107-108. Ito paresu paṭhamaṃ assaddhādipañcakavasena vuttaṃ, tathā dutiyaṃ.
107-108. Among the following, the first was taught by way of the pentad of faithlessness and so on, and similarly the second.
107-108. Trong các vagga tiếp theo, bài kinh đầu tiên được nói đến theo năm pháp bắt đầu bằng vô tín (assaddhā), bài kinh thứ hai cũng vậy.
Paṭhame pana asamāhitapadaṃ catutthaṃ, dutiye dussīlapadaṃ.
However, in the first, the term ‘unconcentrated’ is fourth, and in the second, the term ‘immoral’ is fourth.
Tuy nhiên, trong bài kinh đầu tiên, từ “asamāhita” (không định tâm) là từ thứ tư; trong bài kinh thứ hai là từ “dussīla” (ác giới).
Evaṃ vuccamāne bujjhanakapuggalānaṃ ajjhāsayena hi etāni vuttāni.
These were taught in this way according to the disposition of the individuals who were to understand.
Khi được nói như vậy, những điều này được thuyết giảng tùy theo khuynh hướng của những người có khả năng giác ngộ.
Ettha asamāhitāti upacārappanāsamādhirahitā.
Herein, unconcentrated means lacking access and absorption concentration.
Ở đây, asamāhitā nghĩa là những người không có cận định và an chỉ định.
Dussīlāti nissīlā.
Immoral means without morality.
Dussīlā nghĩa là những người không có giới.
Paṭhamadutiyāni.
First and second.
Bài kinh thứ nhất và thứ hai.
109-111. Tatiyaṃ pañcakammapathavasena bujjhanakānaṃ ajjhāsayavasena vuttaṃ, catutthaṃ sattakammapathavasena, pañcamaṃ dasakammapathavasena.
109-111. The third was taught by way of the five courses of action, the fourth by way of the seven courses of action, and the fifth by way of the ten courses of action, according to the disposition of those who were to understand.
109-111. Bài kinh thứ ba được nói đến tùy theo khuynh hướng của những người có khả năng giác ngộ theo năm nghiệp đạo (kammapatha); bài kinh thứ tư theo bảy nghiệp đạo; bài kinh thứ năm theo mười nghiệp đạo.
Tattha tatiye surāmerayamajjappamādaṭṭhāyinoti surāmerayasaṅkhātaṃ majjaṃ yāya pamādacetanāya pivanti, sā ‘‘surāmerayamajjappamādo’’ti vuccati, tasmiṃ tiṭṭhantīti surāmerayamajjappamādaṭṭhāyino.
Therein, in the third, those who are given to the intoxicating liquors and spirits that are a basis for negligence means: that cetanā of negligence by which they drink the intoxicating liquor called surā and meraya is called ‘the intoxicating liquors and spirits that are a basis for negligence’; because they abide in that, they are ‘those who are given to the intoxicating liquors and spirits that are a basis for negligence’.
Trong đó, ở bài kinh thứ ba, surāmerayamajjappamādaṭṭhāyino nghĩa là: thứ men say gọi là rượu surā và meraya mà người ta uống với tâm niệm phóng dật (pamāda), được gọi là “surāmerayamajjappamāda”. Những người đứng vững trong sự phóng dật đó được gọi là surāmerayamajjappamādaṭṭhāyino.
Ayaṃ tāvettha asādhāraṇapadassa attho.
This, for now, is the meaning of the uncommon term here.
Đây là ý nghĩa của từ không phổ biến ở đây.
Pañcame pāṇaṃ atipātentīti pāṇātipātino, pāṇaghātikāti attho.
In the fifth, they destroy life, thus they are destroyers of life; the meaning is, killers of living beings.
Trong bài kinh thứ năm, những người sát hại sinh mạng được gọi là pāṇātipātino, nghĩa là những kẻ giết hại sinh vật.
Adinnaṃ ādiyantīti adinnādāyino, parassahārinoti attho.
They take what is not given, thus they are takers of what is not given; the meaning is, they take what belongs to another.
Những người lấy của không cho được gọi là adinnādāyino, nghĩa là những kẻ cướp đoạt của người khác.
Vatthukāmesu kilesakāmena micchā carantīti kāmesumicchācārino.
They engage wrongly in sensual pleasures through defiled sensuality, thus they are those who engage in sexual misconduct.
Những người tà hạnh trong dục lạc vật chất bằng dục ái (kilesakāma) được gọi là kāmesumicchācārino.
Musā vadantīti musāvādino, paresaṃ atthabhañjakaṃ tucchaṃ alikaṃ vācaṃ bhāsitāroti attho.
They speak falsely, thus they are speakers of falsehoods; the meaning is, they speak empty and untrue words that are destructive of others’ welfare.
Những người nói dối được gọi là musāvādino, nghĩa là những kẻ nói lời vô ích, sai trái, làm hại lợi ích của người khác.
Pisuṇā vācā etesanti pisuṇavācā.
Their speech is slanderous, thus they are of slanderous speech.
Những người có lời nói chia rẽ được gọi là pisuṇavācā.
Mammacchedikā pharusā vācā etesanti pharusavācā.
Their speech is harsh, cutting to the quick, thus they are of harsh speech.
Những người có lời nói thô tục, cắt đứt sự thân ái được gọi là pharusavācā.
Samphaṃ niratthakaṃ vacanaṃ palapantīti samphappalāpino.
They chatter frivolous, useless words, thus they are frivolous chatterers.
Những người nói lời vô ích, vô nghĩa được gọi là samphappalāpino.
Abhijjhāyantīti abhijjhāluno, parabhaṇḍe lubbhanasīlāti attho.
They covet, thus they are covetous; the meaning is, they are inclined to be greedy for the belongings of others.
Những người tham lam được gọi là abhijjhāluno, nghĩa là những người có thói quen tham lam tài sản của người khác.
Byāpannaṃ pūtibhūtaṃ cittametesanti byāpannacittā.
Their minds are corrupted and putrid, thus they are of corrupted mind.
Những người có tâm ý độc ác, thối nát được gọi là byāpannacittā.
Micchā pāpikā viññugarahitā etesaṃ diṭṭhīti micchādiṭṭhikā, kammapathapariyāpannāya ‘‘natthi dinna’’ntiādivatthukāya micchattapariyāpannāya aniyyānikadiṭṭhiyā samannāgatāti attho.
Their view is wrong, evil, and censured by the wise, thus they are of wrong view; the meaning is, they are endowed with a non-liberating view that is included in the courses of action, based on things like ‘there is nothing in what is given,’ and is included in wrongness.
Những người có tà kiến, tức là những người có quan điểm sai lầm, đáng bị người trí quở trách, bao gồm tà kiến thuộc nghiệp đạo như “không có sự bố thí”, v.v., và tà kiến không đưa đến giải thoát, được gọi là micchādiṭṭhikā.
Sammā sobhanā viññupasatthā etesaṃ diṭṭhīti sammādiṭṭhikā, kammapathapariyāpannāya ‘‘atthi dinna’’ntiādikāya kammassakatadiṭṭhiyā sammattapariyāpannāya maggadiṭṭhiyā ca samannāgatāti attho.
Their view is right, beautiful, and praised by the wise, thus they are of right view; the meaning is, they are endowed with the view of the ownership of kamma, based on things like ‘there is something in what is given,’ which is included in the courses of action, and with the view of the path, which is included in rightness.
Những người có chánh kiến, tức là những người có quan điểm đúng đắn, tốt đẹp, được người trí tán thán, bao gồm chánh kiến thuộc nghiệp đạo như “có sự bố thí”, v.v., chánh kiến về nghiệp sở hữu, và chánh kiến về Đạo (maggadiṭṭhi), được gọi là sammādiṭṭhikā.
Idaṃ tāvettha anuttānānaṃ padānaṃ padavaṇṇanāmattaṃ.
This, for now, is merely the explanation of the non-obvious terms here.
Đây là phần giải thích các từ ngữ không rõ ràng trong bài kinh này.
Yo pana tesaṃ pāṇātipāto adinnādānaṃ kāmesumicchācāro musāvādo pisuṇavācā pharusavācā samphappalāpo abhijjhā byāpādo micchādiṭṭhīti kaṇhapakkhe dasavidho attho hoti.
Furthermore, there is a tenfold meaning on the dark side: destroying life, taking what is not given, sexual misconduct, false speech, slanderous speech, harsh speech, frivolous chatter, covetousness, ill-will, and wrong view.
Hơn nữa, trong phe đen (kaṇhapakkha), có mười loại ý nghĩa liên quan đến sát sinh (pāṇātipāto), trộm cắp (adinnādānaṃ), tà hạnh trong dục lạc (kāmesumicchācāro), nói dối (musāvādo), nói lời chia rẽ (pisuṇavācā), nói lời thô tục (pharusavācā), nói lời vô ích (samphappalāpo), tham lam (abhijjhā), ác ý (byāpādo), và tà kiến (micchādiṭṭhi).
Tattha pāṇassa atipāto pāṇātipāto, pāṇavadho pāṇaghātoti vuttaṃ hoti.
Therein, the destruction of life is destroying life; it means the killing of life, the slaughter of life.
Trong đó, sự sát hại sinh vật là pāṇātipāto, nghĩa là giết hại sinh vật hoặc làm hại sinh vật.
Pāṇoti cettha vohārato satto, paramatthato jīvitindriyaṃ.
Here, life, in conventional terms, is a being; in ultimate terms, it is the life faculty.
Ở đây, pāṇo theo quy ước là chúng sinh, theo nghĩa tối hậu là sinh mạng quyền (jīvitindriyaṃ).
Tasmiṃ pana pāṇe pāṇasaññino jīvitindriyupacchedakaupakkamasamuṭṭhāpikā kāyavacīdvārānaṃ aññataradvārappavattā vadhakacetanā pāṇātipāto.
Regarding that life, the volition of killing, which occurs through one of the two doors of body or speech and which originates an attempt to sever the life faculty while perceiving it as a living being, is the destroying of life.
Hơn nữa, đối với sinh vật đó, ý muốn sát hại (vadhakacetanā) phát sinh từ một trong hai cửa thân hoặc khẩu, khởi lên nỗ lực cắt đứt sinh mạng quyền, với nhận thức rằng đó là sinh vật, thì đó là pāṇātipāto.
So guṇavirahitesu tiracchānagatādīsu pāṇesu khuddake pāṇe appasāvajjo, mahāsarīre mahāsāvajjo.
In the case of beings devoid of virtues, such as animals, this act is of little blame for a small being, and of great blame for a large-bodied one.
Hành vi sát sinh đó, đối với các sinh vật thấp kém như loài súc sinh, nếu là sinh vật nhỏ thì tội nhẹ, nếu là sinh vật có thân lớn thì tội nặng.
Payogamahantatāya, payogasamattepi vatthumahantatāya.
Because of the greatness of the effort; and even when the effort is equal, because of the greatness of the object.
Vì sự lớn lao của nỗ lực (payoga), và ngay cả khi nỗ lực ngang nhau, thì vì sự lớn lao của đối tượng (vatthu).
Guṇavantesu manussādīsu appaguṇe appasāvajjo, mahāguṇe mahāsāvajjo.
In the case of virtuous beings such as humans, it is of little blame for one of little virtue, and of great blame for one of great virtue.
Đối với các sinh vật có phẩm chất như loài người, nếu phẩm chất thấp thì tội nhẹ, nếu phẩm chất cao thì tội nặng.
Sarīraguṇānaṃ pana samabhāve sati kilesānaṃ upakkamānañca mudutāya appasāvajjo, tibbatāya mahāsāvajjoti veditabbo.
However, when the virtues of the body are equal, it should be understood that it is of little blame when the defilements and the effort are mild, and of great blame when they are intense.
Tuy nhiên, khi phẩm chất thân thể ngang nhau, thì do phiền não và nỗ lực yếu ớt mà tội nhẹ, do phiền não và nỗ lực mãnh liệt mà tội nặng, điều này cần được hiểu như vậy.
Tassa pañca sambhārā honti – pāṇo, pāṇasaññitā, vadhakacittaṃ, upakkamo, tena maraṇanti.
It has five components: a living being, the perception of a living being, the intention to kill, the effort, and the resulting death.
Có năm yếu tố cấu thành (sambhārā) của hành vi đó: sinh vật (pāṇo), nhận thức về sinh vật (pāṇasaññitā), ý định sát hại (vadhakacittaṃ), nỗ lực (upakkamo), và cái chết do nỗ lực đó (tena maraṇaṃ).
Cha payogā sāhatthiko, āṇattiko, nissaggiyo, thāvaro, vijjāmayo, iddhimayoti.
There are six kinds of effort: by one's own hand, by command, by releasing, by fixed means, by magical spells, and by psychic power.
Có sáu phương pháp (payogā): tự tay làm (sāhatthiko), ra lệnh (āṇattiko), bỏ rơi (nissaggiyo), cố định (thāvaro), dùng phép thuật (vijjāmayo), dùng thần thông (iddhimayo).
Imasmiṃ panatthe vitthāriyamāne atippapañco hoti, tasmā taṃ na vitthārayāma, aññañca evarūpaṃ.
However, if this matter were to be elaborated upon here, it would become overly diffuse. Therefore, we will not elaborate on it, nor on other such matters.
Nếu mở rộng giải thích về vấn đề này, sẽ trở nên quá dài dòng; do đó, chúng tôi sẽ không mở rộng nó, cũng như bất kỳ điều gì tương tự.
Atthikehi pana samantapāsādikaṃ vinayaṭṭhakathaṃ (pārā. aṭṭha. 172) oloketvā gahetabbo.
But those who are interested should consult the Samantapāsādikā, the commentary on the Vinaya, to grasp it.
Những người quan tâm nên tham khảo bộ Vinayaṭṭhakathā Samantapāsādikā.
Adinnassa ādānaṃ adinnādānaṃ, parassaharaṇaṃ theyyaṃ corikāti vuttaṃ hoti.
Taking what is not given is adinnādānaṃ, meaning taking another's property, stealing, or thievery.
Việc lấy của không cho là adinnādānaṃ, nghĩa là lấy trộm của người khác, là hành vi trộm cắp.
Tattha adinnanti parapariggahitaṃ, yattha paro yathākāmakāritaṃ āpajjanto adaṇḍāraho anupavajjo hoti.
In that, adinna means property belonging to another, regarding which the owner, acting as they please, is not liable to punishment and not to be reproached.
Ở đây, adinna nghĩa là tài sản thuộc sở hữu của người khác, mà chủ sở hữu có quyền tùy ý sử dụng mà không bị trừng phạt hay khiển trách.
Tasmiṃ pana parapariggahite parapariggahitasaññino tadādāyakaupakkamasamuṭṭhāpikā theyyacetanā adinnādānaṃ.
Furthermore, adinnādānaṃ is the volition of thievery, arisen from an attempt to take what belongs to another, with the perception that it belongs to another.
Đối với tài sản thuộc sở hữu của người khác đó, với nhận thức rằng đó là tài sản của người khác, ý muốn trộm cắp (theyyacetanā) phát sinh từ nỗ lực lấy trộm tài sản đó là adinnādānaṃ.
Taṃ hīne parasantake appasāvajjaṃ, paṇīte mahāsāvajjaṃ.
This is a minor offense when the property of another is inferior, and a major offense when it is excellent.
Hành vi trộm cắp đó, nếu là tài sản thấp kém của người khác thì tội nhẹ, nếu là tài sản quý giá thì tội nặng.
Vatthupaṇītatāya.
Because of the excellence of the object.
Vì sự quý giá của đối tượng (vatthu).
Vatthusamatte sati guṇādhikānaṃ santake vatthusmiṃ mahāsāvajjaṃ, taṃ taṃ guṇādhikaṃ upādāya tato tato hīnaguṇassa santake vatthusmiṃ appasāvajjaṃ.
When the object is of equal value, it is a major offense when the property belongs to those with superior virtues, and a minor offense when the property belongs to those with inferior virtues, relative to those superior in virtue.
Khi đối tượng ngang nhau, thì đối với tài sản của những người có phẩm chất cao hơn thì tội nặng, và tùy theo phẩm chất cao hơn đó, đối với tài sản của những người có phẩm chất thấp hơn thì tội nhẹ.
Tassa pañca sambhārā honti – parapariggahitaṃ, parapariggahitasaññitā, theyyacittaṃ, upakkamo, tena haraṇanti.
It has five constituents: property belonging to another, the perception that it belongs to another, the intention to steal, the effort, and the actual taking by means of that effort.
Có năm yếu tố cấu thành của hành vi đó: tài sản của người khác (parapariggahitaṃ), nhận thức về tài sản của người khác (parapariggahitasaññitā), ý định trộm cắp (theyyacittaṃ), nỗ lực (upakkamo), và việc lấy đi do nỗ lực đó (tena haraṇaṃ).
Cha payogā sāhatthikādayova.
The six methods are only sāhatthika (by oneself) and so forth.
Có sáu phương pháp (payogā) cũng tương tự như sāhatthika, v.v.
Te ca kho yathānurūpaṃ theyyāvahāro, pasayhāvahāro, paṭicchannāvahāro, parikappāvahāro, kusāvahāroti imesaṃ avahārānaṃ vasena pavattāti ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana samantapāsādikāyaṃ (pārā. aṭṭha. 92) vutto.
And these proceed according to the corresponding types of taking: taking by trickery, taking by force, taking by concealment, taking by plotting, and taking by substitution. This is the summary here; the extensive explanation is given in the Samantapāsādikā.
Và những phương pháp đó, tùy theo từng trường hợp, được thực hiện theo các loại trộm cắp như trộm cắp lén lút (theyyāvahāro), trộm cắp bằng vũ lực (pasayhāvahāro), trộm cắp che giấu (paṭicchannāvahāro), trộm cắp bằng mưu kế (parikappāvahāro), trộm cắp bằng cách thay đổi dấu hiệu (kusāvahāro). Đây là tóm tắt ở đây, còn phần giải thích chi tiết được nói đến trong Samantapāsādikā.
Kāmesumicchācāroti ettha pana kāmesūti methunasamācāresu.
Regarding kāmesu micchācāro (sexual misconduct), kāmesu means in sexual acts.
Trong từ Kāmesumicchācāro (tà dâm trong các dục), ở đây, kāmesū (trong các dục) là trong các hành vi giao hợp.
Micchācāroti ekantanindito lāmakācāro.
Micchācāro means an utterly blameworthy, vile conduct.
Micchācāro (tà hạnh) là hành vi xấu xa, hoàn toàn đáng bị khiển trách.
Lakkhaṇato pana asaddhammādhippāyena kāyadvārappavattā agamanīyaṭṭhānavītikkamacetanā kāmesumicchācāro.
However, in terms of characteristic, kāmesu micchācāro is the volition of transgression in unsuitable places, proceeding through the door of the body, with the intention of indulging in ignoble behavior.
Về phương diện đặc tính, tà dâm trong các dục là ý muốn vượt qua những nơi không nên đến, phát sinh từ cửa thân, với ý định thực hành điều bất thiện (asaddhamma).
Tattha agamanīyaṭṭhānaṃ nāma purisānaṃ tāva māturakkhitā piturakkhitā mātāpiturakkhitā bhāturakkhitā bhaginirakkhitā ñātirakkhitā gottarakkhitā dhammarakkhitā sārakkhā saparidaṇḍāti māturakkhitādayo dasa, dhanakkītā chandavāsinī bhogavāsinī paṭavāsinī odapattakinī obhatacumbaṭā dāsī ca bhariyā ca kammakārī ca bhariyā ca dhajāhaṭā muhuttikāti etā dhanakkītādayo dasāti vīsati itthiyo.
Here, unsuitable places (agamanīyaṭṭhāna) for men are twenty women: ten such as a woman protected by her mother, by her father, by both parents, by her brother, by her sister, by her relatives, by her clan, by the Dhamma, a protected woman (sārakkhā), and one subject to punishment (saparidaṇḍā); and ten such as a woman bought with money, one living by mutual consent, one living for wealth, one living for a piece of cloth, one who is a water-pot wife, one with a lowered topknot, a slave-wife, a worker-wife, a banner-brought wife, and a temporary wife.
Trong đó, agamanīyaṭṭhānaṃ (nơi không nên đến) đối với nam giới, trước hết là mười loại phụ nữ như: được mẹ bảo vệ, được cha bảo vệ, được cha mẹ bảo vệ, được anh em bảo vệ, được chị em bảo vệ, được thân quyến bảo vệ, được gia tộc bảo vệ, được Pháp bảo vệ, được bảo hộ, và bị cấm đoán (saparidaṇḍā); và mười loại phụ nữ khác như: được mua bằng tiền, sống theo ý muốn, sống vì tài sản, sống vì y phục, đã làm lễ đổ nước, đã bỏ khăn che đầu, vừa là nô tỳ vừa là vợ, vừa là người làm công vừa là vợ, bị bắt làm tù binh, và chỉ sống tạm thời; tổng cộng là hai mươi loại phụ nữ này.
Itthīsu pana dvinnaṃ sārakkhasaparidaṇḍānaṃ, dasannañca dhanakkītādīnanti dvādasannaṃ itthīnaṃ aññe purisā.
For women, other men are unsuitable places, meaning the two who are protected and subject to punishment, and the ten who are bought with money and so forth—twelve women in all.
Đối với nữ giới, những nam giới khác ngoài chồng của họ là nơi không nên đến, bao gồm hai loại phụ nữ được bảo hộ và bị cấm đoán, và mười loại phụ nữ như được mua bằng tiền, v.v., tổng cộng là mười hai loại phụ nữ này.
Idaṃ agamanīyaṭṭhānaṃ nāma.
This is called an unsuitable place (agamanīyaṭṭhāna).
Đây được gọi là nơi không nên đến (agamanīyaṭṭhānaṃ).
So panesa micchācāro sīlādiguṇarahite agamanīyaṭṭhāne appasāvajjo, sīlādiguṇasampanne mahāsāvajjo.
This misconduct is a minor offense in an unsuitable place devoid of virtues such as morality, and a major offense in an unsuitable place endowed with virtues such as morality.
Hành vi tà dâm này ít tội lỗi nếu xảy ra ở nơi không nên đến mà không có các đức tính như giới (sīla), v.v., nhưng rất tội lỗi nếu xảy ra ở nơi không nên đến mà có đầy đủ các đức tính như giới, v.v.
Tassa cattāro sambhārā – agamanīyavatthu, tasmiṃ sevanacittaṃ, sevanappayogo, maggenamaggapaṭipattiadhivāsananti.
It has four constituents: an unsuitable object, the intention to engage with it, the effort to engage, and the consent to sexual intercourse.
Có bốn yếu tố cấu thành (sambhārā) của nó: đối tượng không nên đến (agamanīyavatthu), ý định giao hợp với đối tượng đó (tasmiṃ sevanacittaṃ), hành vi giao hợp (sevanappayogo), và sự chấp nhận hành vi thực hành đường đạo bằng đường đạo (maggenamaggapaṭipattiadhivāsanaṃ).
Eko payogo sāhatthiko eva.
There is only one method: sāhatthika (by oneself).
Chỉ có một phương pháp thực hành là tự mình làm (sāhatthiko eva).
Musāti visaṃvādanapurekkhārassa atthabhañjanako vacīpayogo kāyappayogo vā, visaṃvādanādhippāyena panassa paravisaṃvādanakāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā cetanā, musāvādo.
Musā means a verbal or bodily act that destroys another's welfare, arising from the intention to deceive another; the volition that gives rise to the bodily or verbal act of deceiving another is musāvādo (lying).
Trong từ Musā (nói dối), musā là hành động lời nói hoặc hành động thân thể làm tổn hại lợi ích của người khác với ý định lừa dối; hoặc là ý muốn phát sinh hành động thân thể và lời nói lừa dối người khác với ý định lừa dối, đó là nói dối (musāvādo).
Aparo nayo – musāti abhūtaṃ atacchaṃ vatthu.
Another definition: musā means an unreal, untrue matter.
Một cách giải thích khác: Musā là một sự việc không có thật, không đúng.
Vādoti tassa bhūtato tacchato viññāpanaṃ.
Vādo means making it known as real and true.
Vādo là việc làm cho người khác biết sự việc đó như là có thật, đúng.
Lakkhaṇato pana atathaṃ vatthuṃ tathato paraṃ viññāpetukāmassa tathāviññattisamuṭṭhāpikā cetanā musāvādo.
However, in terms of characteristic, musāvādo is the volition that gives rise to such a declaration, intending to make another person believe an untrue matter as true.
Về phương diện đặc tính, nói dối (musāvādo) là ý muốn làm cho người khác biết một sự việc không có thật như là có thật, và làm phát sinh sự biểu hiện đó.
So yamatthaṃ bhañjati, tassa appatāya appasāvajjo, mahantatāya mahāsāvajjo.
It is a minor offense when the welfare it destroys is small, and a major offense when it is great.
Tùy theo lợi ích bị hủy hoại là nhỏ hay lớn mà tội nói dối là ít hay nhiều.
Api ca gahaṭṭhānaṃ attano santakaṃ adātukāmatāya natthītiādinayappavatto appasāvajjo, sakkhinā hutvā atthabhañjanatthaṃ vutto mahāsāvajjo.
Furthermore, for lay people, a lie uttered with the intention of not giving one's own property, such as saying "There isn't any," is a minor offense; but a lie uttered as a witness with the intention of destroying another's welfare is a major offense.
Hơn nữa, đối với gia chủ, nói dối với ý định không muốn cho tài sản của mình, như nói "không có", là ít tội lỗi; nhưng nói dối với tư cách nhân chứng để hủy hoại lợi ích của người khác thì rất tội lỗi.
Pabbajitānaṃ appakampi telaṃ vā sappiṃ vā labhitvā hasādhippāyena ‘‘ajja gāme telaṃ nadī maññe sandatī’’ti pūraṇakathānayena pavatto appasāvajjo, adiṭṭhaṃyeva pana ‘‘diṭṭha’’ntiādinā nayena vadantānaṃ mahāsāvajjo.
For monastics, taking a small amount of oil or ghee and saying playfully, "Today, in the village, I suppose oil flows like a river," is a minor offense; but for those who say, "I saw" concerning something not seen, and so forth, it is a major offense.
Đối với các vị xuất gia, nói dối với ý định đùa giỡn sau khi nhận được một ít dầu hay bơ, như nói "hôm nay dầu trong làng chảy như sông vậy", là ít tội lỗi; nhưng nói dối về những điều chưa thấy mà nói là "đã thấy", v.v., thì rất tội lỗi.
Tassa cattāro sambhārā honti – atathaṃ vatthu, visaṃvādanacittaṃ, tajjo vāyāmo, parassa tadatthavijānananti.
It has four constituents: an untrue matter, the intention to deceive, the corresponding effort, and the other person's understanding of that matter.
Có bốn yếu tố cấu thành của nó: sự việc không có thật (atathaṃ vatthu), ý định lừa dối (visaṃvādanacittaṃ), nỗ lực tương ứng (tajjo vāyāmo), và việc người khác hiểu được ý đó (parassa tadatthavijānananti).
Eko payogo sāhatthikova.
There is only one method: sāhatthika (by oneself).
Chỉ có một phương pháp thực hành là tự mình làm (sāhatthikova).
So kāyena vā kāyapaṭibaddhena vā vācāya vā paravisaṃvādakakiriyākaraṇe daṭṭhabbo.
This should be understood as performing the act of deceiving another either by body, by something connected to the body, or by speech.
Việc này phải được hiểu là hành động lừa dối người khác bằng thân hoặc bằng vật liên quan đến thân, hoặc bằng lời nói.
Tāya ce kiriyāya paro tamatthaṃ jānāti, ayaṃ kiriyāsamuṭṭhāpikacetanākkhaṇeyeva musāvādakammunā bajjhati.
If the other person understands the matter through that action, then the liar is bound by the Kamma of lying at the very moment the volition giving rise to the action arises.
Nếu người khác hiểu được ý đó qua hành động ấy, thì ngay trong sát na ý muốn phát sinh hành động đó, người ấy đã bị ràng buộc bởi nghiệp nói dối.
Pisuṇavācātiādīsu yāya vācāya, yassa taṃ vācaṃ bhāsati, tassa hadaye attano piyabhāvaṃ, parassa ca suññabhāvaṃ karoti, sā pisuṇavācā.
Among pisuṇavācā (slanderous speech) and so forth: the speech by which one makes oneself beloved in the heart of the person to whom one speaks, and makes the other person absent, that is pisuṇavācā.
Trong các từ như Pisuṇavācā (lời nói đâm thọc), lời nói nào mà khi nói với người khác, làm cho người đó cảm thấy mình được yêu mến và người khác bị xa lánh, đó là pisuṇavācā.
Yāya pana attānampi parampi pharusaṃ karoti, yā vācā sayampi pharusā, neva kaṇṇasukhā na hadayaṅgamā, ayaṃ pharusavācā.
The speech that makes oneself and others harsh, and which is itself harsh, neither pleasant to the ear nor agreeable to the heart, that is pharusavācā (harsh speech).
Còn lời nói nào làm cho cả mình và người khác trở nên thô lỗ, lời nói đó tự thân nó đã thô lỗ, không dễ nghe, không đi vào lòng người, đó là pharusavācā (lời nói thô tục).
Yena pana samphaṃ palapati niratthakaṃ, so samphappalāpo.
And that by which one speaks frivolous and meaningless talk is samphappalāpo (frivolous talk).
Còn lời nói nào mà người ta nói những điều vô nghĩa, đó là samphappalāpo (lời nói vô ích).
Tesaṃ mūlabhūtā cetanāpi pisuṇavācādināmameva labhati.
The underlying volition of these also takes the names pisuṇavācā and so forth.
Ý muốn (cetanā) làm gốc cho những lời nói này cũng mang tên là lời nói đâm thọc, v.v.
Sā eva ca idha adhippetāti.
And it is precisely that volition which is intended here.
Và chính ý muốn đó được đề cập ở đây.
Tattha saṃkiliṭṭhacittassa paresaṃ vā bhedāya, attano piyakamyatāya vā kāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā cetanā pisuṇavācā.
Here, pisuṇavācā is the volition that gives rise to a bodily or verbal act, with a defiled mind, for the purpose of causing division among others or for the sake of being loved by oneself.
Trong đó, pisuṇavācā (lời nói đâm thọc) là ý muốn phát sinh hành động thân thể và lời nói, hoặc để chia rẽ người khác với tâm ô nhiễm, hoặc vì muốn được người khác yêu mến.
Sā yassa bhedaṃ karoti, tassa appaguṇatāya appasāvajjā, mahāguṇatāya mahāsāvajjā.
This is a minor offense if the person it divides is of lesser virtue, and a major offense if of great virtue.
Lời nói đó ít tội lỗi nếu người bị chia rẽ có ít đức tính, và rất tội lỗi nếu người đó có nhiều đức tính.
Tassā cattāro sambhārā – bhinditabbo paro, iti ime nānā bhavissanti, vinā bhavissantīti bhedapurekkhāratā, iti ahaṃ piyo bhavissāmi vissāsikoti piyakamyatā vā, tajjo vāyāmo, tassa tadatthavijānananti.
It has four constituents: a person to be divided, the intention to divide (thinking, "These will be separated, they will be estranged"), or the desire to be loved (thinking, "I will become beloved, I will become trusted"), the corresponding effort, and the other person's understanding of that meaning.
Có bốn yếu tố cấu thành của nó: người cần bị chia rẽ (bhinditabbo paro), ý định chia rẽ để họ trở nên xa cách hoặc tách rời (iti ime nānā bhavissanti, vinā bhavissantīti bhedapurekkhāratā), hoặc ý muốn được yêu mến và tin cậy (iti ahaṃ piyo bhavissāmi vissāsikoti piyakamyatā vā), nỗ lực tương ứng (tajjo vāyāmo), và việc người đó hiểu được ý đó (tassa tadatthavijānananti).
Parassa mammacchedakakāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā ekantapharusacetanā pharusavācā.
Pharusavācā is the utterly harsh volition that gives rise to a bodily or verbal act that pierces the core of another.
Lời nói thô tục (pharusavācā) là ý muốn thô lỗ hoàn toàn, phát sinh hành động thân thể và lời nói làm tổn thương sâu sắc người khác.
Tassā āvibhāvatthamidaṃ vatthu – eko kira dārako mātu vacanaṃ anādiyitvā araññaṃ gacchati.
To illustrate this, there is a story: Once, a boy went into the forest, disregarding his mother's words.
Để làm rõ điều này, có một câu chuyện như sau: Một đứa trẻ nọ không nghe lời mẹ, đi vào rừng.
Mātā taṃ nivattetuṃ asakkontī, ‘‘caṇḍā taṃ mahiṃsī anubandhatū’’ti akkosi.
Unable to make him turn back, his mother cursed him, "May a fierce buffalo pursue you!"
Người mẹ không thể ngăn được đứa trẻ, liền mắng rằng: "Cầu cho con trâu cái hung dữ đuổi theo con!"
Athassa tatheva araññe mahiṃsī uṭṭhāsi.
Then, just as she said, a buffalo appeared in the forest before him.
Sau đó, quả thật một con trâu cái xuất hiện trong rừng và đuổi theo đứa trẻ.
Dārako, ‘‘yaṃ mama mātā mukhena kathesi, taṃ mā hotu, yaṃ cittena cintesi, taṃ hotū’’ti saccakiriyaṃ akāsi.
The boy made an act of truth, saying, "May what my mother uttered with her mouth not come to pass; may what she thought in her heart come to pass!"
Đứa trẻ liền lập lời thề chân thật rằng: "Điều mẹ con nói bằng miệng, xin đừng xảy ra; điều mẹ con nghĩ trong lòng, xin hãy xảy ra!"
Mahiṃsī tattheva baddhā viya aṭṭhāsi.
The buffalo stood there as if bound.
Con trâu cái liền đứng yên tại chỗ như bị trói.
Evaṃ mammacchedakopi payogo cittasaṇhatāya pharusavācā na hoti.
Thus, even an act that pierces the core does not become harsh speech due to the tenderness of the intention.
Vì vậy, ngay cả một hành động làm tổn thương sâu sắc cũng không phải là lời nói thô tục nếu tâm ý dịu dàng.
Mātāpitaro hi kadāci puttake evaṃ vadanti – ‘‘corā vo khaṇḍākhaṇḍikaṃ karontū’’ti, uppalapattampi ca nesaṃ upari patantaṃ na icchanti.
Parents sometimes say to their children, "May thieves cut you into pieces!" yet they do not wish even a lotus leaf to fall upon them.
Cha mẹ đôi khi nói với con cái rằng: "Cầu cho bọn cướp chặt các con ra từng mảnh!", nhưng họ không hề muốn ngay cả một chiếc lá sen rơi trúng con mình.
Ācariyupajjhāyā ca kadāci nissitake evaṃ vadanti – ‘‘kiṃ ime ahirikā anottappino caranti, niddhamatha ne’’ti.
Teachers and preceptors sometimes say to their dependents, "Why do these shameless and fearless ones behave like this? Drive them out!"
Các vị thầy và thầy tế độ đôi khi nói với các đệ tử của mình rằng: "Sao những kẻ vô liêm sỉ, không biết hổ thẹn này lại đi lang thang? Hãy đuổi chúng đi!"
Atha ca nesaṃ āgamādhigamasampattiṃ icchanti.
Yet they wish for their disciples' attainment of learning and practice.
Tuy nhiên, họ lại mong muốn các đệ tử đạt được thành tựu trong việc học và thực hành Pháp.
Yathā ca cittasaṇhatāya pharusavācā na hoti, evaṃ vacanasaṇhatāya apharusavācāpi na hoti.
Just as harsh speech does not arise from a tender intention, so too unharsh speech does not arise from tender words.
Cũng như lời nói thô tục không phải là thô tục do tâm ý dịu dàng, thì lời nói không thô tục cũng không phải là không thô tục do lời nói dịu dàng.
Na hi mārāpetukāmassa ‘‘imaṃ sukhaṃ sayāpethā’’ti vacanaṃ apharusavācā hoti.
Indeed, saying, "Let this person sleep peacefully," by one who intends to kill, is not unharsh speech.
Thật vậy, lời nói "hãy để người này ngủ yên" của người muốn giết người đó không phải là lời nói không thô tục.
Cittapharusatāya panesā pharusavācāva.
But due to the harshness of the intention, it is harsh speech.
Mà do tâm ý thô lỗ, đây vẫn là lời nói thô tục.
Sā yaṃ sandhāya pavattitā, tassa appaguṇatāya appasāvajjā, mahāguṇatāya mahāsāvajjā.
In reference to whomever it is uttered, due to that person’s lack of virtue it is of little fault; due to their great virtue, it is of great fault.
Lời nói đó ít tội lỗi nếu người bị nhắm đến có ít đức tính, và rất tội lỗi nếu người đó có nhiều đức tính.
Tassā tayo sambhārā – akkositabbo paro, kupitacittaṃ, akkosanāti.
It has three components: another who is to be abused, an angry mind, and the act of abusing.
Có ba yếu tố cấu thành của nó: người bị mắng chửi (akkositabbo paro), tâm sân hận (kupitacittaṃ), và hành động mắng chửi (akkosanāti).
Anatthaviññāpikā kāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā akusalacetanā samphappalāpo.
Unwholesome volition that makes known what is unbeneficial and originates bodily and verbal application is frivolous speech.
Lời nói vô ích (samphappalāpo) là ý muốn bất thiện phát sinh từ hành động thân thể và lời nói, làm cho người khác hiểu những điều vô nghĩa.
So āsevanamandatāya appasāvajjo, āsevanamahantatāya mahāsāvajjo.
Due to infrequent engagement, it is of little fault; due to frequent engagement, it is of great fault.
Tội của nó ít nếu ít thực hành, và rất tội lỗi nếu thực hành nhiều.
Tassa dve sambhārā – bhāratayuddha-sītāharaṇādi-niratthakakathā-purekkhāratā, tathārūpīkathākathanañcāti.
It has two components: being intent on useless talk such as the Bhārata war, the abduction of Sītā, etc., and the speaking of such talk.
Có hai yếu tố cấu thành của nó: ý định nói những câu chuyện vô ích như trận chiến Bharata, việc Sita bị bắt cóc, v.v., và việc nói những câu chuyện như vậy.
Abhijjhāyatīti abhijjhā.
It covets, thus it is covetousness ( abhijjhā).
Abhijjhāyati (khao khát) nên gọi là abhijjhā (tham lam).
Parabhaṇḍābhimukhī hutvā tanninnatāya pavattatīti attho.
The meaning is that, facing another's property, it proceeds with an inclination towards it.
Có nghĩa là tâm hướng về tài sản của người khác và phát sinh sự khao khát đối với nó.
Sā ‘‘aho vatidaṃ mamassā’’ti evaṃ parabhaṇḍābhijjhāyanalakkhaṇā adinnādānaṃ viya appasāvajjā mahāsāvajjā ca.
It has the characteristic of coveting another’s property in the manner of “Oh, that this might be mine!” and, like taking what is not given, it is of little fault and of great fault.
Tham lam này, có đặc tính là khao khát tài sản của người khác như "Ôi, ước gì cái này là của mình!", cũng có tội ít và tội nhiều như hành vi trộm cắp.
Tassā dve sambhārā parabhaṇḍaṃ attano pariṇāmanañca.
It has two components: another’s property and making it one’s own.
Có hai yếu tố cấu thành của nó: tài sản của người khác và việc biến nó thành của mình.
Parabhaṇḍavatthuke hi lobhe uppannepi na tāva kammapathabhedo hoti, yāva na ‘‘aho vatidaṃ mamassā’’ti attano pariṇāmetīti.
For even when greed based on another’s property has arisen, the course of action is not yet broken as long as one does not make it one's own by thinking, "Oh, that this might be mine!"
Thật vậy, dù lòng tham phát sinh đối với tài sản của người khác, thì sự vi phạm giới nghiệp (kammapatha) vẫn chưa xảy ra cho đến khi người đó chưa có ý định biến nó thành của mình, như "Ôi, ước gì cái này là của mình!".
Hitasukhaṃ byāpādayatīti, byāpādo.
It destroys welfare and happiness, thus it is ill will ( byāpādo).
Byāpādayati (làm hại) lợi ích và hạnh phúc nên gọi là byāpādo (sân hận).
So paravināsāya manopadosalakkhaṇo.
It has the characteristic of malevolence of mind for the destruction of others.
Sân hận này có đặc tính là tâm ác ý muốn hủy hoại người khác.
Pharusavācā viya appasāvajjo mahāsāvajjo ca.
Like harsh speech, it is of little fault and of great fault.
Nó có tội ít và tội nhiều như lời nói thô tục.
Tassa dve sambhārā parasatto ca, tassa ca vināsacintā.
It has two components: another being, and the thought of their destruction.
Có hai yếu tố cấu thành của nó: chúng sinh khác, và ý nghĩ hủy hoại chúng sinh đó.
Parasattavatthuke hi kodhe uppannepi na tāva kammapathabhedo hoti, yāva na ‘‘aho vatāyaṃ ucchijjeyya vinasseyyā’’ti tassa vināsaṃ cinteti.
For even when anger based on another being has arisen, the course of action is not yet broken as long as one does not think of their destruction, saying, "Oh, may this one be annihilated, may they be destroyed!"
Thật vậy, dù sân hận phát sinh đối với chúng sinh khác, thì sự vi phạm giới nghiệp (kammapatha) vẫn chưa xảy ra cho đến khi người đó chưa nghĩ đến sự hủy hoại của chúng sinh đó, như "Ôi, ước gì người này bị tiêu diệt, bị phá hủy!".
Yathābhuccagahaṇābhāvena micchā passatīti micchādiṭṭhi.
It sees wrongly due to a lack of grasping things as they are, thus it is wrong view ( micchādiṭṭhi).
Micchā passati (thấy sai) do không nắm bắt được sự thật nên gọi là micchādiṭṭhi (tà kiến).
Sā ‘‘natthi dinna’’ntiādinā nayena viparītadassanalakkhaṇā samphappalāpo viya appasāvajjā mahāsāvajjā ca.
It has the characteristic of perverse seeing according to the method of “there is nothing given,” etc., and like frivolous speech, it is of little fault and of great fault.
Nó, với đặc tính thấy sai lệch theo cách như “không có sự bố thí” v.v., giống như lời nói vô ích (samphappalāpa), có tội nhẹ và có tội nặng.
Api ca aniyatā appasāvajjā, niyatā mahāsāvajjā.
Moreover, the unfixed view is of little fault; the fixed view is of great fault.
Hơn nữa, tà kiến bất định (aniyatā) có tội nhẹ, tà kiến cố định (niyatā) có tội nặng.
Tassā dve sambhārā – vatthuno ca gahitākāraviparītatā yathā ca naṃ gaṇhāti, tathābhāvena tassā upaṭṭhānanti.
It has two components: the perversion of the mode in which the object is grasped, and the presentation of that view in the way one grasps it.
Tà kiến ấy có hai yếu tố: sự sai lệch của đối tượng được nắm giữ và sự hiện diện của nó theo cách mà nó nắm giữ.
Imesaṃ pana dasannaṃ akusalakammapathānaṃ dhammato koṭṭhāsato ārammaṇato vedanāto mūlatoti pañcahākārehi vinicchayo veditabbo.
The analysis of these ten unwholesome courses of action should be understood in five ways: as to their nature, as to their category, as to their object, as to their feeling, and as to their root.
Tuy nhiên, sự phân định mười nghiệp đạo bất thiện này cần được hiểu theo năm phương diện: về pháp (dhammato), về phần (koṭṭhāsato), về đối tượng (ārammaṇato), về cảm thọ (vedanāto) và về căn bản (mūlato).
Tattha dhammatoti etesu hi paṭipāṭiyā satta cetanādhammāva honti, abhijjhādayo tisso cetanāsampayuttā.
Therein, as to their nature: among these, seven are in sequence just states of volition, while the three beginning with covetousness are associated with volition.
Trong đó, về pháp, bảy nghiệp đạo đầu tiên theo thứ tự chỉ là các pháp tư (cetanā), ba nghiệp đạo sau là các pháp tương ưng với tư.
Koṭṭhāsatoti paṭipāṭiyā satta, micchādiṭṭhi cāti ime aṭṭha kammapathā eva honti, no mūlāni, abhijjhābyāpādā kammapathā ceva mūlāni ca.
As to their category: in sequence, seven, and wrong view—these eight are only courses of action, not roots; covetousness and ill will are both courses of action and roots.
Về phần, bảy nghiệp đạo đầu tiên theo thứ tự và tà kiến (micchādiṭṭhi) là tám nghiệp đạo, không phải là căn bản; còn tham lam (abhijjhā) và sân hận (byāpāda) vừa là nghiệp đạo vừa là căn bản.
Abhijjhā hi mūlaṃ patvā lobho akusalamūlaṃ hoti, byāpādo doso akusalamūlaṃ.
Covetousness, on reaching the status of a root, becomes the unwholesome root of greed; ill will, the unwholesome root of hatred.
Thật vậy, khi tham lam (abhijjhā) đạt đến mức căn bản, nó trở thành căn bản bất thiện là tham (lobha); khi sân hận (byāpāda) đạt đến mức căn bản, nó trở thành căn bản bất thiện là sân (dosa).
Ārammaṇatoti pāṇātipāto jīvitindriyārammaṇato saṅkhārārammaṇo hoti, adinnādānaṃ sattārammaṇaṃ vā saṅkhārārammaṇaṃ vā, micchācāro phoṭṭhabbavasena saṅkhārārammaṇova, sattārammaṇotipi eke.
As to their object: killing has a formation as its object, due to its object being the life faculty; taking what is not given has either a being or a formation as its object; sexual misconduct, by way of the tangible, has a formation as its object; some say it has a being as its object.
Về đối tượng, sát sinh (pāṇātipāta) là đối tượng của sinh mạng (jīvitindriya), do đó là đối tượng của các hành (saṅkhāra); trộm cắp (adinnādāna) có thể là đối tượng của chúng sinh (sattārammaṇa) hoặc đối tượng của các hành; tà dâm (micchācāra) chỉ là đối tượng của các hành dưới dạng xúc chạm (phoṭṭhabba), một số người nói rằng nó cũng là đối tượng của chúng sinh.
Musāvādo sattārammaṇo vā saṅkhārārammaṇo vā, tathā pisuṇavācā.
Lying has either a being or a formation as its object; likewise slanderous speech.
Nói dối (musāvāda) có thể là đối tượng của chúng sinh hoặc đối tượng của các hành; nói lời chia rẽ (pisuṇavācā) cũng vậy.
Pharusavācā sattārammaṇāva.
Harsh speech has only a being as its object.
Nói lời thô tục (pharusavācā) chỉ là đối tượng của chúng sinh.
Samphappalāpo diṭṭhasutamutaviññātavasena sattārammaṇo vā saṅkhārārammaṇo vā, tathā abhijjhā.
Frivolous speech, by way of the seen, heard, sensed, and cognized, has either a being or a formation as its object; likewise covetousness.
Nói lời vô ích (samphappalāpa) có thể là đối tượng của chúng sinh hoặc đối tượng của các hành, tùy theo những gì đã thấy, đã nghe, đã cảm nhận (bằng thân) và đã biết (bằng ý); tham lam (abhijjhā) cũng vậy.
Byāpādo sattārammaṇova.
Ill will has only a being as its object.
Sân hận (byāpāda) chỉ là đối tượng của chúng sinh.
Micchādiṭṭhi tebhūmakadhammavasena saṅkhārārammaṇā.
Wrong view has formations as its object by way of the phenomena of the three planes of existence.
Tà kiến (micchādiṭṭhi) là đối tượng của các hành dưới dạng các pháp thuộc ba cõi (tebhūmaka dhamma).
Vedanātoti pāṇātipāto dukkhavedano hoti.
As to their feeling: killing is accompanied by painful feeling.
Về cảm thọ, sát sinh (pāṇātipāta) có cảm thọ khổ.
Kiñcāpi hi rājāno coraṃ disvā hasamānāpi ‘‘gacchatha naṃ ghātethā’’ti vadanti, sanniṭṭhāpakacetanā pana nesaṃ dukkhasampayuttāva hoti.
For although kings, upon seeing a thief, might even laugh and say, "Go, execute him," their decisive volition is still associated with pain.
Mặc dù các vị vua khi thấy kẻ trộm có thể cười và nói: “Hãy đi giết hắn!”, nhưng tư quyết định (sanniṭṭhāpakacetanā) của họ vẫn luôn tương ưng với khổ thọ.
Adinnādānaṃ tivedanaṃ, micchācāro sukhamajjhattavasena dvivedano, sanniṭṭhāpakacitte pana majjhattavedano na hoti.
Taking what is not given has three kinds of feeling; sexual misconduct has two kinds of feeling, by way of pleasure and neutrality, but in the decisive consciousness, there is no neutral feeling.
Trộm cắp (adinnādāna) có ba cảm thọ; tà dâm (micchācāra) có hai cảm thọ là lạc và xả, nhưng trong tâm quyết định thì không có cảm thọ xả.
Musāvādo tivedano, tathā pisuṇavācā pharusavācā dukkhavedanā, samphappalāpo tivedano, abhijjhā sukhamajjhattavasena dvivedanā, tathā micchādiṭṭhi.
Lying has three kinds of feeling, as does slanderous speech; harsh speech is accompanied by painful feeling; frivolous speech has three kinds of feeling; covetousness has two kinds of feeling, by way of pleasure and neutrality, as does wrong view.
Nói dối (musāvāda) có ba cảm thọ; nói lời chia rẽ (pisuṇavācā) cũng vậy; nói lời thô tục (pharusavācā) có cảm thọ khổ; nói lời vô ích (samphappalāpa) có ba cảm thọ; tham lam (abhijjhā) có hai cảm thọ là lạc và xả; tà kiến (micchādiṭṭhi) cũng vậy.
Byāpādo dukkhavedano.
Ill will is accompanied by painful feeling.
Sân hận (byāpāda) có cảm thọ khổ.
Mūlatoti pāṇātipāto dosamohavasena dvimūlako hoti, adinnādānaṃ dosamohavasena vā lobhamohavasena vā, micchācāro lobhamohavasena.
As to their root: killing has two roots, by way of hatred and delusion; taking what is not given, either by way of hatred and delusion, or by way of greed and delusion; sexual misconduct, by way of greed and delusion.
Về căn bản, sát sinh (pāṇātipāta) có hai căn bản là sân và si (dosa-moha); trộm cắp (adinnādāna) có thể là sân và si, hoặc tham và si (lobha-moha); tà dâm (micchācāra) có hai căn bản là tham và si.
Musāvādo dosamohavasena vā lobhamohavasena vā, tathā pisuṇavācā samphappalāpo ca.
Lying has two roots, either by way of hatred and delusion, or by way of greed and delusion; likewise slanderous speech and frivolous speech.
Nói dối (musāvāda) có thể là sân và si, hoặc tham và si; nói lời chia rẽ (pisuṇavācā) và nói lời vô ích (samphappalāpa) cũng vậy.
Pharusavācā dosamohavasena, abhijjhā mohavasena ekamūlā, tathā byāpādo.
Harsh speech is rooted in hatred and delusion; covetousness has one root, by way of delusion; likewise ill will.
Nói lời thô tục (pharusavācā) có hai căn bản là sân và si; tham lam (abhijjhā) có một căn bản là si (moha); sân hận (byāpāda) cũng vậy.
Micchādiṭṭhi lobhamohavasena dvimūlāti.
Wrong view has two roots, by way of greed and delusion.
Tà kiến (micchādiṭṭhi) có hai căn bản là tham và si.
Pāṇātipātā paṭiviratātiādīsu pāṇātipātādayo vuttatthā eva.
In such phrases as “abstains from killing living beings,” the terms killing, etc., have the meanings already stated.
Trong các cụm từ như "tránh xa sát sinh" v.v., các từ sát sinh (pāṇātipāta) v.v. đã được giải thích ý nghĩa.
Yāya pana viratiyā ete paṭiviratā nāma honti, sā bhedato tividhā hoti sampattavirati samādānavirati samucchedaviratīti.
But the abstinence by which they are called 'abstainers' is of three kinds by division: abstinence on encountering an occasion, abstinence by undertaking, and abstinence by eradication.
Tuy nhiên, sự kiêng cữ (virati) mà nhờ đó những người này được gọi là tránh xa (paṭivirata) thì có ba loại khác nhau: kiêng cữ do tình cờ (sampattavirati), kiêng cữ do thọ trì (samādānavirati), và kiêng cữ do đoạn trừ (samucchedavirati).
Tattha asamādinnasikkhāpadānaṃ attano jātivayabāhusaccādīni paccavekkhitvā ‘‘ayuttaṃ amhākaṃ evarūpaṃ kātu’’nti sampattaṃ vatthuṃ avītikkamantānaṃ uppajjamānā virati sampattaviratīti veditabbā sīhaḷadīpe cakkanaupāsakassa viya.
Therein, the abstinence that arises in those who have not undertaken the training rules, who, upon reflecting on their own birth, age, learning, etc., do not transgress when an object presents itself, thinking, “It is not proper for us to do such a thing,” should be known as abstinence on encountering an occasion; like that of the lay follower Cakkana in the island of Sīhaḷa.
Trong đó, sự kiêng cữ phát sinh ở những người chưa thọ trì giới luật, nhưng sau khi quán xét về dòng dõi, tuổi tác, sự hiểu biết rộng rãi của mình v.v., họ nghĩ rằng "việc làm như vậy không phù hợp với chúng ta", và không vượt phạm đối tượng đã đến với họ, thì được gọi là kiêng cữ do tình cờ (sampattavirati), giống như trường hợp của cư sĩ Cakkana ở đảo Sīhaḷa.
Tassa kira daharakāleyeva mātu rogo uppajji.
It is said that in his youth, his mother fell ill.
Người ta kể rằng, khi còn nhỏ, mẹ của ông bị bệnh.
Vejjena ca ‘‘allasasakamaṃsaṃ laddhuṃ vaṭṭatī’’ti vuttaṃ.
And the physician said, “It is necessary to get fresh hare meat.”
Thầy thuốc nói rằng: “Cần phải có thịt thỏ tươi sống.”
Tato cakkanassa bhātā ‘‘gaccha tāta khettaṃ āhiṇḍāhī’’ti cakkanaṃ pesesi.
Then Cakkana’s brother sent Cakkana, saying, “Go, my dear, and search the field.”
Thế là, anh trai của Cakkana sai Cakkana đi: “Này em, hãy đi tìm trong cánh đồng.”
So tattha gato.
He went there.
Cậu bé đã đi đến đó.
Tasmiñca samaye eko saso taruṇasassaṃ khādituṃ āgato hoti.
At that time, a hare had come to eat the young crops.
Vào lúc đó, một con thỏ đang đến ăn mạ non.
So taṃ disvā vegena dhāvanto valliyā baddho ‘‘kiri kirī’’ti saddamakāsi.
Seeing him, it ran with speed, got entangled in a vine, and made a ‘kiri kiri’ sound.
Khi thấy Cakkana, nó vội vàng chạy trốn, nhưng bị mắc vào một sợi dây leo và kêu “kiri kiri”.
Cakkano tena saddena gantvā taṃ gahetvā cintesi ‘‘mātu bhesajjaṃ karomī’’ti.
Cakkana, hearing that sound, went and caught it, thinking, “I will make medicine for my mother.”
Cakkana nghe tiếng kêu, chạy đến bắt nó và nghĩ: “Mình sẽ làm thuốc cho mẹ.”
Puna cintesi – ‘‘na metaṃ patirūpaṃ, yvāhaṃ mātu jīvitakāraṇā paraṃ jīvitā voropeyya’’nti.
He thought again: “It is not proper for me that I should deprive another of life for the sake of my mother’s life.”
Sau đó, cậu bé lại nghĩ: “Việc mình vì mạng sống của mẹ mà tước đoạt mạng sống của người khác là không xứng đáng.”
Atha naṃ ‘‘gaccha araññe sasehi saddhiṃ tiṇodakaṃ paribhuñjā’’ti muñci.
Then he released it, saying, “Go and enjoy grass and water with the hares in the forest.”
Rồi cậu bé thả con thỏ đi và nói: “Hãy đi vào rừng và ăn cỏ uống nước với những con thỏ khác.”
Bhātarā ca ‘‘kiṃ tāta saso laddho’’ti?
And his brother asked, “My dear, did you get a hare?”
Khi anh trai hỏi: “Này em, em có bắt được con thỏ nào không?”
Pucchito taṃ pavattiṃ ācikkhi.
When asked, he related what had happened.
Cậu bé kể lại sự việc.
Tato naṃ bhātā paribhāsi.
Then his brother scolded him.
Thế là, anh trai mắng cậu bé.
So mātu santikaṃ gantvā, ‘‘yatohaṃ jāto, nābhijānāmi sañcicca pāṇaṃ jīvitā voropetā’’ti saccaṃ vatvā aṭṭhāsi, tāvadeva cassa mātā arogā ahosi.
He went to his mother and, making a statement of truth, stood and said, “From the time I was born, I am not aware of ever intentionally depriving a living being of life.” At that very moment, his mother became well.
Cậu bé đến chỗ mẹ, nói lời chân thật rằng: “Từ khi con sinh ra, con chưa từng cố ý tước đoạt mạng sống của chúng sinh nào,” và đứng đó. Ngay lập tức, mẹ cậu bé khỏi bệnh.
Samādinnasikkhāpadānaṃ pana sikkhāpadasamādāne ca tatuttari ca attano jīvitaṃ pariccajitvā vatthuṃ avītikkamantānaṃ uppajjamānā virati samādānaviratīti veditabbā, uttaravaḍḍhamānapabbatavāsīupāsakassa viya.
However, for those who have undertaken the training rules, the abstinence that arises when they, both at the time of undertaking the rules and thereafter, do not transgress when an object presents itself, even if it means giving up their own life, should be known as abstinence by undertaking, like that of the lay follower who lived at Uttaravaḍḍhamāna mountain.
Còn sự kiêng cữ phát sinh ở những người đã thọ trì giới luật, và khi thọ trì giới luật cũng như sau đó, họ hy sinh mạng sống của mình nhưng không vượt phạm đối tượng, thì được gọi là kiêng cữ do thọ trì (samādānavirati), giống như trường hợp của cư sĩ sống ở núi Uttaravaḍḍhamāna.
So kira ambariyavihāravāsīpiṅgalabuddharakkhitattherassa santike sikkhāpadāni gahetvā khettaṃ kasati.
It is said that he, having undertaken the training rules from the Elder Piṅgalabuddharakkhita who resided at Ambariya monastery, was plowing his field.
Người ta kể rằng, ông đã thọ trì giới luật từ Trưởng lão Piṅgalabuddharakkhita, người cư ngụ tại tu viện Ambariya, và đang cày ruộng.
Athassa goṇo naṭṭho, so taṃ gavesanto uttaravaḍḍhamānapabbataṃ āruhi, tatra naṃ mahāsappo aggahesi.
Then his ox was lost. Searching for it, he climbed Uttaravaḍḍhamāna mountain. There, a great serpent seized him.
Bấy giờ, con bò của ông bị mất, ông đi tìm nó và leo lên núi Uttaravaḍḍhamāna. Ở đó, một con rắn lớn đã bắt lấy ông.
So cintesi – ‘‘imāya tikhiṇāya vāsiyā sīsaṃ chindāmī’’ti.
He thought, “I shall cut off its head with this sharp adze.”
Ông nghĩ: “Mình sẽ chặt đầu nó bằng cái rìu sắc bén này.”
Puna cintesi – ‘‘na metaṃ patirūpaṃ, yvāhaṃ bhāvanīyassa garuno santike sikkhāpadaṃ gahetvā bhindeyya’’nti.
He thought again, “It is not proper for me that I, having undertaken a training rule from a venerable teacher, should break it.”
Sau đó, ông lại nghĩ: “Việc mình đã thọ trì giới luật từ một vị thầy đáng kính mà lại phá giới là không xứng đáng.”
Evaṃ yāvatatiyaṃ cintetvā – ‘‘jīvitaṃ pariccajāmi, na sikkhāpada’’nti aṃse ṭhapitaṃ tikhiṇadaṇḍavāsiṃ araññe chaḍḍesi.
Having thought thus for a third time, he thought, “I will give up my life, but not the training rule,” and threw the sharp-handled adze that was on his shoulder into the forest.
Cứ thế, ông suy nghĩ đến ba lần: “Mình sẽ hy sinh mạng sống, chứ không phá giới,” rồi vứt cái rìu sắc bén có cán đang đặt trên vai xuống bụi cây.
Tāvadeva mahāvāḷo naṃ muñcitvā agamāsīti.
Immediately, the great serpent released him and departed.
Ngay lập tức, con rắn lớn buông ông ra và bỏ đi.
Yathā ca akusalānaṃ, evaṃ imesampi kusalakammapathānaṃ dhammato koṭṭhāsato ārammaṇato vedanāto mūlatoti pañcahākārehi vinicchayo veditabbo.
And just as for the unwholesome courses of action, so too for these wholesome courses of action, the determination should be understood in five aspects: by way of its nature, by way of its component, by way of its object, by way of its feeling, and by way of its root.
Cũng như đối với các nghiệp đạo bất thiện, sự phân định các nghiệp đạo thiện này cũng cần được hiểu theo năm phương diện: về pháp, về phần, về đối tượng, về cảm thọ và về căn bản.
Tattha dhammatoti etesu hi paṭipāṭiyā satta cetanāpi vaṭṭanti viratiyopi, ante tayo cetanāsampayuttāva.
Therein, by way of its nature means that among these, in sequence, the first seven can be volitions or abstinences; the final three are only mental states associated with volition.
Trong đó, về pháp, bảy nghiệp đạo đầu tiên theo thứ tự có thể là tư (cetanā) hoặc kiêng cữ (virati); ba nghiệp đạo cuối cùng chỉ là các pháp tương ưng với tư.
Koṭṭhāsatoti paṭipāṭiyā satta kammapathā eva, na mūlāni, ante tayo kammapathā ceva mūlāni ca.
By way of its component means that, in sequence, the first seven are only courses of action, not roots; the final three are both courses of action and roots.
Về phần, bảy nghiệp đạo đầu tiên theo thứ tự chỉ là các nghiệp đạo, không phải là căn bản; ba nghiệp đạo cuối cùng vừa là nghiệp đạo vừa là căn bản.
Anabhijjhā hi mūlaṃ patvā alobho kusalamūlaṃ hoti, abyāpādo adoso kusalamūlaṃ, sammādiṭṭhi amoho kusalamūlaṃ.
For when it comes to the path of action, non-covetousness is non-greed, a wholesome root; non-ill will is non-hatred, a wholesome root; and right view is non-delusion, a wholesome root.
Thật vậy, khi không tham lam (anabhijjhā) đạt đến mức căn bản, nó trở thành căn bản thiện là vô tham (alobha); khi không sân hận (abyāpāda) đạt đến mức căn bản, nó trở thành căn bản thiện là vô sân (adosa); khi chánh kiến (sammādiṭṭhi) đạt đến mức căn bản, nó trở thành căn bản thiện là vô si (amoha).
Ārammaṇatoti pāṇātipātādīnaṃ.
By way of its object means: of killing living beings and so on.
Về đối tượng, các đối tượng của sát sinh v.v.
Ārammaṇāneva etesaṃ ārammaṇāni.
Their objects are precisely the objects for these.
chính là đối tượng của các nghiệp đạo này.
Vītikkamitabbavatthutoyeva hi virati nāma hoti.
For abstinence occurs in relation to the very object that is to be transgressed.
Thật vậy, sự kiêng cữ chỉ phát sinh từ những đối tượng cần phải vượt phạm.
Yathā pana nibbānārammaṇo ariyamaggo kilese pajahati, evaṃ jīvitindriyādiārammaṇāpete kammapathā pāṇātipātādīni dussīlyāni pajahantīti veditabbā.
Just as the noble path with Nibbāna as its object abandons defilements, so it should be understood that these courses of action, having the life-faculty and so on as their objects, abandon immoralities such as the killing of living beings.
Tuy nhiên, cần phải hiểu rằng, cũng như Thánh đạo với Niết Bàn làm đối tượng đoạn trừ các phiền não, thì các nghiệp đạo này với sinh mạng (jīvitindriya) v.v. làm đối tượng đoạn trừ các ác hạnh như sát sinh v.v.
Mūlatoti paṭipāṭiyā satta ñāṇasampayuttacittena viramantassa alobhaadosaamohavasena timūlā honti, ñāṇavippayuttacittena viramantassa dvimūlā.
By way of its root means that, in sequence, for one who abstains with a mind associated with knowledge, the seven courses of action have three roots, by way of non-greed, non-hatred, and non-delusion; for one who abstains with a mind dissociated from knowledge, they have two roots.
Về căn bản, bảy nghiệp đạo đầu tiên theo thứ tự, đối với người kiêng cữ với tâm tương ưng với trí tuệ, thì có ba căn bản là vô tham, vô sân, vô si (alobha-adosa-amoha); đối với người kiêng cữ với tâm không tương ưng với trí tuệ, thì có hai căn bản.
Anabhijjhā ñāṇasampayuttacittena viramantassa dvimūlā hoti, ñāṇavippayuttacittena ekamūlā.
For one who abstains with a mind associated with knowledge, non-covetousness has two roots; for one who abstains with a mind dissociated from knowledge, it has one root.
Vô tham (anabhijjhā) khi được thực hành bởi tâm tương ưng với tuệ (ñāṇasampayuttacittena) thì có hai căn (dvimūlā), khi được thực hành bởi tâm không tương ưng với tuệ (ñāṇavippayuttacittena) thì có một căn (ekamūlā).
Alobho pana attanāva attano mūlaṃ na hoti.
However, non-greed itself is not its own root.
Còn vô tham (alobho) tự thân nó không phải là căn của chính nó.
Abyāpādepi eseva nayo.
This same method applies to non-ill will.
Tương tự như vậy đối với vô sân (abyāpāda).
Sammādiṭṭhi alobhaadosavasena dvimūlāvāti.
Right view has two roots, by way of non-greed and non-hatred.
Chánh kiến (sammādiṭṭhi) thì có hai căn do vô tham (alobha) và vô sân (adosa).
Tatiyādīni.
The third and following suttas.
Các bài kinh thứ ba trở đi.
113. Sattamaṃ dasamicchattasammattavasena.
113. The seventh is by way of the ten wrongnesses and rightnesses.
113. Bài kinh thứ bảy dựa trên mười tà và mười chánh.
Tattha micchāñāṇinoti micchāpaccavekkhaṇena samannāgatāti attho.
Therein, of one with wrong knowledge means endowed with wrong reviewing.
Trong đó, micchāñāṇino có nghĩa là những người có sự quán xét sai lầm.
Micchāvimuttinoti aniyyānikavimuttino kusalavimuttīti gahetvā ṭhitā.
Of one with wrong liberation means those with a liberation that does not lead out of saṃsāra, who have grasped it as being a wholesome liberation.
Micchāvimuttino có nghĩa là những người đạt được sự giải thoát không dẫn đến Niết Bàn, xem đó là sự giải thoát bất thiện.
Sammāñāṇinoti sammāpaccavekkhaṇā.
Of one with right knowledge means right reviewing.
Sammāñāṇino có nghĩa là sự quán xét đúng đắn.
Sammāvimuttinoti niyyānikāya phalavimuttiyā samannāgatāti.
Of one with right liberation means endowed with the liberation of the fruit, which leads out of saṃsāra.
Sammāvimuttino có nghĩa là những người đạt được sự giải thoát quả (phalavimutti) dẫn đến Niết Bàn (niyyānika).
Sattamaṃ.
The seventh.
Thứ bảy.
114. Catutthavaggassa paṭhame pathavīdhātūti patiṭṭhādhātu.
114. In the first sutta of the fourth chapter, the earth element means the element of support.
114. Trong bài kinh đầu tiên của phẩm thứ tư, pathavīdhātu là địa đại, tức là yếu tố nền tảng.
Āpodhātūti ābandhanadhātu.
The water element means the element of cohesion.
Āpodhātu là thủy đại, tức là yếu tố kết dính.
Tejodhātūti paripācanadhātu.
The fire element means the element of maturing.
Tejodhātu là hỏa đại, tức là yếu tố làm chín.
Vāyodhātūti vitthambhanadhātu.
The wind element means the element of distension.
Vāyodhātu là phong đại, tức là yếu tố duy trì.
Ayamettha saṅkhepo, vitthārato pana vīsatikoṭṭhāsādivasena etā kathetabbā.
This is the summary here; but in detail, they should be spoken of by way of the twenty parts and so on.
Đây là tóm tắt; nói rộng ra, các đại này cần được giải thích theo hai mươi phần, v.v.
Paṭhamaṃ.
The first.
Thứ nhất.
115. Dutiye ayaṃ pathavīdhātuyā assādoti ayaṃ pathavīdhātunissayo assādo.
115. In the second sutta, this is the gratification in the earth element means this is the gratification dependent on the earth element.
115. Trong bài kinh thứ hai, ayaṃ pathavīdhātuyā assādo có nghĩa là sự vị ngọt (assāda) này phát sinh dựa trên địa đại (pathavīdhātu).
Svāyaṃ kāyaṃ abbhunnāmetvā udaraṃ pasāretvā, ‘‘idha me aṅgulaṃ pavesituṃ vāyamathā’’ti vā hatthaṃ pasāretvā, ‘‘imaṃ nāmetuṃ vāyamathā’’ti vā vadati, evaṃ pavattānaṃ vasena veditabbo.
This should be understood by way of those who, having puffed up their body and extended their stomach, say, “Try to insert a finger here in me,” or having stretched out their arm, say, “Try to bend this.”
Sự vị ngọt này cần được hiểu dựa trên những người nói: “Hãy cố gắng đưa ngón tay vào đây” khi ưỡn người và căng bụng, hoặc “Hãy cố gắng uốn cong cánh tay này” khi duỗi tay.
Aniccātiādīsu hutvā abhāvākārena aniccā, paṭipīḷanākārena dukkhā, sabhāvavigamākārena vipariṇāmadhammā.
In the phrase impermanent, and so on: it is impermanent in the sense of not existing after having been; it is suffering in the sense of being oppressed; it is of a nature to change in the sense of deviating from its own nature.
Trong các từ aniccā v.v., vô thường (aniccā) là do sự không tồn tại sau khi đã hiện hữu, khổ (dukkhā) là do sự bức bách liên tục, và biến hoại (vipariṇāmadhammā) là do sự mất đi bản chất tự thân.
Ayaṃ pathavīdhātuyā ādīnavoti yena ākārena sā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā, ayamākāro pathavīdhātuyā ādīnavoti attho.
This is the danger in the earth element means that the way in which it is impermanent, suffering, and of a nature to change—this very way is the danger in the earth element.
Ayaṃ pathavīdhātuyā ādīnavo có nghĩa là khía cạnh mà địa đại là vô thường, khổ, và biến hoại, chính khía cạnh đó là sự nguy hiểm (ādīnava) của địa đại.
Chandarāgavinayo chandarāgappahānanti nibbānaṃ āgamma pathavīdhātuyā chandarāgo vinīyati ceva pahīyati ca, tasmā nibbānamassā nissaraṇaṃ.
The removal of desire and lust, the abandoning of desire and lust means that, with regard to Nibbāna, desire and lust for the earth element are both removed and abandoned. Therefore, Nibbāna is its escape.
Chandarāgavinayo chandarāgappahānaṃ có nghĩa là dựa vào Niết Bàn, dục tham (chandarāga) đối với địa đại được đoạn trừ và từ bỏ; do đó, Niết Bàn là sự thoát ly (nissaraṇa) của nó.
Ayaṃ āpodhātuyā assādoti ayaṃ āpodhātunissayo assādo.
This is the gratification in the water element means this is the gratification dependent on the water element.
Ayaṃ āpodhātuyā assādo có nghĩa là sự vị ngọt này phát sinh dựa trên thủy đại.
Svāyaṃ aññaṃ āpodhātuyā upaddutaṃ disvā, ‘‘kiṃ ayaṃ nipannakālato paṭṭhāya passāvaṭṭhānābhimukho nikkhamati ceva pavisati ca, appamattakampissa kammaṃ karontassa sedatintaṃ vatthaṃ pīḷetabbatākāraṃ pāpuṇāti, anumodanamattampi kathentassa tālavaṇṭaṃ gaṇhitabbaṃ hoti, mayaṃ pana sāyaṃ nipannā pātova uṭṭhahāma, māsapuṇṇaghaṭo viya no sarīraṃ, mahākammaṃ karontānaṃ sedamattampi no na uppajjati, asanisaddena viya dhammaṃ kathentānaṃ sarīre usumākāramattampi no natthī’’ti evaṃ pavattānaṃ vasena veditabbo.
This should be understood by way of those who, seeing another afflicted by the water element, say, “Why is it that this person, from the time he lies down, has to go back and forth to the urinal? When he does even a small amount of work, his sweat-soaked cloth has to be wrung out. When he speaks even a word of appreciation, he needs to be fanned. But as for us, we lie down in the evening and get up only in the morning. Our bodies are like a pot full to the brim. When we do a great deal of work, not even a drop of sweat appears. When we preach the Dhamma like the sound of thunder, not even a trace of heat appears in our bodies.”
Sự vị ngọt này cần được hiểu dựa trên những người khi thấy người khác bị thủy đại quấy nhiễu, nói rằng: “Tại sao người này cứ ra vào nhà vệ sinh từ lúc nằm xuống? Ngay cả khi làm một chút việc, quần áo của anh ta cũng ướt đẫm mồ hôi đến mức phải vắt. Ngay cả khi chỉ thuyết giảng một chút, anh ta cũng phải cầm quạt. Còn chúng ta, nằm xuống vào buổi tối và thức dậy vào buổi sáng, cơ thể chúng ta như một chum nước đầy, không một giọt mồ hôi nào xuất hiện ngay cả khi làm việc nặng nhọc, và không có một chút cảm giác nóng bức nào trong cơ thể khi chúng ta thuyết pháp như tiếng sấm sét.”
Ayaṃ tejodhātuyā assādoti ayaṃ tejodhātunissayo assādo.
This is the gratification in the fire element means this is the gratification dependent on the fire element.
Ayaṃ tejodhātuyā assādo có nghĩa là sự vị ngọt này phát sinh dựa trên hỏa đại.
Svāyaṃ sītagahaṇike disvā, ‘‘kiṃ ime kiñcideva yāgubhattakhajjamattaṃ ajjhoharitvā thaddhakucchino nisīditvā sabbarattiṃ aṅgārakaṭāhaṃ pariyesanti, phusitamattesupi sarīre patitesu aṅgārakaṭāhaṃ ottharitvā pārupitvāva nipajjanti?
This should be understood by way of those who, seeing people with weak digestion, say, “Why do these people, after eating just a little gruel, rice, or snacks, sit with a stiff stomach and search for a brazier all night long? And when even a few drops of water fall on their bodies, they have to lie down covered with a blanket over a brazier?
Sự vị ngọt này cần được hiểu dựa trên những người khi thấy những người bị lạnh, nói rằng: “Tại sao những người này chỉ ăn một chút cháo, cơm hoặc thức ăn nhẹ, rồi ngồi với bụng căng cứng, tìm kiếm lò than suốt đêm, và ngay cả khi một vài giọt nước rơi vào người, họ cũng phải đắp chăn và nằm xuống bên lò than?
Mayaṃ pana atithaddhampi maṃsaṃ vā pūvaṃ vā khādāma, kucchipūraṃ bhattaṃ bhuñjāma, tāvadeva no sabbaṃ pheṇapiṇḍo viya vilīyati, sattāhavaddalikāya vattamānāya sarīre sītānudahanamattampi no natthī’’ti evaṃ pavattānaṃ vasena veditabbo.
But as for us, we can eat very tough meat or cakes, and we eat rice until our bellies are full, and it all dissolves for us instantly like a ball of foam. When it rains for seven days straight, not even a trace of cold penetrates our bodies.”
Còn chúng ta, ăn thịt hoặc bánh rất cứng, ăn no bụng, tất cả đều tan biến như bọt nước ngay lập tức. Ngay cả khi trời mưa bảy ngày liên tục, cơ thể chúng ta cũng không có một chút cảm giác lạnh nào.”
Ayaṃ vāyodhātuyā assādoti ayaṃ vāyodhātunissayo assādo.
This is the gratification in the wind element means this is the gratification dependent on the wind element.
Ayaṃ vāyodhātuyā assādo có nghĩa là sự vị ngọt này phát sinh dựa trên phong đại.
Svāyaṃ aññe vātabhīruke disvā, ‘‘imesaṃ appamattakampi kammaṃ karontānaṃ anumodanamattampi kathentānaṃ sarīraṃ vāto vijjhati, gāvutamattampi addhānaṃ gatānaṃ hatthapādā sīdanti, piṭṭhi rujjati, kucchivātasīsavātakaṇṇavātādīhi niccupaddutā telaphāṇitādīni vātabhesajjāneva karontā atināmenti, amhākaṃ pana mahākammaṃ karontānampi tiyāmarattiṃ dhammaṃ kathentānampi ekadivaseneva dasa yojanāni gacchantānampi hatthapādasaṃsīdanamattaṃ vā piṭṭhirujjanamattaṃ vā na hotī’’ti, evaṃ pavattānaṃ vasena veditabbo.
This should be understood by way of those who, seeing others afflicted by wind, say, “When these people do even a small amount of work or speak even a word of appreciation, wind pierces their bodies. After travelling just a gāvuta, their hands and feet grow tired, their backs ache, and they are constantly afflicted by wind in the stomach, head, ears, and so on, spending their time making wind remedies like oil and molasses. But as for us, even when doing a great deal of work, or preaching the Dhamma for all three watches of the night, or travelling ten yojanas in a single day, there is not even a trace of tiredness in our hands and feet or an ache in our backs.”
Sự vị ngọt này cần được hiểu dựa trên những người khi thấy những người sợ gió, nói rằng: “Ngay cả khi làm một chút việc hoặc thuyết giảng một chút, gió cũng xuyên qua cơ thể họ. Khi đi bộ chỉ một gāvuta, tay chân họ mỏi nhừ, lưng đau nhức. Họ luôn bị quấy nhiễu bởi các bệnh như đau bụng gió, đau đầu gió, đau tai gió, và cứ phải dùng các loại thuốc trị gió như dầu, đường phèn, v.v., để sống qua ngày. Còn chúng ta, ngay cả khi làm việc nặng nhọc, thuyết pháp suốt ba canh đêm, hoặc đi mười dojana trong một ngày, tay chân cũng không mỏi nhừ, lưng cũng không đau nhức.”
Evaṃ pavattā hi etā dhātuyo assādenti nāma.
For those who are thus disposed are said to gratify these elements.
Thật vậy, những người hành xử như vậy được gọi là thưởng thức các đại này.
Abbhaññāsinti abhivisiṭṭhena ñāṇena aññāsiṃ.
I directly knew means: I knew with a superior knowledge.
Abbhaññāsiṃ có nghĩa là tôi đã biết bằng trí tuệ siêu việt.
Anuttaraṃ sammāsambodhinti uttaravirahitaṃ sabbaseṭṭhaṃ sammā sāmañca bodhiṃ, atha vā pasatthaṃ sundarañca bodhiṃ.
The unsurpassed perfect enlightenment means the supreme, highest enlightenment, correctly and by myself; or, the praised and beautiful enlightenment.
Anuttaraṃ sammāsambodhiṃ có nghĩa là sự giác ngộ (bodhi) tối thượng, vô song, cao quý nhất; hoặc là sự giác ngộ đáng ca ngợi và tốt đẹp.
Bodhīti rukkhopi maggopi sabbaññutaññāṇampi nibbānampi.
Enlightenment can mean a tree, the path, the knowledge of omniscience, or Nibbāna.
Bodhi có thể là cây, là đạo, là trí tuệ toàn tri, hoặc là Niết Bàn.
‘‘Bodhirukkhamūle paṭhamābhisambuddho’’ti (mahāva. 1; udā. 1) ca ‘‘antarā ca bodhiṃ antarā ca gaya’’nti (mahāva. 11; ma.ni. 1.285) ca āgataṭṭhānesu hi rukkho bodhīti vuccati.
For in passages such as “He first became perfectly enlightened at the root of the Bodhi-tree” and “between the Bodhi-tree and Gayā,” the tree is called Bodhi.
Trong các đoạn như “Bodhirukkhamūle paṭhamābhisambuddho” và “antarā ca bodhiṃ antarā ca gayaṃ”, cây được gọi là bodhi.
‘‘Bodhi vuccati catūsu maggesu ñāṇa’’nti (cūḷani. khaggavisāṇasuttaniddesa 121) āgataṭṭhāne maggo.
In the passage “Enlightenment is called the knowledge in the four paths,” it means the path.
Trong đoạn “Bodhi vuccati catūsu maggesu ñāṇaṃ”, đạo được gọi là bodhi.
‘‘Pappoti bodhiṃ varabhūrimedhaso’’ti (dī. ni. 3.217) āgataṭṭhāne sabbaññutaññāṇaṃ.
In the passage “He of excellent and vast wisdom attains enlightenment,” it means the knowledge of omniscience.
Trong đoạn “Pappoti bodhiṃ varabhūrimedhaso”, trí tuệ toàn tri được gọi là bodhi.
‘‘Patvāna bodhiṃ amataṃ asaṅkhata’’nti āgataṭṭhāne nibbānaṃ.
In the passage “Having attained enlightenment, the deathless, the unconditioned,” it means Nibbāna.
Trong đoạn “Patvāna bodhiṃ amataṃ asaṅkhataṃ”, Niết Bàn được gọi là bodhi.
Idha pana bhagavato arahattamaggo adhippeto.
Here, however, the path of Arahantship of the Blessed One is intended.
Ở đây, ý muốn nói đến đạo A-la-hán của Đức Thế Tôn.
Sāvakānaṃ arahattamaggo anuttarā bodhi hoti, na hotīti?
For disciples, is the path of Arahantship the unsurpassed enlightenment, or is it not?
Đạo A-la-hán của các vị Thanh Văn có phải là anuttarā bodhi (vô thượng bồ đề) hay không?
Na hoti.
It is not.
Không phải.
Asabbaguṇadāyakattā.
Because it does not bestow all qualities.
Vì nó không ban cho tất cả các phẩm chất.
Tesañhi kassaci arahattamaggo arahattaphalameva deti, kassaci tisso vijjā, kassaci cha abhiññā, kassaci catasso paṭisambhidā, kassaci sāvakapāramīñāṇaṃ.
For to some, the path of Arahantship gives only the fruit of Arahantship; to some, the three kinds of knowledge; to some, the six supernormal powers; to some, the four analytical knowledges; to some, the knowledge of a disciple’s perfections.
Thật vậy, đạo A-la-hán của một số vị chỉ ban quả A-la-hán, của một số vị ban ba minh (tisso vijjā), của một số vị ban sáu thần thông (cha abhiññā), của một số vị ban bốn biện tài (catasso paṭisambhidā), của một số vị ban trí tuệ ba-la-mật của Thanh Văn (sāvakapāramīñāṇaṃ).
Paccekabuddhānampi paccekabodhiñāṇameva deti.
Even for Paccekabuddhas, it gives only the knowledge of a Paccekabuddha’s enlightenment.
Ngay cả đạo A-la-hán của các vị Độc Giác Phật cũng chỉ ban trí tuệ Độc Giác Phật (paccekabodhiñāṇaṃ).
Buddhānaṃ pana sabbaguṇasampattiṃ deti abhiseko viya rañño sabbalokissariyabhāvaṃ.
For Buddhas, however, it gives the attainment of all qualities, just as the consecration gives a king sovereignty over the whole world.
Nhưng đạo A-la-hán của chư Phật thì ban cho sự viên mãn của tất cả các phẩm chất, giống như lễ quán đảnh của một vị vua ban cho sự thống trị toàn cõi thế gian.
Tasmā aññassa kassacipi anuttarā bodhi na hoti.
Therefore, for anyone else, it is not the unsurpassed enlightenment.
Do đó, anuttarā bodhi không thuộc về bất kỳ ai khác.
Abhisambuddhoti paccaññāsinti ‘‘abhisambuddho ahaṃ patto paṭivijjhitvā ṭhito’’ti evaṃ paṭijāniṃ.
I have fully awakened, I acknowledged means: I acknowledged thus: "I am fully awakened, having attained and penetrated it."
Abhisambuddho ti paccaññāsiṃ có nghĩa là tôi đã tuyên bố rằng: “Tôi đã giác ngộ hoàn toàn, đã đạt được và đã thấu triệt.”
Ñāṇañca pana me dassanaṃ udapādīti adhigataguṇadassanasamatthaṃ paccavekkhaṇañāṇañca me udapādi.
And knowledge and vision arose in me means: And the reviewing knowledge, capable of seeing the qualities I had attained, arose in me.
Ñāṇañca pana me dassanaṃ udapādi có nghĩa là trí tuệ quán xét (paccavekkhaṇañāṇa) có khả năng thấy được các phẩm chất đã đạt được cũng đã phát sinh nơi tôi.
Akuppā me vimuttīti ‘‘ayaṃ mayhaṃ arahattaphalavimutti akuppā’’ti evaṃ ñāṇaṃ udapādi.
My liberation is unshakable means: The knowledge arose thus: "This liberation of mine, the fruit of Arahantship, is unshakable."
Akuppā me vimutti có nghĩa là trí tuệ đã phát sinh nơi tôi rằng: “Sự giải thoát quả A-la-hán này của tôi là bất động (akuppā).”
Tattha dvīhākārehi akuppatā veditabbā kāraṇato ca ārammaṇato ca.
Therein, the unshakable nature should be understood in two ways: by way of cause and by way of object.
Trong đó, sự bất động cần được hiểu theo hai phương diện: nguyên nhân và đối tượng.
Sā hi catūhi maggehi samucchinnakilesānaṃ puna anivattanatāya kāraṇatopi akuppā, akuppadhammaṃ nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā pavattatāya ārammaṇatopi akuppā.
For it is unshakable by way of cause because the defilements, cut off by the four paths, do not arise again; and it is unshakable by way of object because it arises by taking as its object Nibbāna, which is an unshakable state.
Thật vậy, sự giải thoát đó là bất động theo phương diện nguyên nhân vì các phiền não đã bị đoạn trừ hoàn toàn bởi bốn đạo, không bao giờ tái phát; và cũng là bất động theo phương diện đối tượng vì nó phát sinh dựa trên Niết Bàn, một pháp bất động.
Antimāti pacchimā.
Final means last.
Antimā có nghĩa là cuối cùng.
Natthi dāni punabbhavoti idāni puna añño bhavo nāma natthīti.
Now there is no further state of becoming means: Now there is no other state of becoming whatsoever.
“Không còn tái sinh nữa” nghĩa là bây giờ không còn một sự tồn tại khác nữa.
Imasmiṃ sutte cattāri saccāni kathitāni.
In this sutta, the four truths are taught.
Trong bài kinh này, bốn chân lý đã được thuyết giảng.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Catūsu hi dhātūsu assādo samudayasaccaṃ, ādīnavo dukkhasaccaṃ, nissaraṇaṃ nirodhasaccaṃ, nirodhappajānano maggo maggasaccaṃ.
In the four elements, gratification is the truth of the origin, danger is the truth of suffering, escape is the truth of cessation, and the path that understands cessation is the truth of the path.
Thật vậy, trong bốn giới (dhātu), sự vị ngọt (assāda) là tập đế (samudayasacca), sự nguy hiểm (ādīnava) là khổ đế (dukkhasacca), sự thoát ly (nissaraṇa) là diệt đế (nirodhasacca), con đường dẫn đến sự hiểu biết về sự diệt trừ (nirodhappajānano maggo) là đạo đế (maggasacca).
Vitthāravasenapi kathetuṃ vaṭṭatiyeva.
It is also proper to speak of it in an expanded way.
Cũng có thể giải thích chi tiết.
Ettha hi yaṃ pathavīdhātuṃ paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ, ayaṃ pathavīdhātuyā assādoti pahānapaṭivedho samudayasaccaṃ.
Herein, whatever pleasure and joy arise in dependence on the earth element, this is the gratification in the earth element; this is the truth of the origin as the penetration of abandoning.
Ở đây, niềm vui và sự hoan hỷ phát sinh do duyên với địa giới (pathavīdhātu) là vị ngọt của địa giới, sự chứng đạt sự đoạn trừ là tập đế.
Yā pathavīdhātu aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā, ayaṃ pathavīdhātuyā, ādīnavoti pariññāpaṭivedho dukkhasaccaṃ.
That the earth element is impermanent, suffering, and subject to change, this is the danger in the earth element; this is the truth of suffering as the penetration of full understanding.
Địa giới là vô thường, khổ, có bản chất biến hoại, đây là sự nguy hiểm của địa giới, sự chứng đạt sự hiểu biết toàn diện là khổ đế.
Yo pathavīdhātuyā chandarāgavinayo chandarāgappahānaṃ, idaṃ pathavīdhātuyā nissaraṇanti sacchikiriyāpaṭivedho nirodhasaccaṃ.
Whatever is the dispelling of desire and lust for the earth element, the abandoning of desire and lust, this is the escape from the earth element; this is the truth of cessation as the penetration of realization.
Sự chế ngự dục ái, sự đoạn trừ dục ái đối với địa giới, đây là sự thoát ly khỏi địa giới, sự chứng đạt sự hiện thực hóa là diệt đế.
Yā imesu tīsu ṭhānesu diṭṭhi saṅkappo vācā kammanto ājīvo vāyāmo sati samādhi, ayaṃ bhāvanāpaṭivedho maggasaccanti.
Whatever view, thought, speech, action, livelihood, effort, mindfulness, and concentration exist in these three instances, this is the truth of the path as the penetration of development.
Tà kiến, tà tư duy, tà ngữ, tà nghiệp, tà mạng, tà tinh tấn, tà niệm, tà định trong ba phương diện này là sự chứng đạt sự tu tập, là đạo đế.
Dutiyaṃ.
The second.
Bài kinh thứ hai.
117. Catutthe nissaṭātiādīni ādito vuttapaṭisedhena yojetvā ‘‘na nissaṭā, na visaṃyuttā, na vippamuttā, na vimariyādikatena cetasā vihariṃsū’’ti evaṃ veditabbāni.
117. In the fourth sutta, the terms beginning with escaped should be understood by connecting them with the negation stated at the beginning, thus: "they had not escaped, were not disjoined, were not liberated, and did not dwell with a mind that had transcended boundaries."
117. Trong bài kinh thứ tư, các từ như nissaṭā cần được kết hợp với sự phủ định đã nêu từ đầu, để hiểu là “không thoát ly, không tách rời, không giải thoát, không an trú với tâm không bị giới hạn.”
Dutiyanaye vimariyādikatenāti nimmariyādikatena.
In the second method, with one that had transcended boundaries means with one made boundless.
Trong cách thứ hai, vimariyādikatena nghĩa là không có giới hạn.
Tattha duvidhā mariyādā kilesamariyādā vaṭṭamariyādāti.
Therein, boundary is twofold: the boundary of defilements and the boundary of the round of existence.
Ở đây có hai loại giới hạn: giới hạn phiền não (kilesamariyādā) và giới hạn luân hồi (vaṭṭamariyādā).
Tattha ca yassa upaḍḍhā kilesā pahīnā, upaḍḍhā appahīnā, vaṭṭaṃ vā pana upaḍḍhaṃ pahīnaṃ, upaḍḍhaṃ appahīnaṃ, tassa cittaṃ pahīnakilese vā vaṭṭaṃ vā sandhāya vimariyādikataṃ, appahīnakilese vā vaṭṭaṃ vā sandhāya na vimariyādikataṃ.
And therein, for one by whom half the defilements are abandoned and half are not, or by whom half the round of existence is abandoned and half is not, their mind is considered to have transcended boundaries with reference to the abandoned defilements or the abandoned round of existence, and not to have transcended boundaries with reference to the unabandoned defilements or the unabandoned round of existence.
Trong đó, nếu một người đã đoạn trừ một nửa phiền não và một nửa chưa đoạn trừ, hoặc đã đoạn trừ một nửa luân hồi và một nửa chưa đoạn trừ, thì tâm của người đó được gọi là có giới hạn khi xét đến phiền não hoặc luân hồi đã đoạn trừ, và không có giới hạn khi xét đến phiền não hoặc luân hồi chưa đoạn trừ.
Idha pana ubhayassāpi pahīnattā ‘‘vimariyādikatena cetasā’’ti vuttaṃ, mariyādaṃ akatvā ṭhitena atikkantamariyādena cetasāti attho.
Here, however, since both have been abandoned, it is said, with a mind that had transcended boundaries, meaning with a mind that stands without making a boundary, that has gone beyond the boundary.
Tuy nhiên, ở đây, vì cả hai đều đã được đoạn trừ, nên nói “với tâm không bị giới hạn” (vimariyādikatena cetasā), nghĩa là với tâm đã vượt qua giới hạn, không còn bị giới hạn.
Iti tīsupi imesu suttesu catusaccameva kathitaṃ.
Thus, in all three of these suttas, it is the four truths that are taught.
Như vậy, trong cả ba bài kinh này, chỉ có Tứ Thánh Đế được thuyết giảng.
Catutthaṃ.
The fourth.
Bài kinh thứ tư.
118. Pañcame ekantadukkhāti atikkamitvā ṭhitassa tattakāro viya ekanteneva dukkhā.
118. In the fifth sutta, exclusively suffering means it is exclusively suffering, like the red-hot state of embers that have passed beyond flames.
118. Trong bài kinh thứ năm, ekantadukkhā nghĩa là hoàn toàn khổ, giống như than hồng cháy rực sau khi ngọn lửa đã tắt.
Dukkhānupatitāti dukkhena anupatitā.
Involved in suffering means followed by suffering.
Dukkhānupatitā nghĩa là bị khổ theo đuổi.
Dukkhāvakkantāti dukkhena okkantā otiṇṇā.
Immersed in suffering means entered into and steeped in suffering.
Dukkhāvakkantā nghĩa là bị khổ xâm chiếm, chìm đắm trong khổ.
Sukhāti sukhavedanāya paccayabhūtā.
Pleasurable means being a condition for pleasant feeling.
Sukhā nghĩa là nguyên nhân của cảm thọ lạc (sukhavedanā).
Evaṃ sabbattha attho veditabbo.
The meaning should be understood in this way everywhere.
Ý nghĩa này cần được hiểu tương tự ở khắp mọi nơi.
Imasmiṃ sutte dukkhalakkhaṇaṃ kathitaṃ.
In this sutta, the characteristic of suffering is taught.
Trong bài kinh này, đặc tính của khổ đã được thuyết giảng.
Pañcamaṃ.
The fifth.
Bài kinh thứ năm.