Sagāthāvagga-ṭīkā

76

1. Naḷavaggo

1. Naḷavagga

1. Phẩm Naḷa

77

1. Oghataraṇasuttavaṇṇanā

1. Commentary on the Oghataraṇa Sutta

1. Lời Giải Thích Kinh Oghataraṇa

78

Vibhāgavantānaṃ sabhāvavibhāvanaṃ vibhāgadassanavaseneva hotīti paṭhamaṃ tāva saṃyuttavaggasuttādivasena saṃyuttāgamassa vibhāgaṃ dassetuṃ ‘‘tattha saṃyuttāgamo nāmā’’tiādimāha.

Since the essential nature of things with distinctions can only be known by seeing their distinctions, first, to show the division of the Saṃyuttāgama according to its Saṃyutta, Vagga, Sutta, and so on, he begins with ‘‘tattha saṃyuttāgamo nāmā’’.

Sự nhận biết bản chất của những gì có sự phân chia chỉ xảy ra thông qua việc trình bày sự phân chia; vì vậy, trước hết, để trình bày sự phân chia của Saṃyutta Āgama theo các Tương Ưng, Phẩm, Kinh v.v., Ngài đã nói "tattha saṃyuttāgamo nāmā" (trong đó, tên là Saṃyutta Āgama) và các câu tương tự.

Tattha tatthāti yaṃ vuttaṃ – ‘‘saṃyuttāgamavarassa atthaṃ pakāsayissāmī’’ti, tasmiṃ vacane.

In that, tatthā refers to the statement: ‘‘I will expound the meaning of the excellent Saṃyuttāgama.’’

Trong đó, tattha (trong đó) là trong lời đã nói – "Ta sẽ trình bày ý nghĩa của bộ Saṃyutta Āgama tối thượng".

Tatthāti vā ‘‘etāya aṭṭhakathāya vijānātha saṃyuttanissitaṃ attha’’nti ettha yaṃ saṃyuttaggahaṇaṃ kataṃ, tattha.

Tatthā (there) means there, where the word ‘Saṃyutta’ is used in the phrase, "Understand the meaning based on the Saṃyutta through this commentary."

Tatthā (Tại đó) – Hoặc là, trong câu: “Với bộ Chú giải này, hãy hiểu ý nghĩa liên quan đến Saṃyutta”, ở đây, tại chỗ nào đã đề cập đến Saṃyutta, thì tại chỗ đó.

Pañca vaggā etassāti pañcavaggo.

It has five sections, thus it is called Pañcavagga.

Năm phẩm của cái này, nên gọi là pañcavaggo (năm phẩm).

Avayavena viggaho, samudāyo samāsattho.

The analysis is by parts, while the compound meaning refers to the whole.

Phân tích từng thành phần là viggaha (phân tích từ), toàn thể là ý nghĩa của từ ghép.

79

Idāni taṃ ādito paṭṭhāya saṃvaṇṇetukāmo attano saṃvaṇṇanāya tassa paṭhamamahāsaṅgītiyaṃ nikkhittānukkameneva pavattabhāvaṃ dassetuṃ, ‘‘tassa vaggesu sagāthāvaggo ādī’’tiādi vuttaṃ.

Now, wishing to expound upon it from the beginning, in order to show that his own commentary proceeds in the order in which it was laid down at the First Great Council, the phrase "Among its sections, the Sagāthāvagga is the first," and so forth, was stated.

Bây giờ, vì muốn chú giải từ đầu, để chỉ ra rằng bản chú giải của mình đã được tiến hành theo đúng thứ tự đã được sắp đặt trong Đại Kết Tập lần thứ nhất, nên đã nói câu “tassa vaggesu sagāthāvaggo ādī” (trong các phẩm của nó, Sagāthāvagga là đầu tiên), v.v.

Tattha yathāpaccayaṃ tattha tattha desitattā paññattattā ca vippakiṇṇānaṃ dhammavinayānaṃ saṅgahetvā gāyanaṃ kathanaṃ saṅgīti, mahāvisayattā pūjaniyattā ca mahatī saṅgīti mahāsaṅgīti.

Therein, Saṅgīti means the chanting or recitation of the Dhamma and Vinaya, which, because they were taught and designated here and there according to circumstances, were scattered; Mahāsaṅgīti is a great council due to its extensive scope and venerability.

Trong đó, saṅgīti (kết tập) là việc tụng đọc, thuyết giảng các Pháp và Luật đã được giảng dạy và chế định rải rác ở từng nơi tùy theo duyên, bằng cách tập hợp lại; mahāsaṅgīti (Đại Kết Tập) là kết tập vĩ đại vì có phạm vi rộng lớn và đáng tôn kính.

Paṭhamā mahāsaṅgīti paṭhamamahāsaṅgīti, tassā pavattitakālo paṭhamamahāsaṅgītikālo, tasmiṃ paṭhamamahāsaṅgītikāle.

The first Mahāsaṅgīti is the Paṭhamamahāsaṅgīti (First Great Council); its period of occurrence is the Paṭhamamahāsaṅgītikāla (time of the First Great Council); meaning, during that time of the First Great Council.

Đại Kết Tập lần thứ nhất là paṭhamamahāsaṅgīti; thời điểm Đại Kết Tập lần thứ nhất được tiến hành là paṭhamamahāsaṅgītikālo (thời Đại Kết Tập lần thứ nhất); trong thời Đại Kết Tập lần thứ nhất đó.

80

Nidadāti desanaṃ desakālādivasena aviditaṃ viditaṃ katvā nidassetīti nidānaṃ.

It sets forth a teaching, making the unknown known in terms of the time and place of its exposition, thus it is called Nidāna (introduction).

Nidānaṃ (Duyên khởi) là việc trình bày giáo pháp bằng cách làm cho những điều chưa biết trở nên rõ ràng theo thời gian và địa điểm thuyết giảng.

Yo loke ganthassa upogghātoti vuccati, svāyamettha ‘‘evaṃ me suta’’nti-ādiko gantho veditabbo, na pana ‘‘sanidānāhaṃ, bhikkhave, dhammaṃ desemī’’tiādīsu (a. ni. 3.126) viya attajjhāsayādidesanuppattihetu.

What is called an introduction to a text in the world should here be understood as the text beginning with "Thus have I heard," and so forth, not as the cause of the teaching's arising from one's own intention, as in phrases like "Bhikkhus, I teach the Dhamma with a Nidāna" .

Cái mà người đời gọi là lời mở đầu của một tác phẩm, thì ở đây cần hiểu là đoạn kinh bắt đầu bằng “evaṃ me sutaṃ” (như vầy tôi nghe), chứ không phải là nguyên nhân phát sinh lời dạy dựa trên ý định của người nói như trong các câu “sanidānāhaṃ, bhikkhave, dhammaṃ desemī” (này các Tỳ-khưu, Ta thuyết pháp có duyên khởi), v.v. (A. III, 126).

Tenevāha – ‘‘evaṃ me sutanti-ādikaṃ āyasmatā ānandena paṭhamamahāsaṅgītikāle vuttaṃ nidānamādī’’ti.

It is for this reason that it is said: "The Nidāna beginning with 'Thus have I heard,' spoken by Venerable Ānanda at the time of the First Great Council, is the beginning."

Chính vì thế đã nói: “Đoạn kinh bắt đầu bằng ‘evaṃ me sutaṃ’ đã được Tôn giả Ānanda thuyết giảng trong thời Đại Kết Tập lần thứ nhất là vuttaṃ nidānamādī (duyên khởi đã được nói đầu tiên)”.

Kāmañcettha yassaṃ paṭhamamahāsaṅgītiyaṃ nikkhittānukkamena saṃvaṇṇanaṃ kattukāmo, sā vitthārato vattabbā, sumaṅgalavilāsiniyaṃ pana attanā vitthāritattā tattheva gahetabbāti imissā saṃvaṇṇanāya mahattaṃ pariharanto ‘‘sā panesā’’tiādimāha.

Although the First Great Council, in the order of which the commentary is to be made, should be described in detail here, since it has been detailed by him in the Sumaṅgalavilāsinī and should be taken from there, he says "Sā panesā" (that, however, is it) and so forth, thus setting aside the extensiveness of this commentary.

Mặc dù ở đây, Đại Kết Tập lần thứ nhất mà người chú giải muốn chú giải theo thứ tự đã được sắp đặt, cần phải được nói rõ chi tiết, nhưng vì đã được chính mình trình bày chi tiết trong Sumaṅgalavilāsinī, nên cần phải hiểu ở đó. Để duy trì sự vĩ đại của bản chú giải này, đã nói “sā panesā” (nó thì), v.v.

81

1. Evaṃ bāhiranidāne vattabbaṃ atidisitvā idāni abbhantaranidānaṃ ādito paṭṭhāya saṃvaṇṇetuṃ ‘‘yaṃ paneta’’ntiādi vuttaṃ.

1. Having thus referred to what is to be said regarding the external Nidāna, the phrase "yaṃ panetaṃ" (this, however) and so forth, is stated in order to expound the internal Nidāna from the beginning.

1. Sau khi đã chỉ rõ những gì cần nói trong duyên khởi bên ngoài, bây giờ để chú giải duyên khởi bên trong từ đầu, đã nói “yaṃ panetaṃ” (cái này thì), v.v.

Tattha yasmā saṃvaṇṇanaṃ karontena saṃvaṇṇetabbe dhamme padavibhāgaṃ padatthañca dassetvā tato paraṃ piṇḍatthādidassanavasena saṃvaṇṇanā kātabbā, tasmā padāni tāva dassento ‘‘evanti nipātapada’’nti-ādimāha.

Therein, since a commentator, while commenting, must first present the word division and word meaning of the Dhamma to be commented upon, and then comment by showing the collective meaning and so forth, he first shows the words by saying "evanti nipātapadaṃ" (the word evaṃ is an indeclinable) and so forth.

Trong đó, vì người chú giải phải trình bày sự phân chia từ ngữ và ý nghĩa của từ ngữ trong pháp cần chú giải, rồi sau đó phải chú giải theo cách trình bày ý nghĩa tổng quát, v.v., nên trước hết đã trình bày các từ ngữ, và nói “evanti nipātapada” (evaṃ là một giới từ), v.v.

Tattha padavibhāgoti padānaṃ viseso, na padaviggaho.

Therein, padavibhāga (word division) means the distinction of words, not word analysis.

Trong đó, padavibhāgo là sự đặc biệt của các từ ngữ, không phải là sự phân tích từ ngữ.

Atha vā padāni ca padavibhāgo ca padavibhāgo.

Alternatively, words and word division mean padavibhāga.

Hoặc là, các từ ngữ và sự phân chia từ ngữ là padavibhāgo.

Padaviggaho ca padavibhāgo ca padavibhāgoti vā ekasesavasena padapadaviggahā padavibhāgasaddena vuttāti veditabbaṃ.

Or, word analysis and word division mean padavibhāga, or it should be understood that by the word padavibhāga, words and word analysis are meant by way of ekasesa (retention of one term).

Hoặc là, sự phân tích từ ngữ và sự phân chia từ ngữ là padavibhāgo. Cần hiểu rằng các từ ngữ và sự phân tích từ ngữ được nói đến bằng từ padavibhāga theo cách ekasesa (một phần còn lại).

Tattha padaviggaho ‘‘jetassa vanaṃ jetavana’’ntiādinā samāsapadesu daṭṭhabbo.

Therein, word analysis should be seen in compound words such as "Jetassa vanaṃ jetavanaṃ" (Jetavana, the grove of Jeta).

Trong đó, sự phân tích từ ngữ cần được thấy trong các từ ghép như “jetassa vanaṃ jetavanaṃ” (khu rừng của Jeta là Jetavana), v.v.

82

Atthatoti padatthato.

Atthato (in meaning) means by word meaning.

Atthato (Về ý nghĩa) là về ý nghĩa của từ ngữ.

Taṃ pana padatthaṃ atthuddhārakkamena paṭhamaṃ evaṃsaddassa dassento ‘‘evaṃsaddo tāvā’’tiādimāha.

Presenting that word meaning first for the word evaṃ in the sequence of meaning extraction, he says "evaṃsaddo tāvā" (the word evaṃ, first of all) and so forth.

Để trình bày ý nghĩa của từ ngữ đó theo thứ tự trích dẫn ý nghĩa, trước hết đã trình bày ý nghĩa của từ evaṃ, và nói “evaṃsaddo tāvā” (trước hết, từ evaṃ thì), v.v.

Avadhāraṇādīti ettha ādi-saddena idamatthapucchāparimāṇādiatthānaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.

In avadhāraṇādī (emphasis and so forth), the ādi (and so forth) should be understood to include meanings such as "this meaning," "question," and "quantity."

Trong câu avadhāraṇādī (sự xác định, v.v.), cần hiểu rằng từ ādi (v.v.) bao gồm các ý nghĩa như ý nghĩa của từ idaṃ (cái này), câu hỏi, số lượng, v.v.

Tathā hi ‘‘evaṃgatāni puthusippāyatanāni (dī. ni. 1.163, 165), evaṃvidho evamākāro’’ti ca ādīsu idaṃ-saddassa atthe evaṃ-saddo.

For example, in "evaṃgatāni puthusippāyatanāni" (such various trades) and "evaṃvidho evamākāro" (such a kind, such a manner), the word evaṃ is used in the sense of the word idaṃ (this).

Thật vậy, trong các câu “evaṃgatāni puthusippāyatanāni” (D.I, 163, 165) (các nghề nghiệp đa dạng như vậy), “evaṃvidho evamākāro” (có hình thức, dáng vẻ như vậy), v.v., từ evaṃ mang ý nghĩa của từ idaṃ.

Gata-saddo hi pakārapariyāyo, tathā vidhākāra-saddo ca.

For the word gata means kind, as do the words vidha and ākāra.

Thật vậy, từ gata là đồng nghĩa với pakāra (cách thức), và cũng vậy là từ vidha, ākāra.

Tathā hi gatavidhaākārasadde lokiyā pakāratthe vadanti.

Indeed, worldly people use the words gata, vidha, and ākāra in the sense of kind.

Thật vậy, người đời dùng các từ gata, vidha, ākāra với ý nghĩa pakāra.

‘‘Evaṃ su te sunhātā suvilittā kappitakesamassū āmuttamālābharaṇā odātavatthavasanā pañcahi kāmaguṇehi samappitā samaṅgībhūtā paricārenti, seyyathāpi tvaṃ etarahi sācariyakoti.

"Thus, are they well-bathed, well-anointed, with hair and beards trimmed, adorned with garlands and ornaments, clothed in white garments, fully endowed and integrated with the five strands of sensual pleasure, attending on you, just as you are now with your teacher?"

“Như vậy, họ đã tắm gội sạch sẽ, thoa dầu thơm, chải tóc và râu, đeo vòng hoa và trang sức, mặc y phục trắng, được hưởng thụ và làm bạn với năm dục lạc, như ngài và các đệ tử của ngài bây giờ vậy.

No hidaṃ, bho gotamā’’tiādīsu (dī. ni. 1.286) pucchāyaṃ, ‘‘evaṃ lahuparivattaṃ (a. ni. 1.48), evamāyupariyanto’’ti (pārā. 12) ca ādīsu parimāṇe.

"No, indeed, Venerable Gotama"—in these and similar passages, it is for a question; in "evaṃ lahuparivattaṃ" (thus quickly changing) and "evamāyupariyanto" (thus the limit of life) and so forth, it is for quantity.

Không phải vậy, thưa Gotama” (D.I, 286), v.v., là trong câu hỏi; “evaṃ lahuparivattaṃ” (A.I, 48) (biến đổi nhanh chóng như vậy), “evamāyupariyanto” (Pārā. 12) (cuộc đời kết thúc như vậy), v.v., là trong ý nghĩa số lượng.

83

Nanu ca ‘‘evaṃ su te sunhātā suvilittā, evamāyupariyanto’’ti ettha evaṃ-saddena pucchanākāraparimāṇākārānaṃ vuttattā ākārattho eva evaṃ-saddoti?

But does not the word evaṃ in "evaṃ su te sunhātā suvilittā" and "evamāyupariyanto" express the manner of questioning and the manner of quantity, meaning that the word evaṃ solely signifies manner?

Chẳng phải trong câu “evaṃ su te sunhātā suvilittā” (họ đã tắm gội sạch sẽ, thoa dầu thơm như vậy), “evamāyupariyanto” (cuộc đời kết thúc như vậy), từ evaṃ đã được nói đến ý nghĩa của cách hỏi và cách số lượng, nên ý nghĩa của từ evaṃ chỉ là cách thức thôi sao?

Na, visesasabbhāvato.

No, because there is a distinction.

Không phải, vì có sự đặc biệt.

Ākāramattavācako hi evaṃ-saddo, ākāratthoti adhippeto yathā ‘‘evaṃ byākho’’tiādīsu, na pana ākāravisesavācako.

Indeed, the word evaṃ is merely indicative of manner, when it is intended in the sense of manner, as in "evaṃ byākho" (thus indeed), but not indicative of a specific manner.

Thật vậy, từ evaṃ chỉ nói đến cách thức chung, ý nghĩa cách thức được hiểu như trong các câu “evaṃ byākho” (như vậy tôi đã giải thích), v.v., chứ không phải là nói đến cách thức đặc biệt.

Evañca katvā, ‘‘evaṃ jātena maccenā’’tiādīni (dha. pa. 53) upamādīsu udāharaṇāni upapannāni honti.

And having done so, examples in similes and so forth, such as "evaṃ jātena maccenā" (by a mortal born in this way) become appropriate.

Và khi đã làm như vậy, các ví dụ như “evaṃ jātena maccenā” (Dh. 53) (khi sinh ra như vậy bởi một người chết), v.v., trong các ví dụ, trở nên hợp lý.

Tathā hi ‘‘yathāpi…pe… bahu’’nti (dha. pa. 53)?

Indeed, "just as... many" ?

Thật vậy, “yathāpi…pe… bahuṃ” (Dh. 53)?

Ettha puppharāsiṭṭhāniyato manussūpapattisappurisūpanissaya-saddhammassavana- yonisomanasikāra-bhogasampattiādidānādipuññakiriyahetusamudāyato sobhāsugandhatādiguṇayogato mālāguḷasadisiyo pahūtā puññakiriyā maritabbasabhāvatāya maccena sattena kattabbāti jotitattā puppharāsimālāguḷāva upamā, tesaṃ upamākāro yathā-saddena aniyamato vuttoti ‘‘evaṃ-saddo upamākāranigamanattho’’ti vatthuṃ yuttaṃ, so pana upamākāro niyamiyamāno atthato upamāva hotīti āha ‘‘upamāyaṃ āgato’’ti.

Here, since it is indicated that abundant meritorious deeds, similar to flower garlands, which are like a heap of flowers, due to the aggregate of causes for meritorious action such as human rebirth, good companionship, hearing the true Dhamma, wise attention, and giving for wealth, and due to being endowed with qualities such as beauty and fragrance, must be performed by a mortal being subject to death—the heaps of flowers and flower garlands are the simile. The manner of their simile is expressed indeterminately by the word yathā; thus, it is appropriate to say, "the word evaṃ signifies the conclusion of the manner of simile." And when that manner of simile is determined, it is in meaning a simile itself, thus he says "upamāyaṃ āgato" (it occurs in simile).

Ở đây, vì đã được làm rõ rằng những hành động thiện phong phú, giống như một vòng hoa được kết từ một đống hoa, do sự kết hợp của các nguyên nhân hành động thiện như sự tái sinh của con người, sự nương tựa vào bậc thiện tri thức, sự nghe chánh pháp, sự tác ý đúng đắn, sự thịnh vượng về tài sản, và sự bố thí, v.v., phải được thực hiện bởi chúng sinh có bản chất phải chết, nên đống hoa và vòng hoa là ví dụ, và cách thức của ví dụ đó được nói đến một cách không xác định bởi từ yathā, nên hợp lý khi nói rằng “từ evaṃ có ý nghĩa kết luận cách thức của ví dụ”, nhưng cách thức của ví dụ đó khi được xác định thì về ý nghĩa chính là ví dụ, nên đã nói “upamāyaṃ āgato” (được dùng trong ví dụ).

Tathā ‘‘evaṃ iminā ākārena abhikkamitabba’’ntiādinā upadisiyamānāya samaṇasāruppāya ākappasampattiyā yo tattha upadisanākāro, so atthato upadeso evāti vuttaṃ, ‘‘evaṃ te…pe… upadese’’ti.

Similarly, the manner of instruction there, as in "evaṃ iminā ākārena abhikkamitabbaṃ" (thus one should approach in this manner), for the proper deportment suitable for a recluse that is being instructed, is in meaning merely instruction, thus it is stated, "evaṃ te…pe… upadese" (thus... in instruction).

Cũng vậy, trong câu “evaṃ iminā ākārena abhikkamitabbaṃ” (cần phải tiến hành theo cách thức này), v.v., cách thức giáo huấn ở đó, trong sự hoàn thiện về tư thế phù hợp với một Sa-môn đang được giáo huấn, về ý nghĩa chính là sự giáo huấn, nên đã nói “evaṃ te…pe… upadese” (như vậy, họ…pe… trong sự giáo huấn).

Tathā ‘‘evametaṃ bhagavā, evametaṃ sugatā’’ti ettha ca bhagavatā yathāvuttamatthaṃ aviparītato jānantehi kataṃ tattha saṃvijjamānaguṇānaṃ pakārehi haṃsanaṃ udaggatākaraṇaṃ sampahaṃsanaṃ.

Similarly, in "evametaṃ bhagavā, evametaṃ sugatā" (Thus it is, Blessed One; thus it is, Fortunate One), the joyous affirmation and exhilaration expressed by those who understood the meaning stated by the Blessed One exactly as it was, were based on the types of qualities present therein.

Cũng vậy, trong câu “evametaṃ bhagavā, evametaṃ sugatā” (bạch Thế Tôn, đúng như vậy; bạch Thiện Thệ, đúng như vậy), sự vui mừng, sự phấn khởi, sự hoan hỷ được thực hiện bởi những người hiểu rõ ý nghĩa đã được nói bởi Đức Thế Tôn một cách không sai lệch, theo các cách thức của những đức tính hiện hữu ở đó.

Yo tattha sampahaṃsanākāroti yojetabbaṃ.

It should be combined as "the manner of joyous affirmation there."

Cần phải kết hợp là cách thức hoan hỷ ở đó.

84

Evamevaṃ panāyanti ettha garahaṇākāroti yojetabbaṃ, so ca garahaṇākāro vasalīti-ādikhuṃsanasaddasannidhānato idha evaṃ-saddena pakāsitoti viññāyati.

In "Evamevaṃ panāyaṃ" (And this is indeed so), it should be combined as "the manner of censure," and it is understood that this manner of censure is expressed here by the word evaṃ due to the proximity of words of derision like "vasalī" (outcaste woman).

Trong câu evamevaṃ panāyaṃ (cũng như vậy thì cái này), cần phải kết hợp là cách thức khiển trách, và cách thức khiển trách đó được từ evaṃ ở đây làm rõ do sự hiện diện của các từ ngữ lăng mạ như vasalī (đồ tiện dân), v.v., nên được hiểu.

Yathā cettha, evaṃ upamākārādayopi upamādivasena vuttānaṃ puppharāsiādisaddānaṃ sannidhānatoti daṭṭhabbaṃ.

Just as here, so too the manners of simile and so forth should be understood to arise from the proximity of words like 'flower heap' that are used in the sense of simile and so forth.

Cũng như ở đây, các cách thức ví dụ, v.v., cũng cần được hiểu là do sự hiện diện của các từ ngữ như đống hoa, v.v., đã được nói theo cách ví dụ, v.v.

Evaṃ, bhanteti pana dhammassa sādhukaṃ savanamanasikāre sanniyojitehi bhikkhūhi attano tattha ṭhitabhāvassa paṭijānanavasena vuttattā ettha evaṃ-saddo ‘‘vacanasampaṭicchanattho’’ti vutto.

However, in "Evaṃ, bhante" (Yes, venerable sir), since it is spoken by the bhikkhus, who have been enjoined to listen attentively and wisely to the Dhamma, by way of acknowledging their understanding, the word evaṃ here is said to mean "vacanasampaṭicchanattho" (meaning of accepting the word).

Tuy nhiên, từ evaṃ trong câu Evaṃ, bhante (Bạch Thế Tôn, đúng vậy) được nói bởi các Tỳ-khưu đã được khuyến khích chuyên tâm lắng nghe và tác ý đúng đắn Pháp, theo cách xác nhận sự hiện diện của mình ở đó, nên được gọi là “vacanasampaṭicchanattho” (có ý nghĩa chấp nhận lời nói).

Tena evaṃ, bhanteti sādhu, bhante, suṭṭhu, bhanteti vuttaṃ hoti.

Therefore, "Evaṃ, bhante" means "Good, venerable sir," or "Excellent, venerable sir."

Do đó, evaṃ, bhante có nghĩa là sādhu, bhante (lành thay, bạch Thế Tôn), suṭṭhu, bhante (rất tốt, bạch Thế Tôn).

Evañca vadehīti yathāhaṃ vadāmi, evaṃ samaṇaṃ ānandaṃ vadehīti yo evaṃ vadanākāro idāni vattabbo, so evaṃ-saddena nidassīyatīti ‘‘nidassanattho’’ti vuttoti.

And in "Evañca vadehī" (And say thus), the manner of speaking, which is now to be described, as in "Say to the recluse Ānanda just as I say," is indicated by the word evaṃ, thus it is called "nidassanattho" (meaning of indication).

Evañca vadehī (và hãy nói như vậy) – cách thức nói mà bây giờ cần phải nói, như “hãy nói với Sa-môn Ānanda như Ta nói”, cách thức đó được từ evaṃ chỉ ra, nên được gọi là “nidassanattho” (có ý nghĩa chỉ dẫn).

Evaṃ noti etthāpi nesaṃ yathāvuttadhammānaṃ ahitadukkhāvahabhāve sanniṭṭhānajananatthaṃ anumatigahaṇavasena ‘‘saṃvattanti vā no vā, kathaṃ vo ettha hotī’’ti pucchāya katāya ‘‘evaṃ no ettha hotī’’ti vuttattā tadākārasanniṭṭhānaṃ evaṃ-saddena vibhāvitanti viññāyati.

In "Evaṃ no" (Thus for us), it is also understood that when the question "Are they conducive to harm and suffering for you, or not? What is your view on this?" was asked in order to induce conviction in them regarding the harmful and sorrowful nature of the aforementioned dhammas, by way of seeking their approval, and they replied "Evaṃ no ettha hotī" (Thus it is for us in this matter), that manner of conviction is manifested by the word evaṃ.

Trong câu evaṃ no (như vậy chúng tôi), cũng vậy, để tạo ra sự kết luận về việc những pháp đã nói đó mang lại điều bất lợi và khổ đau cho họ, theo cách chấp nhận sự đồng ý, khi câu hỏi “saṃvattanti vā no vā, kathaṃ vo ettha hotī” (chúng có đưa đến hay không, các ông nghĩ sao về điều này?) được hỏi, vì đã nói “evaṃ no ettha hotī” (chúng tôi nghĩ như vậy về điều này), nên được hiểu rằng sự kết luận về cách thức đó được từ evaṃ làm rõ.

So pana tesaṃ dhammānaṃ ahitāya dukkhāya saṃvattanākāro niyamiyamāno avadhāraṇattho hotīti āha – ‘‘evaṃ no ettha hotītiādīsu avadhāraṇe’’ti.

But this manner of leading to the harm and suffering of those things, when precisely determined, has the meaning of ascertainment. Therefore, it is said: "in phrases like 'thus it is here for us,' it is an ascertainment."

Tuy nhiên, cái cách mà những pháp ấy dẫn đến sự bất lợi, sự khổ, khi được quy định như vậy, thì có nghĩa là sự xác định. Do đó, (tác giả) nói: “Trong các câu như ‘chúng tôi có điều này ở đây’, có nghĩa là sự xác định.”

85

Nānānayanipuṇanti ekattanānattaabyāpāraevaṃdhammatāsaṅkhātā, nandiyāvaṭṭatipukkhalasīhavikkīḷitaaṅkusadisālocanasaṅkhātā vā ādhārādibhedavasena nānāvidhā nayā nānānayā.

Skillful in various methods (nānānayanipuṇaṃ) refers to the various kinds of methods (nānānayā) reckoned as sameness, difference, non-activity, and such-nature, or reckoned as insight similar to the Nandiyāvaṭṭa, Tipukkhalā, Sīhavikkīḷita, and Aṅkusa methods, according to distinctions like basis, and so forth.

Nānānayanipuṇa (tinh vi qua nhiều phương pháp) có nghĩa là các phương pháp đa dạng (nānānayā) theo sự phân biệt về căn cứ, v.v., được gọi là một tính chất, nhiều tính chất, không hoạt động, tính chất như vậy, hoặc được gọi là sự quán sát giống như sự xoay vòng của niềm vui, ba loại hoa sen, sự vui đùa của sư tử, và cái móc.

Nayā vā pāḷigatiyo tā ca paññattianupaññattiādivasena saṃkilesabhāgiyādilokiyāditadubhayavomissakādivasena kusalādivasena khandhādivasena saṅgahādivasena samayavimuttādivasena ṭhapanādivasena kusalamūlādivasena tikappaṭṭhānādivasena ca nānappakārāti nānānayā, tehi nipuṇaṃ saṇhaṃ sukhumanti nānānayanipuṇaṃ.

Or, methods are the modes of the Pāḷi, and those are of various kinds according to distinctions like designation and sub-designation, defilement-inclusive, worldly, mixed of both, wholesome, aggregates, compilations, released in due time, establishment, roots of skill, and the standpoints of the Tika. Thus they are various methods (nānānayā). Skillful (nipuṇaṃ), subtle (saṇhaṃ), and profound (sukhumanti) by means of these are skillful in various methods (nānānayanipuṇaṃ).

Hoặc các phương pháp (nayā) là các cách thức của Pāḷi, và chúng có nhiều loại (nānappakārā) theo sự phân biệt về paññatti (chế định) và anupaññatti (tùy chế định), v.v.; theo sự phân biệt về thuộc phần phiền não, v.v., thế gian, v.v., hỗn hợp cả hai, v.v.; theo sự phân biệt về thiện, v.v.; theo sự phân biệt về uẩn, v.v.; theo sự phân biệt về tập hợp, v.v.; theo sự phân biệt về giải thoát khỏi thời gian, v.v.; theo sự phân biệt về thiết lập, v.v.; theo sự phân biệt về căn lành, v.v.; theo sự phân biệt về nền tảng ba loại, v.v. Do đó, (nó được gọi là) nānānayā (nhiều phương pháp), và tinh vi (nipuṇa), vi tế (saṇha), thâm sâu (sukhuma) bởi những điều đó thì là nānānayanipuṇa (tinh vi qua nhiều phương pháp).

Āsayova ajjhāsayo, te ca sassatādibhedena tattha ca apparajakkhatādibhedena aneke, attajjhāsayādayo eva vā samuṭṭhānaṃ uppattihetu etassāti anekajjhāsayasamuṭṭhānaṃ.

Disposition (ajjhāsayo) is simply inclination. And these dispositions are many (aneke) due to distinctions like eternalism, etc., and therein due to distinctions like little dust, etc. Or, it means arising from many dispositions (anekajjhāsayasamuṭṭhānaṃ), because one's own dispositions, and so forth, are its origination, its cause of arising.

Āsayova là ajjhāsayo (khuynh hướng), và chúng có nhiều loại (aneke) theo sự phân biệt về thường kiến, v.v., và trong đó, theo sự phân biệt về ít bụi trần, v.v. Hoặc sự phát sinh (samuṭṭhānaṃ), nguyên nhân phát sinh của điều này, chính là các khuynh hướng của tự ngã, v.v., do đó là anekajjhāsayasamuṭṭhānaṃ (phát sinh từ nhiều khuynh hướng).

Atthabyañjanasampannanti atthabyañjanaparipuṇṇaṃ upanetabbābhāvato, saṅkāsanapakāsanavivaraṇavibhajanauttānīkaraṇapaññattivasena chahi atthapadehi akkharapadabyañjanākāraniruttiniddesavasena chahi byañjanapadehi ca samannāgatanti vā attho daṭṭhabbo.

Endowed with meaning and expression (atthabyañjanasampannaṃ) means perfect in meaning and expression, as there is nothing further to be conveyed. Or, the meaning should be understood as endowed with six meaning-aspects (atthapada) through clarification, disclosure, elucidation, analysis, making manifest, and designation, and with six expression-aspects (byañjanapada) through letter, word, expression, manner, etymology, and exposition.

Atthabyañjanasampanna (đầy đủ ý nghĩa và văn tự) có nghĩa là đầy đủ ý nghĩa và văn tự vì không có gì cần phải trình bày thêm, hoặc ý nghĩa nên được hiểu là được trang bị sáu yếu tố ý nghĩa theo sự chỉ rõ, làm sáng tỏ, giải thích, phân tích, làm rõ, và chế định, và sáu yếu tố văn tự theo chữ cái, từ ngữ, văn tự, cách thức, ngữ nguyên, và sự trình bày.

86

Vividhapāṭihāriyanti ettha pāṭihāriyapadassa vacanatthaṃ (udā. aṭṭha. 1; itivu. aṭṭha. nidānavaṇṇanā; dha. sa. mūlaṭī. 2) ‘‘paṭipakkhaharaṇato rāgādikilesāpanayanato pāṭihāriya’’nti vadanti.

Regarding various marvels (vividhapāṭihāriyaṃ), for the meaning of the word pāṭihāriya (UdA.A. 1; ItvA. Nidāṇavaṇṇanā; Dhs. Mūlaṭī. 2) they say: "It is marvel (pāṭihāriyaṃ) because it removes opponents and eliminates defilements like lust."

Vividhapāṭihāriya (nhiều phép lạ). Ở đây, về nghĩa của từ pāṭihāriya, (các học giả) nói: “Pāṭihāriya là sự loại bỏ đối thủ, sự loại bỏ các phiền não như tham ái, v.v.”

Bhagavato pana paṭipakkhā rāgādayo na santi ye haritabbā, puthujjanānampi vigatūpakkilese aṭṭhaguṇasamannāgate citte hatapaṭipakkhe iddhividhaṃ pavattati, tasmā tattha pavattavohārena ca na sakkā idha ‘‘pāṭihāriya’’nti vattuṃ.

However, the Bhagavā has no opponents like lust, etc., that need to be removed. Even for ordinary individuals, the manifestation of psychic power (iddhividhaṃ) occurs in a mind free from subsidiary defilements (vigatūpakkilese), endowed with eight qualities, and where opponents have been overcome. Therefore, it is not possible to use the word "marvel" (pāṭihāriyaṃ) here based on the usage there.

Tuy nhiên, đối với Đức Thế Tôn, không có các đối thủ như tham ái, v.v., mà Ngài cần phải loại bỏ. Ngay cả đối với phàm nhân, phép thần thông cũng phát sinh trong tâm đã loại bỏ các cấu uế, được trang bị tám đức tính, các đối thủ đã bị tiêu diệt. Do đó, không thể nói “pāṭihāriya” ở đây bằng cách sử dụng cách nói thông thường phát sinh trong trường hợp đó.

Sace pana mahākāruṇikassa bhagavato veneyyagatā ca kilesā paṭipakkhā, tesaṃ haraṇato ‘‘pāṭihāriya’’nti vuttaṃ, evaṃ sati yuttametaṃ.

But if the defilements existing in the disciples (veneyyagatā), who are to be disciplined by the Bhagavā, who is of great compassion, are the opponents, and "marvel" (pāṭihāriyaṃ) is said due to the removal of these, then this is appropriate.

Tuy nhiên, nếu nói rằng các phiền não của những người có thể được giáo hóa, là đối thủ của Đức Thế Tôn đầy đại bi, và pāṭihāriya là sự loại bỏ chúng, thì điều này là hợp lý.

Atha vā bhagavato ca sāsanassa ca paṭipakkhā titthiyā, tesaṃ haraṇato pāṭihāriyaṃ.

Alternatively, the opponents of the Bhagavā and his Teaching are the sectarians (titthiyā), and marvel (pāṭihāriyaṃ) refers to their removal.

Hoặc các tà giáo là đối thủ của Đức Thế Tôn và Giáo Pháp, và pāṭihāriya là sự loại bỏ chúng.

Te hi diṭṭhiharaṇavasena diṭṭhippakāsane asamatthabhāvena ca iddhiādesanānusāsanīhi haritā apanītā hontīti.

Indeed, they are removed and taken away by psychic power (iddhī), mind-reading (ādesanā), and instruction (anusāsanī), by dispelling their views and by rendering them unable to proclaim their views.

Vì họ bị loại bỏ, bị loại trừ bởi thần thông, sự thuyết giáo, và sự giáo huấn, theo cách loại bỏ tà kiến và sự bất lực trong việc trình bày chánh kiến.

Paṭīti vā ayaṃ saddo ‘‘pacchā’’ti etassa atthaṃ bodheti ‘‘tasmiṃ paṭipaviṭṭhamhi, añño āgañchi brāhmaṇo’’tiādīsu (su. ni. 985; cūḷani. vatthugāthā 4) viya, tasmā samāhite citte vigatūpakkilese katakiccena pacchāharitabbaṃ pavattetabbanti paṭihāriyaṃ, attano vā upakkilesesu catutthajjhānamaggehi haritesu pacchā haraṇaṃ paṭihāriyaṃ, iddhiādesanānusāsaniyo ca vigatūpakkilesena katakiccena ca sattahitatthaṃ puna pavattetabbā, haritesu ca attano upattilesesu parasattānaṃ upakkilesaharaṇāni hontīti paṭihāriyāni bhavanti, paṭihāriyameva pāṭihāriyaṃ.

Alternatively, the word paṭī (paṭi-) denotes the meaning of "after" (pacchā), as in "when he had entered that, another brahmin came" and so forth. Therefore, it is a paṭihāriya (marvel) because it must be manifested later by one who has accomplished their task with a concentrated mind, free from subsidiary defilements. Or, it is a paṭihāriya (marvel) when one's own subsidiary defilements have been removed by the fourth jhāna and the paths (magga), and subsequently one removes (haraṇaṃ) the subsidiary defilements of other beings. And psychic power, mind-reading, and instruction must be manifested again by one who has accomplished their task and is free from subsidiary defilements for the welfare of beings. And when one's own subsidiary defilements are removed, the subsidiary defilements of other beings are also removed. Thus, they become paṭihāriyāni (marvels). Pāṭihāriyaṃ is indeed paṭihāriyaṃ.

Hoặc từ paṭi này biểu thị ý nghĩa “sau”, như trong các câu “Khi vị ấy đã đi vào, một Bà La Môn khác đã đến” và các câu khác. Do đó, điều cần phải thực hiện sau khi tâm đã định tĩnh, các cấu uế đã được loại bỏ, công việc đã hoàn thành, thì là paṭihāriya. Hoặc sau khi các cấu uế của chính mình đã được loại bỏ bởi thiền thứ tư và đạo lộ, thì sự loại bỏ sau đó là paṭihāriya. Và thần thông, sự thuyết giáo, và sự giáo huấn cần phải được thực hiện lại vì lợi ích của chúng sinh bởi người đã loại bỏ các cấu uế và đã hoàn thành công việc. Và khi các cấu uế của chính mình đã được loại bỏ, thì có sự loại bỏ các cấu uế của chúng sinh khác, do đó chúng trở thành paṭihāriya. Paṭihāriya chính là pāṭihāriya.

Paṭihāriye vā iddhiādesanānusāsanisamudāye bhavaṃ ekekaṃ pāṭihāriyanti vuccati.

Or, each individual phenomenon existing within the collection of paṭihāriyāni, namely iddhi, ādesanā, and anusāsanī, is called a pāṭihāriya.

Hoặc mỗi một điều phát sinh trong tập hợp thần thông, sự thuyết giáo, và sự giáo huấn thì được gọi là pāṭihāriya.

Paṭihāriyaṃ vā catutthajjhānaṃ maggo ca paṭipakkhaharaṇato, tattha jātaṃ, tasmiṃ vā nimittabhūte, tato vā āgatanti pāṭihāriyaṃ.

Or, the fourth jhāna and the path (magga) are paṭihāriya because they remove opponents. A pāṭihāriya is that which arises there, or in that as a sign, or which comes from that.

Hoặc thiền thứ tư và đạo lộ là paṭihāriya vì chúng loại bỏ đối thủ. Điều phát sinh ở đó, hoặc điều có đó làm đối tượng, hoặc điều đến từ đó thì là pāṭihāriya.

Tassa pana iddhiādibhedena visayabhedena ca bahuvidhassa bhagavato desanāyaṃ labbhamānattā āha ‘‘vividhapāṭihāriya’’nti.

But since such various kinds of marvels, distinguished by psychic power (iddhi), etc., and by their scope, are obtainable in the Bhagavā's teaching, it is said "various marvels."

Vì nhiều loại pāṭihāriya đó, theo sự phân biệt về thần thông, v.v., và theo sự phân biệt về đối tượng, có thể tìm thấy trong lời dạy của Đức Thế Tôn, nên (tác giả) nói “vividhapāṭihāriya” (nhiều phép lạ).

87

Na aññathāti bhagavato sammukhā sutākārato na aññathāti attho, na pana bhagavato desitākārato.

Not otherwise (na aññathā) means not otherwise than the manner in which it was heard from the Bhagavā's presence, not, however, other than the manner in which the Bhagavā taught it.

Na aññathā (không khác) có nghĩa là không khác so với cách đã nghe trực tiếp từ Đức Thế Tôn, chứ không phải so với cách Đức Thế Tôn đã thuyết giảng.

Acinteyyānubhāvā hi bhagavato desanā.

For the teachings of the Bhagavā are of inconceivable power.

Vì lời dạy của Đức Thế Tôn có uy lực không thể nghĩ bàn.

Evañca katvā ‘‘sabbappakārena ko samattho viññātu’’nti idaṃ vacanaṃ samatthitaṃ bhavati, dhāraṇabaladassanañca na virujjhati sutākāraavirajjhanassa adhippetattā.

And having done so, the statement "who is capable of knowing in every respect?" becomes justified, and the showing of the power of retention does not contradict it, since the non-deviation from the manner of hearing is intended.

Và khi làm như vậy, câu nói “ai có thể hiểu được tất cả các khía cạnh” trở nên hợp lý, và việc trình bày sức mạnh ghi nhớ không mâu thuẫn vì ý nghĩa là không sai lệch so với cách đã nghe.

Na hettha atthantaratāparihāro dvinnampi atthānaṃ ekavisayattā.

For there is no loss of a different meaning here, as both meanings relate to the same object.

Ở đây không có sự khác biệt về ý nghĩa vì cả hai ý nghĩa đều có cùng đối tượng.

Itarathā thero bhagavato desanāya sabbathā paṭiggahaṇe samattho asamattho cāti āpajjeyyāti.

Otherwise, the elder would be both capable and incapable of comprehending the Bhagavā's teaching in all respects.

Nếu không, thì vị Trưởng lão sẽ trở nên có khả năng và không có khả năng thấu hiểu lời dạy của Đức Thế Tôn một cách toàn diện.

88

‘‘Yo paro na hoti, so attā’’ti evaṃ vuttāya niyakajjhattasaṅkhātāya sasantatiyā vattanato tividhopi me-saddo kiñcāpi ekasmiṃ eva atthe dissati, karaṇasampadānasāminiddesavasena pana vijjamānaṃ bhedaṃ sandhāyāha, ‘‘me-saddo tīsu atthesu dissatī’’ti.

Even though the word "me" (me-saddo) is found in only one meaning, that is, in relation to one's own continuity, which is stated as "that which is not other is oneself," it is said "the word 'me' is found in three meanings" (me-saddo tīsu atthesu dissatī) referring to the existing distinction based on the instrumental, dative, and possessive cases.

Mặc dù từ “me” ba loại, được gọi là sasantati (dòng tương tục của chính mình) hay niyakajjhatta (thuộc về nội tại của chính mình), được nói là “người không phải là người khác thì là tự ngã”, chỉ được thấy trong một ý nghĩa duy nhất, nhưng (tác giả) nói “từ ‘me’ được thấy trong ba ý nghĩa” là để chỉ sự khác biệt hiện có theo cách chỉ định công cụ, người nhận, và chủ sở hữu.

89

Kiñcāpi upasaggo kiriyaṃ viseseti, jotakabhāvato pana satipi tasmiṃ suta-saddo eva taṃ taṃ attaṃ vadatīti anupasaggassa suta-saddassa atthuddhāre saupasaggassa gahaṇaṃ na virujjhatīti dassento ‘‘saupasaggo anupasaggo cā’’tiādimāha.

Although a prefix (upasaggo) specifies an action, the word suta itself refers to that particular self (attaṃ), even with the prefix, because of its illuminating nature. Thus, to show that the inclusion of the prefixed form is not contradictory when the meaning of the unprefixed word suta is extracted, he says "with and without a prefix" (saupasaggo anupasaggo cā) and so forth.

Mặc dù giới từ bổ nghĩa cho động từ, nhưng vì nó có tính chất chỉ rõ, nên ngay cả khi có giới từ, chính từ “suta” vẫn nói lên ý nghĩa đó. Do đó, việc lấy từ có giới từ khi giải thích ý nghĩa của từ “suta” không có giới từ là không mâu thuẫn. (Tác giả) nói “có giới từ và không có giới từ”, v.v., để chỉ điều này.

Assāti suta-saddassa.

Of this (assā) refers to the word suta.

Assā (của nó) có nghĩa là của từ “suta”.

Kammabhāvasādhanāni idha sutasadde sambhavantīti vuttaṃ ‘‘upadhāritanti vā upadhāraṇanti vā attho’’ti.

It is stated that the meanings of agent (kamma) and state (bhāvasādhanāni) are possible in the word suta here, hence it is said "the meaning is either 'that which has been understood' or 'the act of understanding'" (upadhāritanti vā upadhāraṇanti vā attho).

Vì các ý nghĩa chủ động và bị động có thể có trong từ “suta” ở đây, nên (tác giả) nói: “Có nghĩa là ‘đã được ghi nhớ’ hoặc ‘sự ghi nhớ’.”

Mayāti atthe satīti yadā me-saddassa kattuvasena karaṇaniddeso, tadāti attho.

When there is the meaning 'by me' (mayāti atthe satī) means when the word "me" is in the instrumental case.

Mayāti atthe satīti (khi có ý nghĩa là ‘bởi tôi’) có nghĩa là khi từ “me” là chỉ định công cụ.

Mamāti atthe satīti yadā sambandhavasena sāminiddeso, tadā.

When there is the meaning 'mine' (mamāti atthe satī) means when it denotes possession through relation.

Mamāti atthe satīti (khi có ý nghĩa là ‘của tôi’) có nghĩa là khi là chỉ định chủ sở hữu theo quan hệ.

90

Suta-saddasannidhāne payuttena evaṃ-saddena savanakiriyājotakena bhavitabbanti vuttaṃ ‘‘evanti sotaviññāṇādiviññāṇakiccanidassana’’nti.

It is stated that the word evaṃ, used in conjunction with the word suta, must signify the act of hearing. Hence it is said "the word 'thus' indicates the function of auditory consciousness, etc." (evanti sotaviññāṇādiviññāṇakiccanidassanaṃ).

Được nói rằng từ “evaṃ” được sử dụng gần từ “suta” phải là một từ chỉ rõ hành động nghe. Do đó, (tác giả) nói: “Evanti (như vậy) là sự chỉ rõ chức năng của thức nhĩ, v.v.”

Ādi-saddena sampaṭicchanādīnaṃ pañcadvārikaviññāṇānaṃ tadabhinīhaṭānañca manodvārikaviññāṇānaṃ gahaṇaṃ veditabbaṃ.

By the word "etc." (ādi), the grasping of the five-door consciousnesses such as receiving, etc., and the mind-door consciousnesses that are brought forth by them, should be understood.

Bằng từ “ādi” (v.v.), nên hiểu là sự bao gồm các thức ngũ môn như sampaṭicchana (tiếp nhận), v.v., và các thức ý môn đã được mang đến từ chúng.

Sabbesampi vākyānaṃ evakāratthasahitattā ‘‘suta’’nti etassa sutamevāti ayamattho labbhatīti āha ‘‘assavanabhāvapaṭikkhepato’’ti.

Since all sentences include the meaning of the particle eva, the meaning "only heard" is obtained for "heard" (sutaṃ). Hence, it is said "by rejecting the state of not having heard" (assavanabhāvapaṭikkhepato).

Vì tất cả các câu đều bao gồm ý nghĩa của từ “eva”, nên ý nghĩa “sutaṃ eva” (chỉ nghe) của từ “suta” được tìm thấy. Do đó, (tác giả) nói: “Assavanabhāvapaṭikkhepato (từ sự phủ nhận trạng thái không nghe).”

Etena avadhāraṇena nirāsaṅkataṃ dasseti.

By this ascertainment, he shows that there is no doubt.

Bằng sự xác định này, (tác giả) chỉ rõ sự không nghi ngờ.

Yathā ca sutaṃ sutamevāti niyametabbaṃ, taṃ sammā sutaṃ hotīti āha ‘‘anūnānadhikāviparītaggahaṇanidassana’’nti.

And just as what is heard must be precisely determined as heard, it is rightly heard. Hence, it is said "it indicates a grasping that is neither deficient, nor excessive, nor erroneous" (anūnānadhikāviparītaggahaṇanidassanaṃ).

Và như điều đã nghe phải được xác định là chỉ nghe, điều đó là nghe đúng. Do đó, (tác giả) nói: “Anūnānadhikāviparītaggahaṇanidassana (sự chỉ rõ việc nắm bắt không thiếu, không thừa, không sai).”

Atha vā saddantaratthāpohanavasena saddo atthaṃ vadatīti sutanti asutaṃ na hotīti ayametassa atthoti vuttaṃ ‘‘assavanabhāvapaṭikkhepato’’ti.

Alternatively, the word conveys meaning by excluding the meanings of other words. Thus, sutaṃ (heard) means that it is not unheard. This is its meaning. Hence, it is said "by rejecting the state of not having heard" (assavanabhāvapaṭikkhepato).

Hoặc, một từ nói lên ý nghĩa bằng cách loại bỏ ý nghĩa của các từ khác. Do đó, ý nghĩa của điều này là “suta” (nghe) thì không phải là “asuta” (không nghe). Do đó, (tác giả) nói: “Assavanabhāvapaṭikkhepato (từ sự phủ nhận trạng thái không nghe).”

Iminā diṭṭhādivinivattanaṃ karoti.

By this, it sets aside what is seen, and so forth.

Bằng điều này, (tác giả) thực hiện sự loại bỏ các điều đã thấy, v.v.

91

Idaṃ vuttaṃ hoti – na idaṃ mayā diṭṭhaṃ, na sayambhūñāṇena sacchikataṃ, atha kho sutaṃ, tañca kho sammadevāti.

This is what is said: "This was not seen by me, nor realized by self-existent knowledge, but rather it was heard, and indeed it was heard rightly."

Điều này có nghĩa là: “Điều này không phải do tôi thấy, không phải do trí tuệ tự sinh chứng ngộ, mà là nghe. Và điều đó là nghe đúng đắn.”

Tenevāha ‘‘anūnānadhikāviparītaggahaṇanidassana’’nti.

For this very reason, he says "it indicates a grasping that is neither deficient, nor excessive, nor erroneous" (anūnānadhikāviparītaggahaṇanidassanaṃ).

Chính vì vậy, (tác giả) nói: “Anūnānadhikāviparītaggahaṇanidassana (sự chỉ rõ việc nắm bắt không thiếu, không thừa, không sai).”

Avadhāraṇatthe vā evaṃ-sadde ayamatthayojanā karīyatīti tadapekkhassa suta-saddassa ayamattho vutto ‘‘assavanabhāvapaṭikkhepato’’ti.

Or, when the word evaṃ is in the sense of ascertainment, this construction of meaning is made. And the meaning of the word suta dependent on that is stated as "by rejecting the state of not having heard" (assavanabhāvapaṭikkhepato).

Hoặc, khi từ “evaṃ” có ý nghĩa xác định, thì sự kết nối ý nghĩa này được thực hiện. Do đó, ý nghĩa này của từ “suta” có liên quan được nói là “assavanabhāvapaṭikkhepato (từ sự phủ nhận trạng thái không nghe).”

Tenevāha ‘‘anūnānadhikāviparītaggahaṇanidassana’’nti.

Therefore, it is said, "a demonstration of understanding that is neither deficient nor excessive, nor erroneous."

Vì vậy, đã nói rằng: “sự trình bày về việc nắm bắt không thiếu, không thừa, không sai lệch”.

Savanasaddo cettha kammattho veditabbo ‘‘suyyatī’’ti.

And here, the word savana (hearing) should be understood as referring to the object, as in "it is heard."

Và ở đây, từ ‘savana’ nên được hiểu theo nghĩa đối tượng (của hành động), tức là ‘được nghe’.

92

Evaṃ savanahetusavanavisesavasena padattayassa ekena pakārena atthayojanaṃ dassetvā idāni pakārantarehi taṃ dassetuṃ ‘‘tathā eva’’ntiādi vuttaṃ.

Thus, having shown one way of interpreting the meaning of the three words by way of the cause of hearing and the distinction of hearing, now, in order to show it in other ways, "just so" and so forth has been stated.

Như vậy, sau khi trình bày một cách giải thích ý nghĩa của ba từ theo một cách thức, dựa trên nguyên nhân của sự nghe và sự đặc biệt của sự nghe; bây giờ, để trình bày điều đó theo những cách khác, đã nói ‘tathā eva’ (cũng vậy) v.v.

Tattha tassāti yā sā bhagavato sammukhā dhammassavanākārena pavattā manodvāraviññāṇavīthi, tassā.

Therein, by tassā (of that) is meant: of that mind-door cognition-process (manodvāraviññāṇavīthi) which occurred in the presence of the Blessed One in the manner of hearing the Dhamma.

Trong đó, ‘tassā’ (của cái đó) là của lộ trình tâm thức ý môn đã diễn ra dưới hình thức nghe pháp trước mặt Đức Thế Tôn.

Sā hi nānappakārena ārammaṇe pavattetuṃ samatthā.

For that (process) is capable of occurring in various ways regarding an object.

Nó có khả năng diễn ra trên đối tượng theo nhiều cách khác nhau.

Tathā ca vuttaṃ ‘‘sotadvārānusārenā’’ti.

And thus it is said, "following the ear-door."

Và điều đó đã được nói: “theo sự hướng dẫn của ý môn”.

Nānappakārenāti vakkhamānānaṃ anekavihitānaṃ byañjanatthaggahaṇānaṃ nānākārena.

By nānappakārena (in various ways) is meant: in various manners of taking hold of the meaning and expression of the manifold kinds to be stated.

‘Nānappakārena’ (theo nhiều cách khác nhau) là theo nhiều cách khác nhau của việc nắm bắt ý nghĩa và văn tự đa dạng sẽ được trình bày.

Etena imissā yojanāya ākārattho evaṃ-saddo gahitoti dīpeti.

By this, it is shown that in this interpretation, the word evaṃ is taken in the sense of "manner."

Điều này cho thấy rằng trong cách giải thích này, từ ‘evaṃ’ được hiểu theo nghĩa hình thái.

Pavattibhāvappakāsananti pavattiyā atthitāpakāsanaṃ.

By "making clear the mode of occurrence" (pavattibhāvappakāsanaṃ) is meant: making clear the existence of the occurrence.

‘Pavattibhāvappakāsanaṃ’ (sự trình bày về trạng thái diễn ra) là sự trình bày về sự tồn tại của sự diễn ra.

Sutanti dhammappakāsananti yasmiṃ ārammaṇe vuttappakārā viññāṇavīthi nānappakārena pavattā, tassa dhammattā vuttaṃ, na suta-saddassa dhammatthattā.

By "Sutta is a declaration of Dhamma" (sutanti dhammappakāsanaṃ) is meant: it is stated because the object in which the aforementioned kind of cognition-process occurred in various ways is Dhamma, not because the word suta itself means Dhamma.

‘Sutanti dhammappakāsanaṃ’ (Suta là sự trình bày về Pháp) đã được nói vì đối tượng mà lộ trình tâm thức đã nói diễn ra theo nhiều cách khác nhau là Pháp, chứ không phải vì từ ‘suta’ có nghĩa là Pháp.

Vuttassevatthassa pākaṭīkaraṇaṃ ‘‘ayaṃ hetthā’’tiādi.

The clarification of the very meaning stated is "This is below" and so forth.

Sự làm rõ ý nghĩa đã được nói là ‘ayaṃ hetthā’ (điều này ở đây) v.v.

Tattha viññāṇavīthiyāti karaṇatthe karaṇavacanaṃ, mayāti kattuatthe.

Therein, viññāṇavīthiyā (by the cognition-process) is a word in the instrumental case meaning the instrument, and mayā (by me) is in the agent case.

Trong đó, ‘viññāṇavīthiyā’ (bằng lộ trình tâm thức) là cách nói ở nghĩa công cụ, ‘mayā’ (bởi tôi) là ở nghĩa chủ thể.

93

Evanti niddisitabbappakāsananti nidassanatthamevaṃ saddaṃ gahetvā vuttaṃ nidassetabbassa niddisitabbattābhāvābhāvato.

By "Thus is the declaration of what is to be indicated" (evanti niddisitabbappakāsanaṃ) is meant: the word evaṃ is taken in the sense of "demonstration" because what is to be demonstrated is necessarily what is to be indicated.

‘Evanti niddisitabbappakāsanaṃ’ (Evaṃ là sự trình bày về điều cần được chỉ ra) đã được nói khi lấy từ ‘evaṃ’ theo nghĩa chỉ dẫn, vì điều cần được chỉ dẫn không phải là không có sự chỉ dẫn.

Tena evaṃ-saddena sakalampi suttaṃ paccāmaṭṭhanti dasseti.

By this, it shows that the word evaṃ refers back to the entire Sutta.

Điều này cho thấy rằng từ ‘evaṃ’ bao hàm toàn bộ bài kinh.

Suta-saddassa kiriyāsaddattā savanakiriyāya ca sādhāraṇaviññāṇappabandhapaṭibaddhattā tattha ca puggalavohāroti vuttaṃ ‘‘sutanti puggalakiccappakāsana’’nti.

Since the word suta is a verb, and the act of hearing is connected with the common stream of cognition, and there is a designation of a person in that, it is said, "Sutta is a declaration of the person's action" (sutanti puggalakiccappakāsanaṃ).

Vì từ ‘suta’ là một từ hành động, và hành động nghe gắn liền với dòng tâm thức thông thường, và trong đó có sự dùng từ theo nghĩa cá nhân, nên đã nói: “Suta là sự trình bày về hành động của cá nhân”.

Na hi puggalavohārarahite dhammappabandhe savanakiriyā labbhatīti.

For the act of hearing cannot be found in a sequence of dhammas devoid of personal designation.

Thật vậy, không thể có hành động nghe trong dòng pháp không có sự dùng từ theo nghĩa cá nhân.

94

Yassa cittasantānassātiādipi ākāratthameva evaṃ-saddaṃ gahetvā purimayojanāya aññathā atthayojanaṃ dassetuṃ vuttaṃ.

"Of whose mind-continuum" (yassa cittasantānassā) and so forth is also stated taking the word evaṃ in the sense of "manner" in order to show a different interpretation of the meaning from the previous one.

‘Yassa cittasantānassā’tiādi (Của dòng tâm thức nào) v.v. cũng đã được nói để trình bày một cách giải thích ý nghĩa khác với cách giải thích trước, khi lấy từ ‘evaṃ’ theo nghĩa hình thái.

Tattha ākārapaññattīti upādāpaññatti eva dhammānaṃ pavattiākārupādānavasena tathā vuttā.

Therein, the "designation of manner" (ākārapaññatti) is a dependent designation (upādāpaññatti) so called because it takes the manner of the occurrence of phenomena as its basis.

Trong đó, ‘ākārapaññatti’ (sự chế định hình thái) là sự chế định nương tựa, đã được nói như vậy dựa trên sự nương tựa vào hình thái diễn ra của các pháp.

Sutanti visayaniddesoti sotabbabhūto dhammo savanakiriyākattupuggalassa savanakiriyāvasena pavattiṭṭhānanti katvā vuttaṃ.

"Sutta is an indication of the object" (sutanti visayaniddeso) is stated by considering the Dhamma to be heard as the place of occurrence by way of the act of hearing for the person who is the agent of the act of hearing.

‘Sutanti visayaniddeso’ (Suta là sự chỉ định đối tượng) đã được nói khi xem xét rằng Pháp, đối tượng cần được nghe, là nơi diễn ra theo hành động nghe của cá nhân thực hiện hành động nghe.

Cittasantānavinimuttassa paramatthato kassaci kattu abhāvepi saddavohārena buddhiparikappitabhedavacanicchāya cittasantānato aññaṃ viya taṃsamaṅgiṃ katvā vuttaṃ ‘‘cittasantānena taṃsamaṅgīno’’ti.

Even though there is no agent in the ultimate sense apart from the mind-continuum, by designation of sound and by the desire for a word that conceives a distinction, it is stated as if associating it with a being different from the mind-continuum, "of one endowed with it by means of the mind-continuum" (cittasantānena taṃsamaṅgīno).

Mặc dù trên thực tế không có chủ thể nào tách rời khỏi dòng tâm thức, nhưng theo cách dùng từ và ý muốn nói đến sự phân biệt được suy tưởng bởi trí tuệ, đã nói: “cittasantānena taṃsamaṅgīno” (của người có đầy đủ điều đó bởi dòng tâm thức), như thể làm cho người đó trở thành một thực thể khác với dòng tâm thức.

Savanakiriyāvisayopi sotabbadhammo savanakiriyāvasena pavattacittasantānassa idha paramatthato kattubhāvato, savanavasena cittappavattiyā eva vā savanakiriyābhāvato taṃkiriyākattu ca visayo hotīti vuttaṃ ‘‘taṃsamaṅgīno kattuvisaye’’ti.

And the Dhamma to be heard, which is the object of the act of hearing, is also an object for the agent of that act, because in this context, the mind-continuum occurring by way of hearing is ultimately the agent, or because the act of hearing is simply the occurrence of the mind by way of hearing. Thus it is stated, "in the object of the agent endowed with it" (taṃsamaṅgīno kattuvisaye).

Đối tượng của hành động nghe, tức là Pháp cần được nghe, cũng là đối tượng của chủ thể hành động đó, vì dòng tâm thức diễn ra theo hành động nghe là chủ thể trên thực tế ở đây, hoặc vì chính sự diễn ra của tâm thức theo hành động nghe là hành động nghe, nên đã nói: “taṃsamaṅgīno kattuvisaye” (trong đối tượng của chủ thể có đầy đủ điều đó).

Sutākārassa ca therassa sammānicchitabhāvato āha ‘‘gahaṇasanniṭṭhāna’’nti.

And because the manner of what is heard was correctly determined by the elder, it is said, "determination by understanding" (gahaṇasanniṭṭhāna).

Và vì hình thái của điều đã nghe đã được vị Trưởng lão xác định đúng đắn, nên đã nói: “gahaṇasanniṭṭhāna” (sự xác định việc nắm bắt).

Etena vā avadhāraṇatthaṃ evaṃ-saddaṃ gahetvā ayamatthayojanā katāti daṭṭhabbaṃ.

Or, by this, it should be understood that this interpretation of meaning is made by taking the word evaṃ in the sense of emphasis.

Hoặc điều này nên được hiểu là cách giải thích ý nghĩa này đã được thực hiện khi lấy từ ‘evaṃ’ theo nghĩa xác định.

95

Pubbe sutānaṃ nānāvihitānaṃ suttasaṅkhātānaṃ atthabyañjanānaṃ upadhāritarūpassa ākārassa nidassanassa, avadhāraṇassa vā pakāsanasabhāvo evaṃ-saddoti tadākārādiupadhāraṇassa puggalapaññattiyā upādānabhūtadhammappabandhabyāpāratāya vuttaṃ ‘‘evanti puggalakiccaniddeso’’ti.

The word evaṃ is the nature of making clear the demonstration or the emphasis of the determined manner of the various meanings and expressions, called Suttas, that were heard previously. Therefore, by reason of the involvement of the stream of phenomena serving as the basis for the designation of the person in the determination of such manners and so forth, it is said, "Thus is the indication of the person's action" (evanti puggalakiccaniddeso).

Từ ‘evaṃ’ là bản chất của sự trình bày về sự chỉ dẫn hoặc sự xác định hình thái của điều đã được ghi nhớ, tức là các ý nghĩa và văn tự đa dạng đã được nghe trước đó, được gọi là suttas; và vì sự ghi nhớ hình thái đó v.v. là sự hoạt động của dòng pháp làm nền tảng cho sự chế định cá nhân, nên đã nói: “evanti puggalakiccaniddeso” (Evaṃ là sự chỉ định hành động của cá nhân).

Savanakiriyā pana puggalavādinopi viññāṇanirapekkhā natthīti visesato viññāṇabyāpāroti āha ‘‘sutanti viññāṇakiccaniddeso’’ti.

However, the act of hearing, even for those who speak of a person, does not exist independently of cognition. Therefore, specifically as an activity of cognition, it is said, "Sutta is the indication of the cognition's action" (sutanti viññāṇakiccaniddeso).

Tuy nhiên, hành động nghe, ngay cả đối với người chủ trương có cá nhân, cũng không thể không có tâm thức, nên đó là sự hoạt động đặc biệt của tâm thức, vì vậy đã nói: “sutanti viññāṇakiccaniddeso” (Suta là sự chỉ định hành động của tâm thức).

Meti saddappavattiyā ekanteneva sattavisayattā viññāṇakiccassa ca tattheva samodahitabbato ‘‘meti ubhayakiccayuttapuggalaniddeso’’ti vuttaṃ.

Because the occurrence of the word me (by me) absolutely refers to a being, and the action of cognition must be included in that, it is said, "By me is indicated the person possessing both actions" (meti ubhayakiccayuttapuggalaniddeso).

Vì sự diễn ra của từ ‘me’ (tôi) luôn luôn liên quan đến chúng sinh, và hành động của tâm thức cũng phải được bao gồm trong đó, nên đã nói: “meti ubhayakiccayuttapuggalaniddeso” (Me là sự chỉ định cá nhân có đầy đủ cả hai hành động).

Avijjamānapaññattivijjamānapaññattisabhāvā yathākkamaṃ evaṃ-saddasuta-saddānaṃ atthāti te tathārūpa-paññatti-upādānabhūta-dhammappabandhabyāpārabhāvena dassento āha – ‘‘evanti puggalakiccaniddeso, sutanti viññāṇakiccaniddeso’’ti.

The words evaṃ and suta refer to designations that are non-existent and existent respectively. Thus, showing them as involving the activity of the stream of phenomena that forms the basis for such designations, it is said, "Thus is the indication of the person's action; Sutta is the indication of the cognition's action."

Chỉ ra rằng từ ‘evaṃ’ và từ ‘suta’ lần lượt có ý nghĩa là sự chế định không tồn tại và sự chế định tồn tại, và chỉ ra chúng theo bản chất hoạt động của dòng pháp làm nền tảng cho sự chế định như vậy, đã nói: “evanti puggalakiccaniddeso, sutanti viññāṇakiccaniddeso” (Evaṃ là sự chỉ định hành động của cá nhân, Suta là sự chỉ định hành động của tâm thức).

Ettha ca karaṇakiriyākattukamma-visesappakāsanavasena puggalabyāpāravisaya-puggalabyāpāranidassanavasena gahaṇākāragāhakatabbisayavisesaniddesavasena kattukaraṇabyāpāra-kattuniddesavasena ca dutiyādayo catasso atthayojanā dassitāti daṭṭhabbaṃ.

And here, it should be understood that the second and subsequent four interpretations of meaning are shown by way of declaring the distinctions of instrument, action, agent, and object; by way of demonstrating the scope of the person's activity; by way of indicating the manner of grasping, the grasper, and the distinction of its object; and by way of indicating the activities of agent and instrument, and the agent.

Và ở đây, nên hiểu rằng bốn cách giải thích ý nghĩa thứ hai v.v. đã được trình bày theo cách trình bày sự đặc biệt của công cụ, hành động và chủ thể, theo cách chỉ dẫn hoạt động của cá nhân và đối tượng của hoạt động của cá nhân, theo cách chỉ định sự đặc biệt của hình thái nắm bắt, người nắm bắt và đối tượng của nó, và theo cách chỉ định hoạt động của chủ thể và công cụ.

96

Sabbassapi saddādhigamanīyassa atthassa paññattimukheneva paṭipajjitabbattā sabbapaññattīnañca vijjamānādivasena chasu paññattibhedesu antogadhattā tesu ‘‘eva’’ntiādīnaṃ paññattīnaṃ sarūpaṃ niddhārento āha ‘‘evanti ca meti cā’’tiādi.

Since all meanings attainable through words must be understood through the mode of designation, and all designations are included in the six types of designation according to their existent or non-existent nature, the elder, determining the nature of these designations "thus" and so forth, says, "By evaṃ and by me" and so forth.

Vì tất cả các ý nghĩa có thể đạt được bằng lời nói đều phải được tiếp cận thông qua sự chế định, và tất cả các sự chế định đều được bao gồm trong sáu loại chế định theo nghĩa tồn tại v.v., nên khi xác định bản chất của các chế định ‘evaṃ’ v.v. trong số đó, đã nói: “evanti ca meti cā” (Evaṃ và Me) v.v.

Tattha evanti ca meti ca vuccamānassa atthassa ākārādino dhammānaṃ asalakkhaṇabhāvato avijjamānapaññattibhāvoti āha ‘‘saccikaṭṭhaparamatthavasena avijjamānapaññattī’’ti.

Therein, because the meanings referred to by evaṃ and me are not the inherent characteristics of phenomena, it is a non-existent designation in the sense of ultimate reality. Thus, it is said, "a non-existent designation in the sense of true ultimate reality" (saccikaṭṭhaparamatthavasena avijjamānapaññattī).

Trong đó, vì ý nghĩa được nói là ‘evaṃ’ và ‘me’ không phải là bản chất cố hữu của các pháp như hình thái v.v., nên đó là bản chất của sự chế định không tồn tại, vì vậy đã nói: “saccikaṭṭhaparamatthavasena avijjamānapaññattī” (sự chế định không tồn tại theo nghĩa thực tại tối hậu).

Tattha saccikaṭṭhaparamatthavasenāti bhūtatthauttamatthavasena.

Therein, by saccikaṭṭhaparamatthavasena (in the sense of true ultimate reality) is meant: in the sense of true and supreme meaning.

Trong đó, ‘saccikaṭṭhaparamatthavasena’ (theo nghĩa thực tại tối hậu) là theo nghĩa thực tại và tối thượng.

Idaṃ vuttaṃ hoti – yo māyāmarīciādayo viya abhūtattho, anussavādīhi gahetabbo viya anuttamattho ca na hoti, so rūpasaddādisabhāvo, ruppanānubhavanādisabhāvo vā attho saccikaṭṭho paramattho cāti vuccati, na tathā evaṃ meti padānaṃ atthoti.

This is what is meant: that meaning which is not unreal like an illusion or a mirage, nor unsupreme like what is grasped by hearsay and so forth; that meaning which is the nature of form, sound, etc., or the nature of being crushed, experienced, etc., is called true and ultimate. The meaning of the words evaṃ and me is not like that.

Điều này có nghĩa là: cái không phải là một ý nghĩa không thật như ảo ảnh, ảo giác v.v., và không phải là một ý nghĩa không tối thượng cần được nắm bắt bằng sự nghe v.v., thì ý nghĩa có bản chất là sắc, âm thanh v.v., hoặc có bản chất là sự biến hoại, sự trải nghiệm v.v., được gọi là thực tại và tối thượng; nhưng ý nghĩa của các từ ‘evaṃ’ và ‘me’ thì không như vậy.

Etamevatthaṃ pākaṭataraṃ kātuṃ ‘‘kiñhetthata’’ntiādi vuttaṃ.

To make this very meaning clearer, "what is there here" and so forth has been stated.

Để làm rõ hơn ý nghĩa này, đã nói: “kiñhetthata” (thế thì ở đây là gì) v.v.

Sutanti pana saddāyatanaṃ sandhāyāha ‘‘vijjamānapaññattī’’ti.

But by suta (heard) referring to the sound-ayatana, it is said, "an existent designation" (vijjamānapaññattī).

Tuy nhiên, ‘suta’ (điều đã nghe) là nói đến âm thanh, nên đã nói: “vijjamānapaññattī” (sự chế định tồn tại).

Teneva hi ‘‘yañhi taṃ ettha sotena upaladdha’’nti vuttaṃ.

For it is on this account that it is said, "that which is perceived here by the ear."

Chính vì vậy đã nói: “yañhi taṃ ettha sotena upaladdha” (thật vậy, điều đã được nhận biết ở đây bằng tai).

Sotadvārānusārena upaladdhanti pana vutte atthabyañjanādi sabbaṃ labbhatīti.

But when it is said, "perceived through the ear-door," all meaning, expression, etc., is included.

Tuy nhiên, khi nói rằng đã được nhận biết theo sự hướng dẫn của ý môn, thì tất cả các ý nghĩa, văn tự v.v. đều được bao hàm.

Taṃ taṃ upādāya vattabbatoti sotapathamāgate dhamme upādāya tesaṃ upadhāritākārādino paccāmasanavasena evanti, sasantatipariyāpanne khandhe upādāya meti vattabbattāti attho.

"Because it is to be stated by taking that and that as basis" (taṃ taṃ upādāya vattabbato) means: by taking as basis the dhammas that have come to the path of hearing, referring back to their determined manner and so forth as evaṃ; and by taking as basis the aggregates included within one's own continuum as me.

‘Taṃ taṃ upādāya vattabbato’ (vì được nói dựa trên điều đó điều đó) có nghĩa là: ‘evaṃ’ được nói theo cách hồi tưởng về hình thái đã được ghi nhớ của các pháp đã đến với tai, và ‘me’ được nói dựa trên các uẩn thuộc về dòng tương tục của chính mình.

Diṭṭhādisabhāvarahite saddāyatane pavattamānopi sutavohāro ‘‘dutiyaṃ tatiya’’ntiādiko viya paṭhamādīni diṭṭhamutaviññāte apekkhitvā pavattoti āha ‘‘diṭṭhādīni upanidhāya vattabbato’’ti.

Even though the designation of suta (heard) occurs with respect to the sound-ayatana, which is devoid of the nature of what is seen and so forth, it occurs by referring to what is seen, heard, and cognized in the first, second, third, etc., instances, as in "second, third" and so forth. Thus, it is said, "because it is to be stated by comparing with what is seen and so forth" (diṭṭhādīni upanidhāya vattabbato).

Ngay cả cách dùng từ ‘suta’ (điều đã nghe) diễn ra trên âm thanh không có bản chất của điều đã thấy v.v., cũng diễn ra khi dựa vào điều đã thấy, đã nghe, đã biết ở ban đầu như “thứ hai, thứ ba” v.v., nên đã nói: “diṭṭhādīni upanidhāya vattabbato” (vì được nói dựa vào điều đã thấy v.v.).

Asutaṃ na hotīti hi sutanti pakāsitoyamatthoti.

For this is the meaning declared: suta (heard) means "that which is not unheard."

Thật vậy, ý nghĩa này đã được trình bày là ‘suta’ (điều đã nghe) vì không có điều chưa nghe.

97

Attanā paṭividdhā suttassa pakāravisesā evanti therena paccāmaṭṭhāti āha ‘‘asammohaṃ dīpetī’’ti.

The elder referred back to the specific modes of the Sutta that he himself had penetrated. Thus, it is said, "it reveals non-confusion" (asammohaṃ dīpetī).

Các loại đặc biệt của bài kinh đã được vị Trưởng lão chứng ngộ, đã được hồi tưởng bằng từ ‘evaṃ’, nên đã nói: “asammohaṃ dīpetī” (chỉ ra sự không mê lầm).

Nānappakārapaṭivedhasamattho hotīti etena vakkhamānassa suttassa nānappakārataṃ duppaṭivijjhatañca dasseti.

By "capable of penetrating various kinds" (nānappakārapaṭivedhasamattho hoti), it shows the manifold nature and the difficulty of penetrating the Sutta that is to be stated.

‘Nānappakārapaṭivedhasamattho hotī’ti (có khả năng chứng ngộ nhiều loại khác nhau) điều này cho thấy sự đa dạng và khó chứng ngộ của bài kinh sẽ được trình bày.

Sutassa asammosaṃ dīpetīti sutākārassa yāthāvato dassiyamānattā vuttaṃ.

"It reveals the non-loss of what is heard" (sutassa asammosaṃ dīpetī) is stated because the true nature of what is heard is being shown.

‘Sutassa asammosaṃ dīpetī’ti (chỉ ra sự không sai lạc của điều đã nghe) đã được nói vì hình thái của điều đã nghe được trình bày một cách chân thực.

Asammohenāti sammohābhāvena, paññāya eva vā savanakālasambhūtāya taduttarakālapaññāsiddhi.

By non-delusion means by the absence of delusion, or by wisdom that arises at the time of hearing, leading to the accomplishment of wisdom in the subsequent period.

Không mê mờ (Asammohena) nghĩa là không có sự mê mờ, hoặc là sự thành tựu của tuệ phát sinh trong thời gian nghe và tuệ sau đó.

Evaṃ asammosenāti etthāpi vattabbaṃ.

Similarly, by non-forgetfulness should also be understood here.

Tương tự, không lầm lẫn (asammosena) cũng nên được hiểu như vậy ở đây.

Byañjanānaṃ paṭivijjhitabbo ākāro nātigambhīro yathāsutadhāraṇameva tattha karaṇīyanti satiyā byāpāro adhiko, paññā tattha guṇībhūtāti vuttaṃ ‘‘paññāpubbaṅgamāyā’’tiādi paññāya pubbaṅgamāti katvā.

The mode of penetrating the expressions is not too profound; only the retention of what was heard should be done there. Thus, the function of mindfulness is greater, and wisdom there is secondary. Therefore, it is said, " with wisdom as the forerunner," making wisdom the forerunner.

Phương diện thấu hiểu các văn tự (byañjana) không quá sâu sắc; điều cần làm ở đó chỉ là ghi nhớ những gì đã nghe. Do đó, hoạt động của niệm (sati) là chủ yếu, còn tuệ (paññā) chỉ là thứ yếu. Vì vậy, đã nói rằng “với tuệ dẫn đầu” (paññāpubbaṅgamāyā), nghĩa là lấy tuệ làm sự dẫn đầu.

Pubbaṅgamatā cettha padhānatā ‘‘manopubbaṅgamā’’tiādīsu viya.

Forerunner status here is pre-eminence, as in "mind is the forerunner" and so on.

Ở đây, sự dẫn đầu (pubbaṅgamatā) là sự chủ yếu, giống như trong các trường hợp như “ý dẫn đầu các pháp” (manopubbaṅgamā).

Pubbaṅgamatāya vā cakkhuviññāṇādīsu āvajjanādīnaṃ viya appadhānatte paññā pubbaṅgamā etissāti ayampi attho yujjati, evaṃ sati pubbaṅgamāyāti etthāpi vuttavipariyāyena yathāsambhavaṃ attho veditabbo.

Or, if wisdom is not pre-eminent, as in the case of adverting consciousness regarding eye-consciousness and so forth, this meaning, "for which wisdom is the forerunner," is also appropriate. In that case, the meaning of as forerunner should be understood as the reverse of what was stated, as appropriate.

Hoặc, nếu sự dẫn đầu (pubbaṅgamatā) là thứ yếu, giống như sự chú ý (āvajjanā) trong nhãn thức (cakkhuviññāṇa) và các thức khác, thì ý nghĩa “tuệ dẫn đầu điều này” cũng hợp lý. Trong trường hợp đó, ý nghĩa của “với tuệ dẫn đầu” (pubbaṅgamāyā) nên được hiểu ngược lại như đã nói, tùy theo hoàn cảnh.

Atthabyañjanasampannassāti atthabyañjanaparipuṇṇassa, saṅkāsana-pakāsana-vivaraṇa-vibhajana-uttānīkaraṇapaññattivasena chahi atthapadehi, akkharapadabyañjanākāraniruttiniddesavasena chahi byañjanapadehi ca samannāgatassāti vā attho daṭṭhabbo.

Accompanied by meaning and expressions means complete with meaning and expressions, or it should be understood as meaning endowed with six aspects of meaning, namely, explanation, illumination, elucidation, analysis, making clear, and designation, and six aspects of expression, namely, letters, words, expressions, modes, etymologies, and definitions.

Hoàn hảo về nghĩa và văn (Atthabyañjanasampannassā) nghĩa là đầy đủ về nghĩa và văn. Hoặc, ý nghĩa nên được hiểu là đầy đủ sáu yếu tố nghĩa: làm sáng tỏ, làm rõ, giải thích, phân tích, làm cho dễ hiểu, và đặt tên; và đầy đủ sáu yếu tố văn: chữ cái, từ ngữ, văn tự, phương diện, từ nguyên học, và sự chỉ định.

98

Yoniso manasikāraṃ dīpeti evaṃ-saddena vuccamānānaṃ ākāranidassanāvadhāraṇatthānaṃ aviparītasaddhammavisayattāti adhippāyo.

It illuminates proper attention. The intention is that the modes, demonstrations, and ascertainments expressed by the word evaṃ are concerned with the undistorted True Dhamma.

Chỉ ra sự tác ý đúng đắn (Yoniso manasikāraṃ dīpeti) là ý nghĩa rằng các phương diện, sự trình bày, và các đối tượng cần nhận thức được diễn tả bằng từ “như vậy” (evaṃ) đều là đối tượng của Chánh pháp không sai lệch.

Avikkhepaṃ dīpetīti ‘‘oghataraṇasuttaṃ kattha bhāsita’’ntiādipucchāvasena pakaraṇappavattassa vakkhamānassa suttassa savanaṃ samādhānamantarena na sambhavatīti katvā vuttaṃ.

It illuminates non-distraction is said because the hearing of the Sutta that is about to be explained, which arises from questions such as "Where was the Oghataraṇa Sutta spoken?", cannot occur without concentration.

Chỉ ra sự không tán loạn (Avikkhepaṃ dīpeti) được nói vì sự lắng nghe bài kinh sắp được trình bày, phát sinh từ các câu hỏi như “Bài kinh Vượt lũ (Oghataraṇa Sutta) được thuyết ở đâu?”, không thể xảy ra nếu không có sự định tâm.

Vikkhittacittassātiādi tassevatthassa samatthanavasena vuttaṃ.

For a distracted mind and so on, is said to support that very meaning.

Người có tâm tán loạn (Vikkhittacittassā) và các từ tiếp theo được nói để xác nhận ý nghĩa đó.

Sabbasampattiyāti atthabyañjanadesaka-payojanādisampattiyā.

Of all accomplishments means the accomplishments of meaning, expression, teaching, and application.

Tất cả sự thành tựu (Sabbasampattiyā) là sự thành tựu về nghĩa, văn, người thuyết giảng, mục đích, v.v.

Aviparītasaddhammavisayehi viya ākāranidassanāvadhāraṇatthehi yonisomanasikārassa, saddhammassavanena viya ca avikkhepassa yathā yonisomanasikārena phalabhūtena attasammāpaṇidhipubbekatapuññatānaṃ siddhi vuttā tadavinābhāvato, evaṃ avikkhepeneva phalabhūtena kāraṇabhūtānaṃ saddhammassavanasappurisūpanissayānaṃ siddhi dassetabbā siyā assutavato sappurisūpanissayarahitassa ca tadabhāvato.

Just as the accomplishment of proper self-aspiration and past meritorious deeds, which are the fruits of proper attention, is stated to be inextricably linked with proper attention, which is concerned with the undistorted True Dhamma, as are the modes, demonstrations, and ascertainments; so also, the accomplishment of hearing the Dhamma and reliance on good people, which are the causes, should be shown to be inextricably linked with non-distraction, which is the fruit, because one who has not heard or lacks reliance on good people does not possess these.

Giống như sự tác ý đúng đắn (yonisomanasikāra) được nói là có các phương diện, sự trình bày, và các đối tượng nhận thức như các đối tượng của Chánh pháp không sai lệch, và sự không tán loạn (avikkhepa) được nói là giống như sự lắng nghe Chánh pháp, thì sự thành tựu của sự tự nguyện ước nguyện đúng đắn (attasammāpaṇidhi) và công đức đã làm trước đây (pubbekatapuññatā) đã được nói là quả của sự tác ý đúng đắn vì nó không thể tách rời khỏi chúng. Tương tự, sự thành tựu của các nguyên nhân như lắng nghe Chánh pháp và nương tựa bậc thiện trí (sappurisūpanissaya) nên được chỉ ra là quả của sự không tán loạn, vì người chưa từng nghe và người không có sự nương tựa bậc thiện trí thì không có điều đó.

‘‘Na hi vikkhittacitto’’tiādinā samatthanavacanena pana avikkhepena kāraṇabhūtena sappurisūpanissayena ca phalabhūtassa saddhammassavanassa siddhi dassitā.

However, by the supporting statement "For a distracted mind," the accomplishment of hearing the Dhamma, which is the fruit, is shown by non-distraction, which is the cause, and by reliance on good people.

Tuy nhiên, với lời xác nhận “người có tâm tán loạn không thể” và các từ tiếp theo, sự thành tựu của việc lắng nghe Chánh pháp, là quả, đã được chỉ ra thông qua sự không tán loạn, là nguyên nhân, và sự nương tựa bậc thiện trí.

Ayaṃ panettha adhippāyo yutto siyā, saddhammassavanasappurisūpanissayā na ekantena avikkhepassa kāraṇaṃ bāhiraṅgattā.

This intention would be appropriate here: hearing the Dhamma and reliance on good people are not absolutely causes of non-distraction, being external factors.

Ý nghĩa phù hợp ở đây có thể là: lắng nghe Chánh pháp và nương tựa bậc thiện trí không phải là nguyên nhân tuyệt đối của sự không tán loạn vì chúng là yếu tố bên ngoài.

Avikkhepo pana sappurisūpanissayo viya saddhammassavanassa ekantakāraṇanti, evampi avikkhepena sappurisūpanissayasiddhijotanā na samatthitāva, no na samatthitā vikkhittacittānaṃ sappurisapayirūpāsanābhāvassa atthasiddhito.

Non-distraction, however, like reliance on good people, is an absolute cause of hearing the Dhamma. Even so, the illumination of the accomplishment of reliance on good people by non-distraction is not unsupported, for it is established that distracted individuals do not approach good people.

Tuy nhiên, sự không tán loạn là nguyên nhân tuyệt đối của việc lắng nghe Chánh pháp, giống như sự nương tựa bậc thiện trí. Ngay cả như vậy, việc chỉ ra sự thành tựu của sự nương tựa bậc thiện trí thông qua sự không tán loạn vẫn chưa được xác nhận, nhưng nó không phải là không được xác nhận, vì sự không có việc phụng sự bậc thiện trí của những người có tâm tán loạn là một sự thật.

Ettha ca purimaṃ phalena kāraṇassa siddhidassanaṃ nadīpūrena viya upari vuṭṭhisabbhāvassa.

Here, the former, showing the accomplishment of the cause by the fruit, is like showing the existence of rain above by a river flood.

Ở đây, sự chỉ ra sự thành tựu của nguyên nhân thông qua quả đầu tiên giống như sự tồn tại của mưa ở phía trên được chỉ ra bởi sự tràn ngập của sông.

Dutiyaṃ kāraṇena phalassa siddhidassanaṃ daṭṭhabbaṃ ekantavassinā viya meghavuṭṭhānena vuṭṭhippavattiyā.

The latter, showing the accomplishment of the fruit by the cause, should be seen as the occurrence of rain by the rising of clouds that always rain.

Sự chỉ ra sự thành tựu của quả thông qua nguyên nhân thứ hai nên được hiểu giống như sự xảy ra mưa được chỉ ra bởi sự hình thành mây chắc chắn sẽ mưa.

99

Bhagavato vacanassa atthabyañjanapabheda-paricchedavasena sakalasāsanasampatti-ogāhanākāro niravasesaparahita-pāripūrikāraṇanti vuttaṃ ‘‘evaṃ bhaddako ākāro’’ti.

Thus, the auspicious mode is said because the mode of comprehending the entire teaching, by way of distinguishing and defining the meanings and expressions of the Buddha's words, is the cause for the complete fulfillment of the welfare of all others without remainder.

“Phương diện tốt đẹp như vậy” (evaṃ bhaddako ākāro) được nói là nguyên nhân làm cho toàn bộ sự thành tựu của giáo pháp và phương diện thâm nhập được hoàn thiện không sót lại cho lợi ích của người khác, thông qua sự phân biệt các loại nghĩa và văn trong lời dạy của Đức Phật.

Yasmā na hotīti sambandho.

The connection is that it does not happen.

Mối liên hệ là “vì nó không xảy ra”.

Pacchimacakkadvayasampattinti attasammāpaṇidhi-pubbekatapuññatā-saṅkhātaṃ guṇadvayaṃ.

The accomplishment of the latter two wheels refers to the two qualities of proper self-aspiration and past meritorious deeds.

Sự thành tựu của hai bánh xe cuối cùng (Pacchimacakkadvayasampattiṃ) là hai phẩm chất được gọi là tự nguyện ước nguyện đúng đắn (attasammāpaṇidhi) và công đức đã làm trước đây (pubbekatapuññatā).

Aparāparavuttiyā cettha cakkabhāvo, caranti etehi sattā, sampattibhavesūti vā.

Here, the aspect of a wheel is due to their continuous functioning, or because beings move through states of accomplishment by means of them.

Ở đây, chúng được gọi là bánh xe vì chúng liên tục vận hành, hoặc vì chúng là phương tiện mà chúng sinh vận hành đến các cõi hạnh phúc.

Ye sandhāya vuttaṃ ‘‘cattārimāni, bhikkhave, cakkāni, yehi samannāgatānaṃ devamanussānaṃ catucakkaṃ vattatī’’tiādi (a. ni. 4.31).

Regarding these, it is said, "Monks, there are these four wheels, by being endowed with which, the four-wheeled chariot of devas and humans rolls on," and so on.

Liên quan đến những điều này, đã nói: “Này các Tỳ-kheo, có bốn bánh xe này, nhờ chúng mà bánh xe bốn bánh của chư thiên và loài người vận hành” và các câu khác.

Purimapacchimabhāvo cettha desanakkamavasena daṭṭhabbo.

The distinction between former and latter here should be understood according to the order of teaching.

Ở đây, sự phân biệt trước và sau nên được hiểu theo thứ tự thuyết giảng.

Pacchimacakkadvayasiddhiyāti pacchimacakkadvayassa ca atthitāya.

By the accomplishment of the latter two wheels means by the existence of the latter two wheels.

Nhờ sự thành tựu của hai bánh xe cuối cùng (Pacchimacakkadvayasiddhiyā) nghĩa là nhờ sự tồn tại của hai bánh xe cuối cùng.

Sammāpaṇihitatto pubbe ca katapuñño suddhāsayo hoti tadasuddhihetūnaṃ kilesānaṃ dūrībhāvatoti āha ‘‘āsayasuddhi siddhā hotī’’ti.

One who has properly aspired and performed meritorious deeds in the past has a pure disposition, because defilements, which are the causes of its impurity, are far removed. Therefore, he says, " purity of disposition is accomplished."

Người tự nguyện ước nguyện đúng đắn và đã làm công đức trước đây có tâm ý trong sạch, vì các phiền não là nguyên nhân của sự không trong sạch đã được loại bỏ. Do đó, đã nói: “Sự trong sạch của tâm ý được thành tựu” (āsayasuddhi siddhā hotī).

Tathā hi vuttaṃ – ‘‘sammāpaṇihitaṃ cittaṃ, seyyaso naṃ tato kare’’ti (dha. pa. 43) ‘‘katapuññosi, tvaṃ ānanda, padhānamanuyuñja, khippaṃ hohisi anāsavo’’ti (dī. ni. 2.207) ca.

Indeed, it is said, "A mind properly aspired brings better results therefrom," and "You have made merit, Ānanda; devote yourself to exertion, and you will quickly be free from defilements."

Quả thật, đã nói: “Tâm được nguyện ước đúng đắn, sẽ làm cho người ấy tốt đẹp hơn” và “Này Ānanda, con đã làm công đức rồi, hãy tinh tấn tu tập, con sẽ nhanh chóng trở thành người vô lậu”.

Tenevāha ‘‘āsayasuddhiyā adhigamabyattisiddhī’’ti.

For that reason, he says, " by purity of disposition, the accomplishment of penetration is achieved."

Chính vì thế, đã nói: “Nhờ sự trong sạch của tâm ý, sự thành tựu của sự thấu hiểu được thành tựu” (āsayasuddhiyā adhigamabyattisiddhī).

Payogasuddhiyāti yonisomanasikārapubbaṅgamassa dhammassavanapayogassa visadabhāvena.

By purity of application means by the clarity of the application of hearing the Dhamma, which is preceded by proper attention.

Nhờ sự trong sạch của sự thực hành (Payogasuddhiyā) nghĩa là nhờ sự trong sáng của sự thực hành lắng nghe Chánh pháp, mà sự tác ý đúng đắn là yếu tố dẫn đầu.

Tathā cāha ‘‘āgamabyattisiddhī’’ti, sabbassa vā kāyavacīpayogassa niddosabhāvena.

Thus, he also says, " the accomplishment of learning," or by the faultless nature of all bodily and verbal application.

Do đó, đã nói: “Sự thành tựu của sự ghi nhớ được thành tựu” (āgamabyattisiddhī), hoặc nhờ sự vô tội của tất cả các hành động thân và khẩu.

Parisuddhakāyavacīpayogo hi vippaṭisārābhāvato avikkhittacitto pariyattiyaṃ visārado hotīti.

For a pure bodily and verbal application leads to a non-distracted mind due to the absence of remorse, and thus one becomes skilled in the scriptures.

Quả thật, người có hành động thân và khẩu trong sạch thì không có sự hối tiếc, tâm không tán loạn và tinh thông trong việc học tập.

100

Nānappakārapaṭivedhadīpakenātiādinā atthabyañjanesu therassa evaṃ-saddasuta-saddānaṃ asammohāsammosadīpanato catupaṭisambhidāvasena atthayojanaṃ dasseti.

By the illuminator of various kinds of penetration and so on, by illuminating evaṃ-saddasuta-saddānaṃ (thus and heard) by the Elder in meanings and expressions, he shows the interpretation of meaning by way of the four analytical knowledges (paṭisambhidā).

Với “người chỉ ra sự thấu hiểu các loại khác nhau” (Nānappakārapaṭivedhadīpakenā) và các từ tiếp theo, vị Trưởng lão chỉ ra sự giải thích nghĩa theo bốn phân tích (paṭisambhidā) bằng cách chỉ ra sự không mê mờ và không lầm lẫn của từ “như vậy” (evaṃ-sadda) và từ “tôi nghe” (suta-sadda) trong nghĩa và văn.

Tattha sotabbabhedapaṭivedhadīpakenāti etena ayaṃ suta-saddo evaṃ-saddasannidhānato, vakkhamānāpekkhāya vā sāmaññeneva sotabbadhammavisesaṃ āmasatīti dīpeti.

Here, by the illuminator of the penetration of the categories of what is to be heard means that this word suta (heard), due to its proximity to the word evaṃ (thus), or with reference to what will be explained, refers to a particular Dhamma to be heard in a general sense.

Ở đây, với “người chỉ ra sự thấu hiểu các loại đáng nghe” (sotabbabhedapaṭivedhadīpakenā), vị Trưởng lão chỉ ra rằng từ “tôi nghe” (suta-sadda) này, do ở gần từ “như vậy” (evaṃ-sadda), hoặc do liên quan đến điều sắp được nói, chỉ đề cập đến những loại pháp đáng nghe đặc biệt một cách chung chung.

Manodiṭṭhīhi pariyattidhammānaṃ anupekkhanasuppaṭivedhā visesato manasikārapaṭibaddhāti te vuttanayena yonisomanasikāradīpakena evaṃ saddena yojetvā, savanadhāraṇavacīparicayā pariyattidhammānaṃ visesena sotāvadhānapaṭibaddhāti te vuttanayena avikkhepadīpakena suta-saddena yojetvā dassento sāsanasampattiyā dhammassavane ussāhaṃ janeti.

He generates zeal for hearing the Dhamma in the Dispensation by showing that the perfect penetration of the Pariyatti Dhamma through mental reflection and insight is especially dependent on attention, connecting them with the word evaṃ, which illuminates proper attention in the manner described; and that hearing, retention, and verbal familiarity are especially dependent on focused attention to the Pariyatti Dhamma, connecting them with the word suta, which illuminates non-distraction in the manner described.

Bằng cách kết hợp các pháp học (pariyattidhamma) được quán sát bằng ý (mano) và được thấu hiểu sâu sắc bằng kiến giải (diṭṭhi) – vốn đặc biệt liên quan đến sự tác ý (manasikāra) – với từ “như vậy” (evaṃ-sadda) chỉ ra sự tác ý đúng đắn (yonisomanasikāra) theo cách đã nói, và bằng cách kết hợp sự lắng nghe, ghi nhớ, và thực hành bằng lời nói – vốn đặc biệt liên quan đến sự chú tâm lắng nghe (sotāvadhāna) đối với các pháp học – với từ “tôi nghe” (suta-sadda) chỉ ra sự không tán loạn (avikkhepa) theo cách đã nói, vị Trưởng lão khơi dậy sự nhiệt tình trong việc lắng nghe Chánh pháp để thành tựu giáo pháp.

Tattha dhammāti pariyattidhammā.

Here, Dhammas means the Pariyatti Dhamma.

Ở đây, pháp (dhammā) là các pháp học (pariyattidhamma).

Manasā anupekkhitāti ‘‘idha sīlaṃ kathitaṃ, idha samādhi, idha paññā, ettakā ettha anusandhiyo’’tiādinā nayena manasā anupekkhitā.

Reflected upon mentally means reflected upon mentally in such a way as "Here morality is taught, here concentration, here wisdom, this many connections are here," and so on.

Được quán sát bằng ý (Manasā anupekkhitā) nghĩa là được quán sát bằng ý theo cách như: “Ở đây nói về giới, ở đây nói về định, ở đây nói về tuệ, có bấy nhiêu điều liên quan ở đây”.

Diṭṭhiyā suppaṭividdhāti nijjhānakkhanti bhūtāya, ñātapariññāsaṅkhātāya vā diṭṭhiyā tattha tattha vuttarūpārūpadhamme ‘‘iti rūpaṃ, ettakaṃ rūpa’’ntiādinā suṭṭhu vavatthapetvā paṭividdhā.

Perfectly penetrated by insight means well-established and penetrated by the insight of reflective acceptance, or by insight consisting of comprehension by knowing, regarding the material and immaterial phenomena stated here and there, in the manner of "This is materiality, this much is materiality," and so on.

Được thấu hiểu sâu sắc bằng kiến giải (Diṭṭhiyā suppaṭividdhā) nghĩa là được thấu hiểu sâu sắc bằng kiến giải (diṭṭhi) là sự nhẫn nại trong sự quán sát, hoặc là sự hiểu biết được gọi là tri kiến (ñātapariññā), sau khi đã phân định rõ ràng các pháp sắc và vô sắc được nói ở từng nơi như: “Đây là sắc, sắc có bấy nhiêu”.

101

Sakalena vacanenāti pubbe tīhi padehi visuṃ visuṃ yojitattā vuttaṃ.

By the entire statement is said because it was previously combined separately with the three terms.

Với toàn bộ lời nói (Sakalena vacanenā) được nói vì trước đây đã được kết hợp riêng lẻ với ba từ.

Attano adahantoti ‘‘mameda’’nti attani aṭṭhapento.

Not appropriating to oneself means not establishing "this is mine" as one's own.

Không chấp thủ là của mình (Attano adahanto) nghĩa là không đặt vào mình rằng “cái này là của tôi”.

Bhummatthe cetaṃ sāmivacanaṃ.

And this is a genitive case used in the locative sense.

Và đây là cách nói sở thuộc ở vị trí chỉ nơi chốn.

Asappurisabhūminti akataññutaṃ.

The state of an ignoble person means ungratefulness.

Cảnh giới của người bất thiện (Asappurisabhūmiṃ) là sự vô ơn.

‘‘Idhekacco pāpabhikkhu tathāgatappaveditaṃ dhammavinayaṃ pariyāpuṇitvā attano dahatī’’ti (pārā. 195) evaṃ vuttaṃ anariyavohārāvatthaṃ, sā eva anariyavohārāvatthā asaddhammo.

This is the ignoble conduct that is said in "Here, a certain evil monk, having learned the Dhamma and Vinaya taught by the Tathāgata, appropriates it to himself"; that very ignoble conduct is false Dhamma.

Tình trạng hành vi không cao thượng được nói như: “Ở đây, một số Tỳ-kheo xấu ác sau khi học Pháp và Luật do Đức Như Lai thuyết giảng, lại chấp thủ là của mình”. Tình trạng hành vi không cao thượng đó chính là phi Chánh pháp.

Nanu ca ānandattherassa ‘‘mamedaṃ vacana’’nti adhimānassa, mahākassapattherādīnañca tadāsaṅkāya abhāvato asappurisabhūmi-samatikkamādivacanaṃ niratthakanti?

Is it not the case that, since there was no conceit on Thera Ānanda's part ("this is my word") nor any doubt on the part of Thera Mahākassapa and others, the statement about transcending the stage of ignoble ones, etc., is meaningless?

Chẳng phải lời nói về việc vượt qua cảnh giới của kẻ bất thiện, v.v., là vô nghĩa ư, vì Tôn giả Ānanda không có sự kiêu mạn rằng “Lời này là của tôi”, và các Tôn giả Mahākassapa, v.v., cũng không có sự nghi ngờ đó?

Nayidamevaṃ.

No, it is not so.

Không phải như vậy.

‘‘Evaṃ me suta’’nti vadantena ayampi attho vibhāvitoti dassanato.

One should see that by saying "Thus have I heard," this meaning also is made clear.

Vì được thấy rằng khi nói “Như vầy tôi nghe”, ý nghĩa này cũng được làm sáng tỏ.

Keci pana ‘‘devatānaṃ parivitakkāpekkhaṃ tathāvacananti edisī codanā anavakāsā’’ti vadanti.

But some say that the objection, "such a statement (was made) considering the reflections of devas," is unfounded.

Tuy nhiên, một số người nói rằng “sự chất vấn như vậy về sự suy tư của chư thiên là vô căn cứ”.

Tasmiṃ kira khaṇe ekaccānaṃ devatānaṃ evaṃ cetaso parivitakko udapādi ‘‘bhagavā ca parinibbuto, ayañca āyasmā desanākusalo idāni dhammaṃ deseti, sakyakulappasuto tathāgatassa bhātā cūḷapituputto.

Indeed, at that moment, to some devas, such a reflection arose in their minds: "The Blessed One has passed into Parinibbāna, and this Venerable One, skilled in teaching, is now teaching the Dhamma, born of the Sakya clan, the Buddha's brother, the son of his younger paternal uncle.

Vào khoảnh khắc ấy, một số chư thiên đã nảy sinh suy tư trong tâm như vầy: “Thế Tôn đã nhập Niết Bàn, và Tôn giả này là bậc thiện xảo trong việc thuyết giảng, nay đang thuyết giảng Dhamma, là người thuộc dòng dõi Sakya, là anh em họ hàng của Như Lai (con của chú hoặc bác).

Kiṃ nu kho sayaṃ sacchikataṃ dhammaṃ deseti?

Does he teach a Dhamma realized by himself?

Phải chăng ngài đang thuyết giảng Dhamma mà ngài tự chứng ngộ?

Udāhu bhagavato eva vacanaṃ yathāsuta’’nti, evaṃ tadāsaṅkitappakārato asappurisabhūmisamokkamādito atikkamādi vibhāvitanti.

Or is it simply the Blessed One's word as heard?" Thus, due to such a manner of doubt, the transcending of the stage of ignoble ones, etc., is made clear.

Hay đây chỉ là lời của Thế Tôn mà ngài đã nghe như thế?” Vì có sự nghi ngờ như vậy vào lúc đó, nên việc vượt qua cảnh giới của kẻ bất thiện, v.v., đã được làm sáng tỏ.

Appetīti nidasseti.

Appeti means it demonstrates.

Appetī (dẫn dắt) được diễn giải.

Diṭṭhadhammika-samparāyika-paramatthesu yathārahaṃ satte netīti netti, dhammo eva netti dhammanetti.

It leads beings appropriately to the ultimate good in this life, in future lives, and in the highest sense, thus it is a guide (netti); the Dhamma itself is the guide, hence dhammanetti.

Dẫn dắt các chúng sinh đến các mục đích tối thượng tương ứng trong đời này và đời sau, đó là netti (sự dẫn dắt); Dhamma chính là netti, nên gọi là dhammanetti (sự dẫn dắt của Dhamma).

102

Daḷhataraniviṭṭhā vicikicchā kaṅkhā, nātisaṃsappanā matibhedamattā vimati.

Stronger rooted doubt is kaṅkhā; a mere difference of opinion, not deeply unsettling, is vimati.

Sự nghi ngờ đã ăn sâu vững chắc là kaṅkhā (hoài nghi); chỉ là sự phân vân về ý kiến không quá sâu sắc là vimati (nghi hoặc).

Assaddhiyaṃ vināsetīti bhagavatā bhāsitattā sammukhāvassa paṭiggahitattā khalitaduruttādigahaṇadosābhāvato ca.

Because it was spoken by the Blessed One, because it was received directly in his presence, and because there is no fault of taking it as mistaken or ill-spoken, etc., it destroys faithlessness.

Vì được Thế Tôn thuyết giảng, được trực tiếp tiếp nhận, và không có lỗi lầm nào như sai sót hay lời nói thô tục, nên diệt trừ sự vô tín.

Ettha ca paṭhamādayo tisso atthayojanā ākārādiatthesu aggahitavisesameva evaṃ-saddaṃ gahetvā dassitā, tato parā catasso ākāratthameva evaṃ-saddaṃ gahetvā vibhāvitā.

Here, the first three applications of meaning are shown by taking the word "evaṃ" (thus) to mean a distinction not apprehended in the sense of manner, etc.; the subsequent four are expounded by taking the word "evaṃ" to mean only "manner."

Ở đây, ba cách giải thích ý nghĩa đầu tiên được trình bày bằng cách lấy từ ‘evaṃ’ (như vầy) chỉ ý nghĩa chung chung về phương cách, v.v., còn bốn cách tiếp theo được làm sáng tỏ bằng cách lấy từ ‘evaṃ’ chỉ riêng ý nghĩa về phương cách.

Pacchimā pana tisso yathākkamaṃ ākāratthaṃ nidassanatthaṃ avadhāraṇatthañca evaṃ-saddaṃ gahetvā yojitāti daṭṭhabbaṃ.

The last three, however, should be understood as applied by taking the word "evaṃ" as meaning "manner," "demonstration," and "emphasis" respectively.

Ba cách cuối cùng được hiểu là đã được kết nối bằng cách lấy từ ‘evaṃ’ theo thứ tự là ý nghĩa về phương cách, ý nghĩa về sự minh họa, và ý nghĩa về sự xác định.

103

Eka-saddo aññaseṭṭhaasahāyasaṅkhayādīsu dissati.

The word eka is seen in the senses of "other," "best," "alone," "number," etc.

Từ eka (một) được thấy trong các ý nghĩa như: khác, tối thượng, không có bạn đồng hành, số lượng, v.v.

Tathā hesa ‘‘sassato attā ca loko ca, idameva saccaṃ moghamaññanti ittheke abhivadantī’’tiādīsu (ma. ni. 3.27) aññatthe dissati.

For example, it is seen in the sense of "other" in phrases like "some assert that the self and the world are eternal, and only this is true, all else is false" (M.N. 3.27).

Quả thật, nó được thấy trong ý nghĩa khác trong các câu như: “Có những người chủ trương rằng: ‘Tự ngã và thế giới là thường còn, chỉ điều này là chân thật, những điều khác là sai lầm’” (M.N. 3.27).

‘‘Cetaso ekodibhāva’’ntiādīsu (dī. ni. 1.228; pārā. 11) seṭṭhe, ‘‘eko vūpakaṭṭho’’tiādīsu (dī. ni. 1.405) asahāye, ‘‘ekova kho, bhikkhave, khaṇo ca samayo ca brahmacariyavāsāyā’’tiādīsu (a. ni. 8.29) saṅkhayāyaṃ.

In "singleness of mind" (D.N. 1.228; Pārā. 11), it means "best"; in "one dwelling apart" (D.N. 1.405), it means "alone"; in "there is indeed, bhikkhus, only one moment and one opportunity for the living of the holy life" (A.N. 8.29), it means "number."

Trong ý nghĩa tối thượng trong các câu như: “Sự nhất tâm của tâm” (D.N. 1.228; Pārā. 11); trong ý nghĩa không có bạn đồng hành trong các câu như: “Một mình ẩn dật” (D.N. 1.405); trong ý nghĩa số lượng trong các câu như: “Này các Tỳ-kheo, chỉ có một khoảnh khắc, một thời điểm để sống Phạm hạnh” (A.N. 8.29).

Idhāpi saṅkhayāyanti dassento āha ‘‘ekanti gaṇanaparicchedaniddeso’’ti.

Showing that it means "number" here too, he says: "ekanti gaṇanaparicchedaniddeso" (one is a designation indicating a division by number).

Ở đây cũng vậy, để chỉ ý nghĩa số lượng, ngài nói “ekaṃti gaṇanaparicchedaniddeso” (eka là sự chỉ định về số lượng).

Kālañca samayañcāti yuttakālañca paccayasāmaggiñca.

Kālañca samayañcāti means the opportune time and the combination of conditions.

Kālañca samayañcā (thời gian và thời điểm) là thời gian thích hợp và sự hội tụ của các điều kiện.

Khaṇoti okāso.

Khaṇo means opportunity.

Khaṇo (khoảnh khắc) là cơ hội.

Tathāgatuppādādiko hi maggabrahmacariyassa okāso tappaccayassa paṭilābhahetuttā.

For the arising of a Tathāgata, etc., is an opportunity for the holy life of the path, because it is the cause for the acquisition of its conditions.

Vì sự xuất hiện của Như Lai, v.v., là cơ hội cho Phạm hạnh của Đạo, vì nó là nguyên nhân để đạt được các điều kiện đó.

Khaṇo eva ca samayo, yo khaṇoti ca samayoti ca vuccati, so eko evāti hi attho.

And a moment is indeed an opportunity; the meaning is that what is called a moment and an opportunity is one and the same.

Và khaṇa chính là samaya; ý nghĩa là cái được gọi là khaṇa và samaya, đó chỉ là một.

Mahāsamayoti mahāsamūho.

Mahāsamayo means a great assembly.

Mahāsamayo (đại hội) là một tập hợp lớn.

Samayopi khoti sikkhāpadapūraṇassa hetupi.

Samayopi kho also means the cause for the completion of a training rule.

Samayopi kho (và samaya cũng là) nguyên nhân của việc hoàn thành giới luật.

Samayappavādaketi diṭṭhippavādake.

Samayappavādake means among those who expound views.

Samayappavādake (những người thuyết giảng về các giáo thuyết) là những người thuyết giảng về các tà kiến.

Tattha hi nisinnā titthiyā attano attano samayaṃ pavadanti.

For there, the sectarians, being seated, expound their own respective views.

Ở đó, những kẻ ngoại đạo ngồi và thuyết giảng các giáo thuyết của riêng họ.

Atthābhisamayāti hitapaṭilābhā.

Atthābhisamayā means the attainment of benefit.

Atthābhisamayā (sự chứng ngộ mục đích) là sự đạt được lợi ích.

Abhisametabboti abhisamayo, abhisamayo attho abhisamayatthoti pīḷanādīni abhisametabbabhāvena ekībhāvaṃ upanetvā vuttāni.

That which is to be penetrated is abhisamaya; the meaning that is abhisamaya is abhisamayattho (meaning of penetration); thus, oppression, etc., are spoken of by bringing them into a unity as something to be penetrated.

Cái cần được chứng ngộ là abhisamaya; abhisamaya là mục đích, nên gọi là abhisamayattho (mục đích của sự chứng ngộ), các điều như sự bức bách, v.v., được nói đến bằng cách hợp nhất chúng thành một với ý nghĩa cần được chứng ngộ.

Abhisamayassa vā paṭivedhassa visayabhūto attho abhisamayatthoti tāneva tathā ekattena vuttāni.

Or, the meaning which is the object of penetration or comprehension is abhisamayattho; those very things are spoken of as such in unity.

Hoặc, mục đích là đối tượng của abhisamaya (sự chứng ngộ) hay paṭivedha (sự thấu hiểu), nên gọi là abhisamayattho (mục đích của sự chứng ngộ), các điều đó được nói đến như một.

Tattha pīḷanaṃ dukkhasaccassa taṃsamaṅgino hiṃsanaṃ avipphārikatākaraṇaṃ, santāpo dukkhadukkhatādivasena santāpanaṃ paridahanaṃ.

There, pīḷanaṃ (oppression) is the harming of one possessing the truth of suffering, the act of making it not diffuse; santāpo (torment) is causing torment, burning, in the sense of the suffering of suffering, etc.

Trong đó, pīḷanaṃ (sự bức bách) là sự làm hại, sự không làm cho lan tỏa của Khổ Đế và những gì liên quan đến nó; santāpo (sự nung đốt) là sự nung đốt, sự thiêu đốt theo ý nghĩa khổ khổ, v.v.

104

Tattha sahakārikāraṇaṃ sannijjhaṃ sameti samavetīti samayo, samavāyo.

There, a co-operative cause comes together, unites, thus samayo (concurrence), combination.

Trong đó, nguyên nhân hỗ trợ hội tụ lại, hợp lại là samayo (thời điểm), sự hội tụ.

Sameti samāgacchati ettha maggabrahmacariyaṃ tadādhārapuggalehīti samayo, khaṇo.

The holy life of the path comes together here with individuals as its basis, thus samayo (opportunity), moment.

Phạm hạnh của Đạo hội tụ ở đây, bởi những người dựa vào đó, nên là samayo (thời điểm), khoảnh khắc.

Sameti ettha, etena vā saṃgacchati satto, sabhāvadhammo vā sahajātādīhi, uppādādīhi vāti samayo, kālo.

A being or a natural phenomenon comes together here, or by this, with co-arisen things, etc., with arising, etc., thus samayo (time), time.

Chúng sinh hội tụ ở đây, hoặc bởi điều này, hoặc các pháp tự tánh hội tụ bởi các pháp đồng sanh, v.v., bởi sự sanh khởi, v.v., nên là samayo (thời điểm), thời gian.

Dhammappavattimattatāya atthato abhūtopi hi kālo dhammappavattiyā adhikaraṇaṃ karaṇaṃ viya ca parikappanāmattasiddhena rūpena voharīyatīti.

For time, though non-existent in reality merely as a course of phenomena, is designated as the basis or instrument of the course of phenomena by a form established merely by conceptual construction.

Vì thời gian, mặc dù không có thật về bản chất do chỉ là sự vận hành của các pháp, nhưng nó được gọi bằng một hình thức được thiết lập chỉ bởi sự khái niệm như là một cơ sở hoặc một công cụ cho sự vận hành của các pháp.

Samaṃ, saha vā avayavānaṃ ayanaṃ pavatti avaṭṭhānanti samayo, samūho yathā ‘‘samudāyo’’ti.

The simultaneous or combined going, progression, or state of components is samayo (assembly), like "samudāyo" (collection).

Sự đi lại, sự vận hành, sự tồn tại của các bộ phận một cách bình đẳng hoặc cùng nhau là samayo (thời điểm), một tập hợp, giống như “samudāyo” (sự tập hợp).

Avayavasahāvaṭṭhānameva hi samūhoti.

For the state of components being simultaneous is indeed an assembly.

Vì sự tồn tại đồng thời của các bộ phận chính là một tập hợp.

Avasesapaccayānaṃ samāgame eti phalaṃ etasmā uppajjati pavattati cāti samayo, hetu yathā ‘‘samudayo’’ti.

When other conditions come together, the result comes from it, arises and proceeds from it, thus samayo (cause), like "samudayo" (origin).

Khi các điều kiện còn lại hội tụ, quả phát sinh từ đó, vận hành và tiếp diễn, nên là samayo (thời điểm), nguyên nhân, giống như “samudayo” (nguyên nhân).

Sameti saṃyojanabhāvato sambandho eti attano visaye pavattati, daḷhaggahaṇabhāvato vā saṃyuttā ayanti pavattanti sattā yathābhinivesaṃ etenāti samayo, diṭṭhi.

From the state of being a fetter, it relates, proceeds in its own domain; or, due to the state of firm grasping, beings bound by it go or proceed according to their adherence by it, thus samayo (view).

Sự liên kết phát sinh do bản chất của kiết sử, vận hành trong lĩnh vực của nó; hoặc do bản chất của sự chấp thủ vững chắc, chúng sinh vận hành theo sự chấp trước của họ bởi điều này, nên là samayo (thời điểm), kiến chấp.

Diṭṭhisaṃyojanena hi sattā ativiya bajjhantīti.

For beings are excessively bound by the fetter of views.

Vì chúng sinh bị ràng buộc rất chặt chẽ bởi kiết sử kiến chấp.

Samiti saṃgati samodhānanti samayo, paṭilābho.

Coming together, meeting, conjunction, thus samayo (acquisition).

Sự hội tụ, sự hợp nhất là samayo (thời điểm), sự đạt được.

Samassa nirodhassa yānaṃ, sammā vā yānaṃ apagamo apavatti samayo, pahānaṃ.

The going to cessation, or the right going, cessation, non-occurrence is samayo (abandonment).

Sự đi đến sự diệt trừ một cách bình đẳng, hoặc sự đi đến một cách chân chánh, sự đoạn trừ, sự không vận hành là samayo (thời điểm), sự đoạn bỏ.

Abhimukhaṃ ñāṇena sammā etabbo adhigantabboti abhisamayo, dhammānaṃ aviparīto sabhāvo.

That which is to be attained or reached rightly by knowledge, directly, is abhisamayo (penetration), the unperverted true nature of phenomena.

Cái cần được đạt đến, cần được chứng ngộ một cách chân chánh bằng trí tuệ, nên là abhisamayo (sự chứng ngộ), bản chất không sai lầm của các pháp.

Abhimukhabhāvena sammā eti gacchati bujjhatīti abhisamayo, dhammānaṃ aviparītasabhāvāvabodho.

That which rightly goes or understands in a direct manner is abhisamayo (comprehension), the understanding of the unperverted true nature of phenomena.

Cái đến, đi, giác ngộ một cách chân chánh bằng cách đối diện, nên là abhisamayo (sự chứng ngộ), sự giác ngộ bản chất không sai lầm của các pháp.

Evaṃ tasmiṃ tasmiṃ atthe samayasaddappavatti veditabbā.

Thus, the usage of the word "samaya" in each of those meanings should be understood.

Như vậy, sự vận hành của từ ‘samaya’ trong từng ý nghĩa đó cần được hiểu.

Samayasaddassa atthuddhāre abhisamayasaddassa udāharaṇaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ.

The example of the word "abhisamaya" in the enumeration of the meanings of the word "samaya" should be understood in the manner stated.

Trong phần giải thích ý nghĩa của từ ‘samaya’, ví dụ về từ ‘abhisamaya’ cần được hiểu theo cách đã nói.

Assāti samayasaddassa.

Assā means of the word "samaya."

Assā (của nó) là của từ ‘samaya’.

Kālo attho samavāyādīnaṃ atthānaṃ idha asambhavato desadesakaparisānaṃ viya suttassa nidānabhāvena kālassa apadisitabbato ca.

Kālo attho (time is the meaning) because the meanings of combination, etc., are not possible here, and because time is to be designated as the basis of the Sutta, like for localities and assemblies.

Kālo attho (ý nghĩa là thời gian), vì các ý nghĩa như sự hội tụ, v.v., không thể có ở đây, và vì thời gian cần được chỉ định như là nguyên nhân của bài kinh, giống như các hội chúng ở các địa điểm khác nhau.

105

Kasmā panettha aniyamitavaseneva kālo niddiṭṭho?

Why is time here designated in an unspecific manner?

Tại sao ở đây thời gian được chỉ định một cách không xác định?

Na utusaṃvaccharādivasena niyamitoti āha ‘‘tattha kiñcāpī’’tiādi.

And not specified by season, year, etc.? He says, "tattha kiñcāpī" (although there, indeed), etc.

Không phải là xác định theo mùa, năm, v.v., nên ngài nói “tattha kiñcāpī” (mặc dù ở đó), v.v.

Utusaṃvaccharādivasena niyamaṃ akatvā samayasaddassa vacane ayampi guṇo laddho hotīti dassento ‘‘ye vā ime’’tiādimāha.

To show that by not specifying by season, year, etc., in the utterance of the word "samaya," this benefit is also gained, he says "ye vā ime" (or these), etc.

Để chỉ ra rằng lợi ích này cũng đạt được khi nói từ ‘samaya’ mà không xác định theo mùa, năm, v.v., ngài nói “ye vā ime” (hoặc những điều này), v.v.

Sāmaññajotanā hi visese avatiṭṭhatīti.

For a general indication stands in specific instances.

Vì sự chỉ định chung sẽ bao gồm các trường hợp đặc biệt.

Tattha diṭṭhadhammasukhavihārasamayo devasikaṃ jhānaphalasamāpattīhi vītināmanakālo, visesato sattasattāhāni.

There, the diṭṭhadhammasukhavihārasamayo (time of dwelling in happiness in this life) is the daily time spent in jhāna and fruition attainments, specifically the seven weeks.

Trong đó, diṭṭhadhammasukhavihārasamayo (thời điểm an trú hạnh phúc trong hiện tại) là thời gian trải qua hàng ngày trong các thiền định và quả vị thiền định, đặc biệt là bảy tuần.

Suppakāsāti dasasahassilokadhātupakampana-obhāsapātubhāvādīhi pākaṭā.

Suppakāsā means clearly manifest through the trembling of the ten-thousand-world system, the appearance of radiance, etc.

Suppakāsā (đã được làm sáng tỏ) là rõ ràng bởi sự chấn động mười ngàn thế giới, sự xuất hiện của ánh sáng, v.v.

Yathāvuttappabhedesu eva samayesu ekadesaṃ pakārantarehi saṅgahetvā dassetuṃ ‘‘yo cāya’’ntiādimāha.

To show a part of the previously mentioned kinds of "samaya" by gathering them in another way, he says "yo cāya" (and this), etc.

Để bao gồm một phần của các thời điểm đã nói ở trên theo một cách khác, ngài nói “yo cāya” (và điều này), v.v.

Tathā hi ñāṇakiccasamayo, attahitapaṭipattisamayo ca abhisambodhisamayo, ariyatuṇhībhāvasamayo, diṭṭhadhammasukhavihārasamayo, karuṇākiccaparahitapaṭipattidhammīkathāsamayā, desanāsamayo eva.

Thus, the time of knowledge-function, and the time of practice for one's own welfare, is the time of perfect enlightenment; the time of noble silence, the time of dwelling in happiness in this life, the times of action out of compassion and practice for the welfare of others and Dhamma talk, are indeed the time of teaching.

Thật vậy, thời điểm của việc làm trí tuệ, và thời điểm của sự thực hành lợi ích cho bản thân chính là thời điểm giác ngộ hoàn toàn (abhisambodhisamaya), thời điểm an tịnh cao quý (ariyatuṇhībhāvasamaya), thời điểm an trú hạnh phúc trong hiện tại (diṭṭhadhammasukhavihārasamaya), thời điểm của việc làm từ bi và thực hành lợi ích cho người khác, thời điểm thuyết pháp (dhammīkathāsamayā), chính là thời điểm thuyết giảng (desanāsamayo).

106

Karaṇavacanena niddeso katoti sambandho.

The designation is made by an instrumental case, thus the connection.

Sự liên kết là: sự chỉ định được thực hiện bằng cách dùng cách nói công cụ.

Tatthāti abhidhammatadaññasuttapadavinayesu.

Tatthā means in Abhidhamma, other Sutta texts, and Vinaya.

Tatthā (ở đó) là trong Abhidhamma, các bài kinh khác và Vinaya.

Tathāti bhummakaraṇehi.

Tathā means by locative and instrumental cases.

Tathā (như vậy) là bằng các cách nói về vị trí và công cụ.

Adhikaraṇattho ādhārattho.

Adhikaraṇattho means the meaning of support.

Adhikaraṇattho (ý nghĩa về cơ sở) là ý nghĩa về chỗ dựa.

Bhāvo nāma kiriyā, tāya kiriyantaralakkhaṇaṃ bhāvenabhāvalakkhaṇaṃ.

Bhāva means action; bhāvenabhāvalakkhaṇaṃ means the characteristic of one action marking another action.

Bhāva (hiện hữu) là hành động; bhāvenabhāvalakkhaṇaṃ (dấu hiệu của một hành động bởi một hành động khác) là dấu hiệu của một hành động bởi một hành động khác.

Tattha yathā kālo sabhāvadhammaparicchinno sayaṃ paramatthato avijjamānopi ādhārabhāvena paññāto taṅkhaṇappavattānaṃ tato pubbe parato ca abhāvato ‘‘pubbaṇhe jāto, sāyanhe gacchatī’’ti ca ādīsu, samūho ca avayavavinimutto visuṃ avijjamānopi kappanāmattasiddho avayavānaṃ ādhārabhāvena paññāpīyati yathā ‘‘rukkhe sākhā, yavarāsiyaṃ sambhūto’’tiādīsu, evaṃ idhāpīti dassento āha ‘‘adhikaraṇañhi…pe… dhammāna’’nti.

Therein, just as time, delimited by its own nature, though not ultimately existing, is conceived as a basis because things arising at that moment do not exist before or after it, as in^* 'born in the morning, goes in the evening'; and just as a collection, though not existing separately apart from its components, and established merely by concept, is conceived as a basis for its components, as in^* 'branches on a tree, born in a heap of barley'; so too is it here, demonstrating which, he says 'Indeed, the locus…^*…of phenomena.'

Ở đây, ví như thời gian, dù được phân định bởi các pháp tự tánh, tự thân không tồn tại theo nghĩa tối hậu (paramattha), nhưng được thiết lập như một căn cứ (ādhāra) cho những gì xảy ra trong khoảnh khắc đó, vì không có trước hay sau khoảnh khắc đó, như trong các câu "sinh vào buổi sáng, đi vào buổi tối", v.v., và một tập hợp, dù không tồn tại riêng biệt ngoài các thành phần của nó, chỉ được thiết lập bằng sự ước lệ (kappanā), nhưng được thiết lập như một căn cứ cho các thành phần, như trong các câu "cành trên cây, mọc trong đống lúa mạch", v.v., thì ở đây cũng vậy, để chỉ ra điều này,^* nói: "Vì căn cứ... cho các pháp."

Yasmiṃ kāle, dhammapuñje vā kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti, tasmiṃ eva kāle dhammapuñje ca phassādayopi hontīti ayaṃ hi tattha attho.

Indeed, this is the meaning there: 'At whatever time or in whatever aggregate of phenomena a kāmacāvara wholesome mind arises, at that very time and in that aggregate of phenomena, contact and so forth also exist.'

Vào thời điểm nào, hoặc trong tập hợp các pháp nào mà tâm thiện dục giới (kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ) đã sinh khởi, thì chính vào thời điểm và trong tập hợp các pháp đó, xúc (phassa) và các pháp khác cũng có mặt. Đây chính là ý nghĩa ở đây.

Yathā ca ‘‘gāvīsu duyhamānāsu gato, duddhāsu āgato’’ti dohanakiriyāya gamanakiriyā lakkhīyati, evaṃ idhāpi yasmiṃ samaye, tasmiṃ samayeti ca vutte ‘‘satī’’ti ayamattho viññāyamāno eva hoti padatthassa sattāvirahābhāvatoti samayassa sattākiriyāya cittassa uppādakiriyā phassādibhavanakiriyā ca lakkhīyati.

And just as 'when the cows were being milked, he went; when they were milked, he came' signifies the act of going by the act of milking, so too here, when 'at whatever moment, at that moment' is said, the meaning 'existing' is to be understood, because the meaning of the word implies existence; thus, the act of a mind's arising and the act of contact and so forth coming into being are signified by the act of the moment's existence.

Và cũng như "đi khi bò đang được vắt sữa, đến khi bò đã vắt sữa" thì hành động đi được biểu thị bằng hành động vắt sữa, thì ở đây cũng vậy, khi nói "vào thời điểm nào, vào thời điểm đó", thì ý nghĩa "có mặt" (satī) được hiểu rõ ràng, vì không có sự thiếu vắng của sự tồn tại của từ ngữ, nên hành động sinh khởi của tâm và hành động có mặt của xúc và các pháp khác được biểu thị bằng hành động tồn tại của thời điểm.

Yasmiṃ samayeti yasmiṃ navame khaṇe, yasmiṃ yonisomanasikārādihetumhi, paccayasamavāye vā sati kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti, tasmiṃyeva khaṇe, hetumhi, paccayasamavāye vā phassādayopi hontīti ubhayattha samayasadde bhummaniddeso kato lakkhaṇabhūtabhāvayuttoti dassento āha ‘‘khaṇa…pe… lakkhīyatī’’ti.

'At whatever moment' means 'at whatever ninth moment, or when there is the cause such as appropriate attention (yonisomanasikāra), or the combination of conditions, a kāmacāvara wholesome mind arises; at that very moment, or due to that cause, or that combination of conditions, contact and so forth also exist.' Thus, the locative case for the word 'samaya' (moment) is used in both instances, signifying the characteristic presence of a state, demonstrating which, he says 'moment…^*…is signified.'

"Yasmiṃ samaye" (Vào thời điểm nào) nghĩa là vào khoảnh khắc thứ chín nào, hoặc vào nhân duyên nào như tác ý đúng đắn (yonisomanasikāra), hoặc khi có sự tập hợp các duyên nào mà tâm thiện dục giới đã sinh khởi, thì chính vào khoảnh khắc đó, hoặc nhân duyên đó, hoặc sự tập hợp các duyên đó, xúc và các pháp khác cũng có mặt. Để chỉ ra rằng ở cả hai trường hợp, từ "samaya" (thời điểm) được dùng ở cách sở thuộc (bhummaniddesa) vì nó là một dấu hiệu (lakkhaṇa) gắn liền với trạng thái (bhāva),^* nói: "khoảnh khắc... được biểu thị."

107

Hetuattho karaṇattho ca sambhavati ‘‘annena vasati, vijjāya vasati, pharasunā chindati, kudālena khaṇatī’’tiādīsu viya.

The meaning of cause and the meaning of instrument are possible, as in^* 'lives by food, lives by knowledge, cuts with an axe, digs with a spade.'

Ý nghĩa nhân (hetu) và ý nghĩa công cụ (karaṇa) có thể xảy ra như trong các câu "sống bằng thức ăn, sống bằng trí tuệ, chặt bằng rìu, đào bằng cuốc", v.v.

Vītikkamañhi sutvā bhikkhusaṅghaṃ sannipātāpetvā otiṇṇavatthukaṃ puggalaṃ paṭipucchitvā vigarahitvā ca taṃ taṃ vatthuotiṇṇakālaṃ anatikkamitvā teneva kālena sikkhāpadāni paññapento bhagavā viharati sikkhāpadapaññattihetuñca apekkhamāno tatiyapārājikādīsu viya.

For the Blessed One, hearing of a transgression, having gathered the assembly of bhikkhus, having questioned the individual concerning the matter that occurred, and having reproved them, established the training rules without exceeding the time when that matter occurred, at that very time, desiring the reason for the establishment of the training rules, as in the cases of the third Pārājika and so forth.

Vì Đức Thế Tôn, sau khi nghe một sự vi phạm, triệu tập Tăng đoàn, hỏi người đã vi phạm, quở trách, và không vượt quá thời điểm xảy ra sự việc đó, đã chế định các giới luật (sikkhāpada) vào chính thời điểm đó, và Ngài trú ngụ trong việc mong đợi nguyên nhân chế định giới luật, như trong trường hợp các giới Pārājika thứ ba, v.v.

108

Accantameva ārambhato paṭṭhāya yāva desanāniṭṭhānaṃ.

Absolutely means from the beginning of the undertaking until the conclusion of the discourse.

Hoàn toàn là từ lúc bắt đầu cho đến khi hoàn thành bài giảng.

Parahitapaṭipattisaṅkhātena karuṇāvihārena.

By the abode of compassion, which is devotion to the welfare of others.

Với pháp trú từ bi (karuṇāvihāra) được gọi là sự thực hành vì lợi ích của người khác.

Tadatthajotanatthanti accantasaṃyogatthajotanatthaṃ.

For the purpose of illustrating that meaning means for the purpose of illustrating the meaning of absolute connection.

Để làm rõ ý nghĩa đó nghĩa là để làm rõ ý nghĩa của sự liên hệ tuyệt đối.

Upayoganiddeso kato yathā ‘‘māsaṃ sajjhāyatī’’ti.

The use of the instruction is made, as in 'he recites for a month.'

Cách dùng từ được chỉ định như trong câu "học thuộc lòng một tháng".

Porāṇāti aṭṭhakathācariyā.

The ancients means the Aṭṭhakathā teachers.

Porāṇā (các vị cổ đức) là các vị Luận sư (Aṭṭhakathācariya).

Abhilāpamattabhedoti vacanamattena viseso.

Merely a difference in expression means a distinction by words alone.

Chỉ khác biệt về cách nói (abhilāpamattabhedo) nghĩa là sự khác biệt chỉ ở lời nói.

Tena suttavinayesu vibhattibyattayo katoti dasseti.

By this, he shows that in the Suttas and Vinaya, distinctions in inflection are made.

Điều đó cho thấy sự khác biệt về cách chia động từ đã được thực hiện trong các kinh và luật.

109

Seṭṭhanti seṭṭhavācakaṃ vacanaṃ ‘‘seṭṭha’’nti vuttaṃ seṭṭhaguṇasahacaraṇato, tathā ‘‘uttama’’nti etthāpi.

'Seṭṭha' (foremost) refers to a word signifying 'foremost' as 'seṭṭha' because it is accompanied by the quality of being foremost; similarly, with 'uttama' (supreme).

Seṭṭha (tối thắng) là lời nói chỉ sự tối thắng, được gọi là "seṭṭha" vì liên kết với các phẩm chất tối thắng, và "uttama" (cao thượng) ở đây cũng vậy.

Gāravayuttoti garubhāvayutto garuguṇayogato, garukaraṇārahatāya vā gāravayutto.

'Filled with reverence' means endowed with gravity due to being associated with weighty qualities, or 'filled with reverence' because of being worthy of veneration.

Gāravayutto (đáng tôn kính) là người có phẩm chất đáng tôn kính (garubhāva) do có các phẩm chất đáng tôn kính (garuguṇa) hoặc đáng được tôn kính (garukaraṇārahatāya).

Vuttoyeva, na pana idha vattabbo visuddhimaggassa imissā aṭṭhakathāya ekadesabhāvatoti adhippāyo.

It has already been stated, and is not to be spoken of here, because it is a part of this commentary on the Visuddhimagga—this is the intention.

Đã được nói rồi, nhưng không cần phải nói ở đây vì nó là một phần của Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga) và bộ chú giải này. Đó là ý nghĩa.

110

Aparo nayo (itivu. aṭṭha. nidānavaṇṇanā; sārattha. ṭī. 1.1.verañjakaṇḍavaṇṇanā; visuddhi. mahāṭī. 1.144) – bhāgavāti bhagavā, bhatavāti bhagavā, bhāge vanīti bhagavā, bhage vanīti bhagavā, bhattavāti bhagavā, bhage vamīti bhagavā, bhāge vamīti bhagavā.

Another method (Itivu. Aṭṭha. Nidāṇavaṇṇanā; Sārattha. Ṭī. 1.1.Verañjakaṇḍavaṇṇanā; Visuddhi. Mahāṭī. 1.144) – bhāgavā is Bhagavā, bhatavā is Bhagavā, bhāge vanī is Bhagavā, bhage vanī is Bhagavā, bhattavā is Bhagavā, bhage vamī is Bhagavā, bhāge vamī is Bhagavā.

Một cách giải thích khác (Itivu. Aṭṭha. Nidānavaṇṇanā; Sārattha. Ṭī. 1.1. Verañjakaṇḍavaṇṇanā; Visuddhi. Mahāṭī. 1.144) – Bhāgavā là Bhagavā, Bhatavā là Bhagavā, Bhāge vanī là Bhagavā, Bhage vanī là Bhagavā, Bhattavā là Bhagavā, Bhage vamī là Bhagavā, Bhāge vamī là Bhagavā.

111

‘‘Bhāgavā bhatavā bhāge, bhage ca vani bhattavā;

“Bhāgavā, bhatavā, bhāge; and bhage vani, bhattavā;

"Bhāgavā, Bhatavā, Bhāge, và Bhage vani, Bhattavā;

112

Bhage vami tathā bhāge, vamīti bhagavā jino’’.

Bhage vami, likewise bhāge, vami—thus, Bhagavā, the Conqueror.”

Bhage vami, cũng như Bhāge, vami, là Bhagavā, vị Chiến Thắng."

113

Tattha kathaṃ bhāgavāti bhagavā?

Therein, how is Bhagavā, being bhāgavā?

Ở đây, làm sao Bhāgavā (người có phần) lại là Bhagavā?

Ye te sīlādayo dhammakkhandhā guṇabhāgā guṇakoṭṭhāsā, te anaññasādhāraṇā niratisayā tathāgate atthi upalabbhanti.

Those aggregates of phenomena, such as morality and so forth, which are shares of qualities (guṇabhāgā) or portions of qualities (guṇakoṭṭhāsā), exist in the Tathāgata, are found in him, being unique and unsurpassed.

Những pháp uẩn (dhammakkhandhā) như giới (sīla) và các pháp khác, là những phần phẩm chất (guṇabhāgā), những phần của phẩm chất (guṇakoṭṭhāsā), chúng là những phẩm chất không chung với ai khác, không gì vượt trội hơn, có mặt và được tìm thấy ở Đức Như Lai.

Tathā hissa sīlaṃ samādhi paññā vimutti vimuttiñāṇadassanaṃ, hirī ottappaṃ, saddhā vīriyaṃ, sati sampajaññaṃ, sīlavisuddhi diṭṭhivisuddhi, samatho vipassanā, tīṇi kusalamūlāni, tīṇi sucaritāni, tayo sammāvitakkā, tisso anavajjasaññā, tisso dhātuyo, cattāro satipaṭṭhānā, cattāro sammappadhānā, cattāro iddhipādā, cattāro ariyamaggā, cattāri ariyaphalāni, catasso paṭisambhidā, catuyoniparicchedakañāṇāni, cattāro ariyavaṃsā, cattāri vesārajjañāṇāni, pañca padhāniyaṅgāni, pañcaṅgiko sammāsamādhi, pañcañāṇiko sammāsamādhi, pañcindriyāni, pañca balāni, pañca nissāraṇīyā dhātuyo, pañca vimuttāyatanañāṇāni, pañca vimuttiparipācanīyā saññā, cha anussatiṭṭhānāni, cha gāravā, cha nissāraṇīyā dhātuyo, cha satatavihārā, cha anuttariyāni, cha nibbedhabhāgiyā saññā, cha abhiññā, cha asādhāraṇañāṇāni, satta aparihāniyā dhammā, satta ariyadhammā, satta ariyadhanāni, satta bojjhaṅgā, satta sappurisadhammā, satta nijjaravatthūni, satta saññā, sattadakkhiṇeyyapuggaladesanā, sattakhīṇāsavabaladesanā, aṭṭhapaññāpaṭilābhahetudesanā aṭṭha sammattāni, aṭṭhalokadhammātikkamo, aṭṭha ārambhavatthūni, aṭṭhaakkhaṇadesanā, aṭṭha mahāpurisavitakkā, aṭṭhaabhibhāyatanadesanā, aṭṭha vimokkhā, nava yonisomanasikāramūlakā dhammā, nava pārisuddhipadhāniyaṅgāni, navasattāvāsadesanā, nava āghātapaṭivinayā, nava saññā, navanānattā, nava anupubbavihārā, dasa nāthakaraṇā dhammā, dasa kasiṇāyatanāni, dasa kusalakammapathā, dasa sammattāni, dasa ariyavāsā, dasa asekkhadhammā, dasa tathāgatabalāni, ekādasa mettānisaṃsā, dvādasa dhammācakkākārā, terasa dhutaguṇā, cuddasa buddhañāṇāni, pañcadasa vimuttiparipācanīyā dhammā, soḷasavidhā ānāpānassati, soḷasa aparantapanīyā dhammā, aṭṭhārasa buddhadhammā, ekūnavīsati paccavekkhaṇañāṇāni, catucattālīsa ñāṇavatthūni, paññāsa udayabbayañāṇāni, paropaññāsa kusalā dhammā, sattasattati ñāṇavatthūni, catuvīsatikoṭisatasahassasaṅkhasamāpattisañcārimahāvajirañāṇaṃ, anantanayasamantapaṭṭhāna-pavicaya-paccavekkhaṇadesanāñāṇāni, tathā anantāsu lokadhātūsu anantānaṃ sattānaṃ āsayādivibhāvanañāṇāni cāti evamādayo anantāparimāṇabhedā anaññasādhāraṇā niratisayā guṇabhāgā guṇakoṭṭhāsā saṃvijjanti upalabbhanti, tasmā yathāvuttavibhāgā guṇabhāgā assa atthīti ‘‘bhāgavā’’ti vattabbe ākārassa rassattaṃ katvā ‘‘bhagavā’’ti vutto.

For example, his morality, concentration, wisdom, liberation, knowledge and vision of liberation, shame and dread, faith, energy, mindfulness, clear comprehension, purity of morality, purity of view, tranquility, insight, the three roots of wholesome action, the three good conducts, the three right thoughts, the three blameless perceptions, the three elements, the four foundations of mindfulness, the four right efforts, the four bases of psychic power, the four noble paths, the four noble fruits, the four analytical knowledges, the knowledges for distinguishing the four origins, the four noble lineages, the four knowledges of self-confidence, the five factors for striving, the five-factored right concentration, the five-knowledge right concentration, the five faculties, the five powers, the five elements of escape, the five knowledges of liberation-factors, the five perceptions that ripen liberation, the six objects of recollection, the six respects, the six elements of escape, the six constant abodes, the six unsurpassed things, the six perceptions conducive to penetration, the six supernormal powers, the six unique knowledges, the seven non-declining conditions, the seven noble dhammas, the seven noble treasures, the seven factors of enlightenment, the seven qualities of a good person, the seven foundations for wearing away^*, the seven perceptions, the discourse on the seven worthy recipients of offerings, the discourse on the seven powers of an Arahant, the discourse on the eight reasons for attaining wisdom, the eight rightnesses, the transcendence of the eight worldly conditions, the eight starting points for effort, the discourse on the eight inappropriate moments, the eight thoughts of a great person, the discourse on the eight spheres of mastery, the eight liberations, the nine dhammas rooted in appropriate attention, the nine factors for purity and striving, the discourse on the nine abodes of beings, the nine ways of subduing ill-will, the nine perceptions, the nine varieties, the nine progressive abodes, the ten protecting dhammas, the ten kasiṇa spheres, the ten wholesome courses of action, the ten rightnesses, the ten noble abodes, the ten qualities of a trainee, the ten powers of a Tathāgata, the eleven benefits of loving-kindness, the twelve aspects of the Wheel of Dhamma, the thirteen ascetic practices (dhutaṅga), the fourteen Buddha-knowledges, the fifteen dhammas ripening liberation, the sixteen kinds of mindfulness of breathing, the sixteen dhammas for conquering the future, the eighteen Buddha-dhamma, the nineteen knowledges of review, the forty-four knowledge-objects, the fifty knowledges of rise and fall, more than fifty wholesome dhammas, the seventy-seven knowledge-objects, the great adamantine knowledge traversing hundreds of thousands of crores of attainments, the knowledges of exposition, analysis, and review of the infinite aspects of interdependent origination, and similarly, the knowledges for distinguishing the dispositions and so forth of infinite beings in infinite world-systems—thus, such infinite and immeasurable distinctions, unique and unsurpassed qualities, and portions of qualities exist and are found in him. Therefore, since he possesses the aforementioned distinguished shares of qualities, though it should be said 'bhāgavā', by shortening the ā to a, he is called 'Bhagavā'.

Thật vậy, giới (sīla), định (samādhi), tuệ (paññā), giải thoát (vimutti), giải thoát tri kiến (vimuttiñāṇadassana), tàm (hirī), quý (ottappa), tín (saddhā), tinh tấn (vīriya), niệm (sati), tỉnh giác (sampajañña), giới thanh tịnh (sīlavisuddhi), kiến thanh tịnh (diṭṭhivisuddhi), chỉ (samatha), quán (vipassanā), ba căn lành (tīṇi kusalamūlāni), ba thiện hành (tīṇi sucaritāni), ba chánh tư duy (tayo sammāvitakkā), ba chánh tưởng (tisso anavajjasaññā), ba giới (tisso dhātuyo), bốn niệm xứ (cattāro satipaṭṭhānā), bốn chánh cần (cattāro sammappadhānā), bốn thần túc (cattāro iddhipādā), bốn thánh đạo (cattāro ariyamaggā), bốn thánh quả (cattāri ariyaphalāni), bốn vô ngại giải (catasso paṭisambhidā), các trí tuệ phân biệt bốn loại sinh (catuyoniparicchedakañāṇāni), bốn thánh chủng (cattāro ariyavaṃsā), bốn vô sở úy trí (cattāri vesārajjañāṇāni), năm chi cần tinh tấn (pañca padhāniyaṅgāni), chánh định có năm chi (pañcaṅgiko sammāsamādhi), chánh định có năm trí (pañcañāṇiko sammāsamādhi), năm căn (pañcindriyāni), năm lực (pañca balāni), năm giới xuất ly (pañca nissāraṇīyā dhātuyo), năm trí giải thoát xứ (pañca vimuttāyatanañāṇāni), năm tưởng làm chín mùi giải thoát (pañca vimuttiparipācanīyā saññā), sáu niệm xứ (cha anussatiṭṭhānāni), sáu trọng pháp (cha gāravā), sáu giới xuất ly (cha nissāraṇīyā dhātuyo), sáu pháp trú liên tục (cha satatavihārā), sáu vô thượng (cha anuttariyāni), sáu tưởng thuộc phần thâm nhập (cha nibbedhabhāgiyā saññā), sáu thắng trí (cha abhiññā), sáu trí không chung với ai khác (cha asādhāraṇañāṇāni), bảy pháp bất thối (satta aparihāniyā dhammā), bảy thánh pháp (satta ariyadhammā), bảy thánh tài (satta ariyadhanāni), bảy giác chi (satta bojjhaṅgā), bảy pháp của bậc chân nhân (satta sappurisadhammā), bảy pháp tiêu trừ (satta nijjaravatthūni), bảy tưởng (satta saññā), sự thuyết giảng về bảy hạng người đáng cúng dường (sattadakkhiṇeyyapuggaladesanā), sự thuyết giảng về bảy lực của bậc lậu tận (sattakhīṇāsavabaladesanā), sự thuyết giảng về tám nguyên nhân đạt được trí tuệ (aṭṭhapaññāpaṭilābhahetudesanā), tám chánh pháp (aṭṭha sammattāni), sự vượt qua tám pháp thế gian (aṭṭhalokadhammātikkamo), tám sự khởi đầu (aṭṭha ārambhavatthūni), sự thuyết giảng về tám sát-na không thích hợp (aṭṭhaakkhaṇadesanā), tám đại nhân tư duy (aṭṭha mahāpurisavitakkā), sự thuyết giảng về tám thắng xứ (aṭṭhaabhibhāyatanadesanā), tám giải thoát (aṭṭha vimokkhā), chín pháp có nguồn gốc từ tác ý đúng đắn (nava yonisomanasikāramūlakā dhammā), chín chi tinh tấn thanh tịnh (nava pārisuddhipadhāniyaṅgāni), sự thuyết giảng về chín trú xứ của chúng sinh (navasattāvāsadesanā), chín pháp đoạn trừ sự sân hận (nava āghātapaṭivinayā), chín tưởng (nava saññā), chín dị biệt (navanānattā), chín thứ lớp an trú (nava anupubbavihārā), mười pháp làm chỗ nương tựa (dasa nāthakaraṇā dhammā), mười xứ biến xứ (dasa kasiṇāyatanāni), mười thiện nghiệp đạo (dasa kusalakammapathā), mười chánh pháp (dasa sammattāni), mười thánh trú (dasa ariyavāsā), mười vô học pháp (dasa asekkhadhammā), mười Như Lai lực (dasa tathāgatabalāni), mười một lợi ích của tâm từ (ekādasa mettānisaṃsā), mười hai phương diện của bánh xe pháp (dvādasa dhammācakkākārā), mười ba hạnh đầu đà (terasa dhutaguṇā), mười bốn Phật trí (cuddasa buddhañāṇāni), mười lăm pháp làm chín mùi giải thoát (pañcadasa vimuttiparipācanīyā dhammā), mười sáu loại quán niệm hơi thở (soḷasavidhā ānāpānassati), mười sáu pháp không cần thiết ở đời sau (soḷasa aparantapanīyā dhammā), mười tám Phật pháp (aṭṭhārasa buddhadhammā), mười chín trí quán xét (ekūnavīsati paccavekkhaṇañāṇāni), bốn mươi bốn pháp trí (catucattālīsa ñāṇavatthūni), năm mươi trí sinh diệt (paññāsa udayabbayañāṇāni), hơn năm mươi pháp thiện (paropaññāsa kusalā dhammā), bảy mươi bảy pháp trí (sattasattati ñāṇavatthūni), trí kim cương vĩ đại di chuyển trong hàng trăm ngàn vạn ức định (catuvīsatikoṭisatasahassasaṅkhasamāpattisañcārimahāvajirañāṇaṃ), các trí thuyết giảng quán xét sự phân tích các duyên khởi vô tận (anantanayasamantapaṭṭhāna-pavicaya-paccavekkhaṇadesanāñāṇāni), cũng như các trí phân biệt khuynh hướng, v.v. của vô số chúng sinh trong vô số thế giới (anantāsu lokadhātūsu anantānaṃ sattānaṃ āsayādivibhāvanañāṇāni) – và vô số các loại phẩm chất không chung với ai khác, không gì vượt trội hơn như vậy, có mặt và được tìm thấy. Do đó, vì Ngài có các phần phẩm chất như đã nói trên, nên khi đáng lẽ phải nói "bhāgavā" (người có phần), thì âm "ā" được rút ngắn thành "a", và Ngài được gọi là "Bhagavā".

Evaṃ tāva bhāgavāti bhagavā.

Thus far, Bhagavā, being bhāgavā.

Như vậy, Bhāgavā là Bhagavā.

114

‘‘Yasmā sīlādayo sabbe, guṇabhāgā asesato;

"Because all good qualities, such as sīla, without remainder,

“Bởi vì tất cả những phần phẩm chất

115

Vijjanti sugate tasmā, bhagavāti pavuccati’’.

Are found in the Sugata, therefore he is called Bhagavā."

Như giới v.v. đều hiện hữu nơi bậc Thiện Thệ không sót lại, do đó Ngài được gọi là Bhagavā (Thế Tôn).”

116

Kathaṃ bhatavāti bhagavā?

How is he Bhagavā because he is 'bhatavā' (one who has borne/nourished)?

Bằng cách nào Ngài là Bhagavā (Thế Tôn) bởi vì bhatavā (đã gánh vác/nuôi dưỡng)?

Ye te sabbalokahitāya ussukkamāpannehi manussattādike aṭṭha dhamme samodhānetvā sammāsambodhiyā katamahābhinīhārehi mahābodhisattehi paripūritabbā dānapāramī, sīla, nekkhamma, paññā, vīriya, khanti, sacca, adhiṭṭhāna, mettā, upekkhāpāramīti dasa pāramiyo, dasa upapāramiyo, dasa paramatthapāramiyoti samatiṃsa pāramiyo, dānādīni cattāri saṅgahavatthūni, saccādīni cattāri adhiṭṭhānāni, aṅgapariccāgo, jīvita, rajja, putta, dārapariccāgoti pañca mahāpariccāgā, pubbayogo, pubbacariyā, dhammakkhānaṃ, ñātatthacariyā, lokatthacariyā, buddhicariyāti evamādayo, saṅkhepato vā sabbe puññañāṇasambhārā buddhakaradhammā, te mahābhinīhārato paṭṭhāya kappānaṃ satasahassādhikāni cattāri asaṅkhyeyyāni yathā hānabhāgiyā saṃkilesabhāgiyā ṭhitibhāgiyā vā na honti, atha kho uttaruttari visesabhāgiyāva honti, evaṃ sakkaccaṃ nirantaraṃ anavasesato bhatā sambhatā assa atthīti ‘‘bhatavā’’ti vattabbe ‘‘bhagavā’’ti vutto niruttinayena ta-kārassa ga-kāraṃ katvā.

Those ten pāramīs, namely dāna-pāramī, sīla, nekkhamma, paññā, vīriya, khanti, sacca, adhiṭṭhāna, mettā, and upekkhā-pāramī, which were to be fulfilled by the Great Bodhisattas who made great aspirations for Perfect Self-Enlightenment, having gathered the eight qualities such as human existence, earnestly striving for the welfare of all beings; the ten upapāramīs; the ten paramatthapāramīs, making thirty pāramīs in total; the four saṅgahavatthus starting with dāna; the four adhiṭṭhānas starting with sacca; the five great sacrifices, namely the sacrifice of limbs, life, kingdom, sons, and wives; pubbayoga, pubbacariyā, dhammakkhāna, ñātatthacariyā, lokatthacariyā, buddhicariyā, and the like; or in brief, all accumulations of merit and knowledge, the qualities that make one a Buddha – these, from the time of the great aspiration throughout four asaṅkheyya-kappas and a hundred thousand kappas, did not become qualities leading to decline, defilement, or stagnation, but rather became progressively superior qualities. Thus, because he earnestly, continuously, and completely bore and accumulated these, he is called Bhagavā, by substituting the letter 'ta' with 'ga' according to the rules of etymology, instead of saying 'bhatavā'.

Những pháp tác thành Phật (buddhakaradhammā) mà các vị Đại Bồ-tát đã hoàn thành, những vị đã phát đại thệ nguyện thành Chánh Đẳng Giác sau khi hội đủ tám pháp như nhân loại v.v. và đã nỗ lực vì lợi ích của tất cả chúng sinh trong thế gian – đó là mười Pāramī (Ba-la-mật): bố thí, giới, xuất ly, tuệ, tinh tấn, nhẫn nại, chân thật, quyết định, từ, xả; mười Upapāramī (Ba-la-mật thứ cấp); mười Paramatthapāramī (Ba-la-mật tối thượng) – tổng cộng ba mươi Pāramī; bốn pháp nhiếp sự (saṅgahavatthūni) như bố thí v.v.; bốn sự quyết định (adhiṭṭhānāni) như chân thật v.v.; năm sự hy sinh lớn (mahāpariccāgā): hy sinh thân thể, mạng sống, vương quốc, con cái, vợ; và các pháp như công hạnh quá khứ (pubbayogo), hành vi quá khứ (pubbacariyā), thuyết pháp (dhammakkhānaṃ), hành động vì lợi ích người thân (ñātatthacariyā), hành động vì lợi ích thế gian (lokatthacariyā), hành động vì giác ngộ (buddhicariyā); hoặc nói tóm lại, tất cả các tư lương phước đức và trí tuệ (puññañāṇasambhārā) là các pháp tác thành Phật. Từ khi phát đại thệ nguyện, trong bốn a-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp, các pháp ấy không trở thành phần suy thoái, phần ô nhiễm, hay phần đứng yên, mà ngược lại, chúng trở thành những phần ngày càng thù thắng hơn. Ngài đã gánh vác (bhatā), đã tích lũy (sambhatā) các pháp ấy một cách cẩn trọng, liên tục và không sót lại như vậy. Do đó, lẽ ra phải nói là “bhatavā” nhưng lại được gọi là “Bhagavā” theo quy tắc ngữ pháp, bằng cách biến âm chữ “ta” thành “ga”.

Atha vā bhatavāti teyeva yathāvutte buddhakaradhamme vuttanayeneva bhari, sambhari, paripūresīti attho.

Alternatively, bhatavā means that he cultivated, amassed, and completed those very qualities that make one a Buddha, as described above.

Hoặc, bhatavā có nghĩa là Ngài đã gánh vác (bhari), đã tích lũy (sambhari), đã hoàn thành (paripūresi) những pháp tác thành Phật đã nêu trên theo cách đã nói.

Evampi bhatavāti bhagavā.

In this way too, 'bhatavā' means Bhagavā.

Theo cách này, bhatavā cũng là Bhagavā.

117

‘‘Sammāsambodhiyā sabbe, dānapāramiādike;

"Because the Lord bore all the accumulations,

“Bởi vì bậc Đạo Sư đã gánh vác

118

Sambhāre bhatavā nātho, tasmāpi bhagavā mato’’.

Such as dāna-pāramī, for Perfect Self-Enlightenment, therefore he is considered Bhagavā."

Tất cả các tư lương như bố thí pāramī v.v. để thành Chánh Đẳng Giác, do đó Ngài cũng được xem là Bhagavā (Thế Tôn).”

119

Kathaṃ bhāge vanīti bhagavā?

How is he Bhagavā because he is 'bhāge vanī' (one who partook in portions)?

Bằng cách nào Ngài là Bhagavā (Thế Tôn) bởi vì bhāge vanī (đã thực hành các phần)?

Ye te catuvīsatikoṭisatasahassasaṅkhā devasikaṃ vaḷañjanakasamāpattibhāgā, te anavasesato lokahitatthaṃ attano ca diṭṭhadhammasukhavihāratthaṃ niccakappaṃ vani, bhaji, sevi, bahulamakāsīti bhāge vanīti bhagavā.

Those daily portions of attainment amounting to one hundred thousand and twenty-four crores, he constantly partook of, frequented, and cultivated without remainder for the welfare of the world and for his own comfortable abiding in this very life. Thus, 'bhāge vanī' means Bhagavā.

Những phần thiền định (samāpattibhāgā) mà Ngài thực hành hằng ngày, có số lượng hai mươi bốn vạn ức, Ngài đã thực hành (vani), đã thọ dụng (bhaji), đã tu tập thường xuyên (sevi) không sót lại vì lợi ích thế gian và vì sự an lạc trong hiện tại của chính Ngài. Do đó, Ngài là Bhagavā bởi vì bhāge vanī.

Atha vā abhiññeyyadhammesu kusalādīsu khandhādīsu ca ye te pariññeyyādivasena saṅkhepato vā catubbidhā abhisamayabhāgā, vitthārato pana ‘‘cakkhu pariññeyyaṃ sotaṃ…pe… jarāmaraṇaṃ pariññeyya’’ntiādinā (paṭi. ma. 1.21) aneke pariññeyyabhāgā, ‘‘cakkhussa samudayo pahātabbo…pe… jarāmaraṇassa samudayo pahātabbo’’tiādinā pahātabbabhāgā, ‘‘cakkhussa nirodho…pe… jarāmaraṇassa nirodho sacchikātabbo’’tiādinā sacchikātabbabhāgā, ‘‘cakkhunirodhagāminīpaṭipadā’’tiādinā, ‘‘cattāro satipaṭṭhānā’’tiādinā ca anekabhedā bhāvetabbabhāgā ca dhammā, te sabbe vani, bhaji, yathārahaṃ gocarabhāvanāsevanānaṃ vasena sevi.

Alternatively, the categories of dhammas to be comprehended, such as wholesome and unwholesome qualities, and the aggregates, are in brief the four categories of realization (abhisamaya-bhāgā). In detail, there are many categories to be fully understood, as in "the eye is to be fully understood, the ear... old age and death are to be fully understood"; categories to be abandoned, as in "the origin of the eye is to be abandoned... the origin of old age and death is to be abandoned"; categories to be realized, as in "the cessation of the eye... the cessation of old age and death is to be realized"; and categories to be developed, of various kinds, as in "the path leading to the cessation of the eye," and "the four foundations of mindfulness." All these dhammas he partook of, frequented, and cultivated appropriately through dwelling on and practicing them as his domain.

Hoặc, trong các pháp cần phải hiểu biết (abhiññeyyadhammesu) như các pháp thiện, bất thiện, các uẩn v.v., có những phần cần phải hiểu biết (pariññeyyabhāgā) tóm tắt là bốn loại theo cách cần phải liễu tri v.v., và chi tiết thì có nhiều phần cần phải liễu tri như “mắt cần phải liễu tri, tai… cho đến… già chết cần phải liễu tri” (Paṭi. Ma. 1.21); những phần cần phải đoạn trừ (pahātabbabhāgā) như “sự tập khởi của mắt cần phải đoạn trừ… cho đến… sự tập khởi của già chết cần phải đoạn trừ”; những phần cần phải chứng ngộ (sacchikātabbabhāgā) như “sự diệt của mắt… cho đến… sự diệt của già chết cần phải chứng ngộ”; và những phần cần phải tu tập (bhāvetabbabhāgā) có nhiều loại khác nhau như “con đường đưa đến sự diệt của mắt” và “bốn niệm xứ”. Ngài đã thực hành (vani), đã thọ dụng (bhaji), đã tu tập (sevi) tất cả những pháp ấy một cách thích đáng theo phương pháp hành trì đối tượng và tu tập.

Evampi bhāge vanīti bhagavā.

In this way too, 'bhāge vanī' means Bhagavā.

Theo cách này, bhāge vanī cũng là Bhagavā.

Atha vā ‘‘ye ime sīlādayo dhammakkhandhā sāvakehi sādhāraṇā guṇakoṭṭhāsā guṇabhāgā, kinti nu kho te vineyyasantānesu patiṭṭhapeyya’’nti mahākaruṇāya vani abhipatthayi, sā cassa abhipatthanā yathādhippetaphalāvahā ahosi.

Alternatively, out of great compassion, he longed for and aspired, "How might I establish these groups of qualities such as sīla, which are common portions of virtue for disciples, in the minds of those to be trained?" And that aspiration of his brought forth the desired fruit.

Hoặc, Ngài đã mong muốn (vani), đã ước ao (abhipatthayi) với đại bi tâm rằng: “Làm thế nào để ta có thể thiết lập những khối pháp như giới v.v., những phần phẩm chất (guṇakoṭṭhāsā), những phần công đức (guṇabhāgā) mà chư Thanh văn cũng có thể đạt được, vào trong tâm thức của những người cần được giáo hóa?” Và sự ước ao ấy của Ngài đã mang lại kết quả như ý.

Evampi bhāge vanīti bhagavā.

In this way too, 'bhāge vanī' means Bhagavā.

Theo cách này, bhāge vanī cũng là Bhagavā.

120

‘‘Yasmā ñeyyasamāpatti-guṇabhāge tathāgato;

"Because the Tathāgata partook of and desired the portions of qualities—

“Bởi vì Như Lai đã thực hành và mong muốn

121

Bhaji patthayi sattānaṃ, hitāya bhagavā tato’’.

The attainments of what is to be known—for the welfare of beings, therefore he is Bhagavā."

Những phần phẩm chất về trí tuệ và thiền định vì lợi ích chúng sinh, do đó Ngài là Bhagavā (Thế Tôn).”

122

Kathaṃ bhage vanīti bhagavā?

How is he Bhagavā because he is 'bhage vanī' (one who partook of fortunes)?

Bằng cách nào Ngài là Bhagavā (Thế Tôn) bởi vì bhage vanī (đã thực hành các phước đức)?

Samāsato tāva katapuññehi payogasampannehi yathāvibhavaṃ bhajīyantīti bhagā, lokiyalokuttarasampattiyo.

In brief, fortunes (bhaga) are worldly and supramundane achievements enjoyed according to one's means by those who have performed meritorious deeds and possess right effort.

Nói tóm lại, “bhagā” là những phước đức, những thành tựu thế gian và siêu thế, mà những người đã tạo phước và có sự nỗ lực viên mãn đã thọ dụng tùy theo khả năng.

Tattha lokiye tāva tathāgato sammāsambodhito pubbe bodhisattabhūto paramukkaṃsagate, vani, bhaji, sevi, yattha patiṭṭhāya niravasesato buddhakaradhamme samannānento buddhadhamme paripācesi, buddhabhūto pana te niravajjesu upasaṃhite anaññasādhāraṇe lokuttarepi, vani, bhaji, sevi, vitthārato pana padesarajja-issariyacakkavattisampatti-devarajjasampattiādivasena jhāna-vimokkha-samādhisamāpatti-ñāṇadassana-maggabhāvanā-phalasacchi-kiriyādi-uttarimanussadhammavasena ca anekavihite anaññasādhāraṇe, bhage, vani, bhaji, sevi.

Among these, the Tathāgata, when he was a Bodhisatta before his Perfect Self-Enlightenment, partook of, frequented, and cultivated the highest worldly fortunes, thereby completing the qualities that make one a Buddha without remainder, and brought the Buddha-dharmas to fruition. As a Buddha, he partook of, frequented, and cultivated even the blameless, incomparable, and unique supramundane fortunes. In detail, he partook of, frequented, and cultivated various incomparable fortunes, such as those related to local kingship, sovereignty, universal monarchy, divine kingship, and also those related to jhāna, vimokkha, samādhi, samāpatti, knowledge and vision, path development, fruit realization, and other superhuman qualities.

Trong đó, về phước đức thế gian, trước khi thành Chánh Đẳng Giác, khi còn là Bồ-tát, Như Lai đã thọ dụng (vani), đã thực hành (bhaji), đã tu tập (sevi) những phước đức ở mức độ tối thượng, nơi Ngài đã an trú để hoàn thiện các pháp tác thành Phật không sót lại, và đã làm cho các Phật pháp chín muồi. Khi đã thành Phật, Ngài đã thọ dụng (vani), đã thực hành (bhaji), đã tu tập (sevi) những phước đức siêu thế vô tội, viên mãn và không ai khác có được. Nói rộng ra, Ngài đã thọ dụng (vani), đã thực hành (bhaji), đã tu tập (sevi) nhiều loại phước đức (bhage) không ai khác có được, như các thành tựu về vương quốc địa phương, quyền lực, địa vị chuyển luân vương, địa vị thiên vương v.v., và các pháp siêu nhân như thiền định (jhāna), giải thoát (vimokkha), định (samādhi), thiền chỉ (samāpatti), kiến thức và thấy biết (ñāṇadassana), tu tập đạo (maggabhāvanā), chứng ngộ quả (phalasacchi-kiriyā) v.v.

Evampi bhage vanīti bhagavā.

In this way too, 'bhage vanī' means Bhagavā.

Theo cách này, bhage vanī cũng là Bhagavā.

123

‘‘Yā tā sampattiyo loke, yā ca lokuttarā puthu;

"Because the Perfectly Enlightened One partook of all

“Những thành tựu nào trong thế gian, và những thành tựu siêu thế nào

124

Sabbā tā bhaji sambuddho, tasmāpi bhagavā mato’’.

The various worldly and supramundane achievements, therefore he is considered Bhagavā."

Đa dạng, tất cả những thành tựu ấy bậc Chánh Đẳng Giác đã thọ dụng, do đó Ngài cũng được xem là Bhagavā (Thế Tôn).”

125

Kathaṃ sattavāti bhagavā?

How is he Bhagavā because he is 'sattavā' (one who has followers/devotees)?

Bằng cách nào Ngài là Bhagavā (Thế Tôn) bởi vì sattavā (có nhiều người trung thành)?

Bhattā daḷhabhattikā assa bahū atthīti bhattavā.

He is 'bhattavā' (one who has devotees), meaning he has many loyal devotees.

Bhattavā (có nhiều người trung thành) là người có nhiều người trung thành (bhattā) và kiên định (daḷhabhattikā).

Tathāgato hi mahākaruṇāsabbaññutaññāṇādi-aparimitanirupamappabhāva-guṇavisesasamaṅgibhāvato sabbasattuttamo, sabbānatthaparihārapubbaṅgamāya niravasesahitasukhavidhānatapparāya niratisayāya payogasampattiyā sadevamanussāya pajāya accantupakāritāya dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇaasīti anubyañjanabyāmappabhādi anaññasādhāraṇavisesapaṭimaṇḍitarūpakāyatāya yathābhuccaguṇādhigatena ‘‘itipi so bhagavā’’tiādinayappavattena lokattayabyāpinā suvipulena suvisuddhena ca thutighosena samannāgatattā ukkaṃsapāramippattāsu appicchatāsantuṭṭhiādīsu suppatiṭṭhitabhāvato dasabalacatuvesārajjādi-niratisayaguṇavisesa-samaṅgībhāvato ca rūpappamāṇo rūpappasanno, ghosappamāṇo ghosappasanno, lūkhappamāṇo lūkhappasanno, dhammappamāṇo dhammappasannoti evaṃ catuppamāṇike lokasannivāse sabbathāpi pasādāvahabhāvena samantapāsādikattā aparimāṇānaṃ sattānaṃ sadevamanussānaṃ ādarabahumānagāravāyatanatāya paramapemasambhattiṭṭhānaṃ.

Indeed, the Tathāgata is supreme among all beings due to his immeasurable and incomparable power and special qualities, such as great compassion and omniscience. He is a source of profound love and devotion because he is utterly beneficial to beings, human and divine, through his unsurpassable effort to provide complete welfare and happiness, preceded by the removal of all misfortune. He possesses a physical body adorned with unique and special marks, such as the thirty-two marks of a Great Man and the eighty minor marks, radiating a fathom-wide aura. He is endowed with a vast and pure voice of praise that pervades the three worlds, expressing truly acquired qualities, as in "Thus indeed is that Bhagavā..." He is firmly established in the highest pāramīs, such as little desire and contentment. He possesses unsurpassable special qualities like the ten powers and four kinds of intrepidity. He is pleasing in every way to the assembly of beings with the four kinds of conviction: those convinced by form, those convinced by sound, those convinced by austerity, and those convinced by Dhamma. Thus, he is the object of veneration, respect, and reverence for countless beings, human and divine.

Thật vậy, Như Lai là bậc tối thượng trong tất cả chúng sinh do Ngài sở hữu vô lượng và vô song các phẩm chất thù thắng như đại bi, toàn tri, v.v.; do Ngài là bậc vô cùng hữu ích cho chúng sinh bao gồm chư thiên và loài người thông qua sự nỗ lực viên mãn vô thượng nhằm mang lại tất cả lợi ích và hạnh phúc, đi trước bằng việc loại bỏ mọi bất hạnh; do Ngài có sắc thân được trang hoàng bằng các đặc điểm thù thắng không ai khác có được như ba mươi hai tướng đại nhân, tám mươi tướng phụ, hào quang một tầm v.v.; do Ngài được trang bị tiếng ca ngợi rộng lớn, thanh tịnh, lan tỏa khắp ba cõi, được bắt đầu bằng câu “Iti pi so Bhagavā” v.v., đạt được do các phẩm chất chân thật; do Ngài an trú vững chắc trong các pháp tối thượng đã đạt đến đỉnh cao như thiểu dục, tri túc v.v.; và do Ngài sở hữu các phẩm chất thù thắng vô thượng như mười lực, bốn vô úy v.v. Do đó, Ngài là nơi đặt sự sùng kính và trung thành tột bậc của vô lượng chúng sinh bao gồm chư thiên và loài người, vì Ngài có khả năng làm cho tất cả mọi người phát sinh niềm tin, dù là người tin vào hình tướng (rūpappamāṇo), tin vào tiếng nói (ghosappamāṇo), tin vào sự giản dị (lūkhappamāṇo), hay tin vào giáo pháp (dhammappamāṇo) – trong thế gian có bốn loại người tin như vậy.

Ye tassa ovāde patiṭṭhitā aveccappasādena samannāgatā honti, kenaci asaṃhāriyā tesaṃ pasādabhatti samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā.

The conviction and devotion of those who are established in his teaching and are endowed with unwavering faith cannot be shaken by any ascetic, brahmin, deity, Māra, or Brahmā.

Những ai an trú trong lời giáo huấn của Ngài và có niềm tin bất động (aveccappasādena), thì niềm tin và lòng trung thành của họ không thể bị lay chuyển bởi bất kỳ sa-môn, bà-la-môn, chư thiên, ma vương hay Phạm thiên nào.

Tathā hi te attano jīvitapariccāgepi tattha pasādaṃ na pariccajanti, tassa vā āṇaṃ daḷhabhattibhāvato.

Indeed, even at the cost of their lives, they do not abandon their conviction in him, nor his command, due to their staunch devotion.

Thật vậy, họ không từ bỏ niềm tin vào Ngài ngay cả khi phải hy sinh mạng sống, hoặc họ tuân thủ mệnh lệnh của Ngài do lòng trung thành kiên cố.

126

Tenevāha –

Therefore, it is said:

Chính vì thế mà Ngài đã nói:

127

‘‘Yo ve kataññū katavedi dhīro;

"He who is discerning, grateful, and acknowledges kindness;

“Ai là bậc trí, biết ơn và báo ơn,

128

Kalyāṇamitto daḷhabhatti ca hotī’’ti.(jā. 2.17.78);

A good friend, and steadfast in devotion."

Là bạn lành và có lòng trung thành kiên cố.” (Jā. 2.17.78);

129

‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, mahāsamuddo ṭhitadhammo velaṃ nātivattati, evameva kho, bhikkhave, yaṃ mayā sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññattaṃ, taṃ mama sāvakā jīvitahetupi nātikkamantī’’ti (udā. 45; cūḷava. 385) ca–

And: "Just as, bhikkhus, the great ocean, by its nature, does not overstep its shore, even so, bhikkhus, the training rule I have laid down for my disciples, my disciples do not transgress even for the sake of their lives."

Và: “Này các Tỳ-kheo, ví như đại dương luôn giữ vững giới hạn, không vượt qua bờ, cũng vậy, này các Tỳ-kheo, giới luật nào Ta đã chế định cho các đệ tử, các đệ tử của Ta không vượt qua, ngay cả vì mạng sống.” (Udā. 45; Cūḷava. 385) –

130

Evaṃ bhattavāti bhagavā niruttinayena ekassa ta-kārassa lopaṃ katvā itarassa ga-kāraṃ katvā.

Thus, 'bhattavā' means Bhagavā, by substituting one 'ta' with 'ga' and dropping the other 'ta' according to the rules of etymology.

Như vậy, bhattavā cũng là Bhagavā theo quy tắc ngữ pháp, bằng cách lược bỏ một chữ “ta” và biến âm chữ “ta” còn lại thành “ga”.

131

‘‘Guṇātisayayuttassa, yasmā lokahitesino;

"Because he is endowed with superior qualities and strives for the welfare of the world,

“Bởi vì Ngài là bậc có phẩm chất vượt trội, là bậc mang lại lợi ích cho thế gian;

132

Sambhattā bahavo satthu, bhagavā tena vuccatī’’ti.

Many have revered the Teacher, therefore he is called Bhagavā (Blessed One).''

Nhiều người đã được hưởng lợi từ Bậc Đạo Sư, vì thế Ngài được gọi là Bhagavā.”

133

Kathaṃ bhage vamīti bhagavā?

How is it that he vomited fortune, therefore he is Bhagavā?

Làm thế nào mà Bhagavā lại có nghĩa là người đã từ bỏ những gì thuộc về phúc đức (bhaga)?

Yasmā tathāgato bodhisattabhūtopi aparimāṇāsu jātīsu pāramiyo paripūrento bhagasaṅkhātaṃ siriṃ issariyaṃ yasañca vami uggiri, kheḷapiṇḍaṃ viya anapekkho chaḍḍayi, carimattabhāvepi hatthagataṃ cakkavattisiriṃ devalokādhipaccasadisaṃ catudīpissariyaṃ cakkavattisampattisannissayaṃ sattaratanasamujjalaṃ yasañca tiṇāyapi amaññamāno nirapekkho pahāya abhinikkhamitvā sammāsambodhiṃ abhisambuddho, tasmā ime sirīādike bhage vamīti bhagavā.

Because the Tathāgata, even as a Bodhisatta, fulfilling the pāramīs through countless births, vomited, spewed out fortune, sovereignty, and fame, which are called bhaga, abandoning them without attachment like a lump of spittle. And even in his last existence, holding the universal monarch's fortune in his hand — the sovereignty over the four continents, like the dominion of a deva realm, endowed with the universal monarch's prosperity, and fame resplendent with the seven jewels — he considered it less than a blade of grass, abandoned it without attachment, went forth, and attained Perfect Self-Awakening. Therefore, because he vomited (rejected) these fortunes, etc., he is Bhagavā.

Vì khi là một vị Bồ-tát, trong vô số kiếp, Đức Như Lai đã hoàn thành các ba-la-mật, đã từ bỏ (vami uggiri) sự vinh quang, quyền lực và danh tiếng được gọi là phúc đức (bhaga), vứt bỏ chúng không chút luyến tiếc như một cục đờm. Ngay cả trong kiếp cuối cùng, Ngài cũng đã từ bỏ sự vinh quang của một Chuyển Luân Thánh Vương đã nằm trong tay mình — quyền lực cai trị bốn châu lục, tương tự như quyền làm chủ các cõi trời, sự giàu có của một Chuyển Luân Thánh Vương rực rỡ với bảy báu, và danh tiếng — mà không hề coi chúng bằng một cọng cỏ, không chút luyến tiếc, rồi xuất gia và chứng đắc Chánh Đẳng Chánh Giác. Vì vậy, Ngài được gọi là Bhagavā vì đã từ bỏ những phúc đức như vinh quang này.

Atha vā bhāni nāma nakkhattāni, tehi samaṃ gacchanti pavattantīti bhagā, sineruyugandharauttarakuruhimavantādibhājanalokavisesasannissayā sobhā kappaṭṭhiyabhāvato, tepi bhagavā vami tannivāsisattāvāsasamatikkamato tappaṭibaddhachandarāgappahānena pajahīti.

Alternatively, bhāni are constellations, and those that proceed or exist together with them are bhagā. These are the splendors associated with the distinct receptacle worlds like Sineru, Yugandhara, Uttarakuru, and Himavanta, existing for the duration of an eon. The Bhagavā also vomited (rejected) these, surpassing the abodes of beings dwelling therein, abandoning them by relinquishing the desire and attachment connected to them.

Hoặc là, các vì sao (bhāni) được gọi là bhaga, vì chúng đi cùng (samaṃ gacchanti) hoặc vận hành (pavattanti) cùng với các vì sao đó. Hoặc là, sự huy hoàng dựa trên các loại thế giới đặc biệt như núi Sineru, Yugandhara, Uttarakuru, Himavanta, v.v., là sự huy hoàng tồn tại trong một kiếp, cũng là bhaga. Đức Thế Tôn cũng đã từ bỏ (vami) những điều này bằng cách vượt qua nơi cư trú của chúng sinh sống ở đó, và bằng cách từ bỏ lòng tham ái gắn liền với chúng.

Evampi bhage vamīti bhagavā.

In this way also, he vomited fortune, therefore he is Bhagavā.

Cũng theo cách này, Ngài được gọi là Bhagavā vì đã từ bỏ những gì thuộc về phúc đức (bhaga).

134

‘‘Cakkavattisiriṃ yasmā, yasaṃ issariyaṃ sukhaṃ;

"Since the Sugata abandoned the universal monarch's fortune, fame, sovereignty, and happiness, and the mind of the world, therefore he is Bhagavā."

“Vì Ngài đã từ bỏ sự vinh quang của Chuyển Luân Thánh Vương, danh tiếng, quyền lực và hạnh phúc,

135

Pahāsi lokacittañca, sugato bhagavā tato’’.

The Fortunate One, the Buddha, abandoned worldly thoughts from that.

Và tâm thức thế gian, nên Bậc Thiện Thệ được gọi là Bhagavā.”

136

Kathaṃ bhāge vamīti bhagavā?

How is it that he vomited portions, therefore he is Bhagavā?

Làm thế nào mà Bhagavā lại có nghĩa là người đã từ bỏ các phần (bhāga)?

Bhāgā nāma sabhāgadhammakoṭṭhāsā, te khandhāyatanadhātādivasena, tatthāpi rūpavedanādivasena pathaviyādivasena atītādivasena ca anekavidhā, te ca bhagavā sabbaṃ papañcaṃ sabbaṃ yogaṃ sabbaṃ ganthaṃ sabbaṃ saṃyojanaṃ samucchinditvā amatadhātuṃ samadhigacchanto vami uggiri, anapekkho chaḍḍayi na paccāvami.

Portions (bhāgā) are categories of concomitant phenomena. They are of many kinds, such as in terms of aggregates, sense bases, and elements, and also in terms of rūpa, vedanā, etc., in terms of earth, etc., and in terms of past, etc. And the Bhagavā, by cutting off all proliferation, all bondage, all ties, all fetters, and attaining the deathless element, vomited, spewed out these portions. He abandoned them without attachment and did not take them back.

Các phần (bhāgā) là các phần của các pháp tương ứng, chúng có nhiều loại theo các uẩn, xứ, giới, v.v., và ngay cả trong đó, theo sắc, thọ, v.v., theo đất, v.v., và theo quá khứ, v.v. Đức Thế Tôn đã diệt trừ mọi hý luận (papañca), mọi kiết sử (yoga), mọi trói buộc (gantha), mọi tùy miên (saṃyojana), và khi đạt đến pháp giới bất tử (amatadhātu), Ngài đã từ bỏ (vami uggiri) chúng, vứt bỏ chúng không chút luyến tiếc và không bao giờ nhận lại.

Tathā hesa ‘‘sabbatthakameva pathaviṃ āpaṃ tejaṃ vāyaṃ, cakkhuṃ sotaṃ ghānaṃ jivhaṃ kāyaṃ manaṃ, rūpe sadde gandhe rase phoṭṭhabbe dhamme, cakkhuviññāṇaṃ…pe… manoviññāṇaṃ, cakkhusamphassaṃ…pe… manosamphassaṃ, cakkhusamphassajaṃ vedanaṃ…pe… manosamphassajaṃ vedanaṃ, cakkhusamphassajaṃ saññaṃ…pe… manosamphassajaṃ saññaṃ, cakkhusamphassajaṃ cetanaṃ…pe… manosamphassajaṃ cetanaṃ, rūpataṇhaṃ…pe… dhammataṇhaṃ, rūpavitakkaṃ…pe… dhammavitakkaṃ, rūpavicāraṃ…pe… dhammavicāra’’ntiādinā anupadadhammavibhāgavasenapi sabbeva dhammakoṭṭhāse anavasesato vami uggiri, anapekkhapariccāgena chaḍḍayi.

Thus, he completely vomited, spewed out all categories of phenomena without remainder, by way of the analysis of individual phenomena, such as "all earth, water, fire, wind; eye, ear, nose, tongue, body, mind; forms, sounds, odors, tastes, tactile objects, phenomena; eye-consciousness... mind-consciousness; eye-contact... mind-contact; feeling born of eye-contact... feeling born of mind-contact; perception born of eye-contact... perception born of mind-contact; volition born of eye-contact... volition born of mind-contact; craving for forms... craving for phenomena; initial application to forms... initial application to phenomena; sustained application to forms... sustained application to phenomena." He discarded them with unattached relinquishment.

Thật vậy, Ngài đã từ bỏ (vami uggiri) tất cả các phần của pháp một cách không còn sót lại, bằng cách phân chia các pháp theo từng chi tiết như: “Này Tỳ-kheo, tất cả đất, nước, lửa, gió; mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý; sắc, thanh, hương, vị, xúc, pháp; nhãn thức… cho đến… ý thức; nhãn xúc… cho đến… ý xúc; thọ do nhãn xúc sinh… cho đến… thọ do ý xúc sinh; tưởng do nhãn xúc sinh… cho đến… tưởng do ý xúc sinh; tư do nhãn xúc sinh… cho đến… tư do ý xúc sinh; tham ái sắc… cho đến… tham ái pháp; tầm sắc… cho đến… tầm pháp”, vứt bỏ chúng bằng sự từ bỏ không luyến tiếc.

Vuttañhetaṃ ‘‘yaṃ taṃ, ānanda, cattaṃ vantaṃ muttaṃ pahīnaṃ paṭinissaṭṭhaṃ, taṃ tathāgato puna paccāvamissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti (dī. ni. 2.183).

It was also said: "That which, Ānanda, has been cast away, vomited, liberated, relinquished, given up — that the Tathāgata would take back, this is not possible."

Điều này đã được nói: “Này Ānanda, điều gì đã được từ bỏ, đã được nhả ra, đã được buông bỏ, đã được xả ly, đã được dứt bỏ, thì việc Như Lai sẽ nhận lại điều đó là không thể xảy ra.”

Evampi bhāge vamīti bhagavā.

In this way also, he vomited portions, therefore he is Bhagavā.

Cũng theo cách này, Ngài được gọi là Bhagavā vì đã từ bỏ các phần (bhāga).

Atha vā bhāge vamīti sabbepi kusalākusale sāvajjānavajje hīnapaṇīte kaṇhasukkasappaṭibhāge dhamme ariyamaggañāṇamukhena vami uggiri, anapekkho pariccaji pajahi, paresañca tathattāya dhammaṃ desesi.

Alternatively, he vomited portions means that he vomited, spewed out all wholesome and unwholesome, blameworthy and blameless, inferior and excellent, dark and bright categories of phenomena through the door of the path knowledge of the Noble Ones. He relinquished and abandoned them without attachment. And he taught the Dhamma to others for their attainment of the same state.

Hoặc là, người đã từ bỏ các phần (bhāge vamī) có nghĩa là Ngài đã từ bỏ (vami uggiri), đã buông bỏ, đã xả ly tất cả các pháp thiện và bất thiện, hữu tội và vô tội, thấp kém và cao thượng, các phần đen và trắng, thông qua trí tuệ của Đạo Thánh, và Ngài đã thuyết pháp để người khác cũng đạt được trạng thái đó.

Vuttampi cetaṃ ‘‘dhammāpi vo, bhikkhave, pahātabbā, pageva adhammā (ma. ni. 1.240).

It was also said: "Even the Dhammas, bhikkhus, are to be abandoned, how much more so the non-Dhammas."

Điều này cũng đã được nói: “Này các Tỳ-kheo, ngay cả các pháp thiện cũng cần phải từ bỏ, huống chi là các pháp bất thiện.

Kullūpamaṃ vo, bhikkhave, dhammaṃ desessāmi nittharaṇatthāya, no gahaṇatthāyā’’tiādi (ma. ni. 1.240).

"I shall teach you the Dhamma, bhikkhus, which is like a raft, for the purpose of crossing over, not for grasping," and so on.

Này các Tỳ-kheo, Ta sẽ thuyết pháp cho các ông ví như chiếc bè, để vượt qua, chứ không phải để chấp giữ,” v.v.

Evampi bhāge vamīti bhagavā.

In this way also, he vomited portions, therefore he is Bhagavā.

Cũng theo cách này, Ngài được gọi là Bhagavā vì đã từ bỏ các phần (bhāga).

137

‘‘Khandhāyatanadhātādi-dhammabhāgā-mahesinā;

"Since the Great Sage vomited (rejected) the dark and bright categories of phenomena, such as aggregates, sense bases, and elements, from that also he is known as Bhagavā."

“Vì Đại Hiền giả đã từ bỏ các phần pháp như uẩn, xứ, giới, v.v.,

138

Kaṇhasukkā yato vantā, tatopi bhagavā mato’’.

Because black and white were vomited, from that also the Buddha is known.

Và các pháp đen trắng, nên Ngài cũng được gọi là Bhagavā.”

139

Tena vuttaṃ –

Therefore it is said:

Vì thế đã nói:

140

‘‘Bhāgavā bhatavā bhāge, bhage ca vani bhattavā;

"The Victor (Jina) is Bhagavā because he has fortune, has shared portions, has abandoned fortune, and has had portions; and because he vomited fortune and portions."

“Người có phúc đức, người đã hưởng phúc đức, người đã từ bỏ phúc đức,

141

Bhage vami tathā bhāge, vamīti bhagavā jino’’ti.

He vomited portions, and thus he vomited portions, therefore the Conqueror is Bhagavā."

Và đã từ bỏ các phần, nên Bậc Chiến Thắng được gọi là Bhagavā.”

142

Dhammasarīraṃ paccakkhaṃ karotīti ‘‘yo vo, ānanda, mayā dhammo ca vinayo ca desito paññatto, so vo mamaccayena satthā’’ti vacanato dhammassa satthubhāvapariyāyo vijjatīti katvā vuttaṃ.

Makes the Dhamma-body manifest is said because the Dhamma's role as teacher exists, as in the saying: "That Dhamma and Vinaya which I, Ānanda, have taught and laid down, that shall be your Teacher when I am gone."

Làm cho pháp thân hiển lộ được nói vì có sự tồn tại của pháp là Đạo Sư, theo lời dạy: “Này Ānanda, pháp và luật mà Ta đã thuyết giảng và chế định cho các ông, sau khi Ta diệt độ, đó sẽ là Đạo Sư của các ông.”

Vajirasaṅghātasamānakāyo parehi abhejjasarīrattā.

Whose body is like a mass of vajira (diamond) because his body cannot be broken by others.

Thân thể như hợp thể kim cương là do thân thể không thể bị phá hủy bởi người khác.

Na hi bhagavato rūpakāye kenaci sakkā antarāyaṃ kātunti.

For no one can cause harm to the Bhagavā's physical body.

Thật vậy, không ai có thể làm hại thân sắc của Đức Thế Tôn.

Desanāsampattiṃ niddisati vakkhamānassa sakalassa suttassa ‘‘eva’’nti nidassanato.

Points out the perfection of teaching by the exposition of the entire Sutta to be spoken as "thus".

Chỉ ra sự hoàn hảo của lời thuyết giảng là do từ “eva” (như vầy) được dùng để chỉ toàn bộ kinh sắp được nói.

Sāvakasampattiṃ niddisati paṭisambhidāppattena pañcasu ṭhānesu bhagavatā etadagge ṭhapitena mayā mahāsāvakena sutaṃ, tañca kho mayāva sutaṃ, na anussutaṃ na paraṃparābhatanti imassatthassa dīpanato.

Points out the perfection of disciples by indicating the meaning that "I, the great disciple, who has attained the analytical knowledges and has been designated by the Bhagavā as foremost in five respects, have heard it; and it was heard by me personally, not by hearsay, not by tradition."

Chỉ ra sự hoàn hảo của hàng đệ tử là do việc làm sáng tỏ ý nghĩa rằng: “Tôi, vị Đại đệ tử, người đã đạt được các phân tích (paṭisambhidā) và được Đức Thế Tôn đặt ở vị trí tối thắng trong năm phương diện, đã nghe điều đó; và chính tôi đã nghe, không phải nghe lại, không phải được truyền lại.”

Kālasampattiṃ niddisati bhagavāsaddasannidhāne payuttassa samayasaddassa buddhuppādapaṭimaṇḍitabhāvadīpanato.

Points out the perfection of time by indicating that the word samaya (occasion), used in conjunction with the word Bhagavā, is adorned by the appearance of the Buddha.

Chỉ ra sự hoàn hảo của thời gian là do từ “samaya” (thời gian) được dùng gần với từ “Bhagavā” làm sáng tỏ trạng thái được trang điểm bởi sự xuất hiện của Đức Phật.

Buddhuppādaparamā hi kālasampadā.

Indeed, the highest perfection of time is the appearance of a Buddha.

Thật vậy, sự xuất hiện của Đức Phật là sự hoàn hảo tối thượng của thời gian.

Tenetaṃ vuccati –

Therefore, it is said:

Vì thế điều này được nói:

143

‘‘Kappakasāye kaliyuge, buddhuppādo aho mahacchariyaṃ;

"In the kaliyuga, full of eon's defilements, O, how wondrous is the Buddha's arising!

“Trong kiếp suy tàn, thời đại Kaliyuga, sự xuất hiện của Đức Phật thật kỳ diệu biết bao!

144

Hutāvahamajjhe jātaṃ, samuditamakarandamaravinda’’nti.

Like a blooming lotus full of nectar, born in the midst of fire."

Như hoa sen nở rộ giữa ngọn lửa cháy.”

145

Bhagavāti desakasampattiṃ niddisati guṇavisiṭṭhasattuttamabhāvadīpanato garugāravādhivacanabhāvato.

Bhagavā points out the perfection of the teacher by indicating his supreme state as a being endowed with distinguished qualities, and by being an honorific word of reverence.

Bhagavā chỉ ra sự hoàn hảo của bậc thuyết giảng là do làm sáng tỏ trạng thái của một chúng sinh tối thượng có phẩm chất đặc biệt, và là một danh xưng biểu thị sự tôn kính.

146

Avisesenāti na visesena, vihārabhāvasāmaññenāti attho.

Without distinction means not in a specific way, but in the general sense of dwelling.

Avisesenā có nghĩa là không đặc biệt, mà là theo nghĩa chung của trạng thái trú.

Iriyāpatha…pe… vihāresūti iriyāpathavihāro, dibbavihāro, brahmavihāro, ariyavihāroti etesu catūsu vihāresu.

In modes of deportment... dwelling refers to these four modes of dwelling: the dwelling of deportment, the divine dwelling, the brahmavihāra (sublime dwelling), and the noble dwelling.

Trong các oai nghi… cho đến… trú xứ là trong bốn trú xứ này: oai nghi trú (iriyāpathavihāra), thiên trú (dibbavihāra), phạm trú (brahmavihāra), và thánh trú (ariyavihāra).

Samaṅgīparidīpananti samaṅgībhāvaparidīpanaṃ.

The indication of being endowed means the indication of being endowed with.

Samaṅgīparidīpanaṃ là sự làm sáng tỏ trạng thái đầy đủ.

Etanti ‘‘viharatī’’ti etaṃ padaṃ.

This refers to the word "dwells" (viharatī).

Etaṃ là từ “viharatī” (an trú).

Tathā hi taṃ ‘‘idhekacco gihīhi saṃsaṭṭho viharati sahanandī sahasokī’’tiādīsu (saṃ. ni. 4.241) iriyāpathavihāre āgataṃ.

For indeed, it occurs in the dwelling of deportment in passages like: "Here, some householder dwells associated with householders, delighting together, sorrowing together."

Thật vậy, từ đó được dùng trong oai nghi trú như trong: “Ở đây, một số người sống hòa hợp với gia chủ, cùng vui cùng buồn,” v.v.

‘‘Yasmiṃ, bhikkhave, samaye bhikkhu vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharatī’’ti (dha. sa. 160; vibha. 624) ettha dibbavihāre.

And here, in the divine dwelling: "Bhikkhus, when a bhikkhu, quite secluded from sensual pleasures... enters upon and abides in the first jhāna."

Trong thiên trú như trong: “Này các Tỳ-kheo, khi một Tỳ-kheo ly dục… cho đến… chứng và an trú thiền thứ nhất,” v.v.

‘‘So mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharatī’’tiādīsu (dī. ni. 1.556; 3.308; ma. ni. 1.77; 2.309; 3.230) brahmavihāre.

And in the brahmavihāra (sublime dwelling) in passages like: "He dwells pervading one direction with a mind imbued with loving-kindness."

Trong phạm trú như trong: “Vị ấy an trú với tâm tràn đầy từ ái, trải khắp một phương,” v.v.

‘‘So kho ahaṃ, aggivessana, tassāyeva kathāya pariyosāne tasmiṃ eva purimasmiṃ samādhinimitte ajjhattameva cittaṃ saṇṭhapemi sannisādemi ekodiṃ karomi samādahāmi, yena sudaṃ niccakappaṃ viharāmī’’tiādīsu (ma. ni. 1.387) ariyavihāre.

And in the noble dwelling in passages like: "So, Aggivessana, at the conclusion of that very talk, on that same earlier meditation object, I settled my mind internally, composed it, unified it, and concentrated it, whereby I continually dwelt."

Trong thánh trú như trong: “Này Aggivessana, khi kết thúc bài pháp đó, tôi đã an định, làm cho tâm lắng đọng, nhất tâm và định tâm vào cùng một tướng định trước đó, nhờ đó tôi thường an trú,” v.v.

147

Tattha iriyanaṃ vattanaṃ iriyā, kāyappayogo.

Therein, moving or deporting is iriyā, the application of the body.

Ở đó, sự vận động, sự hành xử là iriyā, sự vận dụng thân.

Tassā pavattanupāyabhāvato ṭhānādi iriyāpatho.

Standing, etc., are iriyāpatho (mode of deportment) because they are ways of bringing about its activity.

Vì là phương tiện để vận hành sự vận động đó, nên đứng, v.v., là iriyāpatho (oai nghi).

Ṭhānasamaṅgī vā hi kāyena kiñci kareyya gamanādīsu aññatarasamaṅgī vā.

For one might do something with the body, being endowed with standing or being endowed with one of the others, like walking.

Thật vậy, người đầy đủ tư thế đứng hoặc đầy đủ một trong các tư thế đi, v.v., sẽ làm điều gì đó bằng thân.

Atha vā iriyati pavattati etena attabhāvo kāyakiccaṃ vāti iriyā, tassā pavattiupāyabhāvato iriyā ca so patho cāti iriyāpatho, ṭhānādi eva.

Alternatively, that by which the individual existence or bodily function moves or proceeds is iriyā. And because it is the way of its proceeding, it is iriyā (deportment) and it is patho (path), thus iriyāpatho, which is just standing, etc.

Hoặc là, iriyā là sự vận hành, hay điều mà tự thân (attabhāvo) hay hành động của thân (kāyakiccaṃ) vận hành qua đó. Vì là phương tiện để vận hành điều đó, nên iriyā và con đường (patho) là iriyāpatho, tức là đứng, v.v.

So ca atthato gatinivattiādiākārena pavatto catusantatirūpapabandho eva.

And that, in reality, is nothing but the continuous succession of four kinds of rūpa, existing in the modes of moving, ceasing, etc.

Và điều đó, về mặt ý nghĩa, chính là sự liên tục của bốn loại sắc pháp vận hành theo các cách như đi và dừng.

Viharaṇaṃ, viharati etenāti vā vihāro, iriyāpatho eva vihāro iriyāpathavihāro.

Dwelling, or that by which one dwells, is vihāro. The mode of deportment itself is the dwelling, hence iriyāpathavihāro.

Sự an trú, hay điều mà người ta an trú qua đó là vihāro (trú xứ). Oai nghi chính là trú xứ, nên là iriyāpathavihāro (oai nghi trú).

Divi bhavo dibbo, tattha bahulappavattiyā brahmapārisajjādidevaloke bhavoti attho.

"Existing in the divine realms" is divine (dibba); the meaning is "existing in the divine realms such as the Brahma-assembly, due to frequent occurrence there."

Sự tồn tại ở cõi trời là dibbo (thiên, thuộc về trời); nghĩa là, sự tồn tại ở cõi trời như cõi của các vị Phạm Thiên tùy tùng, do sự hiện hữu dồi dào ở đó.

Tattha yo dibbānubhāvo, tadatthāya saṃvattatīti vā dibbo, abhiññābhinīhāravasena mahāgatikattā vā dibbo, dibbo ca so vihāro cāti dibbavihāro, catasso rūpāvacarasamāpattiyo.

Or, it is divine (dibba) because it conduces to divine power; or, it is divine (dibba) because it leads to great destinations by means of supernormal powers (abhiññā). And that which is divine and a dwelling is a divine abiding (dibbavihāra), referring to the four rūpāvacara attainments.

Hoặc, cái gì là thần thông của chư thiên, cái đó được gọi là dibbo (thiên) vì nó đưa đến mục đích đó; hoặc, nó là dibbo vì nó có sự vận hành vĩ đại do sự phát triển của các thắng trí. Đó là một sự an trú của chư thiên, nên gọi là dibbavihāro (thiên trú), tức là bốn thiền chứng sắc giới.

Āruppasamāpattiyopi ettheva saṅgahaṃ gacchanti.

The arūpa attainments are also included here.

Các thiền chứng vô sắc giới cũng được bao gồm trong đây.

Brahmūnaṃ, brahmāno vā vihārā brahmavihārā, catasso appamaññāyo.

The abidings of Brahmas, or Brahmas themselves, are Brahma-abidings (brahmavihāra), referring to the four immeasurable states (appamaññā).

Sự an trú của chư Phạm Thiên, hoặc chư Phạm Thiên an trú, được gọi là brahmavihārā (Phạm trú), tức là bốn vô lượng tâm.

Ariyānaṃ, ariyā vā vihārā ariyavihārā, cattāri sāmaññaphalāni.

The abidings of noble ones (ariyas), or the noble ones themselves, are noble abidings (ariyavihāra), referring to the four fruits of recluseship.

Sự an trú của các bậc Thánh, hoặc các bậc Thánh an trú, được gọi là ariyavihārā (Thánh trú), tức là bốn Sa-môn quả.

So hi ekaṃ iriyāpathabādhanantiādi yadipi bhagavā ekenapi iriyāpathena cirataraṃ kālaṃ attabhāvaṃ pavattetuṃ sakkoti, tathāpi upādinnakasarīrassa nāma ayaṃ sabhāvoti dassetuṃ vuttaṃ.

The phrase " Indeed, one posture is a hindrance," etc., is stated to show that this is the nature of a body sustained by kamma, even though the Blessed One is capable of sustaining his body for a very long time in a single posture.

Câu “Ngài bị một oai nghi làm trở ngại” và các câu tương tự được nói ra để chỉ rõ rằng mặc dù Đức Thế Tôn có thể duy trì thân thể của mình trong một oai nghi suốt một thời gian dài, nhưng đây là bản chất của một thân thể được chấp thủ.

Yasmā vā bhagavā yattha katthaci vasanto vineyyānaṃ dhammaṃ desento, nānāsamāpattīhi ca kālaṃ vītināmento vasatīti sattānaṃ attano ca vividhaṃ hitasukhaṃ harati upaneti uppādeti, tasmā vividhaṃ haratīti evamettha attho veditabbo.

Or, since the Blessed One, dwelling wherever he may be, teaches the Dhamma to those who are to be disciplined, and passes his time in various attainments, thereby bringing forth, leading to, and generating various benefits and happiness for beings and for himself, the meaning here should be understood as "bringing forth various benefits."

Hoặc, bởi vì Đức Thế Tôn, khi an trú ở bất cứ nơi nào, thuyết pháp cho những người cần được giáo hóa, và trải qua thời gian với nhiều thiền chứng khác nhau, Ngài mang lại, cung cấp và tạo ra nhiều lợi ích và hạnh phúc cho chúng sinh và cho chính mình; do đó, ở đây nên hiểu nghĩa là Ngài mang lại nhiều điều.

148

Paccatthike jinātīti jeto.

He who conquers enemies is Jeta.

Người chiến thắng kẻ thù là Jeta (Thắng).

Jeta-saddo hi sota-saddo viya kattusādhanopi atthīti.

Indeed, the word Jeta, like the word Sota, can also be used in the agentive sense.

Từ Jeta, giống như từ Sota, cũng có nghĩa là chủ ngữ.

Rañño vā paccatthikānaṃ jitakāle jātattā jeto.

Or, he is Jeta because he was born at the time of the king's victory over his enemies.

Hoặc, Jeta vì được sinh ra vào thời điểm chiến thắng kẻ thù của nhà vua.

Rañño hi attano jayaṃ tattha āropetvā jitavāti jetoti kumāro vutto.

Indeed, the prince was called Jeta, attributing the king's victory to him, meaning "he conquered."

Thật vậy, nhà vua đã đặt tên cho hoàng tử là Jeta, vì đã gán chiến thắng của mình cho nơi đó và nói rằng "đã chiến thắng".

Maṅgalakāmatāya vā jetotissa nāmaṃ kataṃ, tasmā ‘‘jeyyo’’ti etasmiṃ atthe ‘‘jeto’’ti vuttanti daṭṭhabbaṃ.

Or, the name Jeta was given out of a desire for auspiciousness; therefore, it should be understood that "Jeta" is used in the sense of "victorious."

Hoặc, tên Jeta được đặt với mong muốn tốt lành; do đó, cần hiểu rằng từ "Jeta" được dùng với nghĩa "Jeyya" (chiến thắng).

Tassa jetassa rājakumārassa.

Of that Prince Jeta.

Của hoàng tử Jeta đó.

Vanetiādito paṭṭhāyeva taṃ tassa santakanti dassetuṃ ‘‘taṃ hī’’tiādi vuttaṃ.

The phrase " It is indeed his," etc., is stated to show that it belonged to him starting from " in the forest," etc.

Để chỉ rõ rằng khu rừng đó thuộc về ông ta từ câu “trong rừng” và các câu tương tự, nên có câu “thật vậy, đó là của ông ta” và các câu tương tự.

Sabbakāmasamiddhitāya vigatamalamaccheratāya karuṇādiguṇasamaṅgitāya ca niccakālaṃ upaṭṭhapito anāthānaṃ piṇḍo etassa atthīti anāthapiṇḍiko, tassa anāthapiṇḍikassa.

He who always has provision for the helpless (anātha) because of the abundance of all desires, freedom from impurity and stinginess, and being endowed with qualities such as compassion, is Anāthapiṇḍika; of that Anāthapiṇḍika.

Người có thức ăn khất thực luôn được cung cấp cho những người không nơi nương tựa, do sự đầy đủ mọi mong muốn, do không còn cấu uế và xan tham, và do có đầy đủ các đức tính như lòng bi mẫn, nên được gọi là Anāthapiṇḍiko (Cấp Cô Độc); của Anāthapiṇḍika đó.

Yadi jetavanaṃ, kathaṃ anāthapiṇḍikassa ārāmoti āha ‘‘anāthapiṇḍikenā’’tiādi.

If it is Jetavana, how can it be Anāthapiṇḍika's monastery? This is answered with " by Anāthapiṇḍika," etc.

Nếu đó là Jetavana, tại sao lại là tu viện của Anāthapiṇḍika? Câu trả lời là “do Anāthapiṇḍika” và các câu tương tự.

Pañcavidhasenāsanaṅgasampattiyā āramanti ettha pabbajitāti ārāmo, tasmiṃ ārāme.

Monastics delight here due to the fivefold excellence of lodging (senāsanaṅgasampatti), hence it is an ārāma; in that monastery.

Chư Tỳ-kheo hoan hỷ ở đây do sự đầy đủ năm yếu tố của chỗ ở (senāsanaṅgasampatti), nên gọi là ārāmo (tu viện); trong tu viện đó.

Yadipi so bhūmibhāgo koṭisantharena mahāseṭṭhinā kīto, rukkhā pana jetena na vikkītāti taṃ ‘‘jetavana’’nti vattabbataṃ labhatīti vadanti.

Although that piece of land was purchased by the great merchant (Anāthapiṇḍika) by covering it with crores, the trees were not sold by Jeta, so they say it is called "Jetavana."

Mặc dù khu đất đó được vị đại trưởng giả mua với giá trải tiền vàng, nhưng các cây cối thì Jeta không bán, nên họ nói rằng nơi đó có thể được gọi là “Jetavana”.

Ubhinnampi vā tattha pariccāgavisesakittanatthaṃ ubhayavacanaṃ, jetenapi hi bhūmibhāgavikkayena laddhadhanaṃ tattha dvārakoṭṭhakakaraṇavasena viniyuttaṃ.

Or, the double designation (Jetavana and Anāthapiṇḍikassa ārāma) is to commend the specific sacrifice of both; for the money Jeta received from selling the land was also invested there by building a gatehouse.

Hoặc, để ca ngợi sự cúng dường đặc biệt của cả hai, nên dùng cả hai từ; vì Jeta cũng đã dùng số tiền thu được từ việc bán đất để xây cổng chính ở đó.

Sāvatthijetavanānaṃ bhūmibhāgavasena bhinnattā vuttaṃ ‘‘na hi sakkā ubhayattha ekaṃ samayaṃ viharitu’’nti.

Because Sāvatthī and Jetavana are distinct in terms of land, it is said, " Indeed, it is not possible to dwell in both places at the same time."

Vì Sāvatthī và Jetavana khác biệt về khu đất, nên nói rằng “thật vậy, không thể an trú ở cả hai nơi cùng một lúc”.

149

Apākaṭāti sakko suyāmotiādinā anabhiññātā.

Unfamiliar (apākaṭā) means unknown, such as Sakka and Suyāma.

Apākaṭā (không rõ ràng) nghĩa là không được biết đến như Sakka, Suyāma và các vị khác.

Abhiññātānampi aññatarasaddo dissateva ekasadisāyattattāti dassetuṃ ‘‘abhijānāti no’’tiādi vuttaṃ.

To show that the word 'another' (aññatara) is seen even among the well-known, as they are alike, it is said, " Does he recognize us," etc.

Để chỉ ra rằng ngay cả trong số những người được biết đến, vẫn có một số từ khác nhau do sự tương đồng, nên nói “có biết chúng ta không?” và các câu tương tự.

Ahunā idāneva.

Now (ahunā) means "just now."

Ahunā (ngay bây giờ).

Sādhāraṇavacanaṃ dibbataṃ antonītaṃ katvā.

Common term (sādhāraṇavacanaṃ) implies divinity within it.

Sādhāraṇavacanaṃ (từ chung) là khi bao hàm tính chất của chư thiên.

Devo eva devatā purisepi vattanato.

A god (deva) himself is a deity (devatā), as it also refers to a male.

Chư thiên chính là devatā (vị trời) vì từ này cũng được dùng cho nam giới.

Tenevāha ‘‘imasmiṃ panatthe’’tiādi.

That is why it is said, " In this context," etc.

Vì thế, Ngài nói “trong trường hợp này” và các câu tương tự.

Nanu ca rūpāvacarasattānaṃ purisindriyaṃ natthi, yena te purisāti vucceyyuṃ?

But rūpāvacara beings do not have the male faculty (purisindriya), by which they could be called males?

Nhưng các chúng sinh sắc giới không có nam căn, vậy tại sao họ lại được gọi là nam giới?

Yadipi purisindriyaṃ natthi, purisasaṇṭhānassa pana purisavesassa ca vasena purisapuggalātveva vuccanti purisapakatibhāvato.

Even though they do not have the male faculty, they are called male persons due to their male form and male attire, as they are of a male nature.

Mặc dù không có nam căn, nhưng họ được gọi là nam giới vì hình dáng nam giới và trang phục nam giới, do bản chất nam giới.

150

Abhikkantāti atikkantā, vigatāti atthoti āha ‘‘khaye dissatī’’ti.

Declined (abhikkantā) means "passed, gone," hence the meaning is "it appears as faded."

Abhikkantā (đã qua) nghĩa là đã vượt qua, đã trôi qua; vì thế, nói “hiện rõ trong sự tiêu diệt”.

Teneva hi ‘‘nikkhanto paṭhamo yāmo’’ti upari vuttaṃ.

That is why it is stated further, " the first watch has passed."

Vì thế, ở trên có nói “canh đầu đã qua”.

Abhikkantataroti ativiya kantataro.

More charming (abhikkantataro) means "extremely charming."

Abhikkantataro (rất đẹp) nghĩa là rất đẹp.

Tādiso ca sundaro bhaddako nāma hotīti āha ‘‘sundare dissatī’’ti.

And such a one is called beautiful and lovely, hence it is said, " appears as beautiful."

Một người như vậy là tốt và đẹp; vì thế, nói “hiện rõ trong sự đẹp đẽ”.

Koti devanāgayakkhagandhabbādīsu ko katamo?

Who (ko) means "which one among devas, nāgas, yakkhas, gandhabbas, etc.?"

Ko (ai) nghĩa là ai trong số các vị trời, rồng, dạ xoa, càn thát bà, v.v.?

Meti mama.

My (me) means "mine."

Me (của tôi) nghĩa là của tôi.

Pādānīti pāde.

Feet (pādāni) means "feet."

Pādānī (bàn chân) nghĩa là bàn chân.

Iddhiyāti imāya evarūpāya deviddhiyā.

By power (iddhiyā) means "by such divine power."

Iddhiyā (bằng thần thông) nghĩa là bằng thần thông của chư thiên như vậy.

Yasasāti iminā edisena parivārena paricchadena ca.

By glory (yasasā) means "by this kind of retinue and entourage."

Yasasā (bằng uy danh) nghĩa là bằng đoàn tùy tùng và sự trang hoàng như vậy.

Jalanti vijjotamāno.

Shining (jalaṃ) means "radiant."

Jalaṃ (chói sáng) nghĩa là đang chiếu sáng.

Abhikkantenāti ativiya kantena kamaniyena abhirūpena.

With charming (abhikkantena) means "with extremely charming, desirable, beautiful."

Abhikkantenā (bằng sự đẹp đẽ) nghĩa là bằng sự đẹp đẽ, đáng yêu, và dung mạo tuyệt vời.

Vaṇṇenāti chavivaṇṇena sarīravaṇṇanibhāya.

With radiance (vaṇṇena) means "with skin color, with bodily splendor."

Vaṇṇenā (bằng sắc đẹp) nghĩa là bằng sắc da, vẻ đẹp của thân thể.

Sabbā obhāsayaṃ disāti sabbāpi disā pabhāsento cando viya sūriyo viya ca ekobhāsaṃ ekālokaṃ karontoti gāthāya attho.

Illuminating all directions (sabbā obhāsayaṃ disā): the meaning of the verse is "illuminating all directions, making them uniformly bright, like the moon or the sun."

Sabbā obhāsayaṃ disā (chiếu sáng khắp mọi phương) nghĩa là chiếu sáng tất cả các phương, làm cho mọi nơi trở thành một ánh sáng, một sự rực rỡ, như mặt trăng hay mặt trời. Đó là ý nghĩa của câu kệ.

Abhirūpeti uḷārarūpe sampannarūpe.

Beautiful (abhirūpe) means "of noble form, of perfect form."

Abhirūpe (có dung mạo đẹp) nghĩa là có dung mạo cao quý, có dung mạo hoàn hảo.

151

Kañcanasannibhattacatā suvaṇṇavaṇṇaggahaṇena gahitāti adhippāyenāha ‘‘chaviya’’nti.

It is implied that "like gold" (kañcanasannibhattacatā) is taken by the phrase "golden color" (suvaṇṇavaṇṇaggahaṇena gahitā), so it says, " by skin color (chaviya)."

Với ý nghĩa rằng sự giống vàng đã được bao gồm trong việc nói "màu vàng", nên nói "chaviya" (bằng sắc da).

Chavigatā pana vaṇṇadhātu eva ‘‘suvaṇṇavaṇṇo’’ti ettha vaṇṇaggahaṇena gahitāti apare.

Others say that the element of color in the skin is what is meant by the term 'color' in "golden color."

Tuy nhiên, những người khác nói rằng yếu tố màu sắc của da chính là điều được bao gồm trong việc nói "màu" trong cụm từ "suvaṇṇavaṇṇo" (màu vàng).

Vaṇṇanaṃ kittiyā ugghosananti vaṇṇo, thuti.

Praising, proclaiming fame, is praise (vaṇṇa); eulogy.

Sự mô tả, sự tuyên dương danh tiếng là vaṇṇo (sắc, lời ca ngợi).

Vaṇṇīyati asaṅkarato vavatthapīyatīti vaṇṇo, kulavaggo.

That which is described, discriminated without confusion, is class (vaṇṇa); lineage, group.

Cái gì được phân biệt rõ ràng không lẫn lộn là vaṇṇo (sắc, đẳng cấp).

Vaṇṇīyati phalaṃ etena yathāsabhāvato vibhāvīyatīti vaṇṇo, kāraṇaṃ.

That by which a result is manifested according to its true nature is reason (vaṇṇa); cause.

Cái gì được làm rõ bản chất của nó bằng cách này là vaṇṇo (sắc, nguyên nhân).

Vaṇṇanaṃ dīgharassādivasena saṇṭhahananti vaṇṇo, saṇṭhānaṃ.

The formation, arrangement as long or short, is form (vaṇṇa); shape.

Sự mô tả, sự hình thành về chiều dài, chiều ngắn, v.v., là vaṇṇo (sắc, hình dáng).

Vaṇṇīyati aṇumahantādivasena pamīyatīti vaṇṇo, pamāṇaṃ.

That by which something is measured as small or large is measure (vaṇṇa); size.

Cái gì được đo lường về lớn, nhỏ, v.v., là vaṇṇo (sắc, kích thước).

Vaṇṇeti vikāraṃ āpajjamānaṃ hadayaṅgatabhāvaṃ pakāsetīti vaṇṇo, rūpāyatanaṃ.

That which, undergoing change, reveals a state of being in the heart, is visual object (vaṇṇa); rūpāyatana.

Cái gì biểu lộ trạng thái trong tim khi nó biến đổi là vaṇṇo (sắc, sắc xứ).

Evaṃ tena tena pavattinimittena vaṇṇasaddassa tasmiṃ tasmiṃ atthe pavatti veditabbā.

Thus, the occurrence of the word vaṇṇa in those respective meanings, according to its respective cause of usage, should be understood.

Như vậy, sự vận hành của từ "vaṇṇa" trong từng nghĩa đó cần được hiểu theo từng dấu hiệu phát sinh.

Iddhiṃ māpetvāti vatthālaṅkārakāyādīhi obhāsamuñcanādivasena dibbaṃ iddhānubhāvaṃ nimminitvā.

Having created power (iddhiṃ māpetvā) means "having manifested divine power by means of clothes, ornaments, body, and by radiating light, etc."

Iddhiṃ māpetvā (sau khi tạo ra thần thông) nghĩa là sau khi tạo ra thần thông của chư thiên bằng cách phóng quang, v.v., với y phục, trang sức, thân thể, v.v.

Kāmāvacarā anabhisaṅkhatenapi āgantuṃ sakkonti oḷārikarūpattā.

Kāmāvacara devas can also come without manifesting power (anabhisaṅkhatenapi āgantuṃ sakkonti), because their forms are gross.

Kāmāvacarā anabhisaṅkhatenapi āgantuṃ sakkonti (chư thiên dục giới có thể đến ngay cả với thân thể không biến hóa) vì họ có thân thể thô.

Tathā hi te kabaḷīkārabhakkhā.

Indeed, they consume solid food.

Thật vậy, họ là những người ăn thức ăn thô.

Rūpāvacarā na sakkonti tato sukhumatararūpattā.

Rūpāvacara devas cannot (na sakkonti), because their forms are more subtle.

Rūpāvacarā na sakkonti (chư thiên sắc giới không thể) vì thân thể họ vi tế hơn.

Tenāha ‘‘tesaṃ hī’’tiādi.

That is why it is said, " Indeed, for them," etc.

Vì thế, nói “tesaṃ hī” (thật vậy, của họ) và các câu tương tự.

Tattha ‘‘atisukhumo’’ti mūlapaṭisandhirūpaṃ sandhāya vadati.

There, "extremely subtle" refers to the root rebirth-linking form.

Ở đây, “atisukhumo” (rất vi tế) nói đến sắc tái sinh ban đầu.

Na tena iriyāpathakappanaṃ hotīti etena brahmalokepi brahmāno yebhuyyena nimmitarūpeneva pavattantīti dasseti.

There is no posture formation (na tena iriyāpathakappanaṃ hotī): this shows that even in the Brahma realms, Brahmas generally exist with created forms.

Na tena iriyāpathakappanaṃ hotī (không có sự hình thành oai nghi bằng cách đó) điều này cho thấy rằng ngay cả ở cõi Phạm Thiên, chư Phạm Thiên chủ yếu tồn tại bằng thân thể biến hóa.

Itarañhi ativiya sukhumaṃ rūpaṃ kevalaṃ cittuppādassa nissayādhiṭṭhānabhūtaṃ saṇṭhānavantaṃ hutvā tiṭṭhati.

The other form, being extremely subtle, merely exists as a basis and support for the arising of consciousness, possessing shape.

Thật vậy, sắc vi tế khác chỉ tồn tại như là nền tảng và căn cứ cho sự phát sinh của tâm, có hình dáng.

152

Anavasesattaṃ sakalatā.

Completeness (anavasesattaṃ) means "wholeness."

Anavasesattaṃ (không còn sót lại) là sự toàn vẹn.

Yebhuyyatā bahulabhāvo.

Prevalence (yebhuyyatā) means "abundance."

Yebhuyyatā (chủ yếu) là sự dồi dào.

Abyāmissatā vijātiyena asaṅkaro.

Non-mixture (abyāmissatā) means "non-mixture with heterogeneous elements."

Abyāmissatā (không pha trộn) là không lẫn lộn với những điều khác loại.

Sukhena hi avokiṇṇatā tattha adhippetā.

Indeed, being unmixed with suffering is intended there.

Ở đây, ý nghĩa là sự không bị gián đoạn bởi khổ.

Anatirekatā taṃparamatā visesābhāvo.

Non-excess (anatirekatā) means "being the ultimate, absence of distinction."

Anatirekatā (không vượt quá) là sự tối thượng, không có sự đặc biệt nào khác.

Kevalakappanti kevalaṃ daḷhaṃ katvāti attho.

Completely (kevalakappaṃ) means "making it entirely firm," is the meaning.

Kevalakappaṃ (toàn bộ, hoàn toàn) nghĩa là làm cho vững chắc toàn bộ.

Saṅghabhedāyāti saṅghe vivādāya, vivāduppādāyāti attho.

For the schism of the Sangha (saṅghabhedāyā) means "for disagreement in the Sangha, for the creation of conflict," is the meaning.

Saṅghabhedāyā (vì sự chia rẽ Tăng đoàn) nghĩa là vì sự tranh cãi trong Tăng đoàn, vì sự phát sinh tranh cãi.

Kevalaṃ vuccati nibbānaṃ sabbasaṅkhatavivittattā, etassa taṃ atthīti kevalī, sacchikatanirodho khīṇāsavo.

Nibbāna is called "kevala" because it is free from all conditioned things; one who has that is a kevalī, an Arahant who has realized cessation and whose defilements are destroyed.

Nibbāna được gọi là kevala (toàn bộ, tuyệt đối) vì nó hoàn toàn tách biệt khỏi mọi pháp hữu vi; người có được điều đó là kevalī (người toàn tri), tức là người đã chứng ngộ Niết Bàn, đã đoạn tận các lậu hoặc.

Tenāha ‘‘visaṃyogo attho’’ti.

That is why it is said, " Disconnection is the meaning."

Vì thế, nói “visaṃyogo attho” (nghĩa là sự ly hệ).

153

Kappasaddo panāyaṃ saupasaggo anupasaggo cāti adhippāyena okappaniyapade labbhamānaṃ kappasaddamattaṃ dasseti, aññathā kappapadaṃ anidassanameva siyā.

This word kappa, both with and without a prefix, shows the mere word kappa found in the term okappaniya, otherwise the word kappa would be without illustration.

Từ "kappa" này, có tiền tố và không có tiền tố, nên chỉ ra từ "kappa" được tìm thấy trong từ "okappaniya" (có thể chấp nhận), nếu không thì từ "kappa" sẽ không có ví dụ.

Samaṇakappehīti vinayasiddhehi samaṇavohārehi.

Samaṇakappehī means by the monastic designations established in the Vinaya.

Bằng các phận sự của sa-môn nghĩa là bằng các cách hành xử của sa-môn đã được thành tựu trong Luật.

Niccakappanti niccakālaṃ.

Niccakappaṃ means always.

Thường xuyên thích hợp là luôn luôn.

Paññattīti nāmaṃ.

Paññattī means a name.

Chế định là tên gọi.

Nāmañhetaṃ tassa āyasmato, yadidaṃ kappoti.

Indeed, this is the name of that Venerable One, that is, Kappa.

Ấy là tên của vị trưởng lão ấy, tức là Kappa.

Kappitakesamassūti kattarikāya cheditakesamassu.

Kappitakesamassū means hair and beard cut with scissors.

Tóc và râu đã được cắt tỉa là tóc và râu đã được cắt bằng kéo.

Dvaṅgulakappoti majjhanhikavelāya vītikkantāya dvaṅgulatāvikappo.

Dvaṅgulakappo means a two-finger-width measure when the midday has passed.

Phận sự hai ngón tay là phận sự về việc bóng ngả hai ngón tay khi thời điểm giữa trưa đã trôi qua.

Lesoti apadeso.

Leso means a pretext.

Cớ là lý do.

Anavasesaṃ pharituṃ samatthassapi obhāsassa kenacipi kāraṇena ekadesapharaṇampi siyā, ayaṃ pana sabbasova pharatīti dassetuṃ samantattho kappa-saddo gahitoti āha ‘‘anavasesaṃ samantato’’ti.

Even though the radiance is capable of pervading completely, it might pervade only a part due to some reason; but to show that this pervades entirely, the word kappa, meaning "all around," is taken, so it says "completely all around."

Ngay cả đối với hào quang có khả năng chiếu soi không sót một nơi nào, cũng có thể có trường hợp chỉ chiếu soi một phần do một nguyên nhân nào đó, nhưng vị này thì chiếu soi khắp tất cả, để chỉ rõ điều này, từ kappa có nghĩa là toàn khắp đã được dùng, nên ngài nói “không sót lại, khắp tất cả”.

Īsaṃ asamattaṃ, kevalaṃ vā kevalakappaṃ.

Kevalakappaṃ means slightly incomplete, or entirely.

Kevalakappaṃ là một chút chưa trọn vẹn, hoặc hoàn toàn.

Bhagavato ābhāya anobhāsitameva hi padesaṃ devatā attano pabhāya obhāsenti.

Indeed, deities illuminate with their own radiance only those places not illuminated by the Buddha's radiance.

Bởi vì các vị chư thiên chỉ chiếu sáng bằng ánh sáng của mình vào nơi không được chiếu sáng bởi hào quang của Đức Thế Tôn.

Na hi bhagavato pabhā kāyaci pabhāya abhibhuyyati, sūriyādīnampi pabhaṃ sā abhibhuyya tiṭṭhatīti.

For the Buddha's radiance is not overcome by any other radiance; it stands overcoming even the radiance of the sun and others.

Vì ánh sáng của Đức Thế Tôn không bị bất kỳ ánh sáng nào lấn át, nó đứng vững vượt qua cả ánh sáng của mặt trời v.v...

154

Yena vā kāraṇenāti hetumhi idaṃ karaṇavacanaṃ.

Yena vā kāraṇenā means this instrumental case refers to the cause.

Hoặc do nguyên nhân nào thì ở đây, cách dụng cụ này ở trong nghĩa là nguyên nhân.

Hetuattho hi kiriyāya kāraṇaṃ, na karaṇaṃ viya kiriyattho, tasmā nānappakāra-guṇavisesādhigamanatthā idha upasaṅkamanakiriyāti ‘‘annena vasati, vijjāya vasatī’’tiādīsu viya hetuatthameva taṃ karaṇavacanaṃ yuttaṃ na karaṇatthaṃ tassa ayujjamānattāti vuttaṃ ‘‘yena vā kāraṇenā’’tiādi.

The meaning of 'hetu' (cause/reason) is indeed the cause of an action, not like the meaning of 'karaṇa' (instrument) for an action. Therefore, the act of approaching here is for the purpose of attaining various special qualities, and thus, like in phrases such as "he lives by food, he lives by knowledge," that instrumental expression is appropriate only in the sense of 'hetu' (cause), not in the sense of 'karaṇa' (instrument), because the latter is unsuitable for it. This is why "by whatever reason" and so forth was stated.

Bởi vì ý nghĩa nguyên nhân là lý do của hành động, chứ không phải ý nghĩa hành động như là công cụ, do đó, ở đây hành động đi đến gần là vì mục đích chứng đắc các phẩm chất đặc biệt khác nhau, nên cách dụng cụ ấy thích hợp với ý nghĩa nguyên nhân, như trong các câu “sống bằng thức ăn, sống bằng trí tuệ” v.v..., chứ không phải ý nghĩa công cụ vì nó không phù hợp, do đó đã nói “hoặc do nguyên nhân nào” v.v...

Bhagavato satatappavattaniratisaya-sāduvipulamatarasa-saddhammaphalatāya sāduphalaniccaphalitamahārukkhena bhagavā upamito.

Due to the Buddha's Saddhamma yielding exceedingly sweet, abundant, and supreme fruits that continuously flow, the Buddha is compared to a great tree that constantly bears sweet fruits.

Đức Thế Tôn được ví như một cây đại thụ luôn sai quả ngọt, do diệu pháp của Đức Thế Tôn là quả có vị ngọt tuyệt vời, lan rộng, và luôn luôn hiện hữu.

Sāduphalūpabhogādhippāyaggahaṇeneva hi mahākāruṇikassa sāduphalatā gahitāti.

Indeed, by understanding the intention to partake of sweet fruits, the Greatly Compassionate One's quality of having sweet fruits is understood.

Bởi vì chính nhờ việc nắm bắt được ý muốn hưởng dụng quả ngọt mà tính chất quả ngọt của bậc Đại Bi được hiểu.

Upasaṅkamīti upasaṅkantā.

Upasaṅkamī means approached.

Đã đi đến gần là đang đi đến gần.

Sampattakāmatāya hi kiñci ṭhānaṃ gacchanto taṃtaṃpadesātikkamanena upasaṅkami, upasaṅkantoti vattabbataṃ labhati.

Indeed, one who goes to a certain place with a desired intention, by traversing those various regions, is said to have approached, or to have arrived.

Bởi vì người đi đến một nơi nào đó với mong muốn đã đạt được, bằng cách vượt qua từng nơi từng nơi, được gọi là đã đi đến gần, đang đi đến gần.

Tenāha ‘‘gatāti vuttaṃ hotī’’ti, upagatāti attho.

Therefore, it is said "it means arrived," meaning, he came near.

Do đó, ngài nói “có nghĩa là đã đi”, nghĩa là đã đến gần.

Upasaṅkamitvāti pubbakālakiriyāniddesoti āha ‘‘upasaṅkamanapariyosānadīpana’’nti.

Upasaṅkamitvā is an indication of a prior action, so it says "indicating the completion of the approaching."

Sau khi đã đi đến gần là sự chỉ rõ hành động ở thời quá khứ, nên ngài nói “sự trình bày về việc kết thúc sự đi đến gần”.

Tatoti yaṃ ṭhānaṃ pattā ‘‘upasaṅkamī’’ti vuttā, tato upagataṭṭhānato.

Tato means from that place which was reached, as stated by "approached," from that arrived-at place.

Từ đó là từ nơi mà họ đã đến và được gọi là “đã đi đến gần”, từ nơi đã đến gần đó.

155

Gatinivattiatthato sāmaññato āsanampi ṭhānaggahaṇena gayhatīti vuttaṃ ‘‘āsanakusalatāya ekamantaṃ tiṭṭhantī’’ti.

From the general sense of ceasing to go, a seat is also taken by the notion of a place, so it is said, "standing to one side with skill in seating."

Từ ý nghĩa là sự dừng lại của việc đi lại, nói chung, cả việc ngồi cũng được bao hàm bởi từ “đứng”, nên đã nói “do sự khéo léo trong việc ngồi, họ đứng một bên”.

Nisinnāpi hi gamanato nivattā nāma honti ṭhatvā nisīditabbattā, yathāvuttaṭṭhānādayopi āsaneneva saṅgahitāti.

Indeed, those who are seated have ceased from going, as one must stand before sitting; and the aforementioned places, etc., are also included by the term 'seat'.

Bởi vì ngay cả những người đang ngồi cũng được gọi là đã dừng lại việc đi lại, do phải đứng rồi mới ngồi, và các vị trí đã nói v.v... cũng được bao hàm bởi chính việc ngồi.

Atidūraaccāsannapaṭikkhepena nātidūranaccāsannaṃ nāma gahitaṃ.

Neither too far nor too near is understood by rejecting the extremes of too far and too near.

Bằng cách loại trừ việc quá xa và quá gần, vị trí không quá xa không quá gần đã được chọn.

Taṃ pana avakaṃsato ubhinnaṃ pasāritahatthasaṅghaṭṭanena daṭṭhabbaṃ.

This, however, should be seen as the touching of two outstretched hands when drawing near.

Điều đó nên được hiểu là khoảng cách mà hai người duỗi tay ra có thể chạm vào nhau.

Gīvaṃ pasāretvāti gīvaṃ parivattanavasena pasāretvā.

Gīvaṃ pasāretvā means extending the neck by turning it.

Duỗi cổ ra là duỗi cổ ra bằng cách xoay chuyển.

156

Kāmaṃ ‘‘katha’’nti ayamākārapucchā, taraṇākāro idha pucchito.

Indeed, "kathaṃ" (how) is a question about manner; here, the manner of crossing is asked.

Chắc chắn “làm thế nào” là câu hỏi về cách thức, ở đây cách thức vượt qua đã được hỏi.

So pana taraṇākāro atthato kāraṇamevāti āha ‘‘kathaṃ nūti kāraṇapucchā’’ti?

But that manner of crossing is, in essence, a cause, so it says, "kathaṃ nu is a question about the cause."

Nhưng cách thức vượt qua đó, về mặt ý nghĩa, chính là nguyên nhân, nên ngài nói “Làm thế nào nhỉ, là câu hỏi về nguyên nhân”?

Pākaṭo abhisambodhiyaṃ mahāpathavīkampanādianekacchariyapātubhāvādinā.

Pākaṭo (manifest) refers to the many wondrous manifestations such as the great earthquake at the time of enlightenment.

Hiển nhiên là do sự xuất hiện của nhiều điều kỳ diệu như đại địa chấn v.v... vào lúc chứng đắc Chánh Đẳng Giác.

157

Marisanaṭṭhena pāpānaṃ rogādianatthānaṃ abhibhavanaṭṭhena māriso, dukkharahito.

Māriso means free from suffering, in the sense of enduring, or in the sense of overcoming evils such as diseases and misfortunes.

Mārisa là người không có khổ, do ý nghĩa chịu đựng, do ý nghĩa chế ngự các điều ác, các điều bất lợi như bệnh tật.

Tenāha ‘‘niddukkhāti vuttaṃ hotī’’ti.

Therefore, it is said, "it means free from suffering."

Do đó, ngài nói “có nghĩa là không có khổ”.

Nirayapakkhe piyālapanavacanavasena upacāravacanañcetaṃ yathā ‘‘devānaṃ piyā’’ti.

And this is a figurative expression in the context of hell, used in the manner of an affectionate address, like "dear to the devas."

Trong trường hợp địa ngục, đây cũng là một cách nói lịch sự, theo cách nói thân mật, như “người thân của các chư thiên”.

Tenevāha ‘‘yadi eva’’ntiādi.

Therefore, it is said, "if so," and so forth.

Chính vì thế, ngài nói “nếu như vậy” v.v...

Saṅkunā saṅkūti matthakato samakoṭṭitena yāva hadayapadesā nibbijjhitvā otiṇṇena saṅkunā pādatalato samakoṭṭito saṅku nibbijjhitvā ārohanto hadaye hadayassa padese samāgaccheyya, atha nesaṃ saṅkūnaṃ samāgamasamakāle naṃ yathātikkantasaṅkukaraṇakālaṃ jāneyyāsi.

Saṅkunā saṅkū means if a stake, equally sharpened from the top, were to penetrate down to the heart region, and another stake, equally sharpened from the sole of the foot, were to penetrate upwards and meet in the heart region of the heart, then at the moment of the meeting of those stakes, naṃ you would know the time when the stake was previously inserted.

Cọc với cọc là cọc được đóng từ đỉnh đầu xuống, xuyên qua đến vùng tim, và cọc được đóng từ lòng bàn chân lên, xuyên qua và đi lên, chúng sẽ gặp nhau ở vùng tim; khi đó, vào lúc các cọc ấy gặp nhau, ngươi sẽ biết nó giống như thời gian đóng các cọc đã qua.

Kiñci nimittaṃ upādāya kismiñci atthe pavattassa saddassa tannimittarahite pavatti ruḷhī nāma gamanakiriyārahite sāsanādimati paṭipiṇḍe yathā gosaddassa.

When a word, used in a certain sense with reference to some characteristic, is used without that characteristic, it is called a conventional usage (ruḷhī), like the word 'cow' for a lump of dough, which is not suitable for the action of going but has a sacred meaning.

Sự vận hành của một từ trong một ý nghĩa không có đặc điểm đó, trong khi từ đó đã được dùng trong một ý nghĩa nào đó dựa vào một đặc điểm nào đó, được gọi là ruḷhī (tập quán), như từ “go” (bò) đối với một vật cúng dường không có khả năng thực hiện hành động đi lại.

158

Oghamatarīti yesaṃ oghānaṃ taraṇaṃ pucchitaṃ, te gaṇanaparicchedato sarūpato ca dassetuṃ ‘‘cattāro’’tiādi vuttaṃ.

Oghamatarī (crossed the floods): To show the number and nature of the floods whose crossing was asked about, "four" and so forth was stated.

Đã vượt qua bộc lưu; để chỉ rõ các bộc lưu mà việc vượt qua chúng đã được hỏi, về mặt số lượng và bản chất, đã nói “bốn” v.v...

Kasmā panettha cattāro eva oghā vuttā, te ca kāmādayo evāti?

Why are only four floods mentioned here, and why are they only sensual pleasures and so on?

Tại sao ở đây chỉ nói đến bốn bộc lưu, và tại sao chúng lại là dục v.v...?

Na codetabbametaṃ, yasmā dhammānaṃ sabhāvakiccavisesaññunā bhagavatā sabbaṃ ñeyyaṃ yāthāvato abhisambujjhitvā ettakāva oghā desitā, ime eva ca desitāti.

This should not be questioned, because the Buddha, who knows the distinct nature and functions of phenomena, having fully comprehended all knowable things as they truly are, taught only these many floods, and only these were taught.

Điều này không nên bị chất vấn, bởi vì Đức Thế Tôn, người thấu hiểu các đặc tính và phận sự của các pháp, sau khi đã giác ngộ toàn bộ những gì cần biết một cách như thật, đã thuyết giảng rằng chỉ có bấy nhiêu bộc lưu, và chỉ có những bộc lưu này được thuyết giảng.

Vaṭṭasmiṃ ohananti osīdāpentīti oghā, ohananti heṭṭhā katvā hananti gāmenti, tathābhūtā satte adho gāmenti nāma.

They overwhelm and sink one in saṃsāra, hence oghā (floods); they overwhelm, meaning they push down and carry away; thus, they carry beings downwards.

Chúng nhấn chìm trong vòng luân hồi, nên là bộc lưu; chúng nhấn chìm, tức là chúng làm cho thấp kém, chúng đánh bại, chúng chiếm lĩnh; những thứ như vậy được gọi là nhấn chìm chúng sanh xuống dưới.

Ayañca attho ‘‘sabbopi cesā’’tiādinā parato aṭṭhakathāyameva āgamissati.

And this meaning will come later in the commentary itself, with "sabbopi cesā" and so forth.

Và ý nghĩa này sẽ được trình bày sau trong chính bộ Chú giải với câu “và tất cả những thứ này” v.v...

Kāmanaṭṭhena kāmo, kāmo ca so yathāvuttenatthena ogho cāti, kāmesu oghoti vā kāmogho.

Kāmo (sensual pleasure) in the sense of desiring; and that which is sensual pleasure in the aforementioned sense and is also a flood, or a flood in sensual pleasures, is kāmogho (the flood of sensual pleasure).

Do ý nghĩa là ham muốn, nên là dục; nó vừa là dục, vừa là bộc lưu theo ý nghĩa đã nói, hoặc bộc lưu trong các dục, nên là dục bộc.

Bhavogho nāma bhavarāgoti dassetuṃ ‘‘rūpārūpabhavesu chandarāgo jhānanikanti cā’’ti vuttaṃ.

To show that bhavogho (the flood of becoming) is bhavarāga (craving for becoming), it is said, "desire and attachment to rūpa and arūpa existences, and delight in jhāna."

Để chỉ rõ hữu bộc là hữu ái, đã nói “sự tham ái trong các cõi sắc và vô sắc, và sự ưa thích trong các thiền”.

Sumaṅgalavilāsinīādīsu (dī. ni. aṭṭha. 3.312) pana ‘‘sassatadiṭṭhisahagatarāgo cā’’ti vuttaṃ.

In Sumaṅgalavilāsinī and so forth, however, it is said, "and attachment accompanied by eternalism."

Tuy nhiên, trong Sumaṅgalavilāsinī v.v..., đã nói “và sự tham ái đi cùng với thường kiến”.

Tattha paṭhamo upapattibhavesu rāgo, dutiyo kammabhave.

There, the first is attachment to rebirth existences, the second is to kamma existences.

Trong đó, cái đầu tiên là sự tham ái trong các cõi sinh hữu, cái thứ hai là trong nghiệp hữu.

Bhavadiṭṭhivinimuttassa diṭṭhigatassa abhāvato.

Due to the absence of a view (diṭṭhigata) that is free from the view of becoming (bhavadiṭṭhi).

Do người đã thoát khỏi hữu kiến thì không có tà kiến.

‘‘Dvāsaṭṭhidiṭṭhiyo diṭṭhogho’’ti vuttaṃ, catusaccantogadhattā sabbassa ñeyyassa ‘‘catūsu saccesu aññāṇaṃ avijjogho’’ti āha.

It is said that “the sixty-two views are the flood of views (diṭṭhogha)”, and because all that is knowable is encompassed within the Four Noble Truths, it is said that “ignorance of the four truths is the flood of ignorance (avijjogha)”.

“Sáu mươi hai loại tà kiến là kiến bộc” đã được nói; do tất cả những gì cần biết đều nằm trong bốn chân lý, nên ngài nói “sự không biết về bốn chân lý là vô minh bộc”.

159

Idāni tesaṃ oghasaṅkhātānaṃ pāpadhammānaṃ uppattiṭṭhānaṃ dassetuṃ ‘‘tatthā’’tiādi vuttaṃ, pavattiṭṭhānaṃ pana kāmaguṇādayo dassitā eva.

Now, in order to show the place of origin of those evil states (pāpadhammā) reckoned as floods (ogha), the phrase “therein” and so forth was stated; the places of their occurrence, however, such as sense-pleasures (kāmaguṇā), have already been shown.

Bây giờ, để chỉ ra nơi phát sinh của các pháp ác được gọi là bộc lưu, đã nói “trong đó” v.v...; còn nơi chúng vận hành là các dục trần v.v... đã được chỉ ra rồi.

‘‘Pañcasu kāmaguṇesu chandarāgo kāmogho’’ti ettha bhavoghaṃ ṭhapetvā sabbo lobho kāmoghoti yuttaṃ siyā.

In the statement “desire-lust (chandarāga) for the five sense-pleasures (kāmaguṇā) is the flood of sensual desire (kāmogha)”, it would be appropriate to say that all greed (lobha), excluding the flood of becoming (bhavogha), is the flood of sensual desire.

Trong câu “sự tham ái trong năm dục trần là dục bộc”, có lẽ hợp lý khi nói rằng tất cả lòng tham, ngoại trừ hữu bộc, đều là dục bộc.

Sassatadiṭṭhisahagato rāgo bhavadiṭṭhisampayuttattā bhavoghoti aṭṭhakathāsu vutto, bhavogho pana diṭṭhigatavippayuttesu eva uppajjatīti pāḷiyaṃ vutto.

Lust (rāga) accompanied by the eternalist view (sassatadiṭṭhi) is called the flood of becoming (bhavogha) in the commentaries (aṭṭhakathā) because it is associated with the view of becoming (bhavadiṭṭhi); however, in the Pāḷi, the flood of becoming is said to arise only in states dissociated from views (diṭṭhigatavippayutta).

Sự tham ái đi cùng với thường kiến, do tương ưng với hữu kiến, nên được gọi là hữu bộc trong các bộ Chú giải, nhưng hữu bộc thì được nói trong Pāḷi là chỉ sinh khởi trong các tâm không tương ưng với tà kiến.

Tenevāha – ‘‘bhavogho catūsu diṭṭhivippayuttalobhasahagatacittuppādesu uppajjatī’’ti.

Therefore, it is said: “The flood of becoming (bhavogha) arises in mind-moments (cittuppādā) accompanied by greed (lobha) dissociated from views (diṭṭhivippayutta) in the four realms.”

Chính vì thế, ngài nói – “hữu bộc sinh khởi trong bốn tâm sở hữu tham không tương ưng với tà kiến”.

Tasmā diṭṭhisahagatalobhopi kāmoghoti yuttaṃ siyā.

Therefore, it would be appropriate to say that greed accompanied by views (diṭṭhisahagatalobha) is also the flood of sensual desire (kāmogha).

Do đó, có lẽ hợp lý khi nói rằng lòng tham đi cùng với tà kiến cũng là dục bộc.

Diṭṭhadhammikasamparāyikadukkhānañhi kāraṇabhūtā kāmāsavādayopi dvidhā vuttā, āsavā eva ca oghā.

Indeed, the defilements of sensual desire (kāmāsavā) and so forth, which are the causes of suffering in this life and the next, are also stated in two ways, and the defilements (āsavā) are themselves floods (oghā).

Bởi vì các lậu hoặc như dục lậu v.v..., là nguyên nhân của khổ trong hiện tại và tương lai, cũng được nói theo hai cách, và chính các lậu hoặc cũng là các bộc lưu.

Kāmāsavaniddese ca kāmesūti kāmarāgadiṭṭhirāgādīnaṃ ārammaṇabhūtesu tebhūmakesu vatthukāmesūti attho sambhavati.

And in the explanation of the defilement of sensual desire (kāmāsava), the meaning of “in sensual pleasures” (kāmesu) can be taken as “in the three-fold realms, which are the objects of sensual lust (kāmarāga), views of becoming (diṭṭhirāga), and so forth.”

Và trong phần giải thích về dục lậu, ý nghĩa “trong các dục” có thể là trong các dục trần thuộc ba cõi, là đối tượng của dục ái, kiến ái v.v...

Tattha hi uppajjamānā sāyaṃ taṇhā sabbāpi na kāmacchandādināmaṃ na labhatīti.

For it is not the case that all craving (taṇhā) arising therein does not receive the name of sensual desire (kāmacchanda) and so forth.

Bởi vì tất cả ái sinh khởi ở đó không phải đều không được gọi là dục tham v.v...

160

Yadi pana pañcakāmaguṇiko ca rāgo kāmoghoti vuttoti katvā brahmānaṃ vimānādīsu rāgassa diṭṭhirāgassa ca kāmoghabhāvo paṭisedhitabbo siyā, evaṃ sati kāmoghabhavoghavinimuttena nāma lobhena bhavitabbaṃ.

If, however, on the basis of the statement that lust (rāga) for the five sense-pleasures (pañcakāmaguṇā) is the flood of sensual desire (kāmogha), the state of being the flood of sensual desire for the lust of Brahmās in their mansions and so forth, and for the lust of views (diṭṭhirāga), should be rejected, then in that case, there must be a greed (lobha) that is free from the flood of sensual desire and the flood of becoming.

Nhưng nếu cho rằng tham ái liên quan đến năm loại dục trưởng dưỡng được gọi là kāmogha (bộc lưu của dục), và do đó, tham ái đối với các cung điện v.v... của Phạm thiên và tham ái đi kèm tà kiến nên được phủ định là bộc lưu của dục, thì khi như vậy, phải có một loại tham nào đó đã thoát khỏi bộc lưu của dục và bộc lưu của hữu.

So yadā diṭṭhigatavippayuttesu uppajjati, tadā tena sampayutto avijjogho oghavippayuttoti domanassavicikicchuddhaccasampayuttassa viya tassapi oghavippayuttatā vattabbā siyā ‘‘catūsupi diṭṭhigatavippayuttalobhasahagatesu cittuppādesu uppanno moho siyā oghasampayutto siyā oghavippayutto’’ti.

Thus, when it arises in states unassociated with views, if the flood of ignorance associated with it were said to be unassociated with floods—like that which is associated with displeasure, doubt, and restlessness—then it would have to be said that "delusion arising in the four thought-moments rooted in greed unassociated with views might be associated with floods or might be unassociated with floods."

Khi nó sinh khởi trong các tâm không tương ưng với tà kiến, thì vô minh lụt (avijjogha) tương ưng với nó cũng được gọi là không lụt (oghavippayutta), giống như tâm tương ưng với ưu, hoài nghi và trạo cử, thì sự không lụt của nó cũng cần phải được nói rằng: “si (moha) sinh khởi trong bốn tâm sinh khởi tương ưng với tham không tương ưng với tà kiến có thể là tương ưng với lụt, có thể là không tương ưng với lụt.”

‘‘Kāmogho aṭṭhasu lobhasahagatesu cittuppādesu uppajjatī’’ti, ‘‘kāmoghaṃ paṭicca diṭṭhogho avijjogho’’ti ca vacanato diṭṭhisahagato kāmogho na hotīti na sakkā vattuṃ.

It cannot be said that the flood of sensual desire is not associated with views, given the statements, "the flood of sensual desire arises in the eight thought-moments rooted in greed," and "depending on the flood of sensual desire, there is the flood of views and the flood of ignorance."

Không thể nói rằng dục lụt (kāmogha) không tương ưng với tà kiến, vì có câu nói rằng: “Dục lụt sinh khởi trong tám tâm sinh khởi tương ưng với tham,” và “Tà kiến lụt (diṭṭhogha), vô minh lụt (avijjogha) nương vào dục lụt.”

Tathā hettha ‘‘rūpārūpabhavesu chandarāgo jhānanikanti ca bhavogho nāmāti ettakameva vuttaṃ, na vuttaṃ sassatadiṭṭhisahagato rāgo’’ti.

Similarly, here it is only stated, "the flood of becoming is the sensual desire and delight in jhāna pertaining to the rūpa and arūpa realms," and it is not stated, "the passion associated with the eternalist view."

Tương tự như vậy, ở đây chỉ nói rằng: “Tham dục và sự ham thích thiền trong các cõi sắc và vô sắc được gọi là hữu lụt (bhavogha),” chứ không nói rằng “tham tương ưng với thường kiến.”

161

Adhogamanaṭṭhenāti heṭṭhāpavattanaṭṭhena.

By the meaning of going downwards means by the meaning of proceeding downwards.

Theo nghĩa đi xuống là theo nghĩa trôi dạt xuống thấp.

Heṭṭhāpavattanañcettha na kevalaṃ apāyagamaniyabhāvena, atha kho saṃsāratarakāvarodhanenapīti dassetuṃ ‘‘uparibhavañcā’’tiādi vuttaṃ.

And here, to show that "going downwards" is not merely in the sense of leading to states of woe, but also in the sense of obstructing the crossing over of saṃsāra, "and the higher existence" and so forth were stated.

Ở đây, sự trôi dạt xuống thấp không chỉ là theo nghĩa dẫn đến các khổ cảnh, mà còn để chỉ ra rằng nó cản trở việc vượt qua luân hồi, nên đã nói “và các cõi trên” v.v.

Kāmaṃ nibbānaṃ arūpibhāvā adesaṃ, na tassa ṭhānavasena uparigahaṇaṃ, sabbasaṅkhatavinissaṭattā pana sabbassapi bhavassa uparīti vattabbataṃ arahatīti katvā vuttaṃ ‘‘uparibhavaṃ nibbāna’’nti.

Though Nibbāna, being an immaterial state, has no place, and thus there is no higher apprehension based on its location, it is said to be "Nibbāna, the higher existence" because, being disentangled from all conditioned things, it is worthy of being called higher than all existence.

Dù Niết Bàn là vô hình (arūpibhāva) và không có nơi chốn, không thể được hiểu là ở trên theo vị trí, nhưng vì nó thoát ly khỏi tất cả các pháp hữu vi, nên nó xứng đáng được gọi là trên tất cả các cõi (bhava), vì vậy đã nói “Niết Bàn là cõi trên”.

‘‘Mahāudakogho’’tiādīsu rāsaṭṭho ogha-saddoti ‘‘mahā heso kilesarāsī’’ti vuttaṃ sesesupīti bhavoghādīsupi.

In phrases like "a great flood of water," the word ogha denotes a heap; hence, "this is a great heap of defilements" was said regarding the others as well, meaning regarding the flood of becoming and so forth.

Trong các trường hợp như “lụt nước lớn” (mahāudakogho) v.v., từ “lụt” (ogha) có nghĩa là “đống,” nên đã nói “trong các lụt còn lại” (sesesupi), tức là trong hữu lụt (bhavogha) v.v., là “đây là một đống phiền não lớn.”

162

Appatiṭṭhahantoti kilesādīnaṃ vasena asantiṭṭhanto, asaṃsīdantoti attho.

Not standing firm means not standing firm due to defilements and so forth, meaning not sinking.

Không đứng vững (appatiṭṭhahanto) có nghĩa là không đứng vững do phiền não v.v., tức là không chìm đắm.

Anāyūhantoti abhisaṅkhārādivasena na āyūhanto majjhimaṃ paṭipadaṃ vilaṅghitvā nibbuyhanto.

Not striving means not striving by way of formations and so forth, meaning not pushing oneself by overstepping the middle path.

Không nỗ lực (anāyūhanto) có nghĩa là không nỗ lực theo nghĩa các hành (abhisaṅkhāra) v.v., vượt qua con đường trung đạo để thoát ra.

Tenāha – ‘‘avāyamanto’’ti, micchāvāyāmavasena avāyamantoti adhippāyo.

Therefore, it is said – "not making effort", the intention being not making effort by way of wrong exertion.

Vì vậy, Ngài nói: “không cố gắng” (avāyamanto), ý muốn nói là không cố gắng theo nghĩa tà tinh tấn.

Gūḷhanti saṃvutaṃ.

Concealed means hidden.

Ẩn kín (gūḷhaṃ) là bị che giấu.

Paṭicchannanti tasseva vevacanaṃ.

Covered is a synonym for that very word.

Che đậy (paṭicchannaṃ) là từ đồng nghĩa của nó.

Atthavasena vā saṃvuttaṃ gūḷhaṃ, saddavasenapi apākaṭaṃ paṭicchannaṃ antaradīpādike ṭhātabbaṭṭhāne.

Or, that which is concealed by meaning is hidden, and that which is not evident even by sound is covered in a place to stand, such as an island.

Hoặc theo nghĩa là bị che giấu ẩn kín (gūḷhaṃ), và theo nghĩa là không rõ ràng che đậy (paṭicchannaṃ) ở nơi cần đứng vững (ṭhātabbaṭṭhāne) như hòn đảo giữa dòng.

Āyūhantāti hatthehi ca pādehi ca vāyamantā.

Striving means exerting themselves with hands and feet.

Nỗ lực (āyūhantā) là cố gắng bằng tay và chân.

Etaṃ atthajātaṃ, etaṃ vā vissajjanaṃ.

This meaning, or this explanation.

Điều này (etaṃ) là tập hợp ý nghĩa này, hoặc điều này là câu trả lời.

163

Idāni yenādhippāyena bhagavatā tathāgūḷhaṃ katvā pañho kathito, taṃ dassetuṃ ‘‘kiṃ panātiādi vuttaṃ.

Now, to show the intention with which the Blessed One posed the question so cryptically, "what then" and so forth was stated.

Bây giờ, để chỉ ra ý định mà Đức Thế Tôn đã ẩn kín khi thuyết vấn đề, đã nói “Nhưng điều gì” v.v.

Niggahamukhenāti veneyyānaṃ vinayaupāyabhūtaniggahavasena.

By way of admonition means by way of admonition which serves as a means of discipline for those to be trained.

Theo cách khiển trách (niggahamukhenā) là theo cách khiển trách, là phương tiện giáo hóa cho những người đáng được giáo hóa.

Tenāha ye paṇḍitamānino’’tiādi.

Therefore, it is said "those who consider themselves wise" and so forth.

Vì vậy, Ngài nói “những kẻ tự cho mình là bậc trí” v.v.

Pavayha pavayhāti ophuṇitvā ophuṇitvā.

Having pushed away, having pushed away means having shaken off, having shaken off.

Đẩy ra, đẩy ra (pavayha pavayhā) là xua đuổi, xua đuổi.

164

Soti devaputto nihatamāno ahosi yathāvissajjitassa atthassa ajānanto.

That devaputta was humbled, not understanding the meaning of the explanation given.

Vị ấy (so), tức là vị thiên tử, tâm kiêu mạn bị đánh bại (nihatamāno) vì không hiểu ý nghĩa của câu trả lời.

Yathāti aniyamavacanaṃ niyamaniddiṭṭhaṃ hoti, taṃsambandhañca kathanti pucchāvacananti tadubhayassa atthaṃ dassento ‘‘yathāhaṃ jānāmi, evaṃ me kathehī’’ti āha.

"How" is an indefinite term that becomes definite; and "story" is a term for a question related to it; thus, explaining the meaning of both, it is said "as I understand, so tell it to me."

Như thế nào (yathā) là từ không xác định được xác định, và câu hỏi về điều liên quan đến nó được gọi là câu hỏi, vì vậy để chỉ ra ý nghĩa của cả hai, Ngài nói: “Xin hãy nói cho con nghe như con hiểu.”

165

Yadāsvāhanti yadā su ahaṃ, su-kāro nipātamattaṃ ‘‘yadidaṃ kathaṃ sū’’tiādīsu viya.

"When I then" means "when I indeed," the particle su is merely an emphatic particle, as in phrases like "how is this indeed?" and so forth.

Khi nào thì tôi (yadāsvāhaṃ) là yadā su ahaṃ, chữ su chỉ là một trạng từ, giống như trong “yadidaṃ kathaṃ sū” v.v.

Sabbapadesūti ‘‘tadāssu saṃsīdāmī’’tiādīsu tīsupi padesu.

In all parts means in all three parts, as in "then I sink" and so forth.

Trong tất cả các từ (sabbapadesu) là trong cả ba từ “tadāssu saṃsīdāmī” v.v.

Atarantoti oghānaṃ atikkamanatthaṃ taraṇappayogaṃ akaronto.

Not crossing means not applying effort to cross over the floods.

Không vượt qua (ataranto) là không thực hành phương pháp vượt qua để vượt qua các lụt.

Tatthevāti oghaniyaoghesu eva.

Right there means right there in the floods that are to be crossed over.

Ngay tại đó (tattheva) là ngay trong các lụt cần vượt qua.

Osīdāmīti nimujjāmi oghehi ajjhotthaṭo homi.

I sink means I become submerged, I become overwhelmed by the floods.

Tôi chìm đắm (osīdāmī) là tôi bị nhấn chìm, tôi bị các lụt nhấn chìm.

Nibbuyhāmīti oghehi nibbūḷho homi.

I am carried away means I am swept away by the floods.

Tôi bị cuốn trôi (nibbuyhāmī) là tôi bị các lụt cuốn trôi.

Ṭhātuṃ asakkonto asaṃsīdanto.

Unable to stand means not sinking.

Không thể đứng vững (ṭhātuṃ asakkonto) là không chìm đắm.

Ativattāmīti anupayogaṃ atikkamāmi, apanidhānavasena sammāpaṭipattiṃ virādhemīti attho.

I overpass means I exceed the improper application, meaning I stray from the right practice by way of neglect.

Tôi vượt quá (ativattāmī) là tôi vượt quá sự không ứng dụng, ý muốn nói là tôi làm sai chánh hạnh theo nghĩa từ bỏ.

Ṭhāne ca vāyāme cāti vakkhamānavibhāge patiṭṭhahane vāyāme ca dosaṃ disvāti patiṭṭhānāyūhanesu saṃsīdananibbuyhanasaṅkhātaṃ taraṇassa vibandhanabhūtaṃ ādīnavaṃ disvāna.

In standing and in striving means seeing the fault in establishing and in striving, in the sense of sinking and being carried away, which are hindrances to crossing over.

Trong sự đứng vững và trong sự cố gắng (ṭhāne ca vāyāme cā) là trong sự đứng vững và sự cố gắng theo cách phân chia sẽ được nói, thấy lỗi lầm (dosaṃ disvā) là thấy sự nguy hiểm của việc chìm đắm và bị cuốn trôi, tức là sự cản trở việc vượt qua, trong sự đứng vững và sự nỗ lực.

Idaṃ bhagavatā bodhimūle attanā pavattita-pubbabhāga-manasikāravasena vuttaṃ.

This was stated by the Blessed One regarding his own preliminary mental application at the foot of the Bodhi tree.

Điều này được Đức Thế Tôn nói theo sự tác ý sơ khởi của chính Ngài dưới cội Bồ đề.

Atiṭṭhanto avāyamantoti patiṭṭhānāyūhanakaraṇakilesādīnaṃ parivajjanena asaṃsīdanto anibbuyhanto.

Not standing, not striving means not sinking and not being carried away by avoiding the defilements and so forth that cause standing and striving.

Không đứng vững, không cố gắng (atiṭṭhanto avāyamanto) là không chìm đắm, không bị cuốn trôi bằng cách tránh xa các phiền não v.v., gây ra sự đứng vững và sự nỗ lực.

Devatāyapi paṭividdho tadattho upanissayasampannatāya vimuttiparipācanīyadhammānaṃ paripakkattā.

Even by the deity it was penetrated because of the ripeness of the conditions for liberation, due to being endowed with sufficient supporting conditions.

Cả chư thiên cũng thấu hiểu (devatāyapi paṭividdho) là vì vị ấy có đầy đủ các điều kiện hỗ trợ, các pháp làm cho giải thoát chín muồi đã chín muồi.

Na pana pākaṭo vipañcitaññūādīnaṃ, ugghaṭitaññūnaṃ pana yathā tassā devatāya, tathā pākaṭo evāti.

But not evident to those of detailed understanding and so forth; however, to those of ready understanding, it was as evident as it was to that deity.

Nhưng không rõ ràng (na pana pākaṭo) đối với những người có trí tuệ phân tích v.v., nhưng đối với những người có trí tuệ nhanh nhạy thì rõ ràng như đối với vị thiên tử đó.

Satta dukā idāni vuccamānarūpā dassitā porāṇaṭṭhakathāyaṃ.

Seven pairs of the kind now being spoken of were shown in the ancient commentary.

Bảy cặp (satta dukā) theo hình thức sẽ được nói bây giờ, đã được chỉ ra (dassitā) trong các Chú giải cổ.

Kilesavasena santiṭṭhantoti lobhādīhi abhibhūtatāya saṃsāre patiṭṭhahanto sammā appaṭipajjanena tattheva saṃsīdati nāma.

Standing firm by way of defilements means by being overcome by greed and so forth, one remains established in saṃsāra; by not practicing rightly, one sinks right there.

Đứng vững theo nghĩa phiền não (kilesavasena santiṭṭhanto) là do bị tham v.v. chi phối, đứng vững trong luân hồi, tức là chìm đắm ngay tại đó do không thực hành đúng đắn.

Abhisaṅkhāravasenāti tatthevābhisaṅkhāracetanāya cetento sammāpaṭipattiyogyassa khaṇassa ativattanena nibbuyhati nāma.

By way of formations means by intending with the volition of formations right there, one is carried away by overpassing the moment suitable for right practice.

Theo nghĩa hành (abhisaṅkhāravasenā) là do tác ý (cetanā) theo hành ngay tại đó, tức là bị cuốn trôi do vượt quá khoảnh khắc thích hợp để thực hành đúng đắn.

Iminā nayena sesadukesupi attho veditabbo.

In this manner, the meaning should be understood in the remaining pairs as well.

Theo cách này, ý nghĩa của các cặp còn lại cũng cần được hiểu.

166

Ettha ca vaṭṭamūlakā kilesāti tesaṃ vasena saṃsāre avaṭṭhānaṃ taṃtaṃkammunā tattha tattha bhave abhinibbatti, kilesā pana tesaṃ paccayamattaṃ.

And here, defilements are the root of the cycle of existence; thus, abiding in saṃsāra by way of them means rebirth here and there in various existences through various kammas, but defilements are merely their condition.

Ở đây, các phiền não là gốc rễ của luân hồi, nên sự tồn tại trong luân hồi theo nghĩa của chúng là sự tái sinh trong từng cõi do từng nghiệp, nhưng phiền não chỉ là điều kiện của chúng.

Tattha tattha bhave aparāparaṃ nibbattento saṃsāre nibbuyhati nāmāti imassa atthassa dassanavasena paṭhamaduko vutto.

The first pair was stated to show the meaning that by being reborn repeatedly in various existences, one is carried away in saṃsāra.

Để chỉ ra ý nghĩa rằng người tái sinh liên tục trong từng cõi được gọi là bị cuốn trôi trong luân hồi, cặp thứ nhất đã được nói.

Ime sattā saṃsāre paribbhamantā duvidhā taṇhācaritā diṭṭhicaritā cāti tesaṃ saṃsāranāyikabhūtānaṃ dhammānaṃ vasena santiṭṭhanaṃ, tadaññesaṃ pavattipaccayānaṃ vasena āyūhananti imassa atthassa dassanavasena dutiyaduko vutto.

These beings, wandering in saṃsāra, are of two kinds: those driven by craving and those driven by views; the second pair was stated to show the meaning that standing firm is by way of these states which lead to saṃsāra, and striving is by way of other conditions of existence.

Để chỉ ra ý nghĩa rằng những chúng sinh này lang thang trong luân hồi có hai loại: hành theo ái (taṇhācaritā) và hành theo kiến (diṭṭhicaritā), nên sự đứng vững theo nghĩa của các pháp là chủ đạo trong luân hồi, và sự nỗ lực theo nghĩa của các điều kiện sinh khởi khác, cặp thứ hai đã được nói.

Saṃyojaniyesu dhammesu assādadassanasabhāvāya taṇhāya vasena visesato patiṭṭhānaṃ, amuttimagge muttimaggaparāmāsato tathā āyūhanampi diṭṭhiyā vasena hotīti dassetuṃ tatiyaduko vutto.

The third pair was stated to show that standing firm particularly by way of craving, which is characterized by seeing delight in things bound by fetters, and similarly striving by way of views, from clinging to the path to liberation when one is not yet liberated, occurs.

Để chỉ ra rằng sự đứng vững đặc biệt là do ái, có bản chất thấy sự thích thú trong các pháp bị trói buộc, và sự nỗ lực cũng do kiến theo nghĩa bám chấp vào con đường giải thoát sai lầm thay vì con đường giải thoát, cặp thứ ba đã được nói.

Catutthaduke pana adhippāyo aṭṭhakathāya eva vibhāvito.

In the fourth pair, however, the intention is explained in the commentary itself.

Còn trong cặp thứ tư, ý nghĩa đã được giải thích trong Chú giải.

Yasmā ‘‘sassato attā’’ti abhinivisanto arūparāgaṃ, asaññūpagaṃ vā avimokkhaṃyeva vimokkhoti gahetvā saṃsāre eva olīyati.

Because one who clings, "the self is eternal," and grasps immaterial rapture or the state of non-percipient beings as liberation, when it is not liberation, sinks right into saṃsāra.

Vì người chấp thủ rằng “tự ngã là thường còn” sẽ chìm đắm trong luân hồi, chấp thủ ái sắc giới (arūparāga) hoặc vô tưởng (asaññūpaga) là giải thoát, trong khi đó chỉ là không giải thoát.

Tenāha ‘‘olīyanābhinivesā hi bhavadiṭṭhī’’ti.

Therefore, it is said "the view of becoming is clinging by way of sinking."

Vì vậy, Ngài nói: “Thường kiến là sự chấp thủ vào sự chìm đắm.”

Yasmā pana kāmabhavādīsu yaṃ vā taṃ vā bhavaṃ patvā attā ucchijjati vinassati, na hoti paraṃ maraṇāti abhinivisanto bhavavippamokkhāvahāya sammāpaṭipattiyā appaṭipajjanena taṃ ativattati.

But because one who, having attained some existence or other in the sensual realms and so forth, clings, "the self is cut off, perishes, and does not exist after death," overpasses the right practice that leads to liberation from existence by not engaging in it.

Nhưng vì người chấp thủ rằng “tự ngã bị đoạn diệt, bị tiêu vong, không còn sau khi chết” khi đạt được bất kỳ cõi nào trong các cõi dục v.v., sẽ vượt quá điều đó bằng cách không thực hành chánh hạnh dẫn đến sự giải thoát khỏi hữu.

Tena vuttaṃ ‘‘atidhāvanābhinivesā vibhavadiṭṭhī’’ti.

Therefore, it is said "the view of non-becoming is clinging by way of rushing ahead."

Vì vậy, đã nói: “Đoạn kiến là sự chấp thủ vào sự vượt quá.”

167

Līnavasena santiṭṭhantoti kosajjādivasena saṃkocāpajjanena sammā appaṭipajjanto.

Standing firm by way of laxity means not practicing rightly by contracting oneself due to sloth and so forth.

Đứng vững theo nghĩa bị chìm đắm (līnavasena santiṭṭhanto) là không thực hành đúng đắn do bị co rút lại theo nghĩa lười biếng v.v.

Uddhaccavasena āyūhantoti sammāsamādhino abhāvena vikkhepavasena pañcamo duko vutto.

Striving by way of restlessness means by way of distraction due to the absence of right concentration, the fifth pair was stated.

Nỗ lực theo nghĩa trạo cử (uddhaccavasena āyūhanto) là cặp thứ năm đã được nói theo nghĩa phân tán do không có chánh định.

Yathā kāmasukhaṃ paviṭṭhassa samādhānaṃ natthi cittassa upakkiliṭṭhattā, evaṃ attaparitāpanamanuyuttassa kāyassa upakkiliṭṭhattā.

Just as there is no concentration for one immersed in sensual pleasure because the mind is defiled, so too for one devoted to self-mortification because the body is defiled.

Cũng như người đắm chìm trong dục lạc không có định tâm vì tâm bị ô nhiễm, thì người dấn thân vào việc tự hành hạ cũng vậy vì thân bị ô nhiễm.

Iti cittakāyaparikkilesakarā dve antā taṇhādiṭṭhinissayatāya saṃsīdananibbuyhananimittā vuttā chaṭṭhaduke.

Thus, the two extremes that defile the mind and body, being rooted in craving and views, were stated as the causes of sinking and being carried away in the sixth pair.

Như vậy, hai cực đoan gây ô nhiễm tâm và thân, nương vào ái và kiến, là nguyên nhân của sự chìm đắm và bị cuốn trôi, đã được nói trong cặp thứ sáu.

Pubbe sappadesatova saṃkilesadhammā ‘‘saṃsīdananimitta’’nti dassitāti idāni nippadesato dassanavasena, pubbe ca sādhāraṇato abhisaṅkhāradhammā ‘‘nibbuyhananimitta’’nti dassitāti idāni puññāneñjābhisaṅkhāre eva ‘‘āyūhananimitta’’nti dassanavasena sattamaduko vutto.

The seventh pair is stated in order to show defiling states (saṃkilesadhammā) as “that which causes sinking” in a general sense, as they were shown previously in a specific sense; and in order to show volitional formations (abhisaṅkhāradhammā) as “that which causes striving” in a specific sense, as they were shown previously as “that which causes striving” in a general sense, now specifically as meritorious (puñña) and imperturbable (āneñja) volitional formations.

Trước đây, các pháp phiền não (saṃkilesadhammā) đã được trình bày là “tướng chìm đắm” (saṃsīdananimitta) một cách có giới hạn; nay, chúng được trình bày một cách vô giới hạn. Và trước đây, các pháp hành (abhisaṅkhāradhammā) đã được trình bày là “tướng diệt trừ” (nibbuyhananimitta) một cách tổng quát; nay, chỉ có các hành phước và bất động (puññāneñjābhisaṅkhāre) được trình bày là “tướng nỗ lực” (āyūhananimitta). Như vậy, cặp thứ bảy (sattamaduko) đã được nói đến.

Evañhi duggatisugatūpapattivasena saṃsīdananibbuyhanāni vibhajja dassitāni hontīti.

In this way, sinking and striving are shown by distinguishing them as rebirths in states of woe and happy destinations.

Vì thế, sự chìm đắm và diệt trừ được phân biệt và trình bày theo cách tái sinh vào các khổ cảnh và thiện cảnh.

Tenevāha ‘‘vuttampi ceta’’ntiādi.

Therefore, it is said: “It has also been stated” and so forth.

Chính vì thế, Ngài nói “Và điều này cũng đã được nói” v.v...

Adhobhāgaṃ duggatiṃ gamentīti adhobhāgaṅgamanīyā anunāsikalopaṃ akatvā.

Adhobhāgaṅgamanīyā (leading to the lower realms) is formed without eliding the nasal consonant, meaning “they lead to the lower realm, to states of woe.”

Đưa đến khổ cảnh ở phần dưới nên là adhobhāgaṅgamanīyā (đưa đến phần dưới) mà không bỏ phụ âm mũi.

Tathā uparibhāgaṃ gamentīti uparibhāgaṅgamanīyā.

Similarly, uparibhāgaṅgamanīyā (leading to the upper realms) means “they lead to the upper realm.”

Cũng vậy, đưa đến phần trên nên là uparibhāgaṅgamanīyā (đưa đến phần trên).

168

Ettha ca oghataraṇaṃ pucchitena bhagavatā ‘‘appatiṭṭhaṃ anāyūha’’nti tassa pahānaṅgameva dassitaṃ, na sampayogaṅganti?

Here, in response to the question about crossing the flood (oghataraṇa), the Blessed One showed only the aspect of abandoning it, “without standing, without striving,” not the aspect of its association?

Ở đây, khi được hỏi về việc vượt qua dòng nước lũ (oghataraṇa), Đức Thế Tôn đã trình bày “không nương tựa, không nỗ lực” (appatiṭṭhaṃ anāyūha) chỉ là yếu tố đoạn trừ, chứ không phải yếu tố tương ưng sao?

Na evaṃ daṭṭhabbaṃ, yāvatā yena patiṭṭhānaṃ hoti, yena ca āyūhanaṃ, tadubhayapaṭikkhepamukhena tappaṭipakkhadhammadassanametanti.

It should not be seen in this way, but rather as showing the opposing state by rejecting both that by which there is standing and that by which there is striving.

Không nên hiểu như vậy, mà đây là sự trình bày các pháp đối nghịch thông qua việc bác bỏ cả hai điều: cái gì là sự nương tựa, và cái gì là sự nỗ lực.

Na hesa a-kāro kevalaṃ paṭisedhe, atha kho paṭipakkhe ‘‘akusalā dhammā, ahito, adhammo’’tiādīsu viya, tasmā appatiṭṭhaṃ anāyūhanti patiṭṭhānāyūhanānaṃ paṭipakkhavasena pavattamāno tathāpavattihetūvāti ayamettha attho.

For this prefix ‘a’ is not merely for negation, but for opposition, as in “unwholesome states (akusalā dhammā), harmful, unrighteous (adhammo)” and so forth. Therefore, the meaning here is that “without standing, without striving” refers to the cause of such a state of being, which arises in opposition to standing and striving.

Vì chữ a-kāro này không chỉ có nghĩa phủ định, mà còn có nghĩa đối nghịch, như trong các trường hợp “các pháp bất thiện” (akusalā dhammā), “bất lợi” (ahito), “phi pháp” (adhammo) v.v... Do đó, không nương tựa, không nỗ lực (appatiṭṭhaṃ anāyūha) ở đây có nghĩa là: cái gì diễn ra như là đối nghịch của sự nương tựa và sự nỗ lực, thì đó là nguyên nhân của sự diễn ra như vậy.

Khoti ca avadhāraṇatthe nipāto ‘‘assosi kho’’tiādīsu (pārā. 1) viya.

And kho is an emphatic particle, as in “he heard indeed” (assosi kho) and so forth.

Và chữ kho là một tiểu từ có nghĩa xác định, như trong “assosi kho” (nghe thấy vậy) v.v... (pārā. 1).

Tena appatiṭṭhānassa ekaṃsikataṃ dasseti.

By this, it shows the certainty of not standing.

Điều đó cho thấy sự chắc chắn của việc không nương tựa.

Soyaṃ kho-saddo ‘‘anāyūha’’nti etthāpi ānetvā vattabbo.

This word kho should also be applied to “without striving” (anāyūha).

Chữ kho này cũng nên được áp dụng cho “anāyūha” (không nỗ lực).

Anāyūhanampi hi ekaṃsikamevāti tassa paṭipakkho saha vipassanāya ariyamaggo.

For not striving is also certain, and its opposite is the Noble Path (ariyamagga) together with insight (vipassanā).

Sự không nỗ lực cũng là điều chắc chắn; đối nghịch với nó là con đường Thánh đạo cùng với tuệ quán (vipassanā).

Tena hi oghataraṇaṃ hoti, na aññathā.

By that, indeed, is the crossing of the flood; not otherwise.

Chính nhờ đó mà vượt qua được dòng nước lũ, không phải bằng cách khác.

Evamayaṃ yathānusandhidesanā katā, devatā ca sahavipassanaṃ maggaṃ paṭivijjhīti paṭhamaphale patiṭṭhāsi.

Thus, this teaching was given in accordance with the context, and the deity, having penetrated the path together with insight, became established in the first fruit.

Như vậy, lời dạy này đã được ban bố theo sự liên kết (anusandhi), và vị thiên nhân đã thấu hiểu con đường (magga) cùng với tuệ quán, và an trú vào quả vị đầu tiên.

Tena vuttaṃ ‘‘imaṃ pañhavissajjana’’ntiādi.

Therefore, it is said: “This answer to the question” and so forth.

Vì thế, đã nói “sự giải đáp câu hỏi này” v.v...

169

‘‘Cirassā’’ti iminā samānatthaṃ padantarametanti āha ‘‘cirassa kālassā’’ti yathā ‘‘mamaṃ vā, bhikkhave’’ti (dī. ni. 1.5-6) ettha ‘‘mamā’’ti iminā samānatthaṃ padantaraṃ mamanti.

He states that “cirassa kālassā” is another word with the same meaning as “cirassā” (after a long time), just as “mama” (mine) is another word with the same meaning as “mamaṃ” (mine) in the phrase “mine, O bhikkhus” (mamaṃ vā, bhikkhave) and so forth.

“Cirassā” có cùng nghĩa với một từ khác, nên Ngài nói “cirassa kālassā” (sau một thời gian dài), giống như trong “mamaṃ vā, bhikkhave” (này các Tỳ-kheo, của tôi) (dī. ni. 1.5-6), từ “mamā” có cùng nghĩa với từ khác là “mama”.

Na diṭṭhapubbāti adassāvī.

Na diṭṭhapubbā (not seen before) means “not having seen.”

Na diṭṭhapubbā (chưa từng thấy trước đây) là chưa từng thấy.

Adassāvitā ca disvā kattabbakiccassa asiddhatāya veditabbā.

And not having seen should be understood as the non-accomplishment of the task to be done after seeing.

Và sự chưa từng thấy này cần được hiểu là do chưa hoàn thành việc cần làm sau khi thấy.

Aññathā kā nāma sā devatā, yā bhagavantaṃ na diṭṭhavatī?

Otherwise, what kind of deity would that be who had not seen the Blessed One?

Nếu không, thì vị thiên nhân nào mà chưa từng thấy Đức Thế Tôn?

Tenāha ‘‘kiṃ panimāyā’’tiādi.

Therefore, he says: “What, then, for her?” and so forth.

Vì vậy, Ngài nói “Nhưng đối với vị này” v.v...

Dassanaṃ upādāya evaṃ vattuṃ vattatīti yadā kadāci kañci piyajātikaṃ disvā taṃ dassanaṃ upādāya ‘‘cirena vata mayaṃ āyasmantaṃ passāmā’’ti adiṭṭhapubbaṃ diṭṭhapubbaṃ vā evaṃ vattuṃ yujjati, ayaṃ loke niruḷhe samudācāroti dasseti.

" It is fitting to speak thus based on seeing" means that when one sees someone dear at any time, it is proper to speak thus, taking that seeing as the basis, saying, "It has been a long time since we saw the venerable one," whether one has not seen him before or has seen him before. This shows that it is a common custom in the world.

Dassanaṃ upādāya evaṃ vattuṃ vattatī (có thể nói như vậy dựa trên việc nhìn thấy) cho thấy rằng khi nào đó, khi nhìn thấy một người thân yêu nào đó, dựa vào việc nhìn thấy đó, thì việc nói “Thật lâu rồi chúng tôi mới thấy Tôn giả” dù chưa từng thấy trước đây hay đã từng thấy trước đây, đều là điều hợp lý, đây là một cách giao tiếp thông thường trong thế gian.

Brahmaṃ vā vuccati ariyamaggo, tassa aṇanato jānanato paṭivijjhanato brāhmaṇo.

Or, brahma is called the Noble Path. Because of understanding, knowing, and penetrating it, one is a brāhmaṇa.

Phạm (Brahma) cũng được gọi là con đường Thánh đạo (ariyamaggo), vị Brāhmaṇa là người hiểu biết, thấu triệt, xuyên thấu con đường đó.

Kilesanibbānenāti kilesānaṃ accantasamucchedasaṅkhātena nibbānena nibbutaṃ sammadeva vūpasanta-sabbakilesadaratha-pariḷāhaṃ.

" By the extinguishing of defilements" means extinguished by the Nibbāna which is the complete eradication of defilements, with all the distress and fever of defilements completely appeased.

Kilesanibbānenā (bằng sự Niết-bàn của các phiền não) là sự Niết-bàn được gọi là sự đoạn diệt hoàn toàn các phiền não,^* nibbutaṃ (đã tịch tịnh) là người đã hoàn toàn an tịnh mọi sự bức bách, phiền não, và khổ đau của các phiền não.

Āsattavisattādīhīti ādi-saddena visatādiākāre saṅgaṇhāti.

" By attachment, entanglement, and so forth" – the word " and so forth" includes states like entanglement.

Āsattavisattādīhī (bởi sự dính mắc, bám víu v.v...) chữ ādi (v.v...) bao gồm các trạng thái như bám víu (visatta).

Vuttañhetaṃ –

For this has been said:

Điều này đã được nói:

170

‘‘Visatāti visattikā, visaṭāti visattikā, visālāti visattikā, visakkatīti visattikā, visaṃvādikāti visattikā, visaṃ haratīti visattikā, visamūlāti visattikā, visaphalāti visattikā, visaparibhogoti visattikā, visālā vā pana sā taṇhā rūpe sadde gandhe rase phoṭṭhabbe dhamme kule gaṇe visatā vitthatāti visattikā’’ti (mahāni. 3).

"‘Visatā means visattikā, visaṭā means visattikā, visālā means visattikā, visakkati means visattikā, visaṃvādikā means visattikā, visaṃ harati means visattikā, visamūlā means visattikā, visaphalā means visattikā, visaparibhogo means visattikā. Or, that craving (taṇhā) is visattikā because it is spread out (visatā) and diffused (vitthatā) in forms, sounds, smells, tastes, tangibles, phenomena, families, and groups" (Mahāni. 3).

“Visatā (dính mắc) là visattikā (sự bám víu), visaṭā (lan rộng) là visattikā, visālā (rộng lớn) là visattikā, visakkatī (chịu đựng) là visattikā, visaṃvādikā (lừa dối) là visattikā, visaṃ haratī (lấy đi chất độc) là visattikā, visamūlā (có gốc là chất độc) là visattikā, visaphalā (có quả là chất độc) là visattikā, visaparibhogo (sự hưởng thụ chất độc) là visattikā, hoặc tham ái (taṇhā) đó, vì nó dính mắc, lan rộng trong sắc, thinh, hương, vị, xúc, pháp, trong gia đình, trong đoàn thể, nên là visattikā” (mahāni. 3).

171

Tattha visatāti vitthatā rūpādīsu tebhūmakadhammesu abhibyāpanavasena visaṭāti purimavacanameva ta-kārassa ṭa-kāraṃ katvā vuttaṃ.

Therein, " visatā" means spread out, diffused in forms and so forth, in the three-fold states of existence, by way of pervading. " Visaṭā" is the same word as the former, spoken by changing the letter 'ta' to 'ṭa'.

Ở đó, visatā (dính mắc) là lan rộng trong các pháp ba cõi như sắc v.v... theo cách bao trùm; visaṭā (lan rộng) là từ ngữ tương tự như từ trước, chỉ khác là chữ ta-kāra được đổi thành ṭa-kāra.

Visālāti vipulā.

" Visālā" means extensive.

Visālā (rộng lớn) là bao la.

Visakkatīti parisakkati, sahati vā.

" Visakkati" means it spreads or endures.

Visakkatī (chịu đựng) là chịu đựng, hoặc chịu đựng được.

Ratto hi rāgavatthunā pādena tāḷiyamānopi sahatīti.

For one who is attached endures even when struck by the object of attachment.

Vì người tham ái, dù bị đá vào vật tham ái, vẫn chịu đựng được.

Osakkanaṃ vipphandanaṃ vā ‘‘visakkana’’ntipi vadanti.

They also say that receding or struggling is " visakkana".

Một số người cũng gọi sự thụt lùi hoặc sự dao động là “visakkana”.

Aniccādiṃ niccādito.

It takes the impermanent as permanent, and so forth.

Từ vô thường v.v... đến thường v.v...

Gaṇhātīti visaṃvādikā hoti.

It takes hold, therefore it is visaṃvādikā (deceptive).

Khi chấp thủ, nó trở thành visaṃvādikā (lừa dối).

Visaṃ haratīti tathā tathā kāmesu ānisaṃsaṃ passantī vividhehi ākārehi nekkhammābhimukhappavattito cittaṃ saṃharati saṃkhipati, visaṃ vā dukkhaṃ, taṃ harati, vahatīti attho.

" Visaṃ harati" means, seeing advantages in sense pleasures in various ways, it withdraws or contracts the mind from turning towards renunciation. Or, visaṃ means suffering, and it carries or bears that suffering, is the meaning.

Visaṃ haratī (lấy đi chất độc) có nghĩa là, khi thấy lợi ích trong các dục vọng theo nhiều cách khác nhau, nó thu rút, co lại tâm khỏi sự hướng về xuất ly; hoặc nó mang theo chất độc, tức là khổ đau.

Dukkhanibbattakakammassa hetubhāvato visamūlā.

It is visamūlā (poison-rooted) because it is the cause of actions that produce suffering.

Vì là nguyên nhân của nghiệp tạo ra khổ đau nên là visamūlā (có gốc là chất độc).

Visaṃ vā dukkhābhibhūtā vedanā mūlaṃ etissāti visamūlā.

Or, suffering-overwhelmed feeling is its root, therefore it is visamūlā.

Hoặc cảm thọ bị khổ đau chi phối là gốc rễ của nó, nên là visamūlā.

Dukkhasamudayattā visaṃ phalaṃ etissāti visaphalā.

It is visaphalā (poison-fruited) because the arising of suffering is its fruit.

Vì là sự tập khởi của khổ đau, nên khổ đau là quả của nó, nên là visaphalā (có quả là chất độc).

Taṇhāya rūpādikassa dukkhasseva paribhogo hoti, na amatassāti visaparibhogoti vuttā, sabbattha niruttivasena padasiddhi veditabbā.

The enjoyment of craving for forms and so forth is only suffering, not the deathless, therefore it is called visaparibhogo (poison-enjoyment). In all cases, the etymological derivation of the word should be understood.

Sự hưởng thụ của tham ái đối với sắc v.v... chỉ là khổ đau, không phải bất tử, nên được gọi là visaparibhogo (sự hưởng thụ chất độc); trong tất cả các trường hợp, sự thành lập từ ngữ cần được hiểu theo nghĩa ngữ nguyên.

Yo panettha padhāno attho, taṃ dassetuṃ puna ‘‘visālā vā panā’’tiādi vuttanti evamettha visattikāpadassa attho veditabbo.

To show the primary meaning here, it is again said, "Or, visālā," and so forth. Thus, the meaning of the word visattikā here should be understood.

Để trình bày ý nghĩa chính ở đây, lại nói “visālā vā panā” v.v... Như vậy, ý nghĩa của từ visattikā cần được hiểu ở đây.

Tiṇṇaṃ paṭhamadutiyamaggehi.

Crossed by the first and second paths.

Tiṇṇaṃ (đã vượt qua) bằng đạo thứ nhất và thứ hai.

Nittiṇṇaṃ tatiyamaggena.

Completely crossed by the third path.

Nittiṇṇaṃ (đã hoàn toàn vượt qua) bằng đạo thứ ba.

Uttiṇṇaṃ catutthamaggena.

Fully crossed by the fourth path.

Uttiṇṇaṃ (đã vượt lên trên) bằng đạo thứ tư.

172

Samanuññoti sammadeva katānuñño.

" Samanuñño" means completely agreed upon.

Samanuñño (hoan hỷ) là đã hoàn toàn chấp thuận.

Tenāha ‘‘ekajjhāsayo ahosī’’ti.

Therefore, it is said, " He was of one mind."

Vì thế, Ngài nói “ekajjhāsayo ahosī” (có cùng ý định).

Antaradhāyīti adassanaṃ agamāsi.

" Antaradhāyī" means he disappeared from sight.

Antaradhāyī (biến mất) là không còn nhìn thấy nữa.

Yathā pana antaradhāyi, taṃ dassetuṃ ‘‘abhisaṅkhatakāya’’ntiādi vuttaṃ.

To show how he disappeared, it is said, " with his created body," and so forth.

Để cho thấy cách biến mất, đã nói “abhisaṅkhatakāya” (thân được tạo tác) v.v...

Mālehīti liṅgavipallāsena vuttaṃ, ‘‘mālāhī’’ti keci paṭhanti, ‘‘malyehī’’ti vattabbe ya-kāralopaṃ katvā niddeso.

" Mālehi" is stated with a gender inversion; some read "mālāhi"; it is an indication made by dropping the 'ya' sound where it should be "malyehi".

Mālehī (bằng vòng hoa) được nói với sự đảo ngược giới tính, một số người đọc là “mālāhī”, và là sự chỉ định sau khi bỏ chữ ya-kāra trong “malyehī”.

Ayaṃ tāva aṭṭhakathāya līnatthavaṇṇanā.

This is the explanation of the hidden meanings from the commentary.

Đây là phần giải thích ý nghĩa ẩn (līnatthavaṇṇanā) của chú giải.