112. Bhagavatā saddhiṃ sammodīti bhagavato guṇe ajānanto kosalarājā attano khattiyamānena kevalaṃ bhagavatā saddhiṃ sammodi.
Bhagavatā saddhiṃ sammodī (conversed with the Blessed One) means that King Kosala, not knowing the qualities of the Blessed One, merely conversed with the Blessed One out of his own royal pride.
112. Bhagavatā saddhiṃ sammodī (hân hoan với Đức Thế Tôn): Vua Kosala, không biết các phẩm chất của Đức Thế Tôn, chỉ hân hoan với Đức Thế Tôn bằng sự kiêu hãnh của một chiến sĩ.
Paṭhamāgate hi satthari tassa sammoditākāraṃ dassetuṃ ‘‘yathā’’tiādi vuttaṃ.
Indeed, to show the manner of his conversing when the Teacher first arrived, it is said " yathā" (as), and so on.
Để chỉ ra cách hân hoan của ông ấy khi Đức Đạo Sư mới đến, nên đã nói "yathā" (như), v.v.
Yathā khamanīyādīni pucchantoti yathā bhagavā ‘‘kacci te, mahārāja, khamanīyaṃ, kacci yāpanīya’’ntiādinā tena raññā saddhiṃ paṭhamaṃ pavattamodo ahosi pubbabhāsitāya, tadanukaraṇena evaṃ sopi rājā bhagavatā saddhiṃ samappavattamodo ahosīti yojanā.
Yathā khamanīyādīni pucchanto (as he inquired about well-being, etc.) means that just as the Blessed One first conversed with that king by asking, "Is it well with you, great king? Is it passable?" and so on, through previous conversation, so too the king thus conversed equally with the Blessed One—this is the connection.
Yathā khamanīyādīni pucchanto (như hỏi về sự kham nhẫn, v.v.): Như Đức Thế Tôn đã hân hoan với vị vua ấy lúc ban đầu bằng lời nói trước đó, hỏi rằng: "Đại vương, có kham nhẫn không? Có duy trì được không?" v.v., thì vị vua ấy cũng hân hoan với Đức Thế Tôn theo cách đó; đó là cách kết nối.
Taṃ pana samappavattamodanaṃ upamāya dassetuṃ ‘‘sītodakaṃ viyā’’tiādi vuttaṃ.
To illustrate that equal conversation with a simile, it is said, " sītodakaṃ viyā" (like cool water), and so on.
Để chỉ ra sự hân hoan tương tự đó bằng ví dụ, nên đã nói "sītodakaṃ viyā" (như nước lạnh), v.v.
Tattha sammoditanti saṃsanditaṃ ekībhāvanti sammodanakiriyāya samānataṃ ekarūpataṃ, khamanīyanti ‘‘idaṃ catucakkaṃ navadvāraṃ sarīrayantaṃ dukkhabahulatāya sabhāvato dussahaṃ, kacci khamituṃ sakkuṇeyya’’nti pucchati.
There, sammoditaṃ (conversed), ekībhāvaṃ (oneness) means the similarity, the uniform nature of the act of conversing. Khamanīyaṃ (well-being) means asking, "This bodily mechanism, with its four elements and nine openings, is inherently difficult to bear due to its abundance of suffering; can it perhaps be borne?"
Trong đó, sammoditaṃ (hân hoan) là sự hòa hợp, ekībhāvaṃ (sự thống nhất) là sự tương đồng, sự đồng nhất trong hành động hân hoan. Khamanīyaṃ (có kham nhẫn không?) là hỏi: "Cái thân máy móc bốn bánh xe, chín cửa này, vốn dĩ khó chịu đựng vì nhiều khổ, có thể kham nhẫn được không?"
Yāpanīyanti paccayāyattavuttikaṃ cirapabandhasaṅkhātāya yāpanāya kacci yāpetuṃ sakkuṇeyyaṃ.
Yāpanīyaṃ (passable) means, "Can this livelihood, dependent on requisites and characterized by a long continuity, perhaps be passed?"
Yāpanīyaṃ (có duy trì được không?) là hỏi: "Cái thân sống nhờ các yếu tố duyên, được gọi là sự duy trì lâu dài, có thể duy trì được không?"
Sīsarogādiābādhābhāvena kacci appābādhaṃ.
Kacci appābādhaṃ (are you free from illness?), meaning, free from ailments like head-sickness.
Kacci appābādhaṃ (có ít bệnh tật không?) là không có các bệnh tật như đau đầu, v.v.
Dukkhajīvikābhāvena kacci appātaṅkaṃ.
Kacci appātaṅkaṃ (are you free from affliction?), meaning, free from a difficult livelihood.
Kacci appātaṅkaṃ (có ít tai ương không?) là không có cuộc sống khổ sở.
Taṃtaṃkiccakaraṇe uṭṭhānasukhatāya kacci lahuṭṭhānaṃ.
Kacci lahuṭṭhānaṃ (are you light in rising?), meaning, easily able to undertake various duties.
Kacci lahuṭṭhānaṃ (có dễ đứng dậy không?) là dễ dàng đứng dậy để thực hiện các công việc.
Tadanurūpabalayogato kacci balaṃ.
Kacci balaṃ (do you have strength?), meaning, possessing appropriate strength.
Kacci balaṃ (có sức mạnh không?) là có sức mạnh phù hợp.
Sukhavihārasambhavena kacci phāsuvihāro atthīti tattha tattha kacci-saddaṃ yojetvā attho veditabbo.
Kacci phāsuvihāro atthīti (do you live comfortably?), meaning, possible to live at ease. The meaning should be understood by connecting the word kacci (whether, if) to each of these phrases.
Kacci phāsuvihāro atthīti (có sự sống an lạc không?) là có sự sống an lạc. Ý nghĩa phải được hiểu bằng cách kết nối từ "kacci" vào từng chỗ.
Balavappattā pīti pītiyeva.
Even when it has attained strength, it is still pīti (joy).
Ngay cả khi đã đạt được sức mạnh, thì cũng là pīti (hỷ) mà thôi.
Taruṇapīti pāmojjaṃ.
Young joy is pāmojjaṃ (gladness).
Hỷ non trẻ là pāmojjaṃ (hoan hỷ).
Sammodanaṃ janeti karotīti sammodanīyaṃ.
That which generates or creates conversation is sammodanīyaṃ (congenial).
Điều tạo ra sự hân hoan được gọi là sammodanīyaṃ (đáng hân hoan).
Sammoditabbato sammodanīyanti imaṃ pana atthaṃ dassento ‘‘sammodituṃ yuttabhāvato’’ti āha.
However, showing this meaning of sammodanīyaṃ as "that which is fit to be conversed about," he says, " sammodituṃ yuttabhāvato" (due to being fit for conversation).
Để chỉ ra ý nghĩa này là "đáng hân hoan," nên nói "sammodituṃ yuttabhāvato" (vì đáng hân hoan).
Saritabbabhāvatoti anussaritabbabhāvato.
Saritabbabhāvato (due to being fit to be remembered) means due to being fit to be recollected.
Saritabbabhāvato (vì đáng nhớ) là vì đáng được nhớ lại.
‘‘Saraṇīya’’nti vattabbe dīghaṃ katvā ‘‘sāraṇīya’’nti vuttaṃ.
It is said " sāraṇīyaṃ" (memorable) with a long vowel, when it should be "saraṇīyaṃ" (fit to be remembered).
Thay vì nói "saraṇīya" thì đã nói "sāraṇīya" bằng cách kéo dài nguyên âm.
Suyyamānasukhatoti āpāthamadhurataṃ āha, anussariyamānasukhatoti vimaddaramaṇīyataṃ.
Suyyamānasukhato (pleasant when heard) speaks of its immediate pleasantness; anussariyamānasukhato (pleasant when recollected) speaks of its delightful depth.
Suyyamānasukhato (dễ chịu khi nghe) nói về sự ngọt ngào khi tiếp nhận; anussariyamānasukhato (dễ chịu khi nhớ lại) nói về sự thích thú khi suy ngẫm.
Byañjanaparisuddhatāyāti sabhāvaniruttibhāvena tassā kathāya vacanacāturiyamāha, atthaparisuddhatāyāti atthassa nirupakkilesataṃ.
Byañjanaparisuddhatāya (by purity of expression) refers to the eloquence of that speech by way of its natural expression; atthaparisuddhatāya (by purity of meaning) refers to the unblemished nature of its meaning.
Byañjanaparisuddhatāya (do sự thanh tịnh của văn tự) nói về sự khéo léo trong lời nói của bài thuyết pháp đó, theo cách diễn đạt tự nhiên; atthaparisuddhatāya (do sự thanh tịnh của ý nghĩa) nói về sự trong sạch của ý nghĩa, không có phiền não.
Anekehi pariyāyehīti anekehi kāraṇehi.
Anekehi pariyāhehi (by many ways) means by many reasons.
Anekehi pariyāhehi (bằng nhiều cách) là bằng nhiều lý do.
Adiṭṭhattāti upasaṅkamanavasena adiṭṭhattā.
Adiṭṭhattā (due to not having seen) means due to not having seen by way of approach.
Adiṭṭhattā (vì chưa từng thấy) là vì chưa từng thấy theo cách đến gần.
Guṇāguṇavasenāti guṇavasena gambhīrabhāvaṃ vā aguṇavasena uttānabhāvaṃ vā.
Guṇāguṇavasena (by way of quality or lack thereof) means either profoundness by way of quality or shallowness by way of lack of quality.
Guṇāguṇavasena (theo cách có phẩm chất và không có phẩm chất) là sự sâu sắc theo cách có phẩm chất hoặc sự nông cạn theo cách không có phẩm chất.
Ovaṭṭikasāraṃ katvāti ovaṭṭikāya gahetabbasāravatthuṃ katvā.
Ovaṭṭikasāraṃ katvā (making it into the essence to be extracted) means making it into the essential thing to be grasped by extraction.
Ovaṭṭikasāraṃ katvā (làm thành tinh túy của sự quay lại) là làm thành tinh túy của những điều cần được nắm giữ bằng sự quay lại.
Lokanissaraṇabhavokkantipañhanti lokato nissaṭabhāvapañhañceva ādito bhavokkamanapañhañca.
Lokanissaraṇabhavokkantipañhaṃ (the question of emergence from the world and entering existence) means both the question of being emerged from the world and the question of entering existence from the beginning.
Lokanissaraṇabhavokkantipañhaṃ (câu hỏi về sự thoát ly khỏi thế gian và sự nhập vào các cõi) là câu hỏi về sự thoát ly khỏi thế gian và câu hỏi về sự nhập vào các cõi từ ban đầu.
Satthu sammāsambuddhataṃ pucchanto hi ‘‘kiṃ bhavaṃ gotamo sabbalokato nissaṭo, sabbasattehi ca jeṭṭho’’ti?
Indeed, one who asks about the Teacher's perfect enlightenment asks, "Is Master Gotama one who has emerged from all the world, and is he foremost among all beings?"
Khi hỏi về sự giác ngộ hoàn toàn của Đức Đạo Sư, người ta hỏi: "Tôn giả Gotama có thoát ly khỏi tất cả thế gian và là bậc tối thượng trong tất cả chúng sinh không?"
Pucchati nāma.
This is what is meant.
Đó là cách hỏi.
Yathā hi satthu sammāsambuddhatāya lokato nissaṭatā viññāyati, evaṃ sabbasattehi jeṭṭhabhāvato seṭṭhabhāvato.
For just as the Teacher's emergence from the world is understood by his perfect enlightenment, so too is his being foremost and supreme among all beings.
Như sự thoát ly khỏi thế gian của Đức Đạo Sư được biết qua sự giác ngộ hoàn toàn, thì cũng vậy, sự tối thượng của Ngài được biết qua sự là bậc tối thượng trong tất cả chúng sinh.
Svāyamattho aggapasādasuttādīhi (itivu. 90; a. ni. 4.34) vibhāvetabbo.
This meaning is to be clarified by the Aggapasāda Sutta and other suttas.
Ý nghĩa này phải được giải thích bằng các kinh như Aggapasādasutta (Itivu. 90; A.NI. 4.34).
Kathaṃ pana sambuddhatā viññāyatīti?
How then is perfect enlightenment understood?
Làm sao biết được sự giác ngộ hoàn toàn?
Aviparītadhammadesanato.
By the teaching of the unperverted Dhamma.
Do sự thuyết giảng giáo pháp không sai lệch.
Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana visuddhimaggasaṃvaṇṇanādīsu (visuddhi. mahāṭī. 1.124) vuttanayena veditabbo.
This is a summary here; the detailed explanation should be understood according to the method stated in the Visuddhimagga-saṃvaṇṇanā and elsewhere.
Đây là tóm tắt, còn chi tiết phải được hiểu theo cách đã nói trong Visuddhimaggasaṃvaṇṇanā (Visuddhi. Mahāṭī. 1.124), v.v.
Rājā satthu aviparītadhammadesanaṃ ajānanto tato evassa sammāsambodhiṃ asaddahanto ‘‘vuḍḍhataresupi cirapabbajitesu sammāsambuddhabhāve alabbhamāne tabbiparīte kathaṃ labbheyyā’’ti maññamāno ‘‘kiṃ pana bhavaṃ gotamo’’tiādiṃ vakkhati.
The king, not knowing the Teacher's teaching of the unperverted Dhamma and therefore disbelieving in his perfect enlightenment, thinking, "If perfect enlightenment is not found even among the very old, those who have been renunciants for a long time, how could it be found in someone contrary to them?" will say, "Is Master Gotama...?" and so on.
Vị vua, không biết sự thuyết giảng giáo pháp không sai lệch của Đức Đạo Sư, và không tin vào sự giác ngộ hoàn toàn của Ngài từ đó, nghĩ rằng: "Nếu ngay cả những bậc trưởng lão đã xuất gia lâu năm cũng không đạt được sự giác ngộ hoàn toàn, thì làm sao một người trái ngược với họ có thể đạt được?" nên sẽ nói: "Tôn giả Gotama có phải là," v.v.
Rājā attano laddhiyā na pucchati attano sammukhā tehi asammāsambuddhabhāvasseva paṭiññātattā.
Rājā attano laddhiyā na pucchati (the king does not ask according to his own doctrine) because they themselves have admitted before him that they are not perfectly enlightened.
Rājā attano laddhiyā na pucchati (vị vua không hỏi theo giáo lý của mình) vì chính những người đó đã thừa nhận trước mặt ông rằng họ không phải là bậc giác ngộ hoàn toàn.
Yasmā te musāvāditāya attano upaṭṭhākādīnaṃ ‘‘buddhā maya’’nti paṭijāniṃsu, tasmā vuttaṃ ‘‘loke mahājanena gahitapaṭiññāvasena pucchatī’’ti.
Since they, being liars, declared to their attendants and others, "We are Buddhas," therefore it is said, " loke mahājanena gahitapaṭiññāvasena pucchatī" (he asks according to the declaration accepted by the general populace in the world).
Vì họ đã tuyên bố với những người phục vụ của họ, v.v., rằng "chúng tôi là Phật" bằng cách nói dối, nên đã nói "loke mahājanena gahitapaṭiññāvasena pucchatī" (hỏi theo lời tuyên bố được chấp nhận bởi đại chúng trong thế gian).
Svāyamattho āgamissati.
This meaning will become clear.
Ý nghĩa này sẽ được trình bày sau.
Buddhasīhanādanti buddhānaṃ eva āveṇikaṃ sīhanādaṃ.
Buddhasīhanādaṃ (the Buddha's lion's roar) means the unique lion's roar of the Buddhas.
Buddhasīhanādaṃ (tiếng rống sư tử của chư Phật) là tiếng rống sư tử đặc trưng chỉ có ở chư Phật.
Kāmaṃ maggañāṇapadaṭṭhānaṃ sabbaññutaññāṇaṃ, sambodhiñāṇe pana gahite taṃ atthato gahitameva hotīti vuttaṃ ‘‘sabbaññutaññāṇasaṅkhātaṃ sammāsambodhi’’nti.
Although the knowledge of the path is the proximate cause of omniscience, when the knowledge of perfect enlightenment is taken, that (omniscience) is taken in essence. Thus it is said, " sabbaññutaññāṇasaṅkhātaṃ sammāsambodhi" (perfect enlightenment, which is called omniscience).
Mặc dù trí tuệ đạo là cơ sở của trí tuệ toàn tri, nhưng khi trí tuệ giác ngộ được nắm giữ, thì trí tuệ toàn tri cũng được nắm giữ về mặt ý nghĩa, nên đã nói "sabbaññutaññāṇasaṅkhātaṃ sammāsambodhi" (sự giác ngộ hoàn toàn được gọi là trí tuệ toàn tri).
Pabbajjūpagamanenāti yāya kāyaci pabbajjāya upagamanamattena samaṇā, na samitapāpatāya.
Pabbajjūpagamanenā (by mere adoption of homelessness) means they are recluses merely by adopting some form of homelessness, not by having calmed evil.
Pabbajjūpagamanena (chỉ bằng cách xuất gia) là những người Sa-môn chỉ bằng cách xuất gia, chứ không phải bằng cách dứt bỏ tội lỗi.
Jātivasenāti jātimattena brāhmaṇā, na bāhitapāpatāya.
Jātivasenā (by way of birth) means they are brahmins merely by birth, not by having expelled evil.
Jātivasena (chỉ bằng dòng dõi) là những người Bà-la-môn chỉ bằng dòng dõi, chứ không phải bằng cách dứt bỏ tội lỗi.
Pabbajitasamūhasaṅkhāto saṅghoti pabbajitasamūhatāmattena saṅgho, na niyyānikadiṭṭhivisuddhasīlasāmaññavasena saṃhatattāti adhippāyo.
Pabbajitasamūhasaṅkhāto saṅgho (a community called a Saṅgha, consisting of a group of renunciants) means a Saṅgha merely by being a group of renunciants, and not united by auspicious views, pure morality, or the common qualities leading to liberation—this is the intention.
Pabbajitasamūhasaṅkhāto saṅgho (Tăng đoàn được gọi là tập hợp những người xuất gia) là Tăng đoàn chỉ bằng cách tập hợp những người xuất gia, chứ không phải bằng cách hòa hợp theo chánh kiến dẫn đến giải thoát và giới hạnh thanh tịnh; đó là ý nghĩa.
Etesaṃ atthīti etesaṃ sabbaññupaṭiññātānaṃ parivārabhūto atthi.
Etesaṃ atthīti (these exist for them) means that for these who declare themselves omniscient, there exists a retinue.
Etesaṃ atthīti (những điều này có) là có những điều này, là những người tùy tùng của những người tự xưng là toàn tri.
Svevāti pabbajitasamūhasaṅkhāto eva.
Svevā (that very one) means that very one consisting of a group of renunciants.
Svevāti (chỉ chính điều đó) là chỉ chính tập hợp những người xuất gia.
Keci pana ‘‘pabbajitasamūhavasena.
Some, however, say, "Saṅghino (having a Saṅgha) by way of a group of renunciants; gaṇino (having a group) by way of a group of householders."
Một số người nói: "Saṅghino (có Tăng đoàn) theo cách tập hợp những người xuất gia, Gaṇino (có nhóm) theo cách tập hợp những người tại gia."
Saṅghino, gahaṭṭhasamūhavasena gaṇino’’ti vadanti, taṃ tesaṃ matimattaṃ gaṇe eva loke saṅghasaddassa niruḷhattā.
This is merely their opinion, as the word saṅgha is established in common parlance to mean gaṇa (group).
Điều đó chỉ là ý kiến của họ, vì từ "saṅgha" đã được thiết lập trong thế gian chỉ để chỉ "gaṇa" (nhóm).
Ācārasikkhāpanavasenāti acelakavatacariyādi-ācārasikkhāpanavasena.
Ācārasikkhāpanavasena (by way of teaching practices) means by way of teaching practices such as the conduct of naked ascetics.
Ācārasikkhāpanavasena (theo cách dạy về giới hạnh) là theo cách dạy về giới hạnh như hạnh khỏa thân, v.v.
Pākaṭāti saṅghīādibhāvena pakāsitā.
Pākaṭā (manifest) means revealed by being a Saṅghī (one who has a Saṅgha) and so on.
Pākaṭā (hiển lộ) là được công bố theo cách là Tăng đoàn, v.v.
‘‘Appicchā’’ti vatvā tattha labbhamānaṃ appicchataṃ dassetuṃ ‘‘apicchatāya vatthampi na nivāsentī’’ti vuttaṃ.
Having said " Appicchā" (of few wishes), to show the lack of wishes found there, it is said, " apicchatāya vatthampi na nivāsentī" (due to few wishes, they do not even wear clothes).
Nói "Appicchā" (ít dục) và để chỉ ra sự ít dục được tìm thấy ở đó, nên đã nói "apicchatāya vatthampi na nivāsentī" (vì ít dục nên họ không mặc y phục).
Na hi tesu sāsanikesu viya santaguṇaniguhanā appicchā labbhatīti.
For among them, few wishes (appicchā) concealing excellent qualities, as in the Dispensation, are not found.
Vì sự ít dục che giấu các phẩm chất tốt đẹp không được tìm thấy ở họ như ở những người trong giáo pháp.
Yasoti kittisaddo.
Yaso (fame) means the word "reputation."
Yaso (danh tiếng) là tiếng khen ngợi.
Taranti etena saṃsāroghanti evaṃ sammatattā titthaṃ vuccati laddhīti āha ‘‘titthakarāti laddhikarā’’ti.
"They cross the flood of existence by this"—because it is thus considered, it is called a "fording place" (tittha). Therefore, it says, " titthakarā means 'those who establish views' (laddhikarā)."
“Họ vượt qua dòng lũ luân hồi bằng cái này”, vì được chấp nhận như vậy, nên “tittha” (thủy xả) được gọi là “laddhī” (tà kiến/giáo phái). Do đó, nói “titthakarā” (người tạo ra thủy xả) là “laddhikarā” (người tạo ra tà kiến/giáo phái).
Sādhusammatāti ‘‘sādhū’’ti sammatā, na sādhūhi sammatāti āha ‘‘santo…pe… puthujjanassā’’ti.
Sādhusammatā means 'considered as good' (sādhū), not 'approved by the good ones'. Therefore, it says, ' santo…pe… puthujjanassā' (for ordinary people).
“Sādhusammatā” (được người thiện trí chấp nhận) nghĩa là được chấp nhận là “tốt”, không phải được người thiện trí chấp nhận. Do đó, nói “santo…pe… puthujjanassā” (người thánh… của phàm phu).
Kappakolāhalanti kappato kolāhalaṃ, ‘‘kappuṭṭhānaṃ bhavissatī’’ti devaputtehi ugghositamahāsaddo.
Kappakolāhalaṃ is a commotion from the kalpa. It is the great clamor proclaimed by the devas, saying, 'A kalpa will arise!'
“Kappakolāhalaṃ” (tiếng ồn của kiếp) là tiếng ồn do kiếp tạo ra, tiếng đại hô hoán của chư thiên rằng “sẽ có sự khởi đầu của một kiếp”.
Imeti pūraṇādayo.
Ime refers to Pūraṇa and others.
“Ime” (những điều này) là những điều như Pūraṇa.
Buddhakolāhalanti devatāhi ghositaṃ buddhakolāhalaṃ.
Buddhakolāhalaṃ is the clamor about the Buddha proclaimed by devatās.
“Buddhakolāhalaṃ” (tiếng ồn của chư Phật) là tiếng ồn của chư Phật được chư thiên hô hoán.
Payirupāsitvāti purisasutiparamparāya sutvā.
Payirupāsitvā means having heard through a succession of oral traditions from men.
“Payirupāsitvā” (sau khi lắng nghe) là sau khi nghe theo truyền thống từ người này sang người khác.
Cintāmaṇivijjā nāma paracittajānāpanavijjā.
The knowledge called Cintāmaṇivijjā is the knowledge that enables one to know the minds of others.
“Cintāmaṇivijjā” (Châu Như Ý minh) là minh thuật biết tâm người khác.
Sā kevaṭṭasutte ‘‘maṇikā’’ti āgatā, ādi-saddena gandhārisambhavavijjādiṃ saṅgaṇhāti.
In the Kevaṭṭa Sutta, it is mentioned as "maṇikā." By the word ādi, it includes the Gandhari knowledge of transformation and so forth.
Minh thuật ấy được gọi là “maṇikā” (châu báu) trong kinh Kevaṭṭa. Với từ “ādi” (vân vân), nó bao gồm các minh thuật như Gandhari.
Tattha gandhāriyā vikubbanaṃ dasseti.
There, it shows the magical transformation of Gandhari.
Ở đó, nó chỉ ra sự biến hóa của Gandhari.
Attabhāveti sarīre.
Attabhāve means 'in the body'.
“Attabhāve” (trong tự thân) là trong thân.
Rājusmāti rājatejo.
Rājusmā means 'royal splendor'.
“Rājusmā” (từ vua) là uy lực của vua.
Sukkadhammoti anavajjadhammo nikkilesatā.
Sukkadhammo means blameless Dhamma, freedom from defilements.
“Sukkadhammo” (pháp trắng) là pháp không có lỗi, sự vô nhiễm.
Idaṃ gahetvāti idaṃ parammukhā ‘‘mayaṃ buddhā’’ti vatvā attano sammukhā ‘‘na mayaṃ buddhā’’ti tehi vuttavacanaṃ gahetvā.
Idaṃ gahetvā means taking that statement made by them when they said, 'We are Buddhas' behind his back, and 'We are not Buddhas' when facing him.
“Idaṃ gahetvā” (nắm giữ điều này) là nắm giữ lời nói của họ, khi vắng mặt thì nói “chúng tôi là Phật”, nhưng khi đối diện thì nói “chúng tôi không phải là Phật”.
Evamāhāti ‘‘yepi te, bho gotama…pe… navo ca pabbajjāyā’’ti evaṃ avoca.
Evamāhā means he spoke thus: 'Those who, good Gotama…pe… and are new to the monastic life.'
“Evamāhā” (đã nói như vậy) là đã nói “Này các ngài Gotama…pe… và sự xuất gia còn mới mẻ”.
Attano paṭiññaṃ gahetvāti ‘‘na mayaṃ buddhā’’ti tesaṃ attano purato pavattitaṃ paṭiññaṃ gahetvā.
Attano paṭiññaṃ gahetvā means taking their admission made in his presence, 'We are not Buddhas'.
“Attano paṭiññaṃ gahetvā” (nắm giữ lời tuyên bố của chính mình) là nắm giữ lời tuyên bố của họ trước mặt Ngài rằng “chúng tôi không phải là Phật”.
Īdise ṭhāne kiṃ-saddo paṭisedhavācako hotīti vuttaṃ ‘‘kinti paṭikkhepavacana’’nti, kasmā paṭijānātīti attho?
It is stated that in such a context, the word kiṃ is an expression of denial, thus it says, " kinti paṭikkhepavacana," meaning 'why does he admit it?'
Ở trường hợp như vậy, từ “kiṃ” (cái gì) có nghĩa phủ định, nên nói “kinti paṭikkhepavacana” (kì là lời phủ định), nghĩa là tại sao lại tuyên bố?
Na uññātabbāti na garahitabbā.
Na uññātabbā means 'should not be despised'.
“Na uññātabbā” (không nên khinh miệt) là không nên khiển trách.
Garahattho hi ayaṃ u-saddo.
Indeed, this prefix u is used in the sense of disparagement.
Vì từ “u” này có nghĩa là khiển trách.
‘‘Daharo’’ti adhikatattā vakkhamānattā ca ‘‘khattiyoti rājakumāro’’ti vuttaṃ.
Because "Daharo" is specifically mentioned and will be discussed, it is stated, " khattiyoti rājakumāro" (Khattiya means a prince).
Vì “daharo” (trẻ tuổi) được đề cập và sẽ được nói đến, nên nói “khattiyoti rājakumāro” (khattiya là hoàng tử).
Urasā gacchatīti urago, yo koci sappo, idha pana adhippetaṃ dassetuṃ ‘‘āsīviso’’ti āha.
One who moves on the breast is an urago, any snake; but here, to show what is intended, it says, " āsīviso" (a venomous snake).
“Urago” (con bò bằng ngực) là bất kỳ con rắn nào, nhưng ở đây để chỉ ra ý định, nói “āsīviso” (rắn độc).
Sīlavantaṃ pabbajitaṃ dasseti sāmaññato ‘‘bhikkhū’’ti vadanto.
He shows a virtuous monk by generally referring to him as "bhikkhu."
“Sīlavantaṃ pabbajitaṃ dasseti” (chỉ ra vị xuất gia có giới hạnh) khi nói “bhikkhū” (tỳ-khưu) một cách chung chung.
Idha pana yasmā ‘‘bhavampi no gotamo’’tiādinā bhagavantaṃ uddissa kathaṃ samuṭṭhāpesi, tasmā bhagavā attānaṃ abbhantaraṃ akāsi.
But here, since the conversation arose concerning the Blessed One with phrases like "our good Gotama," the Blessed One included himself.
Tuy nhiên, ở đây, vì câu chuyện được khởi xướng liên quan đến Đức Thế Tôn với lời “bhavampi no gotamo” (Đức Gotama của chúng ta), nên Đức Thế Tôn đã tự mình tham gia.
Yadipi viseso sāmaññajotanāya vibhāvito hoti, saṃsayuppattidīpakaṃ noti vuttaggahaṇaṃ pana taṃ paricchijjatīti.
Even if a distinction is shown to clarify the general meaning, or to highlight the emergence of doubt, that taking of the word specifies it.
Mặc dù sự đặc biệt được thể hiện để làm rõ ý nghĩa chung, nhưng việc nắm giữ những gì đã nói lại làm rõ điều đó, điều này chỉ ra sự phát sinh của nghi ngờ.
Tenāha ‘‘desanākusalatāyā’’tiādi.
Therefore, he says, " desanākusalatāyā" (due to skill in teaching) and so forth.
Do đó, nói “desanākusalatāyā” (do sự khéo léo trong thuyết giảng) v.v.
Idāni avaññāparibhave payogato vibhāvetuṃ ‘‘ettha cā’’tiādi vuttaṃ.
Now, to illustrate by application in the context of contempt and disdain, " ettha cā" (and here) and so forth is stated.
Bây giờ, để thể hiện sự khinh miệt và sỉ nhục qua việc sử dụng, nói “ettha cā” (và ở đây) v.v.
Tattha acittīkatākāravasena avaññāya pākaṭabhāvo, vambhanavasena paribhavassāti adhippāyena kāyapayogavasena avaññā dassitā, vacīpayogavasena paribhavo, ubhayaṃ pana ubhayatthāpi pabhedato gahitaṃ, avaññaparibhavānaṃ dvinnampi ubhayattha pariggaho.
There, the manifestation of contempt is through a manner of disrespect, and that of disdain is through a manner of humiliation. With this intention, contempt is shown through physical actions, and disdain through verbal actions. However, both are taken in both contexts due to their subdivisions, meaning both contempt and disdain are encompassed in both instances.
Ở đó, sự khinh miệt được thể hiện rõ ràng qua thái độ xem thường, còn sự sỉ nhục qua sự coi rẻ. Với ý định này, sự khinh miệt được thể hiện qua việc sử dụng thân, sự sỉ nhục qua việc sử dụng lời nói, nhưng cả hai đều được phân loại ở cả hai nơi, cả khinh miệt và sỉ nhục đều được bao gồm ở cả hai nơi.
Taṃ sabbampīti taṃ avaññādi sabbampi.
Taṃ sabbampī means 'all of that contempt, etc.'.
“Taṃ sabbampī” (tất cả những điều đó) là tất cả những điều như sự khinh miệt.
Catūsupi taṃ na kātabbameva sampati āyatiñca anatthāvahattā.
All four of those should not be done, as they lead to harm in the present and the future.
Trong cả bốn điều đó, “na kātabbameva” (tuyệt đối không nên làm) vì chúng mang lại tai hại trong hiện tại và tương lai.
Tadatthadīpanāti tassa ādito vuttassa atthassa dīpanā.
Tadatthadīpanā means 'an explanation of the meaning stated at the outset'.
“Tadatthadīpanā” (sự làm sáng tỏ ý nghĩa của điều đó) là sự làm sáng tỏ ý nghĩa của điều đã nói từ đầu.
Visesatthadīpanāti tato visiṭṭhatthadīpanā.
Visesatthadīpanā means 'an explanation of a more specific meaning than that'.
“Visesatthadīpanā” (sự làm sáng tỏ ý nghĩa đặc biệt) là sự làm sáng tỏ ý nghĩa đặc biệt hơn điều đó.
Khettānaṃ adhipatīti khattiyoti niruttinayena saddasiddhi veditabbā.
The etymological derivation of the word khattiyo (khattiya) as "lord of fields" should be understood.
“Khettānaṃ adhipatīti khattiyo” (chủ tể của các cánh đồng là khattiya) – cần hiểu sự hình thành từ này theo phương pháp từ nguyên học.
Khettato vivādā satte tāyatīti khattiyoti lokiyā kathayanti.
The worldly people say that khattiyo is one who protects beings from disputes over fields.
“Khettato vivādā satte tāyatīti khattiyo” (người bảo vệ chúng sinh khỏi tranh chấp liên quan đến đất đai là khattiya) – người đời nói như vậy.
‘‘Mahāsammato, khattiyo, rājā’’ti evamāgatesu imesu dutiyaṃ.
Among these words—Mahāsammata, Khattiya, Rājā—the second word, Khattiya, is intended.
Trong số những từ như “Mahāsammato” (Đại Chúng Tuyển), “khattiyo” (sát-đế-lợi), “rājā” (vua), đây là từ “dutiyaṃ” (thứ hai).
Akkharanti samaññā.
Akkharaṃ means a designation (samaññā).
“Akkharaṃ” (chữ cái) là danh xưng.
Sā hi udayabbayābhāvato ‘‘na kadāci kharatīti akkhara’’nti vuttā.
Indeed, it is called "akkara" because it never decays due to the absence of arising and ceasing.
Vì nó không bao giờ bị tiêu hủy do không có sinh diệt, nên được gọi là “na kadāci kharatīti akkharaṃ” (không bao giờ bị tiêu hủy là akkhara).
Tenāha ‘‘nāmagottaṃ na jīratī’’ti.
Therefore, it says, " nāmagottaṃ na jīratī" (name and lineage do not decay).
Do đó, nói “nāmagottaṃ na jīratī” (tên họ không bị mục nát).
Jātisampannanti sampannajātiṃ ativisuddhajātiṃ.
Jātisampannaṃ means 'of perfect birth', of extremely pure birth.
“Jātisampannaṃ” (có dòng dõi hoàn hảo) là dòng dõi hoàn hảo, dòng dõi cực kỳ thanh tịnh.
Tīṇi kulānīti brāhmaṇavessasuddakulāni.
Tīṇi kulāni refers to the Brahmin, Vessa, and Suddha families.
“Tīṇi kulānī” (ba dòng dõi) là nói về các dòng dõi Bà-la-môn, Vệ-xá, Thủ-đà-la.
Atikkamitvāti attano jātisampattiyā abhibhavitvā.
Atikkamitvā means 'having surpassed', having overcome by one's birth perfection.
“Atikkamitvā” (vượt qua) là vượt qua sự hoàn hảo về dòng dõi của chính mình.
Kevalaṃ nāmapadaṃ vuttaṃ ākhyātapadaṃ apekkhatevāti āha ‘‘ṭhānaṃ hīti kāraṇaṃ vijjatī’’ti.
Since a mere nominal phrase is stated, it expects a verbal phrase, so it says, " ṭhānaṃ hīti kāraṇaṃ vijjatī" (Indeed, there is a reason).
Vì chỉ có danh từ được nói đến, nó vẫn cần một động từ, nên nói “ṭhānaṃ hīti kāraṇaṃ vijjatī” (vì có lý do tồn tại).
Uddhaṭadaṇḍenāti samantato ubbhatena daṇḍena sāsanena, balavaṃ upakkamaṃ garukaṃ rājānampi.
Uddhaṭadaṇḍenā means with a sāsana (teaching/punishment) lifted up all around; balavaṃ upakkamaṃ means a serious endeavor, even towards a king.
“Uddhaṭadaṇḍenā” (với gậy giương cao) là với giáo pháp được giương cao khắp nơi, “balavaṃ upakkamaṃ” (sự nỗ lực mạnh mẽ) ngay cả đối với một vị vua đáng kính.
Taṃ khattiyaṃ parivajjeyyāti khattiyaṃ avaññāparibhavakaraṇato vajjeyya.
Taṃ khattiyaṃ parivajjeyyā means he should avoid that khattiya because of contemptuous and disdainful actions.
“Taṃ khattiyaṃ parivajjeyyā” (nên tránh xa vị khattiya đó) là nên tránh xa vị khattiya vì việc khinh miệt và sỉ nhục.
Tenāha ‘‘na ghaṭṭeyyā’’ti.
Therefore, it says, " na ghaṭṭeyyā" (he should not provoke).
Do đó, nói “na ghaṭṭeyyā” (không nên va chạm).
Uragassa ca nānāvidhavaṇṇaggahaṇe kāraṇaṃ vadati ‘‘yena yena hī’’tiādinā.
He states the reason for the snake's assumption of various colors with " yena yena hī" and so forth.
Nó nói về lý do tại sao rắn có nhiều màu sắc khác nhau với lời “yena yena hī” (vì bất cứ thứ gì) v.v.
Bahubhakkhanti mahābhakkhaṃ sabbabhakkhakhādakaṃ.
Bahubhakkhaṃ means 'greatly consuming', devouring all sorts of food.
“Bahubhakkhaṃ” (ăn nhiều) là ăn rất nhiều, ăn tất cả các loại thức ăn.
Pāvakaṃ sodhanatthena asuddhassapi dahanena.
Pāvakaṃ means 'purifying' in the sense of burning even the impure.
“Pāvakaṃ” (lửa) là bằng cách đốt cháy ngay cả những thứ không sạch sẽ, theo nghĩa thanh lọc.
Soti maggo.
So refers to the path.
“So” (nó) là con đường.
Kaṇho vattanī imassāti kaṇhavattanī.
Kaṇhavattanī means 'whose path is dark' (kaṇha vattanī imassā'ti).
“Kaṇho vattanī imassāti kaṇhavattanī” (con đường đen tối của nó là kaṇhavattanī).
Mahanto aggikkhandho hutvā.
Mahanto means becoming a great mass of fire.
“Mahanto” (vĩ đại) là trở thành một khối lửa lớn.
Yāvabrahmalokappamāṇoti kappavuṭṭhānakāle araññe agginā gahite kālantare eva kaṭṭhatiṇarukkhādisambhavoti dassetuṃ ‘‘jāyanti tattha pārohā’’ti pāḷiyaṃ vuttanti dassento ‘‘tatthā’’tiādimāha.
Yāvabrahmalokappamāṇo—to show that in the wilderness, when caught by fire during the kalpa's rising, plants, grass, trees, and so forth arise again after a period, it is stated in the Pāḷi, "Jāyanti tattha pārohā" (sprouts arise there); therefore, he says, " tatthā" and so forth.
“Yāvabrahmalokappamāṇo” (có kích thước bằng cõi Phạm thiên) là để chỉ ra rằng khi lửa bùng lên trong rừng vào thời điểm khởi đầu của kiếp, cây cối, cỏ và các loại thực vật khác sẽ mọc lên sau một thời gian, nên nói “tatthā” (ở đó) v.v., như đã nói trong kinh điển “jāyanti tattha pārohā” (ở đó mầm mống sinh ra).
Ḍahituṃ na sakkoti paccakkosanādinā.
Ḍahituṃ na sakkoti means 'cannot burn' through accusation and so forth.
“Ḍahituṃ na sakkoti” (không thể đốt cháy) là bằng cách phản đối v.v.
Vinassanti samaṇatejasā vināsitattā.
Vinassanti means 'they perish' because they are destroyed by the ascetic's splendor.
“Vinassanti” (bị hủy diệt) là do bị hủy diệt bởi uy lực của sa-môn.
‘‘Na tassā’’ti ettha na-kāraṃ ‘‘vindare’’ti ettha ānetvā sambandhitabbanti āha ‘‘na vindantī’’ti.
In "Na tassā," the negative particle "na" should be brought and connected with "vindare," thus he says, " na vindantī" (they do not find).
Trong “Na tassā” (không phải của nó), cần phải mang từ “na” đến “vindare” và kết nối, nên nói “na vindantī” (không tìm thấy).
Vatthumattāvasiṭṭhoti ṭhānameva nesaṃ avasissati, sayaṃ pana sabbaso saha dhanena vinassantīti attho.
Vatthumattāvasiṭṭho means 'only their dwelling place remains', but they themselves perish completely with their wealth; this is the meaning.
“Vatthumattāvasiṭṭho” (chỉ còn lại nền tảng) nghĩa là chỉ còn lại nền tảng của họ, còn bản thân họ cùng với tài sản đều hoàn toàn bị hủy diệt.
‘‘Sammadeva samācare’’ti ettha yathā rājādīsu sammā samācareyya, taṃ vibhāgena dassento ‘‘khattiyaṃ tāvā’’tiādimāha.
In "sammadeva samācare" (one should behave properly), he illustrates how one should behave properly towards kings and others, saying, " khattiyaṃ tāvā" (firstly, the khattiya) and so forth.
Trong “Sammadeva samācare” (nên hành xử đúng đắn), để chỉ ra cách hành xử đúng đắn đối với các vị vua v.v., nó nói “khattiyaṃ tāvā” (trước hết là khattiya) v.v.
Taṃ suviññeyyameva.
That is quite understandable.
Điều đó rất dễ hiểu.
Tisso kulasampattiyoti khattiya-brāhmaṇagahapati-mahāsālakulāni vadati.
Tisso kulasampattiyo refers to the Khattiya, Brāhmaṇa, and Gahapati (householder of great wealth) families.
“Tisso kulasampattiyo” (ba sự hoàn hảo về dòng dõi) là nói về các dòng dõi khattiya, Bà-la-môn và gia chủ đại phú.
Pañca rūpibrahmaloke, cattāro arūpībrahmaloketi evaṃ nava brahmaloke kammabhavavibhāgena, sesānaṃ gaṇanānaṃ upapattibhavavibhāgena.
Nava brahmaloke means nine Brahma realms: five rūpa-brahmalokas and four arūpa-brahmalokas, categorized by kamma-bhava, while other counts are categorized by upapatti-bhava.
Năm cõi Phạm thiên sắc giới, bốn cõi Phạm thiên vô sắc giới, như vậy là “nava brahmaloke” (chín cõi Phạm thiên) theo sự phân biệt về hữu vi nghiệp, còn các số đếm khác theo sự phân biệt về hữu vi tái sinh.
Abhikkantanti ativiya kamanīyaṃ.
Abhikkantaṃ means 'extremely pleasing'.
“Abhikkantaṃ” (tuyệt vời) là vô cùng đáng mong muốn.
Sā panassā kantatā ativiya iṭṭhatāya manavaḍḍhanatāya sobhanatāyāti āha ‘‘atiiṭṭhaṃ atimanāpaṃ atisundaranti attho’’ti.
That pleasing quality, being exceedingly desirable, gladdening to the mind, and beautiful, means, he says, " atiiṭṭhaṃ atimanāpaṃ atisundaranti attho" (meaning 'extremely desirable, extremely delightful, extremely beautiful').
Sự đáng mong muốn của nó là do sự cực kỳ dễ chịu, sự tăng trưởng của tâm và sự tốt đẹp, nên nói “atiiṭṭhaṃ atimanāpaṃ atisundaranti attho” (nghĩa là cực kỳ dễ chịu, cực kỳ vừa lòng, cực kỳ đẹp đẽ).
‘‘Abhikkanta’’nti vacanaṃ apekkhitvā napuṃsakaniddeso, vacanaṃ pana bhagavato dhammadesanāti tathā vuttaṃ.
Referring to the word "abhikkantaṃ," the neuter gender is used; but the discourse is the Blessed One's Dhamma teaching, so it is stated thus.
Việc sử dụng giống trung tính là do liên quan đến từ “Abhikkantaṃ”, nhưng vì lời nói là giáo pháp của Đức Thế Tôn nên đã nói như vậy.
Atthamattadassanaṃ vā etaṃ, tasmā atthavasena liṅgavibhattivipariṇāmo veditabbo.
Or this is merely a showing of meaning; therefore, the change in gender and case should be understood according to the meaning.
Hoặc đây chỉ là sự biểu thị ý nghĩa, do đó, cần phải hiểu sự thay đổi về giống và cách theo ý nghĩa.
Dutiyapadepi eseva nayo.
The same method applies to the second word.
Điều tương tự cũng áp dụng cho từ thứ hai.
Adhomukhaṭhapitanti kenaci adhomukhaṃ ṭhapitaṃ.
Adhomukhaṭhapitaṃ means 'placed face downwards' by someone.
“Adhomukhaṭhapitaṃ” (đặt úp xuống) là bị ai đó đặt úp xuống.
Heṭṭhāmukhajātanti sabhāveneva heṭṭhāmukhaṃ jātaṃ.
Heṭṭhāmukhajātaṃ means 'naturally born facing downwards'.
“Heṭṭhāmukhajātaṃ” (sinh ra úp mặt xuống) là tự nhiên sinh ra úp mặt xuống.
Ugghāṭeyyāti vivaṭaṃ kareyya.
Ugghāṭeyyā means 'should open'.
“Ugghāṭeyyā” (nên mở ra) là nên mở ra.
Hatthe gahetvāti ‘‘puratthābhimukho uttarābhimukho vā gacchā’’tiādīni avatvā hatthe gahetvā nissandehaṃ katvā ‘‘esa maggo’’ti evaṃ vatvā ‘‘gacchā’’ti vadeyya.
Hatthe gahetvā means without saying "go eastward" or "go northward," etc., but by taking him by the hand and removing doubt, saying "this is the path," and then saying "go."
“Hatthe gahetvā” (nắm tay) là không nói “hãy đi về phía đông hoặc phía bắc” v.v., mà nắm tay, làm cho không còn nghi ngờ, nói “đây là con đường” và sau đó nói “hãy đi”.
Kāḷapakkhacātuddasīti kāḷapakkhe cātuddasī.
Kāḷapakkhacātuddasī means 'the fourteenth day of the dark fortnight'.
“Kāḷapakkhacātuddasī” (ngày mười bốn của kỳ trăng tối) là ngày mười bốn trong kỳ trăng tối.
Nikkujjitaṃ ukkujjeyyāti ādheyyassa anādhārabhūtaṃ bhājanaṃ tassa ādhārabhāvāpādanavasena ukkujjeyya.
Nikkujjitaṃ ukkujjeyyā means 'should turn upright' a vessel that is not a receptacle for what is to be contained, by making it a receptacle for it.
“Nikkujjitaṃ ukkujjeyyā” (nên lật ngửa cái đã bị úp) là nên lật ngửa cái bình không phải là vật chứa cho vật chứa, để nó trở thành vật chứa cho vật chứa.
Aññāṇassa abhimukhattā heṭṭhāmukhajātatāya saddhammavimukhaṃ, tato eva adhomukhabhāvena asaddhamme patitanti evaṃ padadvayaṃ yathārahaṃ yojetabbaṃ, na yathāsaṅkhayaṃ.
Due to facing ignorance, having been born with a downward face, it is turned away from the Saddhamma; for that very reason, by being downward-facing, it is fallen into the non-Saddhamma. This pair of words should be connected appropriately, not in strict order.
Do hướng về vô minh, do sanh ra với mặt úp xuống, nên quay lưng lại với Chánh pháp; chính vì thế, với trạng thái mặt úp xuống, rơi vào phi Chánh pháp. Hai từ này nên được phối hợp tùy theo sự thích hợp, không theo thứ tự.
Kāmaṃ kāmacchandādayopi paṭicchādakā, micchādiṭṭhi pana savisesaṃ paṭicchādikāti āha ‘‘micchādiṭṭhigahanapaṭicchanna’’nti.
Indeed, sense-desire and others also conceal, but wrong view conceals in a special way, thus it is said, “concealed by the thicket of wrong views.”
Dù cho dục ái và các thứ khác cũng là những thứ che đậy, nhưng tà kiến lại là thứ che đậy một cách đặc biệt, nên nói “bị che đậy bởi rừng tà kiến”.
Tenāha bhagavā – ‘‘micchādiṭṭhiparamāhaṃ, bhikkhave, vajjaṃ vadāmī’’ti (a. ni. 1.310).
Therefore, the Blessed One said, "Monks, I declare wrong view to be the supreme fault."
Vì thế, Đức Thế Tôn đã nói: “Này các Tỳ-kheo, Ta nói tà kiến là tội lỗi tối thượng.”
Sabbāpāyagāmimaggo kummaggo ‘‘kucchito maggo’’ti katvā.
The path leading to all lower realms is a wrong path (kummagga) in the sense of being "a despised path."
Con đường dẫn đến tất cả các cõi khổ là ác đạo (kummaggo), vì nó là “con đường xấu xa”.
Sammādiṭṭhiādīnaṃ ujupaṭipakkhatāya micchādiṭṭhiādayo aṭṭha micchattadhammā micchāmaggo.
Wrong view and the other eight wrong qualities are a wrong path because they are the direct opposite of right view and so on.
Do đối nghịch trực tiếp với chánh kiến và các pháp khác, nên tà kiến và tám pháp tà khác được gọi là tà đạo (micchāmaggo).
Teneva hi tadubhayapaṭipakkhataṃ sandhāya ‘‘saggamokkhamaggaṃ āvikarontenā’’ti vuttaṃ.
It is precisely with reference to the opposition to both of these that “revealing the path to heaven and liberation” was stated.
Chính vì thế, để chỉ sự đối nghịch của cả hai, đã nói “làm hiển lộ con đường thiên giới và giải thoát”.
Sappiādisannissayo padīpo na tathā ujjalo, yathā telasannissayoti telapajjotaggahaṇaṃ.
A lamp dependent on ghee and so on is not as bright as one dependent on oil, hence the mention of a lamp with oil.
Đèn dựa vào bơ sữa không sáng bằng đèn dựa vào dầu, nên nói “đèn dầu” (telapajjota).
Etehi pariyāyehīti etehi nikkujjitukkujjanapaṭicchannavivaraṇādiupamopamitabbappakārehi.
By these methods means by these ways of being likened to and compared with, such as overturning and setting upright, concealing and revealing.
Bằng những cách này (etehi pariyāyehi) là bằng những cách ví dụ và được ví như việc lật úp, lật ngửa, che đậy và phơi bày này.
Pasannākāranti pasannehi kātabbaṃ sakkāraṃ.
Pasannākāraṃ means the honor that should be shown by the devout.
Sự kính trọng (pasannākāraṃ) là sự tôn kính do những người có lòng tin thực hiện.
Saraṇanti paṭisaraṇaṃ parāyaṇaṃ.
Refuge means a resort, a reliance.
Nơi nương tựa (saraṇaṃ) là nơi nương tựa, nơi quy hướng.
Ajjatāti ajjāti padassa vaḍḍhanamattaṃ hettha tā-saddo yathā ‘‘devatā’’ti.
Ajjatā: Here, the suffix -tā is merely an augmentation of the word ajjā, as in "devatā."
Ajjatā là từ ajjā được thêm chữ tā ở đây, giống như trong từ “devatā”.
Pāṇehi upetanti pāṇehi saha saraṇaṃ upetaṃ.
Pāṇehi upetaṃ means having gone for refuge together with one's life.
Nương tựa với sinh mạng (pāṇehi upetaṃ) là nương tựa cùng với sinh mạng.
‘‘Yāva me pāṇā dharanti, tāva saraṇaṃ gatameva maṃ dhāretū’’ti āpāṇakoṭikaṃ attano saraṇagamanaṃ pavedeti.
"As long as my life endures, may it uphold me as one who has gone for refuge" – thus he declares his going for refuge until the very end of his life.
Tuyên bố sự quy y của mình cho đến khi sinh mạng chấm dứt: “Chừng nào sinh mạng của con còn tồn tại, xin hãy giữ con là người đã quy y.”
Tenāha ‘‘yāva me’’tiādi.
Therefore, it is said, “yāva me” and so on.
Vì thế, đã nói “chừng nào của con” và các từ tiếp theo.
Yaṃ panettha atthato avibhattaṃ, taṃ suviññeyyameva.
Whatever is undivided in its meaning here is easily understood.
Những gì ở đây không phân biệt về ý nghĩa thì rất dễ hiểu.
113. Purimasutteti purimasuttadesanāyaṃ.
113. In the previous sutta means in the teaching of the previous sutta.
113. Trong kinh trước (purimasutte) là trong lời thuyết giảng của kinh trước.
Tattha hi upasaṅkamantavelāya satthu guṇe ajānanto kevalaṃ sammodanaṃ karoti.
For there, when approaching, not knowing the qualities of the Teacher, one merely exchanges pleasantries.
Ở đó, khi đến gần, không biết các đức của Bậc Đạo Sư, chỉ nói lời chào hỏi.
Desanaṃ sutvā pana satthu guṇe ñatvā saraṇaṅgatattā idha imasmiṃ samāgame abhivādesi pañcapatiṭṭhitena vandi.
But having heard the teaching and known the qualities of the Teacher, and having gone for refuge, here, at this assembly, he paid homage by prostrating with the five points of contact.
Nhưng sau khi nghe pháp, biết được các đức của Bậc Đạo Sư và đã quy y, nên ở đây (idha), trong cuộc gặp gỡ này, đã đảnh lễ (abhivādesi) bằng năm điểm chạm đất.
Attānaṃ adhi ajjhattaṃ, avijahena attānaṃ adhikicca uddissa pavattadhammā ajjhattaṃ ekajjhaṃ gahaṇavasena, bhummatthe cetaṃ paccattavacanaṃ.
Ajjhattaṃ (within oneself) means concerning oneself, by not abandoning oneself. This refers to phenomena that occur regarding oneself, taken collectively as internal. This is a locative case ending for "in" or "within."
Ajjhattaṃ là liên quan đến tự ngã (attaṃ adhi), là những pháp hiện hành liên quan đến tự ngã không rời bỏ, theo cách tập hợp thành một khối; đây là cách dùng từ thuộc sở hữu cách với nghĩa vị trí.
Kāmañcāyaṃ ajjhattasaddo gocarajjhattavisayajjhattaajjhattajjhattesu pavattati.
Although this word ajjhatta has meanings such as domain-internal, object-internal, and internal to the internal.
Tuy từ ajjhatta này được dùng trong các nghĩa như đối tượng, phạm vi, nội tại và tự ngã.
Te panettha na yujjantīti vuttaṃ ‘‘niyakajjhatta’’nti, niyakasaṅkhātaajjhattadhammesūti attho.
As these are not appropriate here, it is said, "niyakajjhatta", meaning in one's own internal phenomena.
Nhưng ở đây chúng không phù hợp, nên nói “niyakajjhatta” (tự ngã của riêng mình), nghĩa là trong các pháp tự ngã được gọi là của riêng mình.
Tenāha ‘‘attano santāne’’ti.
Therefore, it is said, "within one's own continuum."
Vì thế, đã nói “trong dòng tương tục của tự ngã”.
Lubbhanalakkhaṇoti gijjhanalakkhaṇo, ārammaṇe daḷhaggahaṇasabhāvoti attho.
Characterized by greed means characterized by clinging, meaning having the nature of firmly grasping an object.
Có đặc tính tham đắm (lubbhanalakkhaṇo) là có đặc tính tham lam, nghĩa là có bản chất nắm giữ chắc chắn đối tượng.
Dussanalakkhaṇoti kujjhanalakkhaṇo, byāpajjanasabhāvoti attho.
Characterized by aversion means characterized by anger, meaning having the nature of ill-will.
Có đặc tính sân hận (dussanalakkhaṇo) là có đặc tính giận dữ, nghĩa là có bản chất làm hại.
Muyhanalakkhaṇoti aññāṇalakkhaṇo, ārammaṇe sabhāvasammohabhāvoti attho.
Characterized by delusion means characterized by ignorance, meaning having the nature of confusion regarding the true nature of an object.
Có đặc tính si mê (muyhanalakkhaṇo) là có đặc tính vô minh, nghĩa là có bản chất mê mờ về bản chất của đối tượng.
Viheṭhentīti atthanāsanaanatthuppādanehi vibādhenti.
They harm means they inflict pain by destroying benefit and producing detriment.
Hãm hại (viheṭhentī) là làm tổn hại bằng cách hủy hoại lợi ích và tạo ra những điều bất lợi.
Tato eva yathā saggamaggesu na dissati, evaṃ karontīti āha ‘‘nāsenti vināsentī’’ti.
For that very reason, they act in such a way that one is not seen on the paths to heaven, thus it is said, “they destroy, they ruin.”
Chính vì thế, đã nói “hủy diệt, làm tiêu tan” (nāsenti vināsentī), như thể chúng không được thấy trên con đường thiên giới.
Attani sambhūtāti santāne nibbattā.
Arising in oneself means produced in one's continuum.
Sanh khởi trong tự ngã (attani sambhūtā) là sanh khởi trong dòng tương tục.
114. Aññatra jarāmaraṇāti jarāmaraṇena vinā.
114. Aññatra jarāmaraṇā means without old age and death.
114. Ngoài già và chết (aññatra jarāmaraṇā) là không có già và chết.
Jarāmaraṇavirahito jāto nāma atthi nu khoti pucchati.
He asks if there is anyone born who is free from old age and death.
Hỏi rằng có ai sanh ra mà không có già và chết không?
Pāḷiyaṃ jātassāti paccatte sāmivacanaṃ.
In the Pāḷi, jātassā is the genitive case used in a locative sense.
Trong Pāḷi, jātassā là sở hữu cách với nghĩa vị trí.
Mahāsālāti iminā ra-kārassa la-kāraṃ katvā ‘‘mahāsālā’’ti vuttanti dasseti yathā ‘‘puratthiyoti pulatthiyo’’ti.
Mahāsālā (great wealthy people): This shows that the r sound has been changed to an l sound to form "mahāsālā," just as "puratthiyo" becomes "pulatthiyo."
Mahāsālā là để chỉ rằng chữ ra đã được đổi thành chữ la để thành “mahāsālā”, giống như “puratthiyo” thành “pulatthiyo”.
Mahāsārappattāti mahantaṃ vibhavasāraṃ pattā.
Mahāsārappattā means those who have attained great wealth and substance.
Đạt được tài sản lớn (mahāsārappattā) là đạt được tài sản lớn.
Koṭisataṃ dhanaṃ, ayameva vā pāṭho.
A hundred million in wealth; or this is the reading.
Một trăm triệu (koṭisataṃ) tài sản, hoặc đây chính là bản đọc.
‘‘Kumbhaṃ nāma dasa ambaṇānī’’ti vadanti.
They say, "A kumbha is ten ambaṇas."
Người ta nói “một kumbha là mười ambaṇa”.
Issarāti vibhavissariyena issarā.
Issarā means wealthy by virtue of their abundance of possessions.
Các vị chúa tể (issarā) là các vị chúa tể với quyền lực tài sản.
Suvaṇṇarajatabhājanādīnanti ādi-saddena vatthaseyyāvasathādiṃ saṅgaṇhāti.
Of golden and silver vessels and so on: The word ādi (and so on) includes garments, beds, dwellings, and so forth.
Đồ dùng bằng vàng bạc và các thứ khác (suvaṇṇarajatabhājanādīnaṃ): chữ ādi (và các thứ khác) bao gồm quần áo, giường nằm, nhà ở, v.v.
Asādhāraṇadhanānaṃ nidhānagatattā ‘‘anidhānagatassā’’ti vuttaṃ.
Anidhānagatassā is said because of the non-existence of common wealth within a treasure.
Do tài sản không chung thuộc đã được cất giữ, nên nói “của người không có kho tàng” (anidhānagatassā).
Tuṭṭhikaraṇassāti pāsādasivikādisukhasādhanassa.
Of what causes contentment means of that which brings happiness such as palaces and palanquins.
Của sự làm cho hoan hỷ (tuṭṭhikaraṇassā) là của những phương tiện mang lại hạnh phúc như cung điện, kiệu, v.v.
Ārakā kilesehīti niruttinayena saddasiddhimāha.
Ārakā kilesehī means "far from defilements," indicating the etymological correctness according to the rules of grammar.
Xa lìa các phiền não (ārakā kilesehī) là nói về sự hình thành từ ngữ theo quy tắc ngữ pháp.
Ārakāti ca sabbaso samucchinnattā tehi dūreti attho.
And Ārakā means "far from them" in the sense that they are utterly uprooted.
Và ārakā có nghĩa là xa lìa chúng vì chúng đã bị diệt trừ hoàn toàn.
Rāgādīnaṃ hatattā, pāpakaraṇe rahābhāvato, anuttaradakkhiṇeyyatādipaccayā ca arahaṃ.
Because defilements like lust are destroyed, because there is no opportunity for evil deeds, and because of being worthy of supreme offerings and so on, one is an arahant.
Do các tham ái, v.v. đã bị tiêu diệt, do không có chỗ để làm điều ác, và do các yếu tố như là bậc đáng cúng dường vô thượng, nên gọi là A-la-hán (arahaṃ).
Kāmañcāyaṃ saṃyuttavaṇṇanā, abhidhammanayo eva pana nippariyāyoti āha ‘‘cattāro āsavā’’ti brahmacariyavāsanti maggabrahmacariyavāsaṃ.
Although this is a commentary on the Saṃyutta Nikāya, the Abhidhamma method is ultimate, thus it says “the fourāsavas.” Brahmacariyavāsaṃ means the practice of the path of Brahmacariya.
Mặc dù chú giải này là của Tương Ưng Bộ, nhưng phương pháp Abhidhamma là không cần giải thích thêm, nên nói “bốn lậu hoặc” (cattāro āsavā). Phạm hạnh (brahmacariyavāsaṃ) là phạm hạnh của đạo lộ.
Vuṭṭhāti vuṭṭhavanto.
Vuṭṭhā means having completed.
Đã hoàn tất (vuṭṭhā) là những người đã hoàn tất.
Catūhi maggehi karaṇīyanti paccekaṃ catūhi maggehi kattabbaṃ pariññāpahānasacchikiriyabhāvanābhisamayaṃ.
To be done by the four paths means the comprehension, abandonment, realization, and development of the paths, each to be done by the four paths individually.
Việc cần làm bằng bốn đạo lộ (catūhi maggehi karaṇīyaṃ) là sự liễu tri, đoạn trừ, chứng ngộ, tu tập mà mỗi đạo lộ phải thực hiện.
Evaṃ gataṃ soḷasavidhaṃ hoti.
Thus, it becomes sixteenfold.
Như vậy, có mười sáu loại.
Osīdāpanaṭṭhena bhārā viyāti bhārā.
Burdens (bhārā) are like loads in the sense of causing one to sink down.
Giống như gánh nặng vì có đặc tính làm cho chìm xuống, nên gọi là gánh nặng (bhārā).
Tenāha ‘‘bhārā have pañcakkhandhā’’tiādi (saṃ. ni. 3.22).
Therefore, it is said, "The five aggregates are indeed burdens" and so on.
Vì thế, đã nói “này các Tỳ-kheo, năm uẩn là gánh nặng” và các từ tiếp theo.
Attapaṭibaddhatāya attano avijahanato paramatthadesanāya ca paramattho arahattaṃ.
Paramattha (supreme goal) is Arahantship, due to its connection with self, its non-abandonment of self, and its being the teaching of ultimate truth.
Do gắn liền với tự ngã, không rời bỏ tự ngã, và do là lời dạy về chân lý tối thượng, nên chân lý tối thượng là A-la-hán quả.
Kāmañcāyamattho sabbasamiddhisasantatipariyāpanno anavajjadhammo sambhavati akuppasabhāvā, aparihānadhammesu pana aggabhūte arahatte sātisayo, na itaresūti ‘‘arahattasaṅkhāto’’tiādi vuttaṃ.
Although this meaning, comprising all achievements and included in one's continuum, is an blameless state, unshakeable in nature, in the Dhamma of non-deterioration, it is pre-eminent in Arahantship, not in others, thus it is said "arahattasaṅkhāto" and so on.
Mặc dù ý nghĩa này có thể là bất kỳ pháp vô tội nào thuộc về tất cả các sự thành tựu và dòng tương tục, có bản chất bất động, nhưng nó đặc biệt nổi trội trong A-la-hán quả, là pháp đứng đầu trong các pháp không suy thoái, chứ không phải ở các pháp khác, nên đã nói “được gọi là A-la-hán quả” và các từ tiếp theo.
Orambhāgiyuddhambhāgiyavibhāgaṃ dasavidhampi bhavesu saṃyojanaṃ kilesakammavipākavaṭṭapaccayo hutvā nissarituṃ appadānavasena bandhatīti bhavasaṃyojanaṃ.
Bhavasaṃyojanaṃ (fetter to existence) refers to all ten kinds of fetters, divided into lower and higher parts, that act as a cause for the cycle of defilement, kamma, and vipāka, binding one by not allowing release into existences.
Mười loại (dasavidhampi) kiết sử, được phân loại thành hạ phần và thượng phần, là yếu tố của vòng luân hồi của phiền não, nghiệp và quả, trói buộc không cho thoát ra, nên gọi là kiết sử tái sanh (bhavasaṃyojanaṃ).
Satipi hi aññesaṃ tappakkhiyabhāvena vinā saṃyojanāni tesaṃ tappaccayabhāvo atthi, bhavaniyāmo orambhāgiyuddhambhāgiyasaṅgahitoti taṃtaṃbhavanibbattakakammaniyāmo ca hoti, na ca upacchinnasaṃyojanassa katānipi kammāni bhavaṃ nibbattentīti tesaṃyeva saṃyojanaṭṭho daṭṭhabbo.
Even though other things may serve as causes for these fetters, without being part of them, the condition for existence is encompassed by the lower and higher fetters. It also serves as the condition for kamma that brings about various existences. And even kammas performed by one whose fetters are cut off do not produce existence, so the meaning of "fetter" should be understood with respect to these very things.
Mặc dù có những kiết sử khác có vai trò tương tự, nhưng sự ràng buộc vào các cõi (bhavaniyāmo) được bao gồm trong hạ phần kiết sử và thượng phần kiết sử, và cũng là sự ràng buộc của nghiệp tạo ra các cõi tương ứng. Và ngay cả những nghiệp đã tạo ra cũng không tạo ra cõi sống cho người đã đoạn trừ kiết sử, nên chỉ nên xem chúng là kiết sử.
Sammā kāraṇehi jānitvāti ñāyena dukkhādīsu so yathā jānitabbo; tathā jānitvā, pubbakālakiriyāvimuttā hi aparakālakiriyā ca yathā sambhavati, taṃ dassetuṃ ‘‘maggapaññāyā’’tiādi vuttaṃ.
Having known correctly by reasons means having known sufferings and so on according to the proper method by which they should be known. To show how a prior action, independent of a subsequent action, and a subsequent action are possible, it is said, "by the wisdom of the path" and so on.
Biết rõ bằng các lý do đúng đắn (sammā kāraṇehi jānitvā) là biết như cách mà khổ, v.v. cần được biết một cách hợp lý; để chỉ ra rằng hành động quá khứ và hành động tương lai có thể xảy ra như thế nào, đã nói “bằng trí tuệ đạo lộ” và các từ tiếp theo.
Bhijjanasabhāvo khaṇāyattattā.
Having the nature of breaking up due to being dependent on moments.
Có bản chất hoại diệt (bhijjanasabhāvo) do phụ thuộc vào từng khoảnh khắc.
Nikkhipitabbasabhāvo maraṇadhammattā.
Having the nature of being cast off due to being subject to death.
Có bản chất cần phải vứt bỏ (nikkhipitabbasabhāvo) do có pháp chết.
Ayaṃ kāyo usmāyuviññāṇāpagamo chaḍḍanīyadhammo, yasmiṃ yaṃ patiṭṭhitaṃ, taṃ tassa santānagatavippayuttanti katvā vattabbataṃ arahatīti āha ‘‘khīṇāsavassa hi ajīraṇadhammopi atthī’’tiādi.
This body, upon the departure of heat, vitality, and consciousness, is a thing to be discarded. That in which something is established is said to be disconnected from its continuum, thus it is said, "For an Arahant, there is also the quality of not decaying" and so on.
Thân này là pháp cần phải vứt bỏ khi hơi ấm, tuổi thọ, thức rời đi. Vì những gì được an trú trong cái gì thì không liên hệ với dòng tương tục của cái đó, nên có thể nói: “Thật vậy, đối với vị A-la-hán, cũng có pháp không già” và các từ tiếp theo.
Tenāha bhagavā ‘‘imasmiṃyeva byāmamatte kaḷevare sasaññimhi samanake lokañca paññapemi lokasamudayañca lokanirodhañcā’’tiādi (saṃ. ni. 1.107; a. ni. 4.45).
Therefore, the Blessed One said, "In this very fathom-long body, with its perceptions and mind, I declare the world, the origin of the world, and the cessation of the world," and so on.
Vì thế, Đức Thế Tôn đã nói: “Trong chính cái thân rộng một sải tay này, có ý thức và có tâm này, Ta tuyên bố thế giới, sự tập khởi của thế giới, sự đoạn diệt của thế giới” và các từ tiếp theo.
Assa khīṇāsavassa, ‘‘jīraṇadhamma’’nti yathāvuttaṃ ajīraṇadhammaṃ ṭhapetvā jīraṇadhammaṃ dassento ‘‘tesaṃpāyaṃ kāyo bhedanadhammo’’ti evamāha.
For that khīṇāsava, setting aside the non-decaying dhamma as stated, and showing the decaying dhamma, he thus said: "Indeed, this body of theirs is subject to dissolution."
Vị lậu tận ấy, sau khi loại bỏ cái pháp không già đã được nói là "pháp già", chỉ ra pháp già nên nói rằng: " Thân này của họ cũng là pháp hoại diệt."
Jaraṃ pattasseva hissa bhedananikkhipitabbatāniyate atthe suttadesanā pavattā.
For it is precisely when one has reached old age that the teaching of the Sutta proceeds, with the meaning being the certainty of dissolution and abandonment.
Vì bài kinh được thuyết giảng chỉ trong ý nghĩa chắc chắn về sự hoại diệt và sự từ bỏ khi thân đã đạt đến sự già.
Atthassa uppatti aṭṭhuppatti, sā etassa atthīti aṭṭhuppattiko.
The arising of meaning is aṭṭhuppatti; that which has this is " aṭṭhuppattika" (possessing an arisen meaning/context).
Sự phát sinh của nghĩa là aṭṭhuppatti, có điều đó nên gọi là aṭṭhuppattiko (có sự phát sinh nghĩa).
Kira-saddo anussavattho, tena anussavāgatoyamattho, na aṭṭhakathāgatoti dīpeti.
The word " kira" means "it is said," indicating that this meaning is traditional, not derived from the commentaries.
Từ Kira mang ý nghĩa truyền tụng, qua đó cho thấy nghĩa này là do truyền tụng mà đến, không phải từ Chú giải.
Tenāha ‘‘vadantī’’ti.
Therefore, he said, " they say."
Vì vậy đã nói: " vadantī (họ nói)".
Yenāyaṃ attho hetunā aṭṭhuppattiko, taṃ dassetuṃ ‘‘sivikasālāyaṃ nisīditvā kathita’’nti vuttaṃ.
To show the reason why this meaning is aṭṭhuppattika, it was said, " spoken while sitting in the palanquin hall."
Để chỉ ra nguyên nhân mà nghĩa này có sự phát sinh nghĩa, đã nói: " được nói khi ngồi trong giảng đường cáng."
‘‘Viharati jetavane’’ti nidānavacanena yathā na virujjhati, tathā veditabbaṃ.
It should be understood in such a way that it does not contradict the introductory statement "residing at Jetavana."
Phải hiểu rằng điều này không mâu thuẫn với lời dẫn nhập "Trú tại Jetavana".
Nanu imassa suttassa pucchāvasiko nikkhepoti?
Is not the exposition of this Sutta dependent on a question?
Há không phải sự trình bày của kinh này là do câu hỏi sao?
Saccametaṃ, suttekadesaṃ pana sandhāya aṭṭhuppattikatāvacanaṃ.
That is true, but the statement of being aṭṭhuppattika refers to a portion of the Sutta.
Điều này là đúng, nhưng việc nói về sự phát sinh nghĩa là dựa trên một phần của kinh.
Keci pana ‘‘yānaṃ āruhitvā rājā āgato, rañño ārohanīyarathaṃ dassetvā vutta’’ntipi vadanti.
Some, however, also say, "The king arrived having mounted a vehicle, and it was spoken after showing the king's ascending chariot."
Một số người lại nói: "Đức Vua đã đến bằng xe, và lời này được nói sau khi chỉ cho Đức Vua chiếc xe để ngài lên."
Sarīre pheṇapiṇḍasame kiṃ vattabbaṃ?
What is there to say about the body, which is like a lump of foam?
Trên thân giống như khối bọt, cần nói gì?
Sabbhi saddhinti sādhūhi saha pavedayanti.
They proclaim " together with the virtuous," that is, with good people.
Họ tuyên bố cùng với các bậc thiện nhân.
Na hi kadāci sādhūnaṃ sādhūhi saha kattabbā honti, tasmā sīdanasabhāvānaṃ kilesānaṃ bhijjanappattattā nibbānaṃ sabbhīti vuccati.
For the virtuous never have anything to do with other virtuous ones in this sense; therefore, Nibbāna is called "with the virtuous" because defilements, by their nature of sinking and breaking apart, have attained dissolution.
Vì các bậc thiện nhân không bao giờ có những điều phải làm với các bậc thiện nhân, do đó Nibbāna được gọi là sabbhi (các bậc thiện nhân) vì các phiền não có bản chất chìm đắm và hoại diệt đã đạt đến sự hoại diệt.
Purimapadassāti ‘‘satañca dhammo na jaraṃ upetī’’ti padassa.
Of the previous phrase, that is, the phrase "the Dhamma of the virtuous does not decay."
Của câu trước là câu "Pháp của bậc thiện nhân không đi đến sự già".
Kāraṇaṃ dassento byatirekavasena.
Showing the reason in an inverse manner.
Chỉ ra nguyên nhân theo cách phủ định.
Sataṃ dhammo nibbānaṃ kilesehi saṃsīdanabhijjanasabhāvo na hoti, tasmā taṃ āgamma jaraṃ na upeti.
The Dhamma of the virtuous, Nibbāna, is not of the nature of sinking and breaking apart due to defilements; therefore, relying on that, it does not decay.
Pháp của bậc thiện nhân là Nibbāna, không có bản chất chìm đắm và hoại diệt bởi các phiền não, do đó nương vào đó không đi đến sự già.
Kilesā pana tannimittakā, evamayaṃ vuttakāraṇato jaraṃ na upetīti.
Defilements, however, are caused by it; in this way, it does not decay for the reason stated.
Còn các phiền não thì do nhân đó mà có, như vậy do nguyên nhân đã nói này mà không đi đến sự già.
Tenāha ‘‘ida’’ntiādi.
Therefore, he said " this," and so on.
Vì vậy đã nói: " này" v.v.
Sundarādhivacanaṃ vā etaṃ ‘‘sabbhī’’ti padaṃ apāpatādīpanato, sabbhidhammabhūtanti attho.
Or this word " sabbhī" is a beautiful appellation because it illuminates what is not evil, meaning it is the Dhamma of the virtuous.
Hoặc từ " sabbhi" này là một từ chỉ sự tốt đẹp do không chỉ sự ác v.v., nghĩa là trở thành pháp của bậc thiện nhân.
Tenāha ‘‘virāgo tesaṃ aggamakkhāyati (itivu. 90; a. ni. 4.34), na tena dhammena samatthi kiñcī’’ti (khu. pā. 6.4; su. ni. 227) ca.
Therefore, it is said, "Dispassion is declared to be their foremost (Iti. 90; A. II, 34), and there is nothing equal to that Dhamma." (Khp. 6.4; Sn. 227).
Vì vậy đã nói: "Ly tham được gọi là tối thượng của chúng (Iti. 90; A. IV.34), không có gì sánh bằng pháp đó" (Kh.Pā. 6.4; Sn. 227).
115. Rahasi gatassāti janasambādhato apakkantassa.
Of one who has gone into seclusion, that is, who has departed from the crowds.
Của người đã đi đến nơi vắng vẻ là của người đã rời xa đám đông.
Nilīnassa teneva janavivekena ekamantaṃ nisajjāya ekībhāvena paṭisallīnassa viya.
Of one withdrawn, as if secluded by that very solitude, sitting apart in isolation.
Của người ẩn mình là của người đã ẩn mình như thể đã độc cư do sự vắng vẻ của người đó, ngồi một mình.
Tenāha ‘‘ekībhūtassā’’ti.
Therefore, he said, " of one who has become isolated."
Vì vậy đã nói: " của người đã độc cư."
Sabbaññubhāsitaṃ karonto āha tassa vacanaṃ ‘‘evameta’’nti sampaṭicchitvā tassa vacanaṃ tathāpaccanubhāsanto.
Speaking what the Omniscient One spoke, having accepted his words as "it is so," thus reaffirming his words.
Nói lời của bậc Nhất Thiết Trí là sau khi chấp nhận lời của Ngài "đúng là như vậy", rồi lặp lại lời của Ngài như thế.
Antakenādhipannattā eva khettavatthuhiraññasuvaṇṇādi mānusaṃ bhavaṃ jahato.
Abandoning human existence—such as fields, properties, gold, and silver—because it is overcome by the Ender (death).
Vì bị Tử thần chi phối, nên từ bỏ sự hiện hữu của loài người như ruộng đất, nhà cửa, vàng bạc v.v.
Anuganti anugataṃ, tameva anugāmīti attho.
Follows, meaning followed, that is, it is his follower.
Anuga là đã đi theo, nghĩa là người theo sau đó.
Nicayanti uparūpari vaḍḍhiyā nicitabhūtaṃ.
Accumulation, that is, that which has become accumulated by increasing again and again.
Nicaya là đã chất chứa do sự tăng trưởng chồng chất.
Samparāyikanti samparāya hitaṃ.
Pertaining to the future, that is, beneficial for the future (next world).
Samparāyika là hữu ích cho đời sau.
116. Pīdahananti saṃyamanaṃ.
Pīdahana means restraint.
Pīdahana là sự kiềm chế.
Kammapathabhedaṃ appattassāti supinakālo viya pavattimattatāya kammapathavisesaṃ agatassa.
Of one who has not attained the breaking of the path of action, that is, of one who has not reached the specific path of action, being merely in the state of occurrence, like a dream state.
Của điều chưa đạt đến sự phá vỡ nghiệp đạo là của điều chưa đạt đến một nghiệp đạo đặc biệt, chỉ ở mức độ phát sinh như trong giấc mơ.
Kammassāti akusalakammassa.
Of action, that is, unwholesome action.
Của nghiệp là của ác nghiệp.
Saṃvaranti saṃvarabhāvaṃ dasseti, itarassa pana saṃvarabhāvo purimehi tīhi padehi dassitovāti.
It shows the state of restraint; the state of restraint for the other (hiri) has already been shown by the three preceding terms.
Saṃvara (giới) chỉ trạng thái phòng hộ, còn trạng thái phòng hộ của điều khác đã được chỉ ra bởi ba từ trước.
Ottappampi gahitameva tadavinābhāvato.
Fear of wrongdoing is also included because it is inseparable from conscience.
Tàm quý cũng đã được bao gồm vì không thể tách rời khỏi nó.
Na hi pāpajigucchanaṃ pāpautrāsarahitaṃ, utrāso vā pāpajigucchanarahito atthīti.
For there is no abhorrence of evil without the fear of evil, nor is there fear without the abhorrence of evil.
Vì không có sự ghê tởm tội lỗi mà không có sự sợ hãi tội lỗi, hoặc sự sợ hãi mà không có sự ghê tởm tội lỗi.
118. Yasmā kāmanimittaṃ satto sampajānamusā bhāsati, tasmā kāmā tassa patiṭṭhā paccayo kāraṇanti āha ‘‘kāmahetū’’tiādi.
Because a being speaks intentional falsehood for the sake of sensual pleasures, sensual pleasures are his basis, cause, and reason; therefore, he said, " due to sensual pleasures," and so on.
Vì chúng sinh nói lời nói dối có chủ ý vì dục vọng, nên dục vọng là chỗ dựa, nhân duyên, nguyên nhân của chúng, vì vậy đã nói: " do nhân dục vọng" v.v.
Bhadramukhasīsena viṭaṭubhaṃ bhadropacārena upacaratīti attho, vinicchayo karīyati etthāti aḍḍakaraṇaṃ, vinicchayaṭṭhānaṃ.
The meaning is that he addresses a rogue by the title " dear sir," with a polite address. A place where judgment is made is aḍḍakaraṇa, a place of judgment.
Nghĩa là, với danh xưng bhadramukha (người có khuôn mặt tốt), người đó được đối xử một cách lịch sự viṭaṭubhaṃ; aḍḍakaraṇaṃ là nơi phán xét, nơi đưa ra phán quyết.
Khippanti kūṭaṃ, macchakhippantipi vaṭṭati.
Khippa means a snare; it can also mean a fish-snare.
Khippa là cái bẫy, cũng có thể là macchakhippanti (bẫy cá).
Oḍḍitanti oḍḍanavasena phalaṃ pāpitaṃ.
Placed means brought to fruition by way of setting it up.
Oḍḍita là đã đạt được kết quả bằng cách giăng bẫy.
119. ‘‘Kasmā pucchatī’’ti?
" Why did he ask?"
" Tại sao lại hỏi?"
Pucchākāraṇaṃ codetvā samudayato paṭṭhāya dassetuṃ ‘‘ayaṃ kira mallikā’’tiādi vuttaṃ.
To identify the cause of the question and show it from its origin, it was said, " This Mallikā, it is said," and so on.
Để chỉ ra nguyên nhân của câu hỏi từ sự phát sinh, đã nói: " Này, Mallikā" v.v.
Mālārāmaṃ gantvāti attano pitu mālārāmaṃ rakkhaṇatthañceva avasesapupphaggahaṇatthañca gantvā.
Having gone to the flower garden, that is, having gone to her father's flower garden for the purpose of protecting it and gathering the remaining flowers.
Đã đi đến vườn hoa là đã đi đến vườn hoa của cha mình để bảo vệ và hái các loại hoa còn lại.
Kāsigāmeti kāsiraṭṭhassa gāme.
In a Kāsī village, that is, in a village of the Kāsī country.
Ở làng Kāsī là ở một làng thuộc xứ Kāsī.
So kira gāmo mahākosalarājena attano dhītuyā patigharaṃ gacchantiyā pupphamūlatthāya dinno, taṃnimittaṃ.
That village, it is said, was given by King Mahākosala to his daughter when she was going to her husband's home, for the sake of flowers and roots, and for that reason.
Nghe nói làng đó được vua Mahākosala ban cho con gái của mình khi nàng về nhà chồng, để lấy hoa và rễ, do đó mà có tên gọi đó.
Bhāgineyyena ajātasattunā.
By her nephew, Ajātasattu.
Do cháu trai Ajātasattu.
Tassāti rañño pasenadissa.
Of him, that is, of King Pasenadi.
Của nàng là của vua Pasenadi.
Sāti mallikā.
She, that is, Mallikā.
Nàng là Mallikā.
Nivattitunti tassā dhammatāya nivattituṃ tassā vacanaṃ paṭikkhipituṃ.
To turn back, that is, by her nature, to turn back, to reject her statement.
Nivattituṃ là để quay lại theo bản chất của nàng, để bác bỏ lời nói của nàng.
Nevajjhagāti vattamānatthe atītavacananti āha ‘‘nādhigacchatī’’ti.
Did not attain—since it is a past tense word in the present tense meaning, he said, " does not attain."
Nevajjhagā là động từ quá khứ mang ý nghĩa hiện tại, vì vậy đã nói: " không đạt được."
Puthu attāti tesaṃ sattānaṃ attā.
Various selves, that is, the selves of those beings.
Puthu attā là tự ngã của những chúng sinh đó.
120. Thūṇanti yaññūpatthambhaṃ.
Post, that is, the support for the sacrifice.
Thūṇa là cột trụ của lễ tế.
Upanītāni yaññaṃ yajituṃ ārambhāya.
Brought near for the commencement of making the sacrifice.
Đã mang đến để bắt đầu dâng lễ tế.
Ettāvatāti ‘‘idha, bhante…pe… rudamānā parikammāni karontī’’ti ettakena pāṭhena.
By this much, that is, by this much passage: "Here, venerable sir... and so on... crying, performing the preparations."
Đến mức này là với đoạn văn "Ở đây, bạch Thế Tôn... v.v... đang khóc lóc làm các nghi lễ" đến mức này.
Sanniṭṭhānanti ‘‘naṃ itthiṃ labhissāmi nu kho, na nu kho labhissāmī’’ti nicchayaṃ avindanto na ñāyanto.
Determination, that is, not finding or knowing the decision: "Will I obtain that woman, or will I not obtain her?"
Sanniṭṭhāna là không tìm thấy sự quyết định "Liệu ta có được người phụ nữ đó không, hay không được?".
Pheṇuddehakanti yathā yattha kuthite pheṇaṃ uddehati na upadhīyati, evaṃ anekavāraṃ pheṇaṃ uṭṭhāpetvā.
Producing foam, just as where something is boiled, foam rises but does not subside; thus, repeatedly raising foam.
Pheṇuddehaka là sau khi nhiều lần làm nổi bọt lên, như bọt nổi lên và không lắng xuống ở nơi sôi sục.
Taṃ divasanti tasmiṃ raññā niddaṃ alabhitvā dukkhaseyyadivase.
That day, that is, on the day when the king could not get sleep and suffered in bed.
Ngày đó là vào ngày mà Đức Vua không ngủ được và nằm khổ sở.
Ālokaṃ oloketvāti lohakumbhimukhavaṭṭisīse patte tattha mahantaṃ ālokaṃ oloketvā.
Looking at the light, that is, looking at the great light on the rim of the copper pot where it touched.
Sau khi nhìn ánh sáng là sau khi nhìn thấy ánh sáng lớn ở đó, trên vành miệng của nồi sắt.
Attāno vacanaṃ rañño pavattiñāpanatthaṃ.
His own words were for the purpose of informing the king of the news.
Lời nói của tự ngã để báo tin cho Đức Vua.
Mahāsaddo udapādi ‘‘evarūpaṃ yaññaṃ rājā kārāpetī’’ti.
A great sound arose saying, "The king is having such a sacrifice performed."
Một tiếng động lớn nổi lên "Đức Vua đang làm một lễ tế như vậy".
Vattukāmo ahosi, vattuñca pana avisahanto ‘‘sa’’ iti vatvā lohakumbhiyaṃ nimuggo.
He wished to speak, but being unable to speak, he said "sa" and plunged into the copper pot.
Muốn nói, nhưng không thể nói được, sau khi nói "sa" thì chìm vào nồi sắt.
Imaṃ gāthaṃ vattukāmo ahosīti ayaṃ panettha sambandho.
He wished to speak this verse—this is the connection here.
Muốn nói câu kệ này, đó là sự liên kết ở đây.
Esa nayo sesapadadvayepi.
The same method applies to the remaining two phrases.
Tương tự đối với hai từ còn lại.
Dhammabheriṃ carāpesuṃ ‘‘koci kañci pāṇaṃ mā hanatū’’ti.
They had the Dhamma drum sounded (proclaiming), "Let no one kill any living being."
Họ đã đánh trống pháp "Không ai được sát hại bất kỳ sinh vật nào".
So itthisāmiko puriso sotāpattiphale patiṭṭhahi attano upanissayasampattiyā sattu ca desanāvilāsasampattiyā, rājā pana mahābodhinirujjhanasabhāvattā kiñci visesaṃ nādhigacchi.
That man, the husband of the woman, became established in the fruit of Stream-entry due to his own abundance of supporting conditions and the abundance of the teaching's charm. The king, however, attained no special state due to the nature of a great bodhi being extinguished.
Người đàn ông có vợ đó đã an trú vào quả Dự Lưu do sự đầy đủ của nhân duyên và do sự đầy đủ của phong cách thuyết giảng của Đức Phật, còn Đức Vua thì không đạt được bất kỳ sự đặc biệt nào do bản chất của đại Bồ-đề bị diệt trừ.
Saṅgahavatthūnīti lokassa saṅgahakāraṇāni.
Bases of Sangaha, that is, the causes of benefiting the world.
Saṅgahavatthūni là những nguyên nhân để nhiếp hóa thế gian.
Nipphannasassato navabhāge kassakassa datvā raññaṃ ekabhāgaggahaṇaṃ dasamabhāgaggahaṇaṃ.
Taking one-tenth refers to the king taking one portion after giving nine portions of the harvested crops to the farmer.
Việc nhà vua lấy một phần sau khi đã trao chín phần của mùa màng đã thu hoạch cho nông dân là việc lấy một phần mười.
Evaṃ kassakā haṭṭhatuṭṭhā sassāni sampādentīti āha ‘‘sassasampādane medhāvitāti attho’’ti.
Thus, the farmers, joyful and content, produce crops, meaning, "they are skillful in producing crops."
Như vậy, các nông dân vui vẻ, hoan hỷ làm cho mùa màng được hoàn thành. Điều này có nghĩa là “có trí tuệ trong việc làm cho mùa màng được hoàn thành”.
Tato orabhāge kira chabhāgaggahaṇaṃ jātaṃ.
It is said that in the lower regions, a tax of one-sixth was taken.
Nghe nói, ở phần thấp hơn đó, việc lấy sáu phần đã xảy ra.
Chamāsikanti channaṃ channaṃ māsānaṃ pahonakaṃ.
Chamāsika means sufficient for six months at a time.
Chamāsika (sáu tháng) có nghĩa là đủ dùng cho từng sáu tháng.
Pāsetīti pāsagate viya karoti.
Pāsetī means to make them as if caught in a snare.
Pāseti (buộc) có nghĩa là làm cho như bị mắc vào lưới.
Vācāya piyassa piyakarassa kammaṃ vācāpeyyaṃ.
The act of one who is dear by speech and makes others dear is vācāpeyyaṃ.
Hành động của người nói lời dễ thương, làm điều dễ thương là vācāpeyyaṃ (lời nói dễ thương).
Sabbaso raṭṭhassa iddhādibhāvato khemaṃ.
The state is secure due to its prosperity in all respects.
Do toàn thể quốc độ được thịnh vượng, v.v., nên an toàn.
Nirabbudaṃ coriyābhāvato.
Nirabbudaṃ means free from crime, due to the absence of thieves.
Nirabbudaṃ (không có mụn nhọt) do không có trộm cướp.
Idañhi raṭṭhaṃ acoriyaṃ niraggaḷanti vuccati apārutagharabhāvato.
Indeed, this state is called free from crime and unbarred due to houses being left open.
Quốc độ không có trộm cướp này được gọi là niraggaḷaṃ (không then cài) do không có nhà đóng cửa.
Uddhaṃmūlakaṃ katvāti ummūlaṃ katvā.
Uddhaṃmūlakaṃ katvā means having uprooted.
Uddhaṃmūlakaṃ katvā (làm cho nhổ tận gốc) có nghĩa là làm cho bật gốc.
Dvīhi pariyaññehīti mahāyaññassa pubbabhāge pacchā ca pavattetabbehi dvīhi parivārayaññehi.
Dvīhi pariyaññehī means by the two surrounding sacrifices that are to be performed before and after the great sacrifice.
Dvīhi pariyaññehī (bằng hai lễ phụ) có nghĩa là bằng hai lễ phụ cần được thực hiện trước và sau đại lễ.
Sattavīsati…pe… nassāti sattavīsādhikānaṃ tiṇṇaṃ pasusatānaṃ dvāvīsatiyā assādīhi ca saṭṭhiadhikadvisataāraññakapasūhi ca saddhiṃ sampiṇḍitānaṃ pana navādhikachasatapasūnaṃ māraṇena bheravassa pāpabhīrukānaṃ bhayāvahassa.
Sattavīsati…pe… nassā refers to the slaughter of six hundred and nine animals in total, comprising three hundred and twenty-seven domestic animals, twenty-two horses, and two hundred and sixty wild animals, causing dread to those who fear evil.
Sattavīsati…pe… nassā (hai mươi bảy…v.v… hủy diệt) có nghĩa là bằng việc giết hại sáu trăm lẻ chín con thú, là tổng số của ba trăm con thú cộng thêm hai mươi bảy con, hai mươi hai con ngựa, v.v., và hai trăm sáu mươi con thú rừng, gây ra sự kinh hoàng cho những người sợ hãi tội lỗi.
Tathā hi vadanti –
Thus, they say:
Quả thật, họ nói rằng:
Sammanti yugacchidde pakkhipitabbadaṇḍakaṃ.
Sammaṃ is the pole to be inserted into the yoke-hole.
Samma (thanh ngang) có nghĩa là cây gậy cần được đặt vào lỗ ách.
Pāsentīti khipanti.
Pāsentī means they throw.
Pāsenti (ném) có nghĩa là ném đi.
Saṃhārimehīti sakaṭehi vahitabbehi yūpehi.
Saṃhārimehī means by the sacrificial posts that are carried by carts.
Saṃhārimehi (bằng những cây trụ di động) có nghĩa là bằng những cây trụ cần được vận chuyển bằng xe.
Pubbe kira eko rājā sammāpāsaṃ yajanto sarassatinadītīre pathaviyā vivare dinne nimuggoyeva ahosi.
It is said that formerly, a certain king, performing the Sammāpāsa sacrifice, sank into the earth when a chasm opened on the bank of the Sarasvati River.
Nghe nói, trước đây có một vị vua khi cúng dường lễ Sammāpāsa đã bị chìm xuống khi đất mở ra một khe hở bên bờ sông Sarasvatī.
Andhabālabrāhmaṇā gatānugatigatā ‘‘ayaṃ tassa saggagamanamaggo’’ti saññāya tattha sammāpāsayaññaṃ paṭṭhapenti.
Blind and foolish brahmins, following what had been done, established the Sammāpāsa sacrifice there, with the perception, "This is his path to heaven."
Các Bà-la-môn mù quáng, ngu muội đã đi theo lối cũ, với nhận thức rằng “đây là con đường lên thiên giới của ông ấy”, đã thiết lập lễ Sammāpāsa ở đó.
Tena vuttaṃ ‘‘nimuggokāsato pabhutī’’ti.
Therefore it is said, "from the place of sinking."
Do đó, đã nói “từ chỗ bị chìm”.
Ayūpo appakadivaso yāgo, sayūpo bahudivasaṃ sādheyyo satrayāgo.
A yāga is a sacrifice without a sacrificial post, lasting a few days; a satrayāga is one with a sacrificial post, which can be accomplished over many days.
Lễ tế không có trụ, kéo dài ít ngày là yāgo (lễ tế); lễ tế có trụ, có thể kéo dài nhiều ngày là satrayāgo (lễ tế kéo dài).
Mantapadābhisaṅkhatānaṃ sappimadhūnaṃ vājamiti samaññā, hiraññasuvaṇṇagomahiṃ sādi sattarasakadakkhiṇassa.
Vāja is the designation for ghee and honey consecrated with mantra words, and sattarasakadakkhiṇassa refers to the seventeen kinds of offerings, such as gold, silver, cows, and buffaloes.
Vāja (lực) là tên gọi của bơ sữa và mật ong được chế biến bằng các câu thần chú; sattarasakadakkhiṇassa (của vật cúng dường mười bảy loại) là vàng, bạc, bò, trâu, v.v.
Sāragabbhakoṭṭhāgārādīsu natthettha aggaḷanti niraggaḷo.
Niraggaḷo means there are no bars in the treasure houses, granaries, and so forth.
Không có then cài ở những kho tàng chứa vật quý giá, v.v., nên niraggaḷo (không then cài).
Tattha kira yaññe attano sāpateyyaṃ anavasesato anigūhitvā niyyātīyati.
It is said that at that sacrifice, one's own possessions were given away completely, without being concealed.
Nghe nói, trong lễ tế đó, tài sản của mình được hiến dâng mà không giữ lại gì, không che giấu gì.
Mahārambhāti bahupasughātakammā.
Mahārambhā means involving much animal slaughter.
Mahārambhā (những sự khởi đầu lớn) có nghĩa là những hành động giết hại nhiều loài thú.
Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘vividhā yattha haññare’’ti vakkhamānattā ‘‘mahākiccā’’ti attho vutto, idha ‘‘mahārambhāti papañcavasena ajeḷakā’’tiādi vuttanti ‘‘bahupasughātakammā’’ti attho vutto.
However, in the Commentary, since it will be said, "where various things are killed," the meaning "mahākiccā" (great endeavors) is given; here, since "mahārambhā" is said in terms of proliferation, referring to "goats and sheep," the meaning "involving much animal slaughter" is given.
Tuy nhiên, trong Chú giải, do sẽ nói “nơi mà nhiều loài bị giết hại”, nên ý nghĩa “những công việc lớn” đã được nêu. Ở đây, do đã nói “mahārambhā (những sự khởi đầu lớn) theo cách phóng đại là không có dê cừu”, v.v., nên ý nghĩa “những hành động giết hại nhiều loài thú” đã được nêu.
Nirārambhāti etthāpi vuttanayena attho veditabbo.
Nirārambhā: here too, the meaning should be understood in the manner stated.
Nirārambhā (không có sự khởi đầu) cũng nên được hiểu theo cách đã nêu ở đây.
Anugataṃ kulanti anukulaṃ, kulānugatanti attho veditabbo.
Anukulaṃ means a family that is followed; the meaning "family tradition" should be understood.
Gia đình được đi theo là anukulaṃ (thuận theo gia đình), nên hiểu là gia đình được kế thừa.
Tenāha ‘‘yaṃ niccabhattādi…pe… attho’’ti.
Therefore, it is said, "that which is a constant meal…pe… is the meaning."
Do đó, đã nói “cái mà là bữa ăn thường xuyên, v.v… có nghĩa là”.
121. Idanti ‘‘idha, bhante’’tiādikaṃ vacanaṃ.
121. Idaṃ refers to the statement beginning "Here, venerable sir."
121. Idaṃ (điều này) có nghĩa là lời nói “Bạch Thế Tôn, ở đây”, v.v.
Te bhikkhū ārocesunti sambandho.
The connection is that those monks reported.
Mối liên hệ là “những vị Tỳ-khưu đó đã báo cáo”.
Tesūti tesu raññā bandhāpitamanussesu.
Tesū means among those people imprisoned by the king.
Tesū (trong số đó) có nghĩa là trong số những người đã bị nhà vua trói buộc đó.
Sukatakāraṇanti sukāraṇakiriyaṃ ārocesuṃ, na kevalaṃ tesaṃ manussānaṃ bandhāpitabhāvaṃ.
Sukatakāraṇaṃ means they reported a well-executed action, not merely that those people were imprisoned.
Sukatakāraṇaṃ (việc làm điều đúng đắn) có nghĩa là họ đã báo cáo về việc làm điều đúng đắn, không chỉ là việc những người đó bị trói buộc.
Idāni tamatthaṃ vitthārato dassetuṃ ‘‘rañño kirā’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show that matter in detail, it is said, "rañño kirā" and so forth.
Bây giờ, để trình bày chi tiết ý nghĩa đó, đã nói “rañño kirā” (nghe nói của nhà vua), v.v.
Aṭṭhavaṅkoti aṭṭhaṃso.
Aṭṭhavaṅko means eight-sided.
Aṭṭhavaṅko (tám góc) có nghĩa là có tám cạnh.
Antogharacārinoti antepuravāsino.
Antogharacārino means residents of the inner palace.
Antogharacārino (những người sống trong nhà) có nghĩa là những người sống trong cung điện.
Ukkaṭṭheti yuddhe.
Ukkaṭṭhe means in battle.
Ukkaṭṭhe (trong sự vượt trội) có nghĩa là trong chiến tranh.
Mantīsūti guttamantīsu.
Mantīsū means among secret counselors.
Mantīsu (trong số các cố vấn) có nghĩa là trong số các cố vấn giữ bí mật.
Akutūhalanti saññataṃ.
Akutūhalaṃ means restrained.
Akutūhalaṃ (không xao động) có nghĩa là được kiềm chế.
Piyanti piyāyitabbaṃ.
Piyaṃ means to be endeared.
Piyaṃ (đáng yêu) có nghĩa là đáng được yêu mến.
Annapānamhi madhure abhutte uppanne.
Annapānamhi means when sweet, untasted food and drink appear.
Annapānamhi (trong thức ăn và đồ uống) có nghĩa là khi thức ăn và đồ uống ngọt ngào chưa được dùng xuất hiện.
Attheti atthe kicce jāte thiranti na kathenti kāyabalamattena apanetuṃ sakkuṇeyyattā.
Atthe means when a task or duty arises, they do not say it is firm, because it can be removed by mere physical strength.
Atthe (trong mục đích) có nghĩa là khi một việc cần làm phát sinh, họ không nói là vững chắc vì có thể loại bỏ bằng sức mạnh thể chất.
Suṭṭhu rattarattāti ativiya rattā eva hutvā rattā.
Suṭṭhu rattarattā means being extremely attached, even more attached.
Suṭṭhu rattarattā (rất rất say đắm) có nghĩa là đã rất say đắm, rồi lại say đắm.
Sārattenāti sārabhāvena sārabhāvasaññāya.
Sārattenā means by essential nature, or by the perception of essential nature.
Sārattena (bằng sự cốt yếu) có nghĩa là bằng bản chất cốt yếu, bằng nhận thức về bản chất cốt yếu.
Ohārinanti heṭṭhā haraṇasīlanti āha ‘‘catūsu apāyesu ākaḍḍhanaka’’nti.
Ohārinaṃ means tending to drag downwards, so it is said, "that which pulls down into the four lower realms."
Ohārinaṃ (lôi kéo xuống) có nghĩa là có thói quen kéo xuống, nên đã nói “kéo xuống bốn cõi khổ”.
Sithilanti sithilākāraṃ, na pana sithilaṃ.
Sithilaṃ means having a loose appearance, but not actually loose.
Sithilaṃ (lỏng lẻo) có nghĩa là có vẻ lỏng lẻo, chứ không phải là lỏng lẻo.
Tenāha bhagavā ‘‘duppamuñca’’nti.
Therefore, the Blessed One said, "duppamuñcaṃ" (hard to get rid of).
Do đó, Đức Thế Tôn đã nói “khó thoát”.