Idāni pakaraṇanayena pāḷiyā atthavaṇṇanaṃ karissāma.
Now we will provide an explanation of the meaning of the Pāḷi text according to the method of the treatise.
Bây giờ chúng ta sẽ giải thích ý nghĩa của Pāḷi theo phương pháp của bộ Nettipakaraṇa.
Sā pana atthavaṇṇanā yasmā desanāya samuṭṭhānappayojanabhājanesu piṇḍatthesu ca niddhāritesu sukarā hoti suviññeyyā ca, tasmā suttadesanāya samuṭṭhānādīni paṭhamaṃ niddhārayissāma.
Since such an explanation of meaning becomes easy and well-understood when the origin, purpose, and summarized meanings of the discourse are determined, we will first determine the origin and so forth of the Sutta discourse.
Vì sự giải thích ý nghĩa đó sẽ dễ dàng và dễ hiểu hơn khi đã xác định được các yếu tố khởi nguyên, mục đích và ý nghĩa tổng quát của lời dạy, nên trước tiên chúng ta sẽ xác định các yếu tố khởi nguyên của lời dạy trong kinh.
Tattha samuṭṭhānaṃ tāva desanānidānaṃ, taṃ sādhāraṇaṃ asādhāraṇanti duvidhaṃ.
Therein, origin is the cause of the discourse; it is twofold: common and uncommon.
Ở đó, khởi nguyên (samuṭṭhāna) là nguyên nhân của lời dạy, được chia thành hai loại: chung (sādhāraṇa) và không chung (asādhāraṇa).
Tattha sādhāraṇampi abbhantarabāhirabhedato duvidhaṃ.
Therein, the common is also twofold due to the distinction of internal and external.
Trong đó, loại chung cũng được chia thành hai loại theo sự phân biệt nội tại (abbhantara) và bên ngoài (bāhira).
Tattha sādhāraṇaṃ abbhantarasamuṭṭhānaṃ nāma lokanāthassa mahākaruṇā.
Therein, the common internal origin is the Great Compassion of the Lord of the World.
Trong đó, khởi nguyên chung nội tại (sādhāraṇaṃ abbhantarasamuṭṭhānaṃ) là đại bi của Đấng Cứu Thế (lokanātha).
Tāya hi samussāhitassa bhagavato veneyyānaṃ dhammadesanāya cittaṃ udapādi, yaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘sattesu ca kāruññataṃ paṭicca buddhacakkhunā lokaṃ volokesī’’tiādi (ma. ni. 1.283; saṃ. ni. 1.172; mahāva. 9).
Indeed, incited by that, the Bhagavā's mind arose for teaching the Dhamma to those who could be trained, concerning which it is said, "And out of compassion for beings, he surveyed the world with the Buddha-eye," and so forth (Ma. Ni. 1.283; Saṃ. Ni. 1.172; Mahāva. 9).
Chính nhờ đại bi đó mà tâm của Đức Thế Tôn được thúc đẩy để thuyết pháp cho các chúng sinh có thể giáo hóa, điều này được nói đến: “Vì lòng từ bi đối với chúng sinh, Ngài đã quán sát thế gian bằng Phật nhãn” v.v... (ma. ni. 1.283; saṃ. ni. 1.172; mahāva. 9).
Ettha ca hetuavatthāyapi mahākaruṇāya saṅgaho daṭṭhabbo yāvadeva saṃsāramahoghato saddhammadesanāhatthadānehi sattasantāraṇatthaṃ taduppattito.
And here, the inclusion of great compassion should be seen even in the causal state, from its arising for the purpose of saving beings from the great flood of saṃsāra by giving the hand of Dhamma teaching.
Ở đây, đại bi cũng cần được hiểu là bao gồm cả trong trạng thái nhân (hetuavatthā), chỉ để cứu vớt chúng sinh khỏi dòng nước lũ luân hồi bằng cách ban tặng lời dạy Chánh pháp, từ khi nó khởi lên.
Yathā ca mahākaruṇā, evaṃ sabbaññutaññāṇaṃ dasabalañāṇādīni ca desanāya abbhantarasamuṭṭhānabhāvena vattabbāni.
And just as great compassion, so too omniscience, the ten powers of knowledge, and so forth, should be stated as having an internal origin for the teaching.
Cũng như đại bi, trí tuệ toàn tri (sabbaññutaññāṇa), mười lực (dasabalañāṇa) v.v... cũng cần được nói là các khởi nguyên nội tại của lời dạy.
Sabbañhi ñeyyadhammaṃ tesaṃ desetabbappakāraṃ sattānañca āsayānusayādiṃ yāthāvato jānanto bhagavā ṭhānāṭṭhānādīsu kosallena veneyyajjhāsayānurūpaṃ vicittanayadesanaṃ pavattesīti.
For the Bhagavā, knowing truly all knowable phenomena, the manner of teaching them, and the dispositions, latent tendencies, and so forth of beings, and being skilled in proper and improper occasions, presented diverse methods of teaching suitable to the inclinations of those to be trained.
Vì Đức Thế Tôn, thấu rõ tất cả các pháp nên biết, phương cách để thuyết giảng chúng, và các khuynh hướng cùng tùy miên của chúng sanh như chúng thực sự là, đã khéo léo vận dụng các bài thuyết giảng đa dạng theo đúng tâm tánh của những người có thể giáo hóa, về những điều thích hợp và không thích hợp, v.v.
Bāhiraṃ pana sādhāraṇaṃ samuṭṭhānaṃ dasasahassamahābrahmaparivāra-sahampatimahābrahmuno ajjhesanaṃ.
The external and common origin was the request of Mahābrahmā Sahampati, accompanied by ten thousand great Brahmās.
Tuy nhiên, nguyên nhân chung bên ngoài là lời thỉnh cầu của Đại Phạm thiên Sahampati, cùng với mười ngàn Đại Phạm thiên.
Tadajjhesanuttarakālañhi dhammagambhīratāpaccavekkhaṇājanitaṃ appossukkataṃ paṭippassambhetvā dhammassāmī dhammadesanāya ussāhajāto ahosi.
Indeed, after that request, the Master of Dhamma, having quelled the disinclination born of his reflection on the profundity of the Dhamma, became enthusiastic for teaching the Dhamma.
Quả thật, sau lời thỉnh cầu ấy, Bậc Chủ Pháp, đã dẹp bỏ sự thiếu nhiệt tâm phát sinh từ việc quán xét sự thâm sâu của Pháp, trở nên hăng hái thuyết giảng Pháp.
Asādhāraṇampi abbhantarabāhirabhedato duvidhameva.
The uncommon (origin) is also twofold, distinguished as internal and external.
Nguyên nhân không chung cũng có hai loại, phân biệt thành nội tại và ngoại tại.
Tattha abbhantaraṃ yāya mahākaruṇāya yena ca desanāñāṇena idaṃ suttaṃ pavattitaṃ, tadubhayaṃ veditabbaṃ bāhiraṃ pana tassā devatāya pucchā, pucchāvasiko hesa suttanikkhepo.
Of these, the internal is the great compassion by which, and the knowledge of teaching with which, this Sutta was brought forth; both of these should be understood. The external, however, is the question of that deity, for this Sutta’s exposition is based on a question.
Trong đó, nội tại là đại bi và trí tuệ thuyết pháp mà nhờ đó kinh này được thuyết, cả hai điều đó cần được biết; còn ngoại tại là câu hỏi của vị thiên nhân ấy, vì kinh này được trình bày dựa trên câu hỏi.
Tayidaṃ pāḷiyaṃ āgatameva.
This is stated in the Pāḷi itself.
Điều này đã được đề cập trong bản Pāḷi.
Payojanampi sādhāraṇāsādhāraṇato duvidhaṃ.
The purpose is also twofold, common and uncommon.
Mục đích cũng có hai loại, chung và không chung.
Tattha sādhāraṇaṃ anukkamena yāva anupādāparinibbānaṃ vimuttirasattā bhagavato desanāya.
Of these, the common purpose of the Bhagavā’s teaching is the flavor of liberation, which leads progressively to unconditioned Nibbāna.
Trong đó, chung là sự giải thoát vị ngọt, tuần tự cho đến sự Niết Bàn không chấp thủ, là mục đích của lời dạy của Đức Thế Tôn.
Tenevāha ‘‘etadatthā kathā, etadatthā mantanā’’tiādi (pari. 366).
Therefore, it is said, ‘‘This is the purpose of the discourse, this is the purpose of the deliberation,’’ and so forth.
Chính vì thế mà Ngài đã nói: “Câu chuyện này có mục đích đó, sự bàn bạc này có mục đích đó,” v.v. (pari. 366).
Asādhāraṇaṃ pana tassā devatāya dassanamaggasamadhigamo, ubhayampetaṃ bāhirameva.
The uncommon purpose, however, is the deity’s attainment of the path of insight; both of these are external.
Còn không chung là sự chứng đắc đạo kiến của vị thiên nhân ấy, cả hai điều này đều là ngoại tại.
Sace pana veneyyasantānagatampi desanābalasiddhisaṅkhātaṃ payojanaṃ adhippāyasamijjhanabhāvato yathādhippetatthasiddhiyā mahākāruṇikassa bhagavatopi payojanamevāti gaṇheyya, iminā pariyāyenassa abbhantaratāpi siyā.
If, however, one were to consider the purpose attained by the power of the teaching, which exists within the continuum of the one to be trained, as also a purpose for the greatly compassionate Bhagavā due to the fulfillment of his aspiration, then by this approach, it could also be internal.
Tuy nhiên, nếu người ta chấp nhận rằng mục đích liên quan đến dòng tâm thức của người được giáo hóa, tức là sự thành tựu của năng lực thuyết pháp, cũng là mục đích của Đức Thế Tôn đầy đại bi vì sự thành tựu của ý định, thì theo cách này, nó cũng có thể là nội tại.
Apica tassā devatāya oghataraṇākārassa yāthāvato anavabodho imissā desanāya samuṭṭhānaṃ, tadavabodho payojanaṃ.
Furthermore, the deity’s true non-comprehension of the manner of crossing the flood is the origin of this teaching, and her comprehension of it is the purpose.
Hơn nữa, sự không thấu hiểu đúng đắn về cách vượt qua dòng nước lũ của vị thiên nhân ấy là nguyên nhân của lời dạy này, và sự thấu hiểu đó là mục đích.
So hi imāya desanāya bhagavantaṃ payojeti tannipphādanaparāyaṃ desanāti katvā.
For it is that comprehension which prompts the Bhagavā to give this teaching, understanding that the teaching is aimed at its production.
Vì sự thấu hiểu đó thúc đẩy Đức Thế Tôn thuyết pháp, do đó lời dạy này nhằm hoàn thành mục đích đó.
Yañhi desanāya sādhetabbaṃ phalaṃ, taṃ ākaṅkhitabbattā desakaṃ desanāya payojetīti payojananti vuccati.
Indeed, the fruit that is to be accomplished by a teaching is called a purpose because, being desired, it motivates the teacher to give the teaching.
Quả thật, kết quả cần đạt được bằng lời dạy, vì được mong muốn, nên thúc đẩy người thuyết pháp thực hiện lời dạy, do đó nó được gọi là mục đích.
Tathā devatāya tadaññesañca vineyyānaṃ patiṭṭhānāyūhanavissajjanañcettha payojanaṃ.
Similarly, the establishment, exertion, and explanation for that deity and other trainees are also purposes here.
Cũng vậy, sự nương tựa, sự nỗ lực và sự giải tỏa cho vị thiên nhân đó và những người có thể giáo hóa khác ở đây là mục đích.
Tathā saṃsāracakkanivatti-saddhammacakkappavattisassatādimicchācāra-nirākaraṇaṃ sammāvādapurekkhāro akusalamūlasamūhananaṃ kusalamūlasamāropanaṃ apāyadvārapidahanaṃ saggamokkhadvāravivaraṇaṃ pariyuṭṭhānavūpasamanaṃ anusayasamugghātanaṃ ‘‘mutto mocessāmī’’ti purimapaṭiññāavisaṃvādanaṃ tappaṭipakkhamāramanorathavisaṃvādanaṃ titthiyasamayanimmathanaṃ buddhadhammapatiṭṭhāpananti evamādīnipi payojanāni idha veditabbāni.
Likewise, the cessation of the cycle of saṃsāra, the setting in motion of the wheel of the True Dhamma, the refutation of eternalist and other wrong views, the promotion of right speech, the uprooting of unwholesome roots, the cultivation of wholesome roots, the closing of the doors to the lower realms, the opening of the doors to heaven and liberation, the calming of mental defilements, the eradication of latent tendencies, the fulfillment of the former vow ‘‘I, liberated, shall liberate others,’’ the frustration of Māra’s opposing wish, the crushing of heretical doctrines, and the establishment of the Buddha’s Dhamma—these and similar purposes are to be understood here.
Cũng vậy, sự chấm dứt vòng luân hồi, sự vận hành của bánh xe Chánh Pháp, sự bác bỏ các tà kiến như thường kiến, sự đề cao chánh kiến, sự nhổ tận gốc rễ bất thiện, sự vun trồng rễ thiện, sự đóng cửa các cảnh khổ, sự mở cửa thiên giới và giải thoát, sự làm lắng dịu các phiền não, sự nhổ tận gốc các tùy miên, sự không sai lời tuyên bố trước đó “đã giải thoát sẽ giải thoát người khác,” sự làm thất bại ước muốn của Ma vương đối nghịch, sự đập tan các giáo phái tà giáo, sự thiết lập Phật Pháp—những điều như vậy cũng cần được biết là các mục đích ở đây.
Yathā devatā oghataraṇe saṃsayapakkhandā, tādisā aññe ca saṅkhātadhammānaṃ sammāsambuddhassa ca paṭipattiṃ ajānantā asaddhammassavana-dhāraṇa-paricaya-manasikāravipallatthabuddhikā saddhammassavana-dhāraṇa-paricayavimukhā ca bhavavimokkhesino vineyyā imissā desanāya bhājanaṃ.
Those trainees who, like the deity, are assailed by doubt concerning the crossing of the flood—and others who, not knowing the practice of the truly enlightened Buddha and those who have understood the Dhamma, have their understanding perverted by listening to, holding, being familiar with, and reflecting on the false Dhamma, or who are averse to listening to, holding, and being familiar with the True Dhamma, yet desire release from existence—are the recipients of this teaching.
Những người có thể giáo hóa, giống như vị thiên nhân đang hoài nghi về việc vượt qua dòng nước lũ, và những người khác không biết về pháp hành của các bậc đã chứng ngộ và của Đức Chánh Đẳng Giác, những người có trí tuệ bị sai lệch do nghe, ghi nhớ, thực hành và tác ý sai lầm về phi Chánh Pháp, và những người quay lưng lại với việc nghe, ghi nhớ và thực hành Chánh Pháp, nhưng lại mong cầu giải thoát khỏi hữu, là đối tượng của lời dạy này.
Piṇḍatthā pana ‘‘appatiṭṭhaṃ anāyūha’’nti padadvaye catusaccakammaṭṭhānānuyogavasena yonisomanasikārabahulīkāro kusalamūlasamāyogo olīyanātidhāvanāvissajjanaṃ upāyavinibandhavidhamanaṃ micchābhinivesadūrībhāvo taṇhāvijjāvisodhanaṃ vaṭṭattayavicchedanupāyo āsavogha-yoga-ganthāgati-taṇhuppādupādānaviyogo cetokhilavivecanaṃ abhinandananivāraṇaṃ saṃsaggātikkamo vivādamūlapariccāgo akusalakammapathaviddhaṃsanaṃ micchattātivattanaṃ anusayamūlacchedo.
The summary meanings, however, in the two phrases ‘‘without standing still, without exertion,’’ are: the diligent application of the four noble truths as meditation subjects, the intense cultivation of wise attention, the conjunction of wholesome roots, the abandonment of sluggishness and over-exertion, the elimination of attachment and bondage, the removal of wrong views, the purification of craving and ignorance, the means of cutting off the three cycles of existence, the separation from floods, bonds, ties, destinations, the origination of craving, and clinging, the discernment of mental barrenness, the prevention of delight, the overcoming of entanglement, the relinquishing of the roots of contention, the destruction of unwholesome courses of action, the transcendence of wrongness, and the cutting off of the root of latent tendencies.
Ý nghĩa tóm tắt là: Trong hai từ “không nương tựa, không nỗ lực,” sự thực hành chuyên cần thiền quán Tứ Thánh Đế, sự tác ý như lý, sự kết hợp các căn lành, sự giải tỏa sự chùng xuống và sự quá khích, sự phá vỡ các trói buộc của phương tiện, sự loại bỏ các tà kiến, sự thanh lọc tham ái và vô minh, phương pháp cắt đứt ba vòng luân hồi, sự thoát ly khỏi các lậu hoặc, kiết sử, triền cái, chấp thủ và sự phát sinh tham ái, sự phân tích các chướng ngại tâm, sự ngăn chặn sự hoan hỷ, sự vượt qua sự giao thiệp, sự từ bỏ các nguyên nhân tranh cãi, sự phá hủy các nghiệp đạo bất thiện, sự vượt qua tà kiến, sự cắt đứt gốc rễ tùy miên.
Sabbakilesa-darathapariḷāha-sārambhapaṭippassambhanaṃ dassanasavananiddeso vijjūpamavajirūpamadhammāpadeso apacayagāmidhammavibhāvanā pahānattayadīpanā sikkhattayānuyogo samathavipassanānuṭṭhānaṃ bhāvanāsacchikiriyāsiddhi sīlakkhandhādipārisuddhīti evamādayo veditabbā.
The calming of all defilements, distress, fever, and agitation, the exposition of insight and hearing, the declaration of the Dhamma as being like lightning and a thunderbolt, the manifestation of things leading to decline, the exposition of the three types of abandonment, the practice of the three trainings, the undertaking of calm and insight, the attainment of the realization of development, and the purity of the aggregates of virtue and so forth—these are to be understood.
Sự làm lắng dịu tất cả các phiền não, sự lo âu, sự nóng nảy, sự xung đột, sự trình bày về kiến và văn, sự thuyết pháp ví như chớp và kim cương, sự phân tích các pháp đưa đến suy thoái, sự chỉ rõ ba sự đoạn trừ, sự thực hành ba học, sự thực hiện thiền định và thiền quán, sự thành tựu chứng đắc thiền định, sự thanh tịnh của giới uẩn, v.v., là những điều cần được biết.
Tattha yesaṃ kilesādīnaṃ vasena patiṭṭhāti saṃsīdati, yesañca abhisaṅkhārādīnaṃ vasena āyūhati nibbuyhati, ubhayametaṃ samudayasaccaṃ, tappabhāvitā tadubhayanissitā ca khandhā dukkhasaccaṃ, tadubhayamattho, ‘‘appatiṭṭhaṃ anāyūha’’nti adhippetassa atthassa paṭicchannaṃ katvā desanā upāyo mānaniggaṇhanavasena tassā devatāya saccābhisamayakāraṇabhāvato patiṭṭhānāyūhanapaṭikkhepopadesena caturoghanirattharaṇatthikehi antadvayarahitā majjhimā paṭipatti paṭipajjitabbāti ayamettha bhagavato āṇattīti ayaṃ desanāhāro.
Of these, the defilements and so forth by which one stands still and sinks, and the volitional formations and so forth by which one exerts oneself and struggles—both of these are the truth of origination. The aggregates generated by and clinging to both of these are the truth of suffering. That meaning of both is the purpose. Concealing the meaning intended by ‘‘without standing still, without exertion,’’ the teaching is a means because, by reproaching conceit, it becomes a cause for that deity’s direct comprehension of the truths, and by teaching the rejection of standing still and exertion, it conveys the instruction that those who desire to cross the four floods should practice the Middle Way free from both extremes. This is the Bhagavā’s command here. This is the teaching strategy.
Trong đó, các phiền não, v.v., mà do chúng người ta nương tựa và chìm đắm; và các hành, v.v., mà do chúng người ta nỗ lực và tạo tác — cả hai điều này là Khổ tập đế. Các uẩn được tạo ra và nương tựa vào cả hai điều đó là Khổ đế. Cả hai điều đó là ý nghĩa. Lời dạy là phương tiện che giấu ý nghĩa được hàm ý bởi “không nương tựa, không nỗ lực” để chế ngự sự kiêu mạn của vị thiên nhân, vì đó là nguyên nhân của sự chứng ngộ chân lý của vị ấy. Do đó, lời dạy về sự từ bỏ nương tựa và nỗ lực có nghĩa là những người mong muốn vượt qua bốn dòng nước lũ cần thực hành con đường trung đạo, không dính mắc vào hai cực đoan. Đây là cách thuyết pháp của Đức Thế Tôn.
Parasaṃsayapakkhandanatāya ñātukāmatāya ca kathaṃ nūti pucchāvasena vuttaṃ?
The phrase ‘‘How, indeed?’’ is spoken by way of question, due to being assailed by doubt concerning another and desiring to know.
Vì đang hoài nghi và muốn biết, nên được nói dưới dạng câu hỏi “làm sao?”
Abhimukhabhāvato ekapuggalabhāvato ca ‘‘tva’’nti vuttaṃ.
The word ‘‘you’’ is spoken due to presence and being a single individual.
Vì đang đối diện và là một người, nên được nói “ngươi.”
Paramukkaṃsagatassa garubhāvassa anaññayogyassa saddhammadhurassa paridīpanato sādhūti marisasīlādiguṇatāya ‘‘mārisā’’ti vuttaṃ.
The word ‘‘marisā’’ (venerable sir) is spoken due to the quality of reverence, signifying the elucidation of unsurpassed gravity and the sweetness of the True Dhamma, which is uniquely suitable.
Vì hiển bày sự trọng thị tột bậc, không thể sánh bằng, và sự ngọt ngào của Chánh Pháp, nên được nói “thưa ngài” (mārisa), vì có các đức tính như sự tôn kính.
Avahananato rāsibhāvato ca ‘‘ogha’’nti vuttaṃ.
The word ‘‘flood’’ is spoken due to its carrying away and its being a mass.
Vì cuốn trôi và vì là một khối, nên được nói “dòng nước lũ.”
Ñātuṃ icchitassa atthassa katattā pariyosāpitattā ‘‘itī’’ti vuttaṃ.
The word ‘‘thus’’ is spoken due to the completion and finishing of the desired meaning that was to be known.
Vì đã hoàn thành ý nghĩa muốn biết, nên được nói “như vậy.”
Saṃsīdanalakkhaṇassa patiṭṭhānassa akātabbato sabbaso ca akatattā.
Because the characteristic of sinking, which is standing still, should not be done and is entirely not done.
Vì sự nương tựa có đặc tính chìm đắm không nên làm, và vì hoàn toàn không làm.
‘‘Appatiṭṭha’’nti vuttaṃ.
The phrase ‘‘without standing still’’ is spoken.
Nên được nói “không nương tựa.”
Tayidaṃ akaraṇaṃ ekaṃsikanti khoti avadhāraṇavasena vuttaṃ.
This not doing is certain, hence ‘‘indeed’’ is spoken emphatically.
Và vì sự không nương tựa đó là chắc chắn, nên được nói “thật vậy” (kho) theo nghĩa xác định.
Tassa ca appatiṭṭhānassa sasantatigatattā ‘‘tva’’nti ca pucchitattā ‘‘aha’’nti vuttaṃ.
And because that not standing still pertains to one’s own continuum, and because it was asked ‘‘you,’’ the word ‘‘I’’ is spoken.
Vì sự không nương tựa đó thuộc về dòng tâm thức của chính mình, và vì đã được hỏi “ngươi,” nên được nói “ta.”
Devatāya sambodhanato piyālapanato ca, ‘‘āvuso’’ti vuttaṃ.
Because of addressing the deity and speaking to her affectionately, the word ‘‘āvuso’’ (friend) is spoken.
Vì xưng hô và thân ái với vị thiên nhân, nên được nói “hiền giả” (āvuso).
Nibbuyhanalakkhaṇassa āyūhanassa akātabbato sabbaso ca akatattā anāyūhanti vuttaṃ.
Because the characteristic of struggling, which is exertion, should not be done and is entirely not done, the phrase ‘‘without exertion’’ is spoken.
Vì sự nỗ lực có đặc tính tạo tác không nên làm, và vì hoàn toàn không làm, nên được nói “không nỗ lực.”
Tiṇṇākārassa oghānaṃ anicchitabhāvato eva tattha saṃsayassa anapagatattā oghataraṇassa ca avisesattā ‘‘yathā kathaṃ panā’’ti vuttaṃ.
Because the three forms of floods are undesirable, because doubt there has not departed, and because the crossing of the flood is not differentiated, the phrase ‘‘how then?’’ is spoken.
Vì sự vượt qua các dòng nước lũ không được mong muốn, và vì sự hoài nghi về điều đó vẫn chưa tan biến, và vì sự vượt qua dòng nước lũ không có gì đặc biệt, nên được nói “vậy làm sao?”
Tathā saṃsīdanalakkhaṇaṃ patiṭṭhānaṃ saṃsāre ca saṇṭhānanti anatthantarattā abhinnakālikaṃ.
Likewise, the characteristic of sinking, which is standing still, and remaining in saṃsāra are not different in meaning and occur at the same time.
Cũng vậy, sự nương tựa có đặc tính chìm đắm và sự an trú trong luân hồi là không khác nghĩa, không khác thời gian.
Tathā nibbuyhanalakkhaṇaṃ āyūhanaṃ sammāpaṭipattiyā ativattananti anatthantarattā abhinnakālikanti vuttaṃ ‘‘yadā svāhaṃ…pe… tadāssu nibbuyhāmī’’ti.
Similarly, the characteristic of struggling, which is exertion, and exceeding the right practice are not different in meaning and occur at the same time, as stated by ‘‘When I… (rest omitted)… then I struggled’’.
Cũng vậy, sự nỗ lực có đặc tính tạo tác và sự vượt quá giới hạn trong chánh hạnh là không khác nghĩa, không khác thời gian, nên được nói “khi nào ta… v.v… thì ta sẽ tạo tác.”
Tadubhayassa paṭipakkhabhāvato paṭibāhanato ca oghātiṇṇāti vuttaṃ ‘‘evaṃ khvāhaṃ…pe… oghamatari’’nti.
Because of the opposition to and repulsion of both, it is said that he crossed the flood: ‘‘Thus, indeed, I… (rest omitted)… crossed the flood’’.
Vì cả hai điều đó là đối nghịch và bị đẩy lùi, nên được nói “ta đã vượt qua dòng nước lũ như vậy… v.v.”
Ekabuddhantarantarikattā sudūrakālikatāya ‘‘cirassa’’nti vuttaṃ.
The word ‘‘for a long time’’ is spoken due to the interval between two Buddhas, implying a very distant past.
Vì cách một thời kỳ Phật pháp, và vì đã rất lâu, nên được nói “lâu lắm rồi.”
Antarā adiṭṭhapubbatāya vimhayanīyatāya ca ‘‘vatā’’ti vuttaṃ.
The word ‘‘vatā’’ (alas, indeed) is spoken due to it never having been seen before in the interim and its wondrousness.
Vì chưa từng thấy trước đây và vì đáng kinh ngạc, nên được nói “than ôi!”
Tadā upalabbhamānatāya attapaccakkhatāya ca ‘‘passāmī’’ti vuttaṃ.
The word ‘‘I see’’ is spoken due to its being presently perceived and being directly experienced.
Vì được thấy vào lúc đó và vì tự mình chứng kiến, nên được nói “ta thấy.”
Bāhitapāpato brahmassa ca ariyamaggassa aṇanato paṭivijjhanato ‘‘brāhmaṇa’’nti vuttaṃ.
It is said "brahmaṇa" due to having banished evil and due to knowing and penetrating the excellent noble path.
Được gọi là ‘Brahmana’ vì đã loại bỏ ác pháp (bāhitapāpa) và vì sự hiểu biết, thấu triệt (aṇana, paṭivijjhana) Thánh đạo của bậc Phạm thiên.
Kilesasantāpavūpasamanato dukkhasantāpavūpasamanato ca sabbaso nibbutattā ‘‘parinibbuta’’nti vuttaṃ.
It is said "parinibbuta" due to the calming of the fever of defilements and the calming of the fever of suffering, having become completely extinguished.
Được gọi là ‘parinibbuta’ vì đã hoàn toàn tịch diệt (nibbuta) do làm lắng dịu sự thiêu đốt của phiền não và sự thiêu đốt của khổ đau.
Taraṇapayogassa nibbattitattā upari taritabbābhāvato ca ‘‘tiṇṇa’’nti vuttaṃ.
It is said "crossed" due to having accomplished the effort of crossing and due to there being nothing further to cross above.
Được gọi là ‘tiṇṇa’ vì đã phát sinh sự tinh tấn vượt qua và vì không còn gì phải vượt qua nữa.
Ñāṇacakkhunā oloketabbato lujjanato palujjanato ca ‘‘loke’’ti vuttaṃ.
It is said "world" (loka) due to being observed by the eye of knowledge, and due to decaying and breaking up.
Được gọi là ‘loka’ (thế gian) vì được nhìn bằng tuệ nhãn, vì sự hoại diệt (lujjana) và tan rã (palujjana).
Visayesu sañjanato jātabhāvato ‘‘visattika’’nti vuttaṃ.
It is said "visattika" due to attachment to objects and due to its manifested nature.
Được gọi là ‘visattika’ vì sự sinh khởi trong các đối tượng (visaya) và vì trạng thái đã sinh khởi.
Ñāṇassa paccakkhabhāvato nigamanato ca ‘‘ida’’nti vuttaṃ.
It is said "this" due to the immediacy of knowledge and its conclusion.
Được gọi là ‘ida’ (này) vì sự hiện tiền của trí tuệ và sự kết luận.
Bhāsitattā parisamattattā ca ‘‘avocā’’ti vuttaṃ.
It is said "spoke" due to having been spoken and completed.
Được gọi là ‘avocā’ (đã nói) vì đã được thuyết giảng và đã hoàn tất.
Paṭhamaṃ gahitattā paccāmasanato ca ‘‘sā devatā’’ti vuttaṃ.
It is said "that deity" due to having been perceived first and remembered.
Được gọi là ‘vị thiên ấy’ (sā devatā) vì đã được nắm bắt trước và đã được xem xét lại.
Paṭikkhepassa abhāvato atthassa anumoditabbato ‘‘samanuñño’’ti vuttaṃ.
It is said "agreeable" due to the absence of rejection and the approval of the meaning.
Được gọi là ‘samanuñño’ (hoan hỷ) vì không có sự phản đối và vì ý nghĩa cần được tán thành.
Vineyyānaṃ sāsanato paramatthasampattito ca ‘‘satthā’’ti vuttaṃ.
It is said "teacher" due to instructing those to be trained and due to the attainment of the ultimate goal.
Được gọi là ‘Satthā’ (Bậc Đạo Sư) vì đã giáo hóa những người đáng được giáo hóa và vì sự thành tựu tối thượng.
Cakkhupathātikkamena tirobhāvūpagamanato ‘‘antaradhāyī’’ti vuttanti ayaṃ anupadavicayato vicayahāro.
It is said "vanished" due to going out of sight, beyond the range of vision—this is the Anupadavicayahāra (Analysis of Words).
Được nói là ‘antaradhāyī’ (biến mất) vì đã đi khuất tầm mắt, đạt đến trạng thái biến mất – đây là phương pháp phân tích từng từ (anupadavicayahāro).
Appatiṭṭhānānāyūhanehi oghataraṇaṃ yujjati kilesābhisaṅkhāravijahanena pārasampattisamijjhanato.
Crossing the flood by not establishing and not striving is appropriate, due to abandoning defilements and formations, and thereby attaining the further shore.
Sự vượt qua dòng nước lũ (oghataraṇa) bằng cách không trụ chấp và không tích lũy là hợp lý, vì sự thành tựu bờ bên kia bằng cách từ bỏ các phiền não và hành.
Sabbakilesa-taṇhādiṭṭhi-taṇhāyatana-sassatādivasena santiṭṭhato saṃsāre saṃsīdanaṃ hotīti yujjati kāraṇassa suppatiṭṭhitabhāvato.
Being stuck in saṃsāra due to establishing oneself in all defilements, craving, views, bases of craving, eternity, etc., is appropriate because the cause is well-established.
Sự trôi lăn trong sinh tử là hợp lý vì nguyên nhân đã được thiết lập vững chắc, do sự trụ chấp vào tất cả phiền não, ái, tà kiến, căn cứ của ái, thường kiến, v.v.
Abhisaṅkharaṇakicce kilesābhisaṅkhāre vijjamāne sabbadiṭṭhābhinivesa-atidhāvanābhinivesādīnaṃ vasena āyūhantassa saṃsāramahoghena nibbuyhanaṃ hotīti yujjati sammāpaṭipattiyā ativattanato.
When there are defilements and formations due to the act of forming, one is swept away by the great flood of saṃsāra when striving due to all views, attachments, excessive striving, etc., which is appropriate because it transcends right practice.
Khi có các phiền não hành (kilesābhisaṅkhāra) trong việc tạo tác hành, thì sự bị cuốn trôi bởi dòng nước lũ lớn của sinh tử là hợp lý đối với người đang tích lũy do sự chấp thủ vào tất cả các tà kiến, sự chấp thủ vào sự chạy theo quá mức, v.v., vì sự vượt qua chánh hạnh.
Brahmassa ariyamaggassa aṇanato paṭivijjhanato brāhmaṇabhāvo yujjjati bāhitapāpattā.
The state of being a brāhmaṇa, due to knowing and penetrating the noble path of the Brahmā, is appropriate because one has banished evil.
Trạng thái Brahmana là hợp lý vì sự hiểu biết và thấu triệt Thánh đạo của bậc Phạm thiên, do đã loại bỏ ác pháp.
Sammadeva santadhammasamadhigamato parinibbutabhāvo yujjati sabbaso savāsanapahīnakilesattā.
The state of being fully extinguished (parinibbuta), due to the perfect comprehension of the tranquil Dhamma, is appropriate because defilements, together with their latent tendencies, have been completely abandoned.
Trạng thái Niết bàn hoàn toàn (parinibbutabhāva) là hợp lý do sự thành tựu chánh pháp một cách đúng đắn, vì đã hoàn toàn đoạn trừ phiền não cùng với tùy miên.
Tathā ca visattikāya tiṇṇabhāvo yujjati yathā yāya lesopi na dissati, evaṃ aggamaggena tassā samucchinnattāti ayaṃ yuttihāro.
Similarly, the state of having crossed over attachment (visattika) is appropriate in such a way that not even a trace of it is seen, because it has been utterly eradicated by the supreme path—this is the Yuttihāra (Analysis of Appropriateness).
Và trạng thái đã vượt qua (tiṇṇabhāva) sự dính mắc (visattika) là hợp lý, đến mức không còn một chút dấu vết nào của nó, vì nó đã bị Thánh đạo tối thượng nhổ tận gốc – đây là phương pháp hợp lý (yuttihāro).
Kilesavaṭṭavasena patiṭṭhānaṃ visesato kammavaṭṭassa padaṭṭhānaṃ.
Establishing oneself due to the round of defilements is especially the proximate cause for the round of kamma.
Sự trụ chấp do phiền não luân hồi là nguyên nhân trực tiếp của nghiệp luân hồi.
Abhisaṅkhāravasena āyūhanañca vipākavaṭṭassa padaṭṭhānaṃ.
Striving due to formations is the proximate cause for the round of results.
Sự tích lũy do hành là nguyên nhân trực tiếp của quả luân hồi.
Appatiṭṭhānānāyūhanāni oghataraṇassa padaṭṭhānaṃ, oghataraṇaṃ anupādisesanibbānassa.
Not establishing and not striving are the proximate causes for crossing the flood; crossing the flood is the proximate cause for Nibbāna without remainder.
Không trụ chấp và không tích lũy là nguyên nhân trực tiếp của sự vượt qua dòng nước lũ, và sự vượt qua dòng nước lũ là nguyên nhân trực tiếp của Niết bàn vô dư y.
Taṇhāvasena patiṭṭhānassa assādānupassitā padaṭṭhānaṃ.
Regarding establishing oneself due to craving, observing the gratification (assāda) is the proximate cause.
Sự quán sát vị ngọt là nguyên nhân trực tiếp của sự trụ chấp do ái.
Tenāha bhagavā – ‘‘saṃyojaniyesu, bhikkhave, dhammesu assādānupassino taṇhā pavaḍḍhatī’’ti (saṃ. ni. 2.52, 56).
Therefore, the Blessed One said: "Monks, for one who observes gratification in dhammas connected with fetters, craving proliferates."
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã nói: “Này các Tỳ-kheo, đối với những pháp trói buộc, khi quán sát vị ngọt, ái tăng trưởng” (Saṃ. Ni. 2.52, 56).
Khandhāvijjā-phassa-saññā-vitakkāyonisomanasikāra-pāpamittaparatoghosā diṭṭhivasena patiṭṭhānassa padaṭṭhānaṃ.
Aggregates, ignorance, contact, perception, thoughts, unwise attention, evil friendship, and external sounds are the proximate causes for establishing oneself due to views.
Các uẩn, vô minh, xúc, tưởng, tầm, tác ý không như lý, bạn ác, tiếng nói từ người khác là nguyên nhân trực tiếp của sự trụ chấp do tà kiến.
Yathāha – paṭisambhidāmagge (paṭi. ma. 1.124) ‘‘khandhāpi diṭṭhiṭṭhānaṃ, avijjāpi diṭṭhiṭṭhāna’’ntiādi.
As it is said in the Paṭisambhidāmagga: "The aggregates are also a basis for views; ignorance is also a basis for views," and so on.
Như đã nói trong Paṭisambhidāmagga (Paṭi. Ma. 1.124): “Các uẩn cũng là căn cứ của tà kiến, vô minh cũng là căn cứ của tà kiến”, v.v.
Taṇhādiṭṭhābhinandanaavasesakilesābhisaṅkhāravasena āyūhanassa padaṭṭhānaṃ.
Approving of craving and views, and other remaining defilements and formations, are the proximate causes for striving.
Sự hoan hỷ ái và tà kiến, các phiền não hành còn lại là nguyên nhân trực tiếp của sự tích lũy.
Iminā nayena yathārahaṃ taṇhādiṭṭhādivasena patiṭṭhānāyūhanānaṃ padaṭṭhānabhāvo vattabbo.
In this manner, the proximate cause for establishing and striving, due to craving, views, etc., should be stated as appropriate.
Theo cách này, cần phải nói về trạng thái nguyên nhân trực tiếp của sự trụ chấp và tích lũy do ái, tà kiến, v.v., một cách thích đáng.
Sesamettha pāḷito eva suniddhāriyaṃ.
The rest here is easily determined from the Pāḷi itself.
Phần còn lại ở đây dễ dàng được xác định rõ từ chính kinh văn Pali.
Ayaṃ padaṭṭhānahāro.
This is the Padaṭṭhānahāra (Analysis of Proximate Causes).
Đây là phương pháp nguyên nhân trực tiếp (padaṭṭhānahāro).
Nidānamassā devatāya oghataraṇākārassa yāthāvato anavabodhoti vuttovāyamattho.
The Nidāna (origin) is the deity's not truly comprehending the manner of crossing the flood—this meaning has been stated.
Nguồn gốc (nidāna) là sự không thấu hiểu đúng đắn về cách vượt qua dòng nước lũ của vị thiên ấy, nên ý nghĩa này đã được nói.
Aññepi ye imaṃ desanaṃ nissāya oghataraṇūpāyaṃ paṭivijjhanti, tepi imissā desanāya nidānanti daṭṭhabbā.
And others who, based on this discourse, penetrate the means of crossing the flood, should also be seen as the origin of this discourse.
Những người khác nương vào lời giáo huấn này mà thấu triệt phương tiện vượt qua dòng nước lũ, họ cũng được xem là nguồn gốc của lời giáo huấn này.
‘‘Kathaṃ nu kho imaṃ desanaṃ nissāya sammadeva paṭivijjhantā catubbidhampi oghaṃ tarantā sakalasaṃsāramahoghato nitthareyyuṃ, pare ca tattha patiṭṭhapeyyu’’nti ayamettha bhagavato adhippāyo.
"How, by relying on this discourse and comprehending it perfectly, can beings cross all four floods and be liberated from the great flood of saṃsāra, and establish others therein?"—this is the Adhippāya (intention) of the Blessed One here.
“Làm thế nào để nương vào lời giáo huấn này, khi thấu triệt một cách đúng đắn, họ có thể vượt qua cả bốn dòng nước lũ và thoát khỏi dòng nước lũ lớn của toàn bộ sinh tử, và thiết lập người khác vào đó?” – đây là ý định (adhippāya) của Đức Thế Tôn ở đây.
Padanibbacanaṃ niruttaṃ, taṃ ‘‘eva’’ntiādinidānapadānaṃ ‘‘katha’’ntiādipāḷipadānañca aṭṭhakathāya tassā līnatthavaṇṇanāya ca vuttanayānusārena sukarattā ativitthārabhayena na vitthārayimha.
The etymology of words is Nirutta. We have not elaborated on it here due to fear of excessive detail, as it is easily accomplished according to the methods stated in the Aṭṭhakathā and its subcommentary for words like "evaṃ" (thus) and "kathaṃ" (how), which are the words of the Pāḷi text.
Giải thích từ ngữ là ngữ nguyên (nirutta); chúng tôi đã không giải thích chi tiết vì sợ quá dài, do việc này dễ dàng thực hiện theo cách đã nói trong phần chú giải và phần giải thích ý nghĩa ẩn tàng của nó, đối với các từ gốc như “eva” và các từ Pali như “katha”.
Pada-padattha-desanā-nikkhepa-suttasandhi-vasena pañcavidhā sandhi.
Connection (Sandhi) is fivefold: by word, by meaning of word, by discourse, by exposition, and by Sutta connection.
Có năm loại kết nối (sandhi): kết nối từ, kết nối ý nghĩa từ, kết nối giáo huấn, kết nối trình bày, kết nối kinh văn.
Tattha padassa padantarena sambandho padasandhi.
Among these, the connection of one word with another word is Padasandhi.
Trong đó, sự kết nối của một từ với một từ khác là kết nối từ (padasandhi).
Tathā padatthassa padatthantarena sambandho padatthasandhi, yo ‘‘kiriyākārakasambandho’’ti vutto.
Similarly, the connection of the meaning of one word with the meaning of another word is Padatthasandhi, which is called "connection of action and agent."
Tương tự, sự kết nối của ý nghĩa từ với ý nghĩa từ khác là kết nối ý nghĩa từ (padatthasandhi), được gọi là “kết nối giữa hành động và tác nhân”.
Nānānusandhikassa taṃtaṃanusandhīti sambandho, ekānusandhikassa pana pubbāparasambandho desanāsandhi, yā aṭṭhakathāyaṃ ‘‘pucchānusandhi ajjhāsayānusandhi yathānusandhī’’ti tidhā vibhattā.
For one with various continuities, the connection is with those respective continuities; but for one with a single continuity, the connection of earlier and later is Desanāsandhi (Discourse Connection), which is divided into three in the Aṭṭhakathā as "question continuity, intention continuity, and appropriate continuity."
Sự kết nối của một người có nhiều mối quan tâm với từng mối quan tâm đó, hoặc đối với một người có một mối quan tâm, sự kết nối trước sau là kết nối giáo huấn (desanāsandhi), được chia thành ba loại trong chú giải: “kết nối câu hỏi, kết nối ý định, kết nối theo sự liên tục”.
Ajjhāsayo cettha attajjhāsayo parajjhāsayoti dvidhā veditabbo.
Here, intention (ajjhāsaya) should be understood as twofold: one's own intention (attajjhāsaya) and others' intention (parajjhāsaya).
Ở đây, ý định cần được hiểu là hai loại: ý định của tự thân và ý định của người khác.
Nikkhepasandhi catunnaṃ suttanikkhepānaṃ vasena veditabbā.
Nikkhepasandhi (Exposition Connection) should be understood in terms of the four kinds of Sutta exposition.
Kết nối trình bày (nikkhepasandhi) cần được hiểu theo bốn cách trình bày kinh văn.
Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ papañcasūdanīṭīkāyaṃ vuttanayena gahetabbaṃ.
What needs to be said here should be understood according to the method stated in the Papañcasūdanī-ṭīkā.
Những gì cần nói ở đây, cần được lấy theo cách đã nói trong chú giải Papancasūdanīṭīkā.
Suttasandhi idha paṭhamanikkhepavasena veditabbā.
Suttasandhi (Sutta Connection) here should be understood in terms of the first exposition.
Kết nối kinh văn (suttasandhi) ở đây cần được hiểu theo cách trình bày đầu tiên.
‘‘Kasmā panettha oghataraṇasuttameva paṭhamaṃ nikkhitta’’nti nāyamanuyogo katthaci na pavattati?
Why is the Oghataraṇa Sutta placed first here?—this question is never irrelevant anywhere.
“Tại sao ở đây chỉ có kinh Oghataraṇa (Vượt qua dòng nước lũ) được trình bày đầu tiên?” – câu hỏi này không phù hợp ở bất cứ đâu.
Apica ‘‘appatiṭṭhaṃ anāyūhaṃ oghamatari’’nti patiṭṭhānāyūhanapaṭikkhepavasena antadvayavivajjanamukhena vā majjhimāya paṭipadāya vibhāvanato sabbapaṭhamamidaṃ suttaṃ idha nikkhittaṃ.
Moreover, "Not established, not striving, he crossed the flood" (appatiṭṭhaṃ anāyūhaṃ oghamatari)—this Sutta is placed first here because it reveals the Middle Path by way of avoiding the two extremes through the rejection of establishing and striving.
Hơn nữa, kinh này được trình bày đầu tiên ở đây vì nó làm sáng tỏ con đường trung đạo bằng cách tránh hai cực đoan, thông qua việc bác bỏ sự trụ chấp và tích lũy trong câu “không trụ chấp, không tích lũy, đã vượt qua dòng nước lũ”.
Antadvayaṃ anupagamma majjhimāya paṭipattiyā saṅkāsanaparañhi buddhānaṃ sāsananti.
For the Buddha's teaching is indeed focused on revealing the Middle Path without falling into the two extremes.
Vì giáo huấn của chư Phật là để làm sáng tỏ con đường trung đạo mà không đi theo hai cực đoan.
Yaṃ pana ekissā desanāya desanantarena saddhiṃ saṃsandanaṃ, ayampi desanāsandhi.
Furthermore, the correlation of one discourse with another discourse is also a Desanāsandhi (Discourse Connection).
Sự đối chiếu một giáo huấn với một giáo huấn khác cũng là kết nối giáo huấn.
Sā idha evaṃ veditabbā –
This should be understood here as follows:
Điều đó ở đây cần được hiểu như sau:
Appatiṭṭhaṃ anāyūhanti ettha saṃkilesavasena patiṭṭhānaṃ āyūhanañca.
Here, regarding ‘ unestablished, unexerted’ (appaṭiṭṭhaṃ anāyūhaṃ), ‘establishment’ (patiṭṭhānaṃ) and ‘exertion’ (āyūhanaṃ) refer to defilements.
Ở đây, trong cụm từ “không trụ, không nỗ lực” (appatiṭṭhaṃ anāyūhaṃ), sự trụ (patiṭṭhāna) và sự nỗ lực (āyūhana) là do phiền não (saṃkilesa).
Tena ayonisomanasikāro dīpito, santakilesavasena anāyūhanena yonisomanasikāro.
Thereby, unwise attention (ayoniso manasikāra) is indicated, and by not exerting due to the cessation of defilements, wise attention (yoniso manasikāra) is indicated.
Do đó, sự tác ý không như lý (ayoniso manasikāra) được chỉ ra; và sự tác ý như lý (yoniso manasikāra) được chỉ ra bởi sự không nỗ lực (anāyūhana) do sự lắng dịu của phiền não (santakilesa).
Tattha ayonisomanasikaroto taṇhāvijjā pavaḍḍhati.
There, for one who attends unwisely, craving (taṇhā) and ignorance (avijjā) increase.
Ở đó, đối với người tác ý không như lý, tham ái và vô minh tăng trưởng.
Tesu taṇhāgahaṇena ca taṇhāmūlakā dhammā āvattanti.
And among these, by grasping craving, phenomena rooted in craving revolve.
Trong số đó, do sự nắm giữ tham ái, các pháp có gốc rễ từ tham ái xoay vần.
Avijjāgahaṇena avijjāmūlakaṃ sabbaṃ bhavacakkaṃ āvattati.
By grasping ignorance, the entire wheel of existence (bhavacakka) rooted in ignorance revolves.
Do sự nắm giữ vô minh, toàn bộ vòng luân hồi (bhavacakka) có gốc rễ từ vô minh xoay vần.
Yonisomanasikāraggahaṇena ca yonisomanasikāramūlakā dhammā āvattanti catubbidhañca sampatticakkaṃ.
And by grasping wise attention, phenomena rooted in wise attention revolve, as does the fourfold wheel of success.
Do sự nắm giữ tác ý như lý, các pháp có gốc rễ từ tác ý như lý và bốn loại vòng luân hồi thành tựu (sampatticakka) xoay vần.
Patiṭṭhānāyūhanapaṭikkhepena pana sammāpaṭipatti dīpitā, sā ca saṅkhepato sīlādisaṅgahā.
However, by rejecting establishment and exertion, right practice (sammāpaṭipatti) is indicated, and that, in brief, is comprised of sīla and so forth.
Tuy nhiên, bằng cách bác bỏ sự trụ và sự nỗ lực, chánh hạnh (sammāpaṭipatti) được chỉ ra, và điều đó được tóm tắt trong giới (sīla) và các yếu tố khác.
Tattha sīlaggahaṇena ekādasa sīlānisaṃsā āvattanti, samādhiggahaṇena pañcaṅgiko sammāsamādhi pañcaññāṇiko sammāsamādhi samādhiparikkhārā ca āvattanti.
There, by grasping sīla, the eleven benefits of sīla revolve; by grasping samādhi, the five-factored right samādhi, the five-knowledge right samādhi, and the requisites of samādhi revolve.
Ở đó, do sự nắm giữ giới, mười một lợi ích của giới xoay vần; do sự nắm giữ định (samādhi), chánh định năm chi, chánh định năm tuệ và các yếu tố phụ trợ của định xoay vần.
Paññāgahaṇena paññā ca sammādiṭṭhīti sammādiṭṭhisudassanā sabbepi ariyamaggadhammā āvattantīti ayaṃ āvatto hāro.
By grasping paññā, paññā and right view—the well-seen right view—and all the noble path phenomena revolve. This is the Revolving Mode (āvatto hāra).
Do sự nắm giữ tuệ (paññā), tuệ và chánh kiến, tức là sự thấy rõ chánh kiến, và tất cả các pháp Thánh đạo (ariyamaggadhamma) đều xoay vần. Đây là phương pháp Xoay Vần (āvatto hāro).
Patiṭṭhānaṃ kilesādivasena sattavidhaṃ.
Establishment (patiṭṭhānaṃ) is sevenfold, in terms of defilements and so forth.
Sự trụ (patiṭṭhāna) có bảy loại theo phiền não, v.v.
Āyūhanaṃ abhisaṅkhārādivasena sattavidhaṃ.
Exertion (āyūhanaṃ) is sevenfold, in terms of volitional formations (abhisaṅkhārā) and so forth.
Sự nỗ lực (āyūhana) có bảy loại theo các hành (abhisaṅkhāra), v.v.
Tathā tappaṭipakkhato appatiṭṭhānaṃ anāyūhanañca.
Similarly, in opposition to them, non-establishment (appaṭiṭṭhānaṃ) and non-exertion (anāyūhanaṃ).
Cũng vậy, sự không trụ (appatiṭṭhāna) và sự không nỗ lực (anāyūhana) là đối nghịch với chúng.
Ayamettha dhammavibhatti.
This is the analysis of phenomena here.
Đây là sự phân tích pháp ở đây.
Padaṭṭhānabhūmivibhattiyo pana heṭṭhā vuttanayānusārena veditabbā.
However, the analyses of proximate cause and plane should be understood according to the method stated below.
Tuy nhiên, sự phân tích các căn cứ (padaṭṭhāna) và các địa (bhūmi) cần được hiểu theo cách đã nói ở dưới.
Ayaṃ vibhattihāro.
This is the Analysis Mode (vibhatti hāra).
Đây là phương pháp Phân Tích (vibhattihāro).
Pubbabhāgappaṭipadaṃ sammadeva sampādetvā samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ katvā bhāvanaṃ ussakkento kilesādīnaṃ dūrīkaraṇato tesaṃ vasena asaṃsīdanto anibbuyhanto appatiṭṭhaṃ anāyūhaṃ oghaṃ tarati.
Having perfectly accomplished the preliminary practice, making calm (samatha) and insight (vipassanā) conjoined, one who strives in meditation crosses the flood, unestablished and unexerted, by moving away from defilements and so forth, thus not sinking or being swept away by them.
Sau khi hoàn thành đúng đắn con đường sơ khởi (pubbabhāgappaṭipada), người nỗ lực tu tập bằng cách kết hợp thiền chỉ (samatha) và thiền quán (vipassanā) một cách song hành, sẽ vượt qua dòng nước lũ (ogha) mà không bị chìm đắm hay trôi dạt do phiền não, v.v., vì đã loại bỏ chúng.
Kilesādīnaṃ vasena pana saṃsīdanto nibbuyhanto saṃsāre patiṭṭhānato āyatiṃ punabbhavābhinibbattiyā āyūhanato oghaṃ na taratīti ayaṃ parivatto hāro.
However, one who sinks and is swept away by defilements and so forth does not cross the flood, due to establishing oneself in saṃsāra and exerting towards renewed existence in the future. This is the Conversion Mode (parivatto hāra).
Tuy nhiên, người bị chìm đắm và trôi dạt do phiền não, v.v., sẽ không vượt qua dòng nước lũ vì sự trụ chấp trong luân hồi và sự nỗ lực tạo ra sự tái sinh trong tương lai. Đây là phương pháp Chuyển Đổi (parivatto hāro).
Appatiṭṭhaṃ asantiṭṭhanto asaṃsīdanto anibbisaṃ anavinibbisanti pariyāyavacanaṃ, anāyūhaṃ anibbuyhanto acetento apakappentoti pariyāyavacanaṃ, oghaṃ kilesasamuddanti pariyāyavacanaṃ, atari atikkami accavāyīti pariyāyavacanaṃ.
‘Unestablished’ (appaṭiṭṭhaṃ) is a synonymous term for not staying, not sinking, not enjoying, not clinging; ‘unexerted’ (anāyūhaṃ) is a synonymous term for not being swept away, not intending, not contriving; ‘the flood’ (oghaṃ) is a synonymous term for the ocean of defilements; ‘crossed’ (atari) is a synonymous term for transcended, overcome.
Appatiṭṭhaṃ là từ đồng nghĩa với "không đứng vững", "không chìm đắm", "không bám víu", "không dính mắc"; anāyūhaṃ là từ đồng nghĩa với "không trôi dạt", "không cố ý", "không sắp đặt"; oghaṃ là từ đồng nghĩa với "biển phiền não"; atari là từ đồng nghĩa với "đã vượt qua", "đã đi qua".
Iminā nayena sesapadesupi pariyāyavacanaṃ veditabbanti ayaṃ vevacano hāro.
In this way, synonymous terms should be understood in other passages as well. This is the Synonymous Mode (vevacano hāra).
Theo cách này, các từ đồng nghĩa cũng cần được hiểu trong các cụm từ còn lại. Đây là phương pháp Từ Đồng Nghĩa (vevacano hāro).
Appatiṭṭhaṃ anāyūhanti ettha patiṭṭhaṃ āyūhanti kilesānaṃ kiccakaraṇapaññatti.
Here, regarding ‘ unestablished, unexerted’ (appaṭiṭṭhaṃ anāyūhaṃ), ‘establishment’ (patiṭṭhaṃ) and ‘exertion’ (āyūhaṃ) are designations for the function and activity of defilements.
Ở đây, trong cụm từ “không trụ, không nỗ lực” (appatiṭṭhaṃ anāyūhaṃ), sự trụ (patiṭṭha) và sự nỗ lực (āyūha) là sự thiết lập chức năng của phiền não.
Pariyuṭṭhānānaṃ vibhāvanapaññatti.
Designations for the manifestation of obsessions (pariyuṭṭhāna).
Sự thiết lập sự hiển lộ của các triền cái (pariyuṭṭhāna).
Abhisaṅkhārānaṃ viruhanapaññatti.
Designations for the growth of volitional formations (abhisaṅkhārā).
Sự thiết lập sự phát triển của các hành (abhisaṅkhāra).
Taṇhāya assādapaññatti.
Designation for the gratification of craving (taṇhā).
Sự thiết lập vị ngọt của tham ái.
Diṭṭhiyā parinipphandanapaññatti.
Designation for the restless agitation of views (diṭṭhi).
Sự thiết lập sự dao động của tà kiến.
Bhavadiṭṭhiyā bhavābhinivesapaññatti.
Designation for the attachment to existence of the view of existence (bhavadiṭṭhi).
Sự thiết lập sự bám víu vào hữu (bhava) của kiến chấp về hữu (bhavadiṭṭhi).
Vibhavadiṭṭhiyā vipallāsapaññatti.
Designation for the perversion of the annihilationist view (vibhavadiṭṭhi).
Sự thiết lập sự sai lầm của kiến chấp về vô hữu (vibhavadiṭṭhi).
Kāmasukhānuyogassa kāmesu anugijjhanapaññatti.
Designation for the attachment to sensual pleasures of devotion to sensual pleasures (kāmasukhānuyoga).
Sự thiết lập sự tham đắm vào các dục lạc của việc theo đuổi dục lạc (kāmasukhānuyoga).
Attakilamathānuyogassa attaparitāpanapaññatti.
Designation for the self-torment of devotion to self-mortification (attakilamathānuyoga).
Sự thiết lập sự tự hành hạ của việc theo đuổi tự hành hạ (attakilamathānuyoga).
Appatiṭṭhaṃ anāyūhanti pana abhiññeyyadhammānaṃ abhiññāpaññatti.
However, ‘unestablished, unexerted’ (appaṭiṭṭhaṃ anāyūhaṃ) is a designation for the direct knowledge of phenomena to be known through direct knowledge (abhiññeyyadhammānaṃ).
Tuy nhiên, “không trụ, không nỗ lực” (appatiṭṭhaṃ anāyūhaṃ) là sự thiết lập sự thắng tri (abhiññā) các pháp cần được thắng tri (abhiññeyyadhamma).
Pariññeyyadhammānaṃ pariññāpaññatti.
Designation for the full comprehension of phenomena to be fully comprehended (pariññeyyadhammānaṃ).
Sự thiết lập sự liễu tri (pariññā) các pháp cần được liễu tri (pariññeyyadhamma).
Oghamatarinti pahātabbadhammānaṃ pahānapaññatti.
‘Crossed the flood’ (oghamatariṃ) is a designation for the abandonment of phenomena to be abandoned.
“Đã vượt qua dòng nước lũ” (oghamatari) là sự thiết lập sự đoạn trừ (pahāna) các pháp cần được đoạn trừ (pahātabbadhamma).
Maggassa bhāvanāpaññatti.
Designation for the development of the path.
Sự thiết lập sự tu tập (bhāvanā) đạo (magga).
Nirodhassa sacchikiriyāpaññattīti ayaṃ paññattihāro.
Designation for the realization of cessation (nirodha). This is the Designation Mode (paññatti hāra).
Sự thiết lập sự chứng ngộ (sacchikiriyā) Niết-bàn (nirodha). Đây là phương pháp Thiết Lập (paññattihāro).
Appatiṭṭhaṃ anāyūhanti ettha patiṭṭhānāyūhanaggahaṇena oghaggahaṇena ca samudayasaccaṃ gahitaṃ.
Here, in ‘ unestablished, unexerted’ (appaṭiṭṭhaṃ anāyūhaṃ), by grasping ‘establishment’ and ‘exertion,’ and by grasping ‘the flood,’ the origin truth (samudaya sacca) is embraced.
Ở đây, trong cụm từ “không trụ, không nỗ lực” (appatiṭṭhaṃ anāyūhaṃ), do sự nắm giữ sự trụ và sự nỗ lực, và do sự nắm giữ dòng nước lũ, Khổ Tập Đế (samudayasacca) được bao hàm.
Appatiṭṭhaṃ anāyūhaṃ atarinti pana padattayena maggasaccaṃ gahitaṃ, hetugahaṇena ca hetumato gahaṇaṃ siddhamevāti dukkhanirodhasaccāni atthato gahitānevāti ayaṃ saccehi otaraṇā.
However, by the three words ‘unestablished, unexerted, crossed’ (appaṭiṭṭhaṃ anāyūhaṃ atariṃ), the path truth (magga sacca) is embraced; and by grasping the cause, the grasping of the causal is indeed accomplished, so the truths of suffering and cessation are inherently embraced. This is the Descent by Truths (saccehi otaraṇā).
Tuy nhiên, bằng ba từ “không trụ, không nỗ lực, đã vượt qua”, Đạo Đế (maggasacca) được bao hàm; và do sự nắm giữ nhân, sự nắm giữ quả đã thành tựu, nên Khổ Đế và Diệt Đế được bao hàm về mặt ý nghĩa. Đây là sự đi vào bằng các Chân Lý (saccehi otaraṇā).
Tattha ye lokiyā pañcakkhandhā, yesaṃ vasena patiṭṭhānāyūhanasiddhi.
There, the five mundane aggregates (pañcakkhandhā lokiyā) are those by means of which establishment and exertion succeed.
Ở đó, năm uẩn thuộc thế gian (lokiyā pañcakkhandhā) là những gì mà nhờ chúng sự trụ và sự nỗ lực thành tựu.
Ye lokuttarā cattāro khandhā, yesaṃ vasena oghataraṇasiddhi.
The four supramundane aggregates (cattāro khandhā lokuttarā) are those by means of which crossing the flood succeeds.
Bốn uẩn siêu thế (lokuttarā cattāro khandhā) là những gì mà nhờ chúng sự vượt qua dòng nước lũ thành tựu.
Ayaṃ khandhamukhena otaraṇā.
This is the Descent by Aggregates (khandhamukhena otaraṇā).
Đây là sự đi vào bằng cách qua các Uẩn (khandhamukhena otaraṇā).
Ye eva pañcakkhandhā dvādasāyatanāni aṭṭhārasa dhātuyo, te cattāro khandhā dvāyatanāni dve dhātuyoti ayaṃ āyatanamukhena dhātumukhena ca otaraṇā.
The same five aggregates, twelve sense bases (dvādasāyatanāni), eighteen elements (aṭṭhārasa dhātuyo) are the four aggregates, two sense bases, and two elements. This is the Descent by Sense Bases and by Elements (āyatanamukhena dhātumukhena ca otaraṇā).
Chính năm uẩn, mười hai xứ (āyatana), mười tám giới (dhātu) đó, và bốn uẩn, hai xứ, hai giới đó. Đây là sự đi vào bằng cách qua các Xứ (āyatanamukhena) và qua các Giới (dhātumukhena ca otaraṇā).
Tathā appatiṭṭhaṃ anāyūhanti ettha patiṭṭhānāyūhanaggahaṇena kilesābhisaṅkhārādīnaṃ gahaṇaṃ.
Similarly, here in ‘unestablished, unexerted’ (appaṭiṭṭhaṃ anāyūhaṃ), by grasping ‘establishment’ and ‘exertion,’ there is the grasping of defilements, volitional formations, and so forth.
Cũng vậy, ở đây, trong cụm từ “không trụ, không nỗ lực”, sự nắm giữ phiền não, các hành, v.v., là sự nắm giữ sự trụ và sự nỗ lực.
Kilesābhisaṅkhārādayo oghā ca saṅkhārakkhandhā dhammāyatanaṃ dhammadhātu ca, appatiṭṭhānānāyūhanaggahaṇena oghataraṇavacanena ca saha vipassanāya maggo kathito.
Defilements, volitional formations, and so forth, and the floods, are the aggregate of formations (saṅkhārakkhandha), the mind-object base (dhammāyatana), and the mind-object element (dhammadhātu); with the grasping of non-establishment and non-exertion, and the phrase ‘crossing the flood,’ the path with insight (vipassanā) is taught.
Các phiền não, các hành, v.v., và các dòng nước lũ là hành uẩn (saṅkhārakkhandha), pháp xứ (dhammāyatana) và pháp giới (dhammadhātu); và con đường (magga) với thiền quán (vipassanā) được nói đến cùng với sự nắm giữ sự không trụ, không nỗ lực và lời nói về sự vượt qua dòng nước lũ.
Evañca saṅkhārakkhandho dhammāyatanaṃ dhammadhātu ca gahitāti evampi khandhamukhena āyatanamukhena dhātumukhena otaraṇā.
And thus, the aggregate of formations, the mind-object base, and the mind-object element are embraced. In this way too, there is the Descent by Aggregates, by Sense Bases, and by Elements.
Và như vậy, hành uẩn, pháp xứ và pháp giới được bao hàm. Như vậy, đây cũng là sự đi vào bằng cách qua các uẩn, qua các xứ và qua các giới.
Vipassanā ce aniccānupassanā, animittamukhena vimokkhamukhaṃ, dukkhānupassanā ce, appaṇihitavimokkhamukhaṃ, anattānupassanā ce, suññatavimokkhamukhanti evaṃ vimokkhamukhena otaraṇaṃ.
If insight is contemplation of impermanence (aniccānupassanā), it is the door to liberation through signlessness (animittamukhena vimokkhamukhaṃ); if contemplation of suffering (dukkhānupassanā), it is the door to liberation through desirelessness (appaṇihitavimokkhamukhaṃ); if contemplation of non-self (anattānupassanā), it is the door to liberation through emptiness (suññatavimokkhamukhaṃ). Thus, this is the Descent by Doors to Liberation (vimokkhamukhena otaraṇaṃ).
Nếu thiền quán là quán vô thường (aniccānupassanā), thì đó là cửa giải thoát vô tướng (animittamukhena vimokkhamukhaṃ); nếu là quán khổ (dukkhānupassanā), thì đó là cửa giải thoát vô nguyện (appaṇihitavimokkhamukhaṃ); nếu là quán vô ngã (anattānupassanā), thì đó là cửa giải thoát không (suññatavimokkhamukhaṃ). Như vậy, đây là sự đi vào bằng cách qua các cửa giải thoát (vimokkhamukhena otaraṇaṃ).
Magge sekkhā sīlakkhandhādayo dhammāyatanadhammadhātū anāsavā ca evampi kho khandhādimukhena otaraṇāti ayaṃ otaraṇo hāro.
The qualities of the path, such as the aggregates of morality (sīlakkhandha) for trainees (sekkhā), the mind-object base, the mind-object element, and the taintless (anāsava) states—in this way too, there is the Descent by Aggregates and so forth. This is the Descent Mode (otaraṇo hāra).
Trong đạo, các pháp uẩn giới (sīlakkhandhādayo dhammāyatanadhammadhātū) của bậc hữu học (sekkhā) và các pháp vô lậu (anāsavā) cũng là sự đi vào bằng cách qua các uẩn, v.v. Đây là phương pháp Đi Vào (otaraṇo hāro).
Appatiṭṭhaṃ anāyūhanti sāmaññato adhiṭṭhānaṃ taṇhādiṭṭhiādivasena patiṭṭhānāyūhanānaṃ sādhāraṇato paṭikkhepacodanāti katvā oghamatarinti taṃ vikappetvā visesavacanaṃ.
‘ Unestablished, unexerted’ (appaṭiṭṭhaṃ anāyūhaṃ) is, generally speaking, an injunction to reject establishment and exertion due to their commonality as rooted in craving, views, and so forth. ‘ Crossed the flood’ (oghamatariṃ) is a specific statement, qualifying that.
Appatiṭṭhaṃ anāyūhaṃ là sự quyết đoán (adhiṭṭhāna) nói chung, là lời nhắc nhở bác bỏ sự trụ và sự nỗ lực vì chúng là chung cho tham ái, tà kiến, v.v. Và oghamatari là lời nói đặc biệt phân biệt điều đó.
Oghataraṇañhi cattāro ariyamaggā.
For crossing the flood refers to the four Noble Paths.
Thật vậy, sự vượt qua dòng nước lũ là bốn Thánh đạo (ariyamagga).
Tattha paṭhamadutiyamaggā avisesena diṭṭhoghataraṇaṃ, tatiyamaggo kāmoghataraṇaṃ, aggamaggo sesoghataraṇanti ayaṃ adhiṭṭhāno hāro.
Among these, the first and second paths are crossing the flood of views (diṭṭhogha) without distinction; the third path is crossing the flood of sensual pleasures (kāmogha); the supreme path is crossing the remaining floods. This is the Ascertainment Mode (adhiṭṭhāno hāra).
Trong đó, đạo thứ nhất và thứ hai là sự vượt qua dòng nước lũ tà kiến (diṭṭhoghataraṇa) một cách không phân biệt; đạo thứ ba là sự vượt qua dòng nước lũ dục (kāmoghataraṇa); và đạo tối thượng là sự vượt qua các dòng nước lũ còn lại. Đây là phương pháp Quyết Đoán (adhiṭṭhāno hāro).
Kilesavasena patiṭṭhānassa ayonisomanasikāro hetu.
Unwise attention (ayoniso manasikāra) is the cause of establishment due to defilements.
Sự tác ý không như lý là nguyên nhân của sự trụ chấp do phiền não.
Abhisaṅkhāravasena āyūhanassa kilesā hetū.
Defilements are the causes of exertion due to volitional formations (abhisaṅkhāra).
Các phiền não là nguyên nhân của sự nỗ lực do các hành (abhisaṅkhāra).
Appatiṭṭhānānāyūhanānaṃ pana yathākkamaṃ yonisomanasikārapahānāni hetū.
However, wise attention (yoniso manasikāra) and abandonment (pahāna) are, respectively, the causes of non-establishment and non-exertion.
Tuy nhiên, sự tác ý như lý và sự đoạn trừ là nguyên nhân của sự không trụ chấp và không nỗ lực theo thứ tự.
Saṃyojaniyesu dhammesu assādānupassanā taṇhāvasena yathārahaṃ tassa hetū.
The contemplation of gratification in phenomena that lead to fetters (saṃyojaniya dhamma) is, appropriately, the cause of that due to craving.
Sự quán xét vị ngọt trong các pháp trói buộc (saṃyojaniya) là nguyên nhân của tham ái tùy theo trường hợp.
Tenāha bhagavā – ‘‘saṃyojaniyesu, bhikkhave, dhammesu assādānupassino taṇhā pavaḍḍhatī’’ti.
Therefore, the Blessed One said: “Monks, for one who contemplates gratification in phenomena that lead to fetters, craving increases.”
Do đó, Đức Thế Tôn đã nói: “Này các Tỳ-kheo, đối với những pháp trói buộc, khi quán xét vị ngọt, tham ái tăng trưởng.”
Khandhāvijjāphassasaññāvitakkāyonisomanasikārapāpamittaparatoghosā diṭṭhivasena patiṭṭhānassa hetū.
Aggregates, ignorance, contact, perception, thought, unwise attention, evil friends, and the voice of others are the causes of establishment due to views.
Các uẩn, vô minh, xúc, tưởng, tầm, tác ý không như lý, bạn ác, tiếng nói từ người khác là nguyên nhân của sự trụ chấp do tà kiến.
Tenāha – paṭisambhidāmagge ‘‘khandhāpi diṭṭhiṭṭhānaṃ, avijjāpi diṭṭhiṭṭhāna’’ntiādi.
Therefore, it is said in the Paṭisambhidāmagga: “The aggregates are also a basis for views, ignorance is also a basis for views,” and so forth.
Do đó, trong Paṭisambhidāmagga có nói: “Các uẩn cũng là căn cứ của tà kiến, vô minh cũng là căn cứ của tà kiến”, v.v.
Taṇhābhinandanā avasesakilesābhisaṅkhāravasena āyūhanassa hetū.
Delighting in craving and the remaining defilements are the causes of exertion due to volitional formations.
Sự hoan hỷ tham ái và các phiền não còn lại là nguyên nhân của sự nỗ lực do các hành.
Iminā nayena yathārahaṃ taṇhādiṭṭhivasena patiṭṭhānāyūhanānaṃ hetuvibhāgo niddhāretabbo, tabbipariyāyena appatiṭṭhānānāyūhanānaṃ.
In this way, the division of causes for establishment and exertion due to craving and views should be determined appropriately, and conversely for non-establishment and non-exertion.
Theo cách này, sự phân loại nguyên nhân của sự trụ chấp và sự nỗ lực do tham ái và tà kiến cần được xác định tùy theo trường hợp, và ngược lại đối với sự không trụ chấp và không nỗ lực.
Kilesuppādane hi sammadeva ādīnavadassanaṃ appatiṭṭhānassa hetū, abhisaṅkharaṇe ādīnavadassanaṃ anāyūhanassa hetū, vipassanāya ussukkāpanaṃ oghataraṇassa hetūti ayaṃ parikkhāro hāro.
Indeed, the clear seeing of danger in the arising of defilements is the cause of non-establishment; the seeing of danger in volitional formations is the cause of non-exertion; the stirring up of insight is the cause of crossing the flood – this is the Resource Method.
Vì thấy rõ hiểm họa trong sự phát sinh phiền não là nguyên nhân của sự không an trú (appatiṭṭhāna), thấy rõ hiểm họa trong sự tác thành (abhisaṅkharaṇa) là nguyên nhân của sự không nỗ lực (anāyūhana), và sự tinh tấn trong tuệ quán (vipassanā) là nguyên nhân của sự vượt qua dòng nước lũ (ogha) – đây là Phép Chuẩn Bị (Parikkhāra Hāra).
Yathāvuttavibhāgehi patiṭṭhānāyūhanehi catubbidhassapi oghassa parisuddhi.
By the establishment and exertion, as explained, there is the purification of all four kinds of floods.
Với sự an trú và nỗ lực theo phân loại đã nêu, có sự thanh tịnh khỏi cả bốn loại dòng nước lũ.
Appatiṭṭhānānāyūhanehi pana sotānaṃ saṃvaro sabbaso pidhānañcāti catubbidhassapi oghassa visesato pidhānaṃ appavattikaraṇaṃ.
But by non-establishment and non-exertion, there is the restraint of the streams and complete covering, which means a special covering and non-occurrence for all four kinds of floods.
Tuy nhiên, với sự không an trú và không nỗ lực, có sự chế ngự các dòng chảy và sự đóng kín hoàn toàn, nghĩa là sự chấm dứt và không tiếp diễn đặc biệt của cả bốn loại dòng nước lũ.
Ariyamaggassa bhāvanāya hi kilesavasena patiṭṭhānaṃ abhisaṅkhāravasena āyūhanaṃ upacchinnaṃ, tassa sabbepi oghā tiṇṇā sammatiṇṇā pahīnā hontīti ayaṃ samāropano hāro.
Indeed, by the development of the Noble Path, establishment through defilements and exertion through volitional formations are eradicated, and all those floods are crossed, completely crossed, and abandoned – this is the Application Method.
Thật vậy, nhờ sự tu tập Bát Chánh Đạo, sự an trú do phiền não và sự nỗ lực do các hành (abhisaṅkhāra) bị đoạn trừ, tất cả các dòng nước lũ đều được vượt qua, được vượt qua hoàn toàn, được đoạn tận – đây là Phép Áp Dụng (Samāropana Hāra).
Appatiṭṭhaṃ anāyūhanti ettha patiṭṭhāgahaṇena taṇhāvijjā gahitā.
In " without establishing, without exerting," craving and ignorance are taken by "establishment."
Trong câu “không an trú, không nỗ lực” (appatiṭṭhaṃ anāyūhaṃ), sự chấp thủ an trú (patiṭṭhāgahaṇa) bao gồm tham ái (taṇhā) và vô minh (avijjā).
Tāsaṃ hi vasena satto tattha tattha bhave patiṭṭhāti.
For it is by means of these that a being establishes itself in various existences.
Vì do chúng mà chúng sinh an trú trong các cõi hữu (bhava) khác nhau.
Āyūhanaggahaṇena tappaccayā abhisaṅkhāradhammā gahitā.
By "exertion" are taken the volitional formations that arise conditioned by them.
Sự chấp thủ nỗ lực (āyūhanaggahaṇa) bao gồm các pháp hành (abhisaṅkhāra) do chúng làm duyên.
Tattha taṇhāya visesato rūpadhammā adhiṭṭhānaṃ, avijjāya arūpadhammā.
Here, material phenomena are specifically the basis for craving, and immaterial phenomena for ignorance.
Ở đây, các pháp sắc (rūpadhamma) đặc biệt là chỗ nương tựa của tham ái, và các pháp vô sắc (arūpadhamma) là chỗ nương tựa của vô minh.
Tesaṃ yathākkamaṃ samatho ca vipassanā ca paṭipakkhā, te ‘‘appatiṭṭhaṃ anāyūhaṃ oghamatari’’nti padehi pakāsitā honti, tesu samathassa cetovimutti phalaṃ, vipassanāya paññāvimutti.
Their respective antidotes are samatha and vipassanā, which are revealed by the phrases "without establishing, without exerting, he crossed the flood"; among these, release of mind is the fruit of samatha, and release by wisdom is the fruit of vipassanā.
Tịnh chỉ (samatha) và tuệ quán (vipassanā) là đối trị của chúng theo thứ tự, chúng được tuyên bố bằng các từ “không an trú, không nỗ lực, đã vượt qua dòng nước lũ” (appatiṭṭhaṃ anāyūhaṃ oghamatari). Trong đó, tịnh chỉ có quả là tâm giải thoát (cetovimutti), tuệ quán có quả là tuệ giải thoát (paññāvimutti).
Tathā hi sā ‘‘rāgavirāgā avijjāvirāgā’’ti visesetvā vuccati.
Thus, it is said, distinguishing it as "dispassion from lust, dispassion from ignorance."
Thật vậy, tuệ giải thoát được đặc biệt nói đến là “ly tham, ly vô minh” (rāgavirāgā avijjāvirāgā).
Tattha taṇhāvijjā abhisaṅkhāro ca samudayasaccaṃ, tesaṃ adhiṭṭhānabhūtā rūpārūpadhammā dukkhasaccaṃ, tesaṃ appavatti nirodhasaccaṃ, nirodhapajānanā paṭipadā oghataraṇapariyāyena vuttā maggasaccaṃ.
Here, craving, ignorance, and volitional formations are the truth of origin; the material and immaterial phenomena serving as their basis are the truth of suffering; their non-occurrence is the truth of cessation; the knowing of cessation, mentioned as crossing the flood, is the truth of the path.
Ở đây, tham ái, vô minh và các hành (abhisaṅkhāra) là Khổ Tập Đế (samudayasacca); các pháp sắc và vô sắc làm chỗ nương tựa cho chúng là Khổ Đế (dukkhasacca); sự không tiếp diễn của chúng là Diệt Đế (nirodhasacca); sự hiểu biết về sự diệt là Đạo Đế (maggasacca), được nói theo cách vượt qua dòng nước lũ.
Taṇhāgahaṇena cettha māyā-sāṭheyyamānātimāna-madappamāda-pāpicchatā-pāpamittatā-ahirikānottappādivasena akusalapakkho netabbo.
Here, by taking craving, the unwholesome side should be understood in terms of deceit, craftiness, conceit, over-conceit, intoxication, heedlessness, evil desires, bad companionship, shamelessness, lack of moral dread, and so on.
Ở đây, với sự chấp thủ tham ái, các khía cạnh bất thiện (akusalapakkha) như lừa dối (māyā), xảo trá (sāṭheyya), kiêu mạn (māna), ngã mạn (atimāna), say mê (mada), phóng dật (pamāda), ác dục (pāpicchatā), ác hữu (pāpamittatā), không hổ thẹn (ahirika), không biết sợ (anottappa), v.v. phải được hiểu.
Avijjāgahaṇena viparītamanasikāra-kodhūpanāha-makkhapaḷāsa-issāmacchariya-sārambha- dovacassatā-bhavadiṭṭhiādivasena akusalapakkho netabbo.
By taking ignorance, the unwholesome side should be understood in terms of mistaken attention, anger, resentment, denigration, contempt, envy, stinginess, rivalry, stubbornness, wrong views of existence, and so on.
Với sự chấp thủ vô minh, các khía cạnh bất thiện như tác ý sai lầm (viparītamanasikāra), sân hận (kodha), oán hận (upanāha), che giấu (makkha), khinh miệt (paḷāsa), ganh tị (issā), xan tham (macchariya), tranh chấp (sārambha), khó dạy bảo (dovacassatā), chấp hữu (bhavadiṭṭhi), v.v. phải được hiểu.
Vuttavipariyāyena amāyāasāṭheyyādiaviparītamanasikārādivasena.
Conversely, in terms of non-deceit, non-craftiness, etc., and correct attention, etc.
Theo cách ngược lại đã nói, các khía cạnh thanh tịnh (vodānapakkha) như không lừa dối (amāyā), không xảo trá (asāṭheyya), v.v. và tác ý chân chánh (aviparītamanasikāra), v.v. phải được hiểu.
Tathā samathapakkhiyānaṃ saddhindriyānaṃ vipassanāpakkhiyānaṃ aniccasaññādīnañca vasena vodānapakkho netabboti ayaṃ nandiyāvattassa nayassa bhūmi.
Thus, the side of purification should be understood in terms of the faculties of faith, etc., pertaining to samatha, and the perceptions of impermanence, etc., pertaining to vipassanā – this is the Ground of the Nandiyāvatta Method.
Tương tự, các khía cạnh thanh tịnh như các căn tín (saddhindriya) thuộc về tịnh chỉ và các tưởng vô thường (aniccasāññā), v.v. thuộc về tuệ quán phải được hiểu – đây là cơ sở của phương pháp Nandiyāvaṭṭa (Nandiyāvaṭṭa Naya).
Tathā vuttanayena gahitesu taṇhāvijjātappakkhiyadhammesu taṇhā lobho, avijjā moho, avijjāya sampayutto lohite sati pubbo viya taṇhāya sati sijjhamāno āghāto doso iti tīhi akusalamūlehi gahitehi, tappaṭipakkhato ‘‘appatiṭṭha’’ntiādivacanehi ca tīṇi akusalamūlāni tīṇi kusalamūlāni ca siddhāni eva honti.
When craving, ignorance, and their associated phenomena are taken in the manner stated, craving is greed, ignorance is delusion, and aversion (dosa), which arises when greed is present, like pus when there is blood, being associated with ignorance, is hatred. Thus, with the three unwholesome roots taken, and conversely, by the phrases "without establishing," etc., the three unwholesome roots and the three wholesome roots are indeed established.
Khi tham ái, vô minh và các pháp thuộc về chúng được hiểu theo phương pháp đã nói, tham ái là tham (lobha), vô minh là si (moha), và sự sân hận (dosāghāta) phát sinh khi có tham ái cùng với si, giống như mủ khi có máu – như vậy, ba căn bất thiện (akusalamūla) được bao gồm, và từ đó, ba căn thiện (kusalamūla) và ba căn bất thiện được thiết lập một cách tự nhiên bằng các từ “không an trú” (appatiṭṭhaṃ), v.v. và các đối trị của chúng.
Idhāpi lobho sabbāni sāsavakusalamūlāni āyūhanadhammā ca samudayasaccaṃ, tannibbattā tesaṃ adhiṭṭhānagocarabhūtā ca upādānakkhandhā dukkhasaccantiādinā saccayojanā yojetabbā.
Here too, the truth-application should be applied by understanding greed as all defiled wholesome roots and volitional formations as the truth of origin; the aggregates of clinging, produced by them and serving as their basis and object, as the truth of suffering, and so on.
Ở đây cũng vậy, sự phối hợp các chân lý (saccayojanā) phải được áp dụng theo cách tham là tất cả các căn thiện hữu lậu (sāsavakusalamūla) và các pháp hành (āyūhanadhamma) là Khổ Tập Đế (samudayasacca); các uẩn chấp thủ (upādānakkhandha) do chúng sinh ra và là chỗ nương tựa, là đối tượng của chúng là Khổ Đế (dukkhasacca), v.v.
Phalaṃ panettha vimokkhattayavasena niddhāretabbaṃ, tīhi akusalamūlehi tividhaduccarita-saṃkilesamalavisamaakusalasaññā-vitakkādivasena akusalapakkho netabbo, tathā tīhi kusalamūlehi tividhasucarita-samakusalasaññā-vitakka-samādhi-vimokkhamukhādivasena vodānapakkho netabboti ayaṃ tipukkhalassa nayassa bhūmi.
The fruit here should be determined in terms of the three kinds of liberation; by the three unwholesome roots, the unwholesome side should be understood in terms of three kinds of bad conduct, defilements, stains, unwholesome perceptions, thoughts, and so on; similarly, by the three wholesome roots, the side of purification should be understood in terms of three kinds of good conduct, balanced wholesome perceptions, thoughts, concentration, means of liberation, and so on – this is the Ground of the Tipukkhala Method.
Quả ở đây phải được xác định theo ba loại giải thoát (vimokkhattaya); với ba căn bất thiện, các khía cạnh bất thiện như ba loại ác hạnh (tividhaduccarita), các cấu uế (saṃkilesa), các tưởng bất thiện sai lệch (visamaakusalasaññā), các tầm (vitakka), v.v. phải được hiểu; tương tự, với ba căn thiện, các khía cạnh thanh tịnh như ba loại thiện hạnh (tividhasucarita), các tưởng thiện chân chánh (samakusalasaññā), các tầm (vitakka), định (samādhi), các cửa giải thoát (vimokkhamukha), v.v. phải được hiểu – đây là cơ sở của phương pháp Tipukkhalassa (Tipukkhalassa Naya).
Tathā vuttanayena gahitesu taṇhāvijjātappakkhiyadhammesu visesato taṇhādiṭṭhīnaṃ vasena asubhe ‘‘subha’’nti, dukkhe ‘‘sukha’’nti ca vipallāsā, avijjādiṭṭhīnaṃ vasena ‘‘anicce nicca’’nti anattani ‘‘attā’’ti vipallāsā veditabbā.
When craving, ignorance, and their associated phenomena are taken in the manner stated, the perversions should be understood specifically as perceiving "beauty" in the unattractive and "happiness" in suffering due to craving and wrong views; and perceiving "permanence" in the impermanent and "self" in the non-self due to ignorance and wrong views.
Khi tham ái, vô minh và các pháp thuộc về chúng được hiểu theo phương pháp đã nói, đặc biệt, các sự điên đảo (vipallāsa) như “đẹp” (subha) trong cái bất tịnh (asubha), “lạc” (sukha) trong cái khổ (dukkha) phải được biết do tham ái và tà kiến; các sự điên đảo như “thường” (nicca) trong cái vô thường (anicca), “ngã” (attā) trong cái vô ngã (anattā) phải được biết do vô minh và tà kiến.
Tesaṃ paṭipakkhato ‘‘appatiṭṭha’’ntiādivacanehi ca laddhehi sativīriyasamādhipaññindriyehi cattāri satipaṭṭhānāni siddhāneva honti.
Conversely, by the faculties of mindfulness, energy, concentration, and wisdom, which are obtained from the phrases "without establishing," etc., the four foundations of mindfulness are indeed established.
Và từ các đối trị của chúng, với các căn niệm (sati), tinh tấn (vīriya), định (samādhi), tuệ (paññā) đã đạt được bằng các từ “không an trú” (appatiṭṭhaṃ), v.v., bốn niệm xứ (satipaṭṭhāna) được thiết lập một cách tự nhiên.
Tattha catūhi indriyehi cattāro puggalā niddisitabbā.
Here, four types of individuals should be described by the four faculties.
Trong đó, bốn hạng người (cattāro puggalā) phải được chỉ định bằng bốn căn.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Duvidho hi taṇhācarito mudindriyo tikkhindriyoti, tathā diṭṭhicarito.
Indeed, there are two types of individuals characterized by craving: one with dull faculties and one with keen faculties; similarly, two types characterized by wrong views.
Thật vậy, người có hành vi tham ái (taṇhācarita) có hai loại: căn yếu (mudindriya) và căn mạnh (tikkhindriya); tương tự, người có hành vi tà kiến (diṭṭhicarita).
Tesu paṭhamo asubhe ‘‘subha’’nti vipariyesaggāhī satibalena yathābhūtaṃ kāyasabhāvaṃ sallakkhento bhāvanābalena taṃ vipallāsaṃ samugghātetvā sammattaniyāmaṃ okkamati.
Among these, the first, who grasps perversely at "beauty" in the unattractive, noting the true nature of the body by the power of mindfulness, eradicates that perversion by the power of development and enters the fixed course of rightness.
Trong số đó, người thứ nhất, chấp thủ sự điên đảo “đẹp” trong cái bất tịnh, nhận thức bản chất thực sự của thân bằng sức mạnh của niệm, đoạn trừ sự điên đảo đó bằng sức mạnh của tu tập, và đi vào sự chắc chắn của chánh định (sammattaniyāma).
Dutiyo asukhe ‘‘sukha’’nti vipariyesaggāhī ‘‘uppannaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāsetī’’tiādinā vuttena vīriyasaṃvarabhūtena vīriyabalena paṭipakkhaṃ vinodento bhāvanābalena taṃ vipallāsaṃ viddhaṃsetvā sammattaniyāmaṃ okkamati.
The second, who grasps perversely at "happiness" in suffering, dispels the opposition by the power of energy, which is the restraint of energy mentioned in "he does not tolerate a arisen sensual thought," etc., and by the power of development destroys that perversion and enters the fixed course of rightness.
Người thứ hai, chấp thủ sự điên đảo “lạc” trong cái khổ, loại bỏ đối tượng bằng sức mạnh của tinh tấn, đó là sự phòng hộ tinh tấn (vīriyasaṃvara) được nói đến trong câu “không chấp nhận tầm dục đã khởi lên” (uppannaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāsetī), v.v., hủy diệt sự điên đảo đó bằng sức mạnh của tu tập, và đi vào sự chắc chắn của chánh định.
Tatiyo anicce ‘‘nicca’’nti ayāthāvaggāhī samathabalena samāhitacitto saṅkhārānaṃ taṅkhaṇikabhāvaṃ sallakkhento bhāvanābalena taṃ vipallāsaṃ samugghātetvā sammattaniyāmaṃ okkamati.
The third, who wrongly grasps at "permanence" in the impermanent, with a concentrated mind due to the power of tranquility, notes the momentary nature of formations, and by the power of development eradicates that perversion and enters the fixed course of rightness.
Người thứ ba, chấp thủ sự điên đảo “thường” trong cái vô thường, với tâm định tĩnh bằng sức mạnh của tịnh chỉ, nhận thức bản chất sát na của các hành (saṅkhāra), đoạn trừ sự điên đảo đó bằng sức mạnh của tu tập, và đi vào sự chắc chắn của chánh định.
Catuttho santati-samūha-kiccārammaṇa-ghanavañcitatāya phassādidhammapuñjamatte anattani ‘‘attā’’ti micchābhinivesī catukoṭikasuññatāmanasikārena taṃ micchābhinivesaṃ viddhaṃsetvā sāmaññaphalaṃ sacchikaroti.
The fourth, who, deceived by the density of continuity, aggregation, function, and object, is wrongly inclined to "self" in the mere collection of phenomena like contact, destroys that wrong inclination by attention to fourfold emptiness and realizes the fruits of recluseship.
Người thứ tư, lầm chấp “ngã” trong cái vô ngã, vốn chỉ là một khối các pháp như xúc, v.v. do bị lừa dối bởi sự tích tụ, sự tập hợp, chức năng và đối tượng, hủy diệt sự lầm chấp đó bằng sự tác ý về tánh không (suññatāmanasikāra) bốn mặt, và chứng đắc các quả Sa-môn (sāmaññaphala).
Subhasaññāsukhasaññādīhi catūhi vā vipallāsehi samudayasaccaṃ, tesamadhiṭṭhānārammaṇabhūtā pañcupādānakkhandhā dukkhasaccantiādinā saccayojanā veditabbā.
The truth-application should be understood by taking the four perversions of perception (of beauty, happiness, etc.) as the truth of origin, and the five aggregates of clinging, which are their basis and object, as the truth of suffering, and so on.
Sự phối hợp các chân lý (saccayojanā) phải được biết theo cách các sự điên đảo về tưởng đẹp, tưởng lạc, v.v. là Khổ Tập Đế (samudayasacca); năm uẩn chấp thủ (pañcupādānakkhandha) là chỗ nương tựa và đối tượng của chúng là Khổ Đế (dukkhasacca), v.v.
Phalaṃ panettha cattāri sāmaññaphalāni, catūhi cettha vipallāsehi caturāsavoghayoga-kāyagantha-agati-taṇhuppādupādāna-sattaviññāṇaṭṭhiti-apariññādivasena akusalapakkho netabbo, tathā catūhi satipaṭṭhānehi catubbidhajhāna-vihārādhiṭṭhāna-sukhabhāgiyadhamma-appamaññāsammappadhāniddhipādādivasena vodānapakkho netabboti ayaṃ sīhavikkīḷitassa nayassa bhūmi.
The fruit here consists of the four fruits of recluseship. Here, by the four perversions, the unwholesome side should be understood in terms of the four floods, bonds of the body, wrong destinations, arising of craving and clinging, stations of consciousness for beings, lack of full understanding, and so on; similarly, by the four foundations of mindfulness, the side of purification should be understood in terms of the four kinds of jhāna, abodes, basis for development, phenomena leading to happiness, immeasurables, right exertions, bases of psychic power, and so on – this is the Ground of the Lion's Play Method.
Quả ở đây là bốn quả Sa-môn (sāmaññaphala); với bốn sự điên đảo, các khía cạnh bất thiện như bốn lậu (āsava), bốn kiết sử (yoga), bốn thân kiến (kāyagantha), bốn đường ác (agati), sự phát sinh của tham ái và chấp thủ (taṇhuppādupādāna), các trụ xứ của thức (sattaviññāṇaṭṭhiti), sự không hiểu biết (apariññā), v.v. phải được hiểu; tương tự, với bốn niệm xứ (satipaṭṭhāna), các khía cạnh thanh tịnh như bốn thiền (jhāna), các trú xứ (vihāra), các sự quyết định (adhiṭṭhāna), các pháp thuộc phần an lạc (sukhabhāgiyadhamma), các vô lượng tâm (appamaññā), các chánh cần (sammappadhāna), các thần túc (iddhipādā), v.v. phải được hiểu – đây là cơ sở của phương pháp Sīhavikkīḷita (Sīhavikkīḷita Naya).
Imesaṃ pana tiṇṇaṃ atthanayānaṃ siddhiyā vohāranayadvayaṃ siddhameva hoti.
For the accomplishment of these three meaning-methods, the two idiom-methods are already accomplished.
Và với sự thành tựu của ba phương pháp ý nghĩa này, hai phương pháp diễn đạt cũng được thành tựu.
Tathā hi atthanayānaṃ disābhūtadhammālocanaṃ disālocanaṃ, tesaṃ samānayanaṃ aṅkusoti pañcapi nayā idha niyuttāti veditabbā.
Thus, the investigation of the directional phenomena of the meaning-methods is Directional Investigation, and their bringing together is The Hook – so all five methods are employed here.
Thật vậy, sự quán sát các pháp làm phương hướng cho các phương pháp ý nghĩa là Disālocana (Quán sát phương hướng), sự tập hợp chúng lại là Aṅkusa (Cái móc) – như vậy, năm phương pháp này được áp dụng ở đây.
Idañca suttaṃ soḷasavidhe suttantapaṭṭhāne nibbedhasekkhabhāgiyaṃ byatirekamukhena patiṭṭhānāyūhanāni gahitānīti saṃkilesanibbedhasekkhabhāgiyaṃ cāti daṭṭhabbaṃ.
And this Sutta, in the sixteen-fold Sutta classification, should be understood as pertaining to penetration and the learner's stage, by taking non-establishment and non-exertion in an exclusionary way, and also as pertaining to defilement, penetration, and the learner's stage.
Và kinh này phải được xem là thuộc phần giác ngộ và học địa (nibbedhasekkhabhāgiya) trong mười sáu loại phân loại kinh (suttantapaṭṭhāna), vì sự an trú và nỗ lực được bao gồm theo cách loại trừ (byatirekamukhena), và cũng là thuộc phần cấu uế, giác ngộ và học địa (saṃkilesanibbedhasekkhabhāgiya).
Aṭṭhavīsatividhe pana suttantapaṭṭhāne lokiyalokuttaraṃ sattādhiṭṭhānaṃ ñāṇañeyyaṃ dassanabhāvanaṃ sakavacanaṃ vissajjanīyaṃ kusalaṃ anuññātanti veditabbaṃ.
However, in the twenty-eight-fold Sutta classification, it should be understood as mundane and supramundane, having a being as its basis, knowledge and the knowable, vision and development, its own statement, an answerable question, wholesome, and permissible.
Tuy nhiên, trong hai mươi tám loại phân loại kinh, nó phải được biết là thuộc thế gian và xuất thế gian (lokiyalokuttara), chỗ nương tựa của chúng sinh (sattādhiṭṭhāna), trí tuệ và đối tượng của trí tuệ (ñāṇañeyya), thấy và tu tập (dassanabhāvana), tự thuyết (sakavacana), giải thích (vissajjanīya), thiện (kusala), và được cho phép (anuññāta).
2. Paṭhamamāgatanti saṃvaṇṇanāvasena paṭhamasuttādīsu paṭhamaṃ āgatapadaṃ.
2. " Paṭhamamāgataṃ" means the first word that appears in the first Sutta and so on, in terms of commentary.
2. Paṭhamamāgata có nghĩa là từ đầu tiên xuất hiện trong các kinh đầu tiên, v.v. theo cách giải thích.
Uttānatthanti pākaṭatthaṃ.
" Uttānatthaṃ" means its plain meaning.
Uttānattha có nghĩa là nghĩa rõ ràng.
Apubbaṃyeva hi duviññeyyatthañca padaṃ saṃvaṇṇetabbaṃ.
Indeed, a word that is new and whose meaning is difficult to comprehend should be explained.
Quả thật, chỉ những từ ngữ chưa từng được giải thích và có nghĩa khó hiểu mới nên được giải thích.
Noti pucchāyaṃ nu-saddena samānattho nipātoti āha ‘‘jānāsi noti jānāsi nū’’ti.
The particle ‘no’ in a question is synonymous with the word ‘nu’, thus it is said: “‘Do you know no?’ means ‘Do you know nu?’”
Từ No là một giới từ có cùng nghĩa với từ nu trong câu hỏi, nên nói ‘‘Jānāsi no’’ (ông có biết không) có nghĩa là ‘‘Jānāsi nu’’ (ông có biết không).
Vaṭṭato nimuccanti tena sattāti nimokkho, maggo.
Beings are freed from the cycle of existence by it, hence it is nimokkha, the path.
Các chúng sinh được giải thoát khỏi vòng luân hồi (vaṭṭa) bởi nó, nên đó là nimokkha (sự giải thoát), tức con đường.
So ca pamuccanti tenāti pamokkho, pamuccanante pana adhigantabbattāphalaṃ ‘‘pamokkho’’ti vuttaṃ, yathā arahattaṃ ‘‘rāgakkhayo dosakkhayo mohakkhayo’’ti vuttaṃ.
And they are released by it, hence it is pamokkha. Since the fruit is to be attained at the culmination of release, the fruit is called “pamokkha”, just as Arahantship is called “the destruction of lust, the destruction of hatred, the destruction of delusion”.
Và họ được giải thoát bởi nó, nên đó là pamokkha (sự giải thoát). Tuy nhiên, vì quả vị đạt được sau khi giải thoát được gọi là ‘‘pamokkha’’, giống như quả vị A-la-hán được gọi là ‘‘rāgakkhayo dosakkhayo mohakkhayo’’ (sự đoạn tận tham, sự đoạn tận sân, sự đoạn tận si).
Teti sattā.
‘Te’ means beings.
Te (họ) là các chúng sinh.
Viviccatīti visuṃ asammisso hoti, vigacchatīti attho.
‘Viviccati’ means it is distinct, unmixed; it means it departs.
Viviccati (được tách rời) nghĩa là trở nên riêng biệt, không trộn lẫn; có nghĩa là biến mất.
Viviccati dukkhaṃ etasmāti viveko.
Suffering becomes separated from this, hence viveka.
Khổ (dukkha) được tách rời khỏi nó, nên đó là viveka (sự ly dục).
Dutiyavikappe pana sakalavaṭṭadukkhato sattā nimuccanti ettha pamuccanti viviccanti cāti nimokkho pamokkho viveko, nibbānanti attho veditabbo.
However, in the second alternative, beings are freed, released, and separated from all suffering of the cycle of existence in this, hence nimokkha, pamokkha, viveka, meaning Nibbāna, should be understood.
Trong trường hợp thay thế thứ hai, các chúng sinh được giải thoát, được giải thoát hoàn toàn, và được tách rời khỏi mọi khổ đau của vòng luân hồi (vaṭṭa) ở đây, nên nimokkha, pamokkha, viveka có nghĩa là Nibbāna (Niết Bàn) cần được hiểu.
Etthāti ca nimittatthe bhummavacanaṃ daṭṭhabbaṃ.
And ‘ettha’ should be understood as a locative case indicating cause or reason.
Và ettha (ở đây) cần được xem là một từ chỉ địa điểm với ý nghĩa là nguyên nhân.
Avadhāraṇattho kho-kāro ‘‘assosi kho’’tiādīsu viya.
The particle ‘kho’ has an emphatic meaning, as in “assosi kho” and so on.
Giới từ kho có nghĩa là sự khẳng định, như trong ‘‘assosi kho’’ (quả thật đã nghe), v.v.
Nandīmūlako bhavo nandībhavo purimapade uttarapadalopena ‘‘sākabhakkho patthavo sākapatthavo’’ti yathā.
Existence rooted in delight is nandībhava, as in “sākabhakkho patthavo sākapatthavo” (a deer that feeds on herbs, meaning a herb-eating deer), with the elision of the latter part of the compound.
Hữu (bhava) có gốc rễ là hỷ (nandī) là nandībhava (hữu ái), giống như ‘‘sākabhakkho patthavo’’ (người ăn rau) trở thành ‘‘sākapatthavo’’ (người ăn rau) bằng cách bỏ đi từ cuối trong từ ghép đầu tiên.
Paṭhamaṃ kammavaṭṭapadhānaṃ atthaṃ vatvā puna kilesakammānaṃ vasena ubhayappadhānaṃ atthaṃ vadanto ‘‘nandiyā cā’’tiādimāha.
After stating the primary meaning, which is predominant as the cycle of kamma, he then states a meaning that is predominant as both defilements and kamma, saying: “ and through delight” and so on.
Sau khi giải thích ý nghĩa chính về vòng nghiệp (kammavaṭṭa), sau đó nói đến ý nghĩa chính của cả hai (phiền não và nghiệp) theo phương diện phiền não và nghiệp, Ngài nói ‘‘nandiyā cā’’ (và do hỷ), v.v.
Purimanayeti nandīmūlako kammabhavo nandībhavoti etasmiṃ pakkhe.
‘Purimanaye’ means in this alternative: “kammic existence rooted in delight is nandībhava”.
Purimanaye (theo cách trước) là trong trường hợp hữu nghiệp có gốc rễ là hỷ là nandībhava (hữu ái).
Nandībhavenāti nandībhavapadena.
‘Nandībhavena’ means by the word nandībhava.
Nandībhavena (bởi nandībhava) là bởi từ nandībhava.
Tividhakammābhisaṅkhāravasenāti puññābhisaṅkhārādivasena kāyasaṅkhārādivasena ca tippakārassa kammābhisaṅkhārassa vasena.
‘Tividhakammābhisaṅkhāravasena’ means by way of the three kinds of kammic formations, such as meritorious formations, etc., and bodily formations, etc.
Tividhakammābhisaṅkhāravasenā (theo phương diện ba loại hành nghiệp) là theo phương diện ba loại hành nghiệp như phước hành (puññābhisaṅkhāra), v.v., và thân hành (kāyasaṅkhāra), v.v.
Saṅkhārakkhandho gahito cetanāpadhānattā saṅkhārakkhandhassa.
‘Saṅkhārakkhandho gahito’ means the volitional formations aggregate is taken, due to the predominance of volition in the volitional formations aggregate.
Saṅkhārakkhandho gahito (hành uẩn được nắm giữ) là do hành uẩn có ý chí (cetanā) làm chủ yếu.
Saññāviññāṇehīti ‘‘saññāviññāṇasaṅkhayā’’ti evaṃ vuttasaññāviññāṇapadehi.
‘Saññāviññāṇehi’ means by the words saññā and viññāṇa, as stated in “saññāviññāṇasaṅkhayā” (the cessation of perception and consciousness).
Saññāviññāṇehī (bởi tưởng và thức) là bởi các từ tưởng (saññā) và thức (viññāṇa) được nói như ‘‘saññāviññāṇasaṅkhayā’’ (sự đoạn diệt của tưởng và thức).
Taṃsampayuttā cāti tena yathāvuttasaṅkhārakkhandhena samaṃ yuttā eva.
‘Taṃsampayuttā ca’ means those that are associated with that aforementioned volitional formations aggregate.
Taṃsampayuttā cā (và liên hệ với nó) là liên hệ với hành uẩn đã nói như vậy.
Dve khandhāti saññāviññāṇakkhandhā.
‘Dve khandhā’ means the perception aggregate and the consciousness aggregate.
Dve khandhā (hai uẩn) là tưởng uẩn (saññākkhandha) và thức uẩn (viññāṇakkhandha).
Nanu ettha vedanākkhandho na gahitoti?
Is it not that the feeling aggregate is not included here?
Chẳng phải thọ uẩn (vedanākkhandha) không được nắm giữ ở đây sao?
No na gahitoti dassento ‘‘tehi panā’’tiādimāha.
To show that it is not excluded, he says “tehi panā” and so on.
Không phải là không được nắm giữ, để chỉ ra điều đó, Ngài nói ‘‘tehi panā’’ (nhưng bởi chúng), v.v.
Tīhi khandhehīti saññāsaṅkhāraviññāṇakkhandhehi.
‘Tīhi khandhehi’ means by the three aggregates: perception, volitional formations, and consciousness.
Tīhi khandhehī (bởi ba uẩn) là bởi tưởng uẩn, hành uẩn và thức uẩn.
Gahitāva avinābhāvato.
‘Gahitāva’ means indeed included, due to their inseparability.
Gahitāva (đã được nắm giữ) là do không thể tách rời.
Na hi vedanārahito koci cittuppādo atthi.
For there is no mind-moment devoid of feeling.
Thật vậy, không có tâm sinh nào mà không có thọ.
Anupādiṇṇakānanti kusalākusalānaṃ.
‘Anupādiṇṇakānaṃ’ means ungrasped, referring to wholesome and unwholesome things.
Anupādiṇṇakānaṃ (của những cái không bị chấp thủ) là của thiện và bất thiện.
Na hettha kiriyākhandhānaṃ appavatti adhippetā.
For here, the non-occurrence of the functional aggregates is not intended.
Ở đây, sự không hoạt động của các hành uẩn thuộc loại hành động (kiriyākhandha) không được đề cập.
Appavattivasenāti anuppattidhammatāpattivasena.
‘Appavattivasena’ means by way of attaining the state of non-origination.
Appavattivasenā (theo phương diện không hoạt động) là theo phương diện đạt đến trạng thái không sinh khởi.
Nibbattanavasena kammakilesehi upādīyatīti upādi, pañcakkhandhā.
That by which beings are grasped by kamma and defilements in terms of arising is upādi, the five aggregates.
Năm uẩn được tạo ra bởi nghiệp và phiền não được chấp thủ, nên chúng là upādi (sự chấp thủ).
Upādino seso upādiseso, saha upādisesenāti saupādisesaṃ.
What remains of the grasping is upādisesa, and together with the remainder of grasping is saupādisesa.
Phần còn lại của sự chấp thủ là upādisesa (phần còn lại của sự chấp thủ), cùng với phần còn lại của sự chấp thủ là saupādisesa (còn dư y).
Nibbānaṃ kathitaṃ sakalakammakilesavūpasamatthassa jotitattā.
‘Nibbānaṃ kathitaṃ’ means Nibbāna is taught, because the meaning of complete cessation of kamma and defilements is illuminated.
Nibbānaṃ kathitaṃ (Niết Bàn được nói đến) là do sự an tịnh hoàn toàn của tất cả nghiệp và phiền não được làm sáng tỏ.
Heṭṭhā dvīhi padehi anupādiṇṇakakkhandhā gahitāti ‘‘vedanāna’’nti ettha upādiṇṇakaggahaṇaṃ yuttanti āha ‘‘upādiṇṇakavedanāna’’nti.
Since in the previous two terms, the ungrasped aggregates were included, the inclusion of the grasped in ‘vedanānaṃ’ (feelings) is appropriate, thus he says “upādiṇṇakavedanānaṃ” (of grasped feelings).
Vì các uẩn không bị chấp thủ đã được nắm giữ bởi hai từ bên dưới, nên việc nắm giữ các thọ bị chấp thủ trong ‘‘vedanāna’’ là hợp lý, nên Ngài nói ‘‘upādiṇṇakavedanāna’’ (của các thọ bị chấp thủ).
Nirodhenāti tappaṭibaddhachandarāganirodhavasena nirujjhanena.
‘Nirodhena’ means by cessation, by perishing due to the cessation of the desire and lust connected with it.
Nirodhenā (bởi sự đoạn diệt) là bởi sự đoạn diệt theo phương diện đoạn diệt tham ái và dục lạc liên quan đến nó.
Upasamenāti accantūpasamena appavattanena.
‘Upasamenā’ means by complete calming, by non-occurrence.
Upasamenā (bởi sự an tịnh) là bởi sự an tịnh tuyệt đối, sự không hoạt động.
Evañca katvā ca-saddaggahaṇaṃ samatthitaṃ hoti.
Thus, the inclusion of the word ‘ca’ is justified.
Và khi làm như vậy, việc nắm giữ giới từ ca (và) được chứng minh là hợp lý.
Tesanti tassā vedanāya taṃsampayuttānañca tiṇṇaṃ khandhānaṃ.
‘Tesaṃ’ means of that feeling and of the three aggregates associated with it.
Tesaṃ (của chúng) là của thọ đó và ba uẩn liên hệ với nó.
Vatthārammaṇavasenāti vatthubhūtānaṃ channaṃ ārammaṇabhūtānañca sabbesampi upādiṇṇakarūpadhammānaṃ vasena.
‘Vatthārammaṇavasena’ means by way of all grasped material phenomena, both those that serve as bases and those that serve as objects.
Vatthārammaṇavasenā (theo phương diện nền tảng và đối tượng) là theo phương diện tất cả các pháp sắc bị chấp thủ làm nền tảng và làm đối tượng.
Kasmā pana heṭṭhā cattāro arūpakkhandhāyeva vuttā, rūpakkhandho na gahitoti?
Why then were only the four immaterial aggregates mentioned below, and not the material aggregate?
Nhưng tại sao ở dưới chỉ nói đến bốn uẩn vô sắc, mà sắc uẩn không được nắm giữ?
Visesabhāvato.
Because of its distinct nature.
Vì sự đặc biệt.
Saupādisesanibbānappattiyañhi upādiṇṇakarūpadhammānaṃ viya anupādiṇṇakarūpadhammānaṃ appavattiyeva natthi.
For in the attainment of Nibbāna with a remainder of grasping, there is no non-occurrence of ungrasped material phenomena as there is of grasped material phenomena.
Trong việc đạt đến Nibbāna còn dư y (saupādisesanibbāna) không có sự không hoạt động của các pháp sắc không bị chấp thủ như các pháp sắc bị chấp thủ.
Dutiyanayeti nandiyā ca bhavassa cāti etamhi pakkhe.
‘Dutiyanaye’ means in this alternative: “and through delight and existence.”
Dutiyanaye (theo cách thứ hai) là trong trường hợp ‘‘nandiyā ca bhavassa ca’’ (và của hỷ và của hữu).
Nandiggahaṇena saṅkhārakkhandho gahito taṃsahacaraṇato.
By the inclusion of 'delight', the volitional formations aggregate is included due to its accompanying nature.
Hành uẩn được nắm giữ bởi việc nắm giữ hỷ, do sự đồng hành của nó.
Upapattibhavasaṅkhāto rūpakkhandhoti upādiṇṇakarūpadhammameva vadati.
‘Upapattibhavasaṅkhāto rūpakkhandho’ means the material aggregate consisting of rebirth-existence refers only to grasped material phenomena.
Upapattibhavasaṅkhāto rūpakkhandho (sắc uẩn được gọi là hữu tái sinh) chỉ nói đến các pháp sắc bị chấp thủ.
Taggahaṇeneva ca tannimittakāni utuāhārajāni, viññāṇaggahaṇena cittajānīti catusantatirūpassapettha gahitatā veditabbā.
And by its inclusion, it should be understood that here are included the four continuous forms: those born of temperature and nutriment, and by the inclusion of consciousness, those born of mind.
Và bởi việc nắm giữ nó, các pháp sắc do thời tiết và thực phẩm sinh ra, và bởi việc nắm giữ thức, các pháp sắc do tâm sinh ra, nên cần hiểu rằng sắc của bốn dòng đã được nắm giữ ở đây.
Saññādīhīti saññāviññāṇavedanāgahaṇehi tayo khandhā gahitā, tañca kho upādiṇṇā anupādiṇṇāti vibhāgaṃ akatvā avisesato.
‘Saññādīhi’ means by the inclusion of perception, consciousness, and feeling, the three aggregates are included, and that without making a distinction between grasped and ungrasped, but undifferentiated.
Saññādīhī (bởi tưởng, v.v.) là ba uẩn được nắm giữ bởi việc nắm giữ tưởng, thức và thọ, và điều đó không phân biệt giữa bị chấp thủ và không bị chấp thủ.
Avisesena hi pañcannaṃ khandhānaṃ appavatti nibbānaṃ.
For the non-occurrence of the five aggregates without distinction is Nibbāna.
Thật vậy, sự không hoạt động của năm uẩn một cách không phân biệt là Nibbāna.
Tenāha ‘‘evaṃ…pe… nibbānaṃ kathitaṃ hotī’’ti.
Therefore, he says: “evaṃ…pe… nibbānaṃ kathitaṃ hotī” (Thus… Nibbāna is declared).
Vì vậy, Ngài nói ‘‘evaṃ…pe… nibbānaṃ kathitaṃ hotī’’ (như vậy…v.v… Niết Bàn được nói đến).
‘‘Nibbāna’’nti hi idha amatamahānibbānaṃ adhippetaṃ.
For here, ‘Nibbāna’ refers to the deathless Great Nibbāna.
Thật vậy, ‘‘Nibbāna’’ ở đây có ý nghĩa là Vô Thượng Niết Bàn bất tử.
Imameva ca nayanti idaṃ yathāvuttaṃ dutiyameva.
‘Imameva ca nayaṃ’ means this very second method as explained.
Imameva ca nayaṃ (và cách này) là chính cách thứ hai đã nói.
Cattāro mahānikāye dhāretīti catunikāyiko.
One who holds the four Great Nikāyas is catunikāyika.
Người thọ trì bốn bộ Nikāya lớn là catunikāyiko (người thọ trì bốn Nikāya).
Bhaṇḍikanāmako thero bhaṇḍikatthero.
The Elder named Bhaṇḍika is Bhaṇḍika Thera.
Trưởng lão tên Bhaṇḍika là Bhaṇḍikatthero (Trưởng lão Bhaṇḍika).
Itīti vuttappakāraparāmasanaṃ.
‘Iti’ refers to the manner stated.
Iti (như vậy) là sự đề cập đến loại đã nói.
Nibbānavasenevāti paṭhamanaye saupādisesanibbānassa anupādisesanibbānassa ca, dutiye pana ‘‘amatamahānibbānassā’’ti sabbathāpi nibbānasseva vasena bhagavā desanaṃ niṭṭhapesi samāpesīti.
‘Nibbānavasenevā’ means that the Blessed One concluded and ended the teaching entirely by way of Nibbāna: in the first method, by way of Nibbāna with a remainder of grasping and Nibbāna without a remainder of grasping, and in the second, by way of the deathless Great Nibbāna.
Nibbānavasenevā (chỉ theo phương diện Nibbāna) là theo phương diện Nibbāna còn dư y và Nibbāna không dư y trong cách thứ nhất, và trong cách thứ hai là theo phương diện ‘‘Vô Thượng Niết Bàn bất tử’’, nghĩa là Đức Thế Tôn đã kết thúc bài giảng theo phương diện Nibbāna trong mọi trường hợp.
3. Anekatthattā dhātusaddānaṃ upasaggavasena atthavisesavācako hotīti āha ‘‘upanīyatīti parikkhīyati nirujjhatī’’ti.
Since root words have many meanings, they express specific meanings depending on the prefix, thus he says: “‘Upanīyati’ means it is exhausted, it ceases.”
Vì các từ gốc (dhātusadda) có nhiều nghĩa, nên chúng có nghĩa đặc biệt tùy theo giới từ (upasagga), nên Ngài nói ‘‘upanīyatīti parikkhīyati nirujjhatī’’ (upanīyati nghĩa là bị tiêu diệt, bị đoạn diệt).
Vinassatīti attho.
It means it perishes.
Có nghĩa là bị hủy hoại.
Upanīyatīti vā saraseneva jīvitassa maraṇūpagamanaṃ vuttanti āha – ‘‘upagacchati vā, anupubbena maraṇaṃ upetīti attho’’ti.
Or ‘upanīyati’ expresses the natural approach of life to death, thus he says: “Or it approaches, it gradually approaches death, is the meaning.”
Hoặc ‘‘upanīyati’’ tự nó có nghĩa là sự sống đi đến cái chết, nên Ngài nói – ‘‘upagacchati vā, anupubbena maraṇaṃ upetīti attho’’ (hoặc đi đến, có nghĩa là dần dần đi đến cái chết).
Kāmañcettha ‘‘upanīyatī’’ti padaṃ apākaṭakammavisesaṃ vuttaṃ.
Although here the word “upanīyati” refers to an unmanifest specific kamma.
Mặc dù ở đây, từ ‘‘upanīyati’’ được nói đến một hành động đặc biệt không rõ ràng.
Yathā pana ‘‘sabbaṃ ārogyaṃ byādhipariyosānaṃ, sabbaṃ yobbanaṃ jarāpariyosānaṃ, sabbaṃ jīvitaṃ maraṇapariyosāna’’nti, ‘‘upanīyati jīvita’’nti vuttattā ‘‘maraṇaṃ upetī’’ti vuttaṃ.
However, as it is said, “all health ends in sickness, all youth ends in old age, all life ends in death,” and since “upanīyati jīvitaṃ” (life approaches) is stated, it is said: “maraṇaṃ upetī” (it approaches death).
Tuy nhiên, giống như ‘‘sabbaṃ ārogyaṃ byādhipariyosānaṃ, sabbaṃ yobbanaṃ jarāpariyosānaṃ, sabbaṃ jīvitaṃ maraṇapariyosānaṃ’’ (mọi sự khỏe mạnh đều kết thúc bằng bệnh tật, mọi tuổi trẻ đều kết thúc bằng già nua, mọi sự sống đều kết thúc bằng cái chết), vì ‘‘upanīyati jīvitaṃ’’ (sự sống đi đến) được nói đến, nên ‘‘maraṇaṃ upetī’’ (đi đến cái chết) được nói.
Kammakattuvasena hetaṃ vuttaṃ.
For this is stated in the active voice.
Và điều này được nói trong câu bị động.
Idāni kammasādhanavasena atthaṃ dassetuṃ ‘‘yathā vā’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show the meaning according to the agentive construction, “yathā vā” and so on is stated.
Bây giờ, để chỉ ra ý nghĩa theo phương diện chủ động, Ngài nói ‘‘yathā vā’’ (hoặc như), v.v.
Gopālena gogaṇo nīyati yathicchitaṃ ṭhānaṃ.
‘Gopālena gogaṇo nīyati’ means a herd of cattle is led by a cowherd to the desired place.
Gopālena gogaṇo nīyati (đàn bò được người chăn dắt đi) đến nơi mong muốn.
Jīvanti tena sattā, sahajātadhammā vāti jīvitaṃ, tadeva tesaṃ anupālane ādhipaccasabbhāvato indriyanti āha ‘‘jīvitanti jīvitindriya’’nti parittanti ittaraṃ.
Beings live by it, or it is the co-arising phenomena, hence jīvita; and since it has predominance in maintaining them, it is indriya (faculty), thus he says: “‘Jīvitaṃ’ means the life-faculty.” ‘Parittaṃ’ means brief.
Các chúng sinh sống nhờ nó, hoặc các pháp đồng sinh, nên đó là jīvita (sự sống). Vì chính nó có quyền lực trong việc duy trì chúng, nên nó là indriya (quyền), nên Ngài nói ‘‘jīvitanti jīvitindriya’’ (jīvita là sinh mạng quyền). Paritta (ít ỏi) là tạm thời.
Tenāha ‘‘thoka’’nti.
Therefore, he says: “thokaṃ” (little).
Vì vậy, Ngài nói ‘‘thoka’’ (ít).
Pabandhānupacchedassa paccayabhāvo idha jīvitassa maraṇakiccanti adhippetanti āha ‘‘sarasaparittatāya cā’’tiādi.
Here, the meaning intended by ‘maraṇakiccaṃ’ (the function of death) for life is its being a condition for the non-interruption of the continuum, thus he says: “sarasaparittatāya cā” and so on.
Ở đây, ý nghĩa được đề cập là sự sống là nguyên nhân của sự không gián đoạn của dòng chảy, và là công việc của cái chết, nên Ngài nói ‘‘sarasaparittatāya cā’’ (và do sự ít ỏi tự nhiên), v.v.
Āyūti ca paramāyu idhādhippetaṃ, tañca ajjakālavasena veditabbaṃ.
And ‘āyu’ here means the maximum lifespan, and it should be understood in terms of the present era.
Và āyū (tuổi thọ) ở đây có ý nghĩa là tuổi thọ tối đa, và điều đó cần được hiểu theo thời điểm hiện tại.
Imasmiñhi buddhuppāde ayaṃ kathāti jīvitassa atiittarabhāvadīpanaparā ayaṃ desanā.
For this teaching, as it is said at the time of this Buddha, aims at revealing the extreme brevity of life.
Thật vậy, bài giảng này được nói trong thời Đức Phật xuất hiện, nhằm mục đích làm sáng tỏ sự vô thường của sự sống.
Jīvitindriyavasena jīvitakkhayaṃ niyamento ‘‘ekacittappavattimattoyevā’’ti āha, ekassa cittuppādassa pavattikkhaṇamatto evāti attho.
Regulating the destruction of life by way of the life-faculty, he says: “‘ekacittappavattimattoyevā’ meaning it is merely the duration of one mind-moment’s occurrence.”
Để xác định sự tận diệt của sự sống theo phương diện sinh mạng quyền, Ngài nói ‘‘ekacittappavattimattoyevā’’ (chỉ là sự hoạt động của một tâm). Có nghĩa là chỉ là khoảnh khắc hoạt động của một tâm sinh.
Idāni tamatthaṃ upamāya vibhāvetuṃ ‘‘yathā nāmā’’tiādi vuttaṃ.
Now, to illustrate that meaning with a simile, “yathā nāmā” and so on is stated.
Bây giờ, để làm rõ ý nghĩa đó bằng một ví dụ, Ngài nói ‘‘yathā nāmā’’ (như tên), v.v.
Tattha pavattamānanti nemirathīsā vattantī ekeneva nemippadesena pavattati ekasmiṃ khaṇeti adhippāyo.
Therein, 'pavattamānaṃ' (occurring) means that a chariot wheel rim, as it turns, turns at only one point of the rim at a single moment.
Trong đó, đang vận hành (pavattamānaṃ) có nghĩa là, giống như vành bánh xe đang lăn, nó chỉ vận hành bằng một phần của vành trong một khoảnh khắc.
‘‘Ekeneva tiṭṭhatī’’ti etthāpi eseva nayo.
Here too, the same method applies to "stands by one only".
Ở đây, đối với “chỉ tồn tại bằng một” (ekeneva tiṭṭhatī) cũng cùng một cách.
Ekacittakkhaṇikanti ekacittakkhaṇamattavantaṃ.
'Ekacittakkhaṇikaṃ' (lasting for one mind-moment) means possessing only one mind-moment.
Chỉ một sát-na tâm (ekacittakkhaṇikaṃ) có nghĩa là chỉ có một sát-na tâm.
Tasmiṃ citteti tasmiṃ yasmiṃ kismiñci ekasmiṃ citte.
'Tasmiṃ citte' (in that mind) means in that particular single mind.
Trong tâm đó (tasmiṃ citte) có nghĩa là trong bất kỳ một tâm nào.
Niruddhamatteti niruddhabhāvappattamatte.
'Niruddhamatte' (as soon as it has ceased) means as soon as it has attained the state of cessation.
Ngay khi diệt (niruddhamatte) có nghĩa là ngay khi đạt đến trạng thái diệt.
Niruddhoti vuccatīti matoti vuccati taṃsamaṅgī satto paramatthato.
"Niruddho'ti vuccati" (is said to be ceased) means that the being endowed with that* is, in ultimate reality, said to be dead.
Được gọi là diệt (niruddhoti vuccatī) có nghĩa là chúng sanh có đầy đủ các yếu tố đó, về mặt chân đế, được gọi là đã chết.
Avisesaviduno pana aviññāyamānantarena anusandhānassa niruddhanaṃ nirodhaṃ sallakkhenti.
However, those who do not understand distinctions take the cessation of continuity due to non-apprehension as cessation.
Nhưng những người thiếu hiểu biết về sự khác biệt thì nhận thức sự gián đoạn của dòng tương tục là sự diệt, là sự chấm dứt.
Yathāvuttamatthaṃ suttena vibhāvetuṃ ‘‘yathāhā’’tiādi vuttaṃ.
To explain the aforementioned meaning by means of a Sutta, "yathāhā" (as it is said) and so on, was stated.
Để làm rõ ý nghĩa đã nói bằng kinh, “như đã nói” (yathāhā) v.v. đã được nói.
Tena tīsupi kālesu sattānaṃ paramatthato jīvanaṃ maraṇaṃ cittakkhaṇavasenevāti dasseti.
By this, it is shown that the life and death of beings in all three times are, in ultimate reality, based on mind-moments.
Điều đó cho thấy rằng, về mặt chân đế, sự sống và cái chết của chúng sanh trong cả ba thời kỳ đều chỉ dựa trên sát-na tâm.
Jīvitanti jīvitindriyaṃ.
'Jīvitaṃ' (life) refers to the faculty of life (jīvitindriya).
Sự sống (jīvitaṃ) là sinh mạng quyền.
Attabhāvoti jīvitavedanāviññāṇāni ṭhapetvā avasiṭṭhadhammā adhippetā.
'Attabhāvo' (self-existence) refers to the remaining phenomena, excluding life, feeling, and consciousness.
Tự thân (attabhāvo) là các pháp còn lại, ngoại trừ sinh mạng, thọ và thức.
Sukhadukkhāti sukhadukkhā vedanā, upekkhāpi idha sukhadukkhāsveva antogadhā iṭṭhāniṭṭhabhāvato.
'Sukhadukkhā' (happiness and suffering) refers to pleasant and unpleasant feelings; equanimity (upekkhā) is also included here within happiness and suffering due to being agreeable or disagreeable.
Lạc và khổ (sukhadukkhā) là thọ lạc và thọ khổ; thọ xả cũng được bao gồm trong thọ lạc và thọ khổ ở đây vì có trạng thái khả ái và bất khả ái.
Kevalāti attanā, niccabhāvena vā avomissā.
'Kevalā' (pure, complete) means by itself, or unmixed with permanence.
Hoàn toàn (kevalā) có nghĩa là tự thân, hoặc không pha trộn với trạng thái thường hằng.
Ekacittasamāyuttāti ekakena cittena sahitā.
'Ekacittasamāyuttā' (conjoined with a single mind) means accompanied by a single mind.
Đồng hành với một tâm (ekacittasamāyuttā) có nghĩa là cùng với một tâm duy nhất.
Lahuso vattate khaṇoti vuttanayena ekacittakkhaṇikatāya lahuko atiittaro jīvitādīnaṃ khaṇo vattati.
"Lahuso vattate khaṇo" (the moment passes swiftly) means that due to being momentary (ekacittakkhaṇika), the moment of life and so on, passes swiftly, being extremely fleeting.
Khoảnh khắc diễn ra nhanh chóng (lahuso vattate khaṇo): theo cách đã nói, khoảnh khắc của sinh mạng v.v. diễn ra nhanh chóng, cực kỳ ngắn ngủi, vì nó chỉ có một sát-na tâm.
Ye niruddhā marantassāti cavantassa sattassa cutito uddhaṃ niruddhāti vattabbā ye khandhā.
"Ye niruddhā marantassā" (those that ceased for one who is dying) refers to the aggregates that are to be called ceased after the decease of a departing being.
Những gì đã diệt của người đang chết (ye niruddhā marantassā) là những uẩn được nói là đã diệt sau khi chúng sanh chết.
Tiṭṭhamānassa vā idhāti ye vā idha pavattiyaṃ tiṭṭhamānassa dharantassa bhaṅgappattiyā niruddhā khandhā, sabbepi sadisā te sabbepi ekasadisā gatā atthaṅgatā appaṭisandhiyā puna āgantvā paṭisandhānābhāvena vigatā.
"Tiṭṭhamānassa vā idhā" (or of one existing here) refers to those aggregates of one existing here, dwelling, that have ceased due to reaching dissolution; "sabbepi sadisā" (all are alike), all of them are similar, "gatā" (gone), vanished, "appaṭisandhiyā" (without reappearance), vanished without returning to form another rebirth.
Hoặc của người đang tồn tại ở đây (tiṭṭhamānassa vā idhā) là những uẩn đã diệt do đạt đến sự tan rã của người đang tồn tại, đang sống trong sự tiếp diễn ở đây; tất cả đều giống nhau (sabbepi sadisā), tất cả chúng đều giống hệt nhau, đã biến mất (gatā), đã chấm dứt mà không tái tục (appaṭisandhiyā), đã biến mất mà không tái sinh trở lại.
Yathā hi cutikhandhā na nibbattanti, evaṃ tato pubbepi khandhā.
Just as the aggregates of decease do not arise again, so too the aggregates preceding them.
Cũng như các uẩn chết không tái sinh, thì các uẩn trước đó cũng vậy.
Tasmā ekacittakkhaṇikaṃ sattānaṃ jīvitanti adhippāyo.
Therefore, the meaning is that the life of beings is momentary, lasting only for a single mind-moment.
Do đó, ý nghĩa là sinh mạng của chúng sanh chỉ là một sát-na tâm.
Anibbattena na jātoti anuppannena cittena jāto na hoti ‘‘anāgate cittakkhaṇe na jīvittha na jīvati jīvissatī’’ti vattabbato.
"Anibbattena na jāto" (not born with an unarisen) mind means that one is not born with an unarisen mind, as it is said, "In a future mind-moment, one neither lived nor lives nor will live."
Không sinh bởi điều chưa sinh (anibbattena na jāto) có nghĩa là không sinh bởi tâm chưa sinh, vì có thể nói “trong sát-na tâm vị lai, không sống, không đang sống, sẽ không sống”.
Paccuppannena vattamānena cittena jīvati jīvamāno nāma hoti, na jīvittha na jīvissati.
With a 'paccuppannena' (present) existing mind, one 'jīvati' (lives); such a one is called living; one neither lived nor will live.
Bởi điều hiện tại (paccuppannena), bởi tâm đang hiện hành, đang sống (jīvati) được gọi là đang sống, không sống trong quá khứ, không sống trong tương lai.
Cittabhaṅgā mato lokoti cuticittassa viya sabbassapi tassa tassa cittassa bhaṅgappattiyā ayaṃ loko paramatthato mato nāma hoti ‘‘atīte cittakkhaṇe jīvittha na jīvati na jīvissatī’’ti vattabbato, niruddhassa appaṭisandhikattā.
"Cittabhaṅgā mato loko" (the world is dead from the dissolution of mind) means that just as with the decease-consciousness, with the attainment of dissolution of each and every mind, this world is, in ultimate reality, called dead, as it is said, "In a past mind-moment, one lived but neither lives nor will live," because what has ceased does not reappear.
Thế gian chết bởi sự tan rã của tâm (cittabhaṅgā mato loko): giống như tâm chết, sự tan rã của mỗi tâm đó khiến thế gian này, về mặt chân đế, được gọi là đã chết, vì có thể nói “trong sát-na tâm quá khứ, đã sống, không đang sống, không sẽ sống”, và vì điều đã diệt thì không tái tục.
Evaṃ santepi paññatti paramatthiyā, yāyaṃ taṃ taṃ pavattaṃ cittaṃ upādāya ‘‘tisso jīvati, phusso jīvatī’’ti vacanappavattiyā visayabhūtā santānapaññatti, sā ettha paramatthiyā paramatthabhūtā.
Even so, "paññatti paramatthiyā" (convention is ultimate); this conventional designation of continuity, which is the object of such expressions as "Tissa lives, Phussa lives," based on the continuously occurring mind, is here paramount, existing as ultimate reality.
Mặc dù vậy, sự chế định là chân đế (paññatti paramatthiyā): sự chế định về dòng tương tục, là đối tượng của lời nói “Tisso sống, Phusso sống” dựa trên mỗi tâm đang diễn ra, ở đây là chân đế, là sự thật tối hậu.
Tathā hi vuttaṃ ‘‘nāmagottaṃ na jīratī’’ti (saṃ. ni. 1.76).
Thus, it is said, "Name and clan do not decay" (Saṃ. Ni. 1.76).
Như đã nói: “Tên và dòng họ không già đi” (Saṃ. ni. 1.76).
Na santi tāṇāti jaraṃ upagatassa tato taṃnimittaṃ yaṃ vā pāpakārino pāpakammānaṃ upaṭṭhānavasena puññakārino piyavippayogavasena cittadukkhaṃ ubhayesampi bandhanacchedanādivasena vitujjamānaṃ anappakaṃ sarīradukkhaṃ sammohappatti ca hoti, tato tāyantā na santi.
"Na santi tāṇā" (there are no refuges) means that for one who has grown old, from that cause, whether it be mental suffering for evildoers due to the presence of evil deeds, or for doers of good due to separation from loved ones, or for both, considerable physical suffering and the onset of delusion due to being afflicted by bonds, severances, etc. occur; there are none who can protect from these.
Không có nơi nương tựa (na santi tāṇā): đối với người đã già, có nỗi khổ tâm do đó hoặc do sự xuất hiện của nghiệp ác đối với người làm ác, hoặc do sự chia ly với người thân đối với người làm phước, và đối với cả hai, có nỗi khổ thân không nhỏ do bị trói buộc, cắt xén v.v., và có sự mê muội; không có ai che chở khỏi những điều đó.
Tenāha – ‘‘tāṇaṃ leṇaṃ saraṇaṃ bhavituṃ samatthā nāma keci natthī’’ti.
Therefore, it is said: "There is no one capable of being a protector, a shelter, or a refuge."
Vì vậy, đã nói: “Không có ai có khả năng trở thành nơi nương tựa, nơi ẩn náu, nơi trú ẩn”.
Bhāyati etasmāti bhayaṃ, bhayanimittanti āha ‘‘bhayavatthū’’ti.
'Bhayaṃ' (fear) is that from which one fears, hence it is called "bhayavatthū" (object of fear).
Sợ hãi (bhayaṃ) là từ đó mà sợ hãi; đã nói “đối tượng của sự sợ hãi” (bhayavatthū) có nghĩa là nguyên nhân của sự sợ hãi.
Taggahaṇena ca cittutrāsalakkhaṇaṃ bhayaṃ gahitameva, sati nimitte nemittaṃ santamevāti.
By that apprehension, fear characterized by mental terror is indeed grasped; when the cause is present, the effect is certainly present.
Và với việc nắm bắt điều đó, sự sợ hãi có đặc tính là sự run rẩy của tâm cũng đã được nắm bắt, khi có nguyên nhân thì kết quả cũng có.
Pubbacetananti ekāvajjanavīthiyaṃ nānāvajjanavīthiyaṃ sampavattaṃ upacārajjhānacetanaṃ.
'Pubbacetanaṃ' (prior intention) refers to the volitions of access-jhāna occurring in a single avajjana-vīthi (attending thought-process) or in different avajjana-vīthis.
Tâm sở tác ý trước (pubbacetanaṃ) là tác ý thiền cận định diễn ra trong một lộ trình chú ý hoặc nhiều lộ trình chú ý khác nhau.
Aparacetananti vasībhāvāpādanavasena parato samāpajjanavasena ca pavattaṃ samāpatticetanaṃ.
'Aparacetanaṃ' (later intention) refers to the volition of attainment (samāpatticetanā) occurring through the development of mastery or through later entering into attainment.
Tâm sở tác ý sau (aparacetanaṃ) là tác ý nhập định diễn ra theo cách thành tựu sự thuần thục và theo cách nhập định sau đó.
Muñcacetananti vikkhambhanavasena pavattaṃ paṭhamappanācetanaṃ.
'Muñcacetanaṃ' (releasing intention) refers to the volition of the first absorption (paṭhamappanācetanā) occurring by way of suppression.
Tâm sở giải thoát (muñcacetanaṃ) là tác ý sơ thiền định diễn ra theo cách khuất phục.
Kusalajjhānassa vipākajjhāneva labbhamānaṃ sukhaṃ jhānasukhaṃ.
The happiness obtainable in the resultant jhāna of a wholesome jhāna is 'jhānasukhaṃ' (jhāna happiness).
Hạnh phúc đạt được trong thiền quả của thiền thiện là hạnh phúc thiền định (jhānasukhaṃ).
Iṭṭhapariyāyo cettha sukha-saddo.
Here, the word 'sukha' is synonymous with 'iṭṭha' (desirable).
Ở đây, từ “sukha” (hạnh phúc) là một từ đồng nghĩa với “iṭṭha” (khả ái).
Jhāne apekkhā jhānanikanti.
Longing for jhāna is 'jhānanikanti'.
Sự mong đợi trong thiền định là sự khao khát thiền định (jhānanikanti).
Jhānassa assādavasena pavatto lobho jhānassādo.
Craving that occurs through the enjoyment of jhāna is 'jhānassādo' (the savor of jhāna).
Sự tham ái diễn ra theo cách thưởng thức thiền định là sự thưởng thức thiền định (jhānassādo).
Yena te te brahmāno jhānato vuṭṭhāya ‘‘aho sukhaṃ aho sukha’’nti vācaṃ nicchāresunti.
By which those brahmās, having arisen from jhāna, utter the words, "Oh, happiness! Oh, happiness!"
Nhờ đó, các vị Phạm thiên đó sau khi xuất thiền đã thốt lên lời “Ôi hạnh phúc! Ôi hạnh phúc!”.
Yathā devā sukhabahulā tihetupaṭisandhikāvāti paṭipajjantā jhānaṃ adhigantuṃ bhabbā, na itareti ‘‘kāmāvacaradevesū’’ti vuttaṃ.
"Kāmāvacaradevesu" (among sense-sphere deities) is stated to indicate that just as deities who are predominantly happy and have a triple-rooted rebirth are capable of attaining jhāna, others are not.
Như đã nói “trong các vị trời dục giới” (kāmāvacaradevesū) có nghĩa là các vị trời có nhiều hạnh phúc, có tái sinh tam nhân thì có khả năng đạt được thiền định, chứ không phải các vị khác.
Kāmāvacarā ca uparidevā ca kāmāvacaradevāti ekadesasarūpekaseso daṭṭhabbo.
'Kāmāvacaradevā' (sense-sphere deities) should be understood as a partial one-remainder (ekadesasarūpekaseso), meaning sense-sphere deities and higher deities.
Các vị trời dục giới và các vị trời cao hơn được xem là các vị trời dục giới (kāmāvacaradevā) theo cách rút gọn một phần.
Tena manussānampi ekaccānaṃ sabbesampi vā saṅgaho siddho hoti patthanāparikappanāya visayabhāvato.
Thereby, the inclusion of some or all humans is also achieved, as they are objects of aspiration and mental fabrication.
Do đó, sự bao gồm một số hoặc tất cả loài người cũng được thành tựu vì họ là đối tượng của sự mong ước và giả định.
Tenāha ‘‘aho vatime ca…pe… tiṭṭheyyu’’nti.
Therefore, it is said: "Oh, may these... remain!"
Vì vậy, đã nói “Ôi, mong rằng những điều này… v.v… sẽ tồn tại”.
Thullāni phusitāni vipphurāni etthāti thullaphusitako, kālo, deso vā.
'Thullaphusitako' (having gross impacts) refers to a time or place where there are gross impacts and vibrations.
Thullaphusitako là nơi có những va chạm lớn, những rung động lớn; đó là thời gian hoặc địa điểm.
Tasmiṃ thullaphusitake.
In that 'thullaphusitake'.
Trong thullaphusitake (nơi có những va chạm lớn).
‘‘Puññāni kayirātha sukhāvahānī’’ti vuttattā ‘‘aniyyānikaṃ vaṭṭakathaṃ kathetī’’ti vuttaṃ.
Because it is said, "May one perform merits that lead to happiness," "aniyyānikaṃ vaṭṭakathaṃ kathetī" (speaks a discourse on saṃsāra that does not lead to liberation) is stated.
Vì đã nói “Hãy làm những điều phước lành mang lại hạnh phúc”, nên đã nói “kể chuyện luân hồi không dẫn đến giải thoát” (aniyyānikaṃ vaṭṭakathaṃ kathetī).
Lujjanapalujjanaṭṭhena loko, kilesehi āmasitabbato āmisañcāti lokāmisaṃ.
'Lokāmisaṃ' (worldly bait) means the world in the sense of decaying and disintegrating, and also that which is to be touched by defilements, hence 'āmisaṃ' (bait).
Mồi thế gian (lokāmisaṃ) là thế gian theo nghĩa bị hủy hoại và tan rã, và là mồi theo nghĩa bị phiền não chạm đến.
Nippariyāyāmisaṃ pana loke āmisantipi lokāmisaṃ.
But that which is directly bait in the world is also 'lokāmisaṃ'.
Mồi thế gian thực sự, không theo nghĩa ẩn dụ, cũng là mồi thế gian (lokāmisaṃ).
Pariyāyeti sabhāvato parivattetvā ñāpeti etenāti pariyāyo, leso, kāraṇaṃ vāti āha ‘‘nippariyāyena cattāro paccayā’’ti, vaṭṭassa ekantato bālalokeheva āmasitabbabhāvato pariyāyāmisatā vuttā.
'Pariyāya' (figure of speech) is that by which one explains by transforming its nature, a trace, or a reason; hence, it is said, "nippariyāyena cattāro paccayā" (directly, the four requisites). The state of being 'pariyāya-āmisa' (figurative bait) is stated because saṃsāra is absolutely to be touched only by the foolish.
Pariyāya là phương pháp, lý do, hoặc nguyên nhân mà qua đó nó được giải thích bằng cách thay đổi bản chất tự nhiên của nó; vì vậy đã nói “bốn yếu tố duyên không theo nghĩa ẩn dụ” (nippariyāyena cattāro paccayā); tính chất mồi ẩn dụ của luân hồi được nói đến vì nó chỉ bị chạm đến bởi những người ngu dốt.
Idha pari..pe… adhippetaṃ vivaṭṭapaṭiyogino icchitattā.
"Idha pari...pe... adhippetaṃ" (here, parimāṇa...pe... is intended) because it is desired by those who oppose saṃsāra.
Ở đây, sự… v.v… được mong muốn (idha pari..pe… adhippetaṃ) vì nó là đối tượng mong muốn của sự giải thoát.
Catupaccayāpekkhañhi pahānaṃ.
Indeed, abandonment is dependent on the four requisites.
Sự từ bỏ phụ thuộc vào bốn yếu tố duyên.
Ekaccassa sakalavaṭṭāpekkhappahānassapi paccayo hotīti ‘‘vaṭṭatiyevā’’ti sāsaṅkaṃ vadati.
Since it also becomes a cause for some to abandon the entire saṃsāra, it is said with doubt: "vaṭṭatiyevā" (it revolves indeed).
Vì nó cũng là yếu tố duyên cho sự từ bỏ toàn bộ luân hồi của một số người, nên đã nói một cách nghi ngờ “nó vẫn luân hồi” (vaṭṭatiyevā).
Vūpasamati ettha sakalavaṭṭadukkhanti santi, asaṅkhatadhātūti āha ‘‘nibbānasaṅkhāta’’nti.
'Santi' (peace) is that wherein all the suffering of saṃsāra ceases; it is the unconditioned element, hence it is called "nibbānasaṅkhāta" (called Nibbāna).
Nơi mà mọi khổ đau của luân hồi lắng dịu là sự an tịnh (santi), tức là yếu tố vô vi; vì vậy đã nói “tức Niết Bàn” (nibbānasaṅkhātaṃ).
4. Kālayanti khepentīti kālā.
They spend (khepentīti) time, hence 'kālā' (times).
4. Các thời gian (kālā) là những gì tiêu hao, làm cho trôi qua.
Purebhattādayo hi kālā dhammappavattimattatāya paramatthato avijjamānāpi lokasaṅketamattasiddhā tassāyeva dhammappavattiyā gatagatāya anivattanato taṃ taṃ dhammappavattiṃ khepentā vināsayantā viya sayañca tāhi saddhiṃ accentā viya honti.
Times such as before meal and so on, though ultimately non-existent due to being merely occurrences of phenomena, and merely established by worldly convention, seem to spend and destroy those very occurrences of phenomena by their irreversible passing, and they themselves seem to pass away with them.
Các thời gian như trước bữa ăn v.v., mặc dù về mặt chân đế không tồn tại do chỉ là sự diễn tiến của các pháp, nhưng chúng được thiết lập bởi quy ước thế gian; và do sự diễn tiến của các pháp đó đã qua đi và không trở lại, chúng dường như tiêu hao, hủy diệt sự diễn tiến của các pháp đó, và bản thân chúng cũng dường như trôi qua cùng với chúng.
Tenāha – ‘‘kālo ghasati bhūtāni, sabbāneva sahattanā’’ti (jā. 1.2.190).
Therefore, it is said: "Time devours beings, all of them, along with itself" (Jā. 1.2.190).
Vì vậy, đã nói: “Thời gian nuốt chửng tất cả chúng sanh, cùng với tự thân nó” (Jā. 1.2.190).
‘‘Tarayanti rattiyo’’ti etthāpi vuttanayeneva attho veditabbo.
Here too, the meaning of "Tarayanti rattiyo" (the nights carry across) should be understood in the same way as stated.
Ở đây, đối với “các đêm trôi qua” (tarayanti rattiyo) cũng nên hiểu theo cách đã nói.
‘‘Etaṃ bhayaṃ maraṇe pekkhamāno’’ti vuccamānattā puggalaṃ maraṇūpagamanāya tarayantīti attho vutto.
Because it is said, "seeing this fear in death," the meaning stated is that they carry the individual towards the approach of death.
Vì đã nói “nhận thấy sự sợ hãi này trong cái chết”, nên ý nghĩa là chúng đưa con người đến cái chết.
Vayoguṇāti ettha koṭṭhāsā guṇā.
In 'vayoguṇā' (qualities of age), 'guṇā' means parts.
Trong các đặc tính của tuổi tác (vayoguṇā), các phần là các đặc tính.
Titthiyānaṃ hi carimacittena sakalacitte vayasamūhe vayasamaññāti āha – ‘‘paṭhamamajjhimapacchimavayānaṃ guṇā, rāsayoti attho’’ti.
For the sectarians, with the last mind, the entire mind, in the collection of ages, the designation of age, he said – "the qualities of the first, middle, and last ages are accumulations; that is the meaning."
Quả thật, đối với các ngoại đạo, trong tất cả các tâm, với tâm cuối cùng, trong tập hợp tuổi tác, nói rằng đó là danh xưng tuổi tác – “các phẩm chất của tuổi đầu, tuổi giữa, tuổi cuối, nghĩa là các tập hợp.”
Ānisaṃsaṭṭho guṇaṭṭho ‘‘vākaciraṃ nivāsesiṃ, dvādasaguṇamupāgata’’ntiādīsu (bu. vaṃ. 2.30) viya.
The meaning of guṇa as benefit is like in phrases such as "I wore a bark-garment, it achieved twelvefold benefit."
Nghĩa là "guṇa" (phẩm chất) có nghĩa là lợi ích, như trong các câu "Tôi đã mặc vỏ cây, đạt được mười hai phẩm chất" và tương tự.
‘‘Tandiguṇāhaṃ karissāmi, diguṇaṃ diguṇaṃ vaddheyyā’’ti ca evamādīsu pana tabbhāvavuttiattho guṇaṭṭho.
But in phrases such as "I will make it twice as much, may it increase twofold, twofold," the meaning of guṇa is the state of being that.
Nhưng trong các câu "Tôi sẽ làm gấp đôi, tăng gấp đôi, gấp đôi" và tương tự, nghĩa là "guṇa" (phẩm chất) có nghĩa là sự tồn tại của điều đó.
Ādīsu pasaṃsaṭṭho guṇaṭṭho daṭṭhabbo.
In these and similar instances, the meaning of guṇa as praise should be understood.
Trong các câu trên, "guṇa" (phẩm chất) có nghĩa là sự tán thán cần được hiểu.
‘‘Vayoguṇā anupubbaṃ jahantī’’ti ettha attho ‘‘accenti kālā’’ti ettha vuttanayo eva.
Here, the meaning of "qualities of age gradually disappear" is the same as the method stated in "times pass away."
Trong câu "các phẩm chất của tuổi tác tuần tự mất đi", nghĩa là như đã nói trong câu "các thời gian trôi qua".
Paṭhamamajjhimavayāti paṭhamaggahaṇañcettha vayassa gatassa apunarāvattidassanatthaṃ kataṃ.
The term "first and middle ages" and the inclusion of "first" here is made to show that age, once passed, does not return.
Tuổi đầu, tuổi giữa – ở đây, việc nắm giữ tuổi đầu được thực hiện để chỉ ra sự không quay trở lại của tuổi tác đã qua.
Tenevāha – ‘‘maraṇakkhaṇe pana tayopi vayā jahantevā’’ti.
Therefore, he said – "at the moment of death, all three ages indeed disappear."
Vì thế, Ngài nói: “Nhưng vào khoảnh khắc chết, cả ba tuổi tác đều mất đi.”
Ettha ca pāḷiyaṃ ‘‘accenti kālā’’ti sāmaññato kālassa apagamanaṃ dassitaṃ, puna taṃ visesatopi dassetuṃ itaradvayaṃ vuttaṃ.
Here, in the Pāḷi, "times pass away" generally indicates the passing of time, and then the other two are stated to show this specifically.
Ở đây, trong kinh tạng Pali, câu "các thời gian trôi qua" chỉ sự trôi qua của thời gian một cách tổng quát, rồi để chỉ ra điều đó một cách đặc biệt, hai điều còn lại đã được nói đến.
Aṭṭhakathāyaṃ pana mudindriyassa vasena ‘‘vayoguṇā anupubbaṃ jahantī’’ti vuttaṃ, majjhimindriyassa vasena ‘‘tarayanti rattiyo’’ti vuttanti adhippāyena ‘‘kālāti purebhattādayo kālā’’ti vuttaṃ.
But in the Commentary, it is said "qualities of age gradually disappear" in terms of those with dull faculties, and in terms of those with keen faculties, it is said "nights pass by." With this intention, it is said: " kālāti purebhattādayo kālā" (times are times like the forenoon, etc.).
Nhưng trong Chú giải, đã nói "các phẩm chất của tuổi tác tuần tự mất đi" theo nghĩa của người có căn tánh yếu kém, và đã nói "các đêm trôi qua" theo nghĩa của người có căn tánh trung bình, với ý nghĩa đó, đã nói "các thời gian là các thời gian như buổi sáng, v.v."
Tasmā tattha ādi-saddena pacchābhattapaṭhamayāma-muhuttakālādi-kālakoṭṭhāso eva aṇupabhedo kālavibhāgo gahitoti veditabbo.
Therefore, in that context, by the word " ādi" (etc.), it should be understood that it refers to the divisions of time, such as the afternoon, the first watch, moments, and other minute subdivisions of time.
Do đó, ở đó, với từ "ādi" (v.v.), cần hiểu rằng chỉ các phần nhỏ của thời gian như buổi chiều, canh đầu, các khoảnh khắc, v.v., tức là các phân chia thời gian vi tế, đã được đề cập.
Sesanti idha dvīsu gāthāsu pacchimaddho.
" Sesaṃ" (the rest) here refers to the latter half of the two verses.
Phần còn lại ở đây là nửa sau của hai câu kệ.
So hi idha atthato adhigatattā anantarasutte ca vuttattā atidisito.
For this is implicitly understood here by meaning, and also stated in the immediately following discourse.
Điều đó ở đây được chỉ định bởi vì nó đã được hiểu theo nghĩa và đã được nói trong kinh kế tiếp.
5. Chindantoti samucchindanto.
Chindanto means utterly eradicating.
5. Chặt đứt nghĩa là đoạn trừ hoàn toàn.
Kati chindeyyāti kittake pāpadhamme samucchindeyya, anuppattidhammataṃ pāpeyya.
Kati chindeyyā (how many should one eradicate) means how many unwholesome states should one utterly eradicate, or bring to a state of non-origination.
Chặt đứt bao nhiêu nghĩa là đoạn trừ bao nhiêu pháp bất thiện, đưa chúng đến trạng thái không còn phát sinh.
Sesapadesupīti sesesupi dvīsu padesu.
Sesapadesupī (also in the remaining terms) refers to the other two terms.
Trong các phần còn lại nghĩa là trong hai phần còn lại.
Jahanto kati jaheyya, bhāvento kati uttari bhāveyyāti imamatthaṃ ‘‘eseva nayo’’ti iminā atidisati.
He indicates this meaning, "how many should one abandon when abandoning, how many more should one develop when developing," with " eseva nayo" (the same method applies).
Từ bỏ bao nhiêu, phát triển thêm bao nhiêu – ý nghĩa này được chỉ định bởi câu “cũng theo cách đó”.
Catutthapadassa pana attho sarūpeneva dassito.
But the meaning of the fourth term is shown directly by its own nature.
Nhưng ý nghĩa của phần thứ tư được trình bày rõ ràng.
Atthato ekanti bhāvatthato ekaṃ.
" Atthato ekaṃ" (one in meaning) means one in terms of the state of being.
Một về mặt ý nghĩa nghĩa là một về mặt bản chất.
Yadi evaṃ kimatthaṃ pariyāyantaraṃ gahitanti āha ‘‘gāthābandhassa panā’’tiādi.
If so, why is another synonym used? He says, " gāthābandhassa panā" (but for the sake of the verse meter) and so on.
Nếu vậy, tại sao lại dùng cách diễn đạt khác? Ngài nói “đối với cấu trúc câu kệ…” và tương tự.
Atthato ettha punarutti atthevāti āha ‘‘saddapunaruttiṃ vajjayantī’’ti.
He says there is repetition in meaning here, " saddapunaruttiṃ vajjayantī" (avoiding repetition of words).
Ở đây, có sự lặp lại về ý nghĩa, Ngài nói “tránh lặp lại từ ngữ”.
Saṅgaṃ atikkamayatīti saṅgātigoti āha ‘‘ayamevattho’’ti.
"One who goes beyond attachment" is saṅgātigo (gone beyond attachment), he says, " ayamevattho" (this is the very meaning).
Vượt qua sự ràng buộc nên là người vượt qua sự ràng buộc, Ngài nói “đây chính là ý nghĩa”.
Oraṃ vuccati kāmadhātu, paṭisandhiyā paccayabhāvena tañca bhajantīti orambhāgiyāni.
Oraṃ (this shore) is called the sense-sphere realm (kāmadhātu), and those that cling to it as a condition for rebirth are orambhāgiyāni (lower fetters).
Cõi thấp được gọi là dục giới, và những gì liên kết với nó như là yếu tố duyên cho sự tái sinh thì được gọi là những kiết sử hạ phần.
Tattha ca kammaṃ tabbipākaṃ satte dukkhaṃ, kammunā vipākaṃ, sattena dukkhaṃ saṃyojentīti saṃyojanāni, sakkāyadiṭṭhi-vicikicchā-sīlabbataparāmāsa-kāmarāga-paṭighā.
Therein, kamma, its result, suffering in beings, are bound to kamma, to result, to beings, to suffering; these are saṃyojanāni (fetters): personality view, doubt, clinging to rites and rituals, sensual desire, ill-will.
Ở đó, nghiệp, quả của nghiệp, khổ đau trong chúng sinh, nghiệp với quả, chúng sinh với khổ đau kết nối lại nên gọi là kiết sử, đó là thân kiến, hoài nghi, giới cấm thủ, dục ái, sân hận.
Uddhaṃ vuccati catasso arūpadhātuyo, vuttanayena taṃ bhajantīti uddhambhāgiyāni, saṃyojanāni rūpārūparāgamānuddhaccāvijjā.
Uddhaṃ (higher) is called the four formless realms (arūpadhātuyo), and those that cling to them in the manner described are uddhambhāgiyāni, saṃyojanāni (higher fetters): desire for form, desire for the formless, conceit, restlessness, ignorance.
Cõi trên được gọi là bốn cõi vô sắc, những gì liên kết với chúng theo cách đã nói thì được gọi là những kiết sử thượng phần, đó là ái sắc, ái vô sắc, mạn, trạo cử, vô minh.
Āropitavacanānurūpeneva evamāhāti ‘‘pañca chinde pañca jahe’’ti evaṃ kathesi tassā devatāya sukhaggahaṇatthaṃ.
" Āropitavacanānurūpeneva evamāhā" (He spoke thus in accordance with the attributed words) means he spoke "eradicate five, abandon five" for the easy comprehension of that deity.
Ngài nói như vậy theo cách diễn đạt đã được đưa ra nghĩa là Ngài đã nói "hãy chặt đứt năm, hãy từ bỏ năm" như vậy để vị thiên nhân đó dễ hiểu.
Na kevalaṃ tāya devatāya vuttavacanānurūpato eva, atha kho tesu saṃyojanesu vattabbākāratopīti dassetuṃ ‘‘atha vā’’tiādi vuttaṃ.
To show that it is not merely in accordance with the words spoken by that deity, but also in terms of how those fetters should be described, " atha vā" (or alternatively) and so on, is stated.
Không chỉ theo cách diễn đạt đã được vị thiên nhân đó nói ra, mà còn để chỉ ra rằng đó là cách nói về các kiết sử, nên đã nói "hoặc là" và tương tự.
Tena orambhāgiyasaṃyojanāni nāma garūni ducchedāni gāḷhabandhanabhāvato, tasmā tāni sandhāya ‘‘pañca chinde’’ti vuttaṃ.
Thus, the lower fetters (orambhāgiyasaṃyojanāni) are heavy and difficult to cut off due to their strong binding nature; therefore, referring to them, it is said " pañca chinde" (eradicate five).
Do đó, các kiết sử hạ phần là nặng nề, khó đoạn trừ vì chúng có tính chất ràng buộc chặt chẽ, vì vậy, liên quan đến chúng, đã nói "hãy chặt đứt năm".
Uddhambhāgiyasaṃyojanāni pana lahūni succhedāni heṭṭhā pavattitānukkamena bhāvanānayena pahātabbato, tasmā tāni sandhāya ‘‘pañca jahe’’ti vuttaṃ.
The higher fetters (uddhambhāgiyasaṃyojanāni), however, are light and easy to cut off because they are to be abandoned by the method of development, following the sequence of those arisen below; therefore, referring to them, it is said " pañca jahe" (abandon five).
Nhưng các kiết sử thượng phần là nhẹ nhàng, dễ đoạn trừ vì chúng cần được đoạn trừ theo phương pháp tu tập theo thứ tự đã diễn ra ở dưới, vì vậy, liên quan đến chúng, đã nói "hãy từ bỏ năm".
Tenāha ‘‘pādesu baddhapāsasakuṇo viyā’’tiādi.
Therefore, he said, " pādesu baddhapāsasakuṇo viyā" (like a bird tied by a snare on its feet) and so on.
Vì thế, Ngài nói "như con chim bị trói chân" và tương tự.
Visesanti bhāvanānaṃ visesaṃ vipassanābhāvanaṃ bhāvento uppādento vipaccento vaḍḍhento ca.
" Visesaṃ" (distinction) refers to the distinction of mental developments, the development of insight (vipassanābhāvanā), bhāvento means generating and causing it to ripen, making it grow.
Đặc biệt nghĩa là sự đặc biệt của các pháp tu tập, tu tập thiền quán phát triển nghĩa là tạo ra, làm cho trưởng thành, làm cho tăng trưởng.
Saṃsārapaṅke sañjanaṭṭhena rāgo eva saṅgo ‘‘rāgasaṅgo’’.
Greed itself is attachment because it causes one to sink in the mud of saṃsāra, hence " rāgasaṅgo" (the attachment of greed).
Ái dục chính là sự ràng buộc vì nó làm cho chúng sinh bị mắc kẹt trong vũng lầy luân hồi, đó là sự ràng buộc của ái dục.
Esa nayo sesesupi.
This method applies to the rest as well.
Cách này cũng áp dụng cho các điều còn lại.
Yasmā ettha rāga-moha-diṭṭhi-tabbhāgiyasakkāyadiṭṭhi-sīlabbataparāmāsa-kāmarāgāvijjā atthato oghā eva, itare tadekaṭṭhā, tasmā bhagavā saṃyojanappahānasaṅgātikkamehi oghataraṇaṃ kathesi.
Since greed, delusion, wrong view, and their associated personality view, clinging to rites and rituals, sensual desire, and ignorance are in essence floods (oghā), and the others are identical in meaning, the Blessed One spoke of crossing the flood through the abandonment of fetters and the transcending of attachment.
Vì ở đây, ái, si, tà kiến, thân kiến thuộc về chúng, giới cấm thủ, dục ái, vô minh, về mặt ý nghĩa, chính là các dòng lũ (ogha), còn những cái khác là đồng nghĩa với chúng, vì vậy Đức Thế Tôn đã thuyết về việc vượt qua dòng lũ bằng cách đoạn trừ các kiết sử và vượt qua sự ràng buộc.
Lokiyalokuttarāni kathitāni ‘‘bhāvaye’’ti pubbabhāgāya maggabhāvanāya adhippetattā.
" Lokiyalokuttarāni kathitāni" (mundane and supramundane are taught) because "bhāvaye" (one should develop) implies the development of the path as a preliminary stage.
Đã nói về thế gian và siêu thế vì "hãy phát triển" có ý nghĩa là sự tu tập đạo lộ sơ khởi.
6. Jāgaratanti anādare sāmivacanaṃ.
" Jāgarataṃ" is the possessive case of disregard.
6. Jāgarataṃ là cách nói sở thuộc trong nghĩa không quan tâm.
Tenāha ‘‘indriyesu jāgarantesū’’ti.
Therefore, he said, " indriyesu jāgarantesū" (when the faculties are vigilant).
Vì thế, Ngài nói “khi các căn đang thức tỉnh”.
‘‘Vissajjanagāthāyaṃ panā’’ti imassa padassa ‘‘ayamattho veditabbo’’ti iminā sambandho.
The phrase "in the verse of reply" is connected to "this meaning should be understood."
Câu “nhưng trong câu kệ trả lời” có liên hệ với câu “ý nghĩa này cần được hiểu”.
Pucchāgāthāya pana attho imināva nayena viññāyatīti adhippāyo.
The intention is that the meaning of the verse of question is understood by this very method.
Ý nghĩa là câu kệ hỏi cũng được hiểu theo cách tương tự.
Pañca jāgarataṃ suttāti ettha ‘‘suttā’’ti padaṃ apekkhitvā pañcāti paccattavacanaṃ ‘‘jāgarata’’nti padaṃ apekkhitvā sāmivasena pariṇāmetabbaṃ ‘‘pañcannaṃ jāgarata’’nti.
In " pañca jāgarataṃ suttā" (five are asleep for the vigilant), the word " pañcā" (five) is in the nominative case, referring to "suttā" (asleep), and "jāgarataṃ" (of the vigilant) should be construed in the possessive case as "pañcannaṃ jāgarataṃ" (for the five vigilant).
Trong câu “năm đang thức tỉnh thì ngủ”, từ "ngủ" (suttā) cần được suy ra, và từ "năm" (pañcā) là cách nói chủ cách, còn từ "đang thức tỉnh" (jāgarataṃ) cần được chuyển đổi sang cách sở thuộc là "của năm đang thức tỉnh".
Tenāha – ‘‘pañcasu indriyesu jāgarantesū’’ti, jāgarantesu baddhābhāvena sakiccappasutatāya sakiccasamatthatāya cāti attho.
Therefore, he said, " pañcasu indriyesu jāgarantesū" (when the five faculties are vigilant), meaning that they are not bound but are engaged in their proper functions and capable of performing their duties.
Vì thế, Ngài nói: “khi năm căn đang thức tỉnh”, nghĩa là khi chúng đang thức tỉnh, không bị ràng buộc, bận rộn với công việc của mình và có khả năng thực hiện công việc của mình.
Sottaṃva suttā pamādaniddābhāvato.
They are suttā (asleep) like a thread, due to the absence of heedlessness and sleep.
Ngủ (suttā) như dòng chảy (sottaṃ) vì không có sự lơ đễnh và ngủ quên.
Tameva suttabhāvaṃ puggalādhiṭṭhānāya kathāya dassetuṃ ‘‘kasmā’’tiādi vuttaṃ.
To show this state of being "asleep" through a person-based explanation, " kasmā" (why) and so on is stated.
Để chỉ ra trạng thái ngủ đó bằng cách nói theo góc độ cá nhân, đã nói “tại sao” và tương tự.
Pamajjati, pamādo vā etassa atthīti pamādo, tassa bhāvo pamādatā, tāya, pamattabhāvenāti attho.
He is heedless, or has heedlessness, thus pamāda; the state of having that is pamādatā; by that, meaning by the state of being heedless.
Lơ đễnh, hoặc có sự lơ đễnh nên là sự lơ đễnh, trạng thái của nó là sự lơ đễnh, nghĩa là do trạng thái lơ đễnh.
Evaṃ gāthāya paṭhamassa pādassa atthaṃ vatvā dutiyassa vattuṃ ‘‘evaṃ suttesū’’tiādi vuttaṃ.
Having thus stated the meaning of the first line of the verse, to state the second, " evaṃ suttesū" (thus for those asleep) and so on is stated.
Sau khi nói ý nghĩa của phần đầu câu kệ, để nói phần thứ hai, đã nói “khi ngủ như vậy” và tương tự.
Tassattho vuttanayena veditabbo.
Its meaning should be understood according to the method stated.
Ý nghĩa của nó cần được hiểu theo cách đã nói.
Yasmā appahīnasupanakiriyāvasena sanīvaraṇassa puggalassa anuppannarāgarajādayo uppajjanti, uppannā pavaḍḍhanti, tasmā vuttaṃ ‘‘nīvaraṇeheva kilesarajaṃ ādiyatī’’ti.
Since for an individual with unabandoned sleep-function and hindrances, unarisen defilements like greed-dust arise, and arisen ones increase, it is said, " nīvaraṇeheva kilesarajaṃ ādiyatī" (one takes up the dust of defilements only through hindrances).
Vì đối với người có chướng ngại, những phiền não như bụi ái dục chưa phát sinh thì phát sinh, những cái đã phát sinh thì tăng trưởng, theo cách hành động ngủ chưa được đoạn trừ, vì vậy đã nói “thu nhận bụi phiền não từ các triền cái”.
Tenevāha ‘‘purimā’’tiādi.
Therefore, he said, " purimā" (former) and so on.
Vì thế, Ngài nói “những cái trước” và tương tự.
Purimānaṃ pacchimānaṃ aparāparuppattiyā paccayabhāvo hettha ādiyanaṃ.
Here, the taking up is the condition for the successive arising of former and latter.
Ở đây, sự thu nhận là yếu tố duyên cho sự phát sinh liên tục của những cái trước và những cái sau.
Pañcahi indriyehi parisujjhatīti maggapariyāpannehi saddhādīhi pañcahi indriyehi sakalasaṃkilesato visujjhati.
" Pañcahi indriyehi parisujjhatī" (one is purified by the five faculties) means one is purified from all defilements by the five faculties, such as faith, that pertain to the path.
Được thanh tịnh bởi năm căn nghĩa là được thanh tịnh khỏi mọi ô nhiễm bởi năm căn như tín, v.v., thuộc về đạo lộ.
Paññindriyameva hi anaññātaññassāmītindriyādīni, itarāni ca anvayānīti.
Indeed, the faculty of wisdom (paññindriya) includes the "I shall know the unknown" faculty and others, and the remaining ones are subsequent.
Thật vậy, tuệ căn chính là các căn như Vô Sở Tri Dĩ Tri Căn, v.v., và các căn khác là tùy thuận.
7. Pavattinivattitadubhayahetuvibhāgassa dhammassapi catusaccantogadhattā āha ‘‘dhammāti catusaccadhammā’’ti.
Since the division of the causes for arising and cessation, and both, is also included in the four Noble Truths, he said, " dhammāti catusaccadhammā" (Dhammas are the Dhammas of the four Noble Truths).
7. Vì pháp có sự phân chia nhân duyên của sự vận hành và sự chấm dứt, cả hai đều nằm trong Tứ Thánh Đế, nên Ngài nói “pháp là Tứ Thánh Đế”.
Cattāripi hi ariyasaccāni catusaccantogadhāni.
For all four Noble Truths are included within the four Noble Truths.
Thật vậy, cả bốn Thánh Đế đều nằm trong Tứ Thánh Đế.
Appaṭividdhāti pariññābhisamayādivasena anabhisamitā.
Unpenetrated means not comprehended in terms of full understanding and realization.
Appaṭividdhā (không thấu triệt) nghĩa là chưa được thấu triệt theo cách thấu triệt bằng sự hiểu biết đầy đủ và các cách khác.
Diṭṭhigatavādesūti diṭṭhigatasaññitesu vādesu.
In views-doctrines means in doctrines designated as views.
Diṭṭhigatavādesu (trong các thuyết kiến chấp) nghĩa là trong các thuyết được gọi là kiến chấp.
Diṭṭhigatehi te pavattitā.
They are put forth by views.
Chúng được khởi lên bởi các kiến chấp.
Ito paresanti ito sāsanikehi paresaṃ aññesaṃ.
Of others from here means of others, who are not of this Dispensation.
Ito paresaṃ (đối với những người khác ngoài đây) nghĩa là đối với những người khác ngoài những người trong giáo pháp này.
Dhammatāyāti sabhāvena, sayamevāti attho.
By nature means by inherent nature, meaning spontaneously.
Dhammatāya (theo lẽ tự nhiên) nghĩa là theo bản chất, tức là tự chúng.
Gacchantīti pavattanti diṭṭhivādaṃ paggayha tiṭṭhanti.
They go means they proceed, they persist, holding firmly to a view.
Gacchantī (đi đến) nghĩa là khởi lên, nắm giữ kiến chấp mà tồn tại.
Parenāti diṭṭhigatikena.
By another means by one adhering to views.
Parenā (bởi người khác) nghĩa là bởi người có kiến chấp.
Nīyantīti diṭṭhivādasaṅgaṇhane uyyojīyanti.
They are led means they are prompted to gather views.
Nīyantī (bị dẫn dắt) nghĩa là bị thúc đẩy vào việc nắm giữ kiến chấp.
Tenāha ‘‘tatthā’’tiādi.
Therefore, it is said, "there" and so on.
Vì thế nói "tại đó" và vân vân.
Pabujjhitunti pamādaniddāya paṭibujjhituṃ.
To awaken means to awaken from the sleep of heedlessness.
Pabujjhituṃ (tỉnh thức) nghĩa là tỉnh thức khỏi giấc ngủ của sự phóng dật.
Paṭipadā yathādesitassa dhammassa kathitatāya, paṭibujjhituṃ yoniso pavattiyamānattā bhaddikā.
Because the Dhamma is taught as expounded, and because it is applied appropriately for awakening, the practice is excellent.
Con đường (paṭipadā), vì đã được giảng dạy theo pháp đã được chỉ bày, và vì được thực hành một cách như lý để tỉnh thức, nên là tốt đẹp (bhaddikā).
Hetunāti ñāyena.
By reason means by logical inference.
Hetunā (bởi nhân) nghĩa là bởi lý lẽ.
Kāraṇenāti catusaccānaṃ sambodhayuttiyā.
By cause means by the appropriateness of the awakening to the Four Noble Truths.
Kāraṇenā (bởi lý do) nghĩa là bởi sự hợp lý của sự giác ngộ Tứ đế.
Hatthatale āmalakaṃ viya sabbaṃ ñeyyaṃ jānātīti sabbaññū, teneva sabbaññutābhisambodhena buddhoti sabbaññubuddho.
Because he knows all knowable things, like an āmalaka fruit in the palm of his hand, he is omniscient, and by that very omniscient awakening, he is a Buddha; thus, Sabbaññubuddha (Omniscient Buddha).
Biết tất cả những gì cần biết như quả xoài trên lòng bàn tay, nên là Sabbaññū (Bậc Toàn Giác); bởi sự giác ngộ toàn giác đó, nên là Đức Phật (Buddha); vì thế là Sabbaññubuddho (Phật Toàn Giác).
Paccekaṃ parehi asādhāraṇatāya visuṃ sayambhuñāṇena saccāni buddhavāti paccekabuddho.
Because he has comprehended the truths by his own self-arisen knowledge, individually, being incomparable to others, he is a Paccekabuddha.
Tự giác ngộ các sự thật bằng trí tuệ tự giác không chung với người khác, nên là Paccekabuddho (Phật Độc Giác).
Paropadesena catusaccaṃ bujjhatīti catusaccabuddho.
Because he comprehends the Four Noble Truths by the instruction of others, he is a Catusaccabuddha.
Giác ngộ Tứ đế nhờ lời dạy của người khác, nên là Catusaccabuddho (Phật Tứ đế).
Tathā hi so sayambhutāya abhāvato kevalaṃ catusaccabuddhoti vuccati.
For indeed, due to the absence of his self-arisenness, he is merely called a catusaccabuddha.
Thật vậy, vì không có sự tự giác ngộ, nên vị ấy chỉ được gọi là Phật Tứ đế.
Sutena sutamayañāṇena khandhādibhedaṃ ñeyyaṃ buddhavāti sutabuddho.
Because he has comprehended knowable things, such as the aggregates, by hearing—by knowledge born of hearing—he is a Sutabuddha.
Biết những gì cần biết như các uẩn bằng trí tuệ do nghe, nên là Sutabuddho (Phật do nghe).
Sabbaññubuddhapaccekabuddhe ṭhapetvā avasesā aggasāvakamahāsāvakāpi pakatisāvakāpi vītarāgā avasesā khīṇāsavā.
Apart from the Sabbaññubuddha and Paccekabuddha, the remaining chief disciples, great disciples, and ordinary disciples who are free from lust are the remaining khīṇāsavas.
Trừ Phật Toàn Giác và Phật Độc Giác ra, các vị Trưởng Thượng Thanh Văn, Đại Thanh Văn, và cả các Thanh Văn bình thường đã ly tham, là các vị lậu tận còn lại.
Tayopi purimā vaṭṭanti sambuddhātiādivacanato.
The first three also pertain to the cycle of existence, as stated in phrases like "Sambuddhas," etc.
Ba loại trước được gọi là Chư Phật theo lời dạy "Sambuddhāti" và vân vân.
Sannivasati etenāti sannivāso, caritaṃ.
Sannivāsa means dwelling, behavior.
Nơi mà người ta sống, đó là sannivāso (nơi cư trú), tức là hành vi.
Lokassa sannivāso lokasannivāso, tasmiṃ.
The dwelling of the world is lokasannivāsa, in that.
Nơi cư trú của thế gian là lokasannivāso, trong đó.
Kāyaduccaritādibhede visame.
In uneven (or wrong) conduct, such as bodily misconduct.
Trong visame (bất bình đẳng), tức là các loại ác hạnh thân.
Satisammosena visame vā sattanikāye.
Due to forgetfulness, in an uneven body of beings.
Trong visame vā sattanikāye (hoặc trong nhóm chúng sinh bất bình đẳng) do sự lãng quên chánh niệm.
So hi visamayogato visamo.
For it is uneven due to uneven connection.
Vì sự kết hợp bất bình đẳng, nên nó là bất bình đẳng.
Rāgavisamādike visame vā kilesajāte.
In uneven defilements, such as the unevenness of lust.
Trong visame vā kilesajāte (hoặc trong loại phiền não bất bình đẳng) như tham bất bình đẳng.
Taṃ visamaṃ pahāya taṃ visamaṃ ajjhupekkhitvā samaṃ sadisaṃ yuttarūpaṃ, purimakehi vā sambuddhehi samaṃ sadisaṃ caranti vattanti.
Having abandoned that unevenness, having disregarded that unevenness, they practice equally, suitably, or equally (similarly) to the former Sambuddhas.
Từ bỏ sự bất bình đẳng đó, xem nhẹ sự bất bình đẳng đó, họ hành xử (caranti) một cách bình đẳng (samaṃ), tương xứng, hoặc tương tự như các vị Phật trước.
8. Susammuṭṭhāti suṭṭhu ativiya sammuṭṭhā.
8. Susammuṭṭhā means very, excessively deluded.
8. Susammuṭṭhā (bị lãng quên hoàn toàn) nghĩa là bị lãng quên một cách hoàn toàn, quá mức.
Satta sekkhā hi susammusitā vinaṭṭhā.
Indeed, the seven trainees are thoroughly deluded, ruined.
Bảy bậc hữu học bị lãng quên hoàn toàn, bị hủy hoại.
Kathaṃ pana te anadhigatā naṭṭhā nāma hontīti āha ‘‘yathā hī’’tiādi.
How, then, can they be called undiscovered and ruined? It is said, "Just as," etc.
Làm sao họ có thể bị hủy hoại mà chưa đạt được? Vì thế nói "yathā hi" (như là) và vân vân.
Adhigatassāti adhigato assa.
Of what is attained means one has attained it.
Adhigatassa (của người đã đạt được) nghĩa là của người đã đạt được.
So vadantoti sambandho.
He speaks, so the connection is made.
Câu "họ nói" được liên kết.
Sesanti ‘‘dhammā’’tiādi.
The rest means "dhamma," etc.
Sesaṃ (phần còn lại) tức là "dhammā" (các pháp) và vân vân.
Purimasadisamevāti anantaragāthāya vuttasadisameva.
Same as the former means the same as what was stated in the immediately preceding verse.
Purimasadisameva (giống hệt như trước) nghĩa là giống hệt như đã nói trong kệ trước.
9. Seyyādibhedaṃ mānaṃ appahāya taṃ paggayha vicaranto kāmento nāma hotīti āha ‘‘mānaṃ kāmentassa icchantassā’’ti.
9. One who wanders cherishing conceit, such as that of superiority, without abandoning it, is one who desires it; thus, it is said, "one who desires or wishes for conceit."
9. Không từ bỏ sự kiêu mạn phân loại thành hơn, v.v., mà nắm giữ nó, người đó được gọi là mong muốn. Vì thế nói "mānaṃ kāmentassa icchantassa" (của người mong muốn, khao khát kiêu mạn).
Damati cittaṃ etenāti damo, satisambojjhaṅgādiko samādhipakkhiko damo.
That by which the mind is tamed is damo (taming), which is taming related to concentration, such as the mindfulness enlightenment factor.
Nhờ đó mà tâm được chế ngự, đó là damo (sự chế ngự), tức là sự chế ngự thuộc về định như chi phần giác ngộ niệm, v.v.
Manacchaṭṭhāni indriyāni dametīti damo, indriyasaṃvaro.
That which tames the faculties, with mind as the sixth, is damo, which is sense-restraint.
Chế ngự các căn mà ý là thứ sáu, đó là damo (sự chế ngự), tức là sự hộ trì các căn.
Kilese dameti pajahatīti damo, paññā.
That which tames defilements, abandons them, is damo, which is wisdom.
Chế ngự các phiền não, từ bỏ chúng, đó là damo (sự chế ngự), tức là trí tuệ.
Upavasanavasena kāyakammādiṃ dametīti damo, uposathakammaṃ.
That which tames bodily action, etc., by way of fasting, is damo, which is Uposatha practice.
Chế ngự các nghiệp thân, v.v., bằng cách giữ giới, đó là damo (sự chế ngự), tức là hành động bố-tát (uposatha).
Kodhūpanāhamakkhamānādike dameti vinetīti damo, adhivāsanakhanti.
That which tames and restrains anger, resentment, denigration, conceit, etc., is damo, which is patience in endurance.
Chế ngự, điều phục sự sân hận, sự bực tức, sự vô ơn, sự kiêu mạn, v.v., đó là damo (sự chế ngự), tức là sự nhẫn nại cam chịu.
Tenevāti ‘‘damo’’ti samādhipakkhikadhammānaṃ eva adhippetattā.
Therefore means because only the factors related to concentration are intended by "damo."
Teneva (chính vì thế) nghĩa là vì chỉ các pháp thuộc về định được xem là "damo".
‘‘Na monaṃ atthī’’ti ca pāṭho.
"Na monaṃ atthī" (there is no sagely silence) is also a reading.
Cũng có bản đọc là "Na monaṃ atthi" (Không có sự trầm lặng).
Asamāhitassāti samādhipaṭikkhepo jotito.
For the uncollected indicates the rejection of concentration.
Asamāhitassa (của người không định tâm) nghĩa là sự từ chối định tâm được làm sáng tỏ.
Maccudheyyassa pārataraṇassa vuccamānattā ‘‘monanti catumaggañāṇa’’nti vuttaṃ.
Since the crossing beyond the realm of death is spoken of, "mona (sagely silence) means the knowledge of the four paths" is stated.
Vì sự vượt qua cõi chết được nói đến, nên "monaṃ (sự trầm lặng) là trí tuệ Tứ đạo" được nói đến.
Na hi tato aññena taṃ sambhavati.
For indeed, that cannot occur by anything else.
Thật vậy, không thể có điều đó bằng bất cứ điều gì khác.
Jānāti asammohapaṭivedhavasena paṭivijjhatīti attho.
Knows means penetrates by way of insight free from delusion.
Jānāti (biết) nghĩa là thấu triệt bằng cách thấu suốt không lầm lẫn.
Maccu dhīyati etthāti maccudheyyaṃ, khandhapañcakaṃ maraṇadhammattā.
That wherein death is held is maccudheyya (realm of death), the five aggregates, because they are subject to death.
Nơi mà cái chết được nắm giữ, đó là maccudheyyaṃ (cõi chết), tức là năm uẩn vì chúng có tính chất của cái chết.
Tassevāti maccudheyyasseva.
Of that very same means of the very realm of death.
Tasseva (chính của nó) nghĩa là chính của cõi chết.
Pāraṃ paratīrabhūtaṃ nibbānaṃ.
The far shore is Nibbāna, which is the other side.
Pāraṃ (bờ bên kia) là Nibbāna.
Tareyyāti ettha taraṇaṃ nāma ariyamaggabyāpāroti āha ‘‘paṭivijjheyya pāpuṇeyyā’’ti.
In should cross, crossing means the function of the Noble Path; thus, it is said, "should penetrate, should reach."
Trong Tareyyā (sẽ vượt qua), sự vượt qua là hoạt động của Thánh đạo, vì thế nói "paṭivijjheyya pāpuṇeyyā" (sẽ thấu triệt, sẽ đạt đến).
Tathā hi vakkhati ‘‘paṭivedhataraṇaṃ nāma vutta’’nti.
Indeed, it will be said, "penetrating is called crossing."
Thật vậy, sẽ nói "sự vượt qua thấu triệt được gọi là".
‘‘Na tareyya na paṭivijjheyya na pāpuṇeyya vā’’ti ayamettha pāṭho yutto.
"One should not cross, should not penetrate, or should not reach" — this is the appropriate reading here.
"Na tareyya na paṭivijjheyya na pāpuṇeyya vā" (sẽ không vượt qua, sẽ không thấu triệt, hoặc sẽ không đạt đến) là bản đọc phù hợp ở đây.
Aññathā ‘‘idaṃ vuttaṃ hotī’’tiādivacanaṃ virujjheyya.
Otherwise, the statement "this is said to be" and so on would be contradictory.
Nếu không, lời nói "idaṃ vuttaṃ hoti" (điều này được nói đến) và vân vân sẽ mâu thuẫn.
Eko araññe viharantoti ekākī hutvā araññe viharantoti attho.
Dwelling alone in the forest means dwelling alone in the forest.
Eko araññe viharanto (một mình sống trong rừng) nghĩa là sống một mình trong rừng.
Kāmaṃ heṭṭhimamaggehipi ekaccassa mānassa pahānaṃ labbhati.
The abandonment of some conceit is possible even on the lower paths.
Dù sự từ bỏ một phần kiêu mạn có thể đạt được ở các đạo thấp hơn.
Aggamaggeneva pana tassa anavasesato pahānanti āha – ‘‘arahattamaggena navavidhamānaṃ pajahitvā’’ti.
However, the complete abandonment of it is only through the highest path; thus, it is said: "having abandoned the nine kinds of conceit by the Arahant path."
Nhưng sự từ bỏ hoàn toàn kiêu mạn chỉ có ở đạo tối thượng, vì thế nói – "arahattamaggena navavidhamānaṃ pajahitvā" (từ bỏ chín loại kiêu mạn bằng A-la-hán đạo).
Upacārasamādhipubbako appanāsamādhīti vuttaṃ ‘‘upacārappanāsamādhīhī’’ti, na upacārasamādhimattena samādhimattaṃ sandhāya paccekaṃ vākyaparisamāpanassa ayujjanato.
Access concentration preceded by absorption concentration is meant by "by access and absorption concentrations," not merely by access concentration, because it is not appropriate for the completion of each phrase by itself, referring only to concentration.
Định cận hành đi trước định an chỉ, vì thế nói "upacārappanāsamādhīhi" (bằng định cận hành và định an chỉ), chứ không phải chỉ bằng định cận hành, vì sự kết thúc câu riêng lẻ sẽ không hợp lý nếu chỉ đề cập đến định.
Na hi appanaṃ appattaṃ lokuttarajjhānaṃ atthi.
For there is no supramundane jhāna that has not attained absorption.
Thật vậy, không có thiền siêu thế nào mà không đạt đến an chỉ.
‘‘Sucetaso’’ti cittassa ñāṇasahitatāya lakkhaṇavacananti āha ‘‘ñāṇasampayuttatāyā’’tiādi.
"Sucetaso" (with a pure mind) is a characteristic word for the mind accompanied by knowledge; thus, it is said, "by its connection with knowledge," etc.
"Sucetaso" (với tâm thanh tịnh) là lời nói về đặc tính của tâm có trí tuệ, vì thế nói "ñāṇasampayuttatāya" (do sự kết hợp với trí tuệ) và vân vân.
Tathā hi vakkhati ‘‘sucetasoti ettha cittena paññā dassitā’’ti.
Indeed, it will be said, "In 'sucetaso,' wisdom is indicated by mind."
Thật vậy, sẽ nói "trong 'sucetaso', trí tuệ được chỉ ra bằng tâm".
‘‘Sabbadhi vippamutto’’ti sabbesu bhavādīsu visaṃsaṭṭhacitto sabbaso khandhādīhi visaṃyutto hotīti vuttaṃ ‘‘sabbesu khandhāyatanādīsu vippamutto hutvā’’ti.
"Completely liberated in every way" means having a mind unentangled in all existences, etc., completely disjoined from aggregates, etc.; thus, it is said, "having become completely liberated from all aggregates, sense bases, etc."
"Sabbadhi vippamutto" (được giải thoát hoàn toàn) nghĩa là tâm không dính mắc vào tất cả các cõi tồn tại, hoàn toàn không liên kết với các uẩn, v.v., vì thế nói "sabbesu khandhāyatanādīsu vippamutto hutvā" (đã được giải thoát hoàn toàn khỏi tất cả các uẩn, xứ, v.v.).
Pariññāpaṭivedho sacchikiriyapaṭivedhena vinā natthīti āha ‘‘tebhūmaka…pe… vutta’’nti.
Penetration by full understanding does not exist without penetration by direct experience; thus, it is said, "the three realms...etc...said."
Sự thấu triệt bằng sự hiểu biết đầy đủ không thể có nếu không có sự thấu triệt bằng sự chứng ngộ, vì thế nói "tebhūmaka…pe… vutta" (đã nói về ba cõi…v.v…).
Mānaṃ nissāya duccaritacaraṇato māno nāmāyaṃ sīlabhedano.
Due to the practice of misconduct relying on conceit, this conceit is a destroyer of sīla (moral conduct).
Do hành ác hạnh dựa trên kiêu mạn, nên kiêu mạn này làm phá hoại giới.
Tasmāti mānassa sīlapaṭipakkhabhāvato.
Therefore means due to conceit being opposed to sīla.
Tasmā (vì thế) nghĩa là vì kiêu mạn là đối nghịch với giới.
Iminā paṭipakkhappahānakittanena.
By this means by the description of abandoning the opposing factor.
Iminā (bằng điều này) nghĩa là bằng sự ca ngợi sự từ bỏ đối nghịch.
Adhicittasikkhā kathitā sarūpato evāti adhippāyo.
The training in higher mind is stated simply in its essential nature, this is the intention.
Adhicittasikkhā (giới học về tâm cao thượng) được nói đến theo bản chất của nó, đó là ý nghĩa.
Ettha cittenāti su-saddena visesitacittena.
Here, by mind means by the mind qualified by the prefix "su-".
Ở đây, cittena (bằng tâm) nghĩa là bằng tâm được đặc biệt hóa bởi tiền tố "su-".
Tasmāti paññāya dassitattā.
Therefore means because wisdom is indicated.
Tasmā (vì thế) nghĩa là vì trí tuệ được chỉ ra.
Imināti ‘‘sucetaso’’ti iminā padena.
By this means by this word "sucetaso".
Iminā (bằng điều này) nghĩa là bằng từ "sucetaso" này.
Adhisīlasikkhā adhicittasikkhā adhipaññāsikkhāti sīlādīnipi visesetvā vuttāni.
The training in higher sīla, the training in higher mind, the training in higher wisdom; thus, sīla, etc., are also spoken of with qualifiers.
Giới học về giới cao thượng, giới học về tâm cao thượng, giới học về trí tuệ cao thượng – các giới, v.v., cũng được nói đến một cách đặc biệt.
Sambhave byabhicāre ca visesanavisesitabbatāti taṃ dassento ‘‘adhisīlañca nāma sīle sati hotī’’tiādiṃ vatvā tadubhayaṃ vibhāgena dassetuṃ ‘‘tasmā’’tiādi vuttaṃ.
Since qualification and the qualified are valid when there is possibility and variation, in order to show that, it is said, "and training in higher sīla exists when sīla is present," etc., and then "therefore," etc., is stated to show both distinctly.
Trong trường hợp có thể và không thể, cần phải đặc biệt hóa và không đặc biệt hóa. Để chỉ ra điều đó, sau khi nói "adhisīlañca nāma sīle sati hoti" (giới cao thượng có được khi có giới) và vân vân, để chỉ ra cả hai điều đó một cách riêng biệt, "tasmā" (vì thế) và vân vân đã được nói đến.
Paṭhamanayo saṅkaravasena pavattoti asaṅkaravasena dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādinā dutiyanayo vutto.
The first method proceeds by way of admixture; to show it without admixture, the second method is stated with "furthermore" and so on.
Phương pháp thứ nhất được thực hành theo cách pha trộn. Để chỉ ra một cách không pha trộn, phương pháp thứ hai được nói đến bằng "apicā" (hơn nữa) và vân vân.
‘‘Samāpannā’’ti etthāpi ‘‘nibbānaṃ patthayantenā’’ti ānetvā sambandho.
In "samāpannā" (attained), the connection is made by supplying "by one who yearns for Nibbāna."
Trong "samāpannā" (đã đạt được) ở đây, cũng cần thêm "nibbānaṃ patthayantenā" (bởi người mong cầu Nibbāna) để liên kết.
Vipassanāya pādakabhāvaṃ anupagatāpi tadatthaṃ nibbattanādivasena samāpannāti ayamattho purimanayato viseso.
Even if not having become a basis for vipassanā, one is "attained" by way of giving rise to it for that purpose—this meaning is distinct from the former method.
Mặc dù chưa đạt đến trạng thái là nền tảng của thiền quán, nhưng đã đạt được theo cách tạo ra nó, v.v., vì mục đích đó. Ý nghĩa này khác với phương pháp trước.
Adhipaññāya panettha purimanayato viseso natthīti sā anuddhaṭā.
There is no distinction in higher wisdom here from the former method, so it is not brought up.
Ở đây, không có sự khác biệt về trí tuệ cao thượng so với phương pháp trước, vì vậy nó không được đề cập.
Samodhānetvāti pariyāyato sarūpato ca saṅgahetvā.
Having combined means having collected them by way of method and by way of essential nature.
Samodhānetvā (tổng hợp) nghĩa là thu thập theo cách gián tiếp và theo bản chất.
Sakalasāsananti tissannaṃ kathitattā eva sikkhattayasaṅgahaṃ sakalasāsanaṃ kathitaṃ hotīti.
The entire Dispensation means that by speaking of the three, the entire Dispensation, which encompasses the three trainings, is spoken of.
Sakalasāsanaṃ (toàn bộ giáo pháp) nghĩa là toàn bộ giáo pháp được nói đến vì ba loại học đã được nói đến, bao gồm ba học.
10. Santakilesānanti vūpasantakilesapariḷāhānaṃ.
10. Santakilesāna means of those whose defilements and feverishness have subsided.
10. Santakilesāna (những người đã làm lắng dịu phiền não) có nghĩa là những người đã làm lắng dịu phiền não và sự thiêu đốt của phiền não.
Yasmā sīlādiguṇasambhavaṃ tato eva bhayasantañca upādāya paṇḍitā ‘‘santo’’ti vuccanti, tasmā vuttaṃ ‘‘paṇḍitānaṃ vā’’ti.
Because the wise are called "santo" (peaceful) due to the presence of virtues such as sīla and the absence of fear, it is said "or of the wise."
Bởi vì các bậc hiền trí được gọi là “santo” (bậc an tịnh) do phát sinh từ các đức tính như giới, và cũng do đã làm lắng dịu sự sợ hãi từ đó, do đó đã nói “hoặc của các bậc hiền trí”.
Tenāha ‘‘santo have’’tiādi.
Therefore, it is said "santo have" and so on.
Do đó đã nói “santo have” (chắc chắn là các bậc an tịnh) v.v.
Seṭṭhacārīnanti seṭṭhacariyaṃ carantānaṃ.
Seṭṭhacārīna means of those who practice the noble conduct.
Seṭṭhacārīna (những người thực hành hạnh cao thượng) có nghĩa là những người đang thực hành hạnh cao thượng.
Yasmā puthujjanakalyāṇato paṭṭhāya bhikkhu maggabrahmacariyavāsaṃ vasati nāma, tasmā āha ‘‘maggabrahmacariyavāsaṃ vasantāna’’nti.
Because a bhikkhu, starting from being a worldling striving for good, lives the holy life of the path, it is said "of those who live the holy life of the path."
Bởi vì một tỳ khưu sống phạm hạnh đạo lộ kể từ khi là phàm phu thiện, do đó đã nói “những người đang sống phạm hạnh đạo lộ”.
Ariyānaṃ pana mukhavaṇṇassa pasīdane vattabbameva natthi.
However, there is no need to speak of the serene countenance of the Noble Ones.
Đối với các bậc Thánh, không cần phải nói về sự trong sáng của dung mạo.
Mūlakammaṭṭhānanti pārihāriyakammaṭṭhānaṃ.
Mūlakammaṭṭhāna means the foundational meditation subject.
Mūlakammaṭṭhāna (đề mục căn bản) có nghĩa là đề mục thiền quán được duy trì.
Visabhāgasantatīti nānārammaṇesu pavattacittasantati.
Visabhāgasantati means the continuity of mind that occurs in various objects.
Visabhāgasantatī (dòng tâm tương phản) có nghĩa là dòng tâm vận hành trên các đối tượng khác nhau.
Sā hi vikkhepabyākulatāya appasannā samāhitacittasantatiyā visabhāgasantati.
Indeed, due to distraction and agitation, it is uncalm and is a dissimilar continuity to the continuity of a concentrated mind.
Dòng tâm ấy, do sự phân tán và bận rộn, không trong sáng, là dòng tâm tương phản với dòng tâm định tĩnh.
Okkamatīti samādhisabhāgā cittasantati samathavīthiṃ anupavisati.
Okkamatī means the continuity of mind conducive to concentration enters the path of tranquility.
Okkamatī (đi vào) có nghĩa là dòng tâm tương đồng với định đi vào con đường tịnh chỉ.
Cittaṃ pasīdatīti kammaṭṭhānanirataṃ bhāvanācittaṃ sandhāyāha, taṃ pasannaṃ hutvā pavattati.
Cittaṃ pasīdatī refers to the meditative mind devoted to the meditation subject; it proceeds having become serene.
Cittaṃ pasīdatī (tâm trong sáng) là nói đến tâm tu tập chuyên chú vào đề mục, tâm ấy trở nên trong sáng và vận hành.
Lohitaṃ pasīdatīti cittakālussiyassābhāvato lohitaṃ anāvilaṃ hoti.
Lohitaṃ pasīdatī means the blood becomes clear due to the absence of mental agitation.
Lohitaṃ pasīdatī (máu trong sáng) có nghĩa là máu trở nên không vẩn đục do không có sự phiền muộn của tâm.
Parisuddhāni honti kāraṇassa parisuddhabhāvato.
Parisuddhāni honti because the cause is pure.
Parisuddhāni honti (trở nên hoàn toàn thanh tịnh) là do nguyên nhân hoàn toàn thanh tịnh.
Tālaphalamukhassa viya mukhassa vaṇṇo hotīti mukha-saddassa ādimhi pamuttapadena yojetabbo.
Tālaphalamukhassa viya mukhassa vaṇṇo hotī should be construed with the omitted word at the beginning of "mukha-saddassa."
Tālaphalamukhassa viya mukhassa vaṇṇo hotī (dung mạo có sắc thái như quả cau) cần được kết hợp với từ bị lược bỏ ở đầu từ “mukha” (mặt).
Evañhi cassa pamuttaggahaṇaṃ samatthitaṃ hoti tālaphalamukhassa vaṇṇasampadāsadisattā.
Thus, the omission of the word is justified, as it is similar to the beauty of a palmyra fruit's opening.
Như vậy, sự nắm bắt từ bị lược bỏ của nó mới hợp lý, vì sự viên mãn của dung mạo tương tự như quả cau.
Tibhūmako eva tebhūmako.
Tebhūmako is that which belongs to the three planes.
Tibhūmako (ba cõi) chính là tebhūmako (ba cõi).
Atītaṃ nānusocanti atītaṃ paccayalābhaṃ lakkhaṇaṃ katvā na socanti na anutthunanti.
Atītaṃ nānusocanti means they do not grieve or lament, making past gains their characteristic.
Atītaṃ nānusocanti (không than khóc về quá khứ) có nghĩa là không than khóc, không rên rỉ về sự thành tựu các yếu tố trong quá khứ.
Jappanataṇhāya vasena na parikappantīti āha ‘‘na patthentī’’ti.
It is said "na patthentī" (they do not long for) in the sense that they do not conceive of things through the craving of wishing.
Không suy tính theo cách của tham ái khao khát, do đó đã nói “không khao khát”.
Yena kenacīti itarītarena.
Yena kenacī means with anything whatsoever.
Yena kenacī (bất cứ thứ gì) có nghĩa là bất cứ thứ tầm thường nào.
Taṅkhaṇe laddhenāti sannidhikāraparibhogābhāvamāha.
Taṅkhaṇe laddhenā refers to the absence of accumulated enjoyment.
Taṅkhaṇe laddhenā (được nhận ngay lúc đó) là nói về việc không có sự tích trữ để hưởng thụ.
Tividhenapi kāraṇenāti tippakārena hetunā, tilakkhaṇasantosanimittanti attho.
Tividhenapi kāraṇenā means by three kinds of causes; the meaning is due to contentment with the three characteristics.
Tividhenapi kāraṇenā (bởi ba loại nguyên nhân) có nghĩa là bởi ba loại lý do, tức là do sự bằng lòng với ba đặc tính.
11. ‘‘Tatra bhagavā’’ti vutte na tathā byañjanānaṃ siliṭṭhatā, yathā ‘‘tatra kho bhagavā’’ti vutteti āha ‘‘byañjanasiliṭṭhatāvasenā’’ti.
11. When "Tatra Bhagavā" is said, the words are not as closely connected as when "Tatra kho Bhagavā" is said, hence it is said "by way of the close connection of the words."
11. Khi nói “Tatra Bhagavā” (Tại đó, Thế Tôn) thì các từ không gắn kết chặt chẽ bằng khi nói “Tatra kho Bhagavā” (Tại đó, quả thật Thế Tôn), do đó đã nói “do sự gắn kết chặt chẽ của các từ”.
Parisajeṭṭhaketi parisāya jeṭṭhake, ye tassā desanāya visesato bhājanabhūtā.
Parisajeṭṭhake means the foremost in the assembly, those who are especially receptive to that teaching.
Parisajeṭṭhake (những vị trưởng lão trong hội chúng) có nghĩa là những vị trưởng lão của hội chúng, những người đặc biệt xứng đáng với lời thuyết pháp đó.
Parisajeṭṭhake bhikkhūti catuparisajeṭṭhake bhikkhū.
Parisajeṭṭhake bhikkhū means the foremost bhikkhus of the four assemblies.
Parisajeṭṭhake bhikkhū (các tỳ khưu trưởng lão trong hội chúng) có nghĩa là các tỳ khưu trưởng lão trong bốn hội chúng.
Catunnaṃ hi parisānaṃ jeṭṭhā bhikkhuparisā paṭhamuppannattā.
Indeed, the assembly of bhikkhus is the foremost of the four assemblies, being the first to arise.
Trong bốn hội chúng, hội chúng tỳ khưu là trưởng lão nhất vì là hội chúng đầu tiên được thành lập.
Āmantesīti sambodhesi, sambodhanañca jānāpananti āha ‘‘jānāpesī’’ti.
Āmantesī means he addressed, and addressing is making known, hence it is said "jānāpesī" (he made known).
Āmantesī (gọi) có nghĩa là kêu gọi, và sự kêu gọi là sự làm cho biết, do đó đã nói “làm cho biết”.
Bhadanteti garugāravasappatissavavacanametaṃ, atthato pana bhadanteti bhaddaṃ tava hotu attano niṭṭhānapariyosānattā paresañca santatāvahattā.
Bhadante is a word expressing deep respect and reverence, but in meaning, bhadante means "may it be well for you," due to one's own completion and bringing peace to others.
Bhadante (Bạch Đại Đức) là lời đáp lại với sự tôn kính và trọng vọng, nhưng về ý nghĩa thì bhadante (Bạch Đại Đức) có nghĩa là “mong điều tốt lành đến với Đại Đức”, do sự hoàn thành viên mãn của chính mình và mang lại sự an tịnh cho người khác.
Bhagavato paccassosunti ettha bhagavatoti sāmivacanaṃ āmantanameva sambandhiatthapadaṃ apekkhatīti adhippāyenāha ‘‘bhagavato vacanaṃ patiassosu’’nti.
In Bhagavato paccassosu (they replied to the Blessed One), Bhagavato is a genitive case word that expects an associated word like "āmantana" (address), hence it is said "bhagavato vacanaṃ patiassosu" (they replied to the word of the Blessed One).
Trong câu Bhagavato paccassosuṃ (đã đáp lại Thế Tôn), từ Bhagavato (của Thế Tôn) là cách sở hữu, và sự kêu gọi mong đợi một từ có ý nghĩa liên quan, do đó đã nói “đã đáp lại lời của Thế Tôn”.
Bhagavatoti pana idaṃ patissavanasambandhena sampadānavacanaṃ yathā ‘‘devadattassa paṭissuṇātī’’ti.
However, this Bhagavato is a dative case word in connection with "patissavana" (reply), just as in "devadattassa paṭissuṇātī" (he replies to Devadatta).
Tuy nhiên, từ Bhagavato (đối với Thế Tôn) này là cách tặng cách liên quan đến sự đáp lại, như trong câu “devadattassa paṭissuṇātī” (đáp lại Devadatta).
Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ nidānavaggassa ādisuttavaṇṇanāyaṃ āgamissati.
Whatever needs to be said here will come in the commentary on the first sutta of the Nidāna Vagga.
Những gì cần nói ở đây sẽ được đề cập trong chú giải kinh đầu tiên của phẩm Nidāna.
Tāvatiṃsakāyoti tāvatiṃsasaññito devanikāyo.
Tāvatiṃsakāya means the assembly of devas known as Tāvatiṃsa.
Tāvatiṃsakāyo (chúng chư thiên Tāvatiṃsa) có nghĩa là nhóm chư thiên được gọi là Tāvatiṃsa.
Dutiyadevalokoti chasu kāmalokesu dutiyo devaloko.
Dutiyadevaloka means the second deva-world among the six sense-sphere worlds.
Dutiyadevaloko (cõi trời thứ hai) có nghĩa là cõi trời thứ hai trong sáu cõi dục giới.
Tettiṃsa janā sahapuññakārino tattha uppannā, taṃsahacaritaṭṭhānaṃ tāvatiṃsaṃ, tannivāsinopi tāvatiṃsanāmakā sahacaraṇañāyenāti āha ‘‘maghena māṇavenā’’tiādi.
Thirty-three individuals, having performed meritorious deeds together, were reborn there. That place, associated with them, is Tāvatiṃsa. Its inhabitants are also called Tāvatiṃsa by way of association. Thus it is said, " by the young man Magha," and so on.
Ba mươi ba vị cùng nhau tạo phước đã tái sinh ở đó, nơi ở liên quan đến họ là Tāvatiṃsa, và những cư dân ở đó cũng được gọi là Tāvatiṃsa theo cách liên hệ, do đó đã nói “do Magha thanh niên” v.v.
Ayaṃ pana kecivādo byāpanno hotīti taṃ arocentena ‘‘vadantī’’ti vuttaṃ.
This view of some is flawed, and by not stating it directly, the word " they say" is used.
Tuy nhiên, đây là một số quan điểm sai lầm, do đó đã nói “vadantī” (họ nói) mà không đề cập đến nó.
Byāpannataṃ dassento ‘‘yasmā panā’’tiādimāha.
Showing its flaw, he says, " But since," and so on.
Để chỉ ra sự sai lầm đó, đã nói “yasmā panā” (nhưng bởi vì) v.v.
Tathā hi vakkhati ‘‘evaṃ hi niddosaṃ padaṃ hotī’’ti.
For thus he will say, "Thus indeed is the blameless word."
Quả thật, sẽ nói “như vậy, từ ngữ trở nên không có lỗi” như thế này.
Nāmapaṇṇattiyevāti atthanirapekkhattā niruḷhasamaññā eva.
Nāmapaññattiyeva means merely a conventional designation, independent of its meaning, a fixed appellation.
Nāmapaṇṇattiyevā (chỉ là tên gọi) có nghĩa là chỉ là một danh xưng thông thường, không phụ thuộc vào ý nghĩa.
Taṃ vananti taṃ upavanaṃ.
That grove means that pleasure grove.
Taṃ vana (khu rừng đó) có nghĩa là khu vườn đó.
Paviṭṭhe paviṭṭhe dukkhappattepi attano sampattiyā nandayati, pageva adukkhappatteti dassetuṃ ‘‘pañcasu hī’’tiādi vuttaṃ.
To show that it delights those who enter, even those in suffering, by its own splendor, let alone those not in suffering, it is said, " For in five," and so on.
Để chỉ ra rằng nó làm hoan hỷ ngay cả những người đã đi vào và đang chịu khổ, huống chi những người không chịu khổ, do đó đã nói “pañcasu hī” (trong năm điều) v.v.
Pavesitānanti pakoṭṭhavārena pavesitānampīti adhippāyo.
Of those who have entered means, by way of a specific example, even of those who have entered.
Pavesitāna (những người đã đi vào) có nghĩa là ý nói ngay cả những người đã đi vào một cách đặc biệt.
Cavanakāleyeva thokaṃ dissamānavikārā hutvā cavanti, te sandhāya ‘‘himapiṇḍo viya vilīyantī’’ti vuttaṃ.
They pass away at the very moment of passing, having shown slight signs of decay; referring to them, it is said, " melt like a lump of ice."
Họ chỉ biểu hiện một chút biến đổi khi đến lúc chết, rồi chết đi, liên quan đến họ, đã nói “tan chảy như cục tuyết”.
Ye pana adissamānavikārā sahasā antaradhāyanti, te sandhāya ‘‘dīpasikhā viya vijjhāyantī’’ti vuttanti vadanti.
They say that those who suddenly disappear without visible signs of decay are referred to by " are extinguished like a lamp flame."
Những người biến mất đột ngột mà không biểu hiện biến đổi, liên quan đến họ, người ta nói rằng đã nói “tắt như ngọn đèn”.
Nandayati pakatiyā somanassitaṃ domanassitañca.
Delights those who are naturally joyful and those who are sorrowful.
Nandayati (làm hoan hỷ) làm cho người bình thường có tâm hoan hỷ hoặc tâm ưu phiền.
Nandaneti evaṃanvatthanāmake uyyāne.
In Nandana means in such a garden, appropriately named.
Nandane (trong khu vườn Nandana) có nghĩa là trong khu vườn có tên gọi phù hợp như vậy.
Parivutāti ‘‘devatā’’ti vacanaṃ upādāya itthiliṅgavasena vuttaṃ.
Surrounded is stated in the feminine gender, taking the word "devatā" (deity).
Parivutā (được bao quanh) là nói theo giống cái do từ “devatā” (chư thiên).
Devaputto hi so.
For he is a son of devas.
Vì đó là một vị thiên tử.
Divi bhavattā dibbāti āha ‘‘devaloke nibbattehī’’ti.
Being in the divine realm, it is divine (dibba). Thus he says, " born in the deva-world."
Do tồn tại ở cõi trời nên là của chư thiên, do đó đã nói “sinh ra ở cõi trời”.
Kāmetabbatāya kāmabandhanehi, tathā aññamaññaṃ asaṃkiṇṇasabhāvatāya kāmakoṭṭhāsehi.
By kāmabandhanehi (bonds of sensual pleasure) due to their desirability, and by kāmakoṭṭhāsehi (divisions of sensual pleasure) due to their distinct nature from one another.
Kāmabandhanehi (bởi các trói buộc của dục) là do đáng được khao khát, và cũng do bản chất không lẫn lộn với nhau, kāmakoṭṭhāsehi (bởi các phần của dục).
Upetāti upagatā samannāgatā.
Upetā means approached, endowed with.
Upetā (được trang bị) có nghĩa là đã đến, đã được trang bị.
Paricārayamānāti pariramamānā.
Paricārayamānā means enjoying themselves.
Paricārayamānā (đang hưởng thụ) có nghĩa là đang vui chơi.
Idañhi padaṃ apekkhitvā ‘‘kāmaguṇehī’’ti kattari karaṇavacanaṃ, purimāni apekkhitvā sahayoge.
This word, when referring to "kāmaguṇehi," is in the instrumental case for the agent, and when referring to the preceding words, it denotes association.
Từ này, khi được xem xét, “kāmaguṇehi” (bởi các đối tượng dục) là cách công cụ trong ý nghĩa chủ thể, và khi xem xét các từ trước đó thì là trong ý nghĩa đồng hành.
Ramamānā carantīti katvā vuttaṃ ‘‘ramamānā’’ti.
It is said, " delighting," because they move about delighting.
Đã nói “ramamānā” (đang vui chơi) vì đang vui chơi.
Paricārayamānāti vā parito samantato cārayamānāti atthoti āha ‘‘indriyāni sañcārayamānā’’ti.
Or paricārayamānā means moving about completely, all around. Thus he says, " moving their sense faculties."
Hoặc Paricārayamānā có nghĩa là đang đi lại khắp nơi, do đó đã nói “đang vận hành các căn”.
Paṭhamanaye hi anubhavanattho paricaraṇasaddo, dutiyanaye parivattanattho.
In the first interpretation, the word paricaraṇa means experiencing; in the second interpretation, it means moving around.
Trong cách giải thích thứ nhất, từ “paricaraṇa” có nghĩa là trải nghiệm, trong cách giải thích thứ hai có nghĩa là xoay quanh.
So panāti ‘‘tāyaṃ velāya’’nti vuttakālo.
That refers to the time mentioned by "at that time."
So panā (nhưng vị ấy) là thời điểm được nói đến trong “tāyaṃ velāya” (vào lúc đó).
Adhunāti sampati.
Now means at present.
Adhunā (hiện tại) có nghĩa là bây giờ.
So vicarīti sambandho.
The connection is "he wandered."
Vị ấy đã đi lại, đó là sự liên kết.
Kāmaguṇehīti hetumhi karaṇavacanaṃ.
Kāmaguṇehi is in the instrumental case for the cause.
Kāmaguṇehī (bởi các đối tượng dục) là cách công cụ trong ý nghĩa nguyên nhân.
Ovutoti yathā taṃ na ñāyati, evaṃ pihitacitto.
Ovuto means with a mind covered in such a way that it is not known.
Ovuto (bị che phủ) có nghĩa là tâm bị che đậy đến mức không thể nhận biết được.
Nivuto pariyonaddhoti tasseva vevacanaṃ.
Nivuto pariyonaddho is a synonym for the same.
Nivuto pariyonaddho (bị bao bọc, bị trói buộc) là từ đồng nghĩa của từ đó.
Tenāha ‘‘lokābhibhūto’’ti.
Therefore, he says, " overwhelmed by the world."
Do đó đã nói “bị thế gian lấn át”.
Āsabhinti seṭṭhaṃ ‘‘aggohamasmi lokassā’’tiādinā (dī. ni. 2.31; ma. ni. 3.207) bhāsanto bodhisatto viya.
Āsabha means supreme, like the Bodhisatta " declaring" "I am the chief of the world," and so on.
Āsabhi (vị tối thượng) giống như Bồ Tát nói “Ta là tối thượng của thế gian” v.v. (Dī. Ni. 2.31; Ma. Ni. 3.207).
Kevalaṃ dassanaṃ kimatthiyanti āha – ‘‘ye…pe… vasenā’’ti, tasmiṃ nandanavane avaṭṭhitakāmabhāgānubhavanavasenāti attho.
What is the purpose of mere seeing? He says, " by means of…," meaning by means of experiencing the portions of sensual pleasure located in that Nandana Grove.
Chỉ nhìn thấy thì có ý nghĩa gì? Do đó đã nói – “ye…pe… vasenā” (những người… v.v… do), có nghĩa là do trải nghiệm các phần dục tồn tại trong khu vườn Nandana đó.
Naradevānanti purisabhūtadevatānaṃ.
Of human devas means of devas who are men.
Naradevāna (của các chư thiên là người) có nghĩa là của các thiên nam.
Tenāha ‘‘devapurisāna’’nti.
Therefore, he says, " of deva-men."
Do đó đã nói “của các thiên nam”.
Appakaṃ adhikaṃ ūnaṃ vā gaṇanūpagaṃ nāma na hotīti ‘‘tikkhattuṃ dasanna’’nti vuttaṃ.
A small amount, whether more or less, is not considered a number, therefore it is said, "three times ten."
Một chút nhiều hơn hoặc ít hơn không được tính vào số lượng, nên đã nói "ba lần mười" (30).
‘‘Tettiṃsāna’’nti hi vattabbe ayaṃ ruḷhī.
Indeed, when "thirty-three" should be said, this is the idiom.
Đáng lẽ phải nói "ba mươi ba", nhưng đây là cách nói thông thường.
Parivārasaṅkhātena, na kittisaṅkhātenāti adhippāyo.
The meaning is: "By way of the multitude of attendants," not by way of fame.
Ý nghĩa là theo nghĩa tùy tùng, không phải theo nghĩa danh tiếng.
Sīlācārādiguṇanemittikā hi kitti.
For fame is indicated by virtues such as morality and good conduct.
Danh tiếng thực ra là dấu hiệu của các đức tính như giới hạnh, v.v.
‘‘Tāvatiṃsā devā dīghāyukā vaṇṇavanto sukhabahulā’’ti evamādivacanena yase icchite avisesetvāva ‘‘yasena sampannāna’’nti sakkā vattuṃ.
When glory is desired, one can say, "endowed with glory," without distinction, by such expressions as, "The Tāvatiṃsa devas are long-lived, endowed with beauty, and abundant in happiness."
Khi muốn nói về danh tiếng, mà không phân biệt với những lời nói như "chư thiên cõi Đao Lợi có tuổi thọ dài, có sắc đẹp, có nhiều an lạc", thì có thể nói "những người đầy đủ danh tiếng".
Ariyasāvikāti sotāpannā.
"Noble female disciple" means a stream-entrant (sotāpannā).
Ariyasāvikā (Nữ đệ tử Thánh) là bậc Nhập Lưu.
‘‘Sakadāgāminī’’ti keci.
Some say, "a once-returner."
Một số người nói là "bậc Nhất Lai".
Adhippāyaṃ vivaṭṭetvāti yathā tvaṃ andhabāle maññasi, dhammasabhāvo evaṃ na hotīti tassā devatāya adhippāyaṃ viparivattetvā.
"Dispelling her intention" means changing the devatā's intention, saying, "The nature of Dhamma is not as you, foolish and blind, imagine."
Giải thích ý định là thay đổi ý định của vị thiên nữ đó, rằng: "Như cô, kẻ mù quáng và ngu dốt, nghĩ, bản chất của Pháp không phải như vậy."
Ekantato sukhaṃ nāma nibbānameva.
Absolute happiness is indeed Nibbāna.
Chỉ có Nibbāna mới là hạnh phúc tuyệt đối.
Kāmā hi dukkhā vipariṇāmadhammāti iminā adhippāyena tassā adhippāyaṃ paṭikkhipitvā.
By this intention that sense pleasures are suffering and subject to change, "rejecting her intention."
Với ý nghĩa rằng các dục là khổ và có tính chất biến hoại, nên bác bỏ ý định của vị thiên nữ đó.
Kāmaṃ catutthabhūmakāpi saṅkhārā aniccā eva, te pana sammasanūpagā na hontīti tebhūmakaggahaṇaṃ sammasanayoggena.
Although the formations (saṅkhārā) even in the fourth realm are impermanent, they are not subject to contemplation; thus, the term "three realms" is used in the sense of being suitable for contemplation.
Dù các hành thuộc cõi thứ tư cũng là vô thường, nhưng chúng không thuộc đối tượng quán xét, nên sự nắm giữ ba cõi là theo cách thức quán xét.
Hutvāti pubbe avijjamānā paccayasamavāyena bhavitvā uppajjitvā.
"Having come into existence" means having come into being and arisen through the combination of conditions, previously being non-existent.
Hutvā (đã trở thành) là đã có mặt, đã sanh khởi do sự hội tụ của các duyên, vốn không tồn tại trước đó.
Etena nesaṃ bhāvabhāgo dassito.
By this, their mode of existence is shown.
Với điều này, sự tồn tại của chúng được chỉ ra.
Abhāvatthenāti sarasanirodhabhūtena viddhaṃsanabhāvena.
"By way of non-existence" means by the nature of destruction, which is the cessation of their own essence.
Abhāvatthena (theo nghĩa không tồn tại) là theo cách thức hủy diệt, tức là sự diệt tận của bản thể.
Aniccā addhuvā, tato eva ‘‘mayhaṃ ime sukhā’’ti vā na iccāti aniccā.
"Impermanent" means unstable; therefore, it is not desired, saying, "these are happy for me"—thus, "impermanent."
Aniccā (vô thường) là không thường còn, chính vì thế mà không thể nói "những điều này là hạnh phúc của tôi", nên là vô thường.
Uppādavayasabhāvāti khaṇe khaṇe uppajjananirujjhanasabhāvā.
"Having the nature of arising and passing away" means having the nature of arising and ceasing at every moment.
Uppādavayasabhāvā (có bản chất sanh diệt) là có bản chất sanh và diệt từng sát-na.
Tenāha ‘‘uppa…pe… vevacana’’nti.
Therefore, it says, "arising... and synonyms."
Vì thế, Ngài nói "sanh… v.v… đồng nghĩa".
Purimassa vā pacchimaṃ kāraṇavevacananti āha ‘‘yasmā vā’’tiādi.
Or, the latter is the cause for the former, thus it says, "because," and so on.
Hoặc, như Ngài nói "yasmā vā" (vì lẽ đó), v.v. là từ đồng nghĩa của nguyên nhân sau đối với nguyên nhân trước.
Tadanantarāti tesaṃ uppādavayānaṃ antare.
"In between them" means in between their arising and passing away.
Tadanantarā (ngay sau đó) là giữa sự sanh và diệt đó.
Vemajjhaṭṭhānanti ṭhitikkhaṇaṃ vadati.
"Intermediate state" refers to the moment of duration (ṭhitikkhaṇa).
Vemajjhaṭṭhānaṃ (trạng thái trung gian) nói về sát-na trụ.
Ye pana ‘‘saṅkhārānaṃ ṭhiti natthī’’ti vadanti, tesaṃ taṃ micchā.
But for those who say, "there is no duration for formations," their statement is wrong.
Tuy nhiên, những ai nói "các hành không có sự trụ", thì điều đó là sai.
Yathā hi tasseva dhammassa uppādāvatthāya bhinnā bhaṅgāvatthā icchitā, aññathā aññaṃ uppajjati, aññaṃ nirujjhatīti āpajjati, evaṃ uppannassa bhaṅgābhimukhāvatthā icchitabbā, sāva ṭhitikkhaṇo.
Just as the state of arising and the distinct state of dissolution are desired for that same phenomenon (dhammassa), otherwise, it would follow that one thing arises and another ceases; similarly, for that which has arisen, the state tending towards dissolution must be desired, and that is the moment of duration.
Vì, giống như trạng thái diệt khác biệt được mong muốn cho trạng thái sanh của chính pháp đó, nếu không thì sẽ xảy ra trường hợp một cái sanh và một cái khác diệt; thì cũng vậy, trạng thái hướng đến sự diệt của cái đã sanh phải được mong muốn, và đó chính là sát-na trụ.
Na hi uppajjamāno bhijjatīti sakkā viññātunti.
For it cannot be understood that what is arising is simultaneously breaking up.
Không thể hiểu rằng cái đang sanh thì đang diệt.
Vūpasamasaṅkhātanti accantaṃ vūpasamasaṅkhātaṃ nibbānameva sukhaṃ, na tayā adhippetā kāmāti adhippāyo.
"Named tranquility" means Nibbāna itself, named ultimate tranquility, is happiness, not the sense pleasures you intended.
Vūpasamasaṅkhātaṃ (được gọi là sự an tịnh) là Nibbāna, được gọi là sự an tịnh tuyệt đối, mới là hạnh phúc, không phải các dục mà cô đã nghĩ đến, đó là ý nghĩa.
12. Nandatīti ettha nandanaṃ sappītikakāmataṇhākiccanti āha – ‘‘tussatī’’ti, tasmā kāmaparitosena haṭṭhatuṭṭho hotīti attho.
Regarding "nandati" (rejoices), it means the act of delighting in sense pleasures with joy, therefore it says, "is pleased"; thus, the meaning is that he is happy and satisfied with sense pleasures.
12. Ở đây, Nandatī (vui thích) là sự vui thích, hành động của ái dục có hỷ, nên Ngài nói – "tussatī" (hoan hỷ), nghĩa là hoan hỷ và vui sướng do sự thỏa mãn các dục.
Puttimāti puttavā.
"Puttimā" means having children.
Puttimā (có con) là người có con.
Pahūte cāyaṃ mā-saddoti āha ‘‘bahuputto’’ti.
And this suffix "mā" here indicates abundance, therefore it says, "having many children."
Và từ "mā" này ở đây có nghĩa là nhiều, nên Ngài nói "bahuputto" (nhiều con).
Bahuputtatāgahaṇena idaṃ payojananti dassento ‘‘tassa hī’’tiādimāha.
Indicating that this is the purpose of mentioning having many children, it says, "for him," and so on.
Để chỉ ra rằng việc nắm giữ "nhiều con" có mục đích này, Ngài nói "tassa hī" (vì của người ấy), v.v.
Pūrentīti padaṃ apekkhitvā dhaññassāti sāmivacanaṃ.
Referring to the verb "they fill," "of grain" is in the genitive case.
Từ dhaññassā (của lúa) là thuộc cách, được mong đợi bởi từ pūrentī (làm đầy).
Iti āhāti imamatthaṃ sandhāyāha, evaṃadhippāyo hutvāti attho.
"Thus it is said" means he said this with that meaning in mind, with such an intention.
Iti āhā (đã nói như vậy) là nói với ý nghĩa này, nghĩa là với ý định như vậy.
Gosāmikoti gomā.
"Gosāmiko" means having cattle.
Gosāmiko (chủ bò) là người có bò.
Idhāpi pahūte mā-saddo.
Here too, the suffix "mā" indicates abundance.
Ở đây cũng vậy, từ "mā" có nghĩa là nhiều.
Gorasasampattinti gorasehi nipphajjanasampattiṃ.
"Abundance of dairy products" means the abundance produced from dairy products.
Gorasasampattiṃ (sự thành tựu từ sữa bò) là sự thành tựu được tạo ra từ sữa bò.
Upadhīti paccattabahuvacanaṃ.
"Upadhi" is in the accusative plural.
Upadhī (sự chấp thủ) là số nhiều của danh cách.
Hīti hetuatthe nipāto.
"Hi" is an indeclinable particle meaning "because."
Hī là một tiểu từ có nghĩa là nguyên nhân.
Nandayanti pītisomanassaṃ janayantīti nandanā.
"Nandanā" means those that cause joy and gladness.
Những gì tạo ra hỷ và sự hoan hỷ thì gọi là nandanā (sự vui thích).
Kāmaṃ dukkhassa adhiṭṭhānabhāvato nippariyāyato kāmā ‘‘upadhī’’ti vattabbataṃ arahanti, tassā pana devatāya adhippāyavasenāha ‘‘sukhassa adhiṭṭhānabhāvato’’ti.
Although sense pleasures truly deserve to be called "upadhi" because they are the basis of suffering, the commentary says "because they are the basis of happiness" according to the devatā's intention.
Các dục đáng lẽ phải được gọi là "upadhī" (chấp thủ) một cách trực tiếp, vì chúng là nền tảng của khổ, nhưng Ngài nói "sukhassa adhiṭṭhānabhāvato" (vì là nền tảng của hạnh phúc) theo ý định của vị thiên nữ đó.
Kilesavatthuhetukattā sesapadadvayassa kiñcāpi sabbaṃ saṃsāradukkhaṃ kilesahetukaṃ, visesato pana pāpadhammā apāyūpapattiṃ nibbattentīti āha – ‘‘kilesāpi apāyadukkhassa adhiṭṭhānabhāvato’’ti.
Although all suffering in saṃsāra is caused by defilements, due to the causal nature of the objects of defilements in the other two terms, it specifically states that evil actions produce rebirth in the planes of misery; thus it says, "defilements too, being the basis of the suffering of the planes of misery."
Dù tất cả khổ đau trong luân hồi đều do phiền não làm nguyên nhân, vì các phiền não là nguyên nhân của các đối tượng, nhưng đặc biệt các ác pháp dẫn đến sự tái sanh vào các cõi khổ, nên Ngài nói – "kilesāpi apāyadukkhassa adhiṭṭhānabhāvato" (các phiền não cũng là nền tảng của khổ cõi đọa xứ).
Upasaṃharamānāti upanentā uppādentā.
"Bringing forth" means presenting, producing.
Upasaṃharamānā (mang đến) là dẫn đến, tạo ra.
Manussajātikopi dullabhaghāsacchādanatāya dukkhabahulo peto viyāti manussapeto.
Even a human being who is like a hungry ghost due to the rarity of food and clothing is "a human hungry ghost," being abundant in suffering.
Ngay cả một người thuộc loài người cũng khổ nhiều như một ngạ quỷ do khó kiếm thức ăn và quần áo, nên gọi là manussapeto (ngạ quỷ người).
Manussajātikopi vuttarūpo anatthapātito parehi hiṃsito samāno nerayiko viyāti manussanerayiko.
Even a human being, as described, when afflicted by misfortune and harmed by others, is like one in hell; thus, "a human being in hell."
Ngay cả một người thuộc loài người như đã nói, khi bị rơi vào cảnh khốn cùng, bị người khác hãm hại, thì như một chúng sanh địa ngục, nên gọi là manussanerayiko (chúng sanh địa ngục người).
Phalena rukkhato phalaṃ pātento viya.
"By fruit," like a fruit falling from a tree.
Phalena (do quả) như làm rơi quả từ cây.
Tatheva navahākārehīti yathā tīsu kālesu nāsamaraṇabhedanavasena puttimā puttanimittaṃ, tatheva gomā gonimittaṃ socati navappakārehi.
"In the same nine ways" means just as one with children sorrows on account of children, due to destruction, death, and breaking up in the three times, similarly, one with cattle sorrows on account of cattle in nine ways.
Tatheva navahākārehī (cũng vậy với chín cách) là giống như người có con đau khổ vì con do sự hoại diệt, cái chết, sự phá hoại trong ba thời, thì người có bò cũng vậy, đau khổ vì bò với chín cách.
Pañca kāmaguṇopadhīpi naraṃ socentīti yojanā.
The five sense pleasure-producing attachments (upadhī) also cause a person to sorrow—this is the connection.
Năm dục lạc và các chấp thủ cũng làm cho con người đau khổ, đó là cách kết nối.
Tassāti yo uttari anugijjhati tassa.
"Of him" refers to one who greedily clings further.
Tassā (của người ấy) là của người còn tham luyến hơn nữa.
Kāmayānassāti jātakāmacchandassa.
"Of one desiring sensual pleasure" refers to one in whom sensual desire has arisen.
Kāmayānassā (của người theo đuổi dục) là của chúng sanh đã sanh khởi dục ái.
Jantunoti sattassa.
"Of a being" refers to a sentient being.
Jantuno (của chúng sanh) là của hữu tình.
Parihāyanti ce vinassanti ce.
"If they perish" means if they are destroyed.
Parihāyanti ce (nếu chúng bị suy giảm) là nếu chúng bị hủy hoại.
Sallaviddhovāti sallena viddho viya.
"As one pierced by an arrow" means like one pierced by an arrow.
Sallaviddhovā (như bị mũi tên đâm) là như bị đâm bởi mũi tên.
Ruppatīti vikāraṃ āpajjati, socatīti attho.
"Suffers" means undergoes change, meaning sorrows.
Ruppatī (đau khổ) là chịu đựng sự biến đổi, nghĩa là đau khổ.
Narassa socanā sokaghaṭṭanapaccayo.
"The sorrow of a person" is the cause for the pang of sorrow.
Narassa socanā (sự đau khổ của con người) là nhân duyên làm khuấy động sầu bi.
Upadhayo natthīti kāmaṃ kilesābhisaṅkhārūpadhayo tāva khīṇāsavassa nattheva maggādhigamena nirodhitattā, khandhūpadhayo pana kathanti?
"There are no attachments (upadhayo)" means that for one whose defilements are destroyed (khīṇāsava), the upadhīs of defilements and formations are certainly non-existent, having been annihilated by the attainment of the path. But what about the upadhīs of aggregates (khandhūpadhayo)?
Upadhayo natthī (không có chấp thủ) là đối với một vị A-la-hán, các chấp thủ về phiền não, hành và dục ái chắc chắn không còn, vì đã được đoạn diệt do sự thành tựu Đạo; nhưng còn các chấp thủ về uẩn thì sao?
Tepi tassa saupādisesakālepi aṭṭhuppattihetubhūtā na santeva, ayañca anupādisesakāle.
Even during his lifetime with remnants of clinging (saupādisesakāla), those (khandha-upadhīs) that serve as causes for further arising are non-existent for him, and this applies even more so in the state without any remnants of clinging (anupādisesakāla).
Ngay cả trong thời gian còn dư y, chúng cũng không tồn tại như là nguyên nhân của sự sanh khởi, và điều này là trong thời gian vô dư y.
Tenāha ‘‘so nirupadhi mahākhīṇāsavo’’ti.
Therefore, it says, "that great one whose defilements are destroyed, without upadhi."
Vì thế, Ngài nói "so nirupadhi mahākhīṇāsavo" (vị A-la-hán vĩ đại không còn chấp thủ đó).
13. Puttapemaṃ puttaggahaṇena gahitaṃ uttarapadalopenāti āha ‘‘puttapemasama’’nti.
"Love for children" is encompassed by the term "child" with the omission of the latter part of the compound, thus it says, "equal to love for children."
13. Tình yêu con cái được nắm giữ bởi từ "putta" (con) với sự lược bỏ hậu tố, nên Ngài nói "puttapemasama" (tương đương với tình yêu con cái).
Gosamitanti gohi samaṃ kataṃ.
"Gosamitaṃ" means made equal to cattle.
Gosamitaṃ (tương đương với bò) là được làm cho tương đương với bò.
Tenāha ‘‘gohi sama’’nti.
Therefore, it says, "equal to cattle."
Vì thế, Ngài nói "gohi samaṃ" (tương đương với bò).
Sūriyassa samāti sūriyasamā.
"Sūriyasamā" means equal to the sun.
Tương đương với mặt trời là sūriyasamā.
Avayavasambandhe cetaṃ sāmivacanaṃ.
And this is a genitive case indicating part-whole relationship.
Và đây là thuộc cách chỉ mối quan hệ bộ phận.
Avayavo cettha ābhā evāti viññāyati ‘‘anantaraṃ ābhā’’ti vuccamānattāti āha ‘‘sūriyābhāya samā’’tiādi.
And here, the part is indeed light, as understood by the phrase "immediately light"; thus it says, "equal to the light of the sun," and so on.
Ở đây, bộ phận được hiểu là ánh sáng, vì ngay sau đó được nói là "ánh sáng", nên Ngài nói "sūriyābhāya samā" (tương đương với ánh sáng mặt trời), v.v.
Mahoghabhāvena saranti savantīti sarā, mahantā jalāsayā.
"Sarā" means great bodies of water, which flow like a mighty flood.
Những gì chảy, trôi như dòng nước lớn thì gọi là sarā (dòng chảy), tức là những hồ nước lớn.
Sabbe te samuddaparamā orimajanehi adiṭṭhaparatīrattā tassa.
"All those have the ocean as their ultimate goal," because for those on the hither shore, the other shore is unseen.
Sabbe te samuddaparamā (tất cả chúng đều lấy biển làm tối thượng) vì bờ bên kia của biển không được nhìn thấy bởi những người ở bờ này.
Natthi attasamaṃ pemanti gāthāya paṭhamagāthāyaṃ vuttanayena attho veditabbo.
The meaning of the verse "There is no love like self-love" should be understood in the manner stated in the first verse.
Ý nghĩa của bài kệ Natthi attasamaṃ pemaṃ (Không có tình yêu nào bằng tình yêu bản thân) phải được hiểu theo cách đã nói trong bài kệ đầu tiên.
Attapemena samaṃ pemaṃ nāma natthīti ayamattho.
The meaning is that there is no love equal to self-love.
Ý nghĩa là không có tình yêu nào bằng tình yêu bản thân.
Anudakakantāre ghammasantāpaṃ asahantiyā aṅke ṭhapitaputtakaṃ kandantaṃ bhūmiyaṃ nipajjāpetvā tassa upari ṭhatvā mataitthivatthunā dīpetabbaṃ.
This should be illustrated by the story of the woman who died, who, unable to bear the heat in a waterless desert, laid her crying child on the ground and stood over it.
Điều này phải được minh họa bằng câu chuyện về người phụ nữ đã chết, khi không thể chịu đựng được cái nóng thiêu đốt trong sa mạc không nước, đã đặt đứa con đang khóc trong lòng xuống đất và đứng lên trên nó.
Tenāha – ‘‘mātāpitādayo hi chaḍḍetvāpi puttadhītādayo’’ti.
Therefore, it says, "for mothers, fathers, and others abandon even their sons and daughters."
Vì thế, Ngài nói – "mātāpitādayo hi chaḍḍetvāpi puttadhītādayo" (cha mẹ, v.v. thậm chí còn bỏ rơi con cái).
Tathā cāha –
And thus it is said:
Và Ngài cũng nói –
Dhaññena samaṃ dhanaṃ nāma natthi, yasmā tappaṭibaddhā āhārūpajīvīnaṃ sattānaṃ jīvitavutti.
"There is no wealth like grain," because the livelihood of beings who subsist on food depends on it.
Không có tài sản nào bằng lúa gạo, vì sự sống của chúng sanh sống nhờ thức ăn phụ thuộc vào nó.
Tathārūpe kāleti dubbhikkhakāle.
"At such a time" means during a famine.
Tathārūpe kāle (trong thời điểm như vậy) là trong thời kỳ đói kém.
Ekadesaṃyeva obhāsantīti ekasmiṃ khaṇe catūsu mahādīpesu obhāsaṃ pharituṃ asamatthattā sūriyassapi, pageva itaresaṃ.
"They illuminate only a part," because even the sun is unable to spread its light over the four great continents at a single moment, let alone others.
Ekadesaṃyeva obhāsantī (chỉ chiếu sáng một phần) là vì ngay cả mặt trời cũng không thể chiếu sáng khắp bốn đại châu cùng một lúc, huống chi là những thứ khác.
Bodhisattassa udayabbayassa ñāṇānubhāvena sakalajātikhettaṃ ekālokaṃ ahosīti āha ‘‘paññā…pe… sakkotī’’ti.
He said, 'Wisdom... (etc.)... is able,' because by the power of the knowledge of the Bodhisatta's arising and passing away, the entire field of birth became one light.
Do uy lực của tuệ tri về sự sanh diệt của Bồ-tát, toàn bộ cõi tái sanh trở thành một vùng sáng, nên nói "trí tuệ...v.v... có thể".
Tamaṃ vidhamatīti pubbenivāsañāṇādayo paññā yattha pavattanti, tamanavasesaṃ byāpetvā ekappahārena pavattanato.
Dispels darkness means that because wisdom, such as the knowledge of past existences, spreads without remainder and operates with a single strike wherever it occurs.
"Xua tan bóng tối" là do trí tuệ như túc mạng minh...v.v... phát sanh, bao trùm toàn bộ bóng tối mà không còn sót lại, phát sanh cùng một lúc.
‘‘Vuṭṭhiyā pana pavattamānāya yāva ābhassarabhavanā’’ti pacuravasena vuttaṃ.
However, 'when the rain is falling, up to the Ābhassara realm' is said in a broad sense.
"Khi mưa rơi, cho đến cõi Quang Âm thiên" được nói theo nghĩa phổ biến.
14. Khettato vivādā satte tāyatīti khattiyo.
14. One who protects beings from disputes over fields is a khattiya.
14. Bảo vệ chúng sanh khỏi tranh chấp về ruộng đất, nên gọi là khattiya (sát-đế-lợi).
Vadati devatā attano ajjhāsayavasena.
The devatā speaks according to its own inclination.
Nói là chư thiên nói theo ý muốn của mình.
Dvipadādīnanti ādi-saddena catuppadabhariyaputtā gahitā.
In 'of bipeds, etc.', the word ' etc.' includes quadrupeds, wives, and children.
Dvipadādīnaṃ (hai chân...v.v...) với từ ādi (v.v...) là chỉ những người vợ, con, vật bốn chân.
Buddhādayoti ādi-saddena ājānīyasussūsabhariyassavaputtā.
In 'Buddhas, etc.', the word ' etc.' includes noble steeds, obedient wives, and docile children.
Buddhādayo (Đức Phật...v.v...) với từ ādi (v.v...) là chỉ những con ngựa thuần chủng, người vợ biết vâng lời, con cái biết vâng lời.
Dvipadānaṃ seṭṭhoti ettha dvipadānaṃ eva seṭṭhoti nāyaṃ niyamo icchito, seṭṭho evāti pana icchito, tasmā sambuddho dvipadesu aññesu tattha ca uppajjanato seṭṭho eva sabbesampi uttaritarassa abhāvatoti ayamettha attho.
In 'foremost among bipeds,' it is not desired that this is a strict rule that he is foremost only among bipeds; rather, it is desired that he is indeed foremost. Therefore, the meaning here is that the Fully Enlightened One is indeed foremost among bipeds and others who arise there, as there is no one superior to all.
Dvipadānaṃ seṭṭho (bậc tối thắng trong loài hai chân) ở đây, không phải là quy định chỉ có bậc tối thắng trong loài hai chân mà thôi, mà là quy định chỉ bậc tối thắng mà thôi, do đó, Đức Sambuddha là bậc tối thắng trong loài hai chân và các loài khác, và cũng là bậc tối thắng vì không có ai cao hơn Ngài, đây là ý nghĩa ở đây.
Tenāha ‘‘uppajjamāno panesā’’tiādi.
Therefore, it is said, 'When this one arises... (etc.).'
Vì thế, Ngài nói "uppajjamāno panesā" (khi Ngài sanh ra)...v.v...
Kāraṇākāraṇaṃ ājānātīti ājānīyo.
One who knows what is proper and improper is an ājānīya.
Biết được nguyên nhân và phi nguyên nhân, nên gọi là ājānīyo (thuần chủng).
Gaṇhāpethāti yathā udako na temissati, evaṃ vāḷaṃ gaṇhāpetha.
Make it hold: Make it hold the hair so that it does not get wet.
Gaṇhāpethā (hãy bắt) là hãy bắt con thú sao cho nước không làm ướt.
‘‘Asussūsā’’ti keci paṭhanti.
Some read, "Asussūsā."
Một số người đọc là "Asussūsā" (không vâng lời).
Āsuṇamānoti sappaṭissavo hutvā vacanasampaṭicchako.
Āsuṇamāno means being attentive and receptive to words.
Āsuṇamāno (nghe lời) là người vâng lời, chấp nhận lời nói.
15. Ṭhite majjhanhiketi pubbaddhaṃ nikkhamitvā aparaddhaṃ appatvā ṭhitamajjhanhe.
15. At midday means when it is standing at midday, having passed the first half of the day but not yet reached the latter half.
15. Ṭhite majjhanhike (vào giữa trưa) là khi mặt trời đã qua nửa buổi sáng nhưng chưa đến nửa buổi chiều.
Sannisīvesūti parissamavinodanatthaṃ sabbaso sannisīdantesu.
When they completely settled down refers to those completely settling down to relieve fatigue.
Sannisīvesu (ngồi xuống) là khi mọi người hoàn toàn ngồi xuống để xua tan mệt mỏi.
Da-kārassa hi va-kāraṃ katvā niddeso.
Here, the letter 'd' has been changed to 'v' in the designation.
Chữ 'da' đã được thay bằng chữ 'va' trong cách trình bày.
Tenāha ‘‘sannisinnesu vissamamānesū’’ti.
Therefore, it is said, 'when settled down and resting.'
Vì thế, Ngài nói "sannisinnesu vissamamānesu" (khi ngồi xuống nghỉ ngơi).
Sabbasattānanti sabbesañca āhārūpajīvitasattānaṃ ghammatāpane santattakāyānaṃ iriyāpathadubbalyakāloti ṭhānādiiriyāpathassa asamatthakālo.
Of all beings: For all beings who subsist on food, whose bodies are heated by the sun's scorching heat, it is a time of weakness for postures, meaning a time when they are incapable of standing and other postures.
Sabbasattānaṃ (của tất cả chúng sanh) là của tất cả chúng sanh sống bằng thức ăn, với thân thể bị đốt nóng bởi sức nóng mặt trời; iriyāpathadubbalyakālo (thời điểm yếu kém trong oai nghi) là thời điểm không thể thực hiện các oai nghi như đứng...v.v...
Saṇati viyāti saddaṃ karoti viya, yathā taṃ aññampi mahāvanaṃ vakkhamānanayena.
It is as if it makes a sound means it makes a sound, just as that other great forest does, in the manner to be described.
Saṇati viyā (như đang kêu) là như đang phát ra âm thanh, giống như khu rừng lớn khác theo cách sẽ được nói đến.
Tenāha ‘‘tappaṭibhāgaṃ nāmeta’’nti chiddaveṇupabbānanti randhajātakīcakamahāveḷupabbānaṃ.
Therefore, it is said, 'its counterpart,' and of bamboo groves with holes means groves of large bamboo with holes or crevices.
Vì thế, Ngài nói "tappaṭibhāgaṃ nāmeta" (khiến nó tương ứng) là chiddaveṇupabbānaṃ (của những đốt tre lớn có lỗ thủng).
Dutiyakaṃ sahāyaṃ alabhantī anabhiratiparitassanāya evamāha.
She says this due to distress from dissatisfaction at not finding a second companion.
Dutiyakaṃ (người bạn đồng hành) là không tìm thấy người bạn đồng hành nên nói như vậy do sự buồn chán và đau khổ.
Anappakaṃ sukhanti vipulaṃ uḷāraṃ vivekasukhaṃ.
No small pleasure means abundant, exalted pleasure of seclusion.
Anappakaṃ sukhaṃ (hạnh phúc không nhỏ) là niềm vui vi diệu, cao cả của sự độc cư.
Ekavihāratāya suññāgāraṃ paviṭṭhassa.
Having entered an empty dwelling due to dwelling alone.
Do sống một mình, suññāgāraṃ paviṭṭhassa (người đã vào nhà trống).
Tena kāyavivekaṃ dasseti.
By this, he demonstrates physical seclusion (kāyaviveka).
Qua đó, Ngài chỉ ra sự độc cư về thân.
Aniccānupassanādīhi niccasaññādippahānena santacittassa.
Whose mind is tranquil through the abandonment of perceptions of permanence, etc., by means of contemplation of impermanence, etc.
Do sự quán chiếu vô thường...v.v... và sự đoạn trừ các tưởng thường...v.v..., santacittassa (người có tâm thanh tịnh).
Tena cittavivekaṃ dasseti.
By this, he demonstrates mental seclusion (cittaviveka).
Qua đó, Ngài chỉ ra sự độc cư về tâm.
Saṃsāre bhayaṃ ikkhanato bhikkhuno ubhayavivekasampannassa, tato eva uttariṃ manussadhammato ratiṃ lābhino.
For a bhikkhu, one who sees danger in saṃsāra, possessed of both kinds of seclusion, and therefore one who obtains pleasure superior to human pleasure.
Bhikkhuno (của vị Tỳ-kheo) là người nhìn thấy sự sợ hãi trong luân hồi, người có cả hai sự độc cư, và do đó, người đạt được niềm vui vượt trên pháp của loài người.
Amānusī ratīti bhāvanārati.
Non-human pleasure refers to the pleasure of jhāna.
Amānusī ratī (niềm vui phi nhân) là niềm vui của sự tu tập.
Puratoti purimabhāge.
In front means in the front part.
Purato (phía trước) là ở phần trước.
Pacchatoti pacchimabhāge.
Behind means in the back part.
Pacchato (phía sau) là ở phần sau.
Aparoti añño.
Aparo means another.
Aparo (không có người khác) là không có người khác.
Puratoti vā anāgate, anāgataṃ ārabbhāti attho.
Or in front means in the future, the meaning is with reference to the future.
Hoặc Purato là trong tương lai, ý nghĩa là liên quan đến tương lai.
Pacchatoti atīte atītaṃ ārabbha paṭipattiyā vibādhanato.
Behind means in the past, with reference to the past, due to obstructing practice.
Pacchato là trong quá khứ, do bị cản trở bởi sự thực hành liên quan đến quá khứ.
Paroti kodho cittapaṭidussanatāya.
Paro refers to anger, because it corrupts the mind.
Paro (kẻ thù) là sự sân hận do làm tổn hại tâm.
Na paroti aparo, lobho, so ce na vijjati.
Not another is aparo, meaning greed. And if it does not exist.
Không phải kẻ thù là aparo (không có kẻ thù), đó là tham ái, nếu nó không tồn tại.
Etena anāgatappajappanāya atītānusocanāya ca abhāvaṃ dasseti.
By this, he shows the absence of anxiety about the future and sorrow over the past.
Qua đó, Ngài chỉ ra sự không có sự suy nghĩ về tương lai và sự than van về quá khứ.
Atīva phāsu bhavatīti nīvaraṇajeṭṭhakassa kāmacchandassa vigamena vikkhambhitanīvaraṇassa jhānassa vasena ativiya phāsuvihāro hoti.
It becomes exceedingly pleasant means that with the disappearance of sensual desire, which is the chief of the hindrances, there is an exceedingly pleasant abiding by means of jhāna, which has its hindrances suppressed.
Atīva phāsu bhavatī (trở nên rất dễ chịu) là do sự đoạn trừ dục ái, vị trưởng của các triền cái, và do đó, có sự an trú rất dễ chịu nhờ thiền định đã được trấn áp các triền cái.
Ekassa vasato vaneti taṇhādutiyikābhāvena ekassa araññe vivekavāsaṃ vasato.
Dwelling alone in the forest means dwelling alone in seclusion in the wilderness, without craving as a companion.
Ekassa vasato vane (người sống một mình trong rừng) là người sống độc cư trong rừng mà không có tham ái làm bạn đồng hành.
Sesaṃ tādisamevāti sesamettha yaṃ vattabbaṃ, taṃ paṭhamagāthāyaṃ vuttasadisameva.
The rest is similar means whatever needs to be said here for the rest is similar to what was said in the first verse.
Sesaṃ tādisamevā (phần còn lại cũng tương tự) là phần còn lại cần nói ở đây cũng giống như đã nói trong bài kệ đầu tiên.
16. Pacchime māse pacchābhattaṃ piṇḍapātappaṭikkanto catugguṇaṃ saṅghāṭiṃ paññapetvā dakkhiṇena passena sato sampajānoti ettakaṃ pāṭhaṃ saṅkhipitvā ‘‘niddaṃ okkamitā’’ti vuttaṃ.
16. The phrase niddaṃ okkamitā (having fallen asleep) is an abbreviation of the passage describing one who, in the last month, after the meal, having returned from his alms round, spreads out his fourfold outer robe and lies down on his right side, mindful and comprehending.
16. Sau khi thọ thực xong vào buổi chiều, sau khi trải bốn lớp y tăng-già-lê, nằm nghiêng bên phải, có niệm và tỉnh giác, đoạn kinh văn này được tóm tắt thành "niddaṃ okkamitā" (người chìm vào giấc ngủ).
Kiriyāmayacittehi avomisso bhavaṅgasoto abyākataniddā.
Undetermined sleep is the bhavaṅga stream, unmixed with action-based consciousness.
Dòng bhavaṅga không lẫn lộn với các tâm sở hành động là abyākataniddā (giấc ngủ vô ký).
Sā hi khīṇāsavānaṃ uppajjanārahā, tassā pubbabhāgāparabhāgesu…pe… uppannaṃ thinamiddhaṃ idhādhippetā niddā, sā akhīṇāsavānaṃ yebhuyyena aniyatakālā, tabbidhuraniyatasabbhāvaṃ dassento ‘‘aticchāta…pe… āgantukaṃ ālasiya’’nti āha.
It is indeed suitable for Arahants, but the sloth and torpor that arises in the preceding and succeeding parts (etc.) of that* is the sleep intended here; for those who are not Arahants, it is mostly of an undetermined time. Showing its fixed nature in the absence of that, he says, when exceedingly hungry... (etc.)... an incoming idleness.
Giấc ngủ đó chỉ có thể sanh khởi ở các vị A-la-hán, còn sự hôn trầm, thụy miên sanh khởi ở phần trước và phần sau của nó...v.v... là giấc ngủ được đề cập ở đây, giấc ngủ đó đối với những người chưa phải A-la-hán thường không có thời gian nhất định, để chỉ ra sự tồn tại nhất định của nó trong sự thiếu thốn đó, Ngài nói "aticchāta...pe... āgantukaṃ ālasiya" (quá đói...v.v... sự lười biếng khách trần).
Kāyālasiyapaccayā vīriyassa paṭipakkhabhūtā cattāro akusalakkhandhā tandī nāma.
The four unwholesome aggregates that are opposed to effort, caused by bodily sluggishness, are called tandī (sloth).
Bốn uẩn bất thiện đối nghịch với tinh tấn do sự lười biếng của thân là tandī (hôn trầm).
Tandīti sabhāvaniddeso.
Tandī is a designation of its intrinsic nature.
Tandī là sự chỉ định về bản chất.
Tandiyanāti ākāraniṃddeso.
Tandiyanā is a designation of its mode.
Tandiyanā là sự chỉ định về hình thái.
Tandīmanatāti tandībhūtacittatā.
Tandīmanatā means a mind characterized by sloth.
Tandīmanatā là tâm trạng hôn trầm.
Ālasyanti alasabhāvāharaṇaṃ.
Ālasya is the bringing on of a state of laziness.
Ālasyaṃ là sự mang lại trạng thái lười biếng.
Ālasyāyitattanti alasabhāvappatti.
Ālasyāyitatta is the state of having become lazy.
Ālasyāyitattaṃ là sự đạt đến trạng thái lười biếng.
Kāyavijambhanāti kāyassa vināmanā.
Kāyavijambhanā is the stretching of the body.
Kāyavijambhanā là sự uốn cong thân thể.
Akusalapakkhā ukkaṇṭhitatāti akusalapakkhiyā anabhirati.
Akusalapakkhā ukkaṇṭhitatā is disinterest belonging to the unwholesome side.
Akusalapakkhā ukkaṇṭhitatā là sự bất mãn thuộc phe bất thiện.
Bhattakilamathoti yathāvuttassa bhattavatthukassa āhārassa vasena sarīre uppajjanakakhedo.
Bhattakilamatho is the fatigue arising in the body due to the food as mentioned.
Bhattakilamatho là sự mệt mỏi sanh khởi trong thân do thức ăn đã nói.
Upakkiliṭṭhoti paññāya dubbalīkaraṇena upakkiliṭṭhacitto.
Upakkiliṭṭho means a mind defiled by the weakening of wisdom.
Upakkiliṭṭho là tâm bị ô nhiễm do làm yếu trí tuệ.
Cittassa asamāhitattā nivāritapātubhāvo.
Its manifestation is prevented due to the mind being unsettled.
Do tâm không định tĩnh, nivāritapātubhāvo (sự xuất hiện bị ngăn cản).
Ariyamaggassa jotanaṃ nāma uppajjanamevāti āha ‘‘na jotati, na pātubhavatīti attho’’ti.
The shining forth of the noble path means its arising, so he says, does not shine, meaning does not become manifest.
Sự chiếu sáng của Thánh đạo chính là sự sanh khởi, nên Ngài nói "na jotati, na pātubhavatīti attho" (không chiếu sáng, không xuất hiện, đó là ý nghĩa).
Na hi ariyamaggo jotiajotināmo pavattati.
For the noble path does not operate under the designation of shining or not shining.
Vì Thánh đạo không hoạt động dưới tên chiếu sáng hay không chiếu sáng.
Maggasahajātavīriyenāti lokiyalokuttaramaggasahajātavīriyena.
By effort co-arisen with the path means by effort co-arisen with the mundane and supramundane paths.
Maggasahajātavīriyenā (bằng tinh tấn đồng sanh với đạo) là bằng tinh tấn đồng sanh với đạo thế gian và siêu thế.
Missakamaggo hi idha adhippeto.
For a mixed path is intended here.
Vì ở đây, đạo hỗn hợp được đề cập.
Nīharitvāti nīharaṇahetu.
Having drawn out means as a cause for drawing out.
Nīharitvā (sau khi loại bỏ) là do nguyên nhân loại bỏ.
Hetuattho hi ayaṃ tvā-saddo ‘‘paññāya cassa disvā’’tiādīsu (ma. ni. 1.271) viya.
For this suffix -tvā here has a causal meaning, as in "paññāya cassa disvā" (M.N. 1.271) and so on.
Vì từ tvā này có ý nghĩa nguyên nhân, như trong "paññāya cassa disvā" (thấy bằng trí tuệ)...v.v... (Ma. Ni. 1.271).
Tena ‘‘maggo visujjhatī’’ti vacanaṃ samatthitaṃ hoti.
By this, the statement "the path becomes purified" is affirmed.
Qua đó, câu "maggo visujjhatī" (đạo được thanh tịnh) được xác nhận.
‘‘Ariyamaggaṃ visujjhatī’’ti keci paṭhanti.
Some read "ariyāmaggaṃ visujjhatīti."
Một số người đọc là "Ariyamaggaṃ visujjhatī" (Thánh đạo được thanh tịnh).
17. Dukkhaṃ titikkhanti duttitikkhaṃ.
That which is difficult to endure suffering is duttitikkha.
17. Khó chịu đựng khổ là duttitikkhaṃ (khó chịu đựng).
Tañca dukkhamaṃ dussahanaṃ ārambhavasena dukkaraṃ, anuyuñjanavasena duttitikkhanti.
And that suffering is difficult to bear (dussahana) in terms of undertaking, and difficult to endure (duttitikkha) in terms of constant practice.
Và sự khổ đó là khó chịu đựng, khó thực hành về mặt khởi đầu, khó chịu đựng về mặt thực hành.
Abyattenāti sāmaññassa upakārānupakāre dhamme jānanasamatthāya veyyattiyasaṅkhātāya paññāya abhāvato na byattena.
By one unskillful means not by one who is skillful, due to the absence of wisdom called skillfulness, which is capable of knowing the beneficial and unbeneficial aspects of the recluse's life (samañña).
Abyattenā (bởi người không khéo léo) là không khéo léo do thiếu trí tuệ, tức là sự khéo léo có khả năng biết các pháp có lợi và không có lợi cho sự sống bình thường.
Tenāha ‘‘bālenā’’ti.
Therefore, he says, by a fool.
Vì thế, Ngài nói "bālenā" (bởi người ngu).
Yasmiṃ dhamme sati samaṇoti vuccati, taṃ sāmaññanti āha ‘‘samaṇadhammo’’ti.
That state by virtue of which one is called a recluse, that recluse's life (samañña), he calls the dhamma of a recluse.
Pháp mà khi có nó thì được gọi là Sa-môn, đó là sự sống Sa-môn, Ngài nói "samaṇadhammo" (pháp Sa-môn).
Imināti ‘‘dukkaraṃ duttitikkhañca, abyattena ca sāmañña’’nti iminā gāthaddhena idaṃ dassetīti idaṃ idāni vuccamānaṃ atthajātaṃ dasseti.
By this (iminā), meaning by this half-verse "Difficult and hard to endure, and the recluse's life by one unskillful," he shows this (idaṃ dasseti) — he shows this collection of meanings now being stated.
Iminā (bằng điều này) là bằng nửa bài kệ "dukkaraṃ duttitikkhañca, abyattena ca sāmañña" (khó thực hành và khó chịu đựng, và sự sống Sa-môn bởi người không khéo léo), idaṃ dassetī (chỉ ra điều này) là chỉ ra những điều sẽ được nói đến bây giờ.
Abhidantanti abhibhavanadantaṃ, uparidantanti attho.
Abhidantaṃ means thoroughly subdued and tamed, meaning utterly subdued.
Abhidantaṃ (đã được thuần hóa hoàn toàn) là đã được thuần hóa vượt trội, ý nghĩa là đã được thuần hóa trên hết.
So hi itaraṃ musalaṃ viya udukkhalaṃ visesato kassaci khādanakāle abhibhuyya vattati.
For it operates by utterly overpowering, like a pestle over a mortar, especially when chewing something.
Vì nó hoạt động bằng cách chế ngự đặc biệt, giống như chày chế ngự cối khi nghiền nát thứ gì đó.
Ādhāyāti nippīḷanavaseneva ṭhapetvā.
Ādhāya means having placed it down by pressing it firmly.
Ādhāyā (đặt vào) là đặt vào bằng cách ép chặt.
Tāluṃ āhaccāti tālupadesamāhanitvā viya.
Having struck the palate means as if having struck the region of the palate.
Tāluṃ āhaccā (chạm vào vòm miệng) là như chạm vào vùng vòm miệng.
Cetasāti kusalacittena.
Cetasā means by wholesome consciousness.
Cetasā có nghĩa là tâm thiện (kusalacitta).
Cittanti akusalacittaṃ.
Citta means unwholesome consciousness.
Citta có nghĩa là tâm bất thiện (akusalacitta).
Abhiniggaṇhitvāti yathā atisamudācāro na hoti, evaṃ vibādhanavasena niggahetvā.
Abhiniggaṇhitvā means having restrained, in the sense of suppressing so that excessive misconduct does not occur.
Abhiniggaṇhitvā có nghĩa là kiềm chế để không có sự phóng túng quá mức, tức là chế ngự bằng cách ngăn chặn.
Āpāṇakoṭikanti pāṇakoṭipariyosānaṃ, parijīvanti attho.
Āpāṇakoṭika means ending with the tip of life, that is, living until death.
Āpāṇakoṭika có nghĩa là cho đến cuối sinh mạng, tức là cho đến khi mạng sống chấm dứt.
Sambādhetīti sambādho, antarāyiko.
Sambādheti leads to sambādha, which is an obstacle.
Sambādheti là sambādha (sự cản trở), tức là điều chướng ngại.
Bahū parissayāti ayoniso kāmavitakkādivasena.
Bahū parissayā means many dangers, in the sense of unskillful thoughts of sensual desire and so forth.
Bahū parissayā có nghĩa là nhiều hiểm nguy, do sự suy nghĩ không đúng đắn về dục vọng, v.v.
Gīvā cattāro pādāti gīvapañcamāni.
The neck and four legs, hence gīvapañcamāni (the neck as the fifth).
Cổ và bốn chân là gīvapañcamāni (năm phần có cổ là thứ năm).
Samodaha nti vā samodhānahetūti ayamettha atthoti āha – ‘‘samodahitvā vā’’ti, sammā odhāya anto pavesetvāti attho.
Samodahanti means "or because of bringing together," this is the meaning here, therefore it says ‘‘samodahitvā vā’’ (or having brought together), meaning having properly placed and inserted within.
Samodaha có nghĩa là nguyên nhân của sự hòa hợp, đây là ý nghĩa ở đây. Do đó, nói “samodahitvā vā” (hoặc đã hòa hợp), tức là đặt vào bên trong một cách đúng đắn.
Sake ārammaṇakapāleti gocarajjhattaṃ vadati.
Sake ārammaṇakapāle refers to the internal sphere of experience.
Sake ārammaṇakapāle (trong bát đối tượng của mình) nói đến việc tự chủ trong phạm vi đối tượng.
Samodahanti samodahanto.
Samodahanti means bringing together.
Samodaha có nghĩa là đang hòa hợp.
Anissitoti tebhūmakadhammesu kañcipi dhammaṃ taṇhādiṭṭhābhinivesavasena anissito.
Anissito means not leaning upon any of the three-realm phenomena through attachment, wrong view, or obsession.
Anissito có nghĩa là không nương tựa vào bất kỳ pháp nào trong ba cõi, do sự chấp thủ của tham ái và tà kiến.
Avihiṃsamāno vihiṃsānimittānaṃ pajahanena.
Avihiṃsamāno means by abandoning the causes of harm.
Avihiṃsamāno (không làm hại) bằng cách từ bỏ những nguyên nhân gây tổn hại.
Ullumpanasabhāvasaṇṭhitenāti sīlabyasanato uddharaṇarūpe saṇṭhitena, karuṇāyuttenāti attho.
Ullumpanasabhāvasaṇṭhitenāti means established in the nature of uplifting from the misfortune of morality, that is, endowed with compassion.
Ullumpanasabhāvasaṇṭhitenā có nghĩa là được thiết lập dưới hình thức cứu vớt khỏi sự suy đồi giới hạnh, tức là có lòng bi mẫn.
Tenāha ‘‘kāruññataṃ paṭiccā’’ti.
Therefore, it says ‘‘kāruññataṃ paṭiccā’’ (out of compassion).
Do đó, nói “kāruññataṃ paṭiccā” (do lòng bi mẫn).
18. Nisedhetīti nivāreti pavattituṃ na deti.
18. Nisedheti means he prevents, he does not allow it to arise.
18. Nisedhetī có nghĩa là ngăn chặn, không cho phép phát sinh.
Pucchati devatā.
Pucchati means the deity asks.
Pucchati (hỏi) là chư thiên hỏi.
Apaharantoti apanento, yathā sabbena sabbaṃ akkosavatthu na hoti, evaṃ pariharantoti attho.
Apaharanto means removing, in the sense of avoiding so that there is no occasion for reproach at all.
Apaharanto có nghĩa là xua đuổi, tức là tránh né để không có bất kỳ điều gì đáng bị chê trách.
Bujjhati sārathividhaṃ.
Bujjhati means he understands the skill of a charioteer.
Bujjhati (hiểu biết) về cách của người điều khiển xe.
Attani nipātaṃ na deti, ājānīyo hi yuttaṃ pajānāti.
Attani nipātaṃ na deti, for a noble steed knows what is proper.
Attani nipātaṃ na deti (không để rơi vào mình), bởi vì con ngựa thuần chủng biết điều thích hợp.
Abhūtena abhūtakkosena parimutto nāma natthi bālānañca janānaṃ parāpavāde yuttapayuttabhāvato.
There is no one free from false accusations, as it is proper for fools and ordinary people to slander others.
Abhūtakkosena parimutto nāma natthi (không có ai thoát khỏi sự phỉ báng không có thật) vì những người ngu si thường xuyên phỉ báng người khác một cách vô cớ.
Tenāha bhagavā –
Therefore, the Blessed One said:
Do đó, Đức Thế Tôn đã nói:
Tanuyāti vā katipayā.
Tanuyā means few.
Tanuyā có nghĩa là ít ỏi.
Tenāha ‘‘appakā’’ti.
Therefore, it says ‘‘appakā’’ (few).
Do đó, nói “appakā” (ít ỏi).
Sadā satāti hirinisedhabhāve kāraṇavacanaṃ.
Sadā satā is a causal statement regarding the state of being restrained by shame.
Sadā satā là từ chỉ nguyên nhân của việc ngăn chặn sự hổ thẹn (hiri).
Pappuyyāti patvā adhigantvā.
Pappuyyā means having reached, having attained.
Pappuyyā có nghĩa là đạt được, chứng đắc.
Vānato nikkhantattā nibbānaṃ, asaṅkhatadhātu.
Because it departs from craving, it is Nibbāna, the unconditioned element.
Do thoát khỏi dục vọng (vāna), nên gọi là Nibbāna, tức là pháp vô vi (asaṅkhatadhātu).
19. Antoti kucchiabbhantare.
19. Anto means inside the womb.
19. Anto có nghĩa là bên trong bụng.
Vasanaṭṭhānaṭṭhenāti vasanabhāvena.
Vasanaṭṭhānaṭṭhenāti means in the sense of dwelling.
Vasanaṭṭhānaṭṭhenā có nghĩa là theo cách ở.
Kulapaveṇinti kulācāraṃ kulatantiṃ.
Kulapaveṇi means family custom, family tradition.
Kulapaveṇi có nghĩa là phong tục gia đình, truyền thống gia đình.
Santānakaṭṭhenāti kulasantatiyā bandhanabhāvena.
Santānakaṭṭhenāti means in the sense of being bound by family lineage.
Santānakaṭṭhenā có nghĩa là theo cách ràng buộc của dòng dõi gia đình.
Evaṃ sabbapadehi pucchitatthassa anujānanavasena ‘‘ekaṃsavacane nipāto’’ti vuttaṃ.
Thus, it is said ‘‘ekaṃsavacane nipāto’’ (a particle used for certain affirmation) by affirming the meaning asked in all terms.
Như vậy, bằng tất cả các từ ngữ, việc chấp thuận ý nghĩa được hỏi đã được nói là “ekaṃsavacane nipāto” (từ phủ định trong câu khẳng định).
Āpādikā posikā mātucchā mahāpajāpati mātā evāti katvā ‘‘pahāya pabbajitattā’’ti avisesato vuttaṃ.
It is said unspecifically ‘‘pahāya pabbajitattā’’ (having renounced and gone forth) because the foster mother Mahāpajāpatī was truly his mother who reared and nurtured him.
Vì là người nuôi dưỡng, người chăm sóc, dì mẫu Mahāpajāpatī là mẹ, nên đã nói “pahāya pabbajitattā” (do đã từ bỏ mà xuất gia) một cách không phân biệt.
Pahāya pabbajitattā natthīti ānetvā sambandho.
The connection is to be understood as: "there is none because he renounced and went forth."
Mối liên hệ được thiết lập bằng cách nói rằng “do đã từ bỏ mà xuất gia, nên không có.”
Puna mātukucchivāsādīnaṃ abhāvavacaneneva vaṭṭamhi bandhanassa abhāvo dīpito hotīti na gahito.
Furthermore, the absence of attachment to the cycle of existence is indicated by the statement about the absence of dwelling in the mother's womb and so on, so it is not taken again.
Hơn nữa, việc không có sự ràng buộc trong vòng luân hồi đã được thể hiện bằng cách nói về sự không tồn tại của việc ở trong bụng mẹ, v.v., nên không cần phải nói thêm.
Ayaṃ kira devatā yathā puthujjanā buddhānaṃ guṇe na jānanti, evaṃ na jānāti, tasmā ‘‘mayā sannāhaṃ bandhitvā’’tiādimāha.
It seems this deity did not understand the qualities of the Buddhas like ordinary people do, therefore he said, ‘‘mayā sannāhaṃ bandhitvā’’ (having girded myself), and so on.
Vị chư thiên này, giống như những phàm nhân không biết các đức tính của chư Phật, cũng không biết, do đó đã nói “mayā sannāhaṃ bandhitvā” (tôi đã thắt chặt áo giáp), v.v.
20. Tapanabhāvena tapanodakattā tapodāti tassa rahadassa nāmaṃ.
20. Because of its heating nature, because its water is hot, it is called Tapodā, that is the name of that lake.
20. Do có tính chất nóng, là nước nóng, nên gọi là Tapodā, đó là tên của hồ nước đó.
Tenāha ‘‘tattodakassa rahadassā’’ti.
Therefore, it says ‘‘tattodakassa rahadassā’’ (of the lake with hot water).
Do đó, nói “tattodakassa rahadassā” (của hồ nước nóng).
Tatoti nāgabhavane udakarahadato tapodā nāma nadī sandati.
Tato means from that lake in the abode of nāgas, a river named Tapodā flows.
Tato có nghĩa là từ hồ nước ở cõi rồng, một con sông tên Tapodā chảy ra.
Sā hi nadī bhūmitalaṃ ārohati.
That river rises to the surface of the earth.
Sông đó trồi lên mặt đất.
‘‘Edisā jātā’’ti vacanaseso.
The remaining part of the sentence is "Such has arisen."
“Edisā jātā” là phần còn lại của câu.
Petalokoti lohakumbhinirayā idhādhippetāti vadanti.
Petaloko they say, refers to the Lohakumbhī hells here.
Petaloko (cõi ngạ quỷ) ở đây có nghĩa là địa ngục Lohakumbhi, như một số người nói.
Rahadassa pana ādito pabbatapādavanantaresu bahū petā viharanti, svāyamattho petavatthupāḷiyā lakkhaṇasaṃyuttena ca dīpetabbo.
Many pretas dwell in the forests at the foot of the mountains from the beginning of the lake; this meaning should be explained by the Petavatthupāḷi and the Lakkhaṇasaṃyutta.
Tuy nhiên, từ đầu hồ nước, có nhiều ngạ quỷ sống giữa các chân núi và rừng rậm; ý nghĩa này cần được trình bày qua Petavatthupāḷi và Lakkhaṇasaṃyutta.
Yatāyanti yato rahadato ayaṃ.
Yatāyaṃ means from which lake this is.
Yatāyaṃ có nghĩa là từ hồ nước nào mà con sông này.
Sātodakoti madhurodako.
Sātodako means sweet-watered.
Sātodako có nghĩa là nước ngọt.
Setodakoti parisuddhodako, anāvilodakoti attho.
Setodako means pure-watered, that is, unclouded water.
Setodako có nghĩa là nước trong sạch, tức là nước không vẩn đục.
Tatoti tapodānadito.
Tato means from that Tapodā river.
Tato có nghĩa là từ sông Tapodā.
Samiddhoti avayavānaṃ sampuṇṇatāya saṃsiddhiyāva sammā iddho.
Samiddho means fully endowed with all faculties, perfectly prosperous by means of accomplishment itself.
Samiddho có nghĩa là hoàn toàn thịnh vượng do sự đầy đủ của các chi phần, do sự thành tựu.
Tenāha ‘‘abhirūpo’’tiādi.
Therefore, it says ‘‘abhirūpo’’ (good-looking), and so on.
Do đó, nói “abhirūpo” (đẹp đẽ), v.v.
Padhāne sammasanadhamme niyutto, taṃ vā ettha atthīti padhāniko.
Appointed to the main practice of contemplation, or having that, hence padhāniko (one who strives).
Người được giao phó vào pháp quán tưởng chính yếu, hoặc có điều đó ở đây, gọi là padhāniko (người tinh cần).
Senāsanaṃ suṭṭhapitadvāravātapānaṃ, tesaṃ pidahanena utuṃ gāhāpetvā.
Utuṃ gāhāpetvā means having made the season appropriate by closing the doors and windows of the dwelling.
Nơi ở có cửa và cửa sổ được đóng kín, bằng cách đóng chúng lại để utuṃ gāhāpetvā (giữ lại hơi ấm).
Pubbāpayamānoti nhānato pubbabhāge viya vodakabhāvaṃ āpajjamāno gamento.
Pubbāpayamāno means causing to become clear as in the pre-bath state, by moving about.
Pubbāpayamāno có nghĩa là khiến cho thân thể trở nên trong sạch như trước khi tắm, tức là làm cho thân thể sạch sẽ.
Avattaṃ paṭikkhipitvā vattaṃ dassetuṃ ‘‘tattha…pe… na otaritabba’’nti paṭhamaṃ vuttaṃ.
To reject what is not a proper practice and show what is, it was first said ‘‘tattha…pe… na otaritabba’’ (there... one should not descend).
Để bác bỏ điều không nên làm và chỉ ra điều nên làm, trước tiên đã nói “tattha…pe… na otaritabba” (ở đó... không nên xuống nước).
Sabbadisāpalokanaṃ yathā nhāyanaṭṭhānassa manussehi vivittabhāvajānanatthaṃ.
Sabbadisāpalokanaṃ is for knowing that the bathing place is secluded from people.
Sabbadisāpalokanaṃ (nhìn khắp mọi hướng) để biết rằng nơi tắm không có người.
Khāṇuādivavatthāpanaṃ cīvarādīnaṃ ṭhapanatthaṃ udakasamīpeti adhippāyo.
Khāṇuādivavatthāpanaṃ means placing robes and so on, near the water, implying it is for placing robes and so on.
Khāṇuādivavatthāpanaṃ (sắp đặt cọc, v.v.) có ý nghĩa là để đặt y phục, v.v. gần nước.
Ukkāsanaṃ amanussānaṃ apagamanatthaṃ.
Ukkāsanaṃ is for the departure of non-human beings.
Ukkāsanaṃ (ho khan) để xua đuổi phi nhân.
Avakujjaṭṭhānaṃ taṅkhaṇepi uparimakāyassa ujukaṃ avivaṭakaraṇatthaṃ.
Avakujjaṭṭhānaṃ is for keeping the upper body straight and uncovered at that very moment.
Avakujjaṭṭhānaṃ (tư thế cúi mình) để ngay lập tức không để phần thân trên lộ ra.
Cīvarapiṭṭheyeva ṭhapetabbaṃ yattha vā tattha vā aṭṭhapetvā.
Cīvarapiṭṭheyeva ṭhapetabbaṃ means to be placed only on the back of the robe, not just anywhere.
Cīvarapiṭṭheyeva ṭhapetabbaṃ (nên đặt trên y phục) thay vì đặt ở bất cứ đâu.
Udakanteti udakasamīpe.
Udakante means near the water.
Udakante có nghĩa là gần nước.
Sinnaṭṭhānanti sedagatapadeso.
Sinnaṭṭhāna means the sweaty area.
Sinnaṭṭhāna có nghĩa là chỗ bị dính mồ hôi.
Pasāretabbaṃ tassa sukkhāpanatthaṃ.
Pasāretabbaṃ is for drying it.
Pasāretabbaṃ (nên trải ra) để làm khô.
Saṃharitvā ṭhapanaṃ puna sukhena gahetvā nivāsanatthaṃ.
Saṃharitvā ṭhapanaṃ means folding and placing it for easy retrieval and wearing again.
Saṃharitvā ṭhapanaṃ (gấp lại và đặt) để dễ dàng lấy và mặc lại.
Nābhippamāṇamattaṃ otaraṇaṃ tāvatā udakapaṭicchādilakkhaṇappattato.
Nābhippamāṇamattaṃ otaraṇaṃ is descending only up to the navel, because up to that point one is covered by the water.
Nābhippamāṇamattaṃ otaraṇaṃ (không xuống nước quá rốn) vì chừng đó là đủ để che thân.
Vīciṃ anuṭṭhāpentenātiādi saṃyatakāritādassanaṃ.
Vīciṃ anuṭṭhāpentenātiādi (not causing ripples to arise, and so on) shows restrained conduct.
Vīciṃ anuṭṭhāpentenā (không làm nổi sóng), v.v. thể hiện sự tự chế trong hành động.
Nivāsanaṃ parikkhipitvāti antaravāsakaṃ kaṭippadesassa yathā parito hoti, evaṃ khipitvā parivasitvā.
Nivāsanaṃ parikkhipitvā means having draped the undergarment around the waist.
Nivāsanaṃ parikkhipitvā có nghĩa là quấn y phục trong (antaravāsaka) quanh vùng eo lưng.
Sarīravaṇṇopi vippasīdi sammadeva bhāvanānussatimpi vindantassāti adhippāyo.
Sarīravaṇṇopi vippasīdi means even the bodily complexion became clear, implying that he also attained the mindfulness of cultivation properly.
Sarīravaṇṇopi vippasīdi có ý nghĩa là ngay cả màu da cũng trở nên trong sáng đối với người đã chứng đắc sự quán tưởng và niệm tưởng một cách đúng đắn.
Samanaṃ niggahetunti kilesavasaṃ gataṃ attano cittaṃ niggaṇhituṃ.
Samanaṃ niggahetuṃ means to restrain one's own mind, which has come under the power of defilements.
Samanaṃ niggahetu có nghĩa là kiềm chế tâm mình đang bị chi phối bởi phiền não.
Kāmūpanītāti kāmaṃ upagatacittā.
Kāmūpanītā means with minds inclined towards sensual pleasures.
Kāmūpanītā có nghĩa là tâm bị dục vọng chi phối.
Atha vā kilesakāmena there upanītacittā.
Alternatively, with minds that have brought defilement-craving to the elder.
Hoặc là, tâm bị dục ái (kilesakāma) dẫn dắt đến các vị trưởng lão.
Aparibhuñjitvāti ananubhotvā.
Aparibhuñjitvā means without enjoying.
Aparibhuñjitvā có nghĩa là không hưởng thụ.
Anubhavitabbanti atthato āpannamevāti āha ‘‘pañcakāmaguṇe’’ti.
It is implied that one should enjoy, hence it says ‘‘pañcakāmaguṇe’’ (the five strands of sensual pleasure).
Có nghĩa là phải hưởng thụ, do đó nói “pañcakāmaguṇe” (năm dục công đức).
Bhikkhasīti yācasi.
Bhikkhasī means you beg.
Bhikkhasī có nghĩa là bạn xin.
Tañca bhikkhācariyavasenāti āha ‘‘piṇḍāya carasī’’ti.
And it is through alms-round, hence it says ‘‘piṇḍāya carasī’’ (you wander for alms).
Và điều đó là do hành khất thực, do đó nói “piṇḍāya carasī” (bạn đi khất thực).
Kāmaparibhogagarugamanakālo nāma visesato paṭhamayobbanāvatthāti āha ‘‘daharayobbanakālo’’ti.
The time for enjoying sensual pleasures with importance is especially the early youth, hence it says ‘‘daharayobbanakālo’’ (the time of young youth).
Thời điểm nặng nề nhất của việc hưởng thụ dục lạc là giai đoạn tuổi trẻ đầu tiên, do đó nói “daharayobbanakālo” (thời tuổi trẻ).
Obhaggenāti majjhe saṃbhaggakāyena.
Obhaggenā means with a body bent in the middle.
Obhaggenā có nghĩa là thân thể bị cong ở giữa.
Jiṇṇakāle hi sattānaṃ kaṭiyaṃ kāyo obhaggo hoti.
For in old age, people's bodies are bent at the waist.
Thật vậy, khi già, thân thể của chúng sinh bị cong ở thắt lưng.
Voti nipātamattaṃ ‘‘ye hi vo ariyā’’tiādīsu viya.
Vo is merely a particle, as in ‘‘ye hi vo ariyā’’ (those noble ones of yours), and so on.
Vo chỉ là một từ phụ (nipāta), giống như trong “ye hi vo ariyā” (những bậc Thánh của các ngươi).
Sattānanti sāmaññavacanaṃ, na manussānaṃ eva.
Sattānaṃ is a general term, not only for humans.
Sattāna là một từ chung, không chỉ dành cho con người.
Dehanikkhepananti kaḷevaraṭṭhapitaṭṭhānaṃ.
Dehanikkhepana means the place where the corpse is laid down.
Dehanikkhepana có nghĩa là nơi chôn cất thi thể.
Natthi etesaṃ nimittanti animittā, ‘‘ettakaṃ ayaṃ jīvatī’’tiādinā sañjānananimittarahitāti attho.
They have no sign, hence animittā (signless), meaning without a sign by which one can know, "this one will live for so long," and so on.
Không có dấu hiệu cho những điều này, nên gọi là animittā (không có dấu hiệu), tức là không có dấu hiệu để biết “người này sống được bao nhiêu”, v.v.
Na nāyareti na ñāyanti.
Na nāyare means they are not known.
Na nāyare có nghĩa là không được biết.
Ito paranti ettha paranti aññaṃ kālaṃ.
Ito paraṃ means here paraṃ (further) refers to another time.
Ito para (sau đây) ở đây, para có nghĩa là thời gian khác.
Tena orakālassapi saṅgaho siddho hoti.
Thereby, the inclusion of the present time is also accomplished.
Do đó, việc bao gồm cả thời gian trước đó cũng được thành tựu.
Paramāyuno orakāle eva cettha paranti adhippetaṃ tato paraṃ sattānaṃ jīvitassa abhāvato.
It is intended that beings cease to exist at the end of the maximum lifespan, because after that, there is no life for them.
Ý muốn nói rằng, ở đây, chỉ trong thời gian đầu của tuổi thọ tối đa, sau đó không còn sự sống của chúng sinh nữa.
Vavatthānābhāvatoti kālavasena vavatthānābhāvato.
Due to the absence of determination means due to the absence of determination in terms of time.
Vavatthānābhāvato (không có sự xác định) có nghĩa là không có sự xác định theo thời gian.
Vavatthānanti cettha paricchedo veditabbo, na asaṅkarato vavatthānaṃ, nicchayo vā.
Here, determination should be understood as demarcation, not determination from non-confusion, or decision.
Ở đây, vavatthāna (sự xác định) nên được hiểu là sự phân định, không phải sự xác định do không lẫn lộn, hay sự quyết định.
Abbudapesītiādīsu abbudakālo pesikālotiādinā kāla-saddo paccekaṃ yojetabbo.
In phrases like embryo and fetus, the word kāla (time) should be applied individually, as in "embryo-time," "fetus-time," and so on.
Trong các từ như Abbudapesī (thời kỳ bào thai, thời kỳ phôi), từ kāla (thời gian) nên được ghép riêng với từng từ như abbudakālo (thời kỳ bào thai), pesikālo (thời kỳ phôi), v.v.
Kāloti idha pubbaṇhādivelā adhippetā.
Here, time refers to periods like the forenoon and so forth.
Ở đây, kālo (thời gian) được hiểu là các thời điểm như buổi sáng, v.v.
Tenāha pubbaṇhepi hītiādi.
Therefore, it is said, " even in the forenoon, etc."
Vì vậy, Ngài nói: ngay cả vào buổi sáng sớm, v.v.
Idheva dehena patitabbanti sambandho.
The connection is that one falls right here, with this body.
Mối liên hệ là: phải rơi rụng ngay tại thân này.
Anekappakāratoti nagare jātānaṃ gāme, gāme jātānaṃ nagare, vane jātānaṃ janapade, janapade jātānaṃ vanetiādinā anekappakārato.
In many ways means in many ways, such as those born in a city* in a village, those born in a village* in a city, those born in a forest* in a populated area, those born in a populated area* in a forest, and so on.
Anekappakārato (bằng nhiều cách) có nghĩa là bằng nhiều cách, như những người sinh ra ở thành phố thì ở làng, những người sinh ra ở làng thì ở thành phố, những người sinh ra ở rừng thì ở quốc độ, những người sinh ra ở quốc độ thì ở rừng, v.v.
Ito cutenāti ito gatito cutena.
Having passed away from here means having passed away from this destination.
Ito cutenā (sau khi chết từ đây) có nghĩa là sau khi chết từ cõi này.
Idha imissaṃ gatiyaṃ.
Here means in this destination.
Idha (ở đây) có nghĩa là trong cõi này.
Yante yuttagoṇo viyāti yathā yante yuttagoṇo yantaṃ nātivattati, evaṃ kālo gatipañcakanti evaṃ upamāsaṃsandanaṃ veditabbaṃ.
Like an ox yoked to a mill means just as an ox yoked to a mill does not go beyond the mill, so too the time (of death) for the five destinations – thus should the simile be understood.
Yante yuttagoṇo viyā (như con bò được buộc vào cỗ máy) có nghĩa là, giống như con bò được buộc vào cỗ máy không thể vượt ra ngoài cỗ máy, thì thời gian cũng không thể vượt qua năm cõi tái sinh; sự so sánh này nên được hiểu như vậy.
Ayaṃ kāloti ayaṃ maraṇakālo.
This time means this time of death.
Ayaṃ kālo (thời điểm này) có nghĩa là thời điểm chết này.
Pacchime kāleti pacchime vaye.
In the last time means in the last age.
Pacchime kāle (trong thời kỳ cuối) có nghĩa là trong tuổi già.
Tisso vayosīmāti.
Three boundaries of age.
Tisso vayosīmā (ba giới hạn của tuổi thọ) có nghĩa là.
Paṭhamādikā tisso vayassa sīmā atikkantena.
Having surpassed the three boundaries of age, starting from the first.
Sau khi vượt qua ba giới hạn tuổi thọ ban đầu.
Purimānaṃ hi dvinnaṃ vayānaṃ sabbaso sīmā atikkamitvā pacchimassa ādisīmaṃ atikkanto tathā vutto.
Indeed, having completely surpassed the boundaries of the first two ages, he is said to have surpassed the initial boundary of the last age.
Thật vậy, người đó được nói như vậy là vì đã vượt qua hoàn toàn giới hạn của hai tuổi thọ trước và vượt qua giới hạn ban đầu của tuổi thọ cuối cùng.
‘‘Ayañhi samaṇadhammo…pe… na sakkā kātu’’nti vatvā tamatthaṃ vitthārato dassetuṃ ‘‘tadā hī’’tiādi vuttaṃ.
Saying, " This reclusive life...it cannot be practiced," and so on, the passage " for then," etc., was stated to explain that meaning in detail.
Sau khi nói "Pháp Sa-môn này... không thể thực hiện được", v.v., để trình bày ý nghĩa đó một cách chi tiết, Ngài đã nói "khi đó", v.v.
Gaṇhitunti pāḷito atthato ca hadaye ṭhapanavasena gaṇhituṃ.
To grasp means to internalize by placing it in the heart, both literally and conceptually.
Gaṇhitu (nắm giữ) có nghĩa là nắm giữ bằng cách ghi nhớ trong tâm, cả về văn bản Pali và ý nghĩa.
Paribhuñjitunti vuttadhammapariharaṇasukhaṃ anubhavituṃ.
To enjoy means to experience the comfort of maintaining the taught Dhamma.
Paribhuñjitu (thọ hưởng) có nghĩa là trải nghiệm sự an lạc của việc thực hành giáo pháp đã được nói đến.
Ekassa kathanato paṭhamaṃ gāthaṃ suttaṃ vā ussāreti, tasmiṃ niṭṭhite itaro dhammakathiko taṃyeva vitthārento dhammaṃ katheti, ayaṃ sarabhāṇadhammakathā.
First, one person recites a verse or a Sutta; when that is finished, the other Dhamma speaker elaborates on that same Dhamma; this is recital Dhamma talk (sarabhāṇadhammakathā).
Một người thuyết giảng tụng một bài kệ hoặc một bài kinh trước, sau khi người đó hoàn thành, người thuyết pháp khác sẽ giải thích chi tiết bài đó. Đây là sarabhāṇadhammakathā (pháp thoại tụng theo nhịp điệu).
Suttageyyānusārena yāva pariyosānā ussāraṇaṃ sarabhaññadhammakathā.
Recitation in accordance with the Sutta and chant, until the very end, is Dhamma talk with chanting (sarabhaññadhammakathā).
Việc tụng đọc theo kinh và kệ cho đến cuối cùng là sarabhaññadhammakathā (pháp thoại tụng theo nhịp điệu).
‘‘Mā maṃ kālo upaccagā’’ti vadanto ‘‘samaṇadhammassa karaṇassa ayaṃ me kālo’’ti katheti, tato paro ‘‘pacchimavayo añño kālo’’ti katheti.
Saying, " May time not pass me by," he states, "This is my time for practicing the reclusive life." After that, the other one says, "The last age is another time."
Khi nói "Thời gian đừng vượt qua tôi", người đó nói rằng "đây là thời điểm để tôi thực hành pháp Sa-môn", sau đó người kia nói rằng "tuổi già là một thời điểm khác".
‘‘Kālaṃ vohaṃ…pe… tasmā abhutvā bhikkhāmī’’ti vadanto attanā kataṃ paṭipattiñca sahetukaṃ sānisaṃsaṃ katheti.
Saying, " I choose time...therefore, I beg without food," he describes his own practice, together with its cause and benefits.
Khi nói "Tôi đã ăn xin đúng thời... vì vậy tôi ăn xin mà không có tài sản", người đó trình bày hành vi của mình một cách có nguyên nhân và có lợi ích.
Taṃ gāravakāraṇaṃ sandhāya.
That refers to the reason for respect.
Taṃ (điều đó) liên quan đến lý do tôn kính.
Etanti ‘‘atha kho sā devatā pathaviyaṃ patiṭṭhahitvā’’ti etaṃ vuttaṃ.
This refers to "Then that deity, standing on the earth."
Eta (điều này) là câu “atha kho sā devatā pathaviyaṃ patiṭṭhahitvā” (rồi vị thiên nhân ấy đứng trên đất) đã được nói.
Daharo tvantiādimāha lobhābhibhūtatāya adhigatattā.
He says, "You are young," and so on, because he was overcome by greed.
Daharo tvantiādimāha (Ngài nói rằng "ngươi còn trẻ", v.v.) là do bị lòng tham chi phối.
Sabbasampattiyuttoti bhogasampadā parivārasampadāti sabbasampattīhi yutto.
Endowed with all prosperity means endowed with all prosperities, such as prosperity in wealth and prosperity in retinue.
Sabbasampattiyutto (đầy đủ mọi tài sản) có nghĩa là đầy đủ mọi tài sản như tài sản vật chất và tài sản quyến thuộc.
Alaṅkāraparihāranti alaṅkārakaraṇaṃ.
Adornment and maintenance means the act of adorning.
Alaṅkāraparihāra (sự trang sức và chăm sóc) có nghĩa là việc trang sức.
Anikkīḷitāvīti akīḷitapubbo.
Not having sported means not having sported before.
Anikkīḷitāvī (chưa từng chơi đùa) có nghĩa là chưa từng chơi đùa trước đây.
Kīḷanañcettha kāmānaṃ paribhogoti āha ‘‘abhuttāvī’’ti.
Here, sporting means the enjoyment of sensual pleasures, so he says, " not having indulged."
Ở đây, việc chơi đùa là sự hưởng thụ các dục lạc, vì vậy Ngài nói "abhuttāvī" (chưa từng hưởng thụ).
Akatakāmakīḷoti akatakāmānubhavanappayogo.
One whose sensual play has not been enacted means one whose engagement in the experience of sensual pleasures has not been put into effect.
Akatakāmakīḷo (chưa từng thực hiện trò chơi dục lạc) có nghĩa là chưa từng thực hiện việc trải nghiệm dục lạc.
Sayaṃ attanā eva dissantīti sandiṭṭhā, sandiṭṭhā eva sandiṭṭhikā, attapaccakkhato sandiṭṭhikā.
They are seen by oneself, thus they are immediate; immediate are indeed immediate (sandiṭṭhikā), immediate by self-perception.
Tự mình nhìn thấy trực tiếp nên là sandiṭṭhā, sandiṭṭhā (trực tiếp) eva sandiṭṭhikā (chắc chắn là trực tiếp), trực tiếp là do tự mình chứng nghiệm.
Pakaṭṭho kālo patto etesanti kālikā, te kālike.
For whom the excellent time has arrived are timely (kālikā); those are timely.
Thời điểm thích hợp đã đến với những điều này nên là kālikā, những điều đó là kālike (có thời gian).
Cittānantaranti icchitacittānantaraṃ, icchiticchitārammaṇākāreti attho.
Immediately after thought means immediately after the desired thought, which is to say, in the manner of the desired object.
Cittānantara (ngay sau tâm) có nghĩa là ngay sau tâm mong muốn, tức là ngay sau khi tâm mong muốn đối tượng mong muốn.
Tenevāha ‘‘cittānantaraṃ icchiticchitārammaṇānubhavanaṃ na sampajjatī’’tiādi.
Therefore, it is said, " the experience of desired objects immediately after thought is not realized," etc.
Vì vậy, Ngài nói: "ngay sau tâm, việc trải nghiệm đối tượng mong muốn không thành tựu", v.v.
Cittānantaraṃ laddhabbatāyāti anantaritasamādhicittānantaraṃ laddhabbaphalatāya.
Due to being obtainable immediately after thought means due to the attainment of results immediately after the unhindered concentration-thought.
Cittānantaraṃ laddhabbatāyā (do được thành tựu ngay sau tâm) có nghĩa là do được thành tựu ngay sau tâm định không gián đoạn.
Samohitesupīti sambhatesupi.
Even when assembled means even when collected.
Samohitesupī (ngay cả khi đã tích lũy) có nghĩa là ngay cả khi đã tập hợp.
Sampannakāmassāti samiddhakāmassa.
Of one whose desires are fulfilled means of one whose desires are accomplished.
Sampannakāmassā (của người có dục lạc đầy đủ) có nghĩa là của người có dục lạc viên mãn.
Cittakārā rūpalābhena, potthakārā paṭimākārakā, rūpakārā dantarūpakaṭṭharūpa-loharūpādikārakā.
Painters are those who obtain forms; scribes are image makers; sculptors are makers of ivory, wooden, metal, and other figures.
Cittakārā (thợ vẽ) là những người tạo ra hình ảnh, potthakārā (thợ làm sách) là những người làm tượng, rūpakārā (thợ tạo hình) là những người làm tượng bằng ngà voi, gỗ, kim loại, v.v.
Ādisaddena nānārūpavesadhārīnaṃ naṭādīnaṃ saṅgaho.
By the word "etc.", actors and others who wear various costumes are included.
Với từ Ādi (vân vân), bao gồm các diễn viên, v.v., những người mặc trang phục và hóa trang khác nhau.
Sesadvāresūti ettha gandhabbamālākārasūpakārādayo vattabbā.
In the other avenues refers to musicians, garland-makers, cooks, and so on, who should be mentioned.
Trong Sesadvāresū (ở các cửa khác), nên nói đến những người như nhạc công, thợ làm vòng hoa, đầu bếp, v.v.
Soti samiddhitthero.
He refers to Thera Samiddhi.
So (vị ấy) là Tôn giả Samiddhi.
Samohitasampattināti saṅgāhabhogūpakaraṇasampattinā.
With assembled prosperity means with the prosperity of collections and material requisites.
Samohitasampattinā (với sự thành tựu đã tích lũy) có nghĩa là với sự thành tựu của vật dụng tích trữ và hưởng thụ.
Pattabbadukkhassāti kāmānaṃ āpajjanarakkhaṇavasena laddhabbassa kāyikacetasikadukkhassa.
Of suffering to be experienced means of physical and mental suffering to be obtained through acquiring and protecting sensual pleasures.
Pattabbadukkhassā (của khổ đau phải chịu) có nghĩa là của khổ đau thân và tâm phải chịu do việc đạt được và bảo vệ các dục lạc.
Upāyāsassāti daḷhaparissamassa viratassa.
Of exertion means of intense effort, ceased.
Upāyāsassā (của sự phiền não) có nghĩa là của sự nỗ lực kiên trì đã từ bỏ.
‘‘Vissātassā’’ti keci.
Some read, "Of exhaustion."
Một số người đọc là “Vissātassā” (của người đã được biết đến).
‘‘Paccavekkhaṇañāṇenā’’ti keci paṭhanti.
Some read, " By the knowledge of contemplation."
Một số người đọc là “Paccavekkhaṇañāṇenā” (bằng tuệ quán xét).
Asukasmiṃ nāma kāle phalaṃ hotīti evaṃ udikkhitabbo nassa kāloti akālo.
That time which is not to be looked forward to, in the sense that the fruit appears at such and such a time, is timeless (akālo).
Thời điểm không thể mong đợi quả sẽ đến vào một thời điểm nhất định như vậy được gọi là akālo (vô thời gian).
Etthāti etesu navasu lokuttaradhammesu.
In these refers to these nine supra-mundane qualities.
Etthā (trong đây) có nghĩa là trong chín pháp siêu thế này.
Ehipassavidhinti ‘‘ehi passā’’ti evaṃ pavattavidhivacanaṃ.
Come-and-see method means the method of expression, "Come and see!"
Ehipassavidhi (phương pháp "hãy đến mà xem") có nghĩa là lời nói có phương pháp như "hãy đến mà xem".
Upanetabboti vā upaneyyo, so eva opaneyyiko.
Or it is to be led, or it is to be brought near; it is therefore leading onwards (opaneyyiko).
Nên được dẫn đến, hoặc có thể dẫn đến, chính điều đó là opaneyyiko (có tính dẫn đến).
Viññūhīti vidūhi paṭividdhasaccehi.
By the wise means by those who are discerning and have penetrated the truths.
Viññūhī (bởi những người trí) có nghĩa là bởi những người hiểu biết, những người đã thấu triệt các chân lý.
Te ekaṃsato ugghaṭitaññūādayo hontīti āha ‘‘ugghaṭitaññūādīhī’’ti.
They are definitely those with instant understanding, etc., so it is said, " by those with instant understanding, etc."
Những người đó chắc chắn là những người có trí tuệ phát triển nhanh chóng, v.v., vì vậy Ngài nói "ugghaṭitaññūādīhī" (bởi những người có trí tuệ phát triển nhanh chóng, v.v.).
‘‘Paccatta’’nti etassa patiattanīti bhummavasena attho gahetabboti āha ‘‘attani attanī’’ti.
For "each one personally," the meaning should be taken in the locative sense of "in one's own self," so it is said, " in one's own self."
"Paccatta" (riêng mỗi người) có nghĩa là patiattani (đối với mỗi người), nên hiểu theo nghĩa vị trí, vì vậy Ngài nói "attani attanī" (trong chính mình, trong mỗi người).
Navoti taruṇo na ciravasso.
Young means fresh, not many years old.
Navo (mới) có nghĩa là trẻ, chưa thọ giới lâu.
Ye bhikkhunovādakalakkhaṇappattā, te sandhāya ‘‘vīsativassato paṭṭhāya thero’’ti vuttaṃ.
It is said, " A thera from twenty years onwards," referring to those bhikkhus who have attained the characteristics of being an adviser.
Những vị Tỳ-khưu đạt đến các đặc điểm của người khuyên dạy được gọi là "vīsativassato paṭṭhāya thero" (trưởng lão từ hai mươi tuổi trở lên).
Idha sāsanaṃ nāma sikkhattayasaṅgahaṃ piṭakattayanti āha ‘‘dhammena hī’’tiādi.
Here, the Dispensation is understood to encompass the three trainings and the three Pitakas, so it is said, " Indeed, by the Dhamma," etc.
Ở đây, giáo pháp bao gồm ba học pháp và ba tạng kinh, vì vậy Ngài nói "dhammena hī" (thật vậy, bằng Pháp), v.v.
Tattha dhammena vinayo ettha vinā daṇḍasatthehīti dhammavinayo.
Among them, the discipline by Dhamma, here without harsh means, is Dhamma-Vinaya.
Trong đó, dhammena vinayo (giới luật bằng Pháp) là giới luật ở đây không có các hình phạt, v.v.
Dhammāya vinayo ettha na āmisatthanti dhammavinayo.
The discipline here is for the Dhamma, not for material gain, hence Dhamma-Vinaya.
Dhammāya vinayo (giới luật vì Pháp) là giới luật ở đây không vì lợi lộc vật chất.
Dhammato vinayo na adhammatoti dhammavinayo.
The discipline is from the Dhamma, not from what is unwholesome, hence Dhamma-Vinaya.
Dhammato vinayo (giới luật từ Pháp) là giới luật từ Pháp, không phải từ phi Pháp.
Dhammo vā bhagavā dhammassāmī dhammakāyattā, tassa dhammasaññitassa satthu vinayo, na takkikānanti dhammavinayo.
Or the Dhamma is the Blessed One, the master of the Dhamma, being the Dhamma-body; the discipline of that Teacher who is designated as Dhamma, not of logicians, hence Dhamma-Vinaya.
Pháp hoặc Đức Thế Tôn là chủ của Pháp vì Ngài là Pháp thân, giới luật của bậc Đạo sư được gọi là Pháp, không phải của các nhà luận lý, nên là dhammavinayo (Pháp và Luật).
Dhamme vinayo na adhamme vinayo.
Discipline is in the Dhamma, not in what is unwholesome.
Giới luật nằm trong Pháp, không phải trong phi Pháp.
Dhammo ca so yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamāne satte apāyesu apatamāne dhāretīti, sabbe saṃkilesato vinetīti vinayo cāti dhammavinayo.
It is Dhamma because it sustains beings who practice as instructed, preventing them from falling into lower realms; and it is Vinaya because it leads all away from defilements; thus Dhamma-Vinaya.
Pháp là điều giữ gìn chúng sinh không rơi vào các khổ cảnh khi họ thực hành theo những gì đã được dạy, và Luật là điều loại bỏ tất cả ô nhiễm, nên là dhammavinayo (Pháp và Luật).
Tenāha ‘‘ubhayampetaṃ sāsanasseva nāma’’nti.
Therefore, it is said, " Both of these are indeed called the Dispensation."
Vì vậy, Ngài nói: "Cả hai điều này đều là tên của giáo pháp".
Dhammavinayoti dhammena yutto vinayoti dhammavinayo ājaññaratho viya.
Dhamma-Vinaya means the discipline endowed with Dhamma, like a thoroughbred chariot.
Dhammavinayo (Pháp và Luật) có nghĩa là Luật phù hợp với Pháp, như cỗ xe của ngựa thuần chủng.
Dhammo ca vinayo cāti vā dhammavinayo, taṃ dhammavinayaṃ.
Or Dhamma and Vinaya; that Dhamma-Vinaya.
Hoặc Pháp và Luật, đó là dhammavinayaṃ (Pháp và Luật).
Dhammavinayānañhi satthubhāvavacanato dhammavinayattasaṃsiddhi dhammavinayānaṃ aññamaññaṃ visesanato.
The establishment of Dhamma-Vinaya results from the statement of the Dhamma-Vinaya being the Teacher, and from the mutual qualification of Dhamma and Vinaya.
Việc nói rằng Pháp và Luật là bậc Đạo sư chứng tỏ sự thành tựu của Pháp và Luật, do sự đặc biệt lẫn nhau của Pháp và Luật.
Abhidhammepi vinayavacananti dhammavinayadvayasiddhi, desitapaññattavacanato dhammavinayasiddhi.
The establishment of the two, Dhamma and Vinaya, is also due to the mention of Vinaya in the Abhidhamma, and the establishment of Dhamma-Vinaya is due to the mention of what is taught and what is laid down.
Trong Vi Diệu Pháp cũng có lời nói về Luật, điều đó chứng tỏ sự thành tựu của hai Pháp và Luật, và lời nói về sự chế định đã được thuyết giảng chứng tỏ sự thành tựu của Pháp và Luật.
Dhammo catudhā desito sandassana-samādāpana-samuttejana-sampahaṃsanavasena, vinayo catudhā paññatto sīlācārato parājitavasena.
The Dhamma is taught in four ways: by clarification, by exhortation, by inspiration, and by gladdening; the Vinaya is laid down in four ways: concerning sīla (morality) and ācāra (conduct), and by way of defeat.
Pháp được thuyết giảng theo bốn cách: thị hiện, khuyến khích, khích lệ, và làm cho hoan hỷ; Luật được chế định theo bốn cách: về giới hạnh và về sự thất bại.
Dhammacariyā sakavisayo, vinayapaññatti buddhavisayo.
The practice of Dhamma is its own domain; the laying down of Vinaya is the domain of the Buddha.
Hành Pháp là phạm vi của chính mình, sự chế định Luật là phạm vi của Đức Phật.
Pariyāyena desito dhammo, nippariyāyena paññatto vinayo.
The Dhamma is taught by implication; the Vinaya is laid down without implication.
Pháp được thuyết giảng theo phương tiện, Luật được chế định không theo phương tiện.
Dhammadesanā adhippāyatthappadhānā, vinayapaññatti vacanatthappadhānā.
Dhamma teaching is primarily concerned with the intended meaning; Vinaya injunction is primarily concerned with the literal meaning of words.
Sự thuyết giảng Pháp chủ yếu dựa vào ý nghĩa và mục đích, sự chế định Luật chủ yếu dựa vào ý nghĩa của lời nói.
Paramatthasaccappadhāno dhammo, sammutisaccappadhāno vinayo.
The Dhamma is primarily concerned with ultimate truth; the Vinaya is primarily concerned with conventional truth.
Pháp chủ yếu dựa vào chân đế, Luật chủ yếu dựa vào tục đế.
Āsayasuddhipadhāno dhammo, payogasuddhipadhāno vinayo.
Dhamma is predominant in purity of intention; Vinaya is predominant in purity of application.
Dhamma chủ yếu là sự thanh tịnh của ý định, Vinaya chủ yếu là sự thanh tịnh của hành vi.
Kiriyadvayasiddhiyā dhammavinayasiddhi.
The Dhamma-Vinaya succeeds by the success of these two actions.
Sự thành tựu của Dhamma và Vinaya là nhờ sự thành tựu của hai hành vi.
Dhammena hi anusāsanasiddhi, vinayena ovādasiddhi.
Indeed, by Dhamma, there is success in instruction; by Vinaya, there is success in admonition.
Thật vậy, nhờ Dhamma mà sự thành tựu của giáo huấn (anusāsana) được viên mãn, nhờ Vinaya mà sự thành tựu của lời khuyên răn (ovāda) được viên mãn.
Dhammena dhammakathāsiddhi, vinayena ariyatuṇhībhāvasiddhi.
By Dhamma, there is success in Dhamma talk; by Vinaya, there is success in noble silence.
Nhờ Dhamma mà sự thành tựu của pháp thoại được viên mãn, nhờ Vinaya mà sự thành tựu của sự im lặng cao quý được viên mãn.
Sāvajjadvayaparivajjanato dhammavinayasiddhi.
The Dhamma-Vinaya succeeds by avoiding two kinds of blameworthiness.
Sự thành tựu của Dhamma và Vinaya là nhờ tránh được hai loại hành vi đáng trách.
Dhammena hi visesato pakatisāvajjapariccāgasiddhi, vinayena paññattisāvajjapariccāgasiddhi.
Indeed, by Dhamma, there is success in relinquishing especially natural blameworthiness; by Vinaya, there is success in relinquishing blameworthiness by designation.
Thật vậy, nhờ Dhamma mà sự thành tựu của việc từ bỏ những hành vi đáng trách tự nhiên được viên mãn, nhờ Vinaya mà sự thành tựu của việc từ bỏ những hành vi đáng trách theo giới luật được viên mãn.
Gahaṭṭhapabbajitānaṃ sādhāraṇāsādhāraṇaguṇadvayasiddhi.
The success of two kinds of qualities, common and uncommon, for householders and monastics.
Sự thành tựu của hai phẩm hạnh chung và không chung cho người tại gia và người xuất gia.
Bahussutasutapasannadvayato pariyatti-pariyāpuṇana-dhammavihāra-vibhāgato dhammadharavinayadharavibhāgato ca dhammavinayadvayasiddhi, saraṇadvayasiddhiyā dhammavinayadvayasiddhi.
The success of the two Dhamma-Vinaya is due to being well-versed in two kinds of learning and purity, due to the division of living in Dhamma by mastering learning, and due to the division of Dhamma-holders and Vinaya-holders, and due to the success of the two refuges.
Sự thành tựu của hai Dhamma và Vinaya là nhờ hai loại người đa văn và người có tín tâm, nhờ sự phân chia giữa việc học hỏi (pariyatti) và việc sống theo Dhamma (dhammavihāra), nhờ sự phân chia giữa người giữ Dhamma (dhammadhara) và người giữ Vinaya (vinayadhara), và nhờ sự thành tựu của hai nơi nương tựa.
Idha sattānaṃ duvidhaṃ saraṇaṃ dhammo attā ca.
Here, for beings, there are two kinds of refuge: Dhamma and self.
Ở đây, chúng sinh có hai nơi nương tựa: Dhamma và tự ngã (attā).
Tattha dhammo suciṇṇo saraṇaṃ.
Among these, Dhamma, when well-practiced, is a refuge.
Trong đó, Dhamma được thực hành tốt là nơi nương tựa.
‘‘Dhammo have rakkhati dhammacāri’’nti (theragā. 303; jā. 1.10.102; 1.15.385) hi vuttaṃ.
Indeed, it has been said, “Dhamma truly protects the Dhamma-practicer.”
Thật vậy, đã nói: “Dhamma chắc chắn bảo vệ người hành Dhamma” (Theragā. 303; Jā. 1.10.102; 1.15.385).
Sudanto attāpi saraṇaṃ ‘‘attā hi attano nātho’’ti (dha. pa. 160, 380) vacanato.
The well-tamed self is also a refuge, according to the saying, “The self is indeed the master of the self.”
Tự ngã được điều phục tốt cũng là nơi nương tựa, theo câu nói: “Tự ngã thật sự là chủ của tự ngã” (Dha. Pa. 160, 380).
Tena vuttaṃ ‘‘saraṇadvayasiddhiyā dhammavinayasiddhī’’ti.
Therefore, it was said, “The Dhamma-Vinaya succeeds by the success of two refuges.”
Vì vậy, đã nói: “Sự thành tựu của Dhamma và Vinaya là nhờ sự thành tựu của hai nơi nương tựa”.
Tattha yatassa dhammasiddhi, yato ca vinayasiddhi, tadubhayaṃ dassento āha – ‘‘dhammena hettha dve piṭakāni vuttāni, vinayena vinayapiṭaka’’nti.
Among these, where there is success in Dhamma, and where there is success in Vinaya, to show both, it is said: “Here, by Dhamma, two Piṭakas are stated; by Vinaya, the Vinaya Piṭaka.”
Trong đó, để chỉ ra nơi mà Dhamma được thành tựu và nơi mà Vinaya được thành tựu, Đức Phật đã nói: “Ở đây, nhờ Dhamma mà hai Tạng được nói đến, nhờ Vinaya mà Tạng Luật được nói đến.”
Adhunā āgato idāneva na cirasseva upagato.
Having come now means having just arrived, not long ago.
Adhunā āgato (mới đến) nghĩa là vừa mới đến, không lâu sau đó.
Mahante ṭhāne ṭhapetvāti mahesakkhatādassanatthaṃ attano parivārena mahantaṭṭhāne ṭhapitabhāvaṃ pavedetvā.
Having established in a great position means having made known that she was established in a great position by her retinue, to show her great power.
Mahante ṭhāne ṭhapetvā (đặt ở vị trí cao quý) nghĩa là để chỉ ra sự uy quyền của mình, công bố rằng mình đã được quyến thuộc đặt ở một vị trí cao quý.
Mahatiyāti upasaṅkamanavandanādivacanāpajjanavasena samāciṇṇāya.
By great (reverence) means by habitual reverence such as approaching and paying homage.
Mahatiyā (với sự tôn kính lớn) nghĩa là với sự tôn kính được thực hành thông qua việc đến gần, đảnh lễ, v.v.
Sabbepi kira nisīdantā taṃ ṭhānaṃ ṭhapetvāva nisīdanti.
Indeed, everyone sits down, leaving that place vacant.
Nghe nói, tất cả mọi người khi ngồi đều tránh vị trí đó mà ngồi.
Thirakaraṇavasenāti daḷhīkaraṇavasena.
By way of making firm means by way of strengthening.
Thirakaraṇavasenā (bằng cách làm cho vững chắc) nghĩa là bằng cách củng cố.
Ayaṃ kira devatā ñāṇasampannā mānajātikā, tasmā nāyaṃ mānaṃ appahāya mama desanaṃ paṭivijjhituṃ sakkotīti mānaniggaṇhanatthaṃ ādito duviññeyyaṃ kathento bhagavā ‘‘akkheyyasaññino’’tiādinā tāya ñātumicchitakāmānaṃ kālikādibhāvaṃ, dhammassa ca sandiṭṭhikādibhāvaṃ vibhāvento dve gāthā abhāsi.
It is said that this deity was endowed with wisdom, but belonged to the māna-species. Therefore, thinking, “She cannot penetrate my teaching without abandoning her conceit,” and to suppress her conceit, the Blessed One spoke two verses beginning with “akkheyyasaññino” (those who perceive what can be designated), revealing the temporal nature (kālika) of what they desired to know, such as desires, and the visible nature (sandiṭṭhika) of the Dhamma.
Vị thiên nữ này là một chúng sinh có trí tuệ và thuộc loài kiêu mạn. Vì vậy, Đức Thế Tôn, để chế ngự sự kiêu mạn của nàng, đã bắt đầu bằng cách nói những điều khó hiểu, vì nàng không thể thấu hiểu giáo lý của Ngài nếu không từ bỏ sự kiêu mạn. Ngài đã thuyết hai bài kệ bắt đầu bằng “akkheyyasaññino” để phân tích bản chất tạm thời của những điều mà nàng muốn biết và bản chất hiển hiện ngay lập tức của Dhamma.
Akkheyyatoti gihiliṅgapariyāyanāmavisesādivasena tathā tathā akkhātabbato.
By what is designable means by what is to be designated in such and such a way, through various names and designations of the lay state.
Akkheyyato (từ cái được gọi tên) nghĩa là từ cái cần được gọi tên như vậy, theo cách phân loại tên gọi của các dấu hiệu của người tại gia, v.v.
Tenāha ‘‘kathānaṃ vatthubhūtato’’ti.
Therefore, it is said, “as the basis of narratives.”
Vì vậy, đã nói “kathānaṃ vatthubhūtato” (từ cái là đối tượng của lời nói).
Etesanti sattānaṃ.
Of these means of beings.
Etesaṃ (của những chúng sinh này).
Patiṭṭhitāti pavattitā āsattā.
Established means existing, clinging.
Patiṭṭhitā (được thiết lập) nghĩa là được vận hành, bị ràng buộc.
Pañcannaṃ kāmasaṅgādīnaṃ vasena āsattā hontu, itaresaṃ pana kathanti?
May they cling due to the five kinds of clinging to sense-objects; but how about others who are still in narrative?
Họ bị ràng buộc bởi năm loại dục lạc, vậy những người khác thì sao?
Aniṭṭhaṅgatopi hi ‘‘idaṃ nu kho’’tiādinā kaṅkhato tattha āsatto eva nāma avijahanato, tathā vikkhepagato vikkhepavatthusmiṃ, anusayānaṃ pana āsattabhāve vattabbameva natthi.
Indeed, even one who has not reached the undesirable state, by doubting, “What is this?” is still clinging there because he does not abandon it; similarly, one who is distracted clings to the object of distraction. And there is no need to speak of the clinging nature of the latent tendencies (anusaya).
Ngay cả người chưa đạt đến sự chấm dứt cũng bị ràng buộc ở đó khi nghi ngờ “cái này là gì?” v.v., vì họ không từ bỏ nó. Tương tự, người bị phân tâm thì bị phân tâm vào đối tượng của sự phân tâm. Còn về các tùy miên (anusaya), không cần phải nói về sự ràng buộc của chúng.
Maccuno yoganti, maccubandhanaṃ, maraṇadhammatanti attho.
The yoke of death means the bondage of death, the state subject to death.
Maccuno yogaṃ (sự ràng buộc của tử thần) nghĩa là sự trói buộc của tử thần, bản chất của cái chết.
Yasmā apariññātavatthukā anatītamaraṇattā maccunā yathāruci payojetabbā, tattha tattha uparūpari ca khipitāya āṇāya abbhantare eva honti, tasmā vuttaṃ ‘‘payogaṃ…pe… āgacchantī’’ti.
Since those whose objects are not fully understood, not having transcended death, are to be used as one pleases by death, and they are always within the realm of its continually imposed command, therefore it is said, “they come to the application… etc.”
Vì những người không thấu hiểu đối tượng, do chưa vượt qua cái chết, bị tử thần điều khiển theo ý muốn, và luôn nằm trong phạm vi quyền lực của nó, nên đã nói “payogaṃ…pe… āgacchantī” (họ đến… sự điều khiển).
Yasmā tebhūmakā dhammā kamanīyaṭṭhena kāmā, nesampi kālassa laddhabbatāya kālikatā idha akkheyyavacanena paveditā.
Since the phenomena of the three planes of existence are "kāma" (sensual pleasures) in the sense of being desirable, their temporal nature (kālikatā) in the sense of being obtainable in due time is here expressed by the word "akkhayyya."
Vì các pháp thuộc ba cõi được gọi là kāmā (dục lạc) theo nghĩa là đáng khao khát, và bản chất tạm thời của chúng (kālikatā) được tiết lộ ở đây bằng từ “akkheyya”.
Tenāha – ‘‘evamimāya gāthāya kālikā kāmā kathitā’’ti.
Therefore, it is said, “Thus, by this verse, temporal sensual pleasures are described.”
Vì vậy, đã nói: “Như vậy, trong bài kệ này, các dục lạc tạm thời (kālikā kāmā) đã được nói đến.”
Sabbepi tebhūmakā dhammā kamanīyā, yasmā ca kālikānaṃ kāmānaṃ tathāsabhāvatā kathitā.
All phenomena of the three planes are desirable, and since the nature of temporal sensual pleasures has been described as such.
Tất cả các pháp thuộc ba cõi đều đáng khao khát, và vì bản chất của các dục lạc tạm thời đã được nói đến.
Ayampi gāthā tadatthameva dīpetīti imāya te kathitā eva honti.
This verse also clarifies the same meaning, so these are indeed described by it.
Bài kệ này cũng làm sáng tỏ ý nghĩa đó, nên chúng đã được nói đến bởi bài kệ này.
Ye ca sattā pañcasu khandhesu diṭṭhitaṇhādivasena patiṭṭhitā ‘‘itthī, puriso, ahaṃ, mamā’’ti ca abhinivisiya kāme paribhuñjanti, te maraṇaṃ nātivattanti.
And those beings who are established in the five aggregates by way of wrong view and craving, and consume sensual pleasures, having conceived “woman, man, I, mine,” they do not transcend death.
Và những chúng sinh nào bị ràng buộc vào năm uẩn do tà kiến, ái dục, v.v., và chấp thủ “đây là nữ, đây là nam, ta, của ta” mà hưởng thụ dục lạc, thì họ không vượt qua được cái chết.
Evampettha kāmānaṃ kālikattho kathitoti āha ‘‘kālikā kāmā kathitā’’ti.
Thus, here the temporal meaning of sensual pleasures is stated, so it is said, “temporal sensual pleasures are described.”
Như vậy, ở đây, ý nghĩa tạm thời của các dục lạc đã được nói đến, nên đã nói “kālikā kāmā kathitā” (các dục lạc tạm thời đã được nói đến).
Ayaṃ ñātapariññāti rūpārūpadhamme lakkhaṇādito ñāte katvā paricchindanapaññā.
This is comprehension through knowing (ñātapariññā) — the wisdom of distinguishing rūpa and arūpa phenomena by knowing them through their characteristics.
Ayaṃ ñātapariññā (đây là sự liễu tri bằng nhận thức) nghĩa là tuệ phân biệt các pháp sắc và vô sắc bằng cách nhận biết chúng theo đặc tính của chúng.
Tenāha ‘‘evaṃ ñātaṃ katvā’’tiādi.
Therefore, it is said, “having thus known,” etc.
Vì vậy, đã nói “evaṃ ñātaṃ katvā” (sau khi nhận biết như vậy), v.v.
Padaṭṭhānaggahaṇeneva cettha tesaṃ rūpārūpadhammānaṃ paccayo gahitoti paccayapariggahassapi saṅgaho daṭṭhabbo.
Here, by grasping the proximate cause (padaṭṭhāna), the condition of those rūpa and arūpa phenomena is also taken, so the comprehension of conditions (paccayapariggaha) should also be understood as included.
Ở đây, chỉ bằng cách nắm bắt các yếu tố cơ bản, các duyên của các pháp sắc và vô sắc đó đã được nắm bắt, và sự bao gồm của sự liễu tri về duyên cũng nên được hiểu.
Tīreti tuleti vīmaṃsati.
Evaluates means weighs, investigates.
Tīreti (xem xét) nghĩa là cân nhắc, thẩm tra.
Dvācattālīsāya ākārehīti iminā matthakappattaṃ mahāvipassanaṃ dasseti.
By forty-two aspects — this indicates the mahā-vipassanā (great insight) that has reached its peak.
Dvācattālīsāya ākārehī (bằng bốn mươi hai phương diện) điều này chỉ ra đại quán (mahāvipassanā) đã đạt đến đỉnh cao.
Te pana ākārā visuddhimaggasaṃvaṇṇanāya vuttanayena veditabbā.
These aspects should be understood according to the method described in the Visuddhimagga commentary.
Những phương diện đó nên được hiểu theo cách đã nói trong phần chú giải của Visuddhimagga.
‘‘Aniccānupassanāya niccasaññaṃ pajahatī’’tiādinā vipassanākkhaṇepi ekadesena pahānaṃ labbhateva, anavasesato pana pahānavasena pahānapariññaṃ dassento āha ‘‘aggamaggena …pe… ayaṃ pahānapariññā’’ti.
Even at the moment of insight, a partial relinquishment can be obtained, as in “by insight into impermanence, one abandons the perception of permanence.” However, to show the comprehension of abandonment (pahānapariññā) as an entire abandonment, it is said, “by the highest path… etc…. this is the comprehension of abandonment.”
Ngay cả trong khoảnh khắc của vipassanā, sự từ bỏ một phần cũng có thể đạt được, như trong “Aniccānupassanāya niccasaññaṃ pajahatī” (bằng cách quán vô thường, từ bỏ tưởng thường), v.v. Tuy nhiên, để chỉ ra sự liễu tri bằng sự từ bỏ theo nghĩa từ bỏ hoàn toàn, đã nói “aggamaggena…pe… ayaṃ pahānapariññā” (bằng con đường tối thượng… đây là sự liễu tri bằng sự từ bỏ).
Tathā ca āha ‘‘evaṃ tīhi pariññāhī’’tiādi.
And so it is said, “thus by the three comprehensions,” etc.
Và cũng đã nói “evaṃ tīhi pariññāhī” (như vậy, bằng ba sự liễu tri), v.v.
Akkhātāranti akkhātabbaṃ, na akkheyyakaṃ.
The describer means what is to be described, not what is designable.
Akkhātāraṃ (người nói) nghĩa là cái cần được nói đến, không phải cái được gọi tên.
Tenāha ‘‘kammavasena kāraka’’ntiādi.
Therefore, it is said, “the agent by way of kamma,” etc.
Vì vậy, đã nói “kammavasena kārakaṃ” (cái tác nhân theo nghiệp), v.v.
Kārakanti ca sādhanamāha.
And agent refers to the means.
Kārakaṃ (tác nhân) cũng chỉ ra phương tiện.
Na maññatīti vā maññanaṃ nappavatteti akkhātāranti khīṇāsavaṃ.
Does not conceive means does not cause conceiving to arise, of the describer (akkhātāra), referring to the Arahant (khīṇāsava).
Na maññatī (không chấp trước) hoặc không phát sinh chấp trước akkhātāraṃ (người nói) nghĩa là một vị A-la-hán.
Atha vā tañhi tassa na hotīti taṃ kāraṇaṃ tassa khīṇāsavassa na hoti na vijjati, yena diṭṭhitaṇhādikāraṇena akkheyyaṃ khandhapañcakaṃ ‘‘tisso’’ti vā ‘‘phusso’’ti vā ‘‘itthī’’ti vā ‘‘puriso’’ti vā abhinivissa vadeyyāti evamettha attho veditabbo.
Alternatively, “that does not exist for him” means that cause does not exist for that Arahant, by which cause, such as wrong view and craving, he would conceive and speak of what is designable (khandhapañcaka) as “Tissa” or “Phussa” or “woman” or “man.” This is how the meaning here should be understood.
Hoặc tañhi tassa na hotī (điều đó không có đối với vị ấy) nghĩa là nguyên nhân đó không có, không tồn tại đối với vị A-la-hán, yena (bởi nguyên nhân nào) như tà kiến, ái dục, v.v., mà vị ấy chấp thủ akkheyyaṃ (cái được gọi tên) là năm uẩn, nói “Tisso” hoặc “Phusso” hoặc “nữ” hoặc “nam”. Ý nghĩa ở đây nên được hiểu như vậy.
Manussanāgādīhi pūjanīyattā ‘‘yakkho’’ti sabbadevānaṃ sādhāraṇavacananti devadhītāpi ‘‘yakkhī’’ti vuttā.
Since they are venerable to humans and Nāgas, “yakkha” is a common term for all deities; thus, the deity’s daughter is also called a “yakkhī.”
Vì được người và rồng, v.v., tôn kính, nên “yakkha” là một từ chung cho tất cả các vị thần, do đó thiên nữ cũng được gọi là “yakkhī”.
Akkheyyanti pahānapariññāya pahānamaggo, tassa ārammaṇabhūtaṃ nibbānampi gahitaṃ.
What is designable (akkhayya) refers to the path of abandonment through comprehension of abandonment; Nibbāna, which is its object, is also included.
Akkheyyaṃ (cái được gọi tên) là con đường từ bỏ trong sự liễu tri bằng sự từ bỏ, và Niết Bàn, đối tượng của con đường đó, cũng được bao gồm.
Na maññatīti khīṇāsavassa assa phalappattīti āha ‘‘navavidho lokuttaradhammo kathito’’ti.
Does not conceive (na maññati) is the attainment of fruition for the Arahant, so it is said, “the ninefold supramundane Dhamma is described.”
Na maññatī (không chấp trước) nghĩa là thành tựu quả vị của một vị A-la-hán, nên đã nói “navavidho lokuttaradhammo kathito” (chín loại pháp siêu thế đã được nói đến).
Visesīti visesajātiādivasena seyyoti attho.
Superior means excellent by way of superior class, etc.
Visesī (đặc biệt) nghĩa là tốt hơn theo nghĩa là một loại đặc biệt, v.v.
Tesu gahitesūti tesu seyyamānādīsu tīsu mānesu gahitesu.
When these are included means when these three kinds of conceit (seyyamāna, etc.) are included.
Tesu gahitesu (khi những điều đó được nắm bắt) nghĩa là khi ba loại kiêu mạn đó, như kiêu mạn hơn, được nắm bắt.
Tayo seyyamānā, tayo sadisamānā, tayo hīnamānā gahitāva honti.
Three conceits of superiority, three conceits of equality, and three conceits of inferiority are indeed included.
Ba loại kiêu mạn hơn, ba loại kiêu mạn bằng, và ba loại kiêu mạn kém hơn đều được nắm bắt.
So puggaloti so appahīnamaññanapuggalo.
That person means that person whose conceiving is not abandoned.
So puggalo (người đó) nghĩa là người chưa từ bỏ sự chấp trước.
Teneva mānena hetubhūtena.
By that very conceit as the cause.
Teneva mānena (chính bởi sự kiêu mạn đó) là nguyên nhân.
Upaḍḍhagāthāyāti purimaddhena pana vatthukāmā vuttāti āha ‘‘kālikā kāmā kathitā’’ti.
By the half-verse (upaḍḍhagāthā) indicates that the physical sensual pleasures (vatthukāmā) were described by the first half, so it is said, “temporal sensual pleasures are described.”
Upaḍḍhagāthāya (bằng nửa bài kệ) nghĩa là bằng nửa phần trước, các dục lạc đối tượng đã được nói đến, nên đã nói “kālikā kāmā kathitā” (các dục lạc tạm thời đã được nói đến).
Vidhīyati visadisākārena ṭhapīyatīti vidhā, koṭṭhāso.
Vidhā is that which is arranged, placed in a distinct manner, meaning a portion.
Cái được sắp đặt theo cách khác biệt được gọi là vidhā, tức là một phần.
Kathaṃvidhanti kathaṃ patiṭṭhitaṃ, kena pakārena pavattitanti attho.
Of what kind means how it is established, in what manner it proceeds.
Kathaṃvidha (như thế nào) nghĩa là được thiết lập như thế nào, được vận hành theo cách nào.
Vidahanato hīnādivasena vividhenākārena dahanato upadhāraṇato vidhā, māno.
Vidhā refers to conceit (māna) because it differentiates by various modes (hīnādivasena vividhenākārena), from the act of arranging or comprehending.
Do sự sắp đặt, do sự phân loại theo các cách khác nhau như thấp kém, do sự nhận thức, nên gọi là vidhā, tức là kiêu mạn.
Mānesūti nimittatthe bhummaṃ, mānahetūti attho.
In conceits (mānesu) is the locative case with the meaning of a sign, meaning "due to conceit."
Mānesu (trong các sự kiêu mạn) là vị cách theo nghĩa chỉ dấu, nghĩa là do nguyên nhân của sự kiêu mạn.
Na calatīti na vedhati attano parisuddhapakatiṃ avijahanato.
Does not waver means does not tremble, as it does not abandon its pure nature.
Na calatī (không lay chuyển) nghĩa là không dao động, vì không từ bỏ bản chất thanh tịnh của mình.
Paññā ‘‘saṅkhā’’ti āgatā, paññāti yoniso paṭisaṅkhānaṃ.
Wisdom is referred to as “saṅkhā,” wisdom meaning appropriate reflection.
Paññā “saṅkhā”ti āgatā, paññā (trí tuệ được gọi là “saṅkhā”, trí tuệ) nghĩa là sự quán xét có hệ thống (yoniso paṭisaṅkhāna).
Saṅkhāyakoti saṅkalanapaduppādanādi-piṇḍagaṇanāvasena gaṇako papañcasaṅkhāti mānādipapañcabhāgā.
A calculator (saṅkhāyako) is a counter by way of summing up totals, producing terms, and so on. Proliferation-calculations (papañcasaṅkhā) are the parts of proliferation such as conceit.
Saṅkhāyako là người tính toán theo cách tính tổng, tạo ra các thuật ngữ, v.v. Papañcasaṅkhā là các phần của sự phóng dật như ngã mạn, v.v.
Te te dhammā sammā yāthāvato saṅkhāyanti upatiṭṭhanti etāyāti saṅkhā, paññā.
By this (saṅkhā), those various phenomena are rightly and truly known and understood; therefore, it is saṅkhā, which is wisdom.
Những pháp ấy được tính toán đúng đắn, hiện hữu đúng như thật bởi cái này, nên gọi là saṅkhā (sự tính toán), tức là trí tuệ (paññā).
Ekaṃ dvetiādinā saṅkhānaṃ gaṇanaṃ paricchindananti saṅkhā, gaṇanā.
They enumerate the counting of numbers by saying "one," "two," and so on; therefore, it is saṅkhā, which is counting.
Người ta phân định sự tính toán của các con số bằng một, hai, v.v., nên gọi là saṅkhā (sự tính toán), tức là sự đếm (gaṇanā).
Saṅkhāyati bhāgaso kathīyatīti saṅkhā, koṭṭhāso.
It is described in parts; therefore, it is saṅkhā, which is a portion.
Nó được tính toán, được phân chia thành từng phần, nên gọi là saṅkhā, tức là phần (koṭṭhāso).
Saṅkhānaṃ satto puggalotiādinā saññāpananti saṅkhā, rattotiādi paṇṇatti.
By "a being is a person of counts," etc., it is designated; therefore, it is saṅkhā, which is a designation such as "a lustful person," etc.
Sự chỉ định như “chúng sanh, cá nhân” trong các con số, v.v., nên gọi là saṅkhā, tức là sự chế định như “người tham ái”, v.v.
Khīṇāsavo jahi pajahi rāgādīnaṃ suppahīnattā.
The one whose taints are destroyed (khīṇāsavo) abandoned and thoroughly abandoned because lust, etc., have been thoroughly eliminated.
Khīṇāsavo jahi pajahi (bậc lậu tận đã từ bỏ, đã đoạn trừ) vì tham ái, v.v. đã được đoạn trừ hoàn toàn.
Navabhedaṃ pabhedato, saṅkhepato tividhamānanti attho.
Ninefold (navabhedaṃ) in terms of distinctions; in brief, the meaning is threefold conceit.
Navabhedaṃ (chín loại) theo sự phân loại, theo tóm tắt, có nghĩa là tividhamāna (ba loại ngã mạn).
Navavidhanti vā pāṭhe navabhedattā antarabhedavasena navavidhanti attho.
Or, in the reading nine kinds (navavidhaṃ), the meaning is nine kinds due to having nine distinctions through inner divisions.
Hoặc, trong văn bản navavidhaṃ (chín loại), có nghĩa là chín loại theo sự phân biệt nội tại vì có chín loại.
Paccayavisesehi itthibhāvādivisesehi visesena mānīyati gabbho etthāti vimānaṃ, gabbhāsayo.
It is a womb (vimānaṃ), a gravid uterus, because the embryo is distinguished by special conditions such as the special conditions of existence as a female.
Gabbho (thai nhi) được đo lường một cách đặc biệt bởi các loại duyên đặc biệt, bởi các loại trạng thái nữ tính, v.v., nên gọi là vimānaṃ (cung điện), tức là tử cung (gabbhāsayo).
Na upagacchīti na upagamissati.
Did not approach (na upagacchī) means will not approach.
Na upagacchī (đã không đi đến) có nghĩa là sẽ không đi đến.
Tenāha ‘‘anāgatatthe atītavacana’’nti.
Thus, it is said, "a past tense word in the sense of the future."
Vì vậy, Ngài đã nói “anāgatatthe atītavacana” (từ quá khứ được dùng cho nghĩa vị lai).
‘‘Nājjhagā’’ti hi atītaṃ ‘‘na gamissatī’’ti etasmiṃ atthe.
For "nājjhagā" (did not attain) is past tense in the sense of "will not go."
Thật vậy, “Nājjhagā” (đã không tìm thấy) là quá khứ, trong ý nghĩa “sẽ không đi đến”.
Chindi ariyamaggasatthena.
Cut off (chindi) with the sword of the Noble Path.
Chindi (đã cắt đứt) bằng gươm của Thánh đạo.
Olokayamānā upapattīsu.
Observing (olokayamānā) rebirths.
Olokayamānā (đang nhìn) vào các cảnh tái sanh.
Sattanivesanesūti sattānaṃ upapajjaṭṭhānesu.
In the dwellings of beings (sattanivesanesu) means in the places where beings are reborn.
Sattanivesanesu (trong các nơi trú ngụ của chúng sanh) tức là trong các nơi chúng sanh tái sanh.
Lokuttaradhammameva kathesi arahattassa paveditattā.
Only the supramundane Dhamma was taught (lokuttaradhammameva kathesi) because Arahantship was declared.
Lokuttaradhammameva kathesi (chỉ thuyết giảng pháp siêu thế) vì quả A-la-hán đã được tuyên bố.
Aṭṭhaṅgikamaggavasena ca gāthāatthavacane ayaṃ idāni vuccamāno vitthāra- nayo.
And regarding the explanation of the meaning of the verse by way of the Eightfold Path, this (ayaṃ) is the detailed method (nayo) now being stated.
Và ayaṃ (cách này), tức là cách giải thích chi tiết đang được nói đến, trong việc giải thích ý nghĩa của kệ ngôn aṭṭhaṅgikamaggavasena (theo cách Bát Chánh Đạo).
Tasmiṃ kira ṭhāneti tasmiṃ kira devatāya pucchitaṃ pañhaṃ vissajjanaṭṭhāne.
In that place, it is said (tasmiṃ kira ṭhāne) means in the place where the question asked by the deity was answered.
Tasmiṃ kira ṭhāne (thật vậy, tại nơi ấy) tức là tại nơi giải đáp câu hỏi của vị thiên nhân.
Devatāya ñāṇaparipākaṃ oloketvā anupubbiyā kathāya saddhiṃ sāmukkaṃsikadesanā mahatī dhammadesanā ahosi.
Having observed the ripeness of the deity's wisdom, a great Dhamma discourse took place (dhammadesanā ahosi) with a gradual talk and a specifically presented teaching.
Sau khi quán sát sự chín muồi của trí tuệ của vị thiên nhân, cùng với bài pháp tuần tự, một bài pháp đặc biệt, một dhammadesanā (bài pháp) vĩ đại đã diễn ra.
Ñāṇaṃ pesetvāti satthudesanāya anussaraṇavasena pattavisuddhipaṭipāṭipavattaṃ bhāvanāñāṇaṃ bandhitvā.
Having directed his wisdom (ñāṇaṃ pesetvā) means having focused the wisdom of development that proceeds in the sequence of purification attained by recalling the Teacher's discourse.
Ñāṇaṃ pesetvā (sau khi phóng trí tuệ) tức là sau khi kết nối trí tuệ thiền định đã phát triển theo trình tự thanh tịnh đạt được nhờ sự hồi tưởng bài pháp của Đức Bổn Sư.
Sotāpattiphale patiṭṭhāyāti satthudesanāvilāsena attano ca paripakkañāṇattā paṭhamaṃ phalaṃ patvā.
Having been established in the fruit of Stream-entry (sotāpattiphale patiṭṭhāyā) means having first attained the fruit due to the elegance of the Teacher's discourse and one's own ripened wisdom.
Sotāpattiphale patiṭṭhāyā (sau khi an trú vào quả Dự Lưu) tức là sau khi đạt được quả vị đầu tiên nhờ sự khéo léo trong bài pháp của Đức Bổn Sư và nhờ trí tuệ chín muồi của chính mình.
Evamāhāti evaṃ ‘‘pāpaṃ na kayirā’’tiādippakārena gāthamāha.
Thus he spoke (evamāhā) means he spoke the verse in this manner, "One should do no evil," etc.
Evamāhā (đã nói như vậy) tức là đã nói kệ ngôn theo cách “pāpaṃ na kayirā” (không nên làm điều ác), v.v.
Aṅgaṃ na hoti, ājīvo yathā kuppamāno vācākammantavasena kuppati, tathā sampajjamānopīti.
It is not an aspect (aṅgaṃ na hoti), just as livelihood, when it is disturbed, is disturbed by way of speech and action, so too when it is accomplished.
Aṅgaṃ na hoti (không phải là chi phần), sinh kế không bị xáo trộn như thế nào, nó cũng không bị xáo trộn theo hành động lời nói và hành động thân thể.
So vācākammantapakkhiko, tasmā taggahaṇena gahitova hoti.
It pertains to the side of speech and action; therefore, it is included (gahitova hoti) by its inclusion.
Nó thuộc về phần hành động lời nói và hành động thân thể, do đó, bằng cách nắm giữ nó, nó gahitova hoti (đã được nắm giữ).
Vāyāmasatisamādhayo gahitā samādhikkhandhasaṅgahato.
Effort, mindfulness, and concentration are included (vāyāmasatisamādhayo gahitā) because they are comprised in the aggregate of concentration.
Vāyāmasatisamādhayo gahitā (tinh tấn, chánh niệm và chánh định đã được nắm giữ) vì chúng được bao gồm trong uẩn định.
Sammādiṭṭhisammāsaṅkappā gahitā paññākkhandhasaṅgahato.
Right view and right intention are included (sammādiṭṭhisammāsaṅkappā gahitā) because they are comprised in the aggregate of wisdom.
Sammādiṭṭhisammāsaṅkappā gahitā (chánh kiến và chánh tư duy đã được nắm giữ) vì chúng được bao gồm trong uẩn tuệ.
Antadvayavivajjanaṃ gahitaṃ sarūpenevāti adhippāyo.
Avoiding the two extremes is included (antadvayavivajjanaṃ gahitaṃ) by its very nature – this is the intention.
Antadvayavivajjanaṃ gahitaṃ (sự tránh xa hai cực đoan đã được nắm giữ) có nghĩa là nó đã được nắm giữ theo bản chất của nó.
Itītiādi nigamanaṃ.
Thus (iti), etc., is the conclusion.
Itī (như vậy), v.v. là phần kết luận.
21. Desanāsīsanti desanāpadesalakkhaṇavacananti adhippāyo.
21. The beginning of the discourse (desanāsīsaṃ) — this is the intention of saying "the characteristic statement of the discourse's occasion."
21. Desanāsīsaṃ (đầu bài pháp) có nghĩa là lời nói có dấu hiệu của sự trình bày bài pháp.
Omaṭṭhoti adhomukhaṃ katvā dinnappahāro.
Struck downwards (omaṭṭho) means a blow delivered with the face downwards.
Omaṭṭho (đánh xuống) tức là cú đánh được thực hiện bằng cách hướng xuống dưới.
Iminā eva pasaṅgena pahāre vibhāgato dassetuṃ ‘‘cattāro hī’’tiādi vuttaṃ.
By this very context, in order to show the blows in their divisions, "there are four" (cattāro hī) etc., was said.
Chính nhân duyên này đã nói “cattāro hī” (thật vậy, bốn loại), v.v. để trình bày các cú đánh theo phân loại.
Upari ṭhatvāti hatthiādīnaṃ upari ṭhatvā.
Standing above (upari ṭhatvā) means standing above elephants, etc.
Upari ṭhatvā (đứng ở trên) tức là đứng trên voi, v.v.
Adhomukhaṃ dinnappahāroti khaggakaravālādīnaṃ adhomukhaṃ katvā pahatapahāro.
A blow delivered downwards (adhomukhaṃ dinnappahāro) means a blow struck with a sword, scimitar, etc., turned downwards.
Adhomukhaṃ dinnappahāro (cú đánh hướng xuống dưới) tức là cú đánh được thực hiện bằng cách hướng gươm, dao, v.v. xuống dưới.
Ummaṭṭho vuttavipariyāyena veditabbo.
Raised upwards (ummaṭṭho) should be understood as the opposite of what was stated.
Ummaṭṭho (đánh lên) phải được hiểu theo nghĩa ngược lại với những gì đã nói.
Vividhappahāro vimaṭṭho.
A varied blow (vimaṭṭho) is a different kind of blow.
Cú đánh đa dạng là vimaṭṭho.
‘‘Omaṭṭho gahito’’ti vatvā tasseva gahaṇe kāraṇaṃ dassetuṃ ‘‘so hī’’tiādi vuttaṃ.
Having said "struck downwards is included" (omaṭṭho gahito), in order to show the reason for its inclusion, "for this" (so hī) etc., was said.
Sau khi nói “Omaṭṭho gahito” (cú đánh xuống đã được nắm giữ), để trình bày lý do nắm giữ chính nó, Ngài đã nói “so hī” (thật vậy, đó), v.v.
Duggandhakimiādīnaṃ vasena antodoso.
Inner defect (antodoso) due to bad smell, worms, etc.
Antodoso (lỗi bên trong) theo nghĩa là mùi hôi thối, sâu bọ, v.v.
Mañcena saddhiṃ bandhitvāti yasmiṃ mañce vaṇikapuggalo nipanno, tattha taṃ subandhaṃ katvā pādaṭṭhānaṃ uddhaṃ karontehi sīsaṭṭhānaṃ adho kātabbaṃ.
Having bound him with the bed (mañcena saddhiṃ bandhitvā) means that the patient lying on the bed should be tightly bound to it, and those lifting him should raise his feet and lower his head.
Mañcena saddhiṃ bandhitvā (buộc cùng với giường) tức là người bị bệnh nằm trên giường nào, thì phải buộc chặt người đó vào đó, và khi nâng phần chân lên, phần đầu phải được hạ xuống.
Tenāha ‘‘adhosiro kātabbo’’ti.
Thus, it is said, "the head should be lowered."
Vì vậy, Ngài đã nói “adhosiro kātabbo” (phải làm cho đầu hướng xuống).
Paribbajeti pavatteyya.
He should wander (paribbaje) means he should conduct himself.
Paribbaje (nên du hành) tức là nên thực hành.
Sā pana pavatti bhāvanāvihārena yuttāti āha ‘‘vihareyyā’’ti.
That conduct is accompanied by dwelling in development; thus, it is said, "he should dwell."
Sự thực hành ấy phù hợp với sự an trú thiền định, vì vậy Ngài nói “vihareyyā” (nên an trú).
Sallassa ubbahanaṃ sallubbahanaṃ.
Extracting the dart is dart-extraction (sallubbahanaṃ).
Sự nhổ mũi tên là sallubbahanaṃ.
Atthaṃ parittakaṃ gahetvā ṭhitā upamākārassa vikkhambhanappahānassa adhippetattā.
Standing having taken little meaning (atthaṃ parittakaṃ gahetvā ṭhitā) implies the removal of obstacles for the simile's sake.
Atthaṃ parittakaṃ gahetvā ṭhitā (đứng với một chút ý nghĩa) vì mục đích là sự loại bỏ sự chướng ngại của hình thức ví dụ.
Tenāha ‘‘punappuna’’ntiādi.
Thus, it is said, "again and again" (punappunaṃ), etc.
Vì vậy, Ngài đã nói “punappuna” (lặp đi lặp lại), v.v.
Anubandhova hoti sati paccaye uppajjanārahato devatāya kāmarāgappahānassa jotitattā.
It is a consequence (anubandhova hoti) because it highlights the deity's abandonment of sensual passion, which is worthy of arising when there is a condition.
Anubandhova hoti (chắc chắn là sự tiếp nối) vì sự đoạn trừ dục ái của vị thiên nhân đã được làm sáng tỏ do sự phát sinh của chánh niệm.
Nanu bhagavatā anāgāmimaggena desanā niṭṭhāpetabbāti?
Should not the Bhagavā have concluded the discourse with the Anāgāmī path?
Chẳng phải Đức Thế Tôn nên kết thúc bài pháp bằng đạo Bất Hoàn sao?
Na, itarissā ñāṇabalānurūpadesanāya pavattetabbato.
No, because the discourse must proceed according to the other's capacity for wisdom.
Không, vì phải thuyết pháp phù hợp với năng lực trí tuệ của người khác.
Veneyyajjhāsayānukulañhi dhammaṃ dhammassāmī desetīti.
For the Master of Dhamma teaches the Dhamma in accordance with the disposition of those who are to be trained.
Thật vậy, bậc Chủ Pháp thuyết giảng giáo pháp phù hợp với ý hướng của người có thể được giáo hóa.
22. Kammaṃ aphusantanti kammaphassaṃ aphusantaṃ, kammaṃ akarontanti attho.
22. Not touching kamma (kammaṃ aphusantaṃ) means not touching the contact of kamma, meaning not performing kamma.
22. Kammaṃ aphusantaṃ (không chạm vào nghiệp) tức là không chạm vào sự xúc chạm của nghiệp, có nghĩa là không làm nghiệp.
Vipāko na phusatīti vipākaphasso na phusati, vipāko na uppajjateva kāraṇassa abhāvato.
Result does not touch (vipāko na phusatī) means the contact of result does not touch, the result does not arise at all because of the absence of a cause.
Vipāko na phusatī (quả dị thục không chạm vào) tức là sự xúc chạm của quả dị thục không chạm vào, quả dị thục không phát sinh vì không có nguyên nhân.
Evaṃ byatirekamukhena kammavaṭṭena vipākavaṭṭaṃ sambandhaṃ katvā atthaṃ vatvā idāni kevalaṃ kammavaṭṭavasena atthaṃ vadanto ‘‘kammamevā’’tiādimāha.
Having thus stated the meaning by relating the kamma-cycle to the result-cycle through the negative inference, now stating the meaning solely by way of the kamma-cycle, he says "kamma itself" (kammamevā), etc.
Như vậy, sau khi nói ý nghĩa bằng cách liên kết vòng nghiệp với vòng quả dị thục theo cách phủ định, bây giờ, khi nói ý nghĩa chỉ theo vòng nghiệp, Ngài đã nói “kammamevā” (chỉ có nghiệp), v.v.
Tattha nākaroto kariyatīti kammaṃ akubbato na kayirati, anabhisandhikatakammaṃ nāma natthīti attho.
Therein, "it is not done by one who does not do" (nākaroto kariyatī) means kamma is not done by one who does not perform it, there is no such thing as kamma done unintentionally.
Trong đó, nākaroto kariyatī (không làm cho người không làm) tức là nghiệp không được làm cho người không làm, có nghĩa là không có nghiệp nào được làm mà không có ý định.
Idāni tamevatthaṃ anvayato dassetuṃ ‘‘phusantañcā’’tiādi vuttaṃ.
Now, in order to show that very meaning through affirmative inference, "and to one who touches" (phusantañcā), etc., was said.
Bây giờ, để trình bày ý nghĩa đó theo cách khẳng định, Ngài đã nói “phusantañcā” (và chạm vào), v.v.
Tattha tatoti phusanahetu.
Therein, "from that" (tato) means from the cause of touching.
Trong đó, tato (từ đó) tức là do nguyên nhân của sự xúc chạm.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is in the same manner as stated.
Phần còn lại theo cách đã nói.
Vuttamevatthaṃ sakāraṇaṃ katvā pariveṭhitavasena vibhūtaṃ katvā dassetuṃ ‘‘tasmā phusanta’’ntiādi vuttaṃ.
In order to show the stated meaning with its cause, encompassed and clarified, "therefore, touching" (tasmā phusantaṃ), etc., was said.
Để trình bày ý nghĩa đã nói một cách rõ ràng bằng cách bao bọc nó với nguyên nhân của nó, Ngài đã nói “tasmā phusanta” (vì vậy, chạm vào), v.v.
Dhammatāti kārakasseva kammavipākānubandho, nākārakassāti ayaṃ kammavipākānaṃ sabhāvo.
Nature (dhammatā) means this is the nature of kamma and its results: the result of kamma follows only the doer, not the non-doer.
Dhammatā (bản chất) tức là sự tiếp nối của quả dị thục nghiệp chỉ dành cho người làm, không dành cho người không làm; đây là bản chất của quả dị thục nghiệp.
Pacceti upagacchati anubandhati.
Reaches (pacceti) means approaches, follows.
Pacceti (trở lại) tức là đi đến, tiếp nối.
Pāpanti pāpakaṃ kammaṃ phalañca.
Evil (pāpaṃ) means evil kamma and also its result.
Pāpaṃ (ác) tức là nghiệp ác và quả ác.
Ayañca attho araññe luddakassa uyyojanāya sunakhehi parivāriyamānassa bhikkhuno bhayena rukkhaṃ āruḷhassa cīvare luddassa upari patite tassa sunakhehi khāditvā māritavatthunā dīpetabboti.
This meaning should be illustrated by the story of the hunter in the forest who, being surrounded by dogs sent after him, climbed a tree out of fear, and whose robe fell upon the hunter below, who was then eaten and killed by the dogs.
Và ý nghĩa này phải được làm sáng tỏ bằng câu chuyện về một vị tỳ khưu đang bị chó săn vây quanh để đuổi theo bởi một người thợ săn trong rừng, vì sợ hãi đã trèo lên cây, chiếc y của ông rơi xuống người thợ săn, và người thợ săn đó đã bị chó săn ăn thịt và giết chết.