191. ‘‘Pañcime, bhikkhave, porāṇā brāhmaṇadhammā etarahi sunakhesu sandissanti, no brāhmaṇesu.
191. ‘‘Bhikkhus, these five ancient brāhmaṇa practices are now found among dogs, but not among brāhmaṇas.
191. “Này các Tỳ-khưu, có năm pháp Bà-la-môn cổ xưa mà hiện nay được tìm thấy ở loài chó, chứ không phải ở các Bà-la-môn.
Katame pañca?
Which five?
Năm pháp ấy là gì?
Pubbe sudaṃ* , bhikkhave, brāhmaṇā brāhmaṇiṃyeva gacchanti, no abrāhmaṇiṃ.
Formerly, bhikkhus, brāhmaṇas associated only with brāhmaṇa women, not with non-brāhmaṇa women.
Trước kia, này các Tỳ-khưu, các Bà-la-môn chỉ giao du với nữ Bà-la-môn, không giao du với nữ không phải Bà-la-môn.
Etarahi, bhikkhave, brāhmaṇā brāhmaṇimpi gacchanti, abrāhmaṇimpi gacchanti.
Now, bhikkhus, brāhmaṇas associate with brāhmaṇa women and also with non-brāhmaṇa women.
Hiện nay, này các Tỳ-khưu, các Bà-la-môn giao du với nữ Bà-la-môn lẫn nữ không phải Bà-la-môn.
Etarahi, bhikkhave, sunakhā sunakhiṃyeva gacchanti, no asunakhiṃ.
Now, bhikkhus, dogs associate only with female dogs, not with non-female dogs.
Hiện nay, này các Tỳ-khưu, loài chó chỉ giao du với chó cái, không giao du với loài không phải chó cái.
Ayaṃ, bhikkhave, paṭhamo porāṇo brāhmaṇadhammo etarahi sunakhesu sandissati, no brāhmaṇesu.
This, bhikkhus, is the first ancient brāhmaṇa practice that is now found among dogs, but not among brāhmaṇas.
Này các Tỳ-khưu, đây là pháp Bà-la-môn cổ xưa thứ nhất mà hiện nay được tìm thấy ở loài chó, chứ không phải ở các Bà-la-môn.
‘‘Pubbe sudaṃ, bhikkhave, brāhmaṇā brāhmaṇiṃ utuniṃyeva gacchanti, no anutuniṃ.
‘‘Formerly, bhikkhus, brāhmaṇas associated with brāhmaṇa women only when they were in season, not when they were out of season.
“Trước kia, này các Tỳ-khưu, các Bà-la-môn chỉ giao du với nữ Bà-la-môn đang trong thời kỳ thụ thai, không giao du với nữ không trong thời kỳ thụ thai.
Etarahi, bhikkhave, brāhmaṇā brāhmaṇiṃ utunimpi gacchanti, anutunimpi gacchanti.
Now, bhikkhus, brāhmaṇas associate with brāhmaṇa women both when they are in season and when they are out of season.
Hiện nay, này các Tỳ-khưu, các Bà-la-môn giao du với nữ Bà-la-môn đang trong thời kỳ thụ thai lẫn nữ không trong thời kỳ thụ thai.
Etarahi, bhikkhave, sunakhā sunakhiṃ utuniṃyeva gacchanti, no anutuniṃ.
Now, bhikkhus, dogs associate with female dogs only when they are in season, not when they are out of season.
Hiện nay, này các Tỳ-khưu, loài chó chỉ giao du với chó cái đang trong thời kỳ thụ thai, không giao du với chó cái không trong thời kỳ thụ thai.
Ayaṃ, bhikkhave, dutiyo porāṇo brāhmaṇadhammo etarahi sunakhesu sandissati, no brāhmaṇesu.
This, bhikkhus, is the second ancient brāhmaṇa practice that is now found among dogs, but not among brāhmaṇas.
Này các Tỳ-khưu, đây là pháp Bà-la-môn cổ xưa thứ hai mà hiện nay được tìm thấy ở loài chó, chứ không phải ở các Bà-la-môn.
‘‘Pubbe sudaṃ, bhikkhave, brāhmaṇā brāhmaṇiṃ neva kiṇanti no vikkiṇanti, sampiyeneva saṃvāsaṃ saṃbandhāya* saṃpavattenti.
‘‘Formerly, bhikkhus, brāhmaṇas neither bought nor sold brāhmaṇa women; they established cohabitation solely out of affection for the purpose of kinship.
“Trước kia, này các Tỳ-khưu, các Bà-la-môn không mua bán nữ Bà-la-môn, mà chỉ thiết lập mối quan hệ dựa trên tình yêu thương.
Etarahi, bhikkhave, brāhmaṇā brāhmaṇiṃ kiṇantipi vikkiṇantipi, sampiyenapi saṃvāsaṃ saṃbandhāya saṃpavattenti.
Now, bhikkhus, brāhmaṇas both buy and sell brāhmaṇa women, and they also establish cohabitation out of affection for the purpose of kinship.
Hiện nay, này các Tỳ-khưu, các Bà-la-môn mua bán nữ Bà-la-môn, và cũng thiết lập mối quan hệ dựa trên tình yêu thương.
Etarahi, bhikkhave, sunakhā sunakhiṃ neva kiṇanti no vikkiṇanti, sampiyeneva saṃvāsaṃ saṃbandhāya saṃpavattenti.
Now, bhikkhus, dogs neither buy nor sell female dogs; they establish cohabitation solely out of affection for the purpose of kinship.
Hiện nay, này các Tỳ-khưu, loài chó không mua bán chó cái, mà chỉ thiết lập mối quan hệ dựa trên tình yêu thương.
Ayaṃ, bhikkhave, tatiyo porāṇo brāhmaṇadhammo etarahi sunakhesu sandissati, no brāhmaṇesu.
This, bhikkhus, is the third ancient brāhmaṇa practice that is now found among dogs, but not among brāhmaṇas.
Này các Tỳ-khưu, đây là pháp Bà-la-môn cổ xưa thứ ba mà hiện nay được tìm thấy ở loài chó, chứ không phải ở các Bà-la-môn.
‘‘Pubbe sudaṃ, bhikkhave, brāhmaṇā na sannidhiṃ karonti dhanassapi dhaññassapi rajatassapi jātarūpassapi.
‘‘Formerly, bhikkhus, brāhmaṇas did not hoard wealth, grain, silver, or gold.
“Trước kia, này các Tỳ-khưu, các Bà-la-môn không tích trữ tài sản, ngũ cốc, bạc, hay vàng.
Etarahi, bhikkhave, brāhmaṇā sannidhiṃ karonti dhanassapi dhaññassapi rajatassapi jātarūpassapi.
Now, bhikkhus, brāhmaṇas hoard wealth, grain, silver, and gold.
Hiện nay, này các Tỳ-khưu, các Bà-la-môn tích trữ tài sản, ngũ cốc, bạc, và vàng.
Etarahi, bhikkhave, sunakhā na sannidhiṃ karonti dhanassapi dhaññassapi rajatassapi jātarūpassapi.
Now, bhikkhus, dogs do not hoard wealth, grain, silver, or gold.
Hiện nay, này các Tỳ-khưu, loài chó không tích trữ tài sản, ngũ cốc, bạc, hay vàng.
Ayaṃ, bhikkhave, catuttho porāṇo brāhmaṇadhammo etarahi sunakhesu sandissati, no brāhmaṇesu.
This, bhikkhus, is the fourth ancient brāhmaṇa practice that is now found among dogs, but not among brāhmaṇas.
Này các Tỳ-khưu, đây là pháp Bà-la-môn cổ xưa thứ tư mà hiện nay được tìm thấy ở loài chó, chứ không phải ở các Bà-la-môn.
‘‘Pubbe sudaṃ, bhikkhave, brāhmaṇā sāyaṃ sāyamāsāya pāto pātarāsāya bhikkhaṃ pariyesanti.
‘‘Formerly, bhikkhus, brāhmaṇas sought alms for their evening meal in the evening, and for their morning meal in the morning.
“Trước kia, này các Tỳ-khưu, các Bà-la-môn tìm kiếm thức ăn khất thực vào buổi chiều cho bữa ăn chiều và vào buổi sáng cho bữa ăn sáng.
Etarahi, bhikkhave, brāhmaṇā yāvadatthaṃ udarāvadehakaṃ bhuñjitvā avasesaṃ ādāya pakkamanti.
Now, bhikkhus, brāhmaṇas eat their fill, as much as they desire, and then depart taking the remainder.
Hiện nay, này các Tỳ-khưu, các Bà-la-môn ăn no căng bụng rồi mang phần còn lại đi.
Etarahi, bhikkhave, sunakhā sāyaṃ sāyamāsāya pāto pātarāsāya bhikkhaṃ pariyesanti.
Now, bhikkhus, dogs seek alms for their evening meal in the evening, and for their morning meal in the morning.
Hiện nay, này các Tỳ-khưu, loài chó tìm kiếm thức ăn khất thực vào buổi chiều cho bữa ăn chiều và vào buổi sáng cho bữa ăn sáng.
Ayaṃ, bhikkhave, pañcamo porāṇo brāhmaṇadhammo etarahi sunakhesu sandissati, no brāhmaṇesu.
This, bhikkhus, is the fifth ancient brāhmaṇa practice that is now found among dogs, but not among brāhmaṇas.
Này các Tỳ-khưu, đây là pháp Bà-la-môn cổ xưa thứ năm mà hiện nay được tìm thấy ở loài chó, chứ không phải ở các Bà-la-môn.
Ime kho, bhikkhave, pañca porāṇā brāhmaṇadhammā etarahi sunakhesu sandissanti, no brāhmaṇesū’’ti.
These, bhikkhus, are the five ancient brāhmaṇa practices that are now found among dogs, but not among brāhmaṇas.’’
Này các Tỳ-khưu, năm pháp Bà-la-môn cổ xưa này hiện nay được tìm thấy ở loài chó, chứ không phải ở các Bà-la-môn.”
Paṭhamaṃ.
The First.
Thứ nhất.
‘‘Sutaṃ metaṃ, bho gotama – ‘na samaṇo gotamo brāhmaṇe jiṇṇe vuḍḍhe mahallake addhagate vayoanuppatte abhivādeti vā paccuṭṭheti vā āsanena vā nimantetī’ti.
“I have heard this, Venerable Gotama: ‘The recluse Gotama does not greet, rise up for, or invite with a seat elderly, aged, venerable brahmins who are advanced in years and have reached old age.’”
“Thưa Tôn giả Gotama, tôi nghe nói rằng: ‘Sa-môn Gotama không đảnh lễ, không đứng dậy đón chào, cũng không mời ngồi các Bà-la-môn già, trưởng lão, cao tuổi, đã đi hết con đường đời, đã đạt đến tuổi già.’
Tayidaṃ, bho gotama, tatheva.
“And this, Venerable Gotama, is indeed so.”
Thưa Tôn giả Gotama, điều đó đúng như vậy.
Na hi bhavaṃ gotamo brāhmaṇe jiṇṇe vuḍḍhe mahallake addhagate vayoanuppatte abhivādeti vā paccuṭṭheti vā āsanena vā nimanteti.
“For the Venerable Gotama does not greet, rise up for, or invite with a seat elderly, aged, venerable brahmins who are advanced in years and have reached old age.”
Thật vậy, Tôn giả Gotama không đảnh lễ, không đứng dậy đón chào, cũng không mời ngồi các Bà-la-môn già, trưởng lão, cao tuổi, đã đi hết con đường đời, đã đạt đến tuổi già.
Tayidaṃ, bho gotama, na sampannamevā’’ti.
“And this, Venerable Gotama, is not proper at all.”
Thưa Tôn giả Gotama, điều đó không phải là tốt đẹp.”
‘‘Tvampi no, doṇa, brāhmaṇo paṭijānāsī’’ti?
“Do you too, Doṇa, claim to be a brahmin?”
“Này Doṇa, ông có tự nhận mình là Bà-la-môn không?”
‘‘Yañhi taṃ, bho gotama, sammā vadamāno vadeyya – ‘brāhmaṇo ubhato sujāto – mātito ca pitito ca, saṃsuddhagahaṇiko, yāva sattamā pitāmahayugā akkhito anupakkuṭṭho jātivādena, ajjhāyako mantadharo, tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṃ sākkharappabhedānaṃ itihāsapañcamānaṃ, padako veyyākaraṇo lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo’ti, mameva taṃ, bho gotama, sammā vadamāno vadeyya.
“Indeed, Venerable Gotama, if one were to rightly say: ‘A brahmin is well-born on both sides, from mother and father, with pure lineage up to the seventh generation of ancestors, unblemished and unreproached in respect of birth; a reciter and master of the mantras, accomplished in the three Vedas with their lexicons and rituals, their phonology and etymology, and as the fifth, the Itihāsa; a master of grammar and an expert in Lokāyata and the marks of a great man,’ it is of me, Venerable Gotama, that one would rightly say this.
“Thưa Tôn giả Gotama, nếu nói đúng, người ta có thể nói về tôi rằng: ‘Một Bà-la-môn có dòng dõi thuần khiết cả hai bên – từ mẹ và từ cha, với bảy đời tổ tiên không bị chê trách, không bị chỉ trích về dòng dõi; là người học thuộc lòng, thông thạo các Chú giải, tinh thông ba bộ Veda cùng với các từ điển và ngữ pháp, các câu chuyện lịch sử thứ năm, là người đọc kinh, nhà ngữ pháp, không thiếu sót về các tướng đại nhân trong khoa xem tướng.’ Chính về tôi, thưa Tôn giả Gotama, người ta có thể nói đúng như vậy.
Ahañhi, bho gotama, brāhmaṇo ubhato sujāto – mātito ca pitito ca, saṃsuddhagahaṇiko, yāva sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena, ajjhāyako mantadharo, tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṃ sākkharappabhedānaṃ itihāsapañcamānaṃ, padako veyyākaraṇo lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo’’ti.
For I, Venerable Gotama, am a brahmin well-born on both sides, from mother and father, with pure lineage up to the seventh generation of ancestors, unblemished and unreproached in respect of birth; a reciter and master of the mantras, accomplished in the three Vedas with their lexicons and rituals, their phonology and etymology, and as the fifth, the Itihāsa; a master of grammar and an expert in Lokāyata and the marks of a great man.”
Vì tôi, thưa Tôn giả Gotama, là một Bà-la-môn có dòng dõi thuần khiết cả hai bên – từ mẹ và từ cha, với bảy đời tổ tiên không bị chê trách, không bị chỉ trích về dòng dõi; là người học thuộc lòng, thông thạo các Chú giải, tinh thông ba bộ Veda cùng với các từ điển và ngữ pháp, các câu chuyện lịch sử thứ năm, là người đọc kinh, nhà ngữ pháp, không thiếu sót về các tướng đại nhân trong khoa xem tướng.”
‘‘Ye kho, te doṇa, brāhmaṇānaṃ pubbakā isayo mantānaṃ kattāro mantānaṃ pavattāro, yesamidaṃ etarahi brāhmaṇā porāṇaṃ mantapadaṃ gītaṃ pavuttaṃ samihitaṃ tadanugāyanti tadanubhāsanti bhāsitamanubhāsanti sajjhāyitamanusajjhāyanti vācitamanuvācenti, seyyathidaṃ – aṭṭhako, vāmako, vāmadevo, vessāmitto, yamadaggi* , aṅgīraso, bhāradvājo, vāseṭṭho, kassapo, bhagu; tyāssu’me pañca brāhmaṇe paññāpenti – brahmasamaṃ, devasamaṃ, mariyādaṃ, sambhinnamariyādaṃ, brāhmaṇacaṇḍālaṃyeva pañcamaṃ.
“Those ancient sages of the brahmins, Doṇa, who were the composers of the mantras, the propagators of the mantras, whose ancient mantra-path is now chanted, spoken, and arranged by brahmins, who follow after them in chanting, follow after them in speaking, follow after them in what was spoken, follow after them in what was recited, follow after them in what was uttered—namely, Aṭṭhaka, Vāmaka, Vāmadeva, Vessāmitta, Yamadaggi, Aṅgīrasa, Bhāradvāja, Vāseṭṭha, Kassapa, Bhagu—they classified these five types of brahmins: the Brahmasama, the Devasama, the Mariyāda, the Sambhinnamariyāda, and the Brāhmaṇacaṇḍāla as the fifth.
“Này Doṇa, những vị đạo sĩ Bà-la-môn cổ xưa, những người sáng tạo và truyền bá các thần chú, mà các Bà-la-môn ngày nay vẫn tụng đọc, diễn thuyết, biên soạn, hát theo, nói theo, đọc lại, và lặp lại những lời thần chú cổ xưa đó – như Aṭṭhaka, Vāmaka, Vāmadeva, Vessāmitta, Yamadaggi, Aṅgīrasa, Bhāradvāja, Vāseṭṭha, Kassapa, Bhagu – các vị ấy đã phân loại năm loại Bà-la-môn: Bà-la-môn giống Phạm thiên (Brahmasama), Bà-la-môn giống chư thiên (Devasama), Bà-la-môn giữ giới hạn (Mariyāda), Bà-la-môn phá giới hạn (Sambhinnamariyāda), và Bà-la-môn hạ tiện (Brāhmaṇacaṇḍāla) là loại thứ năm.
Tesaṃ tvaṃ doṇa, katamo’’ti?
Of these, Doṇa, which one are you?”
Này Doṇa, ông thuộc loại nào trong số đó?”
‘‘Na kho mayaṃ, bho gotama, pañca brāhmaṇe jānāma, atha kho mayaṃ brāhmaṇātveva jānāma.
“We do not know, Venerable Gotama, these five types of brahmins; rather, we only know ‘brahmin’ as a general term.”
“Thưa Tôn giả Gotama, chúng tôi không biết năm loại Bà-la-môn đó, chúng tôi chỉ biết là Bà-la-môn thôi.
Sādhu me bhavaṃ gotamo tathā dhammaṃ desetu yathā ahaṃ ime pañca brāhmaṇe jāneyya’’nti.
“May the Venerable Gotama kindly teach me the Dhamma in such a way that I may know these five types of brahmins.”
Thưa Tôn giả Gotama, xin Tôn giả Gotama hãy thuyết pháp cho tôi để tôi có thể biết được năm loại Bà-la-môn này.”
‘‘Tena hi, brāhmaṇa, suṇohi, sādhukaṃ manasi karohi; bhāsissāmī’’ti.
“Then, brahmin, listen, and pay close attention; I will speak.”
“Vậy thì, này Bà-la-môn, hãy lắng nghe và chú ý kỹ; tôi sẽ nói.”
‘‘Evaṃ bho’’ti kho doṇo brāhmaṇo bhagavato paccassosi.
“Yes, venerable sir,” the brahmin Doṇa replied to the Blessed One.
“Vâng, thưa Tôn giả,” Bà-la-môn Doṇa đáp lời Đức Thế Tôn.
Bhagavā etadavoca –
The Blessed One said this:
Đức Thế Tôn nói điều này:
‘‘Kathañca, doṇa, brāhmaṇo brahmasamo hoti?
“And how, Doṇa, is a brahmin a Brahmasama?
“Này Doṇa, một Bà-la-môn trở thành giống Phạm thiên như thế nào?
Idha, doṇa, brāhmaṇo ubhato sujāto hoti – mātito ca pitito ca, saṃsuddhagahaṇiko, yāva sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena.
Here, Doṇa, a brahmin is well-born on both sides, from mother and father, with pure lineage up to the seventh generation of ancestors, unblemished and unreproached in respect of birth.
Ở đây, này Doṇa, một Bà-la-môn được sinh ra tốt đẹp từ cả hai phía—từ mẹ và từ cha, với dòng dõi thuần khiết, không bị chê bai hay chỉ trích về dòng tộc cho đến bảy đời tổ tiên.
So aṭṭhacattālīsavassāni komārabrahmacariyaṃ* carati mante adhīyamāno.
He practices the brahmacariya for forty-eight years, studying the mantras.
Vị ấy thực hành đời sống Phạm hạnh thanh tịnh (komārabrahmacariya) trong bốn mươi tám năm, trong khi học thuộc lòng các bài kệ (mantra).
Aṭṭhacattālīsavassāni komārabrahmacariyaṃ caritvā mante adhīyitvā ācariyassa ācariyadhanaṃ pariyesati dhammeneva, no adhammena.
Having practiced the brahmacariya for forty-eight years and studied the mantras, he seeks the teacher’s fee for his teacher by righteous means, not by unrighteous means.
Sau khi thực hành đời sống Phạm hạnh thanh tịnh trong bốn mươi tám năm và học thuộc lòng các bài kệ, vị ấy tìm kiếm tài sản cho đạo sư (ācariyadhana) một cách hợp pháp, không phi pháp.
‘‘Tattha ca, doṇa, ko dhammo?
“And what, Doṇa, are the righteous means in this case?
“Và ở đây, này Doṇa, điều gì là hợp pháp?
Neva kasiyā na vaṇijjāya na gorakkhena na issatthena* na rājaporisena na sippaññatarena, kevalaṃ bhikkhācariyāya kapālaṃ anatimaññamāno.
Not by farming, not by trade, not by cattle-rearing, not by archery, not by royal service, nor by any other craft, but solely by alms-begging, not disrespecting his bowl.
Không phải bằng nghề nông, không bằng nghề buôn bán, không bằng chăn nuôi gia súc, không bằng nghề bắn cung, không bằng phục vụ vua chúa, không bằng bất kỳ nghề thủ công nào khác, mà chỉ bằng cách khất thực, không coi thường bát.
So ācariyassa ācariyadhanaṃ niyyādetvā* kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajati.
Having paid the teacher’s fee to his teacher, he shaves off his hair and beard, puts on saffron robes, and goes forth from the home life into homelessness.
Sau khi dâng tài sản cho đạo sư, vị ấy cạo bỏ râu tóc, đắp y cà-sa, và xuất gia từ bỏ đời sống gia đình.
So evaṃ pabbajito samāno mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati, tathā dutiyaṃ tathā tatiyaṃ tathā catutthaṃ* , iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ mettāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena* pharitvā viharati.
Having thus gone forth, he dwells pervading one direction with a mind imbued with loving-kindness; likewise the second, likewise the third, likewise the fourth; thus above, below, and across, everywhere, in all ways, the entire world, he dwells pervading with a mind imbued with loving-kindness, vast, exalted, immeasurable, without hostility, without ill-will.
Sau khi xuất gia như vậy, vị ấy an trú, trải tâm từ (mettā) đến một phương, rồi phương thứ hai, phương thứ ba, phương thứ tư; như vậy, lên trên, xuống dưới, ngang qua, khắp mọi nơi, với tất cả mọi loài, trải khắp thế gian với tâm từ rộng lớn, cao thượng, vô lượng, không hận thù, không ác ý.
Karuṇā…pe… muditā… upekkhāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati, tathā dutiyaṃ tathā tatiyaṃ tathā catutthaṃ, iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ upekkhāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena pharitvā viharati.
He dwells pervading one direction with a mind imbued with compassion… with a mind imbued with appreciative joy… with a mind imbued with equanimity; likewise the second, likewise the third, likewise the fourth; thus above, below, and across, everywhere, in all ways, the entire world, he dwells pervading with a mind imbued with equanimity, vast, exalted, immeasurable, without hostility, without ill-will.
Vị ấy an trú, trải tâm bi (karuṇā)… tâm hỷ (muditā)… tâm xả (upekkhā) đến một phương, rồi phương thứ hai, phương thứ ba, phương thứ tư; như vậy, lên trên, xuống dưới, ngang qua, khắp mọi nơi, với tất cả mọi loài, trải khắp thế gian với tâm xả rộng lớn, cao thượng, vô lượng, không hận thù, không ác ý.
So ime cattāro brahmavihāre bhāvetvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ brahmalokaṃ upapajjati.
Having developed these four Brahmavihāras, with the breaking up of the body, after death, he reappears in a good destination, the Brahma-world.
Sau khi tu tập bốn Phạm trú này, khi thân hoại mạng chung, vị ấy tái sinh vào cõi thiện thú, cõi Phạm thiên.
Evaṃ kho, doṇa, brāhmaṇo brahmasamo hoti.
It is in this way, Doṇa, that a brāhmaṇa is equal to Brahmā.
Này Doṇa, một Bà-la-môn như vậy là ngang bằng với Phạm thiên.
‘‘Kathañca, doṇa, brāhmaṇo devasamo hoti?
“And how, Doṇa, is a brāhmaṇa equal to a devā?
“Và này Doṇa, một Bà-la-môn ngang bằng với chư thiên như thế nào?
Idha, doṇa, brāhmaṇo ubhato sujāto hoti – mātito ca pitito ca, saṃsuddhagahaṇiko, yāva sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena.
Here, Doṇa, a brāhmaṇa is well-born on both sides—from mother and from father—of pure lineage, unimpeached and unreproached for birth up to the seventh generation of ancestors.
Ở đây, này Doṇa, một Bà-la-môn được sinh ra tốt đẹp từ cả hai phía—từ mẹ và từ cha, với dòng dõi thuần khiết, không bị chê bai hay chỉ trích về dòng tộc cho đến bảy đời tổ tiên.
So aṭṭhacattālīsavassāni komārabrahmacariyaṃ carati mante adhīyamāno.
He observes the celibate life of a youth for forty-eight years, studying the mantras.
Vị ấy thực hành đời sống Phạm hạnh thanh tịnh trong bốn mươi tám năm, trong khi học thuộc lòng các bài kệ.
Aṭṭhacattālīsavassāni komārabrahmacariyaṃ caritvā mante adhīyitvā ācariyassa ācariyadhanaṃ pariyesati dhammeneva, no adhammena.
Having observed the celibate life of a youth for forty-eight years and studied the mantras, he seeks the teacher's fee righteously, not unrighteously.
Sau khi thực hành đời sống Phạm hạnh thanh tịnh trong bốn mươi tám năm và học thuộc lòng các bài kệ, vị ấy tìm kiếm tài sản cho đạo sư một cách hợp pháp, không phi pháp.
Tattha ca, doṇa, ko dhammo?
And what, Doṇa, is righteousness in this case?
Và ở đây, này Doṇa, điều gì là hợp pháp?
Neva kasiyā na vaṇijjāya na gorakkhena na issatthena na rājaporisena na sippaññatarena, kevalaṃ bhikkhācariyāya kapālaṃ anatimaññamāno.
Not by farming, nor by trade, nor by cattle-herding, nor by archery, nor by royal service, nor by any other craft, but solely by alms-begging, not disrespecting the alms-bowl.
Không phải bằng nghề nông, không bằng nghề buôn bán, không bằng chăn nuôi gia súc, không bằng nghề bắn cung, không bằng phục vụ vua chúa, không bằng bất kỳ nghề thủ công nào khác, mà chỉ bằng cách khất thực, không coi thường bát.
So ācariyassa ācariyadhanaṃ niyyādetvā dāraṃ pariyesati dhammeneva, no adhammena.
Having paid the teacher's fee to his teacher, he seeks a wife righteously, not unrighteously.
Sau khi dâng tài sản cho đạo sư, vị ấy tìm kiếm vợ một cách hợp pháp, không phi pháp.
‘‘Tattha ca, doṇa, ko dhammo?
“And what, Doṇa, is righteousness in this case?
“Và ở đây, này Doṇa, điều gì là hợp pháp?
Neva kayena na vikkayena, brāhmaṇiṃyeva udakūpassaṭṭhaṃ.
Not by buying or selling, but only a brāhmaṇī who has been brought to the water.
Không phải bằng cách mua bán, mà chỉ là một nữ Bà-la-môn được đưa đến bên nguồn nước.
So brāhmaṇiṃyeva gacchati, na khattiyiṃ na vessiṃ na suddiṃ na caṇḍāliṃ na nesādiṃ na veniṃ* na rathakāriṃ na pukkusiṃ gacchati, na gabbhiniṃ gacchati, na pāyamānaṃ gacchati, na anutuniṃ gacchati.
He goes only to a brāhmaṇī, not to a khattiyī, nor a vessī, nor a suddī, nor a caṇḍālī, nor a nesādī, nor a veṇī, nor a rathakārī, nor a pukkusī; he does not go to a pregnant woman, nor to a nursing woman, nor to a woman not in her season.
Vị ấy chỉ quan hệ với nữ Bà-la-môn, không với nữ Sát-đế-lị, không với nữ Vệ-xá, không với nữ Thủ-đà, không với nữ Caṇḍālī, không với nữ Nesādī, không với nữ Veṇī, không với nữ Rathakārī, không với nữ Pukkusī; không quan hệ với người đang mang thai, không quan hệ với người đang cho con bú, không quan hệ với người ngoài kỳ kinh nguyệt.
Kasmā ca, doṇa, brāhmaṇo na gabbhiniṃ gacchati?
And why, Doṇa, does a brāhmaṇa not go to a pregnant woman?
Này Doṇa, tại sao một Bà-la-môn không quan hệ với người đang mang thai?
Sace, doṇa, brāhmaṇo gabbhiniṃ gacchati, atimīḷhajo nāma so hoti māṇavako vā māṇavikā* vā.
If, Doṇa, a brāhmaṇa goes to a pregnant woman, that boy or girl is born from over-exertion.
Vì này Doṇa, nếu một Bà-la-môn quan hệ với người đang mang thai, thì đứa bé trai hay bé gái đó sẽ được gọi là atimīḷhaja (sinh ra trong tình trạng nhơ uế).
Tasmā, doṇa, brāhmaṇo na gabbhiniṃ gacchati.
Therefore, Doṇa, a brāhmaṇa does not go to a pregnant woman.
Do đó, này Doṇa, một Bà-la-môn không quan hệ với người đang mang thai.
Kasmā ca, doṇa, brāhmaṇo na pāyamānaṃ gacchati?
And why, Doṇa, does a brāhmaṇa not go to a nursing woman?
Này Doṇa, tại sao một Bà-la-môn không quan hệ với người đang cho con bú?
Sace, doṇa, brāhmaṇo pāyamānaṃ gacchati, asucipaṭipīḷito nāma so hoti māṇavako vā māṇavikā vā.
If, Doṇa, a brāhmaṇa goes to a nursing woman, that boy or girl is afflicted by impurity.
Vì này Doṇa, nếu một Bà-la-môn quan hệ với người đang cho con bú, thì đứa bé trai hay bé gái đó sẽ được gọi là asucipaṭipīḷita (bị ô uế bởi sự bất tịnh).
Tasmā, doṇa, brāhmaṇo na pāyamānaṃ gacchati.
Therefore, Doṇa, a brāhmaṇa does not go to a nursing woman.
Do đó, này Doṇa, một Bà-la-môn không quan hệ với người đang cho con bú.
Tassa sā hoti brāhmaṇī neva kāmatthā na davatthā na ratatthā, pajatthāva brāhmaṇassa brāhmaṇī hoti.
That brāhmaṇī is his not for the sake of sensual pleasure, nor for the sake of wealth, nor for the sake of delight, but only for the sake of offspring is the brāhmaṇī for the brāhmaṇa.
Nữ Bà-la-môn đó đối với vị ấy không phải vì dục vọng, không phải vì tài sản, không phải vì khoái lạc, mà chỉ vì con cái của Bà-la-môn.
So methunaṃ uppādetvā kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajati.
Having begotten offspring, he shaves off his hair and beard, puts on saffron robes, and goes forth from the home life into homelessness.
Sau khi sinh con, vị ấy cạo bỏ râu tóc, đắp y cà-sa, và xuất gia từ bỏ đời sống gia đình.
So evaṃ pabbajito samāno vivicceva kāmehi…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
Having thus gone forth, he dwells quite secluded from sensual pleasures…pe… attaining and abiding in the fourth jhāna.
Sau khi xuất gia như vậy, vị ấy an trú, hoàn toàn ly dục… (tương tự như trên)… chứng đạt và an trú trong thiền thứ tư.
So ime cattāro jhāne bhāvetvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati.
Having developed these four jhāna, with the breaking up of the body, after death, he reappears in a good destination, the heavenly world.
Sau khi tu tập bốn thiền này, khi thân hoại mạng chung, vị ấy tái sinh vào cõi thiện thú, cõi trời.
Evaṃ kho, doṇa, brāhmaṇo devasamo hoti.
It is in this way, Doṇa, that a brāhmaṇa is equal to a devā.
Này Doṇa, một Bà-la-môn như vậy là ngang bằng với chư thiên.
‘‘Kathañca, doṇa, brāhmaṇo mariyādo hoti?
“And how, Doṇa, is a brāhmaṇa a Mariyāda?
“Và này Doṇa, một Bà-la-môn là người giữ giới hạn (mariyāda) như thế nào?
Idha, doṇa, brāhmaṇo ubhato sujāto hoti – mātito ca pitito ca, saṃsuddhagahaṇiko, yāva sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena.
Here, Doṇa, a brāhmaṇa is well-born on both sides—from mother and from father—of pure lineage, unimpeached and unreproached for birth up to the seventh generation of ancestors.
Ở đây, này Doṇa, một Bà-la-môn được sinh ra tốt đẹp từ cả hai phía—từ mẹ và từ cha, với dòng dõi thuần khiết, không bị chê bai hay chỉ trích về dòng tộc cho đến bảy đời tổ tiên.
So aṭṭhacattālīsavassāni komārabrahmacariyaṃ carati mante adhīyamāno.
He observes the celibate life of a youth for forty-eight years, studying the mantras.
Vị ấy thực hành đời sống Phạm hạnh thanh tịnh trong bốn mươi tám năm, trong khi học thuộc lòng các bài kệ.
Aṭṭhacattālīsavassāni komārabrahmacariyaṃ caritvā mante adhīyitvā ācariyassa ācariyadhanaṃ pariyesati dhammeneva, no adhammena.
Having observed the celibate life of a youth for forty-eight years and studied the mantras, he seeks the teacher's fee righteously, not unrighteously.
Sau khi thực hành đời sống Phạm hạnh thanh tịnh trong bốn mươi tám năm và học thuộc lòng các bài kệ, vị ấy tìm kiếm tài sản cho đạo sư một cách hợp pháp, không phi pháp.
Tattha ca, doṇa, ko dhammo?
And what, Doṇa, is righteousness in this case?
Và ở đây, này Doṇa, điều gì là hợp pháp?
Neva kasiyā na vaṇijjāya na gorakkhena na issatthena na rājaporisena na sippaññatarena, kevalaṃ bhikkhācariyāya kapālaṃ anatimaññamāno.
Not by farming, nor by trade, nor by cattle-herding, nor by archery, nor by royal service, nor by any other craft, but solely by alms-begging, not disdaining his bowl.
Không phải bằng nghề nông, không bằng nghề buôn bán, không bằng chăn nuôi gia súc, không bằng nghề bắn cung, không bằng phục vụ vua chúa, không bằng bất kỳ nghề thủ công nào khác, mà chỉ bằng cách khất thực, không coi thường bát.
So ācariyassa ācariyadhanaṃ niyyādetvā dāraṃ pariyesati dhammeneva, no adhammena.
Having then paid the teacher's fee to his teacher, he seeks a wife righteously, not unrighteously.
Sau khi dâng tài sản cho đạo sư, vị ấy tìm kiếm vợ một cách hợp pháp, không phi pháp.
‘‘Tattha ca, doṇa, ko dhammo?
“And what, Doṇa, is righteousness there?
“Và ở đây, này Doṇa, điều gì là hợp pháp?
Neva kayena na vikkayena, brāhmaṇiṃyeva udakūpassaṭṭhaṃ.
Not by buying, nor by selling, but only a brāhmaṇī given with water.
Không phải bằng cách mua bán, mà chỉ là một nữ Bà-la-môn được đưa đến bên nguồn nước.
So brāhmaṇiṃyeva gacchati, na khattiyiṃ na vessiṃ na suddiṃ na caṇḍāliṃ na nesādiṃ na veniṃ na rathakāriṃ na pukkusiṃ gacchati, na gabbhiniṃ gacchati, na pāyamānaṃ gacchati, na anutuniṃ gacchati.
He approaches only a brāhmaṇī, not a khattiyī, not a vessī, not a suddī, not a caṇḍālī, not a nesādī, not a venī, not a rathakārī, not a pukkusī; he does not approach a pregnant woman, nor a nursing woman, nor a woman not in season.
Vị ấy chỉ quan hệ với nữ Bà-la-môn, không với nữ Sát-đế-lị, không với nữ Vệ-xá, không với nữ Thủ-đà, không với nữ Caṇḍālī, không với nữ Nesādī, không với nữ Veṇī, không với nữ Rathakārī, không với nữ Pukkusī; không quan hệ với người đang mang thai, không quan hệ với người đang cho con bú, không quan hệ với người ngoài kỳ kinh nguyệt.
Kasmā ca, doṇa, brāhmaṇo na gabbhiniṃ gacchati?
And why, Doṇa, does a brāhmaṇa not approach a pregnant woman?
Này Doṇa, tại sao một Bà-la-môn không quan hệ với người đang mang thai?
Sace, doṇa, brāhmaṇo gabbhiniṃ gacchati, atimīḷhajo nāma so hoti māṇavako vā māṇavikā vā.
If, Doṇa, a brāhmaṇa approaches a pregnant woman, that boy or girl is called one born from excessive impurity.
Vì này Doṇa, nếu một Bà-la-môn quan hệ với người đang mang thai, thì đứa bé trai hay bé gái đó sẽ được gọi là atimīḷhaja (sinh ra trong tình trạng nhơ uế).
Tasmā, doṇa, brāhmaṇo na gabbhiniṃ gacchati.
Therefore, Doṇa, a brāhmaṇa does not approach a pregnant woman.
Do đó, này Doṇa, một Bà-la-môn không quan hệ với người đang mang thai.
Kasmā ca, doṇa, brāhmaṇo na pāyamānaṃ gacchati?
And why, Doṇa, does a brāhmaṇa not approach a nursing woman?
Này Doṇa, tại sao một Bà-la-môn không quan hệ với người đang cho con bú?
Sace, doṇa, brāhmaṇo pāyamānaṃ gacchati, asucipaṭipīḷito nāma so hoti māṇavako vā māṇavikā vā.
If, Doṇa, a brāhmaṇa approaches a nursing woman, that boy or girl is called one afflicted with impurity.
Vì này Doṇa, nếu một Bà-la-môn quan hệ với người đang cho con bú, thì đứa bé trai hay bé gái đó sẽ được gọi là asucipaṭipīḷita (bị ô uế bởi sự bất tịnh).
Tasmā, doṇa, brāhmaṇo na pāyamānaṃ gacchati.
Therefore, Doṇa, a brāhmaṇa does not approach a nursing woman.
Do đó, này Doṇa, một Bà-la-môn không quan hệ với người đang cho con bú.
Tassa sā hoti brāhmaṇī neva kāmatthā na davatthā na ratatthā, pajatthāva brāhmaṇassa brāhmaṇī hoti.
That brāhmaṇī of his is not for lust, nor for wealth, nor for pleasure; a brāhmaṇī is for a brāhmaṇa only for offspring.
Nữ Bà-la-môn đó đối với vị ấy không phải vì dục vọng, không phải vì tài sản, không phải vì khoái lạc, mà chỉ vì con cái của Bà-la-môn.
So methunaṃ uppādetvā tameva puttassādaṃ nikāmayamāno kuṭumbaṃ ajjhāvasati, na agārasmā anagāriyaṃ pabbajati.
Having begotten sexual intercourse, desiring only the delight of a son, he dwells in a household, he does not go forth from the home into homelessness.
Sau khi sinh con, vị ấy vẫn sống đời gia đình, mong muốn niềm vui con cái đó, không xuất gia từ bỏ đời sống gia đình.
Yāva porāṇānaṃ brāhmaṇānaṃ mariyādo tattha tiṭṭhati, taṃ na vītikkamati.
As long as the ancient brāhmaṇas’ custom stands there, he does not transgress it.
Vị ấy duy trì giới hạn (mariyāda) của các Bà-la-môn cổ xưa, không vượt qua giới hạn đó.
‘Yāva porāṇānaṃ brāhmaṇānaṃ mariyādo tattha brāhmaṇo ṭhito taṃ na vītikkamatī’ti, kho, doṇa, tasmā brāhmaṇo mariyādoti vuccati.
‘As long as the ancient brāhmaṇas’ custom stands there, the brāhmaṇa, standing there, does not transgress it’—that is why, Doṇa, a brāhmaṇa is called ‘customary’ (mariyādo).
Này Doṇa, bởi vì ‘vị Bà-la-môn đứng vững trong giới hạn của các Bà-la-môn cổ xưa, không vượt qua giới hạn đó’, cho nên vị ấy được gọi là người giữ giới hạn.
Evaṃ kho, doṇa, brāhmaṇo mariyādo hoti.
Thus, Doṇa, a brāhmaṇa is customary.
Này Doṇa, một Bà-la-môn như vậy là người giữ giới hạn.
‘‘Kathañca, doṇa, brāhmaṇo sambhinnamariyādo hoti?
“And how, Doṇa, is a brāhmaṇa one whose custom is broken (sambhinnamariyādo)?
“Này Doṇa, một Bà-la-môn làm sao lại là người phá vỡ giới hạn (mariyāda)?”
Idha, doṇa, brāhmaṇo ubhato sujāto hoti – mātito ca pitito ca, saṃsuddhagahaṇiko, yāva sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena.
Here, Doṇa, a brāhmaṇa is well-born on both sides—from mother and from father, with pure lineage, unimpeached and unblemished by birth up to the seventh generation of ancestors.
“Ở đây, này Doṇa, một Bà-la-môn sinh ra từ hai phía đều tốt đẹp – từ mẹ và từ cha, dòng dõi thanh tịnh, cho đến bảy đời tổ tiên không bị chê trách, không bị chỉ trích về dòng tộc.
So aṭṭhacattālīsavassāni komārabrahmacariyaṃ carati mante adhīyamāno.
He practices the celibate life of a youth for forty-eight years, studying the mantras.
Người ấy sống đời sống Phạm hạnh thanh tịnh (komārabrahmacariya) trong bốn mươi tám năm, học thuộc lòng các thần chú (manta).
Aṭṭhacattālīsavassāni komārabrahmacariyaṃ caritvā mante adhīyitvā ācariyassa ācariyadhanaṃ pariyesati dhammeneva, no adhammena.
Having practiced the celibate life of a youth for forty-eight years and studied the mantras, he seeks the teacher's fee for his teacher righteously and unrighteously.
Sau khi sống đời sống Phạm hạnh thanh tịnh trong bốn mươi tám năm và học thuộc lòng các thần chú, người ấy tìm kiếm học phí cho thầy một cách hợp pháp, không phi pháp.
‘‘Tattha ca, doṇa, ko dhammo?
“And what, Doṇa, is righteousness there?
“Này Doṇa, thế nào là hợp pháp trong trường hợp đó?
Neva kasiyā na vaṇijjāya na gorakkhena na issatthena na rājaporisena na sippaññatarena, kevalaṃ bhikkhācariyāya kapālaṃ anatimaññamāno.
Not by farming, nor by trade, nor by cattle-herding, nor by archery, nor by royal service, nor by any other craft, but solely by alms-begging, not disdaining his bowl.
Không phải bằng nghề nông, không phải bằng thương mại, không phải bằng chăn nuôi gia súc, không phải bằng bắn cung, không phải bằng việc làm của vua chúa, không phải bằng bất kỳ nghề thủ công nào khác, mà chỉ bằng cách đi khất thực, không coi thường cái bát.
So ācariyassa ācariyadhanaṃ niyyādetvā dāraṃ pariyesati dhammenapi adhammenapi kayenapi vikkayenapi brāhmaṇimpi udakūpassaṭṭhaṃ.
Having then paid the teacher's fee to his teacher, he seeks a wife righteously and unrighteously, by buying and by selling, even a brāhmaṇī given with water.
Sau khi trả học phí cho thầy, người ấy tìm kiếm một người vợ một cách hợp pháp hoặc phi pháp, bằng cách mua hoặc bán, thậm chí là một nữ Bà-la-môn đã được ban tặng bằng nước.
So brāhmaṇimpi gacchati khattiyimpi gacchati vessimpi gacchati suddimpi gacchati caṇḍālimpi gacchati nesādimpi gacchati venimpi gacchati rathakārimpi gacchati pukkusimpi gacchati gabbhinimpi gacchati pāyamānampi gacchati utunimpi gacchati anutunimpi gacchati.
He approaches even a brāhmaṇī, even a khattiyī, even a vessī, even a suddī, even a caṇḍālī, even a nesādī, even a venī, even a rathakārī, even a pukkusī; he approaches even a pregnant woman, even a nursing woman, even a woman in season, even a woman not in season.
Người ấy quan hệ với nữ Bà-la-môn, nữ Sát-đế-lợi, nữ Vệ-xá, nữ Thủ-đà, nữ Caṇḍālī, nữ Nesādī, nữ Veṇī, nữ Rathakārī, nữ Pukkusī, người đang mang thai, người đang cho con bú, người đang trong kỳ kinh nguyệt, và người không trong kỳ kinh nguyệt.
Tassa sā hoti brāhmaṇī kāmatthāpi davatthāpi ratatthāpi pajatthāpi brāhmaṇassa brāhmaṇī hoti.
That brāhmaṇī of his is for lust, for wealth, for pleasure, and for offspring.
Người nữ Bà-la-môn đó trở thành vợ của Bà-la-môn ấy vì dục vọng, vì tài sản, vì niềm vui, vì con cái.
Yāva porāṇānaṃ brāhmaṇānaṃ mariyādo tattha na tiṭṭhati, taṃ vītikkamati.
As long as the ancient brāhmaṇas’ custom stands there, he does not stand there; he transgresses it.
Người ấy không giữ vững giới hạn của các Bà-la-môn thời xưa, mà vượt qua nó.
‘Yāva porāṇānaṃ brāhmaṇānaṃ mariyādo tattha brāhmaṇo na ṭhito taṃ vītikkamatī’ti kho, doṇa, tasmā brāhmaṇo sambhinnamariyādoti vuccati.
‘As long as the ancient brāhmaṇas’ custom stands there, the brāhmaṇa does not stand there; he transgresses it’—that is why, Doṇa, a brāhmaṇa is called ‘one whose custom is broken’ (sambhinnamariyādo).
Này Doṇa, bởi vì ‘người Bà-la-môn không giữ vững giới hạn của các Bà-la-môn thời xưa, mà vượt qua nó’, nên người ấy được gọi là Bà-la-môn phá vỡ giới hạn.
Evaṃ kho, doṇa, brāhmaṇo sambhinnamariyādo hoti.
Thus, Doṇa, a brāhmaṇa is one whose custom is broken.
Này Doṇa, một Bà-la-môn là người phá vỡ giới hạn như vậy đấy.
‘‘Kathañca, doṇa, brāhmaṇo brāhmaṇacaṇḍālo hoti?
“And how, Doṇa, is a brāhmaṇa a brāhmaṇa-outcaste (brāhmaṇacaṇḍālo)?
“Này Doṇa, một Bà-la-môn làm sao lại là Bà-la-môn Caṇḍāla?
Idha, doṇa, brāhmaṇo ubhato sujāto hoti – mātito ca pitito ca, saṃsuddhagahaṇiko, yāva sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena.
Here, Doṇa, a brāhmaṇa is well-born on both sides—from mother and from father, with pure lineage, unimpeached and unblemished by birth up to the seventh generation of ancestors.
Ở đây, này Doṇa, một Bà-la-môn sinh ra từ hai phía đều tốt đẹp – từ mẹ và từ cha, dòng dõi thanh tịnh, cho đến bảy đời tổ tiên không bị chê trách, không bị chỉ trích về dòng tộc.
So aṭṭhacattālīsavassāni komārabrahmacariyaṃ carati mante adhīyamāno.
He practices the celibate life of a youth for forty-eight years, studying the mantras.
Người ấy sống đời sống Phạm hạnh thanh tịnh trong bốn mươi tám năm, học thuộc lòng các thần chú.
Aṭṭhacattālīsavassāni komārabrahmacariyaṃ caritvā mante adhīyitvā ācariyassa ācariyadhanaṃ pariyesati dhammenapi adhammenapi kasiyāpi vaṇijjāyapi gorakkhenapi issatthenapi rājaporisenapi sippaññatarenapi, kevalampi bhikkhācariyāya, kapālaṃ anatimaññamāno.
Having lived the celibate life of a student for forty-eight years, having studied the mantras, he seeks his teacher's fee, by lawful means or unlawful means, by farming, by trade, by cattle-herding, by archery, by royal service, or by any other craft, or even by alms-begging, not disdaining the alms-bowl.
Sau khi sống đời sống Phạm hạnh thanh tịnh trong bốn mươi tám năm và học thuộc lòng các thần chú, người ấy tìm kiếm học phí cho thầy một cách hợp pháp hoặc phi pháp, bằng nghề nông, bằng thương mại, bằng chăn nuôi gia súc, bằng bắn cung, bằng việc làm của vua chúa, bằng bất kỳ nghề thủ công nào khác, hoặc chỉ bằng cách đi khất thực, không coi thường cái bát.
‘‘So ācariyassa ācariyadhanaṃ niyyādetvā dāraṃ pariyesati dhammenapi adhammenapi kayenapi vikkayenapi brāhmaṇimpi udakūpassaṭṭhaṃ.
“Having paid his teacher’s fee to the teacher, he seeks a wife, by lawful means or unlawful means, by purchase or by sale, even a brahmin woman offered with water.
“Sau khi trả học phí cho thầy, người ấy tìm kiếm một người vợ một cách hợp pháp hoặc phi pháp, bằng cách mua hoặc bán, thậm chí là một nữ Bà-la-môn đã được ban tặng bằng nước.
So brāhmaṇimpi gacchati khattiyimpi gacchati vessimpi gacchati suddimpi gacchati caṇḍālimpi gacchati nesādimpi gacchati venimpi gacchati rathakārimpi gacchati pukkusimpi gacchati gabbhinimpi gacchati pāyamānampi gacchati utunimpi gacchati anutunimpi gacchati.
He goes to a brahmin woman, he goes to a khattiya woman, he goes to a vessa woman, he goes to a sudda woman, he goes to a caṇḍāla woman, he goes to a nesāda woman, he goes to a vena woman, he goes to a rathakāra woman, he goes to a pukkusa woman, he goes to a pregnant woman, he goes to a nursing woman, he goes to a menstruating woman, he goes to a non-menstruating woman.
Người ấy quan hệ với nữ Bà-la-môn, nữ Sát-đế-lợi, nữ Vệ-xá, nữ Thủ-đà, nữ Caṇḍālī, nữ Nesādī, nữ Veṇī, nữ Rathakārī, nữ Pukkusī, người đang mang thai, người đang cho con bú, người đang trong kỳ kinh nguyệt, và người không trong kỳ kinh nguyệt.
Tassa sā hoti brāhmaṇī kāmatthāpi davatthāpi ratatthāpi pajatthāpi brāhmaṇassa brāhmaṇī hoti.
That brahmin woman becomes his brahmin woman, for the sake of lust, for the sake of wealth, for the sake of pleasure, for the sake of progeny.
Người nữ Bà-la-môn đó trở thành vợ của Bà-la-môn ấy vì dục vọng, vì tài sản, vì niềm vui, vì con cái.
So sabbakammehi jīvikaṃ* kappeti.
He earns his living by all kinds of work.
Người ấy kiếm sống bằng mọi nghề.
Tamenaṃ brāhmaṇā evamāhaṃsu – ‘kasmā bhavaṃ brāhmaṇo paṭijānamāno sabbakammehi jīvikaṃ kappetī’ti?
Then the brahmins said to him: ‘Why, reverend sir, do you, claiming to be a brahmin, earn your living by all kinds of work?’
Các Bà-la-môn khác hỏi người ấy rằng: ‘Thưa ngài, tại sao ngài, một Bà-la-môn tự xưng, lại kiếm sống bằng mọi nghề?’
So evamāha – ‘seyyathāpi, bho, aggi sucimpi ḍahati asucimpi ḍahati, na ca tena aggi upalippati* ; evamevaṃ kho, bho, sabbakammehi cepi brāhmaṇo jīvikaṃ kappeti, na ca tena brāhmaṇo upalippati’.
He said this: ‘Just as, sirs, fire burns both what is pure and what is impure, and yet fire is not defiled by it; even so, sirs, even if a brahmin earns his living by all kinds of work, he is not defiled by it.’
Người ấy đáp: ‘Thưa các ngài, ví như lửa đốt cháy cả vật thanh tịnh lẫn vật không thanh tịnh, nhưng lửa không bị nhiễm ô bởi chúng; cũng vậy, thưa các ngài, dù một Bà-la-môn kiếm sống bằng mọi nghề, nhưng người ấy không bị nhiễm ô bởi chúng.’
‘Sabbakammehi jīvikaṃ kappetī’ti kho, doṇa, tasmā brāhmaṇo brāhmaṇacaṇḍāloti vuccati.
‘He earns his living by all kinds of work’—therefore, Doṇa, such a brahmin is called a brahmin outcast (brāhmaṇacaṇḍāla).
Này Doṇa, bởi vì ‘người ấy kiếm sống bằng mọi nghề’, nên người ấy được gọi là Bà-la-môn Caṇḍāla.
Evaṃ kho, doṇa, brāhmaṇo brāhmaṇacaṇḍālo hoti.
Thus, Doṇa, a brahmin becomes a brahmin outcast.
Này Doṇa, một Bà-la-môn là Bà-la-môn Caṇḍāla như vậy đấy.
‘‘Ye kho te, doṇa, brāhmaṇānaṃ pubbakā isayo mantānaṃ kattāro mantānaṃ pavattāro yesamidaṃ etarahi brāhmaṇā porāṇaṃ mantapadaṃ gītaṃ pavuttaṃ samīhitaṃ tadanugāyanti tadanubhāsanti bhāsitamanubhāsanti sajjhāyitamanusajjhāyanti vācimanuvācenti, seyyathidaṃ – aṭṭhako, vāmako, vāmadevo, vessāmitto, yamadaggi, aṅgīraso, bhāradvājo, vāseṭṭho, kassapo, bhagu; tyāssume pañca brāhmaṇe paññāpenti – brahmasamaṃ, devasamaṃ, mariyādaṃ, sambhinnamariyādaṃ, brāhmaṇacaṇḍālaṃyeva pañcamaṃ.
“Those ancient sages of the brahmins, Doṇa, who were the composers of the mantras, the propagators of the mantras, whose ancient mantra-recitations are now sung, spoken, and compiled by brahmins, and which they follow, recite, repeat what has been recited, and transmit what has been spoken—namely, Aṭṭhaka, Vāmaka, Vāmadeva, Vessāmitta, Yamadaggi, Aṅgīrasa, Bhāradvāja, Vāseṭṭha, Kassapa, Bhagu—they designated these five kinds of brahmins: the brahmin equal to Brahmā, the brahmin equal to devas, the brahmin of good conduct (mariyāda), the brahmin of broken conduct (sambhinnamariyāda), and the fifth, the brahmin outcast (brāhmaṇacaṇḍāla).
“Này Doṇa, những vị tiên Bà-la-môn thời xưa, những người sáng tạo thần chú, những người truyền bá thần chú, mà các Bà-la-môn ngày nay vẫn tụng đọc, diễn giải, lặp lại những câu thần chú cổ xưa của họ, như Aṭṭhaka, Vāmaka, Vāmadeva, Vessāmitta, Yamadaggi, Aṅgīrasa, Bhāradvāja, Vāseṭṭha, Kassapa, Bhagu; những vị đó đã phân loại năm loại Bà-la-môn này: Bà-la-môn Phạm Thiên (Brahmasama), Bà-la-môn Thiên nhân (Devasama), Bà-la-môn giữ giới hạn (Mariyāda), Bà-la-môn phá vỡ giới hạn (Sambhinnamariyāda), và loại thứ năm là Bà-la-môn Caṇḍāla.
Tesaṃ tvaṃ, doṇa, katamo’’ti?
Of these, Doṇa, which one are you?”
Này Doṇa, ông thuộc loại nào trong số đó?”
193. Atha kho saṅgāravo brāhmaṇo yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi.
193. Then the brahmin Saṅgārava approached the Blessed One; having approached, he exchanged greetings with the Blessed One.
193. Bấy giờ, Bà-la-môn Saṅgārava đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, ông chào hỏi Thế Tôn.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
Having concluded the courteous and amiable talk, he sat down to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật, ông ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho saṅgāravo brāhmaṇo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘ko nu kho, bho gotama, hetu ko paccayo, yena kadāci dīgharattaṃ sajjhāyakatāpi mantā nappaṭibhanti, pageva asajjhāyakatā?
Seated to one side, the brahmin Saṅgārava said to the Blessed One: “What, Venerable Gotama, is the reason, what is the cause, why sometimes mantras that have been recited for a long time do not become clear, let alone those not recited?
Ngồi xuống một bên, Bà-la-môn Saṅgārava bạch Thế Tôn rằng: “Thưa Tôn giả Gotama, nguyên nhân và điều kiện nào khiến đôi khi những thần chú đã được tụng đọc lâu ngày cũng không hiện rõ, huống chi là những thần chú chưa được tụng đọc?
Ko pana, bho gotama, hetu ko paccayo, yena kadāci dīgharattaṃ asajjhāyakatāpi mantā paṭibhanti, pageva sajjhāyakatā’’ti?
And what, Venerable Gotama, is the reason, what is the cause, why sometimes mantras that have not been recited for a long time do become clear, let alone those recited?”
Và thưa Tôn giả Gotama, nguyên nhân và điều kiện nào khiến đôi khi những thần chú chưa được tụng đọc lâu ngày lại hiện rõ, huống chi là những thần chú đã được tụng đọc?”
‘‘Yasmiṃ, brāhmaṇa, samaye kāmarāgapariyuṭṭhitena cetasā viharati kāmarāgaparetena, uppannassa ca kāmarāgassa nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, attatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ nappajānāti na passati, paratthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ nappajānāti na passati, ubhayatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ nappajānāti na passati, dīgharattaṃ sajjhāyakatāpi mantā nappaṭibhanti, pageva asajjhāyakatā.
“Brahmin, when one dwells with a mind beset by sensual desire, overcome by sensual desire, and does not truly understand the escape from the sensual desire that has arisen, at that time one does not truly understand or see one’s own welfare, nor does one truly understand or see the welfare of others at that time, nor does one truly understand or see the welfare of both at that time; then mantras recited for a long time do not become clear, let alone those not recited.
“Này Bà-la-môn, khi tâm bị ái dục chi phối, bị ái dục xâm chiếm, và không nhận biết đúng như thật sự giải thoát khỏi ái dục đã khởi lên, thì lúc đó người ấy không nhận biết đúng như thật, không thấy rõ lợi ích của bản thân, cũng không nhận biết đúng như thật, không thấy rõ lợi ích của người khác, cũng không nhận biết đúng như thật, không thấy rõ lợi ích của cả hai; những thần chú đã được tụng đọc lâu ngày cũng không hiện rõ, huống chi là những thần chú chưa được tụng đọc.
Seyyathāpi, brāhmaṇa, udapatto saṃsaṭṭho lākhāya vā haliddiyā vā nīliyā vā mañjiṭṭhāya vā.
Just as, brahmin, a bowl of water mixed with lac, or turmeric, or indigo, or crimson.
Ví như, này Bà-la-môn, một chậu nước bị pha trộn với sơn mài, hoặc với nghệ, hoặc với chàm, hoặc với cây thiến thảo.
Tattha cakkhumā puriso sakaṃ mukhanimittaṃ paccavekkhamāno yathābhūtaṃ nappajāneyya na passeyya.
A man with good eyesight would not truly perceive or see his own reflection therein.
Ở đó, một người có mắt nhìn vào hình ảnh khuôn mặt của mình sẽ không nhận biết đúng như thật, không thấy rõ.
Evamevaṃ kho, brāhmaṇa, yasmiṃ samaye kāmarāgapariyuṭṭhitena cetasā viharati kāmarāgaparetena, uppannassa ca kāmarāgassa nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, attatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ nappajānāti na passati, paratthampi…pe… ubhayatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ nappajānāti na passati, dīgharattaṃ sajjhāyakatāpi mantā nappaṭibhanti, pageva asajjhāyakatā.
In the same way, brahmin, when one dwells with a mind overcome by sensual desire, obsessed by sensual desire, one does not understand as it really is the escape from sensual desire that has arisen. At that time, one does not understand or see as it really is one's own welfare, nor the welfare of others, nor the welfare of both. Even mantras that have been recited for a long time do not come to mind, let alone those not recited.
Cũng vậy, này Bà-la-môn, khi tâm bị ái dục chi phối, bị ái dục xâm chiếm, và không nhận biết đúng như thật sự giải thoát khỏi ái dục đã khởi lên, thì lúc đó người ấy không nhận biết đúng như thật, không thấy rõ lợi ích của bản thân, cũng không… (văn bản bị lược)… không nhận biết đúng như thật, không thấy rõ lợi ích của cả hai; những thần chú đã được tụng đọc lâu ngày cũng không hiện rõ, huống chi là những thần chú chưa được tụng đọc.
‘‘Puna caparaṃ, brāhmaṇa, yasmiṃ samaye byāpādapariyuṭṭhitena cetasā viharati byāpādaparetena, uppannassa ca byāpādassa nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, attatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ nappajānāti na passati, paratthampi…pe… ubhayatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ nappajānāti na passati, dīgharattaṃ sajjhāyakatāpi mantā nappaṭibhanti, pageva asajjhāyakatā.
Furthermore, brahmin, when one dwells with a mind overcome by ill will, obsessed by ill will, one does not understand as it really is the escape from ill will that has arisen. At that time, one does not understand or see as it really is one's own welfare, nor the welfare of others, nor the welfare of both. Even mantras that have been recited for a long time do not come to mind, let alone those not recited.
Lại nữa, này Bà-la-môn, vào lúc nào một người sống với tâm bị sân hận bao trùm, bị sân hận chi phối, không như thật hiểu rõ sự thoát ly khỏi sân hận đã khởi sanh; vào lúc đó, không như thật hiểu rõ và không thấy lợi ích cho bản thân, lợi ích cho người khác cũng vậy… lợi ích cho cả hai cũng vậy, không như thật hiểu rõ và không thấy. Ngay cả những câu chú (mantra) đã được tụng đọc lâu ngày cũng không hiện rõ, huống chi những câu chưa từng tụng đọc.
Seyyathāpi, brāhmaṇa, udapatto agginā santatto ukkudhito* ussadakajāto* .
Just as, brahmin, a pot of water heated by fire, boiling, bubbling up.
Ví như, này Bà-la-môn, một chậu nước bị lửa đun sôi, sủi bọt, nổi bọt khí.
Tattha cakkhumā puriso sakaṃ mukhanimittaṃ paccavekkhamāno yathābhūtaṃ nappajāneyya na passeyya.
A man with sight, examining his own facial reflection there, would not understand or see it as it really is.
Ở đó, một người có mắt nhìn vào hình ảnh khuôn mặt mình, sẽ không như thật hiểu rõ và không thấy được.
Evamevaṃ kho, brāhmaṇa, yasmiṃ samaye byāpādapariyuṭṭhitena cetasā viharati byāpādaparetena, uppannassa ca byāpādassa nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, attatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ nappajānāti na passati, paratthampi…pe… ubhayatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ nappajānāti na passati, dīgharattaṃ sajjhāyakatāpi mantā nappaṭibhanti, pageva asajjhāyakatā.
In the same way, brahmin, when one dwells with a mind overcome by ill will, obsessed by ill will, one does not understand as it really is the escape from ill will that has arisen. At that time, one does not understand or see as it really is one's own welfare, nor the welfare of others, nor the welfare of both. Even mantras that have been recited for a long time do not come to mind, let alone those not recited.
Cũng vậy, này Bà-la-môn, vào lúc nào một người sống với tâm bị sân hận bao trùm, bị sân hận chi phối, không như thật hiểu rõ sự thoát ly khỏi sân hận đã khởi sanh; vào lúc đó, không như thật hiểu rõ và không thấy lợi ích cho bản thân, lợi ích cho người khác cũng vậy… lợi ích cho cả hai cũng vậy, không như thật hiểu rõ và không thấy. Ngay cả những câu chú đã được tụng đọc lâu ngày cũng không hiện rõ, huống chi những câu chưa từng tụng đọc.
‘‘Puna caparaṃ, brāhmaṇa, yasmiṃ samaye thinamiddhapariyuṭṭhitena cetasā viharati thinamiddhaparetena, uppannassa ca thinamiddhassa nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, attatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ nappajānāti na passati, paratthampi…pe… ubhayatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ nappajānāti na passati, dīgharattaṃ sajjhāyakatāpi mantā nappaṭibhanti, pageva asajjhāyakatā.
Furthermore, brahmin, when one dwells with a mind overcome by sloth and torpor, obsessed by sloth and torpor, one does not understand as it really is the escape from sloth and torpor that has arisen. At that time, one does not understand or see as it really is one's own welfare, nor the welfare of others, nor the welfare of both. Even mantras that have been recited for a long time do not come to mind, let alone those not recited.
Lại nữa, này Bà-la-môn, vào lúc nào một người sống với tâm bị hôn trầm, thụy miên (thīna-middha) bao trùm, bị hôn trầm, thụy miên chi phối, không như thật hiểu rõ sự thoát ly khỏi hôn trầm, thụy miên đã khởi sanh; vào lúc đó, không như thật hiểu rõ và không thấy lợi ích cho bản thân, lợi ích cho người khác cũng vậy… lợi ích cho cả hai cũng vậy, không như thật hiểu rõ và không thấy. Ngay cả những câu chú đã được tụng đọc lâu ngày cũng không hiện rõ, huống chi những câu chưa từng tụng đọc.
Seyyathāpi, brāhmaṇa, udapatto sevālapaṇakapariyonaddho.
Just as, brahmin, a pot of water covered with moss and water plants.
Ví như, này Bà-la-môn, một chậu nước bị rêu và rong bao phủ.
Tattha cakkhumā puriso sakaṃ mukhanimittaṃ paccavekkhamāno yathābhūtaṃ nappajāneyya na passeyya.
A man with sight, examining his own facial reflection there, would not understand or see it as it really is.
Ở đó, một người có mắt nhìn vào hình ảnh khuôn mặt mình, sẽ không như thật hiểu rõ và không thấy được.
Evamevaṃ kho, brāhmaṇa, yasmiṃ samaye thinamiddhapariyuṭṭhitena cetasā viharati thinamiddhaparetena, uppannassa ca thinamiddhassa nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, attatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ nappajānāti na passati, paratthampi…pe… ubhayatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ nappajānāti na passati, dīgharattaṃ sajjhāyakatāpi mantā nappaṭibhanti, pageva asajjhāyakatā.
In the same way, brahmin, when one dwells with a mind overcome by sloth and torpor, obsessed by sloth and torpor, one does not understand as it really is the escape from sloth and torpor that has arisen. At that time, one does not understand or see as it really is one's own welfare, nor the welfare of others, nor the welfare of both. Even mantras that have been recited for a long time do not come to mind, let alone those not recited.
Cũng vậy, này Bà-la-môn, vào lúc nào một người sống với tâm bị hôn trầm, thụy miên bao trùm, bị hôn trầm, thụy miên chi phối, không như thật hiểu rõ sự thoát ly khỏi hôn trầm, thụy miên đã khởi sanh; vào lúc đó, không như thật hiểu rõ và không thấy lợi ích cho bản thân, lợi ích cho người khác cũng vậy… lợi ích cho cả hai cũng vậy, không như thật hiểu rõ và không thấy. Ngay cả những câu chú đã được tụng đọc lâu ngày cũng không hiện rõ, huống chi những câu chưa từng tụng đọc.
‘‘Puna caparaṃ, brāhmaṇa, yasmiṃ samaye uddhaccakukkuccapariyuṭṭhitena cetasā viharati uddhaccakukkuccaparetena, uppannassa ca uddhaccakukkuccassa nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, attatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ nappajānāti na passati, paratthampi…pe… ubhayatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ nappajānāti na passati, dīgharattaṃ sajjhāyakatāpi mantā nappaṭibhanti, pageva asajjhāyakatā.
Furthermore, brahmin, when one dwells with a mind overcome by restlessness and remorse, obsessed by restlessness and remorse, one does not understand as it really is the escape from restlessness and remorse that has arisen. At that time, one does not understand or see as it really is one's own welfare, nor the welfare of others, nor the welfare of both. Even mantras that have been recited for a long time do not come to mind, let alone those not recited.
Lại nữa, này Bà-la-môn, vào lúc nào một người sống với tâm bị trạo cử, hối hận (uddhacca-kukkucca) bao trùm, bị trạo cử, hối hận chi phối, không như thật hiểu rõ sự thoát ly khỏi trạo cử, hối hận đã khởi sanh; vào lúc đó, không như thật hiểu rõ và không thấy lợi ích cho bản thân, lợi ích cho người khác cũng vậy… lợi ích cho cả hai cũng vậy, không như thật hiểu rõ và không thấy. Ngay cả những câu chú đã được tụng đọc lâu ngày cũng không hiện rõ, huống chi những câu chưa từng tụng đọc.
Seyyathāpi, brāhmaṇa, udapatto vāterito calito bhanto ūmijāto* .
Just as, brahmin, a pot of water stirred by the wind, agitated, disturbed, full of waves.
Ví như, này Bà-la-môn, một chậu nước bị gió thổi, dao động, khuấy động, nổi sóng.
Tattha cakkhumā puriso sakaṃ mukhanimittaṃ paccavekkhamāno yathābhūtaṃ nappajāneyya na passeyya.
A man with sight, examining his own facial reflection there, would not understand or see it as it really is.
Ở đó, một người có mắt nhìn vào hình ảnh khuôn mặt mình, sẽ không như thật hiểu rõ và không thấy được.
Evamevaṃ kho, brāhmaṇa, yasmiṃ samaye uddhaccakukkuccapariyuṭṭhitena cetasā viharati uddhaccakukkuccaparetena, uppannassa ca uddhaccakukkuccassa nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, attatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ nappajānāti na passati, paratthampi…pe… ubhayatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ nappajānāti na passati, dīgharattaṃ sajjhāyakatāpi mantā nappaṭibhanti, pageva asajjhāyakatā.
Just so, brahmin, at whatever time one dwells with a mind beset by restlessness and remorse, overwhelmed by restlessness and remorse, and does not understand as it really is the escape from the arisen restlessness and remorse, at that time one does not understand or see one's own welfare as it really is, nor the welfare of others... nor the welfare of both as it really is, even mantras recited for a long time do not appear clearly, much less those not recited.
Cũng vậy, này Bà-la-môn, vào lúc nào một người sống với tâm bị trạo cử, hối hận bao trùm, bị trạo cử, hối hận chi phối, không như thật hiểu rõ sự thoát ly khỏi trạo cử, hối hận đã khởi sanh; vào lúc đó, không như thật hiểu rõ và không thấy lợi ích cho bản thân, lợi ích cho người khác cũng vậy… lợi ích cho cả hai cũng vậy, không như thật hiểu rõ và không thấy. Ngay cả những câu chú đã được tụng đọc lâu ngày cũng không hiện rõ, huống chi những câu chưa từng tụng đọc.
‘‘Puna caparaṃ, brāhmaṇa, yasmiṃ samaye vicikicchāpariyuṭṭhitena cetasā viharati vicikicchāparetena, uppannāya ca vicikicchāya nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, attatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ nappajānāti na passati, paratthampi…pe… ubhayatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ nappajānāti na passati, dīgharattaṃ sajjhāyakatāpi mantā nappaṭibhanti, pageva asajjhāyakatā.
“Furthermore, brahmin, at whatever time one dwells with a mind beset by doubt, overwhelmed by doubt, and does not understand as it really is the escape from the arisen doubt, at that time one does not understand or see one's own welfare as it really is, nor the welfare of others... nor the welfare of both as it really is, even mantras recited for a long time do not appear clearly, much less those not recited.
Lại nữa, này Bà-la-môn, vào lúc nào một người sống với tâm bị hoài nghi (vicikicchā) bao trùm, bị hoài nghi chi phối, không như thật hiểu rõ sự thoát ly khỏi hoài nghi đã khởi sanh; vào lúc đó, không như thật hiểu rõ và không thấy lợi ích cho bản thân, lợi ích cho người khác cũng vậy… lợi ích cho cả hai cũng vậy, không như thật hiểu rõ và không thấy. Ngay cả những câu chú đã được tụng đọc lâu ngày cũng không hiện rõ, huống chi những câu chưa từng tụng đọc.
Seyyathāpi, brāhmaṇa, udapatto āvilo luḷito kalalībhūto andhakāre nikkhitto.
Just as, brahmin, a pot of water placed in the dark is turbid, stirred, and muddy.
Ví như, này Bà-la-môn, một chậu nước đục ngầu, bị khuấy động, đầy bùn, bị đặt trong bóng tối.
Tattha cakkhumā puriso sakaṃ mukhanimittaṃ paccavekkhamāno yathābhūtaṃ nappajāneyya na passeyya.
There, a man with sight, examining the reflection of his own face, would not understand or see it as it really is.
Ở đó, một người có mắt nhìn vào hình ảnh khuôn mặt mình, sẽ không như thật hiểu rõ và không thấy được.
Evamevaṃ kho, brāhmaṇa, yasmiṃ samaye vicikicchāpariyuṭṭhitena cetasā viharati vicikicchāparetena, uppannāya ca vicikicchāya nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, attatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ nappajānāti na passati, paratthampi…pe… ubhayatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ nappajānāti na passati, dīgharattaṃ sajjhāyakatāpi mantā nappaṭibhanti, pageva asajjhāyakatā.
Just so, brahmin, at whatever time one dwells with a mind beset by doubt, overwhelmed by doubt, and does not understand as it really is the escape from the arisen doubt, at that time one does not understand or see one's own welfare as it really is, nor the welfare of others... nor the welfare of both as it really is, even mantras recited for a long time do not appear clearly, much less those not recited.
Cũng vậy, này Bà-la-môn, vào lúc nào một người sống với tâm bị hoài nghi bao trùm, bị hoài nghi chi phối, không như thật hiểu rõ sự thoát ly khỏi hoài nghi đã khởi sanh; vào lúc đó, không như thật hiểu rõ và không thấy lợi ích cho bản thân, lợi ích cho người khác cũng vậy… lợi ích cho cả hai cũng vậy, không như thật hiểu rõ và không thấy. Ngay cả những câu chú đã được tụng đọc lâu ngày cũng không hiện rõ, huống chi những câu chưa từng tụng đọc.
‘‘Yasmiñca kho, brāhmaṇa, samaye na kāmarāgapariyuṭṭhitena cetasā viharati na kāmarāgaparetena, uppannassa ca kāmarāgassa nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ pajānāti, attatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ pajānāti passati, paratthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ pajānāti passati, ubhayatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ pajānāti passati, dīgharattaṃ asajjhāyakatāpi mantā paṭibhanti, pageva sajjhāyakatā.
“But, brahmin, at whatever time one dwells with a mind not beset by sensual desire, not overwhelmed by sensual desire, and understands as it really is the escape from the arisen sensual desire, at that time one understands and sees one's own welfare as it really is, at that time one understands and sees the welfare of others as it really is, at that time one understands and sees the welfare of both as it really is, even mantras not recited for a long time appear clearly, much less those recited.
Còn vào lúc nào, này Bà-la-môn, một người sống với tâm không bị dục tham (kāmarāga) bao trùm, không bị dục tham chi phối, như thật hiểu rõ sự thoát ly khỏi dục tham đã khởi sanh; vào lúc đó, như thật hiểu rõ và thấy lợi ích cho bản thân, như thật hiểu rõ và thấy lợi ích cho người khác, như thật hiểu rõ và thấy lợi ích cho cả hai. Ngay cả những câu chú chưa từng tụng đọc cũng hiện rõ, huống chi những câu đã được tụng đọc lâu ngày.
Seyyathāpi, brāhmaṇa, udapatto asaṃsaṭṭho lākhāya vā haliddiyā vā nīliyā vā mañjiṭṭhāya vā.
Just as, brahmin, a pot of water is not mixed with lac, turmeric, indigo, or crimson.
Ví như, này Bà-la-môn, một chậu nước không bị pha trộn với sơn đỏ, hay nghệ, hay chàm, hay rễ cây mañjiṭṭhā.
Tattha cakkhumā puriso sakaṃ mukhanimittaṃ paccavekkhamāno yathābhūtaṃ pajāneyya passeyya.
There, a man with sight, examining the reflection of his own face, would understand and see it as it really is.
Ở đó, một người có mắt nhìn vào hình ảnh khuôn mặt mình, sẽ như thật hiểu rõ và thấy được.
Evamevaṃ kho, brāhmaṇa, yasmiṃ samaye na kāmarāgapariyuṭṭhitena cetasā viharati…pe….
Just so, brahmin, at whatever time one dwells with a mind not beset by sensual desire…pe….
Cũng vậy, này Bà-la-môn, vào lúc nào một người sống với tâm không bị dục tham bao trùm…pe….
‘‘Puna caparaṃ, brāhmaṇa, yasmiṃ samaye na byāpādapariyuṭṭhitena cetasā viharati…pe… seyyathāpi, brāhmaṇa, udapatto agginā asantatto anukkudhito anussadakajāto.
“Furthermore, brahmin, at whatever time one dwells with a mind not beset by ill will…pe… just as, brahmin, a pot of water is not heated by fire, not boiling, not bubbling.
Lại nữa, này Bà-la-môn, vào lúc nào một người sống với tâm không bị sân hận bao trùm…pe… Ví như, này Bà-la-môn, một chậu nước không bị lửa đun sôi, không sủi bọt, không nổi bọt khí.
Tattha cakkhumā puriso sakaṃ mukhanimittaṃ paccavekkhamāno yathābhūtaṃ pajāneyya passeyya.
There, a man with sight, examining the reflection of his own face, would understand and see it as it really is.
Ở đó, một người có mắt nhìn vào hình ảnh khuôn mặt mình, sẽ như thật hiểu rõ và thấy được.
Evamevaṃ kho, brāhmaṇa, yasmiṃ samaye na byāpādapariyuṭṭhitena cetasā viharati…pe….
Just so, brahmin, at whatever time one dwells with a mind not beset by ill will…pe….
Cũng vậy, này Bà-la-môn, vào lúc nào một người sống với tâm không bị sân hận bao trùm…pe….
‘‘Puna caparaṃ, brāhmaṇa, yasmiṃ samaye na thinamiddhapariyuṭṭhitena cetasā viharati…pe… seyyathāpi, brāhmaṇa, udapatto na sevālapaṇakapariyonaddho.
“Furthermore, brahmin, at whatever time one dwells with a mind not beset by sloth and torpor…pe… just as, brahmin, a pot of water is not overgrown with moss and water plants.
Lại nữa, này Bà-la-môn, vào lúc nào một người sống với tâm không bị hôn trầm, thụy miên bao trùm…pe… Ví như, này Bà-la-môn, một chậu nước không bị rêu và rong bao phủ.
Tattha cakkhumā puriso sakaṃ mukhanimittaṃ paccavekkhamāno yathābhūtaṃ pajāneyya passeyya.
There, a man with sight, examining the reflection of his own face, would understand and see it as it really is.
Ở đó, một người có mắt, khi quán sát hình bóng khuôn mặt của mình, sẽ có thể biết và thấy đúng như thật.
Evamevaṃ kho, brāhmaṇa, yasmiṃ samaye na thinamiddhapariyuṭṭhitena cetasā viharati…pe….
Just so, brahmin, at whatever time one dwells with a mind not beset by sloth and torpor…pe….
Cũng vậy, này Bà-la-môn, vào lúc tâm không bị hôn trầm, thụy miên vây phủ mà an trú... v.v...
‘‘Puna caparaṃ, brāhmaṇa, yasmiṃ samaye na uddhaccakukkuccapariyuṭṭhitena cetasā viharati…pe… seyyathāpi, brāhmaṇa, udapatto na vāterito na calito na bhanto na ūmijāto.
“Furthermore, brahmin, at whatever time one dwells with a mind not beset by restlessness and remorse…pe… just as, brahmin, a pot of water is not agitated by wind, not disturbed, not swirling, not rippling.
“Lại nữa, này Bà-la-môn, vào lúc tâm không bị trạo cử, hối hận vây phủ mà an trú... v.v... Ví như, này Bà-la-môn, một bát nước không bị gió thổi, không lay động, không xao động, không gợn sóng.
Tattha cakkhumā puriso sakaṃ mukhanimittaṃ paccavekkhamāno yathābhūtaṃ pajāneyya passeyya.
There, a man with sight, examining the reflection of his own face, would understand and see it as it really is.
Ở đó, một người có mắt, khi quán sát hình bóng khuôn mặt của mình, sẽ có thể biết và thấy đúng như thật.
Evamevaṃ kho, brāhmaṇa, yasmiṃ samaye na uddhaccakukkuccapariyuṭṭhitena cetasā viharati …pe….
Just so, brahmin, at whatever time one dwells with a mind not beset by restlessness and remorse…pe….
Cũng vậy, này Bà-la-môn, vào lúc tâm không bị trạo cử, hối hận vây phủ mà an trú... v.v...
‘‘Puna caparaṃ, brāhmaṇa, yasmiṃ samaye na vicikicchāpariyuṭṭhitena cetasā viharati na vicikicchāparetena, uppannāya ca vicikicchāya nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ pajānāti, attatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ pajānāti passati, paratthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ pajānāti passati, ubhayatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ pajānāti passati, dīgharattaṃ asajjhāyakatāpi mantā paṭibhanti, pageva sajjhāyakatā.
Furthermore, brahmin, at such a time when one dwells with a mind not beset by doubt, not overcome by doubt, and understands as it really is the escape from arisen doubt; at that time he understands and sees his own welfare as it really is, he understands and sees the welfare of others as it really is, he understands and sees the welfare of both as it really is. Even mantras not recited for a long time become clear to him, how much more so those that have been recited.
“Lại nữa, này Bà-la-môn, vào lúc tâm không bị nghi ngờ vây phủ mà an trú, không bị nghi ngờ chi phối, biết đúng như thật sự thoát ly khỏi nghi ngờ đã khởi lên; vào lúc đó, người ấy biết và thấy đúng như thật lợi ích của mình, biết và thấy đúng như thật lợi ích của người khác, biết và thấy đúng như thật lợi ích của cả hai; những câu thần chú đã không được học thuộc lòng trong một thời gian dài cũng hiện ra, huống hồ là những câu đã được học thuộc lòng.
Seyyathāpi, brāhmaṇa, udapatto accho vippasanno anāvilo āloke nikkhitto.
Just as, brahmin, a bowl of water, clear, limpid, and undisturbed, is placed in the light.
Ví như, này Bà-la-môn, một bát nước trong sạch, thanh tịnh, không vẩn đục, được đặt ở nơi sáng.
Tattha cakkhumā puriso sakaṃ mukhanimittaṃ paccavekkhamāno yathābhūtaṃ pajāneyya passeyya.
A man with good eyesight, reflecting on his own facial image therein, would understand and see it as it really is.
Ở đó, một người có mắt, khi quán sát hình bóng khuôn mặt của mình, sẽ có thể biết và thấy đúng như thật.
Evamevaṃ kho, brāhmaṇa, yasmiṃ samaye na vicikicchāpariyuṭṭhitena cetasā viharati na vicikicchāparetena, uppannāya ca vicikicchāya nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ pajānāti, attatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ pajānāti passati, paratthampi…pe… ubhayatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ pajānāti passati, dīgharattaṃ asajjhāyakatāpi mantā paṭibhanti, pageva sajjhāyakatā.
Even so, brahmin, at such a time when one dwells with a mind not beset by doubt, not overcome by doubt, and understands as it really is the escape from arisen doubt; at that time he understands and sees his own welfare as it really is, he understands and sees the welfare of others…pe… he understands and sees the welfare of both as it really is. Even mantras not recited for a long time become clear to him, how much more so those that have been recited.
Cũng vậy, này Bà-la-môn, vào lúc tâm không bị nghi ngờ vây phủ mà an trú, không bị nghi ngờ chi phối, biết đúng như thật sự thoát ly khỏi nghi ngờ đã khởi lên; vào lúc đó, người ấy biết và thấy đúng như thật lợi ích của mình, lợi ích của người khác... v.v... lợi ích của cả hai, biết và thấy đúng như thật; những câu thần chú đã không được học thuộc lòng trong một thời gian dài cũng hiện ra, huống hồ là những câu đã được học thuộc lòng.
‘‘Ayaṃ kho, brāhmaṇa, hetu ayaṃ paccayo, yena kadāci dīgharattaṃ sajjhāyakatāpi mantā nappaṭibhanti, pageva asajjhāyakatā.
“This, brahmin, is the reason, this is the condition, why sometimes mantras that have been recited for a long time do not become clear, how much less so those that have not been recited.
“Này Bà-la-môn, đây là nguyên nhân, đây là điều kiện, vì sao đôi khi những câu thần chú đã được học thuộc lòng trong một thời gian dài cũng không hiện ra, huống hồ là những câu chưa được học thuộc lòng.
Ayaṃ pana, brāhmaṇa, hetu ayaṃ paccayo, yena kadāci dīgharattaṃ asajjhāyakatāpi mantā paṭibhanti, pageva sajjhāyakatā’’ti.
But this, brahmin, is the reason, this is the condition, why sometimes mantras that have not been recited for a long time become clear, how much more so those that have been recited.”
Còn đây, này Bà-la-môn, là nguyên nhân, là điều kiện, vì sao đôi khi những câu thần chú đã không được học thuộc lòng trong một thời gian dài cũng hiện ra, huống hồ là những câu đã được học thuộc lòng.”
‘‘Handa, kuto nu bhavaṃ piṅgiyānī āgacchati divā divassā’’ti?
“Well, where does the good Piṅgiyāni come from, in the middle of the day?”
“Này Tôn giả Piṅgiyāni, Tôn giả từ đâu đến vào buổi trưa này vậy?”
‘‘Itohaṃ* , bho, āgacchāmi samaṇassa gotamassa santikā’’ti.
“I come from the presence of the recluse Gotama, sir.”
“Này Tôn giả, tôi từ chỗ Sa-môn Gotama đến đây.”
‘‘Taṃ kiṃ maññati bhavaṃ, piṅgiyānī, samaṇassa gotamassa paññāveyyattiyaṃ?
“What does the good Piṅgiyāni think of the recluse Gotama’s wisdom and discernment?
“Này Tôn giả Piṅgiyāni, Tôn giả nghĩ sao về trí tuệ của Sa-môn Gotama?
Paṇḍito maññe’’ti?
Is he, I suppose, a wise man?”
Người ấy có phải là bậc trí tuệ chăng?”
‘‘Ko cāhaṃ, bho, ko ca samaṇassa gotamassa paññāveyyattiyaṃ jānissāmi!
“Who am I, sir, and who am I to know the recluse Gotama’s wisdom and discernment!
“Này Tôn giả, tôi là ai mà có thể biết được trí tuệ của Sa-môn Gotama!
Sopi nūnassa tādisova yo samaṇassa gotamassa paññāveyyattiyaṃ jāneyyā’’ti!
He would surely be such a one who could know the recluse Gotama’s wisdom and discernment!”
Chắc hẳn người nào biết được trí tuệ của Sa-môn Gotama cũng phải là bậc như thế!”
‘‘Uḷārāya khalu bhavaṃ, piṅgiyānī, samaṇaṃ gotamaṃ pasaṃsāya pasaṃsatī’’ti.
“Indeed, the good Piṅgiyāni praises the recluse Gotama with lofty praise.”
“Này Tôn giả Piṅgiyāni, Tôn giả đã tán thán Sa-môn Gotama với lời tán thán cao thượng thật đấy!”
‘‘Ko cāhaṃ, bho, ko ca samaṇaṃ gotamaṃ pasaṃsissāmi!
“Who am I, sir, and who am I to praise the recluse Gotama!
“Này Tôn giả, tôi là ai mà có thể tán thán Sa-môn Gotama!
Pasatthappasatthova* so bhavaṃ gotamo seṭṭho devamanussāna’’nti.
That good Gotama is praised by the praised, the foremost of devas and humans.”
Tôn giả Gotama ấy là bậc đáng tán thán trong số những người đáng tán thán, là bậc tối thượng giữa chư Thiên và loài người.”
‘‘Kiṃ pana bhavaṃ, piṅgiyānī, atthavasaṃ sampassamāno samaṇe gotame evaṃ abhippasanno’’ti?
“What advantage, then, does the good Piṅgiyāni see that he is so highly confident in the recluse Gotama?”
“Này Tôn giả Piṅgiyāni, Tôn giả thấy lợi ích gì mà lại có niềm tin sâu sắc vào Sa-môn Gotama như vậy?”
‘‘Seyyathāpi, bho, puriso aggarasaparititto na aññesaṃ hīnānaṃ rasānaṃ piheti; evamevaṃ kho, bho, yato yato tassa bhoto gotamassa dhammaṃ suṇāti – yadi suttaso, yadi geyyaso, yadi veyyākaraṇaso, yadi abbhutadhammaso – tato tato na aññesaṃ puthusamaṇabrāhmaṇappavādānaṃ piheti.
“Just as, sir, a person satiated with excellent flavors does not long for other inferior flavors; even so, sir, from wherever one hears the Dhamma of that good Gotama – whether in suttas, in geyya, in vyākaraṇa, or in abbhutadhamma – from there one does not long for the doctrines of other recluses and brahmins of various sects.
“Này Tôn giả, ví như một người đã no đủ với vị ngon tuyệt vời, không còn thèm muốn những vị kém hơn; cũng vậy, này Tôn giả, bất cứ khi nào nghe Pháp của Tôn giả Gotama – dù là kinh văn (sutta), kệ tụng (geyya), giải thích (veyyākaraṇa), hay những pháp vi diệu (abbhutadhamma) – thì từ đó, không còn thèm muốn những giáo thuyết của các Sa-môn, Bà-la-môn khác nhau.
‘‘Seyyathāpi, bho, puriso jighacchādubbalyapareto madhupiṇḍikaṃ adhigaccheyya.
“Just as, sir, a person afflicted by hunger and weakness might find a lump of honey.
“Này Tôn giả, ví như một người bị đói khát, suy nhược tìm thấy một viên mật ong.
So yato yato sāyetha, labhateva* sādurasaṃ asecanakaṃ; evamevaṃ kho, bho, yato yato tassa bhoto gotamassa dhammaṃ suṇāti – yadi suttaso, yadi geyyaso, yadi veyyākaraṇaso, yadi abbhutadhammaso – tato tato labhateva attamanataṃ, labhati cetaso pasādaṃ.
From wherever he tastes it, he obtains a sweet, unmixed flavor; even so, sir, from wherever one hears the Dhamma of that good Gotama – whether in suttas, in geyya, in vyākaraṇa, or in abbhutadhamma – from there one obtains satisfaction, one obtains clarity of mind.
Người ấy nếm từ chỗ nào cũng đều cảm nhận được vị ngọt tuyệt vời; cũng vậy, này Tôn giả, bất cứ khi nào nghe Pháp của Tôn giả Gotama – dù là kinh văn, kệ tụng, giải thích, hay những pháp vi diệu – thì từ đó, người ấy đều đạt được sự hoan hỷ, đạt được sự thanh tịnh của tâm.
‘‘Seyyathāpi, bho, puriso candanaghaṭikaṃ adhigaccheyya – haricandanassa vā lohitacandanassa vā.
“Just as, sirs, a man might come upon a piece of sandalwood—either green sandalwood or red sandalwood.
“Này Tôn giả, ví như một người tìm thấy một lọ gỗ đàn hương – dù là gỗ đàn hương vàng hay gỗ đàn hương đỏ.
So yato yato ghāyetha – yadi mūlato, yadi majjhato, yadi aggato – adhigacchateva* surabhigandhaṃ asecanakaṃ; evamevaṃ kho, bho, yato yato tassa bhoto gotamassa dhammaṃ suṇāti – yadi suttaso, yadi geyyaso, yadi veyyākaraṇaso, yadi abbhutadhammaso – tato tato adhigacchati pāmojjaṃ adhigacchati somanassaṃ.
Wherever he might smell it—whether at the root, in the middle, or at the tip—he would always find a fragrant, excellent scent; in the same way, sirs, wherever one hears the Dhamma of that venerable Gotama—whether in prose, in verse, in explanation, or in marvelous teachings—from there one finds joy, one finds happiness.
Người ấy ngửi từ gốc, từ giữa, hay từ ngọn cũng đều cảm nhận được mùi thơm tuyệt vời; cũng vậy, này Tôn giả, bất cứ khi nào nghe Pháp của Tôn giả Gotama – dù là kinh văn, kệ tụng, giải thích, hay những pháp vi diệu – thì từ đó, người ấy đều đạt được sự vui thích, đạt được sự hoan hỷ.
‘‘Seyyathāpi, bho, puriso ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno.
“Just as, sirs, a man might be afflicted, suffering, gravely ill.
“Này Tôn giả, ví như một người bệnh tật, đau khổ, ốm nặng.
Tassa kusalo bhisakko ṭhānaso ābādhaṃ nīhareyya; evamevaṃ kho, bho, yato yato tassa bhoto gotamassa dhammaṃ suṇāti – yadi suttaso, yadi geyyaso, yadi veyyākaraṇaso, yadi abbhutadhammaso – tato tato sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā abbhatthaṃ gacchanti.
A skilled physician would remove his ailment from its root; in the same way, sirs, wherever one hears the Dhamma of that venerable Gotama—whether in prose, in verse, in explanation, or in marvelous teachings—from there sorrow, lamentation, pain, dejection, and despair vanish.
Một y sĩ lành nghề sẽ loại bỏ bệnh tật của người ấy một cách triệt để; cũng vậy, này Tôn giả, bất cứ khi nào nghe Pháp của Tôn giả Gotama – dù là kinh văn, kệ tụng, giải thích, hay những pháp vi diệu – thì từ đó, tất cả sầu bi, khổ ưu, não hại đều tiêu tan.
‘‘Seyyathāpi, bho, pokkharaṇī acchodakā sātodakā sītodakā setakā supatitthā ramaṇīyā.
“Just as, sirs, there might be a pond with clear, pleasant, cool, white water, with good bathing places, and delightful.
“Này Tôn giả, ví như một hồ nước trong sạch, có vị ngọt, mát lạnh, trắng trong, có bờ bến tốt đẹp, đáng yêu.
Atha puriso āgaccheyya ghammābhitatto ghammapareto kilanto tasito pipāsito.
Then a man would come, overcome by the heat, afflicted by the heat, weary, thirsty, parched.
Rồi một người bị nóng bức, bị nhiệt hành, mệt mỏi, khát nước, đến đó.
So taṃ pokkharaṇiṃ ogāhetvā nhātvā ca pivitvā ca sabbadarathakilamathapariḷāhaṃ paṭippassambheyya.
He would enter that pond, and having bathed and drunk, he would allay all his distress, weariness, and feverishness.
Người ấy xuống hồ, tắm rửa và uống nước, sẽ làm dịu đi tất cả sự nóng bức, mệt mỏi, và khó chịu.
Evamevaṃ kho, bho, yato yato tassa bhoto gotamassa dhammaṃ suṇāti – yadi suttaso, yadi geyyaso, yadi veyyākaraṇaso, yadi abbhutadhammaso – tato tato sabbadarathakilamathapariḷāhā paṭippassambhantī’’ti.
In the same way, sirs, wherever one hears the Dhamma of that venerable Gotama—whether in prose, in verse, in explanation, or in marvelous teachings—from there all distress, weariness, and feverishness are allayed.”
Cũng vậy, này Tôn giả, bất cứ khi nào nghe Pháp của Tôn giả Gotama – dù là kinh văn, kệ tụng, giải thích, hay những pháp vi diệu – thì từ đó, tất cả sự nóng bức, mệt mỏi, và khó chịu đều tiêu tan.”
‘‘Abhikkantaṃ, bho piṅgiyāni, abhikkantaṃ, bho piṅgiyāni!
“Excellent, venerable Piṅgiyānī, excellent, venerable Piṅgiyānī!
“Tuyệt vời thay, thưa Tôn giả Piṅgiyānī! Tuyệt vời thay, thưa Tôn giả Piṅgiyānī!
Seyyathāpi, bho piṅgiyāni, nikkujjitaṃ* vā ukkujjeyya paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya – cakkhumanto rūpāni dakkhantīti; evamevaṃ bhotā piṅgiyāninā anekapariyāyena dhammo pakāsito.
Just as, venerable Piṅgiyānī, one might set upright what was overturned, reveal what was hidden, show the way to one who was lost, or hold up a lamp in the darkness so that those with eyes might see forms; in the same way has the Dhamma been made clear by the venerable Piṅgiyānī in many ways.
Ví như, thưa Tôn giả Piṅgiyānī, người ta lật ngửa cái bị úp, mở ra cái bị che kín, chỉ đường cho người lạc lối, hoặc cầm đèn dầu trong bóng tối để những người có mắt có thể thấy các sắc pháp; cũng vậy, Tôn giả Piṅgiyānī đã thuyết giảng Chánh pháp bằng nhiều phương cách.
Esāhaṃ, bho piṅgiyāni, taṃ bhavantaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca.
I, venerable Piṅgiyānī, go for refuge to that venerable Gotama, to the Dhamma, and to the Saṅgha of bhikkhus.
Thưa Tôn giả Piṅgiyānī, con xin quy y đấng Thế Tôn Gotama ấy, quy y Pháp và quy y Tăng chúng.
Upāsakaṃ maṃ bhavaṃ piṅgiyānī dhāretu, ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gata’’nti.
May the venerable Piṅgiyānī remember me as a lay follower who has gone for refuge from this day forth, for as long as life lasts.”
Mong Tôn giả Piṅgiyānī hãy ghi nhận con là một cận sự nam, đã quy y trọn đời kể từ ngày hôm nay.”
Catutthaṃ.
The Fourth.
Thứ tư.
195. Ekaṃ samayaṃ bhagavā vesāliyaṃ viharati mahāvane kūṭāgārasālāyaṃ.
195. At one time the Bhagavā was dwelling in Vesālī, in the Mahāvana, in the Gabled Hall.
195. Một thời, Thế Tôn trú tại Vesālī, trong Đại Lâm, tại giảng đường có nóc nhọn.
Tena kho pana samayena pañcamattāni licchavisatāni bhagavantaṃ payirupāsanti.
At that time, about five hundred Licchavīs were attending upon the Bhagavā.
Lúc bấy giờ, khoảng năm trăm vị Licchavī đang vây quanh Thế Tôn.
Appekacce licchavī nīlā honti nīlavaṇṇā nīlavatthā nīlālaṅkārā, appekacce licchavī pītā honti pītavaṇṇā pītavatthā pītālaṅkārā, appekacce licchavī lohitakā honti lohitakavaṇṇā lohitakavatthā lohitakālaṅkārā, appekacce licchavī odātā honti odātavaṇṇā odātavatthā odātālaṅkārā.
Some Licchavīs were blue, of blue color, wearing blue garments, adorned with blue ornaments; some Licchavīs were yellow, of yellow color, wearing yellow garments, adorned with yellow ornaments; some Licchavīs were red, of red color, wearing red garments, adorned with red ornaments; some Licchavīs were white, of white color, wearing white garments, adorned with white ornaments.
Một số vị Licchavī có màu xanh, y phục xanh, trang sức xanh; một số vị Licchavī có màu vàng, y phục vàng, trang sức vàng; một số vị Licchavī có màu đỏ, y phục đỏ, trang sức đỏ; một số vị Licchavī có màu trắng, y phục trắng, trang sức trắng.
Tyassudaṃ bhagavā atirocati vaṇṇena ceva yasasā ca.
And the Bhagavā outshone them in both complexion and glory.
Các vị ấy đều bị Thế Tôn làm lu mờ cả về sắc tướng lẫn uy danh.
Atha kho piṅgiyānī brāhmaṇo uṭṭhāyāsanā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā yena bhagavā tenañjaliṃ paṇāmetvā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘paṭibhāti maṃ, bhagavā, paṭibhāti maṃ, sugatā’’ti.
Then the brahmin Piṅgiyānī rose from his seat, arranged his upper robe over one shoulder, and raising his clasped hands towards the Bhagavā, he addressed the Bhagavā, saying: “It occurs to me, Bhagavā, it occurs to me, Sugata!”
Rồi, Bà-la-môn Piṅgiyānī đứng dậy khỏi chỗ ngồi, vắt thượng y qua một bên vai, chắp tay hướng về phía Thế Tôn và bạch Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, con xin được nói! Bạch Thiện Thệ, con xin được nói!”
‘‘Paṭibhātu taṃ piṅgiyānī’’ti bhagavā avoca.
“Let it occur to you, Piṅgiyānī,” said the Bhagavā.
Thế Tôn bảo: “Hãy nói đi, này Piṅgiyānī!”
Atha kho piṅgiyānī brāhmaṇo bhagavato sammukhā sāruppāya gāthāya abhitthavi –
Then the brahmin Piṅgiyānī praised the Bhagavā with a fitting verse in his presence:
Rồi, Bà-la-môn Piṅgiyānī ca ngợi Thế Tôn bằng những câu kệ thích hợp ngay trước mặt Ngài:
Atha kho bhagavā te licchavī etadavoca – ‘‘pañcannaṃ, licchavī, ratanānaṃ pātubhāvo dullabho lokasmiṃ.
Then the Blessed One indeed said this to those Licchavī: ‘Licchavī, the appearance of five jewels is rare in the world.
Sau đó, Thế Tôn bảo các vị Licchavī ấy rằng: “Này các Licchavī, sự xuất hiện của năm loại châu báu thật khó tìm thấy trên thế gian.
Katamesaṃ pañcannaṃ?
Which five?
Năm loại nào?
Tathāgatassa arahato sammāsambuddhassa pātubhāvo dullabho lokasmiṃ.
The appearance of a Tathāgata, an Arahant, a Perfectly Self-Enlightened One, is rare in the world.
Sự xuất hiện của một vị Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, thật khó tìm thấy trên thế gian.
Tathāgatappaveditassa dhammavinayassa desetā puggalo dullabho lokasmiṃ.
A person who teaches the Dhamma-Vinaya proclaimed by the Tathāgata is rare in the world.
Một người thuyết giảng Pháp và Luật do Như Lai tuyên bố, thật khó tìm thấy trên thế gian.
Tathāgatappaveditassa dhammavinayassa desitassa viññātā puggalo dullabho lokasmiṃ.
A person who understands the Dhamma-Vinaya proclaimed by the Tathāgata, once it has been taught, is rare in the world.
Một người hiểu rõ Pháp và Luật đã được thuyết giảng do Như Lai tuyên bố, thật khó tìm thấy trên thế gian.
Tathāgatappaveditassa dhammavinayassa desitassa viññātā dhammānudhammappaṭipanno puggalo dullabho lokasmiṃ.
A person who, having understood the Dhamma-Vinaya proclaimed by the Tathāgata, practices in accordance with the Dhamma, is rare in the world.
Một người hiểu rõ Pháp và Luật đã được thuyết giảng do Như Lai tuyên bố, và thực hành đúng Pháp, thật khó tìm thấy trên thế gian.
Kataññū katavedī puggalo dullabho lokasmiṃ.
A grateful and thankful person is rare in the world.
Một người biết ơn và đền ơn, thật khó tìm thấy trên thế gian.
Imesaṃ kho, licchavī, pañcannaṃ ratanānaṃ pātubhāvo dullabho lokasmi’’nti* .
Licchavī, the appearance of these five jewels is rare in the world.’”
Này các Licchavī, sự xuất hiện của năm loại châu báu này thật khó tìm thấy trên thế gian.”
Pañcamaṃ.
The Fifth.
Thứ năm.
196. ‘‘Tathāgatassa, bhikkhave, arahato sammāsambuddhassa pubbeva sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato pañca mahāsupinā pāturahesuṃ.
“Monks, before the Tathāgata, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, was fully enlightened, while he was still a Bodhisatta, five great dreams appeared to him.
196. “Này các Tỳ-kheo, trước khi thành đạo, khi còn là Bồ-tát chưa chứng Chánh Đẳng Giác, năm giấc đại mộng đã hiện ra với Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác.
Katame pañca?
Which five?
Năm giấc nào?
Tathāgatassa, bhikkhave, arahato sammāsambuddhassa pubbeva sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato ayaṃ mahāpathavī mahāsayanaṃ ahosi, himavā pabbatarājā bibbohanaṃ* ahosi, puratthime samudde vāmo hattho ohito ahosi, pacchime samudde dakkhiṇo hattho ohito ahosi, dakkhiṇe samudde ubho pādā ohitā ahesuṃ.
Monks, before the Tathāgata, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, was fully enlightened, while he was still a Bodhisatta, this great earth was his great bed, Mount Himavā, the king of mountains, was his pillow, his left hand was placed in the eastern ocean, his right hand was placed in the western ocean, and both his feet were placed in the southern ocean.
Này các Tỳ-kheo, trước khi thành đạo, khi còn là Bồ-tát chưa chứng Chánh Đẳng Giác, đất đại địa này là giường ngủ lớn của Như Lai, núi chúa Himalaya là gối đầu, tay trái đặt ở biển phía đông, tay phải đặt ở biển phía tây, và hai chân đặt ở biển phía nam.
Tathāgatassa, bhikkhave, arahato sammāsambuddhassa pubbeva sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato ayaṃ paṭhamo mahāsupino pāturahosi.
Monks, before the Tathāgata, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, was fully enlightened, while he was still a Bodhisatta, this was the first great dream that appeared to him.
Này các Tỳ-kheo, đây là giấc đại mộng thứ nhất đã hiện ra với Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, trước khi thành đạo, khi còn là Bồ-tát chưa chứng Chánh Đẳng Giác.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, tathāgatassa arahato sammāsambuddhassa pubbeva sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato tiriyā nāma tiṇajāti nābhiyā uggantvā nabhaṃ āhacca ṭhitā ahosi.
“Furthermore, monks, before the Tathāgata, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, was fully enlightened, while he was still a Bodhisatta, a kind of grass called ‘tiriya’ grew from his navel and stood touching the sky.
“Lại nữa, này các Tỳ-kheo, trước khi thành đạo, khi còn là Bồ-tát chưa chứng Chánh Đẳng Giác, một loài cỏ tên là Tiriya đã mọc lên từ rốn của Như Lai và vươn tới trời.
Tathāgatassa, bhikkhave, arahato sammāsambuddhassa pubbeva sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato ayaṃ dutiyo mahāsupino pāturahosi.
Monks, before the Tathāgata, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, was fully enlightened, while he was still a Bodhisatta, this was the second great dream that appeared to him.
Này các Tỳ-kheo, đây là giấc đại mộng thứ hai đã hiện ra với Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, trước khi thành đạo, khi còn là Bồ-tát chưa chứng Chánh Đẳng Giác.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, tathāgatassa arahato sammāsambuddhassa pubbeva sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato setā kimī kaṇhasīsā pādehi ussakkitvā ( )* yāva jāṇumaṇḍalā paṭicchādesuṃ.
“Furthermore, monks, before the Tathāgata, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, was fully enlightened, while he was still a Bodhisatta, white worms with black heads crawled up from his feet and covered him up to his knees.
“Lại nữa, này các Tỳ-kheo, trước khi thành đạo, khi còn là Bồ-tát chưa chứng Chánh Đẳng Giác, những con sâu trắng đầu đen đã bò từ chân của Như Lai và che phủ đến đầu gối.
Tathāgatassa, bhikkhave, arahato sammāsambuddhassa pubbeva sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato ayaṃ tatiyo mahāsupino pāturahosi.
Monks, before the Tathāgata, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, was fully enlightened, while he was still a Bodhisatta, this was the third great dream that appeared to him.
Này các Tỳ-kheo, đây là giấc đại mộng thứ ba đã hiện ra với Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, trước khi thành đạo, khi còn là Bồ-tát chưa chứng Chánh Đẳng Giác.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, tathāgatassa arahato sammāsambuddhassa pubbeva sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato cattāro sakuṇā nānāvaṇṇā catūhi disāhi āgantvā pādamūle nipatitvā sabbasetā sampajjiṃsu.
“Furthermore, monks, before the Tathāgata, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, was fully enlightened, while he was still a Bodhisatta, four birds of different colors came from the four directions, fell at his feet, and became entirely white.
“Lại nữa, này các Tỳ-kheo, trước khi thành đạo, khi còn là Bồ-tát chưa chứng Chánh Đẳng Giác, bốn con chim có màu sắc khác nhau từ bốn phương bay đến, rơi xuống chân và trở thành trắng tinh.
Tathāgatassa, bhikkhave, arahato sammāsambuddhassa pubbeva sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato ayaṃ catuttho mahāsupino pāturahosi.
Monks, before the Tathāgata, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, was fully enlightened, while he was still a Bodhisatta, this was the fourth great dream that appeared to him.
Này các Tỳ-kheo, đây là giấc đại mộng thứ tư đã hiện ra với Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, trước khi thành đạo, khi còn là Bồ-tát chưa chứng Chánh Đẳng Giác.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, tathāgato arahaṃ sammāsambuddho pubbeva sambodhā anabhisambuddho bodhisattova samāno mahato mīḷhapabbatassa uparūpari caṅkamati alippamāno mīḷhena.
“Furthermore, monks, before the Tathāgata, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, was fully enlightened, while he was still a Bodhisatta, he walked above a great mountain of excrement, without being soiled by the excrement.
“Lại nữa, này các Tỳ-kheo, trước khi thành đạo, khi còn là Bồ-tát chưa chứng Chánh Đẳng Giác, Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, đã đi kinh hành trên một ngọn núi phân lớn mà không bị dính bẩn bởi phân.
Tathāgatassa, bhikkhave, arahato sammāsambuddhassa pubbeva sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato ayaṃ pañcamo mahāsupino pāturahosi.
Monks, before the Tathāgata, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, was fully enlightened, while he was still a Bodhisatta, this was the fifth great dream that appeared to him.
Này các Tỳ-kheo, đây là giấc đại mộng thứ năm đã hiện ra với Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, trước khi thành đạo, khi còn là Bồ-tát chưa chứng Chánh Đẳng Giác.
‘‘Yampi, bhikkhave, tathāgatassa arahato sammāsambuddhassa pubbeva sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato ayaṃ mahāpathavī mahāsayanaṃ ahosi, himavā pabbatarājā bibbohanaṃ ahosi, puratthime samudde vāmo hattho ohito ahosi, pacchime samudde dakkhiṇo hattho ohito ahosi, dakkhiṇe samudde ubho pādā ohitā ahesuṃ; tathāgatena, bhikkhave, arahatā sammāsambuddhena anuttarā sammāsambodhi abhisambuddhā.
“Furthermore, bhikkhus, when the Tathāgata, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, before his enlightenment, while still an unenlightened Bodhisatta, this great earth was his great couch, the Himavā, the king of mountains, was his pillow, his left hand was placed in the eastern ocean, his right hand was placed in the western ocean, and both his feet were placed in the southern ocean; by the Tathāgata, bhikkhus, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, the unsurpassed perfect self-enlightenment was attained.
“Này các Tỳ-kheo, việc đất đại địa này là giường ngủ lớn của Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, trước khi thành đạo, khi còn là Bồ-tát chưa chứng Chánh Đẳng Giác, núi chúa Himalaya là gối đầu, tay trái đặt ở biển phía đông, tay phải đặt ở biển phía tây, và hai chân đặt ở biển phía nam; điều đó có nghĩa là Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, đã chứng đắc Vô Thượng Chánh Đẳng Giác.
Tassā abhisambodhāya ayaṃ paṭhamo mahāsupino pāturahosi.
For his enlightenment, this was the first great dream that appeared.
Giấc đại mộng thứ nhất này đã hiện ra để báo hiệu sự chứng đắc ấy.”
‘‘Yampi, bhikkhave, tathāgatassa arahato sammāsambuddhassa pubbeva sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato tiriyā nāma tiṇajāti nābhiyā uggantvā nabhaṃ āhacca ṭhitā ahosi; tathāgatena, bhikkhave, arahatā sammāsambuddhena ariyo aṭṭhaṅgiko maggo abhisambujjhitvā yāva devamanussehi suppakāsito.
“Furthermore, bhikkhus, when the Tathāgata, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, before his enlightenment, while still an unenlightened Bodhisatta, a kind of grass called tiriyā grew from his navel and stood reaching the sky; by the Tathāgata, bhikkhus, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, the Noble Eightfold Path was fully understood and well-proclaimed to devas and humans.
“Này các Tỳ-khưu, cũng vậy, khi Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, chưa thành Chánh Giác, khi còn là Bồ-tát, đã có một loài cỏ tên là tiriyā mọc lên từ rốn, vươn thẳng lên trời; Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, sau khi tự mình chứng ngộ Bát Chánh Đạo, đã thuyết giảng rõ ràng cho chư Thiên và nhân loại”.
Tassa abhisambodhāya ayaṃ dutiyo mahāsupino pāturahosi.
For his enlightenment, this was the second great dream that appeared.
Vì sự giác ngộ tối thượng của Ngài, đây là giấc đại mộng thứ hai đã hiện ra.
‘‘Yampi, bhikkhave, tathāgatassa arahato sammāsambuddhassa pubbeva sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato setā kimī kaṇhasīsā pādehi ussakkitvā yāva jāṇumaṇḍalā paṭicchādesuṃ; bahū, bhikkhave, gihī odātavasanā tathāgataṃ pāṇupetā* saraṇaṃ gatā.
“Furthermore, bhikkhus, when the Tathāgata, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, before his enlightenment, while still an unenlightened Bodhisatta, white worms with black heads ascended from his feet and covered him up to his knees; many householders, bhikkhus, clad in white, have gone for refuge to the Tathāgata for life.
“Này các Tỳ-khưu, khi Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, trước khi giác ngộ tối thượng, khi còn là Bồ-tát chưa giác ngộ tối thượng, những con sâu trắng đầu đen đã bò từ chân lên che phủ đến đầu gối; này các Tỳ-khưu, nhiều gia chủ mặc y trắng đã quy y Như Lai trọn đời.
Tassa abhisambodhāya ayaṃ tatiyo mahāsupino pāturahosi.
For his enlightenment, this was the third great dream that appeared.
Vì sự giác ngộ tối thượng của Ngài, đây là giấc đại mộng thứ ba đã hiện ra.
‘‘Yampi, bhikkhave, tathāgatassa arahato sammāsambuddhassa pubbeva sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato cattāro sakuṇā nānāvaṇṇā catūhi disāhi āgantvā pādamūle nipatitvā sabbasetā sampajjiṃsu; cattārome, bhikkhave, vaṇṇā khattiyā brāhmaṇā vessā suddā te tathāgatappavedite dhammavinaye agārasmā anagāriyaṃ pabbajitvā anuttaraṃ vimuttiṃ sacchikaronti.
“Furthermore, bhikkhus, when the Tathāgata, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, before his enlightenment, while still an unenlightened Bodhisatta, four birds of various colors came from the four directions, fell at his feet, and became all white; these four classes, bhikkhus, Khattiyas, Brāhmaṇas, Vessas, and Suddas, having gone forth from the household life into homelessness in the Dhamma and Vinaya proclaimed by the Tathāgata, realize the unsurpassed liberation.
“Này các Tỳ-khưu, khi Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, trước khi giác ngộ tối thượng, khi còn là Bồ-tát chưa giác ngộ tối thượng, bốn con chim với nhiều màu sắc khác nhau từ bốn phương đến, đậu xuống chân và trở nên hoàn toàn trắng; này các Tỳ-khưu, bốn giai cấp này là Sát-đế-lợi, Bà-la-môn, Phệ-xá, Thủ-đà, họ đã xuất gia từ bỏ gia đình trong Pháp và Luật do Như Lai tuyên thuyết, và chứng đắc sự giải thoát vô thượng.
Tassa abhisambodhāya ayaṃ catuttho mahāsupino pāturahosi.
For his enlightenment, this was the fourth great dream that appeared.
Vì sự giác ngộ tối thượng của Ngài, đây là giấc đại mộng thứ tư đã hiện ra.
‘‘Yampi, bhikkhave, tathāgato arahaṃ sammāsambuddho pubbeva sambodhā anabhisambuddho bodhisattova samāno mahato mīḷhapabbatassa uparūpari caṅkamati alippamāno mīḷhena; lābhī, bhikkhave, tathāgato cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārānaṃ, taṃ* tathāgato agathito* amucchito anajjhosanno* ādīnavadassāvī nissaraṇapañño paribhuñjati.
“Furthermore, bhikkhus, when the Tathāgata, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, before his enlightenment, while still an unenlightened Bodhisatta, he walked above a great mountain of excrement without being smeared by the excrement; the Tathāgata, bhikkhus, is endowed with robes, almsfood, lodging, and requisites for the sick, such as medicines, and he partakes of them unattached, uninfatuated, unabsorbed, seeing their danger, and with wisdom of escape.
“Này các Tỳ-khưu, khi Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, trước khi giác ngộ tối thượng, khi còn là Bồ-tát chưa giác ngộ tối thượng, Ngài kinh hành trên đỉnh một ngọn núi phân lớn mà không bị dính bẩn bởi phân; này các Tỳ-khưu, Như Lai là người thọ hưởng y phục, vật thực khất thực, chỗ ở, thuốc men và các vật dụng cần thiết cho người bệnh, và Ngài thọ hưởng chúng mà không bị tham đắm, không bị mê mẩn, không bị chấp trước, thấy rõ sự nguy hiểm và có trí tuệ thoát ly.
Tassa abhisambodhāya ayaṃ pañcamo mahāsupino pāturahosi.
For his enlightenment, this was the fifth great dream that appeared.
Vì sự giác ngộ tối thượng của Ngài, đây là giấc đại mộng thứ năm đã hiện ra.
197. ‘‘Pañcime, bhikkhave, vassassa antarāyā, yaṃ nemittā* na jānanti, yattha nemittānaṃ cakkhu na kamati.
197. “Bhikkhus, there are these five obstacles to rain, which diviners do not know, where the eye of diviners does not reach.
197. “Này các Tỳ-khưu, có năm trở ngại của mưa mà những nhà tiên tri không biết, mà mắt của những nhà tiên tri không thể thấy.
Katame pañca?
Which five?
Năm điều đó là gì?
Upari, bhikkhave, ākāse tejodhātu pakuppati.
Above, bhikkhus, in the sky, the element of fire becomes agitated.
Này các Tỳ-khưu, trên bầu trời, yếu tố lửa nổi dậy.
Tena uppannā meghā paṭivigacchanti.
Due to that, the arisen clouds disperse.
Do đó, những đám mây đã hình thành sẽ tan biến.
Ayaṃ, bhikkhave, paṭhamo vassassa antarāyo, yaṃ nemittā na jānanti, yattha nemittānaṃ cakkhu na kamati.
This, bhikkhus, is the first obstacle to rain, which diviners do not know, where the eye of diviners does not reach.
Này các Tỳ-khưu, đây là trở ngại đầu tiên của mưa mà những nhà tiên tri không biết, mà mắt của những nhà tiên tri không thể thấy.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, upari ākāse vāyodhātu pakuppati.
“Again, bhikkhus, above in the sky, the element of wind becomes agitated.
“Hơn nữa, này các Tỳ-khưu, trên bầu trời, yếu tố gió nổi dậy.
Tena uppannā meghā paṭivigacchanti.
Due to that, the arisen clouds disperse.
Do đó, những đám mây đã hình thành sẽ tan biến.
Ayaṃ, bhikkhave, dutiyo vassassa antarāyo, yaṃ nemittā na jānanti, yattha nemittānaṃ cakkhu na kamati.
This, bhikkhus, is the second obstacle to rain, which diviners do not know, where the eye of diviners does not reach.
Này các Tỳ-khưu, đây là trở ngại thứ hai của mưa mà những nhà tiên tri không biết, mà mắt của những nhà tiên tri không thể thấy.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, manussā adhammikā honti.
"Furthermore, bhikkhus, humans become unrighteous.
“Hơn nữa, này các Tỳ-khưu, loài người trở nên bất thiện.
Ayaṃ, bhikkhave, pañcamo vassassa antarāyo, yaṃ nemittā na jānanti, yattha nemittānaṃ cakkhu na kamati.
This, bhikkhus, is the fifth obstacle to rain, which diviners do not know, where the eye of diviners does not reach.
Này các Tỳ-khưu, đây là trở ngại thứ năm của mưa mà những nhà tiên tri không biết, mà mắt của những nhà tiên tri không thể thấy.
Ime kho, bhikkhave, pañca vassassa antarāyā, yaṃ nemittā na jānanti, yattha nemittānaṃ cakkhu na kamatī’’ti.
These, bhikkhus, are the five obstacles to rain, which diviners do not know, where the eye of diviners does not reach."
Này các Tỳ-khưu, đây là năm trở ngại của mưa mà những nhà tiên tri không biết, mà mắt của những nhà tiên tri không thể thấy.”
Sattamaṃ.
The Seventh.
Phẩm thứ bảy.
198. ‘‘Pañcahi, bhikkhave, aṅgehi samannāgatā vācā subhāsitā hoti, no dubbhāsitā, anavajjā ca ananuvajjā ca viññūnaṃ* .
198. "Bhikkhus, speech endowed with five factors is well-spoken, not ill-spoken, blameless and unblamable by the wise.
198. “Này các Tỳ-khưu, lời nói được cấu thành bởi năm yếu tố thì là lời nói thiện, không phải là lời nói bất thiện, không đáng trách và không bị người trí khiển trách.
Katamehi pañcahi?
With which five?
Năm yếu tố đó là gì?
Kālena ca bhāsitā hoti, saccā ca bhāsitā hoti, saṇhā ca bhāsitā hoti, atthasaṃhitā ca bhāsitā hoti, mettacittena ca bhāsitā hoti.
It is spoken at the right time, it is spoken truthfully, it is spoken gently, it is spoken for benefit, and it is spoken with a mind of loving-kindness.
Lời nói được nói đúng lúc, được nói đúng sự thật, được nói dịu dàng, được nói có lợi ích, và được nói với tâm từ ái.
Imehi kho, bhikkhave, pañcahi aṅgehi samannāgatā vācā subhāsitā hoti, no dubbhāsitā, anavajjā ca ananuvajjā ca viññūna’’nti.
Bhikkhus, speech endowed with these five factors is well-spoken, not ill-spoken, blameless and unblamable by the wise."
Này các Tỳ-khưu, lời nói được cấu thành bởi năm yếu tố này thì là lời nói thiện, không phải là lời nói bất thiện, không đáng trách và không bị người trí khiển trách.”
Aṭṭhamaṃ.
The Eighth.
Phẩm thứ tám.
199. ‘‘Yaṃ, bhikkhave, sīlavanto pabbajitā kulaṃ upasaṅkamanti, tattha manussā pañcahi ṭhānehi bahuṃ puññaṃ pasavanti.
199. "Bhikkhus, when virtuous monastics visit a family, the people there generate much merit in five ways.
199. “Này các Tỳ-khưu, khi các vị xuất gia có giới đức đến một gia đình, ở đó, con người tạo nhiều công đức từ năm phương diện.
Katamehi pañcahi?
In which five ways?
Năm phương diện đó là gì?
Yasmiṃ, bhikkhave, samaye sīlavante pabbajite kulaṃ upasaṅkamante manussā disvā cittāni pasādenti* , saggasaṃvattanikaṃ, bhikkhave, taṃ kulaṃ tasmiṃ samaye paṭipadaṃ paṭipannaṃ hoti.
Bhikkhus, at the time when people see virtuous monastics visiting their family and their minds become clear, at that time that family is practicing a path conducive to heaven.
Này các Tỳ-khưu, vào lúc mà khi các vị xuất gia có giới đức đến một gia đình, con người nhìn thấy và làm cho tâm mình thanh tịnh, vào lúc đó, gia đình đó đang thực hành con đường dẫn đến cõi trời.
‘‘Yasmiṃ, bhikkhave, samaye sīlavante pabbajite kulaṃ upasaṅkamante manussā paripucchanti paripañhanti dhammaṃ suṇanti, mahāpaññāsaṃvattanikaṃ, bhikkhave, taṃ kulaṃ tasmiṃ samaye paṭipadaṃ paṭipannaṃ hoti.
"Bhikkhus, at the time when people question, inquire, and listen to the Dhamma when virtuous monastics visit their family, at that time that family is practicing a path conducive to great wisdom.
“Này các Tỳ-khưu, vào lúc mà khi các vị xuất gia có giới đức đến một gia đình, con người hỏi han, tìm hiểu, lắng nghe Pháp, vào lúc đó, gia đình đó đang thực hành con đường dẫn đến trí tuệ lớn.
Yaṃ, bhikkhave, sīlavanto pabbajitā kulaṃ upasaṅkamanti, tattha manussā imehi pañcahi ṭhānehi bahuṃ puññaṃ pasavantī’’ti.
Bhikkhus, when virtuous monastics visit a family, the people there generate much merit in these five ways."
Này các Tỳ-khưu, khi các vị xuất gia có giới đức đến một gia đình, ở đó, con người tạo nhiều công đức từ năm phương diện này.”
Navamaṃ.
The Ninth.
Phẩm thứ chín.
200. ‘‘Pañcimā, bhikkhave, nissāraṇīyā* dhātuyo.
200. "Bhikkhus, there are these five elements of escape.
200. “Này các Tỳ-khưu, có năm giới thoát ly.
Katamā pañca?
Which five?
Năm giới đó là gì?
Idha, bhikkhave, bhikkhuno kāmaṃ* manasikaroto kāmesu cittaṃ na pakkhandati nappasīdati na santiṭṭhati na vimuccati.
Here, bhikkhus, when a bhikkhu attends to sensual pleasures, his mind does not incline towards, become clear about, settle on, or become liberated from sensual pleasures.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, khi một Tỳ-khưu quán tưởng đến các dục, tâm không hướng đến, không tịnh tín, không an trú, không giải thoát khỏi các dục.
Nekkhammaṃ kho panassa manasikaroto nekkhamme cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati vimuccati.
But when he attends to renunciation, his mind inclines towards, becomes clear about, settles on, and becomes liberated from renunciation.
Nhưng khi vị ấy quán tưởng đến sự xuất ly (nekkhamma), tâm hướng đến, tịnh tín, an trú, giải thoát khỏi sự xuất ly.
Tassa taṃ cittaṃ sugataṃ* subhāvitaṃ suvuṭṭhitaṃ suvimuttaṃ suvisaṃyuttaṃ* kāmehi; ye ca kāmapaccayā uppajjanti āsavā vighātapariḷāhā, mutto so tehi, na so taṃ vedanaṃ vediyati.
His mind is well-gone, well-developed, well-risen, well-liberated, well-disjoined from sensual pleasures; and the taints, vexations, and fevers that arise from sensual pleasures—he is freed from them, he does not experience that feeling.
Tâm của vị ấy được hướng thiện, được tu tập tốt, được giải thoát tốt, được ly hệ tốt khỏi các dục; và các lậu hoặc, phiền não, khổ não phát sinh do duyên với các dục, vị ấy được giải thoát khỏi chúng, vị ấy không cảm thọ khổ ấy.
Idamakkhātaṃ kāmānaṃ nissaraṇaṃ.
This is declared to be the escape from sensual pleasures.
Đây được gọi là sự thoát ly khỏi các dục.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhuno byāpādaṃ manasikaroto byāpāde cittaṃ na pakkhandati nappasīdati na santiṭṭhati na vimuccati.
"Furthermore, bhikkhus, when a bhikkhu attends to ill-will, his mind does not incline towards ill-will, nor is it appeased by it, nor does it settle in it, nor is it liberated from it.
Lại nữa, này các Tỳ-khưu, khi một Tỳ-khưu quán tưởng đến sân hận (byāpāda), tâm không hướng đến, không tịnh tín, không an trú, không giải thoát khỏi sân hận.
Abyāpādaṃ kho panassa manasikaroto abyāpāde cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati vimuccati.
But when he attends to non-ill-will, his mind inclines towards non-ill-will, is appeased by it, settles in it, and is liberated from it.
Nhưng khi vị ấy quán tưởng đến sự vô sân (abyāpāda), tâm hướng đến, tịnh tín, an trú, giải thoát khỏi sự vô sân.
Tassa taṃ cittaṃ sugataṃ subhāvitaṃ suvuṭṭhitaṃ suvimuttaṃ suvisaṃyuttaṃ byāpādena; ye ca byāpādapaccayā uppajjanti āsavā vighātapariḷāhā, mutto so tehi, na so taṃ vedanaṃ vediyati.
His mind is well-gone, well-developed, well-established, well-liberated, and well-disjoined from ill-will; he is freed from the fermentations, distress, and fever that arise due to ill-will, and he does not experience that feeling.
Tâm của vị ấy được hướng thiện, được tu tập tốt, được giải thoát tốt, được ly hệ tốt khỏi sân hận; và các lậu hoặc, phiền não, khổ não phát sinh do duyên với sân hận, vị ấy được giải thoát khỏi chúng, vị ấy không cảm thọ khổ ấy.
Idamakkhātaṃ byāpādassa nissaraṇaṃ.
This is declared as the escape from ill-will.
Đây được gọi là sự thoát ly khỏi sân hận.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhuno vihesaṃ manasikaroto vihesāya cittaṃ na pakkhandati nappasīdati na santiṭṭhati na vimuccati.
"Furthermore, bhikkhus, when a bhikkhu attends to harmfulness, his mind does not incline towards harmfulness, nor is it appeased by it, nor does it settle in it, nor is it liberated from it.
Lại nữa, này các Tỳ-khưu, khi một Tỳ-khưu quán tưởng đến sự làm hại (vihesā), tâm không hướng đến, không tịnh tín, không an trú, không giải thoát khỏi sự làm hại.
Avihesaṃ kho panassa manasikaroto avihesāya cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati vimuccati.
But when he attends to non-harmfulness, his mind inclines towards non-harmfulness, is appeased by it, settles in it, and is liberated from it.
Nhưng khi vị ấy quán tưởng đến sự không làm hại (avihesā), tâm hướng đến, tịnh tín, an trú, giải thoát khỏi sự không làm hại.
Tassa taṃ cittaṃ sugataṃ subhāvitaṃ suvuṭṭhitaṃ suvimuttaṃ suvisaṃyuttaṃ vihesāya; ye ca vihesāpaccayā uppajjanti āsavā vighātapariḷāhā, mutto so tehi, na so taṃ vedanaṃ vediyati.
His mind is well-gone, well-developed, well-established, well-liberated, and well-disjoined from harmfulness; he is freed from the fermentations, distress, and fever that arise due to harmfulness, and he does not experience that feeling.
Tâm của vị ấy được hướng thiện, được tu tập tốt, được giải thoát tốt, được ly hệ tốt khỏi sự làm hại; và các lậu hoặc, phiền não, khổ não phát sinh do duyên với sự làm hại, vị ấy được giải thoát khỏi chúng, vị ấy không cảm thọ khổ ấy.
Idamakkhātaṃ vihesāya nissaraṇaṃ.
This is declared as the escape from harmfulness.
Đây được gọi là sự thoát ly khỏi sự làm hại.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhuno rūpaṃ manasikaroto rūpe cittaṃ na pakkhandati nappasīdati na santiṭṭhati na vimuccati.
"Furthermore, bhikkhus, when a bhikkhu attends to form, his mind does not incline towards form, nor is it appeased by it, nor does it settle in it, nor is it liberated from it.
Lại nữa, này các Tỳ-khưu, khi một Tỳ-khưu quán tưởng đến sắc (rūpa), tâm không hướng đến, không tịnh tín, không an trú, không giải thoát khỏi sắc.
Arūpaṃ kho panassa manasikaroto arūpe cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati vimuccati.
But when he attends to the formless, his mind inclines towards the formless, is appeased by it, settles in it, and is liberated from it.
Nhưng khi vị ấy quán tưởng đến vô sắc (arūpa), tâm hướng đến, tịnh tín, an trú, giải thoát khỏi vô sắc.
Tassa taṃ cittaṃ sugataṃ subhāvitaṃ suvuṭṭhitaṃ suvimuttaṃ suvisaṃyuttaṃ rūpehi; ye ca rūpapaccayā uppajjanti āsavā vighātapariḷāhā, mutto so tehi, na so taṃ vedanaṃ vediyati.
His mind is well-gone, well-developed, well-established, well-liberated, and well-disjoined from forms; he is freed from the fermentations, distress, and fever that arise due to forms, and he does not experience that feeling.
Tâm của vị ấy được hướng thiện, được tu tập tốt, được giải thoát tốt, được ly hệ tốt khỏi sắc; và các lậu hoặc, phiền não, khổ não phát sinh do duyên với sắc, vị ấy được giải thoát khỏi chúng, vị ấy không cảm thọ khổ ấy.
Idamakkhātaṃ rūpānaṃ nissaraṇaṃ.
This is declared as the escape from forms.
Đây được gọi là sự thoát ly khỏi sắc.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhuno sakkāyaṃ manasikaroto sakkāye cittaṃ na pakkhandati nappasīdati na santiṭṭhati na vimuccati.
"Furthermore, bhikkhus, when a bhikkhu attends to identity, his mind does not incline towards identity, nor is it appeased by it, nor does it settle in it, nor is it liberated from it.
Lại nữa, này các Tỳ-khưu, khi một Tỳ-khưu quán tưởng đến thân kiến (sakkāya), tâm không hướng đến, không tịnh tín, không an trú, không giải thoát khỏi thân kiến.
Sakkāyanirodhaṃ kho panassa manasikaroto sakkāyanirodhe cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati vimuccati.
But when he attends to the cessation of identity, his mind inclines towards the cessation of identity, is appeased by it, settles in it, and is liberated from it.
Nhưng khi vị ấy quán tưởng đến sự diệt trừ thân kiến (sakkāyanirodha), tâm hướng đến, tịnh tín, an trú, giải thoát khỏi sự diệt trừ thân kiến.
Tassa taṃ cittaṃ sugataṃ subhāvitaṃ suvuṭṭhitaṃ suvimuttaṃ suvisaṃyuttaṃ sakkāyena; ye ca sakkāyapaccayā uppajjanti āsavā vighātapariḷāhā, mutto so tehi, na so taṃ vedanaṃ vediyati.
His mind is well-gone, well-developed, well-established, well-liberated, and well-disjoined from identity; he is freed from the fermentations, distress, and fever that arise due to identity, and he does not experience that feeling.
Tâm của vị ấy được hướng thiện, được tu tập tốt, được giải thoát tốt, được ly hệ tốt khỏi thân kiến; và các lậu hoặc, phiền não, khổ não phát sinh do duyên với thân kiến, vị ấy được giải thoát khỏi chúng, vị ấy không cảm thọ khổ ấy.
Idamakkhātaṃ sakkāyassa nissaraṇaṃ.
This is declared as the escape from identity.
Đây được gọi là sự thoát ly khỏi thân kiến.
‘‘Tassa kāmanandīpi nānuseti, byāpādanandīpi nānuseti, vihesānandīpi nānuseti, rūpanandīpi nānuseti, sakkāyanandīpi nānuseti (so)* kāmanandiyāpi ananusayā, byāpādanandiyāpi ananusayā, vihesānandiyāpi ananusayā, rūpanandiyāpi ananusayā, sakkāyanandiyāpi ananusayā.
"For him, delight in sensual pleasures does not lie latent, delight in ill-will does not lie latent, delight in harmfulness does not lie latent, delight in form does not lie latent, delight in identity does not lie latent. Due to the non-lying latent of delight in sensual pleasures, of delight in ill-will, of delight in harmfulness, of delight in form, of delight in identity,
Sự hoan hỷ dục (kāmanandī) không còn tiềm ẩn nơi vị ấy, sự hoan hỷ sân hận (byāpādanandī) không còn tiềm ẩn, sự hoan hỷ làm hại (vihesānandī) không còn tiềm ẩn, sự hoan hỷ sắc (rūpanandī) không còn tiềm ẩn, sự hoan hỷ thân kiến (sakkāyanandī) không còn tiềm ẩn; do không còn tiềm ẩn sự hoan hỷ dục, không còn tiềm ẩn sự hoan hỷ sân hận, không còn tiềm ẩn sự hoan hỷ làm hại, không còn tiềm ẩn sự hoan hỷ sắc, không còn tiềm ẩn sự hoan hỷ thân kiến.
Ayaṃ vuccati, bhikkhave, bhikkhu niranusayo, acchecchi* taṇhaṃ, vivattayi* saṃyojanaṃ, sammā mānābhisamayā antamakāsi dukkhassa.
this bhikkhu, bhikkhus, is called one who has no latent tendencies, who has cut off craving, unbound the fetter, and by rightly comprehending conceit, has made an end of suffering.
Này các Tỳ-khưu, vị Tỳ-khưu như vậy được gọi là không còn tùy miên (niranusayo), đã cắt đứt ái (taṇhā), đã xoay chuyển kiết sử (saṃyojana), đã chấm dứt khổ đau do sự thấu hiểu ngã mạn (māna) một cách chân chánh.
Imā kho, bhikkhave, pañca nissāraṇīyā dhātuyo’’ti.
These, bhikkhus, are the five elements of escape."
Này các Tỳ-khưu, đây là năm yếu tố dẫn đến sự thoát ly (nissāraṇīyā dhātuyo).
Dasamaṃ.
The Tenth.
Bài thứ mười.
201. Ekaṃ samayaṃ bhagavā kimilāyaṃ* viharati veḷuvane.
201. At one time the Blessed One was staying in Kimilā, in Veḷuvana.
Một thời, Thế Tôn trú tại Kimila, trong rừng Tre (Veḷuvana).
Atha kho āyasmā kimilo* yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Then Venerable Kimila approached the Blessed One; having approached and paid homage to the Blessed One, he sat down to one side.
Rồi Tôn giả Kimila đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā kimilo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘ko nu kho, bhante, hetu ko paccayo, yena tathāgate parinibbute saddhammo na ciraṭṭhitiko hotī’’ti?
Seated to one side, Venerable Kimila said to the Blessed One: "What, Bhante, is the reason, what is the cause, that when the Tathāgata has attained parinibbāna, the True Dhamma does not last long?"
Ngồi xuống một bên, Tôn giả Kimila bạch Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, nguyên nhân nào, duyên cớ nào, mà khi Như Lai nhập Niết-bàn, Chánh Pháp không tồn tại lâu dài?”
‘‘Idha, kimila, tathāgate parinibbute bhikkhū bhikkhuniyo upāsakā upāsikāyo satthari agāravā viharanti appatissā, dhamme agāravā viharanti appatissā, saṅghe agāravā viharanti appatissā, sikkhāya agāravā viharanti appatissā, aññamaññaṃ agāravā viharanti appatissā.
"Here, Kimila, when the Tathāgata has attained parinibbāna, bhikkhus, bhikkhunis, male lay followers, and female lay followers dwell without respect and without deference for the Teacher, without respect and without deference for the Dhamma, without respect and without deference for the Saṅgha, without respect and without deference for the training, and without respect and without deference for one another.
“Ở đây, này Kimila, khi Như Lai nhập Niết-bàn, các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu-ni, cư sĩ nam, cư sĩ nữ sống không cung kính, không tôn trọng bậc Đạo Sư; sống không cung kính, không tôn trọng Pháp; sống không cung kính, không tôn trọng Tăng; sống không cung kính, không tôn trọng Giới học (sikkhā); sống không cung kính, không tôn trọng lẫn nhau.
Ayaṃ kho, kimila, hetu ayaṃ paccayo, yena tathāgate parinibbute saddhammo na ciraṭṭhitiko hotī’’ti.
This, Kimila, is the reason, this is the cause, by which, when the Tathāgata has attained parinibbāna, the true Dhamma does not last long."
Này Kimila, đây là nguyên nhân, đây là duyên cớ, mà khi Như Lai nhập Niết-bàn, Chánh Pháp không tồn tại lâu dài.”
‘‘Ko pana, bhante, hetu ko paccayo, yena tathāgate parinibbute saddhammo ciraṭṭhitiko hotī’’ti?
"But what, Venerable Sir, is the reason, what is the cause, by which, when the Tathāgata has attained parinibbāna, the true Dhamma lasts long?"
“Bạch Thế Tôn, nguyên nhân nào, duyên cớ nào, mà khi Như Lai nhập Niết-bàn, Chánh Pháp tồn tại lâu dài?”
‘‘Idha, kimila, tathāgate parinibbute bhikkhū bhikkhuniyo upāsakā upāsikāyo satthari sagāravā viharanti sappatissā, dhamme sagāravā viharanti sappatissā, saṅghe sagāravā viharanti sappatissā, sikkhāya sagāravā viharanti sappatissā, aññamaññaṃ sagāravā viharanti sappatissā.
"Here, Kimila, when the Tathāgata has attained parinibbāna, bhikkhus, bhikkhunis, male lay followers, and female lay followers dwell with respect and with deference for the Teacher, with respect and with deference for the Dhamma, with respect and with deference for the Saṅgha, with respect and with deference for the training, and with respect and with deference for one another.
“Ở đây, này Kimila, khi Như Lai nhập Niết-bàn, các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu-ni, cư sĩ nam, cư sĩ nữ sống có cung kính, có tôn trọng bậc Đạo Sư; sống có cung kính, có tôn trọng Pháp; sống có cung kính, có tôn trọng Tăng; sống có cung kính, có tôn trọng Giới học; sống có cung kính, có tôn trọng lẫn nhau.
Ayaṃ kho, kimila, hetu ayaṃ paccayo, yena tathāgate parinibbute saddhammo ciraṭṭhitiko hotī’’ti.
This, Kimila, is the reason, this is the cause, by which, when the Tathāgata has attained parinibbāna, the true Dhamma lasts long."
Này Kimila, đây là nguyên nhân, đây là duyên cớ, mà khi Như Lai nhập Niết-bàn, Chánh Pháp tồn tại lâu dài.”
Paṭhamaṃ.
The First.
Bài thứ nhất.
202. ‘‘Pañcime, bhikkhave, ānisaṃsā dhammassavane.
"Monks, there are these five benefits of listening to the Dhamma.
202. “Này các Tỳ-khưu, có năm lợi ích trong việc nghe Pháp.
Katame pañca?
What are the five?
Năm điều ấy là gì?
Assutaṃ suṇāti, sutaṃ pariyodāpeti, kaṅkhaṃ vitarati* , diṭṭhiṃ ujuṃ karoti, cittamassa pasīdati.
One hears what has not been heard, one clarifies what has been heard, one overcomes doubt, one straightens one's view, and one's mind becomes clear.
Nghe điều chưa từng nghe, thanh lọc điều đã nghe, vượt qua nghi ngờ, làm cho kiến giải ngay thẳng, tâm vị ấy được tịnh tín.
Ime kho, bhikkhave, pañca ānisaṃsā dhammassavane’’ti.
These, monks, are the five benefits of listening to the Dhamma."
Này các Tỳ-khưu, đây là năm lợi ích trong việc nghe Pháp.”
Dutiyaṃ.
The Second.
Bài thứ hai.
‘‘Katamehi pañcahi?
With what five?
“Năm yếu tố ấy là gì?
Ajjavena, javena, maddavena, khantiyā, soraccena – imehi kho, bhikkhave, pañcahi aṅgehi samannāgato rañño bhadro assājānīyo rājāraho hoti rājabhoggo, rañño aṅgantveva saṅkhaṃ gacchati.
With straightforwardness, swiftness, gentleness, patience, and mildness—endowed with these five qualities, a king's noble steed is worthy of a king, fit for a king, and is reckoned as a royal asset.
Sự ngay thẳng (ajjava), sự nhanh nhẹn (java), sự nhu hòa (maddava), sự nhẫn nại (khanti), sự hiền hòa (soracca) – Này các Tỳ-khưu, một con ngựa giống tốt của vua có đầy đủ năm yếu tố này thì xứng đáng với vua, là tài sản của vua, được xem là một phần của vua.
‘‘Evamevaṃ kho, bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti pāhuneyyo dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassa.
In the same way, monks, a bhikkhu endowed with five qualities is worthy of offerings, worthy of hospitality, worthy of gifts, worthy of reverential salutation, an unsurpassed field of merit for the world.
“Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu được cấu thành bởi năm pháp thì đáng được cúng dường, đáng được tiếp đón, đáng được dâng lễ, đáng được chắp tay cung kính, là ruộng phước vô thượng của thế gian.
204. ‘‘Pañcimāni, bhikkhave, balāni.
"Monks, there are these five powers.
204. "Này các Tỳ-khưu, có năm loại sức mạnh này.
Katamāni pañca?
What are the five?
Năm loại nào?
Saddhābalaṃ, hiribalaṃ, ottappabalaṃ, vīriyabalaṃ, paññābalaṃ – imāni kho, bhikkhave, pañca balānī’’ti.
The power of faith, the power of shame, the power of dread of wrongdoing, the power of energy, the power of wisdom—these, monks, are the five powers."
Đó là sức mạnh của đức tin (saddhābala), sức mạnh của lòng hổ thẹn (hiribala), sức mạnh của sự ghê sợ (ottappabala), sức mạnh của tinh tấn (vīriyabala), và sức mạnh của trí tuệ (paññābala) – này các Tỳ-khưu, đây là năm loại sức mạnh."
Catutthaṃ.
The Fourth.
Thứ tư.
205.* ‘‘Pañcime, bhikkhave, cetokhilā.
"Monks, there are these five mental barrennesses (cetokhila).
205. "Này các Tỳ-khưu, có năm sự cằn cỗi của tâm (cetokhila) này.
Katame pañca?
What are the five?
Năm sự cằn cỗi nào?
Idha, bhikkhave, bhikkhu satthari kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati.
Here, monks, a bhikkhu is doubtful about the Teacher, is perplexed, does not resolve, is not clear in mind.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu hoài nghi, do dự về Bậc Đạo Sư, không tin tưởng, không thanh tịnh.
Yo so, bhikkhave, bhikkhu satthari kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati, tassa cittaṃ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya.
That bhikkhu, monks, who is doubtful about the Teacher, is perplexed, does not resolve, is not clear in mind, his mind does not incline towards ardour, towards application, towards perseverance, towards exertion.
Này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu nào hoài nghi, do dự về Bậc Đạo Sư, không tin tưởng, không thanh tịnh, thì tâm của vị ấy không hướng đến sự tinh cần, sự chuyên chú, sự kiên trì, sự nỗ lực.
Yassa cittaṃ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya, ayaṃ paṭhamo cetokhilo.
Whose mind does not incline towards ardour, towards application, towards perseverance, towards exertion, this is the first mental barrenness.
Tâm của ai không hướng đến sự tinh cần, sự chuyên chú, sự kiên trì, sự nỗ lực, đây là sự cằn cỗi tâm thứ nhất.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu dhamme kaṅkhati…pe… saṅghe kaṅkhati…pe… sikkhāya kaṅkhati…pe… sabrahmacārīsu kupito hoti anattamano āhatacitto khilajāto.
"Furthermore, monks, a bhikkhu is doubtful about the Dhamma...pe... is doubtful about the Saṅgha...pe... is doubtful about the training...pe... is angry with his fellow practitioners, displeased, with a hostile mind, with mental barrenness.
Lại nữa, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu hoài nghi về Pháp... (tương tự)... hoài nghi về Tăng... (tương tự)... hoài nghi về giới học... (tương tự)... tức giận, không hài lòng, tâm bị tổn thương, tâm bị cằn cỗi đối với các vị đồng Phạm hạnh.
Yo so, bhikkhave, bhikkhu sabrahmacārīsu kupito hoti anattamano āhatacitto khilajāto, tassa cittaṃ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya.
That bhikkhu, monks, who is angry with his fellow practitioners, displeased, with a hostile mind, with mental barrenness, his mind does not incline towards ardour, towards application, towards perseverance, towards exertion.
Này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu nào tức giận, không hài lòng, tâm bị tổn thương, tâm bị cằn cỗi đối với các vị đồng Phạm hạnh, thì tâm của vị ấy không hướng đến sự tinh cần, sự chuyên chú, sự kiên trì, sự nỗ lực.
Yassa cittaṃ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya, ayaṃ pañcamo cetokhilo.
Whose mind does not incline towards ardour, towards application, towards perseverance, towards exertion, this is the fifth mental barrenness.
Tâm của ai không hướng đến sự tinh cần, sự chuyên chú, sự kiên trì, sự nỗ lực, đây là sự cằn cỗi tâm thứ năm.
Ime kho, bhikkhave, pañca cetokhilā’’ti.
These, monks, are the five mental barrennesses."
Này các Tỳ-khưu, đây là năm sự cằn cỗi của tâm."
Pañcamaṃ.
The Fifth.
Thứ năm.
206.* ‘‘Pañcime, bhikkhave, cetasovinibandhā* .
206. “Monks, there are these five fetters of the mind.
206. "Này các Tỳ-khưu, có năm sự trói buộc của tâm (cetosovinibandha) này.
Katame pañca?
Which five?
Năm sự trói buộc nào?
Idha, bhikkhave, bhikkhu kāmesu avītarāgo* hoti avigatacchando avigatapemo avigatapipāso avigatapariḷāho avigatataṇho.
Here, monks, a bhikkhu is not free from lust for sensual pleasures, not free from desire, not free from affection, not free from craving, not free from feverish longing, not free from thirst.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu chưa ly tham đối với các dục (kāma), chưa ly dục, chưa ly ái, chưa ly khát, chưa ly nhiệt, chưa ly tham ái.
Yo so, bhikkhave, bhikkhu kāmesu avītarāgo hoti avigatacchando avigatapemo avigatapipāso avigatapariḷāho avigatataṇho, tassa cittaṃ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya.
Monks, for that bhikkhu who is not free from lust for sensual pleasures, not free from desire, not free from affection, not free from craving, not free from feverish longing, not free from thirst, his mind does not incline towards ardency, towards application, towards persistence, towards exertion.
Này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu nào chưa ly tham đối với các dục, chưa ly dục, chưa ly ái, chưa ly khát, chưa ly nhiệt, chưa ly tham ái, thì tâm của vị ấy không hướng đến sự tinh cần, sự chuyên chú, sự kiên trì, sự nỗ lực.
Yassa cittaṃ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya, ayaṃ paṭhamo cetasovinibandho.
For whom the mind does not incline towards ardency, towards application, towards persistence, towards exertion, this is the first fetter of the mind.
Tâm của ai không hướng đến sự tinh cần, sự chuyên chú, sự kiên trì, sự nỗ lực, đây là sự trói buộc tâm thứ nhất.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu kāye avītarāgo hoti…pe… rūpe avītarāgo hoti…pe… yāvadatthaṃ udarāvadehakaṃ bhuñjitvā seyyasukhaṃ passasukhaṃ middhasukhaṃ anuyutto viharati…pe… aññataraṃ devanikāyaṃ paṇidhāya brahmacariyaṃ carati – ‘imināhaṃ sīlena vā vatena vā tapena vā brahmacariyena vā devo vā bhavissāmi devaññataro vā’ti.
“Furthermore, monks, a bhikkhu is not free from lust for the body…pe… not free from lust for forms…pe… having eaten his fill, he dwells devoted to the pleasure of lying down, the pleasure of reclining, the pleasure of sleepiness…pe… he practices the holy life with the aspiration for a certain divine realm—‘By this virtue, or by this practice, or by this asceticism, or by this holy life, I shall become a deva or a certain kind of deva.’
Lại nữa, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu chưa ly tham đối với thân... (tương tự)... chưa ly tham đối với sắc... (tương tự)... sau khi ăn no nê, lại sống an hưởng sự thoải mái của nằm, sự thoải mái của ngủ, sự thoải mái của mê ngủ... (tương tự)... hoặc thực hành Phạm hạnh với ước nguyện sinh vào một cõi chư thiên nào đó – 'Với giới này, hoặc với hạnh này, hoặc với khổ hạnh này, hoặc với Phạm hạnh này, ta sẽ trở thành một vị trời hoặc một vị thuộc chư thiên'.
Yo so, bhikkhave, bhikkhu aññataraṃ devanikāyaṃ paṇidhāya brahmacariyaṃ carati – ‘imināhaṃ sīlena vā vatena vā tapena vā brahmacariyena vā devo vā bhavissāmi devaññataro vā’ti, tassa cittaṃ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya.
Monks, for that bhikkhu who practices the holy life with the aspiration for a certain divine realm—‘By this virtue, or by this practice, or by this asceticism, or by this holy life, I shall become a deva or a certain kind of deva’—his mind does not incline towards ardency, towards application, towards persistence, towards exertion.
Này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu nào thực hành Phạm hạnh với ước nguyện sinh vào một cõi chư thiên nào đó – 'Với giới này, hoặc với hạnh này, hoặc với khổ hạnh này, hoặc với Phạm hạnh này, ta sẽ trở thành một vị trời hoặc một vị thuộc chư thiên', thì tâm của vị ấy không hướng đến sự tinh cần, sự chuyên chú, sự kiên trì, sự nỗ lực.
Yassa cittaṃ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya, ayaṃ pañcamo cetasovinibandho.
For whom the mind does not incline towards ardency, towards application, towards persistence, towards exertion, this is the fifth fetter of the mind.
Tâm của ai không hướng đến sự tinh cần, sự chuyên chú, sự kiên trì, sự nỗ lực, đây là sự trói buộc tâm thứ năm.
Ime kho, bhikkhave, pañca cetasovinibandhā’’ti.
These, monks, are the five fetters of the mind.”
Này các Tỳ-khưu, đây là năm sự trói buộc của tâm."
Chaṭṭhaṃ.
The Sixth.
Thứ sáu.
207. ‘‘Pañcime, bhikkhave, ānisaṃsā yāguyā.
207. “Monks, there are these five benefits of gruel.
207. "Này các Tỳ-khưu, có năm lợi ích của cháo.
Katame pañca?
Which five?
Năm lợi ích nào?
Khuddaṃ* paṭihanati, pipāsaṃ paṭivineti, vātaṃ anulometi, vatthiṃ sodheti, āmāvasesaṃ pāceti.
It wards off hunger, it allays thirst, it regulates the wind element, it cleanses the bladder, it digests undigested food.
Nó xua tan cơn đói, xua tan cơn khát, điều hòa khí, làm sạch bàng quang, tiêu hóa thức ăn còn sót lại.
Ime kho, bhikkhave, pañca ānisaṃsā yāguyā’’ti.
These, monks, are the five benefits of gruel.”
Này các Tỳ-khưu, đây là năm lợi ích của cháo."
Sattamaṃ.
The Seventh.
Thứ bảy.
208. ‘‘Pañcime, bhikkhave, ādīnavā dantakaṭṭhassa akhādane.
208. “Monks, there are these five disadvantages of not chewing a tooth-stick.
208. "Này các Tỳ-khưu, có năm tai hại khi không dùng cây xỉa răng.
Katame pañca?
Which five?
Năm tai hại nào?
Acakkhussaṃ, mukhaṃ duggandhaṃ hoti, rasaharaṇiyo na visujjhanti, pittaṃ semhaṃ bhattaṃ pariyonandhati* , bhattamassa nacchādeti.
It is bad for the eyes, the mouth becomes foul-smelling, the taste-buds are not cleansed, bile, phlegm, and food cling to it, and food does not appeal to him.
Không tốt cho mắt, miệng có mùi hôi, các ống dẫn vị giác không sạch, mật và đờm che phủ thức ăn, và thức ăn không ngon.
Ime kho, bhikkhave, pañca ādīnavā dantakaṭṭhassa akhādane.
These, monks, are the five disadvantages of not chewing a tooth-stick.
Này các Tỳ-khưu, đây là năm tai hại khi không dùng cây xỉa răng.
‘‘Pañcime, bhikkhave, ānisaṃsā dantakaṭṭhassa khādane.
“Monks, there are these five advantages of chewing a tooth-stick.
Này các Tỳ-khưu, có năm lợi ích khi dùng cây xỉa răng.
Katame pañca?
Which five?
Năm lợi ích nào?
Cakkhussaṃ, mukhaṃ na duggandhaṃ hoti, rasaharaṇiyo visujjhanti, pittaṃ semhaṃ bhattaṃ na pariyonandhati, bhattamassa chādeti.
It is good for the eyes, the mouth does not become foul-smelling, the taste-buds are cleansed, bile, phlegm, and food do not cling to it, and food appeals to him.
Tốt cho mắt, miệng không có mùi hôi, các ống dẫn vị giác sạch, mật và đờm không che phủ thức ăn, và thức ăn ngon.
Ime kho, bhikkhave, pañca ānisaṃsā dantakaṭṭhassa khādane’’ti.
These, monks, are the five advantages of chewing a tooth-stick.”
Này các Tỳ-khưu, đây là năm lợi ích khi dùng cây xỉa răng."
Aṭṭhamaṃ.
The Eighth.
Thứ tám.
209.* ‘‘Pañcime, bhikkhave, ādīnavā āyatakena gītassarena dhammaṃ bhaṇantassa.
209. “Monks, there are these five disadvantages for one who recites the Dhamma with a drawn-out, melodious voice.
209. "Này các Tỳ-khưu, có năm tai hại khi thuyết Pháp với giọng hát kéo dài.
Katame pañca?
Which five?
Năm tai hại nào?
Attanāpi tasmiṃ sare sārajjati, parepi tasmiṃ sare sārajjanti, gahapatikāpi ujjhāyanti – ‘yatheva mayaṃ gāyāma, evamevaṃ kho samaṇā sakyaputtiyā gāyantī’ti, sarakuttimpi nikāmayamānassa samādhissa bhaṅgo hoti, pacchimā janatā diṭṭhānugatiṃ āpajjati.
He himself becomes infatuated with that voice, others also become infatuated with that voice, householders complain, ‘Just as we sing, so too do these Sakyan recluses sing,’ for one desiring vocal embellishment, concentration is broken, and later generations fall into following that example.
Tự mình say mê giọng hát đó, người khác cũng say mê giọng hát đó, các gia chủ phàn nàn – 'Các Sa-môn Thích Tử cũng hát như chúng ta hát vậy', vì muốn có giọng hát hay mà làm mất định, và thế hệ sau sẽ bắt chước theo.
Ime kho, bhikkhave, pañca ādīnavā āyatakena gītassarena dhammaṃ bhaṇantassā’’ti.
These, monks, are the five disadvantages for one who recites the Dhamma with a drawn-out, melodious voice.”
Này các Tỳ-khưu, đây là năm tai hại khi thuyết Pháp với giọng hát kéo dài."
Navamaṃ.
The Ninth.
Thứ chín.
210.* ‘‘Pañcime, bhikkhave, ādīnavā muṭṭhassatissa asampajānassa niddaṃ okkamayato.
210. “Monks, there are these five disadvantages for one who falls asleep with forgotten mindfulness and without clear comprehension.
210. "Này các Tỳ-khưu, có năm tai hại khi đi ngủ mà mất chánh niệm, không tỉnh giác.
Katame pañca?
Which five?
Năm tai hại nào?
Dukkhaṃ supati, dukkhaṃ paṭibujjhati, pāpakaṃ supinaṃ passati, devatā na rakkhanti, asuci muccati.
He sleeps uncomfortably, he wakes up uncomfortably, he sees bad dreams, devas do not protect him, and impure substances are released.
Ngủ không an, thức dậy không an, thấy ác mộng, chư thiên không bảo hộ, và bị mộng tinh.
Ime kho, bhikkhave, pañca ādīnavā muṭṭhassatissa asampajānassa niddaṃ okkamayato.
These, monks, are the five disadvantages for one who falls asleep with forgotten mindfulness and without clear comprehension.
Này các Tỳ-khưu, đây là năm tai hại khi đi ngủ mà mất chánh niệm, không tỉnh giác.
‘‘Pañcime, bhikkhave, ānisaṃsā upaṭṭhitassatissa sampajānassa niddaṃ okkamayato.
‘‘Bhikkhus, there are these five benefits for one who enters sleep with mindfulness established and clear comprehension.
Này các Tỳ-khưu, có năm lợi ích khi đi ngủ mà có chánh niệm hiện tiền, tỉnh giác.
Katame pañca?
Which five?
Năm lợi ích nào?
Sukhaṃ supati, sukhaṃ paṭibujjhati, na pāpakaṃ supinaṃ passati, devatā rakkhanti, asuci na muccati.
He sleeps happily, he wakes up happily, he does not see bad dreams, devas protect him, and he does not emit impurities.
Ngủ an, thức dậy an, không thấy ác mộng, chư thiên bảo hộ, và không bị mộng tinh.
Ime kho, bhikkhave, pañca ānisaṃsā upaṭṭhitassatissa sampajānassa niddaṃ okkamayato’’ti.
These, bhikkhus, are the five benefits for one who enters sleep with mindfulness established and clear comprehension.’’
Này các Tỳ-khưu, đây là năm lợi ích khi đi ngủ mà có chánh niệm hiện tiền, tỉnh giác."
Dasamaṃ.
The Tenth.
Thứ mười.