihāriyassa bhagavato tāvatiṃsabhavanagamanaṃ, tattha temāsaṃ dhammadesanā, āyasmatā mahāmoggallānattherena yācitassa devalokato saṅkassanagare orohaṇanti imāni vatthūni antarantare ca jātakāni vitthāretvā yāva dasasahassacakkavāḷadevatāhi pūjiyamāno bhagavā majjhe maṇimayena sopānena saṅkassanagare oruyha sopānakaḷevare aṭṭhāsi –
The origin of this sutta is related to the story beginning with the acquisition of the sandalwood bowl by the wealthy man of Rājagaha, the raising of the bowl made from that sandalwood bowl into the air, the taking of the bowl by Venerable Piṇḍola Bhāradvāja through psychic power, the prohibition of psychic power for disciples in that matter, the desire of the sectarians to perform a miracle with the Blessed One, the performance of the miracle, the Blessed One's journey to Sāvatthī, the pursuit by the sectarians, Pasenadi's approach to the Buddha in Sāvatthī, the appearance of the mango tree, the prevention of the four assemblies' eagerness to perform a miracle to defeat the sectarians, the performance of the Twin Miracle, the Blessed One's journey to the Tāvatiṃsa heaven after performing the miracle, his three-month discourse on Dhamma there, his descent from the deva realm to Saṅkassaṅagara at the request of Venerable Mahāmoggallāna Thera—these stories, interspersed with Jātaka tales, are recounted until the Blessed One, revered by devas from ten thousand world-systems, descended to Saṅkassaṅagara by a jeweled staircase and stood at the foot of the staircase—
Sự khởi nguyên của Sutta này là — bắt đầu từ việc vị trưởng giả ở Rājagaha nhận được cái bát gỗ chiên đàn, việc cái bát gỗ chiên đàn được làm cho bay lên không trung, việc Tôn giả Piṇḍola Bhāradvāja dùng thần thông lấy cái bát, việc cấm các đệ tử dùng thần thông trong sự việc đó, việc các ngoại đạo muốn làm phép lạ với Đức Thế Tôn, việc làm phép lạ, việc Đức Thế Tôn đến Sāvatthī, việc các ngoại đạo theo sau, việc vua Pasenadi đến gặp Đức Phật ở Sāvatthī, sự xuất hiện của cây xoài Kaṇḍamba, việc ngăn cản bốn hội chúng muốn làm phép lạ để chiến thắng ngoại đạo, việc làm phép lạ Song Thông (Yamakapāṭihāriya), việc Đức Thế Tôn sau khi làm phép lạ thì đến cõi trời Tāvatiṃsa, việc thuyết pháp ở đó trong ba tháng, việc Tôn giả Mahāmoggallāna thỉnh cầu và Đức Phật từ cõi trời giáng xuống thành Saṅkassa — những sự việc này và các câu chuyện Jātaka xen kẽ được kể rộng rãi, cho đến khi Đức Thế Tôn, được chư thiên trong mười ngàn thế giới cúng dường, giáng xuống thành Saṅkassa bằng một chiếc cầu thang bằng ngọc ở giữa và đứng trên thân cầu thang –
Imissā dhammapadagāthāya vuccamānāya vuttā.
Even devas envy them, the fully enlightened, the mindful ones."
Được nói ra khi câu kệ Dhammapada này được thuyết giảng.
Sopānakaḷevare ṭhitaṃ pana bhagavantaṃ sabbapaṭhamaṃ āyasmā sāriputto vandi, tato uppalavaṇṇā bhikkhunī, athāparo janakāyo.
Venerable Sāriputta was the first to pay homage to the Blessed One standing at the foot of the staircase, then Uppalavaṇṇā Bhikkhunī, and then the rest of the people.
Đức Thế Tôn đứng trên thân cầu thang, đầu tiên Tôn giả Sāriputta đảnh lễ, sau đó là Tỳ khưu ni Uppalavaṇṇā, rồi đến quần chúng khác.
Tatra bhagavā cintesi – ‘‘imissaṃ parisati moggallāno iddhiyā aggoti pākaṭo, anuruddho dibbacakkhunā, puṇṇo dhammakathikattena, sāriputtaṃ panāyaṃ parisā na kenaci guṇena evaṃ aggoti jānāti, yaṃnūnāhaṃ sāriputtaṃ paññāguṇena pakāseyya’’nti.
There, the Blessed One reflected: "In this assembly, Moggallāna is known for his psychic power, Anuruddha for his divine eye, Puṇṇa for his skill in teaching Dhamma. But this assembly does not know Sāriputta as preeminent in any quality. What if I were to make Sāriputta known for his quality of wisdom?"
Lúc đó Đức Thế Tôn suy nghĩ – "Trong hội chúng này, Moggallāna nổi tiếng là bậc tối thắng về thần thông, Anuruddha về thiên nhãn, Puṇṇa về khả năng thuyết pháp, nhưng hội chúng này không biết Sāriputta là tối thắng về phẩm chất nào, vậy ta nên làm cho Sāriputta nổi bật về phẩm chất trí tuệ."
Atha theraṃ pañhaṃ pucchi.
Then he asked the Elder a question.
Sau đó, Ngài hỏi Trưởng lão một câu hỏi.
Thero bhagavatā pucchitaṃ pucchitaṃ puthujjanapañhaṃ, sekkhapañhaṃ, asekkhapañhañca, sabbaṃ vissajjesi.
The Elder answered every question asked by the Blessed One—questions for ordinary people, for trainees, and for those beyond training—he answered all of them.
Trưởng lão đã giải đáp tất cả các câu hỏi mà Đức Thế Tôn đã hỏi, bao gồm câu hỏi của phàm phu, câu hỏi của bậc Hữu học (sekha), và câu hỏi của bậc Vô học (asekkhā).
Tadā naṃ jano ‘‘paññāya aggo’’ti aññāsi.
Then people recognized him as "foremost in wisdom."
Khi đó, quần chúng biết rằng Ngài "là bậc tối thắng về trí tuệ".
Atha bhagavā ‘‘sāriputto na idāneva paññāya aggo, atītepi paññāya aggo’’ti jātakaṃ ānesi.
Then the Blessed One recounted a Jātaka, saying, "Sāriputta is not foremost in wisdom only now; he was foremost in wisdom in the past as well."
Sau đó, Đức Thế Tôn đã kể một câu chuyện Jātaka rằng "Sāriputta không chỉ bây giờ là bậc tối thắng về trí tuệ, mà trong quá khứ cũng là bậc tối thắng về trí tuệ".
Atīte parosahassā isayo vanamūlaphalāhārā pabbatapāde vasanti.
In the past, over a thousand ascetics, subsisting on forest roots and fruits, lived at the foot of a mountain.
Trong quá khứ, hơn một ngàn vị ẩn sĩ sống dưới chân núi, sống bằng hoa quả và rễ cây rừng.
Tesaṃ ācariyassa ābādho uppajji, upaṭṭhānāni vattanti.
Their teacher fell ill, and services were being rendered.
Vị đạo sư của họ bị bệnh, và các dịch vụ chăm sóc được thực hiện.
Jeṭṭhantevāsī ‘‘sappāyabhesajjaṃ āharissāmi, ācariyaṃ appamattā upaṭṭhahathā’’ti vatvā manussapathaṃ agamāsi.
The chief disciple, saying, "I will fetch suitable medicine; attend to the teacher diligently," went to a human settlement.
Trưởng đệ tử nói: “Con sẽ mang thuốc thích hợp đến, các con hãy chăm sóc Sư phụ cẩn thận,” rồi đi đến nơi có người.
Tasmiṃ anāgateyeva ācariyo kālamakāsi.
Before he returned, the teacher passed away.
Ngay khi người đó chưa về, vị Sư phụ đã qua đời.
Taṃ ‘‘idāni kālaṃ karissatī’’ti antevāsikā samāpattimārabbha pucchiṃsu.
Thinking, "He is about to pass away now," the disciples questioned him regarding his attainments.
Các đệ tử hỏi Ngài về sự thành tựu, nghĩ rằng: “Bây giờ Ngài sắp qua đời.”
So ākiñcaññāyatanasamāpattiṃ sandhāyāha – ‘‘natthi kiñcī’’ti, antevāsino ‘‘natthi ācariyassa adhigamo’’ti aggahesuṃ.
Referring to the attainment of the base of nothingness, he said, "There is nothing." The disciples understood this to mean, "The teacher has attained nothing."
Ngài trả lời liên quan đến sự thành tựu Aakiñcaññāyatana (Vô sở hữu xứ): “Không có gì cả.” Các đệ tử hiểu lầm rằng: “Sư phụ không có sự chứng đắc gì cả.”
Atha jeṭṭhantevāsī bhesajjaṃ ādāya āgantvā taṃ kālakataṃ disvā ācariyaṃ ‘‘kiñci pucchitthā’’ti āha.
Then the chief disciple, having brought the medicine, came and, seeing that he had passed away, asked, "Did you ask the teacher anything?"
Khi đó, trưởng đệ tử mang thuốc về, thấy Sư phụ đã qua đời, liền hỏi: “Các con có hỏi Sư phụ điều gì không?”
Āma pucchimhā, ‘‘natthi kiñcī’’ti āha, na kiñci ācariyena adhigatanti.
"Yes, we asked. He said, 'There is nothing.' The teacher has attained nothing."
“Vâng, chúng con có hỏi. Ngài nói: ‘Không có gì cả.’ Sư phụ không chứng đắc gì cả.”
Natthi kiñcīti vadanto ācariyo ākiñcaññāyatanaṃ pavedesi, sakkātabbo ācariyoti.
"By saying 'There is nothing,' the teacher declared the base of nothingness. The teacher is worthy of veneration."
“Khi nói ‘Không có gì cả,’ Sư phụ đã tuyên bố về Aakiñcaññāyatana. Sư phụ đáng được tôn kính.”
967. Chaṭṭhagāthāya katī parissayāti kittakā upaddavā.
In the sixth verse, katī parissayā means "how many dangers?"
967. Với bài kệ thứ sáu, katī parissayā (bao nhiêu chướng ngại) có nghĩa là bao nhiêu tai họa.
Agataṃ disanti nibbānaṃ.
Agataṃ disaṃ means Nibbāna.
Agataṃ disaṃ (phương chưa đến) có nghĩa là Niết Bàn.
Tañhi agatapubbattā agataṃ tathā niddisitabbato disā cāti.
For it has not been gone to before, thus "unreached"; and it is to be pointed out as a direction, thus "direction."
Vì Niết Bàn chưa từng được đến nên là "chưa đến", và vì phải được chỉ ra như vậy nên là "phương".
Tena vuttaṃ ‘‘agataṃ disa’’nti.
Therefore, it is said, "the unreached direction."
Do đó, đã nói là "phương chưa đến".
Abhisambhaveti abhibhaveyya.
Abhisambhave means he would overcome.
Abhisambhave (có thể vượt qua) có nghĩa là có thể chinh phục.
Pantamhīti pariyante.
Pantamhī means at the end.
Pantamhī (ở nơi biên tế) có nghĩa là ở nơi cuối cùng.
970. Evaṃ āyasmatā sāriputtena tīhi gāthāhi bhagavantaṃ thometvā pañcahi gāthāhi – pañcasatānaṃ sissānamatthāya senāsanagocarasīlavatādīni pucchito bhagavā tamatthaṃ pakāsetuṃ ‘‘vijigucchamānassā’’tiādinā nayena vissajjanamāraddho.
970. Thus, Venerable Sāriputta, having praised the Blessed One with three verses and having asked with five verses about dwellings, alms-round, morality, observances, etc., for the benefit of five hundred disciples, the Blessed One began to answer that matter in the manner beginning with "for one who is disgusted."
970. Như vậy, sau khi Tôn giả Sāriputta đã tán thán Đức Thế Tôn bằng ba bài kệ, và hỏi về sàng tọa, vật thực, giới hạnh, v.v., vì lợi ích của năm trăm đệ tử bằng năm bài kệ, Đức Thế Tôn đã bắt đầu giải thích ý nghĩa đó theo cách "vijigucchamānassā" (của người ghê tởm), v.v.
Tattha paṭhamagāthāya tāvattho – jātiādīhi vijigucchamānassa rittāsanaṃ sayanaṃ sevato ce sambodhikāmassa sāriputta, bhikkhuno yadidaṃ phāsu yo phāsuvihāro yathānudhammaṃ yo ca anudhammo, taṃ te pavakkhāmi yathā pajānaṃ yathā pajānanto vadeyya, evaṃ vadāmīti.
There, the meaning of the first verse is: O Sāriputta, for a bhikkhu who is disgusted with birth, etc., and who desires perfect enlightenment, practicing in isolated seats and beds, whatever is a comfortable dwelling, whatever is in accordance with the Dhamma, "that I will declare to you as I understand," as one who understands would speak, thus I speak.
Trong đó, ý nghĩa của bài kệ đầu tiên là: "Này Sāriputta, yadidaṃ phāsu (điều thuận lợi này), tức là sự sống thuận lợi, yathānudhammaṃ (và điều hợp pháp) tức là sự hợp pháp, taṃ te pavakkhāmi yathā pajānaṃ (Ta sẽ nói cho con nghe điều đó như người biết rõ) cho vị Tỳ-khưu vijigucchamānassa rittāsanaṃ sayanaṃ sevato ce sambodhikāmassa (đang ghê tởm sinh, v.v., đang nương tựa chỗ ngồi trống vắng, chỗ nằm và đang khao khát Giác ngộ, Ta sẽ nói như người biết rõ)."
974. Evaṃ ‘‘bhikkhuno vijigucchato’’tiādīhi tīhi gāthāhi puṭṭhamatthaṃ vissajjetvā idāni ‘‘kyāssa byappathayo’’tiādinā nayena puṭṭhaṃ vissajjento ‘‘theyyaṃ na kāre’’tiādimāha.
974. Thus, having answered the matter asked with the three verses beginning with "for a bhikkhu who is disgusted," etc., he now speaks of "theyyaṃ na kāre" (let him not commit theft), etc., answering what was asked in the manner beginning with "what are his hindrances?"
974. Như vậy, sau khi giải thích ý nghĩa đã được hỏi bằng ba bài kệ "bhikkhuno vijigucchato" (của Tỳ-khưu ghê tởm), v.v., bây giờ, khi giải thích điều đã được hỏi theo cách "kyāssa byappathayo" (những lời nói của người ấy sẽ như thế nào), v.v., Đức Phật nói "theyyaṃ na kāre" (chớ làm điều trộm cắp), v.v.
Tattha phasseti phareyya.
There, "phasse" means he should touch.
Trong đó, phasse (chạm) có nghĩa là xúc chạm.
Yadāvilattaṃ manaso vijaññāti yaṃ cittassa āvilattaṃ vijāneyya, taṃ sabbaṃ ‘‘kaṇhassa pakkho’’ti vinodayeyya.
"Yadāvilattaṃ manaso vijaññā" means whatever defilement of mind he might discern, he should dispel all of that as "kaṇhassa pakkho" (the dark side).
Yadāvilattaṃ manaso vijaññā (điều gì người ấy biết là sự ô nhiễm của tâm) có nghĩa là điều gì người ấy biết là sự ô nhiễm của tâm, tất cả điều đó người ấy nên "kaṇhassa pakkho" (thuộc về phe của Ma-la) và loại bỏ.
977. Kiṃsū asissāmīti kiṃ bhuñjissāmi.
977. "Kiṃsū asissāmī" means what shall I eat?
977. Kiṃsū asissāmī (tôi sẽ ăn gì) có nghĩa là tôi sẽ ăn gì.
Kuvaṃ vā asissanti kuhiṃ vā asissāmi.
"Kuvaṃ vā asissa" means or where shall I eat?
Kuvaṃ vā asissaṃ (hoặc tôi sẽ ăn ở đâu) có nghĩa là hoặc tôi sẽ ăn ở đâu.
Dukkhaṃ vata settha kvajja sessanti imaṃ rattiṃ dukkhaṃ sayiṃ, ajja āgamanarattiṃ kattha sayissaṃ.
"Dukkhaṃ vata settha kvajja sessa" means alas, I slept miserably this night; where shall I sleep tonight?
Dukkhaṃ vata settha kvajja sessaṃ (thật khổ sở, tôi đã ngủ ở đâu đêm nay) có nghĩa là tôi đã ngủ khổ sở đêm qua, đêm nay tôi sẽ ngủ ở đâu.
Ete vitakketi ete piṇḍapātanissite dve, senāsananissite dveti cattāro vitakke.
"Ete vitakke" means these four thoughts: two related to alms-food and two related to dwellings.
Ete vitakke (những tầm này) có nghĩa là hai tầm liên quan đến vật thực, và hai tầm liên quan đến sàng tọa, tức là bốn tầm này.
Aniketacārīti apalibodhacārī nittaṇhacārī.
"Aniketacārī" means one who wanders unattached, one who wanders without craving.
Aniketacārī (người sống không nhà) có nghĩa là người sống không bị ràng buộc, người sống không tham ái.
978. Kāleti piṇḍapātakāle piṇḍapātasaṅkhātaṃ annaṃ vā cīvarakāle cīvarasaṅkhātaṃ vasanaṃ vā laddhā dhammena samenāti adhippāyo.
978. "Kāle" means having received food, which is alms-food, at the time of alms-round, or clothing, which is robes, at the time of robes, righteously and properly; this is the intention.
978. Kāle (đúng lúc) có nghĩa là khi nhận được thức ăn đúng lúc (tức là vật thực) hoặc y phục đúng lúc (tức là đồ mặc), người ấy nên sống đúng pháp; đó là ý nghĩa.
Mattaṃ so jaññāti paṭiggahaṇe ca paribhoge ca so pamāṇaṃ jāneyya.
"Mattaṃ so jaññā" means he should know the measure in both receiving and consuming.
Mattaṃ so jaññā (người ấy nên biết mức độ) có nghĩa là người ấy nên biết mức độ trong việc nhận và sử dụng.
Idhāti sāsane, nipātamattameva vā etaṃ.
"Idhā" means in the Dispensation, or this is merely a particle.
Idhā (ở đây) có nghĩa là trong giáo pháp, hoặc đây chỉ là một từ đệm.
Tosanatthanti santosatthaṃ, etadatthaṃ mattaṃ jāneyyāti vuttaṃ hoti.
"Tosanatthaṃ" means for contentment; it is said that he should know the measure for this purpose.
Tosanatthaṃ (vì sự an lạc) có nghĩa là vì sự hài lòng, đã nói rằng nên biết mức độ vì mục đích này.
So tesu guttoti so bhikkhu tesu paccayesu gutto.
"So tesu gutto" means that bhikkhu is guarded regarding those requisites.
So tesu gutto (người ấy được bảo vệ trong những điều đó) có nghĩa là Tỳ-khưu ấy được bảo vệ trong những vật dụng đó.
Yatacārīti saṃyatavihāro, rakkhitiriyāpatho rakkhitakāyavacīmanodvāro cāti vuttaṃ hoti.
"Yatacārī" means one whose dwelling is restrained, one whose postures are guarded, and whose doors of body, speech, and mind are guarded; this is what is meant.
Yatacārī (người sống có chừng mực) có nghĩa là người sống có chừng mực, người giữ gìn oai nghi, người giữ gìn ba cửa thân, khẩu, ý; đó là ý nghĩa.
‘‘Yaticārī’’tipi pāṭho, soyevattho.
"Yaticārī" is also a reading, with the same meaning.
Cũng có bản đọc là "Yaticārī", ý nghĩa vẫn vậy.
Rusitoti rosito, ghaṭṭitoti vuttaṃ hoti.
"Rusito" means angered, provoked; this is what is meant.
Rusito (bị tức giận) có nghĩa là bị giận dữ, bị quấy rầy; đó là ý nghĩa.
980. Cudito vacībhi satimābhinandeti upajjhāyādīhi vācāhi codito samāno satimā hutvā taṃ codanaṃ abhinandeyya.
980. Being admonished by words, mindful, he should rejoice means being admonished by words from preceptors and others, he should be mindful and rejoice in that admonition.
980. Cudito vacībhi satimābhinande (bị nhắc nhở bằng lời nói, người có niệm nên hoan hỷ) có nghĩa là bị các bậc Hòa thượng, v.v., nhắc nhở bằng lời nói, người ấy nên có niệm và hoan hỷ với sự nhắc nhở đó.
Vācaṃ pamuñce kusalanti ñāṇasamuṭṭhitaṃ vācaṃ pamuñceyya.
He should utter skillful speech means he should utter speech arisen from wisdom.
Vācaṃ pamuñce kusalaṃ (nên nói lời thiện) có nghĩa là nên nói lời phát sinh từ trí tuệ.
Nātivelanti ativelaṃ pana vācaṃ kālavelañca sīlavelañca atikkantaṃ nappamuñceyya.
Not excessively means he should not utter speech that exceeds the proper time and the proper conduct.
Nātivelaṃ (không quá mức) có nghĩa là không nên nói lời quá mức, vượt quá thời gian và giới hạn của giới hạnh.
Janavādadhammāyāti janavādakathāya.
According to popular opinion means according to the talk of people.
Janavādadhammāyā (về pháp nói chuyện của người đời) có nghĩa là về câu chuyện nói chuyện của người đời.
Na cetayeyyāti cetanaṃ na uppādeyya.
He should not intend means he should not generate intention.
Na cetayeyyā (không nên suy nghĩ) có nghĩa là không nên khởi lên ý nghĩ.
981. Athāparanti atha idāni ito parampi.
981. And further means and now, even beyond this.
981. Athāparaṃ (và điều khác nữa) có nghĩa là và điều khác nữa từ đây.
Pañca rajānīti rūparāgādīni pañca rajāni.
Five defilements means the five defilements, such as attachment to forms.
Pañca rajānī (năm bụi bặm) có nghĩa là năm bụi bặm như sắc ái, v.v.
Yesaṃ satīmā vinayāya sikkheti yesaṃ upaṭṭhitassati hutvā vinayanatthaṃ tisso sikkhā sikkheyya.
For the removal of which the mindful one should train means for the removal of which, being one with established mindfulness, he should train in the three trainings.
Yesaṃ satīmā vinayāya sikkhe (người có niệm nên học để đoạn trừ chúng) có nghĩa là người ấy, có niệm, nên học ba học để đoạn trừ chúng.
Evaṃ sikkhanto hi rūpesu…pe… phassesu sahetha rāgaṃ, na aññeti.
Indeed, training thus, he should overcome attachment to forms…etc.…to contacts, not to others.
Khi học như vậy, người ấy rūpesu…pe… phassesu sahetha rāgaṃ (nên chịu đựng tham ái đối với sắc… v.v… đối với xúc), chứ không phải ai khác.
982. Tato so tesaṃ vinayāya sikkhanto anukkamena – etesu dhammesūti gāthā.
982. Then, training for their removal, gradually, in these dhammas is the verse.
982. Từ đó, người ấy, khi học để đoạn trừ chúng, tuần tự nói bài kệ etesu dhammesu (trong những pháp này).
Tattha etesūti rūpādīsu.
Here, in these means in forms and so on.
Trong đó, etesu (trong những điều này) có nghĩa là trong sắc, v.v.
Kālena so sammā dhammaṃ parivīmaṃsamānoti so bhikkhu yvāyaṃ ‘‘uddhate citte samādhissa kālo’’tiādinā nayena kālo vutto, tena kālena sabbaṃ saṅkhatadhammaṃ aniccādinayena parivīmaṃsamāno.
That bhikkhu, rightly investigating the Dhamma in due time means that bhikkhu, investigating all conditioned phenomena according to the nature of impermanence and so on, at the time mentioned in the manner of ‘‘when the mind is agitated, it is time for concentration’’ and so on.
Khi đến lúc, vị ấy quán sát Pháp một cách đúng đắn nghĩa là vị Tỳ-khưu đó, cái thời điểm được nói đến theo cách như "khi tâm phóng dật là lúc để định" v.v., vào thời điểm đó, quán sát tất cả các pháp hữu vi (saṅkhatadhamma) theo cách vô thường v.v.
Ekodibhūto vihane tamaṃ soti so ekaggacitto sabbaṃ mohāditamaṃ vihaneyya.
Being unified, he should dispel that darkness means that bhikkhu, being one-pointed in mind, should dispel all darkness of delusion and so on.
Vị ấy, tâm chuyên nhất, sẽ xua tan bóng tối nghĩa là vị ấy, với tâm chuyên nhất (ekaggacitta), nên xua tan tất cả bóng tối của si mê (moha) v.v.
Natthi ettha saṃsayo.
There is no doubt about this.
Không có nghi ngờ gì ở đây.
Sesaṃ sabbattha pākaṭameva.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng ở khắp mọi nơi.