Katamāni aṭṭha paripanthe ñāṇāni, aṭṭha ca upakāre ñāṇāni?
What are the eight knowledges regarding obstacles and the eight knowledges regarding aids?
Thế nào là tám tri kiến về chướng ngại, và tám tri kiến về sự hỗ trợ?
Kāmacchando samādhissa paripantho, nekkhammaṃ samādhissa upakāraṃ.
Sensual desire is an obstacle to samādhi; renunciation is an aid to samādhi.
Dục ái (kāmacchanda) là chướng ngại của định, ly dục (nekkhamma) là sự hỗ trợ cho định.
Byāpādo samādhissa paripantho, abyāpādo samādhissa upakāraṃ.
Ill will is an obstacle to samādhi; non-ill will is an aid to samādhi.
Sân hận (byāpāda) là chướng ngại của định, vô sân (abyāpāda) là sự hỗ trợ cho định.
Thinamiddhaṃ samādhissa paripantho, ālokasaññā samādhissa upakāraṃ.
Sloth and torpor are an obstacle to samādhi; the perception of light is an aid to samādhi.
Hôn trầm thụy miên (thinamiddha) là chướng ngại của định, tưởng ánh sáng (ālokasaññā) là sự hỗ trợ cho định.
Uddhaccaṃ samādhissa paripantho, avikkhepo samādhissa upakāraṃ.
Restlessness is an obstacle to samādhi; non-distraction is an aid to samādhi.
Trạo cử (uddhacca) là chướng ngại của định, không phóng dật (avikkhepa) là sự hỗ trợ cho định.
Vicikicchā samādhissa paripantho, dhammavavatthānaṃ samādhissa upakāraṃ.
Skeptical doubt is an obstacle to samādhi; the discernment of Dhamma is an aid to samādhi.
Hoài nghi (vicikicchā) là chướng ngại của định, sự phân biệt Pháp (dhammavavatthāna) là sự hỗ trợ cho định.
Avijjā samādhissa paripantho, ñāṇaṃ samādhissa upakāraṃ.
Ignorance is an obstacle to samādhi; knowledge is an aid to samādhi.
Vô minh (avijjā) là chướng ngại của định, trí tuệ (ñāṇa) là sự hỗ trợ cho định.
Arati samādhissa paripantho, pāmojjaṃ samādhissa upakāraṃ.
Discontent is an obstacle to samādhi; joy is an aid to samādhi.
Bất lạc (arati) là chướng ngại của định, hoan hỷ (pāmojja) là sự hỗ trợ cho định.
Sabbepi akusalā dhammā samādhissa paripanthā, sabbepi kusalā dhammā samādhissa upakārā.
All unwholesome states are obstacles to samādhi; all wholesome states are aids to samādhi.
Tất cả các pháp bất thiện đều là chướng ngại của định, tất cả các pháp thiện đều là trợ duyên của định.
Imāni aṭṭha paripanthe ñāṇāni, aṭṭha ca upakāre ñāṇāni.
These are the eight knowledges regarding obstacles and the eight knowledges regarding aids.
Đây là tám tri kiến chướng ngại và tám tri kiến trợ duyên.
153. Imehi soḷasahi ākārehi uducittaṃ cittaṃ samuducitaṃ cittaṃ ekatte santiṭṭhati, nīvaraṇehi visujjhati.
153. By these sixteen modes, the mind, which is progressively cultivated, the mind, which is well and progressively cultivated, becomes established in oneness and is purified from the hindrances.
Với mười sáu phương thức này, tâm được tu tập, tâm được khéo tu tập, an trú trong sự nhất tâm, và được thanh tịnh khỏi các triền cái.
Katame te ekattā?
What are those onenesses?
Những sự nhất tâm đó là gì?
Nekkhammaṃ ekattaṃ, abyāpādo ekattaṃ, ālokasaññā ekattaṃ, avikkhepo ekattaṃ, dhammavavatthānaṃ ekattaṃ, ñāṇaṃ ekattaṃ, pāmojjaṃ ekattaṃ, sabbepi kusalā dhammā ekattā.
Renunciation is oneness, non-ill will is oneness, the perception of light is oneness, non-distraction is oneness, the discernment of Dhamma is oneness, knowledge is oneness, joy is oneness, and all wholesome states are oneness.
Xuất ly là nhất tâm, vô sân là nhất tâm, tưởng ánh sáng là nhất tâm, vô tán loạn là nhất tâm, sự phân định pháp là nhất tâm, tuệ là nhất tâm, hỷ là nhất tâm, tất cả các pháp thiện đều là nhất tâm.
Nīvaraṇāti, kenaṭṭhena nīvaraṇā?
Hindrances (Nīvaraṇā): In what sense are they hindrances?
Các triền cái, theo nghĩa nào là triền cái?
Niyyānāvaraṇaṭṭhena nīvaraṇā.
They are hindrances in the sense of obstructing the escape (niyyāna).
Chúng là triền cái theo nghĩa che chướng sự xuất ly.
Katame te niyyānā?
What are these escapes?
Những sự xuất ly đó là gì?
Nekkhammaṃ ariyānaṃ niyyānaṃ.
Renunciation is the escape for the noble ones.
Xuất ly là sự xuất ly của các bậc Thánh.
Tena ca nekkhammena ariyā niyyanti.
And by that renunciation, the noble ones escape.
Và các bậc Thánh xuất ly nhờ sự xuất ly đó.
Kāmacchando niyyānāvaraṇaṃ.
Sensual desire is an obstruction to escape.
Tham dục là triền cái che chướng sự xuất ly.
Tena ca kāmacchandena nivutattā nekkhammaṃ ariyānaṃ niyyānaṃ nappajānātīti – kāmacchando niyyānāvaraṇaṃ.
Because one is obstructed by that sensual desire, one does not understand renunciation, the escape for the noble ones—thus, sensual desire is an obstruction to escape.
Vì bị tham dục đó che chướng, nên không biết sự xuất ly là sự xuất ly của các bậc Thánh – do đó, tham dục là triền cái che chướng sự xuất ly.
Abyāpādo ariyānaṃ niyyānaṃ.
Non-ill will is the escape for the noble ones.
Vô sân là sự xuất ly của các bậc Thánh.
Tena ca abyāpādena ariyā niyyanti.
And by that non-ill will, the noble ones escape.
Và các bậc Thánh xuất ly nhờ sự vô sân đó.
Byāpādo niyyānāvaraṇaṃ.
Ill will is an obstruction to escape.
Sân hận là triền cái che chướng sự xuất ly.
Tena ca byāpādena nivutattā abyāpādaṃ ariyānaṃ niyyānaṃ nappajānātīti – byāpādo niyyānāvaraṇaṃ.
Because one is obstructed by that ill will, one does not understand non-ill will, the escape for the noble ones—thus, ill will is an obstruction to escape.
Vì bị sân hận đó che chướng, nên không biết sự vô sân là sự xuất ly của các bậc Thánh – do đó, sân hận là triền cái che chướng sự xuất ly.
Ālokasaññā ariyānaṃ niyyānaṃ.
The perception of light is the escape for the noble ones.
Tưởng ánh sáng là sự xuất ly của các bậc Thánh.
Tāya ca ālokasaññāya ariyā niyyanti.
And by that perception of light, the noble ones escape.
Và các bậc Thánh xuất ly nhờ tưởng ánh sáng đó.
Thinamiddhaṃ niyyānāvaraṇaṃ.
Sloth and torpor are an obstruction to escape.
Hôn trầm thụy miên là triền cái che chướng sự xuất ly.
Tena ca thinamiddhena nivutattā ālokasaññaṃ ariyānaṃ niyyānaṃ nappajānātīti – thinamiddhaṃ niyyānāvaraṇaṃ.
Because one is obstructed by that sloth and torpor, one does not understand the perception of light, the escape for the noble ones—thus, sloth and torpor are an obstruction to escape.
Vì bị hôn trầm thụy miên đó che chướng, nên không biết tưởng ánh sáng là sự xuất ly của các bậc Thánh – do đó, hôn trầm thụy miên là triền cái che chướng sự xuất ly.
Avikkhepo ariyānaṃ niyyānaṃ.
Non-distraction is the escape for the noble ones.
Vô tán loạn là sự xuất ly của các bậc Thánh.
Tena ca avikkhepena ariyā niyyanti.
And by that non-distraction, the noble ones escape.
Và các bậc Thánh xuất ly nhờ sự vô tán loạn đó.
Uddhaccaṃ niyyānāvaraṇaṃ.
Restlessness is an obstruction to escape.
Trạo cử là triền cái che chướng sự xuất ly.
Tena ca uddhaccena nivutattā avikkhepaṃ ariyānaṃ niyyānaṃ nappajānātīti – uddhaccaṃ niyyānāvaraṇaṃ.
Because one is obstructed by that restlessness, one does not understand non-distraction, the escape for the noble ones—thus, restlessness is an obstruction to escape.
Vì bị trạo cử đó che chướng, nên không biết sự vô tán loạn là sự xuất ly của các bậc Thánh – do đó, trạo cử là triền cái che chướng sự xuất ly.
Dhammavavatthānaṃ ariyānaṃ niyyānaṃ.
The discernment of Dhamma is the escape for the noble ones.
Sự phân định pháp là sự xuất ly của các bậc Thánh.
Tena ca dhammavavatthānena ariyā niyyanti.
And by that discernment of Dhamma, the noble ones escape.
Và các bậc Thánh xuất ly nhờ sự phân định pháp đó.
Vicikicchā niyyānāvaraṇaṃ.
Skeptical doubt is an obstruction to escape.
Hoài nghi là triền cái che chướng sự xuất ly.
Tāya ca vicikicchāya nivutattā dhammavavatthānaṃ ariyānaṃ niyyānaṃ nappajānātīti – vicikicchā niyyānāvaraṇaṃ.
Because one is obstructed by that skeptical doubt, one does not understand the discernment of Dhamma, the escape for the noble ones—thus, skeptical doubt is an obstruction to escape.
Vì bị hoài nghi đó che chướng, nên không biết sự phân định pháp là sự xuất ly của các bậc Thánh – do đó, hoài nghi là triền cái che chướng sự xuất ly.
Ñāṇaṃ ariyānaṃ niyyānaṃ.
Knowledge is the escape for the noble ones.
Tuệ là sự xuất ly của các bậc Thánh.
Tena ca ñāṇena ariyā niyyanti.
And by that knowledge, the noble ones escape.
Và các bậc Thánh xuất ly nhờ tuệ đó.
Avijjā niyyānāvaraṇaṃ.
Ignorance is an obstruction to escape.
Vô minh là triền cái che chướng sự xuất ly.
Tāya ca avijjāya nivutattā ñāṇaṃ ariyānaṃ niyyānaṃ nappajānātīti – avijjā niyyānāvaraṇaṃ.
Because one is obstructed by that ignorance, one does not understand knowledge, the escape for the noble ones—thus, ignorance is an obstruction to escape.
Vì bị vô minh đó che chướng, nên không biết tuệ là sự xuất ly của các bậc Thánh – do đó, vô minh là triền cái che chướng sự xuất ly.
Pāmojjaṃ ariyānaṃ niyyānaṃ.
Joy is the escape for the noble ones.
Hỷ là sự xuất ly của các bậc Thánh.
Tena ca pāmojjena ariyā niyyanti.
And by that joy, the noble ones escape.
Và các bậc Thánh xuất ly nhờ hỷ đó.
Arati niyyānāvaraṇaṃ.
Discontent is an obstruction to escape.
Bất lạc là triền cái che chướng sự xuất ly.
Tāya ca aratiyā nivutattā pāmojjaṃ ariyānaṃ niyyānaṃ nappajānātīti – arati niyyānāvaraṇaṃ.
And because one is hindered by that discontent (arati), one does not discern the joy (pāmojjaṃ) which is the escape (niyyānaṃ) for the noble ones (ariyānaṃ)—thus, discontent is a hindrance to escape (niyyānāvaraṇaṃ).
Vì bị bất lạc đó che chướng, nên không biết hỷ là sự xuất ly của các bậc Thánh – do đó, bất lạc là triền cái che chướng sự xuất ly.
Sabbepi kusalā dhammā ariyānaṃ niyyānaṃ.
All wholesome states (kusalā dhammā) are an escape (niyyānaṃ) for the noble ones (ariyānaṃ).
Tất cả các pháp thiện đều là sự xuất ly của các bậc Thánh.
Tehi ca kusalehi dhammehi ariyā niyyanti.
And by those wholesome states (kusalehi dhammehi), the noble ones (ariyā) escape (niyyanti).
Và các bậc Thánh xuất ly nhờ các pháp thiện đó.
Sabbepi akusalā dhammā niyyānāvaraṇā.
All unwholesome states (akusalā dhammā) are hindrances to escape (niyyānāvaraṇā).
Tất cả các pháp bất thiện đều là triền cái che chướng sự xuất ly.
Tehi ca akusalehi dhammehi nivutattā kusale dhamme ariyānaṃ niyyānaṃ nappajānātīti – sabbepi akusalā dhammā niyyānāvaraṇā.
And because one is hindered by those unwholesome states (akusalehi dhammehi), one does not discern the wholesome states (kusale dhamme) which are the escape (niyyānaṃ) for the noble ones (ariyānaṃ)—thus, all unwholesome states (akusalā dhammā) are hindrances to escape (niyyānāvaraṇā).
Vì bị các pháp bất thiện đó che chướng, nên không biết các pháp thiện là sự xuất ly của các bậc Thánh – do đó, tất cả các pháp bất thiện đều là triền cái che chướng sự xuất ly.
Imehi ca pana nīvaraṇehi visuddhacittassa soḷasavatthukaṃ ānāpānassatisamādhiṃ bhāvayato khaṇikasamodhānā.
And for one whose mind is purified from these hindrances (nīvaraṇehi), who is developing the sixteen-fold ānāpānassatisamādhi, there are momentary convergences (khaṇikasamodhānā).
Và đối với người có tâm thanh tịnh khỏi các triền cái này, đang tu tập định niệm hơi thở vào ra với mười sáu đối tượng, có sự hòa hợp nhất thời (của các cấu uế).
154. Imehi ca pana nīvaraṇehi visuddhacittassa soḷasavatthukaṃ ānāpānassatisamādhiṃ bhāvayato khaṇikasamodhānā katame aṭṭhārasa upakkilesā uppajjanti?
154. And for one whose mind is purified from these hindrances (nīvaraṇehi), who is developing the sixteen-fold ānāpānassatisamādhi, what eighteen defilements (upakkilesā) arise due to momentary convergences (khaṇikasamodhānā)?
Đối với người có tâm thanh tịnh khỏi các triền cái này, đang tu tập định niệm hơi thở vào ra với mười sáu đối tượng, những gì là mười tám cấu uế phát sinh do sự hòa hợp nhất thời (của các cấu uế)?
Assāsādimajjhapariyosānaṃ satiyā anugacchato ajjhattavikkhepagataṃ cittaṃ samādhissa paripantho.
The mind that has fallen into internal distraction (ajjhattavikkhepagataṃ), while following the in-breath (assāsa) from beginning, middle, to end with mindfulness (satiyā), is an obstacle (paripantho) to concentration (samādhissa).
Tâm bị tán loạn nội tại do theo dõi hơi thở vào từ đầu, giữa, cuối bằng chánh niệm là chướng ngại của định.
Passāsādimajjhapariyosānaṃ satiyā anugacchato bahiddhāvikkhepagataṃ cittaṃ samādhissa paripantho.
The mind that has fallen into external distraction (bahiddhāvikkhepagataṃ), while following the out-breath (passāsa) from beginning, middle, to end with mindfulness (satiyā), is an obstacle (paripantho) to concentration (samādhissa).
Tâm bị tán loạn ngoại tại do theo dõi hơi thở ra từ đầu, giữa, cuối bằng chánh niệm là chướng ngại của định.
Assāsapaṭikaṅkhanā nikanti taṇhācariyā samādhissa paripantho.
The craving-conduct (taṇhācariyā) of longing (nikanti) for the in-breath (assāsa) is an obstacle (paripantho) to concentration (samādhissa).
Sự khao khát hơi thở vào, sự ham muốn, sự vận hành của tham ái là chướng ngại của định.
Passāsapaṭikaṅkhanā nikanti taṇhācariyā samādhissa paripantho.
The craving-conduct (taṇhācariyā) of longing (nikanti) for the out-breath (passāsa) is an obstacle (paripantho) to concentration (samādhissa).
Sự khao khát hơi thở ra, sự ham muốn, sự vận hành của tham ái là chướng ngại của định.
Assāsenābhitunnassa passāsapaṭilābhe mucchanā samādhissa paripantho.
Confusion (mucchanā) in obtaining the out-breath (passāsapaṭilābhe) for one oppressed (abhitunnassa) by the in-breath (assāsena) is an obstacle (paripantho) to concentration (samādhissa).
Sự mê mẩn trong việc đạt được hơi thở ra khi bị hơi thở vào làm phiền là chướng ngại của định.
Passāsenābhitunnassa assāsapaṭilābhe mucchanā samādhissa paripantho.
Confusion (mucchanā) in obtaining the in-breath (assāsapaṭilābhe) for one oppressed (abhitunnassa) by the out-breath (passāsena) is an obstacle (paripantho) to concentration (samādhissa).
Sự mê mẩn trong việc đạt được hơi thở vào khi bị hơi thở ra làm phiền là chướng ngại của định.
155. Nimittaṃ āvajjato assāse cittaṃ vikampati – samādhissa paripantho.
155. When attending to the sign (nimittaṃ), the mind trembles (vikampati) at the in-breath (assāse)—it is an obstacle (paripantho) to concentration (samādhissa).
Khi quán sát tướng (nimitta), tâm dao động về hơi thở vào – đó là chướng ngại của định.
Assāsaṃ āvajjato nimitte cittaṃ vikampati – samādhissa paripantho.
When attending to the in-breath (assāsaṃ), the mind trembles (vikampati) at the sign (nimitte)—it is an obstacle (paripantho) to concentration (samādhissa).
Khi quán sát hơi thở vào, tâm dao động về tướng – đó là chướng ngại của định.
Nimittaṃ āvajjato passāse cittaṃ vikampati – samādhissa paripantho.
When attending to the sign (nimittaṃ), the mind trembles (vikampati) at the out-breath (passāse)—it is an obstacle (paripantho) to concentration (samādhissa).
Khi quán sát tướng, tâm dao động về hơi thở ra – đó là chướng ngại của định.
Passāsaṃ āvajjato nimitte cittaṃ vikampati – samādhissa paripantho.
When attending to the out-breath (passāsaṃ), the mind trembles (vikampati) at the sign (nimitte)—it is an obstacle (paripantho) to concentration (samādhissa).
Khi quán sát hơi thở ra, tâm dao động về tướng – đó là chướng ngại của định.
Assāsaṃ āvajjato passāse cittaṃ vikampati – samādhissa paripantho.
When attending to the in-breath (assāsaṃ), the mind trembles (vikampati) at the out-breath (passāse)—it is an obstacle (paripantho) to concentration (samādhissa).
Khi quán sát hơi thở vào, tâm dao động về hơi thở ra – đó là chướng ngại của định.
Passāsaṃ āvajjato assāse cittaṃ vikampati – samādhissa paripantho.
When attending to the out-breath (passāsaṃ), the mind trembles (vikampati) at the in-breath (assāse)—it is an obstacle (paripantho) to concentration (samādhissa).
Khi quán sát hơi thở ra, tâm dao động về hơi thở vào – đó là chướng ngại của định.
156. Atītānudhāvanaṃ cittaṃ vikkhepānupatitaṃ – samādhissa paripantho.
156. The mind pursuing the past (atītānudhāvanaṃ) has fallen into distraction (vikkhepānupatitaṃ)—it is an obstacle (paripantho) to concentration (samādhissa).
Tâm chạy theo quá khứ, bị tán loạn – đó là chướng ngại của định.
Anāgatapaṭikaṅkhanaṃ cittaṃ vikampitaṃ – samādhissa paripantho.
The mind anticipating the future (anāgatapaṭikaṅkhanaṃ) is trembling (vikampitaṃ)—it is an obstacle (paripantho) to concentration (samādhissa).
Tâm mong đợi tương lai, bị dao động – đó là chướng ngại của định.
Līnaṃ cittaṃ kosajjānupatitaṃ – samādhissa paripantho.
The sluggish mind (līnaṃ cittaṃ) has fallen into idleness (kosajjānupatitaṃ)—it is an obstacle (paripantho) to concentration (samādhissa).
Tâm bị chìm đắm, bị biếng nhác xâm chiếm – đó là chướng ngại của định.
Atipaggahitaṃ cittaṃ uddhaccānupatitaṃ – samādhissa paripantho.
The over-exerted mind (atipaggahitaṃ cittaṃ) has fallen into agitation (uddhaccānupatitaṃ)—it is an obstacle (paripantho) to concentration (samādhissa).
Tâm bị quá căng thẳng, bị trạo cử xâm chiếm – đó là chướng ngại của định.
Abhinataṃ cittaṃ rāgānupatitaṃ – samādhissa paripantho.
The mind inclined (abhinataṃ cittaṃ) has fallen into lust (rāgānupatitaṃ)—it is an obstacle (paripantho) to concentration (samādhissa).
Tâm bị nghiêng về, bị tham ái xâm chiếm – đó là chướng ngại của định.
Apanataṃ cittaṃ byāpādānupatitaṃ – samādhissa paripantho.
The mind withdrawn (apanataṃ cittaṃ) has fallen into ill-will (byāpādānupatitaṃ)—it is an obstacle (paripantho) to concentration (samādhissa).
Tâm bị đẩy lùi, bị sân hận xâm chiếm – đó là chướng ngại của định.
157. Assāsādimajjhapariyosānaṃ satiyā anugacchato ajjhattaṃ vikkhepagatena cittena kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca.
157. When one follows the beginning, middle, and end of an in-breath with mindfulness, if the mind has fallen into internal distraction, both the body and the mind become agitated, shaken, and trembling.
157. Khi một hành giả theo dõi hơi thở vào từ đầu, giữa, đến cuối bằng niệm, do tâm bị phân tán bên trong, thân và tâm đều trở nên bồn chồn, dao động và run rẩy.
Passāsādimajjhapariyosānaṃ satiyā anugacchato bahiddhāvikkhepagatena cittena kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca.
When one follows the beginning, middle, and end of an out-breath with mindfulness, if the mind has fallen into external distraction, both the body and the mind become agitated, shaken, and trembling.
Khi một hành giả theo dõi hơi thở ra từ đầu, giữa, đến cuối bằng niệm, do tâm bị phân tán bên ngoài, thân và tâm đều trở nên bồn chồn, dao động và run rẩy.
Assāsapaṭikaṅkhanāya nikantiyā taṇhācariyāya kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca.
Due to the arising of craving, which is the nature of desiring and longing for the in-breath, both the body and the mind become agitated, shaken, and trembling.
Do sự khao khát, sự thích thú, sự vận hành của tham ái đối với hơi thở vào, thân và tâm đều trở nên bồn chồn, dao động và run rẩy.
Passāsapaṭikaṅkhanāya nikantiyā taṇhācariyāya kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca.
Due to the arising of craving, which is the nature of desiring and longing for the out-breath, both the body and the mind become agitated, shaken, and trembling.
Do sự khao khát, sự thích thú, sự vận hành của tham ái đối với hơi thở ra, thân và tâm đều trở nên bồn chồn, dao động và run rẩy.
Assāsenābhitunnassa passāsapaṭilābhe mucchitattā kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca.
When one is afflicted by the in-breath and is infatuated with obtaining the out-breath, both the body and the mind become agitated, shaken, and trembling.
Do sự mê đắm trong việc đạt được hơi thở ra khi bị hơi thở vào làm phiền, thân và tâm đều trở nên bồn chồn, dao động và run rẩy.
Passāsenābhitunnassa assāsapaṭilābhe mucchitattā kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca.
When one is afflicted by the out-breath and is infatuated with obtaining the in-breath, both the body and the mind become agitated, shaken, and trembling.
Do sự mê đắm trong việc đạt được hơi thở vào khi bị hơi thở ra làm phiền, thân và tâm đều trở nên bồn chồn, dao động và run rẩy.
Nimittaṃ āvajjato assāse cittaṃ vikampitattā kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca.
When one attends to the nimitta, if the mind trembles at the in-breath, both the body and the mind become agitated, shaken, and trembling.
Khi chú ý đến nimitta, do tâm bị dao động bởi hơi thở vào, thân và tâm đều trở nên bồn chồn, dao động và run rẩy.
Assāsaṃ āvajjato nimitte cittaṃ vikampitattā kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca.
When one attends to the in-breath, if the mind trembles at the nimitta, both the body and the mind become agitated, shaken, and trembling.
Khi chú ý đến hơi thở vào, do tâm bị dao động bởi nimitta, thân và tâm đều trở nên bồn chồn, dao động và run rẩy.
Nimittaṃ āvajjato passāse cittaṃ vikampitattā kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca.
When one attends to the nimitta, if the mind trembles at the out-breath, both the body and the mind become agitated, shaken, and trembling.
Khi chú ý đến nimitta, do tâm bị dao động bởi hơi thở ra, thân và tâm đều trở nên bồn chồn, dao động và run rẩy.
Passāsaṃ āvajjato nimitte cittaṃ vikampitattā kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca.
When one attends to the out-breath, if the mind trembles at the nimitta, both the body and the mind become agitated, shaken, and trembling.
Khi chú ý đến hơi thở ra, do tâm bị dao động bởi nimitta, thân và tâm đều trở nên bồn chồn, dao động và run rẩy.
Assāsaṃ āvajjato passāse cittaṃ vikampitattā kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca.
When one attends to the in-breath, if the mind trembles at the out-breath, both the body and the mind become agitated, shaken, and trembling.
Khi chú ý đến hơi thở vào, do tâm bị dao động bởi hơi thở ra, thân và tâm đều trở nên bồn chồn, dao động và run rẩy.
Passāsaṃ āvajjato assāse cittaṃ vikampitattā kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca.
When one attends to the out-breath, if the mind trembles at the in-breath, both the body and the mind become agitated, shaken, and trembling.
Khi chú ý đến hơi thở ra, do tâm bị dao động bởi hơi thở vào, thân và tâm đều trở nên bồn chồn, dao động và run rẩy.
Atītānudhāvanena cittena vikkhepānupatitena kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca.
Due to the mind pursuing the past and having fallen into distraction, both the body and the mind become agitated, shaken, and trembling.
Do tâm bị phân tán bởi sự truy đuổi quá khứ, thân và tâm đều trở nên bồn chồn, dao động và run rẩy.
Anāgatapaṭikaṅkhanena cittena vikampitena kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca.
Due to the mind longing for the future and being agitated, both the body and the mind become agitated, shaken, and trembling.
Do tâm bị dao động bởi sự mong đợi tương lai, thân và tâm đều trở nên bồn chồn, dao động và run rẩy.
Līnena cittena kosajjānupatitena kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca.
Due to the mind being sluggish and having fallen into idleness, both the body and the mind become agitated, shaken, and trembling.
Do tâm bị chùng xuống, bị sự biếng nhác chi phối, thân và tâm đều trở nên bồn chồn, dao động và run rẩy.
Atipaggahitena cittena uddhaccānupatitena kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca.
Due to the mind being over-exerted and having fallen into restlessness, both the body and the mind become agitated, shaken, and trembling.
Do tâm bị quá khích, bị sự phóng dật chi phối, thân và tâm đều trở nên bồn chồn, dao động và run rẩy.
Abhinatena cittena rāgānupatitena kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca.
Due to the mind being inclined and having fallen into lust, both the body and the mind become agitated, shaken, and trembling.
Do tâm bị nghiêng về, bị tham ái chi phối, thân và tâm đều trở nên bồn chồn, dao động và run rẩy.
Apanatena cittena byāpādānupatitena kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca.
Due to the mind being disinclined and having fallen into ill will, both the body and the mind become agitated, shaken, and trembling.
Do tâm bị lệch lạc, bị sân hận chi phối, thân và tâm đều trở nên bồn chồn, dao động và run rẩy.
158. Katamāni terasa vodāne ñāṇāni?
158. What are the thirteen kinds of knowledge in purification?
158. Mười ba tịnh hóa trí là gì?
Atītānudhāvanaṃ cittaṃ vikkhepānupatitaṃ; taṃ vivajjayitvā ekaṭṭhāne samādahati – evampi cittaṃ na vikkhepaṃ gacchati.
The mind that pursues the past has fallen into distraction; having avoided that, one concentrates it on a single point—thus, the mind does not go into distraction.
Tâm truy đuổi quá khứ bị sự phân tán chi phối; bỏ qua điều đó, hành giả an trú tâm vào một chỗ duy nhất – như vậy tâm cũng không đi đến phân tán.
Anāgatapaṭikaṅkhanaṃ cittaṃ vikampitaṃ; taṃ vivajjayitvā tattheva adhimoceti – evampi cittaṃ na vikkhepaṃ gacchati.
The mind that longs for the future is agitated; having avoided that, one resolves it right there—thus, the mind does not go into distraction.
Tâm mong đợi tương lai bị dao động; bỏ qua điều đó, hành giả quyết định tâm ngay tại đó – như vậy tâm cũng không đi đến phân tán.
Līnaṃ cittaṃ kosajjānupatitaṃ; taṃ paggaṇhitvā kosajjaṃ pajahati – evampi cittaṃ na vikkhepaṃ gacchati.
The sluggish mind has fallen into idleness; having aroused it, one abandons idleness—thus, the mind does not go into distraction.
Tâm chùng xuống bị sự biếng nhác chi phối; hành giả nâng đỡ tâm lên và từ bỏ sự biếng nhác – như vậy tâm cũng không đi đến phân tán.
Atipaggahitaṃ cittaṃ uddhaccānupatitaṃ; taṃ viniggaṇhitvā uddhaccaṃ pajahati – evampi cittaṃ na vikkhepaṃ gacchati.
The over-exerted mind has fallen into restlessness; having restrained it, one abandons restlessness—thus, the mind does not go into distraction.
Tâm bị quá khích bị sự phóng dật chi phối; hành giả chế ngự tâm và từ bỏ sự phóng dật – như vậy tâm cũng không đi đến phân tán.
Abhinataṃ cittaṃ rāgānupatitaṃ; taṃ sampajāno hutvā rāgaṃ pajahati – evampi cittaṃ na vikkhepaṃ gacchati.
The inclined mind has fallen into lust; becoming fully aware, one abandons lust—thus, the mind does not go into distraction.
Tâm bị nghiêng về bị tham ái chi phối; hành giả trở nên tỉnh giác và từ bỏ tham ái – như vậy tâm cũng không đi đến phân tán.
Apanataṃ cittaṃ byāpādānupatitaṃ; taṃ sampajāno hutvā byāpādaṃ pajahati – evampi cittaṃ na vikkhepaṃ gacchati.
The mind that is not inclined falls into ill-will; being clearly comprehending, one abandons that ill-will – in this way too, the mind does not become distracted.
Tâm bị lệch lạc bị sân hận chi phối; hành giả trở nên tỉnh giác và từ bỏ sân hận – như vậy tâm cũng không đi đến phân tán.
Imehi chahi ṭhānehi parisuddhaṃ cittaṃ pariyodātaṃ ekattagataṃ hoti.
By these six ways, the mind becomes perfectly pure, perfectly clear, and unified.
Do sáu trạng thái này, tâm trở nên hoàn toàn thanh tịnh, trong sáng và đạt đến nhất tâm.
Paṭhamassa jhānassa ko ādi, kiṃ majjhe, kiṃ pariyosānaṃ?
What is the beginning, what is the middle, and what is the end of the first jhāna?
Giai đoạn đầu, giữa, và cuối của thiền thứ nhất là gì?
Paṭhamassa jhānassa paṭipadāvisuddhi ādi, upekkhānubrūhanā majjhe, sampahaṃsanā pariyosānaṃ.
For the first jhāna, the purity of practice is the beginning, the fostering of equanimity is the middle, and gladdening is the end.
Giai đoạn đầu của thiền thứ nhất là sự thanh tịnh của con đường thực hành, giai đoạn giữa là sự tăng trưởng của xả, giai đoạn cuối là sự hoan hỷ.
Paṭhamassa jhānassa paṭipadāvisuddhi ādi.
The purity of practice is the beginning of the first jhāna.
Sự thanh tịnh của con đường thực hành là giai đoạn đầu của thiền thứ nhất.
Ādissa kati lakkhaṇāni?
How many characteristics does the beginning have?
Giai đoạn đầu có bao nhiêu đặc điểm?
Ādissa tīṇi lakkhaṇāni.
The beginning has three characteristics.
Giai đoạn đầu có ba đặc điểm.
Yo tassa paripantho tato cittaṃ visujjhati, visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati.
The mind is purified from that which is its hindrance; being purified, the mind enters the middle sign of samatha; having entered, the mind penetrates there.
Tâm được thanh tịnh khỏi chướng ngại của nó, do được thanh tịnh nên tâm đạt đến tướng samatha trung bình, do đã đạt đến nên tâm hướng vào đó.
Yañca paripanthato cittaṃ visujjhati, yañca visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, yañca paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati.
That from which the mind is purified from hindrance, that by which the purified mind enters the middle sign of samatha, and that by which the mind, having entered, penetrates there.
Tâm được thanh tịnh khỏi chướng ngại, tâm đạt đến tướng samatha trung bình do được thanh tịnh, và tâm hướng vào đó do đã đạt đến.
Paṭhamassa jhānassa paṭipadāvisuddhi ādi.
The purity of practice is the beginning of the first jhāna.
Sự thanh tịnh của con đường thực hành là giai đoạn đầu của thiền thứ nhất.
Ādissa imāni tīṇi lakkhaṇāni.
These are the three characteristics of the beginning.
Đây là ba đặc điểm của giai đoạn đầu.
Tena vuccati – ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ ādikalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca’’.
Therefore it is said: "The first jhāna is beautiful in the beginning and endowed with characteristics."
Vì vậy mà nói rằng – “thiền thứ nhất là tốt đẹp ở giai đoạn đầu và đầy đủ các đặc điểm.”
Paṭhamassa jhānassa upekkhānubrūhanā majjhe.
The fostering of equanimity is the middle of the first jhāna.
Sự tăng trưởng của xả là giai đoạn giữa của thiền thứ nhất.
Majjhassa kati lakkhaṇāni?
How many characteristics does the middle have?
Giai đoạn giữa có bao nhiêu đặc điểm?
Majjhassa tīṇi lakkhaṇāni.
The middle has three characteristics.
Giai đoạn giữa có ba đặc điểm.
Visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati, ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati.
It regards the purified mind with equanimity, it regards the mind that has entered samatha with equanimity, it regards the unification that has appeared with equanimity.
Nó giữ thái độ xả đối với tâm thanh tịnh, giữ thái độ xả đối với tâm đã đạt samatha, giữ thái độ xả đối với tâm xuất hiện nhất tâm.
Yañca visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, yañca samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati, yañca ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati – paṭhamassa jhānassa upekkhānubrūhanā majjhe.
That by which it regards the purified mind with equanimity, that by which it regards the mind that has entered samatha with equanimity, and that by which it regards the unification that has appeared with equanimity – the fostering of equanimity is the middle of the first jhāna.
Tâm giữ thái độ xả đối với tâm thanh tịnh, tâm giữ thái độ xả đối với tâm đã đạt samatha, và tâm giữ thái độ xả đối với tâm xuất hiện nhất tâm – sự tăng trưởng của xả là giai đoạn giữa của thiền thứ nhất.
Majjhassa imāni tīṇi lakkhaṇāni.
These are the three characteristics of the middle.
Đây là ba đặc điểm của giai đoạn giữa.
Tena vuccati – ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ majjhekalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca’’.
Therefore it is said: "The first jhāna is beautiful in the middle and endowed with characteristics."
Vì vậy mà nói rằng – “thiền thứ nhất là tốt đẹp ở giai đoạn giữa và đầy đủ các đặc điểm.”
Paṭhamassa jhānassa sampahaṃsanā pariyosānaṃ.
Gladdening is the end of the first jhāna.
Sự hoan hỷ là giai đoạn cuối của thiền thứ nhất.
Pariyosānassa kati lakkhaṇāni?
How many characteristics does the end have?
Giai đoạn cuối có bao nhiêu đặc điểm?
Pariyosānassa cattāri lakkhaṇāni.
The end has four characteristics.
Giai đoạn cuối có bốn đặc điểm.
Tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena sampahaṃsanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena sampahaṃsanā, tadupagavīriyavāhanaṭṭhena sampahaṃsanā, āsevanaṭṭhena sampahaṃsanā.
Therein, gladdening by not transgressing the arisen phenomena, gladdening by the sameness of flavor of the faculties, gladdening by carrying on the appropriate effort, gladdening by cultivation.
Ở đó, sự hoan hỷ do các pháp đã sinh không vượt qua nhau, sự hoan hỷ do các căn có cùng một vị, sự hoan hỷ do sự vận hành tinh tấn tương ứng, sự hoan hỷ do sự thực hành liên tục.
Paṭhamassa jhānassa sampahaṃsanā pariyosānaṃ.
Gladdening is the end of the first jhāna.
Sự hoan hỷ là giai đoạn cuối của thiền thứ nhất.
Pariyosānassa imāni cattāri lakkhaṇāni.
These are the four characteristics of the end.
Đây là bốn đặc tính của sự viên mãn.
Tena vuccati – ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ pariyosānakalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca’’.
Therefore it is said: "The first jhāna is beautiful in the end and endowed with characteristics."
Do đó, người ta nói rằng: “Thiền thứ nhất vừa là sự tốt đẹp ở cuối, vừa đầy đủ các đặc tính.”
Evaṃ tivattagataṃ cittaṃ tividhakalyāṇakaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ vitakkasampannañceva hoti vicārasampannañca pītisampannañca sukhasampannañca cittassa adhiṭṭhānasampannañca saddhāsampannañca vīriyasampannañca satisampannañca samādhisampannañca paññāsampannañca.
Thus, the mind, having three stages, beautiful in three ways, endowed with ten characteristics, is endowed with vitakka, endowed with vicāra, endowed with pīti, endowed with sukha, endowed with the determination of mind, endowed with saddhā, endowed with viriya, endowed with sati, endowed with samādhi, and endowed with paññā.
Như vậy, tâm đi qua ba giai đoạn, có ba sự tốt đẹp, đầy đủ mười đặc tính, đầy đủ tầm (vitakka), đầy đủ tứ (vicāra), đầy đủ hỷ (pīti), đầy đủ lạc (sukha), đầy đủ sự an trú của tâm (cittassa adhiṭṭhāna), đầy đủ tín (saddhā), đầy đủ tinh tấn (vīriya), đầy đủ niệm (sati), đầy đủ định (samādhi), và đầy đủ tuệ (paññā).
Dutiyassa jhānassa ko ādi, kiṃ majjhe, kiṃ pariyosānaṃ?
What is the beginning, what is the middle, and what is the end of the second jhāna?
Thiền thứ hai có gì là khởi đầu, gì là trung gian, gì là viên mãn?
Dutiyassa jhānassa paṭipadāvisuddhi ādi, upekkhānubrūhanā majjhe, sampahaṃsanā pariyosānaṃ…pe… evaṃ tivattagataṃ cittaṃ tividhakalyāṇakaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ pītisampannañceva hoti sukhasampannañca cittassa adhiṭṭhānasampannañca saddhāsampannañca vīriyasampannañca satisampannañca samādhisampannañca paññāsampannañca.
For the second jhāna, the purity of practice is the beginning, the fostering of equanimity is the middle, gladdening is the end… and so on… Thus, the mind, having three stages, beautiful in three ways, endowed with ten characteristics, is endowed with pīti, endowed with sukha, endowed with the determination of mind, endowed with saddhā, endowed with viriya, endowed with sati, endowed with samādhi, and endowed with paññā.
Đối với thiền thứ hai, sự thanh tịnh của con đường thực hành là khởi đầu, sự tăng trưởng xả (upekkhā) là trung gian, sự hoan hỷ là viên mãn… (còn lại như trên)… Như vậy, tâm đi qua ba giai đoạn, có ba sự tốt đẹp, đầy đủ mười đặc tính, đầy đủ hỷ (pīti), đầy đủ lạc (sukha), đầy đủ sự an trú của tâm, đầy đủ tín, đầy đủ tinh tấn, đầy đủ niệm, đầy đủ định, và đầy đủ tuệ.
Aniccānupassanāya ko ādi, kiṃ majjhe, kiṃ pariyosānaṃ…pe… evaṃ tivattagataṃ cittaṃ tividhakalyāṇakaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ vitakkasampannañceva hoti vicārasampannañca pītisampannañca sukhasampannañca cittassa adhiṭṭhānasampannañca saddhāsampannañca vīriyasampannañca satisampannañca samādhisampannañca paññāsampannañca.
What is the beginning, what is the middle, what is the end of the contemplation of impermanence? ... Thus, the mind that has gone through the three stages, possessing three kinds of excellence and ten characteristics, is endowed with initial application, sustained application, rapture, happiness, mental resolution, faith, energy, mindfulness, concentration, and wisdom.
Đối với quán vô thường (aniccānupassanā), gì là khởi đầu, gì là trung gian, gì là viên mãn… (còn lại như trên)… Như vậy, tâm đi qua ba giai đoạn, có ba sự tốt đẹp, đầy đủ mười đặc tính, đầy đủ tầm (vitakka), đầy đủ tứ (vicāra), đầy đủ hỷ (pīti), đầy đủ lạc (sukha), đầy đủ sự an trú của tâm, đầy đủ tín, đầy đủ tinh tấn, đầy đủ niệm, đầy đủ định, và đầy đủ tuệ.
Dukkhānupassanāya…pe… anattānupassanāya… nibbidānupassanāya… virāgānupassanāya… nirodhānupassanāya… paṭinissaggānupassanāya… khayānupassanāya… vayānupassanāya… vipariṇāmānupassanāya… animittānupassanāya… appaṇihitānupassanāya… suññatānupassanāya… adhipaññādhammavipassanāya… yathābhūtañāṇadassanāya… ādīnavānupassanāya… paṭisaṅkhānupassanāya… vivaṭṭanānupassanāya… paññāsampannañca.
... of the contemplation of suffering... of the contemplation of non-self... of the contemplation of disenchantment... of the contemplation of dispassion... of the contemplation of cessation... of the contemplation of relinquishment... of the contemplation of destruction... of the contemplation of dissolution... of the contemplation of change... of the contemplation of the signless... of the contemplation of the desireless... of the contemplation of emptiness... of insight into phenomena with higher wisdom... of knowledge and vision of things as they are... of the contemplation of danger... of the contemplation of reflection... of the contemplation of turning away... and wisdom.
Đối với quán khổ (dukkhānupassanā)… (còn lại như trên)… đối với quán vô ngã (anattānupassanā)… đối với quán nhàm chán (nibbidānupassanā)… đối với quán ly tham (virāgānupassanā)… đối với quán diệt (nirodhānupassanā)… đối với quán xả bỏ (paṭinissaggānupassanā)… đối với quán đoạn tận (khayānupassanā)… đối với quán hoại diệt (vayānupassanā)… đối với quán biến hoại (vipariṇāmānupassanā)… đối với quán vô tướng (animittānupassanā)… đối với quán vô nguyện (appaṇihitānupassanā)… đối với quán không (suññatānupassanā)… đối với tuệ quán các pháp thù thắng (adhipaññādhammavipassanā)… đối với tri kiến như thật (yathābhūtañāṇadassana)… đối với quán nguy hiểm (ādīnavānupassanā)… đối với quán suy xét (paṭisaṅkhānupassanā)… đối với quán đoạn diệt (vivaṭṭanānupassanā)… và đầy đủ tuệ.
Sotāpattimaggassa…pe… sakadāgāmimaggassa… anāgāmimaggassa… arahattamaggassa ko ādi, kiṃ majjhe, kiṃ pariyosānaṃ?
What is the beginning, what is the middle, what is the end of the Sotāpatti-magga... of the Sakadāgāmi-magga... of the Anāgāmi-magga... of the Arahant-magga?
Đạo Tu-đà-hoàn (Sotāpattimagga)… (còn lại như trên)… Đạo Tư-đà-hàm (Sakadāgāmimagga)… Đạo A-na-hàm (Anāgāmimagga)… Đạo A-la-hán (Arahattamagga) có gì là khởi đầu, gì là trung gian, gì là viên mãn?
Arahattamaggassa paṭipadāvisuddhi ādi upekkhānubrūhanā majjhe, sampahaṃsanā pariyosānaṃ.
For the Arahant-magga, the purification of practice is the beginning, the cultivation of equanimity is the middle, and exhilaration is the end.
Đối với Đạo A-la-hán, sự thanh tịnh của con đường thực hành là khởi đầu, sự tăng trưởng xả là trung gian, sự hoan hỷ là viên mãn.
Arahattamaggassa paṭipadāvisuddhi ādi.
The purification of practice is the beginning of the Arahant-magga.
Sự thanh tịnh của con đường thực hành là khởi đầu của Đạo A-la-hán.
Ādissa kati lakkhaṇāni?
How many characteristics does the beginning have?
Khởi đầu có bao nhiêu đặc tính?
Ādissa tīṇi lakkhaṇāni.
The beginning has three characteristics.
Khởi đầu có ba đặc tính.
Yo tassa paripantho tato cittaṃ visujjhati, visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati.
The mind is purified from its obstacle; being purified, the mind enters the middle sign of tranquility; having entered, the mind rushes into it.
Tâm thanh tịnh khỏi chướng ngại, do thanh tịnh nên tâm đạt đến tướng tịch tịnh trung bình, do đã đạt đến nên tâm thâm nhập vào đó.
Yañca paripanthato cittaṃ visujjhati, yañca visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, yañca paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati – arahattamaggassa paṭipadāvisuddhi ādi.
That the mind is purified from its obstacle, that being purified the mind enters the middle sign of tranquility, and that having entered the mind rushes into it—this purification of practice is the beginning of the Arahant-magga.
Tâm thanh tịnh khỏi chướng ngại, do thanh tịnh nên tâm đạt đến tướng tịch tịnh trung bình, do đã đạt đến nên tâm thâm nhập vào đó – đó là sự thanh tịnh của con đường thực hành, là khởi đầu của Đạo A-la-hán.
Ādissa imāni tīṇi lakkhaṇāni.
These are the three characteristics of the beginning.
Đây là ba đặc tính của sự khởi đầu.
Tena vuccati – ‘‘arahattamaggo ādikalyāṇo ceva hoti lakkhaṇasampanno ca’’.
Therefore it is said: "The Arahant-magga is excellent in the beginning and endowed with characteristics."
Do đó, người ta nói rằng: “Đạo A-la-hán vừa tốt đẹp ở khởi đầu, vừa đầy đủ các đặc tính.”
Arahattamaggassa upekkhānubrūhanā majjhe.
The cultivation of equanimity is the middle of the Arahant-magga.
Sự tăng trưởng xả là trung gian của Đạo A-la-hán.
Majjhassa kati lakkhaṇāni?
How many characteristics does the middle have?
Trung gian có bao nhiêu đặc tính?
Majjhassa tīṇi lakkhaṇāni.
The middle has three characteristics.
Trung gian có ba đặc tính.
Visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati, ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati.
It regards the purified mind with equanimity, it regards the mind that has entered tranquility with equanimity, it regards the mind established in oneness with equanimity.
Tâm thanh tịnh quán xả, tâm đã đạt đến tịch tịnh quán xả, tâm có sự hiện hữu nhất thể quán xả.
Yañca visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, yañca samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati, yañca ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati.
That it regards the purified mind with equanimity, that it regards the mind that has entered tranquility with equanimity, and that it regards the mind established in oneness with equanimity.
Tâm thanh tịnh quán xả, tâm đã đạt đến tịch tịnh quán xả, tâm có sự hiện hữu nhất thể quán xả.
Tena vuccati – ‘‘arahattamaggo majjhekalyāṇo ceva hoti lakkhaṇasampanno ca’’.
Therefore it is said: "The Arahant-magga is excellent in the middle and endowed with characteristics."
Do đó, người ta nói rằng: “Đạo A-la-hán vừa tốt đẹp ở trung gian, vừa đầy đủ các đặc tính.”
Arahattamaggassa sampahaṃsanā pariyosānaṃ.
Exhilaration is the end of the Arahant-magga.
Sự hoan hỷ là viên mãn của Đạo A-la-hán.
Pariyosānassa kati lakkhaṇāni?
How many characteristics does the end have?
Sự viên mãn có bao nhiêu đặc tính?
Pariyosānassa cattāri lakkhaṇāni.
The end has four characteristics.
Sự viên mãn có bốn đặc tính.
Tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena sampahaṃsanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena sampahaṃsanā, tadupagavīriyavāhanaṭṭhena sampahaṃsanā, āsevanaṭṭhena sampahaṃsanā.
Exhilaration by not transgressing the phenomena that have arisen there, exhilaration by the oneness of the faculties, exhilaration by carrying on with the energy leading to that, exhilaration by repeated practice.
Sự hoan hỷ là do các pháp đã sinh không vượt quá nhau, sự hoan hỷ là do các căn có cùng một vị, sự hoan hỷ là do sự vận hành tinh tấn tương ứng, sự hoan hỷ là do sự thực hành liên tục.
Arahattamaggassa sampahaṃsanā pariyosānaṃ.
Exhilaration is the end of the Arahant-magga.
Sự hoan hỷ là viên mãn của Đạo A-la-hán.
Pariyosānassa imāni cattāri lakkhaṇāni.
These are the four characteristics of the end.
Đây là bốn đặc tính của sự viên mãn.
Tena vuccati – ‘‘arahattamaggo pariyosānakalyāṇo ceva hoti lakkhaṇasampanno ca’’.
Therefore it is said: "The path of Arahantship is beautiful in its culmination and endowed with characteristics."
Do đó, người ta nói rằng: “Đạo A-la-hán vừa tốt đẹp ở cuối, vừa đầy đủ các đặc tính.”
Evaṃ tivattagataṃ cittaṃ tividhakalyāṇakaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ vitakkasampannañceva hoti vicārasampannañca pītisampannañca sukhasampannañca cittassa adhiṭṭhānasampannañca saddhāsampannañca vīriyasampannañca satisampannañca samādhisampannañca paññāsampannañca.
Thus, the mind, having traversed the three cycles, endowed with three kinds of beauty and ten characteristics, is endowed with vitakka, endowed with vicāra, endowed with pīti, endowed with sukha, endowed with the establishment of mind, endowed with saddhā, endowed with viriya, endowed with sati, endowed with samādhi, and endowed with paññā.
Như vậy, tâm đi qua ba giai đoạn, có ba sự tốt đẹp, đầy đủ mười đặc tính, đầy đủ tầm (vitakka), đầy đủ tứ (vicāra), đầy đủ hỷ (pīti), đầy đủ lạc (sukha), đầy đủ sự an trú của tâm, đầy đủ tín, đầy đủ tinh tấn, đầy đủ niệm, đầy đủ định, và đầy đủ tuệ.
Kathaṃ ime tayo dhammā ekacittassa ārammaṇā na honti, na cime tayo dhammā aviditā honti, na ca cittaṃ vikkhepaṃ gacchati, padhānañca paññāyati, payogañca sādheti, visesamadhigacchati?
How are these three qualities not the objects of a single mind? How are these three qualities not unknown? How does the mind not become scattered? How is exertion manifested? How does it accomplish the effort? How does it attain distinction?
Làm thế nào mà ba pháp này không phải là đối tượng của một tâm duy nhất, mà ba pháp này không bị bỏ qua, mà tâm không bị phân tán, mà sự tinh tấn được rõ ràng, mà sự thực hành được thành tựu, mà đạt được sự đặc biệt?
Seyyathāpi rukkho same bhūmibhāge nikkhitto.
Just as a log is placed on a level ground.
Ví như một khúc gỗ được đặt trên một mặt đất bằng phẳng.
Tamenaṃ puriso kakacena chindeyya.
A man might cut it with a saw.
Một người dùng cưa để cưa nó.
Rukkhe phuṭṭhakakacadantānaṃ vasena purisassa sati upaṭṭhitā hoti; na āgate vā gate vā kakacadante manasi karoti.
The man's mindfulness is established by means of the saw's teeth touching the log; he does not pay attention to the saw's teeth as they come or go.
Niệm của người ấy an trú vào các răng cưa đang chạm vào khúc gỗ; người ấy không chú ý đến các răng cưa đi vào hay đi ra.
Na āgatā vā gatā vā kakacadantā aviditā honti, padhānañca paññāyati, payogañca sādheti.
The saw's teeth, whether coming or going, are not unknown, exertion is manifested, and the effort is accomplished.
Các răng cưa đi vào hay đi ra không bị bỏ qua, sự tinh tấn được rõ ràng, và sự thực hành được thành tựu.
Yathā rukkho same bhūmibhāge nikkhitto.
Just as a log is placed on a level ground.
Như khúc gỗ được đặt trên một mặt đất bằng phẳng.
Evaṃ upanibandhanā nimittaṃ.
So is the sign, bound by mindfulness.
Cũng vậy, tướng là sự ràng buộc.
Yathā kakacadantā, evaṃ assāsapassāsā.
Just as the saw's teeth, so are the in-breaths and out-breaths.
Như các răng cưa, cũng vậy là hơi thở vào ra.
Yathā rukkhe phuṭṭhakakacadantānaṃ vasena purisassa sati upaṭṭhitā hoti, na āgate vā gate vā kakacadante manasi karoti, na āgatā vā gatā vā kakacadantā aviditā honti, padhānañca paññāyati, payogañca sādheti.
Just as the man's mindfulness is established by means of the saw's teeth touching the log, he does not pay attention to the saw's teeth as they come or go, the saw's teeth, whether coming or going, are not unknown, exertion is manifested, and the effort is accomplished.
Giống như khi một người đàn ông cưa gỗ, niệm (sati) của anh ta được thiết lập trên những chiếc răng cưa đang chạm vào cây gỗ, anh ta không chú ý đến những chiếc răng cưa đang đi vào hay đi ra, nhưng những chiếc răng cưa đang đi vào hay đi ra ấy không phải là không được biết đến. Sự tinh tấn (padhāna) được biểu lộ, và sự thực hành (payoga) được hoàn thành.
Evamevaṃ bhikkhu nāsikagge vā mukhanimitte vā satiṃ upaṭṭhapetvā nisinno hoti, na āgate vā gate vā assāsapassāse manasi karoti, na āgatā vā gatā vā assāsapassāsā aviditā honti, padhānañca paññāyati, payogañca sādheti.
Even so, a bhikkhu sits having established mindfulness at the tip of the nose or at the mouth-sign; he does not pay attention to the in-breaths and out-breaths as they come or go, the in-breaths and out-breaths, whether coming or going, are not unknown, exertion is manifested, and the effort is accomplished.
Cũng vậy, một tỳ khưu ngồi thiết lập niệm (sati) ở chóp mũi hoặc ở môi trên, không chú ý đến hơi thở vào hay hơi thở ra, nhưng hơi thở vào hay hơi thở ra ấy không phải là không được biết đến. Sự tinh tấn (padhāna) được biểu lộ, và sự thực hành (payoga) được hoàn thành.
Visesamadhigacchati padhānañca.
He attains distinction and exertion.
Và người ấy đạt được sự đặc biệt (visesa) cùng với sự tinh tấn (padhāna).
Katamaṃ padhānaṃ?
What is exertion?
Thế nào là tinh tấn (padhāna)?
Āraddhavīriyassa kāyopi cittampi kammaniyaṃ hoti – idaṃ padhānaṃ.
For one who has aroused energy, both body and mind are workable – this is exertion.
Đối với người đã khởi dậy tinh tấn, thân và tâm đều trở nên dễ sử dụng cho việc hành thiền – đây là tinh tấn (padhāna).
Katamo payogo?
What is effort?
Thế nào là sự thực hành (payoga)?
Āraddhavīriyassa upakkilesā pahīyanti, vitakkā vūpasamanti – ayaṃ payogo.
For one who has aroused energy, defilements are abandoned, and vitakkas subside – this is effort.
Đối với người đã khởi dậy tinh tấn, các phiền não (upakkilesa) được đoạn trừ, các tầm (vitakka) lắng dịu – đây là sự thực hành (payoga).
Katamo viseso?
What is distinction?
Thế nào là sự đặc biệt (visesa)?
Āraddhavīriyassa saññojanā pahīyanti, anusayā byantīhonti* .
For one who has aroused energy, fetters are abandoned, and latent tendencies are eradicated.
Đối với người đã khởi dậy tinh tấn, các kiết sử (saññojana) được đoạn trừ, các tùy miên (anusaya) được diệt trừ hoàn toàn.
Ayaṃ viseso.
This is distinction.
Đây là sự đặc biệt (visesa).
Evaṃ ime tayo dhammā ekacittassa ārammaṇā na honti, na cime tayo dhammā aviditā honti, na ca cittaṃ vikkhepaṃ gacchati, padhānañca paññāyati, payogañca sādheti, visesamadhigacchati.
Thus, these three qualities are not the objects of a single mind, nor are these three qualities unknown, nor does the mind become scattered; exertion is manifested, effort is accomplished, and distinction is attained.
Như vậy, ba pháp này không phải là đối tượng của một tâm duy nhất, và ba pháp này không phải là không được biết đến, và tâm không bị tán loạn, sự tinh tấn (padhāna) được biểu lộ, sự thực hành (payoga) được hoàn thành, và sự đặc biệt (visesa) được đạt đến.
Yo assasati tassupaṭṭhāti, yo passasati tassupaṭṭhāti.
For one who breathes in, it is established; for one who breathes out, it is established.
Ai thở vào thì niệm (sati) được thiết lập nơi người ấy, ai thở ra thì niệm (sati) được thiết lập nơi người ấy.
Paripuṇṇāti pariggahaṭṭhena paripuṇṇā, parivāraṭṭhena paripuṇṇā, paripūraṭṭhena paripuṇṇā.
Paripuṇṇā means complete in the sense of comprehended, complete in the sense of surrounded, complete in the sense of fulfilled.
Paripuṇṇā có nghĩa là viên mãn theo nghĩa bao trùm, viên mãn theo nghĩa bao quanh, viên mãn theo nghĩa hoàn thành.
Subhāvitāti catasso bhāvanā – tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, tadupagavīriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, āsevanaṭṭhena bhāvanā.
Subhāvitā refers to four kinds of development: development in the sense of not transgressing the qualities that have arisen therein, development in the sense of the faculties having a single taste, development in the sense of carrying on the corresponding energy, development in the sense of repeated practice.
Subhāvitā có nghĩa là bốn sự tu tập (bhāvanā) – trong đó, tu tập theo nghĩa không vượt qua các pháp đã sinh khởi; tu tập theo nghĩa các căn (indriya) có một vị duy nhất; tu tập theo nghĩa duy trì tinh tấn tương ứng; tu tập theo nghĩa thực hành liên tục.
Tassime cattāro bhāvanaṭṭhā yānīkatā honti vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā.
These four aspects of development are made into a vehicle, made into a basis, undertaken, practiced, and well-commenced for him.
Bốn phương diện tu tập này của người ấy đã được làm thành cỗ xe (yānīkatā), đã được làm thành nền tảng (vatthukatā), đã được thực hành (anuṭṭhitā), đã được quen thuộc (paricitā), đã được bắt đầu tốt đẹp (susamāraddhā).
Yānīkatāti yattha yattha ākaṅkhati tattha tattha vasippatto hoti balappatto vesārajjappatto.
Yānīkatā means that wherever one wishes, one attains mastery, attains power, attains confidence in that very place.
Yānīkatā có nghĩa là ở bất cứ nơi nào người ấy mong muốn, người ấy đều đạt được sự thuần thục (vasippatta), đạt được sức mạnh (balappatta), đạt được sự tự tin (vesārajjappatta).
Tassa me te dhammā āvajjanapaṭibaddhā* honti ākaṅkhapaṭibaddhā manasikārapaṭibaddhā cittuppādapaṭibaddhā.
For him, those qualities are bound by attention, bound by desire, bound by mental advertence, bound by the arising of thought.
Những pháp ấy của người ấy được ràng buộc với sự chú ý (āvajjanapaṭibaddhā), được ràng buộc với sự mong muốn (ākaṅkhapaṭibaddhā), được ràng buộc với sự tác ý (manasikārapaṭibaddhā), được ràng buộc với sự khởi tâm (cittuppādapaṭibaddhā).
Tena vuccati – ‘‘yānīkatā’’ti.
Therefore, it is said: "made into a vehicle."
Vì vậy, được gọi là “yānīkatā”.
Vatthukatāti yasmiṃ yasmiṃ vatthusmiṃ cittaṃ svādhiṭṭhitaṃ hoti, tasmiṃ tasmiṃ vatthusmiṃ sati supaṭṭhitā hoti.
Vatthukatā means that in whichever object the mind is well-established, in that object mindfulness is well-established.
Vatthukatā có nghĩa là trong bất cứ đối tượng nào mà tâm được thiết lập tốt đẹp, trong đối tượng ấy niệm (sati) được thiết lập vững chắc.
Yasmiṃ yasmiṃ vā pana vatthusmiṃ sati sūpaṭṭhitā* hoti, tasmiṃ tasmiṃ vatthusmiṃ cittaṃ svādhiṭṭhitaṃ hoti.
Or alternatively, in whichever object mindfulness is well-established, in that object the mind is well-established.
Hoặc trong bất cứ đối tượng nào mà niệm (sati) được thiết lập vững chắc, trong đối tượng ấy tâm được thiết lập tốt đẹp.
Tena vuccati – ‘‘vatthukatā’’ti.
Therefore, it is called ‘‘vatthukatā’’.
Vì vậy, được gọi là “vatthukatā”.
Anuṭṭhitāti vatthusmiṃ yena yena cittaṃ abhinīharati tena tena sati anuparivattati.
Anuṭṭhitā means that in whichever object the mind is directed, mindfulness follows along in that object.
Anuṭṭhitā có nghĩa là trong đối tượng, tâm hướng đến bất cứ điều gì, niệm (sati) đều theo sát điều đó.
Yena yena vā pana sati anuparivattati tena tena cittaṃ abhinīharati.
Or alternatively, in whichever object mindfulness follows along, the mind is directed in that object.
Hoặc niệm (sati) theo sát bất cứ điều gì, tâm đều hướng đến điều đó.
Tena vuccati – ‘‘anuṭṭhitā’’ti.
Therefore, it is called ‘‘anuṭṭhitā’’.
Vì vậy, được gọi là “anuṭṭhitā”.
Paricitāti pariggahaṭṭhena paricitā, parivāraṭṭhena paricitā, paripūraṭṭhena paricitā.
Paricitā means familiar through comprehension, familiar through accompaniment, familiar through completion.
Paricitā có nghĩa là quen thuộc theo nghĩa bao trùm, quen thuộc theo nghĩa bao quanh, quen thuộc theo nghĩa hoàn thành.
Satiyā pariggaṇhanto jināti pāpake akusale dhamme.
By comprehending with mindfulness, one conquers unwholesome states.
Khi bao trùm bằng niệm (sati), người ấy chiến thắng các pháp bất thiện xấu xa.
Tena vuccati – ‘‘paricitā’’ti.
Therefore, it is called ‘‘paricitā’’.
Vì vậy, được gọi là “paricitā”.
Susamāraddhāti cattāro susamāraddhā – tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena susamāraddhā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena susamāraddhā, tadupagavīriyavāhanaṭṭhena susamāraddhā, tappaccanīkānaṃ kilesānaṃ susamūhatattā* susamāraddhā.
Susamāraddhā refers to four ways of being well-undertaken: well-undertaken by the non-transgression of states that have arisen there; well-undertaken by the singularity of purpose of the faculties; well-undertaken by the continuous exertion of effort appropriate to that; and well-undertaken by the complete eradication of opposing defilements.
Susamāraddhā có bốn loại susamāraddhā – trong đó, susamāraddhā theo nghĩa không vượt qua các pháp đã sinh khởi; susamāraddhā theo nghĩa các căn (indriya) có một vị duy nhất; susamāraddhā theo nghĩa duy trì tinh tấn tương ứng; susamāraddhā theo nghĩa các phiền não đối nghịch đã được diệt trừ hoàn toàn.
161. Susamanti atthi samaṃ, atthi susamaṃ.
161. Susamam means there is "sama" (even/calm) and there is "susama" (very even/very calm).
161. Susama có nghĩa là có sự bình đẳng (sama), có sự rất bình đẳng (susama).
Katamaṃ samaṃ?
What is "sama"?
Thế nào là bình đẳng (sama)?
Ye tattha jātā anavajjā kusalā bodhipakkhiyā – idaṃ samaṃ.
Those blameless, wholesome bodhipakkhiya-dhammas that have arisen there—this is "sama".
Các pháp vô tội, thiện, thuộc về giác ngộ đã sinh khởi ở đó – đây là bình đẳng (sama).
Katamaṃ susamaṃ?
What is "susama"?
Thế nào là rất bình đẳng (susama)?
Yaṃ tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ ārammaṇaṃ nirodho nibbānaṃ – idaṃ susamaṃ.
The cessation, Nibbāna, which is the object of those dhammas—this is "susama".
Sự diệt trừ, Nibbāna, là đối tượng của những pháp ấy – đây là rất bình đẳng (susama).
Iti idañca samaṃ idañca susamaṃ ñātaṃ hoti diṭṭhaṃ viditaṃ sacchikataṃ phassitaṃ paññāya.
Thus, this "sama" and this "susama" are known, seen, understood, realized, and touched by wisdom.
Như vậy, sự bình đẳng này và sự rất bình đẳng này được biết, được thấy, được hiểu, được chứng ngộ, được xúc chạm bằng tuệ (paññā).
Āraddhaṃ hoti vīriyaṃ asallīnaṃ, upaṭṭhitā sati asammūḷā* , passaddho kāyo asāraddho, samāhitaṃ cittaṃ ekaggaṃ.
Effort is aroused, unflagging; mindfulness is established, unconfused; the body is tranquil, unagitated; the mind is concentrated, one-pointed.
Tinh tấn được khởi dậy không lười biếng, niệm (sati) được thiết lập không mê muội, thân an tịnh không xao động, tâm định tĩnh nhất tâm.
Tena vuccati – ‘‘susamāraddhā’’ti.
Therefore, it is called ‘‘susamāraddhā’’.
Vì vậy, được gọi là “susamāraddhā”.
Anupubbaṃ paricitāti dīghaṃ assāsavasena purimā purimā paricitā, pacchimā pacchimā anuparicitā.
Anupubbaṃ paricitā means that with long in-breaths, the earlier ones are familiar, and the later ones are further familiar.
Anupubbaṃ paricitā có nghĩa là theo hơi thở vào dài, những niệm (sati) trước đó được quen thuộc, những niệm (sati) sau đó được quen thuộc tiếp.
Dīghaṃ passāsavasena purimā purimā paricitā, pacchimā pacchimā anuparicitā.
With long out-breaths, the earlier ones are familiar, and the later ones are further familiar.
Theo hơi thở ra dài, những niệm (sati) trước đó được quen thuộc, những niệm (sati) sau đó được quen thuộc tiếp.
Rassaṃ assāsavasena purimā purimā paricitā, pacchimā pacchimā anuparicitā.
With short in-breaths, the earlier ones are familiar, and the later ones are further familiar.
Theo hơi thở vào ngắn, những niệm (sati) trước đó được quen thuộc, những niệm (sati) sau đó được quen thuộc tiếp.
Rassaṃ passāsavasena purimā purimā paricitā, pacchimā pacchimā anuparicitā…pe… paṭinissaggānupassī assāsavasena purimā purimā paricitā, pacchimā pacchimā anuparicitā.
With short out-breaths, the earlier ones are familiar, and the later ones are further familiar… and so on… with in-breaths contemplating relinquishment, the earlier ones are familiar, and the later ones are further familiar.
Theo hơi thở ra ngắn, những niệm (sati) trước đó được quen thuộc, những niệm (sati) sau đó được quen thuộc tiếp… cho đến… theo hơi thở vào quán tưởng sự xả bỏ, những niệm (sati) trước đó được quen thuộc, những niệm (sati) sau đó được quen thuộc tiếp.
Paṭinissaggānupassī passāsavasena purimā purimā paricitā, pacchimā pacchimā anuparicitā.
With out-breaths contemplating relinquishment, the earlier ones are familiar, and the later ones are further familiar.
Theo hơi thở ra quán tưởng sự xả bỏ, những niệm (sati) trước đó được quen thuộc, những niệm (sati) sau đó được quen thuộc tiếp.
Sabbāpi soḷasavatthukā ānāpānassatiyo aññamaññaṃ paricitā ceva honti anuparicitā ca.
All sixteen-based ānāpānassatis are mutually familiar and further familiar.
Tất cả mười sáu đề mục niệm hơi thở vào ra (ānāpānassati) đều được quen thuộc lẫn nhau và được quen thuộc tiếp nối nhau.
Tena vuccati – ‘‘anupubbaparicitā’’ti.
Therefore, it is called ‘‘anupubbaṃ paricitā’’.
Vì vậy, được gọi là “anupubbaṃ paricitā”.
162. Buddhoti kenaṭṭhena buddho?
162. Buddha—in what sense is he Buddha?
162. Đức Phật (Buddha) – theo nghĩa nào là Đức Phật?
Bujjhitā saccānīti – buddho.
He is Buddha because he has awakened to the truths.
Vì Ngài đã giác ngộ các chân lý (saccāni bujjhitā) – nên là Đức Phật.
Bodhetā pajāyāti – buddho.
He is Buddha because he awakens beings.
Vì Ngài làm cho chúng sinh giác ngộ (bodhetā pajāya) – nên là Đức Phật.
Sabbaññutāya buddho.
He is Buddha by virtue of omniscience.
Vì Ngài có Nhất thiết trí (sabbaññutā) – nên là Đức Phật.
Sabbadassāvitāya buddho.
He is Buddha by virtue of being all-seeing.
Vì Ngài có khả năng thấy mọi thứ (sabbadassāvitāya) – nên là Đức Phật.
Anaññaneyyatāya buddho.
He is Buddha by virtue of not being led by another.
Vì Ngài không bị người khác dẫn dắt (anaññaneyyatāya) – nên là Đức Phật.
Visavitāya* buddho.
He is Buddha by virtue of having unfolded.
Vì Ngài đã hiển lộ (visavitāya) – nên là Đức Phật.
Khīṇāsavasaṅkhātena buddho.
He is Buddha by virtue of being one whose defilements are destroyed.
Vì Ngài đã diệt trừ các lậu hoặc (khīṇāsavasaṅkhātena) – nên là Đức Phật.
Nirupalepasaṅkhātena* buddho.
He is Buddha by virtue of being undefiled.
Vì Ngài không còn ô nhiễm (nirupalepasaṅkhātena) – nên là Đức Phật.
Ekantavītarāgoti – buddho.
He is Buddha because he is utterly free from lust.
Vì Ngài hoàn toàn ly tham (ekantavītarāgo) – nên là Đức Phật.
Ekantavītadosoti – buddho.
He is Buddha because he is utterly free from hatred.
Vì Ngài hoàn toàn ly sân (ekantavītadoso) – nên là Đức Phật.
Ekantavītamohoti – buddho.
He is Buddha because he is utterly free from delusion.
Vì Ngài hoàn toàn ly si (ekantavītamoho) – nên là Đức Phật.
Ekantanikkilesoti – buddho.
He is Buddha because he is utterly free from defilements.
Vì Ngài hoàn toàn không còn phiền não (ekantanikkileso) – nên là Đức Phật.
Ekāyanamaggaṃ gatoti – buddho.
He is Buddha because he has gone on the one-way path.
Vì Ngài đã đi trên con đường độc nhất (ekāyanamaggaṃ gato) – nên là Đức Phật.
Eko anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddhoti – buddho.
He is Buddha because he alone has fully awakened to the unsurpassed perfect self-awakening.
Vì Ngài là Đấng duy nhất đã tự mình giác ngộ Chánh Đẳng Giác vô thượng (eko anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho) – nên là Đức Phật.
Abuddhivihatattā buddhipaṭilābhā – buddho.
He is Buddha by virtue of having overcome ignorance and attained wisdom.
Vì Ngài đã diệt trừ sự vô minh và đạt được trí tuệ (abuddhivihatattā buddhipaṭilābhā) – nên là Đức Phật.
Buddhoti netaṃ nāmaṃ mātarā kataṃ, na pitarā kataṃ, na bhātarā kataṃ, na bhaginiyā kataṃ, na mittāmaccehi kataṃ, na ñātisālohitehi kataṃ, na samaṇabrāhmaṇehi kataṃ, na devatāhi kataṃ.
The name ‘Buddha’ was not given by a mother, nor by a father, nor by a brother, nor by a sister, nor by friends and acquaintances, nor by relatives and kinsmen, nor by ascetics and brahmins, nor by devas.
“Buddha” không phải là tên do mẹ đặt, không phải do cha đặt, không phải do anh đặt, không phải do chị đặt, không phải do bạn bè thân hữu đặt, không phải do bà con thân quyến đặt, không phải do các sa-môn, bà-la-môn đặt, không phải do các chư thiên đặt.
Vimokkhantikametaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ bodhiyā mūle saha sabbaññutañāṇassa paṭilābhā sacchikā paññatti yadidaṃ – buddhoti.
This appellation, ‘Buddha’, is a true designation, perfected by the knowledge of liberation, which arises for the Buddhas, the Blessed Ones, at the foot of the Bodhi tree, simultaneously with the attainment of omniscience.
Đó là một danh xưng chân thật, được thiết lập cùng với sự chứng đắc Toàn Giác Trí (sabbaññutañāṇa) dưới cội Bồ-đề của chư Phật, chư Thế Tôn, đó là – Buddha.
Desitāti attadamathattho yathattho yathā buddhena desito, attasamathattho yathattho yathā buddhena desito, attaparinibbāpanattho yathattho yathā buddhena desito…pe… nirodhe patiṭṭhāpakattho yathattho yathā buddhena desito.
Expounded means the true meaning of self-taming, as expounded by the Buddha; the true meaning of self-calming, as expounded by the Buddha; the true meaning of self-parinibbāna, as expounded by the Buddha…pe… the true meaning of establishing in cessation, as expounded by the Buddha.
Được thuyết giảng (Desitā) nghĩa là: ý nghĩa về sự tự chế ngự, như Đức Phật đã thuyết giảng; ý nghĩa về sự tự an tịnh, như Đức Phật đã thuyết giảng; ý nghĩa về sự tự Niết-bàn hóa hoàn toàn, như Đức Phật đã thuyết giảng…(v.v.)… ý nghĩa về sự an lập vào sự diệt tận, như Đức Phật đã thuyết giảng.
Soti gahaṭṭho vā hoti pabbajito vā.
That person is either a householder or one who has gone forth.
Người ấy (So) là: hoặc là gia chủ, hoặc là người xuất gia.
Lokoti.
World means:
Thế gian (Loko) là:
Khandhaloko dhātuloko āyatanaloko vipattibhavaloko vipattisambhavaloko sampattibhavaloko sampattisambhavaloko.
The world of aggregates (khandhaloka), the world of elements (dhātuloka), the world of sense bases (āyatanaloka), the world of unfortunate existence (vipattibhavaloka), the world of unfortunate becoming (vipattisambhavaloka), the world of fortunate existence (sampattibhavaloka), the world of fortunate becoming (sampattisambhavaloka).
thế gian uẩn (khandhaloka), thế gian giới (dhātuloka), thế gian xứ (āyatanaloka), thế gian hữu suy đồi (vipattibhavaloka), thế gian sinh khởi suy đồi (vipattisambhavaloka), thế gian hữu thành tựu (sampattibhavaloka), thế gian sinh khởi thành tựu (sampattisambhavaloka).
Eko loko – sabbe sattā āhāraṭṭhitikā…pe… aṭṭhārasa lokā – aṭṭhārasa dhātuyo.
One world: all beings are sustained by food…pe… eighteen worlds: the eighteen elements (dhātus).
Một thế gian – tất cả chúng sinh đều tồn tại nhờ thức ăn…(v.v.)… Mười tám thế gian – mười tám giới.
Pabhāsetīti attadamathatthaṃ yathatthaṃ abhisambuddhattā.
Illuminates means because of having fully awakened to the true meaning of self-taming.
Chiếu sáng (Pabhāsetī) nghĩa là: do đã chứng ngộ đúng như thật ý nghĩa về sự tự chế ngự.
So imaṃ lokaṃ obhāseti bhāseti pabhāseti.
That person illuminates, shines upon, and makes manifest this world.
Người ấy chiếu sáng, làm rực rỡ, làm chói lọi thế gian này.
Attasamathatthaṃ yathatthaṃ abhisambuddhattā.
Because of having fully awakened to the true meaning of self-calming.
Do đã chứng ngộ đúng như thật ý nghĩa về sự tự an tịnh.
So imaṃ lokaṃ obhāseti bhāseti pabhāseti.
That person illuminates, shines upon, and makes manifest this world.
Người ấy chiếu sáng, làm rực rỡ, làm chói lọi thế gian này.
Attaparinibbāpanatthaṃ yathatthaṃ abhisambuddhattā.
Because of having fully awakened to the true meaning of self-parinibbāna.
Do đã chứng ngộ đúng như thật ý nghĩa về sự tự Niết-bàn hóa hoàn toàn.
So imaṃ lokaṃ obhāseti bhāseti pabhāseti…pe… nirodhe patiṭṭhāpakatthaṃ yathatthaṃ abhisambuddhattā.
That person illuminates, shines upon, and makes manifest this world…pe… because of having fully awakened to the true meaning of establishing in cessation.
Người ấy chiếu sáng, làm rực rỡ, làm chói lọi thế gian này…(v.v.)… do đã chứng ngộ đúng như thật ý nghĩa về sự an lập vào sự diệt tận.
So imaṃ lokaṃ obhāseti bhāseti pabhāseti.
That person illuminates, shines upon, and makes manifest this world.
Người ấy chiếu sáng, làm rực rỡ, làm chói lọi thế gian này.
Abbhā muttova candimāti yathā abbhā, evaṃ kilesā.
Like the moon freed from clouds means that defilements are like clouds.
Như mặt trăng thoát khỏi mây (Abbhā muttova candimā) nghĩa là: như mây, vậy là các phiền não.
Yathā cando, evaṃ ariyañāṇaṃ.
Noble knowledge is like the moon.
Như mặt trăng, vậy là Thánh trí (ariyañāṇa).
Yathā candimā devaputto, evaṃ bhikkhu.
A bhikkhu is like the moon-deva.
Như thiên tử Mặt Trăng (Candimā devaputta), vậy là tỳ-khưu.
Yathā cando abbhā mutto mahikā mutto dhūmarajā mutto rāhugahaṇā* vippamutto bhāsate ca tapate ca virocate* ca, evamevaṃ bhikkhu sabbakilesehi vippamutto bhāsate ca tapate ca virocate ca.
Just as the moon, freed from clouds, freed from mist, freed from smoke and dust, freed from the grasp of Rāhu, shines, glows, and radiates, even so a bhikkhu, freed from all defilements, shines, glows, and radiates.
Như mặt trăng thoát khỏi mây, thoát khỏi sương mù, thoát khỏi khói bụi, thoát khỏi sự nắm giữ của Rahu, thì chiếu sáng, tỏa nhiệt và rực rỡ; cũng vậy, tỳ-khưu thoát khỏi tất cả phiền não thì chiếu sáng, tỏa nhiệt và rực rỡ.
Tena vuccati – abbhā muttova candimāti.
Therefore it is said: “Like the moon freed from clouds.”
Vì thế, được nói là – như mặt trăng thoát khỏi mây.
Imāni terasa vodāne ñāṇāni.
These are the thirteen knowledges of purification (vodānañāṇa).
Đây là mười ba Tịnh Hóa Trí (vodāne ñāṇāni).
163. Katamāni bāttiṃsa satokārissa ñāṇāni?
What are the thirty-two knowledges of one who is mindful?
163. Ba mươi hai Trí của người có chánh niệm là gì?
Idha bhikkhu araññagato vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato vā nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā.
Here, a bhikkhu, having gone to a forest, or to the root of a tree, or to an empty dwelling, sits down, having crossed his legs, holding his body erect, and establishing mindfulness in front of him.
Ở đây, một tỳ-khưu đi vào rừng, hoặc đến gốc cây, hoặc đến trú xứ vắng vẻ, ngồi kiết già, giữ thân thẳng, thiết lập chánh niệm trước mặt.
So satova assasati sato passasati.
Mindful, he breathes in; mindful, he breathes out.
Vị ấy có chánh niệm khi thở vào, có chánh niệm khi thở ra.
Dīghaṃ vā assasanto ‘‘dīghaṃ assasāmī’’ti pajānāti.
Breathing in a long breath, he discerns: “I breathe in a long breath.”
Khi thở vào dài, vị ấy biết: “Tôi thở vào dài.”
Dīghaṃ vā passasanto ‘‘dīghaṃ passasāmī’’ti pajānāti.
Breathing out a long breath, he discerns: “I breathe out a long breath.”
Khi thở ra dài, vị ấy biết: “Tôi thở ra dài.”
Rassaṃ vā assasanto ‘‘rassaṃ assasāmī’’ti pajānāti.
Breathing in a short breath, he discerns: “I breathe in a short breath.”
Khi thở vào ngắn, vị ấy biết: “Tôi thở vào ngắn.”
Rassaṃ vā passasanto ‘‘rassaṃ passasāmī’’ti pajānāti.
Breathing out a short breath, he discerns: “I breathe out a short breath.”
Khi thở ra ngắn, vị ấy biết: “Tôi thở ra ngắn.”
‘‘Sabbakāyapaṭisaṃvedī assasissāmī’’ti sikkhati.
He trains himself: “I shall breathe in experiencing the whole body.”
Vị ấy thực hành: “Tôi sẽ thở vào, cảm nhận toàn thân.”
‘‘Sabbakāyapaṭisaṃvedī passasissāmī’’ti sikkhati.
He trains himself: “I shall breathe out experiencing the whole body.”
Vị ấy thực hành: “Tôi sẽ thở ra, cảm nhận toàn thân.”
‘‘Passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmī’’ti sikkhati.
He trains himself: “I shall breathe in tranquillizing the bodily formation.”
Vị ấy thực hành: “Tôi sẽ thở vào, làm an tịnh thân hành (kāyasaṅkhāra).”
‘‘Passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmī’’ti sikkhati.
He trains himself: “I shall breathe out tranquillizing the bodily formation.”
Vị ấy thực hành: “Tôi sẽ thở ra, làm an tịnh thân hành.”
Pītipaṭisaṃvedī…pe… sukhapaṭisaṃvedī… cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī … passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ… cittapaṭisaṃvedī… abhippamodayaṃ cittaṃ… samādahaṃ cittaṃ… vimocayaṃ cittaṃ… aniccānupassī… virāgānupassī… nirodhānupassī… ‘‘paṭinissaggānupassī assasissāmī’’ti sikkhati.
Experiencing rapture…pe… experiencing pleasure… experiencing the mental formation… tranquillizing the mental formation… experiencing the mind… gladdening the mind… concentrating the mind… liberating the mind… contemplating impermanence… contemplating dispassion… contemplating cessation… He trains himself: “I shall breathe in contemplating relinquishment.”
Cảm nhận hỷ (pītipaṭisaṃvedī)…(v.v.)… cảm nhận lạc (sukhapaṭisaṃvedī)… cảm nhận tâm hành (cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī)… làm an tịnh tâm hành (passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ)… cảm nhận tâm (cittapaṭisaṃvedī)… làm tâm hoan hỷ (abhippamodayaṃ cittaṃ)… định tâm (samādahaṃ cittaṃ)… giải thoát tâm (vimocayaṃ cittaṃ)… quán vô thường (aniccānupassī)… quán ly tham (virāgānupassī)… quán diệt tận (nirodhānupassī)… Vị ấy thực hành: “Tôi sẽ thở vào, quán sự xả bỏ (paṭinissaggānupassī).”
‘‘Paṭinissaggānupassī passasissāmī’’ti sikkhati.
He trains himself: “I shall breathe out contemplating relinquishment.”
Vị ấy thực hành: “Tôi sẽ thở ra, quán sự xả bỏ.”
164. Idhāti imissā diṭṭhiyā, imissā khantiyā, imissā ruciyā, imasmiṃ ādāye, imasmiṃ dhamme, imasmiṃ vinaye, imasmiṃ dhammavinaye, imasmiṃ pāvacane, imasmiṃ brahmacariye, imasmiṃ satthusāsane.
Here means in this view, in this acceptance, in this preference, in this adoption, in this Dhamma, in this Vinaya, in this Dhamma-Vinaya, in this teaching, in this holy life, in this Teacher’s Dispensation.
164. Ở đây (Idha) nghĩa là: trong quan điểm này, trong sự chấp nhận này, trong sự ưa thích này, trong sự nắm giữ này, trong Giáo Pháp này, trong Giới Luật này, trong Pháp và Luật này, trong lời dạy này, trong Phạm Hạnh này, trong lời giáo huấn của Bậc Đạo Sư này.
Tena vuccati – ‘‘idhā’’ti.
Therefore it is said: “Here.”
Vì thế, được nói là – “ở đây”.
Bhikkhūti puthujjanakalyāṇako vā hoti bhikkhu sekkho vā arahā vā akuppadhammo.
Bhikkhu is either a virtuous ordinary person (puthujjanakalyāṇaka), or a trainee (sekha), or an Arahant whose liberation is unshakeable (akuppadhammo).
Tỳ-khưu (Bhikkhū) là: hoặc là phàm phu thiện, hoặc là bậc hữu học (sekha), hoặc là bậc A-la-hán với pháp bất động.
Araññanti nikkhamitvā bahi indakhīlā sabbametaṃ araññaṃ.
Forest means all that is outside the city gate (indakhīla).
Rừng (Arañña) là: tất cả những gì bên ngoài trụ sở, vượt ra khỏi cột ranh giới (indakhīla), đó là rừng.
Rukkhamūlanti yattha bhikkhuno āsanaṃ paññattaṃ hoti mañco vā pīṭhaṃ vā bhisi vā taṭṭikā vā cammakhaṇḍo vā tiṇasantharo* vā paṇṇasantharo vā palālasantharo* vā, tattha bhikkhu caṅkamati vā tiṭṭhati vā nisīdati vā seyyaṃ vā kappeti.
Rukkhamūla means a place at the root of a tree where a bhikkhu has a seat spread out, whether it be a couch, a chair, a cushion, a mat, a piece of hide, a grass mat, a leaf mat, or a straw mat; there, the bhikkhu walks, stands, sits, or lies down.
Gốc cây (Rukkhamūla) là: nơi nào đã được sắp đặt chỗ ngồi cho tỳ-khưu, hoặc là ghế dài, hoặc là ghế đẩu, hoặc là nệm, hoặc là chiếu, hoặc là mảnh da, hoặc là thảm cỏ, hoặc là thảm lá, hoặc là thảm rơm; ở đó, tỳ-khưu đi kinh hành, hoặc đứng, hoặc ngồi, hoặc nằm nghỉ.
Suññanti kenaci anākiṇṇaṃ hoti gahaṭṭhehi vā pabbajitehi vā.
Suñña means not crowded by anyone, whether householders or renunciants.
Vắng vẻ (Suñña) nghĩa là: không bị quấy rầy bởi bất cứ ai, hoặc là gia chủ, hoặc là người xuất gia.
Agāranti* vihāro aḍḍhayogo pāsādo hammiyaṃ guhā.
Agāra means a vihāra, an aḍḍhayoga, a pāsāda, a hammiya, or a guhā.
Trú xứ (Agāra) là: tịnh xá (vihāra), nhà nửa mái (aḍḍhayoga), lầu (pāsāda), dinh thự (hammiya), hang động (guhā).
Nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvāti nisinno hoti pallaṅkaṃ ābhujitvā.
Sits having folded his legs crosswise means he sits having folded his legs crosswise.
Ngồi kiết già (Nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvā) nghĩa là: ngồi kiết già.
Ujuṃ kāyaṃ paṇidhāyāti ujuko hoti kāyo ṭhito* supaṇihito.
Having set his body upright means his body is straight and well-established.
Giữ thân thẳng (Ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya) nghĩa là: thân thẳng đứng, được thiết lập đúng đắn.
Parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvāti.
Having established mindfulness in front of him.
Thiết lập chánh niệm trước mặt (Parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā) nghĩa là:
Parīti pariggahaṭṭho.
Parī means the sense of encompassing.
“Pari” là ý nghĩa của sự bao trùm.
Mukhanti niyyānaṭṭho.
Mukha means the sense of emergence.
“Mukha” là ý nghĩa của sự thoát ly.
Satīti upaṭṭhānaṭṭho.
Satī means the sense of establishment.
“Sati” là ý nghĩa của sự an lập.
Tena vuccati – ‘‘parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā’’ti.
Therefore, it is said: "having established mindfulness in front of him."
Vì thế, được nói là – “thiết lập chánh niệm trước mặt”.
165. Satova assasati, sato passasatīti bāttiṃsāya ākārehi sato kārī hoti.
165. Mindful he breathes in, mindful he breathes out means he acts mindfully in thirty-two ways.
165. Có chánh niệm khi thở vào, có chánh niệm khi thở ra (Satova assasati, sato passasatī) nghĩa là: vị ấy có chánh niệm qua ba mươi hai phương diện.
Dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti.
For one who discerns the one-pointedness and undistractedness of the mind by means of long in-breathing, mindfulness is established.
Khi vị ấy biết sự nhất tâm, không tán loạn của tâm nhờ hơi thở vào dài, thì chánh niệm được an lập.
Tāya satiyā tena ñāṇena sato kārī hoti.
By that mindfulness, by that knowledge, he acts mindfully.
Với chánh niệm ấy, với trí tuệ ấy, vị ấy có chánh niệm.
Dīghaṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti.
For one who discerns the one-pointedness and undistractedness of the mind by means of long out-breathing, mindfulness is established.
Khi vị ấy biết sự nhất tâm, không tán loạn của tâm nhờ hơi thở ra dài, thì chánh niệm được an lập.
Tāya satiyā tena ñāṇena sato kārī hoti.
By that mindfulness, by that knowledge, he acts mindfully.
Với chánh niệm ấy, với trí tuệ ấy, vị ấy có chánh niệm.
Rassaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti.
For one who discerns the one-pointedness and undistractedness of the mind by means of short in-breathing, mindfulness is established.
Khi vị ấy biết sự nhất tâm, không tán loạn của tâm nhờ hơi thở vào ngắn, thì chánh niệm được an lập.
Tāya satiyā tena ñāṇena sato kārī hoti.
By that mindfulness, by that knowledge, he acts mindfully.
Với chánh niệm ấy, với trí tuệ ấy, vị ấy có chánh niệm.
Rassaṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti.
For one who discerns the one-pointedness and undistractedness of the mind by means of short out-breathing, mindfulness is established.
Khi vị ấy biết sự nhất tâm, không tán loạn của tâm nhờ hơi thở ra ngắn, thì chánh niệm được an lập.
Tāya satiyā tena ñāṇena sato kārī hoti…pe… paṭinissaggānupassī assāsavasena paṭinissaggānupassī passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti.
By that mindfulness, by that knowledge, he acts mindfully… and so on… for one who discerns the one-pointedness and undistractedness of the mind by means of contemplating relinquishment with in-breathing and contemplating relinquishment with out-breathing, mindfulness is established.
Với chánh niệm ấy, với trí tuệ ấy, vị ấy có chánh niệm…(v.v.)… Khi vị ấy biết sự nhất tâm, không tán loạn của tâm nhờ hơi thở vào quán sự xả bỏ, nhờ hơi thở ra quán sự xả bỏ, thì chánh niệm được an lập.
Tāya satiyā tena ñāṇena sato kārī hoti.
By that mindfulness, by that knowledge, he acts mindfully.
Với chánh niệm ấy, với trí tuệ ấy, vị ấy có chánh niệm.